ویکیپیدیا ckbwiki https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%DB%95%D8%B3%D8%AA%D9%BE%DB%8E%DA%A9 MediaWiki 1.44.0-wmf.1 first-letter میدیا تایبەت وتووێژ بەکارھێنەر لێدوانی بەکارھێنەر ویکیپیدیا لێدوانی ویکیپیدیا پەڕگە وتووێژی پەڕگە میدیاویکی وتووێژی میدیاویکی داڕێژە وتووێژی داڕێژە یارمەتی وتووێژی یارمەتی پۆل وتووێژی پۆل دەروازە لێدوانی دەروازە ویکیپرۆژە لێدوانی ویکیپرۆژە ڕەشنووس لێدوانی ڕەشنووس TimedText TimedText talk مۆدیوول لێدوانی مۆدیوول 0 40 1374305 1364472 2024-10-31T14:44:05Z 5.234.187.29 1374305 wikitext text/x-wiki {{ئز}} {{شێواز}} {{زانیاریدانی ئەنجومەنی یاسادانان | ناو = پەرلەمانی کوردستان-عێراق{{ھن}}ئەنجومەنی نیشتمانیی کوردستان-عێراق | ناوی خۆماڵی = پەرلەمانی کوردستان | زمانی_ناوی_خۆماڵی = ckb | ناو_وەک_خۆی = | خوول = [[پەڕگە:Kurdistan Parliament.jpg|بێچوارچێوە|300px]] | وێنەی_ئاڕم = | سەرنووسی_ئاڕم = | قەبارەی_ئاڕم = | جێگرەوەی_ئاڕم = | وێنەی_لۆگۆ = | سەرنووسی_لۆگۆ = | قەبارەی_لۆگۆ = | جێگرەوەی_لۆگۆ = | جۆری_ئەنجومەن = [[تاک ئەنجومەنی|تاک ئەنجومەن]] | پێکھاتە = | ئەنجومەنەکان = | سنوورەکانی_خوول = چوار ساڵ | دامەزراندن = ١٩٩٢ | جۆری_سەرکردە١ = [[سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان|سەرۆکی پەرلەمان]] | سەرکردە١ = [[ڕێواز فایەق]] | حیزب١ = ([[یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|یەنەکە]]) | ھەڵبژاردن١ = ٣٠ی [[ئەیلوول]]ی ٢٠١٩ | جۆری_سەرکردە٢ = [[جێگری سەرۆکی پەرلەمان]] | سەرکردە٢ = [[ھێمن ھەورامی]] | حیزب٢ = ([[پارتی دیموکراتی کوردستان|پەدەکە]]) | ھەڵبژاردن٢ = | کورسییەکان = ١٠٠ | ئەنجومەن١ = | ئەنجومەن٢ = | پێکھاتە١ = Iraqi Kurdistan Region Parliament 2024 results.svg | قەبارەی_پێکھاتە١ = | جێگرەوەی_پێکھاتە١ = پێکھاتەی ھەنووکەیی پەرلەمانی کوردستان | گرووپە_سیاسییەکان١ = * {{colorbox|#FFDB00}} [[پارتی دیموکراتی کوردستان]] (٣٩) * {{colorbox|#00A550}} [[یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان]] (٢٣) * {{colorbox|#FF681F}} [[جووڵانەوەی نەوەی نوێ]] (١٥) * {{colorbox|#673301}} [[یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان]] (٧) * {{colorbox|#7F0284}} [[ڕەوتی ھەڵوێستی نیشتیمانی]] (٤) * {{colorbox|#F25822}} [[کۆمەڵی دادگەریی کوردستان]] (٣) * {{colorbox|#FF981D}} [[بەرەی گەل]] (٢) * {{colorbox|#DF5A9F}} [[ھاوپەیمانیی ھەرێمی کوردستان]] (١) * {{colorbox|#1F1C50}} [[بزووتنەوەی گۆڕان]] (١) * {{colorbox|#7729D3}} کۆتای پێکھاتەی مەسیحی (٣) * {{colorbox|#00B8FD}} کۆتای پێکھاتەی تورکمان (٢) | ھەڵبژاردن٣ = ٢٥ی [[کانوونی یەکەم]]ی ٢٠٠٥ | شوێنی_کۆبوونەوە = [[تەلاری پەرلەمانی کوردستان]] | ماڵپەر = [https://www.parliament.krd/ئه-ندام-و-لیسته-كان/فراکسیۆنەکان/ ماڵپەری فەرمیی پەرلەمان] | بەرپێنووس = | درووشم = }} {{سیاسەتی ھەرێمی کوردستان}} '''پەرلەمانی کوردستان'''، بەفەرمی '''پەرلەمانی کوردستان-عێراق''' یان '''ئەنجومەنی نیشتمانیی کوردستان-عێراق''' [[پارلەمان|ئەنجومەنی نوێنەرانی]] دانیشتووانی [[ھەرێمی کوردستان]] و ھێزی یاسادانەری [[حکوومەتی ھەرێمی کوردستان]]ە. پەرلەمانی کوردستان بۆی ھەیە ھەر یاسایەکی فیدڕاڵی لە ھەرێمدا بخاتە کار کە بەدەر بێت لە تایبەتمەندیی دەسەڵاتەکانی فیدڕاڵی کە لە ماددەی ١١٠ی دەستووری کۆماری عێراقی فیدڕاڵیدا ھاتوون.<ref>ماددەی ٤ی دەستووری ھەرێمی کوردستان-عێراق http://www.perleman.org/files/sitecontents/100809083313.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304042515/http://www.perleman.org/files/sitecontents/100809083313.pdf |date= ٤ی ئازاری ٢٠١٦}}</ref> خولی چوارەمی پەرلەمان لە ١١١ نوێنەر پێک ھاتووە و سەرۆکی ئێستای [[ڕێواز فایەق]]ە. ئەندامانی پەرلەمان چوار ساڵ جارێک لە ھەڵبژاردنی گشتیی لە ھەرێمی کوردستاندا دەستنیشان دەکرێن. لانی کەم دەبێ ٢٥٪ -ی ئەندامانی پەرلەمان ژن بن. دەستەی سەرۆکایەتیی پەرلەمان لە سەرۆکی پەرلەمان و جێگری سەرۆک و سکرتێری پەرلەمان پێک دێت. لەھەر ساڵێکدا دوو خولی بەستنی ھەیە، یەکەم لە [[ئازار (مانگ)|ئازار]] تا کۆتاییی [[حوزەیران]] و دووەم لە [[ئەیلوول]] تا کۆتاییی [[کانوونی یەکەم]]. == مێژوو == === [[خولی یەکەم پەرلەمانی کوردستان|خولی یەکەم]] (١٩٩٢–١٩٩٤) === دوای شکستھێنانی گفتوگۆکانی نێوان [[بەرەی کوردستانی]] و ڕژێمی سەدام، لە ٢٦ی تشرینی یەکەمی ١٩٩١ حکوومەتی ئێراق دەستی کرد بە کێشانەوەی دامودەزگا ئیدارییەکان لە ناوچەکانی کوردستان. بەرەی کوردستانی کە لە حەوت حیزب پێک ھاتبوو وەک دەسەڵاتی [[دیفاکتۆ]]ی ناوچەکە بیری لە دامەزراندنی سیستمێکی پەرلەمانی کردەوە لەڕێی ئەنجامدانی ھەڵبژاردنێکی سەربەخۆی ئازاد و دیموکراتییەوە. بۆ ئەمەش لێژنەیەکی تایبەتی لە ١٥ کەس لە سیاسەتوانەکانی ناو بەرەی کوردستانی پێک ھێنرا بەم ئەندامانەوە: ڕەشید عەبدولقادر، مەعرووف ڕەئووف، نازم حەوێزی، حاکم ئەمیر، شەمسەددین موفتی، مەحموود بابان، سەعدی بەرزنجی، خورشید شەوکەت، مستەفا عەسکەری، فەرسەت ئەحمەد، قەیس دیوالی، حەسەن عەبدولکەریم، بەختیار حەیدەری، قادر جەباری و، فەرەنسۆ ھەریری. ئەم لیژنەیە دوای ئەوەی چەند دانیشتنێکی لە نێوان ٢٣ی کانوونی یەکەمی ١٩٩١ تاوەکو ٢٨ی کانوونی دووەمی ١٩٩٢ ئەنجام دا، پڕۆژە یاسایەکیان پێشکەش بە سەرکردایەتیی سیاسیی بەرەی کوردستانی کرد و لە ڕۆژی ٢٨ی نیسانی ١٩٩٢ لەلایەن بەرەوە بڕیاری لەسەردرا و بە ناوی یاسای ژمارە ١ بۆ ساڵی ١٩٩٢ یاسای ھەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنیی نیشتمانیی کوردستان – عێراق پەسەند کرا. ھەڵبژاردنەکانی پەرلەمان لە ڕێگای دەنگدانی گشتی و نھێنی و ڕاستەوخۆ لە ١٩ی ئایاری ١٩٩٢ بە بەشداریی ٩٦٧٢٢٩ دەنگدەر ئەنجام درا. کە بەھاوکاری و پشتیوانیی چاودێرانی بیانی بەڕێوە چوو. بەپێی یاسای ھەڵبژاردن ھەر حزبێک دەبوایە ٧٪ -ی دەنگەکان بەدەست بھێنێ بۆ ئەوەی کورسییەکی پەرلەمان مسۆگەر بکات.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://www.perleman.org/default.aspx?page=sitecontents&c=Parliament-History |سەردێڕ=وەشانی ئەرشیڤکراو |ڕێکەوتی سەردان=٢٤ی ئازاری ٢٠١١ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20110307232509/http://perleman.org/default.aspx?page=sitecontents&c=Parliament-History |ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٧ی ئازاری ٢٠١١ |ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> ئەم لیستانە لە ھەڵبژاردنەکەدا بەشدار بوون: {| class="wikitable sortable" |- ! ناوی لیست!! ژمارەی دەنگەکان!! ڕێژە لە سەد |- | [[پارتی دیموکراتی کوردستان]]|| ٤٣٧٨٨٩ || ٤٥٫٥ |- | [[یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان]] و [[حیزبی زەحمەتکێشانی کوردستان]]|| ٤٢٣٨٣٣ || ٤٣٫٦١ |- | [[ئیسلامییەکان]]|| ٤٩١٠٨ || ٥٫٥ |- | [[یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان|یەکگرتن]] (پارتی سۆشیالست و پارتی سەربەخۆییی کوردستان) || ٢٤٨٨٢ || ٢٫٥٦ |- | یەکێتیی دیموکراتی کوردستان و حزبی شیوعی و بێلایەنەکان || ٢١١٢٣ || ٢٫١٧ |- | [[پارتی گەلی دیموکراتی کوردستان]]|| ٩٩٠٣ || ١٫٠٢ |- | لیستی سەربەخۆی دیموکراتەکان || ٥٠١ || ٠٫٠٥ |} بەپێی ئەنجامەکانی ھەڵبژاردن، کە لەلایەن دەستەی باڵای سەرپەرشتیاری ھەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نیشتمانیی کوردستان ڕاگەیەندرا، کە بە سیستمی نوێنەرایەتێی ڕێژەیی بەرێوە چوو، تەنیا لیستی [[پارتی دیموکراتی کوردستان]] و لیستی ھاوبەشی [[یەکێتیی نیشتمانی کوردستان]] و [[حیزبی زەحمەتکێشان]] ھاتنە نێو پەرلەمان لە کۆی ١٠٥ کورسیی پەرلەمان ھەریەک لە یەکێتی و پارتی ٥٠٪ی کورسییەکانیان بەرکەوت. [[جەوھەر نامیق سالم]] لە لیستی [[پارتی دیموکراتی کوردستان]] ھەڵبژێردرا بۆ سەرۆکایەتیی پەرلەمان. بەپێی بڕیارێکی سەرکردایەتیی سیاسیی بەرەی کوردستانی، ٥ کورسی بۆ [[مەسیحیەکانی کوردستان]] تەرخان کرا، کە ٤ ئەندامیان لە لیستی بزووتنەوەی دیموکراتی ئاشووری و ١ ئەندامیش بۆ لیستی یەکگرتووی مەسیحییەکانی کوردستان تەرخان کرا. === خولی گواستنەوە (٢٠٠٢–٢٠٠٥) === بەھۆی ھەڵگیرسانی شەڕی ناوخۆ ([[شەڕی براکوژی]])، لە ٢ی مایسی ١٩٩٤ نەتوانرا ھەڵبژاردنی خولی دووەم ئەنجام بدرێ. پەرلەمانی کوردستان لە ڕاگەیاندنێکی دیکۆمێنتیدا کە لە ١٩ خاڵ پێک ھاتبوو دژی ئەم شەڕە ھەڵویستی دەرکرد و چەندین لێژنەی مەیدانیشی بۆ چاودێریکردنی جێبەجێکردنی پرۆسەی ئاگربەست و بڕیاردانی ئاشتی لە بەرەکانی شەڕدا پێک ھێنا، ھەروەھا ٥٩ ئەندام بۆ ماوەی ١٠١ ڕۆژ لە ھۆڵێکی نێو پەرلەمان دژی شەڕی ناوخۆ پەناگیریی خۆیان ڕاگەیاند. بەڵام پەرلەمانیش بووە قوربانیی شەڕی ناوخۆ. بەھۆی ڕێکەوتننامەی ئاشتی واشنتۆن کە لە ساڵی ١٩٩٨ بە ئامادەبوونی وەزیری دەرەوەی ئەوسای ئەمریکا [[مادلین ئۆلبرایت]] لە نێوان [[جەلال تاڵەبانی]] و [[مەسعوود بارزانی]] واژوو کرا، پەرلەمانی کوردستان یەکی گرتەوە. لە ٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٢ یەکەم کۆبوونەوەی یەکگرتنەوەی کرد و ھەفتەیەکیش دوای ئەوە کۆبوونەوەی دووەمی یەکگرتنەوەی لە سلێمانی گرێ دا. ٢٣ نوێنەری یەکێتی گۆڕدران و نوێنەرێکی دیکەش بۆ پارتی زۆرکرا. ماوەی سەرۆکایەتیی ئەم خولەی پەرلەمان ٣ مانگ بۆ پارتی دیموکراتی کوردستان بە سەرۆکایەتی [[ڕۆژ نووری شاوێس]] و ٢ مانگیش بۆ یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بە سەرۆکایەتیی [[کەمال فوئاد]] دیاری کرا. بەڵام بەگشتی ئەم خولە درێژەپێدەری خولی یەکەمی ھەڵبژاردنەکانی سالی ١٩٩٢ بوو.<ref>http://www.perleman.org/default.aspx?page=sitecontents&c=Parliament-History1992# {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140505194802/http://www.perleman.org/default.aspx?page=sitecontents&c=Parliament-History1992 |date= ٥ی ئایاری ٢٠١٤}}</ref> === [[خولی دووەم پەرلەمانی کوردستان|خولی دووەم]] (٢٠٠٥–٢٠٠٩) === لە ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٥ خولی دووەمی ھەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی کوردستان ھاوکات لەگەڵ ھەڵبژاردنەکانی [[ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق]] و ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاکان ئەنجام درا. لە ھەڵبژاردنی [[خولی دووەمی پەرلەمانی کوردستان]]، ١٣ لیستی جیاواز بەشداریان کرد کە بە سیستمی نوێنەرایەتیی ڕێژەیی بەڕێوە چوو. تێیدا ١٧٥٣٩١٩ کەس لە دانیشتووانی [[ھەرێمی کوردستان]] بەشداریان تێدا کرد. لەم ھەڵبژاردنەدا، ژمارەی ئەندامانی پەرلەمان لە ١٠٥ ئەندام بۆ ١١١ ئەندام بەرزکرایەوە. لە ئەنجامدا تەنھا ٣ لیست لەکۆی ١٣ لیستەکە، توانیان بگەنە پەرلەمان، ئەوانیش لیستی نیشتمانیی دیموکراتی کوردستان کە ١٠٤ کورسی و لیستی کۆمەڵی ئیسلامیی کوردستانی عیراق ٦ کورسی و لیستی حزبی زەحمەتکێشانی کوردستان و سەربەخۆکان ١ یەک کورسییان بەدەست ھێنا. [[عەدنان موفتی]] سەرۆکی پەرلەمان و [[فەرسەت ئەحمەد عەبدوڵڵا]] سکرتێری پەرلەمان لە خولی دووەم بوون. ئەنجامی کۆتاییی ھەڵبژاردنەکان:<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://www.perleman.org/default.aspx?page=sitecontents&c=Parliament-History2005 |سەردێڕ=وەشانی ئەرشیڤکراو |ڕێکەوتی سەردان=٢٤ی ئازاری ٢٠١١ |ڕەوشی ناونیشان=مردوو |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20140401025632/http://perleman.org/default.aspx?page=sitecontents&c=Parliament-History2005 |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١ی نیسانی ٢٠١٤}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140401025632/http://perleman.org/default.aspx?page=sitecontents&c=Parliament-History2005 |date= ١ی نیسانی ٢٠١٤ }}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! ناوی لیست!! ژمارەی دەنگەکان!! ڕێژە لە سەد!! کورسییەکان |- | لیستی نیشتمانی دیموکراتی کوردستان || ١٥٧٠٦٦٣ || ٨٩٫٥٥ || ١٠٤ |- | کۆمەڵی ئیسلامیی کوردستانی عێراق || ٨٥٢٣٧ || ٤٫٨٦ || ٦ |- | لیستی زەحمەتکێشان و سەربەخۆکان || ٢٠٥٨٥ || ١٫١٧ || ١ |- | پارتی کاری دیموکراتی کوردستان || ١١٧٤٨ || ٠٫٦٧ || ٠ |- | بزووتنەوەی دیموکراتی گەلی کوردستان || ١٠٩٥٢ || ٠٫٦٢ || ٠ |- | لیستی بێلایەنەکان || ١٠٢٦٢ || ٠٫٥٩ || ٠ |- | پارتی چارەسەری دیموکراتی کوردستان || ٩٠٨١ || ٠٫٥٢ || ٠ |- | تەجەموعی کۆماری عێراق || ٩٤٩٩ || ٠٫٥٤ || ٠ |- | بەرەی نیشتمانیی وەحدەی عێراق || ٨٢٥٥ || ٠٫٤٧ || ٠ |- | بزووتنەوەی دیموکراسیخوازانی کوردستان || ٦٦٩٠ || ٠٫٣٨ || ٠ |- | پارتی پارێزگارانی کوردستان || ٥٥٠٦ || ٠٫٣١ || ٠ |- | حزبی ئەخای وەتەنی عێراقی || ٣٤٢٢ || ٠٫٢٠ || ٠ |- | ڕەوتی نیشتمانیی کوردستان || ٢٠١٨ || ٠٫١٢ || ٠ |} === [[خولی سێیەم پەرلەمانی کوردستان|خولی سێیەم]] (٢٠٠٩–٢٠١٣) === ڕۆژی ٢٥ی تەممووزی ٢٠٠٩ خولی سێیەمی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بەرێوە چوو کە ٢٤ لیست بەشداریی ھەڵبژاردنیان کرد، بۆ کێبرکێ لەسەر ١١١ کورسی و تێیدا ١١ لیست توانیان ڕێژەی یاسایی بەدەست بێنن و بێنە ناو پەرلەمان. [[حزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی کوردستان]] بایکۆتی ھەڵبژاردنەکانی کرد. ئەنجامی کۆتاییی ھەڵبژاردن لە نووسراوی [[کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان]] لە ١٨ی ئابی ٢٠٠٩ ھاتووە بەم شێوەیەی خوارەوەیە:<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://www.perleman.org/Default.aspx?page=articles&c=News-title&id=6871 |سەردێڕ=وەشانی ئەرشیڤکراو |ڕێکەوتی سەردان=٢٤ی ئازاری ٢٠١١ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20160311185851/http://perleman.org/default.aspx?c=news-title&id=6871&page=articles |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١١ی ئازاری ٢٠١٦ |ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! ناوی لیست!! ژمارەی دەنگەکان!! ڕێژە لە سەد!! کورسییەکان |- | [[لیستی کوردستانی]]|| ١٠٧٦٣٧٠ || ٥٧٫٣٧ || ٥٩ |- | [[بزووتنەوەی گۆڕان|گۆڕان]]|| ٤٤٥٠٢٤ || ٢٣٫٧٢ || ٢٥ |- | [[لیستی خزمەتگوزاری و چاکسازی]]|| ٢٤٠٨٤٢ || ١٢٫٨٤ || ١٤ |- | [[بزووتنەوەی ئیسلامی لە کوردستان]]/عێراق || ٢٧١٤٧ || ١٫٤٥ || ٢ |- | [[بزووتنەوەی دیموکراتی تورکمانی لە کوردستان]]|| ١٨٤٦٤ || ٠٫٩٨ || ٣ |- | [[ئەنجومەنی میللی کلدانی سریانی ئاشوری]]|| ١٠٥٩٥ || ٠٫٥٦ || ٣ |- | [[ئازادی و عەدالەتی کۆمەڵایەتی]]|| ١٥٠٢٨ || ٠٫٨٠ || ١ |- | [[لیستی چاکسازیی تورکمانی]]|| ٧٠٧٧ || ٠٫٣٨ || ١ |- | [[لیستی ڕافیدەین]]|| ٥٦٩٠ || ٠٫٣٠ || ٢ |- | [[ئارام شاھین داود باکۆیان]] (ئەرمەنی) || ٤١٩٨ || ٠٫٢٢ || ١ |- | [[لیستی تورکمانیی ھەولێر]]|| ٣٩٠٦ || ٠٫٢١ || ١ |} === خولی چوارەم(٢٠١٣–٢٠١٨) === خولی چوارەمی پەرلەمانی کوردستان لە ٢١ ئەیلوول ٢٠١٣ لە ھەرێمی کوردستان بە شێوەی نیمچە کراوە بەڕێوە چوو ٣١ لیست بەشداریان لەم ھەڵبژاردنە کرد بەڵام تەنھا ١٧ لیست توانیان ببنە خاوەن کورسییەکانی پەرلەمان، کۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی ھەرێمی کوردستان ئەنجامی کۆتایی بەم شێوەیە ڕاگەیەند:<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=مێژووی ھە‌ڵبژاردن خولی چوارەم ٢٠١٣ پەرلەمانی کوردستان|ناونیشان=https://www.parliament.krd/about-parliament/parliament-terms/term-4/|وێبگە=parliament|ڕێکەوتی سەردان=29ی تشرینی دووەمی 2020}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! ژمارەیی لیست !! ناوی لیست !! ژمارەی دەنگەکان!! کورسییەکان |- | ١١٠ || لیستی پارتی دیموکراتی کوردستان || ٧٤٣٩٨٤|| ٣٨ |- | ١١٧|| لیستی گۆڕان || ٤٧٦٧٣٦|| ٢٤ |- | ١٠٢ || لیستی یە‌کێتی نیشتمانی کوردستان || ٣٥٠٥٠٠|| ١٨ |- | ١٠٥ || لیستی یەکگرتووی ئیسلامی || ١٨٦٧٤١|| ١٠ |- | ١٠٤ || لیستی کۆمە‌ڵی ئیسلامی || ١١٨٥٧٤|| ٦ |- | ١٠١ || لیستی بزووتنە‌وی ئیسلامی کوردستان || ٢١٨٣٤|| ١ |- | ١١١ || لیستی سۆسیالیست|| ١٢٥٠١|| ١ |- | ١٠٧|| لیستی ئازادی || ١٢٣٩٢|| ١ |- | ١١٥ || لیستی ئاراستەی سێیەم || ٨٦٨١|| ١ |- | ١٢٦ || لیستی ڕافدین (قائمە الرافدین) || ٦١٤٥|| ٢ |- | ١٢٧|| ئە‌نجومە‌نی گە‌لی کلدانی سریانی و ئاشووری || ٥٧٣٠ || ٢ |- | ١٢٤|| لیستی پێشکەوتنی تورکمان || ٥٢٥٩|| ٢ |- | ١٢١|| لیستی ھە‌ولێری تورکمانی || ١٩٥١|| ١ |- | ١٢٠|| لیستی گۆڕان و نوێبوونە‌وی تورکمانی|| ١٩٢٦|| ١ |- | ١٢٢|| لیستی جبھە‌ی تورکمانی عێراقی || ١٧٥٣|| ١ |- | ١٢٥|| لیستی ابناو النھرین || ١٠٩٣|| ١ |- | ١٣١|| لیستی ئەرمەن || ٥٣١|| ١ |- |} == ئەرک و دەسەڵاتەکانی پەرلەمانی کوردستان == پەرلەمانی کوردستان ئەم ئەرک و دەستەڵاتانەی خوارەوەی ھەیە: * دەرچوواندنی یاسا * بڕیاردان لەسەر ڕێککەوتننامەکان و یەکلاکردنەوەی کێشەی چارەنووسیی گەلی کوردستان و دەسنیشانکردنی پەیوەندیی یاسایی لەگەڵ دەسەڵاتی مەڵبەندی * ناولێنانی سەرۆکی وەزیرانی ھەرێم و متمانەدان بە ئەنجومەنی وەزیران و کێشانەوەی متمانە لێیان * پەسندکردنی بودجەی گشتیی و نەخشەکێشانی گەشەپێکردن و بڕیار لە سەردانیان * چاودێریکردنی دەسەڵاتی جێبەجێکردن == پشتیوانەی یاساییی ئەندامانی پەرلەمانی کوردستان == ئەندامانی پەرلەمانی کوردستان پشتیوانەی یاساییان ھەیە، کە پاراستنی یاسایی پێویستیان بۆ دابین دەکات تاکو بە ئازادی ئەرکەکانیان جێبەجی بکەن و، ئەندام لەسەر دەربڕینی بیروڕاری لە کاتی ئەنجامدانی کارەکەی لە ئەنجومەندا لی پرسینەوەی لەسەر نەبێت و نابی ڕاوەدوو بنرێـت، یا بگیرێت لە کاتی خولەکانی کۆبوونەوەی ئەنجومەندا بەبی ڕەزامەندیی ڕاوەدوو پەرلەمان، تەنیا لە بارەی ئەوە نەبی، کە لە تاوانێکدا گیرا بی، ھەروەھا نابی ئەندام ڕاوەدوو بنرێتیان بگیرێت لە دەرەوی کاتی خولی بەستنی ئەنجومەن بەھۆی تاوانێک بە بی وەرگرتنی ڕەزامەندیی سەرۆی پەرلەمانی کوردستان تەنیا لەو بارەدا نەبێت کە لە تاوانێکدا گیرا بێت. == لیژنەکان == === لیژنە ھەمیشەیییەکان === بەپێی ماددەی ٣٧ی پەیڕەوی ناوخۆی پەلەمانی کوردستان لیژنە ھەمیشەیییەکانی ئەنجومەن لەیەکەم خولیدا کەدوای ھەڵبژاردندەبەسترێت پێکدەھێنرێن ولەپێکھێنانیاندا، ئارەزووی ئەندامان وپسپۆرییان ڕەچاودەکرێت. بەپێی ماددەی دووەمی بریاری ژمارە ١١ی ساڵی ٢٠٠٩ بڕگەی ٣ لەماددەی ٣٩یەمی ھەموارکراو، ھەموار دەکرێت و بەم شێوەیەی خوارەوە دەخوێنرێتەوە: لیژنەی ھەمیشەیییەکان لەژمارەیەک ئەندام پێکدێن کە لە پێنج ئەندام کەمتر نەبن و لەیازدە ئەندامیش زیاتر نەبن و ھەر لیژنەیەش لەناو ئەندامانیدا سەرۆکێک و جێگرێکی سەرۆک و بڕیاردەرێک بۆ خۆی ھەڵدەبژێرێت. لیژنە ھەمیشەیییەکانی پەرلەمانی کوردستان، کە لەخولی سێیەمدا دیاریکراون ئەمانەن: * لیژنەی دارایی و کاروباری ئابووری * لیژنەی ناوخۆ و ئاسایش و ئەنجومەنە خۆجێیییەکان * لیژنەی پەروەردە و فێرکردنی باڵا و توێژینەوەی زانستی * لیژنەی کشتوکاڵ و ئاودێری * لیژنەی یاسایی * لیژنەی کاروباری کۆمەڵایەتی و منداڵ و خێزان * لیژنەی بەرگری لەمافی ژن * لیژنەی کاروباری تەندروستی و ژینگە * لیژنەی خزمەتگوزارییەکانی [[شارەوانی]] و گواستنەوە و گەیاندن و گەشت و گوزار * لیژنەی پاراستنی مافی بەکاربەر * لیژنەی پەیوەندییەکان و ڕۆشنبیریی و ڕاگەیاندن و شوێنەوارەکان * لیژنەی پیشەسازی و وزە و سەرچاوە سروشتییەکان * لیژنەی کاروباری پێشمەرگە و شەھیدان و قوربانیانی جینۆساید * لیژنەی ئاوەدانکردنەوە و نیشتەجێکردن و ھاوچەرخکردنی لادێ * لیژنەی وەرزش و لاوان * لیژنەی مافی مرۆڤ * لیژنەی دەسپاکی (نەزاھەت) * لیژنەی کاروباری کۆمەڵەی مەدەنی * لیژنەی ئەوقاف و کاروباری ئایینی<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://www.perleman.org/default.aspx?page=Committees&c=Committees-Permanant2009 |سەردێڕ=وەشانی ئەرشیڤکراو |ڕێکەوتی سەردان=٢٢ی ئازاری ٢٠١٤ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20170630125439/http://perleman.org/Default.aspx?page=committees&c=Committees-Permanant2009 |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٣٠ی حوزەیرانی ٢٠١٧ |ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> == پێشانگا == <gallery> Raising the flag of Kurdistan on the parliament of Kurdistan.jpg|ڕازاندنەوەی [[ئاڵای کوردستان]] لە باڵەخانەی پەرلەمان </gallery> == ئەمانەش ببینە == * [[پێڕستی ئەندامانی پەرلەمانی کوردستان-عێراق]] * [[پێڕستی خولەکانی پەرلەمانی کوردستان-عێراق]] == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان|٢}} == بەستەرە دەرەکییەکان == {{commons category|Kurdistan Parliament}} * {{وێبگەی فەرمی|https://www.parliament.krd/}} * {{فەیسبووک|krd.parliament}} * {{توویتەر|kurdistanparl}} * {{یووتیووب|user=krparliament}} {{پەرلەمانی کوردستان}} {{خولەکانی پەرلەمانی کوردستان-عێراق}} {{ھەرێمی کوردستان}} {{تووڵی دەروازە|سیاسەت|کوردستان|عێراق|زانستی سیاسەت}} [[پۆل:پەرلەمانی کوردستان|*]] [[پۆل:سیاسەتی باشووری کوردستان]] [[پۆل:حیزبەکانی باشووری کوردستان]] [[پۆل:ڕێکخراوە کوردییەکان]] tbkp8sgd72zjtur5n6zyij4hkldwzlt 0 291 1374342 1374194 2024-10-31T16:37:45Z 81.215.99.121 1374342 wikitext text/x-wiki {{شێواز}} {{زانیاریدانی حیزب پێشکەوتوو | ناو = یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان | ناوی_خۆماڵی = یەکێتی/یەنەکە | زمان١ = [[زمانی عەرەبی|عەرەبی]] | ناوی_زمان١ = الاتحاد الوطني الكردستاني | زمان٢ = [[زمانی ئینگلیزی|ئینگلیزی]] | ناوی_زمان٢ = {{چبڕ|Patriotic Union of Kurdistan (PUK)}} | زمان٣ = کورتکراوە بەکوردی | ناوی_زمان٣ = یەنەکە | زمان٤ = | ناوی_زمان٤ = | لۆگۆ = [[File:PUK_Logo.svg|250px]] | ڕەنگکۆد = #00A550 | سەرکردە = | سەرۆک = [[بافڵ تاڵەبانی]] | سەرۆک_ئەنجومەن = [[مستەفا چاوڕەش]] | سکرتێری_گشتی = | سکرتێری_یەکەم = | لجە = | سکرتارییەت = [[مەکتەبی سکرتارییەتی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان]] | وتەبێژ = [[سەعدی ئەحمەد پیرە]]<ref name="پی یو کەی میدیا ۱">[https://pukmedia.com/KS/Details/198939 پی یو کەی میدیا: ''وتەبێژی یەکێتی: ئامادەین بۆ ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان'' (بە سۆرانی)، نووسراو لە ٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣؛] سەردان لە ٢٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣.</ref> | دامەزرێنەر = [[جەلال تاڵەبانی]]، [[نەوشیروان مستەفا]]، [[عومەر شێخ مووس]]، [[فوئاد مەعسووم]]، [[کەمال فوئاد]]، [[عادل موراد]]، [[عەبدولڕەزاق فەیلی]] | ناونیشانی_سەرکردە١ = | ناوی_سەرکردە١ = | ناونیشانی_سەرکردە٢ = | ناوی_سەرکردە٢ = | ناونیشانی_سەرکردە٣ = سروودی فەرمیی | ناوی_سەرکردە٣ = ''[[سروودی مەشخەڵان]]'' | ناونیشانی_سەرکردە٤ = ژمارەی کۆنگرەکان | ناوی_سەرکردە٤ = ٥ | ناونیشانی_سەرکردە٥ = | ناوی_سەرکردە٥ = | دروشم = [[ئاشتی]]، [[دیموکراسی]]، [[مافەکانی مرۆڤ|مافی مرۆڤ]]، [[ئۆتۆنۆمی|مافی چارەنووس]] | دامەزراندن = ١ی [[حوزەیران]]ی ١٩٧٥ | جیابوونەوە = [[بزووتنەوەی گۆڕان]] | جیابووەتەوە_لە =[[پارتی دیموکراتی کوردستان]] | پێشینە = [[کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان]] | یەکگرتن = [[بزووتنەوەی سۆشیالیستی کوردستان]]، [[ھێڵی گشتی]]، [[کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان]] | پاشینە = | شوێنگە = [[سلێمانی]]، [[ھەرێمی کوردستان]] | ڕۆژنامە = ''[[کوردستانی نوێ (ڕۆژنامە)|کوردستانی نوێ]]''، ''[[ڕۆژنامەی ئەلئیتیحاد|ئەلئیتیحاد]]'' | باڵی_خوێندکار = [[یەکێتیی خوێندکارانی کوردستان]] | باڵی_گەنج = | ناوی_باڵی١ = [[دەزگای ھەواڵگری]] | باڵی١ = [[دەزگای زانیاری]]<ref>http://www.intelligenceonline.com/political-intelligence/organizations/2008/03/13/intelligence-agencies-at-odds,38985708-ART-CAN</ref> | ناوی_باڵی٢ = | باڵی٢ = | ناوی_باڵی٣ = | باڵی٣ = | ساڵی_ئەندامێتی = | ئەندامێتی = | ئایدۆلۆژیا = [[کوردایەتی|ناسیۆنالیزمی کوردی]]{{ھن}}[[دیموکراسیی کۆمەڵایەتی|سۆسیالدیموکراسی]]{{ھن}}[[دنیاگەرایی|سێکۆلاریزم]] |شوێنی_سیاسی = [[چەپی ناوەڕاست]] | ڕوانگەی دەوڵەت مەداری = [[عەلمانیەت]] | نیشتمانی = [[نەتەوەخوازیی کوردی]]، گەل | نێودەوڵەتی = [[ئینتەرناسیۆنالی سۆشیالیستی|سۆسیالیست ئینتەرناشناڵ]] | ئەوروپی = | پەرلەمانی_ئەوروپی = | ناونیشانی_ئینتیما١ = | ئینتیما١ = | ڕەنگەکان = [[سەوز]] | ناوی_کورسییەکان١ = کورسییەکان لە [[ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق]] | کورسییەکان١ = {{زانیاریدانی حیزب پێشکەوتوو/کورسییەکان|17|329|hex=#00A550}} | ناوی_کورسییەکان٢ = کورسییەکان لە [[پەرلەمانی کوردستان]] | کورسییەکان٢ = {{زانیاریدانی حیزب پێشکەوتوو/کورسییەکان|23|100|hex=#00A550}} | ناوی_کورسییەکان٣ = | کورسییەکان٣ = | ناوی_کورسییەکان٤ = | کورسییەکان٤ = | سونبوول = | ئاڵا = [[پەڕگە:Flag of PUK.png|بێچوارچێوە]] | ماڵپەر = [https://www.pukmedia.com/ پی یو کەی میدیا] | وڵات = {{ئاڵا|عێراق}} | وڵات٢ = | بەرپێنووس = }} {{Infobox war faction |name=پێشمەرگەی یەکێتیی<ref>http://www.kurdistan24.net/en/news/8bdcaf5f-fcf3-452e-b7f3-d249d8e5e5aa</ref><ref>https://n.annabaa.org/news23801</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://www.almaalomah.com/2017/10/16/245451/ |سەردێڕ=وەشانی ئەرشیڤکراو |ڕێکەوتی سەردان=١٠ی ئازاری ٢٠٢١ |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٥ی شوباتی ٢٠٢١ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20210225220448/https://www.almaalomah.com/2017/10/16/245451/ |ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref><ref>http://www.basnews.com/index.php/en/news/kurdistan/386031</ref> |war= |partof={{flagicon|Kurdistan Region}} [[پێشمەرگە]] |allies='''ھاوپەیمانانی دەوڵەت:'''{{ھن}}{{ئاڵا|ویلایەتە یەکگرتووەکان}}<br> <br />{{flag|Iraq}} <small>(لە ۲۰۰۳و)</small><br />{{flag|Iran}} <small>(لە ۱۹۹٥وە)</small><br />{{flag|Turkey}} <small>(۱۹۹۲)</small><br />{{flagicon|Libya|1977}} [[لیبیا]] <small>(۱۹٨۳)</small><br />{{flag|Syria}} <small>(۱۹٨۳)</small><br />'''Non-state allies:'''<br />{{flagicon image|Flag of KDP.png}} [[Kurdistan Democratic Party|پێشمەرگەی پارتی]] <small>(لە ۲۰۰۳و)</small><br />{{flagicon image|Flag of Kurdistan Workers' Party.svg}} [[پارتی کرێکارانی کوردستان|پەکەکە]] <small>(لە ۱۹۹٤وە)</small><br />{{flagicon image|Flag of Partiya Demokrat a Kurdistana Îranê.png}} [[Democratic Party of Iranian Kurdistan|KDPI]]<br />{{flagicon image|Flag of Komala.png}} [[کۆمەڵەی پارتی کوردستان|کۆمەڵە]]<br />{{flag|Rojava}}<br/>[[پەڕگە:People's Protection Units Flag.svg|25px]] [[یەکەکانی پاراستنی گەل ]]<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Spokesman of YPG Polat Can with #Kobani Is Not Alone' sign #USA #PUK & #YPG|ناونیشان=https://mobile.twitter.com/ososabiouk/status/522630305078067200|ڕەوشی ناونیشان=live|وێبگە=Twitter}}</ref> |opponents=''' دوژمنانی حیزب:'''<br />{{flag|Iraq|1963}} <small>(۱۹۷٥–۲۰۰۳)</small><br />{{flag|Turkey}} <small>(۱۹۹۷)</small><br />{{flagdeco|Pahlavi dynasty}} [[Interim Government of Iran|Iran]] <small>(۱۹۷۹)</small><br />'''دژبەرانی نادەوڵەت:'''<br />{{flag|Islamic State of Iraq and the Levant}}<br />{{flagicon image|Flag of Ansar al-Islam.svg}} [[ئەنسارولئیسلام]]<br/> {{flagicon image|Flag of KDP.png}} [[Kurdistan Democratic Party|پێشمەرگەی پارتی]] <small>(۱۹۷٥–۹۷)</small><br />{{flagicon image|Flag of Kurdistan Workers' Party.svg}} [[پارتی کرێکارانی کوردستان]] <small>(۱۹۹۲)</small>{{ھن}}{{flagicon image|Flag of Jihad.svg}} [[ئەلقاعیدە]]<br>[[حیزبی سۆسیالیست دیموکراتی کوردستان]] (۱۹۷۹-۱۹٨٦){{ھن}}[[پاسۆک]] (۱۹٨۱-۱۹٨٦)<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=http://www.westganews.net/dreja.aspx?=hewal&jmara=33995&Jor=1|ناونیشان=http://www.westganews.net/dreja.aspx?=hewal&jmara=33995&Jor=1|ڕێکەوتی سەردان=١٥ی تەممووزی ٢٠٢١|وێبگە=westganews.net}}</ref> |battles=[[تێکھەڵچوونی نێوان عێراق و کوردەکان]]<br />{{*}}[[سەرھەڵدانی یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان|سەرھەڵدانی یەکێتی نیشتیمانیی کوردستان]]<br />{{*}}[[Kurdish rebellion of 1983|1983 rebellion]]<br />{{*}}[[ڕاپەڕین]]<br />[[سەربزێویی ١٩٧٩ی کوردان لە ئێران]]<br />[[ناکۆکیی تورکیا و کورد (١٩٧٨ - ئێستا)]]<br />{{*}}[[Operation Northern Iraq]]<br />{{*}}[[Operation Hammer (۱۹۹۷)|Operation Hammer]]<br />{{*}}[[Operation Dawn (۱۹۹۷)|Operation Dawn]]<br /> [[ململانێی ئیسلامیی کوردستان]]<br />{{*}} [[شەڕی براکوژی]]<br />[[Iraqi Civil War (2014–2017)]]<br />[[شەڕی ناوخۆیی سووریا]]<br />{{*}}[[Raqqa campaign (2016–2017)]] }} {{سیاسەتی ھەرێمی کوردستان}} '''یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان''' ({{بە ئینگلیزی|Patriotic Union of Kurdistan}}، کورت دەکرێتەوە بۆ PUK) کورت دەکرێتەوە بۆ '''ی.ن.ک''' یان '''یەنەکە''' و لەنێو خەڵکدا بە '''"یەکێتی"''' ناو دەبرێت، [[حیزب|پارتێکی ڕامیارییە]] لە [[باشووری کوردستان]] کە شوێنگەی سەرەکی دەکەوێتە شاری [[سلێمانی]]یەوە. یەکێتیی نیشتمانی کوردستان ئەندامە لە ڕێکخراوی [[ئینتەرناسیۆنالی سۆشیالیستی|سۆسیالیست ئینتەرناسیۆنالی]] جیھانیی. == مێژوو == یەکێتی نیشتیمانی.کوردستان ھاوپەیمانێتییەک بوو لە نێوان پێنج قەوارەی سەربەخۆی سیاسی کە لەلایەن [[جەلال تاڵەبانی]] (مام جەلال) و [[نەوشیروان مستەفا]] سەرکردایەتی دەکرا. بەشە سەرەکییەکان ئەمانە بوون: [[کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان]] و شۆڕشگێڕان. چینی خوێندەوار و ڕۆشنبیر پاڵپشتی سەرەکی یەکێتیی بوون لە [[باشووری کوردستان|کوردستانی عێراق]]، لە کۆی ١٥ ئەندامی دامەزرێنەر، ١٣ کەسیان کەسی ئەکادیمی و خاوەنی بڕوانامەی دکتۆرا بوون. لە بنەڕەتدا، پارتەکە زیندووترین جوڵانەوەی سیاسی بوو کە وردەوردە بەرەو ھاتە ناوەڕاستی مەیدانەکەوە و ئێستاش بوو بە پارتێکی [[دیموکراسیی کۆمەڵایەتی|سۆشیال دیموکرات]] و ئەندامە لە [[ئینتەرناسیۆنالی سۆشیالیستی|سۆشیالیست ئینتەرناشناڵ]]. لە سەرەتای ١٩٨٠کان، ی. ن. ک. لە ھەموو چین و توێژەکانی کۆمەڵگەی کوردیدا بڵاوبووەوە بەتایبەتی چینی [[گوند|لادێ]]. [[ھەڵبژاردنی ١٩٩٢ی ھەرێمی کوردستان-عێراق|ھەڵبژاردنە ھەرێمییەکەی کوردستان]] ئەوەی دەرخست کە زۆرینەی لایەنگرانی ی. ن. ک. لە ناوچەکانی باشوری کوردستانی عێراقەوەن. لە جەنگی کەنداوی یەکەمەوە، ی. ن. ک. لەگەڵ [[پارتی دیموکراتی کوردستان]] [[ھەرێمی کوردستان]] بەڕێوە دەبەن. ھەرچەندە ھاوکاری لەگەڵ پارتی دیموکراتی کوردستان لە بەڕێوەبردنی ناوچەکەدا ھەمیشە بە ھێمنی نەبووە و چەند جارێک لەنێوان چەکدارانی ھەردوولادا توندوتیژیی گراوەتەوە بەر. لە ئەنجامدا ناوچەکە بووە بە دوو بەشەوە، بەشی ژێر دەسەڵاتی پارتی و بەشی ژێر دەسەڵاتی یەکێتی- کە شاری سلێمانی ناوەندەکەیەتی. == دامەزراندن == لە ١ی حوزەیرانی ١٩٧٥ دا یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان دامەزرێنرا نزیکەی دوو مانگ دوای ھەرەسی [[یاخیبوونی ١٩٧٤-١٩٧٥ی کوردان|یاخیبوونی کوردەکان لە ساڵانی ١٩٧٤–١٩٧٥]]. == پڕۆگرام == یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان کاردەکات بۆ دەستخستنی [[ئۆتۆنۆمی|مافی چارەی خۆنووسین]] بۆ کوردەکان لە عێراقێکی دیموکراتی یەکپارچەدا و داوای چارەسەری سیاسی دەکات بۆ پرسی نەتەوەی کورد لەسەر بنەماکانی دیموکراسی، [[مافەکانی مرۆڤ|مافی مرۆڤ]] و ھەروەھا داننان بە شوناسی نەتەوەیی و کلتوری کورددا. ی. ن. ک. کار بۆ پێشکەوتنی [[کۆمەڵگەی مەدەنی|کۆمەڵگەیەکی مەدەنی]] دەکات بە ڕێکخراوە مەدەنییەکانەوە لە کوردستانی عێراق. ھەڵبژاردنی ئازاد و کراوە، ڕێکخراوی کۆمەڵگەی مەدەنی، [[ئازادیی دەربڕین|ئازادی ڕادەبڕین]] و ڕۆژنامەوانی و مافە بنەڕەتییەکانی مرۆڤ بە یەکسانییشەوە لەو بابەتانەن کە ی. ن. ک. کاری بۆ دەکات. لەبەرئەوەی خۆی لە ئاراستەی سۆشیال دیموکراتی جیھاندا دەبینێتەوە، ی. ن. ک. باوەڕی وایە کە سیاسەتی حکومەت و ھێزی بازاڕ دەبێ یەکبخرێت بۆ گەشەیەکی ھاوتای ئابووری و [[کۆمەڵگا]] و خۆشگوزەرانی. ی. ن. ک. باوەڕی وایە کوردەکان تاکە قوربانی دەستی [[ڕژێمی بەعس|رژێمی عێراق]] نەبوون و کار بۆ پاراستنی مافی [[کەمەنەتەوایەتی]] و کەمایەتییە ئایینییەکانی تر دەکات لە عێراقدا. لەمبارەیەوە، ی. ن. ک. کار لەگەڵ نوێنەری جڤاتی [[تورکمان]] و [[ئاشورییەکان]]دا دەکات، ھەروەھا نوێنەری ڕێکخراوەکانی ژنانیش. وەک بەشێک لە [[حکوومەتی ھەرێمی کوردستان|حکومەتی ھەرێمی کوردستان]]، ی. ن. ک. ڕێز لە ھەموو جڤاتە سیاسی و کلتوری و قەومییە جیاوازەکان دەگرێت. ئەم دیدە وای کردووە تورکمان و ئاشورییەکان دامەزراوەی فێرکردن و کلتوری خۆیان ھەبێت، ھەروەھا [[کڵێسا|کەنیسەش]] گەڕاوەتەوە سلێمانی و شارەکانی تر بۆ ئەوکەسانەی کە [[مەسیحی]]ین. ی. ن. ک. چالاکانە بەشێکە لە ھێزە دیموکراتییەکان لە عێراقدا و کار بۆ ھێنانەدی سیستمێکی حوکمڕانی دیموکراتی دەکات بۆ عێراق. ی. ن. ک. داوای دەوڵەتێکی دیموکراتی [[فیدراڵییەت|فیدراڵی]] بۆ عێراق دەکات کە تێیدا کوردەکان و جڤاتە قەومی و کلتورییەکانی تر بتوانن ئابووری، کلتورو کۆمەڵگەی خۆیان بەرەوپێشبەرن. == ئەرک == یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بانگەشەی وایە کە کار بۆ مافی چارەی خۆنووسین، مافی مرۆڤ و دیموکراسی دەکات، سەرەڕای ئاشتی و ئارامی بۆ کوردەکانی عێراق. == پێکھاتە == سەرکردایەتی یەکێتی لەلایەن جەلال تاڵەبانی سکرتێری گشتییەوەیە، کە پیشتر [[سەرۆک کۆماری عێراق]]بوو. سیاسەت و بڕیارەکانی ی. ن. ک. لەلایەن دەستەیەکەوە دائەڕێژرێن کە [[مەکتەبی سیاسی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|مەکتەبی سیاسییە]]. ی. ن. ک. پارتێکی سیاسی مۆدێرنی ڕێکخراوە. بڕیاردەران دەستەیەکن لە [[کۆمیتەی سەرکردایەتی یەکێتی نیشتمانیی کوردستان|ئەنجومەنی سەرکردایەتی]] کە ٣٢ کەسن. ئەنجومەنی سەرکردایەتی سکرتێری گشتی و ١١ ئەندامی مەکتەبی سیاسی ھەڵدەبژێرن، کە بەرپرسن لە بەڕێوەبردنی ڕۆژ بە ڕۆژی ڕێکخراوەکە و جێبەجێکردنی بڕیار و فرمانەکانی ئەنجومەنی سەرکردایەتی. لە بنەڕەتدا ی. ن. ک. دامەزرێنرا وەک چەترێک بۆ کۆکردنەوەی ئاراستە سیاسییە کوردییە جیاجیاکان لە عێراقدا. لە ساڵی ١٩٩٢، پێکھاتە جیاجیاکانی ناو ی. ن. ک. یەکیانگرت و بوون بە جوڵانەوەیەکی یەکپارچەی سۆشیال دیموکراتی. ی. ن. ک. لقی لە ھەموو شار و شارۆچکە سەرەکییەکانی کوردستانی عێراق ھەیە و لایەنگر و ئەندامی لەسەر ئاستێکی بەرفراوانی کۆمەڵگەی کوردیدا ھەیە. ژمارەی ئەندامەکانی ی. ن. ک. بەپێی ئامارێکی [[تشرینی یەکەم]]ی ١٩٩٨، ١٤٨٢٨٠ کەسن. ی. ن. ک. لە [[ھەڵبژاردنی ١٩٩٢ی ھەرێمی کوردستان-عێراق|ھەڵبژاردنەکەی ١٩٩٢ی]] کۆمەڵەی نەتەوەیی کوردستان بەشداری کرد و لیستەکەی توانی ٤٢٣٦٨٢ دەنگ بەدەست بھێنێت لە کۆی ٩٥٧٤٦٩ دەنگی دروست کە زۆرینەی لە سێ پارێزگا لە کۆی چوار پارێزگاکەی کوردستان بەدەستھێنا. == ئۆرگانە ڕێکخراوەیییەکانی ی. ن. ک. == === مەکتەبی ڕێکخستن === [[مەکتەبی ڕێکخستنی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|مەکتەبی ڕێکخستن]] (پێشی دەگووترێت مەکتەب ڕێکخستن) ڕێکخراوەکانی ی. ن. ک. لە سەرتاسەری ھەرێمەکەدا بەڕێوە دەبات و بەرھەمھێنان و بڵاوکردنەوەی بابەتی پەروەردەیی و زانیاری بەسەر ئەندامەکاندا لە ئەستۆی ئەم مەکتەبەیە. جگە لەمانە، سەرپەرشتی و چاودێری پرۆسەکانی ھەڵبژاردن دەکات لە ڕێکخراوەکەدا بۆ دڵنیابوون لە جێبەجێکردنی یاسا و ڕێنمایییەکان. مەکتەبی ڕێکخستن دەربارەی ھەل‌و مەرجی ئەندامێتی لە ی. ن. ک. و پێشنیارەکان بۆ ھێشتنەوەی ی. ن. ک. لەئاستێکدا کە زۆرترین ئەندامی ھەبێت، ڕاپۆرت بۆ مەکتەبی سیاسی و ئەنجومەنی سەرکردایەتی بەرز دەکاتەوە. مەکتەبەکە سەنتەرەکانی ڕاھێنان بەڕێوەدەبات کە تێیدا کادرەکان یەکێتی ھۆشیار دەکرێن و ڕادەھێنرێن لەرووی یاسایی و فکری و مەیدانی سیاسی و ڕێکاری چالاکییەکان. ئەم ڕاھێنانە ئەندامەکانی پارتەکە ئامادەدەکات بۆئەوەی چالاکانە بەشداری بکەن لە چالاکییەکانی پارتەکەو پێگە ئیدارییەکان لە پارتەکەدا و یان پێگە ئیدارییەکان لە ناوچەکەدا. === مەکتەبی ڕاگەیاندن === [[مەکتەبی ڕاگەیاندنی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|مەکتەبی ڕاگەیاندن]] سەرپەرشتی و بەڕێوەبردنی ڕاگەیاندنەکانی ی. ن. ک. ـی لە ئەستۆیە. ئێستا ی. ن. ک. چەند کەناڵێکی ھەیە: [[تەلەفزیۆنی گەلی کوردستان]] (لە سلێمانی)، کە کەناڵی سەرەکی تەلەفزیۆنە و چەند کەناڵێکی تری تەلەفزیۆنی ناوخۆیی لە شارو شارۆچکەکاندا لە ناوچەکە، [[دەنگی گەلی کوردستان]]، کە ڕادیۆیەکە پەخشی کوردی و عەرەبیی ھەیە. دەگاتە سەرتاسەری [[خۆرھەڵاتی ناوەڕاست]] و [[ئەورووپا]]. [[کوردستانی نوێ (ڕۆژنامە)|کوردستانی نوێ]]، ڕۆژنامەیەکی ڕۆژانەیە، [[ھەفتەنامەی ئەلئیتیحاد]]ی عەرەبی و ([[زی مۆنیتەر]])، چاپکراوێکی ڕۆژانەی کوردی و عەرەبییە، کە چاودێری ئاژانسە جیھانییەکان دەکات دەربارەی ئەو بابەتانەی تایبەتن بە کوردو عێراقەوە. === مەکتەبی ڕێکخراوە دیموکراتییەکان === [[مەکتەبی ڕێکخراوە دیموکراتییەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|مەکتبەی ڕێکخراوە دیموکراتییەکان]] وەک ھاوکارێکی ڕێکخراوە پیشەیی و کلتورییەکان کاردەکات نمونە وەک [[کۆمەڵەی خوێندکارانی کوردستان]]، [[یەکێتیی ئافرەتانی کوردستان|یەکێتیی ژنانی کوردستان]] و [[کۆمەڵەی نووسەران]]. === مەکتەبی ئیدارەو دارایی === [[مەکتبەی ئیدارە و دارایی گشتی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|مەکتەبی ئیدارە و دارایی گشتی]] کاروباری دارایی و ستافی کارگێڕی ڕێکخراوەکە بەڕێوەدەبەن. ئەنجومەنی سەرکردایەتی لە ڕێگەی کۆمیسیۆنێکی وردبینییەوە چاودێری چالاکییەکانی ئەم مەکتەبە دەکات. === مەکتەبی مافی مرۆڤ === [[مەکتەبی مافی مرۆڤی یەکێتیی نیشتمانی کوردستان|مەکتەبی مافی مرۆڤ]] بەمەبەستی چاودێریی ھەلومەرجی مافەکانی مرۆڤ لە کوردستانی عێراقدا بنیاد نرا، بە تایبەت بۆ لەبەرچاوگرتنی ھەڵسوکەوتی ئەندامانی ی. ن. ک. و سەرکردایەتییەکەی. ئەم مەکتەبە وەکو ھاوکارێکی ڕێکخراوە ناوخۆیییەکانی مافی مرۆڤ کاردەکات و بە شێوەیەکی بەرفراوان ھەڵمەتی ھۆشیارکردنەوە دەربارەی [[بنەماکانی مافی مرۆڤ]]، ڕۆڵی یاسا و دیموکراسی ئەنجامدەدات. ھەروەھا بۆ دڵنیابوون لە پابەندیی ی. ن. ک. بۆ [[جاڕنامەی جیھانی مافی مرۆڤ]]. ئەم مەکتەبە ڕاستەوخۆ ڕاپۆرتەکانی بۆ سکرتێری گشتی ی. ن. ک. بەرز دەکاتەوە. === مەکتەبی کۆمەڵایەتی === [[مەکتەبی کۆمەڵایەتی یەکێتیی نیشتمانی کوردستان|مەکتەبی کۆمەڵایەتی]] بە ھەماھەنگی لەگەڵ دەسەڵاتی ناوچەکە، ئەم مەکتەبە کارئاسانی بۆ چارەسەری کێشە کۆمەڵایەتییەکان دەکات، بەتایبەت لەو بابەتانەدا کە پەیوەستە بە زەوی و زار و کێشەی عەشایرییەوە. === مەکتەبی شەھیدان === ئەرکی سەرپەرشتیکردنی کاروباری پەیوەند بە شەھیدان و دابینکردنی مافەکانی شەھیدانە، بەپێی ئەو یاسا و [[ڕێسا]]یانەی کە لە داموو دەزگاکانی ی. ن. ک. و حکومەتدا دیاری کراوە. ھەروەھا بەرنامە بۆ ڕاگرتنی سەروەری و یادی شەھیدان و تۆمارکردنی میژووی خەباتیان دا دەڕێژێت و پلانی جێبەجێکردنیان دادەنێت. ئەم مەکتەبە بەشێکی تایبەت دەکاتەوە بۆ سەرپەرشتیکردنی کاروبار و پێداویستییەکانی نەوەکانی شەھیدان، کە لەلایەن نەوەکانی شەھیدان خۆیانەوە سەرپەرشتی دەکرێت.<ref name="وەشانی ئەرشیڤکراو">{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://www.pukpb.org/so/peyrrewi |سەردێڕ=وەشانی ئەرشیڤکراو |ڕێکەوتی سەردان=٥ی شوباتی ٢٠١٤ |ڕەوشی ناونیشان=مردوو |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20140208210027/http://www.pukpb.org/so/peyrrewi |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٨ی شوباتی ٢٠١٤}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305012016/http://pukpb.org/so/peyrrewi |date= ٥ی ئازاری ٢٠١٦ }}</ref> === دەزگای خزمەتی پێشمەرگە و تێکۆشەرە دێرینەکان === [[دەزگای خزمەتی پێشمەرگە و تێکۆشەرە دێرینەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|دەزگای خزمەتی پێشمەرگە و تێکۆشەرە دێرینەکان]] پێکدێت لە ٥–٧ ئەندام دەزگا. ئەرکی دەزگاکە بریتییە لە پێشکەشکردنی خزمەت و ڕێزلێنانی پێویست و شایستە بە [[پێشمەرگە]] و [[ڕێکخستنی دێرین]] و [[زیندانی سیاسی|زیندانە سیاسییەکان]]. ھاوکات کار بۆ بە دواداچوونی داخوازییەکانیان لە مەڕ دابینکردن و جێبەجێکردنی مافەکانیان بەپێی یاسا و ڕێنمایییەکان وڕەچاوکردنی یەکسانی، دەکات. کاردەکات بۆ داکۆکیکردن لە سەروەری و بەرھەمی خەبات و تێکۆشانیان. پێشمەرگە و تێکۆشەرە دێرینەکان، بە حوکمی خەباتیان لە ھەر دەزگایەکدا بن، لە کاتی پێشێلکردنی مافە یاسایییەکانیان، مافی خۆیانە لە ڕێگەی ئەم دەزگایەوە بەرگری لە خۆیان بکەن.<ref name="وەشانی ئەرشیڤکراو"/> === مەکتەبی پەیوەندییە گشتییەکان === {{سەرەکی|مەکتەبی پەیوەندییە گشتییەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان}} [[مەکتەبی پەیوەندییە گشتیەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|مەکتەبی پەیوەندییە گشتییەکان]] پێکدێت لە (٩) ئەندام مەکتەب. مەکتەبی پەیوەندییەکان ئەرکی ڕێکخستن و پەرە پێدانی پەیوەندی ی. ن. ک. ـە لەگەڵ لایەنە سیاسییەکانی ھەرێمی کوردستان و عێراق و ولاتانی دەرەوە دەگرێتە ئەستۆ. مەکتەبەکە لە چەند بەشێک پێک دێت و ھەر بەشێک ئەندام مەکتەبێک سەرپەرشتی دەکات.<ref name="وەشانی ئەرشیڤکراو"/> === دەزگای چاودێریی دارایی === {{سەرەکی|دەزگای چاودێریی دارایی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان}} [[دەزگای چاودێریی دارایی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|دەزگای چاودێری دارایی]] پێکدێت لە ٧ ئەندام دەزگا بە لێپرسراوەکەیەوە کە خەڵکی پسپۆڕن لەو بوارەدا. چاودێری چۆنیەتی داھات و خەرج دەکات لە گشت ئۆرگان و مەکتەب و دەزگاکان ی. ن. ک. پەیوەندی ڕاستەوخۆی بە سکرتێری گشتی ی. ن. ک. ـەوە دەبێت. ڕاپۆرتی وەرزیی و ساڵانە پێشکەش بە سکرتێری گشتی دەکات.<ref name="وەشانی ئەرشیڤکراو"/> === مەکتەبی چاودێریی و بەدواداچوون === {{سەرەکی|مەکتەبی چاودێریی و بەدواداچوونی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان}} [[مەکتەبی چاودێریی و بەدواداچوونی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|مەکتەبی چاودێری و بەدواداچوون]] پێکدێت لە ٧ [[ئەندامی مەکتەبی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|ئەندام مەکتەب]]. ئەرکی چاودێری کردنی ڕەوشی کاروباری ئۆرگانەکان و بە دواداچونی ئیشوکارەکانیان دەگرێتە ئەستۆ. لە کەمو کوڕی ئۆرگانەکان دەکۆڵێتەوە و ڕاپۆرت لەو بارەیەوە ئامادە دەکات و بۆ کۆمیتەی سەرکردایەتی بەرز دەکاتەوە.<ref name="وەشانی ئەرشیڤکراو"/> === ئەکادیمیای ھۆشیاری و پێگەیاندنی کادیران === {{سەرەکی|ئەکادیمیای ھۆشیاریی و پێگەیاندنی کادیرانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان}} پێکھاتە و [[ئەکادیمیای ھۆشیاریی و پێگەیاندنی کادیرانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|ئەرکەکانی ئەکادیمیای ھۆشیاری و پێگەیاندنی کادیران]]: ئەم ئەکادیمیایە بەپێی پێویست پێکدێت لە چەند کادریرێکی شارەزاو پسپۆڕ. کردنەوەی خول لە بواری جیا جیادا بۆ کادیرانی ی. ن. ک. لە ناوەوە و دەرەوەی وڵات. ھەروەھا ڕێکخستنی ئەرشیف و دۆکیومێنت کردنی مێژووی ی. ن. ک. و دەرکردنی گۆڤارێکی فیکری. بایەخدان بە توێژینەوە و بیر و ڕۆشنبیریی ھاوچەرخ و سازکردنی کۆڕ و کۆنفرانس. ئامادە کردنی لێکۆڵینەوەی ناو بە ناو دەربارەی ڕووداوەکانی ناوچەکە، جیھان و ئاڕاستەکانی [[ڕای گشتی]] خۆماڵی کە تایبەتە بە ئەندامانی کۆمیتەی سەرکردایەتی و [[ئۆرگانەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|ئۆرگانەکان]].<ref name="وەشانی ئەرشیڤکراو"/> === دەزگای ھەڵبژاردن === [[دەزگای ھەڵبژاردنی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|دەزگای ھەڵبژاردن]] پێکدێت لە ٥–٧ ئەندام و ئامادەکاریی و سەرپەرشتی ھەڵبژاردنەکان بە ھەموو قۆناغەکانییەوە دەکات، کە بریتین لە ئامادەکردنی لیستی دەنگدەران و پاڵێوراوان، ڕاگەیاندنی پرەنسیب و ڕێساکانی ھەڵمەتەکانی ھەڵبژاردن، ڕێکخستنی پرۆسەی دەنگدان، جیاکردنەوەی دەنگەکان، وردبوونەوەی لە تانە و سکاڵاکان و ڕاگەیاندنی ئەنجامەکانی ھەڵبژاردن. دەزگای ھەڵبژاردن، سەرپەرشتی ھەموو ئەو ھەڵبژاردنانە دەکات کە لە [[دەستووری عێراق]] و یاساکانی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق و پەرلەمانی کوردستاندا ئاماژەیان بۆ کراوە، لەگەلا ھەموو ھەڵبژاردنەکانی ناو خۆی ی. ن. ک. و ڕێکخراوە دیموکراتییەکان بە ھەموو قۆناغەکانییەوە. دەزگای ھەڵبژاردن، لە پەیڕەوی کاری خۆیدا ئەو بەش و ئەرکانە دیاری دەکات کە لە کۆمسیۆنی ھەڵبژاردندا لە [[کۆنگرەی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|کۆنگرەدا]] پەسەند کراوە.<ref name="وەشانی ئەرشیڤکراو"/> == پڕۆژەکانی ئەم دوایییە == ی. ن. ک. لەگەڵ پارتی و چەند حزبێکی بچوک دا [[ھاوپەیمانیی دیموکراتیی نیشتمانیی کوردستان]]یان ڕاگەیاند وەک چەترێک بۆ کۆکردنەوەی پارتەکان لە ھەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقدا لە ٢٠٠٥. ئەم لیستە یەکخراوە کوردییە ٢٥٫٦٪ی دەنگەکانی یەکەم ھەڵبژاردنی دوای سەدامی بەدەستھێنا لە ٣١ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٥. جەلال تاڵەبانی کە ئەو کات بوو بە سەرۆک کۆماری عێراق. ئەمەش بڕیارێکی بەدوای خۆیدا ھێناو لە کانونی دووەمی ٢٠٠٦ [[ھاوپەیمانێتی ستراتیژی|ھاوپەیمانییەکی]] لەگەڵ پارتیی ڕێکخست بۆ بەڕێوەبردنی کوردستانی عێراق لە ئیدارەیەکی ھاوبەشدا. == ڕووداوە گرنگەکان == === کۆبوونەوەی یەکێتیی ناو یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان<ref>ناونراوە لەلایەن کادرەکانی یەکێتییەوە</ref> === کۆبوونەوەیەک بوو کە لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤دا بەسترا بۆ تاوتووێکردنی یەکێتیی لە ناو خودی حیزبەکەدا.<ref name="pukpb.org">{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://www.pukpb.org/so/news/3041/89/.html |سەردێڕ=وەشانی ئەرشیڤکراو |ڕێکەوتی سەردان=٣ی شوباتی ٢٠١٤ |ڕەوشی ناونیشان=مردوو |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20160304172407/http://pukpb.org/so/news/3041/89/.html |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٤ی ئازاری ٢٠١٦}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304172407/http://pukpb.org/so/news/3041/89/.html |date= ٤ی ئازاری ٢٠١٦ }}</ref> لەم کۆبوونەوەیەدا باس لە ئەگەرەکانی ئەنجامدان یان ئەنجامنەدانی [[چوارەمین کۆنگرەی یەکێتیی نیشتمانی کوردستان]] و پرسی پێکھێنانی [[کابینەی ھەشتەمی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان]] تاوتوێکرا.<ref name="pukpb.org"/> جێی باسە کە ئەم کۆبوونەوەیە ٣ ڕۆژ بەر لەڕێکەوتی بڕیارلێدراوی کۆنگرەی چوارەمی یەکێتی کە لە [[پێنچەمین پلنیۆمی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان]]دا بڕیاری لێ درا، ئەنجام درا. ئەم کۆبوونەوەیە بۆ یەکێتیی نیشتمانی کوردستان ھەنگاوێکی گرنگ بوو چونکە لەپاش دابڕانی [[جەلال تاڵەبانی|مام جەلال]]، سکرتێری گشتی حیزبەکە، یەکەمین جاری مەکتەبی سیاسیی حیزبەکە بوو کە لەسەر کۆمەڵێک خاڵی گرنگ کۆک بن. لەم کۆبوونەوەیەدا، بڕیار درا [[کۆبوونەوە ٢٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ی یەکێتیی نیشتمانی کوردستان]] ئەنجام بدرێت کە ئەنجامدان یاخود ئەنجام نەدانی کۆنگرە یەکلایی دەکاتەوە. ==== دەقی ڕاگەیەندراوی مەکتەبی سیاسیی ==== پاش کۆبوونەوەکە، [[مەکتەبی سیاسیی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان]] ڕاگەیەندراوێکی بۆ میدیاکان بڵاوکردەوە کە ئەمە دەقەکەیەتی: <blockquote> " ھەڤاڵان.. دڵسۆزانی یەکێتی! مەکتەبی سیاسی، دوای کۆکردنەوەی ڕەخنە، ناڕەزایی، بۆچون و پەرۆشی ھەموو ئۆرگان، ھەڤاڵان، لایەنە دۆستەکان و پشتیوانانی یەکێتی، بەئەرکی مێژوویی سەرشانی خۆی زانی ڕابگەیەنێ کە: یەکێتی دڵی ھەموو دڵسۆزان و تێکۆشەران و ھەموو ئەوانەی پەرۆشی یەکێتین، خۆشدەکات و سەرەنجام بەئاڕاستەیەکی ڕۆشن و سیاسەتێکی دیموکراسیانە، خۆی بۆ ھەڵبژاردنەکانی مانگی چوار ئامادە دەکات. بەم بۆنەیەوە، داوا لە ھەموو ھەڤاڵا و ئۆرگانەکان دەکەین، وەک ھەمیشە ھاوکاری جێبەجێکردنی بڕیارو ڕاسپاردەکانی مەکتەبی سیاسی و ئەنجومەنی سەرکردایەتی بن و بەزووترین کاتیش، کۆبونەوەی ھاوبەشی ئەنجومەنی سەرکردایەتی و ئەنجومەنی ناوەندی ئەنجام دەدرێ. ڕاگەیاندنی مەکتەبی سیاسی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان<ref>http://pukmedia.com/KS_Direje.aspx?Jimare=24275</ref> " </blockquote> == سەرچاوەکان == * [https://web.archive.org/web/20081025044148/http://kurdpress.net/id_584_67.asmx کوردپرێس] {{سەرچاوەکان|٢}} {{ڕێکخراوە سیاسییەکانی کوردستان}} {{حیزبە سۆسیالیست و چەپەکانی کوردستان}} {{پەرلەمانی کوردستان}} {{حیزبەکانی عێراق}} {{تووڵی دەروازە|سیاسەت|کوردستان|عێراق|سۆشیالیزم|زانستی سیاسەت}} {{پۆلی کۆمنز|Patriotic Union of Kurdistan}} [[پۆل:حیزبە سۆسیالیستییەکانی عێراق]] [[پۆل:حیزبەکانی عێراق]] [[پۆل:حیزبەکانی باشووری کوردستان]] [[پۆل:جیاییخوازی لە عێراق]] [[پۆل:ڕێکخراوە کوردییەکان]] [[پۆل:پەرلەمانی کوردستان]] [[پۆل:بزووتنەوەی سەربەخۆییی کوردستان]] [[پۆل:پارتە سیاسییەکان لە ھەرێمی کوردستان]] [[پۆل:گرووپە سەربزێوەکان لە عێراق]] [[پۆل:کوردەکانی باشووری کوردستان]] [[پۆل:پارتە سۆسیال دیمۆکراتەکانی کوردستان]] [[پۆل:پارتە سۆسیال دیمۆکراتەکانی عێراق]] [[پۆل:حیزبە ناسیۆنالیستە کوردەکان]] s5i1qif05pc5lw558i5z09minenuumg 0 588 1374435 1373430 2024-11-01T11:07:26Z 130.193.205.8 ئاین 1374435 wikitext text/x-wiki {{ئز}} {{نامەی ڕوونکردنەوە|بزووتنەوەی گۆڕان|‏گۆڕان (ڕوونکردنەوە)}} {{زانیاریدانی حیزب پێشکەوتوو | ناو = بزووتنەوەی گۆڕان | ناوی_خۆماڵی = گۆڕان | زمان١ = [[عەرەبی]] | ناوی_زمان١ = {{عەرەبی|حركة التغيير}} | زمان٢ = [[ئینگلیزی]] | ناوی_زمان٢ = {{چبڕ|Change Movement}} | زمان٣ = | ناوی_زمان٣ = | زمان٤ = | ناوی_زمان٤ = | لۆگۆ = [[پەڕگە:Goran-change.jpg|بێچوارچێوە]] | ڕەنگکۆد = darkblue | سەرکردە = | سەرۆک = | سەرۆک_ئەنجومەن = | سکرتێری_یەکەم = | سکرتێری_گشتی = | لجە = | سکرتارییەت = | وتەبێژ = | دامەزرێنەر = [[نەوشیروان مستەفا]] | ناونیشانی_سەرکردە١ = ڕێکخەری گشتی | ناوی_سەرکردە١ = [[دانا ئەحمەد مەجید]] | ناونیشانی_سەرکردە٢ = | ناوی_سەرکردە٢ = | ناونیشانی_سەرکردە٣ = | ناوی_سەرکردە٣ = | ناونیشانی_سەرکردە٤ = | ناوی_سەرکردە٤ = | ناونیشانی_سەرکردە٥ = | ناوی_سەرکردە٥ = | دروشم = بەرەو گۆڕان | دامەزراندن =۱۱ی نیسانی ٢٠٠٩<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ئێمه‌ کێین؟|ناونیشان=https://gorran.net/about.aspx?jimare=1|ڕێکەوتی سەردان=١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١|وێبگە=gorran.net}}</ref> | جیابوونەوە = | جیابووەتەوە_لە = [[یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان]] | پێشینە = | یەکگرتن = | پاشینە = | شوێنگە = [[گردی زەرگەتە]]، [[سلێمانی]]، [[ھەرێمی کوردستان]]<ref>http://gorran.net/</ref> | ڕۆژنامە = | باڵی_خوێندکار = | باڵی_گەنج = | ناوی_باڵی١ = | باڵی١ = | ناوی_باڵی٢ = | باڵی٢ = | ناوی_باڵی٣ = | باڵی٣ = | ساڵی_ئەندامێتی = | ئەندامێتی = | ئایدۆلۆژیا = [[ڕیفۆرمخوازی]]{{ھن}}[[ناسیۆنالیزمی کوردی]]{{ھن}}[[لیبراڵیزم]] |شوێنی_سیاسی = [[ناوەڕاستگەرایی|ناوەڕاست]] | ئایین =ئیسلام | نیشتمانی = | نێودەوڵەتی = | ئەورووپی = | پەرلەمانی_ئەورووپی = | ناونیشانی_ئینتیما١ = | ئینتیما١ = | ڕەنگەکان = شین | ناوی_کورسییەکان١ = کورسییەکان لە [[ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق]] | کورسییەکان١ = {{زانیاریدانی حیزب پێشکەوتوو/کورسییەکان|0|329|hex=Blue}} | ناوی_کورسییەکان٢ = کورسییەکان لە [[پەرلەمانی کوردستان]] | کورسییەکان٢ = {{زانیاریدانی حیزب پێشکەوتوو/کورسییەکان|1|100|hex=Blue}} | ناوی_کورسییەکان٣ = | کورسییەکان٣ = | ناوی_کورسییەکان٤ = | کورسییەکان٤ = | سونبوول = | ئاڵا = | ماڵپەر = [http://gorran.net/ gorran.net] | وڵات = [[عێراق]] | وڵات٢ = | بەرپێنووس = }} {{سیاسەتی ھەرێمی کوردستان}} '''بزووتنەوەی گۆڕان''' بزووتنەوەیەکی نوێیە، قەوارەیەکی سیاسییە کە بە سەرۆکایەتی [[نەوشیروان مستەفا]] بە ناوی لیستی گۆڕانەوە بەشداری لە ھەڵبژاردنەکانی [[٢٥ی تەممووز]]ی [[پەرلەمانی کوردستان]]ی کرد، و لە کۆی ١٠٠ کورسی ٢٥ کورسی بەدەستھێنا؛ و بەشداری لە ھەڵبژاردنەکانی [[کانوونی دووەم]]ی ٢٠١٠ی ئێراقی کرد. نەوشیروان مستەفا لەنێو [[یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان]] لە باڵی ڕیفۆرم بوو، دوای ئەوەی نەیتوانی ڕیفۆرم لەنێو یەکێتیدا بکات لە ساڵی [[٢٠٠٦]] وازی لە کاری حیزبی ھێنا و دەستی کرد بە کاری ڕاگەیاندن وەک دەرکردنی [[ڕۆژنامەی ڕۆژنامە]]، [[ماڵپەڕی سبەی]]، [[کەی ئێن ئێن]]، ڕادیۆی [[دەنگی گۆڕان]] و سەنتەرێکی ڕاپرسی. لەناوەڕاسی ساڵی ٢٠٠٩ دا بۆ ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان نەوشیروان مستەفا لەگەڵ ھاوەڵەکانی بە لیستێکی نوێ و بەناوی گۆڕانەوە دەستیان کردەوە بە کاری سیاسی، لەپێناو گۆڕینی سیستەمی حوکمڕانی و ڕۆشنکردنی بوودجەی ھەرێم و جیاکردنەوەی حیزب لە دەسەڵات. لیستی گۆڕان ڕکابەرێکی سەرەکی لیستی کوردستانی بوو کە ژمارەیەکی زۆری جەماوەری شاری سلێمانی لەگەڵدابوو سەرجەمی دەنگەکانیش ٥١٪ی لە شاری سلێمانیی بەدەستھێنا ئەویش لە ئەنجامی ناڕەزایی ھاووڵاتییانەوە دێت لە دەسەڵاتی کوردی لە ماوەی ١٨ ساڵی {{قت|حوکمیدا}} بەتایبەتی شاری سلێمانی کە لە چوار ساڵی ڕابردوودا لەلایەن [[یەکێتیی نشتیمانیی کوردستان]]ی دەسەڵاتدار لە پارێزگای سڵیمانی پەراوێزخراوییەکی پێوە دیارە بە بەراورد لەگەڵ شارەکانی تری [[ھەرێمی کوردستان]] کە لەوێ [[پارتی دیموکراتی کوردستان]] دەسەڵاتدار بوو و خزمەتی باشی شوێنەکانی خۆی (پارێزگای [[ھەولێر]] و [[دھۆک]]) دەکرد، کە ئەوەش بەھۆی ھەر بۆیە ھاووڵاتییانی ئەم شارە شەوانە دەڕژانە سەر شەقام و کۆڵانەکان و ئاھەنگ و خۆشی خۆیان دەگێڕا. بۆیە لە سەرەتاشەوە پێشبینی دەکرا ئەم لیستە {{قت|چواریەک}} بۆ سێیەکی دەنگەکان بەدەست بھێنێت. لەدوای کۆچی دواییکردنی نەوشێروان مستەفا لە ئایاری ٢٠١٧ ئەوا گۆران بێ ڕێکخەری گشتی مایەوە تاکوو لە ھەڵبژاردنی ٢٥ی تەممووزی ٢٠١٧ لە ھەڵبژاردنی ناوخۆییدا [[عومەری سەید عەلی]] بە ڕێکخەری نوێی بزووتنەوەکە دیاریکرا. عومەی سەید عەلی لەدوای نەوشێروان بووە دووەم ڕێکخەری بزووتنەوەکە لەمێژووی خۆیدا. == لە یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستانەوە بۆ گۆڕان == ئەمانەی خوارەوە ھەندێک لەو کەسایەتییە دیارانەی نێو [[یەکێتیی نشتیمانیی کوردستان]]ن کە وازیان لەو حیزبە ھێناوە و کار بۆ بزووتنەوەی گۆڕان دەکەن: * [[نەوشیروان مستەفا]] (سەرۆکی بزووتنەوەی گۆڕان) * [[مام ڕۆستەم]] * [[فەرھاد سەنگاوی]] (ئیستا گەڕاوەتەوە ناو یەکێتی نیشتیمانی کوردستان) * [[عوسمان بانیمارانی]] ([[ئەندام پەرلەمان]])(ئیستا گەڕاوەتەوە ناو یەکێتی نیشتیمانی کوردستان) * [[کوێستان محەممەد]] ([[ئەندام پەرلەمان]]) * [[عوسمانی حاجی مەحموود]] (وەزیری ناوخۆی ئیدارەی سلێمانی پێشوو) * [[جەلال جەوھەر]] * [[دانا ئەحمەد مەجید]] (پارێزگای پێشووی سلێمانی) * [[مستەفا سەید قادر]] * مستەفا سەلیم (باژێروانی مەکۆی ڕانیە) * [[عومەری سەید عەلی]] (ئێستا ڕێکخەری گشتی بزووتنەوەی گۆڕان)ە * [[شۆڕش حاجی]] *سەرکەوتی کوبە (ئیستا گەڕاوەتەوە ناو یەکێتی نیشتیمانی کوردستان)<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=سه‌ركه‌وت حه‌سه‌ن گه‌ڕایه‌وه‌ ماڵه‌ گه‌وره‌كه‌‌|ناونیشان=https://www.pukmedia.com/KS/details/?Jimare=124131|ڕێکەوتی سەردان=٢٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١|وێبگە=www.pukmedia.com|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20211027132837/https://www.pukmedia.com/KS/details/?Jimare=124131|ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> == ھەڵبژاردنەکان == === ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان === === ٢٠٠٩ === بزووتنەوەی گۆران بە سەرکردایەتی [[نەوشیروان مستەفا]] دەوای جیابوونەوەی لە [[یەکێتی نیشتیمانی کوردستان]]، بەشداری ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بە ناوی لیستی گۆران کرد، کە لە ڕۆژی ٢٥ی تەممووزی ٢٠٠٩ بەرێوەچوو. ڕکابەری گۆڕان لەگەڵ [[لیستی کوردستانی]] بوو کە لە پارتی و یەکێتی پێکھاتبوون و لەلایەن [[مەسعوود بارزانی]] و [[جەلال تاڵەبانی]] سەرکردایەتی دەکرا. دوای دەرچوونی ئەنجامەکان بزووتنەوەکە توانی ٢٦ کورسی پەرلەمانی ھەرێمی کوردستان بەدەست بھێنێت ، بووە یەکەم ھێزی سیاسی دەرەوەی یەکێتی و پارتی بەو شێوەیە زۆرترین ژمارەی کورسی لە ھەڵبژاردنەکانی پەرلەمانی ھەرێمی کوردستان بەدەست بھێنێت . لەکاتی پێکھێنانی حکوومەت بزووتنەوەکە بەشداری نەکرد، لەگەڵ ھەریەکە لە ھەریەکە لە [[یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان]] و [[کۆمەڵی ئیسلامیی کوردستان]] بوون بە ئۆپۆزسیۆن لە پەرلەمان. === ٢٠١٣ === بە پێچەوانەی بانگەشەکانی ساڵی ٢٠٠٩ کە دژایەتی کردنی حکوومەت بوو، لیستی گۆران لەکاتی بانگەشەکرد بۆ ھەڵبژاردنی پەرلەمانی ھەرێمی کوردستان بۆ ساڵی ٢٠١٣ بڕیاری بەشداریکردنی لە حکوومەت دا بەمەبەستی چاکسازی و ڕووبەڕووبوونەوەی گەندەڵکاران. دوای بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردنەکان و دەرچوونی ئەنجامەکان بزووتنەوەی گۆران توانی ٢٥ کورسی بەدەست بھێنێت ئەمە لەکاتێکدا بوو لە ھەڵبژاردنی خووڵی پێشوو ٢٦ کورسی بردبووەوە. لە پێکھێنانی حکوومەت ھاوبەشی پارتی و یەکێتی کرد چەندین پۆست و پلەی وەرگرت. بەشداریکردنی لە حکوومەت بووە ھۆی ئەوەی دەنگی ناڕەزایەتی لە ناو بزووتنەوەکە سەرھەڵبدات، ژمارەی لایەنگرانی کەمتر بوو وەوە. === ٢٠١٨ === مردنی نەوشیروان مستەفا لە ١٩ی ئایاری ٢٠١٧ بە شێوەیەکی گشتی کاریگەری کردە سەر دەنگەکانی بزووتنەوەکە لە ھەڵبژاردنی پەرلەمانی ھەرێمی کوردستان لە ساڵی ٢٠١٨ دوای ئەوەی لە کاتی دەرچوونی ئەنجامەکان کورسییەکانی بزووتنەوەکە لە ٢٥ دابەزی بۆ ١٣ کورسی ئەمەش ڕێژەیەکی بەرچاو بوو لە دابەزینی پێگەی جەماوەری و لایەنگرییان لەلایەن خەڵکی ھەرێمی کوردستان. === ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق === === ٢٠٢١ === لە ھەڵبژاردنی پێشوەختەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە ساڵی ٢٠٢١ بزووتنەوەی گۆران لەگەڵ یەکێتی نیشتیمانی کوردستان [[ھاوپەیمانیی کوردستان]]یان دروست کرد پێکەوە لە سەرجەم بازنەکانی پارێزگاکانی کوردستان کاندیدیان دانا، بزووتنەوەکە لە چەند بازنەیەک کاندیدی خۆی دانا. دوای بەرێوەچوونی ھەڵبژاردنی تایبەت لە ٨ی تشرینی یەکەم ھەروەھا ھەڵبژردنی گشتی لە ١٠ی تشرینی یەکەم، دەرچوونی ئەنجامە بەرایییەکان، بزووتنەوەکە کەمترین ڕێژەی دەنگدانی لە مێژووی خۆیدا بەدەست ھێنا، بە شێوەیەک ھیچ بەربژێریکی نەیتوانی یەک کوورسی پەرلەمانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بباتەوە. لەکاتێکدا لە ھەڵبژاردنیساڵی ٢٠١٨ پێنج کورسی بەدەست ھێنابوو. ئەم ئەنجامە جێگای چاوەڕوانی بزووتنەوەکە بە شێوەیەکی گشتی و خەڵکی کوردستان بە تایبەتە نەبوو وەک یەکێک لە ڕووداوە چاوەڕوانەنەکراوەکانی ھەڵبژاردن لە قەڵەم درا، لایەنگرانیان داوای دەست لە کارکێشانەوەی خانەی ڕاپەڕاندنی کارەکانی بزووتنەوەکە کرد.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/1110202116|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١|وێبگە=www.rudaw.net}}</ref> دوای یەکلایکردنەوەی ئەنجامەکان خانەی ڕاپەڕاندنی بزووتنەوەی گۆران داوای لێبوردنیان لە دەنگدەرانیان کرد.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=خانەی ڕاپەڕاندنی گۆڕان: شكستەكەمان قبووڵە|ناونیشان=http://www.wishe.net/details.aspx?=hewal&jmare=124093&Jor=14|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١|وێبگە=www.wishe.net}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بزووتنەوەی گۆڕان داوای لێبووردن لە دەنگدەرانی دەکات: بەربژێرەکانمان سەرنەکەوتن|ناونیشان=https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/1110202115|ڕەوشی ناونیشان=live|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١|وێبگە=www.rudaw.net}}</ref> ڕۆژی ١٢ی تشرینی یەکەم بەمەبەستی بڕیاردان لە چارەنووسی بزووتنەوەکە کۆبوونەوە. بەشێکیش لە ھەڵسوراوانی ئەم بزووتنەوەیە دەستلە کارکێشانەوەیان ڕاگەیاند.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دەست لەكاركێشانەوەی بە كۆمەڵ لەناو گۆڕان دەست پێ دەكات|ناونیشان=http://www.wishe.net/details.aspx?=hewal&jmare=124095&Jor=14|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١|وێبگە=www.wishe.net}}</ref>لە ١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١، لە کاردانەوەی ئەو شکستە و وەک ھەڵگرتنی بەرپرسیارێتی، [[عومەر سەید عەلی|عومەری سەید علی]] و ئەندامانی خانەی ڕاپەڕاندنی بزووتنەوەکە بە شێوەی گشتی دەست لە کارکێشانەوەی خۆیان لە سەکردایەتیکردنی بزووتنەوەی گۆڕان ڕاگەیاند.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=راگەیەندراوی جڤاتی نیشتمانی بزووتنەوەی گۆڕان|ناونیشان=http://gorran.net/Details_hawal.aspx?jimare=1779|ڕێکەوتی سەردان=١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١|وێبگە=gorran.net}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان|٢}} == بەستەرە دەرەکییەکان == * {{وێبگەی فەرمی}} {{ڕێکخراوە سیاسییەکانی کوردستان}} {{حیزبەکانی عێراق}} {{پەرلەمانی کوردستان}} {{تووڵی دەروازە|سیاسەت|عێراق|کوردستان|زانستی سیاسەت}} [[پۆل:باشووری کوردستان]] [[پۆل:حیزبەکانی باشووری کوردستان]] [[پۆل:حیزبەکانی عێراق]] [[پۆل:ڕێکخراوە کوردییەکان]] [[پۆل:پەرلەمانی کوردستان]] [[پۆل:پارتە سیاسییەکان لە ھەرێمی کوردستان]] [[پۆل:حیزبەکان، دامەزرانی ١٩٤٦]] [[پۆل:کوردەکانی باشووری کوردستان]] [[پۆل:حیزبە سۆسیالیستییەکانی عێراق]] [[پۆل:دامەزراوەکانی ٢٠٠٩ لە باشووری کوردستان]] [[پۆل:حیزبە ناسیۆنالیستە کوردەکان]] 7bihleikcngfg2cayd4u5iqxz4d4y7p 0 1797 1374278 1374277 2024-10-31T11:59:57Z MFTG 21816 /* جوگرافیا */ چاکسازیی نووسە عەرەبییەکان 1374278 wikitext text/x-wiki {{زانیاریدانی نیشتنگە | ناو = ئامێدی | ناوی_فەرمی = '''{{lang-ar| عەمادیة }}<br>{{lang-en| Amedi }}''' | ناوی_خۆماڵی = | زمانی_ناوی_خۆماڵی = | ناوەکانی_تر = | جۆری_نیشتنگە = '''[[شارۆچکە]]''' <!--- وێنەکان، ناسناو، دروشم ---> | وێنە = {{Photomontage | photo1a = 173606 The picturesque village of Amedye, Iraq in 2009.jpg | photo2a = Amedi_From_Badinan_Gate.jpg | photo2b = | photo3a = | photo3b = | | spacing = 2 |size = 300px }} | شرۆڤەی_وێنە = وێنەی سەرەوە{{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی{{ھن}} وێنەی خوارەوە {{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی لای خەرەندەوە | وێنەی_ئاڵا = | قەبارەی_ئاڵا = 300px | وێنەی_مۆر = | قەبارەی_مۆر = | وێنەی_نیشان = | قەبارەی_نیشان = | ناسناو = | دروشم = <!-- نەخشەکان و شوێنی جوگرافیایی ------> | وێنەی_نەخشە = {{Infobox mapframe|zoom=12|coord={{Coord|37.09214|43.48769 }}}} | قەبارەی_نەخشە =200px | شرۆڤەی_نەخشە = '''شارۆچکەی ئامێدی''' | دەرزیی_نەخشە = Kurdistan Region#Iraq#Asia | ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = | شوێنی_ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = top | قەبارەی_دەرزیی_نەخشە = 300px | شرۆڤەی_دەرزیی_نەخشە = جێگەی لە [[ھەرێمی کوردستان]]دا##جێگە لە [[عێراق]]دا##جێگە لە [[ئاسیا]]دا | بەرزونزمیی_دەرزیی_نەخشە = ١ | پۆتانەکان = {{coord| 37.09214|43.48769 |region:IQ|display=inline,title}} | دەرزیی_دیاریکردنی_پۆتانەکان = <!-- شوێن ------------------> | جۆری_دابەشکراو = [[وڵات]] | ناوی_دابەشکراو = {{ئاڵا|عێراق}} | جۆری_دابەشکراو١ = [[ھەرێمی فێدراڵ]] | ناوی_دابەشکراو١ = {{ئاڵا|ھەرێمی کوردستان}}<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |سەردێڕ=Kurdistan Regional Government |بڵاوکەرەوە=KRG |ڕێکەوتی سەردان=٩ی ئابی ٢٠١٢|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20141006170845/http://www.krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> | جۆری_دابەشکراو٢ = [[پارێزگا]] | ناوی_دابەشکراو٢ = [[پارێزگای دھۆک]] | جۆری_دابەشکراو٣ = [[قەزا]] | ناوی_دابەشکراو٣ = [[قەزای ئامێدی]] | جۆری_دابەشکراو٤ = [[ناحیە]] | ناوی_دابەشکراو٤ = [[ناحیەی ناوەندی قەزای ئامێدی]] <!-- دامەزران ---------------> | سەردێڕی_دامەزران = بوون بە [[شارۆچکە]] | ڕێکەوتی_دامەزران = [[١٨٥٠]] | سەردێڕی_دامەزران١ = | ڕێکەوتی_دامەزران١ = | سەردێڕی_لەناوچوون = | ڕێکەوتی_لەناوچوون = | دامەزرێنەر = | ھۆکاری_ناونران = <!-- ڕێبەرەکان، شێوازی دەسەڵات ---> | پەراوێزەکانی_دەسەڵات = | جۆری_دەسەڵات = | حیزبی_سەرۆک = | سەرناوی_سەرۆک = قایمقام | ناوی_سەرۆک = وارشین سەلمان محەمەد تاھر | سەرناوی_سەرۆک١ = | ناوی_سەرۆک١ = | سەرناوی_سەرۆک٢ = | ناوی_سەرۆک٢ = <!-- ڕووبەر ----------------------> | سەرجەمی_ڕووبەر_بە_کم٢ = ٠٫٣٤ | ڕووبەری_وشکایی_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_لەسەددا = | ڕووبەری_شاری_بە_کم٢ = | ڕووبەری_لادێیی_بە_کم٢ = <!-- بەرزایی ---------------------> | بەرزایی_بە_م = ١١٨٣ | بەرزترین_بەرزایی_بە_م = | نزمترین_بەرزایی_بە_م = <!-- ژمارەی_دانیشتووان ----------------> | ژمارەی_دانیشتووان = ٦٠٠٠<ref> https://www.kurdipedia.org/files/books/2011/62722.PDF?ver=129817313510000000</ref> | دانیشتووان_لە = [[٢٠٠٦]] | چڕیی_دانیشتووان_بە_کم٢ = | مەزندەی_دانیشتووان = | مەزندەی_دانیشتووان_لە = | دانیشتووانی_شاری = | چڕیی_دانیشتووانی_شاری_بە_کم٢ = | دانیشتووانی_لادێیی = | چڕیی_دانیشتووانی_لادێیی_بە_کم٢ = | سەرناوی_دانیشتووان = | ئاگاداریی_دانیشتووان = <!-- دانیشتوواناسی (بەشی ١) --------> | جۆری_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] و [[ئایین]] | سەرناوی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] | زانیاریی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمانی کوردی|کوردی]]([[کوردیی ناوەندی|سۆرانی]]) | سەرناوی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئایین]] | زانیاریی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئیسلام]]([[سوننە]]) | سەرناوی٣_دانیشتووانناسی١ = [[بنەمای پەرەسەندنی مرۆڤی|ب پ م]](٢٠١٧) | زانیاریی٣_دانیشتووانناسی١ = ٠٬٧٥٨<ref name="GlobalDataLab">{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|سەردێڕ=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|وێبگە=hdi.globaldatalab.org|زمان=en|ڕێکەوتی سەردان=١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨}}</ref><br/>{{color|#0c0|بەرز}} · ٢٦مین <!-- کاتناوچە --------------> | کاتناوچە١ = [[ناوچەی کاتی]] | جیاوازی١_لە_utc = +٣:٣٠ | کاتناوچە١_DST = [[ھاوین]] | جیاوازی١_لە_DST = +٤:٣٠ <!-- کۆدی_پۆستە، کۆدی_ناوچە ---> | جۆری_کۆدی_پۆستە = | کۆدی_پۆستە = | جۆری_کۆدی_پۆستە٢ = | کۆدی_پۆستە٢ = | جۆری_کۆدی_ناوچە = [[تەلەفۆن]] | کۆدی_ناوچە = ٠٠٩٦٤ <!-- وێبگە، پەراوێزەکان --------> | وێبگە = | پەراوێزەکان = }} '''ئامێدی''' یەکێکە لە شارۆچکەکانی [[پارێزگای دھۆک]] لە [[ھەرێمی کوردستان]] لە [[عێراق]].<ref> https://www.hawlergov.org/app/node/393</ref><ref> ‎{{بیرخستنەوەی وێب| سەردێڕ = جوگرافیای کوردستان | ناونیشان = https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=2010122702075619922&lng=1 | نووسەر = د. عەبدوڵڵا غەفوور |زمان = کوردی}} </ref><ref>زانیارینامەی سەرھێڵی [http://www.kurdipedia.org/default.aspx?lng=1&q=20151016205816127552 کورد پیدیا]</ref> ئامێدی ناوەندی [[قەزای ئامێدی]]ە. شارۆچکەی ئامێدی لە شاری [[دھۆک]] (٦٧)کم و (٢١٠)کم لە شاری [[ھەولێر]] دوورە.<ref> https://www.wishe.net/details.aspx?=hewal&jmare=18419&Jor=4</ref> کە کەوتووەتە سەر تاشەبەردێکی زۆر گەورەی سەر شاخێک. مێژووی ئامێدی دەگەڕێتەوە بۆ ٣٠٠٠ ساڵ پ. ز.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ئامێدی {{!}} کوردستانی سەرسوڕھێنەر- وێبسایتی فەرمی دەستەی گشتی گەشت و گوزار|ناونیشان=http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئەیلوولی ٢٠٢١|وێبگە=bot.gov.krd|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٤ی ئازاری ٢٠٢٠|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20200304060817/http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> و ١٠ کیلۆمەتر دوورە لە [[باکووری کوردستان]]، ١١٨٥ مەتر بەرزە لە ئاستی دەریاوە. درێژی شارەکە ١ کیلۆمەترە و پانیشی ٥٠٠ مەترە. دانیشتووانەکەی ٦٠٠٠ کەسن لە ١٢٠٠ ماڵدا کە چیتر ناتوانرێت فراوان بکرێت لەبەر ھەڵکەوتی جوگرافیی شارەکە. ھەروەھا پەیمانگایەکی تەکنیکی، بە ناوی [[پەیمانگای تەکنیکیی ئامێدی]] لە قەزاکەدا ھەیە. == ناو == * بە گوێرەی [[ئیبن ئەسیری جزری]]، ناوی عەرەبی "عمادییە" ھاوتای [[عیمادەدین زەنگی]] کە لە ساڵی ١١٤٢دا قەڵایەکی لەسەر شوێنی قەڵایەکی پێشووتر بە ناوی عاسیب دروستکردووە.<ref>https://www.academia.edu/49491391</ref> تیۆرێکی تر ئەوەیە کە ناوەکە بە ناوی عیماد ئەلدەولەوە ناونراوە، بەڵام ئەم تیۆرە کەمتر ئەگەری ھەیە. * بە گوتەی (پرۆفیسۆر جێفری شوچمان)، ئامێدی بە ڕەچەڵەک [[حووری]] یان [[ئورارتوو]]ە.<ref>https://journals.openedition.org/syria/511</ref> == جوگرافیا == شارۆچکەی ئامێدی ھاوسنوورە لەگەڵ؛ * لە باکوورەوە گوندی [[سۆلاڤ]]. * لە باشوورەوە گوندی [[ئیبرایمزلا]]. * لە ڕۆژھەڵاتەوە گوندی [[دێرێ]]. * لە ڕۆژاواوە گوندی [[بلێجانک]].<ref>hhttps://www.openstreetmap.org/#map=14/37.09113/43.48011</ref> === کەش و ھەوا=== ئامێدی کەشوھەوای ھاوینی گەرمی دەریای ناوەڕاستی ھەیە ([[پۆلێنکردنی ئاووھەوای کوپێن]]:Csa) لەگەڵ [[ھاوین]]ی گەرم و [[زستان]]ی فێنک و تەڕ. بەھۆی ئەوەی باکووریترین شاری [[عێراق]]ە، نیانترین شاری وڵاتەکەیە. لە وەرزی [[زستان]]دا ناوبەناو [[بەفر]] دەبارێت. {{Weather box |width = auto |location = Amadiya |metric first = Yes |single line = Yes |Jan high C = 6.2 |Feb high C = 7.8 |Mar high C = 12.1 |Apr high C = 17.8 |May high C = 25.1 |Jun high C = 31.9 |Jul high C = 36.3 |Aug high C = 36.2 |Sep high C = 32.2 |Oct high C = 24.4 |Nov high C = 15.4 |Dec high C = 8.4 |year high C = 21.2 |Jan mean C = 1.9 |Feb mean C = 3.2 |Mar mean C = 7.2 |Apr mean C = 12.5 |May mean C = 18.8 |Jun mean C = 24.6 |Jul mean C = 28.8 |Aug mean C = 28.5 |Sep mean C = 24.5 |Oct mean C = 17.6 |Nov mean C = 10.2 |Dec mean C = 4.2 |year mean C = 15.2 |Jan low C = -2.4 |Feb low C = -1.3 |Mar low C = 2.4 |Apr low C = 7.2 |May low C = 12.5 |Jun low C = 17.4 |Jul low C = 21.4 |Aug low C = 20.9 |Sep low C = 16.8 |Oct low C = 10.9 |Nov low C = 5.0 |Dec low C = 0.0 |year low C = 9.2 |precipitation colour = green |Jan precipitation mm = 126 |Feb precipitation mm = 176 |Mar precipitation mm = 156 |Apr precipitation mm = 128 |May precipitation mm = 56 |Jun precipitation mm = 0 |Jul precipitation mm = 0 |Aug precipitation mm = 0 |Sep precipitation mm = 1 |Oct precipitation mm = 32 |Nov precipitation mm = 96 |Dec precipitation mm = 126 |Jan precipitation days = 7 |Feb precipitation days = 6 |Mar precipitation days = 10 |Apr precipitation days = 8 |May precipitation days = 4 |Jun precipitation days = 0 |Jul precipitation days = 0 |Aug precipitation days = 0 |Sep precipitation days = 1 |Oct precipitation days = 7 |Nov precipitation days = 7 |Dec precipitation days = 10 |source 1 = ''World Weather Online'' (precipitation days)<ref>{{cite web | url = http://www.worldweatheronline.com/v2/weather-averages.aspx?q=Amedi,%20Iraq | publisher = World Weather Online |title = Weather averages for Amadiya |access-date = September 6, 2014}}</ref> |source 2 = ''Climate-Data'' (temperatures and rainfall amount)<ref>{{cite web | url = https://en.climate-data.org/location/935084/ | publisher = Climate-Data |title = Weather averages for Amadiya |access-date = 21 January 2017}}</ref> |date= January 2017 }} == مێژوو == == سەرچاوەکان == {{شار، شارۆچکە و شارەدێیەکانی ھەرێمی کوردستان}} {{شارەکانی کوردستان}} {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Amadiya}} {{تووڵی دەروازە|جوگرافیا|عێراق|کوردستان}} [[پۆل:شارەکانی باشووری کوردستان]] [[پۆل:ناوەندەکانی قەزاکانی عێراق]] [[پۆل:شوێنە ئاوەدانەکانی پارێزگای دھۆک]] [[پۆل:ناوچە گەشتوگوزارییەکانی کوردستان]] [[پۆل:ئامێدی]] [[پۆل:نیشتەجێبوونی کوردەکان لە عێراق]] n055vruun96jpg5rsu4t5pcibz16fuh 1374279 1374278 2024-10-31T12:05:03Z MFTG 21816 /* top */ چاکسازیی ژمارەکان، چاکسازیی نووسە عەرەبییەکان 1374279 wikitext text/x-wiki {{زانیاریدانی نیشتنگە | ناو = ئامێدی | ناوی_فەرمی = '''{{lang-ar| عەمادیة }}<br>{{lang-en| Amedi }}''' | ناوی_خۆماڵی = | زمانی_ناوی_خۆماڵی = | ناوەکانی_تر = | جۆری_نیشتنگە = '''[[شارۆچکە]]''' <!--- وێنەکان، ناسناو، دروشم ---> | وێنە = {{Photomontage | photo1a = 173606 The picturesque village of Amedye, Iraq in 2009.jpg | photo2a = Amedi_From_Badinan_Gate.jpg | photo2b = | photo3a = | photo3b = | | spacing = 2 |size = 300px }} | شرۆڤەی_وێنە = وێنەی سەرەوە{{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی{{ھن}} وێنەی خوارەوە {{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی لای خەرەندەوە | وێنەی_ئاڵا = | قەبارەی_ئاڵا = 300px | وێنەی_مۆر = | قەبارەی_مۆر = | وێنەی_نیشان = | قەبارەی_نیشان = | ناسناو = | دروشم = <!-- نەخشەکان و شوێنی جوگرافیایی ------> | وێنەی_نەخشە = {{Infobox mapframe|zoom=12|coord={{Coord|37.09214|43.48769 }}}} | قەبارەی_نەخشە =200px | شرۆڤەی_نەخشە = '''شارۆچکەی ئامێدی''' | دەرزیی_نەخشە = Kurdistan Region#Iraq#Asia | ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = | شوێنی_ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = top | قەبارەی_دەرزیی_نەخشە = 300px | شرۆڤەی_دەرزیی_نەخشە = جێگەی لە [[ھەرێمی کوردستان]]دا##جێگە لە [[عێراق]]دا##جێگە لە [[ئاسیا]]دا | بەرزونزمیی_دەرزیی_نەخشە = ١ | پۆتانەکان = {{coord| 37.09214|43.48769 |region:IQ|display=inline,title}} | دەرزیی_دیاریکردنی_پۆتانەکان = <!-- شوێن ------------------> | جۆری_دابەشکراو = [[وڵات]] | ناوی_دابەشکراو = {{ئاڵا|عێراق}} | جۆری_دابەشکراو١ = [[ھەرێمی فێدراڵ]] | ناوی_دابەشکراو١ = {{ئاڵا|ھەرێمی کوردستان}}<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |سەردێڕ=Kurdistan Regional Government |بڵاوکەرەوە=KRG |ڕێکەوتی سەردان=٩ی ئابی ٢٠١٢|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20141006170845/http://www.krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> | جۆری_دابەشکراو٢ = [[پارێزگا]] | ناوی_دابەشکراو٢ = [[پارێزگای دھۆک]] | جۆری_دابەشکراو٣ = [[قەزا]] | ناوی_دابەشکراو٣ = [[قەزای ئامێدی]] | جۆری_دابەشکراو٤ = [[ناحیە]] | ناوی_دابەشکراو٤ = [[ناحیەی ناوەندی قەزای ئامێدی]] <!-- دامەزران ---------------> | سەردێڕی_دامەزران = بوون بە [[شارۆچکە]] | ڕێکەوتی_دامەزران = [[١٨٥٠]] | سەردێڕی_دامەزران١ = | ڕێکەوتی_دامەزران١ = | سەردێڕی_لەناوچوون = | ڕێکەوتی_لەناوچوون = | دامەزرێنەر = | ھۆکاری_ناونران = <!-- ڕێبەرەکان، شێوازی دەسەڵات ---> | پەراوێزەکانی_دەسەڵات = | جۆری_دەسەڵات = | حیزبی_سەرۆک = | سەرناوی_سەرۆک = قایمقام | ناوی_سەرۆک = وارشین سەلمان محەمەد تاھر | سەرناوی_سەرۆک١ = | ناوی_سەرۆک١ = | سەرناوی_سەرۆک٢ = | ناوی_سەرۆک٢ = <!-- ڕووبەر ----------------------> | سەرجەمی_ڕووبەر_بە_کم٢ = ٠٫٣٤ | ڕووبەری_وشکایی_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_لەسەددا = | ڕووبەری_شاری_بە_کم٢ = | ڕووبەری_لادێیی_بە_کم٢ = <!-- بەرزایی ---------------------> | بەرزایی_بە_م = ١١٨٣ | بەرزترین_بەرزایی_بە_م = | نزمترین_بەرزایی_بە_م = <!-- ژمارەی_دانیشتووان ----------------> | ژمارەی_دانیشتووان = ٦٠٠٠<ref> https://www.kurdipedia.org/files/books/2011/62722.PDF?ver=129817313510000000</ref> | دانیشتووان_لە = [[٢٠٠٦]] | چڕیی_دانیشتووان_بە_کم٢ = | مەزندەی_دانیشتووان = | مەزندەی_دانیشتووان_لە = | دانیشتووانی_شاری = | چڕیی_دانیشتووانی_شاری_بە_کم٢ = | دانیشتووانی_لادێیی = | چڕیی_دانیشتووانی_لادێیی_بە_کم٢ = | سەرناوی_دانیشتووان = | ئاگاداریی_دانیشتووان = <!-- دانیشتوواناسی (بەشی ١) --------> | جۆری_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] و [[ئایین]] | سەرناوی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] | زانیاریی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمانی کوردی|کوردی]]([[کوردیی ناوەندی|سۆرانی]]) | سەرناوی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئایین]] | زانیاریی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئیسلام]]([[سوننە]]) | سەرناوی٣_دانیشتووانناسی١ = [[بنەمای پەرەسەندنی مرۆڤی|ب پ م]](٢٠١٧) | زانیاریی٣_دانیشتووانناسی١ = ٠٬٧٥٨<ref name="GlobalDataLab">{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|سەردێڕ=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|وێبگە=hdi.globaldatalab.org|زمان=en|ڕێکەوتی سەردان=١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨}}</ref><br/>{{color|#0c0|بەرز}} · ٢٦مین <!-- کاتناوچە --------------> | کاتناوچە١ = [[ناوچەی کاتی]] | جیاوازی١_لە_utc = +٣:٣٠ | کاتناوچە١_DST = [[ھاوین]] | جیاوازی١_لە_DST = +٤:٣٠ <!-- کۆدی_پۆستە، کۆدی_ناوچە ---> | جۆری_کۆدی_پۆستە = | کۆدی_پۆستە = | جۆری_کۆدی_پۆستە٢ = | کۆدی_پۆستە٢ = | جۆری_کۆدی_ناوچە = [[تەلەفۆن]] | کۆدی_ناوچە = ٠٠٩٦٤ <!-- وێبگە، پەراوێزەکان --------> | وێبگە = | پەراوێزەکان = }} '''ئامێدی''' یەکێکە لە شارۆچکەکانی [[پارێزگای دھۆک]] لە [[ھەرێمی کوردستان]] لە [[عێراق]].<ref> https://www.hawlergov.org/app/node/393</ref><ref> ‎{{بیرخستنەوەی وێب| سەردێڕ = جوگرافیای کوردستان | ناونیشان = https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=2010122702075619922&lng=1 | نووسەر = د. عەبدوڵڵا غەفوور |زمان = کوردی}} </ref><ref>زانیارینامەی سەرھێڵی [http://www.kurdipedia.org/default.aspx?lng=1&q=20151016205816127552 کورد پیدیا]</ref> ئامێدی ناوەندی [[قەزای ئامێدی]]ە. شارۆچکەی ئامێدی لە شاری [[دھۆک]] (٦٧)کم و (٢١٠)کم لە شاری [[ھەولێر]] دوورە.<ref> https://www.wishe.net/details.aspx?=hewal&jmare=18419&Jor=4</ref> کە کەوتووەتە سەر تاشەبەردێکی زۆر گەورەی سەر شاخێک. مێژووی ئامێدی دەگەڕێتەوە بۆ ٣٠٠٠ ساڵ پ. ز.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ئامێدی {{!}} کوردستانی سەرسوڕھێنەر- وێبسایتی فەرمی دەستەی گشتی گەشت و گوزار|ناونیشان=http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئەیلوولی ٢٠٢١|وێبگە=bot.gov.krd|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٤ی ئازاری ٢٠٢٠|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20200304060817/http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> و ١٠ کیلۆمەتر دوورە لە [[باکووری کوردستان]]، ١١٨٥ مەتر بەرزە لە ئاستی دەریاوە. درێژی شارەکە ١ کیلۆمەترە و پانیشی ٥٠٠ مەترە. دانیشتووانەکەی ٦٠٠٠ کەسن لە ١٢٠٠ ماڵدا کە چیتر ناتوانرێت فراوان بکرێت لەبەر ھەڵکەوتی جوگرافیی شارەکە. ھەروەھا پەیمانگایەکی تەکنیکی، بە ناوی [[پەیمانگای تەکنیکیی ئامێدی]] لە قەزاکەدا ھەیە. ھەرچەندە ئامێدی تەنھا (١٠) کیلۆمەتر لە سنووری [[تورکیا]]وە دوورە، بەڵام بۆ ئەوەی لە ئامێدیەوە بچیتە [[تورکیا]]، دەبێت بە ڕێگای ئامێدی-[[دھۆک]]-[[زاخۆ]] و سنووری [[ئیبراھیم خەلیل]] تێپەڕیت، کە ڕێگای (٩٠) کیلۆمەترە. لەم شارەدا خەزنەی گەورە ھەڵکەندراوە بۆ کۆکردنەوەی ئاوی [[باران]]. == ناو == * بە گوێرەی [[ئیبن ئەسیری جزری]]، ناوی عەرەبی "عمادییە" ھاوتای [[عیمادەدین زەنگی]] کە لە ساڵی ١١٤٢دا قەڵایەکی لەسەر شوێنی قەڵایەکی پێشووتر بە ناوی عاسیب دروستکردووە.<ref>https://www.academia.edu/49491391</ref> تیۆرێکی تر ئەوەیە کە ناوەکە بە ناوی عیماد ئەلدەولەوە ناونراوە، بەڵام ئەم تیۆرە کەمتر ئەگەری ھەیە. * بە گوتەی (پرۆفیسۆر جێفری شوچمان)، ئامێدی بە ڕەچەڵەک [[حووری]] یان [[ئورارتوو]]ە.<ref>https://journals.openedition.org/syria/511</ref> == جوگرافیا == شارۆچکەی ئامێدی ھاوسنوورە لەگەڵ؛ * لە باکوورەوە گوندی [[سۆلاڤ]]. * لە باشوورەوە گوندی [[ئیبرایمزلا]]. * لە ڕۆژھەڵاتەوە گوندی [[دێرێ]]. * لە ڕۆژاواوە گوندی [[بلێجانک]].<ref>hhttps://www.openstreetmap.org/#map=14/37.09113/43.48011</ref> === کەش و ھەوا=== ئامێدی کەشوھەوای ھاوینی گەرمی دەریای ناوەڕاستی ھەیە ([[پۆلێنکردنی ئاووھەوای کوپێن]]:Csa) لەگەڵ [[ھاوین]]ی گەرم و [[زستان]]ی فێنک و تەڕ. بەھۆی ئەوەی باکووریترین شاری [[عێراق]]ە، نیانترین شاری وڵاتەکەیە. لە وەرزی [[زستان]]دا ناوبەناو [[بەفر]] دەبارێت. {{Weather box |width = auto |location = Amadiya |metric first = Yes |single line = Yes |Jan high C = 6.2 |Feb high C = 7.8 |Mar high C = 12.1 |Apr high C = 17.8 |May high C = 25.1 |Jun high C = 31.9 |Jul high C = 36.3 |Aug high C = 36.2 |Sep high C = 32.2 |Oct high C = 24.4 |Nov high C = 15.4 |Dec high C = 8.4 |year high C = 21.2 |Jan mean C = 1.9 |Feb mean C = 3.2 |Mar mean C = 7.2 |Apr mean C = 12.5 |May mean C = 18.8 |Jun mean C = 24.6 |Jul mean C = 28.8 |Aug mean C = 28.5 |Sep mean C = 24.5 |Oct mean C = 17.6 |Nov mean C = 10.2 |Dec mean C = 4.2 |year mean C = 15.2 |Jan low C = -2.4 |Feb low C = -1.3 |Mar low C = 2.4 |Apr low C = 7.2 |May low C = 12.5 |Jun low C = 17.4 |Jul low C = 21.4 |Aug low C = 20.9 |Sep low C = 16.8 |Oct low C = 10.9 |Nov low C = 5.0 |Dec low C = 0.0 |year low C = 9.2 |precipitation colour = green |Jan precipitation mm = 126 |Feb precipitation mm = 176 |Mar precipitation mm = 156 |Apr precipitation mm = 128 |May precipitation mm = 56 |Jun precipitation mm = 0 |Jul precipitation mm = 0 |Aug precipitation mm = 0 |Sep precipitation mm = 1 |Oct precipitation mm = 32 |Nov precipitation mm = 96 |Dec precipitation mm = 126 |Jan precipitation days = 7 |Feb precipitation days = 6 |Mar precipitation days = 10 |Apr precipitation days = 8 |May precipitation days = 4 |Jun precipitation days = 0 |Jul precipitation days = 0 |Aug precipitation days = 0 |Sep precipitation days = 1 |Oct precipitation days = 7 |Nov precipitation days = 7 |Dec precipitation days = 10 |source 1 = ''World Weather Online'' (precipitation days)<ref>{{cite web | url = http://www.worldweatheronline.com/v2/weather-averages.aspx?q=Amedi,%20Iraq | publisher = World Weather Online |title = Weather averages for Amadiya |access-date = September 6, 2014}}</ref> |source 2 = ''Climate-Data'' (temperatures and rainfall amount)<ref>{{cite web | url = https://en.climate-data.org/location/935084/ | publisher = Climate-Data |title = Weather averages for Amadiya |access-date = 21 January 2017}}</ref> |date= January 2017 }} == مێژوو == == سەرچاوەکان == {{شار، شارۆچکە و شارەدێیەکانی ھەرێمی کوردستان}} {{شارەکانی کوردستان}} {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Amadiya}} {{تووڵی دەروازە|جوگرافیا|عێراق|کوردستان}} [[پۆل:شارەکانی باشووری کوردستان]] [[پۆل:ناوەندەکانی قەزاکانی عێراق]] [[پۆل:شوێنە ئاوەدانەکانی پارێزگای دھۆک]] [[پۆل:ناوچە گەشتوگوزارییەکانی کوردستان]] [[پۆل:ئامێدی]] [[پۆل:نیشتەجێبوونی کوردەکان لە عێراق]] 5u252re1l8p8th4ed6ovisa5vxzmney 1374369 1374279 2024-10-31T21:59:28Z MFTG 21816 /* top */ چاکسازیی نووسە عەرەبییەکان 1374369 wikitext text/x-wiki {{زانیاریدانی نیشتنگە | ناو = ئامێدی | ناوی_فەرمی = '''{{lang-ar| عەمادیة }}<br>{{lang-en| Amedi }}''' | ناوی_خۆماڵی = | زمانی_ناوی_خۆماڵی = | ناوەکانی_تر = | جۆری_نیشتنگە = '''[[شارۆچکە]]''' <!--- وێنەکان، ناسناو، دروشم ---> | وێنە = {{Photomontage | photo1a = 173606 The picturesque village of Amedye, Iraq in 2009.jpg | photo2a = Amedi_From_Badinan_Gate.jpg | photo2b = | photo3a = | photo3b = | | spacing = 2 |size = 300px }} | شرۆڤەی_وێنە = وێنەی سەرەوە{{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی{{ھن}} وێنەی خوارەوە {{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی لای خەرەندەوە | وێنەی_ئاڵا = | قەبارەی_ئاڵا = 300px | وێنەی_مۆر = | قەبارەی_مۆر = | وێنەی_نیشان = | قەبارەی_نیشان = | ناسناو = | دروشم = <!-- نەخشەکان و شوێنی جوگرافیایی ------> | وێنەی_نەخشە = {{Infobox mapframe|zoom=12|coord={{Coord|37.09214|43.48769 }}}} | قەبارەی_نەخشە =200px | شرۆڤەی_نەخشە = '''شارۆچکەی ئامێدی''' | دەرزیی_نەخشە = Kurdistan Region#Iraq#Asia | ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = | شوێنی_ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = top | قەبارەی_دەرزیی_نەخشە = 300px | شرۆڤەی_دەرزیی_نەخشە = جێگەی لە [[ھەرێمی کوردستان]]دا##جێگە لە [[عێراق]]دا##جێگە لە [[ئاسیا]]دا | بەرزونزمیی_دەرزیی_نەخشە = ١ | پۆتانەکان = {{coord| 37.09214|43.48769 |region:IQ|display=inline,title}} | دەرزیی_دیاریکردنی_پۆتانەکان = <!-- شوێن ------------------> | جۆری_دابەشکراو = [[وڵات]] | ناوی_دابەشکراو = {{ئاڵا|عێراق}} | جۆری_دابەشکراو١ = [[ھەرێمی فێدراڵ]] | ناوی_دابەشکراو١ = {{ئاڵا|ھەرێمی کوردستان}}<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |سەردێڕ=Kurdistan Regional Government |بڵاوکەرەوە=KRG |ڕێکەوتی سەردان=٩ی ئابی ٢٠١٢|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20141006170845/http://www.krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> | جۆری_دابەشکراو٢ = [[پارێزگا]] | ناوی_دابەشکراو٢ = [[پارێزگای دھۆک]] | جۆری_دابەشکراو٣ = [[قەزا]] | ناوی_دابەشکراو٣ = [[قەزای ئامێدی]] | جۆری_دابەشکراو٤ = [[ناحیە]] | ناوی_دابەشکراو٤ = [[ناحیەی ناوەندی قەزای ئامێدی]] <!-- دامەزران ---------------> | سەردێڕی_دامەزران = بوون بە [[شارۆچکە]] | ڕێکەوتی_دامەزران = [[١٨٥٠]] | سەردێڕی_دامەزران١ = | ڕێکەوتی_دامەزران١ = | سەردێڕی_لەناوچوون = | ڕێکەوتی_لەناوچوون = | دامەزرێنەر = | ھۆکاری_ناونران = <!-- ڕێبەرەکان، شێوازی دەسەڵات ---> | پەراوێزەکانی_دەسەڵات = | جۆری_دەسەڵات = | حیزبی_سەرۆک = | سەرناوی_سەرۆک = قایمقام | ناوی_سەرۆک = وارشین سەلمان محەمەد تاھر | سەرناوی_سەرۆک١ = | ناوی_سەرۆک١ = | سەرناوی_سەرۆک٢ = | ناوی_سەرۆک٢ = <!-- ڕووبەر ----------------------> | سەرجەمی_ڕووبەر_بە_کم٢ = ٠٫٣٤ | ڕووبەری_وشکایی_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_لەسەددا = | ڕووبەری_شاری_بە_کم٢ = | ڕووبەری_لادێیی_بە_کم٢ = <!-- بەرزایی ---------------------> | بەرزایی_بە_م = ١١٨٣ | بەرزترین_بەرزایی_بە_م = | نزمترین_بەرزایی_بە_م = <!-- ژمارەی_دانیشتووان ----------------> | ژمارەی_دانیشتووان = ٦٠٠٠<ref> https://www.kurdipedia.org/files/books/2011/62722.PDF?ver=129817313510000000</ref> | دانیشتووان_لە = [[٢٠٠٦]] | چڕیی_دانیشتووان_بە_کم٢ = | مەزندەی_دانیشتووان = | مەزندەی_دانیشتووان_لە = | دانیشتووانی_شاری = | چڕیی_دانیشتووانی_شاری_بە_کم٢ = | دانیشتووانی_لادێیی = | چڕیی_دانیشتووانی_لادێیی_بە_کم٢ = | سەرناوی_دانیشتووان = | ئاگاداریی_دانیشتووان = <!-- دانیشتوواناسی (بەشی ١) --------> | جۆری_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] و [[ئایین]] | سەرناوی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] | زانیاریی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمانی کوردی|کوردی]]([[کوردیی ناوەندی|سۆرانی]]) | سەرناوی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئایین]] | زانیاریی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئیسلام]]([[سوننە]]) | سەرناوی٣_دانیشتووانناسی١ = [[بنەمای پەرەسەندنی مرۆڤی|ب پ م]](٢٠١٧) | زانیاریی٣_دانیشتووانناسی١ = ٠٬٧٥٨<ref name="GlobalDataLab">{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|سەردێڕ=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|وێبگە=hdi.globaldatalab.org|زمان=en|ڕێکەوتی سەردان=١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨}}</ref><br/>{{color|#0c0|بەرز}} · ٢٦مین <!-- کاتناوچە --------------> | کاتناوچە١ = [[ناوچەی کاتی]] | جیاوازی١_لە_utc = +٣:٣٠ | کاتناوچە١_DST = [[ھاوین]] | جیاوازی١_لە_DST = +٤:٣٠ <!-- کۆدی_پۆستە، کۆدی_ناوچە ---> | جۆری_کۆدی_پۆستە = | کۆدی_پۆستە = | جۆری_کۆدی_پۆستە٢ = | کۆدی_پۆستە٢ = | جۆری_کۆدی_ناوچە = [[تەلەفۆن]] | کۆدی_ناوچە = ٠٠٩٦٤ <!-- وێبگە، پەراوێزەکان --------> | وێبگە = | پەراوێزەکان = }} '''ئامێدی''' یەکێکە لە شارۆچکەکانی [[پارێزگای دھۆک]] لە [[ھەرێمی کوردستان]] لە [[عێراق]].<ref> https://www.hawlergov.org/app/node/393</ref><ref> ‎{{بیرخستنەوەی وێب| سەردێڕ = جوگرافیای کوردستان | ناونیشان = https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=2010122702075619922&lng=1 | نووسەر = د. عەبدوڵڵا غەفوور |زمان = کوردی}} </ref><ref>زانیارینامەی سەرھێڵی [http://www.kurdipedia.org/default.aspx?lng=1&q=20151016205816127552 کورد پیدیا]</ref> ئامێدی ناوەندی [[قەزای ئامێدی]]ە. شارۆچکەی ئامێدی لە شاری [[دھۆک]] (٦٧)کم و (٢١٠)کم لە شاری [[ھەولێر]] دوورە.<ref> https://www.wishe.net/details.aspx?=hewal&jmare=18419&Jor=4</ref> کە کەوتووەتە سەر تاشەبەردێکی زۆر گەورەی سەر شاخێک. مێژووی ئامێدی دەگەڕێتەوە بۆ ٣٠٠٠ ساڵ پ. ز.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ئامێدی {{!}} کوردستانی سەرسوڕھێنەر- وێبسایتی فەرمی دەستەی گشتی گەشت و گوزار|ناونیشان=http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئەیلوولی ٢٠٢١|وێبگە=bot.gov.krd|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٤ی ئازاری ٢٠٢٠|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20200304060817/http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> و ١٠ کیلۆمەتر دوورە لە [[باکووری کوردستان]]، ١١٨٥ مەتر بەرزە لە ئاستی دەریاوە. درێژی شارەکە ١ کیلۆمەترە و پانیشی ٥٠٠ مەترە. دانیشتووانەکەی ٦٠٠٠ کەسن لە ١٢٠٠ ماڵدا کە چیتر ناتوانرێت فراوان بکرێت لەبەر ھەڵکەوتی جوگرافیی شارەکە. ھەروەھا پەیمانگایەکی تەکنیکی، بە ناوی [[پەیمانگای تەکنیکیی ئامێدی]] لە قەزاکەدا ھەیە. ھەرچەندە ئامێدی تەنھا (١٠) کیلۆمەتر لە سنووری [[تورکیا]]وە دوورە، بەڵام بۆ ئەوەی لە ئامێدیەوە بچیتە [[تورکیا]]، دەبێت بە ڕێگای ئامێدی-[[دھۆک]]-[[زاخۆ]] و سنووری [[ئیبراھیم خەلیل]] تێپەڕیت، کە ڕێگای (٩٠) کیلۆمەترە. لەم شارەدا خەزنەی گەورە ھەڵکەندراوە بۆ کۆکردنەوەی ئاوی [[باران]]. مێژووی نیشتەجێبوونەکە دەگەڕێتەوە بۆ ھەزارەی سێیەمی پێش زایین. بۆ ماوەیەکی زۆر گەیشتن بە شارۆچکەکە تەنھا لە ڕێگەی پلیکانەیەکی تەسکەوە کە لە بەرددا نەخشێنرابوو، دەکرا. لە کۆتایی سەدەی نۆزدەھەمدا کۆی ژمارەی دانیشتوانی شارۆچکەکە ٦ ھەزار کەس بووە، لەو ژمارەیە دوو ھەزار و ٥٠٠ کەسیان [[کورد]] بوون، ١٩٠٠ کەسیان [[جوو|جولەکە]] بوون، ١٦٠٠ کەسیان [[کلدانی]] بوون. ئاستی دانیشتووان لەمڕۆدا بە کردەوە وەک خۆی ماوەتەوە. ئەو مەسیحی و موسڵمانانەی لێرە دەژین، پەیوەندییەکی دراوسێیەتییان باشە.<ref>https://archive.ph/20150301163718/http://www.newadvent.org/cathen/01376a.htm</ref> == ناو == * بە گوێرەی [[ئیبن ئەسیری جزری]]، ناوی عەرەبی "عمادییە" ھاوتای [[عیمادەدین زەنگی]] کە لە ساڵی ١١٤٢دا قەڵایەکی لەسەر شوێنی قەڵایەکی پێشووتر بە ناوی عاسیب دروستکردووە.<ref>https://www.academia.edu/49491391</ref> تیۆرێکی تر ئەوەیە کە ناوەکە بە ناوی عیماد ئەلدەولەوە ناونراوە، بەڵام ئەم تیۆرە کەمتر ئەگەری ھەیە. * بە گوتەی (پرۆفیسۆر جێفری شوچمان)، ئامێدی بە ڕەچەڵەک [[حووری]] یان [[ئورارتوو]]ە.<ref>https://journals.openedition.org/syria/511</ref> == جوگرافیا == شارۆچکەی ئامێدی ھاوسنوورە لەگەڵ؛ * لە باکوورەوە گوندی [[سۆلاڤ]]. * لە باشوورەوە گوندی [[ئیبرایمزلا]]. * لە ڕۆژھەڵاتەوە گوندی [[دێرێ]]. * لە ڕۆژاواوە گوندی [[بلێجانک]].<ref>hhttps://www.openstreetmap.org/#map=14/37.09113/43.48011</ref> === کەش و ھەوا=== ئامێدی کەشوھەوای ھاوینی گەرمی دەریای ناوەڕاستی ھەیە ([[پۆلێنکردنی ئاووھەوای کوپێن]]:Csa) لەگەڵ [[ھاوین]]ی گەرم و [[زستان]]ی فێنک و تەڕ. بەھۆی ئەوەی باکووریترین شاری [[عێراق]]ە، نیانترین شاری وڵاتەکەیە. لە وەرزی [[زستان]]دا ناوبەناو [[بەفر]] دەبارێت. {{Weather box |width = auto |location = Amadiya |metric first = Yes |single line = Yes |Jan high C = 6.2 |Feb high C = 7.8 |Mar high C = 12.1 |Apr high C = 17.8 |May high C = 25.1 |Jun high C = 31.9 |Jul high C = 36.3 |Aug high C = 36.2 |Sep high C = 32.2 |Oct high C = 24.4 |Nov high C = 15.4 |Dec high C = 8.4 |year high C = 21.2 |Jan mean C = 1.9 |Feb mean C = 3.2 |Mar mean C = 7.2 |Apr mean C = 12.5 |May mean C = 18.8 |Jun mean C = 24.6 |Jul mean C = 28.8 |Aug mean C = 28.5 |Sep mean C = 24.5 |Oct mean C = 17.6 |Nov mean C = 10.2 |Dec mean C = 4.2 |year mean C = 15.2 |Jan low C = -2.4 |Feb low C = -1.3 |Mar low C = 2.4 |Apr low C = 7.2 |May low C = 12.5 |Jun low C = 17.4 |Jul low C = 21.4 |Aug low C = 20.9 |Sep low C = 16.8 |Oct low C = 10.9 |Nov low C = 5.0 |Dec low C = 0.0 |year low C = 9.2 |precipitation colour = green |Jan precipitation mm = 126 |Feb precipitation mm = 176 |Mar precipitation mm = 156 |Apr precipitation mm = 128 |May precipitation mm = 56 |Jun precipitation mm = 0 |Jul precipitation mm = 0 |Aug precipitation mm = 0 |Sep precipitation mm = 1 |Oct precipitation mm = 32 |Nov precipitation mm = 96 |Dec precipitation mm = 126 |Jan precipitation days = 7 |Feb precipitation days = 6 |Mar precipitation days = 10 |Apr precipitation days = 8 |May precipitation days = 4 |Jun precipitation days = 0 |Jul precipitation days = 0 |Aug precipitation days = 0 |Sep precipitation days = 1 |Oct precipitation days = 7 |Nov precipitation days = 7 |Dec precipitation days = 10 |source 1 = ''World Weather Online'' (precipitation days)<ref>{{cite web | url = http://www.worldweatheronline.com/v2/weather-averages.aspx?q=Amedi,%20Iraq | publisher = World Weather Online |title = Weather averages for Amadiya |access-date = September 6, 2014}}</ref> |source 2 = ''Climate-Data'' (temperatures and rainfall amount)<ref>{{cite web | url = https://en.climate-data.org/location/935084/ | publisher = Climate-Data |title = Weather averages for Amadiya |access-date = 21 January 2017}}</ref> |date= January 2017 }} == مێژوو == == سەرچاوەکان == {{شار، شارۆچکە و شارەدێیەکانی ھەرێمی کوردستان}} {{شارەکانی کوردستان}} {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Amadiya}} {{تووڵی دەروازە|جوگرافیا|عێراق|کوردستان}} [[پۆل:شارەکانی باشووری کوردستان]] [[پۆل:ناوەندەکانی قەزاکانی عێراق]] [[پۆل:شوێنە ئاوەدانەکانی پارێزگای دھۆک]] [[پۆل:ناوچە گەشتوگوزارییەکانی کوردستان]] [[پۆل:ئامێدی]] [[پۆل:نیشتەجێبوونی کوردەکان لە عێراق]] cbi3okwk4h4bialqyqkn9ov67omcigg 1374371 1374369 2024-10-31T22:09:57Z MFTG 21816 /* top */ چاکسازیی نووسە عەرەبییەکان 1374371 wikitext text/x-wiki {{زانیاریدانی نیشتنگە | ناو = ئامێدی | ناوی_فەرمی = '''{{lang-ar| عەمادیة }}<br>{{lang-en| Amedi }}''' | ناوی_خۆماڵی = | زمانی_ناوی_خۆماڵی = | ناوەکانی_تر = | جۆری_نیشتنگە = '''[[شارۆچکە]]''' <!--- وێنەکان، ناسناو، دروشم ---> | وێنە = {{Photomontage | photo1a = 173606 The picturesque village of Amedye, Iraq in 2009.jpg | photo2a = Amedi_From_Badinan_Gate.jpg | photo2b = | photo3a = | photo3b = | | spacing = 2 |size = 300px }} | شرۆڤەی_وێنە = وێنەی سەرەوە{{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی{{ھن}} وێنەی خوارەوە {{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی لای خەرەندەوە | وێنەی_ئاڵا = | قەبارەی_ئاڵا = 300px | وێنەی_مۆر = | قەبارەی_مۆر = | وێنەی_نیشان = | قەبارەی_نیشان = | ناسناو = | دروشم = <!-- نەخشەکان و شوێنی جوگرافیایی ------> | وێنەی_نەخشە = {{Infobox mapframe|zoom=12|coord={{Coord|37.09214|43.48769 }}}} | قەبارەی_نەخشە =200px | شرۆڤەی_نەخشە = '''شارۆچکەی ئامێدی''' | دەرزیی_نەخشە = Kurdistan Region#Iraq#Asia | ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = | شوێنی_ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = top | قەبارەی_دەرزیی_نەخشە = 300px | شرۆڤەی_دەرزیی_نەخشە = جێگەی لە [[ھەرێمی کوردستان]]دا##جێگە لە [[عێراق]]دا##جێگە لە [[ئاسیا]]دا | بەرزونزمیی_دەرزیی_نەخشە = ١ | پۆتانەکان = {{coord| 37.09214|43.48769 |region:IQ|display=inline,title}} | دەرزیی_دیاریکردنی_پۆتانەکان = <!-- شوێن ------------------> | جۆری_دابەشکراو = [[وڵات]] | ناوی_دابەشکراو = {{ئاڵا|عێراق}} | جۆری_دابەشکراو١ = [[ھەرێمی فێدراڵ]] | ناوی_دابەشکراو١ = {{ئاڵا|ھەرێمی کوردستان}}<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |سەردێڕ=Kurdistan Regional Government |بڵاوکەرەوە=KRG |ڕێکەوتی سەردان=٩ی ئابی ٢٠١٢|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20141006170845/http://www.krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> | جۆری_دابەشکراو٢ = [[پارێزگا]] | ناوی_دابەشکراو٢ = [[پارێزگای دھۆک]] | جۆری_دابەشکراو٣ = [[قەزا]] | ناوی_دابەشکراو٣ = [[قەزای ئامێدی]] | جۆری_دابەشکراو٤ = [[ناحیە]] | ناوی_دابەشکراو٤ = [[ناحیەی ناوەندی قەزای ئامێدی]] <!-- دامەزران ---------------> | سەردێڕی_دامەزران = بوون بە [[شارۆچکە]] | ڕێکەوتی_دامەزران = [[١٨٥٠]] | سەردێڕی_دامەزران١ = | ڕێکەوتی_دامەزران١ = | سەردێڕی_لەناوچوون = | ڕێکەوتی_لەناوچوون = | دامەزرێنەر = | ھۆکاری_ناونران = <!-- ڕێبەرەکان، شێوازی دەسەڵات ---> | پەراوێزەکانی_دەسەڵات = | جۆری_دەسەڵات = | حیزبی_سەرۆک = | سەرناوی_سەرۆک = قایمقام | ناوی_سەرۆک = وارشین سەلمان محەمەد تاھر | سەرناوی_سەرۆک١ = | ناوی_سەرۆک١ = | سەرناوی_سەرۆک٢ = | ناوی_سەرۆک٢ = <!-- ڕووبەر ----------------------> | سەرجەمی_ڕووبەر_بە_کم٢ = ٠٫٣٤ | ڕووبەری_وشکایی_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_لەسەددا = | ڕووبەری_شاری_بە_کم٢ = | ڕووبەری_لادێیی_بە_کم٢ = <!-- بەرزایی ---------------------> | بەرزایی_بە_م = ١١٨٣ | بەرزترین_بەرزایی_بە_م = | نزمترین_بەرزایی_بە_م = <!-- ژمارەی_دانیشتووان ----------------> | ژمارەی_دانیشتووان = ٦٠٠٠<ref> https://www.kurdipedia.org/files/books/2011/62722.PDF?ver=129817313510000000</ref> | دانیشتووان_لە = [[٢٠٠٦]] | چڕیی_دانیشتووان_بە_کم٢ = | مەزندەی_دانیشتووان = | مەزندەی_دانیشتووان_لە = | دانیشتووانی_شاری = | چڕیی_دانیشتووانی_شاری_بە_کم٢ = | دانیشتووانی_لادێیی = | چڕیی_دانیشتووانی_لادێیی_بە_کم٢ = | سەرناوی_دانیشتووان = | ئاگاداریی_دانیشتووان = <!-- دانیشتوواناسی (بەشی ١) --------> | جۆری_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] و [[ئایین]] | سەرناوی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] | زانیاریی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمانی کوردی|کوردی]]([[کوردیی ناوەندی|سۆرانی]]) | سەرناوی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئایین]] | زانیاریی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئیسلام]]([[سوننە]]) | سەرناوی٣_دانیشتووانناسی١ = [[بنەمای پەرەسەندنی مرۆڤی|ب پ م]](٢٠١٧) | زانیاریی٣_دانیشتووانناسی١ = ٠٬٧٥٨<ref name="GlobalDataLab">{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|سەردێڕ=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|وێبگە=hdi.globaldatalab.org|زمان=en|ڕێکەوتی سەردان=١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨}}</ref><br/>{{color|#0c0|بەرز}} · ٢٦مین <!-- کاتناوچە --------------> | کاتناوچە١ = [[ناوچەی کاتی]] | جیاوازی١_لە_utc = +٣:٣٠ | کاتناوچە١_DST = [[ھاوین]] | جیاوازی١_لە_DST = +٤:٣٠ <!-- کۆدی_پۆستە، کۆدی_ناوچە ---> | جۆری_کۆدی_پۆستە = | کۆدی_پۆستە = | جۆری_کۆدی_پۆستە٢ = | کۆدی_پۆستە٢ = | جۆری_کۆدی_ناوچە = [[تەلەفۆن]] | کۆدی_ناوچە = ٠٠٩٦٤ <!-- وێبگە، پەراوێزەکان --------> | وێبگە = | پەراوێزەکان = }} '''ئامێدی''' یەکێکە لە شارۆچکەکانی [[پارێزگای دھۆک]] لە [[ھەرێمی کوردستان]] لە [[عێراق]].<ref> https://www.hawlergov.org/app/node/393</ref><ref> ‎{{بیرخستنەوەی وێب| سەردێڕ = جوگرافیای کوردستان | ناونیشان = https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=2010122702075619922&lng=1 | نووسەر = د. عەبدوڵڵا غەفوور |زمان = کوردی}} </ref><ref>زانیارینامەی سەرھێڵی [http://www.kurdipedia.org/default.aspx?lng=1&q=20151016205816127552 کورد پیدیا]</ref> ئامێدی ناوەندی [[قەزای ئامێدی]]ە. شارۆچکەی ئامێدی لە شاری [[دھۆک]] (٦٧)کم و (٢١٠)کم لە شاری [[ھەولێر]] دوورە.<ref> https://www.wishe.net/details.aspx?=hewal&jmare=18419&Jor=4</ref> کە کەوتووەتە سەر تاشەبەردێکی زۆر گەورەی سەر شاخێک. مێژووی ئامێدی دەگەڕێتەوە بۆ ٣٠٠٠ ساڵ پ. ز.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ئامێدی {{!}} کوردستانی سەرسوڕھێنەر- وێبسایتی فەرمی دەستەی گشتی گەشت و گوزار|ناونیشان=http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئەیلوولی ٢٠٢١|وێبگە=bot.gov.krd|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٤ی ئازاری ٢٠٢٠|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20200304060817/http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> و ١٠ کیلۆمەتر دوورە لە [[باکووری کوردستان]]، ١١٨٥ مەتر بەرزە لە ئاستی دەریاوە. درێژی شارەکە ١ کیلۆمەترە و پانیشی ٥٠٠ مەترە. دانیشتووانەکەی ٦٠٠٠ کەسن لە ١٢٠٠ ماڵدا کە چیتر ناتوانرێت فراوان بکرێت لەبەر ھەڵکەوتی جوگرافیی شارەکە. ھەروەھا پەیمانگایەکی تەکنیکی، بە ناوی [[پەیمانگای تەکنیکیی ئامێدی]] لە قەزاکەدا ھەیە. ھەرچەندە ئامێدی تەنھا (١٠) کیلۆمەتر لە سنووری [[تورکیا]]وە دوورە، بەڵام بۆ ئەوەی لە ئامێدیەوە بچیتە [[تورکیا]]، دەبێت بە ڕێگای ئامێدی-[[دھۆک]]-[[زاخۆ]] و سنووری [[ئیبراھیم خەلیل]] تێپەڕیت، کە ڕێگای (٩٠) کیلۆمەترە. لەم شارەدا خەزنەی گەورە ھەڵکەندراوە بۆ کۆکردنەوەی ئاوی [[باران]]. مێژووی نیشتەجێبوونەکە دەگەڕێتەوە بۆ ھەزارەی سێیەمی پێش زایین. بۆ ماوەیەکی زۆر گەیشتن بە شارۆچکەکە تەنھا لە ڕێگەی پلیکانەیەکی تەسکەوە کە لە بەرددا نەخشێنرابوو، دەکرا. لە کۆتایی سەدەی نۆزدەھەمدا کۆی ژمارەی دانیشتوانی شارۆچکەکە ٦ ھەزار کەس بووە، لەو ژمارەیە دوو ھەزار و ٥٠٠ کەسیان [[کورد]] بوون، ١٩٠٠ کەسیان [[جوو|جولەکە]] بوون، ١٦٠٠ کەسیان [[کلدانی]] بوون. ئاستی دانیشتووان لەمڕۆدا بە کردەوە وەک خۆی ماوەتەوە. ئەو مەسیحی و موسڵمانانەی لێرە دەژین، پەیوەندییەکی دراوسێیەتییان باشە.<ref>https://archive.ph/20150301163718/http://www.newadvent.org/cathen/01376a.htm</ref> شاری ئامێدی، لە ساڵی ١٣٧٦ تا ١٨٣٨، پایتەختی یەکێک لە میرنشینە سەرەکییەکانی [[کورد]]، [[میرنشینی بادینان]]، کە لە سەدەکانی ناوەڕاستدا لەلایەن بنەماڵەی بەھا ئەلدینەوە دروستکراوە، کە لە بنەڕەتدا خەڵکی [[شەمزینان]].<ref>Wirya Rehmany, Dictionnaire politique et historique des Kurdes, Paris, L'Harmattan, 2014, 532 p.</ref> == ناو == * بە گوێرەی [[ئیبن ئەسیری جزری]]، ناوی عەرەبی "عمادییە" ھاوتای [[عیمادەدین زەنگی]] کە لە ساڵی ١١٤٢دا قەڵایەکی لەسەر شوێنی قەڵایەکی پێشووتر بە ناوی عاسیب دروستکردووە.<ref>https://www.academia.edu/49491391</ref> تیۆرێکی تر ئەوەیە کە ناوەکە بە ناوی عیماد ئەلدەولەوە ناونراوە، بەڵام ئەم تیۆرە کەمتر ئەگەری ھەیە. * بە گوتەی (پرۆفیسۆر جێفری شوچمان)، ئامێدی بە ڕەچەڵەک [[حووری]] یان [[ئورارتوو]]ە.<ref>https://journals.openedition.org/syria/511</ref> == جوگرافیا == شارۆچکەی ئامێدی ھاوسنوورە لەگەڵ؛ * لە باکوورەوە گوندی [[سۆلاڤ]]. * لە باشوورەوە گوندی [[ئیبرایمزلا]]. * لە ڕۆژھەڵاتەوە گوندی [[دێرێ]]. * لە ڕۆژاواوە گوندی [[بلێجانک]].<ref>hhttps://www.openstreetmap.org/#map=14/37.09113/43.48011</ref> === کەش و ھەوا=== ئامێدی کەشوھەوای ھاوینی گەرمی دەریای ناوەڕاستی ھەیە ([[پۆلێنکردنی ئاووھەوای کوپێن]]:Csa) لەگەڵ [[ھاوین]]ی گەرم و [[زستان]]ی فێنک و تەڕ. بەھۆی ئەوەی باکووریترین شاری [[عێراق]]ە، نیانترین شاری وڵاتەکەیە. لە وەرزی [[زستان]]دا ناوبەناو [[بەفر]] دەبارێت. {{Weather box |width = auto |location = Amadiya |metric first = Yes |single line = Yes |Jan high C = 6.2 |Feb high C = 7.8 |Mar high C = 12.1 |Apr high C = 17.8 |May high C = 25.1 |Jun high C = 31.9 |Jul high C = 36.3 |Aug high C = 36.2 |Sep high C = 32.2 |Oct high C = 24.4 |Nov high C = 15.4 |Dec high C = 8.4 |year high C = 21.2 |Jan mean C = 1.9 |Feb mean C = 3.2 |Mar mean C = 7.2 |Apr mean C = 12.5 |May mean C = 18.8 |Jun mean C = 24.6 |Jul mean C = 28.8 |Aug mean C = 28.5 |Sep mean C = 24.5 |Oct mean C = 17.6 |Nov mean C = 10.2 |Dec mean C = 4.2 |year mean C = 15.2 |Jan low C = -2.4 |Feb low C = -1.3 |Mar low C = 2.4 |Apr low C = 7.2 |May low C = 12.5 |Jun low C = 17.4 |Jul low C = 21.4 |Aug low C = 20.9 |Sep low C = 16.8 |Oct low C = 10.9 |Nov low C = 5.0 |Dec low C = 0.0 |year low C = 9.2 |precipitation colour = green |Jan precipitation mm = 126 |Feb precipitation mm = 176 |Mar precipitation mm = 156 |Apr precipitation mm = 128 |May precipitation mm = 56 |Jun precipitation mm = 0 |Jul precipitation mm = 0 |Aug precipitation mm = 0 |Sep precipitation mm = 1 |Oct precipitation mm = 32 |Nov precipitation mm = 96 |Dec precipitation mm = 126 |Jan precipitation days = 7 |Feb precipitation days = 6 |Mar precipitation days = 10 |Apr precipitation days = 8 |May precipitation days = 4 |Jun precipitation days = 0 |Jul precipitation days = 0 |Aug precipitation days = 0 |Sep precipitation days = 1 |Oct precipitation days = 7 |Nov precipitation days = 7 |Dec precipitation days = 10 |source 1 = ''World Weather Online'' (precipitation days)<ref>{{cite web | url = http://www.worldweatheronline.com/v2/weather-averages.aspx?q=Amedi,%20Iraq | publisher = World Weather Online |title = Weather averages for Amadiya |access-date = September 6, 2014}}</ref> |source 2 = ''Climate-Data'' (temperatures and rainfall amount)<ref>{{cite web | url = https://en.climate-data.org/location/935084/ | publisher = Climate-Data |title = Weather averages for Amadiya |access-date = 21 January 2017}}</ref> |date= January 2017 }} == مێژوو == == سەرچاوەکان == {{شار، شارۆچکە و شارەدێیەکانی ھەرێمی کوردستان}} {{شارەکانی کوردستان}} {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Amadiya}} {{تووڵی دەروازە|جوگرافیا|عێراق|کوردستان}} [[پۆل:شارەکانی باشووری کوردستان]] [[پۆل:ناوەندەکانی قەزاکانی عێراق]] [[پۆل:شوێنە ئاوەدانەکانی پارێزگای دھۆک]] [[پۆل:ناوچە گەشتوگوزارییەکانی کوردستان]] [[پۆل:ئامێدی]] [[پۆل:نیشتەجێبوونی کوردەکان لە عێراق]] g8qxm3v1ij6q7grrwig25lrj2756e2h 1374372 1374371 2024-10-31T22:43:27Z MFTG 21816 /* مێژوو */ چاکسازیی ژمارەکان، چاکسازیی نووسە عەرەبییەکان 1374372 wikitext text/x-wiki {{زانیاریدانی نیشتنگە | ناو = ئامێدی | ناوی_فەرمی = '''{{lang-ar| عەمادیة }}<br>{{lang-en| Amedi }}''' | ناوی_خۆماڵی = | زمانی_ناوی_خۆماڵی = | ناوەکانی_تر = | جۆری_نیشتنگە = '''[[شارۆچکە]]''' <!--- وێنەکان، ناسناو، دروشم ---> | وێنە = {{Photomontage | photo1a = 173606 The picturesque village of Amedye, Iraq in 2009.jpg | photo2a = Amedi_From_Badinan_Gate.jpg | photo2b = | photo3a = | photo3b = | | spacing = 2 |size = 300px }} | شرۆڤەی_وێنە = وێنەی سەرەوە{{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی{{ھن}} وێنەی خوارەوە {{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی لای خەرەندەوە | وێنەی_ئاڵا = | قەبارەی_ئاڵا = 300px | وێنەی_مۆر = | قەبارەی_مۆر = | وێنەی_نیشان = | قەبارەی_نیشان = | ناسناو = | دروشم = <!-- نەخشەکان و شوێنی جوگرافیایی ------> | وێنەی_نەخشە = {{Infobox mapframe|zoom=12|coord={{Coord|37.09214|43.48769 }}}} | قەبارەی_نەخشە =200px | شرۆڤەی_نەخشە = '''شارۆچکەی ئامێدی''' | دەرزیی_نەخشە = Kurdistan Region#Iraq#Asia | ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = | شوێنی_ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = top | قەبارەی_دەرزیی_نەخشە = 300px | شرۆڤەی_دەرزیی_نەخشە = جێگەی لە [[ھەرێمی کوردستان]]دا##جێگە لە [[عێراق]]دا##جێگە لە [[ئاسیا]]دا | بەرزونزمیی_دەرزیی_نەخشە = ١ | پۆتانەکان = {{coord| 37.09214|43.48769 |region:IQ|display=inline,title}} | دەرزیی_دیاریکردنی_پۆتانەکان = <!-- شوێن ------------------> | جۆری_دابەشکراو = [[وڵات]] | ناوی_دابەشکراو = {{ئاڵا|عێراق}} | جۆری_دابەشکراو١ = [[ھەرێمی فێدراڵ]] | ناوی_دابەشکراو١ = {{ئاڵا|ھەرێمی کوردستان}}<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |سەردێڕ=Kurdistan Regional Government |بڵاوکەرەوە=KRG |ڕێکەوتی سەردان=٩ی ئابی ٢٠١٢|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20141006170845/http://www.krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> | جۆری_دابەشکراو٢ = [[پارێزگا]] | ناوی_دابەشکراو٢ = [[پارێزگای دھۆک]] | جۆری_دابەشکراو٣ = [[قەزا]] | ناوی_دابەشکراو٣ = [[قەزای ئامێدی]] | جۆری_دابەشکراو٤ = [[ناحیە]] | ناوی_دابەشکراو٤ = [[ناحیەی ناوەندی قەزای ئامێدی]] <!-- دامەزران ---------------> | سەردێڕی_دامەزران = بوون بە [[شارۆچکە]] | ڕێکەوتی_دامەزران = [[١٨٥٠]] | سەردێڕی_دامەزران١ = | ڕێکەوتی_دامەزران١ = | سەردێڕی_لەناوچوون = | ڕێکەوتی_لەناوچوون = | دامەزرێنەر = | ھۆکاری_ناونران = <!-- ڕێبەرەکان، شێوازی دەسەڵات ---> | پەراوێزەکانی_دەسەڵات = | جۆری_دەسەڵات = | حیزبی_سەرۆک = | سەرناوی_سەرۆک = قایمقام | ناوی_سەرۆک = وارشین سەلمان محەمەد تاھر | سەرناوی_سەرۆک١ = | ناوی_سەرۆک١ = | سەرناوی_سەرۆک٢ = | ناوی_سەرۆک٢ = <!-- ڕووبەر ----------------------> | سەرجەمی_ڕووبەر_بە_کم٢ = ٠٫٣٤ | ڕووبەری_وشکایی_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_لەسەددا = | ڕووبەری_شاری_بە_کم٢ = | ڕووبەری_لادێیی_بە_کم٢ = <!-- بەرزایی ---------------------> | بەرزایی_بە_م = ١١٨٣ | بەرزترین_بەرزایی_بە_م = | نزمترین_بەرزایی_بە_م = <!-- ژمارەی_دانیشتووان ----------------> | ژمارەی_دانیشتووان = ٦٠٠٠<ref> https://www.kurdipedia.org/files/books/2011/62722.PDF?ver=129817313510000000</ref> | دانیشتووان_لە = [[٢٠٠٦]] | چڕیی_دانیشتووان_بە_کم٢ = | مەزندەی_دانیشتووان = | مەزندەی_دانیشتووان_لە = | دانیشتووانی_شاری = | چڕیی_دانیشتووانی_شاری_بە_کم٢ = | دانیشتووانی_لادێیی = | چڕیی_دانیشتووانی_لادێیی_بە_کم٢ = | سەرناوی_دانیشتووان = | ئاگاداریی_دانیشتووان = <!-- دانیشتوواناسی (بەشی ١) --------> | جۆری_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] و [[ئایین]] | سەرناوی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] | زانیاریی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمانی کوردی|کوردی]]([[کوردیی ناوەندی|سۆرانی]]) | سەرناوی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئایین]] | زانیاریی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئیسلام]]([[سوننە]]) | سەرناوی٣_دانیشتووانناسی١ = [[بنەمای پەرەسەندنی مرۆڤی|ب پ م]](٢٠١٧) | زانیاریی٣_دانیشتووانناسی١ = ٠٬٧٥٨<ref name="GlobalDataLab">{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|سەردێڕ=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|وێبگە=hdi.globaldatalab.org|زمان=en|ڕێکەوتی سەردان=١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨}}</ref><br/>{{color|#0c0|بەرز}} · ٢٦مین <!-- کاتناوچە --------------> | کاتناوچە١ = [[ناوچەی کاتی]] | جیاوازی١_لە_utc = +٣:٣٠ | کاتناوچە١_DST = [[ھاوین]] | جیاوازی١_لە_DST = +٤:٣٠ <!-- کۆدی_پۆستە، کۆدی_ناوچە ---> | جۆری_کۆدی_پۆستە = | کۆدی_پۆستە = | جۆری_کۆدی_پۆستە٢ = | کۆدی_پۆستە٢ = | جۆری_کۆدی_ناوچە = [[تەلەفۆن]] | کۆدی_ناوچە = ٠٠٩٦٤ <!-- وێبگە، پەراوێزەکان --------> | وێبگە = | پەراوێزەکان = }} '''ئامێدی''' یەکێکە لە شارۆچکەکانی [[پارێزگای دھۆک]] لە [[ھەرێمی کوردستان]] لە [[عێراق]].<ref> https://www.hawlergov.org/app/node/393</ref><ref> ‎{{بیرخستنەوەی وێب| سەردێڕ = جوگرافیای کوردستان | ناونیشان = https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=2010122702075619922&lng=1 | نووسەر = د. عەبدوڵڵا غەفوور |زمان = کوردی}} </ref><ref>زانیارینامەی سەرھێڵی [http://www.kurdipedia.org/default.aspx?lng=1&q=20151016205816127552 کورد پیدیا]</ref> ئامێدی ناوەندی [[قەزای ئامێدی]]ە. شارۆچکەی ئامێدی لە شاری [[دھۆک]] (٦٧)کم و (٢١٠)کم لە شاری [[ھەولێر]] دوورە.<ref> https://www.wishe.net/details.aspx?=hewal&jmare=18419&Jor=4</ref> کە کەوتووەتە سەر تاشەبەردێکی زۆر گەورەی سەر شاخێک. مێژووی ئامێدی دەگەڕێتەوە بۆ ٣٠٠٠ ساڵ پ. ز.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ئامێدی {{!}} کوردستانی سەرسوڕھێنەر- وێبسایتی فەرمی دەستەی گشتی گەشت و گوزار|ناونیشان=http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئەیلوولی ٢٠٢١|وێبگە=bot.gov.krd|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٤ی ئازاری ٢٠٢٠|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20200304060817/http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> و ١٠ کیلۆمەتر دوورە لە [[باکووری کوردستان]]، ١١٨٥ مەتر بەرزە لە ئاستی دەریاوە. درێژی شارەکە ١ کیلۆمەترە و پانیشی ٥٠٠ مەترە. دانیشتووانەکەی ٦٠٠٠ کەسن لە ١٢٠٠ ماڵدا کە چیتر ناتوانرێت فراوان بکرێت لەبەر ھەڵکەوتی جوگرافیی شارەکە. ھەروەھا پەیمانگایەکی تەکنیکی، بە ناوی [[پەیمانگای تەکنیکیی ئامێدی]] لە قەزاکەدا ھەیە. ھەرچەندە ئامێدی تەنھا (١٠) کیلۆمەتر لە سنووری [[تورکیا]]وە دوورە، بەڵام بۆ ئەوەی لە ئامێدیەوە بچیتە [[تورکیا]]، دەبێت بە ڕێگای ئامێدی-[[دھۆک]]-[[زاخۆ]] و سنووری [[ئیبراھیم خەلیل]] تێپەڕیت، کە ڕێگای (٩٠) کیلۆمەترە. لەم شارەدا خەزنەی گەورە ھەڵکەندراوە بۆ کۆکردنەوەی ئاوی [[باران]]. مێژووی نیشتەجێبوونەکە دەگەڕێتەوە بۆ ھەزارەی سێیەمی پێش زایین. بۆ ماوەیەکی زۆر گەیشتن بە شارۆچکەکە تەنھا لە ڕێگەی پلیکانەیەکی تەسکەوە کە لە بەرددا نەخشێنرابوو، دەکرا. لە کۆتایی سەدەی نۆزدەھەمدا کۆی ژمارەی دانیشتوانی شارۆچکەکە ٦ ھەزار کەس بووە، لەو ژمارەیە دوو ھەزار و ٥٠٠ کەسیان [[کورد]] بوون، ١٩٠٠ کەسیان [[جوو|جولەکە]] بوون، ١٦٠٠ کەسیان [[کلدانی]] بوون. ئاستی دانیشتووان لەمڕۆدا بە کردەوە وەک خۆی ماوەتەوە. ئەو مەسیحی و موسڵمانانەی لێرە دەژین، پەیوەندییەکی دراوسێیەتییان باشە.<ref>https://archive.ph/20150301163718/http://www.newadvent.org/cathen/01376a.htm</ref> شاری ئامێدی، لە ساڵی ١٣٧٦ تا ١٨٣٨، پایتەختی یەکێک لە میرنشینە سەرەکییەکانی [[کورد]]، [[میرنشینی بادینان]]، کە لە سەدەکانی ناوەڕاستدا لەلایەن بنەماڵەی بەھا ئەلدینەوە دروستکراوە، کە لە بنەڕەتدا خەڵکی [[شەمزینان]].<ref>Wirya Rehmany, Dictionnaire politique et historique des Kurdes, Paris, L'Harmattan, 2014, 532 p.</ref> == ناو == * بە گوێرەی [[ئیبن ئەسیری جزری]]، ناوی عەرەبی "عمادییە" ھاوتای [[عیمادەدین زەنگی]] کە لە ساڵی ١١٤٢دا قەڵایەکی لەسەر شوێنی قەڵایەکی پێشووتر بە ناوی عاسیب دروستکردووە.<ref>https://www.academia.edu/49491391</ref> تیۆرێکی تر ئەوەیە کە ناوەکە بە ناوی عیماد ئەلدەولەوە ناونراوە، بەڵام ئەم تیۆرە کەمتر ئەگەری ھەیە. * بە گوتەی (پرۆفیسۆر جێفری شوچمان)، ئامێدی بە ڕەچەڵەک [[حووری]] یان [[ئورارتوو]]ە.<ref>https://journals.openedition.org/syria/511</ref> == جوگرافیا == شارۆچکەی ئامێدی ھاوسنوورە لەگەڵ؛ * لە باکوورەوە گوندی [[سۆلاڤ]]. * لە باشوورەوە گوندی [[ئیبرایمزلا]]. * لە ڕۆژھەڵاتەوە گوندی [[دێرێ]]. * لە ڕۆژاواوە گوندی [[بلێجانک]].<ref>hhttps://www.openstreetmap.org/#map=14/37.09113/43.48011</ref> === کەش و ھەوا=== ئامێدی کەشوھەوای ھاوینی گەرمی دەریای ناوەڕاستی ھەیە ([[پۆلێنکردنی ئاووھەوای کوپێن]]:Csa) لەگەڵ [[ھاوین]]ی گەرم و [[زستان]]ی فێنک و تەڕ. بەھۆی ئەوەی باکووریترین شاری [[عێراق]]ە، نیانترین شاری وڵاتەکەیە. لە وەرزی [[زستان]]دا ناوبەناو [[بەفر]] دەبارێت. {{Weather box |width = auto |location = Amadiya |metric first = Yes |single line = Yes |Jan high C = 6.2 |Feb high C = 7.8 |Mar high C = 12.1 |Apr high C = 17.8 |May high C = 25.1 |Jun high C = 31.9 |Jul high C = 36.3 |Aug high C = 36.2 |Sep high C = 32.2 |Oct high C = 24.4 |Nov high C = 15.4 |Dec high C = 8.4 |year high C = 21.2 |Jan mean C = 1.9 |Feb mean C = 3.2 |Mar mean C = 7.2 |Apr mean C = 12.5 |May mean C = 18.8 |Jun mean C = 24.6 |Jul mean C = 28.8 |Aug mean C = 28.5 |Sep mean C = 24.5 |Oct mean C = 17.6 |Nov mean C = 10.2 |Dec mean C = 4.2 |year mean C = 15.2 |Jan low C = -2.4 |Feb low C = -1.3 |Mar low C = 2.4 |Apr low C = 7.2 |May low C = 12.5 |Jun low C = 17.4 |Jul low C = 21.4 |Aug low C = 20.9 |Sep low C = 16.8 |Oct low C = 10.9 |Nov low C = 5.0 |Dec low C = 0.0 |year low C = 9.2 |precipitation colour = green |Jan precipitation mm = 126 |Feb precipitation mm = 176 |Mar precipitation mm = 156 |Apr precipitation mm = 128 |May precipitation mm = 56 |Jun precipitation mm = 0 |Jul precipitation mm = 0 |Aug precipitation mm = 0 |Sep precipitation mm = 1 |Oct precipitation mm = 32 |Nov precipitation mm = 96 |Dec precipitation mm = 126 |Jan precipitation days = 7 |Feb precipitation days = 6 |Mar precipitation days = 10 |Apr precipitation days = 8 |May precipitation days = 4 |Jun precipitation days = 0 |Jul precipitation days = 0 |Aug precipitation days = 0 |Sep precipitation days = 1 |Oct precipitation days = 7 |Nov precipitation days = 7 |Dec precipitation days = 10 |source 1 = ''World Weather Online'' (precipitation days)<ref>{{cite web | url = http://www.worldweatheronline.com/v2/weather-averages.aspx?q=Amedi,%20Iraq | publisher = World Weather Online |title = Weather averages for Amadiya |access-date = September 6, 2014}}</ref> |source 2 = ''Climate-Data'' (temperatures and rainfall amount)<ref>{{cite web | url = https://en.climate-data.org/location/935084/ | publisher = Climate-Data |title = Weather averages for Amadiya |access-date = 21 January 2017}}</ref> |date= January 2017 }} == مێژوو == لە سەرەتای [[سەردەمی برۆنزی]]یەوە تا سەدەی ١٦ی پێش زایین کەوتە ژێر دەسەڵاتی [[میتانی]]ەکانەوە، ناوچەی ئامێدی بەشێک بوو لە [[کورد]] و بەتەواوی [[سوباریەکان]]ی تێدا نیشتەجێ بوو.<ref>https://books.google.iq/books?id=ELMAGvmJ7YIC&q=keep+subartu+under+your+control&pg=PA51&redir_esc=y#v=snippet&q=keep%20subartu%20under%20your%20control&f=false</ref> لە سەردەمی حوکمڕانی میتانییەکاندا دانیشتوانی ئەم ناوچەیە بە زوباری ناسراو بوون.<ref>https://www.jstor.org/stable/4241663</ref><ref>https://www.jstor.org/stable/4241610</ref> دوای ڕووخانی [[میتانی]]ەکان، ئامێدی لە سەدەی ١١ پێش زایین لە لایەن ئەشورنەسیرپاڵی یەکەمی ئیمپراتۆریەتی ئاشووری ناوەڕاستەوە داگیرکرا، دوای ئەوەی ھەڵمەتێکی وێرانکەری دژی ئیمپراتۆریەتی میتانی کرد.<ref>https://books.google.iq/books?id=KFW0zQEACAAJ&redir_esc=y</ref> دوای ڕووخانی ئیمپراتۆریەتی ئاشوور، ناوچەی ئامێدی کەوتە ژێر دەسەڵاتی [[ماد]]ەکان. کاتێک [[زەینەفۆن]] لە سەدەی چوارەمی پێش زایین بە ناوچەکەدا تێپەڕی، ئاماژەی بە دانیشتووانەکەی کرد بە مادەکان و ئەو ناوچەیەی کە کەم دانیشتووی تێدابوو وەک "شارە وێرانەکانی ماد" ناساند.<ref>https://books.google.iq/books?id=79wj2hj4wKUC&pg=PA8&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> دواتر ناوچەی ئامێدی لە ژێر ناوی (میدیا مەگنا)دا خرایە ناو [[ئیمپراتۆریەتیی ھەخامەنشی]]یەکانەوە. لە ژێر دەسەڵاتی [[ئیمپراتۆریەتیی ئەشکانی]]دا ناوچەی ئامێدی بەشێک بوو لە ناحیەی بەرچان (بارزان).<ref>https://books.google.iq/books?id=xvp5DQAAQBAJ&q=parthian+empire+barchan&pg=PT83&redir_esc=y#v=snippet&q=parthian%20empire%20barchan&f=false</ref> لە کۆتاییدا بووە بەشێکی دانەبڕاو لە [[ئیمپراتۆریەتی ساسانی]] لە (قەزای ئادیابێنێ) تا لە ساڵانی ٦٤٠ لەلایەن موسڵمانانەوە داگیرکرا، دوای ئەوەی لە [[تکریت]] و [[مووسڵ]] و شارەزوور [[کورد]]یان تێکشکاند.<ref>https://books.google.iq/books?id=7CP7fYghBFQC&pg=PA1136&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> پاشان بۆ چەند سەدەیەک و لەدوای [[شۆڕشی عەباسی]] لە سەدەی حەوتەمدا لەلایەن ئەمیرێکی شانشینی عەباسی پاشایەتییەوە حوکمڕانی دەکرا کە بە یەکێک لە دەوڵەمەندترین بنەماڵەکانی ناوچەکە ناوبانگی دەرکرد.<ref>https://books.google.iq/books?id=CSMDAAAAYAAJ&pg=PA141&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> ئامێدی شوێنی لەدایکبوونی (داود ڕۆحی) ئیدیعای مەسیح بوو. لە ساڵی ١١٦٣دا، بەپێی کتێبی (ئیمێق ھا-باکا)ی جۆزێف ھاکۆھین، ژمارەی دانیشتوانی [[جوو|جوولەکەکان]] نزیکەی ھەزار خێزان بووە و بازرگانییان بە گوێزی زراوەوە کردووە. (داود ڕۆحی) سەرکردایەتی ڕاپەڕینێکی کرد دژی شارەکە بەڵام لە پرۆسەکەدا شکستی ھێنا و کوژرا.<ref>https://jewishencyclopedia.com/articles/1348-amadia-amadiah-amadieh-amadeeyah</ref> مێژوونووسی جولەکە ئیسپانییەکە، سلێمان کوڕی ڤێرگا (١٤٥٠-١٥٢٥) کۆمەڵگەی جوولەکەکانی ئامێدی لە سەردەمی (داود ڕۆح)دا وەک دەوڵەمەند و ڕازییەک نیشان دەدات.<ref>https://books.google.iq/books?id=PLyb3zV8OmgC&pg=PA81&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> == سەرچاوەکان == {{شار، شارۆچکە و شارەدێیەکانی ھەرێمی کوردستان}} {{شارەکانی کوردستان}} {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Amadiya}} {{تووڵی دەروازە|جوگرافیا|عێراق|کوردستان}} [[پۆل:شارەکانی باشووری کوردستان]] [[پۆل:ناوەندەکانی قەزاکانی عێراق]] [[پۆل:شوێنە ئاوەدانەکانی پارێزگای دھۆک]] [[پۆل:ناوچە گەشتوگوزارییەکانی کوردستان]] [[پۆل:ئامێدی]] [[پۆل:نیشتەجێبوونی کوردەکان لە عێراق]] 8320ryg7nrfdmrk2fhmy547r92wu9h3 1374373 1374372 2024-10-31T22:46:25Z MFTG 21816 /* مێژوو */ 1374373 wikitext text/x-wiki {{زانیاریدانی نیشتنگە | ناو = ئامێدی | ناوی_فەرمی = '''{{lang-ar| عەمادیة }}<br>{{lang-en| Amedi }}''' | ناوی_خۆماڵی = | زمانی_ناوی_خۆماڵی = | ناوەکانی_تر = | جۆری_نیشتنگە = '''[[شارۆچکە]]''' <!--- وێنەکان، ناسناو، دروشم ---> | وێنە = {{Photomontage | photo1a = 173606 The picturesque village of Amedye, Iraq in 2009.jpg | photo2a = Amedi_From_Badinan_Gate.jpg | photo2b = | photo3a = | photo3b = | | spacing = 2 |size = 300px }} | شرۆڤەی_وێنە = وێنەی سەرەوە{{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی{{ھن}} وێنەی خوارەوە {{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی لای خەرەندەوە | وێنەی_ئاڵا = | قەبارەی_ئاڵا = 300px | وێنەی_مۆر = | قەبارەی_مۆر = | وێنەی_نیشان = | قەبارەی_نیشان = | ناسناو = | دروشم = <!-- نەخشەکان و شوێنی جوگرافیایی ------> | وێنەی_نەخشە = {{Infobox mapframe|zoom=12|coord={{Coord|37.09214|43.48769 }}}} | قەبارەی_نەخشە =200px | شرۆڤەی_نەخشە = '''شارۆچکەی ئامێدی''' | دەرزیی_نەخشە = Kurdistan Region#Iraq#Asia | ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = | شوێنی_ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = top | قەبارەی_دەرزیی_نەخشە = 300px | شرۆڤەی_دەرزیی_نەخشە = جێگەی لە [[ھەرێمی کوردستان]]دا##جێگە لە [[عێراق]]دا##جێگە لە [[ئاسیا]]دا | بەرزونزمیی_دەرزیی_نەخشە = ١ | پۆتانەکان = {{coord| 37.09214|43.48769 |region:IQ|display=inline,title}} | دەرزیی_دیاریکردنی_پۆتانەکان = <!-- شوێن ------------------> | جۆری_دابەشکراو = [[وڵات]] | ناوی_دابەشکراو = {{ئاڵا|عێراق}} | جۆری_دابەشکراو١ = [[ھەرێمی فێدراڵ]] | ناوی_دابەشکراو١ = {{ئاڵا|ھەرێمی کوردستان}}<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |سەردێڕ=Kurdistan Regional Government |بڵاوکەرەوە=KRG |ڕێکەوتی سەردان=٩ی ئابی ٢٠١٢|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20141006170845/http://www.krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> | جۆری_دابەشکراو٢ = [[پارێزگا]] | ناوی_دابەشکراو٢ = [[پارێزگای دھۆک]] | جۆری_دابەشکراو٣ = [[قەزا]] | ناوی_دابەشکراو٣ = [[قەزای ئامێدی]] | جۆری_دابەشکراو٤ = [[ناحیە]] | ناوی_دابەشکراو٤ = [[ناحیەی ناوەندی قەزای ئامێدی]] <!-- دامەزران ---------------> | سەردێڕی_دامەزران = بوون بە [[شارۆچکە]] | ڕێکەوتی_دامەزران = [[١٨٥٠]] | سەردێڕی_دامەزران١ = | ڕێکەوتی_دامەزران١ = | سەردێڕی_لەناوچوون = | ڕێکەوتی_لەناوچوون = | دامەزرێنەر = | ھۆکاری_ناونران = <!-- ڕێبەرەکان، شێوازی دەسەڵات ---> | پەراوێزەکانی_دەسەڵات = | جۆری_دەسەڵات = | حیزبی_سەرۆک = | سەرناوی_سەرۆک = قایمقام | ناوی_سەرۆک = وارشین سەلمان محەمەد تاھر | سەرناوی_سەرۆک١ = | ناوی_سەرۆک١ = | سەرناوی_سەرۆک٢ = | ناوی_سەرۆک٢ = <!-- ڕووبەر ----------------------> | سەرجەمی_ڕووبەر_بە_کم٢ = ٠٫٣٤ | ڕووبەری_وشکایی_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_لەسەددا = | ڕووبەری_شاری_بە_کم٢ = | ڕووبەری_لادێیی_بە_کم٢ = <!-- بەرزایی ---------------------> | بەرزایی_بە_م = ١١٨٣ | بەرزترین_بەرزایی_بە_م = | نزمترین_بەرزایی_بە_م = <!-- ژمارەی_دانیشتووان ----------------> | ژمارەی_دانیشتووان = ٦٠٠٠<ref> https://www.kurdipedia.org/files/books/2011/62722.PDF?ver=129817313510000000</ref> | دانیشتووان_لە = [[٢٠٠٦]] | چڕیی_دانیشتووان_بە_کم٢ = | مەزندەی_دانیشتووان = | مەزندەی_دانیشتووان_لە = | دانیشتووانی_شاری = | چڕیی_دانیشتووانی_شاری_بە_کم٢ = | دانیشتووانی_لادێیی = | چڕیی_دانیشتووانی_لادێیی_بە_کم٢ = | سەرناوی_دانیشتووان = | ئاگاداریی_دانیشتووان = <!-- دانیشتوواناسی (بەشی ١) --------> | جۆری_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] و [[ئایین]] | سەرناوی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] | زانیاریی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمانی کوردی|کوردی]]([[کوردیی ناوەندی|سۆرانی]]) | سەرناوی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئایین]] | زانیاریی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئیسلام]]([[سوننە]]) | سەرناوی٣_دانیشتووانناسی١ = [[بنەمای پەرەسەندنی مرۆڤی|ب پ م]](٢٠١٧) | زانیاریی٣_دانیشتووانناسی١ = ٠٬٧٥٨<ref name="GlobalDataLab">{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|سەردێڕ=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|وێبگە=hdi.globaldatalab.org|زمان=en|ڕێکەوتی سەردان=١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨}}</ref><br/>{{color|#0c0|بەرز}} · ٢٦مین <!-- کاتناوچە --------------> | کاتناوچە١ = [[ناوچەی کاتی]] | جیاوازی١_لە_utc = +٣:٣٠ | کاتناوچە١_DST = [[ھاوین]] | جیاوازی١_لە_DST = +٤:٣٠ <!-- کۆدی_پۆستە، کۆدی_ناوچە ---> | جۆری_کۆدی_پۆستە = | کۆدی_پۆستە = | جۆری_کۆدی_پۆستە٢ = | کۆدی_پۆستە٢ = | جۆری_کۆدی_ناوچە = [[تەلەفۆن]] | کۆدی_ناوچە = ٠٠٩٦٤ <!-- وێبگە، پەراوێزەکان --------> | وێبگە = | پەراوێزەکان = }} '''ئامێدی''' یەکێکە لە شارۆچکەکانی [[پارێزگای دھۆک]] لە [[ھەرێمی کوردستان]] لە [[عێراق]].<ref> https://www.hawlergov.org/app/node/393</ref><ref> ‎{{بیرخستنەوەی وێب| سەردێڕ = جوگرافیای کوردستان | ناونیشان = https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=2010122702075619922&lng=1 | نووسەر = د. عەبدوڵڵا غەفوور |زمان = کوردی}} </ref><ref>زانیارینامەی سەرھێڵی [http://www.kurdipedia.org/default.aspx?lng=1&q=20151016205816127552 کورد پیدیا]</ref> ئامێدی ناوەندی [[قەزای ئامێدی]]ە. شارۆچکەی ئامێدی لە شاری [[دھۆک]] (٦٧)کم و (٢١٠)کم لە شاری [[ھەولێر]] دوورە.<ref> https://www.wishe.net/details.aspx?=hewal&jmare=18419&Jor=4</ref> کە کەوتووەتە سەر تاشەبەردێکی زۆر گەورەی سەر شاخێک. مێژووی ئامێدی دەگەڕێتەوە بۆ ٣٠٠٠ ساڵ پ. ز.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ئامێدی {{!}} کوردستانی سەرسوڕھێنەر- وێبسایتی فەرمی دەستەی گشتی گەشت و گوزار|ناونیشان=http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئەیلوولی ٢٠٢١|وێبگە=bot.gov.krd|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٤ی ئازاری ٢٠٢٠|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20200304060817/http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> و ١٠ کیلۆمەتر دوورە لە [[باکووری کوردستان]]، ١١٨٥ مەتر بەرزە لە ئاستی دەریاوە. درێژی شارەکە ١ کیلۆمەترە و پانیشی ٥٠٠ مەترە. دانیشتووانەکەی ٦٠٠٠ کەسن لە ١٢٠٠ ماڵدا کە چیتر ناتوانرێت فراوان بکرێت لەبەر ھەڵکەوتی جوگرافیی شارەکە. ھەروەھا پەیمانگایەکی تەکنیکی، بە ناوی [[پەیمانگای تەکنیکیی ئامێدی]] لە قەزاکەدا ھەیە. ھەرچەندە ئامێدی تەنھا (١٠) کیلۆمەتر لە سنووری [[تورکیا]]وە دوورە، بەڵام بۆ ئەوەی لە ئامێدیەوە بچیتە [[تورکیا]]، دەبێت بە ڕێگای ئامێدی-[[دھۆک]]-[[زاخۆ]] و سنووری [[ئیبراھیم خەلیل]] تێپەڕیت، کە ڕێگای (٩٠) کیلۆمەترە. لەم شارەدا خەزنەی گەورە ھەڵکەندراوە بۆ کۆکردنەوەی ئاوی [[باران]]. مێژووی نیشتەجێبوونەکە دەگەڕێتەوە بۆ ھەزارەی سێیەمی پێش زایین. بۆ ماوەیەکی زۆر گەیشتن بە شارۆچکەکە تەنھا لە ڕێگەی پلیکانەیەکی تەسکەوە کە لە بەرددا نەخشێنرابوو، دەکرا. لە کۆتایی سەدەی نۆزدەھەمدا کۆی ژمارەی دانیشتوانی شارۆچکەکە ٦ ھەزار کەس بووە، لەو ژمارەیە دوو ھەزار و ٥٠٠ کەسیان [[کورد]] بوون، ١٩٠٠ کەسیان [[جوو|جولەکە]] بوون، ١٦٠٠ کەسیان [[کلدانی]] بوون. ئاستی دانیشتووان لەمڕۆدا بە کردەوە وەک خۆی ماوەتەوە. ئەو مەسیحی و موسڵمانانەی لێرە دەژین، پەیوەندییەکی دراوسێیەتییان باشە.<ref>https://archive.ph/20150301163718/http://www.newadvent.org/cathen/01376a.htm</ref> شاری ئامێدی، لە ساڵی ١٣٧٦ تا ١٨٣٨، پایتەختی یەکێک لە میرنشینە سەرەکییەکانی [[کورد]]، [[میرنشینی بادینان]]، کە لە سەدەکانی ناوەڕاستدا لەلایەن بنەماڵەی بەھا ئەلدینەوە دروستکراوە، کە لە بنەڕەتدا خەڵکی [[شەمزینان]].<ref>Wirya Rehmany, Dictionnaire politique et historique des Kurdes, Paris, L'Harmattan, 2014, 532 p.</ref> == ناو == * بە گوێرەی [[ئیبن ئەسیری جزری]]، ناوی عەرەبی "عمادییە" ھاوتای [[عیمادەدین زەنگی]] کە لە ساڵی ١١٤٢دا قەڵایەکی لەسەر شوێنی قەڵایەکی پێشووتر بە ناوی عاسیب دروستکردووە.<ref>https://www.academia.edu/49491391</ref> تیۆرێکی تر ئەوەیە کە ناوەکە بە ناوی عیماد ئەلدەولەوە ناونراوە، بەڵام ئەم تیۆرە کەمتر ئەگەری ھەیە. * بە گوتەی (پرۆفیسۆر جێفری شوچمان)، ئامێدی بە ڕەچەڵەک [[حووری]] یان [[ئورارتوو]]ە.<ref>https://journals.openedition.org/syria/511</ref> == جوگرافیا == شارۆچکەی ئامێدی ھاوسنوورە لەگەڵ؛ * لە باکوورەوە گوندی [[سۆلاڤ]]. * لە باشوورەوە گوندی [[ئیبرایمزلا]]. * لە ڕۆژھەڵاتەوە گوندی [[دێرێ]]. * لە ڕۆژاواوە گوندی [[بلێجانک]].<ref>hhttps://www.openstreetmap.org/#map=14/37.09113/43.48011</ref> === کەش و ھەوا=== ئامێدی کەشوھەوای ھاوینی گەرمی دەریای ناوەڕاستی ھەیە ([[پۆلێنکردنی ئاووھەوای کوپێن]]:Csa) لەگەڵ [[ھاوین]]ی گەرم و [[زستان]]ی فێنک و تەڕ. بەھۆی ئەوەی باکووریترین شاری [[عێراق]]ە، نیانترین شاری وڵاتەکەیە. لە وەرزی [[زستان]]دا ناوبەناو [[بەفر]] دەبارێت. {{Weather box |width = auto |location = Amadiya |metric first = Yes |single line = Yes |Jan high C = 6.2 |Feb high C = 7.8 |Mar high C = 12.1 |Apr high C = 17.8 |May high C = 25.1 |Jun high C = 31.9 |Jul high C = 36.3 |Aug high C = 36.2 |Sep high C = 32.2 |Oct high C = 24.4 |Nov high C = 15.4 |Dec high C = 8.4 |year high C = 21.2 |Jan mean C = 1.9 |Feb mean C = 3.2 |Mar mean C = 7.2 |Apr mean C = 12.5 |May mean C = 18.8 |Jun mean C = 24.6 |Jul mean C = 28.8 |Aug mean C = 28.5 |Sep mean C = 24.5 |Oct mean C = 17.6 |Nov mean C = 10.2 |Dec mean C = 4.2 |year mean C = 15.2 |Jan low C = -2.4 |Feb low C = -1.3 |Mar low C = 2.4 |Apr low C = 7.2 |May low C = 12.5 |Jun low C = 17.4 |Jul low C = 21.4 |Aug low C = 20.9 |Sep low C = 16.8 |Oct low C = 10.9 |Nov low C = 5.0 |Dec low C = 0.0 |year low C = 9.2 |precipitation colour = green |Jan precipitation mm = 126 |Feb precipitation mm = 176 |Mar precipitation mm = 156 |Apr precipitation mm = 128 |May precipitation mm = 56 |Jun precipitation mm = 0 |Jul precipitation mm = 0 |Aug precipitation mm = 0 |Sep precipitation mm = 1 |Oct precipitation mm = 32 |Nov precipitation mm = 96 |Dec precipitation mm = 126 |Jan precipitation days = 7 |Feb precipitation days = 6 |Mar precipitation days = 10 |Apr precipitation days = 8 |May precipitation days = 4 |Jun precipitation days = 0 |Jul precipitation days = 0 |Aug precipitation days = 0 |Sep precipitation days = 1 |Oct precipitation days = 7 |Nov precipitation days = 7 |Dec precipitation days = 10 |source 1 = ''World Weather Online'' (precipitation days)<ref>{{cite web | url = http://www.worldweatheronline.com/v2/weather-averages.aspx?q=Amedi,%20Iraq | publisher = World Weather Online |title = Weather averages for Amadiya |access-date = September 6, 2014}}</ref> |source 2 = ''Climate-Data'' (temperatures and rainfall amount)<ref>{{cite web | url = https://en.climate-data.org/location/935084/ | publisher = Climate-Data |title = Weather averages for Amadiya |access-date = 21 January 2017}}</ref> |date= January 2017 }} == مێژوو == لە سەرەتای [[سەردەمی برۆنز]]یەوە تا سەدەی ١٦ی پێش زایین کەوتە ژێر دەسەڵاتی [[میتانی]]ەکانەوە، ناوچەی ئامێدی بەشێک بوو لە [[کورد]] و بەتەواوی [[سوباریەکان]]ی تێدا نیشتەجێ بوو.<ref>https://books.google.iq/books?id=ELMAGvmJ7YIC&q=keep+subartu+under+your+control&pg=PA51&redir_esc=y#v=snippet&q=keep%20subartu%20under%20your%20control&f=false</ref> لە سەردەمی حوکمڕانی میتانییەکاندا دانیشتوانی ئەم ناوچەیە بە زوباری ناسراو بوون.<ref>https://www.jstor.org/stable/4241663</ref><ref>https://www.jstor.org/stable/4241610</ref> دوای ڕووخانی [[میتانی]]ەکان، ئامێدی لە سەدەی ١١ پێش زایین لە لایەن ئەشورنەسیرپاڵی یەکەمی ئیمپراتۆریەتی ئاشووری ناوەڕاستەوە داگیرکرا، دوای ئەوەی ھەڵمەتێکی وێرانکەری دژی ئیمپراتۆریەتی میتانی کرد.<ref>https://books.google.iq/books?id=KFW0zQEACAAJ&redir_esc=y</ref> دوای ڕووخانی ئیمپراتۆریەتی ئاشوور، ناوچەی ئامێدی کەوتە ژێر دەسەڵاتی [[ماد]]ەکان. کاتێک [[زەینەفۆن]] لە سەدەی چوارەمی پێش زایین بە ناوچەکەدا تێپەڕی، ئاماژەی بە دانیشتووانەکەی کرد بە مادەکان و ئەو ناوچەیەی کە کەم دانیشتووی تێدابوو وەک "شارە وێرانەکانی ماد" ناساند.<ref>https://books.google.iq/books?id=79wj2hj4wKUC&pg=PA8&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> دواتر ناوچەی ئامێدی لە ژێر ناوی (میدیا مەگنا)دا خرایە ناو [[ئیمپراتۆریەتیی ھەخامەنشی]]یەکانەوە. لە ژێر دەسەڵاتی [[ئیمپراتۆریەتیی ئەشکانی]]دا ناوچەی ئامێدی بەشێک بوو لە ناحیەی بەرچان (بارزان).<ref>https://books.google.iq/books?id=xvp5DQAAQBAJ&q=parthian+empire+barchan&pg=PT83&redir_esc=y#v=snippet&q=parthian%20empire%20barchan&f=false</ref> لە کۆتاییدا بووە بەشێکی دانەبڕاو لە [[ئیمپراتۆریەتیی ساسانی]] لە (قەزای [[ئادیابین]]) تا لە ساڵانی ٦٤٠ لەلایەن موسڵمانانەوە داگیرکرا، دوای ئەوەی لە [[تکریت]] و [[مووسڵ]] و شارەزوور [[کورد]]یان تێکشکاند.<ref>https://books.google.iq/books?id=7CP7fYghBFQC&pg=PA1136&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> پاشان بۆ چەند سەدەیەک و لەدوای [[شۆڕشی عەباسی]] لە سەدەی حەوتەمدا لەلایەن ئەمیرێکی شانشینی عەباسی پاشایەتییەوە حوکمڕانی دەکرا کە بە یەکێک لە دەوڵەمەندترین بنەماڵەکانی ناوچەکە ناوبانگی دەرکرد.<ref>https://books.google.iq/books?id=CSMDAAAAYAAJ&pg=PA141&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> ئامێدی شوێنی لەدایکبوونی (داود ڕۆحی) ئیدیعای مەسیح بوو. لە ساڵی ١١٦٣دا، بەپێی کتێبی (ئیمێق ھا-باکا)ی جۆزێف ھاکۆھین، ژمارەی دانیشتوانی [[جوو|جوولەکەکان]] نزیکەی ھەزار خێزان بووە و بازرگانییان بە گوێزی زراوەوە کردووە. (داود ڕۆحی) سەرکردایەتی ڕاپەڕینێکی کرد دژی شارەکە بەڵام لە پرۆسەکەدا شکستی ھێنا و کوژرا.<ref>https://jewishencyclopedia.com/articles/1348-amadia-amadiah-amadieh-amadeeyah</ref> مێژوونووسی جولەکە ئیسپانییەکە، سلێمان کوڕی ڤێرگا (١٤٥٠-١٥٢٥) کۆمەڵگەی جوولەکەکانی ئامێدی لە سەردەمی (داود ڕۆح)دا وەک دەوڵەمەند و ڕازییەک نیشان دەدات.<ref>https://books.google.iq/books?id=PLyb3zV8OmgC&pg=PA81&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> == سەرچاوەکان == {{شار، شارۆچکە و شارەدێیەکانی ھەرێمی کوردستان}} {{شارەکانی کوردستان}} {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Amadiya}} {{تووڵی دەروازە|جوگرافیا|عێراق|کوردستان}} [[پۆل:شارەکانی باشووری کوردستان]] [[پۆل:ناوەندەکانی قەزاکانی عێراق]] [[پۆل:شوێنە ئاوەدانەکانی پارێزگای دھۆک]] [[پۆل:ناوچە گەشتوگوزارییەکانی کوردستان]] [[پۆل:ئامێدی]] [[پۆل:نیشتەجێبوونی کوردەکان لە عێراق]] q2y60xqp6oujckzh5aw44ft9mqg2ahr 1374374 1374373 2024-10-31T22:47:04Z MFTG 21816 /* سەرچاوەکان */ 1374374 wikitext text/x-wiki {{زانیاریدانی نیشتنگە | ناو = ئامێدی | ناوی_فەرمی = '''{{lang-ar| عەمادیة }}<br>{{lang-en| Amedi }}''' | ناوی_خۆماڵی = | زمانی_ناوی_خۆماڵی = | ناوەکانی_تر = | جۆری_نیشتنگە = '''[[شارۆچکە]]''' <!--- وێنەکان، ناسناو، دروشم ---> | وێنە = {{Photomontage | photo1a = 173606 The picturesque village of Amedye, Iraq in 2009.jpg | photo2a = Amedi_From_Badinan_Gate.jpg | photo2b = | photo3a = | photo3b = | | spacing = 2 |size = 300px }} | شرۆڤەی_وێنە = وێنەی سەرەوە{{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی{{ھن}} وێنەی خوارەوە {{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی لای خەرەندەوە | وێنەی_ئاڵا = | قەبارەی_ئاڵا = 300px | وێنەی_مۆر = | قەبارەی_مۆر = | وێنەی_نیشان = | قەبارەی_نیشان = | ناسناو = | دروشم = <!-- نەخشەکان و شوێنی جوگرافیایی ------> | وێنەی_نەخشە = {{Infobox mapframe|zoom=12|coord={{Coord|37.09214|43.48769 }}}} | قەبارەی_نەخشە =200px | شرۆڤەی_نەخشە = '''شارۆچکەی ئامێدی''' | دەرزیی_نەخشە = Kurdistan Region#Iraq#Asia | ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = | شوێنی_ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = top | قەبارەی_دەرزیی_نەخشە = 300px | شرۆڤەی_دەرزیی_نەخشە = جێگەی لە [[ھەرێمی کوردستان]]دا##جێگە لە [[عێراق]]دا##جێگە لە [[ئاسیا]]دا | بەرزونزمیی_دەرزیی_نەخشە = ١ | پۆتانەکان = {{coord| 37.09214|43.48769 |region:IQ|display=inline,title}} | دەرزیی_دیاریکردنی_پۆتانەکان = <!-- شوێن ------------------> | جۆری_دابەشکراو = [[وڵات]] | ناوی_دابەشکراو = {{ئاڵا|عێراق}} | جۆری_دابەشکراو١ = [[ھەرێمی فێدراڵ]] | ناوی_دابەشکراو١ = {{ئاڵا|ھەرێمی کوردستان}}<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |سەردێڕ=Kurdistan Regional Government |بڵاوکەرەوە=KRG |ڕێکەوتی سەردان=٩ی ئابی ٢٠١٢|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20141006170845/http://www.krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> | جۆری_دابەشکراو٢ = [[پارێزگا]] | ناوی_دابەشکراو٢ = [[پارێزگای دھۆک]] | جۆری_دابەشکراو٣ = [[قەزا]] | ناوی_دابەشکراو٣ = [[قەزای ئامێدی]] | جۆری_دابەشکراو٤ = [[ناحیە]] | ناوی_دابەشکراو٤ = [[ناحیەی ناوەندی قەزای ئامێدی]] <!-- دامەزران ---------------> | سەردێڕی_دامەزران = بوون بە [[شارۆچکە]] | ڕێکەوتی_دامەزران = [[١٨٥٠]] | سەردێڕی_دامەزران١ = | ڕێکەوتی_دامەزران١ = | سەردێڕی_لەناوچوون = | ڕێکەوتی_لەناوچوون = | دامەزرێنەر = | ھۆکاری_ناونران = <!-- ڕێبەرەکان، شێوازی دەسەڵات ---> | پەراوێزەکانی_دەسەڵات = | جۆری_دەسەڵات = | حیزبی_سەرۆک = | سەرناوی_سەرۆک = قایمقام | ناوی_سەرۆک = وارشین سەلمان محەمەد تاھر | سەرناوی_سەرۆک١ = | ناوی_سەرۆک١ = | سەرناوی_سەرۆک٢ = | ناوی_سەرۆک٢ = <!-- ڕووبەر ----------------------> | سەرجەمی_ڕووبەر_بە_کم٢ = ٠٫٣٤ | ڕووبەری_وشکایی_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_لەسەددا = | ڕووبەری_شاری_بە_کم٢ = | ڕووبەری_لادێیی_بە_کم٢ = <!-- بەرزایی ---------------------> | بەرزایی_بە_م = ١١٨٣ | بەرزترین_بەرزایی_بە_م = | نزمترین_بەرزایی_بە_م = <!-- ژمارەی_دانیشتووان ----------------> | ژمارەی_دانیشتووان = ٦٠٠٠<ref> https://www.kurdipedia.org/files/books/2011/62722.PDF?ver=129817313510000000</ref> | دانیشتووان_لە = [[٢٠٠٦]] | چڕیی_دانیشتووان_بە_کم٢ = | مەزندەی_دانیشتووان = | مەزندەی_دانیشتووان_لە = | دانیشتووانی_شاری = | چڕیی_دانیشتووانی_شاری_بە_کم٢ = | دانیشتووانی_لادێیی = | چڕیی_دانیشتووانی_لادێیی_بە_کم٢ = | سەرناوی_دانیشتووان = | ئاگاداریی_دانیشتووان = <!-- دانیشتوواناسی (بەشی ١) --------> | جۆری_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] و [[ئایین]] | سەرناوی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] | زانیاریی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمانی کوردی|کوردی]]([[کوردیی ناوەندی|سۆرانی]]) | سەرناوی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئایین]] | زانیاریی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئیسلام]]([[سوننە]]) | سەرناوی٣_دانیشتووانناسی١ = [[بنەمای پەرەسەندنی مرۆڤی|ب پ م]](٢٠١٧) | زانیاریی٣_دانیشتووانناسی١ = ٠٬٧٥٨<ref name="GlobalDataLab">{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|سەردێڕ=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|وێبگە=hdi.globaldatalab.org|زمان=en|ڕێکەوتی سەردان=١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨}}</ref><br/>{{color|#0c0|بەرز}} · ٢٦مین <!-- کاتناوچە --------------> | کاتناوچە١ = [[ناوچەی کاتی]] | جیاوازی١_لە_utc = +٣:٣٠ | کاتناوچە١_DST = [[ھاوین]] | جیاوازی١_لە_DST = +٤:٣٠ <!-- کۆدی_پۆستە، کۆدی_ناوچە ---> | جۆری_کۆدی_پۆستە = | کۆدی_پۆستە = | جۆری_کۆدی_پۆستە٢ = | کۆدی_پۆستە٢ = | جۆری_کۆدی_ناوچە = [[تەلەفۆن]] | کۆدی_ناوچە = ٠٠٩٦٤ <!-- وێبگە، پەراوێزەکان --------> | وێبگە = | پەراوێزەکان = }} '''ئامێدی''' یەکێکە لە شارۆچکەکانی [[پارێزگای دھۆک]] لە [[ھەرێمی کوردستان]] لە [[عێراق]].<ref> https://www.hawlergov.org/app/node/393</ref><ref> ‎{{بیرخستنەوەی وێب| سەردێڕ = جوگرافیای کوردستان | ناونیشان = https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=2010122702075619922&lng=1 | نووسەر = د. عەبدوڵڵا غەفوور |زمان = کوردی}} </ref><ref>زانیارینامەی سەرھێڵی [http://www.kurdipedia.org/default.aspx?lng=1&q=20151016205816127552 کورد پیدیا]</ref> ئامێدی ناوەندی [[قەزای ئامێدی]]ە. شارۆچکەی ئامێدی لە شاری [[دھۆک]] (٦٧)کم و (٢١٠)کم لە شاری [[ھەولێر]] دوورە.<ref> https://www.wishe.net/details.aspx?=hewal&jmare=18419&Jor=4</ref> کە کەوتووەتە سەر تاشەبەردێکی زۆر گەورەی سەر شاخێک. مێژووی ئامێدی دەگەڕێتەوە بۆ ٣٠٠٠ ساڵ پ. ز.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ئامێدی {{!}} کوردستانی سەرسوڕھێنەر- وێبسایتی فەرمی دەستەی گشتی گەشت و گوزار|ناونیشان=http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئەیلوولی ٢٠٢١|وێبگە=bot.gov.krd|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٤ی ئازاری ٢٠٢٠|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20200304060817/http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> و ١٠ کیلۆمەتر دوورە لە [[باکووری کوردستان]]، ١١٨٥ مەتر بەرزە لە ئاستی دەریاوە. درێژی شارەکە ١ کیلۆمەترە و پانیشی ٥٠٠ مەترە. دانیشتووانەکەی ٦٠٠٠ کەسن لە ١٢٠٠ ماڵدا کە چیتر ناتوانرێت فراوان بکرێت لەبەر ھەڵکەوتی جوگرافیی شارەکە. ھەروەھا پەیمانگایەکی تەکنیکی، بە ناوی [[پەیمانگای تەکنیکیی ئامێدی]] لە قەزاکەدا ھەیە. ھەرچەندە ئامێدی تەنھا (١٠) کیلۆمەتر لە سنووری [[تورکیا]]وە دوورە، بەڵام بۆ ئەوەی لە ئامێدیەوە بچیتە [[تورکیا]]، دەبێت بە ڕێگای ئامێدی-[[دھۆک]]-[[زاخۆ]] و سنووری [[ئیبراھیم خەلیل]] تێپەڕیت، کە ڕێگای (٩٠) کیلۆمەترە. لەم شارەدا خەزنەی گەورە ھەڵکەندراوە بۆ کۆکردنەوەی ئاوی [[باران]]. مێژووی نیشتەجێبوونەکە دەگەڕێتەوە بۆ ھەزارەی سێیەمی پێش زایین. بۆ ماوەیەکی زۆر گەیشتن بە شارۆچکەکە تەنھا لە ڕێگەی پلیکانەیەکی تەسکەوە کە لە بەرددا نەخشێنرابوو، دەکرا. لە کۆتایی سەدەی نۆزدەھەمدا کۆی ژمارەی دانیشتوانی شارۆچکەکە ٦ ھەزار کەس بووە، لەو ژمارەیە دوو ھەزار و ٥٠٠ کەسیان [[کورد]] بوون، ١٩٠٠ کەسیان [[جوو|جولەکە]] بوون، ١٦٠٠ کەسیان [[کلدانی]] بوون. ئاستی دانیشتووان لەمڕۆدا بە کردەوە وەک خۆی ماوەتەوە. ئەو مەسیحی و موسڵمانانەی لێرە دەژین، پەیوەندییەکی دراوسێیەتییان باشە.<ref>https://archive.ph/20150301163718/http://www.newadvent.org/cathen/01376a.htm</ref> شاری ئامێدی، لە ساڵی ١٣٧٦ تا ١٨٣٨، پایتەختی یەکێک لە میرنشینە سەرەکییەکانی [[کورد]]، [[میرنشینی بادینان]]، کە لە سەدەکانی ناوەڕاستدا لەلایەن بنەماڵەی بەھا ئەلدینەوە دروستکراوە، کە لە بنەڕەتدا خەڵکی [[شەمزینان]].<ref>Wirya Rehmany, Dictionnaire politique et historique des Kurdes, Paris, L'Harmattan, 2014, 532 p.</ref> == ناو == * بە گوێرەی [[ئیبن ئەسیری جزری]]، ناوی عەرەبی "عمادییە" ھاوتای [[عیمادەدین زەنگی]] کە لە ساڵی ١١٤٢دا قەڵایەکی لەسەر شوێنی قەڵایەکی پێشووتر بە ناوی عاسیب دروستکردووە.<ref>https://www.academia.edu/49491391</ref> تیۆرێکی تر ئەوەیە کە ناوەکە بە ناوی عیماد ئەلدەولەوە ناونراوە، بەڵام ئەم تیۆرە کەمتر ئەگەری ھەیە. * بە گوتەی (پرۆفیسۆر جێفری شوچمان)، ئامێدی بە ڕەچەڵەک [[حووری]] یان [[ئورارتوو]]ە.<ref>https://journals.openedition.org/syria/511</ref> == جوگرافیا == شارۆچکەی ئامێدی ھاوسنوورە لەگەڵ؛ * لە باکوورەوە گوندی [[سۆلاڤ]]. * لە باشوورەوە گوندی [[ئیبرایمزلا]]. * لە ڕۆژھەڵاتەوە گوندی [[دێرێ]]. * لە ڕۆژاواوە گوندی [[بلێجانک]].<ref>hhttps://www.openstreetmap.org/#map=14/37.09113/43.48011</ref> === کەش و ھەوا=== ئامێدی کەشوھەوای ھاوینی گەرمی دەریای ناوەڕاستی ھەیە ([[پۆلێنکردنی ئاووھەوای کوپێن]]:Csa) لەگەڵ [[ھاوین]]ی گەرم و [[زستان]]ی فێنک و تەڕ. بەھۆی ئەوەی باکووریترین شاری [[عێراق]]ە، نیانترین شاری وڵاتەکەیە. لە وەرزی [[زستان]]دا ناوبەناو [[بەفر]] دەبارێت. {{Weather box |width = auto |location = Amadiya |metric first = Yes |single line = Yes |Jan high C = 6.2 |Feb high C = 7.8 |Mar high C = 12.1 |Apr high C = 17.8 |May high C = 25.1 |Jun high C = 31.9 |Jul high C = 36.3 |Aug high C = 36.2 |Sep high C = 32.2 |Oct high C = 24.4 |Nov high C = 15.4 |Dec high C = 8.4 |year high C = 21.2 |Jan mean C = 1.9 |Feb mean C = 3.2 |Mar mean C = 7.2 |Apr mean C = 12.5 |May mean C = 18.8 |Jun mean C = 24.6 |Jul mean C = 28.8 |Aug mean C = 28.5 |Sep mean C = 24.5 |Oct mean C = 17.6 |Nov mean C = 10.2 |Dec mean C = 4.2 |year mean C = 15.2 |Jan low C = -2.4 |Feb low C = -1.3 |Mar low C = 2.4 |Apr low C = 7.2 |May low C = 12.5 |Jun low C = 17.4 |Jul low C = 21.4 |Aug low C = 20.9 |Sep low C = 16.8 |Oct low C = 10.9 |Nov low C = 5.0 |Dec low C = 0.0 |year low C = 9.2 |precipitation colour = green |Jan precipitation mm = 126 |Feb precipitation mm = 176 |Mar precipitation mm = 156 |Apr precipitation mm = 128 |May precipitation mm = 56 |Jun precipitation mm = 0 |Jul precipitation mm = 0 |Aug precipitation mm = 0 |Sep precipitation mm = 1 |Oct precipitation mm = 32 |Nov precipitation mm = 96 |Dec precipitation mm = 126 |Jan precipitation days = 7 |Feb precipitation days = 6 |Mar precipitation days = 10 |Apr precipitation days = 8 |May precipitation days = 4 |Jun precipitation days = 0 |Jul precipitation days = 0 |Aug precipitation days = 0 |Sep precipitation days = 1 |Oct precipitation days = 7 |Nov precipitation days = 7 |Dec precipitation days = 10 |source 1 = ''World Weather Online'' (precipitation days)<ref>{{cite web | url = http://www.worldweatheronline.com/v2/weather-averages.aspx?q=Amedi,%20Iraq | publisher = World Weather Online |title = Weather averages for Amadiya |access-date = September 6, 2014}}</ref> |source 2 = ''Climate-Data'' (temperatures and rainfall amount)<ref>{{cite web | url = https://en.climate-data.org/location/935084/ | publisher = Climate-Data |title = Weather averages for Amadiya |access-date = 21 January 2017}}</ref> |date= January 2017 }} == مێژوو == لە سەرەتای [[سەردەمی برۆنز]]یەوە تا سەدەی ١٦ی پێش زایین کەوتە ژێر دەسەڵاتی [[میتانی]]ەکانەوە، ناوچەی ئامێدی بەشێک بوو لە [[کورد]] و بەتەواوی [[سوباریەکان]]ی تێدا نیشتەجێ بوو.<ref>https://books.google.iq/books?id=ELMAGvmJ7YIC&q=keep+subartu+under+your+control&pg=PA51&redir_esc=y#v=snippet&q=keep%20subartu%20under%20your%20control&f=false</ref> لە سەردەمی حوکمڕانی میتانییەکاندا دانیشتوانی ئەم ناوچەیە بە زوباری ناسراو بوون.<ref>https://www.jstor.org/stable/4241663</ref><ref>https://www.jstor.org/stable/4241610</ref> دوای ڕووخانی [[میتانی]]ەکان، ئامێدی لە سەدەی ١١ پێش زایین لە لایەن ئەشورنەسیرپاڵی یەکەمی ئیمپراتۆریەتی ئاشووری ناوەڕاستەوە داگیرکرا، دوای ئەوەی ھەڵمەتێکی وێرانکەری دژی ئیمپراتۆریەتی میتانی کرد.<ref>https://books.google.iq/books?id=KFW0zQEACAAJ&redir_esc=y</ref> دوای ڕووخانی ئیمپراتۆریەتی ئاشوور، ناوچەی ئامێدی کەوتە ژێر دەسەڵاتی [[ماد]]ەکان. کاتێک [[زەینەفۆن]] لە سەدەی چوارەمی پێش زایین بە ناوچەکەدا تێپەڕی، ئاماژەی بە دانیشتووانەکەی کرد بە مادەکان و ئەو ناوچەیەی کە کەم دانیشتووی تێدابوو وەک "شارە وێرانەکانی ماد" ناساند.<ref>https://books.google.iq/books?id=79wj2hj4wKUC&pg=PA8&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> دواتر ناوچەی ئامێدی لە ژێر ناوی (میدیا مەگنا)دا خرایە ناو [[ئیمپراتۆریەتیی ھەخامەنشی]]یەکانەوە. لە ژێر دەسەڵاتی [[ئیمپراتۆریەتیی ئەشکانی]]دا ناوچەی ئامێدی بەشێک بوو لە ناحیەی بەرچان (بارزان).<ref>https://books.google.iq/books?id=xvp5DQAAQBAJ&q=parthian+empire+barchan&pg=PT83&redir_esc=y#v=snippet&q=parthian%20empire%20barchan&f=false</ref> لە کۆتاییدا بووە بەشێکی دانەبڕاو لە [[ئیمپراتۆریەتیی ساسانی]] لە (قەزای [[ئادیابین]]) تا لە ساڵانی ٦٤٠ لەلایەن موسڵمانانەوە داگیرکرا، دوای ئەوەی لە [[تکریت]] و [[مووسڵ]] و شارەزوور [[کورد]]یان تێکشکاند.<ref>https://books.google.iq/books?id=7CP7fYghBFQC&pg=PA1136&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> پاشان بۆ چەند سەدەیەک و لەدوای [[شۆڕشی عەباسی]] لە سەدەی حەوتەمدا لەلایەن ئەمیرێکی شانشینی عەباسی پاشایەتییەوە حوکمڕانی دەکرا کە بە یەکێک لە دەوڵەمەندترین بنەماڵەکانی ناوچەکە ناوبانگی دەرکرد.<ref>https://books.google.iq/books?id=CSMDAAAAYAAJ&pg=PA141&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> ئامێدی شوێنی لەدایکبوونی (داود ڕۆحی) ئیدیعای مەسیح بوو. لە ساڵی ١١٦٣دا، بەپێی کتێبی (ئیمێق ھا-باکا)ی جۆزێف ھاکۆھین، ژمارەی دانیشتوانی [[جوو|جوولەکەکان]] نزیکەی ھەزار خێزان بووە و بازرگانییان بە گوێزی زراوەوە کردووە. (داود ڕۆحی) سەرکردایەتی ڕاپەڕینێکی کرد دژی شارەکە بەڵام لە پرۆسەکەدا شکستی ھێنا و کوژرا.<ref>https://jewishencyclopedia.com/articles/1348-amadia-amadiah-amadieh-amadeeyah</ref> مێژوونووسی جولەکە ئیسپانییەکە، سلێمان کوڕی ڤێرگا (١٤٥٠-١٥٢٥) کۆمەڵگەی جوولەکەکانی ئامێدی لە سەردەمی (داود ڕۆح)دا وەک دەوڵەمەند و ڕازییەک نیشان دەدات.<ref>https://books.google.iq/books?id=PLyb3zV8OmgC&pg=PA81&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان|٢}} {{شار، شارۆچکە و شارەدێیەکانی ھەرێمی کوردستان}} {{شارەکانی کوردستان}} {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Amadiya}} {{تووڵی دەروازە|جوگرافیا|عێراق|کوردستان}} [[پۆل:شارەکانی باشووری کوردستان]] [[پۆل:ناوەندەکانی قەزاکانی عێراق]] [[پۆل:شوێنە ئاوەدانەکانی پارێزگای دھۆک]] [[پۆل:ناوچە گەشتوگوزارییەکانی کوردستان]] [[پۆل:ئامێدی]] [[پۆل:نیشتەجێبوونی کوردەکان لە عێراق]] 67o79l63kcid7da7ge31x1r5l5lnrcx 1374375 1374374 2024-10-31T22:47:50Z MFTG 21816 /* سەرچاوەکان */ 1374375 wikitext text/x-wiki {{زانیاریدانی نیشتنگە | ناو = ئامێدی | ناوی_فەرمی = '''{{lang-ar| عەمادیة }}<br>{{lang-en| Amedi }}''' | ناوی_خۆماڵی = | زمانی_ناوی_خۆماڵی = | ناوەکانی_تر = | جۆری_نیشتنگە = '''[[شارۆچکە]]''' <!--- وێنەکان، ناسناو، دروشم ---> | وێنە = {{Photomontage | photo1a = 173606 The picturesque village of Amedye, Iraq in 2009.jpg | photo2a = Amedi_From_Badinan_Gate.jpg | photo2b = | photo3a = | photo3b = | | spacing = 2 |size = 300px }} | شرۆڤەی_وێنە = وێنەی سەرەوە{{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی{{ھن}} وێنەی خوارەوە {{ھن}} شارۆچکەی ئامێدی لای خەرەندەوە | وێنەی_ئاڵا = | قەبارەی_ئاڵا = 300px | وێنەی_مۆر = | قەبارەی_مۆر = | وێنەی_نیشان = | قەبارەی_نیشان = | ناسناو = | دروشم = <!-- نەخشەکان و شوێنی جوگرافیایی ------> | وێنەی_نەخشە = {{Infobox mapframe|zoom=12|coord={{Coord|37.09214|43.48769 }}}} | قەبارەی_نەخشە =200px | شرۆڤەی_نەخشە = '''شارۆچکەی ئامێدی''' | دەرزیی_نەخشە = Kurdistan Region#Iraq#Asia | ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = | شوێنی_ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = top | قەبارەی_دەرزیی_نەخشە = 300px | شرۆڤەی_دەرزیی_نەخشە = جێگەی لە [[ھەرێمی کوردستان]]دا##جێگە لە [[عێراق]]دا##جێگە لە [[ئاسیا]]دا | بەرزونزمیی_دەرزیی_نەخشە = ١ | پۆتانەکان = {{coord| 37.09214|43.48769 |region:IQ|display=inline,title}} | دەرزیی_دیاریکردنی_پۆتانەکان = <!-- شوێن ------------------> | جۆری_دابەشکراو = [[وڵات]] | ناوی_دابەشکراو = {{ئاڵا|عێراق}} | جۆری_دابەشکراو١ = [[ھەرێمی فێدراڵ]] | ناوی_دابەشکراو١ = {{ئاڵا|ھەرێمی کوردستان}}<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |سەردێڕ=Kurdistan Regional Government |بڵاوکەرەوە=KRG |ڕێکەوتی سەردان=٩ی ئابی ٢٠١٢|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٤ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20141006170845/http://www.krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> | جۆری_دابەشکراو٢ = [[پارێزگا]] | ناوی_دابەشکراو٢ = [[پارێزگای دھۆک]] | جۆری_دابەشکراو٣ = [[قەزا]] | ناوی_دابەشکراو٣ = [[قەزای ئامێدی]] | جۆری_دابەشکراو٤ = [[ناحیە]] | ناوی_دابەشکراو٤ = [[ناحیەی ناوەندی قەزای ئامێدی]] <!-- دامەزران ---------------> | سەردێڕی_دامەزران = بوون بە [[شارۆچکە]] | ڕێکەوتی_دامەزران = [[١٨٥٠]] | سەردێڕی_دامەزران١ = | ڕێکەوتی_دامەزران١ = | سەردێڕی_لەناوچوون = | ڕێکەوتی_لەناوچوون = | دامەزرێنەر = | ھۆکاری_ناونران = <!-- ڕێبەرەکان، شێوازی دەسەڵات ---> | پەراوێزەکانی_دەسەڵات = | جۆری_دەسەڵات = | حیزبی_سەرۆک = | سەرناوی_سەرۆک = قایمقام | ناوی_سەرۆک = وارشین سەلمان محەمەد تاھر | سەرناوی_سەرۆک١ = | ناوی_سەرۆک١ = | سەرناوی_سەرۆک٢ = | ناوی_سەرۆک٢ = <!-- ڕووبەر ----------------------> | سەرجەمی_ڕووبەر_بە_کم٢ = ٠٫٣٤ | ڕووبەری_وشکایی_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_لەسەددا = | ڕووبەری_شاری_بە_کم٢ = | ڕووبەری_لادێیی_بە_کم٢ = <!-- بەرزایی ---------------------> | بەرزایی_بە_م = ١١٨٣ | بەرزترین_بەرزایی_بە_م = | نزمترین_بەرزایی_بە_م = <!-- ژمارەی_دانیشتووان ----------------> | ژمارەی_دانیشتووان = ٦٠٠٠<ref> https://www.kurdipedia.org/files/books/2011/62722.PDF?ver=129817313510000000</ref> | دانیشتووان_لە = [[٢٠٠٦]] | چڕیی_دانیشتووان_بە_کم٢ = | مەزندەی_دانیشتووان = | مەزندەی_دانیشتووان_لە = | دانیشتووانی_شاری = | چڕیی_دانیشتووانی_شاری_بە_کم٢ = | دانیشتووانی_لادێیی = | چڕیی_دانیشتووانی_لادێیی_بە_کم٢ = | سەرناوی_دانیشتووان = | ئاگاداریی_دانیشتووان = <!-- دانیشتوواناسی (بەشی ١) --------> | جۆری_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] و [[ئایین]] | سەرناوی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] | زانیاریی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمانی کوردی|کوردی]]([[کوردیی ناوەندی|سۆرانی]]) | سەرناوی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئایین]] | زانیاریی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئیسلام]]([[سوننە]]) | سەرناوی٣_دانیشتووانناسی١ = [[بنەمای پەرەسەندنی مرۆڤی|ب پ م]](٢٠١٧) | زانیاریی٣_دانیشتووانناسی١ = ٠٬٧٥٨<ref name="GlobalDataLab">{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|سەردێڕ=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|وێبگە=hdi.globaldatalab.org|زمان=en|ڕێکەوتی سەردان=١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨}}</ref><br/>{{color|#0c0|بەرز}} · ٢٦مین <!-- کاتناوچە --------------> | کاتناوچە١ = [[ناوچەی کاتی]] | جیاوازی١_لە_utc = +٣:٣٠ | کاتناوچە١_DST = [[ھاوین]] | جیاوازی١_لە_DST = +٤:٣٠ <!-- کۆدی_پۆستە، کۆدی_ناوچە ---> | جۆری_کۆدی_پۆستە = | کۆدی_پۆستە = | جۆری_کۆدی_پۆستە٢ = | کۆدی_پۆستە٢ = | جۆری_کۆدی_ناوچە = [[تەلەفۆن]] | کۆدی_ناوچە = ٠٠٩٦٤ <!-- وێبگە، پەراوێزەکان --------> | وێبگە = | پەراوێزەکان = }} '''ئامێدی''' یەکێکە لە شارۆچکەکانی [[پارێزگای دھۆک]] لە [[ھەرێمی کوردستان]] لە [[عێراق]].<ref> https://www.hawlergov.org/app/node/393</ref><ref> ‎{{بیرخستنەوەی وێب| سەردێڕ = جوگرافیای کوردستان | ناونیشان = https://www.kurdipedia.org/default.aspx?q=2010122702075619922&lng=1 | نووسەر = د. عەبدوڵڵا غەفوور |زمان = کوردی}} </ref><ref>زانیارینامەی سەرھێڵی [http://www.kurdipedia.org/default.aspx?lng=1&q=20151016205816127552 کورد پیدیا]</ref> ئامێدی ناوەندی [[قەزای ئامێدی]]ە. شارۆچکەی ئامێدی لە شاری [[دھۆک]] (٦٧)کم و (٢١٠)کم لە شاری [[ھەولێر]] دوورە.<ref> https://www.wishe.net/details.aspx?=hewal&jmare=18419&Jor=4</ref> کە کەوتووەتە سەر تاشەبەردێکی زۆر گەورەی سەر شاخێک. مێژووی ئامێدی دەگەڕێتەوە بۆ ٣٠٠٠ ساڵ پ. ز.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ئامێدی {{!}} کوردستانی سەرسوڕھێنەر- وێبسایتی فەرمی دەستەی گشتی گەشت و گوزار|ناونیشان=http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئەیلوولی ٢٠٢١|وێبگە=bot.gov.krd|ڕێکەوتی ئەرشیڤ= ٤ی ئازاری ٢٠٢٠|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20200304060817/http://bot.gov.krd/kurdish/duhok-province/amedi|ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> و ١٠ کیلۆمەتر دوورە لە [[باکووری کوردستان]]، ١١٨٥ مەتر بەرزە لە ئاستی دەریاوە. درێژی شارەکە ١ کیلۆمەترە و پانیشی ٥٠٠ مەترە. دانیشتووانەکەی ٦٠٠٠ کەسن لە ١٢٠٠ ماڵدا کە چیتر ناتوانرێت فراوان بکرێت لەبەر ھەڵکەوتی جوگرافیی شارەکە. ھەروەھا پەیمانگایەکی تەکنیکی، بە ناوی [[پەیمانگای تەکنیکیی ئامێدی]] لە قەزاکەدا ھەیە. ھەرچەندە ئامێدی تەنھا (١٠) کیلۆمەتر لە سنووری [[تورکیا]]وە دوورە، بەڵام بۆ ئەوەی لە ئامێدیەوە بچیتە [[تورکیا]]، دەبێت بە ڕێگای ئامێدی-[[دھۆک]]-[[زاخۆ]] و سنووری [[ئیبراھیم خەلیل]] تێپەڕیت، کە ڕێگای (٩٠) کیلۆمەترە. لەم شارەدا خەزنەی گەورە ھەڵکەندراوە بۆ کۆکردنەوەی ئاوی [[باران]]. مێژووی نیشتەجێبوونەکە دەگەڕێتەوە بۆ ھەزارەی سێیەمی پێش زایین. بۆ ماوەیەکی زۆر گەیشتن بە شارۆچکەکە تەنھا لە ڕێگەی پلیکانەیەکی تەسکەوە کە لە بەرددا نەخشێنرابوو، دەکرا. لە کۆتایی سەدەی نۆزدەھەمدا کۆی ژمارەی دانیشتوانی شارۆچکەکە ٦ ھەزار کەس بووە، لەو ژمارەیە دوو ھەزار و ٥٠٠ کەسیان [[کورد]] بوون، ١٩٠٠ کەسیان [[جوو|جولەکە]] بوون، ١٦٠٠ کەسیان [[کلدانی]] بوون. ئاستی دانیشتووان لەمڕۆدا بە کردەوە وەک خۆی ماوەتەوە. ئەو مەسیحی و موسڵمانانەی لێرە دەژین، پەیوەندییەکی دراوسێیەتییان باشە.<ref>https://archive.ph/20150301163718/http://www.newadvent.org/cathen/01376a.htm</ref> شاری ئامێدی، لە ساڵی ١٣٧٦ تا ١٨٣٨، پایتەختی یەکێک لە میرنشینە سەرەکییەکانی [[کورد]]، [[میرنشینی بادینان]]، کە لە سەدەکانی ناوەڕاستدا لەلایەن بنەماڵەی بەھا ئەلدینەوە دروستکراوە، کە لە بنەڕەتدا خەڵکی [[شەمزینان]].<ref>Wirya Rehmany, Dictionnaire politique et historique des Kurdes, Paris, L'Harmattan, 2014, 532 p.</ref> == ناو == * بە گوێرەی [[ئیبن ئەسیری جزری]]، ناوی عەرەبی "عمادییە" ھاوتای [[عیمادەدین زەنگی]] کە لە ساڵی ١١٤٢دا قەڵایەکی لەسەر شوێنی قەڵایەکی پێشووتر بە ناوی عاسیب دروستکردووە.<ref>https://www.academia.edu/49491391</ref> تیۆرێکی تر ئەوەیە کە ناوەکە بە ناوی عیماد ئەلدەولەوە ناونراوە، بەڵام ئەم تیۆرە کەمتر ئەگەری ھەیە. * بە گوتەی (پرۆفیسۆر جێفری شوچمان)، ئامێدی بە ڕەچەڵەک [[حووری]] یان [[ئورارتوو]]ە.<ref>https://journals.openedition.org/syria/511</ref> == جوگرافیا == شارۆچکەی ئامێدی ھاوسنوورە لەگەڵ؛ * لە باکوورەوە گوندی [[سۆلاڤ]]. * لە باشوورەوە گوندی [[ئیبرایمزلا]]. * لە ڕۆژھەڵاتەوە گوندی [[دێرێ]]. * لە ڕۆژاواوە گوندی [[بلێجانک]].<ref>hhttps://www.openstreetmap.org/#map=14/37.09113/43.48011</ref> === کەش و ھەوا=== ئامێدی کەشوھەوای ھاوینی گەرمی دەریای ناوەڕاستی ھەیە ([[پۆلێنکردنی ئاووھەوای کوپێن]]:Csa) لەگەڵ [[ھاوین]]ی گەرم و [[زستان]]ی فێنک و تەڕ. بەھۆی ئەوەی باکووریترین شاری [[عێراق]]ە، نیانترین شاری وڵاتەکەیە. لە وەرزی [[زستان]]دا ناوبەناو [[بەفر]] دەبارێت. {{Weather box |width = auto |location = Amadiya |metric first = Yes |single line = Yes |Jan high C = 6.2 |Feb high C = 7.8 |Mar high C = 12.1 |Apr high C = 17.8 |May high C = 25.1 |Jun high C = 31.9 |Jul high C = 36.3 |Aug high C = 36.2 |Sep high C = 32.2 |Oct high C = 24.4 |Nov high C = 15.4 |Dec high C = 8.4 |year high C = 21.2 |Jan mean C = 1.9 |Feb mean C = 3.2 |Mar mean C = 7.2 |Apr mean C = 12.5 |May mean C = 18.8 |Jun mean C = 24.6 |Jul mean C = 28.8 |Aug mean C = 28.5 |Sep mean C = 24.5 |Oct mean C = 17.6 |Nov mean C = 10.2 |Dec mean C = 4.2 |year mean C = 15.2 |Jan low C = -2.4 |Feb low C = -1.3 |Mar low C = 2.4 |Apr low C = 7.2 |May low C = 12.5 |Jun low C = 17.4 |Jul low C = 21.4 |Aug low C = 20.9 |Sep low C = 16.8 |Oct low C = 10.9 |Nov low C = 5.0 |Dec low C = 0.0 |year low C = 9.2 |precipitation colour = green |Jan precipitation mm = 126 |Feb precipitation mm = 176 |Mar precipitation mm = 156 |Apr precipitation mm = 128 |May precipitation mm = 56 |Jun precipitation mm = 0 |Jul precipitation mm = 0 |Aug precipitation mm = 0 |Sep precipitation mm = 1 |Oct precipitation mm = 32 |Nov precipitation mm = 96 |Dec precipitation mm = 126 |Jan precipitation days = 7 |Feb precipitation days = 6 |Mar precipitation days = 10 |Apr precipitation days = 8 |May precipitation days = 4 |Jun precipitation days = 0 |Jul precipitation days = 0 |Aug precipitation days = 0 |Sep precipitation days = 1 |Oct precipitation days = 7 |Nov precipitation days = 7 |Dec precipitation days = 10 |source 1 = ''World Weather Online'' (precipitation days)<ref>{{cite web | url = http://www.worldweatheronline.com/v2/weather-averages.aspx?q=Amedi,%20Iraq | publisher = World Weather Online |title = Weather averages for Amadiya |access-date = September 6, 2014}}</ref> |source 2 = ''Climate-Data'' (temperatures and rainfall amount)<ref>{{cite web | url = https://en.climate-data.org/location/935084/ | publisher = Climate-Data |title = Weather averages for Amadiya |access-date = 21 January 2017}}</ref> |date= January 2017 }} == مێژوو == لە سەرەتای [[سەردەمی برۆنز]]یەوە تا سەدەی ١٦ی پێش زایین کەوتە ژێر دەسەڵاتی [[میتانی]]ەکانەوە، ناوچەی ئامێدی بەشێک بوو لە [[کورد]] و بەتەواوی [[سوباریەکان]]ی تێدا نیشتەجێ بوو.<ref>https://books.google.iq/books?id=ELMAGvmJ7YIC&q=keep+subartu+under+your+control&pg=PA51&redir_esc=y#v=snippet&q=keep%20subartu%20under%20your%20control&f=false</ref> لە سەردەمی حوکمڕانی میتانییەکاندا دانیشتوانی ئەم ناوچەیە بە زوباری ناسراو بوون.<ref>https://www.jstor.org/stable/4241663</ref><ref>https://www.jstor.org/stable/4241610</ref> دوای ڕووخانی [[میتانی]]ەکان، ئامێدی لە سەدەی ١١ پێش زایین لە لایەن ئەشورنەسیرپاڵی یەکەمی ئیمپراتۆریەتی ئاشووری ناوەڕاستەوە داگیرکرا، دوای ئەوەی ھەڵمەتێکی وێرانکەری دژی ئیمپراتۆریەتی میتانی کرد.<ref>https://books.google.iq/books?id=KFW0zQEACAAJ&redir_esc=y</ref> دوای ڕووخانی ئیمپراتۆریەتی ئاشوور، ناوچەی ئامێدی کەوتە ژێر دەسەڵاتی [[ماد]]ەکان. کاتێک [[زەینەفۆن]] لە سەدەی چوارەمی پێش زایین بە ناوچەکەدا تێپەڕی، ئاماژەی بە دانیشتووانەکەی کرد بە مادەکان و ئەو ناوچەیەی کە کەم دانیشتووی تێدابوو وەک "شارە وێرانەکانی ماد" ناساند.<ref>https://books.google.iq/books?id=79wj2hj4wKUC&pg=PA8&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> دواتر ناوچەی ئامێدی لە ژێر ناوی (میدیا مەگنا)دا خرایە ناو [[ئیمپراتۆریەتیی ھەخامەنشی]]یەکانەوە. لە ژێر دەسەڵاتی [[ئیمپراتۆریەتیی ئەشکانی]]دا ناوچەی ئامێدی بەشێک بوو لە ناحیەی بەرچان (بارزان).<ref>https://books.google.iq/books?id=xvp5DQAAQBAJ&q=parthian+empire+barchan&pg=PT83&redir_esc=y#v=snippet&q=parthian%20empire%20barchan&f=false</ref> لە کۆتاییدا بووە بەشێکی دانەبڕاو لە [[ئیمپراتۆریەتیی ساسانی]] لە (قەزای [[ئادیابین]]) تا لە ساڵانی ٦٤٠ لەلایەن موسڵمانانەوە داگیرکرا، دوای ئەوەی لە [[تکریت]] و [[مووسڵ]] و شارەزوور [[کورد]]یان تێکشکاند.<ref>https://books.google.iq/books?id=7CP7fYghBFQC&pg=PA1136&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> پاشان بۆ چەند سەدەیەک و لەدوای [[شۆڕشی عەباسی]] لە سەدەی حەوتەمدا لەلایەن ئەمیرێکی شانشینی عەباسی پاشایەتییەوە حوکمڕانی دەکرا کە بە یەکێک لە دەوڵەمەندترین بنەماڵەکانی ناوچەکە ناوبانگی دەرکرد.<ref>https://books.google.iq/books?id=CSMDAAAAYAAJ&pg=PA141&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> ئامێدی شوێنی لەدایکبوونی (داود ڕۆحی) ئیدیعای مەسیح بوو. لە ساڵی ١١٦٣دا، بەپێی کتێبی (ئیمێق ھا-باکا)ی جۆزێف ھاکۆھین، ژمارەی دانیشتوانی [[جوو|جوولەکەکان]] نزیکەی ھەزار خێزان بووە و بازرگانییان بە گوێزی زراوەوە کردووە. (داود ڕۆحی) سەرکردایەتی ڕاپەڕینێکی کرد دژی شارەکە بەڵام لە پرۆسەکەدا شکستی ھێنا و کوژرا.<ref>https://jewishencyclopedia.com/articles/1348-amadia-amadiah-amadieh-amadeeyah</ref> مێژوونووسی جولەکە ئیسپانییەکە، سلێمان کوڕی ڤێرگا (١٤٥٠-١٥٢٥) کۆمەڵگەی جوولەکەکانی ئامێدی لە سەردەمی (داود ڕۆح)دا وەک دەوڵەمەند و ڕازییەک نیشان دەدات.<ref>https://books.google.iq/books?id=PLyb3zV8OmgC&pg=PA81&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> == سەرچاوەکان == {{شار، شارۆچکە و شارەدێیەکانی ھەرێمی کوردستان}} {{شارەکانی کوردستان}} {{سەرچاوەکان|٢}} {{پۆلی کۆمنز|Amadiya}} {{تووڵی دەروازە|جوگرافیا|عێراق|کوردستان}} [[پۆل:شارەکانی باشووری کوردستان]] [[پۆل:ناوەندەکانی قەزاکانی عێراق]] [[پۆل:شوێنە ئاوەدانەکانی پارێزگای دھۆک]] [[پۆل:ناوچە گەشتوگوزارییەکانی کوردستان]] [[پۆل:ئامێدی]] [[پۆل:نیشتەجێبوونی کوردەکان لە عێراق]] 7ei6lwxjap8p3nl6b0il0w5741l85ft 0 12129 1374404 1193276 2024-11-01T08:39:00Z 1silent scientist 51740 1374404 wikitext text/x-wiki {{Databox|وێنە=بێخود.jpg}} '''مەلا مەحموودی موفتی''' ناسراو بە '''بێخوود''' (لەدایکبووی ١٨٧٩ [[سلێمانی]] – مردووی ٢٥ی ئابی ١٩‌٥٥) [[موفتی]] و مامۆستای ئایینی و [[شاعیر]]ێکی بەناوبانگی [[کورد]] بووە. بێخوود لە بنەماڵەی بەناوبانگ عەللامە مامۆستا مەلا ئەبووبەکری مووسەنیفی چۆڕییە. == ژیان == بێخود ناوی مەحموود بووە و کوڕی موفتی «حاجی مەلا ئەمین» کوڕی موفتیی گەورە «حاجی مەلا ئەحمەدی چاومار» ناسراو بە (پیر حەسەن)ە. لە ساڵی ١٨٧٩ زایینیی بەرامبەر (١٢٩٦ کۆچی)ی لە دایک بووە. لای زانایانی ناوداری ئەو سەردەمەی [[سلێمانی]] خوێندنی تەواو کردووە. لە ساڵی ١٩٠٠ کراوە بە حاکمی [[ھەڵەبجە]]، دوای ئەوە مامۆستای قوتابخانەی سەرەتاییی بووە لە سلێمانی لەگەڵ مامۆستایان [[ڕەفیق حیلمی]] و [[زێوەر]]دا مامۆستایەتیی کردووە، بێ ئەوەی بەرامبەر بەوە ھیچ مانگانەیەک وەربگرێت. لە پاش ماوەیەک لەم کارە دوورکەوتۆتەوە و بە درێژایی ژیانی لە کاروباری میریی نزیک نەکەوتۆتەوە. ھەموو ژیانی لە سلێمانی بردووەتە سەر. پێش مردنی «مەلا عەبدولعەزیزی موفتی» کاکی، چەند ساڵێکی لە [[ھەڵەبجە]] بەسەر بردووە. ئەوجا گەڕاوەتەوە بۆ [[سلێمانی]] و تا مردنی لە جێگاکەی ئەودا موفتی بووە. == مردن == پاش نیوەڕۆی ٢٥ی ئابی ١٩٥٥ بەرامبەر (١٣٧٥ی کۆچی) لە [[سلێمانی]] کۆچی دوایی کردووە و لە [[گردی سەیوان]] نێژراوە. == ھۆنراوە == [[پەڕگە:مەحموود بێخود 1.jpg|وێنۆک|بێخود لە ساڵی ١٩٥١.]] شیعری چوارینە بەندی «'''لەو ڕۆژەوە ڕۆیشتووە'''» لە نێوەندی ئەدەبیدا بەناوبانگ و دڵگیرە. بێخود لەم شیعرەدا باس لە دووری پێغەمبەر دەکات کە ماوەیەکی زۆر بوو لە خەودا نەیبینیبوو. {{شیعر}} {{ب|لەو ڕۆژەوە ڕۆیشتووە تۆراوە دڵی من|ھەرچەند ئەگەڕێم بێ سەر و شوێن ماوە دڵی من}} {{ب|ئاخۆ بە چ شاخێکەوە گیرساوە دڵی من|یا خۆ بە چ داخێکەوە سووتاوە دڵی من}} {{ب|ئەو ھەمدەمی غەمخوار و نەدیمی منە یا ڕەب|ئەو مەحرەمی ئەسرار و قەدیمی منە یا ڕەب}} {{ب|ئەو گەوھەری شەھوار و یەتیمی منە یا ڕەب|کەوتۆتە چ بەحرێکەوە، خنکاوە دڵی من}} {{ب|مەجنوونی دوو گیسوویی چ لەیلایێکە ئاخۆ|یا وامیقی جادوویی چ عەزرایێکە ئاخۆ}} {{ب|دێوانەیی ئاھوویی چ سەحرایێکە ئاخۆ|کام چیھرەپەری دیوە کە ترساوە دڵی من}} {{ب|ئەتلێتەوە گاھێ بە خەیاڵی خەت و خاڵی|ئەخولێتەوە گاھێ بە چرای شەوقی جەماڵی}} {{ب|نازانی ئەگەر چۆنە بەدەس دەردەوە حاڵی|وەک پووش و پەڵاشێکە بەدەم باوە دڵی من}} {{کۆتاییی شیعر}} لەو بەندانەدا '''بێخود''' تەواو بێتاقەتی خۆی بۆ دووری پێغەمبەر دەر دەبڕێت. {{شیعر}} {{ب|لەو چۆڵ و بیابانە ئەبێ یاوەری کێ بێ|یا بەو کەژ و کێوانەوە سەوداسەری کێ بێ}} {{ب|یا لەت لەت و ئەفگاری موژەی خەنجەری کێ بێ|چۆن ماوە لە سەد لاوە کە کوژراوە دڵی من}} {{ب|بۆچی نەڕژێ سەیلی سروشکم وەکوو باران|بۆچی وەکوو یەعقووب نەبمە شوھرەیی شاران}} {{ب|لەو یووسفە پرسیومە لە بێگانە و یاران|ھەرگیز نییە سۆراغی لە ھیچ لاوە دڵی من}} {{ب|بۆ خۆی بگریم یا نەفەسی پەردەدڕاوی|یا بۆ جگەری کون کون و سەدپارەکراوی}} {{ب|چی کردووە یا ڕەب، کە خەو و خواردن و ئاوی|دایم غەم و بێداریی و خوێناوە دڵی من}} {{ب|چ بکەم، چ بڵێم، بۆ دڵەکەم کارییە دەردم|شاھێدی منن موویی سپی و چیھرەیی زەردم}} {{ب|خۆڕایی نییە ناڵەیی گەرم و دەمی سەردم|ھەڵبەت بە بەڵایێکەوە ئاڵاوە دڵی من}} {{کۆتاییی شیعر}} لێرەدا شاعیر باسی دڵی دەکا کە بە دوای دەگەرێ نەیدۆزێتەوە بۆیە وا دەزانێت فەوتاوە دڵی بەڵام دواتر دەڵێ: نەفەوتاوە دڵی من. {{شیعر}} {{ب|ئەو سینە لە غەش خاڵییە، ئەو بێ ڕق و کینە|ئەو خادیمی شەرعی نەبەوی و میللەت و دینە}} {{ب|مەعلووم چووە بۆ خزمەتی سالاری مەدینە|وام زانی کە فەوتاوە، نەفەوتاوە دڵی من}} {{ب|قوربانی کەسێ بم کە بە قوربانی نەبی بێ|وەک بەندە سەگی دەرگەھی شاھی عەرەبی بێ}} {{ب|شاھی عەرەبی یەعنی قورەیشی نەسەبی بێ|جەرگی بە دوو ئەبرۆی ئەوە جنراوە دڵی من}} {{ب|زاتێکی وەھای گرتووە ڕۆحم بە فیدای ئەو|شاھان شەو و ڕۆژ دێنە قەدەمبۆسی گەدای ئەو}} {{ب|بێخود مەبە ئیتر بە ئومێد و بە تەمای ئەو|نایێتەوە لات گەر سەری داناوە دڵی من}} {{کۆتاییی شیعر}} {| style="margin: 0 auto; " | class="b" |<span class="beyt">ئەو سینە لە غەش خاڵییە، ئەو بێ ڕق و کینە </span> | style="width:2em;" | | class="b" |<span class="beyt">ئەو خادیمی شەرعی نەبەوی و میللەت و دینە </span> |- | class="b" |<span class="beyt">مەعلووم چووە بۆ خزمەتی سالاری مەدینە </span> | style="width:2em;" | | class="b" |<span class="beyt">وام زانی کە فەوتاوە، نەفەوتاوە دڵی من </span> |- | class="b" |<span class="beyt">قوربانی کەسێ بم کە بە قوربانی نەبی بێ </span> | style="width:2em;" | | class="b" |<span class="beyt">وەک بەندە سەگی دەرگەھی شاھی عەرەبی بێ </span> |- | class="b" |<span class="beyt">شاھی عەرەبی یەعنی قورەیشی نەسەبی بێ </span> | style="width:2em;" | | class="b" |<span class="beyt">جەرگی بە دوو ئەبرۆی ئەوە جنراوە دڵی من </span> |- | class="b" |<span class="beyt">زاتێکی وەھای گرتووە ڕۆحم بە فیدای ئەو </span> | style="width:2em;" | | class="b" |<span class="beyt">شاھان شەو و ڕۆژ دێنە قەدەمبۆسی گەدای ئەو </span> |- | class="b" |<span class="beyt">بێخود مەبە ئیتر بە ئومێد و بە تەمای ئەو </span> | style="width:2em;" | | class="b" |<span class="beyt">نایێتەوە لات گەر سەری داناوە دڵی من </span> |} بێخود دڵی بەوە خۆشە کە داڵدە و پەنای لە پێغەمبەردا دۆزیوەتەوە، دڵی کە ھەمیشە لەگەڵ جوانەمەرگ دایە ھەردووکیان چوون بۆ خزمەتی سالاری شاری [[مەدینە]]. ئیتر شاعیر دەکەوێتە ستایش و پێدا ھەڵدانی پێغەمبەر. بەوە زۆر بەختیارە کۆچ کردوو جارێکی دیکە ناگەڕێتەوە، ئەوەی بە دیدەنی پێغەمبەر شادبێ لە شاری مەدینە چۆن لەو خاکە پیرۆزە دووردەکەوێتەوە!؟. == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} * [[دیوانی بێخود]]، ھۆنراوەی: مەلا مەحموودی موفتی (بێخود)، کۆکردنەوە و ڕێکخستن و لەسەر نووسینی: محەممەدی مەلا عەبدولکەریم. سنە: بڵاوکردنەوەی کوردستان، ٢٠٠٧. * مێژووی ناودارانی کورد، بابە شێخی مەردۆخ ڕۆحانی، بەرگی دووەم، لاپەڕە ٧٨١. * مێژووی ئەدەبی کوردی، [[مارف خەزنەدار]]، بەرگی شەشەم، لاپەڕە ٧٣ تا ٩٢، دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی ئاراس، ھەولێر – ٢٠٠٦. * کتێبی: گوڵستانی ئیرەم لە وەصفی فەخری عالەم، ئامادەکردنی:عوسمان سەنگاوی. * مێژووی وێژەی کوردی، سدیق بۆرەکەیی، بەرگی دووەم، لاپەڕە ٧٣٧ تا ٧٤٥، دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی ئاراس، ھەولێر – ٢٠٠٨. == بەستەرە دەرەکییەکان == * {{ڤەژینبوکس | ٣١}} {{تووڵی دەروازە|ژیاننامە||کوردستان|عێراق|شیعر|وێژەی کوردی|وێژە}} {{شیعری کلاسیکی کوردی}} [[پۆل:لەدایکبووانی ١٨٧٩]] [[پۆل:مردووانی ١٩٥٥]] [[پۆل:موسڵمانانی کورد]] [[پۆل:شاعیرە کوردەکانی باشووری کوردستان]] [[پۆل:شاعیرەکانی کوردیی ناوەندی]] [[پۆل:شاعیران بە زمانی کوردی]] [[پۆل:کوردەکانی باشووری کوردستان]] [[پۆل:خەڵکی سلێمانی]] [[پۆل:شاعیرانی عێراقی بە زمانی کوردی]] qv8t57703zwq1fa8at0xvdftfrg40pd 0 21344 1374287 1374184 2024-10-31T12:45:41Z شەمە 64521 1374287 wikitext text/x-wiki [[پەڕگە:Stranded jellyfish - geograph.org.uk - 6286168.jpg|وێنۆک|دەرکەوتنی لالەی دەریا لە نزیک کەناراوەکان]]'''لالەی دەریا''' یان '''جەلی ماسی''' (بە ئینگلیزی jellyfish-fish jellies) زیاتر لە ٥٠٠ ملیۆن ساڵە بونیان هەیە بەمەش<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Five jaw-dropping facts about jellyfish|ناونیشان=https://www.oneearth.org/five-jaw-dropping-facts-about-jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=One Earth|زمان=en}}</ref> لە دایناسۆرەکان کۆنترن،لە سەرانسەری جیهاندا لە تەنکاوەکانی کەنار دەریاوە تا قوڵایی زەریاکان و لە ئاوی سوێر و سازگاریشدا دەژین هەروەها کۆنترین گیانداری فرەئەندامن، ناوی جەلی ماسی لە ساڵی '''١٧٩٦'''ـەوە بەکار دەهێنرێت بەڵام سەرەڕای ناوەکەیان لە ڕاستیدا '''ماسی نین''' ئەوان بێبڕبڕەکانن واتە بڕبڕەی پشتیان نییە. پۆلێنکراوە لە پۆلی ''نایدەریا'' بە مانای ''دەزووی پێوەدان'' دێت، لالەی دەریا '''(٪٩٥-٩٨)'''ی لەشی لە ئاو پێکدێت هەروەها دڵ، ئێسک، خوێن،<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=What is a jellyfish?|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-a-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>سییەکان و ناوەندی مێشکییان نییە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=nervous system in jellyfish - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=nervous%20system%20in%20jellyfish&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>لە جیاتی مێشک کۆمەڵێک دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''تۆڕی دەماری''' یان '''ئەڵقەی دەماری''' ئەم تۆڕە دەمارییە یارمەتییان دەدات بۆ دۆزینەوەی گۆڕانکاری لەو ژینگەیەی تێیدا دەژین لەوانە پلەی گەرمی، هێزی کێشکردن، سوێری ئاو، چڕبوونەوەی ئۆکسجین، لەرینەوە و تەوژم، ئەم دەمارانە وا دادەنرێت کە ڕێکخەری سەرەکی کردارەکانی جەلی ماسین، هەروەها کۆمەڵێک کۆتایی دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''ڕۆپالیا''' دیارترین پێکهاتەی هەستی لالەی دەریایە دەمارەخانە و خانەی کێشکردن و خانەی وەرگری ڕووناکی تێدایە و پێکهاتەی تایبەت بۆ هەستکردن بە ڕووناکی (خاڵی چاو) و جوڵە یان ئاراستە بە گوێرەی هێزی کێشکردن لەخۆدەگرێت. چاوی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=UCL |سەردێڕ=Question of the Week: Why do box jellyfish have eyes? {{!}} UCL Researchers in Museums |ناونیشان=https://blogs.ucl.ac.uk/researchers-in-museums/2018/05/10/question-of-the-week-why-do-box-jellyfish-have-eyes/#:~:text=And%20not%20just%20one%20or,obstacles,%20and%20responding%20to%20light |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=blogs.ucl.ac.uk |زمان=en-US}}</ref>دەکەونە ڕۆپالیاوە لە دەوری خوارەوەی زەنگەکەی، بەگشتی چوار جۆری جیاواز چاویان هەیە هەر جۆرێک بۆ مەبەستێک بەکاردێت، دوو جۆری چاو توانای دروستکردنی وێنەیان هەیە لە کاتێکدا دوو جۆرەکەی تر یارمەتیدەرن لە مەلەکردن و خۆلادان لە بەربەستەکان و وەڵامدانەوەی ڕووناکی. سەرەتایترین کۆمەڵە تەنها ئاستی ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام کۆمەڵێک چاو ئاڵۆزترە و دەتوانێت ڕەنگ و قەبارەی تەنەکان بدۆزێتەوە. [[پەڕگە:Cubozoa sistema visuale nella Tripedalia cystophora.png|وێنۆک|<ref>{{بیرخستنەوەی وێب |last=ourworldunderthewaves |first=Author |ڕێکەوت=2017-10-31 |سەردێڕ=Box Jellyfish- For your eyes only |ناونیشان=https://ourworldunderthewaves.com/2017/10/31/first-blog-post/ |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=Our world under the waves |زمان=en}}</ref>چاوەکانی سندوقی جەلی ماسی]]هەندێکیان<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=٢١ی حوزەیرانی ٢٠١٧|سەردێڕ=6 things you may not know about jellyfish |ناونیشان=https://www.pbs.org/newshour/science/6-things-may-not-know-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=PBS News |زمان=en-us}}</ref> بە سادەی خاڵی چاویان هەیە کە تەنیا ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام هەندێکی تر لەوانە جەلی ماسی سندوق سیستەمێکی بینایی ئاڵۆزتریان هەیە کە پڕە لە هاوێنە، تۆڕی چاو و کۆرنیا، دەتوانن وێنەی لێڵ ببینن، چاوە ئاڵۆزەکان نەک تەنها ئامرازێکن بۆ گەڕان بە ژینگەی خۆیان، بەڵکو لە هەندێک حاڵەتدا ڕێگە بە لالەی دەریا دەدەن هێزی کێشکردن بدۆزنەوە. لالەی دەریا بەپێی جۆرەکەیان ڕەنگیشیان جیاوازە کە بێ ڕەنگ و شەفافن یان دەتوانن ڕەنگی خۆیان بگۆڕن باوترین ڕەنگیانی زەرد، مۆر، پەمەی، شینە. قەبارەی بەگشتی زەنگەکە لەوانەیە کەمتر لە ئینجێک یان زیاتر لە پێیەک درێژ بێت تیرەی هەندێک جۆریان دەگاتە حەوت پێ، درێژی قۆچەکانی بەپێی جۆرەکەی جیاوازە هەندێک جەلی ماسی درێژی قۆچەکانی زیاتر لە ١٠٠ پێ دەبێت. ئەو جەلی ماسیانەی وەک سەری دەرزی بچووکن تەنها دەتوانن پلانکتۆن بخۆن کە بوونەوەری بچووک و سەرئاو کەوتوون، جەلی ماسی گەورەتر سەرچاوەی خۆراکی گەورەتری وەک ماسی و ڕۆبیان و قرژاڵ ڕاو دەکات. [[پەڕگە:False twins -jellyfishes ( -cc ) (3969242721).jpg|وێنۆک|درەوشانەوەى لە تاریکیدا]]نزیکەی <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Did you know some jellyfish glow?|ناونیشان=https://www.curioustem.org/stem-articles/did-you-know-some-jellyfish-glow?format=amp|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.curioustem.org}}</ref>'''(٪٥٠)ی''' لالەی دەریا دەتوانن ڕووناکی بەرهەم بهێنن کە لە تاریکیدا دەدرەوشێنەوە ئەم توانا سەرسوڕهێنەرە پێی دەوترێت “بریقەدار” یان “درەوشانەوەی زیندەوەری” لالەی دەریا بە شێوەیەکی سەرەکی بۆ بەرگری کردن لە ئاژەڵە دڕندەکان بەکاری دەهێنێت بۆ نموونە بۆ ترساندنی ئاژەڵە دڕندەکان و پێدانی کات بۆ هەڵاتن. ئەو ڕووناکییەی زیندەوەران دەتوانن بەرهەمی بهێنن بەهۆی کارلێکێکی کیمیاییەوە دروست دەبێت بۆ ئەوەی ئەم کاردانەوەیە ڕووبدات دەبێت هەڵگری گەردیلەیەک بن کە پێی دەوترێت '''لوسیفرین''' لەگەڵ یەکێک لەو دوو ئەنزیمە '''لوسیفیراز''' و '''فۆتۆپرۆتینی.''' کاتێک لوسیفرین بە شێوەیەکی کیمیایی لەگەڵ ئۆکسجین کارلێک دەکات وزە لە شێوەی ڕووناکی دەردەدات، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Bioluminescence: light in the dark|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-bioluminescence.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>باوترین ڕووناکی بەرهەم هێنان لە زەریادا سەوز و شینە چونکە ئەم درێژی شەپۆلانە زیاتر بەناو ئاودا دەڕۆن، هەندێک ماسی دەتوانن رووناکی سوور دروست بکەن. == پێکهاتەی لەشی == '''بەشی سەرەوەی لەشی''' لەشێوەی زەنگی شێوە چەتردایە، بەشی دەرەوەی چەترەکە بە exumbrella ناونراوە هەروەها بەشی ناوەوەی بە subumbrella ناونراوە، لالەی دەریای پێگەیشتوو دەتوانێ جەستەیەکی خڕ یان چوارگۆشەی هەبێت کە قۆچەکانی پێوەدەلکێن. [[پەڕگە:Cross section Olindias formosa en.svg|وێنۆک]] '''ناو و فرمانەکانیان:''' '''چینی دەرەوە'''-epidermis: ئۆکسجین هەڵدەمژێت و ڕێگە دەدات لە هەموو لەشدا بڵاو ببێتەوە،ئەمە ڕێگە بە جەلی ماسی دەدات بەبێ سییەکان، دڵ و خوێن بژی. '''چینی ناوەڕاست'''-mesoglea:ماددەیەکی جەلاتینی ئەستوورە کە زۆربەی لە ئاو پێکهاتووە لەگەڵ کۆلاجین و پرۆتین هەروەها بەرپرسە لە عەمبارکردنی ئۆکسجین بۆ ماوەیەکی درێژ و پاڵپشتی جەستە دەکات. '''چینی ناوەوە'''-gastrodermis: چینێکە لە بەشی خوارەوەی زەنگی لالەی دەریادا ئەرکی سەرەکی هەرسکردنە و یارمەتی ئاڵوگۆڕی گازەکان دەدات. '''کەلێنی گەدە'''-gastric cavity: شوێنی سەرەکی هەرسکردنی خۆراک و هەڵمژینی خۆراکەکانە، خواردن لە دەمدا تێدەپەڕێت و دەچێتە ناو کەلێنەکە، لەناو کەلێنی گەدە پەردەی خانە بە دەوری گەردیلەکانی خۆراکدا دەپێچێتەوە و پاشان دەیانباتە ناو کەلێنی ناوەوە. '''ئەندامی زاوزێ'''-Gonad: دەکەوێتە خوارەوەی گەدە، ڕژێنی زاوزێیە کە سپێرم لە نێر و هێلکە لە مێینەدا بەرهەم دەهێنێت. '''کەناڵەکانی نیوەتیرەیی'''-radial canal: ئەم سیستەمە لە کەناڵەکان خزمەت دەکات بۆ دابەشکردنی خۆراک بۆ بەشەکانی دەرەوەی لەشی. '''دەم'''-Mouth: لە ناو جەستەی زەنگییاندا کونێک هەیە کە دەمییەتی لە ڕێگەیەوە خواردن دەخۆن و پیسایش دەردەدەن. '''بەشی خوارەوەی لەشی''' قۆچەکانی Tentaclesهەیە: ٨هێشووی قۆچی کە هەر هێشوویەک لەوانەیە زیاتر لە ١٥٠ قۆچی هەبێت وەک بەرگری و چەکێکی بەهێز بۆ گرتنی نێچیر کاردەکەن. لە ناوەوەی قۆچەکاندا لالەی دەریا هەزاران خانەی پێوەدانی هەیە کە هەر یەکێکیان پێکهاتەیەکی تایبەتی تێدایە پێی دەوترێت کیسەی نێمەتسست '''٣٠''' جۆری جیاوازی هەیە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Spencer |یەکەم=Erin |ڕێکەوت=٢٦ی نیسانی ٢٠٢١|سەردێڕ=How Do Jellyfish Sting? |ناونیشان=https://oceanconservancy.org/blog/2021/04/26/nematocysts/ |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Ocean Conservancy |زمان=en}}</ref>ناوی ''“نێمەتسست-nematocysts'' بە مانای '''“کیسەی دەزوو”''' دێت کە وەسفی پێکهاتەکەی دەکات: بڕبڕەی تیژ بە لوولەیەکی درێژەوە بەستراوەتەوە لە کیسەیەکدا لەسەر ڕووی ئاژەڵەکە هەڵگیراوە، خانەی بچووکی پێوەدانن لە چەقۆی بچووک دەچن، چەکێکی خانەیی بەرچاون بۆ ڕاوکردن و بەرگری و هەندێ جار بۆ جوڵە بەکاردەهێنرێن. کیسەکان لە کەپسولێکی پەستانی پێک هاتوون کە دەزووێکی پێچراوەی وەک چەقۆ لەخۆ دەگرێت، کاتێک لالەی دەریا بە ئاماژەی کیمیایی یان میکانیکی هاندەدرێت واتە کاتێک هەست بە تێکچوونێکی جەستەیی یان کیمیایی دەکات پێکهاتەیەکی وەک سەرپۆش لەسەر ڕووی کەپسولەکە دەردەکەوێت کەپسولەکە بە تەقینەوە دەردەچێت و دەزووی پێچراوە دەردەهێنێت کە ئامانجەکە کون دەکات پاشان ژەهرەکە بەناو دەزووەکەدا تێدەپەڕێت و شانەکانی قوربانی ئیفلیج دەکات، بە خێرایی درێژ دەبێتەوە بە سوڕانەوەی ناوەوە بۆ دەرەوە لە پرۆسەیەک کە پێی دەوترێت هەڵگەڕانەوە دواتر دەزووەکە لە کیسەکە جیادەبێتەوە، دەزووی هەندێک لە کیسەکانی نێمەتسست نێچیری بچووک دەگرن بە پێچانەوەیان. [[پەڕگە:Nematocyst-discharge process.png|وێنۆک|هەنگاوەکانی دەرچوونی کیسەکانی نێمەتسست]] دەرچوونی کیسی نێمەتسست <ref>{{Cite journal|last=Beckmann|first=Anna|last2=Özbek|first2=Suat|date=2012|title=The nematocyst: a molecular map of the cnidarian stinging organelle|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22689365/#:~:text=During%20the%20discharge%20of%20nematocysts,potentially%20harmful%20also%20for%20humans.|journal=The International Journal of Developmental Biology|volume=56|issue=6-8|pages=577–582|doi=10.1387/ijdb.113472ab|issn=1696-3547|pmid=22689365}}</ref>بە یەکێک لە خێراترین پرۆسەکانی زیندەوەرزانی و میکانیکی سروشت ناسراوە کە لە ماوەی '''٣ میللی چرکەدا''' ڕوودەدات. ژەهری لالەی دەریا پێکهاتووە لە پۆرینەکانی پرۆتینی بەهێز (ژەهری پەردەی خانە)، پێپتیدەکانی ژەهراوی دەمار، چەوری چالاک و گەردیلە بچووکەکانی تر، هەموو ژەهرەکانی جەلی ماسی “'''پۆرین”'''ی تێدایە (<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Porins - MeSH - NCBI |ناونیشان=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/mesh/?term=%22Porins%22%5BMeSH+Terms%5D |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.ncbi.nlm.nih.gov}}</ref>پۆرینەکان گەردیلەی پرۆتینن کە لە بنەڕەتدا لە پەردەی دەرەوەی بەکتریای گرام نێگەتیڤ دۆزراونەتەوە) هێرش دەکاتە سەر خانەکانی ئەو کەسەی پێوەی دەدات، بەگوێرەی بڕ و ڕێژەی پۆرینەکان پێوەدانەکان دەبنە هۆی سوربوونەوە و هەڵئاوسان و نیشانەی جیاواز هەروەها <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=olivia.congdon@science.org.au |ڕێکەوت=٢٧ی ئازاری ٢٠١٩|سەردێڕ=All about jellyfish stings |ناونیشان=https://www.science.org.au/curious/people-medicine/all-about-jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Curious |زمان=en}}</ref>ژەهری لالەی دەریا کاریگەری لەسەر سیستەمە جۆراوجۆرەکانی جەستە هەیە وەک دڵ و کۆئەندامی هەناسەدان و لە هەندێک حاڵەتدا لەوانەیە ببێتە هۆی مردن. زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا قۆچیان هەیە، بەڵام هەموویان کیسی نێمەتسستی بەهێزیان نییە. '''قۆڵی دەمی'''-Oral arm: لەنێو زۆرێک لە قۆچەکانیان، هەندێک لالەی دەریا بەشێکیان هەیە کە پێی دەوترێت قۆڵی دەمی ئەم پاشکۆ درێژانە نێچیری گیراو دەگوازنەوە بۆ دەمی، کە بەزۆری دەکەونە بەشی خوارەوەی زەنگەکە. == سوڕی ژیانی == '''بەدرێژایی سووڕی ژیانیان دوو شێوەی جیاوازی جەستە وەردەگرێت: مێدوسا و پۆلیپ.''' مێدیوسا (بەپیتاندنی هێلکەکان) سپێرم و هێلکە بەرهەم دەهێنێت بۆ زاوزێ، پۆلیپ (بە لەبەرگرتنەوەی خۆیان) بە ناڕەگەزخوازی زاوزێ دەکات.[[پەڕگە:Reproductive cycle of jellyfish.jpg|وێنۆک]]'''قۆناغی یەکەم:''' مێدیوسای پێگەشتوو بە کۆمەڵی گەورە کۆدەبنەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Life Cycle of Jellyfish |ناونیشان=https://www.vims.edu/bayinfo/jellyfish/lifecycle/ |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Virginia Institute of Marine Science |زمان=en}}</ref>سپێرم و هێلکەی نەپیتێنراو بەردەدەن بۆ ناو ئاوی دەوروبەریان، کرداری پیتاندن ڕوودەدات و هێلکە پیتێنراوەکان جێدەهێڵرێن بۆ ئەوەی بە ئازادی لە تەوژمی زەریاکاندا بسوڕێنەوە، بەڵام هەندێک لالەی دەریا هەوڵی زیاتر دەدەن بۆ پاراستنی هێلکەکانیان، بۆ نموونە جەلی ماسی مانگ ڕێگە بە هێلکە پیتێنراوەکان دەدات بە قۆڵەکانی دەمی بنوسێن و بیانپارێزن تا ئەو کاتەی ئامادە دەبن بۆ ژیان لە قۆناغی داهاتووی ژیانیاندا. '''قۆناغی دووەم:''' ئەم هێلکە پیتێنراوانە گەشە دەکەن و دەبنە سپۆرێکی پلانکتۆنی کە پێی دەوترێت کرمۆکەی پلانولا، دەتوانێت بە ئازادی مەلە بکات و لە کرمێکی تەختی مایکرۆسکۆبی دەچێت کە بە مووی بچووک داپۆشراوە ڕێگە بە پلانولا دەدەن مەلە بکات، پلانولا بەردەوامە لە گەشەکردن و کاتێک گەورە بوو هەوڵ دەدات ڕووکەشێکی ڕەقی گونجاو بدۆزێتەوە تا پێوەی بنوسێت لە هەندێک حاڵەتدا تەنانەت لەوانەیە خۆیان بە ئاژەڵەکانی ترەوە ببەستنەوە بەتایبەتی جەستەی جەلی ماسی پێگەیشتوو، کاتێک شوێنێکی گونجاوی دۆزیەوە پلانولا دەچێتە '''قۆناغی سێیەم:''' دەگۆڕدرێن بۆ پۆلیپ، پۆلیپ دەتوانرێت وەک ئاژەڵێکی قەدی بچووک دابنرێت کە پێکهاتەیەکی لولەکی هەیە، سەرێکی لەسەر زەوی جێگیرە و لە بەشی سەرەوەی دەمی و قۆچەکانی دەوروبەرین، لەم قۆناغەدا سیستەمێکی هەرسکردنی تەواو گەشەسەندوی هەیە و قۆچەکانی دەتوانێت نێچیر بگرێت، زۆربەی کاتەکانی بەخواردن بەسەردەبات، بەگوێرەی جۆرەکەی پۆلیپەکان دەتوانن بۆ ماوەیەکی درێژ و چەند ساڵێک لەم قۆناغەدا بمێننەوە چاوەڕێ دەکەن تاکو هەلومەرج بۆ قۆناغی داهاتوو گونجاو دەبێت. '''قۆناغی چوارەم:''' کاتێک بارودۆخەکە نمونەیی بێت پۆلیپ دەست دەکات بە زاوزێ بە شێوەیەکی ناڕەگەزی بە لەبەرگرتنەوەی خۆی، پۆلیپەکە درێژ دەبێتەوە و چەند پارچەیەک پێکدەهێنێت کە لە کۆتاییدا گەشە دەکەن و ئاژەڵی سەربەخۆ یان پۆلیپی زیاتر دروست دەکەن، لەم پرۆسەیەدا پۆلیپ پێی دەوترێت سیفیستۆما. قۆناغی دواتر '''لە قۆناغی پێنج:''' کاتێک ئاو گەرم دەبێت پۆلیپەکان دەست دەکەن بە گەشەکردن و قۆچەکانی نامێنێت پێیان دەوترێت خونچەی پۆلیپ پاشان دەگۆڕێن بۆ سترۆبایلا ئەم پرۆسەیە پێی دەوترێت سترابلەیشن کە تێیدا دەگۆڕێت بۆ ئێفیرا و دەچێتە '''قۆناغی شەشەم:''' ئەم کۆپیە بچوکە ئێستا مەلەی ئازادە و پێی دەوترێت ئێفیرا (مێدیوسای پێنەگەشتوو)، لەگەڵ گەورەبوونی ئێفیرا بە خێرایی دەست دەکەن بە خواردنی پلانکتۆنەکانی تر و بەردەوام دەبن لە گەشەکردن زەنگەکەی شێوەی تایبەتی وەردەگرێت و قۆچەکان و قۆڵی دەمی گەشە دەکەن بۆ شێوە تایبەتەکانی ڕەگەزەکەی لە کۆتاییدا ئەم شێوە پێگەیشتووانە پێیان دەوترێت مێدیوسا. قۆناغی لالەی دەریای پێگەیشتوو واتە مێدیوسا ئەو قۆناغەیە کە زۆربەی خەڵک پێی دەڵێن “لالەی دەریا” لەگەڵ ئەوەشدا ئەمە تەنها بەشێکی زۆر بچووکی ژیانی لالەی دەریایە. == جۆرەکانی == '''زانایان ٢٠٠٠ جۆریان لە سەرانسەری جیهاندا دەستنیشان کردووە و لەو باوەڕەدان کە بەلایەنی کەمەوە ١٠٠٠ جۆری تر هێشتا نەدۆزراونەتەوە.''' [[پەڕگە:Lion's mane jellyfish in Gullmarn fjord at Sämstad 3.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی شێر]] '''١-جەلی ماسی شێر-'''lion's mane jellyfish: گەورەترین و درێژترین جۆری جەلی ماسییە، گەورەترین نموونەی ناسراو درێژی ١٢٠ پێ (٣٦.٥مەترە) لە سەرەوە تا خوارەوەی قۆچەکانی، کە نزیکەی ٢٣ پێ درێژترە لە درێژترین نەهەنگی شین کە تا ئێستا پێوانە کرابێت، بەمەش '''درێژترین ئاژەڵە''' کە تا ئێستا تۆمارکراوە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Freaky Facts About the Lion's Mane Jellyfish |ناونیشان=https://www.thoughtco.com/lions-mane-jellyfish-2291828 |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی شێر لە ناوچە ساردەکان دەژی لە باکووری ئۆقیانوسی ئارام هەروەها لە جەمسەری باکوور، زەریای ئەتڵەسی و کەناراوەکانی ئەوروپا، پلانکتۆن و ماسی و توێکڵی بچووک و تەنانەت جەلی ماسی تر دەخوات، چاوی نییە بۆیە پشت بە خانەکانی دەمار دەبەستێت بۆ هەستکردن و کاردانەوەی بەرامبەر مەترسی، پێوەدانی لەوانەیە ئازاربەخش بێت بەڵام بە دەگمەن کوشندەیە.[[پەڕگە:Moon Jelly (14962781613).jpg|وێنۆک|'''جەلی ماسی مانگ''']]'''٢-جەلی ماسی مانگ'''-Moon jelly: بەربڵاوترین و باوترین جۆرە کە واناونراوە بەهۆی شێوەکەیەوە بە ئاسانی دەناسرێتەوە زەنگێکی شەفافی هەیە گرنگترین بەشی جەلی مانگ پێکهاتەی شێوە ناڵی ئەسپە لە ناوەڕاستی زەنگەکەیدایە '''ئەندامەکانی زاوزێن''' ڕەنگییان پەمەیی یان پرتەقاڵییە هەروەها قۆچەکانی کورتن، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Ecology |یەکەم=Journal of Animal |ڕێکەوت=٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١|سەردێڕ=How and what do jellyfish see? |ناونیشان=https://animalecologyinfocus.com/2021/12/08/how-and-what-do-jellyfish-see/#:~:text=As%20an%20example,%20the%20moon,24%20eyes%20(Fig%201) |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animal Ecology in Focus |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی مانگ ٨ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان دوو چاوی سادەی هەیە، مەترسییەکی کەمی لەسەر مۆرڤ هەیە پێوەدانیان ئەوەندە بەهێز نییە کە بتوانێت پێستی مرۆڤ ببڕێت بۆیە دەستیان لێدەدرێت و سەلامەتن بەڵام ژەهریان هەیە وە توانای پێوەدانیشیان هەیە، کاتێک خۆراک سنووردار و کەم بێت جەلی ماسی مانگ دەتوانێ بچووک ببێتەوە بۆ دەیەکی قەبارەکەی بۆ پاشەکەوت کردنی وزە، ناوی زانستی '''''ئۆرێلیا ئۆریتا''''' یە “Aurelia aurita”. [[پەڕگە:Box jellyfish at Bakoven Rock DSC11031.JPG|وێنۆک|جەلی ماسی سندوق]] '''٣-جەلی ماسی سندوق'''-Box jellyfish: کوشندەترین جەلی ماسییە ناسراوە بە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٠|سەردێڕ=Box Jellyfish {{!}} National Geographic|ناونیشان=https://www.nationalgeographic.com/animals/invertebrates/facts/box-jellyfish|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animals|زمان=en}}</ref>“زەردەواڵەی دەریایی”، بەهۆی شێوەی لەشیانەوە ناونراون لە زەنگێکی شێوە سندوق دەچێت لەگەڵ کۆمەڵە قۆچەکان لە هەر سوچێکی زەنگەکەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=US Department of Commerce|یەکەم=National Oceanic and Atmospheric Administration|سەردێڕ=What is the most venomous marine animal?|ناونیشان=https://oceanservice.noaa.gov/facts/box-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=oceanservice.noaa.gov|زمان=EN-US}}</ref>دەردەکەون هەروەها ٤ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان ٦ چاوی هەیە دوو چاوی هاوێنە و چوار چاوی سادە بە کۆی گشتی ٢٤ چاوی هەیە هەندێک لەو چاوانە بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر ئاڵۆزن و هاوێنەیان هەیە، لە کاتێکدا جەلی ماسی لە ئاوی کەناری گەرم لە سەرانسەری جیهاندا دەژین بەڵام جۆرە کوشندەکان بەشێوەیەکی سەرەکی لە ناوچەی هیندۆ پاسیفیک و باکووری ئوسترالیا دەژین ئەمەش جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی دەگرێتەوە، ژەهری سندوقی جەلی ماسی یەکێکە لە کوشندەترین ژەهرەکان لە جیهاندا، ژەهری تێدایە کە هێرش دەکاتە سەر دڵ، کۆئەندامی دەمار و خانەکانی پێست. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Pain researchers find antidote to deadly box jellyfish sting|ناونیشان=https://www.sydney.edu.au/news-opinion/news/2019/05/01/pain-researchers-find-antidote-to-deadly-box-jellyfish-sting.html#:~:text=Each%20box%20jellyfish%20carries%20enough,arrest%20and%20death%20within%20minutes.|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=The University of Sydney|زمان=en-US}}</ref>ژەهری ئەوەندە هەڵدەگرێت کە زیاتر لە ٦٠ مرۆڤ بکوژێت لەوانەیە تووشی ئیفلیجی و جەڵدەی دڵیان بکات، نیشانەکانی پێوەدان بریتین لە ئازاری وەكو سووتان و قامچی لەسەر پێست هەروەها بە لایەنی کەمەوە ١٤ جۆری جەلی ماسی سندوق پێوەدانیان دەبێتە هۆی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی''<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=box jellyfish cause of irukandji syndrome - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=box%20jellyfish%20cause%20of%20irukandji%20syndrome&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>. • '''جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی'''-Chironex fleckeri''':''' گەورەترین جەلی ماسی سندوقییە کە قەبارەی لەشی دەگاتە یەک پێ و قۆچەکانی ئەستوورە و درێژییەکەی دەگاتە ١٠ پێ، بە ژەهراوی ترین ئاژەڵی دەریای دادەنرێت. • '''جەلی ماسی ئیرەکانجی'''- Irukandji jellyfish: جۆرێکی جەلی ماسی سندوقە و بچوکترین لالەی دەریایە لە جیهاندا، ناوی زانستی '''''کروکیا بارنێسی''''' یە “Carukia barnesi “. [[پەڕگە:Irukandji-jellyfish-queensland-australia.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی ئیرەکانجی لە دورگەی کوینزلاند لە ئوسترالیا]] زەنگەکەی قەبارەی بچوکە و ڕەنگی شەفافە زۆر قورسە لە ئاودا ببینرێت، زۆرجار شێوەی لاکێشەییان هەیە، تیرەی زەنگەکەی ١-٣ سانتیمەترە و درێژی قۆچەکانی لە چەند سانتیمەترێکەوە تا زیاتر لە یەک مەتر دەبێت، بە قەبارەی بچووک و پێوەدانی ژەهراوی ناسراوە. بەشێوەیەکی سەرەکی لە ئاوی گەرمدا دەژین بە درێژایی کەناراوەکانی باکووری ئوسترالیا بەتایبەتی لە دەریای مەرجان بە درێژایی کوینزلاند لەگەڵ بەشێک لە خولگەیی ئەتڵەسی و هیندی و زەریای هێمن. یەکێکە لە هۆکارەکانی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی'' <ref>{{Citation|last=Kong|first=Erwin L.|title=Irukandji Syndrome|date=2024|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562264/#:~:text=Irukandji%20syndrome%20is%20a%20painful,potentially%20life-threatening%20cardiac%20complications|work=StatPearls|place=Treasure Island (FL)|publisher=StatPearls Publishing|pmid=32965935|access-date=2024-10-03|last2=Nappe|first2=Thomas M.}}</ref>نیشانەکانی بریتین لە ئازاری زۆر، گرژبوونی ماسولکەکان، ڕشانەوە و بەرزی پەستانی خوێن. '''٤- جەلی ماسی تۆپ'''-Cannonball Jellyfish: بەهۆی شێوەی زەنگەکەی ناونراوە کە قەبارە مامناوەندە لە گوللەی تۆپ دەچێت وەک گومەز هەروەها ناسراوە بە جەلی ماسی سەری کەلەرم<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Cool Cannonball Jellyfish Facts|ناونیشان=https://www.thoughtco.com/cannonball-jellyfish-4770889|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo|زمان=en}}</ref> ناوە زانستییەکەی”''Stomolophus meleagris“.'' بە زەبەلاحی نەرم و نیان لە جیهانی جەلی ماسی ناونراوە، لە هاوتاکانی خۆی جیا دەکاتەوە بە زەنگێکی پتەو، نەرم و بەهێز کە پانییەکەی ٧-١٠ ئینجە و بەرزییەکەی نزیکەی ٥ ئینج دەبێت، ڕەنگی زەنگەکە بە گشتی سپییە، لێوارەکەی زۆرجار ڕەنگی قاوەیی سوورباوە، جەلی ماسی تۆپ لە زەریای هێمن ڕەنگیان شینە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17451000.2021.1887495#:~:text=The%20cannonball%20jellyfish%20Stomolophus%20meleagris,patterns%20on%20the%20umbrella%20surface|ڕەوشی ناونیشان=live}}</ref>. قۆچی درێژی نییە لەجیاتی ئەوە کۆمەڵێک باڵی دەمی هەیە کە بە دەوری دەمیدا درێژ دەبنەوە، کاردەکەن بۆ جوڵاندنی و یارمەتیدانی بۆ گرتنی نێچیر. گۆشتخۆرێکە هێلکەی ماسی و کرمۆکەی ماسی و کرمۆکەی پلانکتۆنی نەرم و هێلکە شەیتانۆکەکان دەخوات هەروەها بە مژین ئاو دەخواتەوە کاتێک زەنگەکەی گرژ دەبێت. لەکاتێکدا زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا پشت بە شەپۆلەکان و بـا دەبەستن بۆ جوڵە، بەڵام جەلی ماسی تۆپ قۆڵی دەمی خۆی بەکار دەهێنێت بۆ مەلەکردن وە دەتوانێت هەست بە ڕووناکی، هێزی کێشکردن و بەرکەوتن بکات.[[پەڕگە:Cannonball jellyfish washed ashore near Ramp 59. It's not common to see Cannonball Jellyfish around this time of year - this one may have been cold-stunned. (51759006613).jpg|وێنۆک|جەلی ماسی تۆپ]] لالەی دەریای تۆپ لە جۆگەکان و بەدرێژایی کەناراوەکانی کەنداوی مەکسیک، ئۆقیانووسی ئەتڵەسی و ئۆقیانووسی ئارام، ڕۆژئاوای ئەتڵەسی، لە نیو ئینگلاند تا بەرازیل، لە ڕۆژهەڵاتی زەریای هێمن لە کالیفۆرنیاوە تا ئیکوادۆر و لە ڕۆژئاوای زەریای هێمن لە دەریای ژاپۆنەوە تا دەریای باشووری چیندا دەژین، لە ئاوی سوێری خولگەیی بۆ نیمچە خولگەیی گەشە دەکات لەگەڵ پلەی گەرمی لە دەوروبەری ٧٤ پلەی فەهرنهایت. بە وشککراوی وەک خۆراکی پڕ پرۆتین و دەرمانی تەقلیدی لە ئاسیادا خواستی لەسەرە، لە کاتێکدا جەلی ماسی تۆپ دەتوانێت ژەهر دەربکات، هەرچەندە پێوەدانەکەی بە شێوەیەکی ئاسایی سووکە بەڵام هێشتا ئامۆژگاری دەکرێت ئاگادار بیت لە حاڵەتە دەگمەنەکانی پێوەدانی ئەو ژەهرەی لێوەی دەردەچێت دەبێتە هۆی کێشەی دڵ لە مرۆڤ و ئاژەڵدا. '''٥- جەلی ماسی شین'''-Blue jellyfish: بە ئاگری شین ناسراوە بەزۆری لە دەوروبەری ئاوەکانی بەریتانیا دەژی لە بەشەکانی دیکەی ئەوروپا و لە کەناراوەکانی ئیرلەندا، دەریای باکور و بەدرێژایی کەناری ڕۆژئاوای سکۆتلەندا لە هاوین و پایزدا دەبینرێن، ناوی زانستی “''Cyanea Lamarckii''” یە. زەنگێکی شێوە گومەزی هەیە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue jellyfish {{!}} The Wildlife Trusts |ناونیشان=https://www.wildlifetrusts.org/wildlife-explorer/marine/jellyfish/blue-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=www.wildlifetrusts.org |زمان=en}}</ref>قۆچەکانی چزوودارن و چوار قۆڵی دەمی گەورە کە چرچی و شەپۆلی زۆریان هەیە، ڕەنگی زەنگەکەی بەپێی تەمەن و پێگەشتنی دەگۆڕێت لە سەرەتاکانی تەمەنی بێ ڕەنگە و شەفافە بە تایبەت دەوروبەری لێوارەکانی زەنگەکەی، کاتێک پێدەگات لە تەمەنی گەورەیدا ڕەنگی باوی شینە ڕەنگەکانی تری وەکو مۆر، زەرد، پرتەقاڵی، وەنەوشەیی یان سپی. ئەوانەی ڕەنگیان زەردترە (گەنجترن) بە ئاسانی تێکەڵ دەبن لەگەڵ جەلی ماسی شێر بەڵام بچووکترن و زەنگێکی شینیان هەیە کە هێڵی نیوەتیرەیی لە ڕێگەیەوە دەبینرێت، تەمەنی بەنزیکەی یەک ساڵە. خۆراکی جەلی ماسی شین وەکو زۆربەی جۆرەکانی تری لالەی دەریا فیتۆپلانکتۆن و <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue Jelly (Cyanea lamarckii) |ناونیشان=https://www.inaturalist.org/taxa/447777-Cyanea-lamarckii |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=iNaturalist |زمان=en}}</ref>زۆپلانکتۆن و هێلکە و کرمۆکی ئاژەڵە ئاوییەکانی تری وەک ماسییە هەروەها قۆچەکانیان بەکاردەهێنن کە کیسەکانی نێمەتسستی تێدایە نەک تەنها بۆ گرتنی نێچیرەکانیان بەڵکو بۆ خۆپاراستن لە ئاژەڵە دڕندەکانیش، توانای پێوەدانی هەیە و دەست لێدان سەلامەت نییە، پێوەدانی دەبێتە هۆی ئازاری زۆری ماسولکەکان، سکچوون، پشت ئێشە، ئازاری گەدە و لە هەندێ حاڵەتدا دەبنە هۆی مردن. == نیشانەکانی پێوەدان و چارەسەر == '''نیشانەکانی پێوەدانی:''' نیشانەکانی پێوەدانی بەندە بە جۆری ئەو جەلی ماسیەی کە بەرکەوتنت لەگەڵدا کردووە، ئەگەر پێوەدانێکی بچووکی جەلی ماسی هەبێت لەوانەیە هەست بە ئازارێکی سووک، خوران، سوتان بکەیت، لەسەر پێستت لەوانەیە پەڵەی وەک لیر و پەڵەی سوور، مۆر یان قاوەیی دەربکەوێت. [[پەڕگە:Jellyfish dermatitis case1 abdominal skin lateral.jpg|وێنۆک]] پێوەدانی جەلی ماسی مەترسیدارتر زیانی گەورەتر دەبێت، پێویستە دەستبەجێ داوای یارمەتی پزیشکی بکەی ئەگەر ئەم نیشانانە دەرکەوتن: •سەختی هەناسەدان •ئازاری سنگ •گرژبوونی ماسولکەکان •سڕبوون •ڕشانەوە •قورسی قوتدان •ئارەقکردنی زۆر '''چارەسەرەکان:''' چارەسەری پێوەدانی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings - Diagnosis and treatment - Mayo Clinic |ناونیشان=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/jellyfish-stings/diagnosis-treatment/drc-20353290 |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.mayoclinic.org}}</ref>بریتییە لە چارەسەری سەرەتایی و چارەسەری پزیشکی. '''چاودێری فریاگوزاری سەرەتایی لە ماڵەوە''' زۆربەی پێوەدانی جەلی ماسی بەم شێوەیە چارەسەر دەکرێت: ١- بە موکێشێک قۆچەکانی بە وریاییەوە لێبکەرەوە. ٢- شوێنی پێوەدانەکە بە سرکە بۆ ماوەی ٣٠ چرکە بشۆ، سرکە سەلامەت و کاریگەرە بۆ هەموو جۆرەکانی پێوەدانی لالەی دەریا، بە خێرایی هەزاران خانەی بچووکی پێوە نەگیراو ڕادەگرێت کە لەسەر ڕووی پێست بەجێماون پاش بەرکەوتنی قۆچەکان.(ئەگەر سرکە بەردەست نەبوو، دەتوانرێت شوێنی پێوەدانەکە بە ئاوی زەریا بشۆرێت). ''ئاگاداربە: ئاوی سازگار و کهول بەکارمەهێنە بۆ شوێنی پێوەدانەکە.'' ٢- پێویستە شوێنی پێوەدانەکە لە ئاوی گەرمدا تەڕ بکەیت بۆ ماوەی (٢٠-٤٥ خولەک)، پلەی گەرمی ئاوەکە دەبێت نزیکەی (٤٢-٤٥ پلەی سەدیی) بێت. ٣- شوێنی پێوەدانەکە بپارێزە و مەیخشێنە لە لمدا، هیچ پەستانێک مەخەرە سەری و مەیڕوشێنە. ٤- پاش خوساندنی لە ئاوی گەرمدا، دژە هیستامین یان کرێمی ستیرۆید وەک کرێمی کۆرتیزۆن بەکار بهێنە، ئەمە یارمەتیدەر دەبێت بۆ چارەسەرکردنی ئازار و خوران، هەروەها دەتوانیت پاکەتی سەهۆڵ یان ئاوی گەرم بەکار بهێنیت بۆ کەمکردنەوەی ئازار و هەڵئاوسان. '''چارەسەری پزیشکی لە نەخۆشخانە:''' هەندێک <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings Information {{!}} Mount Sinai - New York |ناونیشان=https://www.mountsinai.org/health-library/poison/jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Mount Sinai Health System |زمان=en-US}}</ref>پشکنین ئەنجام دەدەن لەوانە پشکنینی میز، خوێن و تیشکی سنگ هەروەها پێوانی ڕێژەی لێدانی دڵ، هەناسەدان، پلەی گەرمی و پەستانی خوێن دەکەن لە ئەگەری هەبونی هەر کێشەیەک چارەسەر دەکرێن. ئەو دەرمانانەی پزیشک بەکاری دەهێنێت ئەمانە لەخۆ دەگرێت: '''•ئازارشکێنەکان:''' یارمەتیدەر دەبن بۆ کەمکردنەوەی ئازار. '''•دژە ڤێنین:''' دژە ڤێنین یارمەتیدەر دەبێت بۆ پێچەوانەکردنەوەی کاریگەری ژەهر. دژە ژەهری سندوقی جەلی ماسی بەو کەسانە دەدرێت کە نەخۆش دەکەون دوای پێوەدانیان لەلایەن سندوقی جەلی ماسی هەروەها بۆ ئەو کەسانە بەکاردێت کە ئازاری زۆریان هەیە و بە دەرمانی ئازارشکێن کۆنتڕۆڵ ناکرێت. '''•دژە هیستامین:''' دژە هیستامینەکان یارمەتیدەر دەبن لە کەمکردنەوەی خوران و لیر. زۆربەی پێوەدانی لالەی دەریا دوای چەند کاتژمێرێک کەسەکە چاک دەبێتەوە، بەڵام هەندێک پێوەدان دەبێتە هۆی وروژاندنی پێست یان لیر کە چەند هەفتەیەک دەخایەنێت، پێوەدانی جۆرە مەترسیدارەکان لە ماوەی ٤-٤٨ کاتژمێردا دەبێتە هۆی مردن، هەندێک پێوەدانی سندوقی جەلی ماسی دەتوانێت مرۆڤ لە ماوەی چەند خولەکێکدا بکوژێت. '''<big>خۆپاراستن:</big>''' ١- مەلە مەکە لە ناو ئاوێکدا کە لەوانەیە جەلی ماسی تێدابێت و لۆشنی پارێزەر بەکاربهێنە. ٢- جلی پارێزەر بپۆشە. ٣- هەرگیز دەست لە جەلی ماسی مەدە، تەنانەت ئەگەر مردبێت هێشتا دەتوانێ پێوەت بدات چونکە پێکهاتەی خانەکانی کیسەکانی نێمەتسست بۆ ماوەیەکی درێژ پاش مردنی لالەی دەریا هەر دەمێننەوە. == سودەکانی == '''سەرچاوەی خۆراکی:''' لە هەزاران جۆر لالەی دەریا لە سەرانسەری جیهاندان تەنها '''١١''' جۆر دۆزراونەتەوە کە شیاون بۆ خواردن بۆنمونە جەلی ماسی مانگ، وەک پێکهاتەیەک لە خواردنە جۆراوجۆرەکاندا بەکاردەهێنرێن، لە وڵاتانی ڤێتنام، ژاپۆن، چین و کۆریا دەخورێن، چەندین جۆری خواردن دەتوانرێت بە جەلی ماسی ئامادە بکرێت لەوانە زەڵاتە، سوشی بەگشتی لە هەندێک وڵاتی ئاسیا بە خواردنێکی خۆش دادەنرێت. تایبەتمەندی خۆراکی زۆر باشی هەیە، کابۆهیدرات و کالۆری کەمە بەمەش دەبێتە هەڵبژاردەیەکی پەسەند بۆ دابەزاندنی کێش، سەرچاوەیەکی باشی توخمە سەرەکیەکان، دژە ئۆکسیدەکان، کانزاکان و خۆراکە گرنگەکانی دیکەیە. سەرەڕای ئەوەش، سەرچاوەیەکی زۆر باشە بۆ پرۆتین کە یارمەتیدەرە بۆ پاراستنی تەندروستی ماسولکەکان لەکاتی ڕێجیمدا هەروەها دەوڵەمەندە بە ترشە ئەمینی کە بەشێکی دانەبڕاوەیە لە گەشەکردن و چاککردنەوەی خانەکان، تایبەتمەندی دژە ئۆکسیدیان زۆرە کە ڕێگە لە زیانی خانەکان دەگرێت و فشاری ئۆکسجین کەم دەکاتەوە و مەترسی نەخۆشییە درێژخایەنەکان کەم دەکاتەوە ئەم دژە ئۆکسیدە بەهێزانە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە بەهێزکردنی تەندروستی گشتی لە ڕێگەی بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری و کەمکردنەوەی هەوکردن، بوونی ترشە چەوری “ئۆمیگا ٣” وایان لێدەکات خۆراکی تەندروستتر بن چونکە ترشە چەورییەکانی “ئۆمیگا ٣” ڕێگری لە چەوری دەکەن بە درێژایی دیواری خوێنبەرەکان و یارمەتیدەرن بۆ ڕێگرتن لە نەخۆشییەکانی دڵ. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Chuka Kurage Which Popular for Japanese People of Different Material Seasoned Jellyfish with Sesame Oil Suppliers - Quotation - Yangqi|ناونیشان=https://m.sushiseafood.com/seasoning-cephalopod/seasoning-jellyfish/chuka-kurage-which-popular-for-japanese.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=m.sushiseafood.com|زمان=en}}</ref>[[پەڕگە:Chuka kurage(jellyfish) 2014.jpg|وێنۆک]] <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢|سەردێڕ=Jellyfish: Benefits, Nutritional Value, Side Effects & Recipes|ناونیشان=https://www.healthifyme.com/blog/jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=HealthifyMe}}</ref>یەک کوپ (٥٨گرام) جەلی ماسی وشک پێکهاتووە لە: کالۆری: ٢١ پرۆتین: ٣ گرام چەوری: ١ گرام سیلینیۆم: ٪٤٥ ی بەهای ڕۆژانە کۆلین: ٪١٠ی DV ئاسن: ٪٧ی DV '''سەرچاوەی دەرمان:''' دەوڵەمەندە بە کۆلاجین کە پرۆتینێکی گرنگە پاڵپشتی نەرمی پێست، تەندروستی جومگەکان، چاککردنەوەی شانەکان دەکات و پێکهاتەیەکی سەرەکییە بۆ پاراستنی پێست و یارمەتیدەرە بۆ چاکبوونەوەی برینەکان. ژەهری لالەی دەریا بە سەرچاوەیەکی سەرنجڕاکێش دادەنرێت لە پەرەپێدانی دەرمانی نوێ بۆ چارەسەری نەخۆشییە جۆراوجۆرەکان. لەکاتی ڕاماڵین بەناو ئاودا لالەی دەریا پەناگە و پاراستن بۆ هەندێک جۆری ماسی دابین دەکات و وایان لێدەکات خۆیان لە ئاژەڵە دڕندەکان بشارنەوە.{{تووڵی دەروازە|گیانلەبەران|کۆمەڵگا|ئاو|مێژوو}} {{پۆلی کۆمنز|Scyphozoa}} == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} dlcubsremcwiti4i0gpm5lig8nv62eo 1374288 1374287 2024-10-31T12:50:44Z 1sh7sh1 65165 1374288 wikitext text/x-wiki [[پەڕگە:Stranded jellyfish - geograph.org.uk - 6286168.jpg|وێنۆک|دەرکەوتنی لالەی دەریا لە نزیک کەناراوەکان]]'''لالەی دەریا''' یان '''جەلی ماسی''' (بە ئینگلیزی jellyfish-fish jellies) زیاتر لە ٥٠٠ ملیۆن ساڵە بونیان هەیە بەمەش<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Five jaw-dropping facts about jellyfish|ناونیشان=https://www.oneearth.org/five-jaw-dropping-facts-about-jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=One Earth|زمان=en}}</ref> لە دایناسۆرەکان کۆنترن،لە سەرانسەری جیهاندا لە تەنکاوەکانی کەنار دەریاوە تا قوڵایی زەریاکان و لە ئاوی سوێر و سازگاریشدا دەژین هەروەها کۆنترین گیانداری فرەئەندامن، ناوی جەلی ماسی لە ساڵی '''١٧٩٦'''ـەوە بەکار دەهێنرێت بەڵام سەرەڕای ناوەکەیان لە ڕاستیدا '''ماسی نین''' ئەوان بێبڕبڕەکانن واتە بڕبڕەی پشتیان نییە. پۆلێنکراوە لە پۆلی ''نایدەریا'' بە مانای ''دەزووی پێوەدان'' دێت، لالەی دەریا '''(٪٩٥-٩٨)'''ی لەشی لە ئاو پێکدێت هەروەها دڵ، ئێسک، خوێن،<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=What is a jellyfish?|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-a-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>سییەکان و ناوەندی مێشکییان نییە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=nervous system in jellyfish - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=nervous%20system%20in%20jellyfish&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>لە جیاتی مێشک کۆمەڵێک دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''تۆڕی دەماری''' یان '''ئەڵقەی دەماری''' ئەم تۆڕە دەمارییە یارمەتییان دەدات بۆ دۆزینەوەی گۆڕانکاری لەو ژینگەیەی تێیدا دەژین لەوانە پلەی گەرمی، هێزی کێشکردن، سوێری ئاو، چڕبوونەوەی ئۆکسجین، لەرینەوە و تەوژم، ئەم دەمارانە وا دادەنرێت کە ڕێکخەری سەرەکی کردارەکانی جەلی ماسین، هەروەها کۆمەڵێک کۆتایی دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''ڕۆپالیا''' دیارترین پێکهاتەی هەستی لالەی دەریایە دەمارەخانە و خانەی کێشکردن و خانەی وەرگری ڕووناکی تێدایە و پێکهاتەی تایبەت بۆ هەستکردن بە ڕووناکی (خاڵی چاو) و جوڵە یان ئاراستە بە گوێرەی هێزی کێشکردن لەخۆدەگرێت. چاوی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=UCL |سەردێڕ=Question of the Week: Why do box jellyfish have eyes? {{!}} UCL Researchers in Museums |ناونیشان=https://blogs.ucl.ac.uk/researchers-in-museums/2018/05/10/question-of-the-week-why-do-box-jellyfish-have-eyes/#:~:text=And%20not%20just%20one%20or,obstacles,%20and%20responding%20to%20light |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=blogs.ucl.ac.uk |زمان=en-US}}</ref>دەکەونە ڕۆپالیاوە لە دەوری خوارەوەی زەنگەکەی، بەگشتی چوار جۆری جیاواز چاویان هەیە هەر جۆرێک بۆ مەبەستێک بەکاردێت، دوو جۆری چاو توانای دروستکردنی وێنەیان هەیە لە کاتێکدا دوو جۆرەکەی تر یارمەتیدەرن لە مەلەکردن و خۆلادان لە بەربەستەکان و وەڵامدانەوەی ڕووناکی. سەرەتایترین کۆمەڵە تەنها ئاستی ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام کۆمەڵێک چاو ئاڵۆزترە و دەتوانێت ڕەنگ و قەبارەی تەنەکان بدۆزێتەوە. [[پەڕگە:Cubozoa sistema visuale nella Tripedalia cystophora.png|وێنۆک|<ref>{{بیرخستنەوەی وێب |last=ourworldunderthewaves |first=Author |ڕێکەوت=2017-10-31 |سەردێڕ=Box Jellyfish- For your eyes only |ناونیشان=https://ourworldunderthewaves.com/2017/10/31/first-blog-post/ |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=Our world under the waves |زمان=en}}</ref>چاوەکانی سندوقی جەلی ماسی]]هەندێکیان<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=٢١ی حوزەیرانی ٢٠١٧|سەردێڕ=6 things you may not know about jellyfish |ناونیشان=https://www.pbs.org/newshour/science/6-things-may-not-know-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=PBS News |زمان=en-us}}</ref> بە سادەی خاڵی چاویان هەیە کە تەنیا ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام هەندێکی تر لەوانە جەلی ماسی سندوق سیستەمێکی بینایی ئاڵۆزتریان هەیە کە پڕە لە هاوێنە، تۆڕی چاو و کۆرنیا، دەتوانن وێنەی لێڵ ببینن، چاوە ئاڵۆزەکان نەک تەنها ئامرازێکن بۆ گەڕان بە ژینگەی خۆیان، بەڵکو لە هەندێک حاڵەتدا ڕێگە بە لالەی دەریا دەدەن هێزی کێشکردن بدۆزنەوە. لالەی دەریا بەپێی جۆرەکەیان ڕەنگیشیان جیاوازە کە بێ ڕەنگ و شەفافن یان دەتوانن ڕەنگی خۆیان بگۆڕن باوترین ڕەنگیانی زەرد، مۆر، پەمەی، شینە. قەبارەی بەگشتی زەنگەکە لەوانەیە کەمتر لە ئینجێک یان زیاتر لە پێیەک درێژ بێت تیرەی هەندێک جۆریان دەگاتە حەوت پێ، درێژی قۆچەکانی بەپێی جۆرەکەی جیاوازە هەندێک جەلی ماسی درێژی قۆچەکانی زیاتر لە ١٠٠ پێ دەبێت. ئەو جەلی ماسیانەی وەک سەری دەرزی بچووکن تەنها دەتوانن پلانکتۆن بخۆن کە بوونەوەری بچووک و سەرئاو کەوتوون، جەلی ماسی گەورەتر سەرچاوەی خۆراکی گەورەتری وەک ماسی و ڕۆبیان و قرژاڵ ڕاو دەکات. [[پەڕگە:False twins -jellyfishes ( -cc ) (3969242721).jpg|وێنۆک|درەوشانەوەى لە تاریکیدا]]نزیکەی <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Did you know some jellyfish glow?|ناونیشان=https://www.curioustem.org/stem-articles/did-you-know-some-jellyfish-glow?format=amp|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.curioustem.org}}</ref>'''(٪٥٠)ی''' لالەی دەریا دەتوانن ڕووناکی بەرهەم بهێنن کە لە تاریکیدا دەدرەوشێنەوە ئەم توانا سەرسوڕهێنەرە پێی دەوترێت “بریقەدار” یان “درەوشانەوەی زیندەوەری” لالەی دەریا بە شێوەیەکی سەرەکی بۆ بەرگری کردن لە ئاژەڵە دڕندەکان بەکاری دەهێنێت بۆ نموونە بۆ ترساندنی ئاژەڵە دڕندەکان و پێدانی کات بۆ هەڵاتن. ئەو ڕووناکییەی زیندەوەران دەتوانن بەرهەمی بهێنن بەهۆی کارلێکێکی کیمیاییەوە دروست دەبێت بۆ ئەوەی ئەم کاردانەوەیە ڕووبدات دەبێت هەڵگری گەردیلەیەک بن کە پێی دەوترێت '''لوسیفرین''' لەگەڵ یەکێک لەو دوو ئەنزیمە '''لوسیفیراز''' و '''فۆتۆپرۆتینی.''' کاتێک لوسیفرین بە شێوەیەکی کیمیایی لەگەڵ ئۆکسجین کارلێک دەکات وزە لە شێوەی ڕووناکی دەردەدات، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Bioluminescence: light in the dark|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-bioluminescence.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>باوترین ڕووناکی بەرهەم هێنان لە زەریادا سەوز و شینە چونکە ئەم درێژی شەپۆلانە زیاتر بەناو ئاودا دەڕۆن، هەندێک ماسی دەتوانن رووناکی سوور دروست بکەن. == پێکهاتەی لەشی == '''بەشی سەرەوەی لەشی''' لەشێوەی زەنگی شێوە چەتردایە، بەشی دەرەوەی چەترەکە بە exumbrella ناونراوە هەروەها بەشی ناوەوەی بە subumbrella ناونراوە، لالەی دەریای پێگەیشتوو دەتوانێ جەستەیەکی خڕ یان چوارگۆشەی هەبێت کە قۆچەکانی پێوەدەلکێن. [[پەڕگە:Cross section Olindias formosa en.svg|وێنۆک]] '''ناو و فرمانەکانیان:''' '''چینی دەرەوە'''-epidermis: ئۆکسجین هەڵدەمژێت و ڕێگە دەدات لە هەموو لەشدا بڵاو ببێتەوە،ئەمە ڕێگە بە جەلی ماسی دەدات بەبێ سییەکان، دڵ و خوێن بژی. '''چینی ناوەڕاست'''-mesoglea:ماددەیەکی جەلاتینی ئەستوورە کە زۆربەی لە ئاو پێکهاتووە لەگەڵ کۆلاجین و پرۆتین هەروەها بەرپرسە لە عەمبارکردنی ئۆکسجین بۆ ماوەیەکی درێژ و پاڵپشتی جەستە دەکات. '''چینی ناوەوە'''-gastrodermis: چینێکە لە بەشی خوارەوەی زەنگی لالەی دەریادا ئەرکی سەرەکی هەرسکردنە و یارمەتی ئاڵوگۆڕی گازەکان دەدات. '''کەلێنی گەدە'''-gastric cavity: شوێنی سەرەکی هەرسکردنی خۆراک و هەڵمژینی خۆراکەکانە، خواردن لە دەمدا تێدەپەڕێت و دەچێتە ناو کەلێنەکە، لەناو کەلێنی گەدە پەردەی خانە بە دەوری گەردیلەکانی خۆراکدا دەپێچێتەوە و پاشان دەیانباتە ناو کەلێنی ناوەوە. '''ئەندامی زاوزێ'''-Gonad: دەکەوێتە خوارەوەی گەدە، ڕژێنی زاوزێیە کە سپێرم لە نێر و هێلکە لە مێینەدا بەرهەم دەهێنێت. '''کەناڵەکانی نیوەتیرەیی'''-radial canal: ئەم سیستەمە لە کەناڵەکان خزمەت دەکات بۆ دابەشکردنی خۆراک بۆ بەشەکانی دەرەوەی لەشی. '''دەم'''-Mouth: لە ناو جەستەی زەنگییاندا کونێک هەیە کە دەمییەتی لە ڕێگەیەوە خواردن دەخۆن و پیسایش دەردەدەن. '''بەشی خوارەوەی لەشی''' قۆچەکانی Tentaclesهەیە: ٨هێشووی قۆچی کە هەر هێشوویەک لەوانەیە زیاتر لە ١٥٠ قۆچی هەبێت وەک بەرگری و چەکێکی بەهێز بۆ گرتنی نێچیر کاردەکەن. لە ناوەوەی قۆچەکاندا لالەی دەریا هەزاران خانەی پێوەدانی هەیە کە هەر یەکێکیان پێکهاتەیەکی تایبەتی تێدایە پێی دەوترێت کیسەی نێمەتسست '''٣٠''' جۆری جیاوازی هەیە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Spencer |یەکەم=Erin |ڕێکەوت=٢٦ی نیسانی ٢٠٢١|سەردێڕ=How Do Jellyfish Sting? |ناونیشان=https://oceanconservancy.org/blog/2021/04/26/nematocysts/ |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Ocean Conservancy |زمان=en}}</ref>ناوی ''“نێمەتسست-nematocysts'' بە مانای '''“کیسەی دەزوو”''' دێت کە وەسفی پێکهاتەکەی دەکات: بڕبڕەی تیژ بە لوولەیەکی درێژەوە بەستراوەتەوە لە کیسەیەکدا لەسەر ڕووی ئاژەڵەکە هەڵگیراوە، خانەی بچووکی پێوەدانن لە چەقۆی بچووک دەچن، چەکێکی خانەیی بەرچاون بۆ ڕاوکردن و بەرگری و هەندێ جار بۆ جوڵە بەکاردەهێنرێن. کیسەکان لە کەپسولێکی پەستانی پێک هاتوون کە دەزووێکی پێچراوەی وەک چەقۆ لەخۆ دەگرێت، کاتێک لالەی دەریا بە ئاماژەی کیمیایی یان میکانیکی هاندەدرێت واتە کاتێک هەست بە تێکچوونێکی جەستەیی یان کیمیایی دەکات پێکهاتەیەکی وەک سەرپۆش لەسەر ڕووی کەپسولەکە دەردەکەوێت کەپسولەکە بە تەقینەوە دەردەچێت و دەزووی پێچراوە دەردەهێنێت کە ئامانجەکە کون دەکات پاشان ژەهرەکە بەناو دەزووەکەدا تێدەپەڕێت و شانەکانی قوربانی ئیفلیج دەکات، بە خێرایی درێژ دەبێتەوە بە سوڕانەوەی ناوەوە بۆ دەرەوە لە پرۆسەیەک کە پێی دەوترێت هەڵگەڕانەوە دواتر دەزووەکە لە کیسەکە جیادەبێتەوە، دەزووی هەندێک لە کیسەکانی نێمەتسست نێچیری بچووک دەگرن بە پێچانەوەیان. [[پەڕگە:Nematocyst-discharge process.png|وێنۆک|هەنگاوەکانی دەرچوونی کیسەکانی نێمەتسست]] دەرچوونی کیسی نێمەتسست <ref>{{Cite journal|last=Beckmann|first=Anna|last2=Özbek|first2=Suat|date=2012|title=The nematocyst: a molecular map of the cnidarian stinging organelle|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22689365/#:~:text=During%20the%20discharge%20of%20nematocysts,potentially%20harmful%20also%20for%20humans.|journal=The International Journal of Developmental Biology|volume=56|issue=6-8|pages=577–582|doi=10.1387/ijdb.113472ab|issn=1696-3547|pmid=22689365}}</ref>بە یەکێک لە خێراترین پرۆسەکانی زیندەوەرزانی و میکانیکی سروشت ناسراوە کە لە ماوەی '''٣ میللی چرکەدا''' ڕوودەدات. ژەهری لالەی دەریا پێکهاتووە لە پۆرینەکانی پرۆتینی بەهێز (ژەهری پەردەی خانە)، پێپتیدەکانی ژەهراوی دەمار، چەوری چالاک و گەردیلە بچووکەکانی تر، هەموو ژەهرەکانی جەلی ماسی “'''پۆرین”'''ی تێدایە (<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Porins - MeSH - NCBI |ناونیشان=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/mesh/?term=%22Porins%22%5BMeSH+Terms%5D |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.ncbi.nlm.nih.gov}}</ref>پۆرینەکان گەردیلەی پرۆتینن کە لە بنەڕەتدا لە پەردەی دەرەوەی بەکتریای گرام نێگەتیڤ دۆزراونەتەوە) هێرش دەکاتە سەر خانەکانی ئەو کەسەی پێوەی دەدات، بەگوێرەی بڕ و ڕێژەی پۆرینەکان پێوەدانەکان دەبنە هۆی سوربوونەوە و هەڵئاوسان و نیشانەی جیاواز هەروەها <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=olivia.congdon@science.org.au |ڕێکەوت=٢٧ی ئازاری ٢٠١٩|سەردێڕ=All about jellyfish stings |ناونیشان=https://www.science.org.au/curious/people-medicine/all-about-jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Curious |زمان=en}}</ref>ژەهری لالەی دەریا کاریگەری لەسەر سیستەمە جۆراوجۆرەکانی جەستە هەیە وەک دڵ و کۆئەندامی هەناسەدان و لە هەندێک حاڵەتدا لەوانەیە ببێتە هۆی مردن. زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا قۆچیان هەیە، بەڵام هەموویان کیسی نێمەتسستی بەهێزیان نییە. '''قۆڵی دەمی'''-Oral arm: لەنێو زۆرێک لە قۆچەکانیان، هەندێک لالەی دەریا بەشێکیان هەیە کە پێی دەوترێت قۆڵی دەمی ئەم پاشکۆ درێژانە نێچیری گیراو دەگوازنەوە بۆ دەمی، کە بەزۆری دەکەونە بەشی خوارەوەی زەنگەکە. == سوڕی ژیانی == '''بەدرێژایی سووڕی ژیانیان دوو شێوەی جیاوازی جەستە وەردەگرێت: مێدوسا و پۆلیپ.''' مێدیوسا (بەپیتاندنی هێلکەکان) سپێرم و هێلکە بەرهەم دەهێنێت بۆ زاوزێ، پۆلیپ (بە لەبەرگرتنەوەی خۆیان) بە ناڕەگەزخوازی زاوزێ دەکات.[[پەڕگە:Reproductive cycle of jellyfish.jpg|وێنۆک]]'''قۆناغی یەکەم:''' مێدیوسای پێگەشتوو بە کۆمەڵی گەورە کۆدەبنەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Life Cycle of Jellyfish |ناونیشان=https://www.vims.edu/bayinfo/jellyfish/lifecycle/ |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Virginia Institute of Marine Science |زمان=en}}</ref>سپێرم و هێلکەی نەپیتێنراو بەردەدەن بۆ ناو ئاوی دەوروبەریان، کرداری پیتاندن ڕوودەدات و هێلکە پیتێنراوەکان جێدەهێڵرێن بۆ ئەوەی بە ئازادی لە تەوژمی زەریاکاندا بسوڕێنەوە، بەڵام هەندێک لالەی دەریا هەوڵی زیاتر دەدەن بۆ پاراستنی هێلکەکانیان، بۆ نموونە جەلی ماسی مانگ ڕێگە بە هێلکە پیتێنراوەکان دەدات بە قۆڵەکانی دەمی بنوسێن و بیانپارێزن تا ئەو کاتەی ئامادە دەبن بۆ ژیان لە قۆناغی داهاتووی ژیانیاندا. '''قۆناغی دووەم:''' ئەم هێلکە پیتێنراوانە گەشە دەکەن و دەبنە سپۆرێکی پلانکتۆنی کە پێی دەوترێت کرمۆکەی پلانولا، دەتوانێت بە ئازادی مەلە بکات و لە کرمێکی تەختی مایکرۆسکۆبی دەچێت کە بە مووی بچووک داپۆشراوە ڕێگە بە پلانولا دەدەن مەلە بکات، پلانولا بەردەوامە لە گەشەکردن و کاتێک گەورە بوو هەوڵ دەدات ڕووکەشێکی ڕەقی گونجاو بدۆزێتەوە تا پێوەی بنوسێت لە هەندێک حاڵەتدا تەنانەت لەوانەیە خۆیان بە ئاژەڵەکانی ترەوە ببەستنەوە بەتایبەتی جەستەی جەلی ماسی پێگەیشتوو، کاتێک شوێنێکی گونجاوی دۆزیەوە پلانولا دەچێتە '''قۆناغی سێیەم:''' دەگۆڕدرێن بۆ پۆلیپ، پۆلیپ دەتوانرێت وەک ئاژەڵێکی قەدی بچووک دابنرێت کە پێکهاتەیەکی لولەکی هەیە، سەرێکی لەسەر زەوی جێگیرە و لە بەشی سەرەوەی دەمی و قۆچەکانی دەوروبەرین، لەم قۆناغەدا سیستەمێکی هەرسکردنی تەواو گەشەسەندوی هەیە و قۆچەکانی دەتوانێت نێچیر بگرێت، زۆربەی کاتەکانی بەخواردن بەسەردەبات، بەگوێرەی جۆرەکەی پۆلیپەکان دەتوانن بۆ ماوەیەکی درێژ و چەند ساڵێک لەم قۆناغەدا بمێننەوە چاوەڕێ دەکەن تاکو هەلومەرج بۆ قۆناغی داهاتوو گونجاو دەبێت. '''قۆناغی چوارەم:''' کاتێک بارودۆخەکە نمونەیی بێت پۆلیپ دەست دەکات بە زاوزێ بە شێوەیەکی ناڕەگەزی بە لەبەرگرتنەوەی خۆی، پۆلیپەکە درێژ دەبێتەوە و چەند پارچەیەک پێکدەهێنێت کە لە کۆتاییدا گەشە دەکەن و ئاژەڵی سەربەخۆ یان پۆلیپی زیاتر دروست دەکەن، لەم پرۆسەیەدا پۆلیپ پێی دەوترێت سیفیستۆما. قۆناغی دواتر '''لە قۆناغی پێنج:''' کاتێک ئاو گەرم دەبێت پۆلیپەکان دەست دەکەن بە گەشەکردن و قۆچەکانی نامێنێت پێیان دەوترێت خونچەی پۆلیپ پاشان دەگۆڕێن بۆ سترۆبایلا ئەم پرۆسەیە پێی دەوترێت سترابلەیشن کە تێیدا دەگۆڕێت بۆ ئێفیرا و دەچێتە '''قۆناغی شەشەم:''' ئەم کۆپیە بچوکە ئێستا مەلەی ئازادە و پێی دەوترێت ئێفیرا (مێدیوسای پێنەگەشتوو)، لەگەڵ گەورەبوونی ئێفیرا بە خێرایی دەست دەکەن بە خواردنی پلانکتۆنەکانی تر و بەردەوام دەبن لە گەشەکردن زەنگەکەی شێوەی تایبەتی وەردەگرێت و قۆچەکان و قۆڵی دەمی گەشە دەکەن بۆ شێوە تایبەتەکانی ڕەگەزەکەی لە کۆتاییدا ئەم شێوە پێگەیشتووانە پێیان دەوترێت مێدیوسا. قۆناغی لالەی دەریای پێگەیشتوو واتە مێدیوسا ئەو قۆناغەیە کە زۆربەی خەڵک پێی دەڵێن “لالەی دەریا” لەگەڵ ئەوەشدا ئەمە تەنها بەشێکی زۆر بچووکی ژیانی لالەی دەریایە. == جۆرەکانی == '''زانایان ٢٠٠٠ جۆریان لە سەرانسەری جیهاندا دەستنیشان کردووە و لەو باوەڕەدان کە بەلایەنی کەمەوە ١٠٠٠ جۆری تر هێشتا نەدۆزراونەتەوە.''' [[پەڕگە:Lion's mane jellyfish in Gullmarn fjord at Sämstad 3.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی شێر]] '''١-جەلی ماسی شێر-'''lion's mane jellyfish: گەورەترین و درێژترین جۆری جەلی ماسییە، گەورەترین نموونەی ناسراو درێژی ١٢٠ پێ (٣٦.٥مەترە) لە سەرەوە تا خوارەوەی قۆچەکانی، کە نزیکەی ٢٣ پێ درێژترە لە درێژترین نەهەنگی شین کە تا ئێستا پێوانە کرابێت، بەمەش '''درێژترین ئاژەڵە''' کە تا ئێستا تۆمارکراوە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Freaky Facts About the Lion's Mane Jellyfish |ناونیشان=https://www.thoughtco.com/lions-mane-jellyfish-2291828 |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی شێر لە ناوچە ساردەکان دەژی لە باکووری ئۆقیانوسی ئارام هەروەها لە جەمسەری باکوور، زەریای ئەتڵەسی و کەناراوەکانی ئەوروپا، پلانکتۆن و ماسی و توێکڵی بچووک و تەنانەت جەلی ماسی تر دەخوات، چاوی نییە بۆیە پشت بە خانەکانی دەمار دەبەستێت بۆ هەستکردن و کاردانەوەی بەرامبەر مەترسی، پێوەدانی لەوانەیە ئازاربەخش بێت بەڵام بە دەگمەن کوشندەیە.[[پەڕگە:Moon Jelly (14962781613).jpg|وێنۆک|'''جەلی ماسی مانگ''']]'''٢-جەلی ماسی مانگ'''-Moon jelly: بەربڵاوترین و باوترین جۆرە کە واناونراوە بەهۆی شێوەکەیەوە بە ئاسانی دەناسرێتەوە زەنگێکی شەفافی هەیە گرنگترین بەشی جەلی مانگ پێکهاتەی شێوە ناڵی ئەسپە لە ناوەڕاستی زەنگەکەیدایە '''ئەندامەکانی زاوزێن''' ڕەنگییان پەمەیی یان پرتەقاڵییە هەروەها قۆچەکانی کورتن، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Ecology |یەکەم=Journal of Animal |ڕێکەوت=٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١|سەردێڕ=How and what do jellyfish see? |ناونیشان=https://animalecologyinfocus.com/2021/12/08/how-and-what-do-jellyfish-see/#:~:text=As%20an%20example,%20the%20moon,24%20eyes%20(Fig%201) |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animal Ecology in Focus |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی مانگ ٨ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان دوو چاوی سادەی هەیە، مەترسییەکی کەمی لەسەر مۆرڤ هەیە پێوەدانیان ئەوەندە بەهێز نییە کە بتوانێت پێستی مرۆڤ ببڕێت بۆیە دەستیان لێدەدرێت و سەلامەتن بەڵام ژەهریان هەیە وە توانای پێوەدانیشیان هەیە، کاتێک خۆراک سنووردار و کەم بێت جەلی ماسی مانگ دەتوانێ بچووک ببێتەوە بۆ دەیەکی قەبارەکەی بۆ پاشەکەوت کردنی وزە، ناوی زانستی '''''ئۆرێلیا ئۆریتا''''' یە “Aurelia aurita”. [[پەڕگە:Box jellyfish at Bakoven Rock DSC11031.JPG|وێنۆک|جەلی ماسی سندوق]] '''٣-جەلی ماسی سندوق'''-Box jellyfish: کوشندەترین جەلی ماسییە ناسراوە بە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٠|سەردێڕ=Box Jellyfish {{!}} National Geographic|ناونیشان=https://www.nationalgeographic.com/animals/invertebrates/facts/box-jellyfish|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animals|زمان=en}}</ref>“زەردەواڵەی دەریایی”، بەهۆی شێوەی لەشیانەوە ناونراون لە زەنگێکی شێوە سندوق دەچێت لەگەڵ کۆمەڵە قۆچەکان لە هەر سوچێکی زەنگەکەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=US Department of Commerce|یەکەم=National Oceanic and Atmospheric Administration|سەردێڕ=What is the most venomous marine animal?|ناونیشان=https://oceanservice.noaa.gov/facts/box-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=oceanservice.noaa.gov|زمان=EN-US}}</ref>دەردەکەون هەروەها ٤ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان ٦ چاوی هەیە دوو چاوی هاوێنە و چوار چاوی سادە بە کۆی گشتی ٢٤ چاوی هەیە هەندێک لەو چاوانە بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر ئاڵۆزن و هاوێنەیان هەیە، لە کاتێکدا جەلی ماسی لە ئاوی کەناری گەرم لە سەرانسەری جیهاندا دەژین بەڵام جۆرە کوشندەکان بەشێوەیەکی سەرەکی لە ناوچەی هیندۆ پاسیفیک و باکووری ئوسترالیا دەژین ئەمەش جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی دەگرێتەوە، ژەهری سندوقی جەلی ماسی یەکێکە لە کوشندەترین ژەهرەکان لە جیهاندا، ژەهری تێدایە کە هێرش دەکاتە سەر دڵ، کۆئەندامی دەمار و خانەکانی پێست. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Pain researchers find antidote to deadly box jellyfish sting|ناونیشان=https://www.sydney.edu.au/news-opinion/news/2019/05/01/pain-researchers-find-antidote-to-deadly-box-jellyfish-sting.html#:~:text=Each%20box%20jellyfish%20carries%20enough,arrest%20and%20death%20within%20minutes.|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=The University of Sydney|زمان=en-US}}</ref>ژەهری ئەوەندە هەڵدەگرێت کە زیاتر لە ٦٠ مرۆڤ بکوژێت لەوانەیە تووشی ئیفلیجی و جەڵدەی دڵیان بکات، نیشانەکانی پێوەدان بریتین لە ئازاری وەكو سووتان و قامچی لەسەر پێست هەروەها بە لایەنی کەمەوە ١٤ جۆری جەلی ماسی سندوق پێوەدانیان دەبێتە هۆی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی''<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=box jellyfish cause of irukandji syndrome - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=box%20jellyfish%20cause%20of%20irukandji%20syndrome&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>. • '''جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی'''-Chironex fleckeri''':''' گەورەترین جەلی ماسی سندوقییە کە قەبارەی لەشی دەگاتە یەک پێ و قۆچەکانی ئەستوورە و درێژییەکەی دەگاتە ١٠ پێ، بە ژەهراوی ترین ئاژەڵی دەریای دادەنرێت. • '''جەلی ماسی ئیرەکانجی'''- Irukandji jellyfish: جۆرێکی جەلی ماسی سندوقە و بچوکترین لالەی دەریایە لە جیهاندا، ناوی زانستی '''''کروکیا بارنێسی''''' یە “Carukia barnesi “. [[پەڕگە:Irukandji-jellyfish-queensland-australia.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی ئیرەکانجی لە دورگەی کوینزلاند لە ئوسترالیا]] زەنگەکەی قەبارەی بچوکە و ڕەنگی شەفافە زۆر قورسە لە ئاودا ببینرێت، زۆرجار شێوەی لاکێشەییان هەیە، تیرەی زەنگەکەی ١-٣ سانتیمەترە و درێژی قۆچەکانی لە چەند سانتیمەترێکەوە تا زیاتر لە یەک مەتر دەبێت، بە قەبارەی بچووک و پێوەدانی ژەهراوی ناسراوە. بەشێوەیەکی سەرەکی لە ئاوی گەرمدا دەژین بە درێژایی کەناراوەکانی باکووری ئوسترالیا بەتایبەتی لە دەریای مەرجان بە درێژایی کوینزلاند لەگەڵ بەشێک لە خولگەیی ئەتڵەسی و هیندی و زەریای هێمن. یەکێکە لە هۆکارەکانی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی'' <ref>{{Citation|last=Kong|first=Erwin L.|title=Irukandji Syndrome|date=2024|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562264/#:~:text=Irukandji%20syndrome%20is%20a%20painful,potentially%20life-threatening%20cardiac%20complications|work=StatPearls|place=Treasure Island (FL)|publisher=StatPearls Publishing|pmid=32965935|access-date=2024-10-03|last2=Nappe|first2=Thomas M.}}</ref>نیشانەکانی بریتین لە ئازاری زۆر، گرژبوونی ماسولکەکان، ڕشانەوە و بەرزی پەستانی خوێن. '''٤- جەلی ماسی تۆپ'''-Cannonball Jellyfish: بەهۆی شێوەی زەنگەکەی ناونراوە کە قەبارە مامناوەندە لە گوللەی تۆپ دەچێت وەک گومەز هەروەها ناسراوە بە جەلی ماسی سەری کەلەرم<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Cool Cannonball Jellyfish Facts|ناونیشان=https://www.thoughtco.com/cannonball-jellyfish-4770889|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo|زمان=en}}</ref> ناوە زانستییەکەی”''Stomolophus meleagris“.'' بە زەبەلاحی نەرم و نیان لە جیهانی جەلی ماسی ناونراوە، لە هاوتاکانی خۆی جیا دەکاتەوە بە زەنگێکی پتەو، نەرم و بەهێز کە پانییەکەی ٧-١٠ ئینجە و بەرزییەکەی نزیکەی ٥ ئینج دەبێت، ڕەنگی زەنگەکە بە گشتی سپییە، لێوارەکەی زۆرجار ڕەنگی قاوەیی سوورباوە، جەلی ماسی تۆپ لە زەریای هێمن ڕەنگیان شینە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17451000.2021.1887495#:~:text=The%20cannonball%20jellyfish%20Stomolophus%20meleagris,patterns%20on%20the%20umbrella%20surface|ڕەوشی ناونیشان=live}}</ref>. قۆچی درێژی نییە لەجیاتی ئەوە کۆمەڵێک باڵی دەمی هەیە کە بە دەوری دەمیدا درێژ دەبنەوە، کاردەکەن بۆ جوڵاندنی و یارمەتیدانی بۆ گرتنی نێچیر. گۆشتخۆرێکە هێلکەی ماسی و کرمۆکەی ماسی و کرمۆکەی پلانکتۆنی نەرم و هێلکە شەیتانۆکەکان دەخوات هەروەها بە مژین ئاو دەخواتەوە کاتێک زەنگەکەی گرژ دەبێت. لەکاتێکدا زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا پشت بە شەپۆلەکان و بـا دەبەستن بۆ جوڵە، بەڵام جەلی ماسی تۆپ قۆڵی دەمی خۆی بەکار دەهێنێت بۆ مەلەکردن وە دەتوانێت هەست بە ڕووناکی، هێزی کێشکردن و بەرکەوتن بکات.[[پەڕگە:Cannonball jellyfish washed ashore near Ramp 59. It's not common to see Cannonball Jellyfish around this time of year - this one may have been cold-stunned. (51759006613).jpg|وێنۆک|جەلی ماسی تۆپ]] لالەی دەریای تۆپ لە جۆگەکان و بەدرێژایی کەناراوەکانی کەنداوی مەکسیک، ئۆقیانووسی ئەتڵەسی و ئۆقیانووسی ئارام، ڕۆژئاوای ئەتڵەسی، لە نیو ئینگلاند تا بەرازیل، لە ڕۆژهەڵاتی زەریای هێمن لە کالیفۆرنیاوە تا ئیکوادۆر و لە ڕۆژئاوای زەریای هێمن لە دەریای ژاپۆنەوە تا دەریای باشووری چیندا دەژین، لە ئاوی سوێری خولگەیی بۆ نیمچە خولگەیی گەشە دەکات لەگەڵ پلەی گەرمی لە دەوروبەری ٧٤ پلەی فەهرنهایت. بە وشککراوی وەک خۆراکی پڕ پرۆتین و دەرمانی تەقلیدی لە ئاسیادا خواستی لەسەرە، لە کاتێکدا جەلی ماسی تۆپ دەتوانێت ژەهر دەربکات، هەرچەندە پێوەدانەکەی بە شێوەیەکی ئاسایی سووکە بەڵام هێشتا ئامۆژگاری دەکرێت ئاگادار بیت لە حاڵەتە دەگمەنەکانی پێوەدانی ئەو ژەهرەی لێوەی دەردەچێت دەبێتە هۆی کێشەی دڵ لە مرۆڤ و ئاژەڵدا. '''٥- جەلی ماسی شین'''-Blue jellyfish: بە ئاگری شین ناسراوە بەزۆری لە دەوروبەری ئاوەکانی بەریتانیا دەژی لە بەشەکانی دیکەی ئەوروپا و لە کەناراوەکانی ئیرلەندا، دەریای باکور و بەدرێژایی کەناری ڕۆژئاوای سکۆتلەندا لە هاوین و پایزدا دەبینرێن، ناوی زانستی “''Cyanea Lamarckii''” یە. زەنگێکی شێوە گومەزی هەیە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue jellyfish {{!}} The Wildlife Trusts |ناونیشان=https://www.wildlifetrusts.org/wildlife-explorer/marine/jellyfish/blue-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=www.wildlifetrusts.org |زمان=en}}</ref>قۆچەکانی چزوودارن و چوار قۆڵی دەمی گەورە کە چرچی و شەپۆلی زۆریان هەیە، ڕەنگی زەنگەکەی بەپێی تەمەن و پێگەشتنی دەگۆڕێت لە سەرەتاکانی تەمەنی بێ ڕەنگە و شەفافە بە تایبەت دەوروبەری لێوارەکانی زەنگەکەی، کاتێک پێدەگات لە تەمەنی گەورەیدا ڕەنگی باوی شینە ڕەنگەکانی تری وەکو مۆر، زەرد، پرتەقاڵی، وەنەوشەیی یان سپی. [[پەڕگە:Blue jellyfish in Brofjorden at Sandvik 5 - cropped.jpg|وێنۆک]] ئەوانەی ڕەنگیان زەردترە (گەنجترن) بە ئاسانی تێکەڵ دەبن لەگەڵ جەلی ماسی شێر بەڵام بچووکترن و زەنگێکی شینیان هەیە کە هێڵی نیوەتیرەیی لە ڕێگەیەوە دەبینرێت، تەمەنی بەنزیکەی یەک ساڵە. خۆراکی جەلی ماسی شین وەکو زۆربەی جۆرەکانی تری لالەی دەریا فیتۆپلانکتۆن و <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue Jelly (Cyanea lamarckii) |ناونیشان=https://www.inaturalist.org/taxa/447777-Cyanea-lamarckii |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=iNaturalist |زمان=en}}</ref>زۆپلانکتۆن و هێلکە و کرمۆکی ئاژەڵە ئاوییەکانی تری وەک ماسییە هەروەها قۆچەکانیان بەکاردەهێنن کە کیسەکانی نێمەتسستی تێدایە نەک تەنها بۆ گرتنی نێچیرەکانیان بەڵکو بۆ خۆپاراستن لە ئاژەڵە دڕندەکانیش، توانای پێوەدانی هەیە و دەست لێدان سەلامەت نییە، پێوەدانی دەبێتە هۆی ئازاری زۆری ماسولکەکان، سکچوون، پشت ئێشە، ئازاری گەدە و لە هەندێ حاڵەتدا دەبنە هۆی مردن. == نیشانەکانی پێوەدان و چارەسەر == '''نیشانەکانی پێوەدانی:''' نیشانەکانی پێوەدانی بەندە بە جۆری ئەو جەلی ماسیەی کە بەرکەوتنت لەگەڵدا کردووە، ئەگەر پێوەدانێکی بچووکی جەلی ماسی هەبێت لەوانەیە هەست بە ئازارێکی سووک، خوران، سوتان بکەیت، لەسەر پێستت لەوانەیە پەڵەی وەک لیر و پەڵەی سوور، مۆر یان قاوەیی دەربکەوێت. [[پەڕگە:Jellyfish dermatitis case1 abdominal skin lateral.jpg|وێنۆک]] پێوەدانی جەلی ماسی مەترسیدارتر زیانی گەورەتر دەبێت، پێویستە دەستبەجێ داوای یارمەتی پزیشکی بکەی ئەگەر ئەم نیشانانە دەرکەوتن: •سەختی هەناسەدان •ئازاری سنگ •گرژبوونی ماسولکەکان •سڕبوون •ڕشانەوە •قورسی قوتدان •ئارەقکردنی زۆر '''چارەسەرەکان:''' چارەسەری پێوەدانی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings - Diagnosis and treatment - Mayo Clinic |ناونیشان=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/jellyfish-stings/diagnosis-treatment/drc-20353290 |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.mayoclinic.org}}</ref>بریتییە لە چارەسەری سەرەتایی و چارەسەری پزیشکی. '''چاودێری فریاگوزاری سەرەتایی لە ماڵەوە''' زۆربەی پێوەدانی جەلی ماسی بەم شێوەیە چارەسەر دەکرێت: ١- بە موکێشێک قۆچەکانی بە وریاییەوە لێبکەرەوە. ٢- شوێنی پێوەدانەکە بە سرکە بۆ ماوەی ٣٠ چرکە بشۆ، سرکە سەلامەت و کاریگەرە بۆ هەموو جۆرەکانی پێوەدانی لالەی دەریا، بە خێرایی هەزاران خانەی بچووکی پێوە نەگیراو ڕادەگرێت کە لەسەر ڕووی پێست بەجێماون پاش بەرکەوتنی قۆچەکان.(ئەگەر سرکە بەردەست نەبوو، دەتوانرێت شوێنی پێوەدانەکە بە ئاوی زەریا بشۆرێت). ''ئاگاداربە: ئاوی سازگار و کهول بەکارمەهێنە بۆ شوێنی پێوەدانەکە.'' ٢- پێویستە شوێنی پێوەدانەکە لە ئاوی گەرمدا تەڕ بکەیت بۆ ماوەی (٢٠-٤٥ خولەک)، پلەی گەرمی ئاوەکە دەبێت نزیکەی (٤٢-٤٥ پلەی سەدیی) بێت. ٣- شوێنی پێوەدانەکە بپارێزە و مەیخشێنە لە لمدا، هیچ پەستانێک مەخەرە سەری و مەیڕوشێنە. ٤- پاش خوساندنی لە ئاوی گەرمدا، دژە هیستامین یان کرێمی ستیرۆید وەک کرێمی کۆرتیزۆن بەکار بهێنە، ئەمە یارمەتیدەر دەبێت بۆ چارەسەرکردنی ئازار و خوران، هەروەها دەتوانیت پاکەتی سەهۆڵ یان ئاوی گەرم بەکار بهێنیت بۆ کەمکردنەوەی ئازار و هەڵئاوسان. '''چارەسەری پزیشکی لە نەخۆشخانە:''' هەندێک <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings Information {{!}} Mount Sinai - New York |ناونیشان=https://www.mountsinai.org/health-library/poison/jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Mount Sinai Health System |زمان=en-US}}</ref>پشکنین ئەنجام دەدەن لەوانە پشکنینی میز، خوێن و تیشکی سنگ هەروەها پێوانی ڕێژەی لێدانی دڵ، هەناسەدان، پلەی گەرمی و پەستانی خوێن دەکەن لە ئەگەری هەبونی هەر کێشەیەک چارەسەر دەکرێن. ئەو دەرمانانەی پزیشک بەکاری دەهێنێت ئەمانە لەخۆ دەگرێت: '''•ئازارشکێنەکان:''' یارمەتیدەر دەبن بۆ کەمکردنەوەی ئازار. '''•دژە ڤێنین:''' دژە ڤێنین یارمەتیدەر دەبێت بۆ پێچەوانەکردنەوەی کاریگەری ژەهر. دژە ژەهری سندوقی جەلی ماسی بەو کەسانە دەدرێت کە نەخۆش دەکەون دوای پێوەدانیان لەلایەن سندوقی جەلی ماسی هەروەها بۆ ئەو کەسانە بەکاردێت کە ئازاری زۆریان هەیە و بە دەرمانی ئازارشکێن کۆنتڕۆڵ ناکرێت. '''•دژە هیستامین:''' دژە هیستامینەکان یارمەتیدەر دەبن لە کەمکردنەوەی خوران و لیر. زۆربەی پێوەدانی لالەی دەریا دوای چەند کاتژمێرێک کەسەکە چاک دەبێتەوە، بەڵام هەندێک پێوەدان دەبێتە هۆی وروژاندنی پێست یان لیر کە چەند هەفتەیەک دەخایەنێت، پێوەدانی جۆرە مەترسیدارەکان لە ماوەی ٤-٤٨ کاتژمێردا دەبێتە هۆی مردن، هەندێک پێوەدانی سندوقی جەلی ماسی دەتوانێت مرۆڤ لە ماوەی چەند خولەکێکدا بکوژێت. '''<big>خۆپاراستن:</big>''' ١- مەلە مەکە لە ناو ئاوێکدا کە لەوانەیە جەلی ماسی تێدابێت و لۆشنی پارێزەر بەکاربهێنە. ٢- جلی پارێزەر بپۆشە. ٣- هەرگیز دەست لە جەلی ماسی مەدە، تەنانەت ئەگەر مردبێت هێشتا دەتوانێ پێوەت بدات چونکە پێکهاتەی خانەکانی کیسەکانی نێمەتسست بۆ ماوەیەکی درێژ پاش مردنی لالەی دەریا هەر دەمێننەوە. == سودەکانی == '''سەرچاوەی خۆراکی:''' لە هەزاران جۆر لالەی دەریا لە سەرانسەری جیهاندان تەنها '''١١''' جۆر دۆزراونەتەوە کە شیاون بۆ خواردن بۆنمونە جەلی ماسی مانگ، وەک پێکهاتەیەک لە خواردنە جۆراوجۆرەکاندا بەکاردەهێنرێن، لە وڵاتانی ڤێتنام، ژاپۆن، چین و کۆریا دەخورێن، چەندین جۆری خواردن دەتوانرێت بە جەلی ماسی ئامادە بکرێت لەوانە زەڵاتە، سوشی بەگشتی لە هەندێک وڵاتی ئاسیا بە خواردنێکی خۆش دادەنرێت. تایبەتمەندی خۆراکی زۆر باشی هەیە، کابۆهیدرات و کالۆری کەمە بەمەش دەبێتە هەڵبژاردەیەکی پەسەند بۆ دابەزاندنی کێش، سەرچاوەیەکی باشی توخمە سەرەکیەکان، دژە ئۆکسیدەکان، کانزاکان و خۆراکە گرنگەکانی دیکەیە. سەرەڕای ئەوەش، سەرچاوەیەکی زۆر باشە بۆ پرۆتین کە یارمەتیدەرە بۆ پاراستنی تەندروستی ماسولکەکان لەکاتی ڕێجیمدا هەروەها دەوڵەمەندە بە ترشە ئەمینی کە بەشێکی دانەبڕاوەیە لە گەشەکردن و چاککردنەوەی خانەکان، تایبەتمەندی دژە ئۆکسیدیان زۆرە کە ڕێگە لە زیانی خانەکان دەگرێت و فشاری ئۆکسجین کەم دەکاتەوە و مەترسی نەخۆشییە درێژخایەنەکان کەم دەکاتەوە ئەم دژە ئۆکسیدە بەهێزانە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە بەهێزکردنی تەندروستی گشتی لە ڕێگەی بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری و کەمکردنەوەی هەوکردن، بوونی ترشە چەوری “ئۆمیگا ٣” وایان لێدەکات خۆراکی تەندروستتر بن چونکە ترشە چەورییەکانی “ئۆمیگا ٣” ڕێگری لە چەوری دەکەن بە درێژایی دیواری خوێنبەرەکان و یارمەتیدەرن بۆ ڕێگرتن لە نەخۆشییەکانی دڵ. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Chuka Kurage Which Popular for Japanese People of Different Material Seasoned Jellyfish with Sesame Oil Suppliers - Quotation - Yangqi|ناونیشان=https://m.sushiseafood.com/seasoning-cephalopod/seasoning-jellyfish/chuka-kurage-which-popular-for-japanese.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=m.sushiseafood.com|زمان=en}}</ref>[[پەڕگە:Chuka kurage(jellyfish) 2014.jpg|وێنۆک]] <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢|سەردێڕ=Jellyfish: Benefits, Nutritional Value, Side Effects & Recipes|ناونیشان=https://www.healthifyme.com/blog/jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=HealthifyMe}}</ref>یەک کوپ (٥٨گرام) جەلی ماسی وشک پێکهاتووە لە: کالۆری: ٢١ پرۆتین: ٣ گرام چەوری: ١ گرام سیلینیۆم: ٪٤٥ ی بەهای ڕۆژانە کۆلین: ٪١٠ی DV ئاسن: ٪٧ی DV '''سەرچاوەی دەرمان:''' دەوڵەمەندە بە کۆلاجین کە پرۆتینێکی گرنگە پاڵپشتی نەرمی پێست، تەندروستی جومگەکان، چاککردنەوەی شانەکان دەکات و پێکهاتەیەکی سەرەکییە بۆ پاراستنی پێست و یارمەتیدەرە بۆ چاکبوونەوەی برینەکان. ژەهری لالەی دەریا بە سەرچاوەیەکی سەرنجڕاکێش دادەنرێت لە پەرەپێدانی دەرمانی نوێ بۆ چارەسەری نەخۆشییە جۆراوجۆرەکان. لەکاتی ڕاماڵین بەناو ئاودا لالەی دەریا پەناگە و پاراستن بۆ هەندێک جۆری ماسی دابین دەکات و وایان لێدەکات خۆیان لە ئاژەڵە دڕندەکان بشارنەوە.{{تووڵی دەروازە|گیانلەبەران|کۆمەڵگا|ئاو|مێژوو}} {{پۆلی کۆمنز|Scyphozoa}} == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} 2xew5qzmaoayk63ykrv7qipxuh9q9td 1374290 1374288 2024-10-31T12:52:10Z شەمە 64521 1374290 wikitext text/x-wiki [[پەڕگە:Stranded jellyfish - geograph.org.uk - 6286168.jpg|وێنۆک|دەرکەوتنی لالەی دەریا لە نزیک کەناراوەکان]]'''لالەی دەریا''' یان '''جەلی ماسی''' (بە ئینگلیزی jellyfish-fish jellies) زیاتر لە ٥٠٠ ملیۆن ساڵە بونیان هەیە بەمەش<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Five jaw-dropping facts about jellyfish|ناونیشان=https://www.oneearth.org/five-jaw-dropping-facts-about-jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=One Earth|زمان=en}}</ref> لە دایناسۆرەکان کۆنترن،لە سەرانسەری جیهاندا لە تەنکاوەکانی کەنار دەریاوە تا قوڵایی زەریاکان و لە ئاوی سوێر و سازگاریشدا دەژین هەروەها کۆنترین گیانداری فرەئەندامن، ناوی جەلی ماسی لە ساڵی '''١٧٩٦'''ـەوە بەکار دەهێنرێت بەڵام سەرەڕای ناوەکەیان لە ڕاستیدا '''ماسی نین''' ئەوان بێبڕبڕەکانن واتە بڕبڕەی پشتیان نییە. پۆلێنکراوە لە پۆلی ''نایدەریا'' بە مانای ''دەزووی پێوەدان'' دێت، لالەی دەریا '''(٪٩٥-٩٨)'''ی لەشی لە ئاو پێکدێت هەروەها دڵ، ئێسک، خوێن،<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=What is a jellyfish?|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-a-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>سییەکان و ناوەندی مێشکییان نییە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=nervous system in jellyfish - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=nervous%20system%20in%20jellyfish&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>لە جیاتی مێشک کۆمەڵێک دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''تۆڕی دەماری''' یان '''ئەڵقەی دەماری''' ئەم تۆڕە دەمارییە یارمەتییان دەدات بۆ دۆزینەوەی گۆڕانکاری لەو ژینگەیەی تێیدا دەژین لەوانە پلەی گەرمی، هێزی کێشکردن، سوێری ئاو، چڕبوونەوەی ئۆکسجین، لەرینەوە و تەوژم، ئەم دەمارانە وا دادەنرێت کە ڕێکخەری سەرەکی کردارەکانی جەلی ماسین، هەروەها کۆمەڵێک کۆتایی دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''ڕۆپالیا''' دیارترین پێکهاتەی هەستی لالەی دەریایە دەمارەخانە و خانەی کێشکردن و خانەی وەرگری ڕووناکی تێدایە و پێکهاتەی تایبەت بۆ هەستکردن بە ڕووناکی (خاڵی چاو) و جوڵە یان ئاراستە بە گوێرەی هێزی کێشکردن لەخۆدەگرێت. چاوی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=UCL |سەردێڕ=Question of the Week: Why do box jellyfish have eyes? {{!}} UCL Researchers in Museums |ناونیشان=https://blogs.ucl.ac.uk/researchers-in-museums/2018/05/10/question-of-the-week-why-do-box-jellyfish-have-eyes/#:~:text=And%20not%20just%20one%20or,obstacles,%20and%20responding%20to%20light |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=blogs.ucl.ac.uk |زمان=en-US}}</ref>دەکەونە ڕۆپالیاوە لە دەوری خوارەوەی زەنگەکەی، بەگشتی چوار جۆری جیاواز چاویان هەیە هەر جۆرێک بۆ مەبەستێک بەکاردێت، دوو جۆری چاو توانای دروستکردنی وێنەیان هەیە لە کاتێکدا دوو جۆرەکەی تر یارمەتیدەرن لە مەلەکردن و خۆلادان لە بەربەستەکان و وەڵامدانەوەی ڕووناکی. سەرەتایترین کۆمەڵە تەنها ئاستی ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام کۆمەڵێک چاو ئاڵۆزترە و دەتوانێت ڕەنگ و قەبارەی تەنەکان بدۆزێتەوە. [[پەڕگە:Cubozoa sistema visuale nella Tripedalia cystophora.png|وێنۆک|<ref>{{بیرخستنەوەی وێب |last=ourworldunderthewaves |first=Author |ڕێکەوت=2017-10-31 |سەردێڕ=Box Jellyfish- For your eyes only |ناونیشان=https://ourworldunderthewaves.com/2017/10/31/first-blog-post/ |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=Our world under the waves |زمان=en}}</ref>چاوەکانی سندوقی جەلی ماسی]]هەندێکیان<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=٢١ی حوزەیرانی ٢٠١٧|سەردێڕ=6 things you may not know about jellyfish |ناونیشان=https://www.pbs.org/newshour/science/6-things-may-not-know-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=PBS News |زمان=en-us}}</ref> بە سادەی خاڵی چاویان هەیە کە تەنیا ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام هەندێکی تر لەوانە جەلی ماسی سندوق سیستەمێکی بینایی ئاڵۆزتریان هەیە کە پڕە لە هاوێنە، تۆڕی چاو و کۆرنیا، دەتوانن وێنەی لێڵ ببینن، چاوە ئاڵۆزەکان نەک تەنها ئامرازێکن بۆ گەڕان بە ژینگەی خۆیان، بەڵکو لە هەندێک حاڵەتدا ڕێگە بە لالەی دەریا دەدەن هێزی کێشکردن بدۆزنەوە. لالەی دەریا بەپێی جۆرەکەیان ڕەنگیشیان جیاوازە کە بێ ڕەنگ و شەفافن یان دەتوانن ڕەنگی خۆیان بگۆڕن باوترین ڕەنگیانی زەرد، مۆر، پەمەی، شینە. قەبارەی بەگشتی زەنگەکە لەوانەیە کەمتر لە ئینجێک یان زیاتر لە پێیەک درێژ بێت تیرەی هەندێک جۆریان دەگاتە حەوت پێ، درێژی قۆچەکانی بەپێی جۆرەکەی جیاوازە هەندێک جەلی ماسی درێژی قۆچەکانی زیاتر لە ١٠٠ پێ دەبێت. ئەو جەلی ماسیانەی وەک سەری دەرزی بچووکن تەنها دەتوانن پلانکتۆن بخۆن کە بوونەوەری بچووک و سەرئاو کەوتوون، جەلی ماسی گەورەتر سەرچاوەی خۆراکی گەورەتری وەک ماسی و ڕۆبیان و قرژاڵ ڕاو دەکات. [[پەڕگە:False twins -jellyfishes ( -cc ) (3969242721).jpg|وێنۆک|درەوشانەوەى لە تاریکیدا]]نزیکەی <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Did you know some jellyfish glow?|ناونیشان=https://www.curioustem.org/stem-articles/did-you-know-some-jellyfish-glow?format=amp|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.curioustem.org}}</ref>'''(٪٥٠)ی''' لالەی دەریا دەتوانن ڕووناکی بەرهەم بهێنن کە لە تاریکیدا دەدرەوشێنەوە ئەم توانا سەرسوڕهێنەرە پێی دەوترێت “بریقەدار” یان “درەوشانەوەی زیندەوەری” لالەی دەریا بە شێوەیەکی سەرەکی بۆ بەرگری کردن لە ئاژەڵە دڕندەکان بەکاری دەهێنێت بۆ نموونە بۆ ترساندنی ئاژەڵە دڕندەکان و پێدانی کات بۆ هەڵاتن. ئەو ڕووناکییەی زیندەوەران دەتوانن بەرهەمی بهێنن بەهۆی کارلێکێکی کیمیاییەوە دروست دەبێت بۆ ئەوەی ئەم کاردانەوەیە ڕووبدات دەبێت هەڵگری گەردیلەیەک بن کە پێی دەوترێت '''لوسیفرین''' لەگەڵ یەکێک لەو دوو ئەنزیمە '''لوسیفیراز''' و '''فۆتۆپرۆتینی.''' کاتێک لوسیفرین بە شێوەیەکی کیمیایی لەگەڵ ئۆکسجین کارلێک دەکات وزە لە شێوەی ڕووناکی دەردەدات، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Bioluminescence: light in the dark|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-bioluminescence.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>باوترین ڕووناکی بەرهەم هێنان لە زەریادا سەوز و شینە چونکە ئەم درێژی شەپۆلانە زیاتر بەناو ئاودا دەڕۆن، هەندێک ماسی دەتوانن رووناکی سوور دروست بکەن. == پێکهاتەی لەشی == '''بەشی سەرەوەی لەشی''' لەشێوەی زەنگی شێوە چەتردایە، بەشی دەرەوەی چەترەکە بە exumbrella ناونراوە هەروەها بەشی ناوەوەی بە subumbrella ناونراوە، لالەی دەریای پێگەیشتوو دەتوانێ جەستەیەکی خڕ یان چوارگۆشەی هەبێت کە قۆچەکانی پێوەدەلکێن. [[پەڕگە:Cross section Olindias formosa en.svg|وێنۆک]] '''ناو و فرمانەکانیان:''' '''چینی دەرەوە'''-epidermis: ئۆکسجین هەڵدەمژێت و ڕێگە دەدات لە هەموو لەشدا بڵاو ببێتەوە،ئەمە ڕێگە بە جەلی ماسی دەدات بەبێ سییەکان، دڵ و خوێن بژی. '''چینی ناوەڕاست'''-mesoglea:ماددەیەکی جەلاتینی ئەستوورە کە زۆربەی لە ئاو پێکهاتووە لەگەڵ کۆلاجین و پرۆتین هەروەها بەرپرسە لە عەمبارکردنی ئۆکسجین بۆ ماوەیەکی درێژ و پاڵپشتی جەستە دەکات. '''چینی ناوەوە'''-gastrodermis: چینێکە لە بەشی خوارەوەی زەنگی لالەی دەریادا ئەرکی سەرەکی هەرسکردنە و یارمەتی ئاڵوگۆڕی گازەکان دەدات. '''کەلێنی گەدە'''-gastric cavity: شوێنی سەرەکی هەرسکردنی خۆراک و هەڵمژینی خۆراکەکانە، خواردن لە دەمدا تێدەپەڕێت و دەچێتە ناو کەلێنەکە، لەناو کەلێنی گەدە پەردەی خانە بە دەوری گەردیلەکانی خۆراکدا دەپێچێتەوە و پاشان دەیانباتە ناو کەلێنی ناوەوە. '''ئەندامی زاوزێ'''-Gonad: دەکەوێتە خوارەوەی گەدە، ڕژێنی زاوزێیە کە سپێرم لە نێر و هێلکە لە مێینەدا بەرهەم دەهێنێت. '''کەناڵەکانی نیوەتیرەیی'''-radial canal: ئەم سیستەمە لە کەناڵەکان خزمەت دەکات بۆ دابەشکردنی خۆراک بۆ بەشەکانی دەرەوەی لەشی. '''دەم'''-Mouth: لە ناو جەستەی زەنگییاندا کونێک هەیە کە دەمییەتی لە ڕێگەیەوە خواردن دەخۆن و پیسایش دەردەدەن. '''بەشی خوارەوەی لەشی''' قۆچەکانی Tentaclesهەیە: ٨هێشووی قۆچی کە هەر هێشوویەک لەوانەیە زیاتر لە ١٥٠ قۆچی هەبێت وەک بەرگری و چەکێکی بەهێز بۆ گرتنی نێچیر کاردەکەن. لە ناوەوەی قۆچەکاندا لالەی دەریا هەزاران خانەی پێوەدانی هەیە کە هەر یەکێکیان پێکهاتەیەکی تایبەتی تێدایە پێی دەوترێت کیسەی نێمەتسست '''٣٠''' جۆری جیاوازی هەیە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Spencer |یەکەم=Erin |ڕێکەوت=٢٦ی نیسانی ٢٠٢١|سەردێڕ=How Do Jellyfish Sting? |ناونیشان=https://oceanconservancy.org/blog/2021/04/26/nematocysts/ |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Ocean Conservancy |زمان=en}}</ref>ناوی ''“نێمەتسست-nematocysts'' بە مانای '''“کیسەی دەزوو”''' دێت کە وەسفی پێکهاتەکەی دەکات: بڕبڕەی تیژ بە لوولەیەکی درێژەوە بەستراوەتەوە لە کیسەیەکدا لەسەر ڕووی ئاژەڵەکە هەڵگیراوە، خانەی بچووکی پێوەدانن لە چەقۆی بچووک دەچن، چەکێکی خانەیی بەرچاون بۆ ڕاوکردن و بەرگری و هەندێ جار بۆ جوڵە بەکاردەهێنرێن. کیسەکان لە کەپسولێکی پەستانی پێک هاتوون کە دەزووێکی پێچراوەی وەک چەقۆ لەخۆ دەگرێت، کاتێک لالەی دەریا بە ئاماژەی کیمیایی یان میکانیکی هاندەدرێت واتە کاتێک هەست بە تێکچوونێکی جەستەیی یان کیمیایی دەکات پێکهاتەیەکی وەک سەرپۆش لەسەر ڕووی کەپسولەکە دەردەکەوێت کەپسولەکە بە تەقینەوە دەردەچێت و دەزووی پێچراوە دەردەهێنێت کە ئامانجەکە کون دەکات پاشان ژەهرەکە بەناو دەزووەکەدا تێدەپەڕێت و شانەکانی قوربانی ئیفلیج دەکات، بە خێرایی درێژ دەبێتەوە بە سوڕانەوەی ناوەوە بۆ دەرەوە لە پرۆسەیەک کە پێی دەوترێت هەڵگەڕانەوە دواتر دەزووەکە لە کیسەکە جیادەبێتەوە، دەزووی هەندێک لە کیسەکانی نێمەتسست نێچیری بچووک دەگرن بە پێچانەوەیان. [[پەڕگە:Nematocyst-discharge process.png|وێنۆک|هەنگاوەکانی دەرچوونی کیسەکانی نێمەتسست]] دەرچوونی کیسی نێمەتسست <ref>{{Cite journal|last=Beckmann|first=Anna|last2=Özbek|first2=Suat|date=2012|title=The nematocyst: a molecular map of the cnidarian stinging organelle|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22689365/#:~:text=During%20the%20discharge%20of%20nematocysts,potentially%20harmful%20also%20for%20humans.|journal=The International Journal of Developmental Biology|volume=56|issue=6-8|pages=577–582|doi=10.1387/ijdb.113472ab|issn=1696-3547|pmid=22689365}}</ref>بە یەکێک لە خێراترین پرۆسەکانی زیندەوەرزانی و میکانیکی سروشت ناسراوە کە لە ماوەی '''٣ میللی چرکەدا''' ڕوودەدات. ژەهری لالەی دەریا پێکهاتووە لە پۆرینەکانی پرۆتینی بەهێز (ژەهری پەردەی خانە)، پێپتیدەکانی ژەهراوی دەمار، چەوری چالاک و گەردیلە بچووکەکانی تر، هەموو ژەهرەکانی جەلی ماسی “'''پۆرین”'''ی تێدایە (<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Porins - MeSH - NCBI |ناونیشان=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/mesh/?term=%22Porins%22%5BMeSH+Terms%5D |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.ncbi.nlm.nih.gov}}</ref>پۆرینەکان گەردیلەی پرۆتینن کە لە بنەڕەتدا لە پەردەی دەرەوەی بەکتریای گرام نێگەتیڤ دۆزراونەتەوە) هێرش دەکاتە سەر خانەکانی ئەو کەسەی پێوەی دەدات، بەگوێرەی بڕ و ڕێژەی پۆرینەکان پێوەدانەکان دەبنە هۆی سوربوونەوە و هەڵئاوسان و نیشانەی جیاواز هەروەها <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=olivia.congdon@science.org.au |ڕێکەوت=٢٧ی ئازاری ٢٠١٩|سەردێڕ=All about jellyfish stings |ناونیشان=https://www.science.org.au/curious/people-medicine/all-about-jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Curious |زمان=en}}</ref>ژەهری لالەی دەریا کاریگەری لەسەر سیستەمە جۆراوجۆرەکانی جەستە هەیە وەک دڵ و کۆئەندامی هەناسەدان و لە هەندێک حاڵەتدا لەوانەیە ببێتە هۆی مردن. زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا قۆچیان هەیە، بەڵام هەموویان کیسی نێمەتسستی بەهێزیان نییە. '''قۆڵی دەمی'''-Oral arm: لەنێو زۆرێک لە قۆچەکانیان، هەندێک لالەی دەریا بەشێکیان هەیە کە پێی دەوترێت قۆڵی دەمی ئەم پاشکۆ درێژانە نێچیری گیراو دەگوازنەوە بۆ دەمی، کە بەزۆری دەکەونە بەشی خوارەوەی زەنگەکە. == سوڕی ژیانی == '''بەدرێژایی سووڕی ژیانیان دوو شێوەی جیاوازی جەستە وەردەگرێت: مێدوسا و پۆلیپ.''' مێدیوسا (بەپیتاندنی هێلکەکان) سپێرم و هێلکە بەرهەم دەهێنێت بۆ زاوزێ، پۆلیپ (بە لەبەرگرتنەوەی خۆیان) بە ناڕەگەزخوازی زاوزێ دەکات.[[پەڕگە:Reproductive cycle of jellyfish.jpg|وێنۆک]]'''قۆناغی یەکەم:''' مێدیوسای پێگەشتوو بە کۆمەڵی گەورە کۆدەبنەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Life Cycle of Jellyfish |ناونیشان=https://www.vims.edu/bayinfo/jellyfish/lifecycle/ |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Virginia Institute of Marine Science |زمان=en}}</ref>سپێرم و هێلکەی نەپیتێنراو بەردەدەن بۆ ناو ئاوی دەوروبەریان، کرداری پیتاندن ڕوودەدات و هێلکە پیتێنراوەکان جێدەهێڵرێن بۆ ئەوەی بە ئازادی لە تەوژمی زەریاکاندا بسوڕێنەوە، بەڵام هەندێک لالەی دەریا هەوڵی زیاتر دەدەن بۆ پاراستنی هێلکەکانیان، بۆ نموونە جەلی ماسی مانگ ڕێگە بە هێلکە پیتێنراوەکان دەدات بە قۆڵەکانی دەمی بنوسێن و بیانپارێزن تا ئەو کاتەی ئامادە دەبن بۆ ژیان لە قۆناغی داهاتووی ژیانیاندا. '''قۆناغی دووەم:''' ئەم هێلکە پیتێنراوانە گەشە دەکەن و دەبنە سپۆرێکی پلانکتۆنی کە پێی دەوترێت کرمۆکەی پلانولا، دەتوانێت بە ئازادی مەلە بکات و لە کرمێکی تەختی مایکرۆسکۆبی دەچێت کە بە مووی بچووک داپۆشراوە ڕێگە بە پلانولا دەدەن مەلە بکات، پلانولا بەردەوامە لە گەشەکردن و کاتێک گەورە بوو هەوڵ دەدات ڕووکەشێکی ڕەقی گونجاو بدۆزێتەوە تا پێوەی بنوسێت لە هەندێک حاڵەتدا تەنانەت لەوانەیە خۆیان بە ئاژەڵەکانی ترەوە ببەستنەوە بەتایبەتی جەستەی جەلی ماسی پێگەیشتوو، کاتێک شوێنێکی گونجاوی دۆزیەوە پلانولا دەچێتە '''قۆناغی سێیەم:''' دەگۆڕدرێن بۆ پۆلیپ، پۆلیپ دەتوانرێت وەک ئاژەڵێکی قەدی بچووک دابنرێت کە پێکهاتەیەکی لولەکی هەیە، سەرێکی لەسەر زەوی جێگیرە و لە بەشی سەرەوەی دەمی و قۆچەکانی دەوروبەرین، لەم قۆناغەدا سیستەمێکی هەرسکردنی تەواو گەشەسەندوی هەیە و قۆچەکانی دەتوانێت نێچیر بگرێت، زۆربەی کاتەکانی بەخواردن بەسەردەبات، بەگوێرەی جۆرەکەی پۆلیپەکان دەتوانن بۆ ماوەیەکی درێژ و چەند ساڵێک لەم قۆناغەدا بمێننەوە چاوەڕێ دەکەن تاکو هەلومەرج بۆ قۆناغی داهاتوو گونجاو دەبێت. '''قۆناغی چوارەم:''' کاتێک بارودۆخەکە نمونەیی بێت پۆلیپ دەست دەکات بە زاوزێ بە شێوەیەکی ناڕەگەزی بە لەبەرگرتنەوەی خۆی، پۆلیپەکە درێژ دەبێتەوە و چەند پارچەیەک پێکدەهێنێت کە لە کۆتاییدا گەشە دەکەن و ئاژەڵی سەربەخۆ یان پۆلیپی زیاتر دروست دەکەن، لەم پرۆسەیەدا پۆلیپ پێی دەوترێت سیفیستۆما. قۆناغی دواتر '''لە قۆناغی پێنج:''' کاتێک ئاو گەرم دەبێت پۆلیپەکان دەست دەکەن بە گەشەکردن و قۆچەکانی نامێنێت پێیان دەوترێت خونچەی پۆلیپ پاشان دەگۆڕێن بۆ سترۆبایلا ئەم پرۆسەیە پێی دەوترێت سترابلەیشن کە تێیدا دەگۆڕێت بۆ ئێفیرا و دەچێتە '''قۆناغی شەشەم:''' ئەم کۆپیە بچوکە ئێستا مەلەی ئازادە و پێی دەوترێت ئێفیرا (مێدیوسای پێنەگەشتوو)، لەگەڵ گەورەبوونی ئێفیرا بە خێرایی دەست دەکەن بە خواردنی پلانکتۆنەکانی تر و بەردەوام دەبن لە گەشەکردن زەنگەکەی شێوەی تایبەتی وەردەگرێت و قۆچەکان و قۆڵی دەمی گەشە دەکەن بۆ شێوە تایبەتەکانی ڕەگەزەکەی لە کۆتاییدا ئەم شێوە پێگەیشتووانە پێیان دەوترێت مێدیوسا. قۆناغی لالەی دەریای پێگەیشتوو واتە مێدیوسا ئەو قۆناغەیە کە زۆربەی خەڵک پێی دەڵێن “لالەی دەریا” لەگەڵ ئەوەشدا ئەمە تەنها بەشێکی زۆر بچووکی ژیانی لالەی دەریایە. == جۆرەکانی == '''زانایان ٢٠٠٠ جۆریان لە سەرانسەری جیهاندا دەستنیشان کردووە و لەو باوەڕەدان کە بەلایەنی کەمەوە ١٠٠٠ جۆری تر هێشتا نەدۆزراونەتەوە.''' [[پەڕگە:Lion's mane jellyfish in Gullmarn fjord at Sämstad 3.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی شێر]] '''١-جەلی ماسی شێر-'''lion's mane jellyfish: گەورەترین و درێژترین جۆری جەلی ماسییە، گەورەترین نموونەی ناسراو درێژی ١٢٠ پێ (٣٦.٥مەترە) لە سەرەوە تا خوارەوەی قۆچەکانی، کە نزیکەی ٢٣ پێ درێژترە لە درێژترین نەهەنگی شین کە تا ئێستا پێوانە کرابێت، بەمەش '''درێژترین ئاژەڵە''' کە تا ئێستا تۆمارکراوە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Freaky Facts About the Lion's Mane Jellyfish |ناونیشان=https://www.thoughtco.com/lions-mane-jellyfish-2291828 |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی شێر لە ناوچە ساردەکان دەژی لە باکووری ئۆقیانوسی ئارام هەروەها لە جەمسەری باکوور، زەریای ئەتڵەسی و کەناراوەکانی ئەوروپا، پلانکتۆن و ماسی و توێکڵی بچووک و تەنانەت جەلی ماسی تر دەخوات، چاوی نییە بۆیە پشت بە خانەکانی دەمار دەبەستێت بۆ هەستکردن و کاردانەوەی بەرامبەر مەترسی، پێوەدانی لەوانەیە ئازاربەخش بێت بەڵام بە دەگمەن کوشندەیە.[[پەڕگە:Moon Jelly (14962781613).jpg|وێنۆک|'''جەلی ماسی مانگ''']]'''٢-جەلی ماسی مانگ'''-Moon jelly: بەربڵاوترین و باوترین جۆرە کە واناونراوە بەهۆی شێوەکەیەوە بە ئاسانی دەناسرێتەوە زەنگێکی شەفافی هەیە گرنگترین بەشی جەلی مانگ پێکهاتەی شێوە ناڵی ئەسپە لە ناوەڕاستی زەنگەکەیدایە '''ئەندامەکانی زاوزێن''' ڕەنگییان پەمەیی یان پرتەقاڵییە هەروەها قۆچەکانی کورتن، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Ecology |یەکەم=Journal of Animal |ڕێکەوت=٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١|سەردێڕ=How and what do jellyfish see? |ناونیشان=https://animalecologyinfocus.com/2021/12/08/how-and-what-do-jellyfish-see/#:~:text=As%20an%20example,%20the%20moon,24%20eyes%20(Fig%201) |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animal Ecology in Focus |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی مانگ ٨ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان دوو چاوی سادەی هەیە، مەترسییەکی کەمی لەسەر مۆرڤ هەیە پێوەدانیان ئەوەندە بەهێز نییە کە بتوانێت پێستی مرۆڤ ببڕێت بۆیە دەستیان لێدەدرێت و سەلامەتن بەڵام ژەهریان هەیە وە توانای پێوەدانیشیان هەیە، کاتێک خۆراک سنووردار و کەم بێت جەلی ماسی مانگ دەتوانێ بچووک ببێتەوە بۆ دەیەکی قەبارەکەی بۆ پاشەکەوت کردنی وزە، ناوی زانستی '''''ئۆرێلیا ئۆریتا''''' یە “Aurelia aurita”. [[پەڕگە:Box jellyfish at Bakoven Rock DSC11031.JPG|وێنۆک|جەلی ماسی سندوق]] '''٣-جەلی ماسی سندوق'''-Box jellyfish: کوشندەترین جەلی ماسییە ناسراوە بە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٠|سەردێڕ=Box Jellyfish {{!}} National Geographic|ناونیشان=https://www.nationalgeographic.com/animals/invertebrates/facts/box-jellyfish|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animals|زمان=en}}</ref>“زەردەواڵەی دەریایی”، بەهۆی شێوەی لەشیانەوە ناونراون لە زەنگێکی شێوە سندوق دەچێت لەگەڵ کۆمەڵە قۆچەکان لە هەر سوچێکی زەنگەکەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=US Department of Commerce|یەکەم=National Oceanic and Atmospheric Administration|سەردێڕ=What is the most venomous marine animal?|ناونیشان=https://oceanservice.noaa.gov/facts/box-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=oceanservice.noaa.gov|زمان=EN-US}}</ref>دەردەکەون هەروەها ٤ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان ٦ چاوی هەیە دوو چاوی هاوێنە و چوار چاوی سادە بە کۆی گشتی ٢٤ چاوی هەیە هەندێک لەو چاوانە بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر ئاڵۆزن و هاوێنەیان هەیە، لە کاتێکدا جەلی ماسی لە ئاوی کەناری گەرم لە سەرانسەری جیهاندا دەژین بەڵام جۆرە کوشندەکان بەشێوەیەکی سەرەکی لە ناوچەی هیندۆ پاسیفیک و باکووری ئوسترالیا دەژین ئەمەش جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی دەگرێتەوە، ژەهری سندوقی جەلی ماسی یەکێکە لە کوشندەترین ژەهرەکان لە جیهاندا، ژەهری تێدایە کە هێرش دەکاتە سەر دڵ، کۆئەندامی دەمار و خانەکانی پێست. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Pain researchers find antidote to deadly box jellyfish sting|ناونیشان=https://www.sydney.edu.au/news-opinion/news/2019/05/01/pain-researchers-find-antidote-to-deadly-box-jellyfish-sting.html#:~:text=Each%20box%20jellyfish%20carries%20enough,arrest%20and%20death%20within%20minutes.|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=The University of Sydney|زمان=en-US}}</ref>ژەهری ئەوەندە هەڵدەگرێت کە زیاتر لە ٦٠ مرۆڤ بکوژێت لەوانەیە تووشی ئیفلیجی و جەڵدەی دڵیان بکات، نیشانەکانی پێوەدان بریتین لە ئازاری وەكو سووتان و قامچی لەسەر پێست هەروەها بە لایەنی کەمەوە ١٤ جۆری جەلی ماسی سندوق پێوەدانیان دەبێتە هۆی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی''<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=box jellyfish cause of irukandji syndrome - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=box%20jellyfish%20cause%20of%20irukandji%20syndrome&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>. • '''جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی'''-Chironex fleckeri''':''' گەورەترین جەلی ماسی سندوقییە کە قەبارەی لەشی دەگاتە یەک پێ و قۆچەکانی ئەستوورە و درێژییەکەی دەگاتە ١٠ پێ، بە ژەهراوی ترین ئاژەڵی دەریای دادەنرێت. • '''جەلی ماسی ئیرەکانجی'''- Irukandji jellyfish: جۆرێکی جەلی ماسی سندوقە و بچوکترین لالەی دەریایە لە جیهاندا، ناوی زانستی '''''کروکیا بارنێسی''''' یە “Carukia barnesi “. [[پەڕگە:Irukandji-jellyfish-queensland-australia.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی ئیرەکانجی لە دورگەی کوینزلاند لە ئوسترالیا]] زەنگەکەی قەبارەی بچوکە و ڕەنگی شەفافە زۆر قورسە لە ئاودا ببینرێت، زۆرجار شێوەی لاکێشەییان هەیە، تیرەی زەنگەکەی ١-٣ سانتیمەترە و درێژی قۆچەکانی لە چەند سانتیمەترێکەوە تا زیاتر لە یەک مەتر دەبێت، بە قەبارەی بچووک و پێوەدانی ژەهراوی ناسراوە. بەشێوەیەکی سەرەکی لە ئاوی گەرمدا دەژین بە درێژایی کەناراوەکانی باکووری ئوسترالیا بەتایبەتی لە دەریای مەرجان بە درێژایی کوینزلاند لەگەڵ بەشێک لە خولگەیی ئەتڵەسی و هیندی و زەریای هێمن. یەکێکە لە هۆکارەکانی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی'' <ref>{{Citation|last=Kong|first=Erwin L.|title=Irukandji Syndrome|date=2024|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562264/#:~:text=Irukandji%20syndrome%20is%20a%20painful,potentially%20life-threatening%20cardiac%20complications|work=StatPearls|place=Treasure Island (FL)|publisher=StatPearls Publishing|pmid=32965935|access-date=2024-10-03|last2=Nappe|first2=Thomas M.}}</ref>نیشانەکانی بریتین لە ئازاری زۆر، گرژبوونی ماسولکەکان، ڕشانەوە و بەرزی پەستانی خوێن. '''٤- جەلی ماسی تۆپ'''-Cannonball Jellyfish: بەهۆی شێوەی زەنگەکەی ناونراوە کە قەبارە مامناوەندە لە گوللەی تۆپ دەچێت وەک گومەز هەروەها ناسراوە بە جەلی ماسی سەری کەلەرم<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Cool Cannonball Jellyfish Facts|ناونیشان=https://www.thoughtco.com/cannonball-jellyfish-4770889|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo|زمان=en}}</ref> ناوە زانستییەکەی”''Stomolophus meleagris“.'' بە زەبەلاحی نەرم و نیان لە جیهانی جەلی ماسی ناونراوە، لە هاوتاکانی خۆی جیا دەکاتەوە بە زەنگێکی پتەو، نەرم و بەهێز کە پانییەکەی ٧-١٠ ئینجە و بەرزییەکەی نزیکەی ٥ ئینج دەبێت، ڕەنگی زەنگەکە بە گشتی سپییە، لێوارەکەی زۆرجار ڕەنگی قاوەیی سوورباوە، جەلی ماسی تۆپ لە زەریای هێمن ڕەنگیان شینە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17451000.2021.1887495#:~:text=The%20cannonball%20jellyfish%20Stomolophus%20meleagris,patterns%20on%20the%20umbrella%20surface|ڕەوشی ناونیشان=live}}</ref>. قۆچی درێژی نییە لەجیاتی ئەوە کۆمەڵێک باڵی دەمی هەیە کە بە دەوری دەمیدا درێژ دەبنەوە، کاردەکەن بۆ جوڵاندنی و یارمەتیدانی بۆ گرتنی نێچیر. گۆشتخۆرێکە هێلکەی ماسی و کرمۆکەی ماسی و کرمۆکەی پلانکتۆنی نەرم و هێلکە شەیتانۆکەکان دەخوات هەروەها بە مژین ئاو دەخواتەوە کاتێک زەنگەکەی گرژ دەبێت. لەکاتێکدا زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا پشت بە شەپۆلەکان و بـا دەبەستن بۆ جوڵە، بەڵام جەلی ماسی تۆپ قۆڵی دەمی خۆی بەکار دەهێنێت بۆ مەلەکردن وە دەتوانێت هەست بە ڕووناکی، هێزی کێشکردن و بەرکەوتن بکات.[[پەڕگە:Cannonball jellyfish washed ashore near Ramp 59. It's not common to see Cannonball Jellyfish around this time of year - this one may have been cold-stunned. (51759006613).jpg|وێنۆک|جەلی ماسی تۆپ]] لالەی دەریای تۆپ لە جۆگەکان و بەدرێژایی کەناراوەکانی کەنداوی مەکسیک، ئۆقیانووسی ئەتڵەسی و ئۆقیانووسی ئارام، ڕۆژئاوای ئەتڵەسی، لە نیو ئینگلاند تا بەرازیل، لە ڕۆژهەڵاتی زەریای هێمن لە کالیفۆرنیاوە تا ئیکوادۆر و لە ڕۆژئاوای زەریای هێمن لە دەریای ژاپۆنەوە تا دەریای باشووری چیندا دەژین، لە ئاوی سوێری خولگەیی بۆ نیمچە خولگەیی گەشە دەکات لەگەڵ پلەی گەرمی لە دەوروبەری ٧٤ پلەی فەهرنهایت. بە وشککراوی وەک خۆراکی پڕ پرۆتین و دەرمانی تەقلیدی لە ئاسیادا خواستی لەسەرە، لە کاتێکدا جەلی ماسی تۆپ دەتوانێت ژەهر دەربکات، هەرچەندە پێوەدانەکەی بە شێوەیەکی ئاسایی سووکە بەڵام هێشتا ئامۆژگاری دەکرێت ئاگادار بیت لە حاڵەتە دەگمەنەکانی پێوەدانی ئەو ژەهرەی لێوەی دەردەچێت دەبێتە هۆی کێشەی دڵ لە مرۆڤ و ئاژەڵدا. '''٥- جەلی ماسی شین'''-Blue jellyfish: بە ئاگری شین ناسراوە بەزۆری لە دەوروبەری ئاوەکانی بەریتانیا دەژی لە بەشەکانی دیکەی ئەوروپا و لە کەناراوەکانی ئیرلەندا، دەریای باکور و بەدرێژایی کەناری ڕۆژئاوای سکۆتلەندا لە هاوین و پایزدا دەبینرێن، ناوی زانستی “''Cyanea Lamarckii''” یە. زەنگێکی شێوە گومەزی هەیە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue jellyfish {{!}} The Wildlife Trusts |ناونیشان=https://www.wildlifetrusts.org/wildlife-explorer/marine/jellyfish/blue-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=www.wildlifetrusts.org |زمان=en}}</ref>قۆچەکانی چزوودارن و چوار قۆڵی دەمی گەورە کە چرچی و شەپۆلی زۆریان هەیە، ڕەنگی زەنگەکەی بەپێی تەمەن و پێگەشتنی دەگۆڕێت لە سەرەتاکانی تەمەنی بێ ڕەنگە و شەفافە بە تایبەت دەوروبەری لێوارەکانی زەنگەکەی، کاتێک پێدەگات لە تەمەنی گەورەیدا ڕەنگی باوی شینە ڕەنگەکانی تری وەکو مۆر، زەرد، پرتەقاڵی، وەنەوشەیی یان سپی. [[پەڕگە:Blue jellyfish in Brofjorden at Sandvik 5 - cropped.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی شین]] ئەوانەی ڕەنگیان زەردترە (گەنجترن) بە ئاسانی تێکەڵ دەبن لەگەڵ جەلی ماسی شێر بەڵام بچووکترن و زەنگێکی شینیان هەیە کە هێڵی نیوەتیرەیی لە ڕێگەیەوە دەبینرێت، تەمەنی بەنزیکەی یەک ساڵە. خۆراکی جەلی ماسی شین وەکو زۆربەی جۆرەکانی تری لالەی دەریا فیتۆپلانکتۆن و <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue Jelly (Cyanea lamarckii) |ناونیشان=https://www.inaturalist.org/taxa/447777-Cyanea-lamarckii |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=iNaturalist |زمان=en}}</ref>زۆپلانکتۆن و هێلکە و کرمۆکی ئاژەڵە ئاوییەکانی تری وەک ماسییە هەروەها قۆچەکانیان بەکاردەهێنن کە کیسەکانی نێمەتسستی تێدایە نەک تەنها بۆ گرتنی نێچیرەکانیان بەڵکو بۆ خۆپاراستن لە ئاژەڵە دڕندەکانیش، توانای پێوەدانی هەیە و دەست لێدان سەلامەت نییە، پێوەدانی دەبێتە هۆی ئازاری زۆری ماسولکەکان، سکچوون، پشت ئێشە، ئازاری گەدە و لە هەندێ حاڵەتدا دەبنە هۆی مردن. == نیشانەکانی پێوەدان و چارەسەر == '''نیشانەکانی پێوەدانی:''' نیشانەکانی پێوەدانی بەندە بە جۆری ئەو جەلی ماسیەی کە بەرکەوتنت لەگەڵدا کردووە، ئەگەر پێوەدانێکی بچووکی جەلی ماسی هەبێت لەوانەیە هەست بە ئازارێکی سووک، خوران، سوتان بکەیت، لەسەر پێستت لەوانەیە پەڵەی وەک لیر و پەڵەی سوور، مۆر یان قاوەیی دەربکەوێت. [[پەڕگە:Jellyfish dermatitis case1 abdominal skin lateral.jpg|وێنۆک]] پێوەدانی جەلی ماسی مەترسیدارتر زیانی گەورەتر دەبێت، پێویستە دەستبەجێ داوای یارمەتی پزیشکی بکەی ئەگەر ئەم نیشانانە دەرکەوتن: •سەختی هەناسەدان •ئازاری سنگ •گرژبوونی ماسولکەکان •سڕبوون •ڕشانەوە •قورسی قوتدان •ئارەقکردنی زۆر '''چارەسەرەکان:''' چارەسەری پێوەدانی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings - Diagnosis and treatment - Mayo Clinic |ناونیشان=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/jellyfish-stings/diagnosis-treatment/drc-20353290 |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.mayoclinic.org}}</ref>بریتییە لە چارەسەری سەرەتایی و چارەسەری پزیشکی. '''چاودێری فریاگوزاری سەرەتایی لە ماڵەوە''' زۆربەی پێوەدانی جەلی ماسی بەم شێوەیە چارەسەر دەکرێت: ١- بە موکێشێک قۆچەکانی بە وریاییەوە لێبکەرەوە. ٢- شوێنی پێوەدانەکە بە سرکە بۆ ماوەی ٣٠ چرکە بشۆ، سرکە سەلامەت و کاریگەرە بۆ هەموو جۆرەکانی پێوەدانی لالەی دەریا، بە خێرایی هەزاران خانەی بچووکی پێوە نەگیراو ڕادەگرێت کە لەسەر ڕووی پێست بەجێماون پاش بەرکەوتنی قۆچەکان.(ئەگەر سرکە بەردەست نەبوو، دەتوانرێت شوێنی پێوەدانەکە بە ئاوی زەریا بشۆرێت). ''ئاگاداربە: ئاوی سازگار و کهول بەکارمەهێنە بۆ شوێنی پێوەدانەکە.'' ٢- پێویستە شوێنی پێوەدانەکە لە ئاوی گەرمدا تەڕ بکەیت بۆ ماوەی (٢٠-٤٥ خولەک)، پلەی گەرمی ئاوەکە دەبێت نزیکەی (٤٢-٤٥ پلەی سەدیی) بێت. ٣- شوێنی پێوەدانەکە بپارێزە و مەیخشێنە لە لمدا، هیچ پەستانێک مەخەرە سەری و مەیڕوشێنە. ٤- پاش خوساندنی لە ئاوی گەرمدا، دژە هیستامین یان کرێمی ستیرۆید وەک کرێمی کۆرتیزۆن بەکار بهێنە، ئەمە یارمەتیدەر دەبێت بۆ چارەسەرکردنی ئازار و خوران، هەروەها دەتوانیت پاکەتی سەهۆڵ یان ئاوی گەرم بەکار بهێنیت بۆ کەمکردنەوەی ئازار و هەڵئاوسان. '''چارەسەری پزیشکی لە نەخۆشخانە:''' هەندێک <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings Information {{!}} Mount Sinai - New York |ناونیشان=https://www.mountsinai.org/health-library/poison/jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Mount Sinai Health System |زمان=en-US}}</ref>پشکنین ئەنجام دەدەن لەوانە پشکنینی میز، خوێن و تیشکی سنگ هەروەها پێوانی ڕێژەی لێدانی دڵ، هەناسەدان، پلەی گەرمی و پەستانی خوێن دەکەن لە ئەگەری هەبونی هەر کێشەیەک چارەسەر دەکرێن. ئەو دەرمانانەی پزیشک بەکاری دەهێنێت ئەمانە لەخۆ دەگرێت: '''•ئازارشکێنەکان:''' یارمەتیدەر دەبن بۆ کەمکردنەوەی ئازار. '''•دژە ڤێنین:''' دژە ڤێنین یارمەتیدەر دەبێت بۆ پێچەوانەکردنەوەی کاریگەری ژەهر. دژە ژەهری سندوقی جەلی ماسی بەو کەسانە دەدرێت کە نەخۆش دەکەون دوای پێوەدانیان لەلایەن سندوقی جەلی ماسی هەروەها بۆ ئەو کەسانە بەکاردێت کە ئازاری زۆریان هەیە و بە دەرمانی ئازارشکێن کۆنتڕۆڵ ناکرێت. '''•دژە هیستامین:''' دژە هیستامینەکان یارمەتیدەر دەبن لە کەمکردنەوەی خوران و لیر. زۆربەی پێوەدانی لالەی دەریا دوای چەند کاتژمێرێک کەسەکە چاک دەبێتەوە، بەڵام هەندێک پێوەدان دەبێتە هۆی وروژاندنی پێست یان لیر کە چەند هەفتەیەک دەخایەنێت، پێوەدانی جۆرە مەترسیدارەکان لە ماوەی ٤-٤٨ کاتژمێردا دەبێتە هۆی مردن، هەندێک پێوەدانی سندوقی جەلی ماسی دەتوانێت مرۆڤ لە ماوەی چەند خولەکێکدا بکوژێت. '''<big>خۆپاراستن:</big>''' ١- مەلە مەکە لە ناو ئاوێکدا کە لەوانەیە جەلی ماسی تێدابێت و لۆشنی پارێزەر بەکاربهێنە. ٢- جلی پارێزەر بپۆشە. ٣- هەرگیز دەست لە جەلی ماسی مەدە، تەنانەت ئەگەر مردبێت هێشتا دەتوانێ پێوەت بدات چونکە پێکهاتەی خانەکانی کیسەکانی نێمەتسست بۆ ماوەیەکی درێژ پاش مردنی لالەی دەریا هەر دەمێننەوە. == سودەکانی == '''سەرچاوەی خۆراکی:''' لە هەزاران جۆر لالەی دەریا لە سەرانسەری جیهاندان تەنها '''١١''' جۆر دۆزراونەتەوە کە شیاون بۆ خواردن بۆنمونە جەلی ماسی مانگ، وەک پێکهاتەیەک لە خواردنە جۆراوجۆرەکاندا بەکاردەهێنرێن، لە وڵاتانی ڤێتنام، ژاپۆن، چین و کۆریا دەخورێن، چەندین جۆری خواردن دەتوانرێت بە جەلی ماسی ئامادە بکرێت لەوانە زەڵاتە، سوشی بەگشتی لە هەندێک وڵاتی ئاسیا بە خواردنێکی خۆش دادەنرێت. تایبەتمەندی خۆراکی زۆر باشی هەیە، کابۆهیدرات و کالۆری کەمە بەمەش دەبێتە هەڵبژاردەیەکی پەسەند بۆ دابەزاندنی کێش، سەرچاوەیەکی باشی توخمە سەرەکیەکان، دژە ئۆکسیدەکان، کانزاکان و خۆراکە گرنگەکانی دیکەیە. سەرەڕای ئەوەش، سەرچاوەیەکی زۆر باشە بۆ پرۆتین کە یارمەتیدەرە بۆ پاراستنی تەندروستی ماسولکەکان لەکاتی ڕێجیمدا هەروەها دەوڵەمەندە بە ترشە ئەمینی کە بەشێکی دانەبڕاوەیە لە گەشەکردن و چاککردنەوەی خانەکان، تایبەتمەندی دژە ئۆکسیدیان زۆرە کە ڕێگە لە زیانی خانەکان دەگرێت و فشاری ئۆکسجین کەم دەکاتەوە و مەترسی نەخۆشییە درێژخایەنەکان کەم دەکاتەوە ئەم دژە ئۆکسیدە بەهێزانە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە بەهێزکردنی تەندروستی گشتی لە ڕێگەی بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری و کەمکردنەوەی هەوکردن، بوونی ترشە چەوری “ئۆمیگا ٣” وایان لێدەکات خۆراکی تەندروستتر بن چونکە ترشە چەورییەکانی “ئۆمیگا ٣” ڕێگری لە چەوری دەکەن بە درێژایی دیواری خوێنبەرەکان و یارمەتیدەرن بۆ ڕێگرتن لە نەخۆشییەکانی دڵ. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Chuka Kurage Which Popular for Japanese People of Different Material Seasoned Jellyfish with Sesame Oil Suppliers - Quotation - Yangqi|ناونیشان=https://m.sushiseafood.com/seasoning-cephalopod/seasoning-jellyfish/chuka-kurage-which-popular-for-japanese.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=m.sushiseafood.com|زمان=en}}</ref>[[پەڕگە:Chuka kurage(jellyfish) 2014.jpg|وێنۆک]] <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢|سەردێڕ=Jellyfish: Benefits, Nutritional Value, Side Effects & Recipes|ناونیشان=https://www.healthifyme.com/blog/jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=HealthifyMe}}</ref>یەک کوپ (٥٨گرام) جەلی ماسی وشک پێکهاتووە لە: کالۆری: ٢١ پرۆتین: ٣ گرام چەوری: ١ گرام سیلینیۆم: ٪٤٥ ی بەهای ڕۆژانە کۆلین: ٪١٠ی DV ئاسن: ٪٧ی DV '''سەرچاوەی دەرمان:''' دەوڵەمەندە بە کۆلاجین کە پرۆتینێکی گرنگە پاڵپشتی نەرمی پێست، تەندروستی جومگەکان، چاککردنەوەی شانەکان دەکات و پێکهاتەیەکی سەرەکییە بۆ پاراستنی پێست و یارمەتیدەرە بۆ چاکبوونەوەی برینەکان. ژەهری لالەی دەریا بە سەرچاوەیەکی سەرنجڕاکێش دادەنرێت لە پەرەپێدانی دەرمانی نوێ بۆ چارەسەری نەخۆشییە جۆراوجۆرەکان. لەکاتی ڕاماڵین بەناو ئاودا لالەی دەریا پەناگە و پاراستن بۆ هەندێک جۆری ماسی دابین دەکات و وایان لێدەکات خۆیان لە ئاژەڵە دڕندەکان بشارنەوە.{{تووڵی دەروازە|گیانلەبەران|کۆمەڵگا|ئاو|مێژوو}} {{پۆلی کۆمنز|Scyphozoa}} == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} 2wqx01z7fpgfvfxhvh0l8j86zdk8bhv 1374291 1374290 2024-10-31T12:54:23Z 1sh7sh1 65165 1374291 wikitext text/x-wiki [[پەڕگە:Stranded jellyfish - geograph.org.uk - 6286168.jpg|وێنۆک|دەرکەوتنی لالەی دەریا لە نزیک کەناراوەکان]]'''لالەی دەریا''' یان '''جەلی ماسی''' (بە ئینگلیزی jellyfish-fish jellies) زیاتر لە ٥٠٠ ملیۆن ساڵە بونیان هەیە بەمەش<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Five jaw-dropping facts about jellyfish|ناونیشان=https://www.oneearth.org/five-jaw-dropping-facts-about-jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=One Earth|زمان=en}}</ref> لە دایناسۆرەکان کۆنترن،لە سەرانسەری جیهاندا لە تەنکاوەکانی کەنار دەریاوە تا قوڵایی زەریاکان و لە ئاوی سوێر و سازگاریشدا دەژین هەروەها کۆنترین گیانداری فرەئەندامن، ناوی جەلی ماسی لە ساڵی '''١٧٩٦'''ـەوە بەکار دەهێنرێت بەڵام سەرەڕای ناوەکەیان لە ڕاستیدا '''ماسی نین''' ئەوان بێبڕبڕەکانن واتە بڕبڕەی پشتیان نییە. پۆلێنکراوە لە پۆلی ''نایدەریا'' بە مانای ''دەزووی پێوەدان'' دێت، لالەی دەریا '''(٪٩٥-٩٨)'''ی لەشی لە ئاو پێکدێت هەروەها دڵ، ئێسک، خوێن،<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=What is a jellyfish?|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-a-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>سییەکان و ناوەندی مێشکییان نییە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=nervous system in jellyfish - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=nervous%20system%20in%20jellyfish&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>لە جیاتی مێشک کۆمەڵێک دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''تۆڕی دەماری''' یان '''ئەڵقەی دەماری''' ئەم تۆڕە دەمارییە یارمەتییان دەدات بۆ دۆزینەوەی گۆڕانکاری لەو ژینگەیەی تێیدا دەژین لەوانە پلەی گەرمی، هێزی کێشکردن، سوێری ئاو، چڕبوونەوەی ئۆکسجین، لەرینەوە و تەوژم، ئەم دەمارانە وا دادەنرێت کە ڕێکخەری سەرەکی کردارەکانی جەلی ماسین، هەروەها کۆمەڵێک کۆتایی دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''ڕۆپالیا''' دیارترین پێکهاتەی هەستی لالەی دەریایە دەمارەخانە و خانەی کێشکردن و خانەی وەرگری ڕووناکی تێدایە و پێکهاتەی تایبەت بۆ هەستکردن بە ڕووناکی (خاڵی چاو) و جوڵە یان ئاراستە بە گوێرەی هێزی کێشکردن لەخۆدەگرێت. چاوی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=UCL |سەردێڕ=Question of the Week: Why do box jellyfish have eyes? {{!}} UCL Researchers in Museums |ناونیشان=https://blogs.ucl.ac.uk/researchers-in-museums/2018/05/10/question-of-the-week-why-do-box-jellyfish-have-eyes/#:~:text=And%20not%20just%20one%20or,obstacles,%20and%20responding%20to%20light |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=blogs.ucl.ac.uk |زمان=en-US}}</ref>دەکەونە ڕۆپالیاوە لە دەوری خوارەوەی زەنگەکەی، بەگشتی چوار جۆری جیاواز چاویان هەیە هەر جۆرێک بۆ مەبەستێک بەکاردێت، دوو جۆری چاو توانای دروستکردنی وێنەیان هەیە لە کاتێکدا دوو جۆرەکەی تر یارمەتیدەرن لە مەلەکردن و خۆلادان لە بەربەستەکان و وەڵامدانەوەی ڕووناکی. سەرەتایترین کۆمەڵە تەنها ئاستی ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام کۆمەڵێک چاو ئاڵۆزترە و دەتوانێت ڕەنگ و قەبارەی تەنەکان بدۆزێتەوە. [[پەڕگە:Cubozoa sistema visuale nella Tripedalia cystophora.png|وێنۆک|<ref>{{بیرخستنەوەی وێب |last=ourworldunderthewaves |first=Author |ڕێکەوت=2017-10-31 |سەردێڕ=Box Jellyfish- For your eyes only |ناونیشان=https://ourworldunderthewaves.com/2017/10/31/first-blog-post/ |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=Our world under the waves |زمان=en}}</ref>چاوەکانی سندوقی جەلی ماسی]]هەندێکیان<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=٢١ی حوزەیرانی ٢٠١٧|سەردێڕ=6 things you may not know about jellyfish |ناونیشان=https://www.pbs.org/newshour/science/6-things-may-not-know-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=PBS News |زمان=en-us}}</ref> بە سادەی خاڵی چاویان هەیە کە تەنیا ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام هەندێکی تر لەوانە جەلی ماسی سندوق سیستەمێکی بینایی ئاڵۆزتریان هەیە کە پڕە لە هاوێنە، تۆڕی چاو و کۆرنیا، دەتوانن وێنەی لێڵ ببینن، چاوە ئاڵۆزەکان نەک تەنها ئامرازێکن بۆ گەڕان بە ژینگەی خۆیان، بەڵکو لە هەندێک حاڵەتدا ڕێگە بە لالەی دەریا دەدەن هێزی کێشکردن بدۆزنەوە. لالەی دەریا بەپێی جۆرەکەیان ڕەنگیشیان جیاوازە کە بێ ڕەنگ و شەفافن یان دەتوانن ڕەنگی خۆیان بگۆڕن باوترین ڕەنگیانی زەرد، مۆر، پەمەی، شینە. قەبارەی بەگشتی زەنگەکە لەوانەیە کەمتر لە ئینجێک یان زیاتر لە پێیەک درێژ بێت تیرەی هەندێک جۆریان دەگاتە حەوت پێ، درێژی قۆچەکانی بەپێی جۆرەکەی جیاوازە هەندێک جەلی ماسی درێژی قۆچەکانی زیاتر لە ١٠٠ پێ دەبێت. ئەو جەلی ماسیانەی وەک سەری دەرزی بچووکن تەنها دەتوانن پلانکتۆن بخۆن کە بوونەوەری بچووک و سەرئاو کەوتوون، جەلی ماسی گەورەتر سەرچاوەی خۆراکی گەورەتری وەک ماسی و ڕۆبیان و قرژاڵ ڕاو دەکات. [[پەڕگە:False twins -jellyfishes ( -cc ) (3969242721).jpg|وێنۆک|درەوشانەوەى لە تاریکیدا]]نزیکەی <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Did you know some jellyfish glow?|ناونیشان=https://www.curioustem.org/stem-articles/did-you-know-some-jellyfish-glow?format=amp|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.curioustem.org}}</ref>'''(٪٥٠)ی''' لالەی دەریا دەتوانن ڕووناکی بەرهەم بهێنن کە لە تاریکیدا دەدرەوشێنەوە ئەم توانا سەرسوڕهێنەرە پێی دەوترێت “بریقەدار” یان “درەوشانەوەی زیندەوەری” لالەی دەریا بە شێوەیەکی سەرەکی بۆ بەرگری کردن لە ئاژەڵە دڕندەکان بەکاری دەهێنێت بۆ نموونە بۆ ترساندنی ئاژەڵە دڕندەکان و پێدانی کات بۆ هەڵاتن. ئەو ڕووناکییەی زیندەوەران دەتوانن بەرهەمی بهێنن بەهۆی کارلێکێکی کیمیاییەوە دروست دەبێت بۆ ئەوەی ئەم کاردانەوەیە ڕووبدات دەبێت هەڵگری گەردیلەیەک بن کە پێی دەوترێت '''لوسیفرین''' لەگەڵ یەکێک لەو دوو ئەنزیمە '''لوسیفیراز''' و '''فۆتۆپرۆتینی.''' کاتێک لوسیفرین بە شێوەیەکی کیمیایی لەگەڵ ئۆکسجین کارلێک دەکات وزە لە شێوەی ڕووناکی دەردەدات، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Bioluminescence: light in the dark|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-bioluminescence.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>باوترین ڕووناکی بەرهەم هێنان لە زەریادا سەوز و شینە چونکە ئەم درێژی شەپۆلانە زیاتر بەناو ئاودا دەڕۆن، هەندێک ماسی دەتوانن رووناکی سوور دروست بکەن. == پێکهاتەی لەشی == '''بەشی سەرەوەی لەشی''' لەشێوەی زەنگی شێوە چەتردایە، بەشی دەرەوەی چەترەکە بە exumbrella ناونراوە هەروەها بەشی ناوەوەی بە subumbrella ناونراوە، لالەی دەریای پێگەیشتوو دەتوانێ جەستەیەکی خڕ یان چوارگۆشەی هەبێت کە قۆچەکانی پێوەدەلکێن. [[پەڕگە:Cross section Olindias formosa en.svg|وێنۆک]] '''ناو و فرمانەکانیان:''' '''چینی دەرەوە'''-epidermis: ئۆکسجین هەڵدەمژێت و ڕێگە دەدات لە هەموو لەشدا بڵاو ببێتەوە،ئەمە ڕێگە بە جەلی ماسی دەدات بەبێ سییەکان، دڵ و خوێن بژی. '''چینی ناوەڕاست'''-mesoglea:ماددەیەکی جەلاتینی ئەستوورە کە زۆربەی لە ئاو پێکهاتووە لەگەڵ کۆلاجین و پرۆتین هەروەها بەرپرسە لە عەمبارکردنی ئۆکسجین بۆ ماوەیەکی درێژ و پاڵپشتی جەستە دەکات. '''چینی ناوەوە'''-gastrodermis: چینێکە لە بەشی خوارەوەی زەنگی لالەی دەریادا ئەرکی سەرەکی هەرسکردنە و یارمەتی ئاڵوگۆڕی گازەکان دەدات. '''کەلێنی گەدە'''-gastric cavity: شوێنی سەرەکی هەرسکردنی خۆراک و هەڵمژینی خۆراکەکانە، خواردن لە دەمدا تێدەپەڕێت و دەچێتە ناو کەلێنەکە، لەناو کەلێنی گەدە پەردەی خانە بە دەوری گەردیلەکانی خۆراکدا دەپێچێتەوە و پاشان دەیانباتە ناو کەلێنی ناوەوە. '''ئەندامی زاوزێ'''-Gonad: دەکەوێتە خوارەوەی گەدە، ڕژێنی زاوزێیە کە سپێرم لە نێر و هێلکە لە مێینەدا بەرهەم دەهێنێت. '''کەناڵەکانی نیوەتیرەیی'''-radial canal: ئەم سیستەمە لە کەناڵەکان خزمەت دەکات بۆ دابەشکردنی خۆراک بۆ بەشەکانی دەرەوەی لەشی. '''دەم'''-Mouth: لە ناو جەستەی زەنگییاندا کونێک هەیە کە دەمییەتی لە ڕێگەیەوە خواردن دەخۆن و پیسایش دەردەدەن. '''بەشی خوارەوەی لەشی''' قۆچەکانی Tentaclesهەیە: ٨هێشووی قۆچی کە هەر هێشوویەک لەوانەیە زیاتر لە ١٥٠ قۆچی هەبێت وەک بەرگری و چەکێکی بەهێز بۆ گرتنی نێچیر کاردەکەن. لە ناوەوەی قۆچەکاندا لالەی دەریا هەزاران خانەی پێوەدانی هەیە کە هەر یەکێکیان پێکهاتەیەکی تایبەتی تێدایە پێی دەوترێت کیسەی نێمەتسست '''٣٠''' جۆری جیاوازی هەیە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Spencer |یەکەم=Erin |ڕێکەوت=٢٦ی نیسانی ٢٠٢١|سەردێڕ=How Do Jellyfish Sting? |ناونیشان=https://oceanconservancy.org/blog/2021/04/26/nematocysts/ |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Ocean Conservancy |زمان=en}}</ref>ناوی ''“نێمەتسست-nematocysts'' بە مانای '''“کیسەی دەزوو”''' دێت کە وەسفی پێکهاتەکەی دەکات: بڕبڕەی تیژ بە لوولەیەکی درێژەوە بەستراوەتەوە لە کیسەیەکدا لەسەر ڕووی ئاژەڵەکە هەڵگیراوە، خانەی بچووکی پێوەدانن لە چەقۆی بچووک دەچن، چەکێکی خانەیی بەرچاون بۆ ڕاوکردن و بەرگری و هەندێ جار بۆ جوڵە بەکاردەهێنرێن. کیسەکان لە کەپسولێکی پەستانی پێک هاتوون کە دەزووێکی پێچراوەی وەک چەقۆ لەخۆ دەگرێت، کاتێک لالەی دەریا بە ئاماژەی کیمیایی یان میکانیکی هاندەدرێت واتە کاتێک هەست بە تێکچوونێکی جەستەیی یان کیمیایی دەکات پێکهاتەیەکی وەک سەرپۆش لەسەر ڕووی کەپسولەکە دەردەکەوێت کەپسولەکە بە تەقینەوە دەردەچێت و دەزووی پێچراوە دەردەهێنێت کە ئامانجەکە کون دەکات پاشان ژەهرەکە بەناو دەزووەکەدا تێدەپەڕێت و شانەکانی قوربانی ئیفلیج دەکات، بە خێرایی درێژ دەبێتەوە بە سوڕانەوەی ناوەوە بۆ دەرەوە لە پرۆسەیەک کە پێی دەوترێت هەڵگەڕانەوە دواتر دەزووەکە لە کیسەکە جیادەبێتەوە، دەزووی هەندێک لە کیسەکانی نێمەتسست نێچیری بچووک دەگرن بە پێچانەوەیان. [[پەڕگە:Nematocyst-discharge process.png|وێنۆک|هەنگاوەکانی دەرچوونی کیسەکانی نێمەتسست]] دەرچوونی کیسی نێمەتسست <ref>{{Cite journal|last=Beckmann|first=Anna|last2=Özbek|first2=Suat|date=2012|title=The nematocyst: a molecular map of the cnidarian stinging organelle|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22689365/#:~:text=During%20the%20discharge%20of%20nematocysts,potentially%20harmful%20also%20for%20humans.|journal=The International Journal of Developmental Biology|volume=56|issue=6-8|pages=577–582|doi=10.1387/ijdb.113472ab|issn=1696-3547|pmid=22689365}}</ref>بە یەکێک لە خێراترین پرۆسەکانی زیندەوەرزانی و میکانیکی سروشت ناسراوە کە لە ماوەی '''٣ میللی چرکەدا''' ڕوودەدات. ژەهری لالەی دەریا پێکهاتووە لە پۆرینەکانی پرۆتینی بەهێز (ژەهری پەردەی خانە)، پێپتیدەکانی ژەهراوی دەمار، چەوری چالاک و گەردیلە بچووکەکانی تر، هەموو ژەهرەکانی جەلی ماسی “'''پۆرین”'''ی تێدایە (<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Porins - MeSH - NCBI |ناونیشان=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/mesh/?term=%22Porins%22%5BMeSH+Terms%5D |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.ncbi.nlm.nih.gov}}</ref>پۆرینەکان گەردیلەی پرۆتینن کە لە بنەڕەتدا لە پەردەی دەرەوەی بەکتریای گرام نێگەتیڤ دۆزراونەتەوە) هێرش دەکاتە سەر خانەکانی ئەو کەسەی پێوەی دەدات، بەگوێرەی بڕ و ڕێژەی پۆرینەکان پێوەدانەکان دەبنە هۆی سوربوونەوە و هەڵئاوسان و نیشانەی جیاواز هەروەها <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=olivia.congdon@science.org.au |ڕێکەوت=٢٧ی ئازاری ٢٠١٩|سەردێڕ=All about jellyfish stings |ناونیشان=https://www.science.org.au/curious/people-medicine/all-about-jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Curious |زمان=en}}</ref>ژەهری لالەی دەریا کاریگەری لەسەر سیستەمە جۆراوجۆرەکانی جەستە هەیە وەک دڵ و کۆئەندامی هەناسەدان و لە هەندێک حاڵەتدا لەوانەیە ببێتە هۆی مردن. زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا قۆچیان هەیە، بەڵام هەموویان کیسی نێمەتسستی بەهێزیان نییە. '''قۆڵی دەمی'''-Oral arm: لەنێو زۆرێک لە قۆچەکانیان، هەندێک لالەی دەریا بەشێکیان هەیە کە پێی دەوترێت قۆڵی دەمی ئەم پاشکۆ درێژانە نێچیری گیراو دەگوازنەوە بۆ دەمی، کە بەزۆری دەکەونە بەشی خوارەوەی زەنگەکە. == سوڕی ژیانی == '''بەدرێژایی سووڕی ژیانیان دوو شێوەی جیاوازی جەستە وەردەگرێت: مێدوسا و پۆلیپ.''' مێدیوسا (بەپیتاندنی هێلکەکان) سپێرم و هێلکە بەرهەم دەهێنێت بۆ زاوزێ، پۆلیپ (بە لەبەرگرتنەوەی خۆیان) بە ناڕەگەزخوازی زاوزێ دەکات.[[پەڕگە:Reproductive cycle of jellyfish.jpg|وێنۆک]]'''قۆناغی یەکەم:''' مێدیوسای پێگەشتوو بە کۆمەڵی گەورە کۆدەبنەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Life Cycle of Jellyfish |ناونیشان=https://www.vims.edu/bayinfo/jellyfish/lifecycle/ |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Virginia Institute of Marine Science |زمان=en}}</ref>سپێرم و هێلکەی نەپیتێنراو بەردەدەن بۆ ناو ئاوی دەوروبەریان، کرداری پیتاندن ڕوودەدات و هێلکە پیتێنراوەکان جێدەهێڵرێن بۆ ئەوەی بە ئازادی لە تەوژمی زەریاکاندا بسوڕێنەوە، بەڵام هەندێک لالەی دەریا هەوڵی زیاتر دەدەن بۆ پاراستنی هێلکەکانیان، بۆ نموونە جەلی ماسی مانگ ڕێگە بە هێلکە پیتێنراوەکان دەدات بە قۆڵەکانی دەمی بنوسێن و بیانپارێزن تا ئەو کاتەی ئامادە دەبن بۆ ژیان لە قۆناغی داهاتووی ژیانیاندا. '''قۆناغی دووەم:''' ئەم هێلکە پیتێنراوانە گەشە دەکەن و دەبنە سپۆرێکی پلانکتۆنی کە پێی دەوترێت کرمۆکەی پلانولا، دەتوانێت بە ئازادی مەلە بکات و لە کرمێکی تەختی مایکرۆسکۆبی دەچێت کە بە مووی بچووک داپۆشراوە ڕێگە بە پلانولا دەدەن مەلە بکات، پلانولا بەردەوامە لە گەشەکردن و کاتێک گەورە بوو هەوڵ دەدات ڕووکەشێکی ڕەقی گونجاو بدۆزێتەوە تا پێوەی بنوسێت لە هەندێک حاڵەتدا تەنانەت لەوانەیە خۆیان بە ئاژەڵەکانی ترەوە ببەستنەوە بەتایبەتی جەستەی جەلی ماسی پێگەیشتوو، کاتێک شوێنێکی گونجاوی دۆزیەوە پلانولا دەچێتە '''قۆناغی سێیەم:''' دەگۆڕدرێن بۆ پۆلیپ، پۆلیپ دەتوانرێت وەک ئاژەڵێکی قەدی بچووک دابنرێت کە پێکهاتەیەکی لولەکی هەیە، سەرێکی لەسەر زەوی جێگیرە و لە بەشی سەرەوەی دەمی و قۆچەکانی دەوروبەرین، لەم قۆناغەدا سیستەمێکی هەرسکردنی تەواو گەشەسەندوی هەیە و قۆچەکانی دەتوانێت نێچیر بگرێت، زۆربەی کاتەکانی بەخواردن بەسەردەبات، بەگوێرەی جۆرەکەی پۆلیپەکان دەتوانن بۆ ماوەیەکی درێژ و چەند ساڵێک لەم قۆناغەدا بمێننەوە چاوەڕێ دەکەن تاکو هەلومەرج بۆ قۆناغی داهاتوو گونجاو دەبێت. '''قۆناغی چوارەم:''' کاتێک بارودۆخەکە نمونەیی بێت پۆلیپ دەست دەکات بە زاوزێ بە شێوەیەکی ناڕەگەزی بە لەبەرگرتنەوەی خۆی، پۆلیپەکە درێژ دەبێتەوە و چەند پارچەیەک پێکدەهێنێت کە لە کۆتاییدا گەشە دەکەن و ئاژەڵی سەربەخۆ یان پۆلیپی زیاتر دروست دەکەن، لەم پرۆسەیەدا پۆلیپ پێی دەوترێت سیفیستۆما. قۆناغی دواتر '''لە قۆناغی پێنج:''' کاتێک ئاو گەرم دەبێت پۆلیپەکان دەست دەکەن بە گەشەکردن و قۆچەکانی نامێنێت پێیان دەوترێت خونچەی پۆلیپ پاشان دەگۆڕێن بۆ سترۆبایلا ئەم پرۆسەیە پێی دەوترێت سترابلەیشن کە تێیدا دەگۆڕێت بۆ ئێفیرا و دەچێتە '''قۆناغی شەشەم:''' ئەم کۆپیە بچوکە ئێستا مەلەی ئازادە و پێی دەوترێت ئێفیرا (مێدیوسای پێنەگەشتوو)، لەگەڵ گەورەبوونی ئێفیرا بە خێرایی دەست دەکەن بە خواردنی پلانکتۆنەکانی تر و بەردەوام دەبن لە گەشەکردن زەنگەکەی شێوەی تایبەتی وەردەگرێت و قۆچەکان و قۆڵی دەمی گەشە دەکەن بۆ شێوە تایبەتەکانی ڕەگەزەکەی لە کۆتاییدا ئەم شێوە پێگەیشتووانە پێیان دەوترێت مێدیوسا. قۆناغی لالەی دەریای پێگەیشتوو واتە مێدیوسا ئەو قۆناغەیە کە زۆربەی خەڵک پێی دەڵێن “لالەی دەریا” لەگەڵ ئەوەشدا ئەمە تەنها بەشێکی زۆر بچووکی ژیانی لالەی دەریایە. == جۆرەکانی == '''زانایان ٢٠٠٠ جۆریان لە سەرانسەری جیهاندا دەستنیشان کردووە و لەو باوەڕەدان کە بەلایەنی کەمەوە ١٠٠٠ جۆری تر هێشتا نەدۆزراونەتەوە.''' [[پەڕگە:Lion's mane jellyfish in Gullmarn fjord at Sämstad 3.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی شێر]] '''١-جەلی ماسی شێر-'''lion's mane jellyfish: گەورەترین و درێژترین جۆری جەلی ماسییە، گەورەترین نموونەی ناسراو درێژی ١٢٠ پێ (٣٦.٥مەترە) لە سەرەوە تا خوارەوەی قۆچەکانی، کە نزیکەی ٢٣ پێ درێژترە لە درێژترین نەهەنگی شین کە تا ئێستا پێوانە کرابێت، بەمەش '''درێژترین ئاژەڵە''' کە تا ئێستا تۆمارکراوە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Freaky Facts About the Lion's Mane Jellyfish |ناونیشان=https://www.thoughtco.com/lions-mane-jellyfish-2291828 |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی شێر لە ناوچە ساردەکان دەژی لە باکووری ئۆقیانوسی ئارام هەروەها لە جەمسەری باکوور، زەریای ئەتڵەسی و کەناراوەکانی ئەوروپا، پلانکتۆن و ماسی و توێکڵی بچووک و تەنانەت جەلی ماسی تر دەخوات، چاوی نییە بۆیە پشت بە خانەکانی دەمار دەبەستێت بۆ هەستکردن و کاردانەوەی بەرامبەر مەترسی، پێوەدانی لەوانەیە ئازاربەخش بێت بەڵام بە دەگمەن کوشندەیە.[[پەڕگە:Moon Jelly (14962781613).jpg|وێنۆک|'''جەلی ماسی مانگ''']]'''٢-جەلی ماسی مانگ'''-Moon jelly: بەربڵاوترین و باوترین جۆرە کە واناونراوە بەهۆی شێوەکەیەوە بە ئاسانی دەناسرێتەوە زەنگێکی شەفافی هەیە گرنگترین بەشی جەلی مانگ پێکهاتەی شێوە ناڵی ئەسپە لە ناوەڕاستی زەنگەکەیدایە '''ئەندامەکانی زاوزێن''' ڕەنگییان پەمەیی یان پرتەقاڵییە هەروەها قۆچەکانی کورتن، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Ecology |یەکەم=Journal of Animal |ڕێکەوت=٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١|سەردێڕ=How and what do jellyfish see? |ناونیشان=https://animalecologyinfocus.com/2021/12/08/how-and-what-do-jellyfish-see/#:~:text=As%20an%20example,%20the%20moon,24%20eyes%20(Fig%201) |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animal Ecology in Focus |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی مانگ ٨ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان دوو چاوی سادەی هەیە، مەترسییەکی کەمی لەسەر مۆرڤ هەیە پێوەدانیان ئەوەندە بەهێز نییە کە بتوانێت پێستی مرۆڤ ببڕێت بۆیە دەستیان لێدەدرێت و سەلامەتن بەڵام ژەهریان هەیە وە توانای پێوەدانیشیان هەیە، کاتێک خۆراک سنووردار و کەم بێت جەلی ماسی مانگ دەتوانێ بچووک ببێتەوە بۆ دەیەکی قەبارەکەی بۆ پاشەکەوت کردنی وزە، ناوی زانستی '''''ئۆرێلیا ئۆریتا''''' یە “Aurelia aurita”. [[پەڕگە:Box jellyfish at Bakoven Rock DSC11031.JPG|وێنۆک|جەلی ماسی سندوق]] '''٣-جەلی ماسی سندوق'''-Box jellyfish: کوشندەترین جەلی ماسییە ناسراوە بە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٠|سەردێڕ=Box Jellyfish {{!}} National Geographic|ناونیشان=https://www.nationalgeographic.com/animals/invertebrates/facts/box-jellyfish|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animals|زمان=en}}</ref>“زەردەواڵەی دەریایی”، بەهۆی شێوەی لەشیانەوە ناونراون لە زەنگێکی شێوە سندوق دەچێت لەگەڵ کۆمەڵە قۆچەکان لە هەر سوچێکی زەنگەکەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=US Department of Commerce|یەکەم=National Oceanic and Atmospheric Administration|سەردێڕ=What is the most venomous marine animal?|ناونیشان=https://oceanservice.noaa.gov/facts/box-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=oceanservice.noaa.gov|زمان=EN-US}}</ref>دەردەکەون هەروەها ٤ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان ٦ چاوی هەیە دوو چاوی هاوێنە و چوار چاوی سادە بە کۆی گشتی ٢٤ چاوی هەیە هەندێک لەو چاوانە بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر ئاڵۆزن و هاوێنەیان هەیە، لە کاتێکدا جەلی ماسی لە ئاوی کەناری گەرم لە سەرانسەری جیهاندا دەژین بەڵام جۆرە کوشندەکان بەشێوەیەکی سەرەکی لە ناوچەی هیندۆ پاسیفیک و باکووری ئوسترالیا دەژین ئەمەش جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی دەگرێتەوە، ژەهری سندوقی جەلی ماسی یەکێکە لە کوشندەترین ژەهرەکان لە جیهاندا، ژەهری تێدایە کە هێرش دەکاتە سەر دڵ، کۆئەندامی دەمار و خانەکانی پێست. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Pain researchers find antidote to deadly box jellyfish sting|ناونیشان=https://www.sydney.edu.au/news-opinion/news/2019/05/01/pain-researchers-find-antidote-to-deadly-box-jellyfish-sting.html#:~:text=Each%20box%20jellyfish%20carries%20enough,arrest%20and%20death%20within%20minutes.|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=The University of Sydney|زمان=en-US}}</ref>ژەهری ئەوەندە هەڵدەگرێت کە زیاتر لە ٦٠ مرۆڤ بکوژێت لەوانەیە تووشی ئیفلیجی و جەڵدەی دڵیان بکات، نیشانەکانی پێوەدان بریتین لە ئازاری وەكو سووتان و قامچی لەسەر پێست هەروەها بە لایەنی کەمەوە ١٤ جۆری جەلی ماسی سندوق پێوەدانیان دەبێتە هۆی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی''<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=box jellyfish cause of irukandji syndrome - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=box%20jellyfish%20cause%20of%20irukandji%20syndrome&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>. • '''جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی'''-Chironex fleckeri''':''' گەورەترین جەلی ماسی سندوقییە کە قەبارەی لەشی دەگاتە یەک پێ و قۆچەکانی ئەستوورە و درێژییەکەی دەگاتە ١٠ پێ، بە ژەهراوی ترین ئاژەڵی دەریای دادەنرێت. • '''جەلی ماسی ئیرەکانجی'''- Irukandji jellyfish: جۆرێکی جەلی ماسی سندوقە و بچوکترین لالەی دەریایە لە جیهاندا، ناوی زانستی '''''کروکیا بارنێسی''''' یە “Carukia barnesi “. [[پەڕگە:Irukandji-jellyfish-queensland-australia.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی ئیرەکانجی لە دورگەی کوینزلاند لە ئوسترالیا]] زەنگەکەی قەبارەی بچوکە و ڕەنگی شەفافە زۆر قورسە لە ئاودا ببینرێت، زۆرجار شێوەی لاکێشەییان هەیە، تیرەی زەنگەکەی ١-٣ سانتیمەترە و درێژی قۆچەکانی لە چەند سانتیمەترێکەوە تا زیاتر لە یەک مەتر دەبێت، بە قەبارەی بچووک و پێوەدانی ژەهراوی ناسراوە. بەشێوەیەکی سەرەکی لە ئاوی گەرمدا دەژین بە درێژایی کەناراوەکانی باکووری ئوسترالیا بەتایبەتی لە دەریای مەرجان بە درێژایی کوینزلاند لەگەڵ بەشێک لە خولگەیی ئەتڵەسی و هیندی و زەریای هێمن. یەکێکە لە هۆکارەکانی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی'' <ref>{{Citation|last=Kong|first=Erwin L.|title=Irukandji Syndrome|date=2024|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562264/#:~:text=Irukandji%20syndrome%20is%20a%20painful,potentially%20life-threatening%20cardiac%20complications|work=StatPearls|place=Treasure Island (FL)|publisher=StatPearls Publishing|pmid=32965935|access-date=2024-10-03|last2=Nappe|first2=Thomas M.}}</ref>نیشانەکانی بریتین لە ئازاری زۆر، گرژبوونی ماسولکەکان، ڕشانەوە و بەرزی پەستانی خوێن. '''٤- جەلی ماسی تۆپ'''-Cannonball Jellyfish: بەهۆی شێوەی زەنگەکەی ناونراوە کە قەبارە مامناوەندە لە گوللەی تۆپ دەچێت وەک گومەز هەروەها ناسراوە بە جەلی ماسی سەری کەلەرم<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Cool Cannonball Jellyfish Facts|ناونیشان=https://www.thoughtco.com/cannonball-jellyfish-4770889|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo|زمان=en}}</ref> ناوە زانستییەکەی”''Stomolophus meleagris“.'' بە زەبەلاحی نەرم و نیان لە جیهانی جەلی ماسی ناونراوە، لە هاوتاکانی خۆی جیا دەکاتەوە بە زەنگێکی پتەو، نەرم و بەهێز کە پانییەکەی ٧-١٠ ئینجە و بەرزییەکەی نزیکەی ٥ ئینج دەبێت، ڕەنگی زەنگەکە بە گشتی سپییە، لێوارەکەی زۆرجار ڕەنگی قاوەیی سوورباوە، جەلی ماسی تۆپ لە زەریای هێمن ڕەنگیان شینە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17451000.2021.1887495#:~:text=The%20cannonball%20jellyfish%20Stomolophus%20meleagris,patterns%20on%20the%20umbrella%20surface|ڕەوشی ناونیشان=live}}</ref>. قۆچی درێژی نییە لەجیاتی ئەوە کۆمەڵێک باڵی دەمی هەیە کە بە دەوری دەمیدا درێژ دەبنەوە، کاردەکەن بۆ جوڵاندنی و یارمەتیدانی بۆ گرتنی نێچیر. گۆشتخۆرێکە هێلکەی ماسی و کرمۆکەی ماسی و کرمۆکەی پلانکتۆنی نەرم و هێلکە شەیتانۆکەکان دەخوات هەروەها بە مژین ئاو دەخواتەوە کاتێک زەنگەکەی گرژ دەبێت. لەکاتێکدا زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا پشت بە شەپۆلەکان و بـا دەبەستن بۆ جوڵە، بەڵام جەلی ماسی تۆپ قۆڵی دەمی خۆی بەکار دەهێنێت بۆ مەلەکردن وە دەتوانێت هەست بە ڕووناکی، هێزی کێشکردن و بەرکەوتن بکات.[[پەڕگە:Cannonball jellyfish washed ashore near Ramp 59. It's not common to see Cannonball Jellyfish around this time of year - this one may have been cold-stunned. (51759006613).jpg|وێنۆک|جەلی ماسی تۆپ]] لالەی دەریای تۆپ لە جۆگەکان و بەدرێژایی کەناراوەکانی کەنداوی مەکسیک، ئۆقیانووسی ئەتڵەسی و ئۆقیانووسی ئارام، ڕۆژئاوای ئەتڵەسی، لە نیو ئینگلاند تا بەرازیل، لە ڕۆژهەڵاتی زەریای هێمن لە کالیفۆرنیاوە تا ئیکوادۆر و لە ڕۆژئاوای زەریای هێمن لە دەریای ژاپۆنەوە تا دەریای باشووری چیندا دەژین، لە ئاوی سوێری خولگەیی بۆ نیمچە خولگەیی گەشە دەکات لەگەڵ پلەی گەرمی لە دەوروبەری ٧٤ پلەی فەهرنهایت. بە وشککراوی وەک خۆراکی پڕ پرۆتین و دەرمانی تەقلیدی لە ئاسیادا خواستی لەسەرە، لە کاتێکدا جەلی ماسی تۆپ دەتوانێت ژەهر دەربکات، هەرچەندە پێوەدانەکەی بە شێوەیەکی ئاسایی سووکە بەڵام هێشتا ئامۆژگاری دەکرێت ئاگادار بیت لە حاڵەتە دەگمەنەکانی پێوەدانی ئەو ژەهرەی لێوەی دەردەچێت دەبێتە هۆی کێشەی دڵ لە مرۆڤ و ئاژەڵدا. '''٥- جەلی ماسی شین'''-Blue jellyfish: بە ئاگری شین ناسراوە بەزۆری لە دەوروبەری ئاوەکانی بەریتانیا دەژی لە بەشەکانی دیکەی ئەوروپا و لە کەناراوەکانی ئیرلەندا، دەریای باکور و بەدرێژایی کەناری ڕۆژئاوای سکۆتلەندا لە هاوین و پایزدا دەبینرێن، ناوی زانستی “''Cyanea Lamarckii''” یە. [[پەڕگە:Blue jellyfish in Brofjorden at Sandvik 5 - cropped.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی شین]]زەنگێکی شێوە گومەزی هەیە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue jellyfish {{!}} The Wildlife Trusts |ناونیشان=https://www.wildlifetrusts.org/wildlife-explorer/marine/jellyfish/blue-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=www.wildlifetrusts.org |زمان=en}}</ref>قۆچەکانی چزوودارن و چوار قۆڵی دەمی گەورە کە چرچی و شەپۆلی زۆریان هەیە، ڕەنگی زەنگەکەی بەپێی تەمەن و پێگەشتنی دەگۆڕێت لە سەرەتاکانی تەمەنی بێ ڕەنگە و شەفافە بە تایبەت دەوروبەری لێوارەکانی زەنگەکەی، کاتێک پێدەگات لە تەمەنی گەورەیدا ڕەنگی باوی شینە ڕەنگەکانی تری وەکو مۆر، زەرد، پرتەقاڵی، وەنەوشەیی یان سپی. ئەوانەی ڕەنگیان زەردترە (گەنجترن) بە ئاسانی تێکەڵ دەبن لەگەڵ جەلی ماسی شێر بەڵام بچووکترن و زەنگێکی شینیان هەیە کە هێڵی نیوەتیرەیی لە ڕێگەیەوە دەبینرێت، تەمەنی بەنزیکەی یەک ساڵە. خۆراکی جەلی ماسی شین وەکو زۆربەی جۆرەکانی تری لالەی دەریا فیتۆپلانکتۆن و <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue Jelly (Cyanea lamarckii) |ناونیشان=https://www.inaturalist.org/taxa/447777-Cyanea-lamarckii |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=iNaturalist |زمان=en}}</ref>زۆپلانکتۆن و هێلکە و کرمۆکی ئاژەڵە ئاوییەکانی تری وەک ماسییە هەروەها قۆچەکانیان بەکاردەهێنن کە کیسەکانی نێمەتسستی تێدایە نەک تەنها بۆ گرتنی نێچیرەکانیان بەڵکو بۆ خۆپاراستن لە ئاژەڵە دڕندەکانیش، توانای پێوەدانی هەیە و دەست لێدان سەلامەت نییە، پێوەدانی دەبێتە هۆی ئازاری زۆری ماسولکەکان، سکچوون، پشت ئێشە، ئازاری گەدە و لە هەندێ حاڵەتدا دەبنە هۆی مردن. == نیشانەکانی پێوەدان و چارەسەر == '''نیشانەکانی پێوەدانی:''' نیشانەکانی پێوەدانی بەندە بە جۆری ئەو جەلی ماسیەی کە بەرکەوتنت لەگەڵدا کردووە، ئەگەر پێوەدانێکی بچووکی جەلی ماسی هەبێت لەوانەیە هەست بە ئازارێکی سووک، خوران، سوتان بکەیت، لەسەر پێستت لەوانەیە پەڵەی وەک لیر و پەڵەی سوور، مۆر یان قاوەیی دەربکەوێت. [[پەڕگە:Jellyfish dermatitis case1 abdominal skin lateral.jpg|وێنۆک]] پێوەدانی جەلی ماسی مەترسیدارتر زیانی گەورەتر دەبێت، پێویستە دەستبەجێ داوای یارمەتی پزیشکی بکەی ئەگەر ئەم نیشانانە دەرکەوتن: •سەختی هەناسەدان •ئازاری سنگ •گرژبوونی ماسولکەکان •سڕبوون •ڕشانەوە •قورسی قوتدان •ئارەقکردنی زۆر '''چارەسەرەکان:''' چارەسەری پێوەدانی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings - Diagnosis and treatment - Mayo Clinic |ناونیشان=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/jellyfish-stings/diagnosis-treatment/drc-20353290 |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.mayoclinic.org}}</ref>بریتییە لە چارەسەری سەرەتایی و چارەسەری پزیشکی. '''چاودێری فریاگوزاری سەرەتایی لە ماڵەوە''' زۆربەی پێوەدانی جەلی ماسی بەم شێوەیە چارەسەر دەکرێت: ١- بە موکێشێک قۆچەکانی بە وریاییەوە لێبکەرەوە. ٢- شوێنی پێوەدانەکە بە سرکە بۆ ماوەی ٣٠ چرکە بشۆ، سرکە سەلامەت و کاریگەرە بۆ هەموو جۆرەکانی پێوەدانی لالەی دەریا، بە خێرایی هەزاران خانەی بچووکی پێوە نەگیراو ڕادەگرێت کە لەسەر ڕووی پێست بەجێماون پاش بەرکەوتنی قۆچەکان.(ئەگەر سرکە بەردەست نەبوو، دەتوانرێت شوێنی پێوەدانەکە بە ئاوی زەریا بشۆرێت). ''ئاگاداربە: ئاوی سازگار و کهول بەکارمەهێنە بۆ شوێنی پێوەدانەکە.'' ٢- پێویستە شوێنی پێوەدانەکە لە ئاوی گەرمدا تەڕ بکەیت بۆ ماوەی (٢٠-٤٥ خولەک)، پلەی گەرمی ئاوەکە دەبێت نزیکەی (٤٢-٤٥ پلەی سەدیی) بێت. ٣- شوێنی پێوەدانەکە بپارێزە و مەیخشێنە لە لمدا، هیچ پەستانێک مەخەرە سەری و مەیڕوشێنە. ٤- پاش خوساندنی لە ئاوی گەرمدا، دژە هیستامین یان کرێمی ستیرۆید وەک کرێمی کۆرتیزۆن بەکار بهێنە، ئەمە یارمەتیدەر دەبێت بۆ چارەسەرکردنی ئازار و خوران، هەروەها دەتوانیت پاکەتی سەهۆڵ یان ئاوی گەرم بەکار بهێنیت بۆ کەمکردنەوەی ئازار و هەڵئاوسان. '''چارەسەری پزیشکی لە نەخۆشخانە:''' هەندێک <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings Information {{!}} Mount Sinai - New York |ناونیشان=https://www.mountsinai.org/health-library/poison/jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Mount Sinai Health System |زمان=en-US}}</ref>پشکنین ئەنجام دەدەن لەوانە پشکنینی میز، خوێن و تیشکی سنگ هەروەها پێوانی ڕێژەی لێدانی دڵ، هەناسەدان، پلەی گەرمی و پەستانی خوێن دەکەن لە ئەگەری هەبونی هەر کێشەیەک چارەسەر دەکرێن. ئەو دەرمانانەی پزیشک بەکاری دەهێنێت ئەمانە لەخۆ دەگرێت: '''•ئازارشکێنەکان:''' یارمەتیدەر دەبن بۆ کەمکردنەوەی ئازار. '''•دژە ڤێنین:''' دژە ڤێنین یارمەتیدەر دەبێت بۆ پێچەوانەکردنەوەی کاریگەری ژەهر. دژە ژەهری سندوقی جەلی ماسی بەو کەسانە دەدرێت کە نەخۆش دەکەون دوای پێوەدانیان لەلایەن سندوقی جەلی ماسی هەروەها بۆ ئەو کەسانە بەکاردێت کە ئازاری زۆریان هەیە و بە دەرمانی ئازارشکێن کۆنتڕۆڵ ناکرێت. '''•دژە هیستامین:''' دژە هیستامینەکان یارمەتیدەر دەبن لە کەمکردنەوەی خوران و لیر. زۆربەی پێوەدانی لالەی دەریا دوای چەند کاتژمێرێک کەسەکە چاک دەبێتەوە، بەڵام هەندێک پێوەدان دەبێتە هۆی وروژاندنی پێست یان لیر کە چەند هەفتەیەک دەخایەنێت، پێوەدانی جۆرە مەترسیدارەکان لە ماوەی ٤-٤٨ کاتژمێردا دەبێتە هۆی مردن، هەندێک پێوەدانی سندوقی جەلی ماسی دەتوانێت مرۆڤ لە ماوەی چەند خولەکێکدا بکوژێت. '''<big>خۆپاراستن:</big>''' ١- مەلە مەکە لە ناو ئاوێکدا کە لەوانەیە جەلی ماسی تێدابێت و لۆشنی پارێزەر بەکاربهێنە. ٢- جلی پارێزەر بپۆشە. ٣- هەرگیز دەست لە جەلی ماسی مەدە، تەنانەت ئەگەر مردبێت هێشتا دەتوانێ پێوەت بدات چونکە پێکهاتەی خانەکانی کیسەکانی نێمەتسست بۆ ماوەیەکی درێژ پاش مردنی لالەی دەریا هەر دەمێننەوە. == سودەکانی == '''سەرچاوەی خۆراکی:''' لە هەزاران جۆر لالەی دەریا لە سەرانسەری جیهاندان تەنها '''١١''' جۆر دۆزراونەتەوە کە شیاون بۆ خواردن بۆنمونە جەلی ماسی مانگ، وەک پێکهاتەیەک لە خواردنە جۆراوجۆرەکاندا بەکاردەهێنرێن، لە وڵاتانی ڤێتنام، ژاپۆن، چین و کۆریا دەخورێن، چەندین جۆری خواردن دەتوانرێت بە جەلی ماسی ئامادە بکرێت لەوانە زەڵاتە، سوشی بەگشتی لە هەندێک وڵاتی ئاسیا بە خواردنێکی خۆش دادەنرێت. تایبەتمەندی خۆراکی زۆر باشی هەیە، کابۆهیدرات و کالۆری کەمە بەمەش دەبێتە هەڵبژاردەیەکی پەسەند بۆ دابەزاندنی کێش، سەرچاوەیەکی باشی توخمە سەرەکیەکان، دژە ئۆکسیدەکان، کانزاکان و خۆراکە گرنگەکانی دیکەیە. سەرەڕای ئەوەش، سەرچاوەیەکی زۆر باشە بۆ پرۆتین کە یارمەتیدەرە بۆ پاراستنی تەندروستی ماسولکەکان لەکاتی ڕێجیمدا هەروەها دەوڵەمەندە بە ترشە ئەمینی کە بەشێکی دانەبڕاوەیە لە گەشەکردن و چاککردنەوەی خانەکان، تایبەتمەندی دژە ئۆکسیدیان زۆرە کە ڕێگە لە زیانی خانەکان دەگرێت و فشاری ئۆکسجین کەم دەکاتەوە و مەترسی نەخۆشییە درێژخایەنەکان کەم دەکاتەوە ئەم دژە ئۆکسیدە بەهێزانە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە بەهێزکردنی تەندروستی گشتی لە ڕێگەی بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری و کەمکردنەوەی هەوکردن، بوونی ترشە چەوری “ئۆمیگا ٣” وایان لێدەکات خۆراکی تەندروستتر بن چونکە ترشە چەورییەکانی “ئۆمیگا ٣” ڕێگری لە چەوری دەکەن بە درێژایی دیواری خوێنبەرەکان و یارمەتیدەرن بۆ ڕێگرتن لە نەخۆشییەکانی دڵ. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Chuka Kurage Which Popular for Japanese People of Different Material Seasoned Jellyfish with Sesame Oil Suppliers - Quotation - Yangqi|ناونیشان=https://m.sushiseafood.com/seasoning-cephalopod/seasoning-jellyfish/chuka-kurage-which-popular-for-japanese.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=m.sushiseafood.com|زمان=en}}</ref>[[پەڕگە:Chuka kurage(jellyfish) 2014.jpg|وێنۆک]] <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢|سەردێڕ=Jellyfish: Benefits, Nutritional Value, Side Effects & Recipes|ناونیشان=https://www.healthifyme.com/blog/jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=HealthifyMe}}</ref>یەک کوپ (٥٨گرام) جەلی ماسی وشک پێکهاتووە لە: کالۆری: ٢١ پرۆتین: ٣ گرام چەوری: ١ گرام سیلینیۆم: ٪٤٥ ی بەهای ڕۆژانە کۆلین: ٪١٠ی DV ئاسن: ٪٧ی DV '''سەرچاوەی دەرمان:''' دەوڵەمەندە بە کۆلاجین کە پرۆتینێکی گرنگە پاڵپشتی نەرمی پێست، تەندروستی جومگەکان، چاککردنەوەی شانەکان دەکات و پێکهاتەیەکی سەرەکییە بۆ پاراستنی پێست و یارمەتیدەرە بۆ چاکبوونەوەی برینەکان. ژەهری لالەی دەریا بە سەرچاوەیەکی سەرنجڕاکێش دادەنرێت لە پەرەپێدانی دەرمانی نوێ بۆ چارەسەری نەخۆشییە جۆراوجۆرەکان. لەکاتی ڕاماڵین بەناو ئاودا لالەی دەریا پەناگە و پاراستن بۆ هەندێک جۆری ماسی دابین دەکات و وایان لێدەکات خۆیان لە ئاژەڵە دڕندەکان بشارنەوە.{{تووڵی دەروازە|گیانلەبەران|کۆمەڵگا|ئاو|مێژوو}} {{پۆلی کۆمنز|Scyphozoa}} == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} pcluqo7zhr0bh7ukloys4rs85u06drf 1374292 1374291 2024-10-31T12:55:52Z شەمە 64521 1374292 wikitext text/x-wiki [[پەڕگە:Stranded jellyfish - geograph.org.uk - 6286168.jpg|وێنۆک|دەرکەوتنی لالەی دەریا لە نزیک کەناراوەکان]]'''لالەی دەریا''' یان '''جەلی ماسی''' (بە ئینگلیزی jellyfish-fish jellies) زیاتر لە ٥٠٠ ملیۆن ساڵە بونیان هەیە بەمەش<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Five jaw-dropping facts about jellyfish|ناونیشان=https://www.oneearth.org/five-jaw-dropping-facts-about-jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=One Earth|زمان=en}}</ref> لە دایناسۆرەکان کۆنترن،لە سەرانسەری جیهاندا لە تەنکاوەکانی کەنار دەریاوە تا قوڵایی زەریاکان و لە ئاوی سوێر و سازگاریشدا دەژین هەروەها کۆنترین گیانداری فرەئەندامن، ناوی جەلی ماسی لە ساڵی '''١٧٩٦'''ـەوە بەکار دەهێنرێت بەڵام سەرەڕای ناوەکەیان لە ڕاستیدا '''ماسی نین''' ئەوان بێبڕبڕەکانن واتە بڕبڕەی پشتیان نییە. پۆلێنکراوە لە پۆلی ''نایدەریا'' بە مانای ''دەزووی پێوەدان'' دێت، لالەی دەریا '''(٪٩٥-٩٨)'''ی لەشی لە ئاو پێکدێت هەروەها دڵ، ئێسک، خوێن،<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=What is a jellyfish?|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-a-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>سییەکان و ناوەندی مێشکییان نییە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=nervous system in jellyfish - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=nervous%20system%20in%20jellyfish&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>لە جیاتی مێشک کۆمەڵێک دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''تۆڕی دەماری''' یان '''ئەڵقەی دەماری''' ئەم تۆڕە دەمارییە یارمەتییان دەدات بۆ دۆزینەوەی گۆڕانکاری لەو ژینگەیەی تێیدا دەژین لەوانە پلەی گەرمی، هێزی کێشکردن، سوێری ئاو، چڕبوونەوەی ئۆکسجین، لەرینەوە و تەوژم، ئەم دەمارانە وا دادەنرێت کە ڕێکخەری سەرەکی کردارەکانی جەلی ماسین، هەروەها کۆمەڵێک کۆتایی دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''ڕۆپالیا''' دیارترین پێکهاتەی هەستی لالەی دەریایە دەمارەخانە و خانەی کێشکردن و خانەی وەرگری ڕووناکی تێدایە و پێکهاتەی تایبەت بۆ هەستکردن بە ڕووناکی (خاڵی چاو) و جوڵە یان ئاراستە بە گوێرەی هێزی کێشکردن لەخۆدەگرێت. چاوی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=UCL |سەردێڕ=Question of the Week: Why do box jellyfish have eyes? {{!}} UCL Researchers in Museums |ناونیشان=https://blogs.ucl.ac.uk/researchers-in-museums/2018/05/10/question-of-the-week-why-do-box-jellyfish-have-eyes/#:~:text=And%20not%20just%20one%20or,obstacles,%20and%20responding%20to%20light |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=blogs.ucl.ac.uk |زمان=en-US}}</ref>دەکەونە ڕۆپالیاوە لە دەوری خوارەوەی زەنگەکەی، بەگشتی چوار جۆری جیاواز چاویان هەیە هەر جۆرێک بۆ مەبەستێک بەکاردێت، دوو جۆری چاو توانای دروستکردنی وێنەیان هەیە لە کاتێکدا دوو جۆرەکەی تر یارمەتیدەرن لە مەلەکردن و خۆلادان لە بەربەستەکان و وەڵامدانەوەی ڕووناکی. سەرەتایترین کۆمەڵە تەنها ئاستی ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام کۆمەڵێک چاو ئاڵۆزترە و دەتوانێت ڕەنگ و قەبارەی تەنەکان بدۆزێتەوە. [[پەڕگە:Cubozoa sistema visuale nella Tripedalia cystophora.png|وێنۆک|<ref>{{بیرخستنەوەی وێب |last=ourworldunderthewaves |first=Author |ڕێکەوت=2017-10-31 |سەردێڕ=Box Jellyfish- For your eyes only |ناونیشان=https://ourworldunderthewaves.com/2017/10/31/first-blog-post/ |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=Our world under the waves |زمان=en}}</ref>چاوەکانی سندوقی جەلی ماسی]]هەندێکیان<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=٢١ی حوزەیرانی ٢٠١٧|سەردێڕ=6 things you may not know about jellyfish |ناونیشان=https://www.pbs.org/newshour/science/6-things-may-not-know-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=PBS News |زمان=en-us}}</ref> بە سادەی خاڵی چاویان هەیە کە تەنیا ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام هەندێکی تر لەوانە جەلی ماسی سندوق سیستەمێکی بینایی ئاڵۆزتریان هەیە کە پڕە لە هاوێنە، تۆڕی چاو و کۆرنیا، دەتوانن وێنەی لێڵ ببینن، چاوە ئاڵۆزەکان نەک تەنها ئامرازێکن بۆ گەڕان بە ژینگەی خۆیان، بەڵکو لە هەندێک حاڵەتدا ڕێگە بە لالەی دەریا دەدەن هێزی کێشکردن بدۆزنەوە. لالەی دەریا بەپێی جۆرەکەیان ڕەنگیشیان جیاوازە کە بێ ڕەنگ و شەفافن یان دەتوانن ڕەنگی خۆیان بگۆڕن باوترین ڕەنگیانی زەرد، مۆر، پەمەی، شینە. قەبارەی بەگشتی زەنگەکە لەوانەیە کەمتر لە ئینجێک یان زیاتر لە پێیەک درێژ بێت تیرەی هەندێک جۆریان دەگاتە حەوت پێ، درێژی قۆچەکانی بەپێی جۆرەکەی جیاوازە هەندێک جەلی ماسی درێژی قۆچەکانی زیاتر لە ١٠٠ پێ دەبێت. ئەو جەلی ماسیانەی وەک سەری دەرزی بچووکن تەنها دەتوانن پلانکتۆن بخۆن کە بوونەوەری بچووک و سەرئاو کەوتوون، جەلی ماسی گەورەتر سەرچاوەی خۆراکی گەورەتری وەک ماسی و ڕۆبیان و قرژاڵ ڕاو دەکات. [[پەڕگە:False twins -jellyfishes ( -cc ) (3969242721).jpg|وێنۆک|درەوشانەوەى لە تاریکیدا]]نزیکەی <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Did you know some jellyfish glow?|ناونیشان=https://www.curioustem.org/stem-articles/did-you-know-some-jellyfish-glow?format=amp|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.curioustem.org}}</ref>'''(٪٥٠)ی''' لالەی دەریا دەتوانن ڕووناکی بەرهەم بهێنن کە لە تاریکیدا دەدرەوشێنەوە ئەم توانا سەرسوڕهێنەرە پێی دەوترێت “بریقەدار” یان “درەوشانەوەی زیندەوەری” لالەی دەریا بە شێوەیەکی سەرەکی بۆ بەرگری کردن لە ئاژەڵە دڕندەکان بەکاری دەهێنێت بۆ نموونە بۆ ترساندنی ئاژەڵە دڕندەکان و پێدانی کات بۆ هەڵاتن. ئەو ڕووناکییەی زیندەوەران دەتوانن بەرهەمی بهێنن بەهۆی کارلێکێکی کیمیاییەوە دروست دەبێت بۆ ئەوەی ئەم کاردانەوەیە ڕووبدات دەبێت هەڵگری گەردیلەیەک بن کە پێی دەوترێت '''لوسیفرین''' لەگەڵ یەکێک لەو دوو ئەنزیمە '''لوسیفیراز''' و '''فۆتۆپرۆتینی.''' کاتێک لوسیفرین بە شێوەیەکی کیمیایی لەگەڵ ئۆکسجین کارلێک دەکات وزە لە شێوەی ڕووناکی دەردەدات، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Bioluminescence: light in the dark|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-bioluminescence.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>باوترین ڕووناکی بەرهەم هێنان لە زەریادا سەوز و شینە چونکە ئەم درێژی شەپۆلانە زیاتر بەناو ئاودا دەڕۆن، هەندێک ماسی دەتوانن رووناکی سوور دروست بکەن. == پێکهاتەی لەشی == '''بەشی سەرەوەی لەشی''' لەشێوەی زەنگی شێوە چەتردایە، بەشی دەرەوەی چەترەکە بە exumbrella ناونراوە هەروەها بەشی ناوەوەی بە subumbrella ناونراوە، لالەی دەریای پێگەیشتوو دەتوانێ جەستەیەکی خڕ یان چوارگۆشەی هەبێت کە قۆچەکانی پێوەدەلکێن. [[پەڕگە:Cross section Olindias formosa en.svg|وێنۆک]] '''ناو و فرمانەکانیان:''' '''چینی دەرەوە'''-epidermis: ئۆکسجین هەڵدەمژێت و ڕێگە دەدات لە هەموو لەشدا بڵاو ببێتەوە،ئەمە ڕێگە بە جەلی ماسی دەدات بەبێ سییەکان، دڵ و خوێن بژی. '''چینی ناوەڕاست'''-mesoglea:ماددەیەکی جەلاتینی ئەستوورە کە زۆربەی لە ئاو پێکهاتووە لەگەڵ کۆلاجین و پرۆتین هەروەها بەرپرسە لە عەمبارکردنی ئۆکسجین بۆ ماوەیەکی درێژ و پاڵپشتی جەستە دەکات. '''چینی ناوەوە'''-gastrodermis: چینێکە لە بەشی خوارەوەی زەنگی لالەی دەریادا ئەرکی سەرەکی هەرسکردنە و یارمەتی ئاڵوگۆڕی گازەکان دەدات. '''کەلێنی گەدە'''-gastric cavity: شوێنی سەرەکی هەرسکردنی خۆراک و هەڵمژینی خۆراکەکانە، خواردن لە دەمدا تێدەپەڕێت و دەچێتە ناو کەلێنەکە، لەناو کەلێنی گەدە پەردەی خانە بە دەوری گەردیلەکانی خۆراکدا دەپێچێتەوە و پاشان دەیانباتە ناو کەلێنی ناوەوە. '''ئەندامی زاوزێ'''-Gonad: دەکەوێتە خوارەوەی گەدە، ڕژێنی زاوزێیە کە سپێرم لە نێر و هێلکە لە مێینەدا بەرهەم دەهێنێت. '''کەناڵەکانی نیوەتیرەیی'''-radial canal: ئەم سیستەمە لە کەناڵەکان خزمەت دەکات بۆ دابەشکردنی خۆراک بۆ بەشەکانی دەرەوەی لەشی. '''دەم'''-Mouth: لە ناو جەستەی زەنگییاندا کونێک هەیە کە دەمییەتی لە ڕێگەیەوە خواردن دەخۆن و پیسایش دەردەدەن. '''بەشی خوارەوەی لەشی''' قۆچەکانی Tentaclesهەیە: ٨هێشووی قۆچی کە هەر هێشوویەک لەوانەیە زیاتر لە ١٥٠ قۆچی هەبێت وەک بەرگری و چەکێکی بەهێز بۆ گرتنی نێچیر کاردەکەن. لە ناوەوەی قۆچەکاندا لالەی دەریا هەزاران خانەی پێوەدانی هەیە کە هەر یەکێکیان پێکهاتەیەکی تایبەتی تێدایە پێی دەوترێت کیسەی نێمەتسست '''٣٠''' جۆری جیاوازی هەیە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Spencer |یەکەم=Erin |ڕێکەوت=٢٦ی نیسانی ٢٠٢١|سەردێڕ=How Do Jellyfish Sting? |ناونیشان=https://oceanconservancy.org/blog/2021/04/26/nematocysts/ |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Ocean Conservancy |زمان=en}}</ref>ناوی ''“نێمەتسست-nematocysts'' بە مانای '''“کیسەی دەزوو”''' دێت کە وەسفی پێکهاتەکەی دەکات: بڕبڕەی تیژ بە لوولەیەکی درێژەوە بەستراوەتەوە لە کیسەیەکدا لەسەر ڕووی ئاژەڵەکە هەڵگیراوە، خانەی بچووکی پێوەدانن لە چەقۆی بچووک دەچن، چەکێکی خانەیی بەرچاون بۆ ڕاوکردن و بەرگری و هەندێ جار بۆ جوڵە بەکاردەهێنرێن. کیسەکان لە کەپسولێکی پەستانی پێک هاتوون کە دەزووێکی پێچراوەی وەک چەقۆ لەخۆ دەگرێت، کاتێک لالەی دەریا بە ئاماژەی کیمیایی یان میکانیکی هاندەدرێت واتە کاتێک هەست بە تێکچوونێکی جەستەیی یان کیمیایی دەکات پێکهاتەیەکی وەک سەرپۆش لەسەر ڕووی کەپسولەکە دەردەکەوێت کەپسولەکە بە تەقینەوە دەردەچێت و دەزووی پێچراوە دەردەهێنێت کە ئامانجەکە کون دەکات پاشان ژەهرەکە بەناو دەزووەکەدا تێدەپەڕێت و شانەکانی قوربانی ئیفلیج دەکات، بە خێرایی درێژ دەبێتەوە بە سوڕانەوەی ناوەوە بۆ دەرەوە لە پرۆسەیەک کە پێی دەوترێت هەڵگەڕانەوە دواتر دەزووەکە لە کیسەکە جیادەبێتەوە، دەزووی هەندێک لە کیسەکانی نێمەتسست نێچیری بچووک دەگرن بە پێچانەوەیان. [[پەڕگە:Nematocyst-discharge process.png|وێنۆک|هەنگاوەکانی دەرچوونی کیسەکانی نێمەتسست]] دەرچوونی کیسی نێمەتسست <ref>{{Cite journal|last=Beckmann|first=Anna|last2=Özbek|first2=Suat|date=2012|title=The nematocyst: a molecular map of the cnidarian stinging organelle|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22689365/#:~:text=During%20the%20discharge%20of%20nematocysts,potentially%20harmful%20also%20for%20humans.|journal=The International Journal of Developmental Biology|volume=56|issue=6-8|pages=577–582|doi=10.1387/ijdb.113472ab|issn=1696-3547|pmid=22689365}}</ref>بە یەکێک لە خێراترین پرۆسەکانی زیندەوەرزانی و میکانیکی سروشت ناسراوە کە لە ماوەی '''٣ میللی چرکەدا''' ڕوودەدات. ژەهری لالەی دەریا پێکهاتووە لە پۆرینەکانی پرۆتینی بەهێز (ژەهری پەردەی خانە)، پێپتیدەکانی ژەهراوی دەمار، چەوری چالاک و گەردیلە بچووکەکانی تر، هەموو ژەهرەکانی جەلی ماسی “'''پۆرین”'''ی تێدایە (<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Porins - MeSH - NCBI |ناونیشان=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/mesh/?term=%22Porins%22%5BMeSH+Terms%5D |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.ncbi.nlm.nih.gov}}</ref>پۆرینەکان گەردیلەی پرۆتینن کە لە بنەڕەتدا لە پەردەی دەرەوەی بەکتریای گرام نێگەتیڤ دۆزراونەتەوە) هێرش دەکاتە سەر خانەکانی ئەو کەسەی پێوەی دەدات، بەگوێرەی بڕ و ڕێژەی پۆرینەکان پێوەدانەکان دەبنە هۆی سوربوونەوە و هەڵئاوسان و نیشانەی جیاواز هەروەها <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=olivia.congdon@science.org.au |ڕێکەوت=٢٧ی ئازاری ٢٠١٩|سەردێڕ=All about jellyfish stings |ناونیشان=https://www.science.org.au/curious/people-medicine/all-about-jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Curious |زمان=en}}</ref>ژەهری لالەی دەریا کاریگەری لەسەر سیستەمە جۆراوجۆرەکانی جەستە هەیە وەک دڵ و کۆئەندامی هەناسەدان و لە هەندێک حاڵەتدا لەوانەیە ببێتە هۆی مردن. زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا قۆچیان هەیە، بەڵام هەموویان کیسی نێمەتسستی بەهێزیان نییە. '''قۆڵی دەمی'''-Oral arm: لەنێو زۆرێک لە قۆچەکانیان، هەندێک لالەی دەریا بەشێکیان هەیە کە پێی دەوترێت قۆڵی دەمی ئەم پاشکۆ درێژانە نێچیری گیراو دەگوازنەوە بۆ دەمی، کە بەزۆری دەکەونە بەشی خوارەوەی زەنگەکە. == سوڕی ژیانی == '''بەدرێژایی سووڕی ژیانیان دوو شێوەی جیاوازی جەستە وەردەگرێت: مێدوسا و پۆلیپ.''' مێدیوسا (بەپیتاندنی هێلکەکان) سپێرم و هێلکە بەرهەم دەهێنێت بۆ زاوزێ، پۆلیپ (بە لەبەرگرتنەوەی خۆیان) بە ناڕەگەزخوازی زاوزێ دەکات.[[پەڕگە:Reproductive cycle of jellyfish.jpg|وێنۆک]]'''قۆناغی یەکەم:''' مێدیوسای پێگەشتوو بە کۆمەڵی گەورە کۆدەبنەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Life Cycle of Jellyfish |ناونیشان=https://www.vims.edu/bayinfo/jellyfish/lifecycle/ |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Virginia Institute of Marine Science |زمان=en}}</ref>سپێرم و هێلکەی نەپیتێنراو بەردەدەن بۆ ناو ئاوی دەوروبەریان، کرداری پیتاندن ڕوودەدات و هێلکە پیتێنراوەکان جێدەهێڵرێن بۆ ئەوەی بە ئازادی لە تەوژمی زەریاکاندا بسوڕێنەوە، بەڵام هەندێک لالەی دەریا هەوڵی زیاتر دەدەن بۆ پاراستنی هێلکەکانیان، بۆ نموونە جەلی ماسی مانگ ڕێگە بە هێلکە پیتێنراوەکان دەدات بە قۆڵەکانی دەمی بنوسێن و بیانپارێزن تا ئەو کاتەی ئامادە دەبن بۆ ژیان لە قۆناغی داهاتووی ژیانیاندا. '''قۆناغی دووەم:''' ئەم هێلکە پیتێنراوانە گەشە دەکەن و دەبنە سپۆرێکی پلانکتۆنی کە پێی دەوترێت کرمۆکەی پلانولا، دەتوانێت بە ئازادی مەلە بکات و لە کرمێکی تەختی مایکرۆسکۆبی دەچێت کە بە مووی بچووک داپۆشراوە ڕێگە بە پلانولا دەدەن مەلە بکات، پلانولا بەردەوامە لە گەشەکردن و کاتێک گەورە بوو هەوڵ دەدات ڕووکەشێکی ڕەقی گونجاو بدۆزێتەوە تا پێوەی بنوسێت لە هەندێک حاڵەتدا تەنانەت لەوانەیە خۆیان بە ئاژەڵەکانی ترەوە ببەستنەوە بەتایبەتی جەستەی جەلی ماسی پێگەیشتوو، کاتێک شوێنێکی گونجاوی دۆزیەوە پلانولا دەچێتە '''قۆناغی سێیەم:''' دەگۆڕدرێن بۆ پۆلیپ، پۆلیپ دەتوانرێت وەک ئاژەڵێکی قەدی بچووک دابنرێت کە پێکهاتەیەکی لولەکی هەیە، سەرێکی لەسەر زەوی جێگیرە و لە بەشی سەرەوەی دەمی و قۆچەکانی دەوروبەرین، لەم قۆناغەدا سیستەمێکی هەرسکردنی تەواو گەشەسەندوی هەیە و قۆچەکانی دەتوانێت نێچیر بگرێت، زۆربەی کاتەکانی بەخواردن بەسەردەبات، بەگوێرەی جۆرەکەی پۆلیپەکان دەتوانن بۆ ماوەیەکی درێژ و چەند ساڵێک لەم قۆناغەدا بمێننەوە چاوەڕێ دەکەن تاکو هەلومەرج بۆ قۆناغی داهاتوو گونجاو دەبێت. '''قۆناغی چوارەم:''' کاتێک بارودۆخەکە نمونەیی بێت پۆلیپ دەست دەکات بە زاوزێ بە شێوەیەکی ناڕەگەزی بە لەبەرگرتنەوەی خۆی، پۆلیپەکە درێژ دەبێتەوە و چەند پارچەیەک پێکدەهێنێت کە لە کۆتاییدا گەشە دەکەن و ئاژەڵی سەربەخۆ یان پۆلیپی زیاتر دروست دەکەن، لەم پرۆسەیەدا پۆلیپ پێی دەوترێت سیفیستۆما. قۆناغی دواتر '''لە قۆناغی پێنج:''' کاتێک ئاو گەرم دەبێت پۆلیپەکان دەست دەکەن بە گەشەکردن و قۆچەکانی نامێنێت پێیان دەوترێت خونچەی پۆلیپ پاشان دەگۆڕێن بۆ سترۆبایلا ئەم پرۆسەیە پێی دەوترێت سترابلەیشن کە تێیدا دەگۆڕێت بۆ ئێفیرا و دەچێتە '''قۆناغی شەشەم:''' ئەم کۆپیە بچوکە ئێستا مەلەی ئازادە و پێی دەوترێت ئێفیرا (مێدیوسای پێنەگەشتوو)، لەگەڵ گەورەبوونی ئێفیرا بە خێرایی دەست دەکەن بە خواردنی پلانکتۆنەکانی تر و بەردەوام دەبن لە گەشەکردن زەنگەکەی شێوەی تایبەتی وەردەگرێت و قۆچەکان و قۆڵی دەمی گەشە دەکەن بۆ شێوە تایبەتەکانی ڕەگەزەکەی لە کۆتاییدا ئەم شێوە پێگەیشتووانە پێیان دەوترێت مێدیوسا. قۆناغی لالەی دەریای پێگەیشتوو واتە مێدیوسا ئەو قۆناغەیە کە زۆربەی خەڵک پێی دەڵێن “لالەی دەریا” لەگەڵ ئەوەشدا ئەمە تەنها بەشێکی زۆر بچووکی ژیانی لالەی دەریایە. == جۆرەکانی == '''زانایان ٢٠٠٠ جۆریان لە سەرانسەری جیهاندا دەستنیشان کردووە و لەو باوەڕەدان کە بەلایەنی کەمەوە ١٠٠٠ جۆری تر هێشتا نەدۆزراونەتەوە.''' [[پەڕگە:Lion's mane jellyfish in Gullmarn fjord at Sämstad 3.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی شێر]] '''١-جەلی ماسی شێر-'''lion's mane jellyfish: گەورەترین و درێژترین جۆری جەلی ماسییە، گەورەترین نموونەی ناسراو درێژی ١٢٠ پێ (٣٦.٥مەترە) لە سەرەوە تا خوارەوەی قۆچەکانی، کە نزیکەی ٢٣ پێ درێژترە لە درێژترین نەهەنگی شین کە تا ئێستا پێوانە کرابێت، بەمەش '''درێژترین ئاژەڵە''' کە تا ئێستا تۆمارکراوە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Freaky Facts About the Lion's Mane Jellyfish |ناونیشان=https://www.thoughtco.com/lions-mane-jellyfish-2291828 |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی شێر لە ناوچە ساردەکان دەژی لە باکووری ئۆقیانوسی ئارام هەروەها لە جەمسەری باکوور، زەریای ئەتڵەسی و کەناراوەکانی ئەوروپا، پلانکتۆن و ماسی و توێکڵی بچووک و تەنانەت جەلی ماسی تر دەخوات، چاوی نییە بۆیە پشت بە خانەکانی دەمار دەبەستێت بۆ هەستکردن و کاردانەوەی بەرامبەر مەترسی، پێوەدانی لەوانەیە ئازاربەخش بێت بەڵام بە دەگمەن کوشندەیە.[[پەڕگە:Moon Jelly (14962781613).jpg|وێنۆک|'''جەلی ماسی مانگ''']]'''٢-جەلی ماسی مانگ'''-Moon jelly: بەربڵاوترین و باوترین جۆرە کە واناونراوە بەهۆی شێوەکەیەوە بە ئاسانی دەناسرێتەوە زەنگێکی شەفافی هەیە گرنگترین بەشی جەلی مانگ پێکهاتەی شێوە ناڵی ئەسپە لە ناوەڕاستی زەنگەکەیدایە '''ئەندامەکانی زاوزێن''' ڕەنگییان پەمەیی یان پرتەقاڵییە هەروەها قۆچەکانی کورتن، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Ecology |یەکەم=Journal of Animal |ڕێکەوت=٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١|سەردێڕ=How and what do jellyfish see? |ناونیشان=https://animalecologyinfocus.com/2021/12/08/how-and-what-do-jellyfish-see/#:~:text=As%20an%20example,%20the%20moon,24%20eyes%20(Fig%201) |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animal Ecology in Focus |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی مانگ ٨ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان دوو چاوی سادەی هەیە، مەترسییەکی کەمی لەسەر مۆرڤ هەیە پێوەدانیان ئەوەندە بەهێز نییە کە بتوانێت پێستی مرۆڤ ببڕێت بۆیە دەستیان لێدەدرێت و سەلامەتن بەڵام ژەهریان هەیە وە توانای پێوەدانیشیان هەیە، کاتێک خۆراک سنووردار و کەم بێت جەلی ماسی مانگ دەتوانێ بچووک ببێتەوە بۆ دەیەکی قەبارەکەی بۆ پاشەکەوت کردنی وزە، ناوی زانستی '''''ئۆرێلیا ئۆریتا''''' یە “Aurelia aurita”. [[پەڕگە:Box jellyfish at Bakoven Rock DSC11031.JPG|وێنۆک|جەلی ماسی سندوق]] '''٣-جەلی ماسی سندوق'''-Box jellyfish: کوشندەترین جەلی ماسییە ناسراوە بە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٠|سەردێڕ=Box Jellyfish {{!}} National Geographic|ناونیشان=https://www.nationalgeographic.com/animals/invertebrates/facts/box-jellyfish|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animals|زمان=en}}</ref>“زەردەواڵەی دەریایی”، بەهۆی شێوەی لەشیانەوە ناونراون لە زەنگێکی شێوە سندوق دەچێت لەگەڵ کۆمەڵە قۆچەکان لە هەر سوچێکی زەنگەکەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=US Department of Commerce|یەکەم=National Oceanic and Atmospheric Administration|سەردێڕ=What is the most venomous marine animal?|ناونیشان=https://oceanservice.noaa.gov/facts/box-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=oceanservice.noaa.gov|زمان=EN-US}}</ref>دەردەکەون هەروەها ٤ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان ٦ چاوی هەیە دوو چاوی هاوێنە و چوار چاوی سادە بە کۆی گشتی ٢٤ چاوی هەیە هەندێک لەو چاوانە بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر ئاڵۆزن و هاوێنەیان هەیە، لە کاتێکدا جەلی ماسی لە ئاوی کەناری گەرم لە سەرانسەری جیهاندا دەژین بەڵام جۆرە کوشندەکان بەشێوەیەکی سەرەکی لە ناوچەی هیندۆ پاسیفیک و باکووری ئوسترالیا دەژین ئەمەش جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی دەگرێتەوە، ژەهری سندوقی جەلی ماسی یەکێکە لە کوشندەترین ژەهرەکان لە جیهاندا، ژەهری تێدایە کە هێرش دەکاتە سەر دڵ، کۆئەندامی دەمار و خانەکانی پێست. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Pain researchers find antidote to deadly box jellyfish sting|ناونیشان=https://www.sydney.edu.au/news-opinion/news/2019/05/01/pain-researchers-find-antidote-to-deadly-box-jellyfish-sting.html#:~:text=Each%20box%20jellyfish%20carries%20enough,arrest%20and%20death%20within%20minutes.|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=The University of Sydney|زمان=en-US}}</ref>ژەهری ئەوەندە هەڵدەگرێت کە زیاتر لە ٦٠ مرۆڤ بکوژێت لەوانەیە تووشی ئیفلیجی و جەڵدەی دڵیان بکات، نیشانەکانی پێوەدان بریتین لە ئازاری وەكو سووتان و قامچی لەسەر پێست هەروەها بە لایەنی کەمەوە ١٤ جۆری جەلی ماسی سندوق پێوەدانیان دەبێتە هۆی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی''<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=box jellyfish cause of irukandji syndrome - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=box%20jellyfish%20cause%20of%20irukandji%20syndrome&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>. • '''جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی'''-Chironex fleckeri''':''' گەورەترین جەلی ماسی سندوقییە کە قەبارەی لەشی دەگاتە یەک پێ و قۆچەکانی ئەستوورە و درێژییەکەی دەگاتە ١٠ پێ، بە ژەهراوی ترین ئاژەڵی دەریای دادەنرێت. • '''جەلی ماسی ئیرەکانجی'''- Irukandji jellyfish: جۆرێکی جەلی ماسی سندوقە و بچوکترین لالەی دەریایە لە جیهاندا، ناوی زانستی '''''کروکیا بارنێسی''''' یە “Carukia barnesi “. [[پەڕگە:Irukandji-jellyfish-queensland-australia.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی ئیرەکانجی لە دورگەی کوینزلاند لە ئوسترالیا]] زەنگەکەی قەبارەی بچوکە و ڕەنگی شەفافە زۆر قورسە لە ئاودا ببینرێت، زۆرجار شێوەی لاکێشەییان هەیە، تیرەی زەنگەکەی ١-٣ سانتیمەترە و درێژی قۆچەکانی لە چەند سانتیمەترێکەوە تا زیاتر لە یەک مەتر دەبێت، بە قەبارەی بچووک و پێوەدانی ژەهراوی ناسراوە. بەشێوەیەکی سەرەکی لە ئاوی گەرمدا دەژین بە درێژایی کەناراوەکانی باکووری ئوسترالیا بەتایبەتی لە دەریای مەرجان بە درێژایی کوینزلاند لەگەڵ بەشێک لە خولگەیی ئەتڵەسی و هیندی و زەریای هێمن. یەکێکە لە هۆکارەکانی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی'' <ref>{{Citation|last=Kong|first=Erwin L.|title=Irukandji Syndrome|date=2024|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562264/#:~:text=Irukandji%20syndrome%20is%20a%20painful,potentially%20life-threatening%20cardiac%20complications|work=StatPearls|place=Treasure Island (FL)|publisher=StatPearls Publishing|pmid=32965935|access-date=2024-10-03|last2=Nappe|first2=Thomas M.}}</ref>نیشانەکانی بریتین لە ئازاری زۆر، گرژبوونی ماسولکەکان، ڕشانەوە و بەرزی پەستانی خوێن. '''٤- جەلی ماسی تۆپ'''-Cannonball Jellyfish: بەهۆی شێوەی زەنگەکەی ناونراوە کە قەبارە مامناوەندە لە گوللەی تۆپ دەچێت وەک گومەز هەروەها ناسراوە بە جەلی ماسی سەری کەلەرم<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Cool Cannonball Jellyfish Facts|ناونیشان=https://www.thoughtco.com/cannonball-jellyfish-4770889|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo|زمان=en}}</ref> ناوە زانستییەکەی”''Stomolophus meleagris“.'' بە زەبەلاحی نەرم و نیان لە جیهانی جەلی ماسی ناونراوە، لە هاوتاکانی خۆی جیا دەکاتەوە بە زەنگێکی پتەو، نەرم و بەهێز کە پانییەکەی ٧-١٠ ئینجە و بەرزییەکەی نزیکەی ٥ ئینج دەبێت، ڕەنگی زەنگەکە بە گشتی سپییە، لێوارەکەی زۆرجار ڕەنگی قاوەیی سوورباوە، جەلی ماسی تۆپ لە زەریای هێمن ڕەنگیان شینە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17451000.2021.1887495#:~:text=The%20cannonball%20jellyfish%20Stomolophus%20meleagris,patterns%20on%20the%20umbrella%20surface|ڕەوشی ناونیشان=live}}</ref>. قۆچی درێژی نییە لەجیاتی ئەوە کۆمەڵێک باڵی دەمی هەیە کە بە دەوری دەمیدا درێژ دەبنەوە، کاردەکەن بۆ جوڵاندنی و یارمەتیدانی بۆ گرتنی نێچیر. گۆشتخۆرێکە هێلکەی ماسی و کرمۆکەی ماسی و کرمۆکەی پلانکتۆنی نەرم و هێلکە شەیتانۆکەکان دەخوات هەروەها بە مژین ئاو دەخواتەوە کاتێک زەنگەکەی گرژ دەبێت. لەکاتێکدا زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا پشت بە شەپۆلەکان و بـا دەبەستن بۆ جوڵە، بەڵام جەلی ماسی تۆپ قۆڵی دەمی خۆی بەکار دەهێنێت بۆ مەلەکردن وە دەتوانێت هەست بە ڕووناکی، هێزی کێشکردن و بەرکەوتن بکات.[[پەڕگە:Cannonball jellyfish washed ashore near Ramp 59. It's not common to see Cannonball Jellyfish around this time of year - this one may have been cold-stunned. (51759006613).jpg|وێنۆک|جەلی ماسی تۆپ]] لالەی دەریای تۆپ لە جۆگەکان و بەدرێژایی کەناراوەکانی کەنداوی مەکسیک، ئۆقیانووسی ئەتڵەسی و ئۆقیانووسی ئارام، ڕۆژئاوای ئەتڵەسی، لە نیو ئینگلاند تا بەرازیل، لە ڕۆژهەڵاتی زەریای هێمن لە کالیفۆرنیاوە تا ئیکوادۆر و لە ڕۆژئاوای زەریای هێمن لە دەریای ژاپۆنەوە تا دەریای باشووری چیندا دەژین، لە ئاوی سوێری خولگەیی بۆ نیمچە خولگەیی گەشە دەکات لەگەڵ پلەی گەرمی لە دەوروبەری ٧٤ پلەی فەهرنهایت. بە وشککراوی وەک خۆراکی پڕ پرۆتین و دەرمانی تەقلیدی لە ئاسیادا خواستی لەسەرە، لە کاتێکدا جەلی ماسی تۆپ دەتوانێت ژەهر دەربکات، هەرچەندە پێوەدانەکەی بە شێوەیەکی ئاسایی سووکە بەڵام هێشتا ئامۆژگاری دەکرێت ئاگادار بیت لە حاڵەتە دەگمەنەکانی پێوەدانی ئەو ژەهرەی لێوەی دەردەچێت دەبێتە هۆی کێشەی دڵ لە مرۆڤ و ئاژەڵدا. '''٥- جەلی ماسی شین'''-Blue jellyfish: بە ئاگری شین ناسراوە بەزۆری لە دەوروبەری ئاوەکانی بەریتانیا دەژی لە بەشەکانی دیکەی ئەوروپا و لە کەناراوەکانی ئیرلەندا، دەریای باکور و بەدرێژایی کەناری ڕۆژئاوای سکۆتلەندا لە هاوین و پایزدا دەبینرێن، ناوی زانستی “''Cyanea Lamarckii''” یە. [[پەڕگە:Blue jellyfish in Brofjorden at Sandvik 5 - cropped.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی شین]]زەنگێکی شێوە گومەزی هەیە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue jellyfish {{!}} The Wildlife Trusts |ناونیشان=https://www.wildlifetrusts.org/wildlife-explorer/marine/jellyfish/blue-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=www.wildlifetrusts.org |زمان=en}}</ref>قۆچەکانی چزوودارن و چوار قۆڵی دەمی گەورە کە چرچی و شەپۆلی زۆریان هەیە، ڕەنگی زەنگەکەی بەپێی تەمەن و پێگەشتنی دەگۆڕێت لە سەرەتاکانی تەمەنی بێ ڕەنگە و شەفافە بە تایبەت دەوروبەری لێوارەکانی زەنگەکەی، کاتێک پێدەگات لە تەمەنی گەورەیدا ڕەنگی باوی شینە ڕەنگەکانی تری وەکو مۆر، زەرد، پرتەقاڵی، وەنەوشەیی یان سپی، ئەوانەی ڕەنگیان زەردترە (گەنجترن) بە ئاسانی تێکەڵ دەبن لەگەڵ جەلی ماسی شێر بەڵام بچووکترن و زەنگێکی شینیان هەیە کە هێڵی نیوەتیرەیی لە ڕێگەیەوە دەبینرێت، تەمەنی بەنزیکەی یەک ساڵە. خۆراکی جەلی ماسی شین وەکو زۆربەی جۆرەکانی تری لالەی دەریا فیتۆپلانکتۆن و <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue Jelly (Cyanea lamarckii) |ناونیشان=https://www.inaturalist.org/taxa/447777-Cyanea-lamarckii |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=iNaturalist |زمان=en}}</ref>زۆپلانکتۆن و هێلکە و کرمۆکی ئاژەڵە ئاوییەکانی تری وەک ماسییە هەروەها قۆچەکانیان بەکاردەهێنن کە کیسەکانی نێمەتسستی تێدایە نەک تەنها بۆ گرتنی نێچیرەکانیان بەڵکو بۆ خۆپاراستن لە ئاژەڵە دڕندەکانیش، توانای پێوەدانی هەیە و دەست لێدان سەلامەت نییە، پێوەدانی دەبێتە هۆی ئازاری زۆری ماسولکەکان، سکچوون، پشت ئێشە، ئازاری گەدە و لە هەندێ حاڵەتدا دەبنە هۆی مردن. == نیشانەکانی پێوەدان و چارەسەر == '''نیشانەکانی پێوەدانی:''' نیشانەکانی پێوەدانی بەندە بە جۆری ئەو جەلی ماسیەی کە بەرکەوتنت لەگەڵدا کردووە، ئەگەر پێوەدانێکی بچووکی جەلی ماسی هەبێت لەوانەیە هەست بە ئازارێکی سووک، خوران، سوتان بکەیت، لەسەر پێستت لەوانەیە پەڵەی وەک لیر و پەڵەی سوور، مۆر یان قاوەیی دەربکەوێت. [[پەڕگە:Jellyfish dermatitis case1 abdominal skin lateral.jpg|وێنۆک]] پێوەدانی جەلی ماسی مەترسیدارتر زیانی گەورەتر دەبێت، پێویستە دەستبەجێ داوای یارمەتی پزیشکی بکەی ئەگەر ئەم نیشانانە دەرکەوتن: •سەختی هەناسەدان •ئازاری سنگ •گرژبوونی ماسولکەکان •سڕبوون •ڕشانەوە •قورسی قوتدان •ئارەقکردنی زۆر '''چارەسەرەکان:''' چارەسەری پێوەدانی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings - Diagnosis and treatment - Mayo Clinic |ناونیشان=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/jellyfish-stings/diagnosis-treatment/drc-20353290 |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.mayoclinic.org}}</ref>بریتییە لە چارەسەری سەرەتایی و چارەسەری پزیشکی. '''چاودێری فریاگوزاری سەرەتایی لە ماڵەوە''' زۆربەی پێوەدانی جەلی ماسی بەم شێوەیە چارەسەر دەکرێت: ١- بە موکێشێک قۆچەکانی بە وریاییەوە لێبکەرەوە. ٢- شوێنی پێوەدانەکە بە سرکە بۆ ماوەی ٣٠ چرکە بشۆ، سرکە سەلامەت و کاریگەرە بۆ هەموو جۆرەکانی پێوەدانی لالەی دەریا، بە خێرایی هەزاران خانەی بچووکی پێوە نەگیراو ڕادەگرێت کە لەسەر ڕووی پێست بەجێماون پاش بەرکەوتنی قۆچەکان.(ئەگەر سرکە بەردەست نەبوو، دەتوانرێت شوێنی پێوەدانەکە بە ئاوی زەریا بشۆرێت). ''ئاگاداربە: ئاوی سازگار و کهول بەکارمەهێنە بۆ شوێنی پێوەدانەکە.'' ٢- پێویستە شوێنی پێوەدانەکە لە ئاوی گەرمدا تەڕ بکەیت بۆ ماوەی (٢٠-٤٥ خولەک)، پلەی گەرمی ئاوەکە دەبێت نزیکەی (٤٢-٤٥ پلەی سەدیی) بێت. ٣- شوێنی پێوەدانەکە بپارێزە و مەیخشێنە لە لمدا، هیچ پەستانێک مەخەرە سەری و مەیڕوشێنە. ٤- پاش خوساندنی لە ئاوی گەرمدا، دژە هیستامین یان کرێمی ستیرۆید وەک کرێمی کۆرتیزۆن بەکار بهێنە، ئەمە یارمەتیدەر دەبێت بۆ چارەسەرکردنی ئازار و خوران، هەروەها دەتوانیت پاکەتی سەهۆڵ یان ئاوی گەرم بەکار بهێنیت بۆ کەمکردنەوەی ئازار و هەڵئاوسان. '''چارەسەری پزیشکی لە نەخۆشخانە:''' هەندێک <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings Information {{!}} Mount Sinai - New York |ناونیشان=https://www.mountsinai.org/health-library/poison/jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Mount Sinai Health System |زمان=en-US}}</ref>پشکنین ئەنجام دەدەن لەوانە پشکنینی میز، خوێن و تیشکی سنگ هەروەها پێوانی ڕێژەی لێدانی دڵ، هەناسەدان، پلەی گەرمی و پەستانی خوێن دەکەن لە ئەگەری هەبونی هەر کێشەیەک چارەسەر دەکرێن. ئەو دەرمانانەی پزیشک بەکاری دەهێنێت ئەمانە لەخۆ دەگرێت: '''•ئازارشکێنەکان:''' یارمەتیدەر دەبن بۆ کەمکردنەوەی ئازار. '''•دژە ڤێنین:''' دژە ڤێنین یارمەتیدەر دەبێت بۆ پێچەوانەکردنەوەی کاریگەری ژەهر. دژە ژەهری سندوقی جەلی ماسی بەو کەسانە دەدرێت کە نەخۆش دەکەون دوای پێوەدانیان لەلایەن سندوقی جەلی ماسی هەروەها بۆ ئەو کەسانە بەکاردێت کە ئازاری زۆریان هەیە و بە دەرمانی ئازارشکێن کۆنتڕۆڵ ناکرێت. '''•دژە هیستامین:''' دژە هیستامینەکان یارمەتیدەر دەبن لە کەمکردنەوەی خوران و لیر. زۆربەی پێوەدانی لالەی دەریا دوای چەند کاتژمێرێک کەسەکە چاک دەبێتەوە، بەڵام هەندێک پێوەدان دەبێتە هۆی وروژاندنی پێست یان لیر کە چەند هەفتەیەک دەخایەنێت، پێوەدانی جۆرە مەترسیدارەکان لە ماوەی ٤-٤٨ کاتژمێردا دەبێتە هۆی مردن، هەندێک پێوەدانی سندوقی جەلی ماسی دەتوانێت مرۆڤ لە ماوەی چەند خولەکێکدا بکوژێت. '''<big>خۆپاراستن:</big>''' ١- مەلە مەکە لە ناو ئاوێکدا کە لەوانەیە جەلی ماسی تێدابێت و لۆشنی پارێزەر بەکاربهێنە. ٢- جلی پارێزەر بپۆشە. ٣- هەرگیز دەست لە جەلی ماسی مەدە، تەنانەت ئەگەر مردبێت هێشتا دەتوانێ پێوەت بدات چونکە پێکهاتەی خانەکانی کیسەکانی نێمەتسست بۆ ماوەیەکی درێژ پاش مردنی لالەی دەریا هەر دەمێننەوە. == سودەکانی == '''سەرچاوەی خۆراکی:''' لە هەزاران جۆر لالەی دەریا لە سەرانسەری جیهاندان تەنها '''١١''' جۆر دۆزراونەتەوە کە شیاون بۆ خواردن بۆنمونە جەلی ماسی مانگ، وەک پێکهاتەیەک لە خواردنە جۆراوجۆرەکاندا بەکاردەهێنرێن، لە وڵاتانی ڤێتنام، ژاپۆن، چین و کۆریا دەخورێن، چەندین جۆری خواردن دەتوانرێت بە جەلی ماسی ئامادە بکرێت لەوانە زەڵاتە، سوشی بەگشتی لە هەندێک وڵاتی ئاسیا بە خواردنێکی خۆش دادەنرێت. تایبەتمەندی خۆراکی زۆر باشی هەیە، کابۆهیدرات و کالۆری کەمە بەمەش دەبێتە هەڵبژاردەیەکی پەسەند بۆ دابەزاندنی کێش، سەرچاوەیەکی باشی توخمە سەرەکیەکان، دژە ئۆکسیدەکان، کانزاکان و خۆراکە گرنگەکانی دیکەیە. سەرەڕای ئەوەش، سەرچاوەیەکی زۆر باشە بۆ پرۆتین کە یارمەتیدەرە بۆ پاراستنی تەندروستی ماسولکەکان لەکاتی ڕێجیمدا هەروەها دەوڵەمەندە بە ترشە ئەمینی کە بەشێکی دانەبڕاوەیە لە گەشەکردن و چاککردنەوەی خانەکان، تایبەتمەندی دژە ئۆکسیدیان زۆرە کە ڕێگە لە زیانی خانەکان دەگرێت و فشاری ئۆکسجین کەم دەکاتەوە و مەترسی نەخۆشییە درێژخایەنەکان کەم دەکاتەوە ئەم دژە ئۆکسیدە بەهێزانە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە بەهێزکردنی تەندروستی گشتی لە ڕێگەی بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری و کەمکردنەوەی هەوکردن، بوونی ترشە چەوری “ئۆمیگا ٣” وایان لێدەکات خۆراکی تەندروستتر بن چونکە ترشە چەورییەکانی “ئۆمیگا ٣” ڕێگری لە چەوری دەکەن بە درێژایی دیواری خوێنبەرەکان و یارمەتیدەرن بۆ ڕێگرتن لە نەخۆشییەکانی دڵ. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Chuka Kurage Which Popular for Japanese People of Different Material Seasoned Jellyfish with Sesame Oil Suppliers - Quotation - Yangqi|ناونیشان=https://m.sushiseafood.com/seasoning-cephalopod/seasoning-jellyfish/chuka-kurage-which-popular-for-japanese.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=m.sushiseafood.com|زمان=en}}</ref>[[پەڕگە:Chuka kurage(jellyfish) 2014.jpg|وێنۆک]] <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢|سەردێڕ=Jellyfish: Benefits, Nutritional Value, Side Effects & Recipes|ناونیشان=https://www.healthifyme.com/blog/jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=HealthifyMe}}</ref>یەک کوپ (٥٨گرام) جەلی ماسی وشک پێکهاتووە لە: کالۆری: ٢١ پرۆتین: ٣ گرام چەوری: ١ گرام سیلینیۆم: ٪٤٥ ی بەهای ڕۆژانە کۆلین: ٪١٠ی DV ئاسن: ٪٧ی DV '''سەرچاوەی دەرمان:''' دەوڵەمەندە بە کۆلاجین کە پرۆتینێکی گرنگە پاڵپشتی نەرمی پێست، تەندروستی جومگەکان، چاککردنەوەی شانەکان دەکات و پێکهاتەیەکی سەرەکییە بۆ پاراستنی پێست و یارمەتیدەرە بۆ چاکبوونەوەی برینەکان. ژەهری لالەی دەریا بە سەرچاوەیەکی سەرنجڕاکێش دادەنرێت لە پەرەپێدانی دەرمانی نوێ بۆ چارەسەری نەخۆشییە جۆراوجۆرەکان. لەکاتی ڕاماڵین بەناو ئاودا لالەی دەریا پەناگە و پاراستن بۆ هەندێک جۆری ماسی دابین دەکات و وایان لێدەکات خۆیان لە ئاژەڵە دڕندەکان بشارنەوە.{{تووڵی دەروازە|گیانلەبەران|کۆمەڵگا|ئاو|مێژوو}} {{پۆلی کۆمنز|Scyphozoa}} == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} dce24elf7bkutcqow9de1tzaz50rono 1374293 1374292 2024-10-31T13:06:57Z شەمە 64521 1374293 wikitext text/x-wiki [[پەڕگە:Stranded jellyfish - geograph.org.uk - 6286168.jpg|وێنۆک|دەرکەوتنی لالەی دەریا لە نزیک کەناراوەکان]]'''لالەی دەریا''' یان '''جەلی ماسی''' (بە ئینگلیزی jellyfish-fish jellies) زیاتر لە ٥٠٠ ملیۆن ساڵە بونیان هەیە بەمەش<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Five jaw-dropping facts about jellyfish|ناونیشان=https://www.oneearth.org/five-jaw-dropping-facts-about-jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=One Earth|زمان=en}}</ref> لە دایناسۆرەکان کۆنترن،لە سەرانسەری جیهاندا لە تەنکاوەکانی کەنار دەریاوە تا قوڵایی زەریاکان و لە ئاوی سوێر و سازگاریشدا دەژین هەروەها کۆنترین گیانداری فرەئەندامن، ناوی جەلی ماسی لە ساڵی '''١٧٩٦'''ـەوە بەکار دەهێنرێت بەڵام سەرەڕای ناوەکەیان لە ڕاستیدا '''ماسی نین''' ئەوان بێبڕبڕەکانن واتە بڕبڕەی پشتیان نییە. پۆلێنکراوە لە پۆلی ''نایدەریا'' بە مانای ''دەزووی پێوەدان'' دێت، لالەی دەریا '''(٪٩٥-٩٨)'''ی لەشی لە ئاو پێکدێت هەروەها دڵ، ئێسک، خوێن،<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=What is a jellyfish?|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-a-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>سییەکان و ناوەندی مێشکییان نییە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=nervous system in jellyfish - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=nervous%20system%20in%20jellyfish&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>لە جیاتی مێشک کۆمەڵێک دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''تۆڕی دەماری''' یان '''ئەڵقەی دەماری''' ئەم تۆڕە دەمارییە یارمەتییان دەدات بۆ دۆزینەوەی گۆڕانکاری لەو ژینگەیەی تێیدا دەژین لەوانە پلەی گەرمی، هێزی کێشکردن، سوێری ئاو، چڕبوونەوەی ئۆکسجین، لەرینەوە و تەوژم، ئەم دەمارانە وا دادەنرێت کە ڕێکخەری سەرەکی کردارەکانی جەلی ماسین، هەروەها کۆمەڵێک کۆتایی دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''ڕۆپالیا''' دیارترین پێکهاتەی هەستی لالەی دەریایە دەمارەخانە و خانەی کێشکردن و خانەی وەرگری ڕووناکی تێدایە و پێکهاتەی تایبەت بۆ هەستکردن بە ڕووناکی (خاڵی چاو) و جوڵە یان ئاراستە بە گوێرەی هێزی کێشکردن لەخۆدەگرێت. چاوی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=UCL |سەردێڕ=Question of the Week: Why do box jellyfish have eyes? {{!}} UCL Researchers in Museums |ناونیشان=https://blogs.ucl.ac.uk/researchers-in-museums/2018/05/10/question-of-the-week-why-do-box-jellyfish-have-eyes/#:~:text=And%20not%20just%20one%20or,obstacles,%20and%20responding%20to%20light |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=blogs.ucl.ac.uk |زمان=en-US}}</ref>دەکەونە ڕۆپالیاوە لە دەوری خوارەوەی زەنگەکەی، بەگشتی چوار جۆری جیاواز چاویان هەیە هەر جۆرێک بۆ مەبەستێک بەکاردێت، دوو جۆری چاو توانای دروستکردنی وێنەیان هەیە لە کاتێکدا دوو جۆرەکەی تر یارمەتیدەرن لە مەلەکردن و خۆلادان لە بەربەستەکان و وەڵامدانەوەی ڕووناکی. سەرەتایترین کۆمەڵە تەنها ئاستی ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام کۆمەڵێک چاو ئاڵۆزترە و دەتوانێت ڕەنگ و قەبارەی تەنەکان بدۆزێتەوە. [[پەڕگە:Cubozoa sistema visuale nella Tripedalia cystophora.png|وێنۆک|<ref>{{بیرخستنەوەی وێب |last=ourworldunderthewaves |first=Author |ڕێکەوت=2017-10-31 |سەردێڕ=Box Jellyfish- For your eyes only |ناونیشان=https://ourworldunderthewaves.com/2017/10/31/first-blog-post/ |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=Our world under the waves |زمان=en}}</ref>چاوەکانی سندوقی جەلی ماسی]]هەندێکیان<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=٢١ی حوزەیرانی ٢٠١٧|سەردێڕ=6 things you may not know about jellyfish |ناونیشان=https://www.pbs.org/newshour/science/6-things-may-not-know-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=PBS News |زمان=en-us}}</ref> بە سادەی خاڵی چاویان هەیە کە تەنیا ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام هەندێکی تر لەوانە جەلی ماسی سندوق سیستەمێکی بینایی ئاڵۆزتریان هەیە کە پڕە لە هاوێنە، تۆڕی چاو و کۆرنیا، دەتوانن وێنەی لێڵ ببینن، چاوە ئاڵۆزەکان نەک تەنها ئامرازێکن بۆ گەڕان بە ژینگەی خۆیان، بەڵکو لە هەندێک حاڵەتدا ڕێگە بە لالەی دەریا دەدەن هێزی کێشکردن بدۆزنەوە. لالەی دەریا بەپێی جۆرەکەیان ڕەنگیشیان جیاوازە کە بێ ڕەنگ و شەفافن یان دەتوانن ڕەنگی خۆیان بگۆڕن باوترین ڕەنگیانی زەرد، مۆر، پەمەی، شینە. قەبارەی بەگشتی زەنگەکە لەوانەیە کەمتر لە ئینجێک یان زیاتر لە پێیەک درێژ بێت تیرەی هەندێک جۆریان دەگاتە حەوت پێ، درێژی قۆچەکانی بەپێی جۆرەکەی جیاوازە هەندێک جەلی ماسی درێژی قۆچەکانی زیاتر لە ١٠٠ پێ دەبێت. ئەو جەلی ماسیانەی وەک سەری دەرزی بچووکن تەنها دەتوانن پلانکتۆن بخۆن کە بوونەوەری بچووک و سەرئاو کەوتوون، جەلی ماسی گەورەتر سەرچاوەی خۆراکی گەورەتری وەک ماسی و ڕۆبیان و قرژاڵ ڕاو دەکات. [[پەڕگە:False twins -jellyfishes ( -cc ) (3969242721).jpg|وێنۆک|درەوشانەوەى لە تاریکیدا]]نزیکەی <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Did you know some jellyfish glow?|ناونیشان=https://www.curioustem.org/stem-articles/did-you-know-some-jellyfish-glow?format=amp|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.curioustem.org}}</ref>'''(٪٥٠)ی''' لالەی دەریا دەتوانن ڕووناکی بەرهەم بهێنن کە لە تاریکیدا دەدرەوشێنەوە ئەم توانا سەرسوڕهێنەرە پێی دەوترێت “بریقەدار” یان “درەوشانەوەی زیندەوەری” لالەی دەریا بە شێوەیەکی سەرەکی بۆ بەرگری کردن لە ئاژەڵە دڕندەکان بەکاری دەهێنێت بۆ نموونە بۆ ترساندنی ئاژەڵە دڕندەکان و پێدانی کات بۆ هەڵاتن. ئەو ڕووناکییەی زیندەوەران دەتوانن بەرهەمی بهێنن بەهۆی کارلێکێکی کیمیاییەوە دروست دەبێت بۆ ئەوەی ئەم کاردانەوەیە ڕووبدات دەبێت هەڵگری گەردیلەیەک بن کە پێی دەوترێت '''لوسیفرین''' لەگەڵ یەکێک لەو دوو ئەنزیمە '''لوسیفیراز''' و '''فۆتۆپرۆتینی.''' کاتێک لوسیفرین بە شێوەیەکی کیمیایی لەگەڵ ئۆکسجین کارلێک دەکات وزە لە شێوەی ڕووناکی دەردەدات، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Bioluminescence: light in the dark|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-bioluminescence.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>باوترین ڕووناکی بەرهەم هێنان لە زەریادا سەوز و شینە چونکە ئەم درێژی شەپۆلانە زیاتر بەناو ئاودا دەڕۆن، هەندێک ماسی دەتوانن رووناکی سوور دروست بکەن. == پێکهاتەی لەشی == '''بەشی سەرەوەی لەشی''' لەشێوەی زەنگی شێوە چەتردایە، بەشی دەرەوەی چەترەکە بە exumbrella ناونراوە هەروەها بەشی ناوەوەی بە subumbrella ناونراوە، لالەی دەریای پێگەیشتوو دەتوانێ جەستەیەکی خڕ یان چوارگۆشەی هەبێت کە قۆچەکانی پێوەدەلکێن. [[پەڕگە:Cross section Olindias formosa en.svg|وێنۆک]] '''ناو و فرمانەکانیان:''' '''چینی دەرەوە'''-epidermis: ئۆکسجین هەڵدەمژێت و ڕێگە دەدات لە هەموو لەشدا بڵاو ببێتەوە،ئەمە ڕێگە بە جەلی ماسی دەدات بەبێ سییەکان، دڵ و خوێن بژی. '''چینی ناوەڕاست'''-mesoglea:ماددەیەکی جەلاتینی ئەستوورە کە زۆربەی لە ئاو پێکهاتووە لەگەڵ کۆلاجین و پرۆتین هەروەها بەرپرسە لە عەمبارکردنی ئۆکسجین بۆ ماوەیەکی درێژ و پاڵپشتی جەستە دەکات. '''چینی ناوەوە'''-gastrodermis: چینێکە لە بەشی خوارەوەی زەنگی لالەی دەریادا ئەرکی سەرەکی هەرسکردنە و یارمەتی ئاڵوگۆڕی گازەکان دەدات. '''کەلێنی گەدە'''-gastric cavity: شوێنی سەرەکی هەرسکردنی خۆراک و هەڵمژینی خۆراکەکانە، خواردن لە دەمدا تێدەپەڕێت و دەچێتە ناو کەلێنەکە، لەناو کەلێنی گەدە پەردەی خانە بە دەوری گەردیلەکانی خۆراکدا دەپێچێتەوە و پاشان دەیانباتە ناو کەلێنی ناوەوە. '''ئەندامی زاوزێ'''-Gonad: دەکەوێتە خوارەوەی گەدە، ڕژێنی زاوزێیە کە سپێرم لە نێر و هێلکە لە مێینەدا بەرهەم دەهێنێت. '''کەناڵەکانی نیوەتیرەیی'''-radial canal: ئەم سیستەمە لە کەناڵەکان خزمەت دەکات بۆ دابەشکردنی خۆراک بۆ بەشەکانی دەرەوەی لەشی. '''دەم'''-Mouth: لە ناو جەستەی زەنگییاندا کونێک هەیە کە دەمییەتی لە ڕێگەیەوە خواردن دەخۆن و پیسایش دەردەدەن. '''بەشی خوارەوەی لەشی''' قۆچەکانی Tentaclesهەیە: ٨هێشووی قۆچی کە هەر هێشوویەک لەوانەیە زیاتر لە ١٥٠ قۆچی هەبێت وەک بەرگری و چەکێکی بەهێز بۆ گرتنی نێچیر کاردەکەن. لە ناوەوەی قۆچەکاندا لالەی دەریا هەزاران خانەی پێوەدانی هەیە کە هەر یەکێکیان پێکهاتەیەکی تایبەتی تێدایە پێی دەوترێت کیسەی نێمەتسست '''٣٠''' جۆری جیاوازی هەیە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Spencer |یەکەم=Erin |ڕێکەوت=٢٦ی نیسانی ٢٠٢١|سەردێڕ=How Do Jellyfish Sting? |ناونیشان=https://oceanconservancy.org/blog/2021/04/26/nematocysts/ |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Ocean Conservancy |زمان=en}}</ref>ناوی ''“نێمەتسست-nematocysts'' بە مانای '''“کیسەی دەزوو”''' دێت کە وەسفی پێکهاتەکەی دەکات: بڕبڕەی تیژ بە لوولەیەکی درێژەوە بەستراوەتەوە لە کیسەیەکدا لەسەر ڕووی ئاژەڵەکە هەڵگیراوە، خانەی بچووکی پێوەدانن لە چەقۆی بچووک دەچن، چەکێکی خانەیی بەرچاون بۆ ڕاوکردن و بەرگری و هەندێ جار بۆ جوڵە بەکاردەهێنرێن. کیسەکان لە کەپسولێکی پەستانی پێک هاتوون کە دەزووێکی پێچراوەی وەک چەقۆ لەخۆ دەگرێت، کاتێک لالەی دەریا بە ئاماژەی کیمیایی یان میکانیکی هاندەدرێت واتە کاتێک هەست بە تێکچوونێکی جەستەیی یان کیمیایی دەکات پێکهاتەیەکی وەک سەرپۆش لەسەر ڕووی کەپسولەکە دەردەکەوێت کەپسولەکە بە تەقینەوە دەردەچێت و دەزووی پێچراوە دەردەهێنێت کە ئامانجەکە کون دەکات پاشان ژەهرەکە بەناو دەزووەکەدا تێدەپەڕێت و شانەکانی قوربانی ئیفلیج دەکات، بە خێرایی درێژ دەبێتەوە بە سوڕانەوەی ناوەوە بۆ دەرەوە لە پرۆسەیەک کە پێی دەوترێت هەڵگەڕانەوە دواتر دەزووەکە لە کیسەکە جیادەبێتەوە، دەزووی هەندێک لە کیسەکانی نێمەتسست نێچیری بچووک دەگرن بە پێچانەوەیان. [[پەڕگە:Nematocyst-discharge process.png|وێنۆک|هەنگاوەکانی دەرچوونی کیسەکانی نێمەتسست]] دەرچوونی کیسی نێمەتسست <ref>{{Cite journal|last=Beckmann|first=Anna|last2=Özbek|first2=Suat|date=2012|title=The nematocyst: a molecular map of the cnidarian stinging organelle|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22689365/#:~:text=During%20the%20discharge%20of%20nematocysts,potentially%20harmful%20also%20for%20humans.|journal=The International Journal of Developmental Biology|volume=56|issue=6-8|pages=577–582|doi=10.1387/ijdb.113472ab|issn=1696-3547|pmid=22689365}}</ref>بە یەکێک لە خێراترین پرۆسەکانی زیندەوەرزانی و میکانیکی سروشت ناسراوە کە لە ماوەی '''٣ میللی چرکەدا''' ڕوودەدات. ژەهری لالەی دەریا پێکهاتووە لە پۆرینەکانی پرۆتینی بەهێز (ژەهری پەردەی خانە)، پێپتیدەکانی ژەهراوی دەمار، چەوری چالاک و گەردیلە بچووکەکانی تر، هەموو ژەهرەکانی جەلی ماسی “'''پۆرین”'''ی تێدایە (<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Porins - MeSH - NCBI |ناونیشان=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/mesh/?term=%22Porins%22%5BMeSH+Terms%5D |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.ncbi.nlm.nih.gov}}</ref>پۆرینەکان گەردیلەی پرۆتینن کە لە بنەڕەتدا لە پەردەی دەرەوەی بەکتریای گرام نێگەتیڤ دۆزراونەتەوە) هێرش دەکاتە سەر خانەکانی ئەو کەسەی پێوەی دەدات، بەگوێرەی بڕ و ڕێژەی پۆرینەکان پێوەدانەکان دەبنە هۆی سوربوونەوە و هەڵئاوسان و نیشانەی جیاواز هەروەها <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=olivia.congdon@science.org.au |ڕێکەوت=٢٧ی ئازاری ٢٠١٩|سەردێڕ=All about jellyfish stings |ناونیشان=https://www.science.org.au/curious/people-medicine/all-about-jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Curious |زمان=en}}</ref>ژەهری لالەی دەریا کاریگەری لەسەر سیستەمە جۆراوجۆرەکانی جەستە هەیە وەک دڵ و کۆئەندامی هەناسەدان و لە هەندێک حاڵەتدا لەوانەیە ببێتە هۆی مردن. زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا قۆچیان هەیە، بەڵام هەموویان کیسی نێمەتسستی بەهێزیان نییە. '''قۆڵی دەمی'''-Oral arm: لەنێو زۆرێک لە قۆچەکانیان، هەندێک لالەی دەریا بەشێکیان هەیە کە پێی دەوترێت قۆڵی دەمی ئەم پاشکۆ درێژانە نێچیری گیراو دەگوازنەوە بۆ دەمی، کە بەزۆری دەکەونە بەشی خوارەوەی زەنگەکە. == سوڕی ژیانی == '''بەدرێژایی سووڕی ژیانیان دوو شێوەی جیاوازی جەستە وەردەگرێت: مێدوسا و پۆلیپ.''' مێدیوسا (بەپیتاندنی هێلکەکان) سپێرم و هێلکە بەرهەم دەهێنێت بۆ زاوزێ، پۆلیپ (بە لەبەرگرتنەوەی خۆیان) بە ناڕەگەزخوازی زاوزێ دەکات.[[پەڕگە:Reproductive cycle of jellyfish.jpg|وێنۆک]]'''قۆناغی یەکەم:''' مێدیوسای پێگەشتوو بە کۆمەڵی گەورە کۆدەبنەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Life Cycle of Jellyfish |ناونیشان=https://www.vims.edu/bayinfo/jellyfish/lifecycle/ |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Virginia Institute of Marine Science |زمان=en}}</ref>سپێرم و هێلکەی نەپیتێنراو بەردەدەن بۆ ناو ئاوی دەوروبەریان، کرداری پیتاندن ڕوودەدات و هێلکە پیتێنراوەکان جێدەهێڵرێن بۆ ئەوەی بە ئازادی لە تەوژمی زەریاکاندا بسوڕێنەوە، بەڵام هەندێک لالەی دەریا هەوڵی زیاتر دەدەن بۆ پاراستنی هێلکەکانیان، بۆ نموونە جەلی ماسی مانگ ڕێگە بە هێلکە پیتێنراوەکان دەدات بە قۆڵەکانی دەمی بنوسێن و بیانپارێزن تا ئەو کاتەی ئامادە دەبن بۆ ژیان لە قۆناغی داهاتووی ژیانیاندا. '''قۆناغی دووەم:''' ئەم هێلکە پیتێنراوانە گەشە دەکەن و دەبنە سپۆرێکی پلانکتۆنی کە پێی دەوترێت کرمۆکەی پلانولا، دەتوانێت بە ئازادی مەلە بکات و لە کرمێکی تەختی مایکرۆسکۆبی دەچێت کە بە مووی بچووک داپۆشراوە ڕێگە بە پلانولا دەدەن مەلە بکات، پلانولا بەردەوامە لە گەشەکردن و کاتێک گەورە بوو هەوڵ دەدات ڕووکەشێکی ڕەقی گونجاو بدۆزێتەوە تا پێوەی بنوسێت لە هەندێک حاڵەتدا تەنانەت لەوانەیە خۆیان بە ئاژەڵەکانی ترەوە ببەستنەوە بەتایبەتی جەستەی جەلی ماسی پێگەیشتوو، کاتێک شوێنێکی گونجاوی دۆزیەوە پلانولا دەچێتە '''قۆناغی سێیەم:''' دەگۆڕدرێن بۆ پۆلیپ، پۆلیپ دەتوانرێت وەک ئاژەڵێکی قەدی بچووک دابنرێت کە پێکهاتەیەکی لولەکی هەیە، سەرێکی لەسەر زەوی جێگیرە و لە بەشی سەرەوەی دەمی و قۆچەکانی دەوروبەرین، لەم قۆناغەدا سیستەمێکی هەرسکردنی تەواو گەشەسەندوی هەیە و قۆچەکانی دەتوانێت نێچیر بگرێت، زۆربەی کاتەکانی بەخواردن بەسەردەبات، بەگوێرەی جۆرەکەی پۆلیپەکان دەتوانن بۆ ماوەیەکی درێژ و چەند ساڵێک لەم قۆناغەدا بمێننەوە چاوەڕێ دەکەن تاکو هەلومەرج بۆ قۆناغی داهاتوو گونجاو دەبێت. '''قۆناغی چوارەم:''' کاتێک بارودۆخەکە نمونەیی بێت پۆلیپ دەست دەکات بە زاوزێ بە شێوەیەکی ناڕەگەزی بە لەبەرگرتنەوەی خۆی، پۆلیپەکە درێژ دەبێتەوە و چەند پارچەیەک پێکدەهێنێت کە لە کۆتاییدا گەشە دەکەن و ئاژەڵی سەربەخۆ یان پۆلیپی زیاتر دروست دەکەن، لەم پرۆسەیەدا پۆلیپ پێی دەوترێت سیفیستۆما. قۆناغی دواتر '''لە قۆناغی پێنج:''' کاتێک ئاو گەرم دەبێت پۆلیپەکان دەست دەکەن بە گەشەکردن و قۆچەکانی نامێنێت پێیان دەوترێت خونچەی پۆلیپ پاشان دەگۆڕێن بۆ سترۆبایلا ئەم پرۆسەیە پێی دەوترێت سترابلەیشن کە تێیدا دەگۆڕێت بۆ ئێفیرا و دەچێتە '''قۆناغی شەشەم:''' ئەم کۆپیە بچوکە ئێستا مەلەی ئازادە و پێی دەوترێت ئێفیرا (مێدیوسای پێنەگەشتوو)، لەگەڵ گەورەبوونی ئێفیرا بە خێرایی دەست دەکەن بە خواردنی پلانکتۆنەکانی تر و بەردەوام دەبن لە گەشەکردن زەنگەکەی شێوەی تایبەتی وەردەگرێت و قۆچەکان و قۆڵی دەمی گەشە دەکەن بۆ شێوە تایبەتەکانی ڕەگەزەکەی لە کۆتاییدا ئەم شێوە پێگەیشتووانە پێیان دەوترێت مێدیوسا. قۆناغی لالەی دەریای پێگەیشتوو واتە مێدیوسا ئەو قۆناغەیە کە زۆربەی خەڵک پێی دەڵێن “لالەی دەریا” لەگەڵ ئەوەشدا ئەمە تەنها بەشێکی زۆر بچووکی ژیانی لالەی دەریایە. == جۆرەکانی == '''زانایان ٢٠٠٠ جۆریان لە سەرانسەری جیهاندا دەستنیشان کردووە و لەو باوەڕەدان کە بەلایەنی کەمەوە ١٠٠٠ جۆری تر هێشتا نەدۆزراونەتەوە.''' [[پەڕگە:Lion's mane jellyfish in Gullmarn fjord at Sämstad 3.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی شێر]] '''١-جەلی ماسی شێر-'''lion's mane jellyfish: گەورەترین و درێژترین جۆری جەلی ماسییە، گەورەترین نموونەی ناسراو درێژی ١٢٠ پێ (٣٦.٥مەترە) لە سەرەوە تا خوارەوەی قۆچەکانی، کە نزیکەی ٢٣ پێ درێژترە لە درێژترین نەهەنگی شین کە تا ئێستا پێوانە کرابێت، بەمەش '''درێژترین ئاژەڵە''' کە تا ئێستا تۆمارکراوە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Freaky Facts About the Lion's Mane Jellyfish |ناونیشان=https://www.thoughtco.com/lions-mane-jellyfish-2291828 |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی شێر لە ناوچە ساردەکان دەژی لە باکووری ئۆقیانوسی ئارام هەروەها لە جەمسەری باکوور، زەریای ئەتڵەسی و کەناراوەکانی ئەوروپا، پلانکتۆن و ماسی و توێکڵی بچووک و تەنانەت جەلی ماسی تر دەخوات، چاوی نییە بۆیە پشت بە خانەکانی دەمار دەبەستێت بۆ هەستکردن و کاردانەوەی بەرامبەر مەترسی، پێوەدانی لەوانەیە ئازاربەخش بێت بەڵام بە دەگمەن کوشندەیە.[[پەڕگە:Moon Jelly (14962781613).jpg|وێنۆک|'''جەلی ماسی مانگ''']]'''٢-جەلی ماسی مانگ'''-Moon jelly: بەربڵاوترین و باوترین جۆرە کە واناونراوە بەهۆی شێوەکەیەوە بە ئاسانی دەناسرێتەوە زەنگێکی شەفافی هەیە گرنگترین بەشی جەلی مانگ پێکهاتەی شێوە ناڵی ئەسپە لە ناوەڕاستی زەنگەکەیدایە '''ئەندامەکانی زاوزێن''' ڕەنگییان پەمەیی یان پرتەقاڵییە هەروەها قۆچەکانی کورتن، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Ecology |یەکەم=Journal of Animal |ڕێکەوت=٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١|سەردێڕ=How and what do jellyfish see? |ناونیشان=https://animalecologyinfocus.com/2021/12/08/how-and-what-do-jellyfish-see/#:~:text=As%20an%20example,%20the%20moon,24%20eyes%20(Fig%201) |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animal Ecology in Focus |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی مانگ ٨ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان دوو چاوی سادەی هەیە، مەترسییەکی کەمی لەسەر مۆرڤ هەیە پێوەدانیان ئەوەندە بەهێز نییە کە بتوانێت پێستی مرۆڤ ببڕێت بۆیە دەستیان لێدەدرێت و سەلامەتن بەڵام ژەهریان هەیە وە توانای پێوەدانیشیان هەیە، کاتێک خۆراک سنووردار و کەم بێت جەلی ماسی مانگ دەتوانێ بچووک ببێتەوە بۆ دەیەکی قەبارەکەی بۆ پاشەکەوت کردنی وزە، ناوی زانستی '''''ئۆرێلیا ئۆریتا''''' یە “Aurelia aurita”. [[پەڕگە:Box jellyfish at Bakoven Rock DSC11031.JPG|وێنۆک|جەلی ماسی سندوق]] '''٣-جەلی ماسی سندوق'''-Box jellyfish: کوشندەترین جەلی ماسییە ناسراوە بە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٠|سەردێڕ=Box Jellyfish {{!}} National Geographic|ناونیشان=https://www.nationalgeographic.com/animals/invertebrates/facts/box-jellyfish|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animals|زمان=en}}</ref>“زەردەواڵەی دەریایی”، بەهۆی شێوەی لەشیانەوە ناونراون لە زەنگێکی شێوە سندوق دەچێت لەگەڵ کۆمەڵە قۆچەکان لە هەر سوچێکی زەنگەکەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=US Department of Commerce|یەکەم=National Oceanic and Atmospheric Administration|سەردێڕ=What is the most venomous marine animal?|ناونیشان=https://oceanservice.noaa.gov/facts/box-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=oceanservice.noaa.gov|زمان=EN-US}}</ref>دەردەکەون هەروەها ٤ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان ٦ چاوی هەیە دوو چاوی هاوێنە و چوار چاوی سادە بە کۆی گشتی ٢٤ چاوی هەیە هەندێک لەو چاوانە بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر ئاڵۆزن و هاوێنەیان هەیە، لە کاتێکدا جەلی ماسی لە ئاوی کەناری گەرم لە سەرانسەری جیهاندا دەژین بەڵام جۆرە کوشندەکان بەشێوەیەکی سەرەکی لە ناوچەی هیندۆ پاسیفیک و باکووری ئوسترالیا دەژین ئەمەش جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی دەگرێتەوە، ژەهری سندوقی جەلی ماسی یەکێکە لە کوشندەترین ژەهرەکان لە جیهاندا، ژەهری تێدایە کە هێرش دەکاتە سەر دڵ، کۆئەندامی دەمار و خانەکانی پێست. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Pain researchers find antidote to deadly box jellyfish sting|ناونیشان=https://www.sydney.edu.au/news-opinion/news/2019/05/01/pain-researchers-find-antidote-to-deadly-box-jellyfish-sting.html#:~:text=Each%20box%20jellyfish%20carries%20enough,arrest%20and%20death%20within%20minutes.|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=The University of Sydney|زمان=en-US}}</ref>ژەهری ئەوەندە هەڵدەگرێت کە زیاتر لە ٦٠ مرۆڤ بکوژێت لەوانەیە تووشی ئیفلیجی و جەڵدەی دڵیان بکات، نیشانەکانی پێوەدان بریتین لە ئازاری وەكو سووتان و قامچی لەسەر پێست هەروەها بە لایەنی کەمەوە ١٤ جۆری جەلی ماسی سندوق پێوەدانیان دەبێتە هۆی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی''<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=box jellyfish cause of irukandji syndrome - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=box%20jellyfish%20cause%20of%20irukandji%20syndrome&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>. • '''جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی'''-Chironex fleckeri''':''' گەورەترین جەلی ماسی سندوقییە کە قەبارەی لەشی دەگاتە یەک پێ و قۆچەکانی ئەستوورە و درێژییەکەی دەگاتە ١٠ پێ، بە ژەهراوی ترین ئاژەڵی دەریای دادەنرێت. • '''جەلی ماسی ئیرەکانجی'''- Irukandji jellyfish: جۆرێکی جەلی ماسی سندوقە و بچوکترین لالەی دەریایە لە جیهاندا، ناوی زانستی '''''کروکیا بارنێسی''''' یە “Carukia barnesi “. [[پەڕگە:Irukandji-jellyfish-queensland-australia.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی ئیرەکانجی لە دورگەی کوینزلاند لە ئوسترالیا]] زەنگەکەی قەبارەی بچوکە و ڕەنگی شەفافە زۆر قورسە لە ئاودا ببینرێت، زۆرجار شێوەی لاکێشەییان هەیە، تیرەی زەنگەکەی ١-٣ سانتیمەترە و درێژی قۆچەکانی لە چەند سانتیمەترێکەوە تا زیاتر لە یەک مەتر دەبێت، بە قەبارەی بچووک و پێوەدانی ژەهراوی ناسراوە. بەشێوەیەکی سەرەکی لە ئاوی گەرمدا دەژین بە درێژایی کەناراوەکانی باکووری ئوسترالیا بەتایبەتی لە دەریای مەرجان بە درێژایی کوینزلاند لەگەڵ بەشێک لە خولگەیی ئەتڵەسی و هیندی و زەریای هێمن. یەکێکە لە هۆکارەکانی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی'' <ref>{{Citation|last=Kong|first=Erwin L.|title=Irukandji Syndrome|date=2024|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562264/#:~:text=Irukandji%20syndrome%20is%20a%20painful,potentially%20life-threatening%20cardiac%20complications|work=StatPearls|place=Treasure Island (FL)|publisher=StatPearls Publishing|pmid=32965935|access-date=2024-10-03|last2=Nappe|first2=Thomas M.}}</ref>نیشانەکانی بریتین لە ئازاری زۆر، گرژبوونی ماسولکەکان، ڕشانەوە و بەرزی پەستانی خوێن. '''٤- جەلی ماسی تۆپ'''-Cannonball Jellyfish: بەهۆی شێوەی زەنگەکەی ناونراوە کە قەبارە مامناوەندە لە گوللەی تۆپ دەچێت وەک گومەز هەروەها ناسراوە بە جەلی ماسی سەری کەلەرم<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Cool Cannonball Jellyfish Facts|ناونیشان=https://www.thoughtco.com/cannonball-jellyfish-4770889|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo|زمان=en}}</ref> ناوە زانستییەکەی”''Stomolophus meleagris“.'' بە زەبەلاحی نەرم و نیان لە جیهانی جەلی ماسی ناونراوە، لە هاوتاکانی خۆی جیا دەکاتەوە بە زەنگێکی پتەو، نەرم و بەهێز کە پانییەکەی ٧-١٠ ئینجە و بەرزییەکەی نزیکەی ٥ ئینج دەبێت، ڕەنگی زەنگەکە بە گشتی سپییە، لێوارەکەی زۆرجار ڕەنگی قاوەیی سوورباوە، جەلی ماسی تۆپ لە زەریای هێمن ڕەنگیان شینە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17451000.2021.1887495#:~:text=The%20cannonball%20jellyfish%20Stomolophus%20meleagris,patterns%20on%20the%20umbrella%20surface|ڕەوشی ناونیشان=live}}</ref>. قۆچی درێژی نییە لەجیاتی ئەوە کۆمەڵێک باڵی دەمی هەیە کە بە دەوری دەمیدا درێژ دەبنەوە، کاردەکەن بۆ جوڵاندنی و یارمەتیدانی بۆ گرتنی نێچیر. گۆشتخۆرێکە هێلکەی ماسی و کرمۆکەی ماسی و کرمۆکەی پلانکتۆنی نەرم و هێلکە شەیتانۆکەکان دەخوات هەروەها بە مژین ئاو دەخواتەوە کاتێک زەنگەکەی گرژ دەبێت. لەکاتێکدا زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا پشت بە شەپۆلەکان و بـا دەبەستن بۆ جوڵە، بەڵام جەلی ماسی تۆپ قۆڵی دەمی خۆی بەکار دەهێنێت بۆ مەلەکردن وە دەتوانێت هەست بە ڕووناکی، هێزی کێشکردن و بەرکەوتن بکات.[[پەڕگە:Cannonball jellyfish washed ashore near Ramp 59. It's not common to see Cannonball Jellyfish around this time of year - this one may have been cold-stunned. (51759006613).jpg|وێنۆک|جەلی ماسی تۆپ]] لالەی دەریای تۆپ لە جۆگەکان و بەدرێژایی کەناراوەکانی کەنداوی مەکسیک، ئۆقیانووسی ئەتڵەسی و ئۆقیانووسی ئارام، ڕۆژئاوای ئەتڵەسی، لە نیو ئینگلاند تا بەرازیل، لە ڕۆژهەڵاتی زەریای هێمن لە کالیفۆرنیاوە تا ئیکوادۆر و لە ڕۆژئاوای زەریای هێمن لە دەریای ژاپۆنەوە تا دەریای باشووری چیندا دەژین، لە ئاوی سوێری خولگەیی بۆ نیمچە خولگەیی گەشە دەکات لەگەڵ پلەی گەرمی لە دەوروبەری ٧٤ پلەی فەهرنهایت. بە وشککراوی وەک خۆراکی پڕ پرۆتین و دەرمانی تەقلیدی لە ئاسیادا خواستی لەسەرە، لە کاتێکدا جەلی ماسی تۆپ دەتوانێت ژەهر دەربکات، هەرچەندە پێوەدانەکەی بە شێوەیەکی ئاسایی سووکە بەڵام هێشتا ئامۆژگاری دەکرێت ئاگادار بیت لە حاڵەتە دەگمەنەکانی پێوەدانی ئەو ژەهرەی لێوەی دەردەچێت دەبێتە هۆی کێشەی دڵ لە مرۆڤ و ئاژەڵدا. '''٥- جەلی ماسی شین'''-Blue jellyfish: بە ئاگری شین ناسراوە بەزۆری لە دەوروبەری ئاوەکانی بەریتانیا دەژی لە بەشەکانی دیکەی ئەوروپا و لە کەناراوەکانی ئیرلەندا، دەریای باکور و بەدرێژایی کەناری ڕۆژئاوای سکۆتلەندا لە هاوین و پایزدا دەبینرێن، ناوی زانستی “''Cyanea Lamarckii''” یە. [[پەڕگە:Blue jellyfish in Brofjorden at Sandvik 5 - cropped.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی شین]]زەنگێکی شێوە گومەزی هەیە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue jellyfish {{!}} The Wildlife Trusts |ناونیشان=https://www.wildlifetrusts.org/wildlife-explorer/marine/jellyfish/blue-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=www.wildlifetrusts.org |زمان=en}}</ref>قۆچەکانی چزوودارن و چوار قۆڵی دەمی گەورە کە چرچی و شەپۆلی زۆریان هەیە، ڕەنگی زەنگەکەی بەپێی تەمەن و پێگەشتنی دەگۆڕێت لە سەرەتاکانی تەمەنی بێ ڕەنگە و شەفافە بە تایبەت دەوروبەری لێوارەکانی زەنگەکەی، کاتێک پێدەگات لە تەمەنی گەورەیدا ڕەنگی باوی شینە ڕەنگەکانی تری وەکو مۆر، زەرد، پرتەقاڵی، وەنەوشەیی یان سپی، ئەوانەی ڕەنگیان زەردترە (گەنجترن) بە ئاسانی تێکەڵ دەبن لەگەڵ جەلی ماسی شێر بەڵام بچووکترن و زەنگێکی شینیان هەیە کە هێڵی نیوەتیرەیی لە ڕێگەیەوە دەبینرێت، تەمەنی بەنزیکەی یەک ساڵە. خۆراکی جەلی ماسی شین وەکو زۆربەی جۆرەکانی تری لالەی دەریا فیتۆپلانکتۆن و <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue Jelly (Cyanea lamarckii) |ناونیشان=https://www.inaturalist.org/taxa/447777-Cyanea-lamarckii |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=iNaturalist |زمان=en}}</ref>زۆپلانکتۆن و هێلکە و کرمۆکی ئاژەڵە ئاوییەکانی تری وەک ماسییە هەروەها قۆچەکانیان بەکاردەهێنن کە کیسەکانی نێمەتسستی تێدایە نەک تەنها بۆ گرتنی نێچیرەکانیان بەڵکو بۆ خۆپاراستن لە ئاژەڵە دڕندەکانیش، توانای پێوەدانی هەیە بۆیە دەست لێدانی سەلامەت نییە، پێوەدانی دەبێتە هۆی ئازاری زۆری ماسولکەکان، سکچون، پشت ئێشە، ئازاری گەدە و لە هەندێ حاڵەتدا دەبنە هۆی مردن. == نیشانەکانی پێوەدان و چارەسەر == '''نیشانەکانی پێوەدانی:''' نیشانەکانی پێوەدانی بەندە بە جۆری ئەو جەلی ماسیەی کە بەرکەوتنت لەگەڵدا کردووە، ئەگەر پێوەدانێکی بچووکی جەلی ماسی هەبێت لەوانەیە هەست بە ئازارێکی سووک، خوران، سوتان بکەیت، لەسەر پێستت لەوانەیە پەڵەی وەک لیر و پەڵەی سوور، مۆر یان قاوەیی دەربکەوێت. [[پەڕگە:Jellyfish dermatitis case1 abdominal skin lateral.jpg|وێنۆک]] پێوەدانی جەلی ماسی مەترسیدارتر زیانی گەورەتر دەبێت، پێویستە دەستبەجێ داوای یارمەتی پزیشکی بکەی ئەگەر ئەم نیشانانە دەرکەوتن: •سەختی هەناسەدان •ئازاری سنگ •گرژبوونی ماسولکەکان •سڕبوون •ڕشانەوە •قورسی قوتدان •ئارەقکردنی زۆر '''چارەسەرەکان:''' چارەسەری پێوەدانی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings - Diagnosis and treatment - Mayo Clinic |ناونیشان=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/jellyfish-stings/diagnosis-treatment/drc-20353290 |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.mayoclinic.org}}</ref>بریتییە لە چارەسەری سەرەتایی و چارەسەری پزیشکی. '''چاودێری فریاگوزاری سەرەتایی لە ماڵەوە''' زۆربەی پێوەدانی جەلی ماسی بەم شێوەیە چارەسەر دەکرێت: ١- بە موکێشێک قۆچەکانی بە وریاییەوە لێبکەرەوە. ٢- شوێنی پێوەدانەکە بە سرکە بۆ ماوەی ٣٠ چرکە بشۆ، سرکە سەلامەت و کاریگەرە بۆ هەموو جۆرەکانی پێوەدانی لالەی دەریا، بە خێرایی هەزاران خانەی بچووکی پێوە نەگیراو ڕادەگرێت کە لەسەر ڕووی پێست بەجێماون پاش بەرکەوتنی قۆچەکان.(ئەگەر سرکە بەردەست نەبوو، دەتوانرێت شوێنی پێوەدانەکە بە ئاوی زەریا بشۆرێت). ''ئاگاداربە: ئاوی سازگار و کهول بەکارمەهێنە بۆ شوێنی پێوەدانەکە.'' ٢- پێویستە شوێنی پێوەدانەکە لە ئاوی گەرمدا تەڕ بکەیت بۆ ماوەی (٢٠-٤٥ خولەک)، پلەی گەرمی ئاوەکە دەبێت نزیکەی (٤٢-٤٥ پلەی سەدیی) بێت. ٣- شوێنی پێوەدانەکە بپارێزە و مەیخشێنە لە لمدا، هیچ پەستانێک مەخەرە سەری و مەیڕوشێنە. ٤- پاش خوساندنی لە ئاوی گەرمدا، دژە هیستامین یان کرێمی ستیرۆید وەک کرێمی کۆرتیزۆن بەکار بهێنە، ئەمە یارمەتیدەر دەبێت بۆ چارەسەرکردنی ئازار و خوران، هەروەها دەتوانیت پاکەتی سەهۆڵ یان ئاوی گەرم بەکار بهێنیت بۆ کەمکردنەوەی ئازار و هەڵئاوسان. '''چارەسەری پزیشکی لە نەخۆشخانە:''' هەندێک <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings Information {{!}} Mount Sinai - New York |ناونیشان=https://www.mountsinai.org/health-library/poison/jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Mount Sinai Health System |زمان=en-US}}</ref>پشکنین ئەنجام دەدەن لەوانە پشکنینی میز، خوێن و تیشکی سنگ هەروەها پێوانی ڕێژەی لێدانی دڵ، هەناسەدان، پلەی گەرمی و پەستانی خوێن دەکەن لە ئەگەری هەبونی هەر کێشەیەک چارەسەر دەکرێن. ئەو دەرمانانەی پزیشک بەکاری دەهێنێت ئەمانە لەخۆ دەگرێت: '''•ئازارشکێنەکان:''' یارمەتیدەر دەبن بۆ کەمکردنەوەی ئازار. '''•دژە ڤێنین:''' دژە ڤێنین یارمەتیدەر دەبێت بۆ پێچەوانەکردنەوەی کاریگەری ژەهر. دژە ژەهری سندوقی جەلی ماسی بەو کەسانە دەدرێت کە نەخۆش دەکەون دوای پێوەدانیان لەلایەن سندوقی جەلی ماسی هەروەها بۆ ئەو کەسانە بەکاردێت کە ئازاری زۆریان هەیە و بە دەرمانی ئازارشکێن کۆنتڕۆڵ ناکرێت. '''•دژە هیستامین:''' دژە هیستامینەکان یارمەتیدەر دەبن لە کەمکردنەوەی خوران و لیر. زۆربەی پێوەدانی لالەی دەریا دوای چەند کاتژمێرێک کەسەکە چاک دەبێتەوە، بەڵام هەندێک پێوەدان دەبێتە هۆی وروژاندنی پێست یان لیر کە چەند هەفتەیەک دەخایەنێت، پێوەدانی جۆرە مەترسیدارەکان لە ماوەی ٤-٤٨ کاتژمێردا دەبێتە هۆی مردن، هەندێک پێوەدانی سندوقی جەلی ماسی دەتوانێت مرۆڤ لە ماوەی چەند خولەکێکدا بکوژێت. '''<big>خۆپاراستن:</big>''' ١- مەلە مەکە لە ناو ئاوێکدا کە لەوانەیە جەلی ماسی تێدابێت و لۆشنی پارێزەر بەکاربهێنە. ٢- جلی پارێزەر بپۆشە. ٣- هەرگیز دەست لە جەلی ماسی مەدە، تەنانەت ئەگەر مردبێت هێشتا دەتوانێ پێوەت بدات چونکە پێکهاتەی خانەکانی کیسەکانی نێمەتسست بۆ ماوەیەکی درێژ پاش مردنی لالەی دەریا هەر دەمێننەوە. == سودەکانی == '''سەرچاوەی خۆراکی:''' لە هەزاران جۆر لالەی دەریا لە سەرانسەری جیهاندان تەنها '''١١''' جۆر دۆزراونەتەوە کە شیاون بۆ خواردن بۆنمونە جەلی ماسی مانگ، وەک پێکهاتەیەک لە خواردنە جۆراوجۆرەکاندا بەکاردەهێنرێن، لە وڵاتانی ڤێتنام، ژاپۆن، چین و کۆریا دەخورێن، چەندین جۆری خواردن دەتوانرێت بە جەلی ماسی ئامادە بکرێت لەوانە زەڵاتە، سوشی بەگشتی لە هەندێک وڵاتی ئاسیا بە خواردنێکی خۆش دادەنرێت. تایبەتمەندی خۆراکی زۆر باشی هەیە، کابۆهیدرات و کالۆری کەمە بەمەش دەبێتە هەڵبژاردەیەکی پەسەند بۆ دابەزاندنی کێش، سەرچاوەیەکی باشی توخمە سەرەکیەکان، دژە ئۆکسیدەکان، کانزاکان و خۆراکە گرنگەکانی دیکەیە. سەرەڕای ئەوەش، سەرچاوەیەکی زۆر باشە بۆ پرۆتین کە یارمەتیدەرە بۆ پاراستنی تەندروستی ماسولکەکان لەکاتی ڕێجیمدا هەروەها دەوڵەمەندە بە ترشە ئەمینی کە بەشێکی دانەبڕاوەیە لە گەشەکردن و چاککردنەوەی خانەکان، تایبەتمەندی دژە ئۆکسیدیان زۆرە کە ڕێگە لە زیانی خانەکان دەگرێت و فشاری ئۆکسجین کەم دەکاتەوە و مەترسی نەخۆشییە درێژخایەنەکان کەم دەکاتەوە ئەم دژە ئۆکسیدە بەهێزانە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە بەهێزکردنی تەندروستی گشتی لە ڕێگەی بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری و کەمکردنەوەی هەوکردن، بوونی ترشە چەوری “ئۆمیگا ٣” وایان لێدەکات خۆراکی تەندروستتر بن چونکە ترشە چەورییەکانی “ئۆمیگا ٣” ڕێگری لە چەوری دەکەن بە درێژایی دیواری خوێنبەرەکان و یارمەتیدەرن بۆ ڕێگرتن لە نەخۆشییەکانی دڵ. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Chuka Kurage Which Popular for Japanese People of Different Material Seasoned Jellyfish with Sesame Oil Suppliers - Quotation - Yangqi|ناونیشان=https://m.sushiseafood.com/seasoning-cephalopod/seasoning-jellyfish/chuka-kurage-which-popular-for-japanese.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=m.sushiseafood.com|زمان=en}}</ref>[[پەڕگە:Chuka kurage(jellyfish) 2014.jpg|وێنۆک]] <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢|سەردێڕ=Jellyfish: Benefits, Nutritional Value, Side Effects & Recipes|ناونیشان=https://www.healthifyme.com/blog/jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=HealthifyMe}}</ref>یەک کوپ (٥٨گرام) جەلی ماسی وشک پێکهاتووە لە: کالۆری: ٢١ پرۆتین: ٣ گرام چەوری: ١ گرام سیلینیۆم: ٪٤٥ ی بەهای ڕۆژانە کۆلین: ٪١٠ی DV ئاسن: ٪٧ی DV '''سەرچاوەی دەرمان:''' دەوڵەمەندە بە کۆلاجین کە پرۆتینێکی گرنگە پاڵپشتی نەرمی پێست، تەندروستی جومگەکان، چاککردنەوەی شانەکان دەکات و پێکهاتەیەکی سەرەکییە بۆ پاراستنی پێست و یارمەتیدەرە بۆ چاکبوونەوەی برینەکان. ژەهری لالەی دەریا بە سەرچاوەیەکی سەرنجڕاکێش دادەنرێت لە پەرەپێدانی دەرمانی نوێ بۆ چارەسەری نەخۆشییە جۆراوجۆرەکان. لەکاتی ڕاماڵین بەناو ئاودا لالەی دەریا پەناگە و پاراستن بۆ هەندێک جۆری ماسی دابین دەکات و وایان لێدەکات خۆیان لە ئاژەڵە دڕندەکان بشارنەوە.{{تووڵی دەروازە|گیانلەبەران|کۆمەڵگا|ئاو|مێژوو}} {{پۆلی کۆمنز|Scyphozoa}} == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} oapoo84qsi680518adry64hgm0sojz7 1374294 1374293 2024-10-31T13:11:06Z شەمە 64521 1374294 wikitext text/x-wiki [[پەڕگە:Stranded jellyfish - geograph.org.uk - 6286168.jpg|وێنۆک|دەرکەوتنی لالەی دەریا لە نزیک کەناراوەکان]]'''لالەی دەریا''' یان '''جەلی ماسی''' (بە ئینگلیزی jellyfish-fish jellies) زیاتر لە ٥٠٠ ملیۆن ساڵە بونیان هەیە بەمەش<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Five jaw-dropping facts about jellyfish|ناونیشان=https://www.oneearth.org/five-jaw-dropping-facts-about-jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=One Earth|زمان=en}}</ref> لە دایناسۆرەکان کۆنترن،لە سەرانسەری جیهاندا لە تەنکاوەکانی کەنار دەریاوە تا قوڵایی زەریاکان و لە ئاوی سوێر و سازگاریشدا دەژین هەروەها کۆنترین گیانداری فرەئەندامن، ناوی جەلی ماسی لە ساڵی '''١٧٩٦'''ـەوە بەکار دەهێنرێت بەڵام سەرەڕای ناوەکەیان لە ڕاستیدا '''ماسی نین''' ئەوان بێبڕبڕەکانن واتە بڕبڕەی پشتیان نییە. پۆلێنکراوە لە پۆلی ''نایدەریا'' بە مانای ''دەزووی پێوەدان'' دێت، لالەی دەریا '''(٪٩٥-٩٨)'''ی لەشی لە ئاو پێکدێت هەروەها دڵ، ئێسک، خوێن،<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=What is a jellyfish?|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-a-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>سییەکان و ناوەندی مێشکییان نییە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=nervous system in jellyfish - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=nervous%20system%20in%20jellyfish&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>لە جیاتی مێشک کۆمەڵێک دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''تۆڕی دەماری''' یان '''ئەڵقەی دەماری''' ئەم تۆڕە دەمارییە یارمەتییان دەدات بۆ دۆزینەوەی گۆڕانکاری لەو ژینگەیەی تێیدا دەژین لەوانە پلەی گەرمی، هێزی کێشکردن، سوێری ئاو، چڕبوونەوەی ئۆکسجین، لەرینەوە و تەوژم، ئەم دەمارانە وا دادەنرێت کە ڕێکخەری سەرەکی کردارەکانی جەلی ماسین، هەروەها کۆمەڵێک کۆتایی دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''ڕۆپالیا''' دیارترین پێکهاتەی هەستی لالەی دەریایە دەمارەخانە و خانەی کێشکردن و خانەی وەرگری ڕووناکی تێدایە و پێکهاتەی تایبەت بۆ هەستکردن بە ڕووناکی (خاڵی چاو) و جوڵە یان ئاراستە بە گوێرەی هێزی کێشکردن لەخۆدەگرێت. چاوی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=UCL |سەردێڕ=Question of the Week: Why do box jellyfish have eyes? {{!}} UCL Researchers in Museums |ناونیشان=https://blogs.ucl.ac.uk/researchers-in-museums/2018/05/10/question-of-the-week-why-do-box-jellyfish-have-eyes/#:~:text=And%20not%20just%20one%20or,obstacles,%20and%20responding%20to%20light |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=blogs.ucl.ac.uk |زمان=en-US}}</ref>دەکەونە ڕۆپالیاوە لە دەوری خوارەوەی زەنگەکەی، بەگشتی چوار جۆری جیاواز چاویان هەیە هەر جۆرێک بۆ مەبەستێک بەکاردێت، دوو جۆری چاو توانای دروستکردنی وێنەیان هەیە لە کاتێکدا دوو جۆرەکەی تر یارمەتیدەرن لە مەلەکردن و خۆلادان لە بەربەستەکان و وەڵامدانەوەی ڕووناکی. سەرەتایترین کۆمەڵە تەنها ئاستی ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام کۆمەڵێک چاو ئاڵۆزترە و دەتوانێت ڕەنگ و قەبارەی تەنەکان بدۆزێتەوە. [[پەڕگە:Cubozoa sistema visuale nella Tripedalia cystophora.png|وێنۆک|<ref>{{بیرخستنەوەی وێب |last=ourworldunderthewaves |first=Author |ڕێکەوت=2017-10-31 |سەردێڕ=Box Jellyfish- For your eyes only |ناونیشان=https://ourworldunderthewaves.com/2017/10/31/first-blog-post/ |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=Our world under the waves |زمان=en}}</ref>چاوەکانی سندوقی جەلی ماسی]]هەندێکیان<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=٢١ی حوزەیرانی ٢٠١٧|سەردێڕ=6 things you may not know about jellyfish |ناونیشان=https://www.pbs.org/newshour/science/6-things-may-not-know-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=PBS News |زمان=en-us}}</ref> بە سادەی خاڵی چاویان هەیە کە تەنیا ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام هەندێکی تر لەوانە جەلی ماسی سندوق سیستەمێکی بینایی ئاڵۆزتریان هەیە کە پڕە لە هاوێنە، تۆڕی چاو و کۆرنیا، دەتوانن وێنەی لێڵ ببینن، چاوە ئاڵۆزەکان نەک تەنها ئامرازێکن بۆ گەڕان بە ژینگەی خۆیان، بەڵکو لە هەندێک حاڵەتدا ڕێگە بە لالەی دەریا دەدەن هێزی کێشکردن بدۆزنەوە. لالەی دەریا بەپێی جۆرەکەیان ڕەنگیشیان جیاوازە کە بێ ڕەنگ و شەفافن یان دەتوانن ڕەنگی خۆیان بگۆڕن باوترین ڕەنگیانی زەرد، مۆر، پەمەی، شینە. قەبارەی بەگشتی زەنگەکە لەوانەیە کەمتر لە ئینجێک یان زیاتر لە پێیەک درێژ بێت تیرەی هەندێک جۆریان دەگاتە حەوت پێ، درێژی قۆچەکانی بەپێی جۆرەکەی جیاوازە هەندێک جەلی ماسی درێژی قۆچەکانی زیاتر لە ١٠٠ پێ دەبێت. ئەو جەلی ماسیانەی وەک سەری دەرزی بچووکن تەنها دەتوانن پلانکتۆن بخۆن کە بوونەوەری بچووک و سەرئاو کەوتوون، جەلی ماسی گەورەتر سەرچاوەی خۆراکی گەورەتری وەک ماسی و ڕۆبیان و قرژاڵ ڕاو دەکات. [[پەڕگە:False twins -jellyfishes ( -cc ) (3969242721).jpg|وێنۆک|درەوشانەوەى لە تاریکیدا]]نزیکەی <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Did you know some jellyfish glow?|ناونیشان=https://www.curioustem.org/stem-articles/did-you-know-some-jellyfish-glow?format=amp|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.curioustem.org}}</ref>'''(٪٥٠)ی''' لالەی دەریا دەتوانن ڕووناکی بەرهەم بهێنن کە لە تاریکیدا دەدرەوشێنەوە ئەم توانا سەرسوڕهێنەرە پێی دەوترێت “بریقەدار” یان “درەوشانەوەی زیندەوەری” لالەی دەریا بە شێوەیەکی سەرەکی بۆ بەرگری کردن لە ئاژەڵە دڕندەکان بەکاری دەهێنێت بۆ نموونە بۆ ترساندنی ئاژەڵە دڕندەکان و پێدانی کات بۆ هەڵاتن. ئەو ڕووناکییەی زیندەوەران دەتوانن بەرهەمی بهێنن بەهۆی کارلێکێکی کیمیاییەوە دروست دەبێت بۆ ئەوەی ئەم کاردانەوەیە ڕووبدات دەبێت هەڵگری گەردیلەیەک بن کە پێی دەوترێت '''لوسیفرین''' لەگەڵ یەکێک لەو دوو ئەنزیمە '''لوسیفیراز''' و '''فۆتۆپرۆتینی.''' کاتێک لوسیفرین بە شێوەیەکی کیمیایی لەگەڵ ئۆکسجین کارلێک دەکات وزە لە شێوەی ڕووناکی دەردەدات، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Bioluminescence: light in the dark|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-bioluminescence.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>باوترین ڕووناکی بەرهەم هێنان لە زەریادا سەوز و شینە چونکە ئەم درێژی شەپۆلانە زیاتر بەناو ئاودا دەڕۆن، هەندێک ماسی دەتوانن رووناکی سوور دروست بکەن. == پێکهاتەی لەشی == '''بەشی سەرەوەی لەشی''' لەشێوەی زەنگی شێوە چەتردایە، بەشی دەرەوەی چەترەکە بە exumbrella ناونراوە هەروەها بەشی ناوەوەی بە subumbrella ناونراوە، لالەی دەریای پێگەیشتوو دەتوانێ جەستەیەکی خڕ یان چوارگۆشەی هەبێت کە قۆچەکانی پێوەدەلکێن. [[پەڕگە:Cross section Olindias formosa en.svg|وێنۆک]] '''ناو و فرمانەکانیان:''' '''چینی دەرەوە'''-epidermis: ئۆکسجین هەڵدەمژێت و ڕێگە دەدات لە هەموو لەشدا بڵاو ببێتەوە،ئەمە ڕێگە بە جەلی ماسی دەدات بەبێ سییەکان، دڵ و خوێن بژی. '''چینی ناوەڕاست'''-mesoglea:ماددەیەکی جەلاتینی ئەستوورە کە زۆربەی لە ئاو پێکهاتووە لەگەڵ کۆلاجین و پرۆتین هەروەها بەرپرسە لە عەمبارکردنی ئۆکسجین بۆ ماوەیەکی درێژ و پاڵپشتی جەستە دەکات. '''چینی ناوەوە'''-gastrodermis: چینێکە لە بەشی خوارەوەی زەنگی لالەی دەریادا ئەرکی سەرەکی هەرسکردنە و یارمەتی ئاڵوگۆڕی گازەکان دەدات. '''کەلێنی گەدە'''-gastric cavity: شوێنی سەرەکی هەرسکردنی خۆراک و هەڵمژینی خۆراکەکانە، خواردن لە دەمدا تێدەپەڕێت و دەچێتە ناو کەلێنەکە، لەناو کەلێنی گەدە پەردەی خانە بە دەوری گەردیلەکانی خۆراکدا دەپێچێتەوە و پاشان دەیانباتە ناو کەلێنی ناوەوە. '''ئەندامی زاوزێ'''-Gonad: دەکەوێتە خوارەوەی گەدە، ڕژێنی زاوزێیە کە سپێرم لە نێر و هێلکە لە مێینەدا بەرهەم دەهێنێت. '''کەناڵەکانی نیوەتیرەیی'''-radial canal: ئەم سیستەمە لە کەناڵەکان خزمەت دەکات بۆ دابەشکردنی خۆراک بۆ بەشەکانی دەرەوەی لەشی. '''دەم'''-Mouth: لە ناو جەستەی زەنگییاندا کونێک هەیە کە دەمییەتی لە ڕێگەیەوە خواردن دەخۆن و پیسایش دەردەدەن. '''بەشی خوارەوەی لەشی''' قۆچەکانی Tentaclesهەیە: ٨هێشووی قۆچی کە هەر هێشوویەک لەوانەیە زیاتر لە ١٥٠ قۆچی هەبێت وەک بەرگری و چەکێکی بەهێز بۆ گرتنی نێچیر کاردەکەن. لە ناوەوەی قۆچەکاندا لالەی دەریا هەزاران خانەی پێوەدانی هەیە کە هەر یەکێکیان پێکهاتەیەکی تایبەتی تێدایە پێی دەوترێت کیسەی نێمەتسست '''٣٠''' جۆری جیاوازی هەیە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Spencer |یەکەم=Erin |ڕێکەوت=٢٦ی نیسانی ٢٠٢١|سەردێڕ=How Do Jellyfish Sting? |ناونیشان=https://oceanconservancy.org/blog/2021/04/26/nematocysts/ |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Ocean Conservancy |زمان=en}}</ref>ناوی ''“نێمەتسست-nematocysts'' بە مانای '''“کیسەی دەزوو”''' دێت کە وەسفی پێکهاتەکەی دەکات: بڕبڕەی تیژ بە لوولەیەکی درێژەوە بەستراوەتەوە لە کیسەیەکدا لەسەر ڕووی ئاژەڵەکە هەڵگیراوە، خانەی بچووکی پێوەدانن لە چەقۆی بچووک دەچن، چەکێکی خانەیی بەرچاون بۆ ڕاوکردن و بەرگری و هەندێ جار بۆ جوڵە بەکاردەهێنرێن. کیسەکان لە کەپسولێکی پەستانی پێک هاتوون کە دەزووێکی پێچراوەی وەک چەقۆ لەخۆ دەگرێت، کاتێک لالەی دەریا بە ئاماژەی کیمیایی یان میکانیکی هاندەدرێت واتە کاتێک هەست بە تێکچوونێکی جەستەیی یان کیمیایی دەکات پێکهاتەیەکی وەک سەرپۆش لەسەر ڕووی کەپسولەکە دەردەکەوێت کەپسولەکە بە تەقینەوە دەردەچێت و دەزووی پێچراوە دەردەهێنێت کە ئامانجەکە کون دەکات پاشان ژەهرەکە بەناو دەزووەکەدا تێدەپەڕێت و شانەکانی قوربانی ئیفلیج دەکات، بە خێرایی درێژ دەبێتەوە بە سوڕانەوەی ناوەوە بۆ دەرەوە لە پرۆسەیەک کە پێی دەوترێت هەڵگەڕانەوە دواتر دەزووەکە لە کیسەکە جیادەبێتەوە، دەزووی هەندێک لە کیسەکانی نێمەتسست نێچیری بچووک دەگرن بە پێچانەوەیان. [[پەڕگە:Nematocyst-discharge process.png|وێنۆک|هەنگاوەکانی دەرچوونی کیسەکانی نێمەتسست]] دەرچوونی کیسی نێمەتسست <ref>{{Cite journal|last=Beckmann|first=Anna|last2=Özbek|first2=Suat|date=2012|title=The nematocyst: a molecular map of the cnidarian stinging organelle|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22689365/#:~:text=During%20the%20discharge%20of%20nematocysts,potentially%20harmful%20also%20for%20humans.|journal=The International Journal of Developmental Biology|volume=56|issue=6-8|pages=577–582|doi=10.1387/ijdb.113472ab|issn=1696-3547|pmid=22689365}}</ref>بە یەکێک لە خێراترین پرۆسەکانی زیندەوەرزانی و میکانیکی سروشت ناسراوە کە لە ماوەی '''٣ میللی چرکەدا''' ڕوودەدات. ژەهری لالەی دەریا پێکهاتووە لە پۆرینەکانی پرۆتینی بەهێز (ژەهری پەردەی خانە)، پێپتیدەکانی ژەهراوی دەمار، چەوری چالاک و گەردیلە بچووکەکانی تر، هەموو ژەهرەکانی جەلی ماسی “'''پۆرین”'''ی تێدایە (<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Porins - MeSH - NCBI |ناونیشان=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/mesh/?term=%22Porins%22%5BMeSH+Terms%5D |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.ncbi.nlm.nih.gov}}</ref>پۆرینەکان گەردیلەی پرۆتینن کە لە بنەڕەتدا لە پەردەی دەرەوەی بەکتریای گرام نێگەتیڤ دۆزراونەتەوە) هێرش دەکاتە سەر خانەکانی ئەو کەسەی پێوەی دەدات، بەگوێرەی بڕ و ڕێژەی پۆرینەکان پێوەدانەکان دەبنە هۆی سوربوونەوە و هەڵئاوسان و نیشانەی جیاواز هەروەها <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=olivia.congdon@science.org.au |ڕێکەوت=٢٧ی ئازاری ٢٠١٩|سەردێڕ=All about jellyfish stings |ناونیشان=https://www.science.org.au/curious/people-medicine/all-about-jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Curious |زمان=en}}</ref>ژەهری لالەی دەریا کاریگەری لەسەر سیستەمە جۆراوجۆرەکانی جەستە هەیە وەک دڵ و کۆئەندامی هەناسەدان و لە هەندێک حاڵەتدا لەوانەیە ببێتە هۆی مردن. زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا قۆچیان هەیە، بەڵام هەموویان کیسی نێمەتسستی بەهێزیان نییە. '''قۆڵی دەمی'''-Oral arm: لەنێو زۆرێک لە قۆچەکانیان، هەندێک لالەی دەریا بەشێکیان هەیە کە پێی دەوترێت قۆڵی دەمی ئەم پاشکۆ درێژانە نێچیری گیراو دەگوازنەوە بۆ دەمی، کە بەزۆری دەکەونە بەشی خوارەوەی زەنگەکە. == سوڕی ژیانی == '''بەدرێژایی سووڕی ژیانیان دوو شێوەی جیاوازی جەستە وەردەگرێت: مێدوسا و پۆلیپ.''' مێدیوسا (بەپیتاندنی هێلکەکان) سپێرم و هێلکە بەرهەم دەهێنێت بۆ زاوزێ، پۆلیپ (بە لەبەرگرتنەوەی خۆیان) بە ناڕەگەزخوازی زاوزێ دەکات.[[پەڕگە:Reproductive cycle of jellyfish.jpg|وێنۆک]]'''قۆناغی یەکەم:''' مێدیوسای پێگەشتوو بە کۆمەڵی گەورە کۆدەبنەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Life Cycle of Jellyfish |ناونیشان=https://www.vims.edu/bayinfo/jellyfish/lifecycle/ |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Virginia Institute of Marine Science |زمان=en}}</ref>سپێرم و هێلکەی نەپیتێنراو بەردەدەن بۆ ناو ئاوی دەوروبەریان، کرداری پیتاندن ڕوودەدات و هێلکە پیتێنراوەکان جێدەهێڵرێن بۆ ئەوەی بە ئازادی لە تەوژمی زەریاکاندا بسوڕێنەوە، بەڵام هەندێک لالەی دەریا هەوڵی زیاتر دەدەن بۆ پاراستنی هێلکەکانیان، بۆ نموونە جەلی ماسی مانگ ڕێگە بە هێلکە پیتێنراوەکان دەدات بە قۆڵەکانی دەمی بنوسێن و بیانپارێزن تا ئەو کاتەی ئامادە دەبن بۆ ژیان لە قۆناغی داهاتووی ژیانیاندا. '''قۆناغی دووەم:''' ئەم هێلکە پیتێنراوانە گەشە دەکەن و دەبنە سپۆرێکی پلانکتۆنی کە پێی دەوترێت کرمۆکەی پلانولا، دەتوانێت بە ئازادی مەلە بکات و لە کرمێکی تەختی مایکرۆسکۆبی دەچێت کە بە مووی بچووک داپۆشراوە ڕێگە بە پلانولا دەدەن مەلە بکات، پلانولا بەردەوامە لە گەشەکردن و کاتێک گەورە بوو هەوڵ دەدات ڕووکەشێکی ڕەقی گونجاو بدۆزێتەوە تا پێوەی بنوسێت لە هەندێک حاڵەتدا تەنانەت لەوانەیە خۆیان بە ئاژەڵەکانی ترەوە ببەستنەوە بەتایبەتی جەستەی جەلی ماسی پێگەیشتوو، کاتێک شوێنێکی گونجاوی دۆزیەوە پلانولا دەچێتە '''قۆناغی سێیەم:''' دەگۆڕدرێن بۆ پۆلیپ، پۆلیپ دەتوانرێت وەک ئاژەڵێکی قەدی بچووک دابنرێت کە پێکهاتەیەکی لولەکی هەیە، سەرێکی لەسەر زەوی جێگیرە و لە بەشی سەرەوەی دەمی و قۆچەکانی دەوروبەرین، لەم قۆناغەدا سیستەمێکی هەرسکردنی تەواو گەشەسەندوی هەیە و قۆچەکانی دەتوانێت نێچیر بگرێت، زۆربەی کاتەکانی بەخواردن بەسەردەبات، بەگوێرەی جۆرەکەی پۆلیپەکان دەتوانن بۆ ماوەیەکی درێژ و چەند ساڵێک لەم قۆناغەدا بمێننەوە چاوەڕێ دەکەن تاکو هەلومەرج بۆ قۆناغی داهاتوو گونجاو دەبێت. '''قۆناغی چوارەم:''' کاتێک بارودۆخەکە نمونەیی بێت پۆلیپ دەست دەکات بە زاوزێ بە شێوەیەکی ناڕەگەزی بە لەبەرگرتنەوەی خۆی، پۆلیپەکە درێژ دەبێتەوە و چەند پارچەیەک پێکدەهێنێت کە لە کۆتاییدا گەشە دەکەن و ئاژەڵی سەربەخۆ یان پۆلیپی زیاتر دروست دەکەن، لەم پرۆسەیەدا پۆلیپ پێی دەوترێت سیفیستۆما. قۆناغی دواتر '''لە قۆناغی پێنج:''' کاتێک ئاو گەرم دەبێت پۆلیپەکان دەست دەکەن بە گەشەکردن و قۆچەکانی نامێنێت پێیان دەوترێت خونچەی پۆلیپ پاشان دەگۆڕێن بۆ سترۆبایلا ئەم پرۆسەیە پێی دەوترێت سترابلەیشن کە تێیدا دەگۆڕێت بۆ ئێفیرا و دەچێتە '''قۆناغی شەشەم:''' ئەم کۆپیە بچوکە ئێستا مەلەی ئازادە و پێی دەوترێت ئێفیرا (مێدیوسای پێنەگەشتوو)، لەگەڵ گەورەبوونی ئێفیرا بە خێرایی دەست دەکەن بە خواردنی پلانکتۆنەکانی تر و بەردەوام دەبن لە گەشەکردن زەنگەکەی شێوەی تایبەتی وەردەگرێت و قۆچەکان و قۆڵی دەمی گەشە دەکەن بۆ شێوە تایبەتەکانی ڕەگەزەکەی لە کۆتاییدا ئەم شێوە پێگەیشتووانە پێیان دەوترێت مێدیوسا. قۆناغی لالەی دەریای پێگەیشتوو واتە مێدیوسا ئەو قۆناغەیە کە زۆربەی خەڵک پێی دەڵێن “لالەی دەریا” لەگەڵ ئەوەشدا ئەمە تەنها بەشێکی زۆر بچووکی ژیانی لالەی دەریایە. == جۆرەکانی == '''زانایان ٢٠٠٠ جۆریان لە سەرانسەری جیهاندا دەستنیشان کردووە و لەو باوەڕەدان کە بەلایەنی کەمەوە ١٠٠٠ جۆری تر هێشتا نەدۆزراونەتەوە.''' [[پەڕگە:Lion's mane jellyfish in Gullmarn fjord at Sämstad 3.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی شێر]] '''١-جەلی ماسی شێر-'''lion's mane jellyfish: گەورەترین و درێژترین جۆری جەلی ماسییە، گەورەترین نموونەی ناسراو درێژی ١٢٠ پێ (٣٦.٥مەترە) لە سەرەوە تا خوارەوەی قۆچەکانی، کە نزیکەی ٢٣ پێ درێژترە لە درێژترین نەهەنگی شین کە تا ئێستا پێوانە کرابێت، بەمەش '''درێژترین ئاژەڵە''' کە تا ئێستا تۆمارکراوە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Freaky Facts About the Lion's Mane Jellyfish |ناونیشان=https://www.thoughtco.com/lions-mane-jellyfish-2291828 |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی شێر لە ناوچە ساردەکان دەژی لە باکووری ئۆقیانوسی ئارام هەروەها لە جەمسەری باکوور، زەریای ئەتڵەسی و کەناراوەکانی ئەوروپا، پلانکتۆن و ماسی و توێکڵی بچووک و تەنانەت جەلی ماسی تر دەخوات، چاوی نییە بۆیە پشت بە خانەکانی دەمار دەبەستێت بۆ هەستکردن و کاردانەوەی بەرامبەر مەترسی، پێوەدانی لەوانەیە ئازاربەخش بێت بەڵام بە دەگمەن کوشندەیە.[[پەڕگە:Moon Jelly (14962781613).jpg|وێنۆک|'''جەلی ماسی مانگ''']]'''٢-جەلی ماسی مانگ'''-Moon jelly: بەربڵاوترین و باوترین جۆرە کە واناونراوە بەهۆی شێوەکەیەوە بە ئاسانی دەناسرێتەوە زەنگێکی شەفافی هەیە گرنگترین بەشی جەلی مانگ پێکهاتەی شێوە ناڵی ئەسپە لە ناوەڕاستی زەنگەکەیدایە '''ئەندامەکانی زاوزێن''' ڕەنگییان پەمەیی یان پرتەقاڵییە هەروەها قۆچەکانی کورتن، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Ecology |یەکەم=Journal of Animal |ڕێکەوت=٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١|سەردێڕ=How and what do jellyfish see? |ناونیشان=https://animalecologyinfocus.com/2021/12/08/how-and-what-do-jellyfish-see/#:~:text=As%20an%20example,%20the%20moon,24%20eyes%20(Fig%201) |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animal Ecology in Focus |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی مانگ ٨ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان دوو چاوی سادەی هەیە، مەترسییەکی کەمی لەسەر مۆرڤ هەیە پێوەدانیان ئەوەندە بەهێز نییە کە بتوانێت پێستی مرۆڤ ببڕێت بۆیە دەستیان لێدەدرێت و سەلامەتن بەڵام ژەهریان هەیە وە توانای پێوەدانیشیان هەیە، کاتێک خۆراک سنووردار و کەم بێت جەلی ماسی مانگ دەتوانێ بچووک ببێتەوە بۆ دەیەکی قەبارەکەی بۆ پاشەکەوت کردنی وزە، ناوی زانستی '''''ئۆرێلیا ئۆریتا''''' یە “Aurelia aurita”. [[پەڕگە:Box jellyfish at Bakoven Rock DSC11031.JPG|وێنۆک|جەلی ماسی سندوق]] '''٣-جەلی ماسی سندوق'''-Box jellyfish: کوشندەترین جەلی ماسییە ناسراوە بە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٠|سەردێڕ=Box Jellyfish {{!}} National Geographic|ناونیشان=https://www.nationalgeographic.com/animals/invertebrates/facts/box-jellyfish|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animals|زمان=en}}</ref>“زەردەواڵەی دەریایی”، بەهۆی شێوەی لەشیانەوە ناونراون لە زەنگێکی شێوە سندوق دەچێت لەگەڵ کۆمەڵە قۆچەکان لە هەر سوچێکی زەنگەکەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=US Department of Commerce|یەکەم=National Oceanic and Atmospheric Administration|سەردێڕ=What is the most venomous marine animal?|ناونیشان=https://oceanservice.noaa.gov/facts/box-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=oceanservice.noaa.gov|زمان=EN-US}}</ref>دەردەکەون هەروەها ٤ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان ٦ چاوی هەیە دوو چاوی هاوێنە و چوار چاوی سادە بە کۆی گشتی ٢٤ چاوی هەیە هەندێک لەو چاوانە بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر ئاڵۆزن و هاوێنەیان هەیە، لە کاتێکدا جەلی ماسی لە ئاوی کەناری گەرم لە سەرانسەری جیهاندا دەژین بەڵام جۆرە کوشندەکان بەشێوەیەکی سەرەکی لە ناوچەی هیندۆ پاسیفیک و باکووری ئوسترالیا دەژین ئەمەش جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی دەگرێتەوە، ژەهری سندوقی جەلی ماسی یەکێکە لە کوشندەترین ژەهرەکان لە جیهاندا، ژەهری تێدایە کە هێرش دەکاتە سەر دڵ، کۆئەندامی دەمار و خانەکانی پێست. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Pain researchers find antidote to deadly box jellyfish sting|ناونیشان=https://www.sydney.edu.au/news-opinion/news/2019/05/01/pain-researchers-find-antidote-to-deadly-box-jellyfish-sting.html#:~:text=Each%20box%20jellyfish%20carries%20enough,arrest%20and%20death%20within%20minutes.|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=The University of Sydney|زمان=en-US}}</ref>ژەهری ئەوەندە هەڵدەگرێت کە زیاتر لە ٦٠ مرۆڤ بکوژێت لەوانەیە تووشی ئیفلیجی و جەڵدەی دڵیان بکات، نیشانەکانی پێوەدان بریتین لە ئازاری وەكو سووتان و قامچی لەسەر پێست هەروەها بە لایەنی کەمەوە ١٤ جۆری جەلی ماسی سندوق پێوەدانیان دەبێتە هۆی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی''<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=box jellyfish cause of irukandji syndrome - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=box%20jellyfish%20cause%20of%20irukandji%20syndrome&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>. • '''جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی'''-Chironex fleckeri''':''' گەورەترین جەلی ماسی سندوقییە کە قەبارەی لەشی دەگاتە یەک پێ و قۆچەکانی ئەستوورە و درێژییەکەی دەگاتە ١٠ پێ، بە ژەهراوی ترین ئاژەڵی دەریای دادەنرێت. • '''جەلی ماسی ئیرەکانجی'''- Irukandji jellyfish: جۆرێکی جەلی ماسی سندوقە و بچوکترین لالەی دەریایە لە جیهاندا، ناوی زانستی '''''کروکیا بارنێسی''''' یە “Carukia barnesi “. [[پەڕگە:Irukandji-jellyfish-queensland-australia.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی ئیرەکانجی لە دورگەی کوینزلاند لە ئوسترالیا]] زەنگەکەی قەبارەی بچوکە و ڕەنگی شەفافە زۆر قورسە لە ئاودا ببینرێت، زۆرجار شێوەی لاکێشەییان هەیە، تیرەی زەنگەکەی ١-٣ سانتیمەترە و درێژی قۆچەکانی لە چەند سانتیمەترێکەوە تا زیاتر لە یەک مەتر دەبێت، بە قەبارەی بچووک و پێوەدانی ژەهراوی ناسراوە. بەشێوەیەکی سەرەکی لە ئاوی گەرمدا دەژین بە درێژایی کەناراوەکانی باکووری ئوسترالیا بەتایبەتی لە دەریای مەرجان بە درێژایی کوینزلاند لەگەڵ بەشێک لە خولگەیی ئەتڵەسی و هیندی و زەریای هێمن. یەکێکە لە هۆکارەکانی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی'' <ref>{{Citation|last=Kong|first=Erwin L.|title=Irukandji Syndrome|date=2024|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562264/#:~:text=Irukandji%20syndrome%20is%20a%20painful,potentially%20life-threatening%20cardiac%20complications|work=StatPearls|place=Treasure Island (FL)|publisher=StatPearls Publishing|pmid=32965935|access-date=2024-10-03|last2=Nappe|first2=Thomas M.}}</ref>نیشانەکانی بریتین لە ئازاری زۆر، گرژبوونی ماسولکەکان، ڕشانەوە و بەرزی پەستانی خوێن. '''٤- جەلی ماسی تۆپ'''-Cannonball Jellyfish: بەهۆی شێوەی زەنگەکەی ناونراوە کە قەبارە مامناوەندە لە گوللەی تۆپ دەچێت وەک گومەز هەروەها ناسراوە بە جەلی ماسی سەری کەلەرم<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Cool Cannonball Jellyfish Facts|ناونیشان=https://www.thoughtco.com/cannonball-jellyfish-4770889|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo|زمان=en}}</ref> ناوە زانستییەکەی”''Stomolophus meleagris“.'' بە زەبەلاحی نەرم و نیان لە جیهانی جەلی ماسی ناونراوە، لە هاوتاکانی خۆی جیا دەکاتەوە بە زەنگێکی پتەو، نەرم و بەهێز کە پانییەکەی ٧-١٠ ئینجە و بەرزییەکەی نزیکەی ٥ ئینج دەبێت، ڕەنگی زەنگەکە بە گشتی سپییە، لێوارەکەی زۆرجار ڕەنگی قاوەیی سوورباوە، جەلی ماسی تۆپ لە زەریای هێمن ڕەنگیان شینە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17451000.2021.1887495#:~:text=The%20cannonball%20jellyfish%20Stomolophus%20meleagris,patterns%20on%20the%20umbrella%20surface|ڕەوشی ناونیشان=live}}</ref>. قۆچی درێژی نییە لەجیاتی ئەوە کۆمەڵێک باڵی دەمی هەیە کە بە دەوری دەمیدا درێژ دەبنەوە، کاردەکەن بۆ جوڵاندنی و یارمەتیدانی بۆ گرتنی نێچیر. گۆشتخۆرێکە هێلکەی ماسی و کرمۆکەی ماسی و کرمۆکەی پلانکتۆنی نەرم و هێلکە شەیتانۆکەکان دەخوات هەروەها بە مژین ئاو دەخواتەوە کاتێک زەنگەکەی گرژ دەبێت. لەکاتێکدا زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا پشت بە شەپۆلەکان و بـا دەبەستن بۆ جوڵە، بەڵام جەلی ماسی تۆپ قۆڵی دەمی خۆی بەکار دەهێنێت بۆ مەلەکردن وە دەتوانێت هەست بە ڕووناکی، هێزی کێشکردن و بەرکەوتن بکات.[[پەڕگە:Cannonball jellyfish washed ashore near Ramp 59. It's not common to see Cannonball Jellyfish around this time of year - this one may have been cold-stunned. (51759006613).jpg|وێنۆک|جەلی ماسی تۆپ]] لالەی دەریای تۆپ لە جۆگەکان و بەدرێژایی کەناراوەکانی کەنداوی مەکسیک، ئۆقیانووسی ئەتڵەسی و ئۆقیانووسی ئارام، ڕۆژئاوای ئەتڵەسی، لە نیو ئینگلاند تا بەرازیل، لە ڕۆژهەڵاتی زەریای هێمن لە کالیفۆرنیاوە تا ئیکوادۆر و لە ڕۆژئاوای زەریای هێمن لە دەریای ژاپۆنەوە تا دەریای باشووری چیندا دەژین، لە ئاوی سوێری خولگەیی بۆ نیمچە خولگەیی گەشە دەکات لەگەڵ پلەی گەرمی لە دەوروبەری ٧٤ پلەی فەهرنهایت. بە وشککراوی وەک خۆراکی پڕ پرۆتین و دەرمانی تەقلیدی لە ئاسیادا خواستی لەسەرە، لە کاتێکدا جەلی ماسی تۆپ دەتوانێت ژەهر دەربکات، هەرچەندە پێوەدانەکەی بە شێوەیەکی ئاسایی سووکە بەڵام هێشتا ئامۆژگاری دەکرێت ئاگادار بیت لە حاڵەتە دەگمەنەکانی پێوەدانی ئەو ژەهرەی لێوەی دەردەچێت دەبێتە هۆی کێشەی دڵ لە مرۆڤ و ئاژەڵدا. '''٥- جەلی ماسی شین'''-Blue jellyfish: بە ئاگری شین ناسراوە بەزۆری لە دەوروبەری ئاوەکانی بەریتانیا دەژی لە بەشەکانی دیکەی ئەوروپا و لە کەناراوەکانی ئیرلەندا، دەریای باکور و بەدرێژایی کەناری ڕۆژئاوای سکۆتلەندا لە هاوین و پایزدا دەبینرێن، ناوی زانستی “''Cyanea Lamarckii''” یە. [[پەڕگە:Blue jellyfish in Brofjorden at Sandvik 5 - cropped.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی شین]]زەنگێکی شێوە گومەزی هەیە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue jellyfish {{!}} The Wildlife Trusts |ناونیشان=https://www.wildlifetrusts.org/wildlife-explorer/marine/jellyfish/blue-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=www.wildlifetrusts.org |زمان=en}}</ref>قۆچەکانی چزوودارن و چوار قۆڵی دەمی گەورە کە چرچی و شەپۆلی زۆریان هەیە، ڕەنگی زەنگەکەی بەپێی تەمەن و پێگەشتنی دەگۆڕێت لە سەرەتاکانی تەمەنی بێ ڕەنگە و شەفافە بە تایبەت دەوروبەری لێوارەکانی زەنگەکەی، کاتێک پێدەگات لە تەمەنی گەورەیدا ڕەنگی باوی شینە ڕەنگەکانی تری وەکو مۆر، زەرد، پرتەقاڵی، وەنەوشەیی یان سپی، ئەوانەی ڕەنگیان زەردترە (گەنجترن) بە ئاسانی تێکەڵ دەبن لەگەڵ جەلی ماسی شێر بەڵام بچووکترن و زەنگێکی شینیان هەیە کە هێڵی نیوەتیرەیی لە ڕێگەیەوە دەبینرێت، تەمەنی بەنزیکەی یەک ساڵە. خۆراکی جەلی ماسی شین وەکو زۆربەی جۆرەکانی تری لالەی دەریا فیتۆپلانکتۆن و <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue Jelly (Cyanea lamarckii) |ناونیشان=https://www.inaturalist.org/taxa/447777-Cyanea-lamarckii |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=iNaturalist |زمان=en}}</ref>زۆپلانکتۆن و هێلکە و کرمۆکی ئاژەڵە ئاوییەکانی تری وەک ماسییە هەروەها قۆچەکانیان بەکاردەهێنن کە کیسەکانی نێمەتسستی تێدایە نەک تەنها بۆ گرتنی نێچیرەکانیان بەڵکو بۆ خۆپاراستن لە ئاژەڵە دڕندەکانیش، توانای پێوەدانی هەیە بۆیە دەست لێدانی سەلامەت نییە، پێوەدانی دەبێتە هۆی ئازاری زۆری ماسولکەکان، سکچون، پشت ئێشە، ئازاری گەدە و لە هەندێ حاڵەتدا دەبنە هۆی مردن. == نیشانەکانی پێوەدان و چارەسەر == '''نیشانەکانی پێوەدانی:''' نیشانەکانی پێوەدانی بەندە بە جۆری ئەو جەلی ماسیەی کە بەرکەوتنت لەگەڵدا کردووە، ئەگەر پێوەدانێکی بچووکی جەلی ماسی هەبێت لەوانەیە هەست بە ئازارێکی سووک، خوران، سوتان بکەیت، لەسەر پێستت لەوانەیە پەڵەی وەک لیر و پەڵەی سوور، مۆر یان قاوەیی دەربکەوێت. [[پەڕگە:Jellyfish dermatitis case1 abdominal skin lateral.jpg|وێنۆک]] پێوەدانی جەلی ماسی مەترسیدارتر زیانی گەورەتر دەبێت، پێویستە دەستبەجێ داوای یارمەتی پزیشکی بکەی ئەگەر ئەم نیشانانە دەرکەوتن: •سەختی هەناسەدان •ئازاری سنگ •گرژبوونی ماسولکەکان •سڕبوون •ڕشانەوە •قورسی قوتدان •ئارەقکردنی زۆر '''چارەسەرەکان:''' چارەسەری پێوەدانی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings - Diagnosis and treatment - Mayo Clinic |ناونیشان=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/jellyfish-stings/diagnosis-treatment/drc-20353290 |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.mayoclinic.org}}</ref>بریتییە لە چارەسەری سەرەتایی و چارەسەری پزیشکی. '''چاودێری فریاگوزاری سەرەتایی لە ماڵەوە''' زۆربەی پێوەدانی جەلی ماسی بەم شێوەیە چارەسەر دەکرێت: ١- بە موکێشێک قۆچەکانی بە وریاییەوە لێبکەرەوە. ٢- شوێنی پێوەدانەکە بە سرکە بۆ ماوەی ٣٠ چرکە بشۆ، سرکە سەلامەت و کاریگەرە بۆ هەموو جۆرەکانی پێوەدانی لالەی دەریا، بە خێرایی هەزاران خانەی بچووکی پێوە نەگیراو ڕادەگرێت کە لەسەر ڕووی پێست بەجێماون پاش بەرکەوتنی قۆچەکان.(ئەگەر سرکە بەردەست نەبوو، دەتوانرێت شوێنی پێوەدانەکە بە ئاوی زەریا بشۆرێت). ''ئاگاداربە: ئاوی سازگار و کهول بەکارمەهێنە بۆ شوێنی پێوەدانەکە.'' ٢- پێویستە شوێنی پێوەدانەکە لە ئاوی گەرمدا تەڕ بکەیت بۆ ماوەی (٢٠-٤٥ خولەک)، پلەی گەرمی ئاوەکە دەبێت نزیکەی (٤٢-٤٥ پلەی سەدیی) بێت. ٣- شوێنی پێوەدانەکە بپارێزە و مەیخشێنە لە لمدا، هیچ پەستانێک مەخەرە سەری و مەیڕوشێنە. ٤- پاش خوساندنی لە ئاوی گەرمدا، دژە هیستامین یان کرێمی ستیرۆید وەک کرێمی کۆرتیزۆن بەکار بهێنە، ئەمە یارمەتیدەر دەبێت بۆ چارەسەرکردنی ئازار و خوران، هەروەها دەتوانیت پاکەتی سەهۆڵ یان ئاوی گەرم بەکار بهێنیت بۆ کەمکردنەوەی ئازار و هەڵئاوسان. '''چارەسەری پزیشکی لە نەخۆشخانە:''' هەندێک <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings Information {{!}} Mount Sinai - New York |ناونیشان=https://www.mountsinai.org/health-library/poison/jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Mount Sinai Health System |زمان=en-US}}</ref>پشکنین ئەنجام دەدەن لەوانە پشکنینی میز، خوێن و تیشکی سنگ هەروەها پێوانی ڕێژەی لێدانی دڵ، هەناسەدان، پلەی گەرمی و پەستانی خوێن دەکەن لە ئەگەری هەبونی هەر کێشەیەک چارەسەر دەکرێن. ئەو دەرمانانەی پزیشک بەکاری دەهێنێت ئەمانە لەخۆ دەگرێت: '''•ئازارشکێنەکان:''' یارمەتیدەر دەبن بۆ کەمکردنەوەی ئازار. '''•دژە ڤێنین:''' دژە ڤێنین یارمەتیدەر دەبێت بۆ پێچەوانەکردنەوەی کاریگەری ژەهر. دژە ژەهری سندوقی جەلی ماسی بەو کەسانە دەدرێت کە نەخۆش دەکەون دوای پێوەدانیان لەلایەن سندوقی جەلی ماسی هەروەها بۆ ئەو کەسانە بەکاردێت کە ئازاری زۆریان هەیە و بە دەرمانی ئازارشکێن کۆنتڕۆڵ ناکرێت. '''•دژە هیستامین:''' دژە هیستامینەکان یارمەتیدەر دەبن لە کەمکردنەوەی خوران و لیر. زۆربەی پێوەدانی لالەی دەریا دوای چەند کاتژمێرێک کەسەکە چاک دەبێتەوە، بەڵام هەندێک پێوەدان دەبێتە هۆی وروژاندنی پێست یان لیر کە چەند هەفتەیەک دەخایەنێت، پێوەدانی جۆرە مەترسیدارەکان لە ماوەی ٤-٤٨ کاتژمێردا دەبێتە هۆی مردن، هەندێک پێوەدانی سندوقی جەلی ماسی دەتوانێت مرۆڤ لە ماوەی چەند خولەکێکدا بکوژێت. '''<big>خۆپاراستن:</big>''' ١- مەلە مەکە لە ناو ئاوێکدا کە لەوانەیە جەلی ماسی تێدابێت و لۆشنی پارێزەر بەکاربهێنە. ٢- جلی پارێزەر بپۆشە. ٣- هەرگیز دەست لە جەلی ماسی مەدە، تەنانەت ئەگەر مردبێت هێشتا دەتوانێ پێوەت بدات چونکە پێکهاتەی خانەکانی کیسەکانی نێمەتسست بۆ ماوەیەکی درێژ پاش مردنی لالەی دەریا هەر دەمێننەوە. == سودەکانی == '''سەرچاوەی خۆراکی:''' لە هەزاران جۆر لالەی دەریا لە سەرانسەری جیهاندان تەنها '''١١''' جۆر دۆزراونەتەوە کە شیاون بۆ خواردن بۆنمونە جەلی ماسی مانگ، وەک پێکهاتەیەک لە خواردنە جۆراوجۆرەکاندا بەکاردەهێنرێن، لە وڵاتانی ڤێتنام، ژاپۆن، چین و کۆریا دەخورێن، چەندین جۆری خواردن دەتوانرێت بە جەلی ماسی ئامادە بکرێت لەوانە زەڵاتە و سوشی بەگشتی لە هەندێک وڵاتی ئاسیا بە خواردنێکی خۆش دادەنرێت. تایبەتمەندی خۆراکی زۆر باشی هەیە، کابۆهیدرات و کالۆری کەمە بەمەش دەبێتە هەڵبژاردەیەکی پەسەند بۆ دابەزاندنی کێش، سەرچاوەیەکی باشی توخمە سەرەکیەکان، دژە ئۆکسیدەکان، کانزاکان و خۆراکە گرنگەکانی دیکەیە. سەرەڕای ئەوەش، سەرچاوەیەکی زۆر باشە بۆ پرۆتین کە یارمەتیدەرە بۆ پاراستنی تەندروستی ماسولکەکان لەکاتی ڕێجیمدا هەروەها دەوڵەمەندە بە ترشە ئەمینی کە بەشێکی دانەبڕاوەیە لە گەشەکردن و چاککردنەوەی خانەکان، تایبەتمەندی دژە ئۆکسیدیان زۆرە کە ڕێگە لە زیانی خانەکان دەگرێت و فشاری ئۆکسجین کەم دەکاتەوە و مەترسی نەخۆشییە درێژخایەنەکان کەم دەکاتەوە ئەم دژە ئۆکسیدە بەهێزانە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە بەهێزکردنی تەندروستی گشتی لە ڕێگەی بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری و کەمکردنەوەی هەوکردن، بوونی ترشە چەوری “ئۆمیگا ٣” وایان لێدەکات خۆراکی تەندروستتر بن چونکە ترشە چەورییەکانی “ئۆمیگا ٣” ڕێگری لە چەوری دەکەن بە درێژایی دیواری خوێنبەرەکان و یارمەتیدەرن بۆ ڕێگرتن لە نەخۆشییەکانی دڵ. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Chuka Kurage Which Popular for Japanese People of Different Material Seasoned Jellyfish with Sesame Oil Suppliers - Quotation - Yangqi|ناونیشان=https://m.sushiseafood.com/seasoning-cephalopod/seasoning-jellyfish/chuka-kurage-which-popular-for-japanese.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=m.sushiseafood.com|زمان=en}}</ref>[[پەڕگە:Chuka kurage(jellyfish) 2014.jpg|وێنۆک]] <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢|سەردێڕ=Jellyfish: Benefits, Nutritional Value, Side Effects & Recipes|ناونیشان=https://www.healthifyme.com/blog/jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=HealthifyMe}}</ref>یەک کوپ (٥٨گرام) جەلی ماسی وشک پێکهاتووە لە: کالۆری: ٢١ پرۆتین: ٣ گرام چەوری: ١ گرام سیلینیۆم: ٪٤٥ ی بەهای ڕۆژانە کۆلین: ٪١٠ی DV ئاسن: ٪٧ی DV '''سەرچاوەی دەرمان:''' دەوڵەمەندە بە کۆلاجین کە پرۆتینێکی گرنگە پاڵپشتی نەرمی پێست، تەندروستی جومگەکان، چاککردنەوەی شانەکان دەکات و پێکهاتەیەکی سەرەکییە بۆ پاراستنی پێست و یارمەتیدەرە بۆ چاکبوونەوەی برینەکان. ژەهری لالەی دەریا بە سەرچاوەیەکی سەرنجڕاکێش دادەنرێت لە پەرەپێدانی دەرمانی نوێ بۆ چارەسەری نەخۆشییە جۆراوجۆرەکان. لەکاتی ڕاماڵین بەناو ئاودا لالەی دەریا پەناگە و پاراستن بۆ هەندێک جۆری ماسی دابین دەکات و وایان لێدەکات خۆیان لە ئاژەڵە دڕندەکان بشارنەوە.{{تووڵی دەروازە|گیانلەبەران|کۆمەڵگا|ئاو|مێژوو}} {{پۆلی کۆمنز|Scyphozoa}} == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} 62vt6vyk2x06pyi4lpz80u9qrdbcufr 1374295 1374294 2024-10-31T13:20:23Z شەمە 64521 1374295 wikitext text/x-wiki [[پەڕگە:Stranded jellyfish - geograph.org.uk - 6286168.jpg|وێنۆک|دەرکەوتنی لالەی دەریا لە نزیک کەناراوەکان]]'''لالەی دەریا''' یان '''جەلی ماسی''' (بە ئینگلیزی jellyfish-fish jellies) زیاتر لە ٥٠٠ ملیۆن ساڵە بونیان هەیە بەمەش<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Five jaw-dropping facts about jellyfish|ناونیشان=https://www.oneearth.org/five-jaw-dropping-facts-about-jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=One Earth|زمان=en}}</ref> لە دایناسۆرەکان کۆنترن،لە سەرانسەری جیهاندا لە تەنکاوەکانی کەنار دەریاوە تا قوڵایی زەریاکان و لە ئاوی سوێر و سازگاریشدا دەژین هەروەها کۆنترین گیانداری فرەئەندامن، ناوی جەلی ماسی لە ساڵی '''١٧٩٦'''ـەوە بەکار دەهێنرێت بەڵام سەرەڕای ناوەکەیان لە ڕاستیدا '''ماسی نین''' ئەوان بێبڕبڕەکانن واتە بڕبڕەی پشتیان نییە. پۆلێنکراوە لە پۆلی ''نایدەریا'' بە مانای ''دەزووی پێوەدان'' دێت، لالەی دەریا '''(٪٩٥-٩٨)'''ی لەشی لە ئاو پێکدێت هەروەها دڵ، ئێسک، خوێن،<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=What is a jellyfish?|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-a-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>سییەکان و ناوەندی مێشکییان نییە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=nervous system in jellyfish - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=nervous%20system%20in%20jellyfish&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>لە جیاتی مێشک کۆمەڵێک دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''تۆڕی دەماری''' یان '''ئەڵقەی دەماری''' ئەم تۆڕە دەمارییە یارمەتییان دەدات بۆ دۆزینەوەی گۆڕانکاری لەو ژینگەیەی تێیدا دەژین لەوانە پلەی گەرمی، هێزی کێشکردن، سوێری ئاو، چڕبوونەوەی ئۆکسجین، لەرینەوە و تەوژم، ئەم دەمارانە وا دادەنرێت کە ڕێکخەری سەرەکی کردارەکانی جەلی ماسین، هەروەها کۆمەڵێک کۆتایی دەماری هەیە کە پێی دەوترێت '''ڕۆپالیا''' دیارترین پێکهاتەی هەستی لالەی دەریایە دەمارەخانە و خانەی کێشکردن و خانەی وەرگری ڕووناکی تێدایە و پێکهاتەی تایبەت بۆ هەستکردن بە ڕووناکی (خاڵی چاو) و جوڵە یان ئاراستە بە گوێرەی هێزی کێشکردن لەخۆدەگرێت. چاوی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=UCL |سەردێڕ=Question of the Week: Why do box jellyfish have eyes? {{!}} UCL Researchers in Museums |ناونیشان=https://blogs.ucl.ac.uk/researchers-in-museums/2018/05/10/question-of-the-week-why-do-box-jellyfish-have-eyes/#:~:text=And%20not%20just%20one%20or,obstacles,%20and%20responding%20to%20light |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=blogs.ucl.ac.uk |زمان=en-US}}</ref>دەکەونە ڕۆپالیاوە لە دەوری خوارەوەی زەنگەکەی، بەگشتی چوار جۆری جیاواز چاویان هەیە هەر جۆرێک بۆ مەبەستێک بەکاردێت، دوو جۆری چاو توانای دروستکردنی وێنەیان هەیە لە کاتێکدا دوو جۆرەکەی تر یارمەتیدەرن لە مەلەکردن و خۆلادان لە بەربەستەکان و وەڵامدانەوەی ڕووناکی. سەرەتایترین کۆمەڵە تەنها ئاستی ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام کۆمەڵێک چاو ئاڵۆزترە و دەتوانێت ڕەنگ و قەبارەی تەنەکان بدۆزێتەوە. [[پەڕگە:Cubozoa sistema visuale nella Tripedalia cystophora.png|وێنۆک|<ref>{{بیرخستنەوەی وێب |last=ourworldunderthewaves |first=Author |ڕێکەوت=2017-10-31 |سەردێڕ=Box Jellyfish- For your eyes only |ناونیشان=https://ourworldunderthewaves.com/2017/10/31/first-blog-post/ |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=Our world under the waves |زمان=en}}</ref>چاوەکانی سندوقی جەلی ماسی]]هەندێکیان<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=٢١ی حوزەیرانی ٢٠١٧|سەردێڕ=6 things you may not know about jellyfish |ناونیشان=https://www.pbs.org/newshour/science/6-things-may-not-know-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=PBS News |زمان=en-us}}</ref> بە سادەی خاڵی چاویان هەیە کە تەنیا ڕووناکی دەدۆزێتەوە، بەڵام هەندێکی تر لەوانە جەلی ماسی سندوق سیستەمێکی بینایی ئاڵۆزتریان هەیە کە پڕە لە هاوێنە، تۆڕی چاو و کۆرنیا، دەتوانن وێنەی لێڵ ببینن، چاوە ئاڵۆزەکان نەک تەنها ئامرازێکن بۆ گەڕان بە ژینگەی خۆیان، بەڵکو لە هەندێک حاڵەتدا ڕێگە بە لالەی دەریا دەدەن هێزی کێشکردن بدۆزنەوە. لالەی دەریا بەپێی جۆرەکەیان ڕەنگیشیان جیاوازە کە بێ ڕەنگ و شەفافن یان دەتوانن ڕەنگی خۆیان بگۆڕن باوترین ڕەنگیانی زەرد، مۆر، پەمەی، شینە. قەبارەی بەگشتی زەنگەکە لەوانەیە کەمتر لە ئینجێک یان زیاتر لە پێیەک درێژ بێت تیرەی هەندێک جۆریان دەگاتە حەوت پێ، درێژی قۆچەکانی بەپێی جۆرەکەی جیاوازە هەندێک جەلی ماسی درێژی قۆچەکانی زیاتر لە ١٠٠ پێ دەبێت. ئەو جەلی ماسیانەی وەک سەری دەرزی بچووکن تەنها دەتوانن پلانکتۆن بخۆن کە بوونەوەری بچووک و سەرئاو کەوتوون، جەلی ماسی گەورەتر سەرچاوەی خۆراکی گەورەتری وەک ماسی و ڕۆبیان و قرژاڵ ڕاو دەکات. [[پەڕگە:False twins -jellyfishes ( -cc ) (3969242721).jpg|وێنۆک|درەوشانەوەى لە تاریکیدا]]نزیکەی <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Did you know some jellyfish glow?|ناونیشان=https://www.curioustem.org/stem-articles/did-you-know-some-jellyfish-glow?format=amp|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.curioustem.org}}</ref>'''(٪٥٠)ی''' لالەی دەریا دەتوانن ڕووناکی بەرهەم بهێنن کە لە تاریکیدا دەدرەوشێنەوە ئەم توانا سەرسوڕهێنەرە پێی دەوترێت “بریقەدار” یان “درەوشانەوەی زیندەوەری” لالەی دەریا بە شێوەیەکی سەرەکی بۆ بەرگری کردن لە ئاژەڵە دڕندەکان بەکاری دەهێنێت بۆ نموونە بۆ ترساندنی ئاژەڵە دڕندەکان و پێدانی کات بۆ هەڵاتن. ئەو ڕووناکییەی زیندەوەران دەتوانن بەرهەمی بهێنن بەهۆی کارلێکێکی کیمیاییەوە دروست دەبێت بۆ ئەوەی ئەم کاردانەوەیە ڕووبدات دەبێت هەڵگری گەردیلەیەک بن کە پێی دەوترێت '''لوسیفرین''' لەگەڵ یەکێک لەو دوو ئەنزیمە '''لوسیفیراز''' و '''فۆتۆپرۆتینی.''' کاتێک لوسیفرین بە شێوەیەکی کیمیایی لەگەڵ ئۆکسجین کارلێک دەکات وزە لە شێوەی ڕووناکی دەردەدات، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Bioluminescence: light in the dark|ناونیشان=https://www.nhm.ac.uk/discover/what-is-bioluminescence.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.nhm.ac.uk|زمان=en}}</ref>باوترین ڕووناکی بەرهەم هێنان لە زەریادا سەوز و شینە چونکە ئەم درێژی شەپۆلانە زیاتر بەناو ئاودا دەڕۆن، هەندێک ماسی دەتوانن رووناکی سوور دروست بکەن. == پێکهاتەی لەشی == '''بەشی سەرەوەی لەشی''' لەشێوەی زەنگی شێوە چەتردایە، بەشی دەرەوەی چەترەکە بە exumbrella ناونراوە هەروەها بەشی ناوەوەی بە subumbrella ناونراوە، لالەی دەریای پێگەیشتوو دەتوانێ جەستەیەکی خڕ یان چوارگۆشەی هەبێت کە قۆچەکانی پێوەدەلکێن. [[پەڕگە:Cross section Olindias formosa en.svg|وێنۆک]] '''ناو و فرمانەکانیان:''' '''چینی دەرەوە'''-epidermis: ئۆکسجین هەڵدەمژێت و ڕێگە دەدات لە هەموو لەشدا بڵاو ببێتەوە،ئەمە ڕێگە بە جەلی ماسی دەدات بەبێ سییەکان، دڵ و خوێن بژی. '''چینی ناوەڕاست'''-mesoglea:ماددەیەکی جەلاتینی ئەستوورە کە زۆربەی لە ئاو پێکهاتووە لەگەڵ کۆلاجین و پرۆتین هەروەها بەرپرسە لە عەمبارکردنی ئۆکسجین بۆ ماوەیەکی درێژ و پاڵپشتی جەستە دەکات. '''چینی ناوەوە'''-gastrodermis: چینێکە لە بەشی خوارەوەی زەنگی لالەی دەریادا ئەرکی سەرەکی هەرسکردنە و یارمەتی ئاڵوگۆڕی گازەکان دەدات. '''کەلێنی گەدە'''-gastric cavity: شوێنی سەرەکی هەرسکردنی خۆراک و هەڵمژینی خۆراکەکانە، خواردن لە دەمدا تێدەپەڕێت و دەچێتە ناو کەلێنەکە، لەناو کەلێنی گەدە پەردەی خانە بە دەوری گەردیلەکانی خۆراکدا دەپێچێتەوە و پاشان دەیانباتە ناو کەلێنی ناوەوە. '''ئەندامی زاوزێ'''-Gonad: دەکەوێتە خوارەوەی گەدە، ڕژێنی زاوزێیە کە سپێرم لە نێر و هێلکە لە مێینەدا بەرهەم دەهێنێت. '''کەناڵەکانی نیوەتیرەیی'''-radial canal: ئەم سیستەمە لە کەناڵەکان خزمەت دەکات بۆ دابەشکردنی خۆراک بۆ بەشەکانی دەرەوەی لەشی. '''دەم'''-Mouth: لە ناو جەستەی زەنگییاندا کونێک هەیە کە دەمییەتی لە ڕێگەیەوە خواردن دەخۆن و پیسایش دەردەدەن. '''بەشی خوارەوەی لەشی''' قۆچەکانی Tentaclesهەیە: ٨هێشووی قۆچی کە هەر هێشوویەک لەوانەیە زیاتر لە ١٥٠ قۆچی هەبێت وەک بەرگری و چەکێکی بەهێز بۆ گرتنی نێچیر کاردەکەن. لە ناوەوەی قۆچەکاندا لالەی دەریا هەزاران خانەی پێوەدانی هەیە کە هەر یەکێکیان پێکهاتەیەکی تایبەتی تێدایە پێی دەوترێت کیسەی نێمەتسست '''٣٠''' جۆری جیاوازی هەیە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Spencer |یەکەم=Erin |ڕێکەوت=٢٦ی نیسانی ٢٠٢١|سەردێڕ=How Do Jellyfish Sting? |ناونیشان=https://oceanconservancy.org/blog/2021/04/26/nematocysts/ |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Ocean Conservancy |زمان=en}}</ref>ناوی ''“نێمەتسست-nematocysts'' بە مانای '''“کیسەی دەزوو”''' دێت کە وەسفی پێکهاتەکەی دەکات: بڕبڕەی تیژ بە لوولەیەکی درێژەوە بەستراوەتەوە لە کیسەیەکدا لەسەر ڕووی ئاژەڵەکە هەڵگیراوە، خانەی بچووکی پێوەدانن لە چەقۆی بچووک دەچن، چەکێکی خانەیی بەرچاون بۆ ڕاوکردن و بەرگری و هەندێ جار بۆ جوڵە بەکاردەهێنرێن. کیسەکان لە کەپسولێکی پەستانی پێک هاتوون کە دەزووێکی پێچراوەی وەک چەقۆ لەخۆ دەگرێت، کاتێک لالەی دەریا بە ئاماژەی کیمیایی یان میکانیکی هاندەدرێت واتە کاتێک هەست بە تێکچوونێکی جەستەیی یان کیمیایی دەکات پێکهاتەیەکی وەک سەرپۆش لەسەر ڕووی کەپسولەکە دەردەکەوێت کەپسولەکە بە تەقینەوە دەردەچێت و دەزووی پێچراوە دەردەهێنێت کە ئامانجەکە کون دەکات پاشان ژەهرەکە بەناو دەزووەکەدا تێدەپەڕێت و شانەکانی قوربانی ئیفلیج دەکات، بە خێرایی درێژ دەبێتەوە بە سوڕانەوەی ناوەوە بۆ دەرەوە لە پرۆسەیەک کە پێی دەوترێت هەڵگەڕانەوە دواتر دەزووەکە لە کیسەکە جیادەبێتەوە، دەزووی هەندێک لە کیسەکانی نێمەتسست نێچیری بچووک دەگرن بە پێچانەوەیان. [[پەڕگە:Nematocyst-discharge process.png|وێنۆک|هەنگاوەکانی دەرچوونی کیسەکانی نێمەتسست]] دەرچوونی کیسی نێمەتسست <ref>{{Cite journal|last=Beckmann|first=Anna|last2=Özbek|first2=Suat|date=2012|title=The nematocyst: a molecular map of the cnidarian stinging organelle|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22689365/#:~:text=During%20the%20discharge%20of%20nematocysts,potentially%20harmful%20also%20for%20humans.|journal=The International Journal of Developmental Biology|volume=56|issue=6-8|pages=577–582|doi=10.1387/ijdb.113472ab|issn=1696-3547|pmid=22689365}}</ref>بە یەکێک لە خێراترین پرۆسەکانی زیندەوەرزانی و میکانیکی سروشت ناسراوە کە لە ماوەی '''٣ میللی چرکەدا''' ڕوودەدات. ژەهری لالەی دەریا پێکهاتووە لە پۆرینەکانی پرۆتینی بەهێز (ژەهری پەردەی خانە)، پێپتیدەکانی ژەهراوی دەمار، چەوری چالاک و گەردیلە بچووکەکانی تر، هەموو ژەهرەکانی جەلی ماسی “'''پۆرین”'''ی تێدایە (<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Porins - MeSH - NCBI |ناونیشان=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/mesh/?term=%22Porins%22%5BMeSH+Terms%5D |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.ncbi.nlm.nih.gov}}</ref>پۆرینەکان گەردیلەی پرۆتینن کە لە بنەڕەتدا لە پەردەی دەرەوەی بەکتریای گرام نێگەتیڤ دۆزراونەتەوە) هێرش دەکاتە سەر خانەکانی ئەو کەسەی پێوەی دەدات، بەگوێرەی بڕ و ڕێژەی پۆرینەکان پێوەدانەکان دەبنە هۆی سوربوونەوە و هەڵئاوسان و نیشانەی جیاواز هەروەها <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=olivia.congdon@science.org.au |ڕێکەوت=٢٧ی ئازاری ٢٠١٩|سەردێڕ=All about jellyfish stings |ناونیشان=https://www.science.org.au/curious/people-medicine/all-about-jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Curious |زمان=en}}</ref>ژەهری لالەی دەریا کاریگەری لەسەر سیستەمە جۆراوجۆرەکانی جەستە هەیە وەک دڵ و کۆئەندامی هەناسەدان و لە هەندێک حاڵەتدا لەوانەیە ببێتە هۆی مردن. زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا قۆچیان هەیە، بەڵام هەموویان کیسی نێمەتسستی بەهێزیان نییە. '''قۆڵی دەمی'''-Oral arm: لەنێو زۆرێک لە قۆچەکانیان، هەندێک لالەی دەریا بەشێکیان هەیە کە پێی دەوترێت قۆڵی دەمی ئەم پاشکۆ درێژانە نێچیری گیراو دەگوازنەوە بۆ دەمی، کە بەزۆری دەکەونە بەشی خوارەوەی زەنگەکە. == سوڕی ژیانی == '''بەدرێژایی سووڕی ژیانیان دوو شێوەی جیاوازی جەستە وەردەگرێت: مێدوسا و پۆلیپ.''' مێدیوسا (بەپیتاندنی هێلکەکان) سپێرم و هێلکە بەرهەم دەهێنێت بۆ زاوزێ، پۆلیپ (بە لەبەرگرتنەوەی خۆیان) بە ناڕەگەزخوازی زاوزێ دەکات.[[پەڕگە:Reproductive cycle of jellyfish.jpg|وێنۆک]]'''قۆناغی یەکەم:''' مێدیوسای پێگەشتوو بە کۆمەڵی گەورە کۆدەبنەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Life Cycle of Jellyfish |ناونیشان=https://www.vims.edu/bayinfo/jellyfish/lifecycle/ |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Virginia Institute of Marine Science |زمان=en}}</ref>سپێرم و هێلکەی نەپیتێنراو بەردەدەن بۆ ناو ئاوی دەوروبەریان، کرداری پیتاندن ڕوودەدات و هێلکە پیتێنراوەکان جێدەهێڵرێن بۆ ئەوەی بە ئازادی لە تەوژمی زەریاکاندا بسوڕێنەوە، بەڵام هەندێک لالەی دەریا هەوڵی زیاتر دەدەن بۆ پاراستنی هێلکەکانیان، بۆ نموونە جەلی ماسی مانگ ڕێگە بە هێلکە پیتێنراوەکان دەدات بە قۆڵەکانی دەمی بنوسێن و بیانپارێزن تا ئەو کاتەی ئامادە دەبن بۆ ژیان لە قۆناغی داهاتووی ژیانیاندا. '''قۆناغی دووەم:''' ئەم هێلکە پیتێنراوانە گەشە دەکەن و دەبنە سپۆرێکی پلانکتۆنی کە پێی دەوترێت کرمۆکەی پلانولا، دەتوانێت بە ئازادی مەلە بکات و لە کرمێکی تەختی مایکرۆسکۆبی دەچێت کە بە مووی بچووک داپۆشراوە ڕێگە بە پلانولا دەدەن مەلە بکات، پلانولا بەردەوامە لە گەشەکردن و کاتێک گەورە بوو هەوڵ دەدات ڕووکەشێکی ڕەقی گونجاو بدۆزێتەوە تا پێوەی بنوسێت لە هەندێک حاڵەتدا تەنانەت لەوانەیە خۆیان بە ئاژەڵەکانی ترەوە ببەستنەوە بەتایبەتی جەستەی جەلی ماسی پێگەیشتوو، کاتێک شوێنێکی گونجاوی دۆزیەوە پلانولا دەچێتە '''قۆناغی سێیەم:''' دەگۆڕدرێن بۆ پۆلیپ، پۆلیپ دەتوانرێت وەک ئاژەڵێکی قەدی بچووک دابنرێت کە پێکهاتەیەکی لولەکی هەیە، سەرێکی لەسەر زەوی جێگیرە و لە بەشی سەرەوەی دەمی و قۆچەکانی دەوروبەرین، لەم قۆناغەدا سیستەمێکی هەرسکردنی تەواو گەشەسەندوی هەیە و قۆچەکانی دەتوانێت نێچیر بگرێت، زۆربەی کاتەکانی بەخواردن بەسەردەبات، بەگوێرەی جۆرەکەی پۆلیپەکان دەتوانن بۆ ماوەیەکی درێژ و چەند ساڵێک لەم قۆناغەدا بمێننەوە چاوەڕێ دەکەن تاکو هەلومەرج بۆ قۆناغی داهاتوو گونجاو دەبێت. '''قۆناغی چوارەم:''' کاتێک بارودۆخەکە نمونەیی بێت پۆلیپ دەست دەکات بە زاوزێ بە شێوەیەکی ناڕەگەزی بە لەبەرگرتنەوەی خۆی، پۆلیپەکە درێژ دەبێتەوە و چەند پارچەیەک پێکدەهێنێت کە لە کۆتاییدا گەشە دەکەن و ئاژەڵی سەربەخۆ یان پۆلیپی زیاتر دروست دەکەن، لەم پرۆسەیەدا پۆلیپ پێی دەوترێت سیفیستۆما. قۆناغی دواتر '''لە قۆناغی پێنج:''' کاتێک ئاو گەرم دەبێت پۆلیپەکان دەست دەکەن بە گەشەکردن و قۆچەکانی نامێنێت پێیان دەوترێت خونچەی پۆلیپ پاشان دەگۆڕێن بۆ سترۆبایلا ئەم پرۆسەیە پێی دەوترێت سترابلەیشن کە تێیدا دەگۆڕێت بۆ ئێفیرا و دەچێتە '''قۆناغی شەشەم:''' ئەم کۆپیە بچوکە ئێستا مەلەی ئازادە و پێی دەوترێت ئێفیرا (مێدیوسای پێنەگەشتوو)، لەگەڵ گەورەبوونی ئێفیرا بە خێرایی دەست دەکەن بە خواردنی پلانکتۆنەکانی تر و بەردەوام دەبن لە گەشەکردن زەنگەکەی شێوەی تایبەتی وەردەگرێت و قۆچەکان و قۆڵی دەمی گەشە دەکەن بۆ شێوە تایبەتەکانی ڕەگەزەکەی لە کۆتاییدا ئەم شێوە پێگەیشتووانە پێیان دەوترێت مێدیوسا. قۆناغی لالەی دەریای پێگەیشتوو واتە مێدیوسا ئەو قۆناغەیە کە زۆربەی خەڵک پێی دەڵێن “لالەی دەریا” لەگەڵ ئەوەشدا ئەمە تەنها بەشێکی زۆر بچووکی ژیانی لالەی دەریایە. == جۆرەکانی == '''زانایان ٢٠٠٠ جۆریان لە سەرانسەری جیهاندا دەستنیشان کردووە و لەو باوەڕەدان کە بەلایەنی کەمەوە ١٠٠٠ جۆری تر هێشتا نەدۆزراونەتەوە.''' [[پەڕگە:Lion's mane jellyfish in Gullmarn fjord at Sämstad 3.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی شێر]] '''١-جەلی ماسی شێر-'''lion's mane jellyfish: گەورەترین و درێژترین جۆری جەلی ماسییە، گەورەترین نموونەی ناسراو درێژی ١٢٠ پێ (٣٦.٥مەترە) لە سەرەوە تا خوارەوەی قۆچەکانی، کە نزیکەی ٢٣ پێ درێژترە لە درێژترین نەهەنگی شین کە تا ئێستا پێوانە کرابێت، بەمەش '''درێژترین ئاژەڵە''' کە تا ئێستا تۆمارکراوە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Freaky Facts About the Lion's Mane Jellyfish |ناونیشان=https://www.thoughtco.com/lions-mane-jellyfish-2291828 |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی شێر لە ناوچە ساردەکان دەژی لە باکووری ئۆقیانوسی ئارام هەروەها لە جەمسەری باکوور، زەریای ئەتڵەسی و کەناراوەکانی ئەوروپا، پلانکتۆن و ماسی و توێکڵی بچووک و تەنانەت جەلی ماسی تر دەخوات، چاوی نییە بۆیە پشت بە خانەکانی دەمار دەبەستێت بۆ هەستکردن و کاردانەوەی بەرامبەر مەترسی، پێوەدانی لەوانەیە ئازاربەخش بێت بەڵام بە دەگمەن کوشندەیە.[[پەڕگە:Moon Jelly (14962781613).jpg|وێنۆک|'''جەلی ماسی مانگ''']]'''٢-جەلی ماسی مانگ'''-Moon jelly: بەربڵاوترین و باوترین جۆرە کە واناونراوە بەهۆی شێوەکەیەوە بە ئاسانی دەناسرێتەوە زەنگێکی شەفافی هەیە گرنگترین بەشی جەلی مانگ پێکهاتەی شێوە ناڵی ئەسپە لە ناوەڕاستی زەنگەکەیدایە '''ئەندامەکانی زاوزێن''' ڕەنگییان پەمەیی یان پرتەقاڵییە هەروەها قۆچەکانی کورتن، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Ecology |یەکەم=Journal of Animal |ڕێکەوت=٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١|سەردێڕ=How and what do jellyfish see? |ناونیشان=https://animalecologyinfocus.com/2021/12/08/how-and-what-do-jellyfish-see/#:~:text=As%20an%20example,%20the%20moon,24%20eyes%20(Fig%201) |ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animal Ecology in Focus |زمان=en}}</ref>جەلی ماسی مانگ ٨ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان دوو چاوی سادەی هەیە، مەترسییەکی کەمی لەسەر مۆرڤ هەیە پێوەدانیان ئەوەندە بەهێز نییە کە بتوانێت پێستی مرۆڤ ببڕێت بۆیە دەستیان لێدەدرێت و سەلامەتن بەڵام ژەهریان هەیە وە توانای پێوەدانیشیان هەیە، کاتێک خۆراک سنووردار و کەم بێت جەلی ماسی مانگ دەتوانێ بچووک ببێتەوە بۆ دەیەکی قەبارەکەی بۆ پاشەکەوت کردنی وزە، ناوی زانستی '''''ئۆرێلیا ئۆریتا''''' یە “Aurelia aurita”. [[پەڕگە:Box jellyfish at Bakoven Rock DSC11031.JPG|وێنۆک|جەلی ماسی سندوق]] '''٣-جەلی ماسی سندوق'''-Box jellyfish: کوشندەترین جەلی ماسییە ناسراوە بە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٠|سەردێڕ=Box Jellyfish {{!}} National Geographic|ناونیشان=https://www.nationalgeographic.com/animals/invertebrates/facts/box-jellyfish|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Animals|زمان=en}}</ref>“زەردەواڵەی دەریایی”، بەهۆی شێوەی لەشیانەوە ناونراون لە زەنگێکی شێوە سندوق دەچێت لەگەڵ کۆمەڵە قۆچەکان لە هەر سوچێکی زەنگەکەوە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=US Department of Commerce|یەکەم=National Oceanic and Atmospheric Administration|سەردێڕ=What is the most venomous marine animal?|ناونیشان=https://oceanservice.noaa.gov/facts/box-jellyfish.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=oceanservice.noaa.gov|زمان=EN-US}}</ref>دەردەکەون هەروەها ٤ رۆپالیای هەیە کە هەریەکەیان ٦ چاوی هەیە دوو چاوی هاوێنە و چوار چاوی سادە بە کۆی گشتی ٢٤ چاوی هەیە هەندێک لەو چاوانە بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر ئاڵۆزن و هاوێنەیان هەیە، لە کاتێکدا جەلی ماسی لە ئاوی کەناری گەرم لە سەرانسەری جیهاندا دەژین بەڵام جۆرە کوشندەکان بەشێوەیەکی سەرەکی لە ناوچەی هیندۆ پاسیفیک و باکووری ئوسترالیا دەژین ئەمەش جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی دەگرێتەوە، ژەهری سندوقی جەلی ماسی یەکێکە لە کوشندەترین ژەهرەکان لە جیهاندا، ژەهری تێدایە کە هێرش دەکاتە سەر دڵ، کۆئەندامی دەمار و خانەکانی پێست. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Pain researchers find antidote to deadly box jellyfish sting|ناونیشان=https://www.sydney.edu.au/news-opinion/news/2019/05/01/pain-researchers-find-antidote-to-deadly-box-jellyfish-sting.html#:~:text=Each%20box%20jellyfish%20carries%20enough,arrest%20and%20death%20within%20minutes.|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=The University of Sydney|زمان=en-US}}</ref>ژەهری ئەوەندە هەڵدەگرێت کە زیاتر لە ٦٠ مرۆڤ بکوژێت لەوانەیە تووشی ئیفلیجی و جەڵدەی دڵیان بکات، نیشانەکانی پێوەدان بریتین لە ئازاری وەكو سووتان و قامچی لەسەر پێست هەروەها بە لایەنی کەمەوە ١٤ جۆری جەلی ماسی سندوق پێوەدانیان دەبێتە هۆی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی''<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=box jellyfish cause of irukandji syndrome - گه‌ڕانی Google |ناونیشان=https://www.google.com/search?q=box%20jellyfish%20cause%20of%20irukandji%20syndrome&source=sh/x/gs/m2/5 |ڕێکەوتی سەردان=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.google.com}}</ref>. • '''جەلی ماسی سندوقی ئوسترالی'''-Chironex fleckeri''':''' گەورەترین جەلی ماسی سندوقییە کە قەبارەی لەشی دەگاتە یەک پێ و قۆچەکانی ئەستوورە و درێژییەکەی دەگاتە ١٠ پێ، بە ژەهراوی ترین ئاژەڵی دەریای دادەنرێت. • '''جەلی ماسی ئیرەکانجی'''- Irukandji jellyfish: جۆرێکی جەلی ماسی سندوقە و بچوکترین لالەی دەریایە لە جیهاندا، ناوی زانستی '''''کروکیا بارنێسی''''' یە “Carukia barnesi “. [[پەڕگە:Irukandji-jellyfish-queensland-australia.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی ئیرەکانجی لە دورگەی کوینزلاند لە ئوسترالیا]] زەنگەکەی قەبارەی بچوکە و ڕەنگی شەفافە زۆر قورسە لە ئاودا ببینرێت، زۆرجار شێوەی لاکێشەییان هەیە، تیرەی زەنگەکەی ١-٣ سانتیمەترە و درێژی قۆچەکانی لە چەند سانتیمەترێکەوە تا زیاتر لە یەک مەتر دەبێت، بە قەبارەی بچووک و پێوەدانی ژەهراوی ناسراوە. بەشێوەیەکی سەرەکی لە ئاوی گەرمدا دەژین بە درێژایی کەناراوەکانی باکووری ئوسترالیا بەتایبەتی لە دەریای مەرجان بە درێژایی کوینزلاند لەگەڵ بەشێک لە خولگەیی ئەتڵەسی و هیندی و زەریای هێمن. یەکێکە لە هۆکارەکانی توشبوون بە نەخۆشی ''ئیرەکانجی'' <ref>{{Citation|last=Kong|first=Erwin L.|title=Irukandji Syndrome|date=2024|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562264/#:~:text=Irukandji%20syndrome%20is%20a%20painful,potentially%20life-threatening%20cardiac%20complications|work=StatPearls|place=Treasure Island (FL)|publisher=StatPearls Publishing|pmid=32965935|access-date=2024-10-03|last2=Nappe|first2=Thomas M.}}</ref>نیشانەکانی بریتین لە ئازاری زۆر، گرژبوونی ماسولکەکان، ڕشانەوە و بەرزی پەستانی خوێن. '''٤- جەلی ماسی تۆپ'''-Cannonball Jellyfish: بەهۆی شێوەی زەنگەکەی ناونراوە کە قەبارە مامناوەندە لە گوللەی تۆپ دەچێت وەک گومەز هەروەها ناسراوە بە جەلی ماسی سەری کەلەرم<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Cool Cannonball Jellyfish Facts|ناونیشان=https://www.thoughtco.com/cannonball-jellyfish-4770889|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=ThoughtCo|زمان=en}}</ref> ناوە زانستییەکەی”''Stomolophus meleagris“.'' بە زەبەلاحی نەرم و نیان لە جیهانی جەلی ماسی ناونراوە، لە هاوتاکانی خۆی جیا دەکاتەوە بە زەنگێکی پتەو، نەرم و بەهێز کە پانییەکەی ٧-١٠ ئینجە و بەرزییەکەی نزیکەی ٥ ئینج دەبێت، ڕەنگی زەنگەکە بە گشتی سپییە، لێوارەکەی زۆرجار ڕەنگی قاوەیی سوورباوە، جەلی ماسی تۆپ لە زەریای هێمن ڕەنگیان شینە <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17451000.2021.1887495#:~:text=The%20cannonball%20jellyfish%20Stomolophus%20meleagris,patterns%20on%20the%20umbrella%20surface|ڕەوشی ناونیشان=live}}</ref>. قۆچی درێژی نییە لەجیاتی ئەوە کۆمەڵێک باڵی دەمی هەیە کە بە دەوری دەمیدا درێژ دەبنەوە، کاردەکەن بۆ جوڵاندنی و یارمەتیدانی بۆ گرتنی نێچیر. گۆشتخۆرێکە هێلکەی ماسی و کرمۆکەی ماسی و کرمۆکەی پلانکتۆنی نەرم و هێلکە شەیتانۆکەکان دەخوات هەروەها بە مژین ئاو دەخواتەوە کاتێک زەنگەکەی گرژ دەبێت. لەکاتێکدا زۆربەی جۆرەکانی لالەی دەریا پشت بە شەپۆلەکان و بـا دەبەستن بۆ جوڵە، بەڵام جەلی ماسی تۆپ قۆڵی دەمی خۆی بەکار دەهێنێت بۆ مەلەکردن وە دەتوانێت هەست بە ڕووناکی، هێزی کێشکردن و بەرکەوتن بکات.[[پەڕگە:Cannonball jellyfish washed ashore near Ramp 59. It's not common to see Cannonball Jellyfish around this time of year - this one may have been cold-stunned. (51759006613).jpg|وێنۆک|جەلی ماسی تۆپ]] لالەی دەریای تۆپ لە جۆگەکان و بەدرێژایی کەناراوەکانی کەنداوی مەکسیک، ئۆقیانووسی ئەتڵەسی و ئۆقیانووسی ئارام، ڕۆژئاوای ئەتڵەسی، لە نیو ئینگلاند تا بەرازیل، لە ڕۆژهەڵاتی زەریای هێمن لە کالیفۆرنیاوە تا ئیکوادۆر و لە ڕۆژئاوای زەریای هێمن لە دەریای ژاپۆنەوە تا دەریای باشووری چیندا دەژین، لە ئاوی سوێری خولگەیی بۆ نیمچە خولگەیی گەشە دەکات لەگەڵ پلەی گەرمی لە دەوروبەری ٧٤ پلەی فەهرنهایت. بە وشککراوی وەک خۆراکی پڕ پرۆتین و دەرمانی تەقلیدی لە ئاسیادا خواستی لەسەرە، لە کاتێکدا جەلی ماسی تۆپ دەتوانێت ژەهر دەربکات، هەرچەندە پێوەدانەکەی بە شێوەیەکی ئاسایی سووکە بەڵام هێشتا ئامۆژگاری دەکرێت ئاگادار بیت لە حاڵەتە دەگمەنەکانی پێوەدانی ئەو ژەهرەی لێوەی دەردەچێت دەبێتە هۆی کێشەی دڵ لە مرۆڤ و ئاژەڵدا. '''٥- جەلی ماسی شین'''-Blue jellyfish: بە ئاگری شین ناسراوە بەزۆری لە دەوروبەری ئاوەکانی بەریتانیا دەژی لە بەشەکانی دیکەی ئەوروپا و لە کەناراوەکانی ئیرلەندا، دەریای باکور و بەدرێژایی کەناری ڕۆژئاوای سکۆتلەندا لە هاوین و پایزدا دەبینرێن، ناوی زانستی “''Cyanea Lamarckii''” یە. [[پەڕگە:Blue jellyfish in Brofjorden at Sandvik 5 - cropped.jpg|وێنۆک|جەلی ماسی شین]]زەنگێکی شێوە گومەزی هەیە، <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue jellyfish {{!}} The Wildlife Trusts |ناونیشان=https://www.wildlifetrusts.org/wildlife-explorer/marine/jellyfish/blue-jellyfish |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=www.wildlifetrusts.org |زمان=en}}</ref>قۆچەکانی چزوودارن و چوار قۆڵی دەمی گەورە کە چرچی و شەپۆلی زۆریان هەیە، ڕەنگی زەنگەکەی بەپێی تەمەن و پێگەشتنی دەگۆڕێت لە سەرەتاکانی تەمەنی بێ ڕەنگە و شەفافە بە تایبەت دەوروبەری لێوارەکانی زەنگەکەی، کاتێک پێدەگات لە تەمەنی گەورەیدا ڕەنگی باوی شینە ڕەنگەکانی تری وەکو مۆر، زەرد، پرتەقاڵی، وەنەوشەیی یان سپی، ئەوانەی ڕەنگیان زەردترە (گەنجترن) بە ئاسانی تێکەڵ دەبن لەگەڵ جەلی ماسی شێر بەڵام بچووکترن و زەنگێکی شینیان هەیە کە هێڵی نیوەتیرەیی لە ڕێگەیەوە دەبینرێت، تەمەنی بەنزیکەی یەک ساڵە. خۆراکی جەلی ماسی شین وەکو زۆربەی جۆرەکانی تری لالەی دەریا فیتۆپلانکتۆن و <ref>{{بیرخستنەوەی وێب |سەردێڕ=Blue Jelly (Cyanea lamarckii) |ناونیشان=https://www.inaturalist.org/taxa/447777-Cyanea-lamarckii |ڕێکەوتی سەردان=2024-10-30 |وێبگە=iNaturalist |زمان=en}}</ref>زۆپلانکتۆن و هێلکە و کرمۆکی ئاژەڵە ئاوییەکانی تری وەک ماسییە هەروەها قۆچەکانیان بەکاردەهێنن کە کیسەکانی نێمەتسستی تێدایە نەک تەنها بۆ گرتنی نێچیرەکانیان بەڵکو بۆ خۆپاراستن لە ئاژەڵە دڕندەکانیش، توانای پێوەدانی هەیە بۆیە دەست لێدانی سەلامەت نییە، پێوەدانی دەبێتە هۆی ئازاری زۆری ماسولکەکان، سکچون، پشت ئێشە، ئازاری گەدە و لە هەندێ حاڵەتدا دەبنە هۆی مردن. == نیشانەکانی پێوەدان و چارەسەر == '''نیشانەکانی پێوەدانی:''' نیشانەکانی پێوەدانی بەندە بە جۆری ئەو جەلی ماسیەی کە بەرکەوتنت لەگەڵدا کردووە، ئەگەر پێوەدانێکی بچووکی جەلی ماسی هەبێت لەوانەیە هەست بە ئازارێکی سووک، خوران، سوتان بکەیت، لەسەر پێستت لەوانەیە پەڵەی وەک لیر و پەڵەی سوور، مۆر یان قاوەیی دەربکەوێت. [[پەڕگە:Jellyfish dermatitis case1 abdominal skin lateral.jpg|وێنۆک]] پێوەدانی جەلی ماسی مەترسیدارتر زیانی گەورەتر دەبێت، پێویستە دەستبەجێ داوای یارمەتی پزیشکی بکەی ئەگەر ئەم نیشانانە دەرکەوتن: •سەختی هەناسەدان •ئازاری سنگ •گرژبوونی ماسولکەکان •سڕبوون •ڕشانەوە •قورسی قوتدان •ئارەقکردنی زۆر '''چارەسەرەکان:''' چارەسەری پێوەدانی لالەی دەریا <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings - Diagnosis and treatment - Mayo Clinic |ناونیشان=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/jellyfish-stings/diagnosis-treatment/drc-20353290 |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=www.mayoclinic.org}}</ref>بریتییە لە چارەسەری سەرەتایی و چارەسەری پزیشکی. '''چاودێری فریاگوزاری سەرەتایی لە ماڵەوە''' زۆربەی پێوەدانی جەلی ماسی بەم شێوەیە چارەسەر دەکرێت: ١- بە موکێشێک قۆچەکانی بە وریاییەوە لێبکەرەوە. ٢- شوێنی پێوەدانەکە بە سرکە بۆ ماوەی ٣٠ چرکە بشۆ، سرکە سەلامەت و کاریگەرە بۆ هەموو جۆرەکانی پێوەدانی لالەی دەریا، بە خێرایی هەزاران خانەی بچووکی پێوە نەگیراو ڕادەگرێت کە لەسەر ڕووی پێست بەجێماون پاش بەرکەوتنی قۆچەکان.(ئەگەر سرکە بەردەست نەبوو، دەتوانرێت شوێنی پێوەدانەکە بە ئاوی زەریا بشۆرێت). ''ئاگاداربە: ئاوی سازگار و کهول بەکارمەهێنە بۆ شوێنی پێوەدانەکە.'' ٢- پێویستە شوێنی پێوەدانەکە لە ئاوی گەرمدا تەڕ بکەیت بۆ ماوەی (٢٠-٤٥ خولەک)، پلەی گەرمی ئاوەکە دەبێت نزیکەی (٤٢-٤٥ پلەی سەدیی) بێت. ٣- شوێنی پێوەدانەکە بپارێزە و مەیخشێنە لە لمدا، هیچ پەستانێک مەخەرە سەری و مەیڕوشێنە. ٤- پاش خوساندنی لە ئاوی گەرمدا، دژە هیستامین یان کرێمی ستیرۆید وەک کرێمی کۆرتیزۆن بەکار بهێنە، ئەمە یارمەتیدەر دەبێت بۆ چارەسەرکردنی ئازار و خوران، هەروەها دەتوانیت پاکەتی سەهۆڵ یان ئاوی گەرم بەکار بهێنیت بۆ کەمکردنەوەی ئازار و هەڵئاوسان. '''چارەسەری پزیشکی لە نەخۆشخانە:''' هەندێک <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Jellyfish stings Information {{!}} Mount Sinai - New York |ناونیشان=https://www.mountsinai.org/health-library/poison/jellyfish-stings |ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=Mount Sinai Health System |زمان=en-US}}</ref>پشکنین ئەنجام دەدەن لەوانە پشکنینی میز، خوێن و تیشکی سنگ هەروەها پێوانی ڕێژەی لێدانی دڵ، هەناسەدان، پلەی گەرمی و پەستانی خوێن دەکەن لە ئەگەری هەبونی هەر کێشەیەک چارەسەر دەکرێن. ئەو دەرمانانەی پزیشک بەکاری دەهێنێت ئەمانە لەخۆ دەگرێت: '''•ئازارشکێنەکان:''' یارمەتیدەر دەبن بۆ کەمکردنەوەی ئازار. '''•دژە ڤێنین:''' دژە ڤێنین یارمەتیدەر دەبێت بۆ پێچەوانەکردنەوەی کاریگەری ژەهر. دژە ژەهری سندوقی جەلی ماسی بەو کەسانە دەدرێت کە نەخۆش دەکەون دوای پێوەدانیان لەلایەن سندوقی جەلی ماسی هەروەها بۆ ئەو کەسانە بەکاردێت کە ئازاری زۆریان هەیە و بە دەرمانی ئازارشکێن کۆنتڕۆڵ ناکرێت. '''•دژە هیستامین:''' دژە هیستامینەکان یارمەتیدەر دەبن لە کەمکردنەوەی خوران و لیر. زۆربەی پێوەدانی لالەی دەریا دوای چەند کاتژمێرێک کەسەکە چاک دەبێتەوە، بەڵام هەندێک پێوەدان دەبێتە هۆی وروژاندنی پێست یان لیر کە چەند هەفتەیەک دەخایەنێت، پێوەدانی جۆرە مەترسیدارەکان لە ماوەی ٤-٤٨ کاتژمێردا دەبێتە هۆی مردن، هەندێک پێوەدانی سندوقی جەلی ماسی دەتوانێت مرۆڤ لە ماوەی چەند خولەکێکدا بکوژێت. '''<big>خۆپاراستن:</big>''' ١- مەلە مەکە لە ناو ئاوێکدا کە لەوانەیە جەلی ماسی تێدابێت و لۆشنی پارێزەر بەکاربهێنە. ٢- جلی پارێزەر بپۆشە. ٣- هەرگیز دەست لە جەلی ماسی مەدە، تەنانەت ئەگەر مردبێت هێشتا دەتوانێ پێوەت بدات چونکە پێکهاتەی خانەکانی کیسەکانی نێمەتسست بۆ ماوەیەکی درێژ پاش مردنی لالەی دەریا هەر دەمێننەوە. == سودەکانی == '''سەرچاوەی خۆراکی:''' لە هەزاران جۆر لالەی دەریا لە سەرانسەری جیهاندان تەنها '''١١''' جۆر دۆزراونەتەوە کە شیاون بۆ خواردن بۆنمونە جەلی ماسی مانگ، وەک پێکهاتەیەک لە خواردنە جۆراوجۆرەکاندا بەکاردەهێنرێن، لە وڵاتانی ڤێتنام، ژاپۆن، چین و کۆریا دەخورێن، چەندین جۆری خواردن دەتوانرێت بە جەلی ماسی ئامادە بکرێت لەوانە زەڵاتە و سوشی بەگشتی لە هەندێک وڵاتی ئاسیا بە خواردنێکی خۆش دادەنرێت. تایبەتمەندی خۆراکی زۆر باشی هەیە، کابۆهیدرات و کالۆری کەمە بەمەش دەبێتە هەڵبژاردەیەکی پەسەند بۆ دابەزاندنی کێش، سەرچاوەیەکی باشی توخمە سەرەکیەکان، دژە ئۆکسیدەکان، کانزاکان و خۆراکە گرنگەکانی دیکەیە. سەرەڕای ئەوەش، سەرچاوەیەکی زۆر باشە بۆ پرۆتین کە یارمەتیدەرە بۆ پاراستنی تەندروستی ماسولکەکان لەکاتی ڕێجیمدا هەروەها دەوڵەمەندە بە ترشە ئەمینی کە بەشێکی دانەبڕاوەیە لە گەشەکردن و چاککردنەوەی خانەکان، تایبەتمەندی دژە ئۆکسیدیان زۆرە کە ڕێگە لە زیانی خانەکان دەگرێت و فشاری ئۆکسجین کەم دەکاتەوە و مەترسی نەخۆشییە درێژخایەنەکان کەم دەکاتەوە ئەم دژە ئۆکسیدە بەهێزانە ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە بەهێزکردنی تەندروستی گشتی لە ڕێگەی بەهێزکردنی سیستەمی بەرگری و کەمکردنەوەی هەوکردن، بوونی ترشە چەوری “ئۆمیگا ٣” وایان لێدەکات خۆراکی تەندروستتر بن چونکە ترشە چەورییەکانی “ئۆمیگا ٣” ڕێگری لە چەوری دەکەن بە درێژایی دیواری خوێنبەرەکان و یارمەتیدەرن بۆ ڕێگرتن لە نەخۆشییەکانی دڵ. <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Chuka Kurage Which Popular for Japanese People of Different Material Seasoned Jellyfish with Sesame Oil Suppliers - Quotation - Yangqi|ناونیشان=https://m.sushiseafood.com/seasoning-cephalopod/seasoning-jellyfish/chuka-kurage-which-popular-for-japanese.html|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=m.sushiseafood.com|زمان=en}}</ref>[[پەڕگە:Chuka kurage(jellyfish) 2014.jpg|وێنۆک]] <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢|سەردێڕ=Jellyfish: Benefits, Nutritional Value, Side Effects & Recipes|ناونیشان=https://www.healthifyme.com/blog/jellyfish/|ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=HealthifyMe}}</ref>یەک کوپ (٥٨گرام) جەلی ماسی وشک پێکهاتووە لە: کالۆری: ٢١ پرۆتین: ٣ گرام چەوری: ١ گرام سیلینیۆم: ٪٤٥ ی بەهای ڕۆژانە کۆلین: ٪١٠ی DV ئاسن: ٪٧ی DV '''سەرچاوەی دەرمان:''' دەوڵەمەندە بە کۆلاجین کە پرۆتینێکی گرنگە پاڵپشتی نەرمی پێست، تەندروستی جومگەکان، چاککردنەوەی شانەکان دەکات و پێکهاتەیەکی سەرەکییە بۆ پاراستنی پێست و یارمەتیدەرە بۆ چاکبوونەوەی برینەکان. ژەهری لالەی دەریا بە سەرچاوەیەکی سەرنجڕاکێش دادەنرێت لە پەرەپێدانی دەرمانی نوێ بۆ چارەسەری نەخۆشییە جۆراوجۆرەکان. لەکاتی ڕاماڵین بەناو ئاودا لالەی دەریا پەناگە و پاراستن بۆ هەندێک جۆری ماسی دابین دەکات و وایان لێدەکات خۆیان لە ئاژەڵە دڕندەکان بشارنەوە.{{تووڵی دەروازە|گیانلەبەران|کۆمەڵگا|ئاو|مێژوو}} {{پۆلی کۆمنز|Scyphozoa}} == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} bdto7qe9r6j3cqgn6p74it2b4va25dj 4 25122 1374379 1374196 2024-11-01T00:03:30Z CdRBot 8950 Updated by Bot *** لەگەڵ دەقەکەیدا جێگۆڕ کرا *** 1374379 wikitext text/x-wiki <div style="background: #E5E4E2; padding: 0.5em; font-size: 130%; -moz-border-radius: 0.3em; border-radius: 0.3em;"> <center> پێرستی ١٠٠ بەشداربووی بەرزتر بە پێی ژمارەی دەستکارییەکان (بە بۆتەوە). ھەروەھا بڕوانە: [[ویکیپیدیا:ڕاپۆرتی بنکەدراوە/پێرستی نووسەرانی ویکیپیدیا بە پێی ژمارەی دەستکارییەکان|ئەم ئامارە بەبێ بۆت]] '''دوایین نوێکردنەوە لە لایەن [[user:CdRBot|CdRBot]]''': ''‏٠٠:٠٣، ١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC)'' {| |- style="vertical-align:text-top;" | {| class="wikitable" border="1" style="margin:0px;" |- ! زنجیرە |- | ١ |- | ٢ |- | ٣ |- | ٤ |- | ٥ |- | ٦ |- | ٧ |- | ٨ |- | ٩ |- | ١٠ |- | ١١ |- | ١٢ |- | ١٣ |- | ١٤ |- | ١٥ |- | ١٦ |- | ١٧ |- | ١٨ |- | ١٩ |- | ٢٠ |- | ٢١ |- | ٢٢ |- | ٢٣ |- | ٢٤ |- | ٢٥ |- | ٢٦ |- | ٢٧ |- | ٢٨ |- | ٢٩ |- | ٣٠ |- | ٣١ |- | ٣٢ |- | ٣٣ |- | ٣٤ |- | ٣٥ |- | ٣٦ |- | ٣٧ |- | ٣٨ |- | ٣٩ |- | ٤٠ |- | ٤١ |- | ٤٢ |- | ٤٣ |- | ٤٤ |- | ٤٥ |- | ٤٦ |- | ٤٧ |- | ٤٨ |- | ٤٩ |- | ٥٠ |- | ٥١ |- | ٥٢ |- | ٥٣ |- | ٥٤ |- | ٥٥ |- | ٥٦ |- | ٥٧ |- | ٥٨ |- | ٥٩ |- | ٦٠ |- | ٦١ |- | ٦٢ |- | ٦٣ |- | ٦٤ |- | ٦٥ |- | ٦٦ |- | ٦٧ |- | ٦٨ |- | ٦٩ |- | ٧٠ |- | ٧١ |- | ٧٢ |- | ٧٣ |- | ٧٤ |- | ٧٥ |- | ٧٦ |- | ٧٧ |- | ٧٨ |- | ٧٩ |- | ٨٠ |- | ٨١ |- | ٨٢ |- | ٨٣ |- | ٨٤ |- | ٨٥ |- | ٨٦ |- | ٨٧ |- | ٨٨ |- | ٨٩ |- | ٩٠ |- | ٩١ |- | ٩٢ |- | ٩٣ |- | ٩٤ |- | ٩٥ |- | ٩٦ |- | ٩٧ |- | ٩٨ |- | ٩٩ |- | ١٠٠ |} | {| class="wikitable sortable" !بەکارھێنەر!!ژ. دەستکارییەکان |- | [[Special:Contributions/AramBot|AramBot]] || ٢٣٠٥٨٢ |- | [[Special:Contributions/CalakBot|CalakBot]] || ١٧٧٣٩٤ |- | [[Special:Contributions/InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] || ٧٢٩٥٣ |- | [[Special:Contributions/Aram|Aram]] || ٥٣٣٨٧ |- | [[Special:Contributions/Tessla|Tessla]] || ٥١٦٣٢ |- | [[Special:Contributions/Sakura emad|Sakura emad]] || ٤٣٩٣٣ |- | [[Special:Contributions/EmausBot|EmausBot]] || ٤١٢٧٤ |- | [[Special:Contributions/Calak|Calak]] || ٣٣٧٠٦ |- | [[Special:Contributions/Épine|Épine]] || ٢٦٣٥٣ |- | [[Special:Contributions/Ahrir|Ahrir]] || ٢٤١٦١ |- | [[Special:Contributions/Xqbot|Xqbot]] || ٢٠٤٧٩ |- | [[Special:Contributions/Amine yousefi|Amine yousefi]] || ١٨٨١٠ |- | [[Special:Contributions/SakuraBot|SakuraBot]] || ١٨٥٣٠ |- | [[Special:Contributions/MFTG|MFTG]] || ١٧٧٧٥ |- | [[Special:Contributions/AlaaBot|AlaaBot]] || ١٧٦١٨ |- | [[Special:Contributions/Kushared|Kushared]] || ١٥٧١١ |- | [[Special:Contributions/MerlIwBot|MerlIwBot]] || ١٤٥١٢ |- | [[Special:Contributions/Serchia|Serchia]] || ١٣٦٨٩ |- | [[Special:Contributions/New user message|New user message]] || ١١٥٣٧ |- | [[Special:Contributions/ساکاتا گینتۆکی|ساکاتا گینتۆکی]] || ١٠٦٥٩ |- | [[Special:Contributions/Paraw|Paraw]] || ٩٩٣٤ |- | [[Special:Contributions/Aza|Aza]] || ٩٣٧١ |- | [[Special:Contributions/Pirehelokan|Pirehelokan]] || ٩٣٥٥ |- | [[Special:Contributions/Addbot|Addbot]] || ٩١٢٠ |- | [[Special:Contributions/Kurd2021|Kurd2021]] || ٨٧٨٤ |- | [[Special:Contributions/Danial2703kurdistan|Danial2703kurdistan]] || ٨٦٥٨ |- | [[Special:Contributions/1silent scientist|1silent scientist]] || ٨٢١١ |- | [[Special:Contributions/Min.neel|Min.neel]] || ٨٠٠٦ |- | [[Special:Contributions/Dexbot|Dexbot]] || ٧٨٨٢ |- | [[Special:Contributions/Legobot|Legobot]] || ٧٦١٨ |- | [[Special:Contributions/Diyar se|Diyar se]] || ٧٤٧٩ |- | [[Special:Contributions/مامۆستا|مامۆستا]] || ٦٩٩٠ |- | [[Special:Contributions/ئاسۆ|ئاسۆ]] || ٦٤٩٦ |- | [[Special:Contributions/Hamaredha|Hamaredha]] || ٦٤٤٨ |- | [[Special:Contributions/-Haryad|-Haryad]] || ٦٣٩٠ |- | [[Special:Contributions/Luckas-bot|Luckas-bot]] || ٦١١٧ |- | [[Special:Contributions/Zemen|Zemen]] || ٦٠٤٥ |- | [[Special:Contributions/Broosk|Broosk]] || ٥٩٦٢ |- | [[Special:Contributions/Abdurhman Ahmad|Abdurhman Ahmad]] || ٥٠٧٥ |- | [[Special:Contributions/Muhammed taha|Muhammed taha]] || ٤٨٢٨ |- | [[Special:Contributions/Gejeluk|Gejeluk]] || ٤٥١٧ |- | [[Special:Contributions/CdRBot|CdRBot]] || ٤٢٢٢ |- | [[Special:Contributions/AsoBot|AsoBot]] || ٤١٢٧ |- | [[Special:Contributions/Merkhas|Merkhas]] || ٤٠٣٦ |- | [[Special:Contributions/CommonsDelinker|CommonsDelinker]] || ٣٩٦١ |- | [[Special:Contributions/Aro Salar|Aro Salar]] || ٣٩٥٣ |- | [[Special:Contributions/WikitanvirBot|WikitanvirBot]] || ٣٧١١ |- | [[Special:Contributions/Gyan333|Gyan333]] || ٣٦٥٩ |- | [[Special:Contributions/Rannda|Rannda]] || ٣٣٧٩ |- | [[Special:Contributions/ZéroBot|ZéroBot]] || ٣٣٦٢ |- | [[Special:Contributions/DarafshBot|DarafshBot]] || ٣٣٢٤ |- | [[Special:Contributions/فەرهاد|فەرهاد]] || ٣٣٢١ |- | [[Special:Contributions/Ibrahim aziz|Ibrahim aziz]] || ٣٢٥١ |- | [[Special:Contributions/دیاکۆ|دیاکۆ]] || ٣١٦٨ |- | [[Special:Contributions/Diyako kazm|Diyako kazm]] || ٣١٦٣ |- | [[Special:Contributions/MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] || ٢٩٦١ |- | [[Special:Contributions/Shahid tahir|Shahid tahir]] || ٢٩١٣ |- | [[Special:Contributions/Nskoalj|Nskoalj]] || ٢٩٠٢ |- | [[Special:Contributions/Marmzok|Marmzok]] || ٢٧٨٣ |- | [[Special:Contributions/Keenîî|Keenîî]] || ٢٧٨٠ |- | [[Special:Contributions/Escarbot|Escarbot]] || ٢٧٢٢ |- | [[Special:Contributions/Sorou6sh|Sorou6sh]] || ٢٦٩٦ |- | [[Special:Contributions/Barham|Barham]] || ٢٤٨١ |- | [[Special:Contributions/Arya sarhan|Arya sarhan]] || ٢٤٠٤ |- | [[Special:Contributions/هیوا|هیوا]] || ٢٣٦٧ |- | [[Special:Contributions/Halbast1|Halbast1]] || ٢١٥٩ |- | [[Special:Contributions/ChuispastonBot|ChuispastonBot]] || ٢١٤٦ |- | [[Special:Contributions/TXiKiBoT|TXiKiBoT]] || ٢١١٦ |- | [[Special:Contributions/Ebrambot|Ebrambot]] || ١٨٨٩ |- | [[Special:Contributions/Twana.ismail|Twana.ismail]] || ١٦٨٢ |- | [[Special:Contributions/کاردۆ جاف|کاردۆ جاف]] || ١٦٥٣ |- | [[Special:Contributions/MelancholieBot|MelancholieBot]] || ١٦٣٤ |- | [[Special:Contributions/Hivja|Hivja]] || ١٦٣٣ |- | [[Special:Contributions/Rebin galaly|Rebin galaly]] || ١٦٢٢ |- | [[Special:Contributions/ElphiBot|ElphiBot]] || ١٥٩٧ |- | [[Special:Contributions/TjBot|TjBot]] || ١٥٠٥ |- | [[Special:Contributions/Rabar ajax1|Rabar ajax1]] || ١٤٢٤ |- | [[Special:Contributions/RedBot|RedBot]] || ١٤٢٠ |- | [[Special:Contributions/KamikazeBot|KamikazeBot]] || ١٣٩٩ |- | [[Special:Contributions/Aminijian|Aminijian]] || ١٣٩٥ |- | [[Special:Contributions/Kován|Kován]] || ١٣٧٦ |- | [[Special:Contributions/Ismail.Sharifi|Ismail.Sharifi]] || ١٣٦٥ |- | [[Special:Contributions/SieBot|SieBot]] || ١٣٣٩ |- | [[Special:Contributions/FoxBot|FoxBot]] || ١٣١٠ |- | [[Special:Contributions/VolkovBot|VolkovBot]] || ١٢٩٩ |- | [[Special:Contributions/Ali Sardar 06|Ali Sardar 06]] || ١٢٩٤ |- | [[Special:Contributions/タチコマ robot|タチコマ robot]] || ١٢٩٢ |- | [[Special:Contributions/Khabat4545|Khabat4545]] || ١٢٨٨ |- | [[Special:Contributions/Saad Goran|Saad Goran]] || ١٢٣٦ |- | [[Special:Contributions/Ahmad.Kurdistan|Ahmad.Kurdistan]] || ١١٨٠ |- | [[Special:Contributions/Ari Qasm|Ari Qasm]] || ١١٤٤ |- | [[Special:Contributions/Ferxwaz|Ferxwaz]] || ١١٣١ |- | [[Special:Contributions/Ayoub Majeed|Ayoub Majeed]] || ١١٢٠ |- | [[Special:Contributions/GoRaN909|GoRaN909]] || ١١٢٠ |- | [[Special:Contributions/Blqk yeloow|Blqk yeloow]] || ١٠٩٨ |- | [[Special:Contributions/Eng.dilan86|Eng.dilan86]] || ١٠٢٠ |- | [[Special:Contributions/Ilamxan|Ilamxan]] || ١٠٠٩ |- | [[Special:Contributions/Ibrahim N. Qader|Ibrahim N. Qader]] || ٩٨٢ |- | [[Special:Contributions/ئاریا سالار|ئاریا سالار]] || ٩٦٤ |- | [[Special:Contributions/Baneh k|Baneh k]] || ٩٦٠ |} |} </center> </div> [[پۆل:ڕاپۆرتی بنکەدراوەی ویکیپیدیا]] mzl4b10otm9lk2zae4n0jfb5jvuvz4t 4 25128 1374380 1374197 2024-11-01T00:03:50Z CdRBot 8950 Updated by Bot *** لەگەڵ دەقەکەیدا جێگۆڕ کرا *** 1374380 wikitext text/x-wiki <div style="background: #E5E4E2; padding: 0.5em; font-size: 130%; -moz-border-radius: 0.3em; border-radius: 0.3em;"> <center> پێرستی ١٠٠ بەشداربووی بەرزتر بە پێی ژمارەی دەستکارییەکان (بەبێ بۆت). ھەروەھا بڕوانە: [[ویکیپیدیا:ڕاپۆرتی بنکەدراوە/پێرستی نووسەرانی ویکیپیدیا بە پێی ژمارەی دەستکارییەکان (بە بۆتەوە)|ئەم ئامارە بە بۆتەوە]] '''دوایین نوێکردنەوە لە لایەن [[user:CdRBot|CdRBot]]''': ''‏٠٠:٠٣، ١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC)'' {| |- style="vertical-align:text-top;" | {| class="wikitable" border="1" style="margin:0px;" |- ! زنجیرە |- | ١ |- | ٢ |- | ٣ |- | ٤ |- | ٥ |- | ٦ |- | ٧ |- | ٨ |- | ٩ |- | ١٠ |- | ١١ |- | ١٢ |- | ١٣ |- | ١٤ |- | ١٥ |- | ١٦ |- | ١٧ |- | ١٨ |- | ١٩ |- | ٢٠ |- | ٢١ |- | ٢٢ |- | ٢٣ |- | ٢٤ |- | ٢٥ |- | ٢٦ |- | ٢٧ |- | ٢٨ |- | ٢٩ |- | ٣٠ |- | ٣١ |- | ٣٢ |- | ٣٣ |- | ٣٤ |- | ٣٥ |- | ٣٦ |- | ٣٧ |- | ٣٨ |- | ٣٩ |- | ٤٠ |- | ٤١ |- | ٤٢ |- | ٤٣ |- | ٤٤ |- | ٤٥ |- | ٤٦ |- | ٤٧ |- | ٤٨ |- | ٤٩ |- | ٥٠ |- | ٥١ |- | ٥٢ |- | ٥٣ |- | ٥٤ |- | ٥٥ |- | ٥٦ |- | ٥٧ |- | ٥٨ |- | ٥٩ |- | ٦٠ |- | ٦١ |- | ٦٢ |- | ٦٣ |- | ٦٤ |- | ٦٥ |- | ٦٦ |- | ٦٧ |- | ٦٨ |- | ٦٩ |- | ٧٠ |- | ٧١ |- | ٧٢ |- | ٧٣ |- | ٧٤ |- | ٧٥ |- | ٧٦ |- | ٧٧ |- | ٧٨ |- | ٧٩ |- | ٨٠ |- | ٨١ |- | ٨٢ |- | ٨٣ |- | ٨٤ |- | ٨٥ |- | ٨٦ |- | ٨٧ |- | ٨٨ |- | ٨٩ |- | ٩٠ |- | ٩١ |- | ٩٢ |- | ٩٣ |- | ٩٤ |- | ٩٥ |- | ٩٦ |- | ٩٧ |- | ٩٨ |- | ٩٩ |- | ١٠٠ |} | {| class="wikitable sortable" !بەکارھێنەر!!ژ. دەستکارییەکان |- | [[Special:Contributions/Aram|Aram]] || ٥٣٣٨٧ |- | [[Special:Contributions/Tessla|Tessla]] || ٥١٦٣٢ |- | [[Special:Contributions/Sakura emad|Sakura emad]] || ٤٣٩٣٣ |- | [[Special:Contributions/Calak|Calak]] || ٣٣٧٠٦ |- | [[Special:Contributions/Épine|Épine]] || ٢٦٣٥٣ |- | [[Special:Contributions/Ahrir|Ahrir]] || ٢٤١٦١ |- | [[Special:Contributions/Amine yousefi|Amine yousefi]] || ١٨٨١٠ |- | [[Special:Contributions/MFTG|MFTG]] || ١٧٧٧٥ |- | [[Special:Contributions/Kushared|Kushared]] || ١٥٧١١ |- | [[Special:Contributions/Serchia|Serchia]] || ١٣٦٨٩ |- | [[Special:Contributions/New user message|New user message]] || ١١٥٣٧ |- | [[Special:Contributions/ساکاتا گینتۆکی|ساکاتا گینتۆکی]] || ١٠٦٥٩ |- | [[Special:Contributions/Paraw|Paraw]] || ٩٩٣٤ |- | [[Special:Contributions/Aza|Aza]] || ٩٣٧١ |- | [[Special:Contributions/Pirehelokan|Pirehelokan]] || ٩٣٥٥ |- | [[Special:Contributions/Kurd2021|Kurd2021]] || ٨٧٨٤ |- | [[Special:Contributions/Danial2703kurdistan|Danial2703kurdistan]] || ٨٦٥٨ |- | [[Special:Contributions/1silent scientist|1silent scientist]] || ٨٢١١ |- | [[Special:Contributions/Min.neel|Min.neel]] || ٨٠٠٦ |- | [[Special:Contributions/Diyar se|Diyar se]] || ٧٤٧٩ |- | [[Special:Contributions/مامۆستا|مامۆستا]] || ٦٩٩٠ |- | [[Special:Contributions/ئاسۆ|ئاسۆ]] || ٦٤٩٦ |- | [[Special:Contributions/Hamaredha|Hamaredha]] || ٦٤٤٨ |- | [[Special:Contributions/-Haryad|-Haryad]] || ٦٣٩٠ |- | [[Special:Contributions/Zemen|Zemen]] || ٦٠٤٥ |- | [[Special:Contributions/Broosk|Broosk]] || ٥٩٦٢ |- | [[Special:Contributions/Abdurhman Ahmad|Abdurhman Ahmad]] || ٥٠٧٥ |- | [[Special:Contributions/Muhammed taha|Muhammed taha]] || ٤٨٢٨ |- | [[Special:Contributions/Gejeluk|Gejeluk]] || ٤٥١٧ |- | [[Special:Contributions/Merkhas|Merkhas]] || ٤٠٣٦ |- | [[Special:Contributions/CommonsDelinker|CommonsDelinker]] || ٣٩٦١ |- | [[Special:Contributions/Aro Salar|Aro Salar]] || ٣٩٥٣ |- | [[Special:Contributions/Gyan333|Gyan333]] || ٣٦٥٩ |- | [[Special:Contributions/Rannda|Rannda]] || ٣٣٧٩ |- | [[Special:Contributions/فەرهاد|فەرهاد]] || ٣٣٢١ |- | [[Special:Contributions/Ibrahim aziz|Ibrahim aziz]] || ٣٢٥١ |- | [[Special:Contributions/دیاکۆ|دیاکۆ]] || ٣١٦٨ |- | [[Special:Contributions/Diyako kazm|Diyako kazm]] || ٣١٦٣ |- | [[Special:Contributions/Shahid tahir|Shahid tahir]] || ٢٩١٣ |- | [[Special:Contributions/Nskoalj|Nskoalj]] || ٢٩٠٢ |- | [[Special:Contributions/Marmzok|Marmzok]] || ٢٧٨٣ |- | [[Special:Contributions/Keenîî|Keenîî]] || ٢٧٨٠ |- | [[Special:Contributions/Sorou6sh|Sorou6sh]] || ٢٦٩٦ |- | [[Special:Contributions/Barham|Barham]] || ٢٤٨١ |- | [[Special:Contributions/Arya sarhan|Arya sarhan]] || ٢٤٠٤ |- | [[Special:Contributions/هیوا|هیوا]] || ٢٣٦٧ |- | [[Special:Contributions/Halbast1|Halbast1]] || ٢١٥٩ |- | [[Special:Contributions/Twana.ismail|Twana.ismail]] || ١٦٨٢ |- | [[Special:Contributions/کاردۆ جاف|کاردۆ جاف]] || ١٦٥٣ |- | [[Special:Contributions/Hivja|Hivja]] || ١٦٣٣ |- | [[Special:Contributions/Rebin galaly|Rebin galaly]] || ١٦٢٢ |- | [[Special:Contributions/Rabar ajax1|Rabar ajax1]] || ١٤٢٤ |- | [[Special:Contributions/Aminijian|Aminijian]] || ١٣٩٥ |- | [[Special:Contributions/Kován|Kován]] || ١٣٧٦ |- | [[Special:Contributions/Ismail.Sharifi|Ismail.Sharifi]] || ١٣٦٥ |- | [[Special:Contributions/Ali Sardar 06|Ali Sardar 06]] || ١٢٩٤ |- | [[Special:Contributions/Khabat4545|Khabat4545]] || ١٢٨٨ |- | [[Special:Contributions/Saad Goran|Saad Goran]] || ١٢٣٦ |- | [[Special:Contributions/Ahmad.Kurdistan|Ahmad.Kurdistan]] || ١١٨٠ |- | [[Special:Contributions/Ari Qasm|Ari Qasm]] || ١١٤٤ |- | [[Special:Contributions/Ferxwaz|Ferxwaz]] || ١١٣١ |- | [[Special:Contributions/Ayoub Majeed|Ayoub Majeed]] || ١١٢٠ |- | [[Special:Contributions/GoRaN909|GoRaN909]] || ١١٢٠ |- | [[Special:Contributions/Blqk yeloow|Blqk yeloow]] || ١٠٩٨ |- | [[Special:Contributions/Eng.dilan86|Eng.dilan86]] || ١٠٢٠ |- | [[Special:Contributions/Ilamxan|Ilamxan]] || ١٠٠٩ |- | [[Special:Contributions/Ibrahim N. Qader|Ibrahim N. Qader]] || ٩٨٢ |- | [[Special:Contributions/ئاریا سالار|ئاریا سالار]] || ٩٦٤ |- | [[Special:Contributions/Baneh k|Baneh k]] || ٩٦٠ |- | [[Special:Contributions/Khoshhat|Khoshhat]] || ٩٤٨ |- | [[Special:Contributions/ArkanEN123|ArkanEN123]] || ٩٣٧ |- | [[Special:Contributions/Hamedvahid|Hamedvahid]] || ٩٢٦ |- | [[Special:Contributions/Hastyar Abdullah|Hastyar Abdullah]] || ٩١٤ |- | [[Special:Contributions/Burhan br|Burhan br]] || ٨٩٩ |- | [[Special:Contributions/Hîwa Seqiz|Hîwa Seqiz]] || ٨٨٨ |- | [[Special:Contributions/Rasan emprator page|Rasan emprator page]] || ٨٦٢ |- | [[Special:Contributions/ئاراس نوری|ئاراس نوری]] || ٨٤٥ |- | [[Special:Contributions/Halvada|Halvada]] || ٧٦١ |- | [[Special:Contributions/Qezwan|Qezwan]] || ٧٥٩ |- | [[Special:Contributions/Kareeeeem|Kareeeeem]] || ٧٤٦ |- | [[Special:Contributions/Ara Qadir|Ara Qadir]] || ٧٣٧ |- | [[Special:Contributions/Mamozk|Mamozk]] || ٧٢٠ |- | [[Special:Contributions/Shaxstan|Shaxstan]] || ٦٨٠ |- | [[Special:Contributions/Eyubm|Eyubm]] || ٦٣١ |- | [[Special:Contributions/444radio|444radio]] || ٦٢٠ |- | [[Special:Contributions/Sako Nanakli|Sako Nanakli]] || ٦١٥ |- | [[Special:Contributions/MuhammadKamaran|MuhammadKamaran]] || ٦١٣ |- | [[Special:Contributions/Qan4il|Qan4il]] || ٦٠٧ |- | [[Special:Contributions/Cwtiyar|Cwtiyar]] || ٥٩٧ |- | [[Special:Contributions/Rojhalatkurdistan|Rojhalatkurdistan]] || ٥٩٥ |- | [[Special:Contributions/Bilalinfo|Bilalinfo]] || ٥٧٠ |- | [[Special:Contributions/شنەی ئازادی|شنەی ئازادی]] || ٥٥٧ |- | [[Special:Contributions/Sina Khezrii|Sina Khezrii]] || ٥٥٥ |- | [[Special:Contributions/Barrazinji|Barrazinji]] || ٥٥٢ |- | [[Special:Contributions/Cyrus abdi~ckbwiki|Cyrus abdi~ckbwiki]] || ٥٤٤ |- | [[Special:Contributions/د. توانا ع. بەرزنجی|د. توانا ع. بەرزنجی]] || ٥٣٣ |- | [[Special:Contributions/KLBot2|KLBot2]] || ٥٢٥ |- | [[Special:Contributions/گرووپی قوتابخانە|گرووپی قوتابخانە]] || ٥٢١ |- | [[Special:Contributions/RasberryPedia|RasberryPedia]] || ٥٠٩ |- | [[Special:Contributions/Jarah Design|Jarah Design]] || ٤٩١ |} |} </center> </div> [[پۆل:ئاماری ویکیپیدیا]] [[پۆل:ڕاپۆرتی بنکەدراوەی ویکیپیدیا]] btj1z72b7kapsrq71oh6r1mnjacg7ky 0 44851 1374318 1372693 2024-10-31T15:50:19Z Aza 86 Aza پەڕەی [[داگیرکاریخوازی]]ی گواستەوە بۆ [[کۆلۆنیاڵیزم]] 1372693 wikitext text/x-wiki {{تێکنەچێ|داگیرکاری|داگیرگە}} [[پەڕگە:Colonialism in 1945 updated legend.png|وێنۆک|نەخشەی وڵاتە داگیرکارەکان لە ساڵی ١٩٤٥دا]] '''داگیرکاریخوازی''' یان '''کۆلۆنیالیزم''' بە واتای دەستتێوەردانی [[سیاسەت|ڕامیاری]]، [[ئابوور]]ی و [[کۆمەڵ|کۆمەڵایەتی]] وڵاتێکی خاوەن دەسەڵاتە لە وڵاتێکی دیکەدا بە ھەر بەھانە و بیانویەک.<ref>http://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/colonialism {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170731114036/https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/colonialism |date=٣١ی تەممووزی ٢٠١٧ }}</ref> ''داگیرکاری کلاسیک'' دوای [[جەنگی جیھانیی دووەم]] شوێنی خۆی بە ''داگیرکاری نوێ'' داوە کە بە شێوازی نوێی ڕامیاری، [[ئابوور]]ی، کولتووری و کۆمەڵایەتی لە خۆ دەگرێ. ھاتنە سەرکاری بەکرێگیراوانی خۆماڵی کە لە ڕواڵەتدا داکۆکی لە دابینکردنی بەرژەوەندییە [[نەتەوە]]ییەکان دەکەن، دەستێوەردان لە ھەڵبژاردە نەتەوەییەکان و بەلارێدابردنی [[میری]]ە یاساییەکان، برەودان بە ئاڵۆزییە ناوخۆییەکان و ھاوکاریی تەکنیکیی سنووردار بۆ بە ئاراستەدابردنی ئابووری وڵات بەرەو بوارە دڵخوازەکان و فرۆشتنی چەکو چوڵی سەربازی بە نرخێکی زۆر گران لە نموونەکانی شێوازی داگیرکاری نوێیە کە لە لایەن داگیرکەرانەوە پیادە دەکرێ.<ref>فەرھەنگی سیاسی ئارەش، زاھیر محەممەدی-یاسین حاجی زادە</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|وڵاتەکان|سیاسەت|کۆمەڵگا|مێژوو}} {{پۆلی کۆمنز|Colonialism}} [[پۆل:جوگرافیای چاندی]] [[پۆل:وشە سیاسییەکان]] ti9s0zcgzuppg6boxr8wpjol8ysvbgs 1374322 1374318 2024-10-31T15:51:31Z Aza 86 1374322 wikitext text/x-wiki {{تێکنەچێ|داگیرکاری|داگیرگە}} [[پەڕگە:Colonialism in 1945 updated legend.png|وێنۆک|نەخشەی وڵاتە داگیرکارەکان لە ساڵی ١٩٤٥دا]] '''کۆلۆنیالیزم''' بە واتای دەستتێوەردانی [[سیاسەت|ڕامیاری]]، [[ئابوور]]ی و [[کۆمەڵ|کۆمەڵایەتی]] وڵاتێکی خاوەن دەسەڵاتە لە وڵاتێکی دیکەدا بە ھەر بەھانە و بیانویەک.<ref>http://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/colonialism {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170731114036/https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/colonialism |date=٣١ی تەممووزی ٢٠١٧ }}</ref> کۆلۆنیالیزمی ''کلاسیک'' دوای [[جەنگی جیھانیی دووەم]] شوێنی خۆی بە کۆلۆنیالیزمی ''نوێ'' داوە کە بە شێوازی نوێی ڕامیاری، [[ئابوور]]ی، کولتووری و کۆمەڵایەتی لە خۆ دەگرێ. ھاتنە سەرکاری بەکرێگیراوانی خۆماڵی کە لە ڕواڵەتدا داکۆکی لە دابینکردنی بەرژەوەندییە [[نەتەوە]]ییەکان دەکەن، دەستێوەردان لە ھەڵبژاردە نەتەوەییەکان و بەلارێدابردنی [[میری]]ە یاساییەکان، برەودان بە ئاڵۆزییە ناوخۆییەکان و ھاوکاریی تەکنیکیی سنووردار بۆ بە ئاراستەدابردنی ئابووری وڵات بەرەو بوارە دڵخوازەکان و فرۆشتنی چەکو چوڵی سەربازی بە نرخێکی زۆر گران لە نموونەکانی شێوازی کۆلۆنیالیزمی نوێیە کە لە لایەن داگیرکەرانەوە پیادە دەکرێ.<ref>فەرھەنگی سیاسی ئارەش، زاھیر محەممەدی-یاسین حاجی زادە</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|وڵاتەکان|سیاسەت|کۆمەڵگا|مێژوو}} {{پۆلی کۆمنز|Colonialism}} [[پۆل:جوگرافیای چاندی]] [[پۆل:وشە سیاسییەکان]] 41sw59ixdf0ov4gg0mu1tdxxh79ydd7 1374326 1374322 2024-10-31T15:55:52Z Aza 86 1374326 wikitext text/x-wiki {{تێکنەچێ|کۆلۆنیسازی|کۆلۆنی}} [[پەڕگە:Colonialism in 1945 updated legend.png|وێنۆک|نەخشەی وڵاتە داگیرکارەکان لە ساڵی ١٩٤٥دا]] '''کۆلۆنیالیزم''' بە واتای دەستتێوەردانی [[سیاسەت|ڕامیاری]]، [[ئابوور]]ی و [[کۆمەڵ|کۆمەڵایەتی]] وڵاتێکی خاوەن دەسەڵاتە لە وڵاتێکی دیکەدا بە ھەر بەھانە و بیانویەک.<ref>http://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/colonialism {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170731114036/https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/colonialism |date=٣١ی تەممووزی ٢٠١٧ }}</ref> کۆلۆنیالیزمی ''کلاسیک'' دوای [[جەنگی جیھانیی دووەم]] شوێنی خۆی بە کۆلۆنیالیزمی ''نوێ'' داوە کە بە شێوازی نوێی ڕامیاری، [[ئابوور]]ی، کولتووری و کۆمەڵایەتی لە خۆ دەگرێ. ھاتنە سەرکاری بەکرێگیراوانی خۆماڵی کە لە ڕواڵەتدا داکۆکی لە دابینکردنی بەرژەوەندییە [[نەتەوە]]ییەکان دەکەن، دەستێوەردان لە ھەڵبژاردە نەتەوەییەکان و بەلارێدابردنی [[میری]]ە یاساییەکان، برەودان بە ئاڵۆزییە ناوخۆییەکان و ھاوکاریی تەکنیکیی سنووردار بۆ بە ئاراستەدابردنی ئابووری وڵات بەرەو بوارە دڵخوازەکان و فرۆشتنی چەکو چوڵی سەربازی بە نرخێکی زۆر گران لە نموونەکانی شێوازی کۆلۆنیالیزمی نوێیە کە لە لایەن داگیرکەرانەوە پیادە دەکرێ.<ref>فەرھەنگی سیاسی ئارەش، زاھیر محەممەدی-یاسین حاجی زادە</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|وڵاتەکان|سیاسەت|کۆمەڵگا|مێژوو}} {{پۆلی کۆمنز|Colonialism}} [[پۆل:جوگرافیای چاندی]] [[پۆل:وشە سیاسییەکان]] 3vhr36au4gkbsuuyuyou6vtgttxf3zx 1374368 1374326 2024-10-31T21:02:41Z AramBot 39807 [[ویکیپیدیا:پۆلێنکردنی وتارە ھاوسەنگەکان|بۆت]]: زیادکردنی پۆلە ھاوسەنگەکان 1374368 wikitext text/x-wiki {{تێکنەچێ|کۆلۆنیسازی|کۆلۆنی}} [[پەڕگە:Colonialism in 1945 updated legend.png|وێنۆک|نەخشەی وڵاتە داگیرکارەکان لە ساڵی ١٩٤٥دا]] '''کۆلۆنیالیزم''' بە واتای دەستتێوەردانی [[سیاسەت|ڕامیاری]]، [[ئابوور]]ی و [[کۆمەڵ|کۆمەڵایەتی]] وڵاتێکی خاوەن دەسەڵاتە لە وڵاتێکی دیکەدا بە ھەر بەھانە و بیانویەک.<ref>http://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/colonialism {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170731114036/https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/colonialism |date=٣١ی تەممووزی ٢٠١٧ }}</ref> کۆلۆنیالیزمی ''کلاسیک'' دوای [[جەنگی جیھانیی دووەم]] شوێنی خۆی بە کۆلۆنیالیزمی ''نوێ'' داوە کە بە شێوازی نوێی ڕامیاری، [[ئابوور]]ی، کولتووری و کۆمەڵایەتی لە خۆ دەگرێ. ھاتنە سەرکاری بەکرێگیراوانی خۆماڵی کە لە ڕواڵەتدا داکۆکی لە دابینکردنی بەرژەوەندییە [[نەتەوە]]ییەکان دەکەن، دەستێوەردان لە ھەڵبژاردە نەتەوەییەکان و بەلارێدابردنی [[میری]]ە یاساییەکان، برەودان بە ئاڵۆزییە ناوخۆییەکان و ھاوکاریی تەکنیکیی سنووردار بۆ بە ئاراستەدابردنی ئابووری وڵات بەرەو بوارە دڵخوازەکان و فرۆشتنی چەکو چوڵی سەربازی بە نرخێکی زۆر گران لە نموونەکانی شێوازی کۆلۆنیالیزمی نوێیە کە لە لایەن داگیرکەرانەوە پیادە دەکرێ.<ref>فەرھەنگی سیاسی ئارەش، زاھیر محەممەدی-یاسین حاجی زادە</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|وڵاتەکان|سیاسەت|کۆمەڵگا|مێژوو}} {{پۆلی کۆمنز|Colonialism}} [[پۆل:جوگرافیای چاندی]] [[پۆل:وشە سیاسییەکان]] [[پۆل:داگیرکاری]] dx0ownorj76mutnspjdnzqqewqq9xu0 0 44853 1374284 1372549 2024-10-31T12:25:38Z Sakura emad 42467 پێداچوونەوەی 1220356ی گەڕاندەوە بۆ پێداچوونەوەی [[Special:Contributions/EmausBot|EmausBot]] ([[en:User:BrandonXLF/Restorer|گەڕاندنەوە]]) 1374284 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[داگیرکاری]] owybqd73t5xy75f41p3t26vcxbez49k 1374383 1374284 2024-11-01T00:55:26Z Xqbot 261 بۆت: چاکسازیی دووجار-ڕەوانەکردنەوە بۆ [[کۆلۆنیسازی]] 1374383 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[کۆلۆنیسازی]] ql3pitnj1k6bdq42g22k7x2ul1bdmyq 0 44854 1374283 1372559 2024-10-31T12:25:32Z Sakura emad 42467 پێداچوونەوەی 1220359ی گەڕاندەوە بۆ پێداچوونەوەی [[Special:Contributions/EmausBot|EmausBot]] ([[en:User:BrandonXLF/Restorer|گەڕاندنەوە]]) 1374283 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[داگیرکاری]] owybqd73t5xy75f41p3t26vcxbez49k 1374384 1374283 2024-11-01T00:55:31Z Xqbot 261 بۆت: چاکسازیی دووجار-ڕەوانەکردنەوە بۆ [[کۆلۆنیسازی]] 1374384 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[کۆلۆنیسازی]] ql3pitnj1k6bdq42g22k7x2ul1bdmyq 0 44855 1374281 1372624 2024-10-31T12:25:20Z Sakura emad 42467 پێداچوونەوەی 1220357ی گەڕاندەوە بۆ پێداچوونەوەی [[Special:Contributions/EmausBot|EmausBot]] ([[en:User:BrandonXLF/Restorer|گەڕاندنەوە]]) 1374281 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[داگیرکاری]] owybqd73t5xy75f41p3t26vcxbez49k 1374385 1374281 2024-11-01T00:55:36Z Xqbot 261 بۆت: چاکسازیی دووجار-ڕەوانەکردنەوە بۆ [[کۆلۆنیسازی]] 1374385 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[کۆلۆنیسازی]] ql3pitnj1k6bdq42g22k7x2ul1bdmyq 4 90420 1374381 1374199 2024-11-01T00:04:35Z CdRBot 8950 Updated by Bot *** لەگەڵ دەقەکەیدا جێگۆڕ کرا *** 1374381 wikitext text/x-wiki <div style="background: #E5E4E2; padding: 0.5em; font-size: 130%; -moz-border-radius: 0.3em; border-radius: 0.3em;"> <center> پێڕستی ١٠٠ بەشداربووی بەرزتر بەپێی ژمارەی دروستکردنی پەڕەکان (بە بۆتەوە). ھەروەھا بڕوانە: [[ویکیپیدیا:ڕاپۆرتی بنکەدراوە/پێڕستی نووسەرانی ویکیپیدیا بەپێی ژمارەی دروستکردنی پەڕەکان|ئەم ئامارە بەبێ بۆت]] '''دوایین نوێکردنەوە لە لایەن [[user:CdRBot|CdRBot]]''': ''‏٠٠:٠٤، ١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC)'' {| |- style="vertical-align:text-top;" | {| class="wikitable" border="1" style="margin:0px;" |- ! زنجیرە |- | ١ |- | ٢ |- | ٣ |- | ٤ |- | ٥ |- | ٦ |- | ٧ |- | ٨ |- | ٩ |- | ١٠ |- | ١١ |- | ١٢ |- | ١٣ |- | ١٤ |- | ١٥ |- | ١٦ |- | ١٧ |- | ١٨ |- | ١٩ |- | ٢٠ |- | ٢١ |- | ٢٢ |- | ٢٣ |- | ٢٤ |- | ٢٥ |- | ٢٦ |- | ٢٧ |- | ٢٨ |- | ٢٩ |- | ٣٠ |- | ٣١ |- | ٣٢ |- | ٣٣ |- | ٣٤ |- | ٣٥ |- | ٣٦ |- | ٣٧ |- | ٣٨ |- | ٣٩ |- | ٤٠ |- | ٤١ |- | ٤٢ |- | ٤٣ |- | ٤٤ |- | ٤٥ |- | ٤٦ |- | ٤٧ |- | ٤٨ |- | ٤٩ |- | ٥٠ |- | ٥١ |- | ٥٢ |- | ٥٣ |- | ٥٤ |- | ٥٥ |- | ٥٦ |- | ٥٧ |- | ٥٨ |- | ٥٩ |- | ٦٠ |- | ٦١ |- | ٦٢ |- | ٦٣ |- | ٦٤ |- | ٦٥ |- | ٦٦ |- | ٦٧ |- | ٦٨ |- | ٦٩ |- | ٧٠ |- | ٧١ |- | ٧٢ |- | ٧٣ |- | ٧٤ |- | ٧٥ |- | ٧٦ |- | ٧٧ |- | ٧٨ |- | ٧٩ |- | ٨٠ |- | ٨١ |- | ٨٢ |- | ٨٣ |- | ٨٤ |- | ٨٥ |- | ٨٦ |- | ٨٧ |- | ٨٨ |- | ٨٩ |- | ٩٠ |- | ٩١ |- | ٩٢ |- | ٩٣ |- | ٩٤ |- | ٩٥ |- | ٩٦ |- | ٩٧ |- | ٩٨ |- | ٩٩ |- | ١٠٠ |} | {| class="wikitable" !بەکارھێنەر!!ژمارەی وتارەکان |- | [[Special:Contributions/AramBot|AramBot]] || ١٨٩٠١ |- | [[Special:Contributions/Tessla|Tessla]] || ٧٤٣٩ |- | [[Special:Contributions/MFTG|MFTG]] || ٥٠٧٤ |- | [[Special:Contributions/Sakura emad|Sakura emad]] || ٣٠٠٧ |- | [[Special:Contributions/CalakBot|CalakBot]] || ٢٧٣٦ |- | [[Special:Contributions/DarafshBot|DarafshBot]] || ٢٢٣٢ |- | [[Special:Contributions/Kushared|Kushared]] || ٢١١٤ |- | [[Special:Contributions/Kurd2021|Kurd2021]] || ١٧٩٨ |- | [[Special:Contributions/1silent scientist|1silent scientist]] || ١٢٩٥ |- | [[Special:Contributions/Danial2703kurdistan|Danial2703kurdistan]] || ١١٩٣ |- | [[Special:Contributions/Min.neel|Min.neel]] || ١١٦١ |- | [[Special:Contributions/Ebrambot|Ebrambot]] || ٩٣١ |- | [[Special:Contributions/Serchia|Serchia]] || ٩٢٧ |- | [[Special:Contributions/Diyar se|Diyar se]] || ٨٧٠ |- | [[Special:Contributions/Hamaredha|Hamaredha]] || ٨٥٣ |- | [[Special:Contributions/Aza|Aza]] || ٧٧١ |- | [[Special:Contributions/Shahid tahir|Shahid tahir]] || ٧٦١ |- | [[Special:Contributions/Zemen|Zemen]] || ٧٥٥ |- | [[Special:Contributions/Paraw|Paraw]] || ٧٢٣ |- | [[Special:Contributions/ئاسۆ|ئاسۆ]] || ٧١٩ |- | [[Special:Contributions/Ahrir|Ahrir]] || ٦٥٥ |- | [[Special:Contributions/Merkhas|Merkhas]] || ٦١٢ |- | [[Special:Contributions/Épine|Épine]] || ٥٦١ |- | [[Special:Contributions/مامۆستا|مامۆستا]] || ٥٠٣ |- | [[Special:Contributions/ساکاتا گینتۆکی|ساکاتا گینتۆکی]] || ٥٠٠ |- | [[Special:Contributions/Amine yousefi|Amine yousefi]] || ٤٦٥ |- | [[Special:Contributions/Pirehelokan|Pirehelokan]] || ٤٥٩ |- | [[Special:Contributions/Kován|Kován]] || ٣٩٧ |- | [[Special:Contributions/Calak|Calak]] || ٣٩٥ |- | [[Special:Contributions/Khoshhat|Khoshhat]] || ٣٨٤ |- | [[Special:Contributions/Rebin galaly|Rebin galaly]] || ٣٨١ |- | [[Special:Contributions/Diyako kazm|Diyako kazm]] || ٣٧٣ |- | [[Special:Contributions/دیاکۆ|دیاکۆ]] || ٣٦١ |- | [[Special:Contributions/Khabat4545|Khabat4545]] || ٣٠٨ |- | [[Special:Contributions/Aro Salar|Aro Salar]] || ٣٠٤ |- | [[Special:Contributions/Ibrahim aziz|Ibrahim aziz]] || ٣٠٢ |- | [[Special:Contributions/Sorou6sh|Sorou6sh]] || ٢٧٠ |- | [[Special:Contributions/Broosk|Broosk]] || ٢٦٨ |- | [[Special:Contributions/فەرهاد|فەرهاد]] || ٢٦٢ |- | [[Special:Contributions/Mamozk|Mamozk]] || ٢٤٩ |- | [[Special:Contributions/MuhammadKamaran|MuhammadKamaran]] || ٢٤٦ |- | [[Special:Contributions/هیوا|هیوا]] || ٢٣٦ |- | [[Special:Contributions/Muhammed taha|Muhammed taha]] || ٢٣٣ |- | [[Special:Contributions/کاردۆ جاف|کاردۆ جاف]] || ٢٣٢ |- | [[Special:Contributions/Keenîî|Keenîî]] || ٢٢٢ |- | [[Special:Contributions/Rannda|Rannda]] || ٢١٩ |- | [[Special:Contributions/Abdurhman Ahmad|Abdurhman Ahmad]] || ٢١٤ |- | [[Special:Contributions/AsoBot|AsoBot]] || ١٩١ |- | [[Special:Contributions/Aminijian|Aminijian]] || ١٨٧ |- | [[Special:Contributions/Ferxwaz|Ferxwaz]] || ١٨١ |- | [[Special:Contributions/Gejeluk|Gejeluk]] || ١٨١ |- | [[Special:Contributions/Cyrus abdi|Cyrus abdi]] || ١٧٤ |- | [[Special:Contributions/Blqk yeloow|Blqk yeloow]] || ١٧١ |- | [[Special:Contributions/Shaxstan|Shaxstan]] || ١٦٦ |- | [[Special:Contributions/Ali Sardar 06|Ali Sardar 06]] || ١٦١ |- | [[Special:Contributions/Halbast1|Halbast1]] || ١٤٢ |- | [[Special:Contributions/محمد فاتح حامد|محمد فاتح حامد]] || ١٤٢ |- | [[Special:Contributions/Helen S Abdulrahman|Helen S Abdulrahman]] || ١٣٩ |- | [[Special:Contributions/Jutyaar|Jutyaar]] || ١٣٨ |- | [[Special:Contributions/Ibrahim N. Qader|Ibrahim N. Qader]] || ١٣٧ |- | [[Special:Contributions/Burhan br|Burhan br]] || ١٣٥ |- | [[Special:Contributions/Maniu13|Maniu13]] || ١٣٠ |- | [[Special:Contributions/Ara Qadir|Ara Qadir]] || ١٢٨ |- | [[Special:Contributions/Twana.ismail|Twana.ismail]] || ١٢٧ |- | [[Special:Contributions/ArkanEN123|ArkanEN123]] || ١٢٦ |- | [[Special:Contributions/ZheenCenter|ZheenCenter]] || ١٢٤ |- | [[Special:Contributions/Gyan333|Gyan333]] || ١٢٣ |- | [[Special:Contributions/Rabar ajax1|Rabar ajax1]] || ١٢٢ |- | [[Special:Contributions/Barham|Barham]] || ١٢١ |- | [[Special:Contributions/Cwtiyar|Cwtiyar]] || ١١٨ |- | [[Special:Contributions/Ilamxan|Ilamxan]] || ١١٣ |- | [[Special:Contributions/Abdullah Arfa|Abdullah Arfa]] || ١١٣ |- | [[Special:Contributions/Hîwa Seqiz|Hîwa Seqiz]] || ١١١ |- | [[Special:Contributions/ئاراس نوری|ئاراس نوری]] || ١٠٩ |- | [[Special:Contributions/Ismail.Sharifi|Ismail.Sharifi]] || ١٠٩ |- | [[Special:Contributions/Daniiiar|Daniiiar]] || ١٠٤ |- | [[Special:Contributions/Aram|Aram]] || ٩٨ |- | [[Special:Contributions/Saad Goran|Saad Goran]] || ٩٨ |- | [[Special:Contributions/GoRaN909|GoRaN909]] || ٩٤ |- | [[Special:Contributions/Cyrus abdi~ckbwiki|Cyrus abdi~ckbwiki]] || ٩٠ |- | [[Special:Contributions/عبد الله عرفة (بيت الحكمة)|عبد الله عرفة (بيت الحكمة)]] || ٨٥ |- | [[Special:Contributions/Ferhad y|Ferhad y]] || ٨٠ |- | [[Special:Contributions/-Haryad|-Haryad]] || ٨٠ |- | [[Special:Contributions/Bilalinfo|Bilalinfo]] || ٨٠ |- | [[Special:Contributions/Marmzok|Marmzok]] || ٧٥ |- | [[Special:Contributions/Nskoalj|Nskoalj]] || ٧١ |- | [[Special:Contributions/Ari Qasm|Ari Qasm]] || ٦٣ |- | [[Special:Contributions/Karwandoorandish|Karwandoorandish]] || ٦١ |- | [[Special:Contributions/Hastyar Abdullah|Hastyar Abdullah]] || ٥٨ |- | [[Special:Contributions/Kareeeeem|Kareeeeem]] || ٥٤ |- | [[Special:Contributions/Arya sarhan|Arya sarhan]] || ٥٢ |- | [[Special:Contributions/444radio|444radio]] || ٥٠ |- | [[Special:Contributions/Baneh k|Baneh k]] || ٤٦ |- | [[Special:Contributions/Rauf t jabar|Rauf t jabar]] || ٤٦ |- | [[Special:Contributions/بنار|بنار]] || ٤٤ |- | [[Special:Contributions/Sakaros sasan|Sakaros sasan]] || ٤٣ |- | [[Special:Contributions/Houshang tabrizi|Houshang tabrizi]] || ٤١ |- | [[Special:Contributions/Eng.dilan86|Eng.dilan86]] || ٤١ |- | [[Special:Contributions/Hamedvahid|Hamedvahid]] || ٤٠ |- | [[Special:Contributions/Jwanro|Jwanro]] || ٤٠ |} </center> [[پۆل:ڕاپۆرتی بنکەدراوەی ویکیپیدیا]] </div> eq1hddlu5mnp0n6xv68z3bld12j508v 4 90421 1374382 1374200 2024-11-01T00:04:45Z CdRBot 8950 Updated by Bot *** لەگەڵ دەقەکەیدا جێگۆڕ کرا *** 1374382 wikitext text/x-wiki <div style="background: #E5E4E2; padding: 0.5em; font-size: 130%; -moz-border-radius: 0.3em; border-radius: 0.3em;"> <center> پێڕستی ١٠٠ بەشداربووی بەرزتر بەپێی ژمارەی دروستکردنی پەڕەکان (بەبێ بۆت). ھەروەھا بڕوانە: [[ویکیپیدیا:ڕاپۆرتی بنکەدراوە/پێڕستی نووسەرانی ویکیپیدیا بەپێی ژمارەی دروستکردنی پەڕەکان (بە بۆتەوە)|ئەم ئامارە بە بۆتەوە]] '''دوایین نوێکردنەوە لەلایەن [[user:CdRBot|CdRBot]]''': ''‏٠٠:٠٤، ١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC)'' </center> {| |- style="vertical-align:text-top;" | {| class="wikitable" border="1" style="margin:0px;" |- ! زنجیرە |- | ١ |- | ٢ |- | ٣ |- | ٤ |- | ٥ |- | ٦ |- | ٧ |- | ٨ |- | ٩ |- | ١٠ |- | ١١ |- | ١٢ |- | ١٣ |- | ١٤ |- | ١٥ |- | ١٦ |- | ١٧ |- | ١٨ |- | ١٩ |- | ٢٠ |- | ٢١ |- | ٢٢ |- | ٢٣ |- | ٢٤ |- | ٢٥ |- | ٢٦ |- | ٢٧ |- | ٢٨ |- | ٢٩ |- | ٣٠ |- | ٣١ |- | ٣٢ |- | ٣٣ |- | ٣٤ |- | ٣٥ |- | ٣٦ |- | ٣٧ |- | ٣٨ |- | ٣٩ |- | ٤٠ |- | ٤١ |- | ٤٢ |- | ٤٣ |- | ٤٤ |- | ٤٥ |- | ٤٦ |- | ٤٧ |- | ٤٨ |- | ٤٩ |- | ٥٠ |- | ٥١ |- | ٥٢ |- | ٥٣ |- | ٥٤ |- | ٥٥ |- | ٥٦ |- | ٥٧ |- | ٥٨ |- | ٥٩ |- | ٦٠ |- | ٦١ |- | ٦٢ |- | ٦٣ |- | ٦٤ |- | ٦٥ |- | ٦٦ |- | ٦٧ |- | ٦٨ |- | ٦٩ |- | ٧٠ |- | ٧١ |- | ٧٢ |- | ٧٣ |- | ٧٤ |- | ٧٥ |- | ٧٦ |- | ٧٧ |- | ٧٨ |- | ٧٩ |- | ٨٠ |- | ٨١ |- | ٨٢ |- | ٨٣ |- | ٨٤ |- | ٨٥ |- | ٨٦ |- | ٨٧ |- | ٨٨ |- | ٨٩ |- | ٩٠ |- | ٩١ |- | ٩٢ |- | ٩٣ |- | ٩٤ |- | ٩٥ |- | ٩٦ |- | ٩٧ |- | ٩٨ |- | ٩٩ |- | ١٠٠ |} | {| class="wikitable sortable" !style="background-color:#808080" align="center"|بەکارھێنەر!!style="background-color:#808080" align="center"|وتار!!style="background-color:#808080" align="center"|داڕێژە!!style="background-color:#808080" align="center"|پەڕەی یارمەتی!!style="background-color:#808080" align="center"|پۆل!!style="background-color:#808080" align="center"|دەروازە!!style="background-color:#808080" align="center"|ویکیپرۆژە |- | [[Special:Contributions/Tessla|Tessla]] || ٧٤٣٩ || ١١٥ || ٠ || ٨٧٧١ || ١٤٧٢ || ٢ |- | [[Special:Contributions/MFTG|MFTG]] || ٥٠٧٤ || ٤١ || ٠ || ٢١ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Sakura emad|Sakura emad]] || ٣٠٠٧ || ٦٥٤ || ٢ || ٤٤٩٤ || ٥ || ٤ |- | [[Special:Contributions/Kushared|Kushared]] || ٢١١٤ || ٩٧ || ٠ || ١١٤ || ١ || ٣ |- | [[Special:Contributions/Kurd2021|Kurd2021]] || ١٧٩٨ || ٨٦ || ٠ || ١٢٣ || ١٠ || ١ |- | [[Special:Contributions/1silent scientist|1silent scientist]] || ١٢٩٥ || ١ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Danial2703kurdistan|Danial2703kurdistan]] || ١١٩٣ || ٣ || ٠ || ٨٥ || ٢٣ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Min.neel|Min.neel]] || ١١٦١ || ٢٩ || ٠ || ٢١٥ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Serchia|Serchia]] || ٩٢٧ || ١١٠ || ٠ || ٤٣١ || ١ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Diyar se|Diyar se]] || ٨٧٠ || ٣١٩ || ٠ || ٢٧ || ٥ || ١ |- | [[Special:Contributions/Hamaredha|Hamaredha]] || ٨٥٣ || ٠ || ٠ || ٩٧٩ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Aza|Aza]] || ٧٧١ || ٦ || ٠ || ١ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Shahid tahir|Shahid tahir]] || ٧٦١ || ٢ || ٠ || ٣ || ٢ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Zemen|Zemen]] || ٧٥٥ || ١٩ || ١ || ٢٦ || ٢ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Paraw|Paraw]] || ٧٢٣ || ٩٥ || ٠ || ٩٦٧ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/ئاسۆ|ئاسۆ]] || ٧١٩ || ٣٨٠ || ٣ || ٤٨ || ١٣ || ٤ |- | [[Special:Contributions/Ahrir|Ahrir]] || ٦٥٥ || ١٢٣ || ١ || ٤٣٦ || ٣٨٤ || ٧ |- | [[Special:Contributions/Merkhas|Merkhas]] || ٦١٢ || ٢١٧ || ٠ || ٥٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Épine|Épine]] || ٥٦١ || ٨٨٤ || ٩ || ٧١٣ || ٣١٤ || ١٢ |- | [[Special:Contributions/مامۆستا|مامۆستا]] || ٥٠٣ || ٠ || ٠ || ٢٠٢ || ٨ || ٠ |- | [[Special:Contributions/ساکاتا گینتۆکی|ساکاتا گینتۆکی]] || ٥٠٠ || ٤١ || ٠ || ٢٣٥ || ١٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Amine yousefi|Amine yousefi]] || ٤٦٥ || ٤٩ || ٠ || ٣٥٩ || ١٧٤٤ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Pirehelokan|Pirehelokan]] || ٤٥٩ || ٢ || ٠ || ١٩١ || ٢ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Kován|Kován]] || ٣٩٧ || ٦٤ || ٠ || ١٧١ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Calak|Calak]] || ٣٩٥ || ٤٦٧ || ١ || ٢٠٠٣ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Khoshhat|Khoshhat]] || ٣٨٤ || ٠ || ٠ || ٢٩ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Rebin galaly|Rebin galaly]] || ٣٨١ || ٢٢ || ٠ || ٩ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Diyako kazm|Diyako kazm]] || ٣٧٣ || ١٢٠ || ٠ || ٥٥٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/دیاکۆ|دیاکۆ]] || ٣٦١ || ٠ || ٠ || ١٨ || ٣٧٥ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Khabat4545|Khabat4545]] || ٣٠٨ || ٦ || ٠ || ٣٨ || ٠ || ١ |- | [[Special:Contributions/Aro Salar|Aro Salar]] || ٣٠٤ || ٣٧ || ٠ || ٥٤ || ٢ || ٣ |- | [[Special:Contributions/Ibrahim aziz|Ibrahim aziz]] || ٣٠٢ || ١٣ || ٠ || ٢٣ || ٣٨ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Sorou6sh|Sorou6sh]] || ٢٧٠ || ٦ || ٠ || ١٩٥ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Broosk|Broosk]] || ٢٦٨ || ١١٧ || ٠ || ٣٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/فەرهاد|فەرهاد]] || ٢٦٢ || ١ || ٠ || ٠ || ٩٧ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Mamozk|Mamozk]] || ٢٤٩ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/MuhammadKamaran|MuhammadKamaran]] || ٢٤٦ || ٣ || ٠ || ١ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/هیوا|هیوا]] || ٢٣٦ || ٥ || ١ || ١٥ || ٢ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Muhammed taha|Muhammed taha]] || ٢٣٣ || ١١٨ || ١ || ٥٦ || ٤ || ٠ |- | [[Special:Contributions/کاردۆ جاف|کاردۆ جاف]] || ٢٣٢ || ٢ || ٠ || ٢ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Keenîî|Keenîî]] || ٢٢٢ || ٢ || ٠ || ١٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Rannda|Rannda]] || ٢١٩ || ٦٥ || ٠ || ٦٩ || ١ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Abdurhman Ahmad|Abdurhman Ahmad]] || ٢١٤ || ٢ || ٠ || ٥٠ || ٣ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Aminijian|Aminijian]] || ١٨٧ || ٣ || ٠ || ٢ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Ferxwaz|Ferxwaz]] || ١٨١ || ١ || ٠ || ١٤ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Gejeluk|Gejeluk]] || ١٨١ || ٣٧ || ٠ || ١١٦١ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Cyrus abdi|Cyrus abdi]] || ١٧٤ || ٠ || ٠ || ١٢ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Blqk yeloow|Blqk yeloow]] || ١٧١ || ٠ || ٠ || ٧ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Shaxstan|Shaxstan]] || ١٦٦ || ٢ || ٠ || ٣ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Ali Sardar 06|Ali Sardar 06]] || ١٦١ || ٠ || ٠ || ١ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Halbast1|Halbast1]] || ١٤٢ || ١٠٦ || ٢ || ٥٠ || ١ || ٠ |- | [[Special:Contributions/محمد فاتح حامد|محمد فاتح حامد]] || ١٤٢ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Helen S Abdulrahman|Helen S Abdulrahman]] || ١٣٩ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Jutyaar|Jutyaar]] || ١٣٨ || ٢ || ٠ || ٢ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Ibrahim N. Qader|Ibrahim N. Qader]] || ١٣٧ || ٠ || ٠ || ١ || ٤ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Burhan br|Burhan br]] || ١٣٥ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Maniu13|Maniu13]] || ١٣٠ || ٠ || ٠ || ١ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Ara Qadir|Ara Qadir]] || ١٢٨ || ١٥ || ٠ || ١٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Twana.ismail|Twana.ismail]] || ١٢٧ || ٢٩ || ٠ || ١٥٢ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/ArkanEN123|ArkanEN123]] || ١٢٦ || ١٣ || ٠ || ٩ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/ZheenCenter|ZheenCenter]] || ١٢٤ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Gyan333|Gyan333]] || ١٢٣ || ٧ || ٠ || ١٩ || ٤٢ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Rabar ajax1|Rabar ajax1]] || ١٢٢ || ١ || ٠ || ١ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Barham|Barham]] || ١٢١ || ١٤٢ || ٢ || ٣ || ١ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Cwtiyar|Cwtiyar]] || ١١٨ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Ilamxan|Ilamxan]] || ١١٣ || ٠ || ٠ || ١ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Abdullah Arfa|Abdullah Arfa]] || ١١٣ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Hîwa Seqiz|Hîwa Seqiz]] || ١١١ || ٠ || ٠ || ٥ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/ئاراس نوری|ئاراس نوری]] || ١٠٩ || ٣ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Ismail.Sharifi|Ismail.Sharifi]] || ١٠٩ || ٦ || ٠ || ٥٨ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Daniiiar|Daniiiar]] || ١٠٤ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Aram|Aram]] || ٩٨ || ٨٩٥ || ٠ || ٨٥٦ || ٧٣ || ١٠ |- | [[Special:Contributions/Saad Goran|Saad Goran]] || ٩٨ || ٠ || ٠ || ٤ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/GoRaN909|GoRaN909]] || ٩٤ || ٤ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Cyrus abdi~ckbwiki|Cyrus abdi~ckbwiki]] || ٩٠ || ٠ || ٠ || ١٤ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/عبد الله عرفة (بيت الحكمة)|عبد الله عرفة (بيت الحكمة)]] || ٨٥ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Ferhad y|Ferhad y]] || ٨٠ || ٣ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/-Haryad|-Haryad]] || ٨٠ || ١٢ || ٠ || ١٠ || ٦٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Bilalinfo|Bilalinfo]] || ٨٠ || ٨ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Marmzok|Marmzok]] || ٧٥ || ٧٢ || ٧ || ٣ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Nskoalj|Nskoalj]] || ٧١ || ٢٩ || ٠ || ٣٥ || ٦ || ٢ |- | [[Special:Contributions/Ari Qasm|Ari Qasm]] || ٦٣ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Karwandoorandish|Karwandoorandish]] || ٦١ || ٠ || ٠ || ١ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Hastyar Abdullah|Hastyar Abdullah]] || ٥٨ || ١١ || ٠ || ٣ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Kareeeeem|Kareeeeem]] || ٥٤ || ٣ || ٠ || ٩ || ٥ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Arya sarhan|Arya sarhan]] || ٥٢ || ١٨ || ٠ || ١٧٠ || ٢١٦ || ٠ |- | [[Special:Contributions/444radio|444radio]] || ٥٠ || ٠ || ٠ || ٢ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Baneh k|Baneh k]] || ٤٦ || ٥ || ٠ || ١ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Rauf t jabar|Rauf t jabar]] || ٤٦ || ٦ || ٠ || ١٠ || ٠ || ١ |- | [[Special:Contributions/بنار|بنار]] || ٤٤ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Sakaros sasan|Sakaros sasan]] || ٤٣ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Houshang tabrizi|Houshang tabrizi]] || ٤١ || ٣ || ٠ || ١٣ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Eng.dilan86|Eng.dilan86]] || ٤١ || ٤ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Hamedvahid|Hamedvahid]] || ٤٠ || ١١ || ٠ || ١٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Jwanro|Jwanro]] || ٤٠ || ١ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/AsosShafeek|AsosShafeek]] || ٣٧ || ٠ || ٠ || ٢ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Zhyar Afc|Zhyar Afc]] || ٣٥ || ٨ || ٠ || ٨ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Arma1991|Arma1991]] || ٣٥ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/FPP|FPP]] || ٣٣ || ٠ || ٠ || ٤ || ٠ || ٠ |- | [[Special:Contributions/Hivja|Hivja]] || ٣٢ || ١٠ || ٠ || ٨ || ٠ || ٣ |} [[پۆل:ڕاپۆرتی بنکەدراوەی ویکیپیدیا]] </div> o9qp0osbyx2k5gh1wyhzsb8pnmgsv6w 0 110840 1374315 1372918 2024-10-31T15:18:11Z Sakura emad 42467 پێداچوونەوەی 1332881ی گەڕاندەوە بۆ پێداچوونەوەی [[Special:Contributions/EmausBot|EmausBot]] ([[en:User:BrandonXLF/Restorer|گەڕاندنەوە]]) 1374315 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[ئیمپراتۆریەتیی سەلجووقی]] 3btjatcl1n8eufb1uoet6nkud101n2o 4 117863 1374393 1373783 2024-11-01T01:51:55Z Dexbot 6403 ڕۆبۆت: ئەرشیڤکردنی 1 بابەت (کۆنتر لە) بۆ [[ویکیپیدیا:داخوازی بەرامبەری کوردی/ئەرشیڤی ٥]]. 1374393 wikitext text/x-wiki {{بەکارھێنەر:Dexbot/Archivebot |archive = ویکیپیدیا:داخوازی بەرامبەری کوردی/ئەرشیڤی %(counter)s |algo = old(60d) |counter = 5 |maxarchivesize = 150K |archiveheader = {{ئەرشیڤی وتووێژ}} |minthreadsleft = 3 |minthreadstoarchive = 1 }} {{داخوازی بەرامبەری کوردی}} {{ئەرشیڤەکان | auto = short | root = ویکیپیدیا:داخوازی بەرامبەری کوردی | search = yes | search-button-label = ئەرشیڤەکان بگەڕێ | search-width = 20 }} <!-- تکایە دەستکاریی بەشەکانی سەر ئێرە مەکە و پرسیارەکەت ڕاستەوخۆ لەخوارەوەی پەڕەکەوە بنووسە --> == Wikipedia:Service awards/ ویکیپیدیا:خەڵاتی خزمەتگوزاری == {{لێدوانی کۆمەڵگە|}} <!-- [[بەکارھێنەر:نموونە]] ٠٨:٣٩، ١٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٣٢ (UTC) -->{{User:Dexbot/DoNotArchiveUntil|١٩٥٧٧٦٨٧٦٢}}{{Pin message|}} سڵاو دەمانەوێت پەڕەی ([[:en:Wikipedia:Service_awards|Service Awards]]) بھێنینە ویکیپیدیای کوردی، پەڕەکە خەڵات و ستایشکردنە بۆ ئەو بەکارھێنەرانەی بەپێی ئەوەی چەندێکە خۆیان تۆمارکردووە و ژمارەی دەستکارییەکانیان چەندە و چەن خزمەتی ویکیپیدیان کردووە، خەڵاتەکە وەک (ویکی دیاری) وایە، بەڵام خۆت دەیبەخشیتە خۆت، ئەگەر بچن سەیری پەڕەکە بکەن، ھەر بەشێک ناونیشانی تایبەت بەخۆی ھەیە بەپێی تەمەنی ھەژمار و ژمارەی دەستکاری. ھۆکاری کردنەوەی ئەم باسە لێرە ئەوەیە، ناویشانەکان پێویستیان بە وەرگێران ھەیە، بۆ ئەمەش پێویستمان بەو کەسانەیە شارەزان لە زمانەوانی و زمانی کوردی، وە تێبینی: ناونیشانەکانی ئەوێ وەک ناونیشانی سەربازی وایە، ئێمە نامانەوێت ناونیشانی سەربازی بھێینە ویکی سۆرانی، پێویستە ناونیشانەکان پڕ بە پێستی زانستنامەکە بن و گوونجاو بن، نموونەی گوونجاو: (Experienced editor - بەکارھێنەری شارەزا) بەستەری پڕۆژە: [[ ویکیپیدیا:خەڵاتی خزمەتگوزاری]] {{collapse top|وشەکان}} {| class="wikitable" |+ |- ! '''°''' !! Award !! Alternative Award !! Minimum number of edits || Length of service |- | 1 || [[#Registered Editor (or Signator)|Registered Editor]] || [[#Registered Editor (or Signator)|Signator]] || align=center|1 || 1 day |- | 2 || [[#Novice Editor (or Burba)|Novice Editor]] || [[#Novice Editor (or Burba)|Burba]] || align=center|200 || 1 month |- | 3 || [[#Apprentice Editor (or Novato)|Apprentice Editor]] || [[#Apprentice Editor (or Novato)|Novato]] || align=center|1,000 || 3 months |- | 4 || [[#Journeyman Editor (or Grognard)|Journeyman Editor]] || [[#Journeyman Editor (or Grognard)|Grognard]] || align=center|2,000 || 6 months |- | 5 || [[#Yeoman Editor (or Grognard Extraordinaire)|Yeoman Editor]] || [[#Yeoman Editor (or Grognard Extraordinaire)|Grognard Extraordinaire]] || align=center|4,000 || 1 year |- | 6 || [[#Experienced Editor (or Grognard Mirabilaire)|Experienced Editor]] || [[#Experienced Editor (or Grognard Mirabilaire)|Grognard Mirabilaire]] || align=center|6,000 || 1.5 years |- | 7 || [[#Veteran Editor (or Tutnum)|Veteran Editor]] || [[#Veteran Editor (or Tutnum)|Tutnum]] || align=center|8,000 || 2 years |- | 8 || [[#Veteran Editor II (or Grand Tutnum)|Veteran Editor II]] || [[#Veteran Editor II (or Grand Tutnum)|Grand Tutnum]] || align=center|12,000 || 2.5 years |- | 9 || [[#Veteran Editor III (or Most Perfect Tutnum)|Veteran Editor III]] || [[#Veteran Editor III (or Most Perfect Tutnum)|Most Perfect Tutnum]] || align=center|16,000 || 3 years |- | 10 || [[#Veteran Editor IV (or Tutnum of the Encyclopedia)|Veteran Editor IV]] || [[#Veteran Editor IV (or Tutnum of the Encyclopedia)|Tutnum of the Encyclopedia]] || align=center|20,000 || 3.5 years |- | 11 || [[#Senior Editor (or Labutnum)|Senior Editor]] || [[#Senior Editor (or Labutnum)|Labutnum]] || align=center|24,000 || 4 years |- | 12 || [[#Senior Editor II (or Most Pluperfect Labutnum)|Senior Editor II]] || [[#Senior Editor II (or Most Pluperfect Labutnum)|Most Pluperfect Labutnum]] || align=center|28,500 || 4.5 years |- | 13 || [[#Senior Editor III (or Labutnum of the Encyclopedia)|Senior Editor III]] || [[#Senior Editor III (or Labutnum of the Encyclopedia)|Labutnum of the Encyclopedia]] || align=center|33,000 || 5 years |- | 14 || [[#Master Editor (or Illustrious Looshpah)|Master Editor]] || [[#Master Editor (or Illustrious Looshpah)|Illustrious Looshpah]] || align=center|42,000 || 6 years |- | 15 || [[#Master Editor II (or Auspicious Looshpah)|Master Editor II]] || [[#Master Editor II (or Auspicious Looshpah)|Auspicious Looshpah]] || align=center|51,000 || 7 years |- | 16 || [[#Master Editor III (or Most Plusquamperfect Looshpah Laureate)|Master Editor III]] || [[#Master Editor III (or Most Plusquamperfect Looshpah Laureate)|Most Plusquamperfect Looshpah Laureate]] || align=center|60,000 || 8 years |- | 17 || [[#Master Editor IV (or Looshpah Laureate of the Encyclopedia)|Master Editor IV]] || [[#Master Editor IV (or Looshpah Laureate of the Encyclopedia)|Looshpah Laureate of the Encyclopedia]] || align=center|78,000 || 10 years |- | 18 || [[#Grandmaster Editor (or Grand High Togneme Vicarus)|Grandmaster Editor]] || [[#Grandmaster Editor (or Grand High Togneme Vicarus)|Grand High Togneme Vicarus]]{{efn|name=lord|Before December 2019 these Alternative Awards used "Lord" instead of "Grand", and uses of the original terms may still be seen in the wild. See [[Wikipedia talk:Service awards/Archive 7#Inclusivity? (or, Gender-Neutral Service Award Titles)]].}} || align=center|96,000 || 12 years |- | 19 || [[#Grandmaster Editor First-Class (or Grand High Togneme Laureate)|Grandmaster Editor First-Class]] || [[#Grandmaster Editor First-Class (or Grand High Togneme Laureate)|Grand High Togneme Laureate]]{{efn|name=lord}} || align=center|114,000 || 14 years |- | 20 || [[#Vanguard Editor (or Grand Gom, the Highest Togneme of the Encyclopedia)|Vanguard Editor]] || [[#Vanguard Editor (or Grand Gom, the Highest Togneme of the Encyclopedia)|Grand Gom, the Highest Togneme of the Encyclopedia]]{{efn|name=lord}} || align=center|132,000 || 16 years |- | 21 || [[#Senior Vanguard Editor (or Supreme Gom, the Most Exalted Togneme of the Encyclopedia)|Senior Vanguard Editor]] || [[#Senior Vanguard Editor (or Supreme Gom, the Most Exalted Togneme of the Encyclopedia)|Supreme Gom, the Most Exalted Togneme of the Encyclopedia]] || align=center|150,000 || 18 years |- | 22 || [[#Ultimate Vanguard Editor (or Cardinal Gom, the August Togneme of the Encyclopedia)|Ultimate Vanguard Editor]] || [[#Ultimate Vanguard Editor (or Cardinal Gom, the August Togneme of the Encyclopedia)|Cardinal Gom, the August Togneme of the Encyclopedia]] || align=center|175,000 || 20 years |- |} {{collapse bottom}} زۆر سپاس بۆ ھاوکاری کردن [[بەکارھێنەر:Sakura emad|🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏٢٠:٠٧، ١٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) سڵاو من ئەو وشانەم بۆیان داناوە واتە پێشنیاریان دەکەم هیوادارم بەکارهێنەرانی تریش ڕای خۆیان دەرببڕن ئەگەر ڕازین یان نا * Registered Editor بەکارهێنەری تازەتۆمارکراو یان هەر تەنیا (تۆمارکراو) * Novice Editor بەکارهێنەر سەرەتایی * Apprentice Editor بەکارهێنەری شاگرد یان (هاوکار) * Journeyman editor بەکارهێنەری مەشق کردوو * Yeoman edior بەکارهێنەری یاریدەدەر * experienced editor بەکارهێنەری شارەزا * veteran editor بەکارهێنەری بەئەزموون * veteran editor İİ بەکارهێنەری بەئەزموون پلە دوو * veteran editor İİİ بەکارهێنەری بەئەزموون پلە سێ * veteran editor İV بەکارهێنەری بەئەزموون پلە چوار * senior editor بەکارهێنەری باڵا * senior editor İİ بەکارهێنەری باڵا پلە دوو * senior editor İİİ بەکارهێنەری باڵا پلە سێ * master editor بەکارهێنەری پسپۆڕ * master editor İİ بەکارهێنەری پسپۆڕ پلە دوو * master editor İİİ بەکارهێنەری پسپۆڕ پلە سێ * master editor İV بەکارهێنەری پسپۆڕ پلە چوار * grandmaster editor بەکارهێنەری پسپۆڕی گەورە * grandmaster editor first class بەکارهێنەری پسپۆڕی گەورە پۆلی یەکەم * vanguard editor بەکارهێنەری پێشەنگ * senior vanguard Editor بەکارهێنەری پێشەنگی باڵا * Ultimate vanguard editor بەکارهێنەری پێشەنگی پلەبەرز یان (پایەبەرز) هەرچەندە هەندێکیان وەرگێرانی پیتیە وەک grandmaster first class بەڵام پێموانیە خراپ بن هیوادارم ڕای خۆتان دەربڕن وە ڕەخنەو پێشنیارەکانتان دەربڕن.سوپاس.[[بەکارھێنەر:Diyary27|Diyary27]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Diyary27|لێدوان]]) ‏٠٨:١٥، ١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:Diyary27|Diyary27]] زۆر زۆر سپاستان دەکەم بۆ گرنگیدان بە بابەتەکە، یارمەتیدەر دەبێت زۆر. [[بەکارھێنەر:Sakura emad|🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏٠٩:٠٥، ١٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) ::چاو لەوێ چۆن ڕێزی بەشداربووان و بەشدارییەکان دەگرن و لێرەش چ سەرلێشێواوییەک ڕوویدا... &#9666; [[بەکارھێنەر:Épine|<b style="color:purple;font-size:13px;display:inline-block;border:1px solid purple;border-radius:5px;">&#160;ئێپین&#160;</b>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Épine|<span style="color:purple">&#9836;</span>]]} ‏٠٠:٢٦، ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) @[[بەکارهێنەر:Épine|Épine]] چی بووە مەبەستت چیە یان چ پەیوەندی بەبابەتەکەوە هەیە؟ [[بەکارھێنەر:Diyary27|Diyary27]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Diyary27|لێدوان]]) ‏١٧:٤٠، ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:Diyary27|Diyary27]]: کێشەیەکی بچووک لە ناوەخۆی ویکیپیدیا دا ڕوویداوە، پێم وایە مەبەستی ئەوە بێت، تکایە بەھەڵە تێمەگەن {{زۆر سپاس}} بۆ بەشداریکردن لە پڕۆژەکە. [[بەکارھێنەر:Sakura emad|🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏٠٨:١٦، ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) ::پڕۆژەکە کەمێکی ئامادەکراوە ([[ویکیپیدیا:خەڵاتی خزمەتگوزاری]]) چاوەڕێی بەشداربووانی ترم. [[بەکارھێنەر:Sakura emad|🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏٠٨:١٧، ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) @[[بەکارهێنەر:Sakura emad|Sakura emad]] کێشە نیە بەهەڵە تێناگەین، ئەی لەبارەی پڕۆژەکە هیچ بەرامبەرێکتان بۆ خەڵاتەکان داناوە؟ [[بەکارھێنەر:Diyary27|Diyary27]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Diyary27|لێدوان]]) ‏١٢:٣٢، ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) :تا ئێستا ھیچ دەنگێک نییە، نە لەڕووی دژاییەتی، نە پشتگیری، نە بەشداری، گەر وابێت، پرۆژەکە جێبەجێ دەکەین و بەپێی زانیارییە پێویستییەکانمان وشەکان وەردەگێرێنە سەر زمانی کوردی. [[بەکارھێنەر:Sakura emad|🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏١٢:٥٨، ٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) ::سەرەتا ئەبێ بزانین ئێدیتۆر بە کوردی ئەبێ بە چی. ئێدیتۆر خۆ بەکارھێنەر نییە. -[[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏١٢:١١، ٢١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) :::بەڕێز @[[بەکارھێنەر:Aza|Aza]]: سپاس بەڵام لێرە مانای حەرفی ناکەین و دەمانەوێت شتێک وەک سوپاسگوزاری بگەیەنین بە کۆمەڵگاکە بۆ نموونە بڕوانە [[ویکیپیدیا:خەڵاتی خزمەتگوزاری/خشتە|خشتەکانی پڕۆژەکە]] لێرە گەر سەیر بکەی لە ھەمووی نوووسیمانە بەکارھێنەر کە مەبەستمان بەکارھێنەرانی ویکیپیدیایە بەپێی ئەزموون و دەستکاریان چ ناونیشانێک وەردەگرن [[بەکارھێنەر:Sakura emad|🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏١٢:٢٣، ٢١ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) {{سەرچاوەکانی وتووێژ|گرووپ=kurdish-alpha}} == چاکسازی بەرامبەر پۆلەکان == <!-- [[بەکارھێنەر:نموونە]] ٢٣:١٨، ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٣٢ (UTC) -->{{User:Dexbot/DoNotArchiveUntil|١٩٥٨٥١٢٦٨٤}}{{Pin message|}} {{داواکردنی لێدوانی کۆمەڵگە|}} سڵاو بەڕێزان ئەم پۆلانە دەھێنمە ئێرە کە لەسەرەتای ھاتنم بۆ ئێرە دروستم کردوون و گوومانی ھەڵەیان لێدەکەم ھیوادارم یارمەتیم بدەن لە ڕاستکردنەوەیان و بمبورن کە ئەم داواکارییەم کەمێک دوروودرێژ دەبێت بەڵام نەم ویست بیکەم بە بەش-بەش بەم شێوەیە ئێرەی تێکدەدا و لەیەک داوادا ھەوڵی جێکردنەوەی ھەمووی دەدەم [[بەکارھێنەر:Sakura emad|🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏٢٣:١٥، ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) ==== پۆل:ئەنیمی و مانگای ڕۆمانس ==== ئەنیمی و مانگای ڕۆمانس یان ڕۆمانسی؟ * ژێرپۆلەکان: [[:پۆل:ئەنیمەیشنی_ڕۆمانس]] * ئەنیمی نا ئەنیمێ. ئەمانەش: ئەنیمێ و مانگای ڕۆمانتیک و ئەنیمەیشنی ڕۆمانتیک.-- [[بەکارھێنەر:Calak|<span style="color:blue">'''<span style="font-size:13px">چالاک</span>'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Calak|'''<span style="color:red">وتووێژ</span>''']]} ‏٠٩:٢٩، ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:Calak|Calak]]: ئەنیمەیشنی ڕۆمانتیک، پێم باشە [[بەکارھێنەر:Sakura emad|🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏٠٩:٤٩، ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) ::{{کرا}} [[بەکارھێنەر:Sakura emad|🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏١٥:٣٢، ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) ====لێدوان ==== <hr> ==== پۆل:وەستێنەرەکانی ئەنزیمی 3β-Hydroxysteroid dehydrogenase ==== بەستەر: [[:پۆل:وەستێنەرەکانی ئەنزیمی 3β-Hydroxysteroid dehydrogenase]] {{کرا}} [[بەکارھێنەر:Sakura emad|🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏٢٠:٠٢، ١٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ (UTC) ====لێدوان ==== <hr> ==== پۆل:کاردانەوە پزیشکییەکان بۆ کۆڤید-١٩ ==== ==== لێدوان ==== <hr> ====پۆل:ئاسەتەیت ئێستەرەکان ==== * بەستەر: [[:پۆل:ئاسەتەیت ئێستەرەکان]] ====لێدوان ==== بێ کێشەیە [[بەکارھێنەر:Sakura emad|🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏٢٠:٠٣، ١٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ (UTC) <hr> ==== پۆل:دەرمانە پزیشکییەکانی ئاژەڵان==== *بەستەر: [[:پۆل:دەرمانە پزیشکییەکانی ئاژەڵان]] ====لێدوان ==== <hr> ====پۆل:سترۆیدی دژە ئەندرۆجینەکان ==== بەستەر: [[:پۆل:سترۆیدی دژە ئەندرۆجینەکان]] ====لێدوان ==== <hr> دژەئەندرۆجینی ستیرۆیدی نەک ستیرۆیدی دژە ئەندرۆجینی وابزانم.سوپاس[[بەکارھێنەر:Diyary27|Diyary27]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Diyary27|لێدوان]]) ‏٠٦:١٩، ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) ====پۆل:قوربانیدەرانی سووتانی کیۆتۆ ئەنیمەیشن ==== بەستەر: [[:پۆل:قوربانیدەرانی سووتانی کیۆتۆ ئەنیمەیشن]] ====لێدوان ==== <hr> ==== پۆل:خەڵک لە ئەنیمەیشن بەپێی کۆمپانیا ==== بەستەر: [[:پۆل:خەڵک لە ئەنیمەیشن بەپێی کۆمپانیا]] ====لێدوان ==== <hr> ====پۆل:مردنەکان بەھۆی ئاگر لە ژاپۆن ==== بەستەر: [[:پۆل:مردنەکان بەھۆی ئاگر لە ژاپۆن]] ====لێدوان ==== <hr> ==== پۆل:ئاگرەکان لە ژاپۆن==== بەستەر: [[:پۆل:ئاگرەکان لە ژاپۆن]] پێشنیارکراو بۆ ئاگر: [[:پۆل:سووتمانەکان]] ====لێدوان ==== <hr> ====پۆل:ئاگرەکان بەپێی وڵات ==== بەستەر: [[:پۆل:ئاگرەکان بەپێی وڵات]] پێشنیارکراو بۆ ئاگر: [[:پۆل:سووتمانەکان]] ئاگرکەوتنەوەکان بەپێی وڵات یان ئاگرەکان بەپێی وڵات؟ ====لێدوان ==== <hr> ئاگرکەوتنەوەکان بەپێی وڵات جوانترە ،وابزانم[[بەکارھێنەر:Diyary27|Diyary27]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Diyary27|لێدوان]]) ‏٠٦:٢٨، ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:Diyary27|Diyary27]] منیش پێم باشە، بەڵام سوتمانیشمان ھەیە. [[بەکارھێنەر:Sakura emad|🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏١٠:٢٩، ٣٠ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) ====پۆل:ئەو ئەنیمێیانەی خەڵاتی کڕەنچیرۆلیان بردۆتەوە ==== بەستەر: [[:پۆل:ئەو ئەنیمێیانەی خەڵاتی کڕەنچیرۆلیان بردۆتەوە]] ====لێدوان ==== <hr> ====پۆل:فیلمەکان لەبارەی سیستیک فایبرۆس ==== بەستەر: [[:پۆل:فیلمەکان لەبارەی سیستیک فایبرۆس]] ====لێدوان ==== <hr> ====پۆل:براوەکانی خەڵاتی مەزنی پایکسانگی خەڵاتی ھونەری (تەلەڤیزیۆن) ==== بەستەر: [[:پۆل:براوەکانی خەڵاتی مەزنی پایکسانگی خەڵاتی ھونەری (تەلەڤیزیۆن)]] ====لێدوان ==== <hr> ====پۆل:ئەو بەرھەمە تەلەڤیزیۆنیانەی وەستێنراون بەھۆی کۆڤید-١٩ ==== نوێیە بەڵام ھەر ویستم دڵنیایی لێ بکەمەوە. بەستەر: [[:پۆل:ئەو بەرھەمە تەلەڤیزیۆنیانەی وەستێنراون بەھۆی کۆڤید-١٩]] ====لێدوان ==== <hr> ==== پۆل:خانمەکتەرە دەنگییە ئەمەریکییەکان لە یاریە ڤیدیۆییەکان==== بەستەر: [[:پۆل:خانمەکتەرە دەنگییە ئەمەریکییەکان لە یاریە ڤیدیۆییەکان]] ====لێدوان ==== <hr> ==== پۆل:داڕێژەکانی جێندەریی بەکارھێنەر==== بەستەر:[[:پۆل:داڕێژەکانی جێندەریی بەکارھێنەر]] ==== لێدوان ==== <hr> ====پۆل:ئەو فیلمانەی دەربارەی تڕانسجێندەری کچن ==== بەستەر:[[:پۆل:ئەو فیلمانەی دەربارەی تڕانسجێندەری کچن]] ==== لێدوانی گشتی ==== سپاس {{rf}} [[بەکارھێنەر:Sakura emad|🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏٢٣:١٥، ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ (UTC) ==== پۆل:باشترین ئەنیمێیە تایبەتمەندەکان لە براوەی خەڵاتی ئەکادیمی ==== : بەستەر:[[:پۆل:باشترین ئەنیمێیە تایبەتمەندەکان لە براوەی خەڵاتی ئەکادیمی]] : پەیوەندیدار: [[:پۆل:باشترین ئەنییمێیە تایبەتمەندەکان لە براوەی خەڵاتی ئانی]] ====لێدوان ==== <hr> ==== پۆل:خەڵکی کۆریای باکوور بە ڕەسەن ژاپۆنی ==== بەستەر: [[:پۆل:خەڵکی کۆریای باکوور بە ڕەسەن ژاپۆنی]] ====لێدوان ==== <hr> ====:پۆل:خەڵکی جەزائیری بە ڕەسەن تورک ==== بەستەر:[[:پۆل:خەڵکی جەزائیری بە ڕەسەن تورک]] ====لێدوان ==== <hr> ==== پۆل:خەڵکی ئوستڕالی بە ڕەسەن کۆری ==== [[:پۆل:خەڵکی ئوستڕالی بە ڕەسەن کۆری]] پەیوەندیدار: [[:پۆل:خەڵکی کۆریای باکوور بە ڕەسەن ژاپۆنی]] ====لێدوان ==== <hr> ====پۆل:گۆرانیبێژانی کۆریای باشوور بە زمانی ژاپۆنی ==== بەستەر:[[:پۆل:گۆرانیبێژانی کۆریای باشوور بە زمانی ژاپۆنی]] ====لێدوان ==== <hr> ==== پۆل:دەرھێنەرانی ئەنیمەیشن لە ژاپۆن==== بەستەر:[[:پۆل:دەرھێنەرانی ئەنیمەیشن لە ژاپۆن]] ====لێدوان ==== <hr> ====پۆل:شوێنە پەروەردەییەکان کە لە سەدەی ١٤یەم دامەزراون ==== بەستەر:[[:پۆل:شوێنە پەروەردەییەکان کە لە سەدەی ١٤یەم دامەزراون]] ====لێدوان ==== <hr> ==== پۆل:ناساندنەکانی بینین و بیستن لە ١٩٠٠ ==== بەستەر [[:پۆل:ناساندنەکانی بینین و بیستن لە ١٩٠٠]] ==== لێدوان ==== کرا [[بەکارھێنەر:Sakura emad|🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏٠٦:٥٨، ١٦ی ئایاری ٢٠٢٢ (UTC) <hr> ==== پۆل:ھونەرمەندانی ئێڵ&ھۆڵدینگ ==== بەستەر: [[:پۆل:ھونەرمەندانی ئێڵ&ھۆڵدینگ]] ==== لێدوان ==== <hr> === پۆل:پێشکەشکەرانی خزمەتگوزاری ژمێریاری ھەوری === بەستەر: [[:پۆل:پێشکەشکەرانی خزمەتگوزاری ژمێریاری ھەوری]] ==== لێدوان ==== <hr> == Square Foot / Foveated rendering == سڵاو، ئەم ناوە لە وتاری [[سکوەیر فووت]] ئایا پێویست دەکات مانادار بکرێت یان ناوێکی تایبەتە؟ هەروەها هیچ ناوێکی گونجاو هەیە بۆ (Foveated rendering، [[ڕێندەرکردنی فۆڤیەیتد]])؟ سپاس. '''[[User:Tessla|<span style="font-family:Oswald;color:FF003A6A">Tessla</span>]] ([[User Talk:Tessla#top|<span style="font-family:Oswald;color:black">وتووێژ</span>]])''' ‏١١:٢٧، ١٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) == divisibility == دابەشھەڵگری؟ [[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏٠٦:٠٥، ٢٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:Aza|Aza]]: :credibility دەبێتە ''بڕواپێکراوی'' بەم پێیە divisibility دەبێتە ''دابەش پێکراوی''. [[بەکارھێنەر:Calak|<span style="color:blue">'''<span style="font-size:13px">چالاک</span>'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Calak|'''<span style="color:red">وتووێژ</span>''']]} ‏٠٨:٢٦، ٢٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) roykov8hqmhrcn031z3szknemm9kmwr 0 117978 1374285 1372888 2024-10-31T12:29:14Z Sakura emad 42467 پێداچوونەوەی 1332854ی گەڕاندەوە بۆ پێداچوونەوەی [[Special:Contributions/EmausBot|EmausBot]] ([[en:User:BrandonXLF/Restorer|گەڕاندنەوە]]) 1374285 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[ئیمپراتۆریەتیی سەلجووقی]] 3btjatcl1n8eufb1uoet6nkud101n2o 0 124967 1374354 1374168 2024-10-31T17:01:55Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی دەروازەی [[دەروازە:عێراق|عێراق]] 1374354 wikitext text/x-wiki {{تووڵی دەروازە|عێراق}} euaef8h9nyxqr0cte0ykgqxegcv205l 1 128885 1374320 1372607 2024-10-31T15:50:19Z Aza 86 Aza پەڕەی [[وتووێژ:داگیرکاریخوازی]]ی گواستەوە بۆ [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] 485408 wikitext text/x-wiki ئەم وشەیە عەرەبییە، پێشنیاری گواستنەوە دەکەم بۆ ئاوەدانکاری.—[[بەکارھێنەر:Zhyar Merlin|<span style="color:black">'''<span style="font-size:13px">ژیار مێرلن'''</span></span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Zhyar Merlin|'''<span style= "color:purple">وتووێژ</span>''']]} ‏ ‏٢٠:٤٣، ٣ی ئابی ٢٠١٦ (UTC) :لە عەرەبیدا ئیستیعمار یانی ئاوەدانکردنەوە بەڵام لە ئینگلیزیدا Colonialism بەم مانایە نییە. ھەر وەک دەزانین Colonialism لە زەینی ھەمووماندا دروست پێچەوانەی ئاوەدانکردنەوەیە. بە بیانووی ئاوەدانکردنەوە وڵاتەکە دەڕووتێننەوە. :لە کوردیدا ھەر ئەو ئیستیعمارە دەڵێن کە لە فارسی و عەرەبیدا باوە. داگیرکردنیش ھاتووە ئەویش بەرامبەرێکی باش نییە (داگیرکردن دەبێتە usurp یان occupy). یا ھەر عەرەبییەکەی بێ یان دەنا ئینگلیزیەکەی کۆلۆنیالیزم.--[[بەکارھێنەر:Calak|<span style="color:blue">'''<span style="font-size:13px">چالاک'''</span></span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Calak|'''<span style="color:red">وتووێژ</span>''']]} ‏٠٩:٣٩، ٤ی ئابی ٢٠١٦ (UTC) ::بەڕای من ئینگلیزییەکە زۆر باشترە. بێت چۆنە بیگوازینەوە؟—[[بەکارھێنەر:Zhyar Merlin|<span style="color:black">'''<span style="font-size:13px">ژیار مێرلن'''</span></span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Zhyar Merlin|'''<span style= "color:purple">وتووێژ</span>''']]} ‏ ‏٠٩:٥٢، ٤ی ئابی ٢٠١٦ (UTC) :::من خۆم دژایەتیم نییە.--[[بەکارھێنەر:Calak|<span style="color:blue">'''<span style="font-size:13px">چالاک'''</span></span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Calak|'''<span style="color:red">وتووێژ</span>''']]} ‏١١:٠٤، ٤ی ئابی ٢٠١٦ (UTC) ::::{{کرا}}—[[بەکارھێنەر:Zhyar Merlin|<span style="color:black">'''<span style="font-size:13px">ژیار مێرلن'''</span></span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Zhyar Merlin|'''<span style= "color:purple">وتووێژ</span>''']]} ‏ ‏١١:٢٠، ٤ی ئابی ٢٠١٦ (UTC) qnrp1a46h5uz8a7cnivox2qdqo463zz 1374323 1374320 2024-10-31T15:52:43Z Aza 86 وەڵامدانەوە 1374323 wikitext text/x-wiki ئەم وشەیە عەرەبییە، پێشنیاری گواستنەوە دەکەم بۆ ئاوەدانکاری.—[[بەکارھێنەر:Zhyar Merlin|<span style="color:black">'''<span style="font-size:13px">ژیار مێرلن'''</span></span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Zhyar Merlin|'''<span style= "color:purple">وتووێژ</span>''']]} ‏ ‏٢٠:٤٣، ٣ی ئابی ٢٠١٦ (UTC) :لە عەرەبیدا ئیستیعمار یانی ئاوەدانکردنەوە بەڵام لە ئینگلیزیدا Colonialism بەم مانایە نییە. ھەر وەک دەزانین Colonialism لە زەینی ھەمووماندا دروست پێچەوانەی ئاوەدانکردنەوەیە. بە بیانووی ئاوەدانکردنەوە وڵاتەکە دەڕووتێننەوە. :لە کوردیدا ھەر ئەو ئیستیعمارە دەڵێن کە لە فارسی و عەرەبیدا باوە. داگیرکردنیش ھاتووە ئەویش بەرامبەرێکی باش نییە (داگیرکردن دەبێتە usurp یان occupy). یا ھەر عەرەبییەکەی بێ یان دەنا ئینگلیزیەکەی کۆلۆنیالیزم.--[[بەکارھێنەر:Calak|<span style="color:blue">'''<span style="font-size:13px">چالاک'''</span></span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Calak|'''<span style="color:red">وتووێژ</span>''']]} ‏٠٩:٣٩، ٤ی ئابی ٢٠١٦ (UTC) ::بەڕای من ئینگلیزییەکە زۆر باشترە. بێت چۆنە بیگوازینەوە؟—[[بەکارھێنەر:Zhyar Merlin|<span style="color:black">'''<span style="font-size:13px">ژیار مێرلن'''</span></span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Zhyar Merlin|'''<span style= "color:purple">وتووێژ</span>''']]} ‏ ‏٠٩:٥٢، ٤ی ئابی ٢٠١٦ (UTC) :::من خۆم دژایەتیم نییە.--[[بەکارھێنەر:Calak|<span style="color:blue">'''<span style="font-size:13px">چالاک'''</span></span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Calak|'''<span style="color:red">وتووێژ</span>''']]} ‏١١:٠٤، ٤ی ئابی ٢٠١٦ (UTC) ::::{{کرا}}—[[بەکارھێنەر:Zhyar Merlin|<span style="color:black">'''<span style="font-size:13px">ژیار مێرلن'''</span></span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Zhyar Merlin|'''<span style= "color:purple">وتووێژ</span>''']]} ‏ ‏١١:٢٠، ٤ی ئابی ٢٠١٦ (UTC) :::::@[[بەکارھێنەر:Zemen|Zemen]] تکایە بەبێ وتووێژ پەڕەکان مەگوازەرەوە. [[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏١٥:٥٢، ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) qmy0wlcbtlnyzm74lsiyda6yo02dxmv 0 128903 1374282 1372685 2024-10-31T12:25:25Z Sakura emad 42467 پێداچوونەوەی 1220358ی گەڕاندەوە بۆ پێداچوونەوەی [[Special:Contributions/EmausBot|EmausBot]] ([[en:User:BrandonXLF/Restorer|گەڕاندنەوە]]) 1374282 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[داگیرکاری]] owybqd73t5xy75f41p3t26vcxbez49k 1374386 1374282 2024-11-01T00:55:41Z Xqbot 261 بۆت: چاکسازیی دووجار-ڕەوانەکردنەوە بۆ [[کۆلۆنیسازی]] 1374386 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[کۆلۆنیسازی]] ql3pitnj1k6bdq42g22k7x2ul1bdmyq 1 128904 1374387 1372727 2024-11-01T00:55:46Z Xqbot 261 بۆت: چاکسازیی دووجار-ڕەوانەکردنەوە بۆ [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] 1374387 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] enefv5uj6tfueezy9dicb855b10m7vn 0 130917 1374423 1357504 2024-11-01T10:24:16Z 2A02:4540:E04D:4981:7878:D229:EC70:CE22 Removing the misinformation 1374423 wikitext text/x-wiki {{زانیاریدانی نیشتنگە | ناو = شارستانی ئیلام | ناوی_فەرمی = استان ایلام - Ilam province | ناوی_خۆماڵی = | زمانی_ناوی_خۆماڵی = | ناوەکانی_تر = | جۆری_نیشتنگە = [[شارستان]] <!--- وێنەکان، ناسناو، دروشم ---> | وێنە = {{Photomontage | photo1a = Ilam sharestan.png | photo2a = | photo3a = | photo2b= | photo3b = | photo4a = | spacing = 2 | size = 266 | foot_montage = | position = center }} | قەبارەی_وێنە =300px | شرۆڤەی_وێنە = شارستانەکانی پارێزگای ئیلام | وێنەی_ئاڵا = | قەبارەی_ئاڵا = | وێنەی_مۆر = | قەبارەی_مۆر = | وێنەی_نیشان = | قەبارەی_نیشان = | ناسناو = | دروشم = <!-- نەخشەکان و شوێنی جوگرافیایی ------> | وێنەی_نەخشە = {{Infobox mapframe |wikidata=yes |zoom=8 |coord={{WikidataCoord|display=i}}}} | قەبارەی_نەخشە =200px | شرۆڤەی_نەخشە = '''شارستانی ئیلام''' | دەرزیی_نەخشە = | شوێنی_ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە = | قەبارەی_دەرزیی_نەخشە = | شرۆڤەی_دەرزیی_نەخشە = جێگەی لە [[ئێران]] دا | دەرزیی_نەخشە١ = | شوێنی_ناونیشانی_دەرزیی_نەخشە١ = | قەبارەی_دەرزیی_نەخشە١ = | شرۆڤەی_دەرزیی_نەخشە١ = جێگەی لە [[ڕۆژھەڵاتی کوردستان]]دا | پۆتانەکان = | دەرزیی_دیاریکردنی_پۆتانەکان = <!-- شوێن ------------------> | جۆری_دابەشکراو = [[وڵات]] | ناوی_دابەشکراو = {{ئاڵا|ئێران}}{{ھن}}{{flagicon image| Flag of Kurdistan.svg}} [[ڕۆژھەڵاتی کوردستان]] | جۆری_دابەشکراو١ = [[پارێزگاکانی ئێران|پارێزگا]] | ناوی_دابەشکراو١ = [[پارێزگای ئیلام]] | جۆری_دابەشکراو٢ = [[پایتەخت|ناوەند]] | ناوی_دابەشکراو٢ = [[ئیلام]] | جۆری_دابەشکراو٣ = ژمارەی [[ناوچە]]کان | ناوی_دابەشکراو٣ = <span style="color:#090;">٢</span> | جۆری_دابەشکراو٤ = ژمارەی [[گوندەوار]]ەکان | ناوی_دابەشکراو٤ = <span style="color:#090;">٤</span> | جۆری_دابەشکراو٥ = | ناوی_دابەشکراو٥ = | جۆری_دابەشکراو٦ = | ناوی_دابەشکراو٦ = <!-- دامەزران ---------------> | سەردێڕی_دامەزران = بوون بە [[شارستان]] | ڕێکەوتی_دامەزران = [[١٩٣٧]] | سەردێڕی_دامەزران١ = | ڕێکەوتی_دامەزران١ = | سەردێڕی_لەناوچوون = | ڕێکەوتی_لەناوچوون = | دامەزرێنەر = | ھۆکاری_ناونران = <!-- ڕێبەرەکان، شێوازی دەسەڵات ---> | پەراوێزەکانی_دەسەڵات = | جۆری_دەسەڵات = | حیزبی_سەرۆک = | سەرناوی_سەرۆک = [[ڕاژۆر]] | ناوی_سەرۆک = ئاغای خەیروڵا گراوەند<ref> https://www.isna.ir/news/1400083023853/اولین-استاندار-ایلام-در-دولت-سیزدھم-انتخاب-شد-ھمھ-ی-استانداران</ref> <!-- ڕووبەر ----------------------> | سەرجەمی_ڕووبەر_بە_کم٢ = ٢١٥٨ | ڕووبەری_وشکایی_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_بە_کم٢ = | ڕووبەری_ئاو_لەسەددا = | ڕووبەری_شاری_بە_کم٢ = | ڕووبەری_لادێیی_بە_کم٢ = <!-- بەرزایی ---------------------> | بەرزایی_بە_م = ١٠٦١ | بەرزترین_بەرزایی_بە_م = | نزمترین_بەرزایی_بە_م = <!-- ژمارەی_دانیشتووان ----------------> | ژمارەی_دانیشتووان = ٢٢٤٬٥٩٠<ref> https://web.archive.org/web/20190327172500/https://azgharbi.mporg.ir/FileSystem/View/File.aspx?FileId=5667c51a-59d4-482f-a804-bfe650b98de0 </ref> | دانیشتووان_لە = [[٢٠١٦]] | چڕیی_دانیشتووان_بە_کم٢ = | مەزندەی_دانیشتووان = | مەزندەی_دانیشتووان_لە = | دانیشتووانی_شاری = | چڕیی_دانیشتووانی_شاری_بە_کم٢ = | دانیشتووانی_لادێیی = | چڕیی_دانیشتووانی_لادێیی_بە_کم٢ = | سەرناوی_دانیشتووان = | ئاگاداریی_دانیشتووان = <!-- دانیشتوواناسی (بەشی ١) --------> | جۆری_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] و [[ئایین]] | سەرناوی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمان]] | زانیاریی١_دانیشتووانناسی١ = [[زمانی کوردی|کوردی]] ([[کوردیی فیلی|کەڵھوڕی]]، [[لەکی]] و [[لوڕی]]) | سەرناوی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئایین]] | زانیاریی٢_دانیشتووانناسی١ = [[ئیسلام]]([[شیعە]]) | سەرناوی٣_دانیشتووانناسی١ = [[بنەمای پەرەسەندنی مرۆڤی|ب پ م]](٢٠١٧) | زانیاریی٣_دانیشتووانناسی١ = ٠٬٨١٥<ref name="GlobalDataLab">{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|سەردێڕ=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|وێبگە=hdi.globaldatalab.org|زمان=en|ڕێکەوتی سەردان=١٣ی ئەیلوولی ٢٠١٨}}</ref><br/>{{color|#0c0|بەرز}} · ٨مین <!-- کاتناوچە --------------> | کاتناوچە١ = [[ناوچەی کاتی]] | جیاوازی١_لە_utc = +٣:٣٠ | کاتناوچە١_DST = [[ھاوین]] | جیاوازی١_لە_DST = +٤:٣٠ <!-- کۆدی_پۆستە، کۆدی_ناوچە ---> | جۆری_کۆدی_پۆستە = پۆستاڵکۆد | کۆدی_پۆستە = ٦٩٣١١–٦٩٩٩١ | جۆری_کۆدی_پۆستە٢ = پلانی ژمارەدان بە تەلەفۆن | کۆدی_پۆستە٢ = ٩٨٨٤+ | جۆری_کۆدی_ناوچە = [[تەلەفۆن]] | کۆدی_ناوچە = ٠٤٤١ <!-- وێبگە، پەراوێزەکان --------> | وێبگە = http://www.portal-il.ir/fa-ir/}}{{dead link|date=کانوونی دووەمی ٢٠١٨ |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes | پەراوێزەکان = }} '''شارستانی ئیلام'''،({{بە فارسی|شھرستان ایلام}}) لە [[پارێزگای ئیلام]]ی [[ڕۆژھەڵاتی کوردستان]] ھەڵکەوتووە. ناوەندی ئەم شارستانە شاری [[ئیلام]]ە. بەپێی ئاماری سەرژمێری ساڵی ٢٠١٦، ژمارەی دانیشتووانی ئەم شارستانە ٢٢٤٬٥٩٠.<ref> https://web.archive.org/web/20190327172500/https://azgharbi.mporg.ir/FileSystem/View/File.aspx?FileId=5667c51a-59d4-482f-a804-bfe650b98de0 </ref> شارستانی ئیلام زۆرترین دانیشتوانی هەیە لە چاو شارستانەکانی دیکەی [[پارێزگای ئیلام]]. == جوگرافیا == شارستانی ئیلام لە باکوورەوە لەگەڵ [[شارستانی سیروان]] و لە باکووری ڕۆژئاواوە لەگەڵ [[شارستانی چەوار]] و لە باشووری ڕۆژئاواوە لەگەڵ [[شارستانی مێھران]] و لە باشوورەوە لەگەڵ [[شارستانی مەڵگشای]] و لە ڕۆژھەڵاتەوە لەگەڵ [[شارستانی بەدرە]] ھاوسنوورە.<ref> http://www.geonames.org/99237/republic-of-iraq.html</ref> == دابەشی کارگێڕی == شارستانی ئیلام خاوەنی ٢ [[ناوچە]] و ٤ [[گوندەوار]] و ٢ [[شار]]ە بەم شێوەیە: {| class="wikitable sortable" !ناوچە !ناوەندی ناوچە !دانیشتوانی ناوچە لە ٢٠١٦ !ناوی گوندەوار !ناوەندی گوندەوار ! دانیشتوانی گوندەوار لە ٢٠١٦ !شار ! دانیشتوانی شار لە ٢٠١٦ |- | rowspan="2" |[[ناوچەی ناوەندی شارستانی ئیلام|ناوەند]] | rowspan="2" |[[ئیلام]] | rowspan="2" |٢١٥٬٥٤٣ کەس |[[گوندەواری دێیخواروو|دێیخواروو]] |[[چاڵسرا]] |١٣٬٧٢٦ کەس | rowspan="2" |[[ئیلام]] | rowspan="2" |١٩٤٬٠٣٠ کەس |- |[[گوندەواری کشوەری|کشوەری]] |[[شەھرەکی سەرتاف]] |٧٬٧٨٧ کەس |- | rowspan="2" |[[ناوچەی سیوان|سیوان]] | rowspan="2" |[[جافراباد]] | rowspan="2" |٨٬٩٩٤ کەس |[[گوندەواری مییەخاس|مییەخاس]] |[[مییدان]] |٤٬٩٩٠ کەس | rowspan="2" |[[جافراباد]] | rowspan="2" |٢٬٢٣٧ کەس |- |[[گوندەواری عەلی شیروان|عەلی شیروان]] |[[پاکەل گەڕاو]] |١٬٧٦٧ کەس |} == دانیشتوان == * ژمارەی دانیشتوانی شارستانی ئیلام بە پێی سەرژمێری گشتیی دانیشتووان و خانووبەرە لە ساڵی ٢٠١٦دا یەکسان بە ٢٢٤ ھەزار و ٥٩٠ کەس بووە.<ref> https://www.amar.org.ir/سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن/نتایج-سرشماری/جمعیت-بھ-تفکیک-تقسیمات-کشوری-سال-1395</ref> * لەڕووی نەتەوەییەوە سەرجەمی دانیشتوانی پێکھاتووە لە[[کورد]]. == ئەمانەش ببینە == * [[پارێزگای ئیلام]] * [[ئیلام]] == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{شارستانی ئیلام}} {{پارێزگای ئیلام}} {{تووڵی دەروازە|جوگرافیا|ئێران|کوردستان}} {{پۆلی کۆمنز|Ilam County}} [[پۆل:شارستانی ئیلام| ]] [[پۆل:شارستانەکانی پارێزگای ئیلام]] [[پۆل:شارستانەکانی ڕۆژھەڵاتی کوردستان]] 2d6ilqtjoxm4lnj6sucn0g4jd5461g0 3 134072 1374391 1374216 2024-11-01T01:51:35Z Dexbot 6403 ڕۆبۆت: ئەرشیڤکردنی 1 بابەت (کۆنتر لە) بۆ [[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram/ئەرشیڤی ١٣]]. 1374391 wikitext text/x-wiki {{بەکارھێنەر:Dexbot/Archivebot |archive = لێدوانی بەکارھێنەر:Aram/ئەرشیڤی %(counter)s |algo = old(31d) |counter = 13 |maxarchivesize = 200K |archiveheader = {{ئەرشیڤی وتووێژ}}{{لێدوانی بەکارھێنەر:Aram/سەرپەڕە}} |minthreadsleft = 0 |minthreadstoarchive = 1 }} {{سەرقاڵ}} ---- {{تۆخ|{{ناوەڕاست|{{دوایین جار دەستکاری کراوە لەلایەن}}}}}} <!--{{پەیامەکان بۆ کۆمەڵگە}}--> {{لێدوانی بەکارھێنەر:Aram/سەرپەڕە}} {{ھن|٥}} <!-- تکایە دەستکاریی بەشی سەرەوە مەکە --> == چاکردنی ساڵە کۆچییەکان == <!-- دەستپێکی دەمبوس -->{{پەیامی دەمبوسدار|}}<!-- [[بەکارھێنەر:نموونە]] ١٩:٥٣، ١٤ی ئەیلوولی ٢٠٣١ (UTC) -->{{User:Dexbot/DoNotArchiveUntil|١٩٤٧١٨١٩٨٩}}<!-- کۆتاییی دەمبوس --> سڵاو بەڕێز ئارام، سپاس بۆ بەسەرداچوونەوەی وتارەکان، پێشنیارێکم ھەیوو، پێم وابێت ھەڵەیەک ھەبوو لە گۆڕینی ساڵە کۆچیەکان بۆ زاینی، کە بۆ نموونە ١٣٧٤کۆچی کرابوو لە ١٩٩٢ لەجیاتی ١٩٥٤. حەزم کرد ئاگادارتان بکەمەوە نەک کێشەیەک لە سیستەمەکە ھەبێت. زۆر سپاس[[بەکارھێنەر:Daniel abdullah|Daniel abdullah]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Daniel abdullah|لێدوان]]) ‏٢١:١٤، ٨ی ئەیلوولی ٢٠٢١ (UTC) :سڵاو لە ئێوەش {{وب|Daniel abdullah}} ساڵی زایینی = ساڵی کۆچی + ٦٢١. وا نییە؟ ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ💭'''</span>]]} ‏٢١:٣٣، ٨ی ئەیلوولی ٢٠٢١ (UTC) :: سڵاو، نا منیش جاران وام ئەزانی وایە، بەڵام ئەوە ھەڵەیە،<br> ::بەشێوەیەکی گشتی ئاوا ئەکرێت، بۆ کۆچی مانگی کە سوننەکان بەکاری ئەھێنن(جیاوازە لە کۆچی خۆریی کە شیعەکان بەکاری ئەبەن) بە ھەرحاڵ ئەمە یاساکەیە <br> ::زاینی= ((کۆچی*0.97)+622)، <br> ::کۆچی=((ساڵی زاینی-622)*1.03)<br> ::بۆ زانیاری زیاتر بڕوانە [https://jostrans.org/issue17/art_darani.php ئێرە]، ھەڵبەت مانگەکانیش کێشە دروست ئەکەن، بۆ ئەوەی وردتر گۆڕانکاریەکان بکەن بەتایبەت ئەگەر مانگ و ڕۆژی لەگەڵ بوو [https://www.islamicity.org/hijri-gregorian-converter/# ئەمە] بەکار ببەن زۆر بێ کێشەیە.<br> ::ڕێز و سڵاو[[بەکارھێنەر:Daniel abdullah|Daniel abdullah]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Daniel abdullah|لێدوان]]) ‏١١:٥٩، ٩ی ئەیلوولی ٢٠٢١ (UTC) :::{{وب|Daniel abdullah}} زۆر سپاس بۆ ڕوونکردنەوەکانت! حەز دەکەم ڕای {{وب|Calak|Serchia}} وەرگرین و قسەیەک لەم بارەوە بکەن. من کەمێک سەرم لێ تێک چووە! ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ💭'''</span>]]} ‏١٩:٤٩، ١٦ی ئەیلوولی ٢٠٢١ (UTC) :::: شایەنی نییە براکەم، منیش تازە فێری ئەوە بووم، دەستی بەڕێزتان خۆش بێت ھۆکارەکەی ئێوە بوون، لەشتان ساخ بێت.[[بەکارھێنەر:Daniel abdullah|Daniel abdullah]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Daniel abdullah|لێدوان]]) ‏٢٠:٠٦، ١٦ی ئەیلوولی ٢٠٢١ (UTC) :::::نازانم ئێستا بەدیاریکراوی کێشەکە لەکوێ دروست بووە. بۆ گۆڕینی ساڵی کۆچی بە زایینی، ئەوەی بزانم حسابێکی ئاسانی نییە و کێشە لە ئاڵوگۆڕ دروست دەبێت. ھەرچۆن بێت، باشترە ویکیی عەرەبی یان ئینگلیزی بکرێتە سەرچاوە لەم بابەتە. [[بەکارھێنەر:Serchia|<span style="color:mediumblue">'''<span style="font-size:14px">سەرچیا</span>'''</span>]] — ‏١٨:٢٤، ٢٠ی ئەیلوولی ٢٠٢١ (UTC) :::::: ئەرێ مام {{وب|Calak}} تۆ سەر لەم باسە دەردەکەی؟ زۆر دەمێکە ئەم بەشەم لە چوونە نێو ئەرشیڤەکان ڕاگرتووە. گەر ئێوەش نایزانن یان ناتانەوێت قسەی لێوە بکەن، بێزەحمەت قورنچکێ لە یەکێکی شارەزا بگرە و سپاسیش! ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ💭'''</span>]]} ‏٠٨:١٧، ١٨ی ئابی ٢٠٢٢ (UTC) :::::::نەکنیکیەن ساڵنامەی کۆچی ١٠ ڕۆژی کەمترە لە زایینی بۆیەش ناتوانی بەو ڕێگایە هەژماری بکەیت ,ئەشتوانی ئەم [[Https://www.islamicity.org/hijri-gregorian-converter/|وێبسایت]]ە بەکار بێنی بۆ هەژمارکردنی دروست . [[بەکارھێنەر:KOJIN VIO|KOJIN VIO]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:KOJIN VIO|لێدوان]]) ‏٠٢:٠٠، ٢٦ی ئازاری ٢٠٢٤ (UTC) :::::::: {{وب|KOJIN VIO}} سپاس بۆ لێدوانەکەت، بەڵام لێرەدا باسەکە بەتایبەت لەسەر ساڵەکە بوو نەک ڕۆژ و مانگیش. دوگمەیەکی بچووکمان بۆ ئەوە دروست کردبوو تا ساڵی کۆچی بکاتە زایینی چونکە بەشێک لە بەکارھێنەرانمان لە ویکیپیدیای فارسییەوە وەرگێڕان دەکەن و لەوێش کار بە ساڵنامەی کۆچی دەکەن؛ وتمان با کاری گۆڕینی ساڵەکان ئاسانتر بکەین و ئیتر ئەم باسەی لێوە دروست بوو کە جارێ ئەوسەری دیار نییە. لەگەڵ سپاسی دووبارەی بەندە، ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏٠١:٥٧، ٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤ (UTC) == فۆنتی سەربەشەکان == <!-- دەستپێکی دەمبوس -->{{پەیامی دەمبوسدار|}}<!-- [[بەکارھێنەر:نموونە]] ١٤:٣٢، ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٣٣ (UTC) -->{{User:Dexbot/DoNotArchiveUntil|١٩٨٨٨٠٧٥٢٢}}<!-- کۆتاییی دەمبوس --> سڵاو کاک ئارام، تێبینیم کردووە فۆنتی سەردێڕی بەشەکان گۆڕاوە (کرۆمی دیسکتۆپ). ویستم بزانم لای ئێوەش وایە، تا ئەگەر وا بێت چارە بکرێت. ([https://ibb.co/gyJq60L وێنە]) [[بەکارھێنەر:Serchia|<span style="color:mediumblue">'''<span style="font-size:14px">سەرچیا</span>'''</span>]] — ‏١٥:١٤، ٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ (UTC) :سڵاو کاک {{وب|Serchia}} من و کاک {{وب|Kushared}} ئاگادارین. منیش چاوەڕێی وەڵامێکم لە کاک محەممەدەوە. ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ💭'''</span>]]} ‏١٧:٠٤، ٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ (UTC) == ساڵی هەڵە == <!-- دەستپێکی دەمبوس -->{{پەیامی دەمبوسدار|}}<!-- [[بەکارھێنەر:نموونە]] ٢٠:٠٧، ٢٢ی تەممووزی ٢٠٣٤ (UTC) -->{{User:Dexbot/DoNotArchiveUntil|٢٠٣٧٢١١٦٦١}}<!-- کۆتاییی دەمبوس --> سڵاو کاک {{وب|Aram}} بڕوانە ئەم [[داڕێژە:بڕیارنامەکانی ئەنجومەنی ئاسایش ٢٠٠٥|داڕێژەیە]] زۆربەی ساڵەکان هەڵەیە ناوەڕۆک و ساڵەکان یەکناگرنەوە. پێشتر لە ڕێگای بۆتەوە درووست کراون، بۆئەوەی کاتێکی زیاترمان بۆ بگەڕێتەوە لە ڕێگای بۆتەوە چارەسەری بکە. بۆ نموونە؛ ئەم [[بڕیارنامەی ١٥٦٩ی ئەنجومەنی ئاسایش|وتارە]] گەر سێرێکی وتارە ئینگلیزییەکە بکەی لە ناوەڕۆکەوە جیاوازی هەیە. یاخود هەندێک لە وتارەکان یان گرێنەدراون بە زمانەکانی ترەوەیان بە ساڵێکی ھەڵەوە گرێدراون. [[بەکارھێنەر:Arya sarhan|Arya sarhan]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Arya sarhan|لێدوان]]) ‏١٧:٥٤، ٢٤ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) :سڵاو {{وب|Arya sarhan}} ئەگەر مەبەستت ڕێکەوتی دەرچوونی بڕیارنامەکانە، بەڵێ، تێبینیی ڕێکەوتی نادروستم کرد، بەڵام ھەمووشیان ھەڵە نین. لەسەر ئەوەی وتتان «هەندێک لە وتارەکان یان گرێنەدراون بە زمانەکانی ترەوەیان بە ساڵێکی ھەڵەوە گرێدراون.» دەتوانی نموونەم بۆ دانێیت؟ ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏٢٠:٠٦، ٢٤ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) ::ئەم وتارانە بە هەڵە گرێدراون؛ ([[بڕیارنامەی ١٥٨٥ی ئەنجومەنی ئاسایش|١٩٨٥]]، [[بڕیارنامەی ١٥٨٦ی ئەنجومەنی ئاسایش|١٥٨٦]] ، [[بڕیارنامەی ١٥٨٧ی ئەنجومەنی ئاسایش|١٥٨٧]] ، [[بڕیارنامەی ١٥٨٨ی ئەنجومەنی ئاسایش|١٥٨٨]]) چەندانی تریش. وە [[بڕیارنامەی ١٥٨٣ی ئەنجومەنی ئاسایش|١٥٨٣]]ش گرێنەدراوە، گەر سێری ناوی وتارەکە و سەردیڕی داڕێژەکەش بکەی جیاوازن. زۆربەیان وان ناوی وتار و سەردێڕی داڕێژەکە ساڵێکیان جیاوازە. چەند دانەیەکم چاک کرد و چەند وتارێکم گرێدا بەڵام زۆرن باشترە بە بۆت بکرێت. [[بەکارھێنەر:Arya sarhan|Arya sarhan]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Arya sarhan|لێدوان]]) ‏٢٢:٤٧، ٢٤ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) :::{{وب|Arya sarhan}} زۆر سپاس بۆ وردبوونەوەت لێیان! ئەمانە ئەوانەن کە لێرە و لەوێ جیاوازن: :::*[[en:United Nations Security Council Resolution 70]]|[[بڕیارنامەی ٧١ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[en:United Nations Security Council Resolution 570]]|[[بڕیارنامەی ٥٧٣ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[en:United Nations Security Council Resolution 1574]]|[[بڕیارنامەی ١٥٧٥ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[en:United Nations Security Council Resolution 1575]]|[[بڕیارنامەی ١٥٧٦ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[en:United Nations Security Council Resolution 1583]]|[[بڕیارنامەی ١٥٨٤ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[en:United Nations Security Council Resolution 1584]]|[[بڕیارنامەی ١٥٨٥ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[en:United Nations Security Council Resolution 1585]]|[[بڕیارنامەی ١٥٨٦ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[en:United Nations Security Council Resolution 1586]]|[[بڕیارنامەی ١٥٨٧ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[en:United Nations Security Council Resolution 1587]]|[[بڕیارنامەی ١٥٨٨ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[en:United Nations Security Council Resolution 1588]]|[[بڕیارنامەی ١٥٨٩ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[en:United Nations Security Council Resolution 1590]]|[[بڕیارنامەی ١٥٩١ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[en:United Nations Security Council Resolution 1589]]|[[بڕیارنامەی ١٥٩٠ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::ئەمانەش ئەوانەن کە زمانەکانی تریان پێوە گرێ نەدراوە و بە لێکدانیان لەگەڵ بەندی ئینگلیزییەکە چارە دەبن نەک بە گواستنەوە کە ئیشەکە دەکاتە دوو ئیش: :::*[[بڕیارنامەی ١٥٧٣ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[بڕیارنامەی ١٥٧٨ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[بڕیارنامەی ١٥٧٩ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[بڕیارنامەی ١٥٨٣ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[بڕیارنامەی ٤٣١ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[بڕیارنامەی ٥٧٠ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::*[[بڕیارنامەی ٧٠ی ئەنجومەنی ئاسایش]] :::لەسەر چاکسازیی ڕێکەوتەکانیش، کاتی دەوێ و ماوەیەک لێرە نابم. ئیشەڵڵا کە ھاتمەوە، خەریکیان دەبین. سپاس! ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏٠١:٢٠، ٢٥ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) == پرسیار لە [[User:شەمە|شەمە]]ەوە (‏١١:٥٤، ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤) == سڵاو،چۆن سەرچاوە بسڕمەوە؟ بەبێ جێگرەوە --[[بەکارھێنەر:شەمە|شەمە]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:شەمە|لێدوان]]) ‏١١:٥٤، ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) :سڵاو {{وب|شەمە}} سەرچاوەکان لەنێوان <code><nowiki><ref>...</ref></nowiki></code> دانراون. دەشتوانیت لەڕێگەی دەستکاریکەری دیداری بچیتە سەر ژمارەی سەرچاوەکە و دیاری بکەیت و بیسڕیتەوە. بەڵام، بەبێ ھۆکار سەرچاوە مەسڕەوە ئەگینا پووچەڵ دەکرێتەوە. ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏١٣:٠٣، ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) == پرسیار لە [[User:شەمە|شەمە]]ەوە (‏٢٠:٣٣، ٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤) == سڵاو،ناونیشانی وتاری سەرەکی (بوکی دەریا) بگۆڕن بۆ (لالەی دەریا) لە ناو خەڵکا بەو ناوە ئەناسرێتەوە(لالەی دەریا) و بەپێی سوڕی ژیانی و سەرچاوەی وتارەکەشی ئەم ناوە نوێیە ڕاستتر و گونجاوترە، (بوکی دەریا ناوی گیاندارێکی ترە! ) --[[بەکارھێنەر:شەمە|شەمە]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:شەمە|لێدوان]]) ‏٢٠:٣٣، ٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) :سڵاو {{وب|شەمە}} لە [[وتووێژ:بووکی دەریا]] لێدوانێکم دا و بزانین چۆن دەبێت. ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏٠٧:٥٤، ٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) == گلەی == وتارەکەی من دەستکاریم کرد تەنیا شتانێکم بۆزیاد کرد خۆی دیارە واتا چی من پەرتووکی نوسەرم هێناوەو باسم کردوە داوای بەڵگە دەکەیت هەمووی لەپەیجی نوسەر ڕیکلامی بۆ دەکرێت [[بەکارھێنەر:چۆمان شارەزووری|چۆمان شارەزووری]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:چۆمان شارەزووری|لێدوان]]) ‏١٠:٢٩، ١٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) :سڵاو {{وب|چۆمان شارەزووری}} من نازانم باسی چی دەکەیت. دەتوانی ڕوونکردنەوە بدەیت؟ ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏١١:١١، ١٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) == پرسیار لە [[User:نمە|نمە]]ەوە (‏١٦:٣١، ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤) == slaw aya datwanm babateki nwe blawbkamawa be away iakam jar dastkari paraiak bkam --[[بەکارھێنەر:نمە|نمە]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:نمە|لێدوان]]) ‏١٦:٣١، ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) hsijpoe7qtrvv1nxe5e2d7iw0h1s51c 1 150116 1374361 1340183 2024-10-31T20:56:58Z 212.237.123.106 /* راگەیاندنی وەرزشی */ بەشی نوێ 1374361 wikitext text/x-wiki == ناو == کاک {{وب|Calak}} ئای-پییەک وشەی وەرزشی ناوەڕۆکی (کە یەکەم وشەیە) گۆڕی بۆ "وەرزین". لە ھەنبانەبۆرینەدا سەیرم کرد ھەم وشەی "وەرزشت"م دۆزییەوە کە وابزانم ھەر ئەم وەرزشەی ئێستایە و ھەمیش وشەی ''وەرزین''. تۆ بڵێی ناوی ئەم وتارە بێتە گۆڕین؟ -- ⇐[[بەکارھێنەر:ئارام بکر|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:ئارام بکر|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ💭'''</span>]]} ‏١٧:٣١، ١٠ی کانوونی دووەمی ٢٠١٩ (UTC) :ئەم باسەم لە جێگایەکدا خوێندبۆوە بەڵام ھەر بۆم نەدۆزراوە. بەکورتی وشەی وەرزش لە فارسیی وَرزش خوازراوەتەوە. ورزش لە فارسیدا ناوی چاوگە لە فیعلی وَرزیدن. ئێمەیش لە کوردیدا بەرامبەر بە فیعلی وَرزیدن-ی فارسی فیعلی وەرزین-مان ھەیە. جا ئەگەر بمانەوێ لە وەرزین ناوی چاوگ دروست بکەین دەبێتە وەرزە (دروست وەکوو پرسین و پرسە). کە وا بوو بەرامبەریی کوردیی ورزش-ی فارسی و sportی ئینگلیزی دەبێتە وەرزە و فیعلەکەشی دەبێتە وەرزین.--[[بەکارھێنەر:Calak|<span style="color:blue">'''<span style="font-size:13px">چالاک'''</span></span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Calak|'''<span style="color:red">وتووێژ</span>''']]} ‏٠٧:٥١، ١١ی کانوونی دووەمی ٢٠١٩ (UTC) ::{{وب|Calak}}، وابزانم لە کوردیی خواریندا '''شت''' بۆ دروستکردنی چاوگ بە کار دێت. وەک جمشت = جووڵانەوە، ئاڵشت: گۆڕان و... [[بەکارھێنەر:Pirehelokan|پیرەھەڵۆ]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Pirehelokan|وتووێژ]]) ‏١٩:٢٢، ٨ی نیسانی ٢٠١٩ (UTC) ::: بەڵێ زیادکردنی /ت/یەک دوای س و ش زۆر ئاساییە. وەک ئەوەی لە مەقەس و مەقسەتیشدا وترا. ھەر لە فارسیشدا ھەیە وەک دەڵێن خورشت، دهشت. بە قەوڵی مامۆستا ھێمن دەڵێ ناکرێ بە زیادکردنی /ت/یەک ھەر چی وشەی فارسییە بیکەینە کوردی. جمشت دیارە لە ڕووی جنبش-وە دروست کراوە، ئاڵشت-یش تورکییە alış.--[[بەکارھێنەر:Calak|<span style="color:blue">'''<span style="font-size:13px">چالاک'''</span></span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Calak|'''<span style="color:red">وتووێژ</span>''']]} ‏٢١:١٦، ٨ی نیسانی ٢٠١٩ (UTC) ::::{{وب|Calak}}، جم و جمشت کوردین. وشەی ھاوڕیشەی تری ھەیە: جموجووڵ، جمگە، جمان. ئاڵشت نازانم، بەڵام ئاڵوگۆڕمان ھەیە. [[بەکارھێنەر:Pirehelokan|پیرەھەڵۆ]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Pirehelokan|وتووێژ]]) ‏٠٣:٥٥، ٩ی نیسانی ٢٠١٩ (UTC) ::::: نەم وت جمشت فارسییە؛ وتم؟ ئاڵوگۆڕ-مان ھەیە لای ئێمە ئاڵووێر-یش دەڵێن. ئاڵووێر یانی دانوستان بە فارسی دادوستد. بە تورکی vermek یانی دان almak یانی سەندن. ھەر خۆشیان دەڵێن [[:tr:Alışveriş|Alışveriş]].--[[بەکارھێنەر:Calak|<span style="color:blue">'''<span style="font-size:13px">چالاک'''</span></span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Calak|'''<span style="color:red">وتووێژ</span>''']]} ‏٠٧:٢٤، ١٠ی نیسانی ٢٠١٩ (UTC) == چاکسازی بەستەرە دەرەکییەکان == سڵاو ھاوڕێیان، من ئێستا دەستکاری ١ بەستەری دەرەکیی [[وەرزش]]م کرد. تکایە [https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=1340182 بەسەر دەستکارییەکەمدا بچۆرەوە]. ئەگەر ھەر پرسیارێکت ھەیە، یان پێویستە کە وا لە بۆتەکە بکەیت بەستەرەکان، یانیش ھەموو پەڕەکە فەرامۆش بکات، تکایە سەردانی [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|پرسیارە دووپاتکراوەکان]] بکە بۆ وردەکاری زیادتر. من ئەم دەستکارییانەم ئەنجام داوە: *ئەرشیڤێکی نوێ https://web.archive.org/web/20090303183246/http://chineseculture.about.com/library/weekly/aa032301a.htm بۆ http://chineseculture.about.com/library/weekly/aa032301a.htm زیاد کرا تکایە سەردانی پرسیارە دووپاتکراوەکان بکە بۆ زانیاری لەسەر ڕاستکردنەوەی ھەڵەکانی بۆتەکە، کاتێکی شاد!—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:monospace">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|سکاڵاکردنی کێشە]])</span> ‏١١:٠٢، ٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) == راگەیاندنی وەرزشی == راگەیاندنی وەرزشی [[تایبەت:بەشدارییەکان/212.237.123.106|212.237.123.106]] ‏٢٠:٥٦، ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) n1zoq11o2htdvg1k2tlzgzwpv8eg4xb 0 160630 1374353 1374237 2024-10-31T17:01:45Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی دەروازەکانی [[دەروازە:ڕۆژھەڵاتی ناوین|ڕۆژھەڵاتی ناوین]]، [[دەروازە:ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا]]، [[دەروازە:دەیەی ٢٠٠٠|دەیەی ٢٠٠٠]] و [[دەروازە:دەیەی ٢٠٢٠|دەیەی ٢٠٢٠]] 1374353 wikitext text/x-wiki {{شێواز}} [[پەڕگە:Abu Mahdi al-Muhandes & Qasem Soleimani01.jpg|وێنۆک|کوژراوان [[قاسم سولەیمانی]] و [[ئەبوو مەھدی موھەندیس]]]] '''ھێرشی ئاسمانیی ساڵی ٢٠٢٠ی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی بەغداد''' لە ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ پاش ململانێیەکی زۆری نێوان وڵاتی [[ئێران]] و [[ئەمریکا]] لە بوارەکانی سەربازی و سیاسی، ئەمریکا بڕیاری ھێرشکردنە سەر کاروانی ئۆتۆمبێلەکانی [[قاسم سولەیمانی]] دا لە [[فڕۆکەخانەی نێونەتەوەییی بەغدا|فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی بەغدا]]. لە سەرەتای ڕێکەوتی ٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ئەمریکا ھێرشەکەی ئەنجامدا و ژەنەراڵی ئێرانی، قاسم سولەیمانی و ١٢ کەسی یاوەری لە ناویاندا جێگری فەرماندەی گشتی ھێزەکانی [[حەشدی شەعبی]] کە [[ئەبوو مەھدی موھەندیس]] بوو کوژران. ئەو ھێرشە لەدوای کشانەوەی ئەمریکا دێ لە رێککەوتنە ئەتۆمیەکەی کە لە ساڵی ٢٠١٥ لە نێوان ئەمریکا و ئێران بە چاودێری یەکێتی ئەورووپا پەسەند کرا و ئەمریکا لە سالی ٢٠١٨ کشایەوە لێی ، وە لەدوای سەپاندانی چەندین سزای زۆر دێت لەلایەن ئەمریکاوە بەسەر ئێران، وە ئەمریکا تۆمەتباری کردبوون بە ئەنجامدانی کووشتنی ھێزەکانی ئەمریکا لە سەربازگەی کەیوان لە ٢٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ == چۆنیەتی ھێرش == [[پەڕگە:MQ-9 Reaper aerial video DOD 107212162-5e1342c0d88af.webm|وێنۆک| فرۆکەی [[ئێم کیو-٩ ریپەر]]ی بێفرۆکەوان]] لە درەنگانێکی شەودا و ھاتن و چوونی ئاسایی فرۆکەکان بۆ فرۆکەخانەی نێونەتەوەییی بەغدا، یەکێک لە فرۆکەکان لە [[دیمەشق]]ی پایتەختی وڵاتی [[سووریا]] گەیشتە [[فڕۆکەخانەی نێونەتەوەییی بەغدا]] کە تێیدا [[قاسم سولەیمانی]] و پێنج لە یاوەرانی بوون، وە لایەنی دووەمیش تێیدا [[ئەبوو مەھدی موھەندیس]] و پێنج لە یاوەرانی بوون لە پێشوازیدا، پاشی دابەزینیان و ڕۆیشتنیان لە ڕێگای فرۆکەخانەدا؛ ئەمریکا ھێرشی کردە سەر ئۆتۆمبێلەکانیان و تێیدا ١٢ کەس کوژران کە قاسم سولەیمانی و ئەبوو مەھدی موھەندیسی تێدابوون. ئەو مووشەکانەی بەر ئۆتۆمبێلەکان کەوتبوون، مووشەکی فرۆکەی [[ئێم کیو-٩ ریپەر]]ی بێفرۆکەوان بوو، لە دووری ١١،٠٠٠ کیلۆمەترەوە دوگمەی لێدانی مووشەکەکان بۆ کوشتنی قاسم سولەیمانی داگیرابوون. == کوژراوەکان == کوژراوەکان بردرانە تاقیگە و پشکنینی [[دی ئێن ئەی]]یان بۆ کرا. ئەوانیش بریتی بوون لە: # [[قاسم سولەیمانی]]، فەرماندەی [[ھێزی قودس]] # [[ئەبوو مەھدی موھەندیس]]، جێگری فەرماندەی گشتی دەستەی حەشدی شەعبی # سامر عەبدوڵڵا کوڕی عماد مغنیە # زاوای قاسم سولەیمانی # محەممەد ڕەزا ئەلجابری، بەرپرسی پەیوەندییەکانی حەشدی شەعبی # حسن عەبدولھادی، فەرماندە لە حەشدی شەعبی # محەممەد ئەلشیبانی، فەرماندە لە حەشدی شەعبی # حەیدەر عەلی، بەرپرس و بەرێوبەری ئالیاتی حەشدی شەعبی # محەممەد کەوتەرانی، فەرماندە لە حیزبوڵڵا # حسین جعفری نیا، لیوای ئێرانی # شھرود مظفری نیا، عەقیدی ئێرانی # ھادی طارمی، رائیدی ئێرانی # وحید زمانیان، نەقیبی ئێرانی == کاریگەرییەکان == ئەو ھێرشە ئێرانییەکانی بە گشتی توڕە کرد و لێدوان و ھەڕەشەی جیاوازیان لە دژی ئەمریکا دەدا، وە ڕێبەری کۆماری ئیسلامی ئێران ٣ ڕۆژ ماتەمینی گشتی لە ئێران ڕاگەیاند. بە گشتی شیعەکانی توڕەتر کرد لە ئەمریکا. == کاردانەوەکان == '''نەتەوە یەکگرتوەکان''' ئەو ھێرشەی ئەمریکا بۆ سەر کاروانی قاسم سولەیمانی و ئەبوو مەھدی موھەندیس کردەوەکی نایاسایییە. '''ئێران''' رێبەری باڵای ئێران ٣ ڕۆژ ماتەمینی ڕاگەیاند و حەسەن ڕۆحانییش سەرۆکی ئێران ڕای گەیاند کە ئێران وڵاتێکی ئازادە و تۆڵەی خۆی دەکاتەوە. '''ئەمریکا''' وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ڕای گەیاند کە ئەو ھێرشە بە فەرمانی دۆناڵد ترامپ، سەرۆکی ئەمریکا ئەنجامدراوە. '''عێراق''' سەرۆک وەزیرانی عێراق [[عادل عەبدولمەھدی]]، ئیدانەی ھێرشەکەی کرد، و پەرلەمانی عێراقیش بڕیاری دەکردنی ھێزە بیانییەکانی دەرکرد. == سەرچاوەکان == * [https://www.rudaw.net/sorani/middleeast/iran/050120202 تۆری میدیایی رووداو دەربارەی ھەرەشەکانی ئێران] * [https://www.rudaw.net/sorani/middleeast/05012020 بریاری دەرکردنی ھێزە بیانیەکان] * [https://www.rudaw.net/sorani/middleeast/iran/040120201 ھەرەشەکانی سەرۆکی ئێران] * [https://www.kurdistan24.net/so/news/5c15ebc9-06d6-4f57-8647-a9abe0a13bf5 فرۆکەی ھێرشبەر] * [https://www.kurdistan24.net/so/news/3fd20e02-1347-455f-a515-37a01394a2f0 بەیاننامەی پنتاگۆن] * [https://www.kurdistan24.net/so/news/d218b531-923a-4b75-ba42-a86188b18ab3 کوردستان٢٤ وردەکاری کووشتنی قاسم سولەیمانی] == بەستەرە دەرەکییەکان == {{پۆلی کۆمنز|Assassination of Qasem Soleimani|ھێرشی ئاسمانیی ٢٠٢٠ی فڕۆکەخانەی نێونەتەوەییی بەغدا}} {{تووڵی دەروازە|ئاسیا|ئێران|شەڕ|عێراق|فڕین|ڕۆژھەڵاتی ناوین|ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|دەیەی ٢٠٠٠|دەیەی ٢٠٢٠}} [[پۆل:ڕووداوەکانی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ لە عێراق]] [[پۆل:سەرۆکایەتیی دۆناڵد ترامپ]] [[پۆل:قاسم سولەیمانی]] [[پۆل:لێدانی فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکان لە عێراق]] [[پۆل:ھێرشە ئاسمانییەکانی ٢٠٢٠]] [[پۆل:ھێرشەکان لە عێراق]] [[پۆل:ھێرشەکان لە ٢٠٢٠]] [[پۆل:دەیەی ٢٠٢٠ لە بەغداد]] qmfq19kik5rrpf4wjauw88mcrwpxslo 0 163410 1374414 1373856 2024-11-01T09:08:57Z Aza 86 1374414 wikitext text/x-wiki [[پەڕگە:Grigory Gagarin. Escarmouche de Persans et de Kurdes.jpg|وێنۆک|420x420پیکسڵ|نەبەردی واغارشاپات لە ڕەوتی شەڕی ئێران و ڕووسیەدا ڕووی دا. کورد و فارس ھێرش ئەکەنە سەر شاری واغارشاپات لە ئەرمەنستاندا.]] {{زس}} '''ڕەزم''' یان '''نەبەرد'''<ref>{{Cite book|last=Wahby|first=Taufiq|title=A Kurdish-English Dictionary|last2=Edmonds|first2=C. J.|publisher=Oxford|year=1966|isbn=|location=Great Britain|pages=}}</ref><ref>{{Cite book|last=موکریانی|first=گیو|title=فەرھەنگی کوردستان|publisher=|year=|isbn=|location=|page=٨٧٤|pages=}}</ref> بەگژیەکداچوونی دوو یا چەند ھێزی پڕچەکە لە ناو [[شەڕ]]ێکدا. ھەر شەڕێ لە چەندین ڕەزم پێک دێ کە لە کات و شوێنی دیاریکراوی خۆیاندا ڕوو ئەدەن. بە شوێنی ڕوودانی نەبەرد ئەوترێ ''[[ڕەزمگە]]'' یان ''نەبەردگا'' یان ''مەیدانی نەبەرد'' کە ئەتوانێ لەسەر عەرز بێ، یان لە دەریا بێ، یان لە عاسمانا بێ. لەم دوایییەشدا لەوانەیە لە [[ئینتەرنێت]]دا بێ. == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان|چینی چەپ=}} {{تووڵی دەروازە|شەڕ|مێژوو}} {{پۆلی کۆمنز|Battles}} 2br6a1kwzkwpz3an3uhpl47ymz4lo1z 3 164814 1374280 1309544 2024-10-31T12:25:11Z Sakura emad 42467 /* سڕینەوەی ڕەوانەکەرەکان */ بەشی نوێ 1374280 wikitext text/x-wiki == نیشانێک بۆ تۆ! == {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[پەڕگە:Barnstar of Diligence Hires.png|100px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" | '''نیشانی تێکۆشەری''' |- |style="vertical-align: middle; padding: 3px;" | بە هیوای سەرکەوتن دڵ💌 [[بەکارھێنەر:Hevar333|Hevar333]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Hevar333|لێدوان]]) ‏١٠:٠٤، ١٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ (UTC) |} == ئەرشیڤ == سڵاو بەڕێز زەمەند، سپاس بۆ بەشدارییەکانت، تکایە کاتێک هەواڵە کۆنەکان لە [[داڕێژە:لە ھەواڵەکاندا]] پاک دەکەیەوە، لە [[داڕێژە:لە ھەواڵەکاندا/ئەرشیڤ|ئێرەدا]] ئەرشیڤیان بکە. [[بەکارھێنەر:Nskoalj|Nskoalj]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Nskoalj|لێدوان]]) ‏١٧:٠١، ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC) :دەستخۆش بۆ ئاگادارکردنەوەکە. [[بەکارھێنەر:Zamand Karim| <span style="font-weight: bold; background-color: #5B7830; color: #ffffff;">زەمەنCefayî</span>]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Zamand Karim|لێدوان]]) ‏١٩:١٥، ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC) ::سپاس بۆ سەرنجدانتان، ھەر بژین. [[بەکارھێنەر:Nskoalj|Nskoalj]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Nskoalj|لێدوان]]) ‏٢٠:٢٢، ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC) == نیشانێک بۆ تۆ! == {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[پەڕگە:Peace Barnstar Hires.png|100px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" | '''نیشانی دیپلۆماسی''' |- |style="vertical-align: middle; padding: 3px;" | سپاس بۆ بەشدارییەکانت بەڕێز زەمەند؛ ھەر بژی. [[بەکارھێنەر:Nskoalj|Nskoalj]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Nskoalj|لێدوان]]) ‏٢٠:٢٤، ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC) |} :@[[بەکارھێنەر:Nskoalj|Nskoalj]]ی ئازیز زۆر سپاس، خۆشحاڵم کە توانیومە ببمە یارمەتیدەری ئەم ویکیپیدیایە. [[بەکارھێنەر:Zamand Karim| <span style="font-weight: bold; background-color: #5B7830; color: #ffffff;">زەمەنCefayî</span>]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Zamand Karim|لێدوان]]) ‏٢١:١١، ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC) == سازکردنی وتارێک == سڵاو بەڕێز زەمەند، تکایە ئەگەر توانیتان لە ھەر ئاستێکدا بێت وتاری [[:en:Red Sea crisis|قەیرانی دەریای سوور]] ساز بکە. بەھۆی شارەزاییتان ئەو داواکارییەی دەکەم. سپاس بۆ ئێوە. [[بەکارھێنەر:Nskoalj|Nskoalj]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Nskoalj|لێدوان]]) ‏٢٣:٢٦، ٢ی شوباتی ٢٠٢٤ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:Nskoalj|Nskoalj]]، ئەو وتارە لە لیستی دروستکردنی وتارەکانم بوو، و لێی بێئاگا ببووم، خستتەوە بەرچاوم، بەدڵنیاییەوە کاری لەسەر دەکەم. گەلەک سپاس. [[بەکارھێنەر:Zamand Karim| <span style="font-weight: bold; background-color: #5B7830; color: #ffffff;">زەمەنCefayî</span>]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Zamand Karim|لێدوان]]) ‏١٠:٤٣، ٣ی شوباتی ٢٠٢٤ (UTC) ::سپاس بۆ ئێوە کە ھەوڵی بەرەپێشبردنی پڕۆژەکە دەدن. ھەر بژین. [[بەکارھێنەر:Nskoalj|Nskoalj]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Nskoalj|لێدوان]]) ‏١١:٢٤، ٣ی شوباتی ٢٠٢٤ (UTC) == ٤ مافی نوێت بۆ زیاد کرا == سڵاو، بەو پێیەی بەشدارییەکی زۆر باشت ھەبووە، ھەر چوار مافی بەکارھێنەری پەسندکراو، [[ویکیپیدیا:پاسدراوی خۆگەڕ|پاسدەری خۆگەڕ]] و [[ویکیپیدیا:گەڕاندنەوە|گەڕێنەرەوە]] و [[وپ:گپبڕ|گواستنەوە بەبێ ڕەوانەکەر]]ت بۆ زیاد کرا. تکایە پەڕەی ڕێنمایییەکان بخوێنەوە تا بزانیت چۆن بەکاریان بێنیت. سپاس و بەھیوای بەردەوامی! ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏١٩:١٨، ١٦ی شوباتی ٢٠٢٤ (UTC) :زۆر سپاس کاک @[[بەکارھێنەر:Aram|Aram]]، بەهیوام شایەنی بم. [[بەکارھێنەر:Zamand Karim| <span style="font-weight: bold; background-color: #5B7830; color: #ffffff;">زەمەنCefayî</span>]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Zamand Karim|لێدوان]]) ‏٢١:٤٧، ١٦ی شوباتی ٢٠٢٤ (UTC) == نیشانێک لە تێسلاوە ! == {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[پەڕگە:Barnstar of Diligence decorated (gold-brown version).png|100px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" | '''نیشانی بەردەوامی و بەهێزیت''' |- |style="vertical-align: middle; padding: 3px;" | پێم خۆشە تا ئێستا لە ویکی بەردەوامیت، بەهیوای کاری زیاتر. <b><span style="font-family:Oswald;color:black"></span> [[User:Tessla|<span style="font-family:Oswald;color:FF003A6A">Tessla</span>]] ([[User Talk:Tessla#top|<span style="font-family:Oswald;color:black">وتووێژ</span>]])</b> ‏٠٩:٢٠، ١٤ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ (UTC) |} :@[[بەکارھێنەر:Tessla|Tessla]] زۆر سپاس! پشتگیرییەکەت بەرز دەنرخێنم، ئێوەیش بمێنن بۆم پرۆژەیە. [[بەکارھێنەر:Zamand Karim| <span style="font-weight: bold; background-color: #5B7830; color: #ffffff;">زەمەنCefayî</span>]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Zamand Karim|لێدوان]]) ‏١٧:٤٣، ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ (UTC) == گواستنەوە بەبێ جێھێشتنی ڕەوانەکەر == سڵاو کاک زەمەند زۆر ئاگاداری مافی گواستنەوە بن چەندین پەڕ ھەیە گواستنەوەتان بۆی کردووە بەبێ جێھێشتنی ڕەوانەکەر بەبێ ئەوەی بزانن گەر وا بکەن دەبێت ئەو پەڕانەش بگوازنەوە کە بەستەری پێدەدەن. بۆ زانیاری زیاتر بڕوانە [[ویکیپیدیا:کێشەی گواستنەوە]]. [[بەکارھێنەر:Sakura emad|—— 🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏٢٢:٥٤، ١٥ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:Sakura emad|Sakura emad]] ئەوەم کردوە کە ئێوە دەیڵێن، جا نازانم «بەستەرەکان بە ئێرەوە» تەواوی بەستەرەکان نیشان دەدات یان نا، وتارێکم گواستوەتەوە لە یەک تا چوار بەستەر زیاتر نەم بینیوە دەنا ئەوەی تێیدا بووبێت چاکم کردوە. [[بەکارھێنەر:Zamand Karim| <span style="font-weight: bold; background-color: #5B7830; color: #ffffff;">زەمەنCefayî</span>]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Zamand Karim|لێدوان]]) ‏٢٠:٤٩، ١٧ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) == سڕینەوەی ڕەوانەکەرەکان == کۆمەڵێک ڕەوانەکەرت بۆ سڕینەوەی خێرا پاڵاوتبوو نەمسڕینەوە چونکە سڕینەوەیان بە قازانجی وییکیپیدیا نەبوون سپاس. [[بەکارھێنەر:Sakura emad|—— 🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏١٢:٢٥، ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) snmy044nmoadyoequ26bzpzeenmqzng 1374286 1374280 2024-10-31T12:31:21Z Sakura emad 42467 /* سڕینەوەی ڕەوانەکەرەکان */ وەڵامدانەوە 1374286 wikitext text/x-wiki == نیشانێک بۆ تۆ! == {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[پەڕگە:Barnstar of Diligence Hires.png|100px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" | '''نیشانی تێکۆشەری''' |- |style="vertical-align: middle; padding: 3px;" | بە هیوای سەرکەوتن دڵ💌 [[بەکارھێنەر:Hevar333|Hevar333]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Hevar333|لێدوان]]) ‏١٠:٠٤، ١٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ (UTC) |} == ئەرشیڤ == سڵاو بەڕێز زەمەند، سپاس بۆ بەشدارییەکانت، تکایە کاتێک هەواڵە کۆنەکان لە [[داڕێژە:لە ھەواڵەکاندا]] پاک دەکەیەوە، لە [[داڕێژە:لە ھەواڵەکاندا/ئەرشیڤ|ئێرەدا]] ئەرشیڤیان بکە. [[بەکارھێنەر:Nskoalj|Nskoalj]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Nskoalj|لێدوان]]) ‏١٧:٠١، ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC) :دەستخۆش بۆ ئاگادارکردنەوەکە. [[بەکارھێنەر:Zamand Karim| <span style="font-weight: bold; background-color: #5B7830; color: #ffffff;">زەمەنCefayî</span>]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Zamand Karim|لێدوان]]) ‏١٩:١٥، ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC) ::سپاس بۆ سەرنجدانتان، ھەر بژین. [[بەکارھێنەر:Nskoalj|Nskoalj]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Nskoalj|لێدوان]]) ‏٢٠:٢٢، ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC) == نیشانێک بۆ تۆ! == {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[پەڕگە:Peace Barnstar Hires.png|100px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" | '''نیشانی دیپلۆماسی''' |- |style="vertical-align: middle; padding: 3px;" | سپاس بۆ بەشدارییەکانت بەڕێز زەمەند؛ ھەر بژی. [[بەکارھێنەر:Nskoalj|Nskoalj]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Nskoalj|لێدوان]]) ‏٢٠:٢٤، ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC) |} :@[[بەکارھێنەر:Nskoalj|Nskoalj]]ی ئازیز زۆر سپاس، خۆشحاڵم کە توانیومە ببمە یارمەتیدەری ئەم ویکیپیدیایە. [[بەکارھێنەر:Zamand Karim| <span style="font-weight: bold; background-color: #5B7830; color: #ffffff;">زەمەنCefayî</span>]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Zamand Karim|لێدوان]]) ‏٢١:١١، ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC) == سازکردنی وتارێک == سڵاو بەڕێز زەمەند، تکایە ئەگەر توانیتان لە ھەر ئاستێکدا بێت وتاری [[:en:Red Sea crisis|قەیرانی دەریای سوور]] ساز بکە. بەھۆی شارەزاییتان ئەو داواکارییەی دەکەم. سپاس بۆ ئێوە. [[بەکارھێنەر:Nskoalj|Nskoalj]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Nskoalj|لێدوان]]) ‏٢٣:٢٦، ٢ی شوباتی ٢٠٢٤ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:Nskoalj|Nskoalj]]، ئەو وتارە لە لیستی دروستکردنی وتارەکانم بوو، و لێی بێئاگا ببووم، خستتەوە بەرچاوم، بەدڵنیاییەوە کاری لەسەر دەکەم. گەلەک سپاس. [[بەکارھێنەر:Zamand Karim| <span style="font-weight: bold; background-color: #5B7830; color: #ffffff;">زەمەنCefayî</span>]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Zamand Karim|لێدوان]]) ‏١٠:٤٣، ٣ی شوباتی ٢٠٢٤ (UTC) ::سپاس بۆ ئێوە کە ھەوڵی بەرەپێشبردنی پڕۆژەکە دەدن. ھەر بژین. [[بەکارھێنەر:Nskoalj|Nskoalj]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Nskoalj|لێدوان]]) ‏١١:٢٤، ٣ی شوباتی ٢٠٢٤ (UTC) == ٤ مافی نوێت بۆ زیاد کرا == سڵاو، بەو پێیەی بەشدارییەکی زۆر باشت ھەبووە، ھەر چوار مافی بەکارھێنەری پەسندکراو، [[ویکیپیدیا:پاسدراوی خۆگەڕ|پاسدەری خۆگەڕ]] و [[ویکیپیدیا:گەڕاندنەوە|گەڕێنەرەوە]] و [[وپ:گپبڕ|گواستنەوە بەبێ ڕەوانەکەر]]ت بۆ زیاد کرا. تکایە پەڕەی ڕێنمایییەکان بخوێنەوە تا بزانیت چۆن بەکاریان بێنیت. سپاس و بەھیوای بەردەوامی! ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏١٩:١٨، ١٦ی شوباتی ٢٠٢٤ (UTC) :زۆر سپاس کاک @[[بەکارھێنەر:Aram|Aram]]، بەهیوام شایەنی بم. [[بەکارھێنەر:Zamand Karim| <span style="font-weight: bold; background-color: #5B7830; color: #ffffff;">زەمەنCefayî</span>]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Zamand Karim|لێدوان]]) ‏٢١:٤٧، ١٦ی شوباتی ٢٠٢٤ (UTC) == نیشانێک لە تێسلاوە ! == {| style="background-color: #fdffe7; border: 1px solid #fceb92;" |rowspan="2" style="vertical-align: middle; padding: 5px;" | [[پەڕگە:Barnstar of Diligence decorated (gold-brown version).png|100px]] |style="font-size: x-large; padding: 3px 3px 0 3px; height: 1.5em;" | '''نیشانی بەردەوامی و بەهێزیت''' |- |style="vertical-align: middle; padding: 3px;" | پێم خۆشە تا ئێستا لە ویکی بەردەوامیت، بەهیوای کاری زیاتر. <b><span style="font-family:Oswald;color:black"></span> [[User:Tessla|<span style="font-family:Oswald;color:FF003A6A">Tessla</span>]] ([[User Talk:Tessla#top|<span style="font-family:Oswald;color:black">وتووێژ</span>]])</b> ‏٠٩:٢٠، ١٤ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ (UTC) |} :@[[بەکارھێنەر:Tessla|Tessla]] زۆر سپاس! پشتگیرییەکەت بەرز دەنرخێنم، ئێوەیش بمێنن بۆم پرۆژەیە. [[بەکارھێنەر:Zamand Karim| <span style="font-weight: bold; background-color: #5B7830; color: #ffffff;">زەمەنCefayî</span>]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Zamand Karim|لێدوان]]) ‏١٧:٤٣، ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ (UTC) == گواستنەوە بەبێ جێھێشتنی ڕەوانەکەر == سڵاو کاک زەمەند زۆر ئاگاداری مافی گواستنەوە بن چەندین پەڕ ھەیە گواستنەوەتان بۆی کردووە بەبێ جێھێشتنی ڕەوانەکەر بەبێ ئەوەی بزانن گەر وا بکەن دەبێت ئەو پەڕانەش بگوازنەوە کە بەستەری پێدەدەن. بۆ زانیاری زیاتر بڕوانە [[ویکیپیدیا:کێشەی گواستنەوە]]. [[بەکارھێنەر:Sakura emad|—— 🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏٢٢:٥٤، ١٥ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:Sakura emad|Sakura emad]] ئەوەم کردوە کە ئێوە دەیڵێن، جا نازانم «بەستەرەکان بە ئێرەوە» تەواوی بەستەرەکان نیشان دەدات یان نا، وتارێکم گواستوەتەوە لە یەک تا چوار بەستەر زیاتر نەم بینیوە دەنا ئەوەی تێیدا بووبێت چاکم کردوە. [[بەکارھێنەر:Zamand Karim| <span style="font-weight: bold; background-color: #5B7830; color: #ffffff;">زەمەنCefayî</span>]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Zamand Karim|لێدوان]]) ‏٢٠:٤٩، ١٧ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) == سڕینەوەی ڕەوانەکەرەکان == کۆمەڵێک ڕەوانەکەرت بۆ سڕینەوەی خێرا پاڵاوتبوو نەمسڕینەوە چونکە سڕینەوەیان بە قازانجی وییکیپیدیا نەبوون سپاس. [[بەکارھێنەر:Sakura emad|—— 🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏١٢:٢٥، ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) :بەڵام خاڵێکی گرنگت ئەوە بوو ڕاستکردنەوەت بۆ ناوی ئیمپراتۆڕیەتی جین کردبوو دەست خۆش، چونکە جین (金朝) جیاوازە لەگەڵ چین (秦朝). [[بەکارھێنەر:Sakura emad|—— 🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏١٢:٣١، ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) kglo3jxync6uizgtkvfn9452nxwkf52 0 170724 1374428 1367901 2024-11-01T10:42:26Z TheSaoirseMMA 65787 چاککردنی ھەڵەی نووسین 1374428 wikitext text/x-wiki {{Infobox martial artist|name=کۆنگەر مکگرێگەر|am_kowin=1|mma_decwin=2|mma_koloss=|mma_subloss=4|mma_decloss=|mma_draw=|mma_nc=|am_win=1|am_loss=0|mma_kowin=19|url=|sherdog=29688|box_win=0|box_kowin=|box_loss=1|box_koloss=1|box_draw=|mma_subwin=1|years_active=۲۰۰٨–تا ئێستا|image=Conor McGregor 2018.jpg|height_in=9|image_size=|caption=مکگرێگەر لە ساڵی ٢٠١٨ـدا|birth_name=کۆنتەر ئانتۆنی مکگرێگەر|birth_date={{Birth date and age|df=yes|1988|07|14}}|birth_place=[[دوبلین]]، ئێرلەندا|nickname=دڕندە|height_ft=5|height_footnote=<ref name=height1>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://www.cbssports.com/mma/news/ufc-246-fight-preview-conor-mcgregor-vs-cowboy-cerrone-tale-of-the-tape-whats-at-stake/ |سەردێڕ=UFC 246 fight preview -- Conor McGregor vs. Cowboy Cerrone: Tale of the tape, what's at stake |دوایین=Campbell |یەکەم=Brian |ڕێکەوت=١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠|وێبگە=CBS Sports |بڵاوکەرەوە=ViacomCBS Inc. |ڕێکەوتی سەردان=١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠|وتەگێڕانەوە=... &nbsp;Height 5-foot-9&nbsp;...}}</ref><ref name=height2>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://www.independent.co.uk/sport/general/boxing/mayweather-mcgregor/floyd-mayweather-vs-conor-mcgregor-tale-tape-stats-compared-weight-height-range-record-a7914506.html |سەردێڕ=Floyd Mayweather vs Conor McGregor tale of the tape: Their stats compared ahead of the super-fight |نووسەر=<!--Not stated--> |ڕێکەوت=٢٧ی ئابی ٢٠٢٠|وێبگە=The Independent |بڵاوکەرەوە=Independent Digital News & Media Limited |ڕێکەوتی سەردان=١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠|وتەگێڕانەوە=... &nbsp;Height 5ft 9in&nbsp;...}}</ref>|trainer=جۆن کاڤانا|weight=77 کیلۆگرام|weight_class=[[پشتێنەی فێزەروەیت]] (۲۰۰٨–۲۰۱٥){{ھن}}[[پشتێنەی لایت وەیت]] (۲۰۰٨–۲۰۱۲, ۲۰۱٦–۲۰۱٨){{ھن}}[[پشتێنەی وێڵتەروەیت]] (۲۰۱٦, ۲۰۲۰)|reach=74 in<ref name=ufcprofile>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=https://www.ufc.com/athlete/conor-mcgregor |سەردێڕ=Conor McGregor |بڵاوکەرەوە=UFC – Ultimate Fighting Championship |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20160825234937/http://www.ufc.com/fighter/Conor-McGregor |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٥ی ئابی ٢٠١٦}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://www.fightmetric.com/fighter-details/f4c49976c75c5ab2 |سەردێڕ=Conor McGregor |وێبگە=FightMetric}}</ref>|style=بۆکسینگ|stance=|rank=پشتێنی قاوەیی لە [[جی جووتسوی بەڕازیلی]]<ref>{{cite news|url=http://www.bjjee.com/videos/conor-mcgregor-promoted-to-bjj-brown-belt-after-ko-win-over-poirier|title=Conor McGregor Promoted To BJJ Brown Belt After KO Win Over Poirier |publisher=BJJ Eastern Europe |first=Gile |last=Huni |date=28 September 2014}}</ref> <small>لەژێر سەرپەرشتی [[جۆن کاڤانا]]</small><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://www.sportsjoe.ie/mma/conor-mcgregors-bjj-defended-by-long-time-black-belts-eddie-bravo-and-joe-rogan/68873 |سەردێڕ=WATCH: Conor McGregor's BJJ defended by third degree black belt Eddie Bravo |وێبگە=SportsJOE.ie |یەکەم=Darragh |دوایین=Murphy |ڕێکەوتی سەردان=٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٥ی تشرینی دووەمی ٢٠١٦ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20161115050432/http://www.sportsjoe.ie/mma/conor-mcgregors-bjj-defended-by-long-time-black-belts-eddie-bravo-and-joe-rogan/68873 |ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref>|team=[[ئێس جی بی ئایرلەند]]|box_nc=}}'''کانەر ئانتۆنی مکگرێگەر''' (لەدایکبووی ١٤ی تەممووزی ١٩٨٨)<ref>{{cite news|title=The most surprising stories behind Conor McGregor's incredible success|url=https://www.irishcentral.com/culture/entertainment/9-surprising-stories-behind-conor-mcgregor-s-incredible-success|website=IrishCentral|date=13 December 2016|accessdate=3 September 2017}}</ref> یاریزانێکی پیشەگەری ھونەرە جەنگییەکان و بۆکسینگە. ئەو پاڵەوانی پێشووی ھەریەک لە پشتوێنیەکانی ئاستی «فێزەروەیت» و «ڵایتوەیت»ـە لە [[یو ئێف سی]].<ref name="auto">{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Rondina|یەکەم=Steven|ڕێکەوت=٨ی نیسانی ٢٠١٨|سەردێڕ=Conor McGregor Officially Stripped of UFC Title Following UFC 223|ناونیشان=https://bleacherreport.com/articles/2768998-conor-mcgregor-officially-stripped-of-ufc-title-following-ufc-223|ڕێکەوتی سەردان=٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨|وێبگە=Bleacher Report}}</ref> کانەر لەئێستادا لە ڕانکەکانی UFCـیدا نییە چونکە بۆ ماوەی زیاتر لە 3 ساڵە هیچ شەڕێکی ئەنجام نەداوە بەهۆی قورسی پێکانی قاچی وە بڕیارە ساڵی 2025 بگەڕێتەوە بۆ شەڕکردن، بۆیە تا ئەو کاتە ناتوانرێت ڕانکێکی تایبەتی لە ڕیزبەندییەکە بۆ دابنرێت.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=٢٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠|سەردێڕ=Rankings {{!}} UFC|ناونیشان=https://www.ufc.com/rankings|ڕێکەوتی سەردان=١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠|وێبگە=www.ufc.com}}</ref> لە ساڵی ٢٠١٥دا، لە میانەی مەڕاسیمی UFC 194 بۆ پشتوێنی ئاڵتوونی ئاستی «فێزەروەیت» توانی تەنها بە 13 چرکە [[جۆسێ ئاڵدۆ]] ببەزێنێت کە بووە خێراترین بردنەوەی پشتوێنی ئاڵتوونی لە مێژووی UFCیدا. دواتریش کە ئێدی ئالڤارێزی بەزاند لە UFC 205، مکگرێگەر بووە یەکەمین شەڕکەری مێژووی UFC کە پشتوێنی ئاڵتوونی لە دوو ئاستی جیاوازدا لە هەمان کاتدا هەبێت .<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Thomas|یەکەم=Luke|ڕێکەوت=١٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٦|سەردێڕ=Chat Wrap: UFC 205, McGregor, title shots & more|ناونیشان=http://www.mmafighting.com/2016/11/16/13646242/live-chat-ufc-205-results-conor-mcgregors-future-ufc-fight-nights|بڵاوکەرەوە=MMA Fighting}}</ref> لە یەکەمین یاری خۆیدا لە بۆکسینگ، کۆنەر شکستی ھێنا بەرامبەر [[فلۆید مەیوێزەر|فلۆید مەیوێزەر جونیەر]].<ref name=":1">{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Emons|یەکەم=Michael|ڕێکەوت=٢٦ی ئابی ٢٠١٧|سەردێڕ=Mayweather beats McGregor: as it happened|ناونیشان=https://www.bbc.com/sport/live/boxing/40874881|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئابی ٢٠١٧|وێبگە=BBC Sport}}</ref> یارییەکانی کۆنەر بەوە ناسراون کە زۆرترین بیەریان ھەیە. یارییەکەی بەرامبەر [[حەبیب نۆرماگومیدۆڤ|حەبیب نورماگمێدۆڤ]] بای ٢٫٤ ملیۆن فرۆشی بینەری ھەبووە، لەوکاتەی یارییەکەی بەرامبەر مەیوێزەر ٤٫٣ ملیۆن فرۆشی ھەبوو، کە دەکاتە دووەمین پڕفرۆشترین یاری لەسەر ئاستی کیشوەری [[ئەمریکای باکوور|ئەمەریکای باکوور]].<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Christ|یەکەم=Scott|ڕێکەوت=١٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٧|سەردێڕ=Mayweather v McGregor: Final pay-per-view numbers are official|ناونیشان=https://www.badlefthook.com/2017/12/14/16779010/mayweather-v-mcgregor-final-pay-per-view-numbers-are-official|ڕێکەوتی سەردان=٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨|بڵاوکەرەوە=Bad Left Hook}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان|٢}} {{تووڵی دەروازە|ژیاننامە|وەرزش}} {{پۆلی کۆمنز|Conor McGregor}} [[پۆل:زیندووان]] [[پۆل:لەدایکبووانی ١٩٨٨]] [[پۆل:شەڕکەرانی یوو ئێف سی]] [[پۆل:ھونەرمەندانی جەنگی تێکەڵ بە کێشی سووک]] [[پۆل:ھونەرمەندانی جەنگی تێکەڵ بە سوود وەرگرتن لە بۆکسینگ]] 7kaaud6e7vdatpg1p23fsom7gafq2qv 0 179821 1374314 1373574 2024-10-31T15:17:53Z Sakura emad 42467 پێداچوونەوەی 939079ی گەڕاندەوە بۆ پێداچوونەوەی [[Special:Contributions/Xqbot|Xqbot]] ([[en:User:BrandonXLF/Restorer|گەڕاندنەوە]]) 1374314 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[ئیمپڕاتۆرییەتی چین (١١١٥–١٢٣٤)]] qveyzs3996j322owxiqdpattxz4fvpm 1374401 1374314 2024-11-01T07:53:47Z EmausBot 1914 چاکسازیی دووجار-ڕەوانەکردنەوە بۆ [[ئیمپراتۆریەتیی جین (١١١٥–١٢٣٤)]] 1374401 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[ئیمپراتۆریەتیی جین (١١١٥–١٢٣٤)]] 5utsu8kux6pfbmsttke6mqt2u5bnu67 4 195080 1374378 1373198 2024-11-01T00:03:20Z CdRBot 8950 Updated by Bot *** لەگەڵ دەقەکەیدا جێگۆڕ کرا *** 1374378 wikitext text/x-wiki <center> <big>'''ژمارەی پەڕەکان بەپێی بۆشایی ناو'''</big> <big>نوێکراوەتەوە لەلایەن '''[[User:CdRBot|CdRBot]]''' ''‏٠٠:٠٣، ١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC)''</big> </center> '''ڕیزبەندی ویکیپیدیای کوردی: {{formatnum:{{Wikipedia rank by size|ckb}}}}''' {| class="wikitable" |+ ژمارەی پەڕەکان بەپێی بۆشایی ناو |- ! زنجیرە !! بۆشایی ناو !! کۆی گشتی !! پەڕەی ڕەوانەکەر !! پەڕەی ناڕەوانەکەر |- | 0 || {{ns:0}} || ١٢٤٩٣٣ || ٥١٨٦٠ || ٧٣٠٧٣ |- | 1 || {{ns:1}} || ١٩٦٠٢ || ٢٢٧٥ || ١٧٣٢٧ |- | 2 || {{ns:2}} || ٣٦٣٨ || ٢٢٠ || ٣٤١٨ |- | 3 || {{ns:3}} || ١٦٩٥٢ || ١٩٥ || ١٦٧٥٧ |- | 4 || {{ns:4}} || ١٩٨٢ || ٦٢٦ || ١٣٥٦ |- | 5 || {{ns:5}} || ١٨٤ || ٣٤ || ١٥٠ |- | 6 || {{ns:6}} || ٢٩٤٧ || ٢٢ || ٢٩٢٥ |- | 7 || {{ns:7}} || ٥٥ || ٠ || ٥٥ |- | 8 || {{ns:8}} || ٦٥١ || ٩ || ٦٤٢ |- | 9 || {{ns:9}} || ٤٥ || ٠ || ٤٥ |- | 10 || {{ns:10}} || ١٥٩٩٣ || ٣٧٥٣ || ١٢٢٤٠ |- | 11 || {{ns:11}} || ٤٠٩ || ٥١ || ٣٥٨ |- | 12 || {{ns:12}} || ٤٩ || ١٨ || ٣١ |- | 13 || {{ns:13}} || ١١ || ٢ || ٩ |- | 14 || {{ns:14}} || ٤٤٤٨٤ || ٢٠٣٣ || ٤٢٤٥١ |- | 15 || {{ns:15}} || ٤٢٣ || ٧٥ || ٣٤٨ |- | 100 || {{ns:100}} || ٥١٠٧ || ١٥٣ || ٤٩٥٤ |- | 101 || {{ns:101}} || ٨٦ || ٦ || ٨٠ |- | 102 || {{ns:102}} || ٦٧ || ١٣ || ٥٤ |- | 103 || {{ns:103}} || ٢٦ || ٥ || ٢١ |- | 118 || {{ns:118}} || ٥ || ٤ || ١ |- | 710 || {{ns:710}} || ٢ || ٠ || ٢ |- | 828 || {{ns:828}} || ١٠٦١ || ٥ || ١٠٥٦ |- | 829 || {{ns:829}} || ٣٠ || ٠ || ٣٠ |} [[پۆل:ڕاپۆرتی بنکەدراوەی ویکیپیدیا]] 2orddortwqt4lg9955bcmw7hr5ec13e 0 208787 1374409 1367247 2024-11-01T09:00:04Z Aza 86 Aza پەڕەی [[ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین]]ی گواستەوە بۆ [[ڕێکخراوەی ڕزگارکردنی فەلەستین]]: ڕزگارکردن = liberation، ڕزگاریخواز = liberalist 1367247 wikitext text/x-wiki {{Infobox political party |name=ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین |native_name={{lang|ar|منظمة التحرير الفلسطينية}} |Logo=[[پەڕگە:Plo emblem.png]] |abbreviation=PLO |leader1_title=[[سەرۆکی ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین|سەرۆک]] |leader1_name=[[مەحموود عەباس]] |founded=٢٨ی ئایاری ١٩٦٤<ref>[https://www.nytimes.com/1964/05/29/archives/arabs-create-organization-for-recovery-of-palestine.html Arabs Create Organization For Recovery of Palestine] ''[[The New York Times]]''; 29 May 1964; "JERUSALEM, (Jordanian Sector) 28 May (Reuters) -The creation of Palestine liberation organization was announced today..."</ref> |headquarters={{Nowrap|[[ئەلبیرە]]، لێواری ڕۆژئاوا<ref name="PLOhead1">{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-palestinians-ramallah/in-west-bank-ramallah-looks-ever-more-like-capital-idUSTRE6AT1VF20101130|title=In West Bank, Ramallah looks ever more like capital|date=30 November 2010|newspaper=Reuters|last1=Sawafta|first1=Ali}}</ref><ref name="PLOhead2">{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://www.jpost.com/MiddleEast/Article.aspx?id=196522|سەردێڕ=Abbas: Referendum law is 'obstacle to peace' – Middle East – Jerusalem Post|وێبگە=Jpost.com|ڕێکەوت=٢٤ی تشرینی دووەمی ٢٠١٠|ڕێکەوتی سەردان=٨ی ئازاری ٢٠١٧}}</ref>}} |membership= |ideology= ناسیۆنالیزمی فەلەستینی |anthem=[[Fida'i]]<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|نووسەر=National Anthems|ناونیشان=http://www.nationalanthems.info/ps.htm|سەردێڕ=Palestine}}</ref> |seats1_title= ئەنجومەنی یاسادانانی فەلەستین |seats1={{Composition bar|50|132|hex=Gray}} |website= |country=فەلەستین |country_dab1 = سیاسەتی دەسەڵاتی نیشتمانی فەلەستینی |parties_dab1 = پێڕستی پارتە سیاسییەکانی دەوڵەتی فەلەستین |elections_dab1 = ھەڵبژاردن لە فەلەستین }} '''ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین''' ({{بە عەرەبی|مُنَظَّمَة التحریر الفلَسطینیة}}) کۆنفیدراسیۆنێکی پارتە [[فەلەستین]]ییەکانە کە لە ساڵی ١٩٦٤ دامەزراوە و وەک نوێنەرێکی فەرمیی گەلی فەلەستین لە زۆربەی وڵاتانی جیھان ناسراوە. ئەم ڕێکخراوەیە لە ساڵی ١٩٧٤ەوە ئەندامی [[نەتەوە یەکگرتووەکان]]ە. ڕێکخراوەکە و حکوومەتی [[ئیسرائیل]] لە ساڵی ١٩٩٣ پێکەوە یەکتریان بە فەرمی ناساند.<ref name="al -Madfai">[[Madiha Rashid Al-Madfai]], ''Jordan, the United States and the Middle East Peace Process, 1974–1991'', Cambridge Middle East Library, Cambridge University Press (1993). {{ISBN|0-521-41523-3}}. p. 21:"On 28 October 1974, the seventh Arab summit conference held in Rabat designated the PLO as the sole legitimate representative of the Palestinian people and reaffirmed their right to establish an independent state of urgency."</ref><ref name=Geldenhuysp155>{{Cite book|title=Isolated states: a comparative analysis|page=[https://archive.org/details/isolatedstatesco0000geld/page/155 155]|first1=Deon|last1=Geldenhuys|publisher=Cambridge University Press|year=1990|isbn=0-521-40268-9|url=https://archive.org/details/isolatedstatesco0000geld|url-access=registration|quote= The organisation has also been recognized as the sole legitimate representative of the Palestinian people by well over 100 states…}}</ref> == مێژوو == [[پەڕگە:FatehMilitia.jpg|250px|وێنۆک|سەربازانی ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین (PLO) لە رێپێوانێکدا لە کاتی [[شەڕی ناوخۆی لوبنان]] لە [[بەیروت]]، [[١ی کانوونی دووەم]] [[١٩٧٩]]]] ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین لە مانگی پێنجی ساڵی ١٩٦٤ لە [[ئۆرشەلیم]] لە لایەن [[ئەنجوومەنی نیشتمانیی فەلەستینی]] دامەزرا، دوای ڕێکەوتنێکی بنەڕەتی لە نێوان وڵاتانی عەرەبی لە لوتکەی [[کۆمکاری عەرەبی]] ساڵێک پێش لەوە. ئەنجومەنی نیشتمانیی فەلەستینی دەستەی یاسادانانی ڕێکخراوەکەیە کە ھەر دوو ساڵ جارێک کۆدەبێتەوە و لیژنە جێبەجێکارەکەی ١٨ ئەندامی خۆی دیاری دەکات. [[مەحموود عەباس]] سەرۆکی لیژنەی جێبەجێکاری ڕێکخراوەکەیە لەدوای کۆچی دوایی [[یاسر عەرەفات]] لەساڵی ٢٠٠٤. لە ساڵی ١٩٧٤دا [[کۆمکاری عەرەبی]] ئەم ڕێکخراوەی بە تاکە جەستە شەرعییەک زانی کە نوێنەرایەتی گەلی فەلەستینی بکات و ئەندامێتییەکەی قبوڵ کرد، لە تشرینی دووەمی ھەمان ساڵدا، ئەم ڕێکخراوە وەک ئەندامێکی چاودێریی نەتەوە یەکگرتووەکان پەسندکرا. لە کانوونی دووەمی ١٩٧٦، [[ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان]] ڕێگەی بە نوێنەری ئەم ڕێکخراوەی دا کە بەشداری لە کۆبوونەوەکانی ئەنجومەنی ئاسایش بکات بەبێ ئەوەی مافی دەنگدانی ھەبێت، مافێک کە عادەتەن تەنھا بۆ ئەندامانی نەتەوە یەکگرتووەکان پارێزراوە. لە ساڵی ١٩٩٣دا گۆڕانکارییەکی گرنگ لە سیاسەتی ستراتیژی و پەیوەندییەکانی ڕێکخراوەکە لەگەڵ [[ئیسرائیل]]دا ڕوویدا. یاسر عەرەفات لەنامەیەکی فەرمیدا بۆ [[ئیسحاق ڕابین]] ئیسرائیلی بە فەرمیی ناسی و سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل ڕابینیش لەوەڵامدا ئەم ڕێکخراوەی وەک نوێنەری گەلی فەلەستینی بە فەرمیی ناسی. ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین پەیوەندیی فەرمیی دیپلۆماسی لەگەڵ زۆرێک لە وڵاتانی جیھان ھەیە و باڵیۆزخانەکان و نوێنەرایەتییەکانی بە گشتی بە ناوی فەڵەستین ناسراون. دوای ڕاگەیاندنی سەربەخۆیی فەلەستین لەساڵی ١٩٨٨ نوێنەرایەتییەکەی لە نەتەوە یەکگرتووەکان ناوی خۆی لەرێکخراوی ئازادی فەلەستینەوە گۆڕی بۆ «فەلەستین»، وە لەساڵی ١٩٩٨دا بەبێ مافی دەنگدان مافی بەشداریکردنی لە [[کۆڕی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان]] بە دەس ھێنا. لە ساڵی ٢٠١٢دا، ئەنجومەنی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان پێگەی فەلەستینی گۆڕی لە «دەستەی چاودێرێکی نائەندام» بۆ ئەندامی دەوڵەتی چاودێر لە بڕیارنامەی ٦٧/١٩، بە ١٣٨دەنگی رازی و ٩ دەنگی نارازی (٤١ حکومەت کە لە کۆبوونەوەکەدا ئامادە نەبون). ئەم بڕیارە لەلایەن زۆرێک لە کارناسان وەک ناساندنی [[دی فاکتۆ]]ی فەڵەستین وەک وڵاتێکی سەربەخۆ لە لایەن نەتەوە یەکگرتووەکانەوە لێکدرایەوە.<ref>United Nations General Assembly Resolution 3210. "Invites the Palestine Liberation Organization, the representative of the Palestinian people, to participate in the deliberations of the General Assembly on the question of Palestine in plenary meetings."</ref><ref>United Nations General Assembly Resolution 3236. "Having heard the statement of the Palestine Liberation Organization, the representative of the Palestinian people, …"</ref><ref>United Nations General Assembly Resolution 3237</ref> == داخرانی ئۆفیسی ڕێکخراوی ڕزگاریی فەلەستین لە ئەمریکا == دوای دژایەتیی ئەم ڕێکخراوەیە بۆ [[ڕێکەوتنی سەدە]]، ئیدارەی [[دۆناڵد ترامپ]] فەرمانی دا نووسینگەی نوێنەرایەتیەکەی لە [[واشینگتن دی سی|واشینگتن]] داخرێت ئەویش بە ئامانجی فشارخستنە سەر فەڵەستینییەکان. دوای داخستنی نووسینگەی نوێنەرایەتییەکەی ئەم ڕێکخراوەیە لە واشینگتن، [[کۆمکاری عەرەبی]] بەیاننامەیەکی بڵاوکردەوە و ئیدانەی کرد و بە یەکێک لە سیاسەتەکانی دژە فەلەستینی ئەمریکا ناوزەد کرد. == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|فەلەستین|مێژوو|سیاسەت|زانستی سیاسەت}} {{پۆلی کۆمنز|Palestine Liberation Organization}} [[پۆل:ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین]] [[پۆل:دامەزرانەکانی دەیەی ١٩٦٠ لە میسر]] [[پۆل:فەلەستینی تیرۆریزم]] [[پۆل:بزووتنەوە ڕزگارییە نەتەوەییەکان]] [[پۆل:شەڕی ناوخۆی لوبنان]] [[پۆل:پۆلەکانی شەڕی ناوخۆی لوبنان]] [[پۆل:ڕێکخراوەکان دامەزرانی ١٩٦٤]] [[پۆل:ڕێکخراوەکانی ڕامەڵا]] [[پۆل:سیاسەت لە فەلەستین]] [[پۆل:دەوڵەتانی ئەندامی ڕێکخراوەی ھاوکاریی ئیسلامی]] [[پۆل:کێشەی عەرەبەکان و ئیسرائیل]] [[پۆل:ناسیۆنالیزم]] [[پۆل:ناسیۆنالیزمی فەلەستینی]] [[پۆل:چاودێرانی ئەنجومەنی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان]] 2nfwlaao7y7hw5r7gpe33egmpchcs6q 1374413 1374409 2024-11-01T09:00:34Z Aza 86 1374413 wikitext text/x-wiki {{Infobox political party |name=ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین |native_name={{lang|ar|منظمة التحرير الفلسطينية}} |Logo=[[پەڕگە:Plo emblem.png]] |abbreviation=PLO |leader1_title=[[سەرۆکی ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین|سەرۆک]] |leader1_name=[[مەحموود عەباس]] |founded=٢٨ی ئایاری ١٩٦٤<ref>[https://www.nytimes.com/1964/05/29/archives/arabs-create-organization-for-recovery-of-palestine.html Arabs Create Organization For Recovery of Palestine] ''[[The New York Times]]''; 29 May 1964; "JERUSALEM, (Jordanian Sector) 28 May (Reuters) -The creation of Palestine liberation organization was announced today..."</ref> |headquarters={{Nowrap|[[ئەلبیرە]]، لێواری ڕۆژئاوا<ref name="PLOhead1">{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-palestinians-ramallah/in-west-bank-ramallah-looks-ever-more-like-capital-idUSTRE6AT1VF20101130|title=In West Bank, Ramallah looks ever more like capital|date=30 November 2010|newspaper=Reuters|last1=Sawafta|first1=Ali}}</ref><ref name="PLOhead2">{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://www.jpost.com/MiddleEast/Article.aspx?id=196522|سەردێڕ=Abbas: Referendum law is 'obstacle to peace' – Middle East – Jerusalem Post|وێبگە=Jpost.com|ڕێکەوت=٢٤ی تشرینی دووەمی ٢٠١٠|ڕێکەوتی سەردان=٨ی ئازاری ٢٠١٧}}</ref>}} |membership= |ideology= ناسیۆنالیزمی فەلەستینی |anthem=[[Fida'i]]<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|نووسەر=National Anthems|ناونیشان=http://www.nationalanthems.info/ps.htm|سەردێڕ=Palestine}}</ref> |seats1_title= ئەنجومەنی یاسادانانی فەلەستین |seats1={{Composition bar|50|132|hex=Gray}} |website= |country=فەلەستین |country_dab1 = سیاسەتی دەسەڵاتی نیشتمانی فەلەستینی |parties_dab1 = پێڕستی پارتە سیاسییەکانی دەوڵەتی فەلەستین |elections_dab1 = ھەڵبژاردن لە فەلەستین }} '''ڕێکخراوەی ڕزگارکردنی فەلەستین''' ({{بە عەرەبی|مُنَظَّمَة التحریر الفلَسطینیة}}) کۆنفیدراسیۆنێکی پارتە [[فەلەستین]]ییەکانە کە لە ساڵی ١٩٦٤ دامەزراوە و وەک نوێنەرێکی فەرمیی گەلی فەلەستین لە زۆربەی وڵاتانی جیھان ناسراوە. ئەم ڕێکخراوەیە لە ساڵی ١٩٧٤ەوە ئەندامی [[نەتەوە یەکگرتووەکان]]ە. ڕێکخراوەکە و حکوومەتی [[ئیسرائیل]] لە ساڵی ١٩٩٣ پێکەوە یەکتریان بە فەرمی ناساند.<ref name="al -Madfai">[[Madiha Rashid Al-Madfai]], ''Jordan, the United States and the Middle East Peace Process, 1974–1991'', Cambridge Middle East Library, Cambridge University Press (1993). {{ISBN|0-521-41523-3}}. p. 21:"On 28 October 1974, the seventh Arab summit conference held in Rabat designated the PLO as the sole legitimate representative of the Palestinian people and reaffirmed their right to establish an independent state of urgency."</ref><ref name=Geldenhuysp155>{{Cite book|title=Isolated states: a comparative analysis|page=[https://archive.org/details/isolatedstatesco0000geld/page/155 155]|first1=Deon|last1=Geldenhuys|publisher=Cambridge University Press|year=1990|isbn=0-521-40268-9|url=https://archive.org/details/isolatedstatesco0000geld|url-access=registration|quote= The organisation has also been recognized as the sole legitimate representative of the Palestinian people by well over 100 states…}}</ref> == مێژوو == [[پەڕگە:FatehMilitia.jpg|250px|وێنۆک|سەربازانی ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین (PLO) لە رێپێوانێکدا لە کاتی [[شەڕی ناوخۆی لوبنان]] لە [[بەیروت]]، [[١ی کانوونی دووەم]] [[١٩٧٩]]]] ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین لە مانگی پێنجی ساڵی ١٩٦٤ لە [[ئۆرشەلیم]] لە لایەن [[ئەنجوومەنی نیشتمانیی فەلەستینی]] دامەزرا، دوای ڕێکەوتنێکی بنەڕەتی لە نێوان وڵاتانی عەرەبی لە لوتکەی [[کۆمکاری عەرەبی]] ساڵێک پێش لەوە. ئەنجومەنی نیشتمانیی فەلەستینی دەستەی یاسادانانی ڕێکخراوەکەیە کە ھەر دوو ساڵ جارێک کۆدەبێتەوە و لیژنە جێبەجێکارەکەی ١٨ ئەندامی خۆی دیاری دەکات. [[مەحموود عەباس]] سەرۆکی لیژنەی جێبەجێکاری ڕێکخراوەکەیە لەدوای کۆچی دوایی [[یاسر عەرەفات]] لەساڵی ٢٠٠٤. لە ساڵی ١٩٧٤دا [[کۆمکاری عەرەبی]] ئەم ڕێکخراوەی بە تاکە جەستە شەرعییەک زانی کە نوێنەرایەتی گەلی فەلەستینی بکات و ئەندامێتییەکەی قبوڵ کرد، لە تشرینی دووەمی ھەمان ساڵدا، ئەم ڕێکخراوە وەک ئەندامێکی چاودێریی نەتەوە یەکگرتووەکان پەسندکرا. لە کانوونی دووەمی ١٩٧٦، [[ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان]] ڕێگەی بە نوێنەری ئەم ڕێکخراوەی دا کە بەشداری لە کۆبوونەوەکانی ئەنجومەنی ئاسایش بکات بەبێ ئەوەی مافی دەنگدانی ھەبێت، مافێک کە عادەتەن تەنھا بۆ ئەندامانی نەتەوە یەکگرتووەکان پارێزراوە. لە ساڵی ١٩٩٣دا گۆڕانکارییەکی گرنگ لە سیاسەتی ستراتیژی و پەیوەندییەکانی ڕێکخراوەکە لەگەڵ [[ئیسرائیل]]دا ڕوویدا. یاسر عەرەفات لەنامەیەکی فەرمیدا بۆ [[ئیسحاق ڕابین]] ئیسرائیلی بە فەرمیی ناسی و سەرۆک وەزیرانی ئیسرائیل ڕابینیش لەوەڵامدا ئەم ڕێکخراوەی وەک نوێنەری گەلی فەلەستینی بە فەرمیی ناسی. ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین پەیوەندیی فەرمیی دیپلۆماسی لەگەڵ زۆرێک لە وڵاتانی جیھان ھەیە و باڵیۆزخانەکان و نوێنەرایەتییەکانی بە گشتی بە ناوی فەڵەستین ناسراون. دوای ڕاگەیاندنی سەربەخۆیی فەلەستین لەساڵی ١٩٨٨ نوێنەرایەتییەکەی لە نەتەوە یەکگرتووەکان ناوی خۆی لەرێکخراوی ئازادی فەلەستینەوە گۆڕی بۆ «فەلەستین»، وە لەساڵی ١٩٩٨دا بەبێ مافی دەنگدان مافی بەشداریکردنی لە [[کۆڕی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان]] بە دەس ھێنا. لە ساڵی ٢٠١٢دا، ئەنجومەنی گشتیی نەتەوە یەکگرتووەکان پێگەی فەلەستینی گۆڕی لە «دەستەی چاودێرێکی نائەندام» بۆ ئەندامی دەوڵەتی چاودێر لە بڕیارنامەی ٦٧/١٩، بە ١٣٨دەنگی رازی و ٩ دەنگی نارازی (٤١ حکومەت کە لە کۆبوونەوەکەدا ئامادە نەبون). ئەم بڕیارە لەلایەن زۆرێک لە کارناسان وەک ناساندنی [[دی فاکتۆ]]ی فەڵەستین وەک وڵاتێکی سەربەخۆ لە لایەن نەتەوە یەکگرتووەکانەوە لێکدرایەوە.<ref>United Nations General Assembly Resolution 3210. "Invites the Palestine Liberation Organization, the representative of the Palestinian people, to participate in the deliberations of the General Assembly on the question of Palestine in plenary meetings."</ref><ref>United Nations General Assembly Resolution 3236. "Having heard the statement of the Palestine Liberation Organization, the representative of the Palestinian people, …"</ref><ref>United Nations General Assembly Resolution 3237</ref> == داخرانی ئۆفیسی ڕێکخراوی ڕزگاریی فەلەستین لە ئەمریکا == دوای دژایەتیی ئەم ڕێکخراوەیە بۆ [[ڕێکەوتنی سەدە]]، ئیدارەی [[دۆناڵد ترامپ]] فەرمانی دا نووسینگەی نوێنەرایەتیەکەی لە [[واشینگتن دی سی|واشینگتن]] داخرێت ئەویش بە ئامانجی فشارخستنە سەر فەڵەستینییەکان. دوای داخستنی نووسینگەی نوێنەرایەتییەکەی ئەم ڕێکخراوەیە لە واشینگتن، [[کۆمکاری عەرەبی]] بەیاننامەیەکی بڵاوکردەوە و ئیدانەی کرد و بە یەکێک لە سیاسەتەکانی دژە فەلەستینی ئەمریکا ناوزەد کرد. == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|فەلەستین|مێژوو|سیاسەت|زانستی سیاسەت}} {{پۆلی کۆمنز|Palestine Liberation Organization}} [[پۆل:ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین]] [[پۆل:دامەزرانەکانی دەیەی ١٩٦٠ لە میسر]] [[پۆل:فەلەستینی تیرۆریزم]] [[پۆل:بزووتنەوە ڕزگارییە نەتەوەییەکان]] [[پۆل:شەڕی ناوخۆی لوبنان]] [[پۆل:پۆلەکانی شەڕی ناوخۆی لوبنان]] [[پۆل:ڕێکخراوەکان دامەزرانی ١٩٦٤]] [[پۆل:ڕێکخراوەکانی ڕامەڵا]] [[پۆل:سیاسەت لە فەلەستین]] [[پۆل:دەوڵەتانی ئەندامی ڕێکخراوەی ھاوکاریی ئیسلامی]] [[پۆل:کێشەی عەرەبەکان و ئیسرائیل]] [[پۆل:ناسیۆنالیزم]] [[پۆل:ناسیۆنالیزمی فەلەستینی]] [[پۆل:چاودێرانی ئەنجومەنی گشتی نەتەوە یەکگرتووەکان]] g3gdyr475r1bdnmpv3e4iqhkagupwum 0 220787 1374400 1372455 2024-11-01T05:54:32Z Aza 86 1374400 wikitext text/x-wiki '''کێیەتی''' یا '''ناسنامە''' یا '''پێناسە''' یا '''شوناس''' سەرجەم ئەو شتانەیە کە دەبنە نیشانەی تایبەتیی کەسێک (یا کۆمەڵێک): دانستەکانی و بیروبڕواکانی و چۆنایەتیگەلی کەسایەتی و ڕواڵەت و حاڵەت و قەڵافەتی. لە [[کۆمەڵناسی|کومەڵناسیدا]]، پێداگری لەسەر [[کێیەتیی بەکۆمەڵ|کێیەتیی بەکۆمەڵە]]، کە تێیدا کێیەتیی تاک بەتوندی بەستراوە بە ڕۆڵ و دەوری لە کۆمەڵدا. وەک [[پیتەر بورک]] دەڵێ، «کێیەتی پێمان دەبێژێ ئێمە کێین و کەسانی تریش ئاگادار دەکاتەوە کە ئێمە کێین.» دوابەدوای ئەوە، کێیەتی ھەڵسوکەوت و [[ئاکار|ئاکارمان]] ڕێبەرایەتی دەکا، بە «باوکان» نیشان دەدا کە چۆن وەک «باوک» ھەڵسوکەوت بکەن و، بە «پەرستاران» دەڵێ چۆن وەک «پەرستار» بجووڵنەوە.<ref>{{Citation|last=Burke|first=Peter|title=Identity|date=2020|url=https://www.cambridge.org/core/books/cambridge-handbook-of-social-theory/identity/98F0DBC2281B47E3B9DD374AE5F20D8B|work=The Cambridge Handbook of Social Theory: Volume 2: Contemporary Theories and Issues|volume=2|pages=63–78|editor-last=Kivisto|editor-first=Peter|place=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-16269-3|access-date=2022-11-24}}</ref> لە [[دەروونناسی|دەروونناسیدا]]، مەبەست لە کێیەتی زۆرتر کێیەتیی کەسەکانە، یانی ئەو چۆنیەتی و تایبەتییە جیاوازانە کە تاکەکەس بێوێنە و بێھاوتا دەکا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=APA Dictionary of Psychology|ناونیشان=https://dictionary.apa.org/|ڕێکەوتی سەردان=٢٤ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢|وێبگە=dictionary.apa.org|زمان=en}}</ref><ref>{{Citation|last=Cheek|first=Jonathan M.|title=Identity Orientations and Self-Interpretation|date=1989|url=https://doi.org/10.1007/978-1-4684-0634-4_21|work=Personality Psychology: Recent Trends and Emerging Directions|pages=275–285|editor-last=Buss|editor-first=David M.|place=New York, NY|publisher=Springer US|language=en|doi=10.1007/978-1-4684-0634-4_21|isbn=978-1-4684-0634-4|access-date=2022-11-24|editor2-last=Cantor|editor2-first=Nancy}}</ref> لێرە، کێیەتی بەتوندی بەستراوە بە «[[خۆوافامکردن]]» (self-concept) و «[[خۆواخەیاڵکردن]]» (self-image) و «[[خۆواڕێزلێگرتن]]» (self-esteem) و تاکایەتییەوە. <ref>{{Cite book|last=Rex|first=John|url=https://books.google.com/books?id=MMTGKddZKdAC|title=Theories of Race and Ethnic Relations|last2=Mason|first2=David|last3=Mason|first3=David S.|date=1988-06-24|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-36939-8|language=en}}</ref> کێیەتیی تاک جێگرتووە، بەڵام لە ھەمان کاتدا گرێدراوە بە تانوپۆ و ھەلومەرجەوە و، ھەر خەریکی خۆڕاھێنان و گۆڕانە. کێیەتیی ھەر کەس، سەرەڕای سروشتی وەک ئاو ڕەوانی، بە ھۆی ئەوە کە بنەڕەتی لە ھەستکردن بە «خۆ»یەکی بێناوبڕ و بەردەوامدا چەقیوە، ئەغڵەب بە چەشنی کاتەگۆرییەکی سەقامگیر و ھەمیشەحازر دەرکی پێ دەکرێ.<ref>{{Cite journal|last=Kurzwelly|first=Jonatan|date=2019-04-03|title=Being German, Paraguayan and Germanino: Exploring the Relation Between Social and Personal Identity|url=https://doi.org/10.1080/15283488.2019.1604348|journal=Identity|volume=19|issue=2|pages=144–156|doi=10.1080/15283488.2019.1604348|issn=1528-3488}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Identity (social science)}} {{تووڵی دەروازە|فەلسەفە|کۆمەڵگا|جوگرافیا|دەروونناسی}} [[پۆل:زاراوەکانی کۆمەڵناسی]] 37bhwg2jxet2khlkwgotv1x5befh6d1 0 227513 1374370 1357444 2024-10-31T22:04:57Z Tirakhar 65778 1374370 wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson|image=|birth_date={{Birth date and age|2006|3|7|df=yes}}|height=١.٨٠ مەتر|weight=۷۴ کیلۆگرەم|sport=[[کاراتێ]]|medaltemplates={{MedalSport | [[کاراتێ]]ی کچانی -۷٠ کیلۆگرەم}} {{MedalCountry | {{IRI}} }} {{MedalCompetition|پاڵەوانێتی ئاسیا}} {{medalGold|کازاخستان ۲۰۲۱|-۷٠ کیلۆگرەم}}|birth_place=ڕامهورمۆز}}'''سەید عەلی مووسەوی نور''' [[کاراتێ|کاراتەکێکی]] ئێرانییە. لە یارییەکانی [[ئاسیا]] لە [[کازاخستان]] میدالیای زێڕی لێژنەی کێشی ٧٠ی پیاوانی بەدەستهێنا <ref name="karate_results_world_games_2017">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Karate Results|ناونیشان=https://worldgames2017.sportresult.com/hide/en/-120/Pdf/GetResultbookPdf?filename=Karate.pdf|ڕەوشی ناونیشان=مردوو|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20200424114313/https://worldgames2017.sportresult.com/hide/en/-120/Pdf/GetResultbookPdf?filename=Karate.pdf|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٤ی نیسانی ٢٠٢٠|ڕێکەوتی سەردان=٢٤ی نیسانی ٢٠٢٠|وێبگە=2017 World Games}}</ref> <ref name="japan_win_two_golds_world_games_2017">{{Cite news|last=Winters|first=Max|date=26 July 2017|title=Japan win two golds as karate action concludes at Wrocław 2017|work=InsideTheGames.biz|url=https://www.insidethegames.biz/articles/1053287/japan-win-two-golds-as-karate-action-concludes-at-wroclaw-2017|access-date=1 May 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20170903140713/https://www.insidethegames.biz/articles/1053287/japan-win-two-golds-as-karate-action-concludes-at-wroclaw-2017|archive-date=3 September 2017}}</ref> <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Results of 24th world senior championships madrid spain" (PDF)|ناونیشان=https://www.wkf.net/imagenes/campeonatos/senior-resultados-24th-world-senior-championships-madrid-spain-6-11-november-2018-001.pdf|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی شوباتی ٢٠٢٣|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20210114031452/https://www.wkf.net/imagenes/campeonatos/senior-resultados-24th-world-senior-championships-madrid-spain-6-11-november-2018-001.pdf|ڕەوشی ناونیشان=مردوو}}</ref> <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=claim seven gold medals at Asian Karate Championships|ناونیشان=https://www.insidethegames.biz/articles/1067479/japan-claim-seven-gold-medals-at-asian-karate-championships}}</ref> <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=WKF CURRENT RANKING - COMPETITORS|ناونیشان=http://setopen.sportdata.org/wkfranking/ranking_main_competitor.php?ranking_country=IRI&ranking_competitor=IRI03199&hidemenu=true}}</ref> <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠١٨|سەردێڕ=Iran win five medals at Karate World Championships|ناونیشان=https://www.tehrantimes.com/news/429410/Iran-win-five-medals-at-Karate-World-Championships|ڕێکەوتی سەردان=٢٤ی حوزەیرانی ٢٠٢١|وێبگە=Tehran Times|زمان=en}}</ref> == سەرچاوەکان == <references /> = بەستەرە دەرەکییەکان = {{ئینستاگرام|alimosavi_vr}} {{تووڵی دەروازە|ژیاننامە|وەرزش|ئێران}}{{ژیاننامە-کۆلکە}} {{پۆلی کۆمنز|Seyed Ali Mousavi Noor}} [[پۆل:ئاسیا]] [[پۆل:ئێران]] [[پۆل:کاراتێ]] [[پۆل:زیندووان]] [[پۆل:٢٠٠٦]] [[پۆل:لەدایکبووانی ٢٠٠٦]] iugfrqfdxa7tgq9u4rtgme0bgwie18g 0 236399 1374394 1194395 2024-11-01T05:18:43Z Aza 86 Aza پەڕەی [[چەمکی خۆیی]]ی بە بێ بەجێھشتنی ڕەوانەکەرێک گواستەوە بۆ [[خۆوافامکردن]] 1194395 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس |وێنە = The constituent on one's self.png }} '''چەمکی خۆیی'''<ref>https://motamem.org/خود-انگاره-مفهوم-خود/</ref> یەکێکە لە چەمکە گرنگەکان لە [[دەروونناسی|دەروونناسیدا]].<ref>https://www.vajehyab.com/moein/پنداره</ref> چەمکی خۆیی ھەموو ئەو تێگەیشتن و عەقڵییەت و ھەستەیە کە مرۆڤ بەرامبەر بە خۆی ھەیەتی. ئەوەی مرۆڤ خۆی لە بوارێکدا بە توانا یان بێتوانا دەزانێت، بە ئاگا یان بێ ئاگا و لە چ پێگەیەکدا خۆی لە پێوەندی لەگەڵ کەسانی دەوروبەریدا دەزانێت، چەمکی خۆیی مرۆڤ پێکدەھێنێت. == سەرچاوەکان == * {{بیرخستنەوەی ویکیی ئینگلیزی | سەردان = ٢٢ی ئایاری ٢٠٢٣}} {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|کۆمەڵگا|مێژوو|زانست|دەروونناسی|تەندروستی}} {{پۆلی کۆمنز|Self concept}} a2mqv699p7pfwaiehgi7lq07uxl3fta 1374396 1374394 2024-11-01T05:22:03Z Aza 86 1374396 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس |وێنە = The constituent on one's self.png }} '''خۆوافامکردن''' چۆناوچۆنیی [[ھزر]] و [[باوەڕ|باوەڕەکانی]] ئینسانە لەبارەی خۆیەوە. ھەر وەڵامێ کە بە پرسیاری «من کێم؟» دەدرێتەوە، دەچێتە ژێر چەتری خۆوافامکردن. خۆوافامکردن ھەموو ئەو تێگەیشتن و عەقڵییەت و ھەستەیە کە مرۆڤ بەرامبەر بە خۆی ھەیەتی. ئەوەی کە مرۆڤ خۆی لە بوارێکدا بە توانا یان ناتوان دەزانێت، یا لە چ پێگەیەکدا خۆی لە پێوەندیی لەگەڵ کەسانی دەوروبەریدا دەبینێ، دەگەڕێتەوە بۆ خۆوافامکردنی. == سەرچاوەکان == * {{بیرخستنەوەی ویکیی ئینگلیزی | سەردان = ٢٢ی ئایاری ٢٠٢٣}} {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|کۆمەڵگا|مێژوو|زانست|دەروونناسی|تەندروستی}} {{پۆلی کۆمنز|Self concept}} 205pk7cp2hberblrmj53a1qfxhe9111 1374397 1374396 2024-11-01T05:23:40Z Aza 86 1374397 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس |وێنە = The constituent on one's self.png }} '''خۆوافامکردن''' چۆناوچۆنیی [[ھزر]] و [[باوەڕ|باوەڕەکانی]] ئینسانە لەبارەی خۆیەوە و، ھەر وەڵامێ کە بە پرسیاری «من کێم؟» بدرێتەوە، لە خۆ دەگرێ. خۆوافامکردن ھەموو ئەو تێگەیشتن و عەقڵییەت و ھەستەیە کە مرۆڤ بەرامبەر بە خۆی ھەیەتی. ئەوەی کە مرۆڤ خۆی لە بوارێکدا بە توانا یان ناتوان دەزانێت، یا لە چ پێگەیەکدا خۆی لە پێوەندیی لەگەڵ کەسانی دەوروبەریدا دەبینێ، دەگەڕێتەوە بۆ خۆوافامکردنی. == سەرچاوەکان == * {{بیرخستنەوەی ویکیی ئینگلیزی | سەردان = ٢٢ی ئایاری ٢٠٢٣}} {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|کۆمەڵگا|مێژوو|زانست|دەروونناسی|تەندروستی}} {{پۆلی کۆمنز|Self concept}} dsmyswho0yyzs3wh0g9z9d1crti80o3 1374398 1374397 2024-11-01T05:45:51Z Aza 86 1374398 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس |وێنە = The constituent on one's self.png }} '''خۆوافامکردن''' چۆناوچۆنیی [[ھزر]] و [[باوەڕ|باوەڕەکانی]] ئینسانە لەبارەی خۆیەوە. بەگشتی، ھەر وەڵامێ کە بە پرسیاری «من کێم؟» بدرێتەوە، لە خۆ دەگرێ. خۆوافامکردن ھەموو ئەو تێگەیشتن و عەقڵییەت و ھەستەیە کە مرۆڤ بەرامبەر بە خۆی ھەیەتی. ئەوەی کە مرۆڤ خۆی لە بوارێکدا بە توانا یان ناتوان دەزانێت، یا لە چ پێگەیەکدا خۆی لە پێوەندیی لەگەڵ کەسانی دەوروبەریدا دەبینێ، دەگەڕێتەوە بۆ خۆوافامکردنی. ==ئەمانەش ببینە== * [[خۆواخەیاڵکردن]] == سەرچاوەکان == * {{بیرخستنەوەی ویکیی ئینگلیزی | سەردان = ٢٢ی ئایاری ٢٠٢٣}} {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|کۆمەڵگا|مێژوو|زانست|دەروونناسی|تەندروستی}} {{پۆلی کۆمنز|Self concept}} 84qmfc06evqs2bjzv1kwhdiqsuy3ych 1374402 1374398 2024-11-01T08:12:33Z Aza 86 1374402 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس |وێنە = The constituent on one's self.png }} '''خۆوافامکردن''' بریتییە لەو جۆرەی کە مرۆڤ خۆی وا فام دەکا؛ بە زمانێکی تر، چۆناوچۆنیی [[ھزر]] و [[باوەڕ|باوەڕەکانی]] ئینسانە لەبارەی خۆیەوە. بەگشتی، لەخۆگری ھەر وەڵامێکە کە بە پرسیاری «ئەمن کێم؟» دەدرێتەوە. خۆوافامکردن ھەموو ئەو تێگەیشتن و عەقڵییەت و ھەستەیە کە مرۆڤ بەرامبەر بە خۆی ھەیەتی. ئەوەی کە مرۆڤ خۆی لە بوارێکدا بە توانا یان ناتوان دەزانێت، یا لە چ پێگەیەکدا خۆی لە پێوەندیی لەگەڵ کەسانی دەوروبەریدا دەبینێ، دەگەڕێتەوە بۆ خۆوافامکردنی. ==ئەمانەش ببینە== * [[خۆواخەیاڵکردن]] == سەرچاوەکان == * {{بیرخستنەوەی ویکیی ئینگلیزی | سەردان = ٢٢ی ئایاری ٢٠٢٣}} {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|کۆمەڵگا|مێژوو|زانست|دەروونناسی|تەندروستی}} {{پۆلی کۆمنز|Self concept}} 5bl61mfxthm8r047xik6cf91433fo3y 0 238500 1374360 1190160 2024-10-31T19:51:49Z Aza 86 Aza پەڕەی [[پەشێویی كھ‌سایھ‌تی]]ی بە بێ بەجێھشتنی ڕەوانەکەرێک گواستەوە بۆ [[ناڕێکیی كەسایەتی]] 1176703 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس}} '''ناڕێکی کەسایەتی''' یان '''تێکچوونی کەسایەتی''' پۆلێکە لە تێکچوونی دەروونی کە بە شێوازە [[ئاکار|ڕەفتار]] و پێزانینە جێگیرەکان تایبەتمەندن کە گۆڕانکاری و گونجاندنیان ئەستەمە، و ئەم نەخشە نائاساییانە لە کاتی چوارچێوە کارلێککارییە جیاوازەکاندا دەردەکەون، و لە ڕەفتاری قبوڵکراو لەناو [[چاند|کولتووری]] [[کۆمەڵگە|کۆمەڵگادا]] لادەدەن و ناگونجێن، و ھەمیشە لە گرژی و فشاردایە، <ref name="DSM-5-general personality disorder">{{Cite book|url=https://archive.org/details/diagnosticstatis0005unse|title=Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders|publisher=American Psychiatric Publishing|year=2013|isbn=978-0-89042-555-8|edition=Fifth|location=Arlington، VA|pages=[https://archive.org/details/diagnosticstatis0005unse/page/646 646]–649|archive-url=https://web.archive.org/web/20221201090557/https://archive.org/details/diagnosticstatis0005unse|archive-date=2022-12-01}}</ref> پێناسەی تێکچوونی کەسایەتی بەپێی سەرچاوەکە دەگۆڕێت. <ref>{{Cite journal|year=1993|title=European views on personality disorders: a conceptual history|journal=Comprehensive Psychiatry|volume=34|issue=1|doi=10.1016/0010-440X(93)90031-X|pmid=8425387}}</ref> <ref name="millon1">{{Cite book|url=https://archive.org/details/disordersofperso0000mill_e4c3|title=Disorders of Personality: DSM-IV and Beyond|last2=Roger D. Davis|publisher=John Wiley & Sons، Inc.|year=1996|isbn=0-471-01186-X|location=New York|page=[https://archive.org/details/disordersofperso0000mill_e4c3/page/226 226]}}</ref> پێوەرە فەرمییەکان بۆ دەستنیشانکردنی تێکچوونی کەسایەتی یان لە پەرتووکی ڕێنمایی دەستنیشانکردن و ئاماری تێکچوونە دەروونییەکان یان لە [[ئای سی دی|پۆلێنبەندی ئاماری نێونەتەوەییی نەخۆشیەکان و کێشەکانی پەیوەست بە تەندروستیدا]] ھاتووە کە لەلایەن [[ڕێکخراوەی تەندروستیی جیھانی|ڕێکخراوی تەندروستی جیھانییەوە]] بڵاوکراوەتەوە. کەسایەتیییەکە لە [[دەروونناسی|دەروونناسیدا]] وەک کۆمەڵێک تایبەتمەندی یان خووی ڕەفتاری و دەروونی پێناسە دەکرێت کە بە سەقامگیری تایبەتمەندن و جیاوازی تاکەکەسی لە نێوان مرۆڤەکاندا لە چوارچێوەی کولتوورێکی دیاریکراودا پێکدەھێنن، بەم شێوەیە تێکچوونی کەسایەتی بە پشتبەستن بە کولتوور و پێشبینی و خووەکانی کۆمەڵگا پێناسە دەکرێت. ئەو کەسانەی کە تووشی نەخۆشییەکە بوون بەزۆری کێشەیان لەگەڵ [[پێزانین]]، [[پاڵنەر]] و کارلێککردن لەگەڵ کەسانی دیکە، کۆنترۆڵکردنی پاڵنەرەکان و بێباکیدا ھەیە. بەگشتی دەستنیشانکردنی تێکچوونی کەسایەتی نوێنەرایەتی نزیکەی ٤٠–٦٠٪ی نەخۆشە دەروونییەکان دەکات، ئەمەش وای کردووە ببێتە باوترین دەستنیشانکردن بۆ نەخۆشییە دەروونییەکان. <ref>Saß، H. (2001). "Personality Disorders،" pp. 11301-11308 in Smelser، N. J. & Baltes، P. B. (eds.) ''International encyclopedia of the social & behavioral sciences''، Amsterdam: Elsevier {{Doi|10.1016/B0-08-043076-7/03763-3}} {{ISBN|978-0-08-043076-8}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|پزیشکی}} {{پۆلی کۆمنز|Personality disorders}} [[پۆل:پەشێوییە دەروونییەکان]] jhqe0i2ggkkavh3gymmhizzem7qh5wj 4 241625 1374362 1374141 2024-10-31T21:00:52Z AramBot 39807 بۆت: نوێکردنەوە 1374362 wikitext text/x-wiki {{ئەمانەش ببینە|ویکیپیدیا:ڕاپۆرتی بنکەدراوە/پێڕستی بۆتە ناچالاکەکان}} {{چینی ناوەند}} پێرستی [[وپ:بۆت|بۆت]]ە چالاکەکانی ویکیپیدیا{{ھن}} بۆتی چالاک بە بۆتێک دەڵێن کە لە ٣٠ ڕۆژی ڕابردوو لانی کەم [[تایبەت:بەشدارییەکان|بەشدارییەکی]] ھەبووە.{{ھن}} لە ئێستادا ئەم ئامارە ڕۆژانە نوێ دەکرێتەوە.{{ھن}} '''دوایین نوێکردنەوە لەلایەن [[بەکارھێنەر:AramBot|AramBot]]'''؛ لە ''‏٢١:٠٠، ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC)'' {{کۆتایی}} {| class="wikitable sortable" style="margin: auto;" |+ بۆتە چالاکەکان |- ! # !! بەکارھێنەر !! دوایین دەستکاری !! ژمارەی دەستکارییەکان !! مافەکان !! ڕێکەوتی خۆتۆمارکردن |- | ١ || [[بەکارھێنەر:AramBot|AramBot]] || [[تایبەت:بەشدارییەکان/AramBot|٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤]] || ٢٣٠٥٧٥ || bot,botadmin || ٤ی نیسانی ٢٠٢٠ |- | ٢ || [[بەکارھێنەر:Dexbot|Dexbot]] || [[تایبەت:بەشدارییەکان/Dexbot|٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤]] || ٧٨٨٢ || bot || ٢ی ئایاری ٢٠١٢ |- | ٣ || [[بەکارھێنەر:CdRBot|CdRBot]] || [[تایبەت:بەشدارییەکان/CdRBot|٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤]] || ٤٢٢٢ || bot || ٢٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٢ |- | ٤ || [[بەکارھێنەر:Xqbot|Xqbot]] || [[تایبەت:بەشدارییەکان/Xqbot|٢٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤]] || ٢٠٤٧٩ || bot || ٣١ی ئابی ٢٠٠٩ |- | ٥ || [[بەکارھێنەر:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] || [[تایبەت:بەشدارییەکان/MediaWiki message delivery|٢٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤]] || ٢٩٦١ || bot || ١٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٣ |- | ٦ || [[بەکارھێنەر:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] || [[تایبەت:بەشدارییەکان/InternetArchiveBot|٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤]] || ٧٢٩٥٣ || bot || ٢٨ی تەممووزی ٢٠١٧ |} [[پۆل:ڕاپۆرتی بنکەدراوەی ویکیپیدیا]] 3s1jfpcz7ug64mwk2qfcaocyl2ust96 1 249133 1374395 1196216 2024-11-01T05:18:44Z Aza 86 Aza پەڕەی [[وتووێژ:چەمکی خۆیی]]ی بە بێ بەجێھشتنی ڕەوانەکەرێک گواستەوە بۆ [[وتووێژ:خۆوافامکردن]] 1196216 wikitext text/x-wiki == ناو == @[[بەکارھێنەر:Tessla|Tessla]] پێم وایە «دەرک لە خۆ» یا «خۆوادانان» باشتر بێ. [[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏٢٠:٤٨، ١٦ی شوباتی ٢٠٢٤ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:Aza|Aza]]: ئەم ناوەی ئێستام پێ گونجاوە ڕاستی بڵێم. بەڵام دژ نیم گەر بیگوازیتەوە. <b><span style="font-family:Oswald;color:black"></span> [[User:Tessla|<span style="font-family:Oswald;color:FF003A6A">Tessla</span>]] ([[User Talk:Tessla#top|<span style="font-family:Oswald;color:black">وتووێژ</span>]])</b> ‏٢١:٠٩، ١٦ی شوباتی ٢٠٢٤ (UTC) ::@[[بەکارھێنەر:Tessla|Tessla]] خۆھزرکردن -یش ئەبێ. [[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏٠٨:٠٦، ٢٨ی شوباتی ٢٠٢٤ (UTC) 5n8u26i5kd8oyhci3s5kvnuzkl6sfhq 0 249767 1374289 1374203 2024-10-31T12:52:02Z Muhammed taha 3367 1374289 wikitext text/x-wiki {{ئامادەکردن}} {{زانیاریدانی ھەڵبژاردن/ئینگلیزی | election_name = ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ٢٠٢٤ | country = ھەرێمی کوردستان | type = پەرلەمانی | ongoing = yes | previous_election = ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ٢٠١٨ | previous_year = ٢٠١٨ | next_election = ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ٢٠٢٨ | next_year = ٢٠٢٨ | seats_for_election = [[پەرلەمانی کوردستان]] خاوەنی ١٠٠ کورسییە (٩٥ی سەرەکی و ٥ی کەمینە){{ھن}} | election_date = ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ | registered = ٢٫٨٩٩٫٥٧٨ | Turnout = ٧٢٫٠١٪ | vote_type = گشتی | image1 = [[File:Masoud Barzani 2019.jpg|150x150px]] | leader1 =[[مەسعوود بارزانی]] | party1 =[[پارتی دیموکراتی کوردستان]] | last_election1 = ٤٥ | seats1 = '''''٣٩''''' | seat_change1 = {{decrease}} ٦ | popular_vote1 = ٨١٢٫٧٩٤ | percentage1 = ٤٣٫١٨٪ | image2 =[[پەڕگە:B Talebani.jpg|150x150px]] | leader2 =[[بافڵ تاڵەبانی]] | party2 =[[یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان]] | last_election2 = ٢١ | seats2 = '''٢٣''' | seat_change2 = {{increase}} ٢ | popular_vote2 = ٤٠٩٫٥٤٨ | percentage2 = ٢١٫٧٦٪ | image3 =[[File:Shaswar Abdulwahid.jpg|150x150px]] | leader3 =[[شاسوار عەبدولواحید]] | party3 =[[جووڵانەوەی نەوەی نوێ]] | last_election3 = ٨ | seats3 = '''١٥''' | seat_change3 = {{increase}} ٧ | popular_vote3 = ٢٩٢٫٠٣٢ | percentage3 = ١٥٫٥١٪ | image4 =[[File:SalahuddinMBahaudin.jpg|150px]] | leader4 =[[سەڵاحەدین بەھائەدین]] | party4 =[[یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان]] | last_election4 =٦ | seats4 = '''٧''' | seat_change4 = {{increase}} ١ | popular_vote4 = ١١٧٫٤٤٤ | percentage4 = ٦٫٢٤٪ | image5 =[[File:Ali Hama Saleh.jpg|150px]] | leader5 =[[عەلی حەمە ساڵح]] | party5 =[[ڕەوتی هەڵوێستی نیشتیمانی]] | last_election5 = ''(نوێ)'' | seats5 = '''٤''' | seat_change5 = ''(نوێ)'' | popular_vote5 = ٥٦٫٠٠٨ | percentage5 = ٢٫٩٨٪ | image6 =[[File:Ali Bapir - Islamic Kurdish Politician.jpg|150px]] | leader6 =[[عەلی باپیر]] | party6 =[[کۆمەڵی دادگەریی کوردستان]] | last_election6 = ٧ | seats6 = '''٣''' | seat_change6 = {{decrease}} ٤ | popular_vote6 = ٦٤٫٨٧٤ | percentage6 = ٣٫٤٥٪ | image7 =[[پەڕگە:Lahur Talabani.jpg|150x150px]] | leader7 =[[لاھور تاڵەبانی|لاھور شێخ جەنگی]] | party7 =[[بەرەی گەل]] | last_election7 = ''(نوێ)'' | seats7 = '''٢''' | seat_change7 = ''(نوێ)'' | popular_vote7 = ٣٣٫٤٦٦ | percentage7 = ١٫٧٨٪ | image8 =[[پەڕگە:Mohammed Haji Mahmoud.jpg|150x150px]] | leader8 = [[محەممەد حاجی مەحموود]] | party8 = [[ھاوپەیمانیی ھەرێمی کوردستان]] | last_election8 = ١ | seats8 = '''١''' | seat_change8 = {{Steady}} | popular_vote8 = ١٣٫٢٥٤ | percentage8 = ٠٫٧٠٪ | image9 =[[پەڕگە:Gorran Logo.png|150x150px]] | leader9 = [[دانا ئەحمەد مەجید]] | party9 = [[بزووتنەوەی گۆڕان]] | last_election9 = ١٣ | seats9 = '''١''' | seat_change9 = {{decrease}} ١٢ | popular_vote9 = ١١٫٦٤١ | percentage9 = ٠٫٦٢٪ | title = [[سەرۆک وەزیرانی ھەرێمی کوردستان|سەرۆک وەزیران]] | before_election = [[مەسروور بارزانی]] | before_party = پارتی دیموکراتی کوردستان | after_election = دیارینەکراوە | after_party = | map_image = Iraqi Kurdistan Region Parliament 2024 results.svg | map_size = 250px | map_caption = پێکھاتەی پەرلەمانی کوردستان پاش ھەڵبژاردن ||color7=FF981D|color8=DF5A9F|color9=1F1C50|color3=FF681F|color4=7C4700|color2=00a550|color1=FFFF00|color5=A020F0|color6=FFA500}} '''ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان''' بۆ شەشەمین خولی ھەڵبژێردراو بڕیارە لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ لەلایەن [[کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان]] ئەنجامبدرێت پاڵپشت بە یاسای ژمارە ١ی ساڵی ١٩٩٢ ھەموارکراو و تانەلێدراو. دووەمین ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانە کە بەشێوازی فرەبازنەیی ئەنجامدەدرێت و ھەرێمی کوردستان بەسەر ٤ بازنەی ھەڵبژاردن دابەشکراوە، یەکەمین خولی پەرلەمان دەبێت کە ژمارەی ئەندامانی دەبێتە ١٠٠ ئەندامی ھەڵبژێردراو. == دیاریکردنی ڕۆژی ھەڵبژاردن == بەھۆی [[گشتپرسیی سەربەخۆییی باشووری کوردستان (٢٠١٧)|گشتپرسییەکەی ٢٠١٧]]ی ھەرێمی کوردستانەوە، کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی دروستکرا، کە سەرپەرشتی گشتپرسییەکە و [[ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ٢٠١٨|ھەڵبژاردنی ٢٠١٨ی پەرلەمان]]ی کرد. ماوەی یاسایی کۆمیسیۆنەکە لە ٢٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ بەسەرچوو. لە کۆبوونەوەی دەستەی سەرۆکایەتی و فراکسیۆنەکان لە ٤ی نیسانی ٢٠٢١، پرسی ھەمواری یاسای ھەڵبژاردن لەچوارچێوەی کاری پەرلەمانیدا تاوتوێکرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=کۆبوونەوەی دەستەی سەرۆکایەتی و فراکسیۆنەکان بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2021/april/ko-dsp-lagal-sarok-fraksionakan/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240312201041/https://www.parliament.krd/news/posts/2021/april/ko-dsp-lagal-sarok-fraksionakan/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=12ی ئازاری 2024|ڕێکەوت=٤ی نیسانی ٢٠٢١}}</ref> لە میانەی کۆنگرەی ڕۆژنامەوانی پاش بەشداریکردن لە [[ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، ٢٠٢١|ھەڵبژاردنی پێشوەختەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق]] لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١، [[نێچیرڤان بارزانی]] ڕایگەیاند ھەڵبژاردن لەو ماوەیەدا بەڕێوەدەچێت کە لە یاسادا ھاتووە و ھێشتا کات ماوە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=پەیامی ئێمە بۆ عێراق ئاشتی و برایەتییە|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/nechirvan-barzani-our-message-to-iraq-is-a-message-of-peace-and-brotherhood/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328200400/https://presidency.gov.krd/nechirvan-barzani-our-message-to-iraq-is-a-message-of-peace-and-brotherhood/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١}}</ref> لە میانەی بەشداریکردنی لە دیداری مێریدا لە ٢٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ ڕایگەیاند کە ھەرێمی کوردستان پێویستی بە دەستوورە ھەوڵدەدەین پێش ھەڵبژاردنی داھاتووی ھەرێم ئامادەی بکەین.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=نێچیرڤان بارزانی بەشداری لە دیدارێکی مێریدا کرد|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/president-nechirvan-barzani-the-public-sent-a-clear-message-to-the-authorities-in-the-elections/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328201239/https://presidency.gov.krd/president-nechirvan-barzani-the-public-sent-a-clear-message-to-the-authorities-in-the-elections/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١}}</ref> بۆ کاراکردنەوەی دامەزراوەکە، سەرۆکایەتی پەرلەمان ١٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١ی وەکو دوا دەرفەت دیاریکرد بۆ وەرگرتنی پێشنیاری فراکسیۆنەکان لەبارەی داھاتووی دامەزراوەکە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دەستەی سەرۆکایەتی و فراکسیۆنەکان کۆبوونەوە|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2021/november/dspk-u-sarok-fraksionakan-kobunawa/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240318192028/https://www.parliament.krd/news/posts/2021/november/dspk-u-sarok-fraksionakan-kobunawa/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=18ی ئازاری 2024|ڕێکەوت=٣ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١}}</ref><ref name="شیروان١٤١١٢١">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەبێژی کۆمیسیۆن: پەرلەمان فریای ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردن ناکەوێت|ناونیشان=https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/141120217|وێبگە=ڕووداو|ڕێکەوتی سەردان=١٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240310202053/https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/141120217|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=10ی ئازاری 2024|ڕێکەوت=١٤ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١}}</ref> پێشنیارەکان لەبارەی زیادکردنی ٢ ئەندامی پێکھاتەکان بوو بۆ ئەنجوومەنی کۆمیسیاران. [[مونا قەھوەچی]] سکرتێری پەرلەمان لە ڕۆژی زمان و کەلتور و ڕۆژنامەگەریی تورکماندا ڕایگەیاند کە کەمکردنەوە یان دەستکاریکردنی کورسی کۆتای پێکھاتەکان ڕەتدەکەنەوە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=سکرتێری پەرلەمان بەشداریکرد لەڕۆژی زمان و کەلتوری تورکمان|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2021/november/muna-xan-bashdary-le-yady-rojy-turkman-krd/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20211117101330/https://www.parliament.krd/news/posts/2021/november/muna-xan-bashdary-le-yady-rojy-turkman-krd/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=سکرتێری پەرلەمان بەشداریکرد لە ڕۆژی ڕۆژنامەگەریی تورکماندا|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/february/muna-xan-bashdarye-lyrrozhnamagarye-pturkman-krd/|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20220224214538/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/february/muna-xan-bashdarye-lyrrozhnamagarye-pturkman-krd/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٤ی شووباتی ٢٠٢٢|ڕێکەوت=٢٤ی شووباتی ٢٠٢٢}}</ref> پارتی پێشنیاری کردبوو ئەنجوومەنی کۆمیسیاران بەپێی ئەنجامی ھەڵبژاردنی ٢٠١٨ دابەشبکرێتەوە، دەست لەبیرۆکەی ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردن ھەڵبگیرێت. گۆڕان و یەکێتی لەگەڵ مانەوەی پێکھاتەی ئەنجوومەنی کۆمیسیاران بوون، یەکێتی داوای فرەبازنەیی دەکرد و گۆڕانیش لیستی داخراو.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=پارتی: کاتمان نیە و ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردن پێویست نیە|ناونیشان=https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/181120211|وێبگە=ڕووداو|ڕێکەوتی سەردان=١٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240310203803/https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/181120211|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=10ی ئازاری 2024|ڕێکەوت=١٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١}}</ref> پارتی ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردنی بە بیانوو بۆ ئەنجامنەدانی ھەڵبژاردن دەبینی.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=پارتی: پێداگری لەئەنجامدانی ھەڵبژاردن لەوادەی خۆیدا دەکەینەوە|ناونیشان=https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/1412202126|وێبگە=ڕووداو|ڕێکەوتی سەردان=١٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240310205130/https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/1412202126|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=10ی ئازاری 2024|ڕێکەوت=١٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١}}</ref> یەکگرتوو سەرەڕای پێداگری لە ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لەوادەی یاساییدا، داوای فرەبازنەیی دەکرد، ھەروەھا پێکھاتەکان خۆیان نوێنەرەکانیان ھەڵبژێرن.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ئەمینداری یەکگرتوو: ھەڵبژاردن دەبێت لەکاتی خۆیدا بکرێت|ناونیشان=https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/2512202114|وێبگە=ڕووداو|ڕێکەوتی سەردان=١٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240310205640/https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/2512202114|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=10ی ئازاری 2024|ڕێکەوت=٢٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١}}</ref> حازم تەحسین میری ئێزیدیان لە دیدارێکی لەگەڵ جێگری سەرۆکی پەرلەمان، داوایکرد لەکاتی ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردن ٥ کورسی کۆتا بۆ پێکھاتەی ئێزیدی تەرخان بکرێت.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ھێمن ھەورامی پێشوازیی لەمیری ئێزیدیان کرد|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/january/dr-hemn-hawramy-peshwazy-le-myr-hazm-krd/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20220523235319/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/january/dr-hemn-hawramy-peshwazy-le-myr-hazm-krd/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٣ی ئایاری ٢٠٢٢|ڕێکەوت=١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢}}</ref> نێچیرڤان بارزانی و [[مەسروور بارزانی]] لە پەراوێزی کۆنفرانسی ئاسایشی میونشندا لەگەڵ [[ئەنتۆنیۆ گوتیرێس]] کۆبوونەوە و جەخت لەسەر ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی لەکاتی خۆیدا کرایەوە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دیدار لەگەڵ سکرتێری نەتەوە یەکگرتووەکان بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/the-president-and-prime-minister-of-the-kurdistan-region-meets-with-the-secretary-general-of-the-united-nations/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328202121/https://presidency.gov.krd/the-president-and-prime-minister-of-the-kurdistan-region-meets-with-the-secretary-general-of-the-united-nations/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٨ی شوباتی ٢٠٢٢}}</ref> ڕۆژی ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢، نێچیرڤان بارزانی بە مەرسومێکی ھەرێمی ڕۆژی ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ی وەکوو ڕۆژی ھەڵبژاردن دیاریکرد.<ref name="مەرسوم">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=مەرسوومەکانی سەرۆکایەتی ھەرێم بۆ ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کردستان|ناونیشان=https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=15292|وێبگە=درەو میدیا|ڕێکەوتی سەردان=٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240929184915/https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=15292|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=29 ئەیلوول 2024|ڕێکەوت=٢٦ حوزەیران ٢٠٢٤}}</ref> جێگری سەرۆک و سکرتێری پەرلەمان لەگەڵ بەرپرسانی بیانی باسی ھەڵبژاردنی پەرلەمان و کاراکردنەوەی کۆمیسیۆنی ھەرێمیان کرد.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=سکرتێری پەرلەمان پێشوازیکرد لە بەرپرسی نووسینگەی یەکێتیی ئەوروپا|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/february/skrtery-perleman-peshwazy-le-mary-paret-krd/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240312210743/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/february/skrtery-perleman-peshwazy-le-mary-paret-krd/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=12ی ئازاری 2024|ڕێکەوت=٢ی شووباتی ٢٠٢٢}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=جێگری سەرۆکی پەرلەمان پێشوازیکرد لە بەرپرسێکی یونامی|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/march/d-hemn-h-peshwazye-la-shyonami-krd/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20221201102036/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/march/d-hemn-h-peshwazye-la-shyonami-krd/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢|ڕێکەوت=١٦ی ئازاری ٢٠٢٢}}</ref> لەمیانەی دیدارێکدا، سەرۆکی پەرلەمان ڕایگەیاند یاسای ھەڵبژاردن پێویستی بەڕێککەوتن و سازانی سیاسی ھەیە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=سەرۆکی پەرلەمان بەشداریکرد لەپانێڵێکی تایبەت بە ھەڵبژاردن|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/march/seroky-parleman-bashdary-le-panelekda-krd/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20221201101537/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/march/seroky-parleman-bashdary-le-panelekda-krd/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢|ڕێکەوت=٢٧ی ئازاری ٢٠٢٢}}</ref> لە وتەی کردنەوەی خولی بەھارەی ساڵی چوارەمدا، [[ڕێواز فایەق]] جەختی لە ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لە وادەی یاسایی خۆیدا کردەوە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی سەرۆکی پەرلەمان بەبۆنەی کردنەوەی خولی بەھارە|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/march/deqy-wtary-seroky-perleman/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230610035240/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/march/deqy-wtary-seroky-perleman/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=١ی ئازاری ٢٠٢٢}}</ref> لە ٦ی حوزەیرانی ٢٠٢٢، [[سەرۆکی ھەرێمی کوردستان]] لەگەڵ پێکھاتەکان کۆبووەوە و جەخت لە پاراستنی مافەکانیان لە ھەڵبژاردن کرایەوە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=سەرۆکی ھەرێم و پێکھاتەکان کۆبوونەوە|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/the-president-of-the-kurdistan-region-stresses-the-rights-of-the-components/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328202818/https://presidency.gov.krd/the-president-of-the-kurdistan-region-stresses-the-rights-of-the-components/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٦ی حوزەیرانی ٢٠٢٢}}</ref> سێ ڕۆژ دواتر، نێچیرڤان بارزانی و [[جینین ھێنس پلاسخارت|جینین پلاسخارت]] و لایەنە سیاسییەکان لەبارەی ھەڵبژاردنەکان و ئاستەنگەکانی کۆبوونەوە و بڕیاردرا تا ١ی تەممووز ڕاپۆرتێک ئامادە بکرێت.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ڕاگەیەندراوی کۆبوونەوەی لایەنە سیاسییەکان|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/kurdistan-regional-government-has-announced-the-results-of-the-meeting-of-the-political-parties-in-the-kurdistan-region/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328203242/https://presidency.gov.krd/kurdistan-regional-government-has-announced-the-results-of-the-meeting-of-the-political-parties-in-the-kurdistan-region/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٢}}</ref> لە ١٠ی ئاب، جارێکی تر کۆبوونەوە و ڕاپۆرتەکە خوێندرایەوە، بڕیاردرا لە سەرەتای مانگی ئەیلوول دوا کۆبوونەوە بۆ بڕیاردان ئەنجامبدرێت.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=لایەنە سیاسییەکان لە سەرۆکایەتی ھەرێم کۆبوونەوە|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/kurdistan-region-presidency-meeting-with-political-parties-and-the-representative-of-the-united-nations/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328203903/https://presidency.gov.krd/kurdistan-region-presidency-meeting-with-political-parties-and-the-representative-of-the-united-nations/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٠ی ئابی ٢٠٢٢}}</ref> لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢٢، [[ھێمن ھەورامی]] باسی ئەگەری درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی کرد، لەکاتێکدا سەرۆکی ھەرێم ڕۆژی ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ی دیاریکردبوو بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ھێمن ھەورامی: ھەفتەی داھاتوو لایەنە سیاسییەکان کۆدەبنەوە|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/august/ledwany-rojnamawany-dr-hemn-hawrami/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230924033124/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/august/ledwany-rojnamawany-dr-hemn-hawrami/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٤ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٢٨ی ئابی ٢٠٢٢}}</ref> لەبەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ٩ی ئاسایی پایزە، پێشنیارە یاسای بەردەوامبوونی خولی پێنحەمی پەرلەمانی کوردستان بۆ خوێندنەوەی یەکەم ھات.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/barnamai-kari-d9-asaye-xpaiza-rozhi-5-10-2022/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230926220152/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/barnamai-kari-d9-asaye-xpaiza-rozhi-5-10-2022/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣}}</ref> لەدانیشتنەکە خوێندنەوەی یەکەمی بۆ کرا و ئاڕاستەی لیژنەی یاسایی کرا و سیفەتی بەپەلەی پێدرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی ژمارە ٩ی پایزە بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/d9-asaye-xpaiza-barewacu/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240318202649/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/d9-asaye-xpaiza-barewacu/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢}}</ref> لە دانیشتنی ژمارە ١٠ خوێندنەوەی دووەمی بۆ کرا و لە دانیشتنی ژمارە ١١ بە دەنگی ٨٠ پەرلەمانتار پەسەندکرا، کە لە ٣ ماددە و ھۆکاری دەرچواندنی پێکھاتبوو.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ١١|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/barnamai-kari-d11-asaye-xpaiza-rozhi-9-10-2022/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230926062945/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/barnamai-kari-d11-asaye-xpaiza-rozhi-9-10-2022/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ١٠ی پایزە|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/barnamai-kari-d10-asaye-xpaiza-rozhi-6-10-2022/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230926054230/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/barnamai-kari-d10-asaye-xpaiza-rozhi-6-10-2022/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی ژمارە ١٠ بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/11-maday-tr-la-py-parwarda-xwendnaway-2mi-bo-kra/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240318204156/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/11-maday-tr-la-py-parwarda-xwendnaway-2mi-bo-kra/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی ژمارە ١١ بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/d11-asaye-xpaiza-barewachu/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230605054929/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/d11-asaye-xpaiza-barewachu/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٥ی حوزەیرانی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢}}</ref> یاساکە بە بێ واژووکردن و توانجدان لێی لەلایەن سەرۆکی ھەرێمەوە بەدەرچوێندراو ھەژمارکرا و لە ژمارە ٢٩٣ی وەقایعی کوردستان بڵاوکرایەوە.<ref name="وەقائع٢٩٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وەقائعی کوردستان - ژمارە ٢٩٣|ناونیشان=https://govkrd.b-cdn.net/Ministries/Ministry%20of%20Justice/Kurdish/%D8%A8%DA%B5%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%95%DA%A9%D8%A7%D9%86/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%D9%8A%D9%94%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/251-300/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%20293.pdf|وێبگە=وەزارەتی دادی حکومەتی ھەرێمی کوردستان|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20221109162223/https://govkrd.b-cdn.net/Ministries/Ministry%20of%20Justice/Kurdish/%D8%A8%DA%B5%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%95%DA%A9%D8%A7%D9%86/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%D9%8A%D9%94%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/251-300/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%20293.pdf|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢|پەڕەکان=١، ١٦|زمان=کوردی، عەرەبی|ڕێکەوت=٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢}}</ref> لە بارەی واژوونەکردنی یاسای درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمان، نێچیرڤان بارزانی ڕایگەیاند لە کۆبوونەوەکان ھاوکار بووە بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لەکاتی خۆیدا و پەیامێکیشی ئاڕاستەی پەرلەمان کردووە کە ڕێکارەکان تەواو بکەن و ڕۆژی ھەڵبژاردن دیاریکراوە، بەڵام پەرلەمان بڕیاری درێژکردنەوەیدا، ھیوای خواست لەو ماوەیەدا دەستووری ھەرێم ئامادەبکرێت.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=نابێت زۆنی زەرد و سەوز بمێنێت|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/president-nechirvan-barzani-there-should-be-no-green-and-yellow-zones-there-should-be-kurdistan-zone/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328204840/https://presidency.gov.krd/president-nechirvan-barzani-there-should-be-no-green-and-yellow-zones-there-should-be-kurdistan-zone/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢}}</ref> لە دانیشتنی ژمارە ١٣ی پایزە، [[شایان کاکەساڵح]] داوای دەستلەکارکێشانەوەی پێشکەشکرد و پەسەندکرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ١٣|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/barnamai-kari-d13-asaye-xpaiza-rozhi-16-11-2022/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230926221128/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/barnamai-kari-d13-asaye-xpaiza-rozhi-16-11-2022/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=١٥ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی ژمارە ١٣ی پایزە بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/danishtny-parlamany-kurdistan/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240320204119/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/danishtny-parlamany-kurdistan/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٠ی ئاداری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢}}</ref> لە دانیشتنی ژمارە ١٥، سۆز عەبدولقادر لەجێگەی سوێندی یاسایی خوارد.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ١٥|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/bernamay-kary-rozhy-30112022/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230610205156/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/bernamay-kary-rozhy-30112022/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی ژمارە ١٥ بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/xwendnaway-duwam-bo-prozhyasay-kar-kra/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20231129204910/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/xwendnaway-duwam-bo-prozhyasay-kar-kra/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢}}</ref> ڕۆژی ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣، دەستەی سەرۆکایەتی و فراکسیۆنەکان لەبارەی ڕێکارەکانی ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردن و کاراکردنەوەی کۆمیسیۆن کۆبوونەوە،<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=لەبارەی ھەڵبژاردنەوە، دەستەی سەرۆکایەتی و فراکسیۆنەکان کۆبوونەوە|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/january/dsp-u-sfraksionakan-kobunawa/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230123123721/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/january/dsp-u-sfraksionakan-kobunawa/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣}}</ref> کە بە پێی یاسای بەردەوامبوونی خولی پێنجەم، ماوەی یاسایی درێژکراوە بە کۆتاییھاتنی خولی پایزەی ٢٠٢٣ کۆتایی دەھات. نێچیرڤان بارزانی لە دیدارێکدا ڕایگەیاند بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن سەردانی لایەنە سیاسییەکان دەکەین و ھەوڵدەدەین ھەڵبژاردن ئەنجامبدرێت، کە دەبوو ساڵی ڕابردوو ئەنجامبدرایە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=نێچیرڤان بارزانی دیدارێکی ڕۆژنامەوانیی ئەنجامدا|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/president-nechirvan-barzani-said-the-international-community-wants-to-help-erbil-and-baghdad-to-resolve-their-problems/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328205732/https://presidency.gov.krd/president-nechirvan-barzani-said-the-international-community-wants-to-help-erbil-and-baghdad-to-resolve-their-problems/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٩ی شوباتی ٢٠٢٣}}</ref> لە دانیشتنی کردنەوەی خولی بەھارەی ساڵی پێنجەم، سەرۆکی پەرلەمان باسی ئامادەکارییەکانی ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی کرد، ھەر لەو دانیشتنەدا پەرلەمانتارانی فراکسیۆنی [[یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان|یەکگرتوو]] و [[عەلی حەمەساڵح]] و [[کازم فارووق]] داواکاری دەستلەکارکێشانەوەیان پێشکەشکرد و پەسەندکرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ١ی خولی بەھارەی ساڵی پێنجەم|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/february/barnamai-kari-d1-asaye-xbahara/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230927095401/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/february/barnamai-kari-d1-asaye-xbahara/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٢٧ی شوباتی ٢٠٢٣}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی کردنەوەی خولی بەھارەی ساڵی پێنجەم بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/danishtny-parlamany-kurdstan-barewachu/|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20231206084840/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/danishtny-parlamany-kurdstan-barewachu/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=١ی ئازاری ٢٠٢٣}}</ref> لە دانیشتنی دواتر جێگەیان پڕکرایەوە، کە جێگەی پەرلەمانتارانی فراکسیۆنی یەکگرتوو لەلایەن [[بزووتنەوەی ئیسلامی لە کوردستان]] پڕکرایەوە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ٢|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/barnamai-kari-d2-asaye-xbahara-15-3-2023/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230926054315/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/barnamai-kari-d2-asaye-xbahara-15-3-2023/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=١٣ی ئازاری ٢٠٢٣}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی ژمارە ٢ بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/d2-asaye-xbahara-barewachu/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230924044922/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/d2-asaye-xbahara-barewachu/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٤ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=١٥ی ئازاری ٢٠٢٣}}</ref> ھەر لەو دانیشتنەدا لیژنەیەکی ٥ کەسی بۆ پاڵاوتنی کۆمیسیاران پێکھێنرا. ڕۆژی ٢٦ی ئازاری ٢٠٢٣، بۆ جاری دووەم نێچیرڤان بارزانی مەرسومی ھەرێمی بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لە ١٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ واژوو کرد. ڕۆژی ٢٩ی ئازار، لیژنەی پاڵاوتنی کۆمیسیاران کۆبووەوە و ڕێکەوتی وەرگرتنی پاڵێوارانی ڕاگەیاند کە ٥ بۆ ١٢ی نیسان بوو.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=لیژنەی پاڵاوتنی کۆمیسیاران کۆبووەوە|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/ltbkkomision-dx-bo-aakomisiaran-dakatawa/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240320211602/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/ltbkkomision-dx-bo-aakomisiaran-dakatawa/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٣٠ی ئازاری ٢٠٢٣}}</ref> لە دانیشتنی ژمارە ٣، داواکاری دەستلەکارکێشلنەوەی پەرلەمانتارانی فراکسیۆنی [[کۆمەڵی دادگەریی کوردستان]] پێشکەشکرا و پەسەندکردنی بۆ دانیشتنی داھاتوو دواخرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ٣|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/barnamai-kari-d3-asaye-r-ozhi-17-5-2023/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20231203075951/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/barnamai-kari-d3-asaye-r-ozhi-17-5-2023/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=١٥ی ئایاری ٢٠٢٣}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ١٤|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/barnamai-kari-d4-asaye-xbahara-rozhi-22-5-2023/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20231208102643/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/barnamai-kari-d4-asaye-xbahara-rozhi-22-5-2023/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٢٠ی ئایاری ٢٠٢٣}}</ref> لە ٢٠ی ئایار، کارنامەی دانیشتنی ژمارە ٤ بە واژووی دەستەی سەرۆکایەتی بڵاوکرایەوە، کە ٢ خاڵی لەخۆگرتبوو، ڕۆژی دواتر بە واژووی جێگری سەرۆکی پەرلەمان و سکرتێری پەرلەمان، بڕگەی کاراکردنەوەی کۆمیسیۆن بۆ ماوەی ٥ ساڵ و پڕکردنەوەی جێگەی کۆمیسیارە بەتاڵەکان بۆ کارنامەکە زیادکرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=کارنامەی دانیشتنی ژمارە ٤|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/xaleki-tr-bo-barnamai-kari-d4-asaye-ziyd-kra/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230521123255/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/xaleki-tr-bo-barnamai-kari-d4-asaye-ziyd-kra/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢١ی ئایاری ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٢١ی ئایاری ٢٠٢٣}}</ref> ٢٢ی ئایار، ڕێواز فایەق دانیشتنەکەی کردەوە و دواتر دواخست، بەڵام ھێمن ھەورامی بەردەوامبوونی دانیشتنەکەی ڕاگەیاند بۆ پەسەندکردنی بڕگە زیادکراوەکە، ئەمەش بووە ھۆی دروستبوونی پشێوی لەنێوان پەرلەمانتارانی [[پارتی دیموکراتی کوردستان|پارتی]] و [[یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|یەکێتی]]، ھێمن ھەورامی پەسەندکردنی بڕگەکەی ڕاگەیاند و دانیشتنەکەی دواخست و داواکاری پەرلەمانتارانی کۆمەڵ باسنەکرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی ژمارە ٤ بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/danishtny-parlamany-kurdstan-barewechu/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240217025659/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/danishtny-parlamany-kurdstan-barewechu/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٧ی شوباتی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢٢ی ئایاری ٢٠٢٣}}</ref> ڕۆژی دواتر بڕیارەکە بەواژووی ھێمن ھەورامی لە وەقایعی کوردستان بڵاوکرایەوە.<ref name="وەقایع٣٠٥">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وەقایعی کوردستان - ژمارە ٣٠٥|ناونیشان=https://govkrd.b-cdn.net/Ministries/Ministry%20of%20Justice/Kurdish/%D8%A8%DA%B5%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%95%DA%A9%D8%A7%D9%86/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%D9%8A%D9%94%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/301-350/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%20%DA%98%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%95%20305.pdf|وێبگە=وەزارەی دادی حکومەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230525113556/https://govkrd.b-cdn.net/Ministries/Ministry%20of%20Justice/Kurdish/%D8%A8%DA%B5%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%95%DA%A9%D8%A7%D9%86/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%D9%8A%D9%94%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/301-350/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%20%DA%98%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%95%20305.pdf|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٥ی ئایاری ٢٠٢٣|پەڕەکان=١، ٢٨|زمان=کوردی، عەرەبی|ڕێکەوت=٢٣ی ئایاری ٢٠٢٣}}</ref> لە ٣ی ئابی ٢٠٢٣، بۆ جاری سێیەم مەرسومی ھەرێمی بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لە ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٤ دەرچوێندرا.<ref name="مەرسوم" /> پاش پەسەندکردنی سکاڵانامەکەی یەکێتی لەسەر یاسای ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ژمارە ١ی ساڵی ١٩٩٢ی ھەموارکراو، نێچیرڤان بارزانی چوارەمین مەرسومی دەرچواند بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لە ١٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٤. رۆژی ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠٢٤، لەلایەن سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستانەوە پێنجەمین مەرسووم دەرچوو بۆ بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردن لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان؛ پێنج مەرسووم و چوار دواخستن|ناونیشان=https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/2706202412|ڕەوشی ناونیشان=live|ڕێکەوتی سەردان=٢٧ی حوزەیرانی ٢٠٢٤|وێبگە=www.rudaw.net}}</ref> == یاسای ھەڵبژاردن == دوای بەرکاربوونی یاسای درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمان، پەنابرایە بەر [[دادگای باڵای فێدراڵیی عێراق]] بۆ ھەڵوەشاندنەوە و بە نادەستووریبوونی یاساکە، ھەریەک لە [[سروە عەبدولواحید]] (ئەندامی [[ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق]]) [[یووسف محەممەد]] (سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان ٢٠١٤-٢٠١٧) و کاوە عەبدولقادر (سەرۆکی فراکسیۆنی نەوەی نوێ لە خولی پێنجەمی پەرلەمان) و [[شاسوار عەبدولواحید]] (سەرۆکی [[جووڵانەوەی نەوەی نوێ]]) سکاڵایان تۆمارکرد بە زنجیرەکانی ٢٣٣ و ٢٤٨ و ٢٥٣ و ٢٣٩ی فیدراڵیی ٢٠٢٢، یەکەم دانیشتنی دادگا لە ١٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ بوو. سکاڵاکان بە ٢٣٣ی فیدراڵیی ٢٠٢٢ کران بە یەک بەھۆی لێکچوونی داواکانیان. دوای چەندین دواخستن و وەرگرتنی ڕای کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان بۆ بەڕێوەبردنی ھەڵبژاردن، دواجار دادگای فیدراڵی ڕۆژی ٣٠ی ئایاری ٢٠٢٣ نادەستووریبوونی یاسای درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی ڕاگەیاند، سەرجەم بڕیار و یاساکانی پەرلەمانی لەپاش ٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ بە ھەڵوەشاوە دانا، بڕیارەکە بە زۆرینەی دەنگ دەرچوێندرا بوو.<ref name="٢٣٣فیدراڵی٢٠٢٢">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بڕیاری ٢٣٣ی فیدراڵیی ٢٠٢٢|ناونیشان=https://www.iraqfsc.iq/krarid/233_fed_2022.pdf|وێبگە=دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق|ڕێکەوتی سەردان=٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240725215148/https://www.iraqfsc.iq/krarid/233_fed_2022.pdf|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٥ تەممووز ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٣٠ ئایار ٢٠٢٣}}</ref> لە سکاڵاکەدا پشت بە ماددەکانی ٥ و ٢٠ی دەستووری عێراق و ماددەی ٥١ی یاسای ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ژمارە ١ی ساڵی ١٩٩٢ی ھەموارکراو بەسترابوو بۆ بە نادەستووریبوونی یاساکە. لایەنی سکاڵالێکراو پشتی بە بڕیاری دادگاکە بەستبوو کە ژمارەکەی ٣٩ی فیدراڵیی ٢٠٠٩ بوو، کە [[نەوشیروان مستەفا]] لەدژی درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمان تۆماری کردبوو، دادگا کارەی بە یاسایی ھەژمارکردبوو.<ref name="٣٩فیدراڵی٢٠٠٩">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بڕیاری ٣٩ی فیدراڵیی ٢٠٠٩|ناونیشان=https://www.iraqfsc.iq/krarid/39_fed_2009.pdf|وێبگە=دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق|ڕێکەوتی سەردان=٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20220626191032/https://www.iraqfsc.iq/krarid/39_fed_2009.pdf|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٦ حوزەیران ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٢ تشرینی یەکەم ٢٠٠٩}}</ref> ھەروەھا سکاڵاکاران پێش بەرکاربوونی یاساکە سکاڵایان تۆمارکردووە و پشتیان بەستووە بە ڕەشنووسی پڕۆژە یاساکە. دادگا کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی وەکو لایەنی سێیەم بۆ سکاڵاکە زیادکرد، کۆمیسیۆن پاڵپشت بە بڕگەی ١ی ماددەی ١ و بڕگەی ٢ی ماددەی ١٨ی یاساکەی کە ژمارە ٣٩ی ساڵی ٢٠١٩ یە، ئامادەیی خۆی دەربڕی بۆ بەڕێوەبردنی ھەڵبژاردن بەپێی یاسای تایبەتمەند، ھەروەھا بە بڕیاری دادگا ١٥٦ی فیدراڵیی ٢٠٢٢ کە تایبەت بوو بە یاسای کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی و دەستەواژەی «تاکە دەسەڵاتی ڕێپێدراوە بۆ بەڕێوەبردنی ھەڵبژاردن لەھەرێم» بە نادەستووری دانراوە.<ref name="١٥٦فیدراڵ٢٠٢٢">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بڕیاری ١٥٦ی فیدراڵیی ٢٠٢٢|ناونیشان=https://www.iraqfsc.iq/krarid/156_feds_2022.pdf|وێبگە=دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق|ڕێکەوتی سەردان=٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240727153341/https://www.iraqfsc.iq/krarid/156_feds_2022.pdf|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٧ تەممووز ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢٦ ئەیلوول ٢٠٢٢}}</ref> سەرەڕای ھەڵوەشاندنەوەی کارەکانی پەرلەمانی کوردستان لە پاش تەواوبوونی تەمەنی یاسایی، [[زیاد جەبار محەممەد]] سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتی لە پەرلەمانی کوردستان سکاڵایەکی لە دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق تۆمارکرد بە مەبەستی دەرکردنی فەرمانێک بۆ وەستاندنی کارەکانی ئەنجومەنی کۆمیسیارانی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی، دادگا سکاڵاکەی بە ژمارە ٨٤ی فیدراڵیی ٢٠٢٣ وەرگرت، لە ١٦ی تەممووزی ٢٠٢٣ داواکەی ڕەتکردەوە بە بیانووی تایبەتمەندنەبوونی بە کارەکانی دادگاکە.<ref name="٨٤فیدراڵی٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بڕیاری ٨٤ی فیدراڵیی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://www.iraqfsc.iq/krarid/84_fed_2023.pdf|وێبگە=دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240711162637/https://www.iraqfsc.iq/krarid/84_fed_2023.pdf|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١١ تەممووز ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٦ تەممووز ٢٠٢٣}}</ref> لە ماوەی تەمەنی یاسایی پەرلەمانی کوردستان نەتواندرا یاسای ھەڵبژارنی پەرلەمانی کوردستان ھەمواربکرێتەوە، بە تایبەت دابەشکردنی ھەرێم بۆ چەند بازنەیەکی ھەڵبژاردن بەپێی پارێزگاکان و کورسی کۆتای پێکھاتەکان. لە ٦ی ئابی ٢٠٢٣ ئامانج نەجیب شەمعون سکاڵای ژمارە ١٣١ی فیدراڵیی ٢٠٢٣ تۆمارکرد، داوای کرد نادەستووریبوونی ماددەی تایبەت بە کۆتاکان و ھەژمارکردنی ھەرێم بەناوچەیەک و دابەشکردنی بۆ چەند بازنەیەکی ھەڵبژاردن ڕابگەیەنێت. لە ٢٤ی ئەیلوولی ٢٠٢٣، ناوبراو سکاڵایەکی دیکەی بە ژمارە ١٨٥ی فیدراڵیی ٢٠٢٣ تۆمارکرد بۆ دانانی تەواوی یاسای ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ژمارە ١ی ١٩٩٢ی ھەموارکراو بە نادەستوورییبوون. زیاد جەبار سکاڵایەکی دیکە لەسەر ھەمان یاسا تۆمارکرد، سکاڵاکانیان کرا بەیەک و ژمارە ٨٣ی فیدراڵیی ٢٠٢٣ وەرگرت. تانەکانیان لە ماددەکانی ١ و ٩ و ١٥ و ٢٢ و ٣٦ی دووبارە بوو. نوێنەری پەرلەمانی کوردستان داوای دواخستنی سکاڵاکەی ئامانج نەجیبی کرد بۆ پاش بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردنی پەرلەمان، بەڵام داواکەی ڕەتکرایەوە. سەبارەت بە سکاڵاکەی دووەم، نوێنەری سکاڵالێکراوان وەڵامی دادگایان دایەوە، کە ناوبراو و حیزبەکەی سوودمەندی یاسای تانەلێدراون، کە بەپێی پەیڕەوی ناوخۆیی دادگا، «نابێت سکاڵاکار سوودی وەرگرتبێت لە بەشێکی دەقی تانەلێدراو یان ھەمووی»، ھەروەھا بەپێی ماددەی ١٤١ی دەستوور «یاسا و بڕیارەکانی ھەرێمی کوردستان کارپێکراون، مەگەر لایەنی پەیوەندیدار لەکاری بخات و پێچەوانەی ئەم دەستوورە بێت». ھەروەھا ماددەی ٩ی یاسا تانەلێدراوەکە و ماددەکانی ١٦ و ٢٠ی دەستوور پەیوەندییان بەیەکەوە نیە، کە تایبەتە بە بازنەی ھەڵبژاردن. ماددەی ١٥ کە تایبەتە بە تۆماری دەنگدەران لە کارخراوە بە دەرچوونی یاسای کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی. ماددەی ٢٢ ڕێگر نیە لەبەردەم خۆپاڵاوتنی پاڵێوراوانی تاک و سەربەخۆ، بەڵکو پارێزگاری لە کۆتای ژنان دەکات. ماددەی ٣٦ بۆ دابینکردنی ماف و پێکەوەژیانی پێکھاتەکانە. دادگای باڵای فیدراڵی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی وەکو لایەنی سێیەم بانگھێشت کرد و پاش وەڵامدانەوە کرایە دەرەوە. دادگا داوای کرد کە تۆماری دەنگدەرانی بەکارھاتوو چۆن دەبێت و چۆن بازنەکانی ھەڵبژاردن دروستدەکات و کورسییەکان چۆن دابەش دەکەن بە پارێزگاریکردن لە کۆتای ژنان. نوێنەری کۆمیسیۆن وەڵامی دادگای دایەوە، تۆماری دەنگدانی فیدراڵی بەکاردەھێنرێت کە تۆمارێکی بایۆمەترییە و بۆ ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران بەکاردەھێنرێت، کە ژمارەی دەنگدەران ٣ ملیۆن و ٧٨٩ ھەزار و ٣٦٠ دەنگدەرە، کە تەنھا ملیۆنێک و ھەزار و ٦٧١ دەنگدەر تۆماری بایۆمەتری نەکردووە. سەبارەت بە دابەشکردنی کورسییەکان لە ئەگەری بەڕێوەچوونی بە چەند بازنەیەک، ئەوا پشت بە یاسای [[ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، ٢٠٢١|ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق]] ژمارە ١٢ی ٢٠١٨ی ھەموارکراو بەپێی یاسای ژمارە ٤ی ٢٠٢٣ دەبەستێت، کە ھەرێمی کوردستان خاوەنی ٤٤ کورسییە، لە ئەگەری دانانی ھەڵەبجە بە بازنەیەکی ھەڵبژاردن کە بەپێی یاسای ژمارە ١ی ٢٠١٥ دروست کراوە، کە لەو ھەڵبژاردنەدا بازنەی ٣ی پارێگای سلێمانی بووە و خاوەنی ٣ کورسییە، کە ناوچەکانی [[ھەڵەبجە]]، [[سەید سادق]]، [[قەزای شارەزوور|شارەزوور]] و [[پێنجوێن]] دەگرێتەوە و خاوەنی ٥ ناوەندی تۆمارکردنی دەنگدەرانە. لە ئەگەری دابەشکردنی ١١ کورسیی کۆتای پێکھاتەکان، سلێمانی و ھەولێر ھەریەکەیان ٤ کورسییان دەبێت بۆ پێکھاتەکانی مەسیحی و تورکمان، دھۆکیش ٣ کورسی بۆ پێکھاتەکانی مەسیحی و ئەرمەن و تورکمان. لەکاتێکدا لە یاسای ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران تەنھا دھۆک و ھەولێر تاکە کورسی کۆتای مەسیحییان ھەیە. سەبارەت بە کۆتای ژنان، کۆمیسیۆن پارێزگارییان لێدەکات و ھەر لیستێک دەبێت بەلانی کەمەوە ٣ پاڵێوراو بن، کە یەکێکیان ژن بێت، بەڵام پاڵێوراوی تاک ناکەوێتە ژێر کاریگەری کۆتای ژنان. {| class="wikitable" |+ ڕێکاری پێشنیارکراوی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان بۆ دابەشکردنی کورسییەکان |- ! بازنەی ھەڵبژاردن !! {{Abbr|کورسی پارێزگا لە ٢٠٢١|ژمارەی کورسی پارێزگا لە ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە ٢٠٢١}} !! {{Abbr|ڕێژەی پارێزگا لە ٢٠٢١|ڕێژەی کورسی پارێزگا لە کۆی کورسییەکانی ھەرێمی کوردستان لە ھەڵبژاردنی ٢٠٢١}} !! کورسیی پێشنیارکراوی بازنە !! کۆتای پێشنیارکراوی مەسیحی !! کۆتای پێشنیارکراوی تورکمان !! کۆتای پێشنیارکراوی ئەرمەن |- | پارێزگای سلێمانی || ١٨ || ٤١٪ || ٣٨ || ٢ || ٢ || سفر |- | پارێزگای ھەولێر || ١٥ || ٣٤٪ || ٣٤ || ٢ || ٢ || سفر |- | پارێزگای دھۆک || ١١ || ٢٥٪ || ٢٥ || ١ || ١ || ١ |- | پارێزگای ھەڵەبجە{{efn|name=fn1}} || - || - || ٣ || سفر || سفر || سفر |- ! کۆی گشتی || ٤٤ || ١٠٠٪ || ١٠٠ || ٥ || ٥ || ١ |} {{notelist|refs= {{efn|name=fn1|لە ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە ٢٠٢١، ھەڵەبجە بازنەی ٣ی پارێزگای سلێمانی بوو، کە خاوەنی ٣ کورسی بوو بۆ پارێزگاریکردن لە کۆتای ژنان.}}}} {| class="wikitable" |+ ژمارەی دەنگدەران بەپێی تۆماری دەنگدەرانی فیدراڵی |- ! بازنەی ھەڵبژاردن !! کۆی دەنگدەرانی بازنە !! دەنگدەرانی تۆمارکراوی بایۆمەتری !! دەنگدەرانی تۆمارنەکراوی بایۆمەتری |- | بازنەی سلێمانی || ١٫٢٦٢٫٣٦٧ || ٩٣٦٫٥٢٧ || ٣٢٥٫٨٤٠ |- | بازنەی ھەولێر || ١٫٣٦٦٫٤٦٢ || ٩٦٣٫٧٨٣ || ٤٠٢٫٦٧٩ |- | بازنەی دھۆک || ٩٢٦٫٧٤٦ || ٧١٠٫٠٨٧ || ٢١٦٫٦٥٩ |- | بازنەی ھەڵەبجە || ٢٣٣٫٧٨٥ || ١٧٧٫٢٩٢ || ٥٦٫٤٩٣ |- ! کۆی گشتی || ٣٫٧٨٩٫٣٦٠ || ٢٫٧٨٧٫٦٨٩ || ١٫٠٠١٫٦٧١ |} دواتر سکرتێری بزووتنەوەی دیموکراتیی ئاشووری و سەرۆکی حیزبی گەشەپێدانی تورکمانی داوایان کرد کە وەکو لایەنی سێیەم بچنە نێو سکاڵاکە، بەڵام بەھۆی وەڵامدانەوەی کۆمیسیۆن داواکەیان ڕەتکرایەوە. ھەروەھا کۆمیسیۆن داوای لە دادگا کرد ڕەچاوی ماوەی پێویست بۆ ئامادەکاری و بوودجە و یاسای ھەڵبژاردن و تەمەنی یاسایی ئەنجومەنی کۆمیسیاران لەبەرچاو بگیرێت لە کاتی بڕیارداندا. لە ٢١ی شوباتی ٢٠٢٤، دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق بڕیاریدا بە<ref name="بڕیار٨٣فیدراڵی٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بڕیاری ژمارە ٨٣ی فیدراڵیی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://www.iraqfsc.iq/krarid/83_fed_2023.pdf|وێبگە=دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق|ڕێکەوتی سەردان=٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240318223908/https://www.iraqfsc.iq/krarid/83_fed_2023.pdf|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢١ی شوباتی ٢٠٢٤}}</ref>: # دەستەواژەی «یانزدە» لە ماددەی ١ نادەستوورییە و «پەرلەمانی کوردستان لە ١٠٠ ئەندام پێکدێت». # دەستەواژەی «پشت بە یاسای کۆمیسیۆنی ژمارە ١١ی ٢٠٠٧ دەبەسترێت تا دروستکردنی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی» لە بڕگەی یەکەمی ماددەی ٦ی دووبارە نادەستوورییە، چونکە یاساکەیان لەکارخراوە و کار بە یاسای ٣١ی ٢٠١٩ دەکات، دەقەکەی دەبێتە «کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان جێگەی دەستەی باڵای ھەڵبژاردنەکانی ھەرێم دەگرێتەوە و سەرپەرشتی دەکات و بەڕێوەی دەبات». ھەروەھا بڕگەی چوارەمی ھەمان ماددە نادەستوورییە. # ماددەی ٩ کە بەپێی ماددەی ٤ی ھەمواری سێیەمی ژمارە ٤٧ی ٢٠٠٤ ئەنجامدراوە، نادەستوورییە و دەقەکەی دەگەڕێتەوە بۆ «ھەرێمی کوردستان بۆ چەند بازنەیەکی ھەڵبژاردن دابەشدەکرێت کە کەمتر نەبێت لە ٤ بازنە».. # ماددەی ٣ی یاسای ژمارە ١٥ی ٢٠١٣ نادەستوورییە، کە کارکردن بە ماددەی ١٩ی یاسای ھەڵبژاردن ھەڵدەوەشێنێتەوە، کار دەکرێت بە دەقی پێشووی کە «فەرمانگەی باری شارستانی کارتی دەنگدەر بۆ ئەو ھاونیشتیمانیانە دابین دەکات کە ١٨ ساڵ تەواو دەکەن بەو داڕێژە و شێوازەی کە دەستەی باڵای ھەڵبژاردنەکان دیاری دەکات». # دەستەواژەی «لەسەر ئاستی ھەرێمی کوردستان» و «ژمارەی پاڵێوراوانی ھەر لیستێک نابێت لە ٣ کەمتر بن» لە بڕگەی یەکەمی ماددەی ٢٢ نادەستوورییە، دەقەکەی دەبێتە «ھەموو قەوارەیەکی سیاسی لە ھەرێمی کوردستان لیستی پاڵێوراوانی پێشکەشدەکات و نابێت ڕێژەی ژنان ٣٠٪ کەمتر بێت، ڕیزبەندی لیستەکە بەو شێوەیە دەبێت کە پارێزگاری لە ڕێژەی ژنان بکات». # ماددەکانی ٦ و ٧ و خاڵی ١ و ٢ی بڕگەی یەکەمی ماددەی ٣٦ و ٣٦ی دووبارە و بڕگەی ٢ی ماددەی ٥٦ و ٥٨ی یاسای ژمارە ١ی ١٩٩٢ی ھەموارکراو نادەستوورین. # سکاڵای سکاڵاکاران لەسەر ماددەکانی تری یاساکە ڕەتکرانەوە. # سکاڵاکە لەسەر سەرۆکی ھەرێم و سەرۆک وەزیرانی ھەرێم لابرا، چونکە دژایەتیکراو نین. کۆمیسیۆن دوای بڕیارەکەی دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق ئامادەکارییەکانی دەستپێکردەوە بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن بەپێی یاسای ژمارە ١ی ١٩٩٢ی ھەموارکراو و بەڕەچاوکردنی بڕیارەکانی دادگا. == ڕێکارەکانی ئەنجامدانی ھەڵبژاردن == پاش ڕاگەیاندنی نادەستووریبوونی یاسای درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمان<ref name="٢٣٣فیدراڵی٢٠٢٢" /> و لە٨ی حوزەیران، وەفدێکی سەرۆکایەتی ھەرێم گەیشتە بەغداد و لەگەڵ ئەنجومەنی کۆمیسیارانی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان کۆبوونەوە بۆ تاوتوێکردنی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان.<ref name="کۆمیسیۆن٨-٦-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|رئیس وأعضاء مجلس المفوضین یستقبلون وفداً من رئاسة إقلیم کردستان}}|ناونیشان=https://ihec.iq/24521/2023/06/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240804201353/https://ihec.iq/24521/2023/06/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٨ی ئابی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٣}}</ref> ١٥ی حوزەیران، [[نێچیرڤان بارزانی]] میوانداری وەفدێکی ئەنجومەنی کۆمیسیاران کرد، کە نێردەی تایبەتی سەرۆکی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق ئامادەی بوو.<ref name="کۆمیسیۆن١٥-٠٦-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی ھەفتانەی ١٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://ihec.iq/25175/2023/06/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230618115135/https://ihec.iq/25175/2023/06/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٣|زمان=عەرەبی|ڕێکەوت=١٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٣}}</ref> لە ١٨ی تەممووزی ٢٠٢٣، ئەنجومەنی کۆمیسیاران کۆبووەوە، کۆمیسیۆن وەڵامی پێشنیاری تایبەت بە ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لە ١٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ دایەوە و ڕایانگەیاند ناتوانن لەو ڕێکەوتە ھەڵبژاردنەکە ئەنجام بدەن و پێشنیاریان کرد کە ١٨ی شووباتی ٢٠٢٤ یان ڕۆژانی دواتری بێت. ھاوکات لەگەڵ محەممەد سودانی و لیژنەی یاسایی لە ئەنجومەنی نوێنەران تاوتوێی ئەم بابەتەیان کرد.<ref name="کۆمیسیۆن١٨-٠٧-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی ھەفتانەی ٢٣ی تەممووزی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://ihec.iq/26121/2023/07/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230730101746/https://ihec.iq/26121/2023/07/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٣٠ی تەممووزی ٢٠٢٣|زمان=عەرەبی|ڕێکەوت=٢٣ی تەممووزی ٢٠٢٣}}</ref> ٣ی ئابی ٢٠٢٣، مەرسومی ھەرێمی بۆ دیاریکردنی ڕۆژی ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٤ بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن دەرچوو، کۆمیسیۆن دەستی بە ئامادەکارییەکانی کرد و لە ٦ی ئاب فەرمانگەی ھەڵبژاردنی ڕاسپارد بۆ ئامادەکردنی کارنامەی تایبەت بە ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان.<ref name="کۆمیسیۆن١٣-٠٨-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی ھەفتانەی ١٣ی ئابی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://ihec.iq/26471/2023/08/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240730213131/https://ihec.iq/26471/2023/08/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٣٠ی تەممووزی ٢٠٢٤|زمان=عەرەبی|ڕێکەوت=١٣ی ئابی ٢٠٢٣}}</ref> لە ١٣ی ئاب، کۆمیسیۆن پرۆسەی تۆمارکردنی بایۆمەتری لە ھەرێمی کوردستان بۆ ماوەی ٣٠ ڕۆژ درێژکردەوە، کە دوا مۆڵەت ٢٠ی ئەیلوول بوو.<ref name="کۆمیسیۆن٢٠-٠٨-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی ھەفتانەی ٢٠ی ئابی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://ihec.iq/26566/2023/08/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240730213110/https://ihec.iq/26566/2023/08/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٣٠ی تەممووزی ٢٠٢٤|زمان=عەرەبی|ڕێکەوت=٢٠ی ئابی ٢٠٢٣}}</ref><ref name="بڕیارئەنجومەن٥/٣١_٠٤-٠٩-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|قرار مجلس المفوضيـن رقم (5) للمحضر الاعتيادي (31) المـؤرخ فـــي 2023/9/4}}|ناونیشان=https://ihec.iq/26764/2023/09/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤}}</ref> لەو ماوەیەدا نزیکەی ٣١٠ ھەزار دەنگدەر زانیارییەکانیان نوێکردەوە. کۆمیسیۆن لەگەڵ محەمەد سودانی تاوتوێی تەرخانکردنی داراییان کرد بۆ پرۆسەکە، ھەروەھا ٢ ملیۆن و ٧٤٢ ھەزار دەنگدەر تۆمارکراون. لە ٥ی ئەیلوولی ٢٠٢٣، کۆمیسیۆن پەیڕەوی ژمارە ١ی بۆ ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان پەسەند کرد،<ref name="کۆمیسیۆن٠٥-٠٩-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|نظام الاقتراع والعد والفرز لانتخاب برلمان إقلیم (کوردستان – العراق) رقم (1) لسنة 2023}}|ناونیشان=https://ihec.iq/26776/2023/09/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240802013144/https://ihec.iq/26776/2023/09/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢ی ئابی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٣}}</ref> کە تایبەت بوو بە چۆنییەتی دەنگدان و ھەژمارکردن و جیاکردنەوەی دەنگەکان. لە ٩ی ئەیلوول، پەیڕەوی ژمارە ٥ی تایبەت بە دەزگاکانی ڕاگەیاندن پەسەند کرد.<ref name="کۆمیسیۆن٠٩-٠٩-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|نظام وسائل الاعلام لانتخاب برلمان اقلیم کوردستان رقم (5) لسنة 2023}}|ناونیشان=https://ihec.iq/27276/2023/10/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240802013020/https://ihec.iq/27276/2023/10/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢ی ئابی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٣}}</ref> بەپێی پەیڕەوی ژمارە ١، دەنگدەر دەبێت خاوەنی کارتی دەنگدەری بایۆمەتری بێت، ئامێری پشکنەری دەنگدەر بۆ ھەڵسەنگاندنی پەنجەمۆری دەنگدەر لەگەڵ زانیارییەکانی لەنێو کارتەکەی و ئامێری وێستگەکەی بەکاردەھێنرێت و زنجیرەی پەڕەی دەنگدان تۆماردەکات. ئامێری ھەژمارکردن و جیاکردنەوەی ئەلیکترۆنی پشکنین بۆ زنجیرەی پەڕەی ھاتوو دەکات بۆ دڵنیابوونەوە لە تێپەڕبوونی بە ئامێری پشکنەری دەنگدەر، پاشان دۆخی پەڕەکە و زانیارییەکانی تۆماردەکات و وێنەیەکی لە یادگەکانی پاشەکەوت دەکات، ئەم دوو ئامێرە لە ڕێگەی کەیبڵێکەوە پێکەوە بەستراون بۆ گۆڕینەوەی زانیارییەکان لەنێوانیان. ھاوکات ھەژمارکردن و جیاکردنەوەی دەستی بۆ ھەموو وێستگەکان ئەنجام دەدرێت. ڕۆژی ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣، کۆمیسیۆن پڕۆسەی تۆمارکردنی بایۆمەتری بۆ ئەو دەنگدەرانە کردەوە کە تا ٢٥ی شووبات دەگەنە تەمەنی یاسایی و بڕیاردرا لە ١٠ی تشرینی یەکەم دەستپێبکات و بۆ ماوەی ١٠ ڕۆژ بەردەوام بێت. ھەروەھا بڕیاردرا کە سەرجەم وێستگەکانی دەنگدان بە دەستی بژمێردرێنەوە سەرەڕای ھەژمارکردن و جیاکردنەوەی ئەلیکترۆنی و دەبێت بەتەواوی ھاوتا بن، لە ئەگەری ھاوتا نەبوونی تەواوەتی، پشت بە ھەژمارکردن و جیاکردنەوەی دەستی دەبەسترێت.<ref name="کۆمیسیۆن١٥-١٠-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی ھەفتانەی ١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://ihec.iq/27183/2023/10/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|زمان=عەرەبی}}</ref> دواتر کۆمیسیۆن ئامادەکارییەکانی لەگەڵ حکومەتی ھەرێم تاوتوێ کرد.<ref name="کۆمیسیۆن١٢-١١-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی ھەفتانەی ١٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://ihec.iq/28225/2023/11/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|زمان=عەرەبی}}</ref> بە پێی یاسا و ڕێکارەکان، ٣٨ حیزبی سیاسی مافی بەشداری کردنیان ھەبوو.<ref name="کۆمیسیۆن١٩-١١-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی ھەفتانەی ١٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://ihec.iq/28315/2023/11/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|زمان=عەرەبی}}</ref> ڕۆژی ٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣، وەفدێکی ئەنجومەنی کۆمیسیاران میوانی لیژنەی یاسایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بوون، تێیدا تاوتوێی ئامادەکارییەکان بۆ ھەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی پارێزگاکانی عێراق و پەرلەمانی کوردستان کران و باس لە درێژکردنەوەی تەمەنی یاسایی ئەنجومەنی کۆمیسیاران و ھەموارکردنەوەی یاسای ژمارە ٣١ی ٢٠١٩ی کۆمیسیۆنەکە کرا.<ref name="کۆمیسیۆن٢١-١١-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|مجلس المفوضین فی ضیافة القانونیة النیابیة}}|ناونیشان=https://ihec.iq/28390/2023/11/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240805034614/https://ihec.iq/28390/2023/11/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٥ی ئابی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣}}</ref> ڕۆژی ٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣، ڕێنمایی ڕاستاندنی بۆ نوێنەرانی پارت و ھاوپەیمانەکان و پاڵێواوانی تاک و چاودێرانی ناوخۆیی و نێونەتەوەیی دەرچواند.<ref name="کۆمیسیۆن٠٦-١٢-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|تعلیمات اعتماد وکلاء الأحزاب السیاسیة والتحالفات والمرشحین الافراد لانتخابات برلمان إقلیم کوردستان-العراق 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/28752/2023/12/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەبەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240802012929/https://ihec.iq/28752/2023/12/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢ی ئابی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣}}</ref><ref name="کۆمیسیۆن٠٦-١٢-٢٠٢٣نێونەتەوەیی">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|تعلیمات تسجیل واعتماد المراقبین الدولیین لانتخابات برلمان إقلیم کوردستان-العراق 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/28757/2023/12/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240802012909/https://ihec.iq/28757/2023/12/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢ی ئابی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣}}</ref><ref name="کۆمیسیۆن٠٦-١٢-٢٠٢٣ناوخۆیی">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|تعلیمات تسجیل واعتماد المراقبین المحلیین لانتخابات برلمان إقلیم کوردستان-العراق 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/28762/2023/12/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240802012847/https://ihec.iq/28762/2023/12/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢ی ئابی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣}}</ref> پاش دەرچوونی بڕیارەکەی دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق لە ٢١ی شوباتی ٢٠٢٤ و چوارەمین مەرسومی ھەرێمی لە ٣ی ئازاری ٢٠٢٤، کۆمیسیۆن بەردەوامیدا بە ئامادەکارییەکانی بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لە ١٠ی حوزەیران. کۆمیسیۆن ڕێسای ھەڵسوکەوتی پاڵێوراوان، پەیڕەوی تۆمارکردن و ڕاستاندنی پاڵێوراوان، ڕێنمایی ھاوپەیمانیەتی نێوان حیزبە سیاسییەکان، ڕێنمایی تۆمارکردن و ڕاستاندنی لیستی پاڵێوراوان، ڕێنمایی ڕاستاندنی ڕاگەیاندنکاران، پەیڕەوی سکاڵا و تانەدان و ڕێکاری سکاڵا و تانەدانی ڕۆژی دەنگدانی دەرچواند.<ref name="کۆمیسیۆن٠٣-٢٠٢٤ھەڵسوکەوت">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|قواعد السلوک الخاصة بالمرشحین لانتخابات إقلیم کوردستان – العراق 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/30793/2024/03/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤}}</ref><ref name="کۆمیسیۆن٠٧-٠٣-٢٠٢٤ڕێنمایی">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|تعلیمات التسجیل والمصادقة علی قوائم المرشحین لانتخابات إقلیم کوردستان – العراق 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/30784/2024/03/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٧ی ئازاری ٢٠٢٤}}</ref><ref name="کۆمیسیۆن٠٣-٠٣-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|تعلیمات التحالفات بین الأحزاب السیاسیة لانتخاب برلمان إقلیم کوردستان 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/30667/2024/03/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٣ی ئازاری ٢٠٢٤}}</ref><ref name="کۆمیسیۆن١٨-٠٣-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|تعلیمات اعتماد الإعلامیین لانتخاب برلمان إقلیم کوردستان – العراق 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/30905/2024/03/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤}}</ref><ref name="کۆمیسیۆن١٣-٠٣-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|الشکاوی والطعون لانتخاب برلمان اقلیم کوردستان العراق رقم (8) لسنة 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/30863/2024/03/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٣ی ئازاری ٢٠٢٤}}</ref><ref name="کۆمیسیۆن٠٤-٠٤-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|اجراءات شکاوی الاقتراع والطعون لانتخاب برلمان إقلیم کوردستان – العراق 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/31043/2024/04/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٤ی نیسانی ٢٠٢٤}}</ref> لە ١٩ی ئازار، کۆمیسیۆن ڕێکارەکانی دەنگدان و ھەژمارکردن و جیاکردنەوەی دەنگەکانی دەرچواند لەسەر بنەمای بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی، کە ١٠٠ کورسی گشتی بوو. لە ٢٧ی ئازاری ٢٠٢٤، خولێکی ڕاھێنانی بۆ فەرمانبەرانی یاسایی لە نووسینگەکانی لە ھەرێم ئەنجامدا، کە تایبەت بوو بە پەیڕەو و ڕێکارەکانی سکاڵا و تانەدان.<ref name="کۆمیسیۆن٢٧-٠٣-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|مفوضیة الانتخابات تختتم الورشة التدریبیة حول نظام وإجراءات الشکاوی والطعون}}|ناونیشان=https://ihec.iq/30970/2024/03/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢٧ی ئازاری ٢٠٢٤}}</ref> لە سەرەتای مانگی نیسانی ٢٠٢٤، شاندێکی کۆمیسیۆن لە دەستەی ھەرێمی کوردستان سەردانی وەزیری ناوخۆی ھەرێمی کوردستانیان بۆ گفتوگۆکردن لە بارەی ڕێکارە ئەمنییەکانی ھەڵبژاردن.<ref name="کۆمیسیۆن٠١-٠٤-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|وفد ھیئة إقلیم کوردستان للانتخابات یزور وزارة داخلیة الاقلیم}}|ناونیشان=https://ihec.iq/31005/2024/04/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١ی نیسانی ٢٠٢٤}}</ref> ١٦ی نیسان، یەکەم پڕۆسەی ھەڵبژاردنی تاقیکاری بۆ ئامێرەکانی ھەڵبژاردن لە ھەرێم ئەنجامدرا.<ref name="کۆمیسیۆن١٦-٠٤-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|مفوضیة الانتخابات تشرف بشکل مباشر علی المحاکاة الاولی لانتخابات برلمان الاقلیم}}|ناونیشان=https://ihec.iq/31093/2024/04/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٦ی نیسانی ٢٠٢٤}}</ref> ١ی ئایار، کۆتایی بە خولێکی ڕاھێنانی ھێنا کە بۆ فەرمانبەرانی نووسینگەکانی ھەڵبژاردن بوو، پڕۆسەیەکی دەنگدانی تاقیکاری تێیدا ڕێکخرا، کە لە کۆتایی ھەر خولێکی ڕاھێنان، پڕۆسەیەکی دەنگدانی تاقیکاری ڕێکدەخرێت بۆ بەشداربووانی خولەکە.<ref name="کۆمیسیۆن٠١-٠٥-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|مفوضیة الانتخابات تختتم ورشھا التدریبة الخاصة بانتخابات برلمان اقلیم کوردستان ٢٠٢٤}}|ناونیشان=https://ihec.iq/31200/2024/05/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١ی ئایاری ٢٠٢٤}}</ref> لە ٨ی نیسان، پرۆسەی تیروپشک بۆ پێدانی ژمارە بە قەوارە سیاسییەکان و پاڵێوراوانی تاک بەڕێوەچوو، کە ژمارە درا بە ١٠ حیزب و ٢ ھاوپەیمانیەتی و ٥٧ پاڵێوراوی تاک.<ref name="کۆمیسیۆن٠٨-٠٤-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|مفوضیة الانتخابات تجری قرعة الأرقام للمشارکین فی انتخابات برلمان إقلیم کوردستان ٢٠٢٤}}|ناونیشان=https://ihec.iq/31068/2024/04/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٨ی نیسانی ٢٠٢٤}}</ref> لە ٢١ی نیسان، دەستەی ھەرێمی کوردستان لەگەڵ نوێنەری دامەزراوە ئەمنییەکان کۆبوونەوە، بە مەبەستی ئامادەکاری بۆ دەنگدانی تایبەت و ڕاستاندنی ناوی دەنگدەرانی تایبەت لە لایەن دامەزراوەکانیان و دابەشکردنی یەکە سەربازییەکان بەسەر بنکەکانی دەنگدانی تایبەت.<ref name="کۆمیسیۆن٢١-٠٤-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|مدیر مکتب ھیئة إقلیم کوردستان یعقد اجتماعًا مع ممثلی الوزارات الأمنیة بحضور مدیر دائرة العملیات فی المکتب الوطنی}}|ناونیشان=https://ihec.iq/31120/2024/04/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢١ی نیسانی ٢٠٢٤}}</ref> لە ٢٧ی حوزەیران، ئەنجومەنی کۆمیسیاران میوانی [[لەتیف ڕەشید]] سەرۆک کۆماری عێراق بوون، باس لە ئامادەکارییەکانی ھەڵبژاردنەکە کرا کە بڕیارە لە ٢٠ی تشرینی یەکەم بەڕێوەبچێت.<ref name="کۆمیسیۆن٢٧-٠٦-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|مجلس المفوضین فی مفوضیة الانتخابات فی ضیافة رئیس الجمھوریة}}|ناونیشان=https://ihec.iq/31350/2024/06/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢٧ی حوزەیرانی ٢٠٢٤}}</ref> == پارت و ھاوپەیمانییە بەشداربووەکان == === ژمارەدان بە بەشداربووان === == بانگەشەی ھەڵبژاردن == == پڕۆسەی دەنگدان == === دەنگدانی تایبەت === ڕۆژی ١٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ پڕۆسەی دەنگدانی تایبەت بەڕێوەچوو، کە تێیدا ھێزە ئەمنی و سەربازییەکانی ھەرێمی کوردستان بەشداریانکرد. جگە لە ھەرێمی کوردستان، لە ٧ پارێزگای عێراق ناوەندی دەنگدان بۆ دەنگدەرانی تایبەت کرانەوە. {| class="wikitable" |+ ئاماری دەنگدەرانی تایبەت |- ! پارێزگا !! ژمارەی دەنگدەران !! ژمارەی ناوەندەکانی دەنگدان !! ژمارەی وێستگەکانی دەنگدان |- | ھەولێر || ٨٩٫٧٩١ || ٦٢ || ٣٠٦ |- | سلێمانی || ٧٨٫٦٦١ || ٥٧ || ٢٧٦ |- | دھۆک || ٤٠٫٩٥٦ || ٣٣ || ١٤٢ |- | ھەڵەبجە || ٩٥٢ || ١ || ٣ |- | بەغداد/ڕەسافە{{efn|name=spvbgh}} || ٤٣٣ || ١ || ٢ |- | بەغداد/کەرخ{{efn|name=spvbgh}} || ٢٫٤١٤ || ٢ || ٨ |- | نەینەوا || ١٫٠٣٨ || ٤ || ٥ |- | کەرکووک || ٤٨٨ || ١ || ٢ |- | دیالە || ٢٦٦ || ١ || ١ |- | ئەنبار || ١٩٦ || ١ || ١ |- | واسیت || ١٩١ || ١ || ١ |- | سەڵاحەددین || ٥٧٤ || ١ || ٢ |- ! کۆی گشتی !! ٢١٥٫٩٦٠ !! ١٦٥ !! ٧٤٩ |} {{notelist|refs= {{efn|name=spvbgh|لە کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان، بەغداد خاوەنی ٢ نووسینگەی ھەڵبژاردنە و وەکو ٢ پارێزگا مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت.}} }} وێستگە و بنکەکانی دەنگدان لە کاتژمێر ٧ی بەیانی بە ڕووی دەنگدەران کرانەوە. تا کاتژمێر ١٢ی نیوەڕۆ ٧٠٪ی دەنگدەران بەشدارییان کرد و بژاردەی تێپەڕاندنی ھاوتابوونی پەنجەمۆر بۆ ١٫١٢٪ی دەنگدەران بەکارھێنرا بوو. {| class="wikitable" |+ ڕێژەی بەشداریکردنی دەنگدانی تایبەت{{efn|name=spvrate}} |- ! پارێزگا !! ژمارەی دەنگدەرانی بەشداربوو تا ١٢ی نیوەڕۆ !! ژمارەی بەکارھێنانی بژاردەی تێپەڕاندن تا ١٢ی نیوەڕۆ !! ڕێژەی بەشداری تا ١٢ی نیوەڕۆ !! ژمارەی دەنگدەرانی بەشداربوو !! ژمارەی بەکارھێنانی بژاردەی تێپەڕاندن !! ڕێژەی بەشداری |- | ھەولێر || ٦٢٫٧٤٥ || ١٫١٣٠ || ٧٠٪ || ٨٧٫٥١٣ || ١٣٥٣ || ٩٧٪ |- | سلێمانی || ٥٢٫٩٥٢ || ٧٨٧ || ٦٧٪ || ٧٦٫٥٠١ || ٩٣٠ || ٩٧٪ |- | دھۆک || ٣١٫٤٠٨ || ٤٧٧ || ٧٧٪ || ٤٠٫٢٠٦ || ٥٦٠ || ٩٨٪ |- | ھەڵەبجە || ٦١٢ || ١١ || ٦٤٪ || ٩١٧ || ١٣ || ٩٦٪ |- | بەغداد/ڕەسافە || ٢٤٨ || ٥ || ٥٧٪ || ٢٦١ || ٥ || ٦٠٪ |- | بەغداد/کەرخ || ١٫٦٢٨ || ١٩ || ٦٧٪ || ١٫٩٠٧ || ٢٥ || ٧٩٪ |- | نەینەوا || ٣٠٧ || ٤ || ٣٠٪ || ٤٤٢ || ٩ || ٤٣٪ |- | کەرکووک || ٢٠٨ || ٢ || ٤٣٪ || ٢٧٥ || ٣ || ٥٦٪ |- | ئەنبار || ١٣ || سفر || ٧٪ || ١٥ || سفر || ٨٪ |- | دیالە || ١٤٨ || ١ || ٥٦٪ || ١٦٥ || ١ || ٦٢٪ |- | واسیت || ٦ || سفر || ٣٪ || ٧ || سفر || ٤٪ |- | سەڵاحەددین || ٢٧٠ || ٢ || ٤٧٪ || ٣١٢ || ٢ || ٥٤٪ |- ! کۆی گشتی !! ١٥٠٫٥٤٥ !! ٢٫٤٣٨ !! ٧٠٪ !! ٢٠٨٫٥٢١ !! ٢٫٩٠١ !! ٩٧٪ |} {{notelist|refs= {{efn|name=spvrate|ڕێژەی بەشداریکردنی پارێزگاکانی عێراق لەچوارچێوەی ڕێژەی بەشداریکردنی پارێزگاکانی ھەرێم ھەژمارکراوە.}} }} کاتژمێر ٦:٠٥ی ئێوارە خۆکارانە سندوقەکانی دەنگدان داخران و پرۆسەی دەنگدان کۆتایی ھات، بژاردەی تێپەڕاندنی ھاوتابوونی پەنجەمۆر بۆ ١٫٣٤٪ی دەندەران بەکارھێنرا بوو. ٢٠٨٫٥٢١ دەنگدەر بەشدارییان کرد، کە ٤٫٧٤٨ دەنگدەریان مێ بوون و ١٨٫٦٦٤ دەنگدەریان نەخوێندەوار بوون. لە پرۆسەی دەنگدانی تایبەت ١٫٩٢٦ چاودێر و ٣٫٧٥٠ بریکاری قەوارەی سیاسی چاودێری پرۆسەکەیان کردووە. === دەنگدانی گشتی === == ئەنجامی ھەڵبژاردن == لە ماوەی کەمتر لە ٢٤ کاتژمێر لە کۆتاییھاتنی دەنگدانی گشتی، ئەنجامی بەرایی ڕاگەیەندرا، کە تێیدا دەنگی ٢٦ وێستگە ڕانەگەیەندرا بەھۆی وردبینیکردنەوە. ڕێکەوتی ٣٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ ئەنجامی کۆتایی ڕاگەیەندرا. {| class="wikitable" |+ ئەنجامی کۆتایی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ٢٠٢٤ |- ! rowspan="2" | ژ. لیست !! rowspan="2" colspan="2" | ناوی لیست !!colspan="3" | ٢٠٢٤!! colspan="2" | ٢٠١٨ !! rowspan="2" | گۆڕانکاری کورسی |- ! ژ. دەنگ !! ٪ !! کورسی !! ژ. دەنگ !! کورسی |- | ١٩٠ || style="background:#FFDB00"| || [[پارتی دیموکراتی کوردستان]] || ٨١٢٫٧٩٤ || ٤٣٫١٨٪ || ٣٩ || ٥٤٤٬٣٨٠ || ٤٥ || {{decrease}} ٦ |- | ١٢٩ || style="background:#00A550"| || [[یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان]] || ٤٠٩٫٥٤٨ || ٢١٫٧٦٪ || ٢٣ || ٢٥٣٬٢٠٠ || ٢١ || {{increase}} ٢ |- | ١٥٧ || style="background:#FF681F"| || [[جووڵانەوەی نەوەی نوێ]] || ٢٩٢٫٠٣٢ || ١٥٫٥١٪ || ١٥ || ١٠٧٬٦١٠ || ٨ || {{increase}} ٧ |- | ١٤٨ || style="background:#673301"| || [[یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان]] || ١١٧٫٤٤٤ || ٦٫٢٤٪ || ٧ || ''(ھاوپەیمانی)'' || ٦ || {{increase}} ١ |- | ١٦١ || style="background:#7F0284"| || [[ڕەوتی ھەڵوێستی نیشتیمانی|ھەڵوێست]] || ٥٦٫٠٠٨ || ٢٫٩٨٪ || ٤ || colspan="2| ''(نوێ)'' || ''(نوێ)'' |- | ١٤٧ || style="background:#F25822"| || [[کۆمەڵی دادگەریی کوردستان|کۆمەڵی دادگەری کوردستان/عێراق]] || ٦٤٫٨٧٤ || ٣٫٤٥٪ || ٣ || ٩١٬١٥٢ || ٧ || {{decrease}} ٤ |- | ١٦٩ || style="background:#FF981D"| || [[بەرەی گەل]] || ٣٣٫٤٦٦ || ١٫٧٨٪ || ٢ || colspan="2| ''(نوێ)'' || ''(نوێ)'' |- | ١٣٣ || style="background:#DF5A9F"| || [[ھاوپەیمانیی ھەرێمی کوردستان]] || ١٣٫٢٥٤ || ٠٫٧٠٪ || ١ || ''(ھاوپەیمانی)'' || ١ || {{Steady}} |- | ١١٤ || style="background:#1F1C50"| || [[بزووتنەوەی گۆڕان|گۆڕان]] || ١١٫٦٤١ || ٠٫٦٢٪ || ١ || ١٦٤٬٥٨٠ || ١٣ || {{decrease}} ١٢ |- ! colspan="5" | کۆی گشتی || ٩٥ || colspan="2" | ١٠٠ || {{decrease}} ٥ |- ! colspan="9" | کۆتای پێکھاتەی تورکمان |- | ٢٢٨ || || {{عەرەبی|نجدت نوري محمد عرب}} || colspan="2| ٥٫٦٦٤ || ١ || colspan="3| ''(نوێ)'' |- | ٢٠٨ || || {{عەرەبی|منى نبي نادر عبدالله}} || colspan="2| ٣٫٦٦٦ || ١ || colspan="3| ''(نوێ)'' |- ! colspan="5" | کۆی پێکھاتەی تورکمان || ٢ || colspan="2" | ٥ || {{decrease}} ٣ |- ! colspan="9" | کۆتای پێکھاتەی مەسیحی |- | ٢٢٩ || || {{عەرەبی|رامي نوري عوديش دانيال}} || colspan="2| ٦٫٧٥٣ || ١ || colspan="3| ''(نوێ)'' |- | ٢٠٧ || || {{عەرەبی|دانا ئامانج نجيب شمعون}} || colspan="2| ٦٫٢٠٣ || ١ || colspan="3| ''(نوێ)'' |- | ٢١٣ || || {{عەرەبی|جيمس حسدو هيدو داود}} || colspan="2| ٥٫٥٣٥ || ١ || colspan="3| ''(نوێ)'' |- ! colspan="5" | کۆی پێکھاتەی مەسیحی || ٣ || colspan="2" | ٦ || {{decrease}} ٣ |- ! colspan="3" | کۆی دەنگی دروست || ١٫٨٨٢٫٤٤٨ || ٩٠٫١٦٪ || ١٠٠ || colspan="2" | ١١١ || {{decrease}} ١١ |- ! colspan="5" | کۆی دەنگدەرانی بەشداربوو || colspan="2" | ٢٫٠٨٧٫٩٧٢ || colspan="2" | ٧٢٫٠١٪ |- ! colspan="6" | کۆی دەنگدەران || colspan="3| ٢٫٨٩٩٫٥٧٨ |} === کاردانەوەکان === === سکاڵا و تانەکان === پاش تەواوبوونی پڕۆسەی دەنگدانی تایبەت و کۆتاییھاتنی ماوەی یاسای بۆ پێشکەشکردنی سکاڵای تایبەت بە پڕۆسەکە، ٧١ سکاڵا تۆمارکرا، کە لە ھەڵەبجە ٢٤ سکاڵا تۆمارکراوە. {| class="wikitable" |+ ئاماری سکاڵای تۆمارکراو لە دەنگدانی تایبەت |- ! پارێزگا !! ژمارەی سکاڵای تۆمارکراو |- | ھەولێر || ١١ |- | سلێمانی || ٢٥ |- | دھۆک || ١١ |- | ھەڵەبجە || ٢٤ |- ! کۆی گشتی || ٧١ |} == ئەمانەش ببینە == * [[دادگای باڵای فێدراڵیی عێراق]] * [[پەرلەمانی کوردستان]] * [[ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ٢٠١٨]] == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} <references group="کۆمیسیۆن"/> {{تووڵی دەروازە|کوردستان|ڕۆژنامەوانی|دەیەی ٢٠٢٠|کۆمەڵگا|سیاسەت|عێراق|زانستی سیاسەت}} [[پۆل:پەرلەمانی کوردستان]] [[پۆل:ھەرێمی کوردستان]] [[پۆل:باشووری کوردستان]] [[پۆل:٢٠٢٤ لە ھەرێمی کوردستان]] o4gk9npzmci74a7ky3zo9l0c7w5gnfv 1374313 1374289 2024-10-31T15:04:23Z 5.234.187.29 /* ئەنجامی ھەڵبژاردن */ 1374313 wikitext text/x-wiki {{ئامادەکردن}} {{زانیاریدانی ھەڵبژاردن/ئینگلیزی | election_name = ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ٢٠٢٤ | country = ھەرێمی کوردستان | type = پەرلەمانی | ongoing = yes | previous_election = ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ٢٠١٨ | previous_year = ٢٠١٨ | next_election = ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ٢٠٢٨ | next_year = ٢٠٢٨ | seats_for_election = [[پەرلەمانی کوردستان]] خاوەنی ١٠٠ کورسییە (٩٥ی سەرەکی و ٥ی کەمینە){{ھن}} | election_date = ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ | registered = ٢٫٨٩٩٫٥٧٨ | Turnout = ٧٢٫٠١٪ | vote_type = گشتی | image1 = [[File:Masoud Barzani 2019.jpg|150x150px]] | leader1 =[[مەسعوود بارزانی]] | party1 =[[پارتی دیموکراتی کوردستان]] | last_election1 = ٤٥ | seats1 = '''''٣٩''''' | seat_change1 = {{decrease}} ٦ | popular_vote1 = ٨١٢٫٧٩٤ | percentage1 = ٤٣٫١٨٪ | image2 =[[پەڕگە:B Talebani.jpg|150x150px]] | leader2 =[[بافڵ تاڵەبانی]] | party2 =[[یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان]] | last_election2 = ٢١ | seats2 = '''٢٣''' | seat_change2 = {{increase}} ٢ | popular_vote2 = ٤٠٩٫٥٤٨ | percentage2 = ٢١٫٧٦٪ | image3 =[[File:Shaswar Abdulwahid.jpg|150x150px]] | leader3 =[[شاسوار عەبدولواحید]] | party3 =[[جووڵانەوەی نەوەی نوێ]] | last_election3 = ٨ | seats3 = '''١٥''' | seat_change3 = {{increase}} ٧ | popular_vote3 = ٢٩٢٫٠٣٢ | percentage3 = ١٥٫٥١٪ | image4 =[[File:SalahuddinMBahaudin.jpg|150px]] | leader4 =[[سەڵاحەدین بەھائەدین]] | party4 =[[یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان]] | last_election4 =٦ | seats4 = '''٧''' | seat_change4 = {{increase}} ١ | popular_vote4 = ١١٧٫٤٤٤ | percentage4 = ٦٫٢٤٪ | image5 =[[File:Ali Hama Saleh.jpg|150px]] | leader5 =[[عەلی حەمە ساڵح]] | party5 =[[ڕەوتی هەڵوێستی نیشتیمانی]] | last_election5 = ''(نوێ)'' | seats5 = '''٤''' | seat_change5 = ''(نوێ)'' | popular_vote5 = ٥٦٫٠٠٨ | percentage5 = ٢٫٩٨٪ | image6 =[[File:Ali Bapir - Islamic Kurdish Politician.jpg|150px]] | leader6 =[[عەلی باپیر]] | party6 =[[کۆمەڵی دادگەریی کوردستان]] | last_election6 = ٧ | seats6 = '''٣''' | seat_change6 = {{decrease}} ٤ | popular_vote6 = ٦٤٫٨٧٤ | percentage6 = ٣٫٤٥٪ | image7 =[[پەڕگە:Lahur Talabani.jpg|150x150px]] | leader7 =[[لاھور تاڵەبانی|لاھور شێخ جەنگی]] | party7 =[[بەرەی گەل]] | last_election7 = ''(نوێ)'' | seats7 = '''٢''' | seat_change7 = ''(نوێ)'' | popular_vote7 = ٣٣٫٤٦٦ | percentage7 = ١٫٧٨٪ | image8 =[[پەڕگە:Mohammed Haji Mahmoud.jpg|150x150px]] | leader8 = [[محەممەد حاجی مەحموود]] | party8 = [[ھاوپەیمانیی ھەرێمی کوردستان]] | last_election8 = ١ | seats8 = '''١''' | seat_change8 = {{Steady}} | popular_vote8 = ١٣٫٢٥٤ | percentage8 = ٠٫٧٠٪ | image9 =[[پەڕگە:Gorran Logo.png|150x150px]] | leader9 = [[دانا ئەحمەد مەجید]] | party9 = [[بزووتنەوەی گۆڕان]] | last_election9 = ١٣ | seats9 = '''١''' | seat_change9 = {{decrease}} ١٢ | popular_vote9 = ١١٫٦٤١ | percentage9 = ٠٫٦٢٪ | title = [[سەرۆک وەزیرانی ھەرێمی کوردستان|سەرۆک وەزیران]] | before_election = [[مەسروور بارزانی]] | before_party = پارتی دیموکراتی کوردستان | after_election = دیارینەکراوە | after_party = | map_image = Iraqi Kurdistan Region Parliament 2024 results.svg | map_size = 250px | map_caption = پێکھاتەی پەرلەمانی کوردستان پاش ھەڵبژاردن ||color7=FF981D|color8=DF5A9F|color9=1F1C50|color3=FF681F|color4=7C4700|color2=00a550|color1=FFFF00|color5=A020F0|color6=FFA500}} '''ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان''' بۆ شەشەمین خولی ھەڵبژێردراو بڕیارە لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ لەلایەن [[کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان]] ئەنجامبدرێت پاڵپشت بە یاسای ژمارە ١ی ساڵی ١٩٩٢ ھەموارکراو و تانەلێدراو. دووەمین ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستانە کە بەشێوازی فرەبازنەیی ئەنجامدەدرێت و ھەرێمی کوردستان بەسەر ٤ بازنەی ھەڵبژاردن دابەشکراوە، یەکەمین خولی پەرلەمان دەبێت کە ژمارەی ئەندامانی دەبێتە ١٠٠ ئەندامی ھەڵبژێردراو. == دیاریکردنی ڕۆژی ھەڵبژاردن == بەھۆی [[گشتپرسیی سەربەخۆییی باشووری کوردستان (٢٠١٧)|گشتپرسییەکەی ٢٠١٧]]ی ھەرێمی کوردستانەوە، کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی دروستکرا، کە سەرپەرشتی گشتپرسییەکە و [[ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ٢٠١٨|ھەڵبژاردنی ٢٠١٨ی پەرلەمان]]ی کرد. ماوەی یاسایی کۆمیسیۆنەکە لە ٢٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ بەسەرچوو. لە کۆبوونەوەی دەستەی سەرۆکایەتی و فراکسیۆنەکان لە ٤ی نیسانی ٢٠٢١، پرسی ھەمواری یاسای ھەڵبژاردن لەچوارچێوەی کاری پەرلەمانیدا تاوتوێکرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=کۆبوونەوەی دەستەی سەرۆکایەتی و فراکسیۆنەکان بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2021/april/ko-dsp-lagal-sarok-fraksionakan/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240312201041/https://www.parliament.krd/news/posts/2021/april/ko-dsp-lagal-sarok-fraksionakan/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=12ی ئازاری 2024|ڕێکەوت=٤ی نیسانی ٢٠٢١}}</ref> لە میانەی کۆنگرەی ڕۆژنامەوانی پاش بەشداریکردن لە [[ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، ٢٠٢١|ھەڵبژاردنی پێشوەختەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق]] لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١، [[نێچیرڤان بارزانی]] ڕایگەیاند ھەڵبژاردن لەو ماوەیەدا بەڕێوەدەچێت کە لە یاسادا ھاتووە و ھێشتا کات ماوە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=پەیامی ئێمە بۆ عێراق ئاشتی و برایەتییە|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/nechirvan-barzani-our-message-to-iraq-is-a-message-of-peace-and-brotherhood/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328200400/https://presidency.gov.krd/nechirvan-barzani-our-message-to-iraq-is-a-message-of-peace-and-brotherhood/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١}}</ref> لە میانەی بەشداریکردنی لە دیداری مێریدا لە ٢٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ ڕایگەیاند کە ھەرێمی کوردستان پێویستی بە دەستوورە ھەوڵدەدەین پێش ھەڵبژاردنی داھاتووی ھەرێم ئامادەی بکەین.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=نێچیرڤان بارزانی بەشداری لە دیدارێکی مێریدا کرد|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/president-nechirvan-barzani-the-public-sent-a-clear-message-to-the-authorities-in-the-elections/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328201239/https://presidency.gov.krd/president-nechirvan-barzani-the-public-sent-a-clear-message-to-the-authorities-in-the-elections/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١}}</ref> بۆ کاراکردنەوەی دامەزراوەکە، سەرۆکایەتی پەرلەمان ١٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١ی وەکو دوا دەرفەت دیاریکرد بۆ وەرگرتنی پێشنیاری فراکسیۆنەکان لەبارەی داھاتووی دامەزراوەکە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دەستەی سەرۆکایەتی و فراکسیۆنەکان کۆبوونەوە|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2021/november/dspk-u-sarok-fraksionakan-kobunawa/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240318192028/https://www.parliament.krd/news/posts/2021/november/dspk-u-sarok-fraksionakan-kobunawa/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=18ی ئازاری 2024|ڕێکەوت=٣ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١}}</ref><ref name="شیروان١٤١١٢١">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەبێژی کۆمیسیۆن: پەرلەمان فریای ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردن ناکەوێت|ناونیشان=https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/141120217|وێبگە=ڕووداو|ڕێکەوتی سەردان=١٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240310202053/https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/141120217|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=10ی ئازاری 2024|ڕێکەوت=١٤ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١}}</ref> پێشنیارەکان لەبارەی زیادکردنی ٢ ئەندامی پێکھاتەکان بوو بۆ ئەنجوومەنی کۆمیسیاران. [[مونا قەھوەچی]] سکرتێری پەرلەمان لە ڕۆژی زمان و کەلتور و ڕۆژنامەگەریی تورکماندا ڕایگەیاند کە کەمکردنەوە یان دەستکاریکردنی کورسی کۆتای پێکھاتەکان ڕەتدەکەنەوە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=سکرتێری پەرلەمان بەشداریکرد لەڕۆژی زمان و کەلتوری تورکمان|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2021/november/muna-xan-bashdary-le-yady-rojy-turkman-krd/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20211117101330/https://www.parliament.krd/news/posts/2021/november/muna-xan-bashdary-le-yady-rojy-turkman-krd/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=سکرتێری پەرلەمان بەشداریکرد لە ڕۆژی ڕۆژنامەگەریی تورکماندا|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/february/muna-xan-bashdarye-lyrrozhnamagarye-pturkman-krd/|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20220224214538/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/february/muna-xan-bashdarye-lyrrozhnamagarye-pturkman-krd/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٤ی شووباتی ٢٠٢٢|ڕێکەوت=٢٤ی شووباتی ٢٠٢٢}}</ref> پارتی پێشنیاری کردبوو ئەنجوومەنی کۆمیسیاران بەپێی ئەنجامی ھەڵبژاردنی ٢٠١٨ دابەشبکرێتەوە، دەست لەبیرۆکەی ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردن ھەڵبگیرێت. گۆڕان و یەکێتی لەگەڵ مانەوەی پێکھاتەی ئەنجوومەنی کۆمیسیاران بوون، یەکێتی داوای فرەبازنەیی دەکرد و گۆڕانیش لیستی داخراو.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=پارتی: کاتمان نیە و ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردن پێویست نیە|ناونیشان=https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/181120211|وێبگە=ڕووداو|ڕێکەوتی سەردان=١٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240310203803/https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/181120211|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=10ی ئازاری 2024|ڕێکەوت=١٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٢١}}</ref> پارتی ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردنی بە بیانوو بۆ ئەنجامنەدانی ھەڵبژاردن دەبینی.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=پارتی: پێداگری لەئەنجامدانی ھەڵبژاردن لەوادەی خۆیدا دەکەینەوە|ناونیشان=https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/1412202126|وێبگە=ڕووداو|ڕێکەوتی سەردان=١٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240310205130/https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/1412202126|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=10ی ئازاری 2024|ڕێکەوت=١٤ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١}}</ref> یەکگرتوو سەرەڕای پێداگری لە ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لەوادەی یاساییدا، داوای فرەبازنەیی دەکرد، ھەروەھا پێکھاتەکان خۆیان نوێنەرەکانیان ھەڵبژێرن.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ئەمینداری یەکگرتوو: ھەڵبژاردن دەبێت لەکاتی خۆیدا بکرێت|ناونیشان=https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/2512202114|وێبگە=ڕووداو|ڕێکەوتی سەردان=١٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240310205640/https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/2512202114|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=10ی ئازاری 2024|ڕێکەوت=٢٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١}}</ref> حازم تەحسین میری ئێزیدیان لە دیدارێکی لەگەڵ جێگری سەرۆکی پەرلەمان، داوایکرد لەکاتی ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردن ٥ کورسی کۆتا بۆ پێکھاتەی ئێزیدی تەرخان بکرێت.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ھێمن ھەورامی پێشوازیی لەمیری ئێزیدیان کرد|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/january/dr-hemn-hawramy-peshwazy-le-myr-hazm-krd/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20220523235319/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/january/dr-hemn-hawramy-peshwazy-le-myr-hazm-krd/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٣ی ئایاری ٢٠٢٢|ڕێکەوت=١٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢}}</ref> نێچیرڤان بارزانی و [[مەسروور بارزانی]] لە پەراوێزی کۆنفرانسی ئاسایشی میونشندا لەگەڵ [[ئەنتۆنیۆ گوتیرێس]] کۆبوونەوە و جەخت لەسەر ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی لەکاتی خۆیدا کرایەوە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دیدار لەگەڵ سکرتێری نەتەوە یەکگرتووەکان بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/the-president-and-prime-minister-of-the-kurdistan-region-meets-with-the-secretary-general-of-the-united-nations/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328202121/https://presidency.gov.krd/the-president-and-prime-minister-of-the-kurdistan-region-meets-with-the-secretary-general-of-the-united-nations/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٨ی شوباتی ٢٠٢٢}}</ref> ڕۆژی ٢٤ی شوباتی ٢٠٢٢، نێچیرڤان بارزانی بە مەرسومێکی ھەرێمی ڕۆژی ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ی وەکوو ڕۆژی ھەڵبژاردن دیاریکرد.<ref name="مەرسوم">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=مەرسوومەکانی سەرۆکایەتی ھەرێم بۆ ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کردستان|ناونیشان=https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=15292|وێبگە=درەو میدیا|ڕێکەوتی سەردان=٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240929184915/https://drawmedia.net/page_detail?smart-id=15292|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=29 ئەیلوول 2024|ڕێکەوت=٢٦ حوزەیران ٢٠٢٤}}</ref> جێگری سەرۆک و سکرتێری پەرلەمان لەگەڵ بەرپرسانی بیانی باسی ھەڵبژاردنی پەرلەمان و کاراکردنەوەی کۆمیسیۆنی ھەرێمیان کرد.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=سکرتێری پەرلەمان پێشوازیکرد لە بەرپرسی نووسینگەی یەکێتیی ئەوروپا|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/february/skrtery-perleman-peshwazy-le-mary-paret-krd/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240312210743/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/february/skrtery-perleman-peshwazy-le-mary-paret-krd/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=12ی ئازاری 2024|ڕێکەوت=٢ی شووباتی ٢٠٢٢}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=جێگری سەرۆکی پەرلەمان پێشوازیکرد لە بەرپرسێکی یونامی|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/march/d-hemn-h-peshwazye-la-shyonami-krd/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20221201102036/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/march/d-hemn-h-peshwazye-la-shyonami-krd/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢|ڕێکەوت=١٦ی ئازاری ٢٠٢٢}}</ref> لەمیانەی دیدارێکدا، سەرۆکی پەرلەمان ڕایگەیاند یاسای ھەڵبژاردن پێویستی بەڕێککەوتن و سازانی سیاسی ھەیە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=سەرۆکی پەرلەمان بەشداریکرد لەپانێڵێکی تایبەت بە ھەڵبژاردن|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/march/seroky-parleman-bashdary-le-panelekda-krd/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20221201101537/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/march/seroky-parleman-bashdary-le-panelekda-krd/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢|ڕێکەوت=٢٧ی ئازاری ٢٠٢٢}}</ref> لە وتەی کردنەوەی خولی بەھارەی ساڵی چوارەمدا، [[ڕێواز فایەق]] جەختی لە ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لە وادەی یاسایی خۆیدا کردەوە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی سەرۆکی پەرلەمان بەبۆنەی کردنەوەی خولی بەھارە|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/march/deqy-wtary-seroky-perleman/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230610035240/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/march/deqy-wtary-seroky-perleman/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=١ی ئازاری ٢٠٢٢}}</ref> لە ٦ی حوزەیرانی ٢٠٢٢، [[سەرۆکی ھەرێمی کوردستان]] لەگەڵ پێکھاتەکان کۆبووەوە و جەخت لە پاراستنی مافەکانیان لە ھەڵبژاردن کرایەوە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=سەرۆکی ھەرێم و پێکھاتەکان کۆبوونەوە|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/the-president-of-the-kurdistan-region-stresses-the-rights-of-the-components/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328202818/https://presidency.gov.krd/the-president-of-the-kurdistan-region-stresses-the-rights-of-the-components/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٦ی حوزەیرانی ٢٠٢٢}}</ref> سێ ڕۆژ دواتر، نێچیرڤان بارزانی و [[جینین ھێنس پلاسخارت|جینین پلاسخارت]] و لایەنە سیاسییەکان لەبارەی ھەڵبژاردنەکان و ئاستەنگەکانی کۆبوونەوە و بڕیاردرا تا ١ی تەممووز ڕاپۆرتێک ئامادە بکرێت.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ڕاگەیەندراوی کۆبوونەوەی لایەنە سیاسییەکان|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/kurdistan-regional-government-has-announced-the-results-of-the-meeting-of-the-political-parties-in-the-kurdistan-region/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328203242/https://presidency.gov.krd/kurdistan-regional-government-has-announced-the-results-of-the-meeting-of-the-political-parties-in-the-kurdistan-region/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٢}}</ref> لە ١٠ی ئاب، جارێکی تر کۆبوونەوە و ڕاپۆرتەکە خوێندرایەوە، بڕیاردرا لە سەرەتای مانگی ئەیلوول دوا کۆبوونەوە بۆ بڕیاردان ئەنجامبدرێت.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=لایەنە سیاسییەکان لە سەرۆکایەتی ھەرێم کۆبوونەوە|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/kurdistan-region-presidency-meeting-with-political-parties-and-the-representative-of-the-united-nations/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328203903/https://presidency.gov.krd/kurdistan-region-presidency-meeting-with-political-parties-and-the-representative-of-the-united-nations/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٠ی ئابی ٢٠٢٢}}</ref> لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢٢، [[ھێمن ھەورامی]] باسی ئەگەری درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی کرد، لەکاتێکدا سەرۆکی ھەرێم ڕۆژی ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ی دیاریکردبوو بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=ھێمن ھەورامی: ھەفتەی داھاتوو لایەنە سیاسییەکان کۆدەبنەوە|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/august/ledwany-rojnamawany-dr-hemn-hawrami/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230924033124/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/august/ledwany-rojnamawany-dr-hemn-hawrami/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٤ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٢٨ی ئابی ٢٠٢٢}}</ref> لەبەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ٩ی ئاسایی پایزە، پێشنیارە یاسای بەردەوامبوونی خولی پێنحەمی پەرلەمانی کوردستان بۆ خوێندنەوەی یەکەم ھات.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/barnamai-kari-d9-asaye-xpaiza-rozhi-5-10-2022/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230926220152/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/barnamai-kari-d9-asaye-xpaiza-rozhi-5-10-2022/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣}}</ref> لەدانیشتنەکە خوێندنەوەی یەکەمی بۆ کرا و ئاڕاستەی لیژنەی یاسایی کرا و سیفەتی بەپەلەی پێدرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی ژمارە ٩ی پایزە بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/d9-asaye-xpaiza-barewacu/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240318202649/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/d9-asaye-xpaiza-barewacu/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢}}</ref> لە دانیشتنی ژمارە ١٠ خوێندنەوەی دووەمی بۆ کرا و لە دانیشتنی ژمارە ١١ بە دەنگی ٨٠ پەرلەمانتار پەسەندکرا، کە لە ٣ ماددە و ھۆکاری دەرچواندنی پێکھاتبوو.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ١١|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/barnamai-kari-d11-asaye-xpaiza-rozhi-9-10-2022/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230926062945/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/barnamai-kari-d11-asaye-xpaiza-rozhi-9-10-2022/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ١٠ی پایزە|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/barnamai-kari-d10-asaye-xpaiza-rozhi-6-10-2022/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230926054230/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/barnamai-kari-d10-asaye-xpaiza-rozhi-6-10-2022/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی ژمارە ١٠ بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/11-maday-tr-la-py-parwarda-xwendnaway-2mi-bo-kra/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240318204156/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/11-maday-tr-la-py-parwarda-xwendnaway-2mi-bo-kra/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی ژمارە ١١ بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/d11-asaye-xpaiza-barewachu/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230605054929/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/october/d11-asaye-xpaiza-barewachu/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٥ی حوزەیرانی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢}}</ref> یاساکە بە بێ واژووکردن و توانجدان لێی لەلایەن سەرۆکی ھەرێمەوە بەدەرچوێندراو ھەژمارکرا و لە ژمارە ٢٩٣ی وەقایعی کوردستان بڵاوکرایەوە.<ref name="وەقائع٢٩٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وەقائعی کوردستان - ژمارە ٢٩٣|ناونیشان=https://govkrd.b-cdn.net/Ministries/Ministry%20of%20Justice/Kurdish/%D8%A8%DA%B5%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%95%DA%A9%D8%A7%D9%86/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%D9%8A%D9%94%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/251-300/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%20293.pdf|وێبگە=وەزارەتی دادی حکومەتی ھەرێمی کوردستان|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20221109162223/https://govkrd.b-cdn.net/Ministries/Ministry%20of%20Justice/Kurdish/%D8%A8%DA%B5%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%95%DA%A9%D8%A7%D9%86/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%D9%8A%D9%94%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/251-300/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%20293.pdf|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢|پەڕەکان=١، ١٦|زمان=کوردی، عەرەبی|ڕێکەوت=٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢}}</ref> لە بارەی واژوونەکردنی یاسای درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمان، نێچیرڤان بارزانی ڕایگەیاند لە کۆبوونەوەکان ھاوکار بووە بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لەکاتی خۆیدا و پەیامێکیشی ئاڕاستەی پەرلەمان کردووە کە ڕێکارەکان تەواو بکەن و ڕۆژی ھەڵبژاردن دیاریکراوە، بەڵام پەرلەمان بڕیاری درێژکردنەوەیدا، ھیوای خواست لەو ماوەیەدا دەستووری ھەرێم ئامادەبکرێت.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=نابێت زۆنی زەرد و سەوز بمێنێت|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/president-nechirvan-barzani-there-should-be-no-green-and-yellow-zones-there-should-be-kurdistan-zone/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328204840/https://presidency.gov.krd/president-nechirvan-barzani-there-should-be-no-green-and-yellow-zones-there-should-be-kurdistan-zone/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢}}</ref> لە دانیشتنی ژمارە ١٣ی پایزە، [[شایان کاکەساڵح]] داوای دەستلەکارکێشانەوەی پێشکەشکرد و پەسەندکرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ١٣|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/barnamai-kari-d13-asaye-xpaiza-rozhi-16-11-2022/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230926221128/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/barnamai-kari-d13-asaye-xpaiza-rozhi-16-11-2022/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=١٥ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی ژمارە ١٣ی پایزە بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/danishtny-parlamany-kurdistan/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240320204119/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/danishtny-parlamany-kurdistan/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٠ی ئاداری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢}}</ref> لە دانیشتنی ژمارە ١٥، سۆز عەبدولقادر لەجێگەی سوێندی یاسایی خوارد.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ١٥|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/bernamay-kary-rozhy-30112022/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230610205156/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/bernamay-kary-rozhy-30112022/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی ژمارە ١٥ بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/xwendnaway-duwam-bo-prozhyasay-kar-kra/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20231129204910/https://www.parliament.krd/news/posts/2022/november/xwendnaway-duwam-bo-prozhyasay-kar-kra/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٣٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢}}</ref> ڕۆژی ٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣، دەستەی سەرۆکایەتی و فراکسیۆنەکان لەبارەی ڕێکارەکانی ھەموارکردنەوەی یاسای ھەڵبژاردن و کاراکردنەوەی کۆمیسیۆن کۆبوونەوە،<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=لەبارەی ھەڵبژاردنەوە، دەستەی سەرۆکایەتی و فراکسیۆنەکان کۆبوونەوە|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/january/dsp-u-sfraksionakan-kobunawa/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230123123721/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/january/dsp-u-sfraksionakan-kobunawa/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٢٣ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣}}</ref> کە بە پێی یاسای بەردەوامبوونی خولی پێنجەم، ماوەی یاسایی درێژکراوە بە کۆتاییھاتنی خولی پایزەی ٢٠٢٣ کۆتایی دەھات. نێچیرڤان بارزانی لە دیدارێکدا ڕایگەیاند بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن سەردانی لایەنە سیاسییەکان دەکەین و ھەوڵدەدەین ھەڵبژاردن ئەنجامبدرێت، کە دەبوو ساڵی ڕابردوو ئەنجامبدرایە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=نێچیرڤان بارزانی دیدارێکی ڕۆژنامەوانیی ئەنجامدا|ناونیشان=https://presidency.gov.krd/president-nechirvan-barzani-said-the-international-community-wants-to-help-erbil-and-baghdad-to-resolve-their-problems/|وێبگە=سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20240328205732/https://presidency.gov.krd/president-nechirvan-barzani-said-the-international-community-wants-to-help-erbil-and-baghdad-to-resolve-their-problems/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٩ی شوباتی ٢٠٢٣}}</ref> لە دانیشتنی کردنەوەی خولی بەھارەی ساڵی پێنجەم، سەرۆکی پەرلەمان باسی ئامادەکارییەکانی ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی کرد، ھەر لەو دانیشتنەدا پەرلەمانتارانی فراکسیۆنی [[یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان|یەکگرتوو]] و [[عەلی حەمەساڵح]] و [[کازم فارووق]] داواکاری دەستلەکارکێشانەوەیان پێشکەشکرد و پەسەندکرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ١ی خولی بەھارەی ساڵی پێنجەم|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/february/barnamai-kari-d1-asaye-xbahara/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230927095401/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/february/barnamai-kari-d1-asaye-xbahara/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٢٧ی شوباتی ٢٠٢٣}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی کردنەوەی خولی بەھارەی ساڵی پێنجەم بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/danishtny-parlamany-kurdstan-barewachu/|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20231206084840/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/danishtny-parlamany-kurdstan-barewachu/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=١ی ئازاری ٢٠٢٣}}</ref> لە دانیشتنی دواتر جێگەیان پڕکرایەوە، کە جێگەی پەرلەمانتارانی فراکسیۆنی یەکگرتوو لەلایەن [[بزووتنەوەی ئیسلامی لە کوردستان]] پڕکرایەوە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ٢|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/barnamai-kari-d2-asaye-xbahara-15-3-2023/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230926054315/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/barnamai-kari-d2-asaye-xbahara-15-3-2023/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=١٣ی ئازاری ٢٠٢٣}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی ژمارە ٢ بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/d2-asaye-xbahara-barewachu/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230924044922/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/d2-asaye-xbahara-barewachu/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٤ی ئەیلوولی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=١٥ی ئازاری ٢٠٢٣}}</ref> ھەر لەو دانیشتنەدا لیژنەیەکی ٥ کەسی بۆ پاڵاوتنی کۆمیسیاران پێکھێنرا. ڕۆژی ٢٦ی ئازاری ٢٠٢٣، بۆ جاری دووەم نێچیرڤان بارزانی مەرسومی ھەرێمی بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لە ١٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ واژوو کرد. ڕۆژی ٢٩ی ئازار، لیژنەی پاڵاوتنی کۆمیسیاران کۆبووەوە و ڕێکەوتی وەرگرتنی پاڵێوارانی ڕاگەیاند کە ٥ بۆ ١٢ی نیسان بوو.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=لیژنەی پاڵاوتنی کۆمیسیاران کۆبووەوە|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/ltbkkomision-dx-bo-aakomisiaran-dakatawa/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240320211602/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/march/ltbkkomision-dx-bo-aakomisiaran-dakatawa/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٣٠ی ئازاری ٢٠٢٣}}</ref> لە دانیشتنی ژمارە ٣، داواکاری دەستلەکارکێشلنەوەی پەرلەمانتارانی فراکسیۆنی [[کۆمەڵی دادگەریی کوردستان]] پێشکەشکرا و پەسەندکردنی بۆ دانیشتنی داھاتوو دواخرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ٣|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/barnamai-kari-d3-asaye-r-ozhi-17-5-2023/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20231203075951/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/barnamai-kari-d3-asaye-r-ozhi-17-5-2023/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=١٥ی ئایاری ٢٠٢٣}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بەرنامەی کاری دانیشتنی ژمارە ١٤|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/barnamai-kari-d4-asaye-xbahara-rozhi-22-5-2023/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20231208102643/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/barnamai-kari-d4-asaye-xbahara-rozhi-22-5-2023/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٢٠ی ئایاری ٢٠٢٣}}</ref> لە ٢٠ی ئایار، کارنامەی دانیشتنی ژمارە ٤ بە واژووی دەستەی سەرۆکایەتی بڵاوکرایەوە، کە ٢ خاڵی لەخۆگرتبوو، ڕۆژی دواتر بە واژووی جێگری سەرۆکی پەرلەمان و سکرتێری پەرلەمان، بڕگەی کاراکردنەوەی کۆمیسیۆن بۆ ماوەی ٥ ساڵ و پڕکردنەوەی جێگەی کۆمیسیارە بەتاڵەکان بۆ کارنامەکە زیادکرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=کارنامەی دانیشتنی ژمارە ٤|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/xaleki-tr-bo-barnamai-kari-d4-asaye-ziyd-kra/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230521123255/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/xaleki-tr-bo-barnamai-kari-d4-asaye-ziyd-kra/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢١ی ئایاری ٢٠٢٣|ڕێکەوت=٢١ی ئایاری ٢٠٢٣}}</ref> ٢٢ی ئایار، ڕێواز فایەق دانیشتنەکەی کردەوە و دواتر دواخست، بەڵام ھێمن ھەورامی بەردەوامبوونی دانیشتنەکەی ڕاگەیاند بۆ پەسەندکردنی بڕگە زیادکراوەکە، ئەمەش بووە ھۆی دروستبوونی پشێوی لەنێوان پەرلەمانتارانی [[پارتی دیموکراتی کوردستان|پارتی]] و [[یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان|یەکێتی]]، ھێمن ھەورامی پەسەندکردنی بڕگەکەی ڕاگەیاند و دانیشتنەکەی دواخست و داواکاری پەرلەمانتارانی کۆمەڵ باسنەکرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=دانیشتنی ژمارە ٤ بەڕێوەچوو|ناونیشان=https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/danishtny-parlamany-kurdstan-barewechu/|وێبگە=پەرلەمانی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240217025659/https://www.parliament.krd/news/posts/2023/may/danishtny-parlamany-kurdstan-barewechu/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٧ی شوباتی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢٢ی ئایاری ٢٠٢٣}}</ref> ڕۆژی دواتر بڕیارەکە بەواژووی ھێمن ھەورامی لە وەقایعی کوردستان بڵاوکرایەوە.<ref name="وەقایع٣٠٥">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وەقایعی کوردستان - ژمارە ٣٠٥|ناونیشان=https://govkrd.b-cdn.net/Ministries/Ministry%20of%20Justice/Kurdish/%D8%A8%DA%B5%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%95%DA%A9%D8%A7%D9%86/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%D9%8A%D9%94%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/301-350/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%20%DA%98%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%95%20305.pdf|وێبگە=وەزارەی دادی حکومەتی ھەرێمی کوردستان|ڕێکەوتی سەردان=٢٠ی ئازاری ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230525113556/https://govkrd.b-cdn.net/Ministries/Ministry%20of%20Justice/Kurdish/%D8%A8%DA%B5%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%95%DA%A9%D8%A7%D9%86/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%D9%8A%D9%94%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86/301-350/%D9%88%DB%95%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B9%DB%8C%20%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%20%DA%98%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%95%20305.pdf|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٥ی ئایاری ٢٠٢٣|پەڕەکان=١، ٢٨|زمان=کوردی، عەرەبی|ڕێکەوت=٢٣ی ئایاری ٢٠٢٣}}</ref> لە ٣ی ئابی ٢٠٢٣، بۆ جاری سێیەم مەرسومی ھەرێمی بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لە ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٤ دەرچوێندرا.<ref name="مەرسوم" /> پاش پەسەندکردنی سکاڵانامەکەی یەکێتی لەسەر یاسای ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ژمارە ١ی ساڵی ١٩٩٢ی ھەموارکراو، نێچیرڤان بارزانی چوارەمین مەرسومی دەرچواند بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لە ١٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٤. رۆژی ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠٢٤، لەلایەن سەرۆکایەتی ھەرێمی کوردستانەوە پێنجەمین مەرسووم دەرچوو بۆ بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردن لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان؛ پێنج مەرسووم و چوار دواخستن|ناونیشان=https://www.rudaw.net/sorani/kurdistan/2706202412|ڕەوشی ناونیشان=live|ڕێکەوتی سەردان=٢٧ی حوزەیرانی ٢٠٢٤|وێبگە=www.rudaw.net}}</ref> == یاسای ھەڵبژاردن == دوای بەرکاربوونی یاسای درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمان، پەنابرایە بەر [[دادگای باڵای فێدراڵیی عێراق]] بۆ ھەڵوەشاندنەوە و بە نادەستووریبوونی یاساکە، ھەریەک لە [[سروە عەبدولواحید]] (ئەندامی [[ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق]]) [[یووسف محەممەد]] (سەرۆکی پەرلەمانی کوردستان ٢٠١٤-٢٠١٧) و کاوە عەبدولقادر (سەرۆکی فراکسیۆنی نەوەی نوێ لە خولی پێنجەمی پەرلەمان) و [[شاسوار عەبدولواحید]] (سەرۆکی [[جووڵانەوەی نەوەی نوێ]]) سکاڵایان تۆمارکرد بە زنجیرەکانی ٢٣٣ و ٢٤٨ و ٢٥٣ و ٢٣٩ی فیدراڵیی ٢٠٢٢، یەکەم دانیشتنی دادگا لە ١٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٢ بوو. سکاڵاکان بە ٢٣٣ی فیدراڵیی ٢٠٢٢ کران بە یەک بەھۆی لێکچوونی داواکانیان. دوای چەندین دواخستن و وەرگرتنی ڕای کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان بۆ بەڕێوەبردنی ھەڵبژاردن، دواجار دادگای فیدراڵی ڕۆژی ٣٠ی ئایاری ٢٠٢٣ نادەستووریبوونی یاسای درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمانی ڕاگەیاند، سەرجەم بڕیار و یاساکانی پەرلەمانی لەپاش ٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ بە ھەڵوەشاوە دانا، بڕیارەکە بە زۆرینەی دەنگ دەرچوێندرا بوو.<ref name="٢٣٣فیدراڵی٢٠٢٢">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بڕیاری ٢٣٣ی فیدراڵیی ٢٠٢٢|ناونیشان=https://www.iraqfsc.iq/krarid/233_fed_2022.pdf|وێبگە=دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق|ڕێکەوتی سەردان=٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240725215148/https://www.iraqfsc.iq/krarid/233_fed_2022.pdf|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٥ تەممووز ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٣٠ ئایار ٢٠٢٣}}</ref> لە سکاڵاکەدا پشت بە ماددەکانی ٥ و ٢٠ی دەستووری عێراق و ماددەی ٥١ی یاسای ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ژمارە ١ی ساڵی ١٩٩٢ی ھەموارکراو بەسترابوو بۆ بە نادەستووریبوونی یاساکە. لایەنی سکاڵالێکراو پشتی بە بڕیاری دادگاکە بەستبوو کە ژمارەکەی ٣٩ی فیدراڵیی ٢٠٠٩ بوو، کە [[نەوشیروان مستەفا]] لەدژی درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمان تۆماری کردبوو، دادگا کارەی بە یاسایی ھەژمارکردبوو.<ref name="٣٩فیدراڵی٢٠٠٩">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بڕیاری ٣٩ی فیدراڵیی ٢٠٠٩|ناونیشان=https://www.iraqfsc.iq/krarid/39_fed_2009.pdf|وێبگە=دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق|ڕێکەوتی سەردان=٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20220626191032/https://www.iraqfsc.iq/krarid/39_fed_2009.pdf|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٦ حوزەیران ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٢ تشرینی یەکەم ٢٠٠٩}}</ref> ھەروەھا سکاڵاکاران پێش بەرکاربوونی یاساکە سکاڵایان تۆمارکردووە و پشتیان بەستووە بە ڕەشنووسی پڕۆژە یاساکە. دادگا کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی وەکو لایەنی سێیەم بۆ سکاڵاکە زیادکرد، کۆمیسیۆن پاڵپشت بە بڕگەی ١ی ماددەی ١ و بڕگەی ٢ی ماددەی ١٨ی یاساکەی کە ژمارە ٣٩ی ساڵی ٢٠١٩ یە، ئامادەیی خۆی دەربڕی بۆ بەڕێوەبردنی ھەڵبژاردن بەپێی یاسای تایبەتمەند، ھەروەھا بە بڕیاری دادگا ١٥٦ی فیدراڵیی ٢٠٢٢ کە تایبەت بوو بە یاسای کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی و دەستەواژەی «تاکە دەسەڵاتی ڕێپێدراوە بۆ بەڕێوەبردنی ھەڵبژاردن لەھەرێم» بە نادەستووری دانراوە.<ref name="١٥٦فیدراڵ٢٠٢٢">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بڕیاری ١٥٦ی فیدراڵیی ٢٠٢٢|ناونیشان=https://www.iraqfsc.iq/krarid/156_feds_2022.pdf|وێبگە=دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق|ڕێکەوتی سەردان=٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240727153341/https://www.iraqfsc.iq/krarid/156_feds_2022.pdf|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٧ تەممووز ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢٦ ئەیلوول ٢٠٢٢}}</ref> سەرەڕای ھەڵوەشاندنەوەی کارەکانی پەرلەمانی کوردستان لە پاش تەواوبوونی تەمەنی یاسایی، [[زیاد جەبار محەممەد]] سەرۆکی فراکسیۆنی یەکێتی لە پەرلەمانی کوردستان سکاڵایەکی لە دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق تۆمارکرد بە مەبەستی دەرکردنی فەرمانێک بۆ وەستاندنی کارەکانی ئەنجومەنی کۆمیسیارانی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی، دادگا سکاڵاکەی بە ژمارە ٨٤ی فیدراڵیی ٢٠٢٣ وەرگرت، لە ١٦ی تەممووزی ٢٠٢٣ داواکەی ڕەتکردەوە بە بیانووی تایبەتمەندنەبوونی بە کارەکانی دادگاکە.<ref name="٨٤فیدراڵی٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بڕیاری ٨٤ی فیدراڵیی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://www.iraqfsc.iq/krarid/84_fed_2023.pdf|وێبگە=دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق|ڕێکەوتی سەردان=٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240711162637/https://www.iraqfsc.iq/krarid/84_fed_2023.pdf|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١١ تەممووز ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٦ تەممووز ٢٠٢٣}}</ref> لە ماوەی تەمەنی یاسایی پەرلەمانی کوردستان نەتواندرا یاسای ھەڵبژارنی پەرلەمانی کوردستان ھەمواربکرێتەوە، بە تایبەت دابەشکردنی ھەرێم بۆ چەند بازنەیەکی ھەڵبژاردن بەپێی پارێزگاکان و کورسی کۆتای پێکھاتەکان. لە ٦ی ئابی ٢٠٢٣ ئامانج نەجیب شەمعون سکاڵای ژمارە ١٣١ی فیدراڵیی ٢٠٢٣ تۆمارکرد، داوای کرد نادەستووریبوونی ماددەی تایبەت بە کۆتاکان و ھەژمارکردنی ھەرێم بەناوچەیەک و دابەشکردنی بۆ چەند بازنەیەکی ھەڵبژاردن ڕابگەیەنێت. لە ٢٤ی ئەیلوولی ٢٠٢٣، ناوبراو سکاڵایەکی دیکەی بە ژمارە ١٨٥ی فیدراڵیی ٢٠٢٣ تۆمارکرد بۆ دانانی تەواوی یاسای ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ژمارە ١ی ١٩٩٢ی ھەموارکراو بە نادەستوورییبوون. زیاد جەبار سکاڵایەکی دیکە لەسەر ھەمان یاسا تۆمارکرد، سکاڵاکانیان کرا بەیەک و ژمارە ٨٣ی فیدراڵیی ٢٠٢٣ وەرگرت. تانەکانیان لە ماددەکانی ١ و ٩ و ١٥ و ٢٢ و ٣٦ی دووبارە بوو. نوێنەری پەرلەمانی کوردستان داوای دواخستنی سکاڵاکەی ئامانج نەجیبی کرد بۆ پاش بەڕێوەچوونی ھەڵبژاردنی پەرلەمان، بەڵام داواکەی ڕەتکرایەوە. سەبارەت بە سکاڵاکەی دووەم، نوێنەری سکاڵالێکراوان وەڵامی دادگایان دایەوە، کە ناوبراو و حیزبەکەی سوودمەندی یاسای تانەلێدراون، کە بەپێی پەیڕەوی ناوخۆیی دادگا، «نابێت سکاڵاکار سوودی وەرگرتبێت لە بەشێکی دەقی تانەلێدراو یان ھەمووی»، ھەروەھا بەپێی ماددەی ١٤١ی دەستوور «یاسا و بڕیارەکانی ھەرێمی کوردستان کارپێکراون، مەگەر لایەنی پەیوەندیدار لەکاری بخات و پێچەوانەی ئەم دەستوورە بێت». ھەروەھا ماددەی ٩ی یاسا تانەلێدراوەکە و ماددەکانی ١٦ و ٢٠ی دەستوور پەیوەندییان بەیەکەوە نیە، کە تایبەتە بە بازنەی ھەڵبژاردن. ماددەی ١٥ کە تایبەتە بە تۆماری دەنگدەران لە کارخراوە بە دەرچوونی یاسای کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی. ماددەی ٢٢ ڕێگر نیە لەبەردەم خۆپاڵاوتنی پاڵێوراوانی تاک و سەربەخۆ، بەڵکو پارێزگاری لە کۆتای ژنان دەکات. ماددەی ٣٦ بۆ دابینکردنی ماف و پێکەوەژیانی پێکھاتەکانە. دادگای باڵای فیدراڵی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکانی وەکو لایەنی سێیەم بانگھێشت کرد و پاش وەڵامدانەوە کرایە دەرەوە. دادگا داوای کرد کە تۆماری دەنگدەرانی بەکارھاتوو چۆن دەبێت و چۆن بازنەکانی ھەڵبژاردن دروستدەکات و کورسییەکان چۆن دابەش دەکەن بە پارێزگاریکردن لە کۆتای ژنان. نوێنەری کۆمیسیۆن وەڵامی دادگای دایەوە، تۆماری دەنگدانی فیدراڵی بەکاردەھێنرێت کە تۆمارێکی بایۆمەترییە و بۆ ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران بەکاردەھێنرێت، کە ژمارەی دەنگدەران ٣ ملیۆن و ٧٨٩ ھەزار و ٣٦٠ دەنگدەرە، کە تەنھا ملیۆنێک و ھەزار و ٦٧١ دەنگدەر تۆماری بایۆمەتری نەکردووە. سەبارەت بە دابەشکردنی کورسییەکان لە ئەگەری بەڕێوەچوونی بە چەند بازنەیەک، ئەوا پشت بە یاسای [[ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، ٢٠٢١|ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق]] ژمارە ١٢ی ٢٠١٨ی ھەموارکراو بەپێی یاسای ژمارە ٤ی ٢٠٢٣ دەبەستێت، کە ھەرێمی کوردستان خاوەنی ٤٤ کورسییە، لە ئەگەری دانانی ھەڵەبجە بە بازنەیەکی ھەڵبژاردن کە بەپێی یاسای ژمارە ١ی ٢٠١٥ دروست کراوە، کە لەو ھەڵبژاردنەدا بازنەی ٣ی پارێگای سلێمانی بووە و خاوەنی ٣ کورسییە، کە ناوچەکانی [[ھەڵەبجە]]، [[سەید سادق]]، [[قەزای شارەزوور|شارەزوور]] و [[پێنجوێن]] دەگرێتەوە و خاوەنی ٥ ناوەندی تۆمارکردنی دەنگدەرانە. لە ئەگەری دابەشکردنی ١١ کورسیی کۆتای پێکھاتەکان، سلێمانی و ھەولێر ھەریەکەیان ٤ کورسییان دەبێت بۆ پێکھاتەکانی مەسیحی و تورکمان، دھۆکیش ٣ کورسی بۆ پێکھاتەکانی مەسیحی و ئەرمەن و تورکمان. لەکاتێکدا لە یاسای ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران تەنھا دھۆک و ھەولێر تاکە کورسی کۆتای مەسیحییان ھەیە. سەبارەت بە کۆتای ژنان، کۆمیسیۆن پارێزگارییان لێدەکات و ھەر لیستێک دەبێت بەلانی کەمەوە ٣ پاڵێوراو بن، کە یەکێکیان ژن بێت، بەڵام پاڵێوراوی تاک ناکەوێتە ژێر کاریگەری کۆتای ژنان. {| class="wikitable" |+ ڕێکاری پێشنیارکراوی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان بۆ دابەشکردنی کورسییەکان |- ! بازنەی ھەڵبژاردن !! {{Abbr|کورسی پارێزگا لە ٢٠٢١|ژمارەی کورسی پارێزگا لە ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە ٢٠٢١}} !! {{Abbr|ڕێژەی پارێزگا لە ٢٠٢١|ڕێژەی کورسی پارێزگا لە کۆی کورسییەکانی ھەرێمی کوردستان لە ھەڵبژاردنی ٢٠٢١}} !! کورسیی پێشنیارکراوی بازنە !! کۆتای پێشنیارکراوی مەسیحی !! کۆتای پێشنیارکراوی تورکمان !! کۆتای پێشنیارکراوی ئەرمەن |- | پارێزگای سلێمانی || ١٨ || ٤١٪ || ٣٨ || ٢ || ٢ || سفر |- | پارێزگای ھەولێر || ١٥ || ٣٤٪ || ٣٤ || ٢ || ٢ || سفر |- | پارێزگای دھۆک || ١١ || ٢٥٪ || ٢٥ || ١ || ١ || ١ |- | پارێزگای ھەڵەبجە{{efn|name=fn1}} || - || - || ٣ || سفر || سفر || سفر |- ! کۆی گشتی || ٤٤ || ١٠٠٪ || ١٠٠ || ٥ || ٥ || ١ |} {{notelist|refs= {{efn|name=fn1|لە ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە ٢٠٢١، ھەڵەبجە بازنەی ٣ی پارێزگای سلێمانی بوو، کە خاوەنی ٣ کورسی بوو بۆ پارێزگاریکردن لە کۆتای ژنان.}}}} {| class="wikitable" |+ ژمارەی دەنگدەران بەپێی تۆماری دەنگدەرانی فیدراڵی |- ! بازنەی ھەڵبژاردن !! کۆی دەنگدەرانی بازنە !! دەنگدەرانی تۆمارکراوی بایۆمەتری !! دەنگدەرانی تۆمارنەکراوی بایۆمەتری |- | بازنەی سلێمانی || ١٫٢٦٢٫٣٦٧ || ٩٣٦٫٥٢٧ || ٣٢٥٫٨٤٠ |- | بازنەی ھەولێر || ١٫٣٦٦٫٤٦٢ || ٩٦٣٫٧٨٣ || ٤٠٢٫٦٧٩ |- | بازنەی دھۆک || ٩٢٦٫٧٤٦ || ٧١٠٫٠٨٧ || ٢١٦٫٦٥٩ |- | بازنەی ھەڵەبجە || ٢٣٣٫٧٨٥ || ١٧٧٫٢٩٢ || ٥٦٫٤٩٣ |- ! کۆی گشتی || ٣٫٧٨٩٫٣٦٠ || ٢٫٧٨٧٫٦٨٩ || ١٫٠٠١٫٦٧١ |} دواتر سکرتێری بزووتنەوەی دیموکراتیی ئاشووری و سەرۆکی حیزبی گەشەپێدانی تورکمانی داوایان کرد کە وەکو لایەنی سێیەم بچنە نێو سکاڵاکە، بەڵام بەھۆی وەڵامدانەوەی کۆمیسیۆن داواکەیان ڕەتکرایەوە. ھەروەھا کۆمیسیۆن داوای لە دادگا کرد ڕەچاوی ماوەی پێویست بۆ ئامادەکاری و بوودجە و یاسای ھەڵبژاردن و تەمەنی یاسایی ئەنجومەنی کۆمیسیاران لەبەرچاو بگیرێت لە کاتی بڕیارداندا. لە ٢١ی شوباتی ٢٠٢٤، دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق بڕیاریدا بە<ref name="بڕیار٨٣فیدراڵی٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=بڕیاری ژمارە ٨٣ی فیدراڵیی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://www.iraqfsc.iq/krarid/83_fed_2023.pdf|وێبگە=دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق|ڕێکەوتی سەردان=٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240318223908/https://www.iraqfsc.iq/krarid/83_fed_2023.pdf|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٨ی ئازاری ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢١ی شوباتی ٢٠٢٤}}</ref>: # دەستەواژەی «یانزدە» لە ماددەی ١ نادەستوورییە و «پەرلەمانی کوردستان لە ١٠٠ ئەندام پێکدێت». # دەستەواژەی «پشت بە یاسای کۆمیسیۆنی ژمارە ١١ی ٢٠٠٧ دەبەسترێت تا دروستکردنی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردن و ڕاپرسی» لە بڕگەی یەکەمی ماددەی ٦ی دووبارە نادەستوورییە، چونکە یاساکەیان لەکارخراوە و کار بە یاسای ٣١ی ٢٠١٩ دەکات، دەقەکەی دەبێتە «کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان جێگەی دەستەی باڵای ھەڵبژاردنەکانی ھەرێم دەگرێتەوە و سەرپەرشتی دەکات و بەڕێوەی دەبات». ھەروەھا بڕگەی چوارەمی ھەمان ماددە نادەستوورییە. # ماددەی ٩ کە بەپێی ماددەی ٤ی ھەمواری سێیەمی ژمارە ٤٧ی ٢٠٠٤ ئەنجامدراوە، نادەستوورییە و دەقەکەی دەگەڕێتەوە بۆ «ھەرێمی کوردستان بۆ چەند بازنەیەکی ھەڵبژاردن دابەشدەکرێت کە کەمتر نەبێت لە ٤ بازنە».. # ماددەی ٣ی یاسای ژمارە ١٥ی ٢٠١٣ نادەستوورییە، کە کارکردن بە ماددەی ١٩ی یاسای ھەڵبژاردن ھەڵدەوەشێنێتەوە، کار دەکرێت بە دەقی پێشووی کە «فەرمانگەی باری شارستانی کارتی دەنگدەر بۆ ئەو ھاونیشتیمانیانە دابین دەکات کە ١٨ ساڵ تەواو دەکەن بەو داڕێژە و شێوازەی کە دەستەی باڵای ھەڵبژاردنەکان دیاری دەکات». # دەستەواژەی «لەسەر ئاستی ھەرێمی کوردستان» و «ژمارەی پاڵێوراوانی ھەر لیستێک نابێت لە ٣ کەمتر بن» لە بڕگەی یەکەمی ماددەی ٢٢ نادەستوورییە، دەقەکەی دەبێتە «ھەموو قەوارەیەکی سیاسی لە ھەرێمی کوردستان لیستی پاڵێوراوانی پێشکەشدەکات و نابێت ڕێژەی ژنان ٣٠٪ کەمتر بێت، ڕیزبەندی لیستەکە بەو شێوەیە دەبێت کە پارێزگاری لە ڕێژەی ژنان بکات». # ماددەکانی ٦ و ٧ و خاڵی ١ و ٢ی بڕگەی یەکەمی ماددەی ٣٦ و ٣٦ی دووبارە و بڕگەی ٢ی ماددەی ٥٦ و ٥٨ی یاسای ژمارە ١ی ١٩٩٢ی ھەموارکراو نادەستوورین. # سکاڵای سکاڵاکاران لەسەر ماددەکانی تری یاساکە ڕەتکرانەوە. # سکاڵاکە لەسەر سەرۆکی ھەرێم و سەرۆک وەزیرانی ھەرێم لابرا، چونکە دژایەتیکراو نین. کۆمیسیۆن دوای بڕیارەکەی دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق ئامادەکارییەکانی دەستپێکردەوە بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن بەپێی یاسای ژمارە ١ی ١٩٩٢ی ھەموارکراو و بەڕەچاوکردنی بڕیارەکانی دادگا. == ڕێکارەکانی ئەنجامدانی ھەڵبژاردن == پاش ڕاگەیاندنی نادەستووریبوونی یاسای درێژکردنەوەی تەمەنی پەرلەمان<ref name="٢٣٣فیدراڵی٢٠٢٢" /> و لە٨ی حوزەیران، وەفدێکی سەرۆکایەتی ھەرێم گەیشتە بەغداد و لەگەڵ ئەنجومەنی کۆمیسیارانی کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان کۆبوونەوە بۆ تاوتوێکردنی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان.<ref name="کۆمیسیۆن٨-٦-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|رئیس وأعضاء مجلس المفوضین یستقبلون وفداً من رئاسة إقلیم کردستان}}|ناونیشان=https://ihec.iq/24521/2023/06/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240804201353/https://ihec.iq/24521/2023/06/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٨ی ئابی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٣}}</ref> ١٥ی حوزەیران، [[نێچیرڤان بارزانی]] میوانداری وەفدێکی ئەنجومەنی کۆمیسیاران کرد، کە نێردەی تایبەتی سەرۆکی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق ئامادەی بوو.<ref name="کۆمیسیۆن١٥-٠٦-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی ھەفتانەی ١٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://ihec.iq/25175/2023/06/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230618115135/https://ihec.iq/25175/2023/06/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٣|زمان=عەرەبی|ڕێکەوت=١٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٣}}</ref> لە ١٨ی تەممووزی ٢٠٢٣، ئەنجومەنی کۆمیسیاران کۆبووەوە، کۆمیسیۆن وەڵامی پێشنیاری تایبەت بە ئەنجامدانی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان لە ١٨ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ دایەوە و ڕایانگەیاند ناتوانن لەو ڕێکەوتە ھەڵبژاردنەکە ئەنجام بدەن و پێشنیاریان کرد کە ١٨ی شووباتی ٢٠٢٤ یان ڕۆژانی دواتری بێت. ھاوکات لەگەڵ محەممەد سودانی و لیژنەی یاسایی لە ئەنجومەنی نوێنەران تاوتوێی ئەم بابەتەیان کرد.<ref name="کۆمیسیۆن١٨-٠٧-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی ھەفتانەی ٢٣ی تەممووزی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://ihec.iq/26121/2023/07/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20230730101746/https://ihec.iq/26121/2023/07/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٣٠ی تەممووزی ٢٠٢٣|زمان=عەرەبی|ڕێکەوت=٢٣ی تەممووزی ٢٠٢٣}}</ref> ٣ی ئابی ٢٠٢٣، مەرسومی ھەرێمی بۆ دیاریکردنی ڕۆژی ٢٥ی شوباتی ٢٠٢٤ بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن دەرچوو، کۆمیسیۆن دەستی بە ئامادەکارییەکانی کرد و لە ٦ی ئاب فەرمانگەی ھەڵبژاردنی ڕاسپارد بۆ ئامادەکردنی کارنامەی تایبەت بە ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان.<ref name="کۆمیسیۆن١٣-٠٨-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی ھەفتانەی ١٣ی ئابی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://ihec.iq/26471/2023/08/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240730213131/https://ihec.iq/26471/2023/08/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٣٠ی تەممووزی ٢٠٢٤|زمان=عەرەبی|ڕێکەوت=١٣ی ئابی ٢٠٢٣}}</ref> لە ١٣ی ئاب، کۆمیسیۆن پرۆسەی تۆمارکردنی بایۆمەتری لە ھەرێمی کوردستان بۆ ماوەی ٣٠ ڕۆژ درێژکردەوە، کە دوا مۆڵەت ٢٠ی ئەیلوول بوو.<ref name="کۆمیسیۆن٢٠-٠٨-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی ھەفتانەی ٢٠ی ئابی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://ihec.iq/26566/2023/08/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240730213110/https://ihec.iq/26566/2023/08/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٣٠ی تەممووزی ٢٠٢٤|زمان=عەرەبی|ڕێکەوت=٢٠ی ئابی ٢٠٢٣}}</ref><ref name="بڕیارئەنجومەن٥/٣١_٠٤-٠٩-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|قرار مجلس المفوضيـن رقم (5) للمحضر الاعتيادي (31) المـؤرخ فـــي 2023/9/4}}|ناونیشان=https://ihec.iq/26764/2023/09/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤}}</ref> لەو ماوەیەدا نزیکەی ٣١٠ ھەزار دەنگدەر زانیارییەکانیان نوێکردەوە. کۆمیسیۆن لەگەڵ محەمەد سودانی تاوتوێی تەرخانکردنی داراییان کرد بۆ پرۆسەکە، ھەروەھا ٢ ملیۆن و ٧٤٢ ھەزار دەنگدەر تۆمارکراون. لە ٥ی ئەیلوولی ٢٠٢٣، کۆمیسیۆن پەیڕەوی ژمارە ١ی بۆ ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان پەسەند کرد،<ref name="کۆمیسیۆن٠٥-٠٩-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|نظام الاقتراع والعد والفرز لانتخاب برلمان إقلیم (کوردستان – العراق) رقم (1) لسنة 2023}}|ناونیشان=https://ihec.iq/26776/2023/09/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240802013144/https://ihec.iq/26776/2023/09/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢ی ئابی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٣}}</ref> کە تایبەت بوو بە چۆنییەتی دەنگدان و ھەژمارکردن و جیاکردنەوەی دەنگەکان. لە ٩ی ئەیلوول، پەیڕەوی ژمارە ٥ی تایبەت بە دەزگاکانی ڕاگەیاندن پەسەند کرد.<ref name="کۆمیسیۆن٠٩-٠٩-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|نظام وسائل الاعلام لانتخاب برلمان اقلیم کوردستان رقم (5) لسنة 2023}}|ناونیشان=https://ihec.iq/27276/2023/10/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240802013020/https://ihec.iq/27276/2023/10/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢ی ئابی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٣}}</ref> بەپێی پەیڕەوی ژمارە ١، دەنگدەر دەبێت خاوەنی کارتی دەنگدەری بایۆمەتری بێت، ئامێری پشکنەری دەنگدەر بۆ ھەڵسەنگاندنی پەنجەمۆری دەنگدەر لەگەڵ زانیارییەکانی لەنێو کارتەکەی و ئامێری وێستگەکەی بەکاردەھێنرێت و زنجیرەی پەڕەی دەنگدان تۆماردەکات. ئامێری ھەژمارکردن و جیاکردنەوەی ئەلیکترۆنی پشکنین بۆ زنجیرەی پەڕەی ھاتوو دەکات بۆ دڵنیابوونەوە لە تێپەڕبوونی بە ئامێری پشکنەری دەنگدەر، پاشان دۆخی پەڕەکە و زانیارییەکانی تۆماردەکات و وێنەیەکی لە یادگەکانی پاشەکەوت دەکات، ئەم دوو ئامێرە لە ڕێگەی کەیبڵێکەوە پێکەوە بەستراون بۆ گۆڕینەوەی زانیارییەکان لەنێوانیان. ھاوکات ھەژمارکردن و جیاکردنەوەی دەستی بۆ ھەموو وێستگەکان ئەنجام دەدرێت. ڕۆژی ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣، کۆمیسیۆن پڕۆسەی تۆمارکردنی بایۆمەتری بۆ ئەو دەنگدەرانە کردەوە کە تا ٢٥ی شووبات دەگەنە تەمەنی یاسایی و بڕیاردرا لە ١٠ی تشرینی یەکەم دەستپێبکات و بۆ ماوەی ١٠ ڕۆژ بەردەوام بێت. ھەروەھا بڕیاردرا کە سەرجەم وێستگەکانی دەنگدان بە دەستی بژمێردرێنەوە سەرەڕای ھەژمارکردن و جیاکردنەوەی ئەلیکترۆنی و دەبێت بەتەواوی ھاوتا بن، لە ئەگەری ھاوتا نەبوونی تەواوەتی، پشت بە ھەژمارکردن و جیاکردنەوەی دەستی دەبەسترێت.<ref name="کۆمیسیۆن١٥-١٠-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی ھەفتانەی ١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://ihec.iq/27183/2023/10/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|زمان=عەرەبی}}</ref> دواتر کۆمیسیۆن ئامادەکارییەکانی لەگەڵ حکومەتی ھەرێم تاوتوێ کرد.<ref name="کۆمیسیۆن١٢-١١-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی ھەفتانەی ١٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://ihec.iq/28225/2023/11/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|زمان=عەرەبی}}</ref> بە پێی یاسا و ڕێکارەکان، ٣٨ حیزبی سیاسی مافی بەشداری کردنیان ھەبوو.<ref name="کۆمیسیۆن١٩-١١-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=وتەی ھەفتانەی ١٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣|ناونیشان=https://ihec.iq/28315/2023/11/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|زمان=عەرەبی}}</ref> ڕۆژی ٢١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣، وەفدێکی ئەنجومەنی کۆمیسیاران میوانی لیژنەی یاسایی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بوون، تێیدا تاوتوێی ئامادەکارییەکان بۆ ھەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی پارێزگاکانی عێراق و پەرلەمانی کوردستان کران و باس لە درێژکردنەوەی تەمەنی یاسایی ئەنجومەنی کۆمیسیاران و ھەموارکردنەوەی یاسای ژمارە ٣١ی ٢٠١٩ی کۆمیسیۆنەکە کرا.<ref name="کۆمیسیۆن٢١-١١-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|مجلس المفوضین فی ضیافة القانونیة النیابیة}}|ناونیشان=https://ihec.iq/28390/2023/11/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240805034614/https://ihec.iq/28390/2023/11/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٥ی ئابی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣}}</ref> ڕۆژی ٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣، ڕێنمایی ڕاستاندنی بۆ نوێنەرانی پارت و ھاوپەیمانەکان و پاڵێواوانی تاک و چاودێرانی ناوخۆیی و نێونەتەوەیی دەرچواند.<ref name="کۆمیسیۆن٠٦-١٢-٢٠٢٣">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|تعلیمات اعتماد وکلاء الأحزاب السیاسیة والتحالفات والمرشحین الافراد لانتخابات برلمان إقلیم کوردستان-العراق 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/28752/2023/12/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەبەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240802012929/https://ihec.iq/28752/2023/12/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢ی ئابی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣}}</ref><ref name="کۆمیسیۆن٠٦-١٢-٢٠٢٣نێونەتەوەیی">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|تعلیمات تسجیل واعتماد المراقبین الدولیین لانتخابات برلمان إقلیم کوردستان-العراق 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/28757/2023/12/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240802012909/https://ihec.iq/28757/2023/12/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢ی ئابی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣}}</ref><ref name="کۆمیسیۆن٠٦-١٢-٢٠٢٣ناوخۆیی">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|تعلیمات تسجیل واعتماد المراقبین المحلیین لانتخابات برلمان إقلیم کوردستان-العراق 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/28762/2023/12/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240802012847/https://ihec.iq/28762/2023/12/|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢ی ئابی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣}}</ref> پاش دەرچوونی بڕیارەکەی دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق لە ٢١ی شوباتی ٢٠٢٤ و چوارەمین مەرسومی ھەرێمی لە ٣ی ئازاری ٢٠٢٤، کۆمیسیۆن بەردەوامیدا بە ئامادەکارییەکانی بۆ ئەنجامدانی ھەڵبژاردن لە ١٠ی حوزەیران. کۆمیسیۆن ڕێسای ھەڵسوکەوتی پاڵێوراوان، پەیڕەوی تۆمارکردن و ڕاستاندنی پاڵێوراوان، ڕێنمایی ھاوپەیمانیەتی نێوان حیزبە سیاسییەکان، ڕێنمایی تۆمارکردن و ڕاستاندنی لیستی پاڵێوراوان، ڕێنمایی ڕاستاندنی ڕاگەیاندنکاران، پەیڕەوی سکاڵا و تانەدان و ڕێکاری سکاڵا و تانەدانی ڕۆژی دەنگدانی دەرچواند.<ref name="کۆمیسیۆن٠٣-٢٠٢٤ھەڵسوکەوت">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|قواعد السلوک الخاصة بالمرشحین لانتخابات إقلیم کوردستان – العراق 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/30793/2024/03/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤}}</ref><ref name="کۆمیسیۆن٠٧-٠٣-٢٠٢٤ڕێنمایی">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|تعلیمات التسجیل والمصادقة علی قوائم المرشحین لانتخابات إقلیم کوردستان – العراق 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/30784/2024/03/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٧ی ئازاری ٢٠٢٤}}</ref><ref name="کۆمیسیۆن٠٣-٠٣-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|تعلیمات التحالفات بین الأحزاب السیاسیة لانتخاب برلمان إقلیم کوردستان 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/30667/2024/03/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٣ی ئازاری ٢٠٢٤}}</ref><ref name="کۆمیسیۆن١٨-٠٣-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|تعلیمات اعتماد الإعلامیین لانتخاب برلمان إقلیم کوردستان – العراق 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/30905/2024/03/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٨ی ئازاری ٢٠٢٤}}</ref><ref name="کۆمیسیۆن١٣-٠٣-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|الشکاوی والطعون لانتخاب برلمان اقلیم کوردستان العراق رقم (8) لسنة 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/30863/2024/03/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٣ی ئازاری ٢٠٢٤}}</ref><ref name="کۆمیسیۆن٠٤-٠٤-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|اجراءات شکاوی الاقتراع والطعون لانتخاب برلمان إقلیم کوردستان – العراق 2024}}|ناونیشان=https://ihec.iq/31043/2024/04/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٤ی نیسانی ٢٠٢٤}}</ref> لە ١٩ی ئازار، کۆمیسیۆن ڕێکارەکانی دەنگدان و ھەژمارکردن و جیاکردنەوەی دەنگەکانی دەرچواند لەسەر بنەمای بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی، کە ١٠٠ کورسی گشتی بوو. لە ٢٧ی ئازاری ٢٠٢٤، خولێکی ڕاھێنانی بۆ فەرمانبەرانی یاسایی لە نووسینگەکانی لە ھەرێم ئەنجامدا، کە تایبەت بوو بە پەیڕەو و ڕێکارەکانی سکاڵا و تانەدان.<ref name="کۆمیسیۆن٢٧-٠٣-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|مفوضیة الانتخابات تختتم الورشة التدریبیة حول نظام وإجراءات الشکاوی والطعون}}|ناونیشان=https://ihec.iq/30970/2024/03/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢٧ی ئازاری ٢٠٢٤}}</ref> لە سەرەتای مانگی نیسانی ٢٠٢٤، شاندێکی کۆمیسیۆن لە دەستەی ھەرێمی کوردستان سەردانی وەزیری ناوخۆی ھەرێمی کوردستانیان بۆ گفتوگۆکردن لە بارەی ڕێکارە ئەمنییەکانی ھەڵبژاردن.<ref name="کۆمیسیۆن٠١-٠٤-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|وفد ھیئة إقلیم کوردستان للانتخابات یزور وزارة داخلیة الاقلیم}}|ناونیشان=https://ihec.iq/31005/2024/04/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١ی نیسانی ٢٠٢٤}}</ref> ١٦ی نیسان، یەکەم پڕۆسەی ھەڵبژاردنی تاقیکاری بۆ ئامێرەکانی ھەڵبژاردن لە ھەرێم ئەنجامدرا.<ref name="کۆمیسیۆن١٦-٠٤-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|مفوضیة الانتخابات تشرف بشکل مباشر علی المحاکاة الاولی لانتخابات برلمان الاقلیم}}|ناونیشان=https://ihec.iq/31093/2024/04/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١٦ی نیسانی ٢٠٢٤}}</ref> ١ی ئایار، کۆتایی بە خولێکی ڕاھێنانی ھێنا کە بۆ فەرمانبەرانی نووسینگەکانی ھەڵبژاردن بوو، پڕۆسەیەکی دەنگدانی تاقیکاری تێیدا ڕێکخرا، کە لە کۆتایی ھەر خولێکی ڕاھێنان، پڕۆسەیەکی دەنگدانی تاقیکاری ڕێکدەخرێت بۆ بەشداربووانی خولەکە.<ref name="کۆمیسیۆن٠١-٠٥-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|مفوضیة الانتخابات تختتم ورشھا التدریبة الخاصة بانتخابات برلمان اقلیم کوردستان ٢٠٢٤}}|ناونیشان=https://ihec.iq/31200/2024/05/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=١ی ئایاری ٢٠٢٤}}</ref> لە ٨ی نیسان، پرۆسەی تیروپشک بۆ پێدانی ژمارە بە قەوارە سیاسییەکان و پاڵێوراوانی تاک بەڕێوەچوو، کە ژمارە درا بە ١٠ حیزب و ٢ ھاوپەیمانیەتی و ٥٧ پاڵێوراوی تاک.<ref name="کۆمیسیۆن٠٨-٠٤-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|مفوضیة الانتخابات تجری قرعة الأرقام للمشارکین فی انتخابات برلمان إقلیم کوردستان ٢٠٢٤}}|ناونیشان=https://ihec.iq/31068/2024/04/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٨ی نیسانی ٢٠٢٤}}</ref> لە ٢١ی نیسان، دەستەی ھەرێمی کوردستان لەگەڵ نوێنەری دامەزراوە ئەمنییەکان کۆبوونەوە، بە مەبەستی ئامادەکاری بۆ دەنگدانی تایبەت و ڕاستاندنی ناوی دەنگدەرانی تایبەت لە لایەن دامەزراوەکانیان و دابەشکردنی یەکە سەربازییەکان بەسەر بنکەکانی دەنگدانی تایبەت.<ref name="کۆمیسیۆن٢١-٠٤-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|مدیر مکتب ھیئة إقلیم کوردستان یعقد اجتماعًا مع ممثلی الوزارات الأمنیة بحضور مدیر دائرة العملیات فی المکتب الوطنی}}|ناونیشان=https://ihec.iq/31120/2024/04/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢١ی نیسانی ٢٠٢٤}}</ref> لە ٢٧ی حوزەیران، ئەنجومەنی کۆمیسیاران میوانی [[لەتیف ڕەشید]] سەرۆک کۆماری عێراق بوون، باس لە ئامادەکارییەکانی ھەڵبژاردنەکە کرا کە بڕیارە لە ٢٠ی تشرینی یەکەم بەڕێوەبچێت.<ref name="کۆمیسیۆن٢٧-٠٦-٢٠٢٤">{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ={{عەرەبی|مجلس المفوضین فی مفوضیة الانتخابات فی ضیافة رئیس الجمھوریة}}|ناونیشان=https://ihec.iq/31350/2024/06/|وێبگە=کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان|ڕێکەوتی سەردان=١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|ڕێکەوت=٢٧ی حوزەیرانی ٢٠٢٤}}</ref> == پارت و ھاوپەیمانییە بەشداربووەکان == === ژمارەدان بە بەشداربووان === == بانگەشەی ھەڵبژاردن == == پڕۆسەی دەنگدان == === دەنگدانی تایبەت === ڕۆژی ١٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ پڕۆسەی دەنگدانی تایبەت بەڕێوەچوو، کە تێیدا ھێزە ئەمنی و سەربازییەکانی ھەرێمی کوردستان بەشداریانکرد. جگە لە ھەرێمی کوردستان، لە ٧ پارێزگای عێراق ناوەندی دەنگدان بۆ دەنگدەرانی تایبەت کرانەوە. {| class="wikitable" |+ ئاماری دەنگدەرانی تایبەت |- ! پارێزگا !! ژمارەی دەنگدەران !! ژمارەی ناوەندەکانی دەنگدان !! ژمارەی وێستگەکانی دەنگدان |- | ھەولێر || ٨٩٫٧٩١ || ٦٢ || ٣٠٦ |- | سلێمانی || ٧٨٫٦٦١ || ٥٧ || ٢٧٦ |- | دھۆک || ٤٠٫٩٥٦ || ٣٣ || ١٤٢ |- | ھەڵەبجە || ٩٥٢ || ١ || ٣ |- | بەغداد/ڕەسافە{{efn|name=spvbgh}} || ٤٣٣ || ١ || ٢ |- | بەغداد/کەرخ{{efn|name=spvbgh}} || ٢٫٤١٤ || ٢ || ٨ |- | نەینەوا || ١٫٠٣٨ || ٤ || ٥ |- | کەرکووک || ٤٨٨ || ١ || ٢ |- | دیالە || ٢٦٦ || ١ || ١ |- | ئەنبار || ١٩٦ || ١ || ١ |- | واسیت || ١٩١ || ١ || ١ |- | سەڵاحەددین || ٥٧٤ || ١ || ٢ |- ! کۆی گشتی !! ٢١٥٫٩٦٠ !! ١٦٥ !! ٧٤٩ |} {{notelist|refs= {{efn|name=spvbgh|لە کۆمیسیۆنی باڵای سەربەخۆی ھەڵبژاردنەکان، بەغداد خاوەنی ٢ نووسینگەی ھەڵبژاردنە و وەکو ٢ پارێزگا مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت.}} }} وێستگە و بنکەکانی دەنگدان لە کاتژمێر ٧ی بەیانی بە ڕووی دەنگدەران کرانەوە. تا کاتژمێر ١٢ی نیوەڕۆ ٧٠٪ی دەنگدەران بەشدارییان کرد و بژاردەی تێپەڕاندنی ھاوتابوونی پەنجەمۆر بۆ ١٫١٢٪ی دەنگدەران بەکارھێنرا بوو. {| class="wikitable" |+ ڕێژەی بەشداریکردنی دەنگدانی تایبەت{{efn|name=spvrate}} |- ! پارێزگا !! ژمارەی دەنگدەرانی بەشداربوو تا ١٢ی نیوەڕۆ !! ژمارەی بەکارھێنانی بژاردەی تێپەڕاندن تا ١٢ی نیوەڕۆ !! ڕێژەی بەشداری تا ١٢ی نیوەڕۆ !! ژمارەی دەنگدەرانی بەشداربوو !! ژمارەی بەکارھێنانی بژاردەی تێپەڕاندن !! ڕێژەی بەشداری |- | ھەولێر || ٦٢٫٧٤٥ || ١٫١٣٠ || ٧٠٪ || ٨٧٫٥١٣ || ١٣٥٣ || ٩٧٪ |- | سلێمانی || ٥٢٫٩٥٢ || ٧٨٧ || ٦٧٪ || ٧٦٫٥٠١ || ٩٣٠ || ٩٧٪ |- | دھۆک || ٣١٫٤٠٨ || ٤٧٧ || ٧٧٪ || ٤٠٫٢٠٦ || ٥٦٠ || ٩٨٪ |- | ھەڵەبجە || ٦١٢ || ١١ || ٦٤٪ || ٩١٧ || ١٣ || ٩٦٪ |- | بەغداد/ڕەسافە || ٢٤٨ || ٥ || ٥٧٪ || ٢٦١ || ٥ || ٦٠٪ |- | بەغداد/کەرخ || ١٫٦٢٨ || ١٩ || ٦٧٪ || ١٫٩٠٧ || ٢٥ || ٧٩٪ |- | نەینەوا || ٣٠٧ || ٤ || ٣٠٪ || ٤٤٢ || ٩ || ٤٣٪ |- | کەرکووک || ٢٠٨ || ٢ || ٤٣٪ || ٢٧٥ || ٣ || ٥٦٪ |- | ئەنبار || ١٣ || سفر || ٧٪ || ١٥ || سفر || ٨٪ |- | دیالە || ١٤٨ || ١ || ٥٦٪ || ١٦٥ || ١ || ٦٢٪ |- | واسیت || ٦ || سفر || ٣٪ || ٧ || سفر || ٤٪ |- | سەڵاحەددین || ٢٧٠ || ٢ || ٤٧٪ || ٣١٢ || ٢ || ٥٤٪ |- ! کۆی گشتی !! ١٥٠٫٥٤٥ !! ٢٫٤٣٨ !! ٧٠٪ !! ٢٠٨٫٥٢١ !! ٢٫٩٠١ !! ٩٧٪ |} {{notelist|refs= {{efn|name=spvrate|ڕێژەی بەشداریکردنی پارێزگاکانی عێراق لەچوارچێوەی ڕێژەی بەشداریکردنی پارێزگاکانی ھەرێم ھەژمارکراوە.}} }} کاتژمێر ٦:٠٥ی ئێوارە خۆکارانە سندوقەکانی دەنگدان داخران و پرۆسەی دەنگدان کۆتایی ھات، بژاردەی تێپەڕاندنی ھاوتابوونی پەنجەمۆر بۆ ١٫٣٤٪ی دەندەران بەکارھێنرا بوو. ٢٠٨٫٥٢١ دەنگدەر بەشدارییان کرد، کە ٤٫٧٤٨ دەنگدەریان مێ بوون و ١٨٫٦٦٤ دەنگدەریان نەخوێندەوار بوون. لە پرۆسەی دەنگدانی تایبەت ١٫٩٢٦ چاودێر و ٣٫٧٥٠ بریکاری قەوارەی سیاسی چاودێری پرۆسەکەیان کردووە. === دەنگدانی گشتی === == ئەنجامی ھەڵبژاردن == لە ماوەی کەمتر لە ٢٤ کاتژمێر لە کۆتاییھاتنی دەنگدانی گشتی، ئەنجامی بەرایی ڕاگەیەندرا، کە تێیدا دەنگی ٢٦ وێستگە ڕانەگەیەندرا بەھۆی وردبینیکردنەوە. ڕێکەوتی ٣٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ ئەنجامی کۆتایی ڕاگەیەندرا. {| class="wikitable" |+ ئەنجامی کۆتایی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ٢٠٢٤ |- ! rowspan="2" | ژ. لیست !! rowspan="2" colspan="2" | ناوی لیست !!colspan="3" | ٢٠٢٤!! colspan="2" | ٢٠١٨ !! rowspan="2" | گۆڕانکاری کورسی |- ! ژ. دەنگ !! ٪ !! کورسی !! ژ. دەنگ !! کورسی |- | ١٩٠ || style="background:#FFDB00"| || [[پارتی دیموکراتی کوردستان]] || ٨١٢٫٧٩٤ || ٤٣٫١٨٪ || ٣٩ || ٥٤٤٬٣٨٠ || ٤٥ || {{decrease}} ٦ |- | ١٢٩ || style="background:#00A550"| || [[یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان]] || ٤٠٩٫٥٤٨ || ٢١٫٧٦٪ || ٢٣ || ٢٥٣٬٢٠٠ || ٢١ || {{increase}} ٢ |- | ١٥٧ || style="background:#FF681F"| || [[جووڵانەوەی نەوەی نوێ]] || ٢٩٢٫٠٣٢ || ١٥٫٥١٪ || ١٥ || ١٠٧٬٦١٠ || ٨ || {{increase}} ٧ |- | ١٤٨ || style="background:#673301"| || [[یەکگرتووی ئیسلامیی کوردستان]] || ١١٧٫٤٤٤ || ٦٫٢٤٪ || ٧ || ''(ھاوپەیمانی)'' || ٦ || {{increase}} ١ |- | ١٦١ || style="background:#7F0284"| || [[ڕەوتی ھەڵوێستی نیشتیمانی|ھەڵوێست]] || ٥٦٫٠٠٨ || ٢٫٩٨٪ || ٤ || colspan="2| ''(نوێ)'' || ''(نوێ)'' |- | ١٤٧ || style="background:#F25822"| || [[کۆمەڵی دادگەریی کوردستان|کۆمەڵی دادگەری کوردستان/عێراق]] || ٦٤٫٨٧٤ || ٣٫٤٥٪ || ٣ || ٩١٬١٥٢ || ٧ || {{decrease}} ٤ |- | ١٦٩ || style="background:#FF981D"| || [[بەرەی گەل]] || ٣٣٫٤٦٦ || ١٫٧٨٪ || ٢ || colspan="2| ''(نوێ)'' || ''(نوێ)'' |- | ١٣٣ || style="background:#DF5A9F"| || [[ھاوپەیمانیی ھەرێمی کوردستان]] || ١٣٫٢٥٤ || ٠٫٧٠٪ || ١ || ''(ھاوپەیمانی)'' || ١ || {{Steady}} |- | ١١٤ || style="background:#1F1C50"| || [[بزووتنەوەی گۆڕان|گۆڕان]] || ١١٫٦٤١ || ٠٫٦٢٪ || ١ || ١٦٤٬٥٨٠ || ١٣ || {{decrease}} ١٢ |- ! colspan="5" | کۆی گشتی || ٩٥ || colspan="2" | ١٠٠ || {{decrease}} ٥ |- ! colspan="9" | کۆتای پێکھاتەی تورکمان |- | ٢٢٨ || || نەجدەت نووری محەممەد عەرەب || colspan="2| ٥٫٦٦٤ || ١ || colspan="3| ''(نوێ)'' |- | ٢٠٨ || || [[بزووتنەوەی تورکمان]]{{ھن}}مونا نەبی نادر عەبدوڵڵا || colspan="2| ٣٫٦٦٦ || ١ || colspan="3| ''(نوێ)'' |- ! colspan="5" | کۆی پێکھاتەی تورکمان || ٢ || colspan="2" | ٥ || {{decrease}} ٣ |- ! colspan="9" | کۆتای پێکھاتەی مەسیحی |- | ٢٢٩ || || ڕامی نووری عوودیش دانیال || colspan="2| ٦٫٧٥٣ || ١ || colspan="3| ''(نوێ)'' |- | ٢٠٧ || || [[بزووتنەوەی بابل]]{{ھن}}دانا ئامانج نەجیب شەمعوون || colspan="2| ٦٫٢٠٣ || ١ || colspan="3| ''(نوێ)'' |- | ٢١٣ || || [[بزووتنەوەی مەسیحی]]{{ھن}}جەیمس حەسدۆ ھیدۆ داوود || colspan="2| ٥٫٥٣٥ || ١ || colspan="3| ''(نوێ)'' |- ! colspan="5" | کۆی پێکھاتەی مەسیحی || ٣ || colspan="2" | ٦ || {{decrease}} ٣ |- ! colspan="3" | کۆی دەنگی دروست || ١٫٨٨٢٫٤٤٨ || ٩٠٫١٦٪ || ١٠٠ || colspan="2" | ١١١ || {{decrease}} ١١ |- ! colspan="5" | کۆی دەنگدەرانی بەشداربوو || colspan="2" | ٢٫٠٨٧٫٩٧٢ || colspan="2" | ٧٢٫٠١٪ |- ! colspan="6" | کۆی دەنگدەران || colspan="3| ٢٫٨٩٩٫٥٧٨ |} === کاردانەوەکان === === سکاڵا و تانەکان === پاش تەواوبوونی پڕۆسەی دەنگدانی تایبەت و کۆتاییھاتنی ماوەی یاسای بۆ پێشکەشکردنی سکاڵای تایبەت بە پڕۆسەکە، ٧١ سکاڵا تۆمارکرا، کە لە ھەڵەبجە ٢٤ سکاڵا تۆمارکراوە. {| class="wikitable" |+ ئاماری سکاڵای تۆمارکراو لە دەنگدانی تایبەت |- ! پارێزگا !! ژمارەی سکاڵای تۆمارکراو |- | ھەولێر || ١١ |- | سلێمانی || ٢٥ |- | دھۆک || ١١ |- | ھەڵەبجە || ٢٤ |- ! کۆی گشتی || ٧١ |} == ئەمانەش ببینە == * [[دادگای باڵای فێدراڵیی عێراق]] * [[پەرلەمانی کوردستان]] * [[ھەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان، ٢٠١٨]] == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} <references group="کۆمیسیۆن"/> {{تووڵی دەروازە|کوردستان|ڕۆژنامەوانی|دەیەی ٢٠٢٠|کۆمەڵگا|سیاسەت|عێراق|زانستی سیاسەت}} [[پۆل:پەرلەمانی کوردستان]] [[پۆل:ھەرێمی کوردستان]] [[پۆل:باشووری کوردستان]] [[پۆل:٢٠٢٤ لە ھەرێمی کوردستان]] cmr2q61x1vdw653w7u14i1yp57u4ge7 0 253543 1374304 1216709 2024-10-31T14:00:28Z Tessla 41338 پەرەپێدان و درێژکردنەوەی وتار 1374304 wikitext text/x-wiki {{ئامادەکردن}} '''کۆڵ ئۆف دیوتی: بلاک ئۆپس ٦''' ({{بە ئینگلیزی|Call of Duty: Black Ops 6}})یارییەکی [[تەقەکەری کەسی یەکەم|تەقەکەری کەسی یەکەمە]] کە لە ساڵی ٢٠٢٤ لەلایەن ھەردوو کۆمپانیای [[ترێیارک]] و [[ڕەیڤن سۆفتوەیر]]ەوە گەشەیپێدراوە و لەلایەن [[ئاکتیڤیژن]]ەوە بڵاوکراوەتەوە. ئەمە بیست و یەکەمین بەرھەمی زنجیرە یارییەکانی [[کۆڵ ئۆڤ دیووتی]]یە و حەوتەمین بەشی سەرەکییە لە زنجیرەی بلاک ئۆپس، کە دوای بەشی [[کۆڵ ئۆڤ دیووتی: بلاک ئۆپس شەڕی سارد]] (٢٠٢٠) دێت. چیرۆکی [[تاک-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|تاک یاریکەری]] یارییەکە لە ساڵی ١٩٩١ ڕوودەدات و باسی ئەفسەرە یاخیبووەکان ترۆی مارشاڵ و فرانک ودز دەکات کە تیمێک لە نوێنەرەکان پێکدەھێنن بۆ ڕاوکردنی گرووپی پانسیۆن، [[نیمچە سەربازی|گروپێکی سەربازی]] کە پلانی ھێرشێکی ساختەیان ھەیە بۆ سەر [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا]] بە مەبەستی ناوزڕاندن و گۆڕینی جێگری بەڕێوەبەری [[دەزگای ھەواڵگریی ناوەندی|سی ئای ئەی]]. وەک بەشەکانی پێشووی بلاک ئۆپس، بەشی شەشیش خاوەنی شێوازی [[فرە-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|فرە-یاریکەر]] و شێوازی [[کۆمەڵەی ھەرەوەزی]] [[زۆمبی]]یەکانە. شێوازی فرەیاریکەر شازدە نەخشەی نوێی ھەیە لە کاتی دەرچوونیدا و چەندین تایبەتمەندی لە بەشەکانی پێشووی یارییەکە گەڕاندووەتەوە، وەک سیستەمی پلەبەندی. شێوازی زۆمبییەکان دوو نەخشەی تەواو نوێی ھەیە کە درێژە بە چیرۆکی شێوازەکە دەدات لەو شوێنەی کە لە بلاک ئۆپس جەنگی ساردەوە کۆتایی ھات. لە ھەر سێ شێوازەکەدا، یاریکەران دەتوانن سوود لە میکانیزمی جووڵەی ھەمەلایەنە وەربگرن، کە ڕێگەیان پێدەدات بە خێرایی بڕۆن، ھەڵبدەن و بخلیسکێن بە ھەموو لایەکدا. بلاک ئۆپس ٦ درێژترین خولی گەشەپێدانی ھەیە لە مێژووی کۆڵ ئۆف دیوتیدا کە چوار ساڵی خایاندووە. بازاڕکردن بۆ یارییەکە لە مانگی پێنجی ٢٠٢٤ دەستی پێکرد، لە ڕێگەی بڵاوکردنەوەی ڕیکلامی خەیاڵی لە لاپەڕەی سەرەکی چەندین ڕۆژنامە و بڵاوکردنەوەی چەند ڤیدیۆیەکی پێشبینینکەر. ئاشکراکردنی تەواوی یارییەکە دوای نمایشکردنی ڕووداوی یارییەکانی ئێکس بۆکس لە ٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ بوو. یارییەکە لە ٢٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ بۆ [[پلەیستەیشن ٤]]، [[پلەیستەیشن ٥]]، [[مایکرۆسۆفت ویندۆز]]، [[ئێکس بۆکس وەن]]، و [[ئێکس بۆکس سیریز ئێکس و سیریز ئێس]] دەرچوو، ھەروەھا بۆ بەشداربووانی ھەندێک پلانی ئێکس بۆکس گەیم پاس لە ڕۆژی دەرچوونیدا بەردەست بوو. دوای دەرچوونی، بلاک ئۆپس ٦ ھەڵسەنگاندنی ئەرێنی لە ڕەخنەگرانەوە وەرگرت و گەورەترین دەستپێکی کووەتە ھەفتەی لە مێژووی زنجیرەکەدا تۆمار کرد. ڕەخنەگران بە ئەرێنی وەڵامی دیزاینی ئەرکەکانی ھەڵمەتی تاک یاریکەر، سیستەمی جووڵەی ھەمەلایەنە و شێوازی زۆمبییەکانیان دایەوە. == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|کایەی ڤیدیۆیی|شەڕ|ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|دەیەی ٢٠٢٠}} [[پۆل:تەقەکەری کەسی یەکەم]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆیییە تاک-یاریزان و فرەیاریزانەکان]] [[پۆل:پاشکۆکانی یارییە ڤیدیۆییەکان]] [[پۆل:ئەو یارییە ڤیدیۆیانەی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا پەرەپێدراون]] [[پۆل:یارییەکانی پلەی ستەیشن ٤]] [[پۆل:یارییەکانی پلەیستەیشن ٥]] [[پۆل:یارییەکانی ویندۆز]] [[پۆل:گەمەکانی ئێکس بۆکس وان]] 65qqfvakm1vky9zz9upp03pj5kuftoi 1374350 1374304 2024-10-31T17:01:25Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی دەروازەی [[دەروازە:شەڕی سارد|شەڕی سارد]] 1374350 wikitext text/x-wiki {{ئامادەکردن}} '''کۆڵ ئۆف دیوتی: بلاک ئۆپس ٦''' ({{بە ئینگلیزی|Call of Duty: Black Ops 6}})یارییەکی [[تەقەکەری کەسی یەکەم|تەقەکەری کەسی یەکەمە]] کە لە ساڵی ٢٠٢٤ لەلایەن ھەردوو کۆمپانیای [[ترێیارک]] و [[ڕەیڤن سۆفتوەیر]]ەوە گەشەیپێدراوە و لەلایەن [[ئاکتیڤیژن]]ەوە بڵاوکراوەتەوە. ئەمە بیست و یەکەمین بەرھەمی زنجیرە یارییەکانی [[کۆڵ ئۆڤ دیووتی]]یە و حەوتەمین بەشی سەرەکییە لە زنجیرەی بلاک ئۆپس، کە دوای بەشی [[کۆڵ ئۆڤ دیووتی: بلاک ئۆپس شەڕی سارد]] (٢٠٢٠) دێت. چیرۆکی [[تاک-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|تاک یاریکەری]] یارییەکە لە ساڵی ١٩٩١ ڕوودەدات و باسی ئەفسەرە یاخیبووەکان ترۆی مارشاڵ و فرانک ودز دەکات کە تیمێک لە نوێنەرەکان پێکدەھێنن بۆ ڕاوکردنی گرووپی پانسیۆن، [[نیمچە سەربازی|گروپێکی سەربازی]] کە پلانی ھێرشێکی ساختەیان ھەیە بۆ سەر [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا]] بە مەبەستی ناوزڕاندن و گۆڕینی جێگری بەڕێوەبەری [[دەزگای ھەواڵگریی ناوەندی|سی ئای ئەی]]. وەک بەشەکانی پێشووی بلاک ئۆپس، بەشی شەشیش خاوەنی شێوازی [[فرە-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|فرە-یاریکەر]] و شێوازی [[کۆمەڵەی ھەرەوەزی]] [[زۆمبی]]یەکانە. شێوازی فرەیاریکەر شازدە نەخشەی نوێی ھەیە لە کاتی دەرچوونیدا و چەندین تایبەتمەندی لە بەشەکانی پێشووی یارییەکە گەڕاندووەتەوە، وەک سیستەمی پلەبەندی. شێوازی زۆمبییەکان دوو نەخشەی تەواو نوێی ھەیە کە درێژە بە چیرۆکی شێوازەکە دەدات لەو شوێنەی کە لە بلاک ئۆپس جەنگی ساردەوە کۆتایی ھات. لە ھەر سێ شێوازەکەدا، یاریکەران دەتوانن سوود لە میکانیزمی جووڵەی ھەمەلایەنە وەربگرن، کە ڕێگەیان پێدەدات بە خێرایی بڕۆن، ھەڵبدەن و بخلیسکێن بە ھەموو لایەکدا. بلاک ئۆپس ٦ درێژترین خولی گەشەپێدانی ھەیە لە مێژووی کۆڵ ئۆف دیوتیدا کە چوار ساڵی خایاندووە. بازاڕکردن بۆ یارییەکە لە مانگی پێنجی ٢٠٢٤ دەستی پێکرد، لە ڕێگەی بڵاوکردنەوەی ڕیکلامی خەیاڵی لە لاپەڕەی سەرەکی چەندین ڕۆژنامە و بڵاوکردنەوەی چەند ڤیدیۆیەکی پێشبینینکەر. ئاشکراکردنی تەواوی یارییەکە دوای نمایشکردنی ڕووداوی یارییەکانی ئێکس بۆکس لە ٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ بوو. یارییەکە لە ٢٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ بۆ [[پلەیستەیشن ٤]]، [[پلەیستەیشن ٥]]، [[مایکرۆسۆفت ویندۆز]]، [[ئێکس بۆکس وەن]]، و [[ئێکس بۆکس سیریز ئێکس و سیریز ئێس]] دەرچوو، ھەروەھا بۆ بەشداربووانی ھەندێک پلانی ئێکس بۆکس گەیم پاس لە ڕۆژی دەرچوونیدا بەردەست بوو. دوای دەرچوونی، بلاک ئۆپس ٦ ھەڵسەنگاندنی ئەرێنی لە ڕەخنەگرانەوە وەرگرت و گەورەترین دەستپێکی کووەتە ھەفتەی لە مێژووی زنجیرەکەدا تۆمار کرد. ڕەخنەگران بە ئەرێنی وەڵامی دیزاینی ئەرکەکانی ھەڵمەتی تاک یاریکەر، سیستەمی جووڵەی ھەمەلایەنە و شێوازی زۆمبییەکانیان دایەوە. == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|کایەی ڤیدیۆیی|شەڕ|ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|دەیەی ٢٠٢٠|شەڕی سارد}} [[پۆل:تەقەکەری کەسی یەکەم]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆیییە تاک-یاریزان و فرەیاریزانەکان]] [[پۆل:پاشکۆکانی یارییە ڤیدیۆییەکان]] [[پۆل:ئەو یارییە ڤیدیۆیانەی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا پەرەپێدراون]] [[پۆل:یارییەکانی پلەی ستەیشن ٤]] [[پۆل:یارییەکانی پلەیستەیشن ٥]] [[پۆل:یارییەکانی ویندۆز]] [[پۆل:گەمەکانی ئێکس بۆکس وان]] 0v42o35cvamnpmqkqeqz5cr3y3ntyc8 1374364 1374350 2024-10-31T21:01:24Z AramBot 39807 [[ویکیپیدیا:پۆلێنکردنی وتارە ھاوسەنگەکان|بۆت]]: زیادکردنی پۆلە ھاوسەنگەکان 1374364 wikitext text/x-wiki {{ئامادەکردن}} '''کۆڵ ئۆف دیوتی: بلاک ئۆپس ٦''' ({{بە ئینگلیزی|Call of Duty: Black Ops 6}})یارییەکی [[تەقەکەری کەسی یەکەم|تەقەکەری کەسی یەکەمە]] کە لە ساڵی ٢٠٢٤ لەلایەن ھەردوو کۆمپانیای [[ترێیارک]] و [[ڕەیڤن سۆفتوەیر]]ەوە گەشەیپێدراوە و لەلایەن [[ئاکتیڤیژن]]ەوە بڵاوکراوەتەوە. ئەمە بیست و یەکەمین بەرھەمی زنجیرە یارییەکانی [[کۆڵ ئۆڤ دیووتی]]یە و حەوتەمین بەشی سەرەکییە لە زنجیرەی بلاک ئۆپس، کە دوای بەشی [[کۆڵ ئۆڤ دیووتی: بلاک ئۆپس شەڕی سارد]] (٢٠٢٠) دێت. چیرۆکی [[تاک-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|تاک یاریکەری]] یارییەکە لە ساڵی ١٩٩١ ڕوودەدات و باسی ئەفسەرە یاخیبووەکان ترۆی مارشاڵ و فرانک ودز دەکات کە تیمێک لە نوێنەرەکان پێکدەھێنن بۆ ڕاوکردنی گرووپی پانسیۆن، [[نیمچە سەربازی|گروپێکی سەربازی]] کە پلانی ھێرشێکی ساختەیان ھەیە بۆ سەر [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا]] بە مەبەستی ناوزڕاندن و گۆڕینی جێگری بەڕێوەبەری [[دەزگای ھەواڵگریی ناوەندی|سی ئای ئەی]]. وەک بەشەکانی پێشووی بلاک ئۆپس، بەشی شەشیش خاوەنی شێوازی [[فرە-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|فرە-یاریکەر]] و شێوازی [[کۆمەڵەی ھەرەوەزی]] [[زۆمبی]]یەکانە. شێوازی فرەیاریکەر شازدە نەخشەی نوێی ھەیە لە کاتی دەرچوونیدا و چەندین تایبەتمەندی لە بەشەکانی پێشووی یارییەکە گەڕاندووەتەوە، وەک سیستەمی پلەبەندی. شێوازی زۆمبییەکان دوو نەخشەی تەواو نوێی ھەیە کە درێژە بە چیرۆکی شێوازەکە دەدات لەو شوێنەی کە لە بلاک ئۆپس جەنگی ساردەوە کۆتایی ھات. لە ھەر سێ شێوازەکەدا، یاریکەران دەتوانن سوود لە میکانیزمی جووڵەی ھەمەلایەنە وەربگرن، کە ڕێگەیان پێدەدات بە خێرایی بڕۆن، ھەڵبدەن و بخلیسکێن بە ھەموو لایەکدا. بلاک ئۆپس ٦ درێژترین خولی گەشەپێدانی ھەیە لە مێژووی کۆڵ ئۆف دیوتیدا کە چوار ساڵی خایاندووە. بازاڕکردن بۆ یارییەکە لە مانگی پێنجی ٢٠٢٤ دەستی پێکرد، لە ڕێگەی بڵاوکردنەوەی ڕیکلامی خەیاڵی لە لاپەڕەی سەرەکی چەندین ڕۆژنامە و بڵاوکردنەوەی چەند ڤیدیۆیەکی پێشبینینکەر. ئاشکراکردنی تەواوی یارییەکە دوای نمایشکردنی ڕووداوی یارییەکانی ئێکس بۆکس لە ٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ بوو. یارییەکە لە ٢٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ بۆ [[پلەیستەیشن ٤]]، [[پلەیستەیشن ٥]]، [[مایکرۆسۆفت ویندۆز]]، [[ئێکس بۆکس وەن]]، و [[ئێکس بۆکس سیریز ئێکس و سیریز ئێس]] دەرچوو، ھەروەھا بۆ بەشداربووانی ھەندێک پلانی ئێکس بۆکس گەیم پاس لە ڕۆژی دەرچوونیدا بەردەست بوو. دوای دەرچوونی، بلاک ئۆپس ٦ ھەڵسەنگاندنی ئەرێنی لە ڕەخنەگرانەوە وەرگرت و گەورەترین دەستپێکی کووەتە ھەفتەی لە مێژووی زنجیرەکەدا تۆمار کرد. ڕەخنەگران بە ئەرێنی وەڵامی دیزاینی ئەرکەکانی ھەڵمەتی تاک یاریکەر، سیستەمی جووڵەی ھەمەلایەنە و شێوازی زۆمبییەکانیان دایەوە. == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|کایەی ڤیدیۆیی|شەڕ|ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|دەیەی ٢٠٢٠|شەڕی سارد}} [[پۆل:تەقەکەری کەسی یەکەم]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆیییە تاک-یاریزان و فرەیاریزانەکان]] [[پۆل:پاشکۆکانی یارییە ڤیدیۆییەکان]] [[پۆل:ئەو یارییە ڤیدیۆیانەی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا پەرەپێدراون]] [[پۆل:یارییەکانی پلەی ستەیشن ٤]] [[پۆل:یارییەکانی پلەیستەیشن ٥]] [[پۆل:یارییەکانی ویندۆز]] [[پۆل:گەمەکانی ئێکس بۆکس وان]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆییەکانی ٢٠٢٤]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆیییەکان سەبارەت بە زۆمبی]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆیییەکان کە لە واشینگتن دی سی داندراون]] cz5cpuv3em9hh20xsv1lc9h4dmymwng 1374415 1374364 2024-11-01T09:13:20Z Tessla 41338 1374415 wikitext text/x-wiki {{ئامادەکردن}} '''کۆڵ ئۆف دیوتی: بلاک ئۆپس ٦''' ({{بە ئینگلیزی|Call of Duty: Black Ops 6}})یارییەکی [[تەقەکەری کەسی یەکەم|تەقەکەری کەسی یەکەمە]] کە لە ساڵی ٢٠٢٤ لەلایەن ھەردوو کۆمپانیای [[ترێیارک]] و [[ڕەیڤن سۆفتوەیر]]ەوە گەشەیپێدراوە و لەلایەن [[ئاکتیڤیژن]]ەوە بڵاوکراوەتەوە. ئەمە بیست و یەکەمین بەرھەمی زنجیرە یارییەکانی [[کۆڵ ئۆڤ دیووتی]]یە و حەوتەمین بەشی سەرەکییە لە زنجیرەی بلاک ئۆپس، کە دوای بەشی [[کۆڵ ئۆڤ دیووتی: بلاک ئۆپس شەڕی سارد]] (٢٠٢٠) دێت. چیرۆکی [[تاک-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|تاک یاریکەری]] یارییەکە لە ساڵی ١٩٩١ ڕوودەدات و باسی ئەفسەرە یاخیبووەکان ترۆی مارشاڵ و فرانک ودز دەکات کە تیمێک لە نوێنەرەکان پێکدەھێنن بۆ ڕاوکردنی گرووپی پانسیۆن، [[نیمچە سەربازی|گروپێکی سەربازی]] کە پلانی ھێرشێکی ساختەیان ھەیە بۆ سەر [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا]] بە مەبەستی ناوزڕاندن و گۆڕینی جێگری بەڕێوەبەری [[دەزگای ھەواڵگریی ناوەندی|سی ئای ئەی]]. وەک بەشەکانی پێشووی بلاک ئۆپس، بەشی شەشیش خاوەنی شێوازی [[فرە-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|فرە-یاریکەر]] و شێوازی [[کۆمەڵەی ھەرەوەزی]] [[زۆمبی]]یەکانە. شێوازی فرەیاریکەر شازدە نەخشەی نوێی ھەیە لە کاتی دەرچوونیدا و چەندین تایبەتمەندی لە بەشەکانی پێشووی یارییەکە گەڕاندووەتەوە، وەک سیستەمی پلەبەندی. شێوازی زۆمبییەکان دوو نەخشەی تەواو نوێی ھەیە کە درێژە بە چیرۆکی شێوازەکە دەدات لەو شوێنەی کە لە بلاک ئۆپس جەنگی ساردەوە کۆتایی ھات. لە ھەر سێ شێوازەکەدا، یاریکەران دەتوانن سوود لە میکانیزمی جووڵەی ھەمەلایەنە وەربگرن، کە ڕێگەیان پێدەدات بە خێرایی بڕۆن، ھەڵبدەن و بخلیسکێن بە ھەموو لایەکدا. بلاک ئۆپس ٦ درێژترین خولی گەشەپێدانی ھەیە لە مێژووی کۆڵ ئۆف دیوتیدا کە چوار ساڵی خایاندووە. بازاڕکردن بۆ یارییەکە لە مانگی پێنجی ٢٠٢٤ دەستی پێکرد، لە ڕێگەی بڵاوکردنەوەی ڕیکلامی خەیاڵی لە لاپەڕەی سەرەکی چەندین ڕۆژنامە و بڵاوکردنەوەی چەند ڤیدیۆیەکی پێشبینینکەر. ئاشکراکردنی تەواوی یارییەکە دوای نمایشکردنی ڕووداوی یارییەکانی ئێکس بۆکس لە ٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ بوو. یارییەکە لە ٢٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ بۆ [[پلەیستەیشن ٤]]، [[پلەیستەیشن ٥]]، [[مایکرۆسۆفت ویندۆز]]، [[ئێکس بۆکس وەن]]، و [[ئێکس بۆکس سیریز ئێکس و سیریز ئێس]] دەرچوو، ھەروەھا بۆ بەشداربووانی ھەندێک پلانی ئێکس بۆکس گەیم پاس لە ڕۆژی دەرچوونیدا بەردەست بوو. دوای دەرچوونی، بلاک ئۆپس ٦ ھەڵسەنگاندنی ئەرێنی لە ڕەخنەگرانەوە وەرگرت و گەورەترین دەستپێکی کووەتە ھەفتەی لە مێژووی زنجیرەکەدا تۆمار کرد. ڕەخنەگران بە ئەرێنی وەڵامی دیزاینی ئەرکەکانی ھەڵمەتی تاک یاریکەر، سیستەمی جووڵەی ھەمەلایەنە و شێوازی زۆمبییەکانیان دایەوە. == سەرچاوەکان == {{Reflist|refs= <!-- GAMEPLAY --> <ref name="BO6RevealCODBlog">{{Cite web |author=Call of Duty Staff |date=June 9, 2024 |title=Call of Duty: Black Ops 6 Worldwide Reveal: Essential Intel on Campaign, Multiplayer, and Zombies |url=https://www.callofduty.com/blog/2024/06/call-of-duty-black-ops-6-worldwide-reveal-announcement |access-date=June 9, 2024 |website=Call of Duty Blog |language=en |archive-date=June 9, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240609212847/https://www.callofduty.com/blog/2024/06/call-of-duty-black-ops-6-worldwide-reveal-announcement |url-status=live}}</ref> <ref name="BO6GameplayDetailsIGN">{{Cite web |last=Chung |first=Stella |date=June 9, 2024 |title=Call of Duty: Black Ops 6 – First Campaign and Zombies Details, First Multiplayer Impressions |url=https://www.ign.com/articles/call-of-duty-black-ops-6-first-campaign-and-zombies-details-first-multiplayer-impressions |access-date=June 9, 2024 |website=[[IGN]] |language=en |archive-date=June 9, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240609192609/https://www.ign.com/articles/call-of-duty-black-ops-6-first-campaign-and-zombies-details-first-multiplayer-impressions |url-status=live}}</ref> }} {{تووڵی دەروازە|کایەی ڤیدیۆیی|شەڕ|ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|دەیەی ٢٠٢٠|شەڕی سارد}} [[پۆل:تەقەکەری کەسی یەکەم]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆیییە تاک-یاریزان و فرەیاریزانەکان]] [[پۆل:پاشکۆکانی یارییە ڤیدیۆییەکان]] [[پۆل:ئەو یارییە ڤیدیۆیانەی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا پەرەپێدراون]] [[پۆل:یارییەکانی پلەی ستەیشن ٤]] [[پۆل:یارییەکانی پلەیستەیشن ٥]] [[پۆل:یارییەکانی ویندۆز]] [[پۆل:گەمەکانی ئێکس بۆکس وان]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆییەکانی ٢٠٢٤]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆیییەکان سەبارەت بە زۆمبی]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆیییەکان کە لە واشینگتن دی سی داندراون]] 3ml11nn643zgujn2ay7xiajflw10hkx 1374416 1374415 2024-11-01T09:16:13Z Tessla 41338 پەرەپێدان و درێژکردنەوەی وتار، شائەمراز 1374416 wikitext text/x-wiki {{ئامادەکردن}} '''کۆڵ ئۆف دیوتی: بلاک ئۆپس ٦''' ({{بە ئینگلیزی|Call of Duty: Black Ops 6}})یارییەکی [[تەقەکەری کەسی یەکەم|تەقەکەری کەسی یەکەمە]] کە لە ساڵی ٢٠٢٤ لەلایەن ھەردوو کۆمپانیای [[ترێیارک]] و [[ڕەیڤن سۆفتوەیر]]ەوە گەشەیپێدراوە و لەلایەن [[ئاکتیڤیژن]]ەوە بڵاوکراوەتەوە. ئەمە بیست و یەکەمین بەرھەمی زنجیرە یارییەکانی [[کۆڵ ئۆڤ دیووتی]]یە و حەوتەمین بەشی سەرەکییە لە زنجیرەی بلاک ئۆپس، کە دوای بەشی [[کۆڵ ئۆڤ دیووتی: بلاک ئۆپس شەڕی سارد]] (٢٠٢٠) دێت. چیرۆکی [[تاک-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|تاک یاریکەری]] یارییەکە لە ساڵی ١٩٩١ ڕوودەدات و باسی ئەفسەرە یاخیبووەکان ترۆی مارشاڵ و فرانک ودز دەکات کە تیمێک لە نوێنەرەکان پێکدەھێنن بۆ ڕاوکردنی گرووپی پانسیۆن، [[نیمچە سەربازی|گروپێکی سەربازی]] کە پلانی ھێرشێکی ساختەیان ھەیە بۆ سەر [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا]] بە مەبەستی ناوزڕاندن و گۆڕینی جێگری بەڕێوەبەری [[دەزگای ھەواڵگریی ناوەندی|سی ئای ئەی]]. وەک بەشەکانی پێشووی بلاک ئۆپس، بەشی شەشیش خاوەنی شێوازی [[فرە-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|فرە-یاریکەر]] و شێوازی [[کۆمەڵەی ھەرەوەزی]] [[زۆمبی]]یەکانە. شێوازی فرەیاریکەر شازدە نەخشەی نوێی ھەیە لە کاتی دەرچوونیدا و چەندین تایبەتمەندی لە بەشەکانی پێشووی یارییەکە گەڕاندووەتەوە، وەک سیستەمی پلەبەندی. شێوازی زۆمبییەکان دوو نەخشەی تەواو نوێی ھەیە کە درێژە بە چیرۆکی شێوازەکە دەدات لەو شوێنەی کە لە بلاک ئۆپس جەنگی ساردەوە کۆتایی ھات. لە ھەر سێ شێوازەکەدا، یاریکەران دەتوانن سوود لە میکانیزمی جووڵەی ھەمەلایەنە وەربگرن، کە ڕێگەیان پێدەدات بە خێرایی بڕۆن، ھەڵبدەن و بخلیسکێن بە ھەموو لایەکدا. بلاک ئۆپس ٦ درێژترین خولی گەشەپێدانی ھەیە لە مێژووی کۆڵ ئۆف دیوتیدا کە چوار ساڵی خایاندووە. بازاڕکردن بۆ یارییەکە لە مانگی پێنجی ٢٠٢٤ دەستی پێکرد، لە ڕێگەی بڵاوکردنەوەی ڕیکلامی خەیاڵی لە لاپەڕەی سەرەکی چەندین ڕۆژنامە و بڵاوکردنەوەی چەند ڤیدیۆیەکی پێشبینینکەر. ئاشکراکردنی تەواوی یارییەکە دوای نمایشکردنی ڕووداوی یارییەکانی ئێکس بۆکس لە ٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ بوو. یارییەکە لە ٢٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ بۆ [[پلەیستەیشن ٤]]، [[پلەیستەیشن ٥]]، [[مایکرۆسۆفت ویندۆز]]، [[ئێکس بۆکس وەن]]، و [[ئێکس بۆکس سیریز ئێکس و سیریز ئێس]] دەرچوو، ھەروەھا بۆ بەشداربووانی ھەندێک پلانی ئێکس بۆکس گەیم پاس لە ڕۆژی دەرچوونیدا بەردەست بوو. دوای دەرچوونی، بلاک ئۆپس ٦ ھەڵسەنگاندنی ئەرێنی لە ڕەخنەگرانەوە وەرگرت و گەورەترین دەستپێکی کووەتە ھەفتەی لە مێژووی زنجیرەکەدا تۆمار کرد. ڕەخنەگران بە ئەرێنی وەڵامی دیزاینی ئەرکەکانی ھەڵمەتی تاک یاریکەر، سیستەمی جووڵەی ھەمەلایەنە و شێوازی زۆمبییەکانیان دایەوە. == یاریکردن == [[پەڕگە:Black Ops 6 Omnimovement.gif|وێنۆک|نوێ لە کۆڵ ئۆف دیوتی: بلاک ئۆپس ٦ جووڵەی ھەمەلایەنەیە، کە ڕێگە بە یاریکەران دەدات بە خێرایی بڕۆن، ھەڵبدەن و بخلیسکێن بە ھەموو ئاراستەیەکدا. گرتە ڤیدیۆیییەکەی سەرەوە توانای ڕاکردنی ھەمەلایەنە پیشان دەدات.]] وەک بەشەکانی پێشووی [[کۆڵ ئۆڤ دیووتی]]، بلاک ئۆپس ٦ یارییەکی [[تەقەکەری کەسی یەکەم]]ە، کە خاوەنی ھەڵمەتێکی [[تاک-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|تاک یاریکەر]]، بەشێکی [[فرە-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|فرە یاریکەر]] و شێوازی ھاوکاری [[زۆمبی]]یەکانە. میکانیزمە نوێیەکانی یاریکردن لە بلاک ئۆپس ٦ جووڵەی ھەمەلایەنە لەخۆدەگرێت، کە ڕێگە بە یاریکەران دەدات بە خێرایی بڕۆن، ھەڵبدەن و بخلیسکێن بە ھەموو ئاراستەیەکدا. یارییەکە ھەروەھا چەندین ڕێکخستنی «جووڵەی زیرەک» پێشکەش دەکات کە ھەندێک کرداری یاریکەر خۆکارانە دەکات، لەوانە ڕاکردنی خێرا و سەرکەوتن. یاریکەران ھەروەھا دەتوانن لە نێوان کۆمەڵێک پێشوەختە دیاریکراودا ھەڵبژێرن کە شێوەی شاشەی پیشاندانی یارییەکە دەگۆڕێت، لەوانە پێشوەختەی «میراتی» بۆ شاشەی پیشاندانی زۆمبییەکان کە زیاتر لەگەڵ شێوازی شاشەی پیشاندان لە کۆڵ ئۆف دیوتی: بلاک ئۆپس ٣ (٢٠١٥) دەگونجێت. ھەڵمەتی تاک یاریکەر چەندین ڕێگا دەخاتە بەردەست بۆ جێبەجێکردنی ئەرکەکان و دارێکی دیالۆگیش لەخۆدەگرێت بۆ [[کەسایەتیی نایاریزان|کەسایەتییە نایاریزانەکان]]. لە نێوان ئەرکەکاندا، یاریکەران دەتوانن بچنە شوێنێکی ئارام، کە لەوێ دەتوانن پلان بۆ ئەرکەکانی داھاتوو دابنێن لە ڕێگەی تەختەی بەڵگەکانەوە و کارلێک لەگەڵ کەسایەتییە نایاریکەرەکان بکەن. یاریکەران ھەروەھا دەتوانن پارە، کە لە سەرتاسەری ئەرکەکاندا دەدۆزرێتەوە، بۆ کڕینی چەندین «سوودی ئۆپەرەیتەر» بەکاربھێنن کە باشترکردن بۆ چەکەکان و کەرەستەکان دەستەبەر دەکات. لە زۆربەی ئەرکەکاندا، یاریکەران ڕۆڵی ئەفسەری یاخیبووی [[دەزگای ھەواڵگریی ناوەندی|سی ئای ئەی]] ویلیام «کەیس» کالدێرۆن دەبینن، بەڵام لە ھەندێک ئەرکدا یاریکەران کۆنترۆڵی کەسایەتی تر دەکەن. ھەندێک ئەرکی ھەڵمەتەکە خەڵاتی جوانکاری بە یاریکەران دەبەخشێت بۆ بەکارھێنان لە شێوازەکانی فرەیاریکەر و زۆمبییەکان دوای تەواوکردنیان، لەوانە نەخشەی چەک، سکینی یاریکەر، ستیکەر و ڕازاندنەوەی چەک. فرەیاریکەری بلاک ئۆپس ٦ شازدە [[ئاست (کایەی ڤیدیۆیی)|نەخشەی]] تەواو نوێی لەگەڵ دەرچوونیدا ھەیە؛ دوازدە لەم نەخشانە بۆ شێوازە سەرەکییەکانی یاری شەش-دژی-شەش (٦دژی٦) دیزاین کراون، و چوار نەخشەی "سترایک"یش ھاوکات ھەن، کە بۆ ھەردوو شێوازی سەرەکی ٦دژی٦ و ھەڵبژاردەیەک لە شێوازەکانی دوو-دژی-دوو (٢دژی٢) دیزاین کراون. تایبەتمەندییە گەڕاوەکانی فرەیاریکەر لە یارییەکانی پێشووی کۆڵ ئۆف دیوتی سیستەمی ئاستی "پرێستیج"ی نەریتی لەخۆدەگرێت، کە ڕێگە بە یاریکەران دەدات کە گەیشتوونەتە بەرزترین ئاستی یاریکەر، دووبارە ڕێکی بخەنەوە تا دە جار، و شێوازی "شانۆ"، کە ڕێگە بە یاریکەرانی [[پلەیستەیشن ٥]]، [[مایکرۆسۆفت ویندۆز]] و [[ئێکس بۆکس سیریز ئێکس و سیریز ئێس]] دەدات یارییە فرەیاریکەرەکان لە ڕوانگەی ھەر یاریکەرێکەوە دووبارە ببینن. لە زۆمبییەکاندا، یەک بۆ چوار یاریکەر دژی پۆلە بێکۆتاکانی مردووە زیندووەکان دەجەنگن، کە لە ژمارە و سەختیدا زیاد دەکەن لەگەڵ ھەر خولێکی تەواوکراودا. زۆمبییەکان دوو نەخشەی تەواو نوێی ھەیە - «تێرمینەس» و «لیبەرتی فۆڵز» - لەگەڵ دەرچوونیدا؛ ھەردوو نەخشەکە ئەرکێکی سەرەکییان تێدایە کە یاریکەران دەبێت بە خۆیان چارەسەری بکەن، لەگەڵ ژمارەیەک ئەرکی لاوەکی. شێوازێکی ڕێنیشاندەر بڕیارە دوای دەرچوون زیاد بکرێت، کە ڕێگە بە یاریکەران دەدات ئەرکە سەرەکییەکان بە یارمەتی ناویاری تەواو بکەن. شێوازەکە دوو دراوی سەرەکی ھەیە بۆ یاریکەران بۆ بەڕێوەبردن: جەوھەر و پاشماوە؛ یەکەمیان بۆ کڕینی دەرگاکان بەکاردێت بۆ کردنەوەی بەشە نوێیەکانی نەخشەکان و بەدەستھێنانی چەندین باشترکردنی یاریکەر، لەوانە قوتووەکانی «پێرک-ئە-کۆلا» و باشترکردنەکان بۆ چەکەکانی یاریکەر لە ئامێری «پاک-ئە-پەنچ»، لەکاتێکدا دووەمیان بۆ بەدەستھێنانی گۆڕانکارییەکانی فیشەک بۆ چەکەکانی یاریکەر و دروستکردنی جۆرەھا کەرەستەی کوشندە و تاکتیکی بەکاردێت. یاریکەران ھەروەھا دەتوانن «گۆبڵگەم» بەدەست بھێنن، کە بەکارھێنانی یەکجارەن کە کاریگەری و توانای جۆراوجۆر بە یاریکەر دەبەخشن، و «باشترکردنەکان» بکەنەوە - کۆمەڵێک باشترکردنی بچووک و گەورە بۆ پێرکەکان، باشترکردنە مەیدانییەکان و گۆڕانکارییەکانی فیشەک. ھەر بڕگەیەکی یاریکردن تا سێ باشترکردنی بچووک و گەورەی ھەیە، کە یەکێک لە ھەر جۆرێکیان دەکرێت ھاوکات بەکاربھێنرێت، کە ڕێگە بە یاریکەران دەدات شێوازە جیاوازەکانی یاریکردن تاقی بکەنەوە و بە دڵی خۆیان ڕێکی بخەن.<ref name="BO6RevealCODBlog">{{Cite web |author=Call of Duty Staff |date=June 9, 2024 |title=Call of Duty: Black Ops 6 Worldwide Reveal: Essential Intel on Campaign, Multiplayer, and Zombies |url=https://www.callofduty.com/blog/2024/06/call-of-duty-black-ops-6-worldwide-reveal-announcement |access-date=June 9, 2024 |website=Call of Duty Blog |language=en |archive-date=June 9, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240609212847/https://www.callofduty.com/blog/2024/06/call-of-duty-black-ops-6-worldwide-reveal-announcement |url-status=live}}</ref><ref name="BO6GameplayDetailsIGN">{{Cite web |last=Chung |first=Stella |date=June 9, 2024 |title=Call of Duty: Black Ops 6 – First Campaign and Zombies Details, First Multiplayer Impressions |url=https://www.ign.com/articles/call-of-duty-black-ops-6-first-campaign-and-zombies-details-first-multiplayer-impressions |access-date=June 9, 2024 |website=[[IGN]] |language=en |archive-date=June 9, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240609192609/https://www.ign.com/articles/call-of-duty-black-ops-6-first-campaign-and-zombies-details-first-multiplayer-impressions |url-status=live}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان|refs= <!-- GAMEPLAY --><ref name="BO6RevealCODBlog">{{Cite web |author=Call of Duty Staff |date=June 9, 2024 |title=Call of Duty: Black Ops 6 Worldwide Reveal: Essential Intel on Campaign, Multiplayer, and Zombies |url=https://www.callofduty.com/blog/2024/06/call-of-duty-black-ops-6-worldwide-reveal-announcement |access-date=June 9, 2024 |website=Call of Duty Blog |language=en |archive-date=June 9, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240609212847/https://www.callofduty.com/blog/2024/06/call-of-duty-black-ops-6-worldwide-reveal-announcement |url-status=live}}</ref><ref name="BO6GameplayDetailsIGN">{{Cite web |last=Chung |first=Stella |date=June 9, 2024 |title=Call of Duty: Black Ops 6 – First Campaign and Zombies Details, First Multiplayer Impressions |url=https://www.ign.com/articles/call-of-duty-black-ops-6-first-campaign-and-zombies-details-first-multiplayer-impressions |access-date=June 9, 2024 |website=[[IGN]] |language=en |archive-date=June 9, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240609192609/https://www.ign.com/articles/call-of-duty-black-ops-6-first-campaign-and-zombies-details-first-multiplayer-impressions |url-status=live}}</ref> }} {{تووڵی دەروازە|کایەی ڤیدیۆیی|شەڕ|ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|دەیەی ٢٠٢٠|شەڕی سارد}} [[پۆل:تەقەکەری کەسی یەکەم]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆیییە تاک-یاریزان و فرەیاریزانەکان]] [[پۆل:پاشکۆکانی یارییە ڤیدیۆییەکان]] [[پۆل:ئەو یارییە ڤیدیۆیانەی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا پەرەپێدراون]] [[پۆل:یارییەکانی پلەی ستەیشن ٤]] [[پۆل:یارییەکانی پلەیستەیشن ٥]] [[پۆل:یارییەکانی ویندۆز]] [[پۆل:گەمەکانی ئێکس بۆکس وان]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆییەکانی ٢٠٢٤]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆیییەکان سەبارەت بە زۆمبی]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆیییەکان کە لە واشینگتن دی سی داندراون]] lorwuk3tewml0zndonahoionm1v5mf3 1374418 1374416 2024-11-01T09:18:09Z Tessla 41338 1374418 wikitext text/x-wiki [[پەڕگە:Call of Duty Black Ops 6 Key Art.png|وێنۆک|بەرگی فەرمیی کایەکە]] '''کۆڵ ئۆف دیوتی: بلاک ئۆپس ٦''' ({{بە ئینگلیزی|Call of Duty: Black Ops 6}})یارییەکی [[تەقەکەری کەسی یەکەم|تەقەکەری کەسی یەکەمە]] کە لە ساڵی ٢٠٢٤ لەلایەن ھەردوو کۆمپانیای [[ترێیارک]] و [[ڕەیڤن سۆفتوەیر]]ەوە گەشەیپێدراوە و لەلایەن [[ئاکتیڤیژن]]ەوە بڵاوکراوەتەوە. ئەمە بیست و یەکەمین بەرھەمی زنجیرە یارییەکانی [[کۆڵ ئۆڤ دیووتی]]یە و حەوتەمین بەشی سەرەکییە لە زنجیرەی بلاک ئۆپس، کە دوای بەشی [[کۆڵ ئۆڤ دیووتی: بلاک ئۆپس شەڕی سارد]] (٢٠٢٠) دێت. چیرۆکی [[تاک-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|تاک یاریکەری]] یارییەکە لە ساڵی ١٩٩١ ڕوودەدات و باسی ئەفسەرە یاخیبووەکان ترۆی مارشاڵ و فرانک ودز دەکات کە تیمێک لە نوێنەرەکان پێکدەھێنن بۆ ڕاوکردنی گرووپی پانسیۆن، [[نیمچە سەربازی|گروپێکی سەربازی]] کە پلانی ھێرشێکی ساختەیان ھەیە بۆ سەر [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا]] بە مەبەستی ناوزڕاندن و گۆڕینی جێگری بەڕێوەبەری [[دەزگای ھەواڵگریی ناوەندی|سی ئای ئەی]]. وەک بەشەکانی پێشووی بلاک ئۆپس، بەشی شەشیش خاوەنی شێوازی [[فرە-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|فرە-یاریکەر]] و شێوازی [[کۆمەڵەی ھەرەوەزی]] [[زۆمبی]]یەکانە. شێوازی فرەیاریکەر شازدە نەخشەی نوێی ھەیە لە کاتی دەرچوونیدا و چەندین تایبەتمەندی لە بەشەکانی پێشووی یارییەکە گەڕاندووەتەوە، وەک سیستەمی پلەبەندی. شێوازی زۆمبییەکان دوو نەخشەی تەواو نوێی ھەیە کە درێژە بە چیرۆکی شێوازەکە دەدات لەو شوێنەی کە لە بلاک ئۆپس جەنگی ساردەوە کۆتایی ھات. لە ھەر سێ شێوازەکەدا، یاریکەران دەتوانن سوود لە میکانیزمی جووڵەی ھەمەلایەنە وەربگرن، کە ڕێگەیان پێدەدات بە خێرایی بڕۆن، ھەڵبدەن و بخلیسکێن بە ھەموو لایەکدا. بلاک ئۆپس ٦ درێژترین خولی گەشەپێدانی ھەیە لە مێژووی کۆڵ ئۆف دیوتیدا کە چوار ساڵی خایاندووە. بازاڕکردن بۆ یارییەکە لە مانگی پێنجی ٢٠٢٤ دەستی پێکرد، لە ڕێگەی بڵاوکردنەوەی ڕیکلامی خەیاڵی لە لاپەڕەی سەرەکی چەندین ڕۆژنامە و بڵاوکردنەوەی چەند ڤیدیۆیەکی پێشبینینکەر. ئاشکراکردنی تەواوی یارییەکە دوای نمایشکردنی ڕووداوی یارییەکانی ئێکس بۆکس لە ٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ بوو. یارییەکە لە ٢٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ بۆ [[پلەیستەیشن ٤]]، [[پلەیستەیشن ٥]]، [[مایکرۆسۆفت ویندۆز]]، [[ئێکس بۆکس وەن]]، و [[ئێکس بۆکس سیریز ئێکس و سیریز ئێس]] دەرچوو، ھەروەھا بۆ بەشداربووانی ھەندێک پلانی ئێکس بۆکس گەیم پاس لە ڕۆژی دەرچوونیدا بەردەست بوو. دوای دەرچوونی، بلاک ئۆپس ٦ ھەڵسەنگاندنی ئەرێنی لە ڕەخنەگرانەوە وەرگرت و گەورەترین دەستپێکی کووەتە ھەفتەی لە مێژووی زنجیرەکەدا تۆمار کرد. ڕەخنەگران بە ئەرێنی وەڵامی دیزاینی ئەرکەکانی ھەڵمەتی تاک یاریکەر، سیستەمی جووڵەی ھەمەلایەنە و شێوازی زۆمبییەکانیان دایەوە. == یاریکردن == [[پەڕگە:Black Ops 6 Omnimovement.gif|وێنۆک|نوێ لە کۆڵ ئۆف دیوتی: بلاک ئۆپس ٦ جووڵەی ھەمەلایەنەیە، کە ڕێگە بە یاریکەران دەدات بە خێرایی بڕۆن، ھەڵبدەن و بخلیسکێن بە ھەموو ئاراستەیەکدا. گرتە ڤیدیۆیییەکەی سەرەوە توانای ڕاکردنی ھەمەلایەنە پیشان دەدات.]] وەک بەشەکانی پێشووی [[کۆڵ ئۆڤ دیووتی]]، بلاک ئۆپس ٦ یارییەکی [[تەقەکەری کەسی یەکەم]]ە، کە خاوەنی ھەڵمەتێکی [[تاک-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|تاک یاریکەر]]، بەشێکی [[فرە-یاریزان (کایەی ڤیدیۆیی)|فرە یاریکەر]] و شێوازی ھاوکاری [[زۆمبی]]یەکانە. میکانیزمە نوێیەکانی یاریکردن لە بلاک ئۆپس ٦ جووڵەی ھەمەلایەنە لەخۆدەگرێت، کە ڕێگە بە یاریکەران دەدات بە خێرایی بڕۆن، ھەڵبدەن و بخلیسکێن بە ھەموو ئاراستەیەکدا. یارییەکە ھەروەھا چەندین ڕێکخستنی «جووڵەی زیرەک» پێشکەش دەکات کە ھەندێک کرداری یاریکەر خۆکارانە دەکات، لەوانە ڕاکردنی خێرا و سەرکەوتن. یاریکەران ھەروەھا دەتوانن لە نێوان کۆمەڵێک پێشوەختە دیاریکراودا ھەڵبژێرن کە شێوەی شاشەی پیشاندانی یارییەکە دەگۆڕێت، لەوانە پێشوەختەی «میراتی» بۆ شاشەی پیشاندانی زۆمبییەکان کە زیاتر لەگەڵ شێوازی شاشەی پیشاندان لە کۆڵ ئۆف دیوتی: بلاک ئۆپس ٣ (٢٠١٥) دەگونجێت. ھەڵمەتی تاک یاریکەر چەندین ڕێگا دەخاتە بەردەست بۆ جێبەجێکردنی ئەرکەکان و دارێکی دیالۆگیش لەخۆدەگرێت بۆ [[کەسایەتیی نایاریزان|کەسایەتییە نایاریزانەکان]]. لە نێوان ئەرکەکاندا، یاریکەران دەتوانن بچنە شوێنێکی ئارام، کە لەوێ دەتوانن پلان بۆ ئەرکەکانی داھاتوو دابنێن لە ڕێگەی تەختەی بەڵگەکانەوە و کارلێک لەگەڵ کەسایەتییە نایاریکەرەکان بکەن. یاریکەران ھەروەھا دەتوانن پارە، کە لە سەرتاسەری ئەرکەکاندا دەدۆزرێتەوە، بۆ کڕینی چەندین «سوودی ئۆپەرەیتەر» بەکاربھێنن کە باشترکردن بۆ چەکەکان و کەرەستەکان دەستەبەر دەکات. لە زۆربەی ئەرکەکاندا، یاریکەران ڕۆڵی ئەفسەری یاخیبووی [[دەزگای ھەواڵگریی ناوەندی|سی ئای ئەی]] ویلیام «کەیس» کالدێرۆن دەبینن، بەڵام لە ھەندێک ئەرکدا یاریکەران کۆنترۆڵی کەسایەتی تر دەکەن. ھەندێک ئەرکی ھەڵمەتەکە خەڵاتی جوانکاری بە یاریکەران دەبەخشێت بۆ بەکارھێنان لە شێوازەکانی فرەیاریکەر و زۆمبییەکان دوای تەواوکردنیان، لەوانە نەخشەی چەک، سکینی یاریکەر، ستیکەر و ڕازاندنەوەی چەک. فرەیاریکەری بلاک ئۆپس ٦ شازدە [[ئاست (کایەی ڤیدیۆیی)|نەخشەی]] تەواو نوێی لەگەڵ دەرچوونیدا ھەیە؛ دوازدە لەم نەخشانە بۆ شێوازە سەرەکییەکانی یاری شەش-دژی-شەش (٦دژی٦) دیزاین کراون، و چوار نەخشەی "سترایک"یش ھاوکات ھەن، کە بۆ ھەردوو شێوازی سەرەکی ٦دژی٦ و ھەڵبژاردەیەک لە شێوازەکانی دوو-دژی-دوو (٢دژی٢) دیزاین کراون. تایبەتمەندییە گەڕاوەکانی فرەیاریکەر لە یارییەکانی پێشووی کۆڵ ئۆف دیوتی سیستەمی ئاستی "پرێستیج"ی نەریتی لەخۆدەگرێت، کە ڕێگە بە یاریکەران دەدات کە گەیشتوونەتە بەرزترین ئاستی یاریکەر، دووبارە ڕێکی بخەنەوە تا دە جار، و شێوازی "شانۆ"، کە ڕێگە بە یاریکەرانی [[پلەیستەیشن ٥]]، [[مایکرۆسۆفت ویندۆز]] و [[ئێکس بۆکس سیریز ئێکس و سیریز ئێس]] دەدات یارییە فرەیاریکەرەکان لە ڕوانگەی ھەر یاریکەرێکەوە دووبارە ببینن. لە زۆمبییەکاندا، یەک بۆ چوار یاریکەر دژی پۆلە بێکۆتاکانی مردووە زیندووەکان دەجەنگن، کە لە ژمارە و سەختیدا زیاد دەکەن لەگەڵ ھەر خولێکی تەواوکراودا. زۆمبییەکان دوو نەخشەی تەواو نوێی ھەیە - «تێرمینەس» و «لیبەرتی فۆڵز» - لەگەڵ دەرچوونیدا؛ ھەردوو نەخشەکە ئەرکێکی سەرەکییان تێدایە کە یاریکەران دەبێت بە خۆیان چارەسەری بکەن، لەگەڵ ژمارەیەک ئەرکی لاوەکی. شێوازێکی ڕێنیشاندەر بڕیارە دوای دەرچوون زیاد بکرێت، کە ڕێگە بە یاریکەران دەدات ئەرکە سەرەکییەکان بە یارمەتی ناویاری تەواو بکەن. شێوازەکە دوو دراوی سەرەکی ھەیە بۆ یاریکەران بۆ بەڕێوەبردن: جەوھەر و پاشماوە؛ یەکەمیان بۆ کڕینی دەرگاکان بەکاردێت بۆ کردنەوەی بەشە نوێیەکانی نەخشەکان و بەدەستھێنانی چەندین باشترکردنی یاریکەر، لەوانە قوتووەکانی «پێرک-ئە-کۆلا» و باشترکردنەکان بۆ چەکەکانی یاریکەر لە ئامێری «پاک-ئە-پەنچ»، لەکاتێکدا دووەمیان بۆ بەدەستھێنانی گۆڕانکارییەکانی فیشەک بۆ چەکەکانی یاریکەر و دروستکردنی جۆرەھا کەرەستەی کوشندە و تاکتیکی بەکاردێت. یاریکەران ھەروەھا دەتوانن «گۆبڵگەم» بەدەست بھێنن، کە بەکارھێنانی یەکجارەن کە کاریگەری و توانای جۆراوجۆر بە یاریکەر دەبەخشن، و «باشترکردنەکان» بکەنەوە - کۆمەڵێک باشترکردنی بچووک و گەورە بۆ پێرکەکان، باشترکردنە مەیدانییەکان و گۆڕانکارییەکانی فیشەک. ھەر بڕگەیەکی یاریکردن تا سێ باشترکردنی بچووک و گەورەی ھەیە، کە یەکێک لە ھەر جۆرێکیان دەکرێت ھاوکات بەکاربھێنرێت، کە ڕێگە بە یاریکەران دەدات شێوازە جیاوازەکانی یاریکردن تاقی بکەنەوە و بە دڵی خۆیان ڕێکی بخەن.<ref name="BO6RevealCODBlog">{{Cite web |author=Call of Duty Staff |date=June 9, 2024 |title=Call of Duty: Black Ops 6 Worldwide Reveal: Essential Intel on Campaign, Multiplayer, and Zombies |url=https://www.callofduty.com/blog/2024/06/call-of-duty-black-ops-6-worldwide-reveal-announcement |access-date=June 9, 2024 |website=Call of Duty Blog |language=en |archive-date=June 9, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240609212847/https://www.callofduty.com/blog/2024/06/call-of-duty-black-ops-6-worldwide-reveal-announcement |url-status=live}}</ref><ref name="BO6GameplayDetailsIGN">{{Cite web |last=Chung |first=Stella |date=June 9, 2024 |title=Call of Duty: Black Ops 6 – First Campaign and Zombies Details, First Multiplayer Impressions |url=https://www.ign.com/articles/call-of-duty-black-ops-6-first-campaign-and-zombies-details-first-multiplayer-impressions |access-date=June 9, 2024 |website=[[IGN]] |language=en |archive-date=June 9, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240609192609/https://www.ign.com/articles/call-of-duty-black-ops-6-first-campaign-and-zombies-details-first-multiplayer-impressions |url-status=live}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان|refs= <!-- GAMEPLAY --><ref name="BO6RevealCODBlog">{{Cite web |author=Call of Duty Staff |date=June 9, 2024 |title=Call of Duty: Black Ops 6 Worldwide Reveal: Essential Intel on Campaign, Multiplayer, and Zombies |url=https://www.callofduty.com/blog/2024/06/call-of-duty-black-ops-6-worldwide-reveal-announcement |access-date=June 9, 2024 |website=Call of Duty Blog |language=en |archive-date=June 9, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240609212847/https://www.callofduty.com/blog/2024/06/call-of-duty-black-ops-6-worldwide-reveal-announcement |url-status=live}}</ref><ref name="BO6GameplayDetailsIGN">{{Cite web |last=Chung |first=Stella |date=June 9, 2024 |title=Call of Duty: Black Ops 6 – First Campaign and Zombies Details, First Multiplayer Impressions |url=https://www.ign.com/articles/call-of-duty-black-ops-6-first-campaign-and-zombies-details-first-multiplayer-impressions |access-date=June 9, 2024 |website=[[IGN]] |language=en |archive-date=June 9, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240609192609/https://www.ign.com/articles/call-of-duty-black-ops-6-first-campaign-and-zombies-details-first-multiplayer-impressions |url-status=live}}</ref> }} {{تووڵی دەروازە|کایەی ڤیدیۆیی|شەڕ|ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|دەیەی ٢٠٢٠|شەڕی سارد}} [[پۆل:تەقەکەری کەسی یەکەم]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆیییە تاک-یاریزان و فرەیاریزانەکان]] [[پۆل:پاشکۆکانی یارییە ڤیدیۆییەکان]] [[پۆل:ئەو یارییە ڤیدیۆیانەی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا پەرەپێدراون]] [[پۆل:یارییەکانی پلەی ستەیشن ٤]] [[پۆل:یارییەکانی پلەیستەیشن ٥]] [[پۆل:یارییەکانی ویندۆز]] [[پۆل:گەمەکانی ئێکس بۆکس وان]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆییەکانی ٢٠٢٤]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆیییەکان سەبارەت بە زۆمبی]] [[پۆل:کایە ڤیدیۆیییەکان کە لە واشینگتن دی سی داندراون]] 62jfjspwnncqm7ekcpgx4r8um7btfje 0 254090 1374356 1372686 2024-10-31T17:03:21Z Aza 86 ئامانجی ڕەوانەکەری لە [[داگیرکاریخوازی]]ەوە گۆڕی بۆ [[کۆلۆنیاڵیزم]] 1374356 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[کۆلۆنیاڵیزم]] bu29kc95rcrk3dma60wo6jiwgj9wi48 1 254091 1374357 1372728 2024-10-31T17:03:58Z Aza 86 ئامانجی ڕەوانەکەری لە [[وتووێژ:داگیرکاریخوازی]]ەوە گۆڕی بۆ [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] 1374357 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] [[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏١٧:٠٣، ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) og55uyxzroynm26csy93rfvqqoqj2uc 1374358 1374357 2024-10-31T17:04:17Z Aza 86 1374358 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] enefv5uj6tfueezy9dicb855b10m7vn 4 254664 1374392 1373639 2024-11-01T01:51:45Z Dexbot 6403 ڕۆبۆت: ئەرشیڤکردنی 1 بابەت لە [[ویکیپیدیا:داخوازی بەرامبەری کوردی]]. 1374392 wikitext text/x-wiki {{ئەرشیڤی وتووێژ}} == District == سڵاو، لەزۆر شوێن پێی دەوترێت ناوچە، بەڵام بەپێی ویکیپیدیای فارسی نووسراوە بخش(لای خۆشمان بەپێی فەرهەنگ واتا بەش)، بۆیە بۆ چەند وتارێک وشەی بەش-م بەکارھێناوە، گەر باشتر هەبوو پێم بڵێن. <b><span style="font-family:Oswald;color:black"></span> [[User:Tessla|<span style="font-family:Oswald;color:FF003A6A">Tessla</span>]] ([[User Talk:Tessla#top|<span style="font-family:Oswald;color:black">وتووێژ</span>]])</b> ‏٢٢:٠٦، ٤ی ئایاری ٢٠٢٤ (UTC) == stock character == سڵاو، ئەم ناوە بۆ وتاری سەرەکی پێویستمە. <b><span style="font-family:Oswald;color:black"></span> [[User:Tessla|<span style="font-family:Oswald;color:FF003A6A">Tessla</span>]] ([[User Talk:Tessla#top|<span style="font-family:Oswald;color:black">وتووێژ</span>]])</b> ‏١٦:٢١، ١٤ی ئایاری ٢٠٢٤ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:Tessla|Tessla]] بەختیار سەجادی لە فەرھەنگی زاراوەی ڕەخنەییدا کردوویە بە «کەسێتیی کلیشەیی» یا «کەسێتیی چەندپاتە». [[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏١٦:٠٧، ١٥ی ئایاری ٢٠٢٤ (UTC) ::دەست خۆش. <b><span style="font-family:Oswald;color:black"></span> [[User:Tessla|<span style="font-family:Oswald;color:FF003A6A">Tessla</span>]] ([[User Talk:Tessla#top|<span style="font-family:Oswald;color:black">وتووێژ</span>]])</b> ‏١٦:٢٠، ١٥ی ئایاری ٢٠٢٤ (UTC) == Coming-of-age == سڵاو، ئەم ناوەی لەسەرەوە ئاماژەم پێکردووە، چی بنووسین بۆ کوردی باشە؟ هەروەها پۆلی بۆ فیلمیش هەیە، بۆنموونە {Categor:Animated coming-of-age films}. <b><span style="font-family:Oswald;color:black"></span> [[User:Tessla|<span style="font-family:Oswald;color:FF003A6A">Tessla</span>]] ([[User Talk:Tessla#top|<span style="font-family:Oswald;color:black">وتووێژ</span>]])</b> ‏١٠:٤٧، ٢٨ی ئایاری ٢٠٢٤ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:Tessla|Tessla]] بە واتای باڵغبوون یان تەمەنی پێگەیشتن دێ. [[بەکارھێنەر:مامۆستا|مامۆستا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:مامۆستا|لێدوان]]) ‏٢١:٠٣، ٢٨ی ئایاری ٢٠٢٤ (UTC) ::@[[بەکارھێنەر:مامۆستا|مامۆستا]]: دەزانم، بەڵام پێویستە بزانم ئەو پۆلەش چۆن ڕێک دەکرێت لەگەڵیدا. <b><span style="font-family:Oswald;color:black"></span> [[User:Tessla|<span style="font-family:Oswald;color:FF003A6A">Tessla</span>]] ([[User Talk:Tessla#top|<span style="font-family:Oswald;color:black">وتووێژ</span>]])</b> ‏٠٨:٠٦، ٢٩ی ئایاری ٢٠٢٤ (UTC) == Vertigo == سڵاوتان لێبێت، بۆ ئەم وشەیە لە کوردیدا «سەرسووڕان» هەیە، بەڵام نازانم کام شێوەی دروستە؛ سەرەخولێ، سەرسوڕکێ، سەرەسوڕە؟ وە ئەگەر ئەزیەت نەبێ سوڕان بە «و» یان «وو» دەنووسرێت؟ سوپاس. [[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏٠٨:٢٨، ١١ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|د. توانا ع. بەرزنجی]] سەرگێژخواردن باوە، بۆیە من ئەڵێم سەرگێژە باشە. سووڕانیش بە دوو واوە. [[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏٠٩:٠٥، ١١ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ (UTC) ::@[[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ڕاستە لە فەرهەنگدا ئەو وشەیە نووسراوە، بەڵام سەرگێژبوون بەرامبەر بە Dizziness ی ئینگلیزییە، کەمێک جیاوازن لە یەکدی. دووبارە سوپاس [[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏٠٩:١٦، ١١ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ (UTC) ::: سڵاو بەڕێز {{وب|د. توانا ع. بەرزنجی}} تکایە واژووەکەت بەتەواوی بکە [[بەکارھێنەر:Sakura emad|—— 🌸 Sakura emad 💖]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sakura emad|لێدوان]]) ‏٢١:٠٥، ١٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ (UTC) == Playoffs == سڵاو، Playoffs زیاتر لە تۆپی پێدا بەکاریەت، بۆ یارییە دواخراوەکان و ئەو یاریانەی نەکراون، یان بە یارییەک دەوترێت کە دوو یانەی دۆڕاو لە Tournamentێکدا بەیەک بگەن، وشەیەکی کوردی گونجاو ھەیە؟ سوپاس. [[بەکارھێنەر:Zamand Karim| <span style="font-weight: bold; background-color: #5B7830; color: #ffffff;">زەمەنCefayî</span>]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Zamand Karim|لێدوان]]) ‏١٨:١٣، ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ (UTC) :سڵاو، لە زۆر شوێن (یاری یەکلاکەرەوە)م بیستووە، وشەی یەکلاکەرەوە زۆر بەکاردێت لای ئێمە بۆ ئەم بارودۆخە. سوپاس [[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏٢٠:٥٤، ١٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ (UTC) ::گەلەک سپاس! @[[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|د. توانا ع. بەرزنجی]] [[بەکارھێنەر:Zamand Karim| <span style="font-weight: bold; background-color: #5B7830; color: #ffffff;">زەمەنCefayî</span>]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Zamand Karim|لێدوان]]) ‏٢٢:١٩، ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ (UTC) == Compact == سڵاو، پێویستم بە بەرامبەرێکی گونجاوە بۆ ئەم وشەیە لە وتاری [[ئۆتۆمۆبیلی کۆمپاکت]]، سپاس. <b><span style="font-family:Oswald;color:black"></span> [[User:Tessla|<span style="font-family:Oswald;color:FF003A6A">Tessla</span>]] ([[User Talk:Tessla#top|<span style="font-family:Oswald;color:black">وتووێژ</span>]])</b> ‏١٠:٠٨، ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ (UTC) :سڵاو، زۆری لێنازانم بەڵام لە سیستەمی ئەوڕوپی ناوی نراوە «'''ئۆتۆمبێلی خێزانیی بچوک'''».[[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏٠٠:١٩، ٢٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ (UTC) == Risk factor == سڵاو، من لە وتارەکاندا بە هۆکاری مەترسی وەرمگێڕاوە، بەڵام هەستدەکەم فاکتەر مانایەکی تری هەیە وەک هاوکۆلکە بۆ نمونە. کێ جێگرەوەی باشتری هەیە بە سوپاسەوە؟ [[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏٠٠:١٧، ٢٩ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ (UTC) == Flower or Rose == سڵاو بەڕێزان، لە ویکی کرمانجی وتاری گوڵ هاوتای rose دانراوە، لای خۆشمان گوڵ کراوە بە flower. ئەی چیبکەین بۆ rose ؟ [[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏١١:٤١، ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢٤ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|د. توانا ع. بەرزنجی]] گوڵەباخ. [[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏٠٦:٣٠، ٥ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) ::دەستخۆش، گەڕانێکم کرد لە ویکیپیدیادا، [[گوڵەباخ|ئەم وتارە]] کراوە بەناوی گوڵەباخ Damask rose، جا نازانم چیلێبکەین، ئەو گوڵە دەیان ناوی تری هەیە ئەگەر دانەیەکی گونجاو هەڵبژێرین بەڵکو rose بکرێتەوە گوڵەباخ [[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏١١:٠١، ٦ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) :::بەڕێز @[[بەکارھێنەر:Aro Salar|Aro Salar]]، خۆی وێنەکەی بارکردووە بۆ کۆمنز، لەوەیە قسەیەکی هەبێت لەم بابەتە.[[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏١١:٠٣، ٦ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) ::::@[[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|د. توانا ع. بەرزنجی]] بە فارسی «گل سرخ»یشی پێ دەڵێن، کە ھەمان سوورەگوڵ -ی خۆمانە. گەرچی ئەمرۆکانێ ڕەنگی تریشی لێ دروست بووە و ھەر تەنیا سوور نییە. [[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏١٢:٠٧، ٦ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) :::::سڵاو@[[بەکارھێنەر:Aza|Aza]]، سوپاست دەکەم ئەگەر هەر خۆت بەدوایدا بچیت و چارەسەری بکەیت، زانیاری من لەوبارەیەوە تا ئێرەبوو و لەوە زیاتر وشەیەکی لێنازانم.[[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏١٣:٢٦، ٦ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) ::::@[[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|د. توانا ع. بەرزنجی]]: وشەی ڕۆز و فلاوەر جیاوازییەکەیان ئەوەیە کە فلاوەر گوڵە بە گشتی، وەکو چۆن بە هەموو بونەوەرەکان دەڵێین زیندەوەر، کەچی دنیایەک جۆری لێدەبێتەوە، بەڵام ڕۆز جۆرێکە لە گوڵ، بۆیە بە ڕۆز دەڵێین گوڵەباخ، ئیتر بە هەموو جۆرەکەیەوە، کە دەڵێین گوڵەباخ واتا سورەکەی نییە، کورد وا تێگەیشتووە، وەرە گوڵەباخ بۆ شڵۆڤە بکە، گوڵی باخ، واتا گوڵە زینەکان ئەوانەی زیاتر بۆ جوانین، بەڵام flower تەنانەت بە گوڵی شوتیش دەوترێت flower بەڵام ڕۆز ناگرێتەوە، ئەمە بیر و بۆچوونی منە، زۆر سوپاس.[[بەکارھێنەر:Aro Salar|Aro Salar]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aro Salar|لێدوان]]) ‏٢٢:٠٦، ٦ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) : {{وب|د. توانا ع. بەرزنجی}} ئێمە بە ڕۆز دەڵێین '''شەسپەڕ''' (واتە شەستپەڕ). گوڵباخیش دەڵێین بەڵام گوڵباخ گشتی ترە و بە گشتی بنەماڵەکە دەوترێت. بۆ نموونە بەوەی هەورامی پێی دەڵێ ولەتسی و لە [[شیلان]] دەچێش هەر گوڵباخ دەڵێین. [[بەکارھێنەر:Pirehelokan|پیرەھەڵۆ]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Pirehelokan|وتووێژ]]) ‏٠٢:١٥، ٧ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) ::@[[بەکارھێنەر:Pirehelokan|Pirehelokan]] شەسپەڕ گوڵباخی نییە، تۆپنە و دڕکیشی نییە. [[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏٠٦:٢٤، ٧ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) :{{وب|Aza}} بیستوومە بە Tagetesیش ئەڵێن شەسپەڕ کە زەرد و نارنجییە. لە زمانی ئێمەدا بە ڕۆز/گوڵباخ ئەڵێین شەسپەڕ. بۆ نموونەکانی بڕوانە وشەی شەسپەڕ و چۆنێتیی بەکارهێنانی لە دیوانی قانعدا. سپاس [[بەکارھێنەر:Pirehelokan|پیرەھەڵۆ]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Pirehelokan|وتووێژ]]) ‏٠٤:٥٤، ٨ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) ::@[[بەکارھێنەر:Pirehelokan|Pirehelokan]] ھەر ئەوەیە، شەستپەڕ گوڵباخی نییە. تۆپن و زەردە. گوڵ تەبەقێ ھەن، پێش ماچان شەستپەڕ/ زەرد مەبۆ، بێ عەیب، جەمین قورسی خوەر. شەستپەڕ زەردە، گوڵباخی سوور و چێرەیییە. [[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏١١:٤٦، ٨ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) :::{{وب|Aza}}، سپاس. وتم بولبول بە دینی خۆت گوڵت پێ چاکە یا کوڵمی؟ بە بانگی ئاشکرا بولبول دووسەد تەعنەی لە شەسپەڕ دا. قانع؛ هەروەها: دڵم گوڵێکی شەستپەڕی ئاڵ بوو، عوسمان عوزێری. [[بەکارھێنەر:Pirehelokan|پیرەھەڵۆ]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Pirehelokan|وتووێژ]]) ‏١٦:٠٦، ٨ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) :::::بڕوانە [https://lex.vejin.net/ck/def/xall/%D8%B4%DB%95%D8%B3%D8%AA%D9%BE%DB%95%DA%95 خاڵیش] کە بۆ شەستپەڕ نووسیویە: ١) گوڵێکی تۆپی زەردی بۆنخۆشە وەک گوڵە جۆری وایە بەڵام ئەم گەورەترە ٢) گوڵەباخ [[بەکارھێنەر:Pirehelokan|پیرەھەڵۆ]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Pirehelokan|وتووێژ]]) ‏١٦:١٥، ٨ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) == Pubic hair == لە ھەنبانەبۆرینەدا «ڕێو» بەم مانایە ھاتووە.<ref>{{بیرخستنەوەی ڤەژین |فەرھەنگ = ھەنبانەبۆرینە |وشە = ڕێو |ڕێکەوتی سەردان = ١٠ی ئایاری ٢٠٢٤}}</ref> لە فەرھەنگی کوردی-ئینگلیزیی دکتۆر محەممەدتەقی ئیبراھیمپووریشدا ھەر بەرانبەری pubesـە. بنۆڕە [https://imgur.com/a/p3mnWGa ئێرە] (ل. ٥٣٦). [https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Iranian/Hr%C3%A1wma لێرەشدا] نووسراوە کە لەگەڵ «روم»ی فارسیدا ھاوڕیشەیە. '''[[بەکارھێنەر:Gejeluk|<span style="color:#EB3C27;">G</span>]][[لێدوانی بەکارھێنەر:Gejeluk|<span style="color:#1D3F6E;">êjełûk</span>]]''' ‏١٠:٢٤، ٤ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) :سڵاو، «ڕوم»یش هەیە، لە [https://lex.vejin.net/ck/search?t=%DA%95%D9%88%D9%85&f=0 کرمانجیشدا ڕوڤک] ی پێدەوترێت، بەڵام هەستناکەی ئەم وشانە ناوچەیین زیاتر؟ چونکە وشەی باوتر هەیە کە زۆری خەڵک تێیدەگەن وەک تووکەبەر یان مووی بەرگەدە. سوپاس [[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏٠١:٣٩، ٧ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) ::لە زمانی ئێمەدا بەرەتووک دەوترێ. [[بەکارھێنەر:Pirehelokan|پیرەھەڵۆ]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Pirehelokan|وتووێژ]]) ‏٠٢:١١، ٧ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) :::@[[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|د. توانا]]، «ڕێو» وشەیەکی ڕەسەنە و دروستکراو نییە، لەبەر ئەمە پێم باشترە. وشەی ڕەسەن و سادە و کۆن لە وشەی دروستکراو باشترە. بێجگە لەمە، یەکێک لە وشە دروستکراوەکان نیوەی تورکییە. «تووک» لە «تووکەبەر (بەرەتووک)»دا تورکییە. ھەروەھا، «ڕۆڤ» یان «ڕێڤ» کرمانجییەکەیەتی. بنۆڕە [https://imgur.com/a/EgaKxva ئێرە]. ‎'''[[بەکارھێنەر:Gejeluk|<span style="color:#EB3C27;">G</span>]][[لێدوانی بەکارھێنەر:Gejeluk|<span style="color:#1D3F6E;">êjełûk</span>]]''' ‏١٧:١٨، ٧ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) ::::@[[بەکارھێنەر:Gejeluk|Gejeluk]]، ببورە من باش حاڵی نەبووم، ئێستا ڕێو (ڕوڤک) بۆ Pubes یان Pubic hair بەکاردێت؟ ئەگەر جیایبکەیتەوە، چونکە بەڕاستی کێشەیە وشەیەک ماناکەی دیاریکراو نەبێت.[[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏٢٣:٠٥، ٧ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) :::::@[[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|د. توانا]]، ڕێو = pubic hair. ھەروەھا، pubes ھەر pubic hairـە. لە ویکیپیدیای ئینگلیزیدا pubes ڕەوانەکەری pubic hairـە. وا بزانم لەگەڵ [https://en.wikipedia.org/wiki/Pubis_(bone) pubis]دا لێت تێک چووە. ‎'''[[بەکارھێنەر:Gejeluk|<span style="color:#EB3C27;">G</span>]][[لێدوانی بەکارھێنەر:Gejeluk|<span style="color:#1D3F6E;">êjełûk</span>]]''' ‏٠٨:٥٢، ٨ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) ::::::ڕاستدەکەیت خراپ تێکەڵمکردووە، خۆی لە ئەسڵدا pubis تاکە و pubes کۆیەکەیەتی لە لاتینی، بەڵام وا دیارە لە ئینگلیزی بۆ pube یش s ێکیان زیادکردووە. دووبارە سوپاس بۆ ڕوونکردنەوەکە [[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏٠٩:٣٨، ٨ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) ::::::@[[بەکارھێنەر:Gejeluk|Gejeluk]]، پێمباشە ئەم وتووێژە بگاتە بنبەست و وتارەکە دروستبکەیت، منیش ئەوەندەی لە توانام هەبێت فراوانی دەکەم و شتەکانی تریش هەر لە وتووێژی وتارەکە با باسبکەین. [[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏٠٩:٤٤، ٨ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) {{سەرچاوەکانی وتووێژ}} == پیتی th == هاوڕێیان ئەم بابەتە زۆر ڕووبەڕووم دەبێتەوە، لەم ویکییەدا پیتی '''th''' کراوە بە ('''ت''') وەک وتاری [[پاتۆلۆجی]]، [[تایرۆید]] …هتد. ئایا ئەمە تا چەند دروستە؟ ئەی چی ئەگەر ('''س''') بەکاربێنین وەک پاسۆلۆجی، سایرۆید؟[[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏١٧:٠١، ٢٣ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) :{{وب|د. توانا ع. بەرزنجی}} زۆر وتووێژ لەسەر ئەم باسە کراوە و با ئەنجامەکەت پێ بڵێم. :*بۆ دەنگی /θ/ ئەگەر وشەکە غەیری عەرەبی بوو، ئەوا ئێمە بە /ت/ دەیخوێنینەوە و دەینووسین. بۆ نموونە «mathematic» دەبێتە «ماتماتیک» نەک «ماسماتیک». ئەگەر وشەکە عەرەبی بوو، ئەوا بە /س/ دەیخوێنینەوە و دەینووسین. بۆ نموونە، «عثمان»، دەبێتە «عوسمان» نەک «عوتمان». :*بۆ دەنگی /ð/ ئەگەر وشەکە غەیری عەرەبی بوو، ئەوا ئێمە بە /د/ دەیخوێنینەوە و دەینووسین. بۆ نموونە «The» دەبێتە «دە» نەک «زە» و «ذە». بەڵام ئەگەر عەرەبی بوو، نازانم و شتێکی وام نەدۆزیوەتەوە بۆ ئەمەیان. :سپاس! ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏١٨:٥٨، ٢٣ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) ::@[[بەکارھێنەر:Aram|Aram]]، زۆر سوپاس، ڕێسایەکی جوانە بۆ θ، بەڵام بۆ ð کەمێک سەیرە، هەرچەندە هیچ وتارێکم نەدیتووە بۆ ئەو دەنگەی دواتریان. بەڵام بەگشتی ڕام وایە تا بکرێ وشەی کوردی بدۆزینەوە خۆمان لەو سەرئێشەیە نەدەین. [[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏١٩:١٩، ٢٣ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) :::{{وب|د. توانا ع. بەرزنجی}} سەرچاوان، بۆ عەرەبییەکە بیرم چوو کە ئاماژە بە «میراث» بدەم کە لای ئێمە بووەتە «میرات» نەک «میراس» کە ئەمەیان کەس نەیکردووەتە کێشە. بۆ «The» وتار زۆرن بۆ نموونە بڕوانە [[وی ئاڕ دە ئەدەرز]]. یان لە ئینگلیزییش زۆر جار /ð/ بە /d/ دەردەبڕن نەک /ð/. بۆ نموونە «father» خۆی بە /ˈfɑːðər/ دەخوێنرێتەوە، بەڵام ھەر خۆشیان کە بەخێرایی دەیڵێن بە /ˈfɑːdər/ دەری دەبڕن نەک /ˈfɑːzər/. نموونە زۆرن. ڕاستییەکەی ژانەسەر نییە. ڕەنگە من کەسێکی زۆر باشیش نەبم تا ئەمانەت بۆ ڕوون بکەمەوە، بەس منیش لە ویکیپیدیا فێری ئەمانە بوومە نەک قوتابخانە. :) ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏٢٠:٠٧، ٢٣ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) ::::@[[بەکارھێنەر:Aram|Aram]]، نا بەپێچەوانەوە، ئەوەی تۆ دەیکەیت لێرە زۆر پیرۆزترە لەوەی قوتابخانە، بگرە لە زۆر دەزگا گەورەکانیشمان ڕۆژانە ئەتکی زمانی کوردی دەکرێ بەداخەوە😢[[بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|Τωαηα]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:د. توانا ع. بەرزنجی|لێدوان]]) ‏٢٠:٢٦، ٢٣ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) ::::: {{وب|د. توانا ع. بەرزنجی}} زۆر سپاس بۆ ستایشەکەتان و ھیوادارم وا بێت، و بۆ ڕستەی دووەمیشت بەداخەوە کە وایە. :( ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏٢٠:٣٨، ٢٣ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) ::::::سڵاو کاک [[بەکارھێنەر:Aram|Aram]]، ئەمڕۆ ئەم وتارەم لە (ئیلیزابێث باثۆری)وە گواستەوە بۆ ([[ئیلیزابێس باسۆری]]). کەواتە ئەبێت بیگوازینەوە بۆ (ئیلیزابێت باتۆری)؟ [[بەکارھێنەر:Arya sarhan|Arya sarhan]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Arya sarhan|لێدوان]]) ‏٢١:١٨، ٢٣ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) :::::::سڵاو کاک @[[بەکارھێنەر:Arya sarhan|Arya sarhan]] بەخێربێیتەوە. بەڵێ و ڕێک وایە. ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏٢١:٢٤، ٢٣ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) == reservation == سڵاو، گەر توانرا، وشەیەکی گونجاوم بۆ ئەم وشە بیانییە پێویستە، سپاس. <b><span style="font-family:Oswald;color:black"></span> [[User:Tessla|<span style="font-family:Oswald;color:FF003A6A">Tessla</span>]] ([[User Talk:Tessla#top|<span style="font-family:Oswald;color:black">وتووێژ</span>]])</b> ‏٠٩:٢٢، ١ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) [[User:Tessla]] دەبێ بە گلدانەوە، دەستبەسەرداگرتن، شاردنەوە، شوێنگرتن. [[بەکارھێنەر:مامۆستا|مامۆستا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:مامۆستا|لێدوان]]) ‏١٢:٤٧، ١٠ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:مامۆستا|مامۆستا]]: منیش کۆمەڵێک مانای دەزانم، بەڵام نازانم کامیان گونجاوە. <b><span style="font-family:Oswald;color:black"></span> [[User:Tessla|<span style="font-family:Oswald;color:FF003A6A">Tessla</span>]] ([[User Talk:Tessla#top|<span style="font-family:Oswald;color:black">وتووێژ</span>]])</b> ‏١٤:٢٤، ١٠ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) == conjuring == سڵاو «conjuring» بە کوردی دەبێتە چی؟ بانگکردن؟ ئەگەر ھاوتای ''استحضار''ی عەرەبی و ''احضار''ی فارسی لە کوردیدا ھەمانبێت زۆر باش دەبێت. [[بەکارھێنەر:Hivja|ھیڤجا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Hivja|وتووێژ]]) ‏١٩:١٩، ١٠ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:Hivja|Hivja]] سلاوت لێبێت، conjuring لە زمانی کوردیدا هیچ واتایەکی نییە چونکە وشەیەکی جادوویە، کە لە کوردی خۆماندا دەبێت بە ڕاستە، کە بریتییە لە جادووی بانگکردنی ڕۆحەکان، کە ئەم جۆرە جادووە بەکارهێنراوە بۆ بانگکردنی ڕۆحەکان یان بوونەوەرە ڕۆحانییەکان بە باش یان خراپ [[بەکارھێنەر:Aro Salar|Aro Salar]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aro Salar|لێدوان]]) ‏٢١:٥٧، ٢٠ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) ::@[[بەکارھێنەر:Aro Salar|Aro Salar]] زۆر سپاس بۆ بەڕێزت، ناوەکەم بۆ فیلمی [[:en:The_Conjuring|کۆنجوورینگ]] دەویست. وابزانم ھەندێکی کورتتر بکەینەوە «بانگکردن» خراپ نابێت! [[بەکارھێنەر:Hivja|ھیڤجا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Hivja|وتووێژ]]) ‏١٠:٣٨، ٢١ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) :::@[[بەکارھێنەر:Hivja|Hivja]] نەمزانی بۆ ئەوەتە! دە ئەوە دەبێت ڕێک بنوسیت جادووی بانگکردنی ڕۆحەکان [[بەکارھێنەر:Aro Salar|Aro Salar]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aro Salar|لێدوان]]) ‏١٢:٥١، ٢١ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) ::::@[[بەکارھێنەر:Aro Salar|Aro Salar]] زۆر درێژ نابێت؟ بەتایبەت ئەگەر بەراوردی لەگەڵ conjuring، استحضار و احضار بکەین :) [[بەکارھێنەر:Hivja|ھیڤجا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Hivja|وتووێژ]]) ‏٠٠:٣١، ٢٢ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) :::::@[[بەکارھێنەر:Hivja|Hivja]] بەدڵی خۆت، من ڕای خۆمم وت [[بەکارھێنەر:Aro Salar|Aro Salar]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aro Salar|لێدوان]]) ‏١٧:٥٨، ٢٢ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) == Nun == «Nun» لە ئینگلیزی یان «الراهبة»/«راهبه» لە عەرەبی/فارسیدا بە کوردی دەبێتە چی؟ دەبێتە ھەمان ڕاھیبە؟ [[بەکارھێنەر:Hivja|ھیڤجا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Hivja|وتووێژ]]) ‏٢١:٥٧، ١٠ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) [[بەکارھێنەر:Hivja|ھیڤجا]] ڕەبەن یان دەتوانی قەشەژن بەکاربێنی. [[بەکارھێنەر:مامۆستا|مامۆستا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:مامۆستا|لێدوان]]) ‏٢٣:١١، ١٠ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:مامۆستا|مامۆستا]] سپاس بۆ بەڕێزت وابزانم قەشەژن وشەیەکی باشە وەک مەلاژن. [[بەکارھێنەر:Hivja|ھیڤجا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Hivja|وتووێژ]]) ‏١٠:٣٩، ٢١ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) ::بەڕای من قەشە ژن هەڵەیە، لەنێو کریستانیەکاندا بە ژنەکان دەڵێن nun کە دەکاتە ڕەبەن، و بە ڕەبەنە پیاوەکان دەڵێن، باوکە [[بەکارھێنەر:Aro Salar|Aro Salar]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aro Salar|لێدوان]]) ‏١٨:٢٧، ٢٢ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) :::@[[بەکارھێنەر:Aro Salar|Aro Salar]] زۆر سپاس بۆ بەڕێزت، گەر وایە ڕەبەن چاکترە. [[بەکارھێنەر:Hivja|ھیڤجا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Hivja|وتووێژ]]) ‏١١:٢٦، ٢٣ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) == gubernatorial == سڵاو @[[بەکارھێنەر:Calak|Calak]]، @[[بەکارھێنەر:Aza|Aza]]، @[[بەکارھێنەر:Pirehelokan|Pirehelokan]]، @[[بەکارھێنەر:Gejeluk|Gejeluk]]: هەر کەسێک لە ئێوە بێت، گەر دەزانن بڵێن کە مانای ئەم وشەیە حاکم یان پارێزگار بنووسین، بۆنموونە بۆ ئەم ڕستەیە: ( 1911 Arizona gubernatorial election ). '''[[User:Tessla|<span style="font-family:Oswald;color:FF003A6A">Tessla</span>]] ([[User Talk:Tessla#top|<span style="font-family:Oswald;color:black">وتووێژ</span>]])''' ‏١٥:٥٠، ٢٤ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) :@[[بەکارھێنەر:Tessla|Tessla]] والییەتی. لە کۆنەوە بە governor دەڵێن والی و بەو مەڵبەندەی ژێر فەرمانیشی دەڵێن ویلایەت یا والینشین. [[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏١٠:٥٧، ٢٥ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) ::gubernatorial ئاوڵناوە نەک ناو، بۆیە نابێ بە حاکم و.... ناوەکەی وەک ئازا وتی لەگەڵ governator هاوڕیشەیه. [[بەکارھێنەر:Pirehelokan|پیرەھەڵۆ]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Pirehelokan|وتووێژ]]) ‏١٨:٠٣، ٢٥ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) :::@[[بەکارھێنەر:Pirehelokan|Pirehelokan]]: بە عەرەبی دەنووسرا حاکم، بۆیە وام دەگووت. بەهەرحاڵ سپاس بۆ هەردووکتان، وشەی والییەتی بەکاردەبەم بۆی. '''[[User:Tessla|<span style="font-family:Oswald;color:FF003A6A">Tessla</span>]] ([[User Talk:Tessla#top|<span style="font-family:Oswald;color:black">وتووێژ</span>]])''' ‏١٩:٣٣، ٢٥ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) ::::@[[بەکارھێنەر:Tessla|Tessla]] و @[[بەکارھێنەر:Aza|Aza]]: ئەگەر بە کوردی بە Governor (ھەمان Gubernator) دەڵێن ''پارێزگار'' و بە Governorate دەڵێن ''پارێزگا'' دیارە Gubernatorial دەبێتە ''پارێزگاری''. ''ویلایەت'' ئەمڕۆکە زیاتر بۆ State ([[ویلایەتەکانی ئەمریکا]]) بە کار دەھێنرێ. [[بەکارھێنەر:Calak|<span style="color:blue">'''<span style="font-size:13px">چالاک</span>'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Calak|'''<span style="color:red">وتووێژ</span>''']]} ‏٠٧:١٥، ٢٨ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) :::::@[[بەکارھێنەر:Calak|Calak]] پارێزگا بە province یش دەڵێن. بۆ وێنە، [[پارێزگاکانی ئێران]]. [[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏١٤:٠٨، ٢٨ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) ::::::@[[بەکارھێنەر:Aza|Aza]]: بەڵێ بەڵام ''استاندار'' هەر دەبێتەوە Governor و ''پارێزگار''. [[بەکارھێنەر:Calak|<span style="color:blue">'''<span style="font-size:13px">چالاک</span>'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Calak|'''<span style="color:red">وتووێژ</span>''']]} ‏١٦:٣٤، ٢٨ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) == دانشکده == سڵاو @[[بەکارھێنەر:Calak|Calak]] @[[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] @[[بەکارھێنەر:Pirehelokan|Pirehelokan]] و بەڕێزانی تر. «دانشکده» کە فارسییە لە کوردیدا دەبێتە چی؟ [[بەکارھێنەر:Hivja|ھیڤجا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Hivja|وتووێژ]]) ‏٢١:٠٣، ٣٠ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) :[[بەکارھێنەر:Hivja|Hivja]] سڵاو. پیموابی دەبێته زانستدەکه [[بەکارھێنەر:Sina Khezrii|سینا خزری ]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sina Khezrii|لێدوان]]) ‏٢١:٢٧، ٣٠ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) ::@[[بەکارھێنەر:Sina Khezrii|Sina Khezrii]] سڵاوت لێ بێ، ئەمەیان پێموایە ڕێک شێوازی وەرگێڕدراوە. [[بەکارھێنەر:Hivja|ھیڤجا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Hivja|وتووێژ]]) ‏٢٢:٤٥، ٣١ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) :::@[[بەکارھێنەر:Hivja|Hivja]] به وەرگێڕان دەبێته «فەکەڵتی»، ئەوەم هەر ڕادەی گوێ لێ بوون کوت. [[بەکارھێنەر:Sina Khezrii|سینا خزری ]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Sina Khezrii|لێدوان]]) ‏٢٢:٥٣، ٣١ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) ::::@[[بەکارھێنەر:Sina Khezrii|Sina Khezrii]] منیش ئەوەیان بیستووە و خراپ نییە، سپاس بۆ بەڕێزت. [[بەکارھێنەر:Hivja|ھیڤجا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Hivja|وتووێژ]]) ‏٢٢:٥٤، ٣١ی ئابی ٢٠٢٤ (UTC) :::::@[[بەکارھێنەر:Hivja|Hivja]] دانشکدە ھەر ئەوەیە کە لە باشوور پێی دەڵێن کۆلیژ. [[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏٠٥:٣٥، ١ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) ::::::@[[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] زۆر سپاس. بەڵام لە ویکیپیدیای فارسیدا [[:fa:کالج|کۆلێژ]] و [[:fa:دانشکده|دانشکدە]] وتاری جیایان ھەیە (لە ویکی ئینگلیزیشدا ھەر بەم شێوەیە). فەکەڵتی چۆنە، ئەو برایەش ئاماژەی پێدا کە لە گووگڵ ترانسلێیتدا دەیھێنێت. [[بەکارھێنەر:Hivja|ھیڤجا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Hivja|وتووێژ]]) ‏٠٨:٣١، ١ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) lf67d26sbqecko3wb17f77cvbmqh4w8 1 266769 1374411 1266707 2024-11-01T09:00:05Z Aza 86 Aza پەڕەی [[وتووێژ:ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین]]ی گواستەوە بۆ [[وتووێژ:ڕێکخراوەی ڕزگارکردنی فەلەستین]]: ڕزگارکردن = liberation، ڕزگاریخواز = liberalist 1266704 wikitext text/x-wiki == ناو == بەپێی وەرگێڕان «ڕزگاریکەر» دروستتر نییە لە «ڕزگاریخواز»؟ [[بەکارھێنەر:Hivja|ھیڤجا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Hivja|وتووێژ]]) ‏٢٣:١٤، ٣١ی تەممووزی ٢٠٢٤ (UTC) 90qs9mfvoj964jyyq4gdsys64xco32l 0 271576 1374425 1365195 2024-11-01T10:38:08Z InternetArchiveBot 27288 Reformat 1 URL ([[en:User:GreenC/WaybackMedic_2.5|Wayback Medic 2.5]])) #IABot (v2.0.9.5) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]] 1374425 wikitext text/x-wiki '''ڕوحی جەمال عەبدولغەنی موشتەھا''' (١٩٥٩-) ئەندامی مەکتەبی سیاسی [[حەماس|بزووتنەوەی خۆڕاگری ئیسلامی حەماس،]] لەدایکبووی بنەماڵەیەکی کۆنی [[فەلەستینییەکان|فەلەستینی]] خەڵکی گەڕەکی شوجاعییەیە لە [[غەززە|شاری غەززە]] لە ساڵی ١٩٥٩؛ ھاوسەرگیری کردووە و بۆ ماوەی چەند مانگێک لەگەڵ ھاوسەرەکەی ژیاوە، کە لە شەش مانگ زیاتر نەبوو، پێش ئەوەی دەستگیر بکرێت دوای ئەوەی بەھۆی تەقینەوەی نارنجۆک دەستی بریندار دەبێت، کە بووەتە ھۆی بڕینی پەنجەکانی، چارەک سەدەیەک لە زینداندا بوو، دوای کە لە گرێبەستی “ دڵسۆزی ئازادەکان ” ڕزگاری بوو. شێخ موشتەھا لەگەڵ ژمارەیەک گەنجی نەوەی خۆی بەشداری لە دامەزراندنی دەزگای ئاسایشی مەجدی سەر [[حەماس|بە بزووتنەوەی خۆڕاگری ئیسلامی “حەماس”]] کرد. دوای ئەوەی [[ئیسرائیل|داگیرکەری زایۆنی]] لە سەرەتای [[ڕاپەڕینی یەکەمی فەلەستین|یەکەم ئینتیفادەی فەلەستینیدا]] گەل و خاکەکەی داگیرکرد؛ [[ئیسرائیل]] تاوانی دوای تاوان ئەنجام دەدا [[جیھانی عەرەب|, جیھانی عەرەبی]] و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ھیچیان نەدەکرد. ناوبراو لە دادگادا بە تاوانی کوشتنی چەند فەلەستینییەک کە گومانیان لێدەکرا ھاوکاری داگیرکەریان لێدەکرا، سزا درا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=Terrorist Designations of Yahya Sinwar, Rawhi Mushtaha, and Muhammed Deif|ناونیشان=https://2009-2017.state.gov/r/pa/prs/ps/2015/09/246686.htm|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20220911123938/https://2009-2017.state.gov/r/pa/prs/ps/2015/09/246686.htm|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١١ی ئەیلوولی ٢٠٢٢|ڕێکەوتی سەردان=٢ی ئابی ٢٠٢٤|وێبگە=U.S. Department of State}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} == بەستەرە دەرەکییەکان == * [https://www.palinfo.com/23787 ڕۆحی موشتەھا..] [https://www.palinfo.com/23787 لە زیندانی «ھەتایی» بۆ ئەندامێکی مەکتەبی سیاسی - ناوەندی زانیاری فەلەستین] {{تووڵی دەروازە|فەلەستین|ژیاننامە|ئیسلام|سیاسەت}} [[پۆل:لەدایکبووانی ١٩٥٩]] [[پۆل:مسوڵمانانی فەلەستین]] [[پۆل:سیاسەتمەدارە فەلەستینیەکان]] [[پۆل:سیاسەتمەدارە ئیسلامیەکان]] [[پۆل:ئەندامانی حەماس]] [[پۆل:خەڵکی کەرتی غەززە]] [[پۆل:خەڵکی غەززە]] [[پۆل:زیندووان]] [[پۆل:سەرکردەکانی حەماس]] [[پۆل:ئەندامانی قەسام]] cb6c7sjbqbh83uixzcj3wlwou6980tq 0 271869 1374316 1364367 2024-10-31T15:35:46Z Hivja 64112 1374316 wikitext text/x-wiki ئەمە پێڕستێکە لە گەشتە دەرەکییەکانی نۆیەمین [[سەرۆک کۆماری ئێران|سەرۆک کۆماری]] [[ئێران]]، [[مەسعوود پزیشکیان]] لە حکوومەتی ١٤یەمی ئێران. {| class="wikitable" |+ ! colspan="7" | ساڵی ٢٠٢٤ |- ! ژ. ! وڵات/ھەرێم ! پارێزگا(کان) ! ڕێکەوتی دەستپێکردن ! ڕێکەوتی کۆتاییھاتن ! پێشوازیکەر ! سەرچاوە |- | ١ | {{ئاڵا|ھەرێمی کوردستان}} | [[ھەولێر]]، [[سلێمانی]] | ١١ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ | ١٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ | [[مەسعوود بارزانی]]، [[نێچیرڤان بارزانی]] |<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|سەردێڕ=پزشکیان: من و مەسعوود بارزانی لەدایکبووی شاری مەهابادین|ناونیشان=https://ku.mehrnews.com/news/51722/پزشکیان-من-و-مەسعوود-بارزانی-لەدایکبووی-شاری-مەهابادین|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|وێبگە=Mehr News Agency}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=٣١ی تەممووزی ٢٠٢٤|سەردێڕ=نێچیرڤان بارزانی و مەسعوود پزشکیان لە تاران دیداریان کرد|ناونیشان=https://ku.mehrnews.com/news/51109/نێچیرڤان-بارزانی-و-مەسعوود-پزشکیان-لە-تاران-دیداریان-کرد|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|وێبگە=Mehr News Agency}}</ref> |- | ٢ | {{ئاڵا|عێراق}} | [[بەغدا]]، [[نەجەف]]، [[کەربەلا]]، [[بەسڕە]] | ١٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ | ١٣ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ | [[لەتیف ڕەشید]] |<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=جهان|یەکەم=Fararu {{!}} فرارو {{!}} اخبار ڕوز ایران و|ڕێکەوت=۲۴ی ۰۶ی ۱۴۰۳|سەردێڕ=دستاورد سفر سه بعدی به عراق|ناونیشان=https://fararu.com/fa/news/774777/دستاورد-سفر-سه-بعدی-به-عراق|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|وێبگە=fa|زمان=fa}}</ref> |- | ٣ | {{ئاڵا|ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا}}{{ھن}}{{ئاڵا|نەتەوە یەکگرتووەکان}} | [[نیویۆرک]] | ٢٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ | ٢٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ | | |- | ٤ | {{ئاڵا|قەتەر}} | [[دەوحە]] | ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ | ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ | | |- | ٥ | {{ئاڵا|تورکمانستان}} | [[عەشقاباد]] | ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ | ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ | | |- |٦ | {{ئاڵا|ڕووسیا}} | [[کازان]] | ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ | ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ | [[ڤلادیمیر پوتین]] | <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|سەردێڕ=Meeting with President of Iran Masoud Pezeshkian |ناونیشان=http://en.kremlin.ru/events/president/news/75306 |ڕێکەوتی سەردان=١٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=President of Russia |زمان=en}}</ref> |} == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|ئێران|سیاسەت}} krdn0rnnda4uwkx31vz1hghixi1g8ym 1374317 1374316 2024-10-31T15:38:37Z Hivja 64112 1374317 wikitext text/x-wiki ئەمە پێڕستێکە لە گەشتە دەرەکییەکانی نۆیەمین [[سەرۆک کۆماری ئێران|سەرۆک کۆماری]] [[ئێران]]، [[مەسعوود پزیشکیان]] لە حکوومەتی ١٤یەمی ئێران. {| class="wikitable" |+ ! colspan="7" | ساڵی ٢٠٢٤ |- ! ژ. ! وڵات/ھەرێم ! پارێزگا(کان) ! ڕێکەوتی دەستپێکردن ! ڕێکەوتی کۆتاییھاتن ! پێشوازیکەر ! سەرچاوە |- | ١ | {{ئاڵا|ھەرێمی کوردستان}} | [[ھەولێر]]، [[سلێمانی]] | ١١ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ | ١٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ | [[مەسعوود بارزانی]]، [[نێچیرڤان بارزانی]] |<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|سەردێڕ=پزشکیان: من و مەسعوود بارزانی لەدایکبووی شاری مەهابادین|ناونیشان=https://ku.mehrnews.com/news/51722/پزشکیان-من-و-مەسعوود-بارزانی-لەدایکبووی-شاری-مەهابادین|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|وێبگە=Mehr News Agency}}</ref><ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=٣١ی تەممووزی ٢٠٢٤|سەردێڕ=نێچیرڤان بارزانی و مەسعوود پزشکیان لە تاران دیداریان کرد|ناونیشان=https://ku.mehrnews.com/news/51109/نێچیرڤان-بارزانی-و-مەسعوود-پزشکیان-لە-تاران-دیداریان-کرد|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|وێبگە=Mehr News Agency}}</ref> |- | ٢ | {{ئاڵا|عێراق}} | [[بەغدا]]، [[نەجەف]]، [[کەربەلا]]، [[بەسڕە]] | ١٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ | ١٣ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ | [[لەتیف ڕەشید]] |<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=جهان|یەکەم=Fararu {{!}} فرارو {{!}} اخبار ڕوز ایران و|ڕێکەوت=۲۴ی ۰۶ی ۱۴۰۳|سەردێڕ=دستاورد سفر سه بعدی به عراق|ناونیشان=https://fararu.com/fa/news/774777/دستاورد-سفر-سه-بعدی-به-عراق|ڕێکەوتی سەردان=١٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|وێبگە=fa|زمان=fa}}</ref> |- | ٣ | {{ئاڵا|ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا}}{{ھن}}{{ئاڵا|نەتەوە یەکگرتووەکان}} | [[نیویۆرک]] | ٢٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ | ٢٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ | [[ئەنتۆنیۆ گوتیرێس]] | |- | ٤ | {{ئاڵا|قەتەر}} | [[دەوحە]] | ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ | ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ | [[تەمیم کوڕی حەمەدی دووەم]] | |- | ٥ | {{ئاڵا|تورکمانستان}} | [[عەشقاباد]] | ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ | ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ | [[سەردار بێردی محەممەدۆڤ]] | |- |٦ | {{ئاڵا|ڕووسیا}} | [[کازان]] | ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ | ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ | [[ڤلادیمیر پوتین]] | <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|سەردێڕ=Meeting with President of Iran Masoud Pezeshkian |ناونیشان=http://en.kremlin.ru/events/president/news/75306 |ڕێکەوتی سەردان=١٦ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤|وێبگە=President of Russia |زمان=en}}</ref> |} == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|ئێران|سیاسەت}} 4fl3mdeobodlohe2ij4wv6nrsos9sox 0 275023 1374426 1356735 2024-11-01T10:38:25Z InternetArchiveBot 27288 Reformat 1 URL ([[en:User:GreenC/WaybackMedic_2.5|Wayback Medic 2.5]])) #IABot (v2.0.9.5) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]] 1374426 wikitext text/x-wiki لەم پەڕەدا پێڕستی [[سکرتێری (ناونیشان)|سکرتێرە گشتییەکانی]] [[حیزبوڵڵای لوبنان|حیزبوڵای لوبنان]] نیشان دراوە، کە حیزبێکی سیاسی و گرووپی [[ھێزی سەربازی|سەربازی]] ئیسلامیی شیعەی لوبنانییە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ڕێکەوت=١٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣|سەردێڕ=Hezbollah {{!}} Meaning, History, & Ideology {{!}} Britannica|ناونیشان=https://www.britannica.com/topic/Hezbollah|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240928205709/https://www.britannica.com/topic/Hezbollah|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|ڕێکەوتی سەردان=١٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣|وێبگە=Encyclopædia Britannica}}</ref> <ref>{{بیرخستنەوەی وێب|سەردێڕ=What Is Hezbollah?|ناونیشان=https://www.cfr.org/backgrounder/what-hezbollah|ناونیشانی ئەرشیڤ=https://archive.today/20230317124940/https://www.cfr.org/backgrounder/what-hezbollah|ڕێکەوتی ئەرشیڤ=١٧ی ئازاری ٢٠٢٣|ڕێکەوتی سەردان=١٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣|وێبگە=Council on Foreign Relations}}</ref> پۆستی سکرتێری گشتی لە دوای [[تیرۆرکردنی حەسەن نەسروڵڵا]] لە ٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ بەتاڵ بووە. لیستی ئەمیندارەکانی حیزبوڵڵا: # [[سووبحی تووفەیلی]] ١٩٨٩-١٩٩١ # [[عەباس مووسەوی (زانای ئایینی)|عەباس مووسەوی]] ١٩٩١-١٩٩٢ # [[حەسەن نەسروڵڵا]] ١٩٩٢-٢٠٢٤ == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|لوبنان|سیاسەت|شیعە|ڕۆژھەڵاتی ناوین}} [[پۆل:حیزبوڵڵای لوبنان]] 5ur96q6qzrfjrk3l1r2i8ilt086crgk 3 275132 1374390 1374215 2024-11-01T01:51:25Z Dexbot 6403 ڕۆبۆت: ئەرشیڤکردنی 1 بابەت لە [[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram]]. 1374390 wikitext text/x-wiki {{ئەرشیڤی وتووێژ}}{{لێدوانی بەکارھێنەر:Aram/سەرپەڕە}} == کیبۆڕد == سڵاو! دڵنیابە جارێکی تر بەستەر بە مانگ و ساڵەکان نادەم و داڕێژەی زمانەکان بەکاردێنم، بەڵام مەبەست چییە لە کیبۆڕدی عەڕەبی من هەمیشە کیبۆردی کوردی بەکاردێنم بۆ نوسینی وتارەکان؟ ئەو ئاگادارکردنەوانە چین؟ [[بەکارھێنەر:Ari Qasm|Ari Qasm]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Ari Qasm|لێدوان]]) ‏١٩:٥٤، ٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) :سڵاو {{وب|Ari Qasm}} سپاس بۆ وەڵامەکەت. بۆ نووسە عەرەبییەکان، بڕوانە [[ویکیپیدیا:نووسینی_کوردی#پیتی_(ھ_H)|ئێرە]]. کێشەکە لەوێدایە. بۆ ئاگادارکردنەوەکانیش، جاروبار لەجیاتیی ناردنی پەیام ئاوا بانگت تا یەکسەر ھەڵەکە ببینی و پێویست بە قسەی زیادە نەکات، بەڵام لە حاڵەتێ تێنەگەشتی، پەیامم بۆ بنێرە. ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏٢٠:٥٦، ٢ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) == پرسیار لە [[User:Rasannnnn|Rasannnnn]]ەوە لەسەر [[بەکارھێنەر:Rasannnnn]] (‏١٠:٤١، ١٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٤) == چۆن لۆگۆ دابنێم؟ --[[بەکارھێنەر:Rasannnnn|Rasannnnn]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Rasannnnn|لێدوان]]) ‏١٠:٤١، ١٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) :سڵاو {{وب|Rasannnnn}} بە خێر بێیت و ببوورە درەنگ وەڵامم دایەوە. ئەگەر مەبەستت دانانی پەڕگەیە، [https://www.youtube.com/watch?v=K8bvT178zD4 بڕوانە ئەم ڤیدیۆیە]. ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏١٨:٢٠، ١٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) == پرسیار لە [[User:Rasannnnn|Rasannnnn]]ەوە لەسەر [[بەکارھێنەر:Rasannnnn]] (‏١٠:٤٩، ١٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٤) == چۆن بیوگرافی زیاف بكەم؟ --[[بەکارھێنەر:Rasannnnn|Rasannnnn]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Rasannnnn|لێدوان]]) ‏١٠:٤٩، ١٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) : {{وب|Rasannnnn}} وتاری ژیاننامەییش وەک ھەر وتارێکی ترە. بۆ دروستکردنی وتارێکی نوێ، دەتوانی بڕوانیتە [https://www.youtube.com/watch?v=bo_ugff2g6A ئەم ڤیدیۆیە] و [[وپ:ژکز]] و [[وپ:خۆ]]ش بخوێنیتەوە. ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏١٨:٢٥، ١٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) == ئارام بۆت == کاک ئارام سڵاوی دووبارە؛ کاتێکی زۆرە چاودێری بەسەر دەستکارییەکانی ئارام بۆتدا دەکەم، زۆر بەسوودن بۆیە دەست خۆشیت لێ دەکەم. تەنیا شتێک کە سەرنجم ڕادەکێشێت ئەوەیە کاتێک داڕێژەی «پۆلی کۆمنز» زیاد دەکات لە خوارەوەی داڕێژەی کۆلکەی دادەنێت (وەک ئەوەی ئێستا دوای بڵاوکردنەوەی وتارەکانی زانکۆکانی زانستە پزیشکییەکان کردوویەتی)، ئایا نابێت دارێژەی پۆلی کۆمنز یەکەمین داڕێژەی بەشی بەستەرە دەرەکییەکان بێت؟ [[بەکارھێنەر:Hivja|ھیڤجا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Hivja|وتووێژ]]) ‏٢٢:٠٤، ١٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) :سڵاو لە ئێوەش {{وب|Hivja}} زۆر خۆشحاڵم کە چاودێریی دەستکارییەکانی بۆتەکەمت کردووە و بەرزت نرخاندووە! ڕاستییەکەی بیرۆکەی زیادکردنی پۆلی کۆمنز سادەیە؛ دەیخاتە خواری خوارەوە و سەری پۆلەکان. ناتوانرێ حساباتێکی ورد بۆ ھەموو داڕێژەکانی ھەموو ویکییەکان بکرێ. مەبەستم دەکرێ، بەڵام کاتی زۆری دەوێ تا پەڕەیەک دەستکاری بکات. ئامانجی ئەم سکریپتە دانانی داڕێژەکەیە و بەس، بەڵام خەم مەخۆ و تەنیا لە دەستکاریی سەرچاوە وا پیشان دەدرێ کە لە بنەوەی کۆلکە دانراوە، بەڵام ڕێندەرەکەی (مەبەستم دەرکەوتنی لەسەر وتارەکان) سکریپتی [[میدیاویکی:Common.js/sort.js]] کە وەختی خۆی لە ویکیی عەرەبی ھاوردەم کرد ڕیزبەندیی دەرکەوتنی داڕێژەکان ڕێک دەخات. ڕەنگە سکریپتێک بۆ چاکسازیی ڕیزبەندیی داڕێژەکان لە دەستکاریی سەرچاوە ئەم کێشەیە چارە بکات، بەڵام جارێ شتی لەوە گرنگتر لە مێشکمدایە وەک بەکوردیکردنی تەواوی داڕێژەکانی سەرچاوەکان بە کۆد و دەرکەوتنیشیانەوە. ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏٢٣:٠٠، ١٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) ::زۆر سپاس بۆ بەڕێزت. تەنیا ئەوە گرنگە ئێوە بابەتەکە تەسدیق بکەن. زۆر سپاس بۆ پشتڕاستکردنەوەی بابەتەکە و ھەر بمێنن. [[بەکارھێنەر:Hivja|ھیڤجا]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Hivja|وتووێژ]]) ‏٢٣:٠٤، ١٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) == پرسیار لە [[User:Komarikurdistan|Komarikurdistan]]ەوە (‏١٤:٤٠، ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤) == سڵاو مامۆستا ئارام بەرێز و خۆشەویستی و سپاس بۆ بە خێرهاتنتان ... بە سپاسەوە ڕۆژنامەنووس لیلی کامکار لە رۆژهەڵاتی کوردستان، کرماسان --[[بەکارھێنەر:Komarikurdistan|Komarikurdistan]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Komarikurdistan|لێدوان]]) ‏١٤:٤٠، ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) :سڵاو {{وب|Komarikurdistan}} زۆر سپاس بۆ پەیامە گەرموگوڕ و ستایشەکەشتان. بە خێر بێن بۆ ویکیپیدیا! ھەر پرسیارێکت لەسەر ویکیپیدیا و بەکارھێنانی ھەبوو، دەتوانی لێرە پەیامم بۆ بنێریت و لێمی بپرسیت. دووبارە بە خێر بێن. ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏١٤:٤٦، ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) == پرسیار لە [[User:برادۆستی|برادۆستی]]ەوە (‏١٢:٣٤، ٣٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٤) == سڵاو مامۆستا چۆنی ھیوام باشیتە پسیارەکەم لەسەر ئەوەیە ئەو پەرانەی کە سەرچاوەیان نیە چۆن بتوانم سەرچاوەیەکی قەناعەت پئکراو بدۆزمەوە؟ --[[بەکارھێنەر:برادۆستی|برادۆستی]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:برادۆستی|لێدوان]]) ‏١٢:٣٤، ٣٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) :سڵاو {{وب|برادۆستی}} بە خێر بێیت، بۆ پرسیارەکەت بڕوانە، [[وپ:دسب]]. ئەگەر زمانەکانی تریش وەک ئینگلیزی دەزانی، ڕەنگە باشتر بێت بچیتە ویکیپیدیای ئینگلیزی و لەوێ بیخوێنیتەوە چونکە ئەوەی ئێمە کەمێک کۆن بووە، بەڵام بە خوێندنەوەی شتێکت دەست دەکەوێت. ⇐[[بەکارھێنەر:Aram|<span style="font-family:Cursive; color:yellow; Background:Black; font-size:13px;">'''ئارام'''</span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Aram|<span style="color:black; Background:yellow">'''وتووێژ'''</span>]]} ‏١٢:٣٩، ٣٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٤ (UTC) fj64sahsm0n9gixwiiv7ccm6e3yegbo 0 275148 1374424 1369411 2024-11-01T10:38:07Z InternetArchiveBot 27288 Reformat 1 URL ([[en:User:GreenC/WaybackMedic_2.5|Wayback Medic 2.5]])) #IABot (v2.0.9.5) ([[User:GreenC bot|GreenC bot]] 1374424 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''ھاشم سەفییەدین''' ({{بە عەرەبی|هاشم صفي الدين}}) (لەدایکبووی ١٩٦٤ – مردووی ۳ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤) پیاوێکی ئایینی [[شیعەکان لە لوبنان|شیعەی]] لوبنانە، و خاڵۆزای [[حەسەن نەسروڵڵا]] سکرتێری گشتی پێشووی لوبنانە.<ref>{{Cite news|title=Lebanon: Hezbollah's Rising Star|work=[[ستراتفور]]|date=17 November 2009|url=http://www.lebanonwire.com/0911MLN/091111711STR.asp|access-date=15 March 2013|archive-url=https://archive.today/20130411060413/http://www.lebanonwire.com/0911MLN/091111711STR.asp|archive-date=2013-04-11}}</ref> سەرۆکی ئەنجومەنی جێبەجێکردنی حیزبوڵڵایە پێش [[تیرۆرکردنی حەسەن نەسروڵڵا]] لە ساڵی ٢٠٢٤ بە دووەم فەرماندەیی حیزبوڵڵا دادەنرا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|دوایین=Tal Beeri |ڕێکەوت=٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٢|ناونیشان=https://israel-alma.org/2022/06/08/hashem-safi-al-din-head-of-hezbollahs-executive-council-and-hassan-nasrallahs-designated-successor/ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240927232116/https://israel-alma.org/2022/06/08/hashem-safi-al-din-head-of-hezbollahs-executive-council-and-hassan-nasrallahs-designated-successor/ |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٤|ڕێکەوتی سەردان=١٥ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣|وێبگە=Alma Research and Education Center}}</ref> == بەئامانجگرتن == لە ۳ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤، ھێرشێکی [[ھێزی ئاسمانیی ئیسرائیل]] سەفییەدینی کردە ئامانج لە شوێنێک لە زاحیەی [[بەیرووت]] کە بە شوێنی [[حیزبوڵڵای لوبنان|حیزبوڵڵا]] دادەنێرێت. ھێرشە ئاسمانییەکە بنکەیەکی ژێرزەمینیی کردە ئامانج کە پێدەچێت حوسێن ھەزیمە (موورتەزا) سەرۆکی ھەواڵگریی حیزبوڵڵاشی تێیدا بێت.<ref>https://www.axios.com/2024/10/03/hezbollah-leader-israel-airstrike-beirut-lebanon</ref> <ref>https://www.bbc.com/news/articles/c17lpydd842o</ref><ref>https://www.jns.org/iaf-strike-in-beirut-targets-possible-nasrallah-successor/</ref>و [[ئیسرائیل]] دڵنیابووەوە کە ئەو و ئەوانەی لەگەڵی بوون کردییە ئامانج.<ref>http://nabdapp.com/t/144057471</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|سیاسەت|لوبنان|ژیاننامە|شیعە|ئیسلام}} {{پۆلی کۆمنز|Hachem Safieddine}} [[پۆل:لەدایکبووانی ١٩٦٤]] [[پۆل:ئەو کەسانەی لەلایەن حکوومەتی ئەمریکاوە وەک تیرۆریست دەستنیشان کراون]] [[پۆل:مردووان]] [[پۆل:زیندووان]] sh63jljuwbl3wqqdboun1cf70nztvsi 0 276965 1374337 1372830 2024-10-31T16:15:39Z Aza 86 Aza پەڕەی [[داگیرکاری]]ی گواستەوە بۆ [[کۆلۆنیسازی]] 1372830 wikitext text/x-wiki {{تێکنەچێ|داگیرکاریخوازی|داگیرگە}} '''داگیرکاری''' (بە [[ئینگلیزیی بەریتانی]]: Colonisation) پرۆسەیەکە بۆ دامەزراندنی داگیرکاری و کۆنترۆڵکردنی [[سەرزەوی|خاک]] یان [[گەل]]ێک بە مەبەستی چاندن، بازرگانی، نیشتەجێکردن و دامەزراندنی [[داگیرگە]]؛ و جیاوازە لە [[ئیمپریالیزم]]، [[بازرگانیکاری]] یان [[داگیرکاریخوازی]]. ھەندێک جار داگیرکاریکردن بە ھاوواتای نیشتەجێکردن بەکاردەھێنرێت.<ref>{{بیرخستنەوەی ویکیی ئینگلیزی | سەردان = ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تد|سیاسەت|شەڕ|وڵاتەکان|ئەفریقا|مێژوو|پەیوەندییە نێونەتەوەیییەکان}} {{کورت}} [[پۆل:فەلسەفەی سیاسی]] geylns4x2m4pjvtkox8567gc9kv0h7b 1374341 1374337 2024-10-31T16:18:00Z Aza 86 1374341 wikitext text/x-wiki {{تێکنەچێ|کۆلۆنیالیزم|}} '''کۆلۆنیسازی''' یا '''بەکۆلۆنیکردن''' (بە [[ئینگلیزیی بەریتانی]]: Colonisation) بریتییە لە پرۆسەیەکی [[کۆلۆنیاڵیزم|کۆلۆنیالیستی]] و کۆنترۆڵکردنی [[سەرزەوی|خاک]] یان [[گەل]]ێک بە مەبەستی چاندن، بازرگانی، نیشتەجێکردن و دامەزراندنی [[کۆلۆنی]]؛ و جیاوازە لە [[ئیمپریالیزم]]، [[بازرگانیکاری]] یان [[داگیرکاریخوازی]]. ھەندێک جار داگیرکاریکردن بە ھاوواتای نیشتەجێکردن بەکاردەھێنرێت.<ref>{{بیرخستنەوەی ویکیی ئینگلیزی | سەردان = ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تد|سیاسەت|شەڕ|وڵاتەکان|ئەفریقا|مێژوو|پەیوەندییە نێونەتەوەیییەکان}} {{کورت}} [[پۆل:فەلسەفەی سیاسی]] 8k80h7ucr2v2uwwwul8cq6g42roo7vy 1374359 1374341 2024-10-31T17:49:33Z Aza 86 1374359 wikitext text/x-wiki {{تێکنەچێ|کۆلۆنیالیزم|}} '''کۆلۆنیسازی''' یا '''بەکۆلۆنیکردن''' بریتییە لە پرۆسەی داگیرکردنی [[سەرزەوی|سەرزەوییە]] بیانییەکان بە مەبەستی چاندن، بازرگانی، نیشتەجێکردن و دامەزراندنی [[کۆلۆنی]]؛ و جیاوازە لە [[ئیمپریالیزم]]، [[بازرگانیکاری]] یان [[کۆلۆنیاڵیزم|کۆلۆنیالیزم]]. ھەندێک جار داگیرکاریکردن بە ھاوواتای نیشتەجێکردن بەکاردەھێنرێت.<ref>{{بیرخستنەوەی ویکیی ئینگلیزی | سەردان = ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تد|سیاسەت|شەڕ|وڵاتەکان|ئەفریقا|مێژوو|پەیوەندییە نێونەتەوەیییەکان}} {{کورت}} [[پۆل:فەلسەفەی سیاسی]] hdzekqpo5p0egxl62wdc7sbctj4ujfc 1374363 1374359 2024-10-31T21:00:54Z AramBot 39807 [[ویکیپیدیا:پۆلێنکردنی وتارە ھاوسەنگەکان|بۆت]]: زیادکردنی پۆلە ھاوسەنگەکان 1374363 wikitext text/x-wiki {{تێکنەچێ|کۆلۆنیالیزم|}} '''کۆلۆنیسازی''' یا '''بەکۆلۆنیکردن''' بریتییە لە پرۆسەی داگیرکردنی [[سەرزەوی|سەرزەوییە]] بیانییەکان بە مەبەستی چاندن، بازرگانی، نیشتەجێکردن و دامەزراندنی [[کۆلۆنی]]؛ و جیاوازە لە [[ئیمپریالیزم]]، [[بازرگانیکاری]] یان [[کۆلۆنیاڵیزم|کۆلۆنیالیزم]]. ھەندێک جار داگیرکاریکردن بە ھاوواتای نیشتەجێکردن بەکاردەھێنرێت.<ref>{{بیرخستنەوەی ویکیی ئینگلیزی | سەردان = ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تد|سیاسەت|شەڕ|وڵاتەکان|ئەفریقا|مێژوو|پەیوەندییە نێونەتەوەیییەکان}} {{کورت}} [[پۆل:فەلسەفەی سیاسی]] [[پۆل:داگیرکاری]] lki4f5ive7h274vepsajtjupxusmz1l 1 276966 1374339 1372608 2024-10-31T16:15:40Z Aza 86 Aza پەڕەی [[وتووێژ:داگیرکاری]]ی گواستەوە بۆ [[وتووێژ:کۆلۆنیسازی]] 1372608 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[وتووێژ:داگیرکاریخوازی]] 6g12lmuj9sbcatngn15q293ftyexk4x 1374388 1374339 2024-11-01T00:55:51Z Xqbot 261 بۆت: چاکسازیی دووجار-ڕەوانەکردنەوە بۆ [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] 1374388 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] enefv5uj6tfueezy9dicb855b10m7vn 0 276968 1374327 1372819 2024-10-31T15:57:11Z Aza 86 Aza پەڕەی [[داگیرگە]]ی گواستەوە بۆ [[کۆلۆنی]]: وتووێژی کۆلۆنیالیزم 1372819 wikitext text/x-wiki {{تێکنەچێ|داگیرکاری|داگیرکاریخوازی}} [[پەڕگە:Non-Self-Governing.png|وێنۆک|400x400پیکسڵ|ھێڵکاری خاکە خۆبەڕێوەبەرەکانی ئێستا ({{ھەتا ڕێکەوتی|٢٠١٢|٦}})]] '''داگیرگە''' یان '''کۆلۆنی''' [[سەرزەوی|خاکێکە]] کە کەوتووەتە ژێر جۆرێک لە حوکمڕانی بیانی.<ref>{{Cite web |ڕێکەوت=2021 |ناونیشان=https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/colony |ڕێکەوتی سەردان=8 January 2021 |وێبگە=[[Oxford Advanced Learner's Dictionary]] |quote=1. [...] a country or an area that is governed by people from another, more powerful, country}}</ref><ref name="Overseas">{{Cite book|last=Stanard|first=Matthew G.|url=https://books.google.com/books?id=pZlNDwAAQBAJ|title=European Overseas Empire, 1879 - 1999: A Short History|date=2018|publisher=John Wiley & Sons|isbn=978-1-119-13013-0|pages=4|language=en}}</ref> ھەرچەندە داگیرکەرە بیانییەکان زاڵن بەسەریدا، بەڵام دەسەڵاتەکە بە جیا دەمێنێتەوە لە وڵاتی ڕەسەنی داگیرکارخوازەکە. داگیرگەکان لە ھاوچەرخدا وەک خاکی وابەستەی خۆبەڕێوەبەری بە ڕادەی پێویست دەستنیشان دەکرێن و ڕێکخراون. داگیرگەکانی تریی ڕابردوو یان بە شێوەیەکی تەواو یەکگرتوو و [[خۆبەڕێوەبەری]] بوون، یان [[سەربەخۆیی|سەربەخۆ]] بوون. == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تد|سیاسەت|زانستی سیاسەت|وڵاتەکان|جوگرافیا}} {{کورت}} {{زانیارییە کتێبخانەیییەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Colonies}} [[پۆل:All articles containing potentially dated statements]] [[پۆل:داگیرکاری]] [[پۆل:جۆرەکانی دابەشکارییەکانی وڵاتەکان]] [[پۆل:Webarchive template wayback links]] i01qx1fn0vqwqaus5xunmmxkk05ljto 1374332 1374327 2024-10-31T16:01:45Z Aza 86 1374332 wikitext text/x-wiki {{تێکنەچێ|داگیرکاری|داگیرکاریخوازی}} [[پەڕگە:Non-Self-Governing.png|وێنۆک|400x400پیکسڵ|ھێڵکاری خاکە خۆبەڕێوەبەرەکانی ئێستا ({{ھەتا ڕێکەوتی|٢٠١٢|٦}})]] '''کۆلۆنی''' [[سەرزەوی|خاکێکە]] کە کەوتووەتە ژێر جۆرێک لە حوکمڕانی بیانی.<ref>{{Cite web |ڕێکەوت=2021 |ناونیشان=https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/colony |ڕێکەوتی سەردان=8 January 2021 |وێبگە=[[Oxford Advanced Learner's Dictionary]] |quote=1. [...] a country or an area that is governed by people from another, more powerful, country}}</ref><ref name="Overseas">{{Cite book|last=Stanard|first=Matthew G.|url=https://books.google.com/books?id=pZlNDwAAQBAJ|title=European Overseas Empire, 1879 - 1999: A Short History|date=2018|publisher=John Wiley & Sons|isbn=978-1-119-13013-0|pages=4|language=en}}</ref> ھەرچەندە کۆلۆنی بیانییەکان زاڵن بەسەریدا، بەڵام دەسەڵاتەکە بە جیا دەمێنێتەوە لە وڵاتی ڕەسەنی کۆلۆنیسازەکە. کۆلۆنییەکان لە ھاوچەرخدا وەک خاکی وابەستەی خۆبەڕێوەبەری بە ڕادەی پێویست دەستنیشان دەکرێن و ڕێکخراون. کۆلۆنییەکانی تریی ڕابردوو یان بە شێوەیەکی تەواو یەکگرتوو و [[خۆبەڕێوەبەری]] بوون، یان [[سەربەخۆیی|سەربەخۆ]] بوون. == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تد|سیاسەت|زانستی سیاسەت|وڵاتەکان|جوگرافیا}} {{کورت}} {{زانیارییە کتێبخانەیییەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Colonies}} [[پۆل:All articles containing potentially dated statements]] [[پۆل:داگیرکاری]] [[پۆل:جۆرەکانی دابەشکارییەکانی وڵاتەکان]] [[پۆل:Webarchive template wayback links]] sg05ghxop6vknzbnoltdk7m87d95uk5 1374333 1374332 2024-10-31T16:02:06Z Aza 86 1374333 wikitext text/x-wiki [[پەڕگە:Non-Self-Governing.png|وێنۆک|400x400پیکسڵ|ھێڵکاری خاکە خۆبەڕێوەبەرەکانی ئێستا ({{ھەتا ڕێکەوتی|٢٠١٢|٦}})]] '''کۆلۆنی''' [[سەرزەوی|خاکێکە]] کە کەوتووەتە ژێر جۆرێک لە حوکمڕانی بیانی.<ref>{{Cite web |ڕێکەوت=2021 |ناونیشان=https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/colony |ڕێکەوتی سەردان=8 January 2021 |وێبگە=[[Oxford Advanced Learner's Dictionary]] |quote=1. [...] a country or an area that is governed by people from another, more powerful, country}}</ref><ref name="Overseas">{{Cite book|last=Stanard|first=Matthew G.|url=https://books.google.com/books?id=pZlNDwAAQBAJ|title=European Overseas Empire, 1879 - 1999: A Short History|date=2018|publisher=John Wiley & Sons|isbn=978-1-119-13013-0|pages=4|language=en}}</ref> ھەرچەندە کۆلۆنی بیانییەکان زاڵن بەسەریدا، بەڵام دەسەڵاتەکە بە جیا دەمێنێتەوە لە وڵاتی ڕەسەنی کۆلۆنیسازەکە. کۆلۆنییەکان لە ھاوچەرخدا وەک خاکی وابەستەی خۆبەڕێوەبەری بە ڕادەی پێویست دەستنیشان دەکرێن و ڕێکخراون. کۆلۆنییەکانی تریی ڕابردوو یان بە شێوەیەکی تەواو یەکگرتوو و [[خۆبەڕێوەبەری]] بوون، یان [[سەربەخۆیی|سەربەخۆ]] بوون. == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تد|سیاسەت|زانستی سیاسەت|وڵاتەکان|جوگرافیا}} {{کورت}} {{زانیارییە کتێبخانەیییەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Colonies}} [[پۆل:All articles containing potentially dated statements]] [[پۆل:داگیرکاری]] [[پۆل:جۆرەکانی دابەشکارییەکانی وڵاتەکان]] [[پۆل:Webarchive template wayback links]] lelq41xj0liafud16wig1thraj7q41t 0 277115 1374299 1374144 2024-10-31T13:45:47Z 1silent scientist 51740 /* سەرچاوەکان */ 1374299 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''زیندانی تەدمۆر''' زیندانێکی سەربازی بوو کە دەکەوێتە نزیک شاری بیابانی تەدمۆر نزیک شوێنەوارە بەناوبانگەکانی، نزیکەی ٢٠٠ کم لە باکووری ڕۆژھەڵاتی [[دیمەشق|دیمەشقی]] پایتەختی [[سووریا]] دوورە. لە ساڵی ١٩٦٦ کراوەتەوە و بە پلەی یەکەم زیندانێکە بۆ سەربازی دیاری کراوە و لەلایەن پۆلیسی سەربازییەوە سەرپەرشتی دەکرێت. ناوی زیندانەکە پەیوەست بوو بە ناوبانگێکی خراپەوە. لە ساڵی ٢٠٠١ [[ڕێکخراوەی لێبوردنی نێونەتەوەیی|ڕێکخراوی لێبوردنی نێونەتەوەییی]] ڕاپۆرتێکی بڵاوکردەوە<ref>{{Cite web |last= |first= |ڕێکەوت=18 September 2001 |ناونیشان=https://www.amnesty.org/en/documents/mde24/014/2001/en/ |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20190214152125/https://www.amnesty.org/en/documents/MDE24/014/2001/en/ |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=14 فبراير 2019 |ڕێکەوتی سەردان=2016-07-10 |وێبگە=www.amnesty.org}}</ref> کە تێیدا زیندانەکە بە "داڕێژراوە بۆ ئەوەی زۆرترین ڕێژەی ئازار و زەلیلکردن و ترس بەسەر زیندانییەکان بسەپێنێت." == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|ئاسیا|مێژوو|سیاسەت|مافەکانی مرۆڤ|سووریا|دەیەی ٢٠١٠}} [[پۆل:خانووبەرەکان و پێکھاتەکانی پارێزگای حومس]] hvfrghafy4hgfipdecsjthy48ondwb8 0 277117 1374298 1374146 2024-10-31T13:44:45Z 1silent scientist 51740 /* سەرچاوەکان */ 1374298 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''ھێزی کاتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە لوبنان''' ({{بە ئینگلیزی|United Nations Interim Force in Lebanon}}) یان ئەوەی بە ھێزەکانی '''یونیفیل''' ناسراوە) ھێزە نێونەتەوەیییە فرەنەتەوەییەکانن کە سەر بە [[نەتەوە یەکگرتووەکان|نەتەوە یەکگرتووەکانن]] بۆ پاراستنی ئاشتی لە باشووری [[لوبنان]]. لە ١٩ی ئازاری ١٩٧٨ بە [[بڕیارنامەی ٤٢٥ی ئەنجومەنی ئاسایش|بڕیارنامەی ٤٢٥]] و [[بڕیارنامەی ٤٢٦ی ئەنجومەنی ئاسایش|٤٢٦ی]] [[ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان|ئەنجومەنی ئاسایشی]] نەتەوە یەکگرتووەکان و چەند بڕیارێکی دیکە لە دوای [[شەڕی لوبنان (٢٠٠٦)|شەڕی ئیسرائیل لە ساڵی ٢٠٠٦ بۆ سەر لوبنان]]<ref>{{Cite web |ناونیشان=http://www.naharnet.com |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20180708071549/http://www.naharnet.com/ |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=08 يوليو 2018 |ڕێکەوتی سەردان=23 February 2012}}</ref> <ref>{{Cite web |ڕێکەوت=30 June 2017 |ناونیشان=https://undocs.org:443/en/A/C.5/71/24 |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20171229160250/http://undocs.org/en/a/c.5/71/24 |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=29 ديسمبر 2017 |ڕێکەوتی سەردان=23 November 2017 |وێبگە=[[الجمعية العامة للأمم المتحدة]]}}</ref> بۆ پشتیوانی لە ئۆپەراسیۆنەکانی [[سوپای لوبنان]] و پشتڕاستکردنەوەی کشانەوەی ئیسرائیل لە لوبنان، و دڵنیابوون لەوەی کە حکوومەتی لوبنان دەسەڵاتی کاریگەرانەی خۆی لە ناوچەکەدا بەدەست دەھێنێتەوە.<ref name="مولد تلقائيا1">{{Cite web |ڕێکەوت=5 July 2018 |ناونیشان=http://undocs.org/en/A/C.5/72/25 |ڕێکەوتی سەردان=21 July 2018 |وێبگە=[[الجمعية العامة للأمم المتحدة]]}}</ref> بەھۆی [[شەڕی لوبنان ١٩٨٢|لەشکرکێشی ئیسرائیل بۆ سەر لوبنان لە ساڵی ١٩٨٢]] و کشانەوەی ئیسرائیل لە لوبنان لە ساڵی ٢٠٠٠، ناچار بوو دەستکاری ئەو بریکارە بکرێت. دوای شەڕی لوبنان لە ساڵی ٢٠٠٦، ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان یونیفیلی بەھێزتر کرد و ئەرکی زیاتری بۆ زیاد کرد، وەک ھاوکاریکردنی ئاوارەکان. ساڵانە لەلایەن ئەنجومەنی ئاسایشەوە ئەرکی یونیفیل نوێ دەکرێتەوە؛ لەم دواییانەدا لە ٢٨ی ئابی ٢٠٢٤ بە پەسەندکردنی [[بڕیارنامەی ٢٧٤٩ی ئەنجومەنی ئاسایش]]ی نەتەوە یەکگرتووەکان درێژکرایەوە. ئەو ھێزە لە ١٠ ھەزار سەربازی ئاشتیپارێز لە ٤٦ وڵات پێکھاتووە و ئەرکی ھاوکاریکردنی سوپای لوبنانیان پێسپێردراوە. پارەدارکردنی ساڵانە لەلایەن ئەنجومەنی گشتیەوە پەسەند دەکرێت. بودجەکەی بۆ ماوەی مانگی تەممووزی ٢٠١٨ تا حوزەیرانی ٢٠١٩ ٤٧٤ ملیۆن [[دۆلاری ئەمریکی|دۆلار]] بووە<ref name="مولد تلقائيا1">{{Cite web |ڕێکەوت=5 July 2018 |ناونیشان=http://undocs.org/en/A/C.5/72/25 |ڕێکەوتی سەردان=21 July 2018 |وێبگە=[[الجمعية العامة للأمم المتحدة]]}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|United Nations Interim Force in Lebanon}} {{تووڵی دەروازە|ئیسرائیل}} [[پۆل:کێشەی ئیسرائیل و لوبنان]] qktxztlzkzspkocglfarygxsri5315c 0 277120 1374300 1374113 2024-10-31T13:48:05Z 1silent scientist 51740 /* سەرچاوەکان */ 1374300 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''ھێرشی جۆبار لە ٢٠١٧دا''' ئۆپەراسیۆنێکی سەربازی بوو کە سوپای عەرەبی [[سووریا]] و ھاوپەیمانەکانی لە دژی پێگەکانی ئۆپۆزسیۆن لە گەڕەکەکانی ڕۆژھەڵاتی [[دیمەشق]] و بە شێوەیەکی سەرەکی لە گەڕەکی جۆبار و عەین تەرما دەستیپێکرد.<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.almasdarnews.com/article/rebels-violate-ceasefire-damascus-residential-area-shelled/|title=Rebels violate ceasefire: Damascus residential area shelled|date=15 October 2017|work=AMN - Al-Masdar News {{!}} المصدر نيوز|access-date=15 October 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20190402104114/https://www.almasdarnews.com/article/rebels-violate-ceasefire-damascus-residential-area-shelled/|archive-date=2 أبريل 2019|language=en-US}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|ئاسیا|شەڕ|سووریا}} 1begs9rjn4rtxojabg7hon4bq2r0p1v 0 277142 1374301 1374147 2024-10-31T13:48:38Z 1silent scientist 51740 /* سەرچاوەکان */ 1374301 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''نەعیم قاسم''' لەدایکبووی ١٩٥٤، زانای [[شیعەی دوازدە ئیمام|شیعەی دوازدە ئیمامییە]] و لە ٢٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ەوە پۆستی [[سکرتێری گشتیی حیزبوڵڵا|ئەمینداری گشتی حیزبوڵڵای لوبنانی]] بەدەستھێناوە، چوارەم ئەمینداری گشتییە دوای [[ھێرشی ئاسمانی بۆ سەر ناوەندی سەرکردایەتیی حیزبوڵڵا (٢٠٢٤)|تیرۆرکردنی حەسەن نەسروڵڵا]]. لە ساڵی ١٩٩١ تا ساڵی ٢٠٢٤ وەک جێگری سکرتێری گشتی حیزبەکە کاری کردووە.<ref>{{Cite news|last=Andrew Coombes in Beirut|url=http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2007/11/2008525183720231945.html|title=Interview: Naim Qassem|publisher=Al Jazeera|year=2007|access-date=31 January 2013|archive-url=http://archive.md/20120709063544/http://english.aljazeera.net/news/middleeast/2007/11/2008525183720231945.html|archive-date=2012-07-09}}</ref> <ref name=":0">{{Cite web |ناونیشان=https://www.reuters.com/world/middle-east/who-is-sheikh-naim-qassem-hezbollahs-deputy-leader-who-spoke-monday-2024-09-30/ |ناونیشانی ئەرشیڤ=http://archive.md/20240930110049/https://www.reuters.com/world/middle-east/who-is-sheikh-naim-qassem-hezbollahs-deputy-leader-who-spoke-monday-2024-09-30/ |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=2024-09-30 |وێبگە=Reuters}}</ref> <ref>{{Cite web |ناونیشان=https://www.lbcgroup.tv/news/lebanon-news/800256/who-is-sheikh-naim-qassem-hezbollahs-deputy-leader-who-spoke-on-monday/en |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240930134852/https://www.lbcgroup.tv/news/lebanon-news/800256/who-is-sheikh-naim-qassem-hezbollahs-deputy-leader-who-spoke-on-monday/en |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=2024-09-30 |ڕێکەوتی سەردان=2024-09-30 |وێبگە=LBCIV7 |زمان=en}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Naim Qassem}} {{تووڵی دەروازە|سیاسەت|شیعە|ئیسلام|ژیاننامە}} [[پۆل:لەدایکبووانی ١٩٥٣]] [[پۆل:کێشەی ئیسرائیل و لوبنان]] [[پۆل:نووسەرانی لوبنانی]] [[پۆل:زیندووان]] h9q5xqbgmovgq1okod4u2jm7z4au1hg 0 277152 1374312 1374150 2024-10-31T15:01:29Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی داڕێژەی بەجێماوی {{[[داڕێژە:سەرچاوەکان|سەرچاوەکان]]}} 1374312 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''ڤۆڵفگانگ کێتەرلی''' (لەدایکبووی ٢١ی تشرینی یەکەمی ١٩٥٧) [[فیزیکزان|فیزیازانێکی]] ئەڵمانییە و مامۆستای [[فیزیک|فیزیایە]] لە [[ئەنستیتۆی تەکنۆلۆژیی ماساچووسیتس|پەیمانگای تەکنەلۆژیای ماساشوستس]] (MIT). توێژینەوەکانی لەسەر ئەو تاقیکردنەوانە بووە کە [[گەردیلە|ئەتۆمەکان]] سارد دەکەنەوە بۆ پلەی گەرمی نزیک لە سفری ڕەها،<ref>{{Cite web |ناونیشان=http://web.mit.edu/physics/people/faculty/ketterle_wolfgang.html |ڕێکەوتی سەردان=27 October 2014 |وێبگە=MIT Department of Physics}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.smithsonianmag.com/science-nature/the-coldest-place-in-the-universe-8121922/|title=The Coldest Place in the Universe|last=Shachtman|first=Tom|date=January 2008|work=Smithsonian Magazine|access-date=27 October 2014}}</ref> یەکێکە لە ئەندامی ئەو گرووپانەی تاقیکنەوەیان کردووە بۆ دروست کردن و بەدیھێنانی بۆس ئاینشتاین کۆندیسەیشن لەم سیستەمەدا لە ساڵی ١٩٩٥ز. بەھۆی ئەم دەستکەوتە و ھەروەھا توێژینەوە بنەڕەتییە سەرەتاییەکانی کۆندێنسێتەکان، لە ساڵی ٢٠٠١، [[خەڵاتی نۆبێل لە فیزیک|خەڵاتی نۆبڵی فیزیای]] پێبەخشرا، لەگەڵ ئێریک کاڵلین کۆرنێڵ و کارڵ ویمان.<ref>{{Cite web |ناونیشان=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2001/ |ڕێکەوتی سەردان=27 October 2014 |وێبگە=Nobelprize.org}}</ref> == سەرچاوەکان == {{تووڵی دەروازە|ژیاننامە|فیزیک|ئەڵمانیا}} {{سەرچاوەکان}} [[پۆل:دەرچووانی زانکۆی ھایدلبێرگ]] [[پۆل:وەرگرانی خەڵاتی نۆبێلی فیزیک]] [[پۆل:وەرگرانی خەڵاتی نۆبێلی ئاڵمانی]] [[پۆل:زیندووان]] [[پۆل:لەدایکبووانی ١٩٥٧]] [[پۆل:ھاوپۆلەکانی کۆمەڵگای فیزیکی ئەمریکی]] [[پۆل:بیانییە پەیوەندیدارەکان بە ئەکادیمیایی نەتەوەیی بۆ زانست]] [[پۆل:ئەندامە بیانییەکانی ئەکادیمیایی ڕووسی بۆ زانست]] [[پۆل:وەرگرانی فەرمانی شایستەیی بادن-ڤۆرتمبێرگ]] 85pgpna3kntu7q7673yt8b5dtfuvom9 1374329 1374312 2024-10-31T16:00:33Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی {{پۆلی کۆمنز|Wolfgang Ketterle}} 1374329 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''ڤۆڵفگانگ کێتەرلی''' (لەدایکبووی ٢١ی تشرینی یەکەمی ١٩٥٧) [[فیزیکزان|فیزیازانێکی]] ئەڵمانییە و مامۆستای [[فیزیک|فیزیایە]] لە [[ئەنستیتۆی تەکنۆلۆژیی ماساچووسیتس|پەیمانگای تەکنەلۆژیای ماساشوستس]] (MIT). توێژینەوەکانی لەسەر ئەو تاقیکردنەوانە بووە کە [[گەردیلە|ئەتۆمەکان]] سارد دەکەنەوە بۆ پلەی گەرمی نزیک لە سفری ڕەها،<ref>{{Cite web |ناونیشان=http://web.mit.edu/physics/people/faculty/ketterle_wolfgang.html |ڕێکەوتی سەردان=27 October 2014 |وێبگە=MIT Department of Physics}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.smithsonianmag.com/science-nature/the-coldest-place-in-the-universe-8121922/|title=The Coldest Place in the Universe|last=Shachtman|first=Tom|date=January 2008|work=Smithsonian Magazine|access-date=27 October 2014}}</ref> یەکێکە لە ئەندامی ئەو گرووپانەی تاقیکنەوەیان کردووە بۆ دروست کردن و بەدیھێنانی بۆس ئاینشتاین کۆندیسەیشن لەم سیستەمەدا لە ساڵی ١٩٩٥ز. بەھۆی ئەم دەستکەوتە و ھەروەھا توێژینەوە بنەڕەتییە سەرەتاییەکانی کۆندێنسێتەکان، لە ساڵی ٢٠٠١، [[خەڵاتی نۆبێل لە فیزیک|خەڵاتی نۆبڵی فیزیای]] پێبەخشرا، لەگەڵ ئێریک کاڵلین کۆرنێڵ و کارڵ ویمان.<ref>{{Cite web |ناونیشان=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2001/ |ڕێکەوتی سەردان=27 October 2014 |وێبگە=Nobelprize.org}}</ref> == سەرچاوەکان == {{تووڵی دەروازە|ژیاننامە|فیزیک|ئەڵمانیا}} {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Wolfgang Ketterle}} [[پۆل:دەرچووانی زانکۆی ھایدلبێرگ]] [[پۆل:وەرگرانی خەڵاتی نۆبێلی فیزیک]] [[پۆل:وەرگرانی خەڵاتی نۆبێلی ئاڵمانی]] [[پۆل:زیندووان]] [[پۆل:لەدایکبووانی ١٩٥٧]] [[پۆل:ھاوپۆلەکانی کۆمەڵگای فیزیکی ئەمریکی]] [[پۆل:بیانییە پەیوەندیدارەکان بە ئەکادیمیایی نەتەوەیی بۆ زانست]] [[پۆل:ئەندامە بیانییەکانی ئەکادیمیایی ڕووسی بۆ زانست]] [[پۆل:وەرگرانی فەرمانی شایستەیی بادن-ڤۆرتمبێرگ]] ke4tek090fzgm4v7q93w9yuv8avqpt9 0 277153 1374355 1374099 2024-10-31T17:02:10Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی دەروازەی [[دەروازە:وەرزش|وەرزش]] 1374355 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس}} '''ڕیال مەدرید بالۆنماند''' ({{بە ئیسپانی|Real Madrid Balonmano}}) [[تۆپی دەست|تۆپی دەستیی]] [[یانەی تۆپی پێی ڕیال مەدرید|یانەی ڕیال مەدریدە.]] تیمەکە بەشداری لە خولی ئیسپانی، پاڵەوانێتی نیشتمانی تۆپی دەستی ئیسپانیا، لە نێوان ساڵی دروستکردنی لە ساڵی ١٩٥٢ تا ساڵی ١٩٥٩ کە تیپەکە ھەڵوەشایەوە، کردووە. ڕیال مەدرید بەشداری لە دوو خولی تۆپی دەستیدا کرد کە لەو کاتەدا ھەبوون، ئەوانیش بریتی بوون لە «یازدە» (١١ یاریزان بۆ ھەر لایەک) و «حەوت» (٧ یاریزان).<ref>{{بیرخستنەوەی ویکیی ئینگلیزی | سەردان = ٣٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|ئیسپانیا|وەرزش}} [[پۆل:یانەی تۆپی پێی ڕیال مەدرید]] 2m74hgp4pd6sgvrn21y9xigic2typ4w 0 277154 1374335 1374098 2024-10-31T16:10:16Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی {{پۆلی کۆمنز|History of Real Madrid C.F.}} 1374335 wikitext text/x-wiki [[پەڕگە:Madrid_FC_first_team.jpg|وێنۆک|300x300پیکسڵ| ھەڵبژاردەی تۆپی پێی مەدرید لە ساڵی ١٩٠٢، ساڵی دامەزراندنی.]] '''[[یانەی تۆپی پێی ڕیال مەدرید|یانەی تۆپی پێی ڕیاڵ مەدرید]]''' یانەیەکی تۆپی پێی پیشەگەرە و بنکەکەی لە [[مەدرید|شاری مەدریدی]] [[ئیسپانیا|ئیسپانیایە]]. یانەکە لە ساڵی ١٩٠٢ بە ناوی یانەی تۆپی پێی مەدرید دامەزراوە و یەکەم یاری ڕکابەریی خۆی لە ١٣ی ئایاری ١٩٠٢ ئەنجامدا، کاتێک لە قۆناغی پێش کۆتایی جامی ئیسپانیا لە ساڵی ١٩٠٢ بە ئەنجامی ٣–١ بە [[یانەی تۆپی پێی بارسێلۆنا|بەرشەلۆنە]] دۆڕا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20081229094130/http://www.realmadrid.com/cs/Satellite/en/1202730681095/noticia/Noticia/Real_Madrid_turns_106_(I).htm |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=۲۹ دسامبر ۲۰۰۸}}</ref> لە ساڵی ١٩٠٢ تا ١٩٤٠ یانەی ڕیال مەدرید لە پاڵەوانێتییە جیاوازەکانی ناوچەییدا بەرامبەر یانە ناوخۆیییەکانی دیکە یاریی کرد کە وەک پاڵاوتنەکانی [[جامی شای ئیسپانیا]] بوون. لە ساڵی ١٩٢٩ یانەکە بووە ئەندامی دامەزرێنەری [[لا لیگا|لالیگا]] کە یەکەم خولی نیشتمانی ئیسپانیایە. تا ساڵی ٢٠٢٣ یانەی ڕیال یەکێکە لەو سێ یانەیەی کە ھەرگیز لە پلەی یەکەمی تۆپی پێی ئیسپانیا دابەزێنراون، دوو یانەی تریش [[ئەتلەتیک بیلباو|ئەتلەتیک بلباو]] و بەرشەلۆنە.<ref>{{Cite journal|date=2023-02-11|title=FIFA|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=FIFA&oldid=1138829384|journal=Wikipedia|language=en}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|ئیسپانیا|مێژوو|وەرزش|تۆپی پێ}} {{پۆلی کۆمنز|History of Real Madrid C.F.}} [[پۆل:یانەی تۆپی پێی ڕیال مەدرید]] ebml5kgg8lr5mrnor5vqrdwd3mw9d29 0 277158 1374336 1374091 2024-10-31T16:10:33Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی {{پۆلی کۆمنز|Japanese general election, 2024}} 1374336 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس}} ٥٠ەمین ھەڵبژاردنی گشتی ئەنجومەنی نوێنەران،<ref>{{cite web|title=第50回 衆議院議員総選挙 候補者・名簿届出政党等情報|url=https://www.soumu.go.jp/senkyo/50ge/index.html|work=総務省}} [The official name of the election]</ref> [[ئەنجومەنی خواروو|خانەی خوارەوەی]] پەرلەمانی نیشتیمانی، لە [[ژاپۆن]] لە ٢٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ بەڕێوەچوو، دوای ھەڵوەشاندنەوەی پێشوەختی ئەنجومەنی نوێنەران لەلایەن سەرۆک وەزیران شیگێرو ئیشیبا.<ref>{{Cite web |date=2024-09-29 |title=自民･石破総裁 あす衆院解散の意向を表明へ 総選挙１０月１５日公示、２７日投開票で最終調整｜FNNプライムオンライン |url=https://www.fnn.jp/articles/-/765671 |access-date=2024-09-29 |website=FNNプライムオンライン |archive-url=https://web.archive.org/web/20240929130724/https://www.fnn.jp/articles/-/765671 |archive-date=2024-09-29 |url-status=live}}</ref> دەنگدان لە ھەموو بازنەکانی ھەڵبژاردن بەڕێوەچوو، لەوانەش بلۆکە ڕێژەیییەکان، بۆ ھەڵبژاردنی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران. ھەڵبژاردنەکە تەنھا مانگێک دوای وەرگرتنی پۆستی سەرۆک وەزیران لەلایەن ئیشیبا بەڕێوەچوو، دوای بردنەوەی کێبڕکێیەکی گەرم لە ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی پارتی لیبڕاڵ دیموکرات (LDP) لە ٢٧ی ئەیلوول، دوای دەستلەکارکێشانەوەی [[فومیۆ کشیدا]] وەک سەرۆکی پارت بەھۆی ڕێژەی نزمی پەسەندکردنی لە نێو گەندەڵی سندوقی نھێنی پارتەکەدا. ھەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان ھەشت ڕۆژ دوای دەستبەکاربوونی سەرۆک وەزیران و ٢٦ ڕۆژ پێش ڕۆژی دەنگدان ئەنجامدرا، کە ھەردووکیان کورتترین ماوە بوون لە دوای [[جەنگی جیھانیی دووەم]]ەوە لە نێو ناڕەزایەتی بەردەوامی گشتی سەبارەت بە گەندەڵی سندوقی نھێنی، پارتی دەسەڵاتداری LDP و ھاوپەیمانەکەی کۆمێیتۆ زۆرینەی پەرلەمانیان لە خانەی خوارەوە لەدەستدا بۆ یەکەمجار لە ساڵی ٢٠٠٩ەوە، لەگەڵ دووەم خراپترین ئەنجامی LDP لە مێژووی خۆیدا، کە تەنھا ١٩١ کورسی بەدەستھێنا. پارتی دیموکراتی دەستووری (CDP)، پارتی سەرەکی ئۆپۆزسیۆن بە سەرکردایەتی سەرۆک وەزیرانی پێشوو یۆشیھیکۆ نۆدا، باشترین ئەنجامی لە مێژووی خۆیدا بەدەستھێنا، ژمارەی کورسییەکانی لە ٩٦ەوە بۆ ١٤٨ زیادکرد. ئەمە یەکەم ھەڵبژاردنی گشتی بوو لە ژاپۆن لە ساڵی ١٩٥٥ەوە کە ھیچ پارتێک نەیتوانی لانیکەم ٢٠٠ کورسی بەدەست بھێنێت. پارتی دیموکرات بۆ خەڵک (DPP) ٢٨ کورسی بەدەستھێنا و لە کۆمێیتۆی تێپەڕاند و بووە چوارەم گەورەترین پارت لە ژووردا. کۆمێیتۆ زیانی زیاتری بەرکەوت لەوانەش لەدەستدانی ھەموو کورسییەکانی لە [[پارێزگای ئۆساکا]] بە قازانجی پارتی ئیشین نۆ کای کە بنکەکەی لە ئۆساکایە، ھەروەھا سەرۆکی نوێ ھەڵبژێردراوی پارتەکە کەیچی ئیشی کورسییەکەی لەدەستدا. پارتە ئۆپۆزسیۆنە بچووکەکانیش کورسیان بەدەستھێنا، لەوانە پارتی پۆپۆلیستی چەپڕەوی ڕێیوا شینسێنگومی، پارتی پۆپۆلیستی ڕاستڕەوی سانسێیتۆ و پارتی پارێزگارانی تازە دامەزراوی توندڕەو. == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Japanese general election, 2024}} fdamguyx1qca2ppk9h4d4jhbb6g9wtx 0 277168 1374308 1374268 2024-10-31T15:00:49Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی داڕێژەی بەجێماوی {{[[داڕێژە:سەرچاوەکان|سەرچاوەکان]]}} 1374308 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''خالید ئەبوو تووعمە''' ({{بە عیبری|ח'אלד אבו טועמה}}) (١٩٦٣) [[ڕۆژنامەنووس]]ێکی [[فەلەستینی]]-[[ئیسرائیل|ئیسرائیلییە]]، لە شاری [[توولکەرم]] لەدایکبووە وانەبێژ، دەرھێنەری فیلمی [[فیلمی بەڵگەنامەیی|بەڵگەنامەیی]]، [[پەیامنێر]]ی ڕۆژنامەی قودس پۆست و [[نووسەر]]ێکە بۆ بڵاوکراوەکانی پەیمانگای گەیتستۆن لە [[نیوویۆرک|نیوویۆرک]].<ref>{{Cite web |ناونیشان=https://www.gatestoneinstitute.org/biography/Khaled+Abu+Toameh |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20190716060621/https://www.gatestoneinstitute.org/biography/Khaled+Abu+Toameh |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=16 يوليو 2019 |ڕێکەوتی سەردان=2018-05-13 |وێبگە=Gatestone Institute |زمان=en-US}}</ref> ئەبوو تووعمە لە [[١٩٨٩|ساڵی ١٩٨٩]]ەوە بەرھەمھێنەر و [[ڕاوێژکار]]ی ڕاگەیاندنی [[ئێن بی سی|کەناڵی ئێن بی سی]] نیووز ھەروەھا چەندین فیلمی دیکۆمێنتاریی لەسەر فەلەستینییەکان بۆ [[بی بی سی]] و تەلەڤیزیۆنی ئوسترالی و سوێدی و دانمارکی بەرھەمھێناوە و بابەتەکانی لە زۆرێک لە ڕۆژنامەکانی جیھاندا بڵاودەبنەوە.<ref>{{Cite news|url=https://www.aish.com/authors/105255263.html|title=Khaled Abu Toameh|work=aishcom|language=en|access-date=2018-05-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20171225040033/http://www.aish.com/authors/105255263.html|archive-date=25 ديسمبر 2017}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} [[پۆل:لەدایکبووانی ١٩٦٣]] [[پۆل:دەرچووانی زانکۆی عیبری لە ئورشەلیم]] [[پۆل:زیندووان]] 81yqtz0e6zggdfmhbfcruuu2kreokum 1374331 1374308 2024-10-31T16:00:53Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی {{پۆلی کۆمنز|Khaled Abu Toameh}} 1374331 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''خالید ئەبوو تووعمە''' ({{بە عیبری|ח'אלד אבו טועמה}}) (١٩٦٣) [[ڕۆژنامەنووس]]ێکی [[فەلەستینی]]-[[ئیسرائیل|ئیسرائیلییە]]، لە شاری [[توولکەرم]] لەدایکبووە وانەبێژ، دەرھێنەری فیلمی [[فیلمی بەڵگەنامەیی|بەڵگەنامەیی]]، [[پەیامنێر]]ی ڕۆژنامەی قودس پۆست و [[نووسەر]]ێکە بۆ بڵاوکراوەکانی پەیمانگای گەیتستۆن لە [[نیوویۆرک|نیوویۆرک]].<ref>{{Cite web |ناونیشان=https://www.gatestoneinstitute.org/biography/Khaled+Abu+Toameh |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20190716060621/https://www.gatestoneinstitute.org/biography/Khaled+Abu+Toameh |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=16 يوليو 2019 |ڕێکەوتی سەردان=2018-05-13 |وێبگە=Gatestone Institute |زمان=en-US}}</ref> ئەبوو تووعمە لە [[١٩٨٩|ساڵی ١٩٨٩]]ەوە بەرھەمھێنەر و [[ڕاوێژکار]]ی ڕاگەیاندنی [[ئێن بی سی|کەناڵی ئێن بی سی]] نیووز ھەروەھا چەندین فیلمی دیکۆمێنتاریی لەسەر فەلەستینییەکان بۆ [[بی بی سی]] و تەلەڤیزیۆنی ئوسترالی و سوێدی و دانمارکی بەرھەمھێناوە و بابەتەکانی لە زۆرێک لە ڕۆژنامەکانی جیھاندا بڵاودەبنەوە.<ref>{{Cite news|url=https://www.aish.com/authors/105255263.html|title=Khaled Abu Toameh|work=aishcom|language=en|access-date=2018-05-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20171225040033/http://www.aish.com/authors/105255263.html|archive-date=25 ديسمبر 2017}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Khaled Abu Toameh}} [[پۆل:لەدایکبووانی ١٩٦٣]] [[پۆل:دەرچووانی زانکۆی عیبری لە ئورشەلیم]] [[پۆل:زیندووان]] lhz9ofwxbj1hi0ea62jiodityldn341 1374344 1374331 2024-10-31T17:00:25Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی دەروازەکانی [[دەروازە:ژیاننامە|ژیاننامە]]، [[دەروازە:فەلەستین|فەلەستین]]، [[دەروازە:ئیسرائیل|ئیسرائیل]] و [[دەروازە:ڕۆژنامەوانی|ڕۆژنامەوانی]] 1374344 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''خالید ئەبوو تووعمە''' ({{بە عیبری|ח'אלד אבו טועמה}}) (١٩٦٣) [[ڕۆژنامەنووس]]ێکی [[فەلەستینی]]-[[ئیسرائیل|ئیسرائیلییە]]، لە شاری [[توولکەرم]] لەدایکبووە وانەبێژ، دەرھێنەری فیلمی [[فیلمی بەڵگەنامەیی|بەڵگەنامەیی]]، [[پەیامنێر]]ی ڕۆژنامەی قودس پۆست و [[نووسەر]]ێکە بۆ بڵاوکراوەکانی پەیمانگای گەیتستۆن لە [[نیوویۆرک|نیوویۆرک]].<ref>{{Cite web |ناونیشان=https://www.gatestoneinstitute.org/biography/Khaled+Abu+Toameh |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20190716060621/https://www.gatestoneinstitute.org/biography/Khaled+Abu+Toameh |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=16 يوليو 2019 |ڕێکەوتی سەردان=2018-05-13 |وێبگە=Gatestone Institute |زمان=en-US}}</ref> ئەبوو تووعمە لە [[١٩٨٩|ساڵی ١٩٨٩]]ەوە بەرھەمھێنەر و [[ڕاوێژکار]]ی ڕاگەیاندنی [[ئێن بی سی|کەناڵی ئێن بی سی]] نیووز ھەروەھا چەندین فیلمی دیکۆمێنتاریی لەسەر فەلەستینییەکان بۆ [[بی بی سی]] و تەلەڤیزیۆنی ئوسترالی و سوێدی و دانمارکی بەرھەمھێناوە و بابەتەکانی لە زۆرێک لە ڕۆژنامەکانی جیھاندا بڵاودەبنەوە.<ref>{{Cite news|url=https://www.aish.com/authors/105255263.html|title=Khaled Abu Toameh|work=aishcom|language=en|access-date=2018-05-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20171225040033/http://www.aish.com/authors/105255263.html|archive-date=25 ديسمبر 2017}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Khaled Abu Toameh}} {{تووڵی دەروازە|ژیاننامە|فەلەستین|ئیسرائیل|ڕۆژنامەوانی}} [[پۆل:لەدایکبووانی ١٩٦٣]] [[پۆل:دەرچووانی زانکۆی عیبری لە ئورشەلیم]] [[پۆل:زیندووان]] ahjpbqone29od5n8xnehfcagzyz30bs 0 277172 1374334 1374256 2024-10-31T16:03:38Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی {{پۆلی کۆمنز|Slime (monster)}} 1374334 wikitext text/x-wiki [[پەڕگە:OpenGameArt Slime Madjestiko.png|وێنۆک|وێناکردنێک لە بوونەوەرێکی سلایم کە تایبەتە بە وێناکردنی مۆدێرن]] لە چیرۆکە خەیاڵییەکاندا، '''سلایمەکان'''، کە ھەروەھا بە '''لینجەکانیش''' ناودەبرێن، بوونەوەرگەلێکی بێ شکڵن کە لە ماددەیەکی لینجی ژێلاتینی پێکھاتوون. لە ئەدەبیات و فیلمدا، سلایمەکان بە گشتی ڕۆڵی دێوی ترسناک دەبینن، لەکاتێکدا لە یارییە ئەلیکترۆنییەکان و ئەنیمەدا زۆرجار وەک دوژمنی جوان و سادەی ئاستی نزم پیشان دەدرێن. == مێژوو == سلایمەکان وەک دێو لە ئەدەبیاتدا لە نووسینەکانی ئێچ پی لاڤکرافتەوە سەریان ھەڵداوە. لە ڕۆمانەکەی «لە چیاکانی شێتی دا»، لاڤکرافت باسی شۆگووەتەکانی کردووە، کە بوونەوەرگەلێکی بێ شکڵن لە لینجی ڕەش دروستکراون. نووسینەکانی لاڤکرافت دواتر کاریگەرییان لەسەر چیرۆکە گۆتیکەکانی دواتر و لایەنەکانی تری کەلتووری گشتی ھەبوو. لە یاری "Wizardry: Proving Grounds of the Mad Overlord"دا، سلایمەکان وەک دێوی ئاستی نزم دەردەکەون، کە ئیلھامی دەرکەوتنیان بوو لە [[دڕاگۆن کوێست (کایەی ڤیدیۆیی)|دراگۆن کوێست]] دا. سلایمی دراگۆن کوێست، کە لەلایەن [[ئاکیرا توریاما]]وە دیزاین کراوە، بوو بە کارەکتەرێکی زۆر بەناوبانگ و ناسراو، و کاریگەری لەسەر سلایمەکانی یارییە فەنتازییەکانی تر دانا. سلایمەکان لە یارییە ئەلیکترۆنییەکاندا بە گشتی کارەکتەری 'جوان'ن، ھەندێک جار نەک تەنھا وەک دوژمنی باو بەڵکو وەک ھاوپەیمان یان ئاژەڵی ماڵیش دەردەکەون. کارەکتەرە سلایمە جوانەکان لە یارییەکانی وەک Slime Rancher، [[دۆڵی ستاردیوو]]، Terraria، [[ماینکرافت]] و زنجیرەی [[ئەفسانەی زێڵدا]] دا دەردەکەون. سلایمەکان ھەروەھا لە یارییە تەختەیییەکانی وەک Dungeons & Dragons یشدا دەردەکەون، ھەرچەندە وێناکردنیان لەو یارییەدا زیاتر ترسناکە و تاڕادەیەک ئیلھامی لە فیلمە ترسناکەکانی وەک The Blob وەرگرتووە. بوونەوەرە سلایمەکان لە Dungeons & Dragons دا، وەک کوبی ژێلاتینی، نێچیرەکانیان دەپێچنەوە پێش ئەوەی لە لینجی ترشیدا بیانتوێننەوە. لە تشرینی یەکەمی ٢٠١٨دا، ئەنیمەی "That Time I Got Reincarnated as a Slime" بڵاوکرایەوە. لەم ئەنیمەیەدا، کارەکتەری سەرەکی لە جیھانێکی فەنتازی [[ئیسێکای]] وەک سلایمێکی شینی بچووک دووبارە لەدایک دەبێتەوە کە ئیلھامی لە سلایمی دراگۆن کوێست وەرگرتووە. ئەم زنجیرەیە ترەندێکی دروست کرد لە ئەنیمە کە سلایمی جوانی تێدا بوو. لە "Delicious in Dungeon"دا، دێوە سلایمەکان پێکھاتەیەکی سەرەکین لە چەندین خواردندا کە لە درێژایی زنجیرەکەدا دەخورێن. == شیکردنەوە == بە گوێرەی ستیڤن شاڤیرۆ، بوونەوەرە سلایمەکان لە چیرۆکە خەیاڵییەکاندا زۆرجار شێوەی یان [[ئۆرگانیزمی تاکخانەیی]] یان سوپەرئۆرگانیزم وەردەگرن، "کە ھەردووکیان ناتوانن سروشتە ئاڵۆزەکەی تێبگەن." ھەروەھا، سلایمەکان جیاکردنەوەی ئەندام و شانەکانیان نییە کە تایبەتمەندی ژیانی فرە خانەیین. لەم جیاوازییەدا، سلایمەکان "کۆمەڵێکن بەبێ تاک، بەبێ ھیچ بەشێکی تایبەتمەند، و بەبێ ھیچ جۆرە پێکھاتەیەکی ڕوون (یان ھیرارکی)." ماریجێتا برادیچ دەنووسێت کە مۆتیڤی سلایمەکان لە چیرۆکە خەیاڵییەکاندا "وەک ئامرازێک بەکاردێت بۆ پرسیارکردن لە بیرۆکەی تایبەتمەندێتی مرۆڤ." سلایم واتای ھێمایی لە چیرۆکە خەیاڵییەکاندا ھەبووە. لە [[خەیاڵی زانستی]]ەکاندا، سلایم زۆرجار «مەجازێکە بۆ شتی نەبینراو یان بیرلێنەکراوە»، بە گوێرەی دیزاینەر ستیڤن ھێلەر. لە ڕووی مێژوویییەوە، ھەندێک نووسەری پیاو، لەوانە لاڤکرافت، سلایمیان بە مێینەیی پەیوەست کردووە، ژنیان وەک جیاوازییەکی بێزراو لە پیاو پێناسە کردووە. نموونەیەک لەم ھێمایە لە چیرۆکە کورتەکەی لاڤکرافت «داگۆن» دایە، کە دێوێکی لە لینج دروستکراوی تێدایە و ھەمان ناوی داگۆنی ھەیە، خواوەندێکی میزۆپۆتامی کە ھەندێک جار وەک تێکەڵەیەک لە ماسی و ژن پیشان دراوە. ڕۆژنامەنووسی ئەمریکی دانیێل ئێنگبەر وای دەبینێت کە سلایمەکان لە سینەمای ١٩٨٠کاندا، وەک سلایمەر و ئێکتۆپلازم لە Ghostbusters، نیشانەی ترسە کەلتوورییەکانن لە سەردەمی جەنگی سارددا سەبارەت بە تیشکی ناوەکی و سلایمە ڕادیۆئەکتیڤەکان کە لەلایەن چەکە ناوەکییەکانەوە دروست دەکرێن. لە نووسینێکدا بۆ Polygon، ئانا دیاز سلایمەکانی یارییە ئەلیکترۆنییەکانی وەک «کیسەی مەشقی دڵسۆز» وەسف کردووە، بەھۆی ڕۆڵیان وەک دوژمنی باوی ئاستی نزم.<ref>{{بیرخستنەوەی ویکیی ئینگلیزی | سەردان = ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Slime (monster)}} mmgk12euocpbmfvy1cc48xir1pbmyh2 0 277174 1374311 1374258 2024-10-31T15:01:19Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی داڕێژەی بەجێماوی {{[[داڕێژە:سەرچاوەکان|سەرچاوەکان]]}} 1374311 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''توولکەرم''' ({{بە عەرەبی|طولكرم}}) شارێکی [[فەلەستین|فەلەستینە]] و پایتەختی پارێزگای توولکەرمە. دەکەوێتە [[باکوور|باکووری ڕۆژاوای]] [[کەناری ڕۆژاوا|کەناری ڕۆژاوا]] و سێیەم گەورەترین شاری کەناری ڕۆژاوایە لەڕووی ڕووبەر و ژمارەی دانیشتووانەوە لە دوای شارەکانی [[حەبرۆن|خەلیل]] و نابلس. تەنھا ڕووبەری زەوی شارەکە زیاتر لە ٣٢،٦١٠ دۆنمە و شارەوانی توولکەرم بە سێیەم گەورەترین دامەزراوەی ناوخۆیی دادەنرێت لە کەناری ڕۆژاوا. شارەکە نزیکەی ١٥ کم لە [[دەریای ناوین|دەریای ناوەڕاستەوە]] دوورە. ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای توولکەرم ٢١٠ ھەزار کەسە، نزیکەی نیوەیان تەنھا لە شارەکەدا دەژین. شاری توولکەرم و لادێکانی لە ئاستی دەریاوە بەرز دەبێتەوە لە ٦٥ [[مەتر]] لە ڕۆژاواوە بۆ ٦٠٠ مەتر لە ڕۆژھەڵاتەوە، کە چیای ڕاشین بەرزترین لوتکەی شارەکەیە. شوێنی شارەکە لە ڕووی مێژووییەوە بە شوێنێکی گرنگی [[دانوستان (ئابوورناسی)|بازرگانی]] [[ھێزی سەربازی|و سەربازی]] دادەنرێت و ڕۆڵێکی گەورەی ھەبووە لە گەشەسەندنی شارەکەدا. گۆڕەپانی ڕێگا بازرگانییەکان و ڕێڕەوێکە بۆ داگیرکردنی سەربازی لە نێوان [[میسر]] [[وڵاتانی شام|و شام]] ھەروەھا ناوەندێکە بۆ [[گواستنەوە|گواستنەوەی]] وشکانی لە نێوان کەناراوەکان و ناوخۆ و لە نێوان [[باکوور]] [[باشوور|و باشوور]]. شوێنی توولکەرم بە خاکێکی بەپیت و بڕێکی زۆر ئاو دەناسرێتەوە، جا باران بێت یان [[ئاوی ژێرزەوی|ئاوی ژێر زەوی]] ئەم بارودۆخانە بەشدارییەکی زۆریان لە گەشەکردن و گەشەسەندنی شارەکەدا کردووە. شاری توولکەرم لە [[١٩٦٧|ساڵی ١٩٦٧]] کەوتە ژێر داگیرکاری [[ئیسرائیل]] و تا واژووکردنی ڕێککەوتنی دووەمی ئۆسلۆ لە [[١٩٩٥|ساڵی ١٩٩٥]] لەژێر ئیدارەی ئیسرائیلدا مایەوە و [[دەسەڵاتی نیشتمانیی فەلەستین|دەسەڵاتی فەلەستین]] لە [[١٠ی تشرینی یەکەم|١٠ی تشرینی یەکەمی]] [[١٩٩٥|١٩٩٥]] دەستی بەسەردا گرت.<ref>[http://mtulkarm.com/menu,viewpage,428 مدينة طولكرم، موقع بلدية طولكرم.] {{بەستەری مردوو|date=مارس 2018}} </ref> == سەرچاوەکان == == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} ipkcpl708xkc520dr5t8z6er677bv74 1374330 1374311 2024-10-31T16:00:43Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی {{پۆلی کۆمنز|Tulkarm}} 1374330 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''توولکەرم''' ({{بە عەرەبی|طولكرم}}) شارێکی [[فەلەستین|فەلەستینە]] و پایتەختی پارێزگای توولکەرمە. دەکەوێتە [[باکوور|باکووری ڕۆژاوای]] [[کەناری ڕۆژاوا|کەناری ڕۆژاوا]] و سێیەم گەورەترین شاری کەناری ڕۆژاوایە لەڕووی ڕووبەر و ژمارەی دانیشتووانەوە لە دوای شارەکانی [[حەبرۆن|خەلیل]] و نابلس. تەنھا ڕووبەری زەوی شارەکە زیاتر لە ٣٢،٦١٠ دۆنمە و شارەوانی توولکەرم بە سێیەم گەورەترین دامەزراوەی ناوخۆیی دادەنرێت لە کەناری ڕۆژاوا. شارەکە نزیکەی ١٥ کم لە [[دەریای ناوین|دەریای ناوەڕاستەوە]] دوورە. ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای توولکەرم ٢١٠ ھەزار کەسە، نزیکەی نیوەیان تەنھا لە شارەکەدا دەژین. شاری توولکەرم و لادێکانی لە ئاستی دەریاوە بەرز دەبێتەوە لە ٦٥ [[مەتر]] لە ڕۆژاواوە بۆ ٦٠٠ مەتر لە ڕۆژھەڵاتەوە، کە چیای ڕاشین بەرزترین لوتکەی شارەکەیە. شوێنی شارەکە لە ڕووی مێژووییەوە بە شوێنێکی گرنگی [[دانوستان (ئابوورناسی)|بازرگانی]] [[ھێزی سەربازی|و سەربازی]] دادەنرێت و ڕۆڵێکی گەورەی ھەبووە لە گەشەسەندنی شارەکەدا. گۆڕەپانی ڕێگا بازرگانییەکان و ڕێڕەوێکە بۆ داگیرکردنی سەربازی لە نێوان [[میسر]] [[وڵاتانی شام|و شام]] ھەروەھا ناوەندێکە بۆ [[گواستنەوە|گواستنەوەی]] وشکانی لە نێوان کەناراوەکان و ناوخۆ و لە نێوان [[باکوور]] [[باشوور|و باشوور]]. شوێنی توولکەرم بە خاکێکی بەپیت و بڕێکی زۆر ئاو دەناسرێتەوە، جا باران بێت یان [[ئاوی ژێرزەوی|ئاوی ژێر زەوی]] ئەم بارودۆخانە بەشدارییەکی زۆریان لە گەشەکردن و گەشەسەندنی شارەکەدا کردووە. شاری توولکەرم لە [[١٩٦٧|ساڵی ١٩٦٧]] کەوتە ژێر داگیرکاری [[ئیسرائیل]] و تا واژووکردنی ڕێککەوتنی دووەمی ئۆسلۆ لە [[١٩٩٥|ساڵی ١٩٩٥]] لەژێر ئیدارەی ئیسرائیلدا مایەوە و [[دەسەڵاتی نیشتمانیی فەلەستین|دەسەڵاتی فەلەستین]] لە [[١٠ی تشرینی یەکەم|١٠ی تشرینی یەکەمی]] [[١٩٩٥|١٩٩٥]] دەستی بەسەردا گرت.<ref>[http://mtulkarm.com/menu,viewpage,428 مدينة طولكرم، موقع بلدية طولكرم.] {{بەستەری مردوو|date=مارس 2018}} </ref> == سەرچاوەکان == == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Tulkarm}} 5pkyffzzh84iw3k7kaxq7j0thuut93l 1374345 1374330 2024-10-31T17:00:36Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی دەروازەکانی [[دەروازە:جوگرافیا|جوگرافیا]] و [[دەروازە:فەلەستین|فەلەستین]] 1374345 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''توولکەرم''' ({{بە عەرەبی|طولكرم}}) شارێکی [[فەلەستین|فەلەستینە]] و پایتەختی پارێزگای توولکەرمە. دەکەوێتە [[باکوور|باکووری ڕۆژاوای]] [[کەناری ڕۆژاوا|کەناری ڕۆژاوا]] و سێیەم گەورەترین شاری کەناری ڕۆژاوایە لەڕووی ڕووبەر و ژمارەی دانیشتووانەوە لە دوای شارەکانی [[حەبرۆن|خەلیل]] و نابلس. تەنھا ڕووبەری زەوی شارەکە زیاتر لە ٣٢،٦١٠ دۆنمە و شارەوانی توولکەرم بە سێیەم گەورەترین دامەزراوەی ناوخۆیی دادەنرێت لە کەناری ڕۆژاوا. شارەکە نزیکەی ١٥ کم لە [[دەریای ناوین|دەریای ناوەڕاستەوە]] دوورە. ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای توولکەرم ٢١٠ ھەزار کەسە، نزیکەی نیوەیان تەنھا لە شارەکەدا دەژین. شاری توولکەرم و لادێکانی لە ئاستی دەریاوە بەرز دەبێتەوە لە ٦٥ [[مەتر]] لە ڕۆژاواوە بۆ ٦٠٠ مەتر لە ڕۆژھەڵاتەوە، کە چیای ڕاشین بەرزترین لوتکەی شارەکەیە. شوێنی شارەکە لە ڕووی مێژووییەوە بە شوێنێکی گرنگی [[دانوستان (ئابوورناسی)|بازرگانی]] [[ھێزی سەربازی|و سەربازی]] دادەنرێت و ڕۆڵێکی گەورەی ھەبووە لە گەشەسەندنی شارەکەدا. گۆڕەپانی ڕێگا بازرگانییەکان و ڕێڕەوێکە بۆ داگیرکردنی سەربازی لە نێوان [[میسر]] [[وڵاتانی شام|و شام]] ھەروەھا ناوەندێکە بۆ [[گواستنەوە|گواستنەوەی]] وشکانی لە نێوان کەناراوەکان و ناوخۆ و لە نێوان [[باکوور]] [[باشوور|و باشوور]]. شوێنی توولکەرم بە خاکێکی بەپیت و بڕێکی زۆر ئاو دەناسرێتەوە، جا باران بێت یان [[ئاوی ژێرزەوی|ئاوی ژێر زەوی]] ئەم بارودۆخانە بەشدارییەکی زۆریان لە گەشەکردن و گەشەسەندنی شارەکەدا کردووە. شاری توولکەرم لە [[١٩٦٧|ساڵی ١٩٦٧]] کەوتە ژێر داگیرکاری [[ئیسرائیل]] و تا واژووکردنی ڕێککەوتنی دووەمی ئۆسلۆ لە [[١٩٩٥|ساڵی ١٩٩٥]] لەژێر ئیدارەی ئیسرائیلدا مایەوە و [[دەسەڵاتی نیشتمانیی فەلەستین|دەسەڵاتی فەلەستین]] لە [[١٠ی تشرینی یەکەم|١٠ی تشرینی یەکەمی]] [[١٩٩٥|١٩٩٥]] دەستی بەسەردا گرت.<ref>[http://mtulkarm.com/menu,viewpage,428 مدينة طولكرم، موقع بلدية طولكرم.] {{بەستەری مردوو|date=مارس 2018}} </ref> == سەرچاوەکان == == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{پۆلی کۆمنز|Tulkarm}} {{تووڵی دەروازە|جوگرافیا|فەلەستین}} r5cffmhfugqy52128ft9vuh3oiiinto 0 277175 1374310 1374265 2024-10-31T15:01:09Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی داڕێژەی بەجێماوی {{[[داڕێژە:سەرچاوەکان|سەرچاوەکان]]}} 1374310 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''جەمیل حەسەن محەممەد شیحادە''' (ئەبوو خالید؛ ١٠ی ئایاری ١٩٤٧ – ٣١ی کانوونی دووەمی ٢٠١٧) [[سیاسەتوان|سیاسەتمەدارێکی]] دیار و ناسراوی [[فەلەستینییەکان|فەلەستینییە]]، لە شاری [[توولکەرم]] لە فەلەستین لەدایکبووە یەکێک بووە لە سەرکردەکانی [[ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین|ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین]]، و ئەمینداری گشتی [[بەرەی ڕزگاریخوازی عەرەبی]] و بەرەی عەرەبی فەلەستین، و ئەندامی ئەنجومەنی نیشتمانی فەلەستین و ئەنجومەنی ناوەندی فەلەستین و دەستەی بەڕێوەبەری ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین.<ref>{{Cite web |ڕێکەوت=2012-11-21 |ناونیشان=https://www.salam-tv.net/ar/news/32157.html |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240304210430/https://www.salam-tv.net/ar/news/32157.html |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=2024-03-04 |ڕێکەوتی سەردان=2024-03-04 |وێبگە=[[تلفزيون السلام]] |زمان=ar}}</ref> == سەرچاوەکان == == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} o42ylb6a7mt6zzvfsso2v6k4vg0mu8r 1374346 1374310 2024-10-31T17:00:45Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی دەروازەکانی [[دەروازە:سیاسەت|سیاسەت]]، [[دەروازە:فەلەستین|فەلەستین]] و [[دەروازە:ژیاننامە|ژیاننامە]] 1374346 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''جەمیل حەسەن محەممەد شیحادە''' (ئەبوو خالید؛ ١٠ی ئایاری ١٩٤٧ – ٣١ی کانوونی دووەمی ٢٠١٧) [[سیاسەتوان|سیاسەتمەدارێکی]] دیار و ناسراوی [[فەلەستینییەکان|فەلەستینییە]]، لە شاری [[توولکەرم]] لە فەلەستین لەدایکبووە یەکێک بووە لە سەرکردەکانی [[ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین|ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین]]، و ئەمینداری گشتی [[بەرەی ڕزگاریخوازی عەرەبی]] و بەرەی عەرەبی فەلەستین، و ئەندامی ئەنجومەنی نیشتمانی فەلەستین و ئەنجومەنی ناوەندی فەلەستین و دەستەی بەڕێوەبەری ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین.<ref>{{Cite web |ڕێکەوت=2012-11-21 |ناونیشان=https://www.salam-tv.net/ar/news/32157.html |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20240304210430/https://www.salam-tv.net/ar/news/32157.html |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=2024-03-04 |ڕێکەوتی سەردان=2024-03-04 |وێبگە=[[تلفزيون السلام]] |زمان=ar}}</ref> == سەرچاوەکان == == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|سیاسەت|فەلەستین|ژیاننامە}} s3wisqxt52kkhtyk6h7oayn8x9ikkpt 0 277177 1374309 1374267 2024-10-31T15:00:59Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی داڕێژەی بەجێماوی {{[[داڕێژە:سەرچاوەکان|سەرچاوەکان]]}} 1374309 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''زووھێر حەسەن موحسین ئەلزاھر''' (ئەبوو حەسەن؛ لەدایکبووی [[١٩٣٦]] لە [[توولکەرم]] – لە [[٢٥ی تەممووز|٢٥ی تەممووزی]] [[١٩٧٩]] لە [[کان]] تیرۆرکراوە)<ref>{{Cite book|last=West|first=Nigel|url=https://books.google.com.my/books?id=SZMtDwAAQBAJ&pg=PA168&lpg=PA168&dq=zuheir+mohsen+encyclopedia+of+political+assassinations&source=bl&ots=Ev1zzYc-fY&sig=yXYGLA6BFphrXqi28FIyP0M2pX4&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|title=Encyclopedia of Political Assassinations|date=15 August 2017|publisher=Rowman & Littlefield|isbn=978-1-538-10239-8|location=|page=168|author-link=|archive-url=https://web.archive.org/web/20200102193338/https://books.google.com.my/books?id=SZMtDwAAQBAJ&pg=PA168&lpg=PA168&dq=zuheir+mohsen+encyclopedia+of+political+assassinations&source=bl&ots=Ev1zzYc-fY&sig=yXYGLA6BFphrXqi28FIyP0M2pX4&hl=en&sa=X&redir_esc=y|archive-date=2 يناير 2020}}</ref> <ref>[https://books.google.com/books?id=IIfqktFeW2IC Studies in Crisis Behavior]''. New Brunswick, N.J.: Transaction Books, 1979. p. 257 {{Webarchive}}''</ref> [[سیاسەتوان|سیاسەتمەدار]] و فەرماندەی سەربازی [[فەلەستین|فەلەستینییە]]، یەکێکە لە سیاسەتمەدارە باڵاکانی [[فەلەستینییەکان|فەلەستین]]، سەرۆکی ڕێکخراوی ئەلساعیقە، و یەکێک لە دیارترین سەرکردەکانی [[حیزبی بەعس (سووریا)|حیزبی سۆسیالیستی بەعسی عەرەبی]] و پۆستی گرنگ و بەرزی لە [[ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین|ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین]] ھەبووە، لەنێویاندا بەرپرسی بەشی سەربازی ڕێکخراوەکە. == سەرچاوەکان == == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} eiqgjkw5e13zreia7us89mtziwcg74h 1374347 1374309 2024-10-31T17:00:55Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی دەروازەکانی [[دەروازە:ژیاننامە|ژیاننامە]]، [[دەروازە:سیاسەت|سیاسەت]]، [[دەروازە:زانستی سیاسەت|زانستی سیاسەت]] و [[دەروازە:فەلەستین|فەلەستین]] 1374347 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''زووھێر حەسەن موحسین ئەلزاھر''' (ئەبوو حەسەن؛ لەدایکبووی [[١٩٣٦]] لە [[توولکەرم]] – لە [[٢٥ی تەممووز|٢٥ی تەممووزی]] [[١٩٧٩]] لە [[کان]] تیرۆرکراوە)<ref>{{Cite book|last=West|first=Nigel|url=https://books.google.com.my/books?id=SZMtDwAAQBAJ&pg=PA168&lpg=PA168&dq=zuheir+mohsen+encyclopedia+of+political+assassinations&source=bl&ots=Ev1zzYc-fY&sig=yXYGLA6BFphrXqi28FIyP0M2pX4&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|title=Encyclopedia of Political Assassinations|date=15 August 2017|publisher=Rowman & Littlefield|isbn=978-1-538-10239-8|location=|page=168|author-link=|archive-url=https://web.archive.org/web/20200102193338/https://books.google.com.my/books?id=SZMtDwAAQBAJ&pg=PA168&lpg=PA168&dq=zuheir+mohsen+encyclopedia+of+political+assassinations&source=bl&ots=Ev1zzYc-fY&sig=yXYGLA6BFphrXqi28FIyP0M2pX4&hl=en&sa=X&redir_esc=y|archive-date=2 يناير 2020}}</ref> <ref>[https://books.google.com/books?id=IIfqktFeW2IC Studies in Crisis Behavior]''. New Brunswick, N.J.: Transaction Books, 1979. p. 257 {{Webarchive}}''</ref> [[سیاسەتوان|سیاسەتمەدار]] و فەرماندەی سەربازی [[فەلەستین|فەلەستینییە]]، یەکێکە لە سیاسەتمەدارە باڵاکانی [[فەلەستینییەکان|فەلەستین]]، سەرۆکی ڕێکخراوی ئەلساعیقە، و یەکێک لە دیارترین سەرکردەکانی [[حیزبی بەعس (سووریا)|حیزبی سۆسیالیستی بەعسی عەرەبی]] و پۆستی گرنگ و بەرزی لە [[ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین|ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین]] ھەبووە، لەنێویاندا بەرپرسی بەشی سەربازی ڕێکخراوەکە. == سەرچاوەکان == == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|ژیاننامە|سیاسەت|زانستی سیاسەت|فەلەستین}} dl5f3smye5vckf2r4yn8a28d8n3ktng 1374367 1374347 2024-10-31T21:01:55Z AramBot 39807 [[ویکیپیدیا:پۆلێنکردنی وتارە ھاوسەنگەکان|بۆت]]: زیادکردنی پۆلە ھاوسەنگەکان 1374367 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''زووھێر حەسەن موحسین ئەلزاھر''' (ئەبوو حەسەن؛ لەدایکبووی [[١٩٣٦]] لە [[توولکەرم]] – لە [[٢٥ی تەممووز|٢٥ی تەممووزی]] [[١٩٧٩]] لە [[کان]] تیرۆرکراوە)<ref>{{Cite book|last=West|first=Nigel|url=https://books.google.com.my/books?id=SZMtDwAAQBAJ&pg=PA168&lpg=PA168&dq=zuheir+mohsen+encyclopedia+of+political+assassinations&source=bl&ots=Ev1zzYc-fY&sig=yXYGLA6BFphrXqi28FIyP0M2pX4&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|title=Encyclopedia of Political Assassinations|date=15 August 2017|publisher=Rowman & Littlefield|isbn=978-1-538-10239-8|location=|page=168|author-link=|archive-url=https://web.archive.org/web/20200102193338/https://books.google.com.my/books?id=SZMtDwAAQBAJ&pg=PA168&lpg=PA168&dq=zuheir+mohsen+encyclopedia+of+political+assassinations&source=bl&ots=Ev1zzYc-fY&sig=yXYGLA6BFphrXqi28FIyP0M2pX4&hl=en&sa=X&redir_esc=y|archive-date=2 يناير 2020}}</ref> <ref>[https://books.google.com/books?id=IIfqktFeW2IC Studies in Crisis Behavior]''. New Brunswick, N.J.: Transaction Books, 1979. p. 257 {{Webarchive}}''</ref> [[سیاسەتوان|سیاسەتمەدار]] و فەرماندەی سەربازی [[فەلەستین|فەلەستینییە]]، یەکێکە لە سیاسەتمەدارە باڵاکانی [[فەلەستینییەکان|فەلەستین]]، سەرۆکی ڕێکخراوی ئەلساعیقە، و یەکێک لە دیارترین سەرکردەکانی [[حیزبی بەعس (سووریا)|حیزبی سۆسیالیستی بەعسی عەرەبی]] و پۆستی گرنگ و بەرزی لە [[ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین|ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین]] ھەبووە، لەنێویاندا بەرپرسی بەشی سەربازی ڕێکخراوەکە. == سەرچاوەکان == == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|ژیاننامە|سیاسەت|زانستی سیاسەت|فەلەستین}} [[پۆل:لەدایکبووانی ١٩٣٦]] [[پۆل:مردووانی ١٩٧٩]] [[پۆل:ئاوارە فەلەستینییەکان]] [[پۆل:تیرۆرکردنەکانی مۆساد]] l0mjkpqgctli2f4zjglwx8w53yw9qmn 0 277178 1374307 1374271 2024-10-31T15:00:39Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی داڕێژەی بەجێماوی {{[[داڕێژە:سەرچاوەکان|سەرچاوەکان]]}} 1374307 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''شەکیب جەمیل دەلال''' (ئەبوو جەمیل؛ [[١٩٢٠]] – [[٦ی حوزەیران|٦ی حوزەیرانی]] [[١٩٩٢]]) [[سیاسەتوان|سیاسەتمەدار]] و [[پلەی سەربازی|سەربازی]] ناسیۆنالیستی [[ناسیۆنالیزمی عەرەبی|فەلەستینییە]] یەکێکە لە پیاوەکانی بزووتنەوەی نیشتمانی فەلەستین، یەکێکە لە دامەزرێنەرانی [[حیزبی بەعس|حیزبی سۆسیالیستی بەعسی عەرەبی]] و یەکێک لە ئەندامانی حیزبەکە [[ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین|ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین]]، و ئەندامی ئەنجومەنی نیشتمانی فەلەستین (پەرلەمانی فەلەستین)،<ref name="الرأي">{{Cite journal|date=8 يونيو 1992|title=نعي شكيب جميل دلال عضو المجلس الوطني الفلسطيني|url=https://archive.org/details/AlRai1992JordanArabic/Jun%2008%201992%2C%20%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A3%D9%8A%20%28Al-Rai%29%2C%20%237976%2C%20Jordan%20%28ar%29/page/n27/mode/2up?q=%22%D8%B4%D9%83%D9%8A%D8%A8+%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%84%22|journal=[[الرأي (صحيفة أردنية)|صحيفة الرأي الأردنية]]|language=ar|location=عمان، الأردن|volume=العدد 7976|pages=صفحة 28|archive-url=https://archive.org/details/AlRai1992JordanArabic/Jun%2008%201992%2C%20%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A3%D9%8A%20%28Al-Rai%29%2C%20%237976%2C%20Jordan%20%28ar%29/page/n27/mode/2up|archive-date=27 نوفمبر 2016|access-date=16 ديسمبر 2022}}</ref> <ref name="مولد تلقائيا4" /> و ھاوکارێکی نزیکی سەرۆکی سوریا ئەدیب شیشکەلی و سەرکردەی حیزبی کرێکارانی عەرەبی فەلەستین ، <ref name="مولد تلقائيا1" /> و پێشەنگی بزووتنەوەی سەندیکای کرێکاری فەلەستین، <ref name="مولد تلقائيا4" /> و یەکێک لە دیارترین سەندیکاگەرەکانی، و یەکێک لە سەرکردەکانی لیژنەی نیشتمانی عەرەبی، و یەکێک لە دیارترین نەیارانی دانوستانەکانی ئاشتی فەلەستین و ئیسرائیل. == سەرچاوەکان == == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} 5sfwr42uchh89055237aqe6vugjl27y 1374348 1374307 2024-10-31T17:01:05Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی دەروازەکانی [[دەروازە:ژیاننامە|ژیاننامە]]، [[دەروازە:سیاسەت|سیاسەت]] و [[دەروازە:فەلەستین|فەلەستین]] 1374348 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''شەکیب جەمیل دەلال''' (ئەبوو جەمیل؛ [[١٩٢٠]] – [[٦ی حوزەیران|٦ی حوزەیرانی]] [[١٩٩٢]]) [[سیاسەتوان|سیاسەتمەدار]] و [[پلەی سەربازی|سەربازی]] ناسیۆنالیستی [[ناسیۆنالیزمی عەرەبی|فەلەستینییە]] یەکێکە لە پیاوەکانی بزووتنەوەی نیشتمانی فەلەستین، یەکێکە لە دامەزرێنەرانی [[حیزبی بەعس|حیزبی سۆسیالیستی بەعسی عەرەبی]] و یەکێک لە ئەندامانی حیزبەکە [[ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین|ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین]]، و ئەندامی ئەنجومەنی نیشتمانی فەلەستین (پەرلەمانی فەلەستین)،<ref name="الرأي">{{Cite journal|date=8 يونيو 1992|title=نعي شكيب جميل دلال عضو المجلس الوطني الفلسطيني|url=https://archive.org/details/AlRai1992JordanArabic/Jun%2008%201992%2C%20%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A3%D9%8A%20%28Al-Rai%29%2C%20%237976%2C%20Jordan%20%28ar%29/page/n27/mode/2up?q=%22%D8%B4%D9%83%D9%8A%D8%A8+%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%84%22|journal=[[الرأي (صحيفة أردنية)|صحيفة الرأي الأردنية]]|language=ar|location=عمان، الأردن|volume=العدد 7976|pages=صفحة 28|archive-url=https://archive.org/details/AlRai1992JordanArabic/Jun%2008%201992%2C%20%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A3%D9%8A%20%28Al-Rai%29%2C%20%237976%2C%20Jordan%20%28ar%29/page/n27/mode/2up|archive-date=27 نوفمبر 2016|access-date=16 ديسمبر 2022}}</ref> <ref name="مولد تلقائيا4" /> و ھاوکارێکی نزیکی سەرۆکی سوریا ئەدیب شیشکەلی و سەرکردەی حیزبی کرێکارانی عەرەبی فەلەستین ، <ref name="مولد تلقائيا1" /> و پێشەنگی بزووتنەوەی سەندیکای کرێکاری فەلەستین، <ref name="مولد تلقائيا4" /> و یەکێک لە دیارترین سەندیکاگەرەکانی، و یەکێک لە سەرکردەکانی لیژنەی نیشتمانی عەرەبی، و یەکێک لە دیارترین نەیارانی دانوستانەکانی ئاشتی فەلەستین و ئیسرائیل. == سەرچاوەکان == == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|ژیاننامە|سیاسەت|فەلەستین}} 7hc6j7vvddu2pthc7bj7fsdguv6x8qx 1374366 1374348 2024-10-31T21:01:45Z AramBot 39807 [[ویکیپیدیا:پۆلێنکردنی وتارە ھاوسەنگەکان|بۆت]]: زیادکردنی پۆلە ھاوسەنگەکان 1374366 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''شەکیب جەمیل دەلال''' (ئەبوو جەمیل؛ [[١٩٢٠]] – [[٦ی حوزەیران|٦ی حوزەیرانی]] [[١٩٩٢]]) [[سیاسەتوان|سیاسەتمەدار]] و [[پلەی سەربازی|سەربازی]] ناسیۆنالیستی [[ناسیۆنالیزمی عەرەبی|فەلەستینییە]] یەکێکە لە پیاوەکانی بزووتنەوەی نیشتمانی فەلەستین، یەکێکە لە دامەزرێنەرانی [[حیزبی بەعس|حیزبی سۆسیالیستی بەعسی عەرەبی]] و یەکێک لە ئەندامانی حیزبەکە [[ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین|ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستین]]، و ئەندامی ئەنجومەنی نیشتمانی فەلەستین (پەرلەمانی فەلەستین)،<ref name="الرأي">{{Cite journal|date=8 يونيو 1992|title=نعي شكيب جميل دلال عضو المجلس الوطني الفلسطيني|url=https://archive.org/details/AlRai1992JordanArabic/Jun%2008%201992%2C%20%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A3%D9%8A%20%28Al-Rai%29%2C%20%237976%2C%20Jordan%20%28ar%29/page/n27/mode/2up?q=%22%D8%B4%D9%83%D9%8A%D8%A8+%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%84%22|journal=[[الرأي (صحيفة أردنية)|صحيفة الرأي الأردنية]]|language=ar|location=عمان، الأردن|volume=العدد 7976|pages=صفحة 28|archive-url=https://archive.org/details/AlRai1992JordanArabic/Jun%2008%201992%2C%20%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A3%D9%8A%20%28Al-Rai%29%2C%20%237976%2C%20Jordan%20%28ar%29/page/n27/mode/2up|archive-date=27 نوفمبر 2016|access-date=16 ديسمبر 2022}}</ref> <ref name="مولد تلقائيا4" /> و ھاوکارێکی نزیکی سەرۆکی سوریا ئەدیب شیشکەلی و سەرکردەی حیزبی کرێکارانی عەرەبی فەلەستین ، <ref name="مولد تلقائيا1" /> و پێشەنگی بزووتنەوەی سەندیکای کرێکاری فەلەستین، <ref name="مولد تلقائيا4" /> و یەکێک لە دیارترین سەندیکاگەرەکانی، و یەکێک لە سەرکردەکانی لیژنەی نیشتمانی عەرەبی، و یەکێک لە دیارترین نەیارانی دانوستانەکانی ئاشتی فەلەستین و ئیسرائیل. == سەرچاوەکان == == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|ژیاننامە|سیاسەت|فەلەستین}} [[پۆل:لەدایکبووانی ١٩٢٠]] [[پۆل:مردووانی ١٩٩٢]] [[پۆل:سەرکردە سەربازییە فەلەستینییەکان]] aeibicugg9l5kk6c4dakka3unwgqv1z 0 277179 1374296 2024-10-31T13:31:46Z 1silent scientist 51740 بە وەرگێڕانی کردنەوەی بەش لە پەڕەی «[[:ar:Special:Redirect/revision/67221747|شو دلال]]» دروست کراوە. 1374296 wikitext text/x-wiki شەوکەت جەمیل دەلال d1srjzbq1qoq22edx53lxk2guyg0ty0 1374297 1374296 2024-10-31T13:36:33Z 1silent scientist 51740 1374297 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''شەوکەت جەمیل دەلال''' ({{بە ئینگلیزی|Shaw Dallal}}) (٢٥ی تشرینی یەکەمی ١٩٣١ - ۳ی تەممووزی ٢٠١٦)، [[نووسەر]] و [[ڕۆمان|ڕۆماننووسی]] [[فەلەستینییەکان|فەلەستینییە]]، خەڵکی شاری [[توولکەرم]]ی [[فەلەستین]]ە، پرۆفیسۆری [[یاسا]] و [[سیاسەت]]ە، هەروەها چالاکوانێکی بواری مافەکانی مرۆڤە کۆمەڵێک ڕۆمانی نێونەتەوەییی هەیە. == سەرچاوەکان == 9jhp41ah6hx3y3nbegxkc79dskw9jtc 1374352 1374297 2024-10-31T17:01:35Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی دەروازەکانی [[دەروازە:وێژە|وێژە]]، [[دەروازە:ژیاننامە|ژیاننامە]]، [[دەروازە:سیاسەت|سیاسەت]]، [[دەروازە:ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا]] و [[دەروازە:فەلەستین|فەلەستین]] 1374352 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''شەوکەت جەمیل دەلال''' ({{بە ئینگلیزی|Shaw Dallal}}) (٢٥ی تشرینی یەکەمی ١٩٣١ - ۳ی تەممووزی ٢٠١٦)، [[نووسەر]] و [[ڕۆمان|ڕۆماننووسی]] [[فەلەستینییەکان|فەلەستینییە]]، خەڵکی شاری [[توولکەرم]]ی [[فەلەستین]]ە، پرۆفیسۆری [[یاسا]] و [[سیاسەت]]ە، هەروەها چالاکوانێکی بواری مافەکانی مرۆڤە کۆمەڵێک ڕۆمانی نێونەتەوەییی هەیە. == سەرچاوەکان == {{تووڵی دەروازە|وێژە|ژیاننامە|سیاسەت|ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا|فەلەستین}} 4wnega6pffz5bl131a9vctik7d7886m 0 277180 1374302 2024-10-31T13:53:01Z 1silent scientist 51740 بە وەرگێڕانی کردنەوەی بەش لە پەڕەی «[[:ar:Special:Redirect/revision/67354946|منظمة الصاعقة]]» دروست کراوە. 1374302 wikitext text/x-wiki '''ڕێکخراوی ئەلساعیقە''' کە ناوی فەرمی «پێشڕەوانی شەڕی ڕزگاری جەماوەری- ھێزەکانی ئەلساعیقە»، ڕێکخراوێکی [[ناسیۆنالیزمی عەرەبی|ناسیۆنالیستی]] [[فەلەستین|فەلەستینییە]] و دڵسۆزی [[حیزبی بەعس (سووریا)|بەعسی سووریایە]] (بە پێچەوانەی [[بەرەی ڕزگاریخوازی عەرەبی]] کە دڵسۆزی [[حیزبی بەعسی عێراق|بەعسی عێراقە]]).بەگوێرەی بڕیارەکانی نۆیەمین کۆنفرانسی نیشتمانیی حیزبی بەعس لە سووریا لە ساڵی ١٩٦٦ و بانگەوازەکەی بۆ پەسەندکردنی شەڕی ڕزگاریخوازی جەماوەری لە ململانێ لەگەڵ دووژمنی ئیسرائیلی، ڕێکخراوەکە لە [[جەنگی ١٩٦٧|جەنگی حوزەیرانی ١٩٦٧]] وەک کوتلەیەکی چەکداری دامەزرا سەر بە ڕێکخراوی فەلەستینی حیزبی سۆسیالیستی بەعسی عەرەبی لە سووریا "وەک بەرجەستەکردنی ئەو ستراتیژییەی کە لەلایەن نۆیەمین کۆنفرانسی نیشتمانیی ئەو حیزبەوە پەسەندکرا کە لە ئەیلوولی ١٩٦٦دا بەڕێوەچوو"، کە ڕێبازی شەڕی گەل پەیڕەو دەکات. <ref>{{Cite web |ناونیشان=https://www.britannica.com/topic/al-Saiqah |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20200316110640/https://www.britannica.com/topic/al-Saiqah |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=16 مارس 2020}}</ref> == سەرچاوەکان == anmb6cbujocp6uprsh3cq972tv1rswd 1374303 1374302 2024-10-31T13:54:19Z 1silent scientist 51740 1374303 wikitext text/x-wiki {{Databox|وێنە=Logo_As-Saiqa_Palestine.svg}}'''ڕێکخراوی ئەلساعیقە''' کە ناوی فەرمی «پێشڕەوانی شەڕی ڕزگاری جەماوەری- ھێزەکانی ئەلساعیقە»، ڕێکخراوێکی [[ناسیۆنالیزمی عەرەبی|ناسیۆنالیستی]] [[فەلەستین|فەلەستینییە]] و دڵسۆزی [[حیزبی بەعس (سووریا)|بەعسی سووریایە]] (بە پێچەوانەی [[بەرەی ڕزگاریخوازی عەرەبی]] کە دڵسۆزی [[حیزبی بەعسی عێراق|بەعسی عێراقە]]).بەگوێرەی بڕیارەکانی نۆیەمین کۆنفرانسی نیشتمانیی حیزبی بەعس لە سووریا لە ساڵی ١٩٦٦ و بانگەوازەکەی بۆ پەسەندکردنی شەڕی ڕزگاریخوازی جەماوەری لە ململانێ لەگەڵ دووژمنی ئیسرائیلی، ڕێکخراوەکە لە [[جەنگی ١٩٦٧|جەنگی حوزەیرانی ١٩٦٧]] وەک کوتلەیەکی چەکداری دامەزرا سەر بە ڕێکخراوی فەلەستینی حیزبی سۆسیالیستی بەعسی عەرەبی لە سووریا "وەک بەرجەستەکردنی ئەو ستراتیژییەی کە لەلایەن نۆیەمین کۆنفرانسی نیشتمانیی ئەو حیزبەوە پەسەندکرا کە لە ئەیلوولی ١٩٦٦دا بەڕێوەچوو"، کە ڕێبازی شەڕی گەل پەیڕەو دەکات. <ref>{{Cite web |ناونیشان=https://www.britannica.com/topic/al-Saiqah |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20200316110640/https://www.britannica.com/topic/al-Saiqah |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=16 مارس 2020}}</ref> == سەرچاوەکان == 62sjui1ki9bx35wwi8rsk1udkqoh8gj 1374306 1374303 2024-10-31T15:00:29Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی داڕێژەی بەجێماوی {{[[داڕێژە:سەرچاوەکان|سەرچاوەکان]]}} 1374306 wikitext text/x-wiki {{Databox|وێنە=Logo_As-Saiqa_Palestine.svg}}'''ڕێکخراوی ئەلساعیقە''' کە ناوی فەرمی «پێشڕەوانی شەڕی ڕزگاری جەماوەری- ھێزەکانی ئەلساعیقە»، ڕێکخراوێکی [[ناسیۆنالیزمی عەرەبی|ناسیۆنالیستی]] [[فەلەستین|فەلەستینییە]] و دڵسۆزی [[حیزبی بەعس (سووریا)|بەعسی سووریایە]] (بە پێچەوانەی [[بەرەی ڕزگاریخوازی عەرەبی]] کە دڵسۆزی [[حیزبی بەعسی عێراق|بەعسی عێراقە]]).بەگوێرەی بڕیارەکانی نۆیەمین کۆنفرانسی نیشتمانیی حیزبی بەعس لە سووریا لە ساڵی ١٩٦٦ و بانگەوازەکەی بۆ پەسەندکردنی شەڕی ڕزگاریخوازی جەماوەری لە ململانێ لەگەڵ دووژمنی ئیسرائیلی، ڕێکخراوەکە لە [[جەنگی ١٩٦٧|جەنگی حوزەیرانی ١٩٦٧]] وەک کوتلەیەکی چەکداری دامەزرا سەر بە ڕێکخراوی فەلەستینی حیزبی سۆسیالیستی بەعسی عەرەبی لە سووریا "وەک بەرجەستەکردنی ئەو ستراتیژییەی کە لەلایەن نۆیەمین کۆنفرانسی نیشتمانیی ئەو حیزبەوە پەسەندکرا کە لە ئەیلوولی ١٩٦٦دا بەڕێوەچوو"، کە ڕێبازی شەڕی گەل پەیڕەو دەکات. <ref>{{Cite web |ناونیشان=https://www.britannica.com/topic/al-Saiqah |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20200316110640/https://www.britannica.com/topic/al-Saiqah |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=16 مارس 2020}}</ref> == سەرچاوەکان == == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} tmduwstbzbtluscfppe0efobjccdihr 1374349 1374306 2024-10-31T17:01:15Z AramBot 39807 بۆت: زیادکردنی دەروازەکانی [[دەروازە:ژیاننامە|ژیاننامە]]، [[دەروازە:سۆشیالیزم|سۆشیالیزم]]، [[دەروازە:سیاسەت|سیاسەت]]، [[دەروازە:سووریا|سووریا]] و [[دەروازە:فەلەستین|فەلەستین]] 1374349 wikitext text/x-wiki {{Databox|وێنە=Logo_As-Saiqa_Palestine.svg}}'''ڕێکخراوی ئەلساعیقە''' کە ناوی فەرمی «پێشڕەوانی شەڕی ڕزگاری جەماوەری- ھێزەکانی ئەلساعیقە»، ڕێکخراوێکی [[ناسیۆنالیزمی عەرەبی|ناسیۆنالیستی]] [[فەلەستین|فەلەستینییە]] و دڵسۆزی [[حیزبی بەعس (سووریا)|بەعسی سووریایە]] (بە پێچەوانەی [[بەرەی ڕزگاریخوازی عەرەبی]] کە دڵسۆزی [[حیزبی بەعسی عێراق|بەعسی عێراقە]]).بەگوێرەی بڕیارەکانی نۆیەمین کۆنفرانسی نیشتمانیی حیزبی بەعس لە سووریا لە ساڵی ١٩٦٦ و بانگەوازەکەی بۆ پەسەندکردنی شەڕی ڕزگاریخوازی جەماوەری لە ململانێ لەگەڵ دووژمنی ئیسرائیلی، ڕێکخراوەکە لە [[جەنگی ١٩٦٧|جەنگی حوزەیرانی ١٩٦٧]] وەک کوتلەیەکی چەکداری دامەزرا سەر بە ڕێکخراوی فەلەستینی حیزبی سۆسیالیستی بەعسی عەرەبی لە سووریا "وەک بەرجەستەکردنی ئەو ستراتیژییەی کە لەلایەن نۆیەمین کۆنفرانسی نیشتمانیی ئەو حیزبەوە پەسەندکرا کە لە ئەیلوولی ١٩٦٦دا بەڕێوەچوو"، کە ڕێبازی شەڕی گەل پەیڕەو دەکات. <ref>{{Cite web |ناونیشان=https://www.britannica.com/topic/al-Saiqah |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20200316110640/https://www.britannica.com/topic/al-Saiqah |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=16 مارس 2020}}</ref> == سەرچاوەکان == == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|ژیاننامە|سۆشیالیزم|سیاسەت|سووریا|فەلەستین}} i87uopfj2s2575u0elgvkh03olys3qz 1374365 1374349 2024-10-31T21:01:34Z AramBot 39807 [[ویکیپیدیا:پۆلێنکردنی وتارە ھاوسەنگەکان|بۆت]]: زیادکردنی پۆلە ھاوسەنگەکان 1374365 wikitext text/x-wiki {{Databox|وێنە=Logo_As-Saiqa_Palestine.svg}}'''ڕێکخراوی ئەلساعیقە''' کە ناوی فەرمی «پێشڕەوانی شەڕی ڕزگاری جەماوەری- ھێزەکانی ئەلساعیقە»، ڕێکخراوێکی [[ناسیۆنالیزمی عەرەبی|ناسیۆنالیستی]] [[فەلەستین|فەلەستینییە]] و دڵسۆزی [[حیزبی بەعس (سووریا)|بەعسی سووریایە]] (بە پێچەوانەی [[بەرەی ڕزگاریخوازی عەرەبی]] کە دڵسۆزی [[حیزبی بەعسی عێراق|بەعسی عێراقە]]).بەگوێرەی بڕیارەکانی نۆیەمین کۆنفرانسی نیشتمانیی حیزبی بەعس لە سووریا لە ساڵی ١٩٦٦ و بانگەوازەکەی بۆ پەسەندکردنی شەڕی ڕزگاریخوازی جەماوەری لە ململانێ لەگەڵ دووژمنی ئیسرائیلی، ڕێکخراوەکە لە [[جەنگی ١٩٦٧|جەنگی حوزەیرانی ١٩٦٧]] وەک کوتلەیەکی چەکداری دامەزرا سەر بە ڕێکخراوی فەلەستینی حیزبی سۆسیالیستی بەعسی عەرەبی لە سووریا "وەک بەرجەستەکردنی ئەو ستراتیژییەی کە لەلایەن نۆیەمین کۆنفرانسی نیشتمانیی ئەو حیزبەوە پەسەندکرا کە لە ئەیلوولی ١٩٦٦دا بەڕێوەچوو"، کە ڕێبازی شەڕی گەل پەیڕەو دەکات. <ref>{{Cite web |ناونیشان=https://www.britannica.com/topic/al-Saiqah |ناونیشانی ئەرشیڤ=https://web.archive.org/web/20200316110640/https://www.britannica.com/topic/al-Saiqah |ڕێکەوتی ئەرشیڤ=16 مارس 2020}}</ref> == سەرچاوەکان == == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} {{تووڵی دەروازە|ژیاننامە|سۆشیالیزم|سیاسەت|سووریا|فەلەستین}} [[پۆل:تەوەری بەرگری]] p43h6w5jdog66xxjwtis390u8kfn2a2 0 277181 1374319 2024-10-31T15:50:19Z Aza 86 Aza پەڕەی [[داگیرکاریخوازی]]ی گواستەوە بۆ [[کۆلۆنیاڵیزم]] 1374319 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[کۆلۆنیاڵیزم]] bu29kc95rcrk3dma60wo6jiwgj9wi48 1 277182 1374321 2024-10-31T15:50:19Z Aza 86 Aza پەڕەی [[وتووێژ:داگیرکاریخوازی]]ی گواستەوە بۆ [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] 1374321 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] enefv5uj6tfueezy9dicb855b10m7vn 1374324 1374321 2024-10-31T15:54:12Z Aza 86 ڕەوانەکەرەکەی بۆ [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] داندرا بوو لابرد 1374324 wikitext text/x-wiki داگیرکردن شتێکی ترە. ئەمە کۆلۆنیسازییە. hwlliku3bp8gpg0bvv3v8it03sa4fzv 1374325 1374324 2024-10-31T15:55:14Z Aza 86 1374325 wikitext text/x-wiki ==ناو== داگیرکردن شتێکی ترە. ئەمە کۆلۆنیسازییە.[[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏١٥:٥٥، ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) cxubmln9o9y5gbe4hxijdcsxmcswgux 1374343 1374325 2024-10-31T16:41:53Z Aza 86 ڕەوانە کرا بۆ [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] 1374343 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] [[بەکارھێنەر:Aza|Aza]] ([[لێدوانی بەکارھێنەر:Aza|لێدوان]]) ‏١٦:٤١، ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) ras9lflgokmo9kdksjtrqo5b5n7p06v 1374351 1374343 2024-10-31T17:01:29Z Aza 86 1374351 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] enefv5uj6tfueezy9dicb855b10m7vn 0 277183 1374328 2024-10-31T15:57:12Z Aza 86 Aza پەڕەی [[داگیرگە]]ی گواستەوە بۆ [[کۆلۆنی]]: وتووێژی کۆلۆنیالیزم 1374328 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[کۆلۆنی]] l51rxbf5eihh8bqdeyx7e22x7rxpn7l 0 277184 1374338 2024-10-31T16:15:40Z Aza 86 Aza پەڕەی [[داگیرکاری]]ی گواستەوە بۆ [[کۆلۆنیسازی]] 1374338 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[کۆلۆنیسازی]] ql3pitnj1k6bdq42g22k7x2ul1bdmyq 1 277185 1374340 2024-10-31T16:15:40Z Aza 86 Aza پەڕەی [[وتووێژ:داگیرکاری]]ی گواستەوە بۆ [[وتووێژ:کۆلۆنیسازی]] 1374340 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[وتووێژ:کۆلۆنیسازی]] r7xnrc78liplia3q31ph8ukomo42ujb 1374389 1374340 2024-11-01T00:55:56Z Xqbot 261 بۆت: چاکسازیی دووجار-ڕەوانەکردنەوە بۆ [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] 1374389 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[وتووێژ:کۆلۆنیاڵیزم]] enefv5uj6tfueezy9dicb855b10m7vn 3 277186 1374376 2024-10-31T23:35:53Z New user message 11537 زیادکردنی [[داڕێژە:بەخێرھاتن|پەیامی بەخێرھاتن]] بە پەڕەی لێدوانی بەکارھێنەری نوێ 1374376 wikitext text/x-wiki == بەخێربێیت == {| bgcolor="#f8f8ff" align=center style="width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border:1px solid #999999;" | <div class="tabber horizTabBox" style="width: 100% !important;"> <div class="tabbertab" title="&zwnj;ویکیپیدیا&zwnj;"> {{چینی ناوەند}}{{گەورە|'''بەخێرھاتی بۆ ویکیپیدیا {{PAGENAME}}'''!}}{{کۆتایی}} <span style="float:left">[[پەڕگە:Crystal_Clear_app_ktip.png|چەپ|100px|link=]]</span> '''[[ویکیپیدیا]]''' [[ئینسایکڵۆپیدیا]]یەکی ئازادی ئینتەرنێتییە کە بە دەستی بەشداربووانی خۆبەخشەوە لە سەرانسەری جیھاندا پێکدێت. سەیرکردن، لەبەرگرتنەوە و بەکارھێنانەوەی [[ناوەرۆکی ئازاد|ناوەڕۆکی ویکیپیدیا ئازادە]]. ویکیپیدیا دەستەی نووسەران یان چاودێرانی تایبەتی نییە و ھەموو کەس لەسەر ئینتەرنێت دەتوانێت دەستکاری و چاودێریی وتارەکانی بکات. ئەم ویکیپیدیایە کە بە شێوەزاری [[کوردیی ناوەندی|ناوەندی]] (سۆرانی) لە زمانی [[کوردی]] (Central Kurdish Branch) دەنووسرێت، لە [[٢٠٠٩]]ەوە لە [[:ku:|ویکیپیدیای کوردیی باکووری]] (کورمانجی) بەھۆی [[ویکیپیدیا:ھۆکارەکانی جوداکردنەوەی ویکیپیدیای سۆرانی|چەند کێشەی تەکنیکی و زمانەوانییەوە]] جیا بووەتەوە و ئێستا {{NUMBEROFARTICLES}} وتار و {{NUMBEROFACTIVEUSERS}} بەشداربووی چالاکی ھەیە. {{#if:|سوپاس بۆ بەشداربوون لە ویکیپیدیا و دەستکاریکردنی وتاری [[{{{art}}}]].}} {{چینی ناوەند}}ویکیپیدیا بە شێوەزارەکانی تری زمانی کوردی{{کۆتایی}} {| align="center" cellpadding="1" width="100%" style="text-align:right" |[[پەڕگە:Wikipedia-logo-v2-ku.png|40px|ویکیپیدیای کوردیی باکووری|link=:ku:]] [[:ku:|ویکیپیدیای کوردیی باکووری]] |[[پەڕگە:Wikipedia-logo-v2-sdh.svg|40px|ویکیپیدیای کوردیی باشووری]] [https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wp/sdh/دەسپێک ویکیپیدیای کوردیی باشووری] |[[پەڕگە:Wikipedia-logo-v2-diq.png|40px|ویکیپیدیای کوردیی زازاکی|link=:diq:]] [[:diq:|ویکیپیدیای کوردیی زازاکی]] |} </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;بنەماکان&zwnj;"> بەر لە ھەموو شتێک، باشترە لەگەڵ [[ویکیپیدیا:ڕێبازەکان و ڕێساکان|سیاسەتەکانی]] ویکیپیدیا ئاشنا بیت: <span style="float:left">[[پەڕگە:WikiVote.png|link=|80px]]</span> * '''[[ویکیپیدیا:پێنج کۆڵەکە|پێنج کۆڵەکە]]'''، سیاسەتەکان و ستانداردەکانی ویکیپیدیا کە لەسەر ئەوان بنیات نراوە. * '''[[ویکیپیدیا:ویکیپیدیا چی نییە|ویکیپیدیا چی نییە]]'''، ئەو شتانە کە بە تەواوی لە ناوەرۆکی ویکیپیدیا دوورن. * '''[[ویکیپیدیا:بێلایەنی ڕوانگە|بێلایەنی ڕوانگە]]'''، پێویستە ھەموو ڕوانگە زۆرینەکان و کەمایەتییە بەرچاوەکان ئاماژەی پێ بکرێت. * '''[[ویکیپیدیا:ئاماژە بە سەرچاوە|ئاماژە بە سەرچاوە]]'''، پێویستە زانیارییەکان [[ویکیپیدیا:سەلماندنیبوون|سەلماندن]]ی بێت و ئاماژە بکرێت بە ژێدەری وەرگرتنیان. * '''[[ویکیپیدیا:ویکیپیدیا چی نییە|نووسینی ناسراوەکان]]'''، ئەم بابەتانە کە پێشتر لە شوێنێکی تر [[ویکیپیدیا:توێژینەوەی سەرەتایی قەدەغەیە|بڵاو نەکراونەتەوە]] یان ناودار نین، ناکرێ لە ویکیپیدیادا بڵاو بکرێتەوە. </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;پەڕەکەت&zwnj;"> <span style="float:left">[[پەڕگە:User-info.svg|link=|70px]]</span> '''[[تایبەت:MyPage|ئەم پەڕەیە]]''' تایبەت بە تۆیە و پێی دەوترێت [[ویکیپیدیا:پەڕەی بەکارھێنەر|پەڕەی بەکارھێنەر]]، لەوێدا دەتوانیت خۆتی تێدا بناسێنیت ئەگەر ئارەزووت کرد، '''[[تایبەت:لێدوانەکەم|ئەمەش]]''' پەڕەی لێدوانەکەتە و بەکارھێنەرانی تر لە ڕیگای ئەم پەڕەیەوە پەیوەندیت لەگەڵ دەگرن. لە پەڕەی بەکارھێنەریت و لێدوانەکەتدا ئەمانە لەبەر چاو بگرە: * تکایە ئەم شتانە کە پەیوەندی بە ویکیپیدیا و ئینسایکڵۆپیدیاوە نییە لە پەڕەی بەکارھێنەریتدا مەھێنە. * لە کاتی وتووێژدا '''[[ویکیپیدیا:ڕێساکانی وتووێژ|ڕێساکانی وتووێژ]]''' لەبەر چاو بگرە. * لە کۆتاییدا و دوای نووسینی بیروڕات، بە بەکارھێنانی '''<nowiki>~~~~</nowiki>''' یان کرتەکردن لەسەر دوگمەی [[پەڕگە:Button_sig.png|link=]] پەیامەکەت '''[[ویکیپیدیا:واژوو|واژوو]]''' بکە. </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;بەشداری&zwnj;"> ویکیپیدیای کوردی شوێنێکە بۆ پەرەپێدان و ناساندنی زمان و چاندی کوردی و کۆکردنەوەی زانیارییەکان لە یەک جێگەدا. بەشداریی ھەموو کەسێک ڕاستەوخۆ دەخرێتە ویکیپیدیای کوردی و پێویستی بە پەسەندکردنی کەس نییە. بۆ بەشداریکردن لە ویکیپیدیای کوردی: <span style="float:left">[[پەڕگە:Crystal Clear app kedit.png|چەپ|80px|link=]]</span> * پێش ھەموو شتێک لێرەدا دەتوانی '''[[ویکیپیدیا:ناساندن|لەگەڵ ویکیپیدیا ئاشنا بیت]]'''. * ئاگاداری '''[[ویکیپیدیا:نووسینی_کوردی|تەختەکلیلی ستاندارد]]''' و '''[[ویکیپیدیا:ڕێنووسی_زمانی_کوردی|ڕێنووسی زمانی کوردی]]''' ببە. * '''[[ویکیپیدیا:فێرکاری|خولی فێرکاری]]''' و '''[[ویکیپیدیا:ڕێنمای_خێرا|ڕێنمای خێرای دەستکاری]]''' ببینە و لە [[ویکیپیدیا:خۆڵەپەتانێ|پەڕەی خۆڵەپەتانێ]] ئەوەی فێر بووی تاقی بکەوە. * '''[[ویکیپیدیا:سێحربازی_وتارەکان|ئەم فێرکارییە]]''' یان '''[[ویکیپیدیا:نووسینی وتارێکی ویکیپیدیا|ئەمە]]''' دەتوانێ بە باشی یارمەتیت بدات بۆ ئاگاداری سەبارەت بە مەرجەکانی وتارەکان لە ویکیپیدیا. * لە کۆتاییدا، ھەر کات سەبارەت بە ھەر شتێک لە ویکیپیدیادا پرسیار، ڕەخنە یان پێشنارێکت بوو، دەتوانی لە '''[[ویکیپیدیا:پرسگا|پرسگادا]]''' باسی بکەی، بەکارھێنەرانی بەئەزموون بەخۆشحاڵییەوە گوێبیس و وەڵامدەر دەبن. دەتوانی بۆ پرسیار و لێدوانی تاکەکەسی پەڕەی لێدوانی بەکارھێنەرانی تر، و سەبارەت بە بابەتی وتارەکان، پەڕەی وتووێژی وتارەکان بەکاربێنیت. </div> </div> |} -- [[بەکارھێنەر:Calak|<span style="color:blue"><span style="font-size:13px">'''چالاک'''</span></span>]] _{[[لێدوانی بەکارھێنەر:Calak|'''<span style="color:red">وتووێژ</span>''']]} ‏٢٣:٣٥، ٣١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ (UTC) 3x9azur8toup7wm0ipb112gqbcvirji 2 277187 1374377 2024-10-31T23:42:43Z KurdistanOnline 65781 پەڕەی دروست کرد بە «کوردستان ئۆنلاین (KurdistanOnline) میدیایەکی سەربەخۆی کوردییە کە لە ساڵی ٢٠٢١ بەفەرمی دەستی بە کار کردووە. لە کوردستانەوە بۆ کوردستانیان دروشمی فەرمی کوردستان ئۆنلاینە. کوردستان ئۆنلاین لە زۆرینەی سۆشاڵ میدیاکاندا لەژێر ناویی KurdistanOnlineTV چالاکی دەکات.»ەوە 1374377 wikitext text/x-wiki کوردستان ئۆنلاین (KurdistanOnline) میدیایەکی سەربەخۆی کوردییە کە لە ساڵی ٢٠٢١ بەفەرمی دەستی بە کار کردووە. لە کوردستانەوە بۆ کوردستانیان دروشمی فەرمی کوردستان ئۆنلاینە. کوردستان ئۆنلاین لە زۆرینەی سۆشاڵ میدیاکاندا لەژێر ناویی KurdistanOnlineTV چالاکی دەکات. ad4gnce7yqlbqs99yw7eifd94l66s5n 0 277188 1374399 2024-11-01T05:51:18Z Aza 86 پەڕەی دروست کرد بە «[[File:Is_this_me_mental_disorder_of_looking.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Is_this_me_mental_disorder_of_looking.jpg|وێنۆک|300x300پیکسڵ|وێنەی خەیاڵیی مرۆڤ لە خۆی]] '''خۆواخەیاڵکردن''' بریتییە لە چۆنیەتیی ئەو وێنە زەینەکییە کە مرۆڤ لە [[خەیاڵ|خەیاڵیدا]] لە خۆی ھەیەتی. جگە لەو وردەکارییانەی کە لەوانەی...»ەوە 1374399 wikitext text/x-wiki [[File:Is_this_me_mental_disorder_of_looking.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Is_this_me_mental_disorder_of_looking.jpg|وێنۆک|300x300پیکسڵ|وێنەی خەیاڵیی مرۆڤ لە خۆی]] '''خۆواخەیاڵکردن''' بریتییە لە چۆنیەتیی ئەو وێنە زەینەکییە کە مرۆڤ لە [[خەیاڵ|خەیاڵیدا]] لە خۆی ھەیەتی. جگە لەو وردەکارییانەی کە لەوانەیە ئەگەر خەڵکانی تریش تۆزێ سەرنج بدەن بۆیان ئاشکرا ببێ، وەک بەرزیی باڵا و ڕەنگی قژ و کێش و لەمانە، ھەرچییەکیش مرۆڤ لە ڕێگەی [[ئەزموون|ئەزموونەوە]] دەرھەق بە خۆی فێر بووبێ، لەو وێنەیەدا ھەیە. یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی ئەو وێنە زەینییە خۆڕاگربوونیەتی لە لەرامبەر گۆڕاندا. ھەندێ کەس دەڵێن خۆواخەیاڵکردن بەشێکە لە [[خۆوافامکردن]].<ref>{{Citation |title=Self-image |date=2024-10-14 |work=Wikipedia |url=https://en.m.wikipedia.org/wiki/Self-image |access-date=2024-11-01 |language=en}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} 3q8ddp20e43z9vqxrzhagopn72wlr35 1374403 1374399 2024-11-01T08:19:01Z Aza 86 1374403 wikitext text/x-wiki [[File:Is_this_me_mental_disorder_of_looking.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Is_this_me_mental_disorder_of_looking.jpg|وێنۆک|300x300پیکسڵ|وێنەی خەیاڵیی مرۆڤ لە خۆی]] '''خۆواخەیاڵکردن''' بریتییە لە چۆنیەتیی ئەو وێنە زەینەکییە کە مرۆڤ لە [[خەیاڵ|خەیاڵیدا]] لە خۆی ھەیەتی. نە تەنیا ئەو وردەکارییانەی کە لەوانەیە ئەگەر خەڵکانی تریش تۆزێ سەرنج بدەن بۆیان ئاشکرا ببێ، وەک بەرزیی باڵا و ڕەنگی قژ و کێش و لەمانە، بەڵکوو، ھەرچییەکیش کە مرۆڤ لە ڕێگەی [[ئەزموون|ئەزموونەوە]] دەرھەق بە خۆی فێر بووبێ، لەو وێنەیەدا ھەیە. یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی ئەو وێنە زەینییە خۆڕاگربوونیەتی لە لەرامبەر گۆڕاندا. ھەندێ کەس دەڵێن خۆواخەیاڵکردن بەشێکە لە [[خۆوافامکردن]].<ref>{{Citation |title=Self-image |date=2024-10-14 |work=Wikipedia |url=https://en.m.wikipedia.org/wiki/Self-image |access-date=2024-11-01 |language=en}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} 06n1bqer44js04jq6up4rw3fhosmxz0 0 277189 1374405 2024-11-01T08:46:28Z 1silent scientist 51740 بە وەرگێڕانی کردنەوەی بەش لە پەڕەی «[[:ar:Special:Redirect/revision/67088349|الجبهة الشعبية لتحرير فلسطين]]» دروست کراوە. 1374405 wikitext text/x-wiki '''بەرەی جەماوەری بۆ ڕزگارکردنی فەلەستین''' فراکسیۆنێکی [[چەپڕەوی|چەپی]] فەلەستینە کە ئەندامی [[ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین|ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستینە]]. لە ١١ی کانوونی یەکەمی [[١٩٦٧]] وەک درێژکراوەی لقی فەلەستینی بزووتنەوەی ناسیۆنالیستی عەرەبی دامەزرا کە دوای [[جەنگی ١٩٦٧|شکستی حوزەیرانی]] ١٩٦٧ داڕما. بەرەی جەماوەری بە کۆبوونەوە لەگەڵ سەرکردەکانی لقی فەلەستینی بزووتنەوەی ناسیۆنالیستە عەرەبییەکان بە سەرۆکایەتی دامەزرێنەری بزووتنەوەکە و سەرۆکی پێشووی بزووتنەوەکە دامەزرا. جۆرج حەبەش، مستەفا ئەلزوبەیری، ناسراو بە ئەبوو عەلی مستەفا، وەدیع حەداد ، ئەحمەد ئەلیەمانی ، حوسێن حەموود (ئەبوو ئەسەد)، نایف حەواتمە ، کە دواتر بۆ دامەزراندنی بەرەی دیموکراتی بۆ ڕزگاری فەلەستین، و محەمەد ئەلقازی کە دواتر لە ناوەڕاستی حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا دەستی لەکارکێشایەوە و ھیچ پۆستێکی سەرکردایەتی لە بزووتنەوەکەدا نەبوو، لەگەڵ سەرکردەکانی گرووپەکانی تری فەلەستین کۆبووەوە، لەنێویاندا بەرەی ڕزگاریخوازی فەلەستین ( ئەحمەد جبرەیل، کە دواتر جیابووەوە بۆ دامەزراندنی بەرەی جەماوەری بۆ ڕزگارکردنی فەلەستین - فەرماندەیی گشتی)، ڕێکخراوی «پاڵەوانانی گەڕانەوە» (فایز جابر، سووبحی ئەلتەمیمی) و هەندێک لە سەربەخۆکان. <ref>{{Cite news|url=https://www.aljazeera.net/2006/06/19/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D9%87%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B9%D8%A8%D9%8A%D8%A9-%D9%84%D8%AA%D8%AD%D8%B1%D9%8A%D8%B1-%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86-2|title=الجبهة الشعبية لتحرير فلسطين|access-date=2017-09-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20170929140154/http://www.aljazeera.net/specialfiles/pages/abafc164-eb82-4e91-a0d2-753f37008f73|archive-date=29 سبتمبر 2017}}</ref> {{Rp|73-77}} {{Rp|218-218، 257-259}} بەرە لەسەر بنەمای دیدگایەک کە پێویستە فەلەستینییەکان پشت بە ھێزی خۆیان ببەستن بۆ ئەوەی فەلەستین دوای شکستی ڕژێمی عەرەبی لە شەڕی ١٩٦٧دا دەستی پێکرد، لەژێر کاریگەری ئەزموونەکانی شەڕی چەتەکان بوو لە بزووتنەوە ڕزگاریخوازە جیھانییەکان، وەک ئەزموونی [[ڤیێتنام]] [[کووبا|و کوبا]]. <ref>{{Cite book|last=Buck|first=Terry James|url=https://yplus.ps/wp-content/uploads/2021/01/Buck-Terry-James-The-Decline-of-the-Popular-Front-for-the-Liberation-of-Palestine.pdf|title=The Decline of the Popular Front for the Liberation of Palestine: A Historical Analysis|year=2013|pages=62|access-date=17 ديسمبر 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231217122349/https://yplus.ps/wp-content/uploads/2021/01/Buck-Terry-James-The-Decline-of-the-Popular-Front-for-the-Liberation-of-Palestine.pdf|archive-date=2023-12-17}}</ref> == سەرچاوەکان == ml3vnv5r08n2pdpwr7chy6jnqmsqe3n 1374406 1374405 2024-11-01T08:53:15Z 1silent scientist 51740 1374406 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''بەرەی جەماوەری بۆ ڕزگارکردنی فەلەستین''' فراکسیۆنێکی [[چەپڕەوی|چەپی]] فەلەستینە کە ئەندامی [[ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین|ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستینە]]. لە ١١ی کانوونی یەکەمی [[١٩٦٧]] وەک درێژکراوەی لقی فەلەستینی بزووتنەوەی ناسیۆنالیستی عەرەبی دامەزرا کە دوای [[جەنگی ١٩٦٧|شکستی حوزەیرانی]] ١٩٦٧ داڕما. بەرەی جەماوەری بە کۆبوونەوە لەگەڵ سەرکردەکانی لقی فەلەستینی بزووتنەوەی ناسیۆنالیستە عەرەبییەکان بە سەرۆکایەتی دامەزرێنەری بزووتنەوەکە و سەرۆکی پێشووی بزووتنەوەکە دامەزرا. جۆرج حەبەش، مستەفا ئەلزوبەیری، ناسراو بە ئەبوو عەلی مستەفا، وەدیع حەداد، ئەحمەد ئەلیەمانی، حوسێن حەموود (ئەبوو ئەسەد)، نایف حەواتمە، کە دواتر بۆ دامەزراندنی بەرەی دیموکراتی بۆ ڕزگاری فەلەستین، و محەمەد ئەلقازی کە دواتر لە ناوەڕاستی حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا دەستی لەکارکێشایەوە و ھیچ پۆستێکی سەرکردایەتی لە بزووتنەوەکەدا نەبوو، لەگەڵ سەرکردەکانی گرووپەکانی تری فەلەستین کۆبووەوە، لەنێویاندا بەرەی ڕزگاریخوازی فەلەستین ( ئەحمەد جبرەیل، کە دواتر جیابووەوە بۆ دامەزراندنی بەرەی جەماوەری بۆ ڕزگارکردنی فەلەستین - فەرماندەیی گشتی)، ڕێکخراوی «پاڵەوانانی گەڕانەوە» (فایز جابر، سووبحی ئەلتەمیمی) و ھەندێک لە سەربەخۆکان.<ref>{{Cite news|url=https://www.aljazeera.net/2006/06/19/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D9%87%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B9%D8%A8%D9%8A%D8%A9-%D9%84%D8%AA%D8%AD%D8%B1%D9%8A%D8%B1-%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86-2|title=الجبهة الشعبية لتحرير فلسطين|access-date=2017-09-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20170929140154/http://www.aljazeera.net/specialfiles/pages/abafc164-eb82-4e91-a0d2-753f37008f73|archive-date=29 سبتمبر 2017}}</ref> {{Rp|73-77}} {{Rp|218-218، 257-259}} بەرە لەسەر بنەمای دیدگایەک کە پێویستە فەلەستینییەکان پشت بە ھێزی خۆیان ببەستن بۆ ئەوەی فەلەستین دوای شکستی ڕژێمی عەرەبی لە شەڕی ١٩٦٧دا دەستی پێکرد، لەژێر کاریگەری ئەزموونەکانی شەڕی چەتەکان بوو لە بزووتنەوە ڕزگاریخوازە جیھانییەکان، وەک ئەزموونی [[ڤیێتنام]] و [[کووبا| کووبا]].<ref>{{Cite book|last=Buck|first=Terry James|url=https://yplus.ps/wp-content/uploads/2021/01/Buck-Terry-James-The-Decline-of-the-Popular-Front-for-the-Liberation-of-Palestine.pdf|title=The Decline of the Popular Front for the Liberation of Palestine: A Historical Analysis|year=2013|pages=62|access-date=17 ديسمبر 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231217122349/https://yplus.ps/wp-content/uploads/2021/01/Buck-Terry-James-The-Decline-of-the-Popular-Front-for-the-Liberation-of-Palestine.pdf|archive-date=2023-12-17}}</ref> == سەرچاوەکان == noes6xljg8wh15k2103kl13vontbosm 1374407 1374406 2024-11-01T08:57:10Z Aza 86 Aza پەڕەی [[بەرەی جەماوەری بۆ ڕزگاری فەلەستین]]ی گواستەوە بۆ [[بەرەی جەماوەری بۆ ڕزگاریی فەلەستین]]: ی 1374406 wikitext text/x-wiki {{Databox}}'''بەرەی جەماوەری بۆ ڕزگارکردنی فەلەستین''' فراکسیۆنێکی [[چەپڕەوی|چەپی]] فەلەستینە کە ئەندامی [[ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین|ڕێکخراوی ڕزگاریخوازی فەلەستینە]]. لە ١١ی کانوونی یەکەمی [[١٩٦٧]] وەک درێژکراوەی لقی فەلەستینی بزووتنەوەی ناسیۆنالیستی عەرەبی دامەزرا کە دوای [[جەنگی ١٩٦٧|شکستی حوزەیرانی]] ١٩٦٧ داڕما. بەرەی جەماوەری بە کۆبوونەوە لەگەڵ سەرکردەکانی لقی فەلەستینی بزووتنەوەی ناسیۆنالیستە عەرەبییەکان بە سەرۆکایەتی دامەزرێنەری بزووتنەوەکە و سەرۆکی پێشووی بزووتنەوەکە دامەزرا. جۆرج حەبەش، مستەفا ئەلزوبەیری، ناسراو بە ئەبوو عەلی مستەفا، وەدیع حەداد، ئەحمەد ئەلیەمانی، حوسێن حەموود (ئەبوو ئەسەد)، نایف حەواتمە، کە دواتر بۆ دامەزراندنی بەرەی دیموکراتی بۆ ڕزگاری فەلەستین، و محەمەد ئەلقازی کە دواتر لە ناوەڕاستی حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا دەستی لەکارکێشایەوە و ھیچ پۆستێکی سەرکردایەتی لە بزووتنەوەکەدا نەبوو، لەگەڵ سەرکردەکانی گرووپەکانی تری فەلەستین کۆبووەوە، لەنێویاندا بەرەی ڕزگاریخوازی فەلەستین ( ئەحمەد جبرەیل، کە دواتر جیابووەوە بۆ دامەزراندنی بەرەی جەماوەری بۆ ڕزگارکردنی فەلەستین - فەرماندەیی گشتی)، ڕێکخراوی «پاڵەوانانی گەڕانەوە» (فایز جابر، سووبحی ئەلتەمیمی) و ھەندێک لە سەربەخۆکان.<ref>{{Cite news|url=https://www.aljazeera.net/2006/06/19/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D9%87%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B9%D8%A8%D9%8A%D8%A9-%D9%84%D8%AA%D8%AD%D8%B1%D9%8A%D8%B1-%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%D9%8A%D9%86-2|title=الجبهة الشعبية لتحرير فلسطين|access-date=2017-09-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20170929140154/http://www.aljazeera.net/specialfiles/pages/abafc164-eb82-4e91-a0d2-753f37008f73|archive-date=29 سبتمبر 2017}}</ref> {{Rp|73-77}} {{Rp|218-218، 257-259}} بەرە لەسەر بنەمای دیدگایەک کە پێویستە فەلەستینییەکان پشت بە ھێزی خۆیان ببەستن بۆ ئەوەی فەلەستین دوای شکستی ڕژێمی عەرەبی لە شەڕی ١٩٦٧دا دەستی پێکرد، لەژێر کاریگەری ئەزموونەکانی شەڕی چەتەکان بوو لە بزووتنەوە ڕزگاریخوازە جیھانییەکان، وەک ئەزموونی [[ڤیێتنام]] و [[کووبا| کووبا]].<ref>{{Cite book|last=Buck|first=Terry James|url=https://yplus.ps/wp-content/uploads/2021/01/Buck-Terry-James-The-Decline-of-the-Popular-Front-for-the-Liberation-of-Palestine.pdf|title=The Decline of the Popular Front for the Liberation of Palestine: A Historical Analysis|year=2013|pages=62|access-date=17 ديسمبر 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20231217122349/https://yplus.ps/wp-content/uploads/2021/01/Buck-Terry-James-The-Decline-of-the-Popular-Front-for-the-Liberation-of-Palestine.pdf|archive-date=2023-12-17}}</ref> == سەرچاوەکان == noes6xljg8wh15k2103kl13vontbosm 0 277190 1374408 2024-11-01T08:57:10Z Aza 86 Aza پەڕەی [[بەرەی جەماوەری بۆ ڕزگاری فەلەستین]]ی گواستەوە بۆ [[بەرەی جەماوەری بۆ ڕزگاریی فەلەستین]]: ی 1374408 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[بەرەی جەماوەری بۆ ڕزگاریی فەلەستین]] 15o07nce55c4bw0q69z12nm1klhy7p5 0 277191 1374410 2024-11-01T09:00:05Z Aza 86 Aza پەڕەی [[ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین]]ی گواستەوە بۆ [[ڕێکخراوەی ڕزگارکردنی فەلەستین]]: ڕزگارکردن = liberation، ڕزگاریخواز = liberalist 1374410 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[ڕێکخراوەی ڕزگارکردنی فەلەستین]] fq05bu3l7ftvdby29q5t8fw6e3489at 1 277192 1374412 2024-11-01T09:00:05Z Aza 86 Aza پەڕەی [[وتووێژ:ڕێکخراوەی ڕزگاریخوازی فەلەستین]]ی گواستەوە بۆ [[وتووێژ:ڕێکخراوەی ڕزگارکردنی فەلەستین]]: ڕزگارکردن = liberation، ڕزگاریخواز = liberalist 1374412 wikitext text/x-wiki #ڕەوانەکەر [[وتووێژ:ڕێکخراوەی ڕزگارکردنی فەلەستین]] j3f6n09wzghi1g90ej4oxb73yj0ww10 6 277193 1374417 2024-11-01T09:17:40Z Tessla 41338 {{ھۆکاری بەکارھێنانی نائازاد | ناساندن = پۆستەری کایە | سەرچاوە = ویکیی ئینگلیزی | وتار = بلاک ئۆپس ٦ | چەندێتی = تەواو | ڕێزۆلووشنی کەم = بەپێی پێویست | مەبەست = بۆ باشترکردنی وتار | جێگۆڕی = نییە | زانیاریی تر = }} 1374417 wikitext text/x-wiki == کورتە == {{ھۆکاری بەکارھێنانی نائازاد | ناساندن = پۆستەری کایە | سەرچاوە = ویکیی ئینگلیزی | وتار = بلاک ئۆپس ٦ | چەندێتی = تەواو | ڕێزۆلووشنی کەم = بەپێی پێویست | مەبەست = بۆ باشترکردنی وتار | جێگۆڕی = نییە | زانیاریی تر = }} == مۆڵەتنامە == {{Non-free game cover}} 3rf2q6w01r8pwsjf341aph48ttsebzv 6 277194 1374419 2024-11-01T09:19:13Z Tessla 41338 == کورتە == {{ھۆکاری بەکارھێنانی نائازاد | ناساندن = سکرینشۆتی کایە | سەرچاوە = ویکیی ئینگلیزی | وتار = بلاک ئۆپس ٦ | چەندێتی = تەواو | ڕێزۆلووشنی کەم = بەپێی پێویست | مەبەست = بۆ باشترکردنی وتار | جێگۆڕی = نییە | زانیاریی تر = }} 1374419 wikitext text/x-wiki == کورتە == {{ھۆکاری بەکارھێنانی نائازاد | ناساندن = سکرینشۆتی کایە | سەرچاوە = ویکیی ئینگلیزی | وتار = بلاک ئۆپس ٦ | چەندێتی = تەواو | ڕێزۆلووشنی کەم = بەپێی پێویست | مەبەست = بۆ باشترکردنی وتار | جێگۆڕی = نییە | زانیاریی تر = }} == مۆڵەتنامە == {{Non-free game screenshot}} bmb1usdth3itphkbxbqbx2iha72mfdb 0 277195 1374420 2024-11-01T09:26:36Z Tessla 41338 دروستکردنی وتارێکی نوێ لەڕێگەی سندووقی دروستکردنی وتارەوە لە پەڕەی دەستپێک. 1374420 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس}} '''فریدریک چارڵز فریمان''' (لە ١٢ی ئەیلوولی ١٩٨٩ لەدایک بووە) بەیسبۆڵوانێکی پیشەیی کەنەدی و ئەمریکییە و یاریزانی یەکەمی بنکەیە لە تیپی لۆس ئەنجلۆس دۆجەرز لە خولی گەورەی بەیسبۆڵ. فریمان لە ساڵی ٢٠١٠دا لەگەڵ ئەتلانتا برەیڤز دەستی بە یاریکردن کرد لە خولی گەورەی بەیسبۆڵ و بۆ ماوەی ١٢ وەرز لەگەڵیان مایەوە. دوای ئەوەی برەیڤز لە جامی جیھانی ٢٠٢١دا بەسەر ھیوستن ئاسترۆسدا سەرکەوت، فریمان بوو بە یاریزانێکی ئازاد و گرێبەستێکی شەش ساڵەی بە بڕی ١٦٢ ملیۆن دۆلار لەگەڵ دۆجەرز واژوو کرد. براوەی ھەشت خولی ئۆڵستاری خولی گەورەی بەیسبۆڵ و دوو جار براوەی جامی جیھانی، فریمان لە ٢٠١٨دا دەستکێشی زێڕینی بردەوە؛ لە ساڵەکانی ٢٠١٩، ٢٠٢٠، و ٢٠٢١ خەڵاتی لێدەری زیوی بردەوە؛ و لە ٢٠٢٠دا خەڵاتی باشترین یاریزانی خولی نیشتمانی بردەوە. لە ٢٠٢٤دا، بوو بە باشترین یاریزانی جامی جیھانی دوای تۆمارکردنی ژمارەی پێوانەیی لە یارییەکانی بەدوای یەکی جامی جیھان بە لێدانی ھۆمڕەن، لەوانە یەکەم گراند سلامی کۆتایی لە مێژووی جامی جیھاندا.<ref>{{cite web |last1=Castrovince |first1=Anthony |title=Freeman named World Series MVP after record-setting homer spree |url=https://www.mlb.com/news/freddie-freeman-2024-world-series-most-valuable-player |website=MLB |publisher=Major League Baseball |access-date=October 30, 2024}}</ref> لە کێبڕکێ نێودەوڵەتییەکاندا، فریمان لەگەڵ تیپی نیشتمانی کەنەدا یاری دەکات. == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} bl2gpkyvgb28duj69e240ioklljtpg1 0 277196 1374421 2024-11-01T09:31:35Z Tessla 41338 دروستکردنی وتارێکی نوێ لەڕێگەی سندووقی دروستکردنی وتارەوە لە پەڕەی دەستپێک.، شائەمراز 1374421 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس}} '''لۆس ئانجلەس دۆجەرز''' تیمێکی بەیسبۆڵی پیشەیی ئەمریکییە کە بنکەکەی لە [[لۆس ئانجلەس]]ە. دۆجەرز لە خولی گەورەی بەیسبۆڵدا وەک ئەندامێکی کۆمەڵەی خولی نیشتمانی لە بەشی ڕۆژاوا کێبڕکێ دەکات. تیمەکە لە ساڵی ١٨٨٣ لە برووکلین، نیویۆرک دامەزراوە و لە ساڵی ١٨٩٠دا وەک برووکلین بریجگرومز چووە ناو خولی نیشتمانی و چەند ناوێکی تری بەکارھێنا پێش ئەوەی لە ساڵی ١٩٣٢دا ناوی برووکلین دۆجەرز بێت.<ref name="National Baseball Hall of Fame">{{cite web|title=Dressed to the Nines uniform database|url=http://exhibits.baseballhalloffame.org/dressed_to_the_nines/uniforms.asp?league=NL&city=Brooklyn&lowYear=1930&highYear=1940&sort=year&increment=9|website=Baseball Hall of Fame|access-date=April 5, 2021|archive-date=May 25, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170525153306/http://exhibits.baseballhalloffame.org/dressed_to_the_nines/uniforms.asp?league=NL&city=Brooklyn&lowYear=1930&highYear=1940&sort=year&increment=9|url-status=live}}</ref><ref name="LeonardBernardo">{{cite book |first1=Leonard |last1=Bernado |first2=Jennifer|last2=Weiss|year=2006|title=Brooklyn By Name: From Bedford-Stuyvesant to Flatbush Avenue, And From Ebbetts Field To Williamsburg|location=New York |publisher= New York University Press|page=81}}</ref><ref>{{cite news|last=Gurnick|first=Ken|title=The long road to the LA Dodgers' naming|url=https://www.mlb.com/dodgers/news/los-angeles-dodgers-team-name-history|publisher=[[MLB Advanced Media]]|website=Dodgers.com|date=December 21, 2020|access-date=April 5, 2021|archive-date=June 20, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210620095437/https://www.mlb.com/dodgers/news/los-angeles-dodgers-team-name-history|url-status=live}}</ref> لە چلەکانەوە تا ناوەڕاستی پەنجاکان، دۆجەرز کێبڕکێیەکی توندی لەگەڵ نیویۆرک یانکیز پەرەپێدا کاتێک ھەردوو تیمەکە حەوت جار لە جامی جیھاندا ڕووبەڕووی یەک بوونەوە، دۆجەرز پێنج یەکەمیان دۆڕاند پێش ئەوەی بیانبەزێنێت و یەکەم نازناوی فرانچایزەکەی لە ساڵی ١٩٥٥دا بەدەست بھێنێت. دۆجەرز مێژووی تۆمار کرد بە شکاندنی ھێڵی ڕەنگی بەیسبۆڵ لە ساڵی ١٩٤٧ بە دەرکەوتنی جاکی ڕۆبینسۆن، یەکەم ئەفریقی-ئەمریکی کە لە خولە گەورەکاندا یاری کرد لەوەتەی ١٨٨٤.<ref>{{cite web|title=Boston Braves at Brooklyn Dodgers Box Score, April 15, 1947|website=Baseball-Reference.com|url=https://www.baseball-reference.com/boxes/BRO/BRO194704150.shtml|access-date=April 11, 2019|archive-date=November 3, 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071103160805/https://www.baseball-reference.com/boxes/BRO/BRO194704150.shtml|url-status=live}}</ref> وێستگەیەکی گرنگی تر لە ساڵی ١٩٥٦دا بەدەستھات کاتێک دۆن نیوکۆمب بوو بە یەکەم یاریزان کە ھەردوو خەڵاتی سای یەنگ و باشترین یاریزانی خولی نیشتمانی لە ھەمان وەرزدا بردەوە.<ref>''Great Baseball Feats, Facts and Figures'', 2008 Edition, p. 152, David Nemec and Scott Flatow, A Signet Book, Penguin Group, New York, {{ISBN|978-0-451-22363-0}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} [[en:Los Angeles Dodgers]] 8r15r6vd8g2qzvkjn3brtnygda4e85q 3 277197 1374422 2024-11-01T10:14:43Z New user message 11537 زیادکردنی [[داڕێژە:بەخێرھاتن|پەیامی بەخێرھاتن]] بە پەڕەی لێدوانی بەکارھێنەری نوێ 1374422 wikitext text/x-wiki == بەخێربێیت == {| bgcolor="#f8f8ff" align=center style="width:100% !important; -moz-border-radius: 1em;-webkit-border-radius:1em;border-radius:1em; border:1px solid #999999;" | <div class="tabber horizTabBox" style="width: 100% !important;"> <div class="tabbertab" title="&zwnj;ویکیپیدیا&zwnj;"> {{چینی ناوەند}}{{گەورە|'''بەخێرھاتی بۆ ویکیپیدیا {{PAGENAME}}'''!}}{{کۆتایی}} <span style="float:left">[[پەڕگە:Crystal_Clear_app_ktip.png|چەپ|100px|link=]]</span> '''[[ویکیپیدیا]]''' [[ئینسایکڵۆپیدیا]]یەکی ئازادی ئینتەرنێتییە کە بە دەستی بەشداربووانی خۆبەخشەوە لە سەرانسەری جیھاندا پێکدێت. سەیرکردن، لەبەرگرتنەوە و بەکارھێنانەوەی [[ناوەرۆکی ئازاد|ناوەڕۆکی ویکیپیدیا ئازادە]]. ویکیپیدیا دەستەی نووسەران یان چاودێرانی تایبەتی نییە و ھەموو کەس لەسەر ئینتەرنێت دەتوانێت دەستکاری و چاودێریی وتارەکانی بکات. ئەم ویکیپیدیایە کە بە شێوەزاری [[کوردیی ناوەندی|ناوەندی]] (سۆرانی) لە زمانی [[کوردی]] (Central Kurdish Branch) دەنووسرێت، لە [[٢٠٠٩]]ەوە لە [[:ku:|ویکیپیدیای کوردیی باکووری]] (کورمانجی) بەھۆی [[ویکیپیدیا:ھۆکارەکانی جوداکردنەوەی ویکیپیدیای سۆرانی|چەند کێشەی تەکنیکی و زمانەوانییەوە]] جیا بووەتەوە و ئێستا {{NUMBEROFARTICLES}} وتار و {{NUMBEROFACTIVEUSERS}} بەشداربووی چالاکی ھەیە. {{#if:|سوپاس بۆ بەشداربوون لە ویکیپیدیا و دەستکاریکردنی وتاری [[{{{art}}}]].}} {{چینی ناوەند}}ویکیپیدیا بە شێوەزارەکانی تری زمانی کوردی{{کۆتایی}} {| align="center" cellpadding="1" width="100%" style="text-align:right" |[[پەڕگە:Wikipedia-logo-v2-ku.png|40px|ویکیپیدیای کوردیی باکووری|link=:ku:]] [[:ku:|ویکیپیدیای کوردیی باکووری]] |[[پەڕگە:Wikipedia-logo-v2-sdh.svg|40px|ویکیپیدیای کوردیی باشووری]] [https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wp/sdh/دەسپێک ویکیپیدیای کوردیی باشووری] |[[پەڕگە:Wikipedia-logo-v2-diq.png|40px|ویکیپیدیای کوردیی زازاکی|link=:diq:]] [[:diq:|ویکیپیدیای کوردیی زازاکی]] |} </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;بنەماکان&zwnj;"> بەر لە ھەموو شتێک، باشترە لەگەڵ [[ویکیپیدیا:ڕێبازەکان و ڕێساکان|سیاسەتەکانی]] ویکیپیدیا ئاشنا بیت: <span style="float:left">[[پەڕگە:WikiVote.png|link=|80px]]</span> * '''[[ویکیپیدیا:پێنج کۆڵەکە|پێنج کۆڵەکە]]'''، سیاسەتەکان و ستانداردەکانی ویکیپیدیا کە لەسەر ئەوان بنیات نراوە. * '''[[ویکیپیدیا:ویکیپیدیا چی نییە|ویکیپیدیا چی نییە]]'''، ئەو شتانە کە بە تەواوی لە ناوەرۆکی ویکیپیدیا دوورن. * '''[[ویکیپیدیا:بێلایەنی ڕوانگە|بێلایەنی ڕوانگە]]'''، پێویستە ھەموو ڕوانگە زۆرینەکان و کەمایەتییە بەرچاوەکان ئاماژەی پێ بکرێت. * '''[[ویکیپیدیا:ئاماژە بە سەرچاوە|ئاماژە بە سەرچاوە]]'''، پێویستە زانیارییەکان [[ویکیپیدیا:سەلماندنیبوون|سەلماندن]]ی بێت و ئاماژە بکرێت بە ژێدەری وەرگرتنیان. * '''[[ویکیپیدیا:ویکیپیدیا چی نییە|نووسینی ناسراوەکان]]'''، ئەم بابەتانە کە پێشتر لە شوێنێکی تر [[ویکیپیدیا:توێژینەوەی سەرەتایی قەدەغەیە|بڵاو نەکراونەتەوە]] یان ناودار نین، ناکرێ لە ویکیپیدیادا بڵاو بکرێتەوە. </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;پەڕەکەت&zwnj;"> <span style="float:left">[[پەڕگە:User-info.svg|link=|70px]]</span> '''[[تایبەت:MyPage|ئەم پەڕەیە]]''' تایبەت بە تۆیە و پێی دەوترێت [[ویکیپیدیا:پەڕەی بەکارھێنەر|پەڕەی بەکارھێنەر]]، لەوێدا دەتوانیت خۆتی تێدا بناسێنیت ئەگەر ئارەزووت کرد، '''[[تایبەت:لێدوانەکەم|ئەمەش]]''' پەڕەی لێدوانەکەتە و بەکارھێنەرانی تر لە ڕیگای ئەم پەڕەیەوە پەیوەندیت لەگەڵ دەگرن. لە پەڕەی بەکارھێنەریت و لێدوانەکەتدا ئەمانە لەبەر چاو بگرە: * تکایە ئەم شتانە کە پەیوەندی بە ویکیپیدیا و ئینسایکڵۆپیدیاوە نییە لە پەڕەی بەکارھێنەریتدا مەھێنە. * لە کاتی وتووێژدا '''[[ویکیپیدیا:ڕێساکانی وتووێژ|ڕێساکانی وتووێژ]]''' لەبەر چاو بگرە. * لە کۆتاییدا و دوای نووسینی بیروڕات، بە بەکارھێنانی '''<nowiki>~~~~</nowiki>''' یان کرتەکردن لەسەر دوگمەی [[پەڕگە:Button_sig.png|link=]] پەیامەکەت '''[[ویکیپیدیا:واژوو|واژوو]]''' بکە. </div> <div class="tabbertab" title="&zwnj;بەشداری&zwnj;"> ویکیپیدیای کوردی شوێنێکە بۆ پەرەپێدان و ناساندنی زمان و چاندی کوردی و کۆکردنەوەی زانیارییەکان لە یەک جێگەدا. بەشداریی ھەموو کەسێک ڕاستەوخۆ دەخرێتە ویکیپیدیای کوردی و پێویستی بە پەسەندکردنی کەس نییە. بۆ بەشداریکردن لە ویکیپیدیای کوردی: <span style="float:left">[[پەڕگە:Crystal Clear app kedit.png|چەپ|80px|link=]]</span> * پێش ھەموو شتێک لێرەدا دەتوانی '''[[ویکیپیدیا:ناساندن|لەگەڵ ویکیپیدیا ئاشنا بیت]]'''. * ئاگاداری '''[[ویکیپیدیا:نووسینی_کوردی|تەختەکلیلی ستاندارد]]''' و '''[[ویکیپیدیا:ڕێنووسی_زمانی_کوردی|ڕێنووسی زمانی کوردی]]''' ببە. * '''[[ویکیپیدیا:فێرکاری|خولی فێرکاری]]''' و '''[[ویکیپیدیا:ڕێنمای_خێرا|ڕێنمای خێرای دەستکاری]]''' ببینە و لە [[ویکیپیدیا:خۆڵەپەتانێ|پەڕەی خۆڵەپەتانێ]] ئەوەی فێر بووی تاقی بکەوە. * '''[[ویکیپیدیا:سێحربازی_وتارەکان|ئەم فێرکارییە]]''' یان '''[[ویکیپیدیا:نووسینی وتارێکی ویکیپیدیا|ئەمە]]''' دەتوانێ بە باشی یارمەتیت بدات بۆ ئاگاداری سەبارەت بە مەرجەکانی وتارەکان لە ویکیپیدیا. * لە کۆتاییدا، ھەر کات سەبارەت بە ھەر شتێک لە ویکیپیدیادا پرسیار، ڕەخنە یان پێشنارێکت بوو، دەتوانی لە '''[[ویکیپیدیا:پرسگا|پرسگادا]]''' باسی بکەی، بەکارھێنەرانی بەئەزموون بەخۆشحاڵییەوە گوێبیس و وەڵامدەر دەبن. دەتوانی بۆ پرسیار و لێدوانی تاکەکەسی پەڕەی لێدوانی بەکارھێنەرانی تر، و سەبارەت بە بابەتی وتارەکان، پەڕەی وتووێژی وتارەکان بەکاربێنیت. </div> </div> |} -- <b><span style="font-family:Oswald;color:black"></span> [[User:Tessla|<span style="font-family:Oswald;color:FF003A6A">Tessla</span>]] ([[User Talk:Tessla#top|<span style="font-family:Oswald;color:black">وتووێژ</span>]])</b> ‏١٠:١٤، ١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ (UTC) pcua8iohljwcxv9f2v53y75cx5jvo27 0 277198 1374427 2024-11-01T10:41:56Z Tessla 41338 دروستکردنی وتارێکی نوێ لەڕێگەی سندووقی دروستکردنی وتارەوە لە پەڕەی دەستپێک. 1374427 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس}} '''نیۆیۆرک یانکیز''' تیمێکی بەیسبۆڵی پیشەیی ئەمریکییە کە بنکەکەی لە گەڕەکی برۆنکسە لە شاری نیۆیۆرک. یانکیز لە یاریگەی گەورەی بەیسبۆڵ (MLB) بەشداری دەکات وەک ئەندامێکی کۆمەڵەی ئەمریکی (AL) بەشی ڕۆژھەڵات. ئەوان یەکێکن لە دوو یانەی سەرەکی لە شاری نیۆیۆرک لەگەڵ تیمی نیۆیۆرک میتس کە لە کۆمەڵەی نیشتمانی (NL)یاری دەکەن. تیمەکە لە ساڵی ١٩٠٣ دامەزراوە کاتێک فرانک فارێڵ و بیڵ دیڤەری مافی فرانچایزی باڵتیمۆر ئۆریۆلزیان (کە پەیوەندی بە تیمی ئێستای ھەمان ناوەوە نییە) کڕی دوای ئەوەی چالاکییەکانی ڕاگرت و بەکاریان ھێنا بۆ دامەزراندنی نیۆیۆرک ھایلاندەرز.<ref name="YankeesTimeline1900s">{{#invoke:Cite web||title=Yankees Timeline – 1900s |url=https://www.mlb.com/yankees/history/timeline-1900s |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407133105/https://www.mlb.com/yankees/history/timeline-1900s |archive-date=April 7, 2019 |access-date=July 4, 2022 |website=Yankees.com |publisher=[[MLB Advanced Media]]}}</ref>{{efn|Although the history of the New York Yankees can be traced back to the 1901–1902 Baltimore Orioles, the Orioles team is considered a separate team by [[Baseball-Reference.com]],<ref>{{#invoke:Cite web||last1=Lynch |first1=Mike |title=1901–02 Orioles Removed from Yankees History |url=https://www.sports-reference.com/blog/2014/07/1901-02-orioles-removed-from-yankees-history/ |website=[[Baseball-Reference.com]] |access-date=July 20, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210320080018/https://www.sports-reference.com/blog/2014/07/1901-02-orioles-removed-from-yankees-history/ |archive-date=March 20, 2021 |date=July 21, 2014}}</ref> official Major League Baseball historian [[John Thorn]],<ref>{{#invoke:Cite web||title=Baseball-Reference.com removes 1901–02 Baltimore Orioles from Yankees history |url=https://sabr.org/latest/baseball-reference-com-removes-1901-02-baltimore-orioles-from-yankees-history/ |website=[[Society for American Baseball Research]] |access-date=July 20, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211030040827/https://sabr.org/latest/baseball-reference-com-removes-1901-02-baltimore-orioles-from-yankees-history/ |archive-date=October 30, 2021}}</ref> and the official Yankees history.<ref name="YankeesTimeline1900s"/>}} ھایلاندەرز بە فەرمی لە ساڵی ١٩١٣ ناوەکەی گۆڕا بۆ یانکیز.<ref>{{#invoke:Cite web||title=Yankees Timeline – 1910s |url=https://www.mlb.com/yankees/history/timeline-1910s |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220409182411/https://www.mlb.com/yankees/history/timeline-1910s |archive-date=April 9, 2022 |access-date=July 4, 2022 |website=Yankees.com |publisher=[[MLB Advanced Media]]}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} ar5bvkvdwb1el1d1vw7aqcpemgnmm0f 1374429 1374427 2024-11-01T10:42:30Z Tessla 41338 1374429 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس}} '''نیۆیۆرک یانکیز''' تیمێکی بەیسبۆڵی پیشەیی ئەمریکییە کە بنکەکەی لە گەڕەکی برۆنکسە لە شاری نیۆیۆرک. یانکیز لە یاریگەی گەورەی بەیسبۆڵ (MLB) بەشداری دەکات وەک ئەندامێکی کۆمەڵەی ئەمریکی (AL) بەشی ڕۆژھەڵات. ئەوان یەکێکن لە دوو یانەی سەرەکی لە شاری نیۆیۆرک لەگەڵ تیمی نیۆیۆرک میتس کە لە کۆمەڵەی نیشتمانی (NL)یاری دەکەن. تیمەکە لە ساڵی ١٩٠٣ دامەزراوە کاتێک فرانک فارێڵ و بیڵ دیڤەری مافی فرانچایزی باڵتیمۆر ئۆریۆلزیان (کە پەیوەندی بە تیمی ئێستای ھەمان ناوەوە نییە) کڕی دوای ئەوەی چالاکییەکانی ڕاگرت و بەکاریان ھێنا بۆ دامەزراندنی نیۆیۆرک ھایلاندەرز.<ref name="YankeesTimeline1900s">{{#invoke:Cite web||title=Yankees Timeline – 1900s |url=https://www.mlb.com/yankees/history/timeline-1900s |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190407133105/https://www.mlb.com/yankees/history/timeline-1900s |archive-date=April 7, 2019 |access-date=July 4, 2022 |website=Yankees.com |publisher=[[MLB Advanced Media]]}}</ref>{{efn|Although the history of the New York Yankees can be traced back to the 1901–1902 Baltimore Orioles, the Orioles team is considered a separate team by [[Baseball-Reference.com]],<ref>{{#invoke:Cite web||last1=Lynch |first1=Mike |title=1901–02 Orioles Removed from Yankees History |url=https://www.sports-reference.com/blog/2014/07/1901-02-orioles-removed-from-yankees-history/ |website=[[Baseball-Reference.com]] |access-date=July 20, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210320080018/https://www.sports-reference.com/blog/2014/07/1901-02-orioles-removed-from-yankees-history/ |archive-date=March 20, 2021 |date=July 21, 2014}}</ref> official Major League Baseball historian [[John Thorn]],<ref>{{#invoke:Cite web||title=Baseball-Reference.com removes 1901–02 Baltimore Orioles from Yankees history |url=https://sabr.org/latest/baseball-reference-com-removes-1901-02-baltimore-orioles-from-yankees-history/ |website=[[Society for American Baseball Research]] |access-date=July 20, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211030040827/https://sabr.org/latest/baseball-reference-com-removes-1901-02-baltimore-orioles-from-yankees-history/ |archive-date=October 30, 2021}}</ref> and the official Yankees history.<ref name="YankeesTimeline1900s"/>}} ھایلاندەرز بە فەرمی لە ساڵی ١٩١٣ ناوەکەی گۆڕا بۆ یانکیز.<ref>{{#invoke:Cite web||title=Yankees Timeline – 1910s |url=https://www.mlb.com/yankees/history/timeline-1910s |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220409182411/https://www.mlb.com/yankees/history/timeline-1910s |archive-date=April 9, 2022 |access-date=July 4, 2022 |website=Yankees.com |publisher=[[MLB Advanced Media]]}}</ref> == تێبینییەکان== <references group="kurdish-alpha"/> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} 7rzsxb9fmpzisktw7qry31o9uwz65xd 0 277199 1374430 2024-11-01T10:48:08Z Tessla 41338 دروستکردنی وتارێکی نوێ لەڕێگەی سندووقی دروستکردنی وتارەوە لە پەڕەی دەستپێک.، شائەمراز 1374430 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس}} '''وۆرد سیریزی ٢٠٢٤''' زنجیرە پاڵەوانێتی وەرزی ٢٠٢٤ی یاریگەی گەورەی بەیسبۆڵ (MLB) بوو. ئەمە ١٢٠ەمین وەشانی وۆرڵد سیریز بوو، کە پلەیئۆفێکی باشترین-لە-حەوت بوو لە نێوان پاڵەوانی کۆمەڵەی نیشتمانی (NL) لۆس ئەنجلۆس دۆجەرز و پاڵەوانی کۆمەڵەی ئەمریکی (AL) نیۆیۆرک یانکیز. زنجیرەکە لە ٢٥ی تشرینی یەکەم دەستی پێکرد و لە ٣٠ی تشرینی یەکەم کۆتایی ھات بە سەرکەوتنی دۆجەرز لە پێنج یاریدا.<ref>{{cite web|last=Foster|first=Jason|title=Postseason schedule announced; flexible start date for World Series|url=https://www.mlb.com/news/2024-mlb-playoff-and-world-series-schedule|website=MLB.com|date=August 1, 2024|access-date=August 24, 2024}}</ref><ref>{{cite web|last=Snyder|first=Matt|title=MLB releases 2024 playoffs schedule: Dates for every postseason series, plus why the World Series could move|url=https://www.cbssports.com/mlb/news/mlb-releases-2024-playoffs-schedule-dates-for-every-postseason-series-plus-why-the-world-series-could-move/|work=CBS Sports|date=August 1, 2024|access-date=August 24, 2024}}</ref> فریدی فریمان لە لۆس ئەنجلۆس بۆ یەکەمجار لە کارییەریدا وەک باشترین یاریزانی وۆرڵد سیریز ھەڵبژێردرا، پێوانەی وۆرڵد سیریزی شکاند بە ١٢ ڕەن باتێد ئین (RBIs) و لە چوار یاری یەکەمی زنجیرەکەدا ھۆم ڕەنی تۆمارکرد، لەوانە یەکەم گراند سلامی مێژووی وۆرڵد سیریز لە یاری یەکەمدا.<ref>{{Cite web |date=October 31, 2024 |title=Freddie Freeman named World Series MVP: Dodgers star slugged four home runs in five games on way to title |url=https://www.cbssports.com/mlb/news/freddie-freeman-named-world-series-mvp-dodgers-star-slugged-four-home-runs-in-five-games-on-way-to-title/ |access-date=October 31, 2024 |website=CBSSports.com |language=en|author-last1=Axisa|author-first1=Mike}}</ref><ref>{{Cite web |title=Dodgers take advantage of 3 Yanks miscues to rally in Game 5 |url=https://www.mlb.com/news/freddie-freeman-world-series-rbi-record |access-date=October 31, 2024 |website=MLB.com |language=en|author-last1=Cassavell|author-first1=AJ}}</ref> دۆجەرز و یانکیز وەک تیمە یەکەمەکانی لیگەکانیان چوونە پلەیئۆفی MLB ی ٢٠٢٤. ئەمە ١٢ەمین جار بوو لە ڕکابەری دۆجەرز-یانکیزدا کە تیمەکان لە وۆرڵد سیریزدا یەکتریان بینیوە، دوای ئەوەی لانیکەم جارێک لە ھەر دەیەیەک لە چلەکانەوە تا ھەشتاکان ڕووبەڕووی یەک بوونەتەوە؛ یانکیز شەش لە حەوت بەرەنگاربوونەوەی یەکەمیان بردەوە کاتێک دۆجەرز لە برووکلین بوون، دواتر چوار زنجیرەکەی تریان دوای گواستنەوەی دۆجەرز دابەشکرا. دۆجەرز بەھۆی تۆماری باشتری سەرکەوتن-دۆڕانی وەرزی ئاسایییەوە مافی یاریکردنی لە یاریگەی خۆیانی ھەبوو. دۆجەرز دوا نازناوی لە وۆرڵد سیریزی ٢٠٢٠ دا بەدەستھێنا. == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} 6nbon20235rfw1flt5zkm8w50zrzwyz 0 277200 1374431 2024-11-01T10:53:05Z Tessla 41338 دروستکردنی وتارێکی نوێ لەڕێگەی سندووقی دروستکردنی وتارەوە لە پەڕەی دەستپێک.، شائەمراز 1374431 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس}} '''ڤیلیا بلینکەڤیچیوتێ''' (لەدایکبووی ١٩٦٠) پارێزەر و سیاسەتمەدارێکی لیتوانیایە، ئەندامی پەرلەمانی ئەورووپا و پێشتر بۆ ماوەیەکی درێژ وەزیری دڵنیایی کۆمەڵایەتی و کار بووە. بلینکەڤیچیوتێ لە ساڵی ٢٠٠٦ەوە ئەندامی پارتی سۆشیال دیموکراتی لیتوانیایە.<ref name="blinkeviciute.eu"/><ref name="europarl">{{cite web|title=Vilija BLINKEVIČIŪTĖ|url=http://www.europarl.europa.eu/meps/en/96681/VILIJA_BLINKEVICIUTE_home.html|access-date=3 February 2016}}</ref> لە ساڵی ٢٠٢٤دا، بلینکەڤیچیوتێ سەرکردایەتی پارتی سۆشیال دیموکراتی لیتوانیای کرد لە ھەڵبژاردنە پەرلەمانییەکاندا، کە پارتەکە وەک گەورەترین فراکسیۆن لە سێیماس دەرکەوت. ھەرچەندە، لە ڕاگەیاندنێکی چاوەڕواننەکراودا لە تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤دا، ڕای گەیاند کە پۆستی سەرۆک وەزیرانی لیتوانیا وەرناگرێت و ھەڵی دەبژێرێت کە وەک ئەندامی پەرلەمانی ئەورووپا بەردەوام بێت.<ref>{{Cite web|url=https://www.politico.eu/article/lithuania-election-winner-refuses-prime-minister-vilija-blinkeviciute/|title = Lithuanian election winner rejects PM role}}</ref> == ژیانی سەرەتا و خوێندن == بلینکەڤیچیوتێ لە لینکوڤا، لیتوانیا لەدایک بووە. دوای دەرچوونی بە پلەی بەرز لە قوتابخانەی ناوەندی لینکوڤا، چووە کۆلێژی یاسا لە زانکۆی ویلنیوسی دەوڵەتی، کە لە ساڵی ١٩٨٣ لێی دەرچوو و بڕوانامەی ماستەری لە یاسادا بەدەستھێنا. == کارییەری سیاسی == لە ساڵی ١٩٨٣ەوە، بلینکەڤیچیوتێ ھەموو ژیانی پیشەیی خۆی تەرخان کردووە بۆ کارکردن لە وەزارەتی دڵنیایی کۆمەڵایەتی و کار تا ئەو کاتەی ڕووی کردە سیاسەت و لە ساڵی ١٩٩٦ بوو بە جێگری وەزیری دڵنیایی کۆمەڵایەتی و کار. لە ساڵی ٢٠٠٠دا بلینکەڤیچیوتێ دانرا وەک وەزیری دڵنیایی کۆمەڵایەتی و کار، سەرەتا لە حکوومەتی سەرۆک وەزیران ڕۆلانداس پاکساس. لە پۆستەکەی مایەوە تا ساڵی ٢٠٠٨.<ref name="blinkeviciute.eu">{{cite web|title=Vilija Blinkevičiūtė|url=http://www.blinkeviciute.eu//apie-mane|archive-url=https://web.archive.org/web/20160201094357/http://www.blinkeviciute.eu//apie-mane|url-status=dead|archive-date=1 February 2016|access-date=3 February 2016|language=lt}}</ref> لە نێوان ساڵانی ٢٠٠٤ و ٢٠٠٩دا بلینکەڤیچیوتێ ئەندامی سێیماس بوو. لە ساڵی ٢٠٢١دا ھەڵبژاردنی سەرۆکایەتی پارتی سۆشیال دیموکراتی لیتوانیای بردەوە و بوو بە سەرۆکی پارتی سۆشیال دیموکراتی لیتوانیا.<ref>[https://www.lrt.lt/en/news-in-english/19/1406015/mep-blinkeviciute-wins-leadership-of-lithuania-s-social-democrats MEP Blinkevičiūtė wins leadership of Lithuania's social democrats]</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان}} 0ibau0smh0osqiu8uvp89xjxapkdvnl 0 277201 1374432 2024-11-01T10:56:45Z Tessla 41338 دروستکردنی وتارێکی نوێ لەڕێگەی سندووقی دروستکردنی وتارەوە لە پەڕەی دەستپێک.، شائەمراز 1374432 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس}} '''پارتی سۆشیاڵ دیموکراتی لیتوانیا''' ({{بە لیتوانی|Lietuvos socialdemokratų partija}}، بە کورتکراوەیی LSDP) پارتێکی ناوەند-چەپ<ref>{{cite news |title=Lithuania swings left, abandons nuclear plant project |url=https://www.euractiv.com/section/elections/news/lithuania-swings-left-abandons-nuclear-plant-project/ |work=[[Euractiv]] |date=15 October 2012}}</ref><ref>{{cite news |last=Šuliokas |first=Justinas |title=Who's who in Lithuania's 2020 parliamentary election – explainer |url=https://www.lrt.lt/en/news-in-english/19/1232763/who-s-who-in-lithuania-s-2020-parliamentary-election-explainer |work=[[lrt.lt]] |date=21 September 2020}}</ref> و سۆشیال دیموکراتە<ref name="Slomp2011">{{cite book|author=Hans Slomp|title=Europe, A Political Profile: An American Companion to European Politics &#91;2 volumes&#93;: An American Companion to European Politics|url=https://books.google.com/books?id=LmfAPmwE6YYC|date=26 September 2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-39182-8|page=536}}</ref> لە لیتوانیا.<ref name="PEE">{{cite web|first=Wolfram|last=Nordsieck|title=Lithuania|website=Parties and Elections in Europe|url=http://www.parties-and-elections.eu/lithuania.html|year=2020|access-date=26 October 2020}}</ref> دامەزراوە وەک ڕێکخراوێکی ژێرزەمینی مارکسی لە ساڵی ١٨٩٦، کۆنترین پارتی ماوەیە لە لیتوانیا. لە سەردەمی یەکێتی سۆڤیەتدا، پارتەکە چووە دوورەوڵات، دواتر لە کۆتایی دەسەڵاتی کۆمۆنیستی لە ساڵی ١٩٨٩ دا سەرلەنوێ دەرکەوتەوە. پارتەکە سەرکردایەتی حکوومەتی کرد لە سێیماس، پەرلەمانی یەک ژووری لیتوانیا لە ساڵی ٢٠٠١ تا ٢٠٠٨ و لە ٢٠١٢ تا ٢٠١٦. پارتەکە ئەندامە لە پارتی سۆشیالیستی ئەورووپا (PES)، ھاوپەیمانی پێشکەوتنخواز،<ref name="PA">{{cite web|title=Parties & Organisations|url=http://progressive-alliance.info/network/parties-and-organisations/|publisher=Progressive Alliance|access-date=22 July 2019}}</ref> و ئینتەرناسیۆنالی سۆشیالیست.<ref name="SI">{{cite web|title=Full list of member parties and organisations |url=https://www.socialistinternational.org/about-us/members/|publisher=Socialist International|access-date=22 July 2019}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان|٢}} jz7dyqvt00iq2vbjj4zrvfnrjhwipzp 1374433 1374432 2024-11-01T10:57:38Z Tessla 41338 1374433 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس}} '''پارتی سۆشیاڵ دیموکراتی لیتوانیا''' (بە کورتکراوەیی LSDP) پارتێکی ناوەند-چەپ<ref>{{cite news |title=Lithuania swings left, abandons nuclear plant project |url=https://www.euractiv.com/section/elections/news/lithuania-swings-left-abandons-nuclear-plant-project/ |work=[[Euractiv]] |date=15 October 2012}}</ref><ref>{{cite news |last=Šuliokas |first=Justinas |title=Who's who in Lithuania's 2020 parliamentary election – explainer |url=https://www.lrt.lt/en/news-in-english/19/1232763/who-s-who-in-lithuania-s-2020-parliamentary-election-explainer |work=[[lrt.lt]] |date=21 September 2020}}</ref> و سۆشیال دیموکراتە<ref name="Slomp2011">{{cite book|author=Hans Slomp|title=Europe, A Political Profile: An American Companion to European Politics &#91;2 volumes&#93;: An American Companion to European Politics|url=https://books.google.com/books?id=LmfAPmwE6YYC|date=26 September 2011|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-0-313-39182-8|page=536}}</ref> لە لیتوانیا.<ref name="PEE">{{cite web|first=Wolfram|last=Nordsieck|title=Lithuania|website=Parties and Elections in Europe|url=http://www.parties-and-elections.eu/lithuania.html|year=2020|access-date=26 October 2020}}</ref> دامەزراوە وەک ڕێکخراوێکی ژێرزەمینی مارکسی لە ساڵی ١٨٩٦، کۆنترین پارتی ماوەیە لە لیتوانیا. لە سەردەمی یەکێتی سۆڤیەتدا، پارتەکە چووە دوورەوڵات، دواتر لە کۆتایی دەسەڵاتی کۆمۆنیستی لە ساڵی ١٩٨٩ دا سەرلەنوێ دەرکەوتەوە. پارتەکە سەرکردایەتی حکوومەتی کرد لە سێیماس، پەرلەمانی یەک ژووری لیتوانیا لە ساڵی ٢٠٠١ تا ٢٠٠٨ و لە ٢٠١٢ تا ٢٠١٦. پارتەکە ئەندامە لە پارتی سۆشیالیستی ئەورووپا (PES)، ھاوپەیمانی پێشکەوتنخواز،<ref name="PA">{{cite web|title=Parties & Organisations|url=http://progressive-alliance.info/network/parties-and-organisations/|publisher=Progressive Alliance|access-date=22 July 2019}}</ref> و ئینتەرناسیۆنالی سۆشیالیست.<ref name="SI">{{cite web|title=Full list of member parties and organisations |url=https://www.socialistinternational.org/about-us/members/|publisher=Socialist International|access-date=22 July 2019}}</ref> == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان|٢}} 9gowguvz4zn1qglg9e4g9hh9s990bp1 0 277202 1374434 2024-11-01T11:03:04Z Tessla 41338 دروستکردنی وتارێکی نوێ لەڕێگەی سندووقی دروستکردنی وتارەوە لە پەڕەی دەستپێک.، شائەمراز 1374434 wikitext text/x-wiki {{داتابۆکس}} '''ھەڵبژاردنە پەرلەمانییەکان لە لیتوانیا''' لە ١٣ و ٢٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٤ بەڕێوەچوو بۆ ھەڵبژاردنی ١٤١ ئەندامی سێیماس. ئەندامانی پەرلەمان لە ٧١ ناوچەی تاک-ئەندام بە سیستەمی دوو-خولی ھەڵبژێردران، و ٧٠ ئەندامەکەی تر لە یەک ناوچەی نیشتمانی بە نوێنەرایەتی ڕێژەیی. خولی یەکەم لە ١٣ی تشرینی یەکەم و خولی دووەم لە ٢٧ی تشرینی یەکەمی بەڕێوەچوو.<ref>{{Cite web |title=The forthcoming elections |url=https://www.vrk.lt/en/numatomi |archive-url=https://web.archive.org/web/20240229231713/https://www.vrk.lt/en/numatomi |archive-date=29 February 2024 |access-date=29 February 2024 |website=www.vrk.lt}}</ref><ref>{{Cite web |date=28 November 2023 |title=Lithuania starts registering voters abroad for next year's elections |url=https://www.lrt.lt/en/news-in-english/19/2136462/lithuania-starts-registering-voters-abroad-for-next-year-s-elections |access-date=29 February 2024 |website=lrt.lt |publisher=[[Lithuanian National Radio and Television|LRT]] |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=23 July 2024 |title=Lithuania's general elections: 19 parties, 18 unaffiliated politicians register to run |url=https://www.lrt.lt/en/news-in-english/19/2324948/lithuania-s-general-elections-19-parties-18-unaffiliated-politicians-register-to-run |access-date=27 July 2024 |website=lrt.lt |language=en}}</ref> ھەڵبژاردنەکان لەلایەن پارتی سۆشیال دیموکراتی لیتوانیاوە (LSDP) برانەوە،<ref>{{cite news |title=Lithuanian Social Democratic leader hails 'historic' election victory |url=https://www.lrt.lt/en/news-in-english/19/2399206/lithuanian-social-democratic-leader-hails-historic-election-victory |access-date=28 October 2024 |work=lrt.lt |date=28 October 2024 |language=en}}</ref> کە ١٩٫٣٢٪ی دەنگەکان و ٥٢ کورسی بەدەستھێنا، بەراورد بە ٩٫٥٨٪ و ١٣ کورسی لە ھەڵبژاردنەکانی پێشوو لە ٢٠٢٠. یەکێتی نیشتمان (TS-LKD)، گەورەترین پارتی لە ھاوپەیمانی ناوەند-ڕاستی فەرمانڕەوا لە سێیماسی پێشوو، لە پلەی دووەمی دوور کۆتایی پێھات و ٢٨ کورسی بەدەستھێنا، دابەزین لە ٥٠ کورسی پێشووی. دوای ھەڵبژاردنەکە، سۆشیال دیموکراتەکان دەستیان بە دانوستانی ھاوپەیمانێتی کرد لەگەڵ یەکێتی جووتیاران و سەوزەکانی لیتوانیا (LVŽS) و پارتی نوێی یەکێتی دیموکراتەکان «بۆ لیتوانیا» (DSVL)، کە لە دووەمیان جیابووەوە. بزووتنەوەی لیبراڵەکان (LS)، کە بەشێک بوو لە ھاوپەیمانی پێشووی کۆنزەرڤاتیڤەکان، و بەرەبەیانی نێموناس (PPNA)، پارتێکی نوێی نەتەوەیی کە لە پلەی سێیەم کۆتایی پێھات، داکۆکیان لە شوێنی پۆتێنشیاڵی خۆیان لە ھاوپەیمانێتی نوێی ناوەند-چەپدا کردووە.<ref>{{cite news |title=Lithuania's parliament elections: key takeaways |url=https://www.lrt.lt/en/news-in-english/19/2399208/lithuania-s-parliament-elections-key-takeaways |access-date=28 October 2024 |work=lrt.lt |date=28 October 2024 |language=en}}</ref> == پێشینە == ھەڵبژاردنی ٢٠٢٠ لەلایەن یەکێتی نیشتمانەوە برایەوە، کە ھاوپەیمانێتی لەگەڵ بزووتنەوەی لیبراڵ و پارتی ئازادی پێکھێنا. کابینەی شیمۆنیتێ لەلایەن سەرۆک گیتاناس ناوسێدا لە ٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠ دەستنیشان کرا، دوای ئەوەی سێیماس ئینگریدا شیمۆنیتێی وەک سەرۆک وەزیران پەسەند کرد.<ref>{{Cite web |date=2020 |title=Lietuvos Respublikos Prezidentas |url=https://www.lrp.lt/data/public/uploads/2020/12/2020-12-07-nr.-1k-459.pdf |access-date=1 August 2024 |website=www.lrp.lt}}</ref> لە ١١ی کانوونی یەکەم، بەرنامەی حکوومەت پەسەند کرا، بەمەش کابینەکە بە فەرمی دەستی بەکار بوو.<ref>{{Cite web|url=https://www.lrt.lt/naujienos/lietuvoje/2/1296197/lietuva-turi-nauja-vyriausybe-seimas-pritare-programai-prisieks-nauji-ministrai|title = Lietuva turi naują Vyriausybę – Seimas pritarė programai, prisiekė ministrai|date = 11 December 2020}}</ref> ڕووداوە گرنگەکانی ناوخۆیی و دەرەکی لە ماوەی دەسەڵاتەکەیدا بریتی بوون لە پەتای کۆڤید-١٩ لە لیتوانیا، ناڕەزایەتییەکانی بیلاڕوس ٢٠٢٠–٢٠٢١ و قەیرانی سنووری بیلاڕوس-یەکێتی ئەورووپا و داگیرکردنی ئوکراینا لەلایەن ڕووسیاوە. == سەرچاوەکان == {{سەرچاوەکان|٢}} bse5iyxarkj1qaa15xf5dsq2k87dykd