Википеди cvwiki https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%C4%95%D0%BF_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0 MediaWiki 1.44.0-wmf.5 first-letter Медиа Ятарлă Сӳтсе явасси Хутшăнакан Хутшăнаканăн канашлу страници Википеди Википеди сӳтсе явмалли Ӳкерчĕк Ӳкерчĕке сӳтсе явмалли MediaWiki MediaWiki сӳтсе явмалли Шаблон Шаблона сӳтсе явмалли Пулăшу Пулăшăва сӳтсе явмалли Категори Категорине сӳтсе явмалли TimedText TimedText talk Модуль Обсуждение модуля 0 13431 841695 834268 2024-12-03T23:49:31Z Ellodanis5 17302 841695 wikitext text/x-wiki '''Кăркка''': * [[Кăркка]] — [[вĕçенкайăк]]сен [[рет (биологи)|речĕ]] (кăкĕ). **[[Вăрман кăркки|Тискер кăркка]] ***[[Килти кăркка]] **[[Пĕчĕк тискер кăркка]] * [[Кăркка (çимĕç)]] — [[кăркка]]ран тунă çимĕç (апат). == Çавăн пекех == * [[Хир кăркки йышшисем]] — [[вĕçенкайăк]]сен [[йыш (биологи)|йышĕ]] (ямахачĕ). **[[Хир кăркки]] — [[вĕçенкайăк]]сен [[тĕс (биологи)|тĕсĕ]]. * [[Кăркка ашĕ]] — [[кăркка]]ран тунă çимĕç (апат). {{disambig}} [[Категори:Нумай пĕлтерĕшлисем]] [[Категори:Кăркка]] 267oqne9gkzqz9ijcnnmes10neb6elt 0 13807 841724 548559 2024-12-04T06:15:13Z Ellodanis5 17302 Ellodanis5 [[Çухалнă чĕлхе]] страницӑн ятне [[Вилĕ чĕлхе]] ҫине улӑштарчӗ 548559 wikitext text/x-wiki '''Çухалнă чĕлхе''' — [[тăван чĕлхе]] вырăнне хурса калаçакан çынсемсĕр чĕлхе. == Анлă тĕпчевлĕ сăнав == == Вуламалли == * Adelaar, Willem F. H.; & Muysken, Pieter C. (2004). ''The languages of the Andes''. Cambridge language surveys. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-36275-7. * Brenzinger, Matthias (ed.) (1992) ''Language Death: Factual and Theoretical Explorations with Special Reference to East Africa''. Berlin/New York: Mouton de Gruyter. ISBN 978-3-11-013404-9. * Campbell, Lyle; & Mithun, Marianne (Eds.). (1979). ''The languages of native America: Historical and comparative assessment''. Austin: University of Texas Press. ISBN 0-292-74624-5. * [[Nancy Dorian|Dorian, Nancy C.]] (1978). Fate of morphological complexity in language death: Evidence from East Sutherland Gaelic. ''Language'', ''54'' (3), 590-609. * Dorian, Nancy C. (1981). ''Language death: The life cycle of a Scottish Gaelic dialect''. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 0-8122-7785-6. * Dressler, Wolfgand & Wodak-Leodolter, Ruth (eds.) (1977) ''Language death'' (International Journal of the Sociology of Language vol. 12). The Hague: Mouton. * Gordon, Raymond G., Jr. (Ed.). (2005). ''Ethnologue: Languages of the world'' (15th ed.). Dallas, TX: SIL International. ISBN 1-55671-159-X. (Online version: http://www.ethnologue.com). * Harrison, K. David. (2007) When Languages Die: The Extinction of the World's Languages and the Erosion of Human Knowledge. New York and London: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-518192-0. * Mithun, Marianne. (1999). ''The languages of Native North America''. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-23228-7 (hbk); ISBN 0-521-29875-X. * Mohan, Peggy; & Zador, Paul. (1986). Discontinuity in a life cycle: The death of Trinidad Bhojpuri. ''Language'', ''62'' (2), 291-319. * Sasse, Hans-Jürgen (1992) 'Theory of language death', in Brenzinger (ed.) ''Language Death'', pp. 7–30. * Schilling-Estes, Natalie; & Wolfram, Walt. (1999). Alternative models of dialect death: Dissipation vs. concentration. ''Language'', ''75'' (3), 486-521. * Sebeok, Thomas A. (Ed.). (1973). ''Linguistics in North America'' (parts 1 & 2). Current trends in linguistics (Vol. 10). The Hauge: Mouton. (Reprinted as Sebeok 1976). * Skutnabb-Kangas, Tove. (2000). ''Linguistic genocide in education or worldwide diversity and human rights?'' Mahwah, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates. ISBN 0-8058-3468-0. == Çавăн пекех == * [[Шутласа кăларнă чĕлхе]] {{Тĕрĕк чĕлхисем}} {{lang-stub}} [[Категори:Çухалнă чĕлхесем| ]] [[Категори:Социолингвистика]] 0bjxr26i5j5esq5yok2rj3e7i1bun1v 0 29992 841731 478267 2024-12-04T07:07:07Z Ellodanis5 17302 /* Çавăн пекех */ 841731 wikitext text/x-wiki * '''[[Куç]]''' — [[çын]]нăн тата чылай [[чĕрчун]]ăн кĕлетке пайĕ, курăм органĕ. * '''[[Çын куçĕ]]''' — [[çын]]нăн кĕлетке пайĕ, курăм органĕ. == Фильмсем == *[[Куç (фильм, 2002)|Куç]] — 2002 çулхи кинофильм, Гонконг. *[[КУç (фильм, 2008)|Куç]] — 2008 çулхи кинофильм, АПШ — гонконг фильмĕн ремейкĕ. *[[КУç 2]] — 2004 çулхи фильм, Гонконгпа Таиланд пĕрле кăларнă *'''Куçсем''' **[[Куçсем (фильм)]] — 1992 çулхи раççей кинофильмĕ. **[[Куçсем (Вавилон-5)]] == Хатĕр-хĕтĕрсем == * '''Куç''' — хăшпĕр техника çăмăллăхĕсем е приборсем ([[Пулă куçĕ (объектив)|«Пулă куçĕ» объектив]] тата ыт.). == Пулăмсем == * '''[[Тăвăл куçĕ]]''' — çутçанталăк пулăмĕ, атмосфера фрончĕн хăвăртлăхĕпе куçакан тайфунăн, ураканăн центрĕ. == Çавăн пекех == * [[Тинĕс Куçĕ]] — Мари Эл республикинчи (Раççей) кӳлĕ. * [[Лондон куçĕ]] — Лондонра йĕри-тавра сăнав кустăрми. * Атăл куçĕ * [[Павлин куçĕ]] — кунхи лĕпĕш. * [[Тигр куçĕ]] — минерал. * [[Куçчăк]] {{disambig [[Категори:Куç]] 6ytaxrx5eo4nodosl4q160kka2avhga 841732 841731 2024-12-04T07:08:49Z Ellodanis5 17302 841732 wikitext text/x-wiki * '''[[Куç]]''' — [[çын]]нăн тата чылай [[чĕрчун]]ăн кĕлетке пайĕ, курăм органĕ. * '''[[Çын куçĕ]]''' — [[çын]]нăн кĕлетке пайĕ, курăм органĕ. == Фильмсем == *[[Куç (фильм, 2002)|Куç]] — 2002 çулхи кинофильм, Гонконг. *[[КУç (фильм, 2008)|Куç]] — 2008 çулхи кинофильм, АПШ — гонконг фильмĕн ремейкĕ. *[[КУç 2]] — 2004 çулхи фильм, Гонконгпа Таиланд пĕрле кăларнă *'''Куçсем''' **[[Куçсем (фильм)]] — 1992 çулхи раççей кинофильмĕ. **[[Куçсем (Вавилон-5)]] == Хатĕр-хĕтĕрсем == * '''Куç''' — хăшпĕр техника çăмăллăхĕсем е приборсем ([[Пулă куçĕ (объектив)|«Пулă куçĕ» объектив]] тата ыт.). == Пулăмсем == * '''[[Тăвăл куçĕ]]''' — çутçанталăк пулăмĕ, атмосфера фрончĕн хăвăртлăхĕпе куçакан тайфунăн, ураканăн центрĕ. == Çавăн пекех == * [[Тинĕс Куçĕ]] — Мари Эл республикинчи (Раççей) кӳлĕ. * [[Лондон куçĕ]] — Лондонра йĕри-тавра сăнав кустăрми. * Атăл куçĕ - вак тата çав ятлах сăвă-сонет (П. Хусанкай) * [[Павлин куçĕ]] — кунхи лĕпĕш. * [[Тигр куçĕ]] — минерал. * [[Куçчăк]] {{disambig}} [[Категори:Куç]] bpw3zonlhnbihschkthmxbc07lcyok9 0 62353 841686 612906 2024-12-03T21:30:22Z CommonsDelinker 188 Removing [[:c:File:Flag_of_The_Shawnee_Tribe_of_Oklahoma.svg|Flag_of_The_Shawnee_Tribe_of_Oklahoma.svg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Túrelio|Túrelio]] because: [[:c:COM:L|Copyright violation]]: Registered copyright in USA (VAU000552194) 841686 wikitext text/x-wiki {{Хĕçпăшаллă хирĕçӳ |хирĕçӳ = Анкăл-американ 1812-1815 çулсен вăрçи |пай = |ӳкерчĕк = [[File:War of 1812 Montage.jpg|300px]] |пуçелĕк = Çӳлтен аяла сехет тăрăх: Капитолий 1814 çулта акăлчансем Вашингтон çине тапăннă хыççăн; Куинстон çӳллĕшĕсенчи çапăçу; «Конститьюшн» «Герьерпа» çапăçни; [[Текумсе]] генерал вилĕмĕ; Çĕнĕ Орлеаншăн çапăçни |вăхăт = 18 çĕртме 1812 - 18 нарăс 1815 |вырăн = Америкапа Канада чикки, <br>Чесапик кӳлмекĕ, <br>[[Мексика кӳлмекĕ]] патĕнче |пĕтĕмлетӳ = Статус-кво, Гент килĕшевĕ |тăшман1 = {{Ялав|АПШ|1795}} [[Америкăри Пĕрлешĕннĕ Штатсем]], индей йăхĕсем |тăшман2 = [[File:Flag of the United Kingdom.svg|border|22px]] [[Аслă Британи]]<br> Тури Канада<br> Анатри Канада <br>индей йăхĕсем |командир1 = {{Ялав|АПШ|1795}} [[Джеймс Мэдисон]]<br>{{Ялав|АПШ|1795}} [[Уильям Генри Гаррисон|Уильям Гаррисон]]<br>{{Ялав|АПШ|1795}} [[Эндрю Джексон]]<br>{{Ялав|АПШ|1795}} Уинфилд Скотт<br>[[File:Choctaw flag.svg|border|22px]] Пушматаха чокто индей çарпуçĕ<br> [[File:Flag of the Iroquois Confederacy.svg|border|22px]] Сагойевата ирокез индей çарпуçĕ |командир2 = [[File:Flag of the United Kingdom.svg|border|22px]] Роберт Дженкинсон<br>[[File:Flag of the United Kingdom.svg|border|22px]] Айзек Брок<br> [[File:Flag of the United Kingdom.svg|border|22px]] Джордж Коберн<br>[[File:Flag of the United Kingdom.svg|border|22px]] Роберт Росс<br> [[Текумсе]] шауни индей çарпуçĕ |вăйсем1 = 7 пин (вăрçă пуçламăшĕнче)<br>35,8 пин (вăрçă вĕçĕнче)<br>3049 рейнджерсем<br>458463 милици (халăх çарĕ)<br>Тинĕс çуран корпусĕ<br>Тинĕс-çар вăйсем:<br>6 фрегат<br>14 карап |вăйсем2 = 5,2 пин (вăрçă пуçламăшĕнче)<br>48160 (вăрçă вĕçĕнче)<br>4 пин милиционер<br>10 пин индей<br>Аслă Британи король тинĕс çуранçисем<br>Аслă Британи король тинĕс-çарĕ<br>11 çар лини карапĕсем<br>34 фрегат<br>52 ытти карап |çухатусем1 = 2260 вилнĕ<br />4505 аманнă<br />15000 чиртен вилнĕ |çухатусем2=1160 вилнĕ<br />3679 аманнă<br />3321 чиртен вилнĕ }} '''Анкăл-американ вăрçи''' ({{lang-en|War of 1812, «1812 çул вăрçи»}}) — 1812-1815 çулсен АПШ тата Аслă Британи хушшинчи наполеон вăрçисен тапхăрĕнчи хĕçпăшаллă хирĕçӳ. Американсем ăна, АПШ патшалăх харпăрлăхĕн тытăмне тĕппипех çирĕплетнĕ пирки, «Ирĕклĕх иккĕмĕш вăрçи» тенĕ. Хирĕçӳре АПШ енче те, Аслă Британи енче те чылай индей йăхĕсем те кĕрешнĕ. == Вăрçă умĕн == == Кун-çулĕ == == Асăну == == Вуламалли == * Adams, Henry (1891). History of the United States of America during the Administrations of Thomas Jefferson and James Madison. New York: Library of America. Table of contents, the classic political-diplomatic history * Adams, Henry Adams (1918). History of the United States of America during the Administrations of James Madison. II. Scribner, 1918. p.&nbsp;400. (later edition: ISBN 0-940450-35-6, p.&nbsp;574) == Çавăн пекех пăхăр == * [[Тенскватава]] * [[Типпекану патĕнчи çапăçу]] * [[Текумсе вăрçи]] == Каçăсем == {{Çӳрев |Тема = Анкăл-американ вăрçи |Викиампар= Category:War of 1812 }} * "War of 1812" bibliographical guide by David Curtis Skaggs (2015); Oxford Bibliographies Online * The War of 1812, Government of Canada website * The War of 1812, Department of National Defence (Canada) website * Library of Congress Guide to the War of 1812, Kenneth Drexler [[Категори:Истори]] [[Категори:Вăрçăсем]] [[Категори:XIX ĕмĕр вăрçисем]] 1im8huookfww5in2bcdusk04p823jrl 841688 841686 2024-12-03T22:31:48Z Ellodanis5 17302 Ellodanis5 [[Анкăл-американ вăрçи]] страницӑн ятне [[Англи-Америка вăрçи]] ҫине улӑштарчӗ 841686 wikitext text/x-wiki {{Хĕçпăшаллă хирĕçӳ |хирĕçӳ = Анкăл-американ 1812-1815 çулсен вăрçи |пай = |ӳкерчĕк = [[File:War of 1812 Montage.jpg|300px]] |пуçелĕк = Çӳлтен аяла сехет тăрăх: Капитолий 1814 çулта акăлчансем Вашингтон çине тапăннă хыççăн; Куинстон çӳллĕшĕсенчи çапăçу; «Конститьюшн» «Герьерпа» çапăçни; [[Текумсе]] генерал вилĕмĕ; Çĕнĕ Орлеаншăн çапăçни |вăхăт = 18 çĕртме 1812 - 18 нарăс 1815 |вырăн = Америкапа Канада чикки, <br>Чесапик кӳлмекĕ, <br>[[Мексика кӳлмекĕ]] патĕнче |пĕтĕмлетӳ = Статус-кво, Гент килĕшевĕ |тăшман1 = {{Ялав|АПШ|1795}} [[Америкăри Пĕрлешĕннĕ Штатсем]], индей йăхĕсем |тăшман2 = [[File:Flag of the United Kingdom.svg|border|22px]] [[Аслă Британи]]<br> Тури Канада<br> Анатри Канада <br>индей йăхĕсем |командир1 = {{Ялав|АПШ|1795}} [[Джеймс Мэдисон]]<br>{{Ялав|АПШ|1795}} [[Уильям Генри Гаррисон|Уильям Гаррисон]]<br>{{Ялав|АПШ|1795}} [[Эндрю Джексон]]<br>{{Ялав|АПШ|1795}} Уинфилд Скотт<br>[[File:Choctaw flag.svg|border|22px]] Пушматаха чокто индей çарпуçĕ<br> [[File:Flag of the Iroquois Confederacy.svg|border|22px]] Сагойевата ирокез индей çарпуçĕ |командир2 = [[File:Flag of the United Kingdom.svg|border|22px]] Роберт Дженкинсон<br>[[File:Flag of the United Kingdom.svg|border|22px]] Айзек Брок<br> [[File:Flag of the United Kingdom.svg|border|22px]] Джордж Коберн<br>[[File:Flag of the United Kingdom.svg|border|22px]] Роберт Росс<br> [[Текумсе]] шауни индей çарпуçĕ |вăйсем1 = 7 пин (вăрçă пуçламăшĕнче)<br>35,8 пин (вăрçă вĕçĕнче)<br>3049 рейнджерсем<br>458463 милици (халăх çарĕ)<br>Тинĕс çуран корпусĕ<br>Тинĕс-çар вăйсем:<br>6 фрегат<br>14 карап |вăйсем2 = 5,2 пин (вăрçă пуçламăшĕнче)<br>48160 (вăрçă вĕçĕнче)<br>4 пин милиционер<br>10 пин индей<br>Аслă Британи король тинĕс çуранçисем<br>Аслă Британи король тинĕс-çарĕ<br>11 çар лини карапĕсем<br>34 фрегат<br>52 ытти карап |çухатусем1 = 2260 вилнĕ<br />4505 аманнă<br />15000 чиртен вилнĕ |çухатусем2=1160 вилнĕ<br />3679 аманнă<br />3321 чиртен вилнĕ }} '''Анкăл-американ вăрçи''' ({{lang-en|War of 1812, «1812 çул вăрçи»}}) — 1812-1815 çулсен АПШ тата Аслă Британи хушшинчи наполеон вăрçисен тапхăрĕнчи хĕçпăшаллă хирĕçӳ. Американсем ăна, АПШ патшалăх харпăрлăхĕн тытăмне тĕппипех çирĕплетнĕ пирки, «Ирĕклĕх иккĕмĕш вăрçи» тенĕ. Хирĕçӳре АПШ енче те, Аслă Британи енче те чылай индей йăхĕсем те кĕрешнĕ. == Вăрçă умĕн == == Кун-çулĕ == == Асăну == == Вуламалли == * Adams, Henry (1891). History of the United States of America during the Administrations of Thomas Jefferson and James Madison. New York: Library of America. Table of contents, the classic political-diplomatic history * Adams, Henry Adams (1918). History of the United States of America during the Administrations of James Madison. II. Scribner, 1918. p.&nbsp;400. (later edition: ISBN 0-940450-35-6, p.&nbsp;574) == Çавăн пекех пăхăр == * [[Тенскватава]] * [[Типпекану патĕнчи çапăçу]] * [[Текумсе вăрçи]] == Каçăсем == {{Çӳрев |Тема = Анкăл-американ вăрçи |Викиампар= Category:War of 1812 }} * "War of 1812" bibliographical guide by David Curtis Skaggs (2015); Oxford Bibliographies Online * The War of 1812, Government of Canada website * The War of 1812, Department of National Defence (Canada) website * Library of Congress Guide to the War of 1812, Kenneth Drexler [[Категори:Истори]] [[Категори:Вăрçăсем]] [[Категори:XIX ĕмĕр вăрçисем]] 1im8huookfww5in2bcdusk04p823jrl 1 62359 841690 648928 2024-12-03T22:31:48Z Ellodanis5 17302 Ellodanis5 [[Сӳтсе явасси:Анкăл-американ вăрçи]] страницӑн ятне [[Сӳтсе явасси:Англи-Америка вăрçи]] ҫине улӑштарчӗ 580396 wikitext text/x-wiki Анкăл мар. Акăлчан. --[[Хутшăнакан:Ellodanis5|Ellodanis5]] ([[Хутшăнаканăн канашлу страници:Ellodanis5|сӳтсе явни]]) 22:21, 9 Раштав уйăхĕн 2016 (UTC) :Нимĕçсем британ-американ вăрçи тенĕ, Тен, çапларах çырмалла? [[Хутшăнакан:Viktor|Viktor]] ([[Хутшăнаканăн канашлу страници:Viktor|сӳтсе явни]]) 18:54, 10 Раштав уйăхĕн 2016 (UTC) a9l7bxyiggw49gqaa3nekcy35uxikhn 0 78662 841736 837334 2024-12-04T07:32:44Z Ellodanis5 17302 /* Ытти тĕслĕхсем */ 841736 wikitext text/x-wiki [[File:SteamEngine Boulton&amp;Watt 1784.png|thumb|SteamEngine Boulton&amp;Watt 1784]] '''Машшын''' ({{lang-la|machina}} — «тунăлăх, конструкци»; маларах: {{lang-grc|μηχανή}} — «майлаштарав, меслет») — [[энерги]]е, [[материал]]сене, [[информаци]]е трансформацилеме йĕркелесе тунă техникăлла япала, ятарласа е "ăнсăртран" шутласа тупнăскер. Ку сăмаха шăпах çакнашкал формăпа усă курнăскерсенчен пĕри — [[Пехил Вениамин Васильевич|Вениамин Пехил]] поэт (вăл [[машшын]] тата [[çын]] сăмахсене рифмăлама юратнă)^{[[Ыйтусем|''[çăлкуçа кăтартмалла]'']]}. [[Сăмах]]ăн орфографине илес пулсан вара, ăна "çын", "арçын", "краççын", "карçын" йышши сăмахсемпе танлаштарма пулать. Çавăн пекех [[шын]] (сăмахран, "шынлă урапа"<ref> Гордеев, Андрей, 10 класс. Халăх сăмахлăхĕнчи кашни юрă-кĕвĕ – пуянлăх. — 24 Апр, 2014 | Хыпар | Культура | Аваллăх мулĕ)</ref>) сăмаха пăхăр. == Ытти тĕслĕхсем == *«'''Машинсем''' лартма - тÿлевлĕ парковка»<ref>[https://chgtrk.ru/news/17217 ГТРК "Чувашия".</ref> *«'''Машин''' уççисене валеçиччен йĕрке хуралĕнче сыхă тăракансене тата ĕçре палăрнисене чысларĕç»<ref>[http://cheboksari.bezformata.com/listnews/jrkene-snama-n-mashinsem/58237126/ Çул çинчи йĕркене сăнама çĕнĕ машинсем пулăшĕç] — безформата сайт.</ref> *«Урампа '''машинсем''' ирте-ирте каяççĕ»<ref>Андреев И.А. тата ыттисем. [https://books.google.ru/books?id=fZ4VBQAAQBAJ&pg=PA77&lpg=PA77&dq=Машинсем&source=bl&ots=9-orfII6FN&sig=ACfU3U3VeNEKmJsYC45ZrHT4OwkSr6-EkQ&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwjm4-n2ifvlAhWF-ioKHWkRDjo4ChDoATAHegQICBAB#v=onepage&q=Машинсем&f=false Чувашский язык 6 класс.: Учебник чувашского языка для 6 класса русской школы. С.</ref> *Çÿрĕн чыслă çипуçпа, Çут медаллĕ карттуспа, Пĕлсе çитĕн тĕрлĕрен '''Машинсем''' эс, тĕпчесен. ''(Петĕр Хусанкай)''<ref>[http://www.chuvrdub.ru/base/base.html?mode=txt&id=1829&aut=39 Хусанкай, Петĕр. Тăван Çĕршыв.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210507000312/http://www.chuvrdub.ru/base/base.html?mode=txt&id=1829&aut=39 |date=2021-05-07 }} — Ачапча библиотекин сайчĕ.</ref> Ку тĕслĕхсенче пуринче те '''машшын''' сăмахпа усă курнă. Орфографийĕ çеç вĕсен хăйне евĕрлĕ («авторла»). Интернетри Чăвашорг ресурсран<ref>[https://chuvash.org/e/d0a0d18fd0b1d187d0b8d0bad0bed0b220d092d0bbd0b0d0b4d0b8d0bcd0b8d18020d098d0b2d0b0d0bdd0bed0b2d0b8d187 Рябчиков Владимир Иванович]</ref>: {{Цитата пуçламăшĕ}} Рябчиков Владимир Иванович — Социалла Ӗҫ Паттӑрӗ, Раҫҫей Федерацийӗн тава тивӗҫлӗ <big><big>машин</big></big> тӑваканӗ. {{Цитата вĕçĕ}} == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} == Çав. пекех == * [[Çĕвĕç машинки]] * [[Автомашина]] == Вуламалли == * Кіницький Я. Т. [https://web.archive.org/web/20140319133727/http://users.kpi.kharkov.ua/tmm-sapr/zaocniki/books/Kinnickij_JaT_TMM.djvu Теорія механізмів і машин: Учебник] . — К.: Наукова думка, 2002. — 660 с. — ISBN 966-00-0740-X * Б. I. Красный [https://web.archive.org/web/20150220071925/http://nuwm.rv.ua/library/text/045.pdf Теорія механізмів i машин]: Курс лекций для студентов направления подготовки 0902 «Инженерная механика» дневной и заочной форм обучения. — Ровно: НУВХП, 2006. — 216 с. * Сидоренко В. К., Терещук Г. В., Юрженко В. В. Основы техники и технологии: Учебное пособие. — М.: НПУ, 2001. — 163 с. * Oberg, Erik; Franklin D. Jones, Holbrook L. Horton, and Henry H. Ryffel (2000). ed. Christopher J. McCauley, Riccardo Heald, and Muhammed Iqbal Hussain. ed. Machinery’s Handbook (26th edition ed.). New York: Industrial Press Inc .. ISBN 0-8311-2635-3. * Sybille Krämer: ''Symbolische Maschinen.'' ''Die Idee der Formalisierung in geschichtlichem Abriss.'' Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1988, ISBN 3-534-03207-1 * Hans-Dieter Bahr: ''Über den Umgang mit Maschinen.'' Konkursbuchverlag, Tübingen 1983, ISBN 3-88769-011-7 * Martin Burckhardt: ''Vom Geist der Maschine.'' ''Eine Geschichte kultureller Umbrüche.'' Campus Verlag, Frankfurt / M. / New York 1999, ISBN 3-593-36275-9 {{stub}} [[Категори:Сăмахсем]] [[Категори:Техника]] 80ry83b77r4pibinfp4k0lpv6atbtlx 0 83317 841676 841621 2024-12-03T13:21:24Z Ellodanis5 17302 841676 wikitext text/x-wiki [[File:Надгробный камень. Датированный 1349годом.jpg|thumb|1349-мĕш çулхи чул юпа. Тутарстанти Аксу районĕнчи [[Кивĕ Саврăш]]]] [[File:Bolgar gravestone.JPG|thumb|Çыруллă чул юпа катăкĕ. Пăлхар хулинчен.]] [[File:Селеще1.jpg|thumb|Аксу районĕнчи Кивĕ Саврăш патĕнчи тепĕр чул юпа (1347)]] '''Атăлçи Пăлхар эпиграфика палăкĕсем''' — вăтам ĕмĕрсенчи Атăлçи Пăлхар патшалăхĕн тата Ылттăн Уртари çав ятпах паллă тăрăхăн [[эпиграфика|эпиграфика палăкĕсем]]. Чăннипе илсен, монголсемчченхи Атăлçи Пăлхартан çак ятпа асăнмалли япаласем çукпа пĕрех темелле (е пачах та çук), çавăнпа та кунта ытларах 13-14 ĕмĕрсенчи чул палăксем çинчи эпитафисем пирки сăмах пырать. == Палăксен йышĕ == 13-14-мĕш ĕмĕрсенчи Атăлçи Пăлхар эпиграфика палăкĕсен тупса палăртнă йышне уйрăм регионсем тăрăх пăхса палăртма аван. #Пăлхар хулашĕн территорийĕнче тупса палăрнисем — 158 штук #Саккам территорийĕнче тупса палăрнисем (Пăлхар хулашĕсĕр пуçне) — 128 штук #Хусан хулин таврашĕнче тупса палăртнисем — 26 штук #Атăлăн сылтăм çыранĕнче тупса палăрнисем — 50 штук Çапла вара, пурне те пĕрле хушсан 362 штук. Ку цифрăсене пурне те Д. Г. Мухаметшин кĕнекинчен илнĕ<ref>Мухаметшин Д. Г. [http://archtat.ru/content/uploads/2017/12/aes_6-1.pdf Татарские эпиграфические памятники. Региональные особенности и этнокультурные варианты]. Серия «Археология евразийских степей». – Выпуск 6. – Казань: Институт истории АН РТ, 2008. – 132 с. илл. — С. 85-99.</ref>. Мĕнпур кунашкал палăксен йышĕ, чăнах та, 400 патнелле çывхарса пырать<ref>Кун пирки А. П. Хусанкайăн Электронла чăваш энциклопедийĕнчи статйинче те каланă.</ref>. Хальхи тĕпчевçĕсем шута илнĕ мĕнпур 362 палăка пăхса тухма тăрăшаççĕ. Гарун Юсупов пăхса тухнă палăксен шучĕ 200 таврашнелле теме пулать (палăксен 90% р,л-чĕлхепе тенĕ вăл). Марсель Ахметзянов 161 палăка пăхса тухнă, ятарлă таблица тунă. Р,Л-чĕлхеллĕ палăксен йышĕ 90 процентран чылай каярах тесе палăртнă. Анчах та Д. Г. Мухаметшин кĕнекинчен з,ш-чĕлхеллисем 4 штук çеç пулни курăнать. Ю. Юменальев тата С. Ювенальев та, каллех хайхии Г. Мухаметшин çине таянса, <big><big>анчах тĕп çăлкуçа кăтартмасăр</big></big>, тупса палăртнă палăксен шучĕн ыйтăвне хускатаççĕ<ref>Ювенальев Ю. Ю., Ювенальев С. Ю. [http://библиотека.сувары.рф/books/etnichyeskaya_ryeligiya_i_mifologichyeskiye_pryedstavlyeniya.pdf Культура суваро-булгар. Этническая религия и мифологические представления.] — Чебоксары, 2013. — 128 с., илл. ISBN-978-5-7361-0154-2</ref>{{rp|17}}. Çапла пулса тухать: мĕнпурĕ 274 палăк, вĕсенчен 43-шĕ арабла, 4-шĕ тĕрĕкле (стандартлă тĕрĕкле тесе ăнланмалла). Ытти 227 палăк «сăварпăлахарла» (пăлхарла тесе ăнланмалла) (78 палăка Пăлхар хулашĕнче, 84 штукне Саккамра, 22 штукне Хусан таврашĕнче, 43 штукне Атăлăн сылтăм енче тупнă). Ахăртнех, ку авторсем кивелнĕ информаципе усă курнă. Н. И. Ашмарин хăйĕн «Болгары и чуваши» кĕнекинче Атăлçи пăлхарсен 12 эпитафине илсе кăтартнă теççĕ, анчах та вăл чăннипе 93 палăка пăхса тухнă. Кĕнеки компактлă пултăр тесе, пурне те унта асăнман. == Икĕ чĕлхеллĕ мăссăльманла чул юпасем == Атăлçи Пăлхар чул юписенчен ытларах пайĕ мăссăльман тĕнĕпе çыхăннă. Чĕлхе тĕлĕшпе пăхсан вара — ытларахăшĕ икĕ чĕлхеллĕ: арабла тата тĕрĕкле ротацизмлă е арабла тата тĕрĕкле зетацизмлă. Çав вăхăтрах юлашкинчен асăннă икĕ ушкăн калăпăшĕсемпе тан маррине те ятарласах палăртас пулать. ===Трнскрипци тата транслитераци === Атăлçи Пăлхар эпиграфика палăкĕсене, эрменлисене шутламасан, пĕтĕмпех араб графикипе çырнă. Çапла вара, вĕсене вулас тесен, араб çырулăхне пĕлмелле. Кайран вара, мĕн вуласа пĕлнине, урăх çырулăх çине те куçарма пулать. Урăх чĕлхене тÿрех куçарма вара <big><big>васкамалла мар</big></big>. Саспаллишерĕн, сăмахшерĕн, мĕнле пур, çавăн пек, çырса тухмалла чăн малтан. Çак процеса транскрипци тата транслитераци теççĕ. Çак ĕçе тĕрĕс, пысăк ăсталăхпа тăвас тесен, араб çырулăхĕн вăтам ĕмĕрсенчи (13-14-мĕш çĕрçуллăхсем) уйрăмлăхĕсене те пĕлмелле. Çапла палăртса тухнине кирек хăçан та тытса куçарма май пур. Мĕн çырнинчен ытларах мĕнле чĕлхепе çырни пысăкрах пĕлтерĕшлĕ теме пулать. Акă пĕр тĕслĕх, [[1307]]-мĕш çулхи палăк çинчи çыру (шупка тĕспе араблине, тĕксĕм тĕспе тĕрĕклине кăтартнă): {{Цитата пуçламăшĕ}} Äl-хökmü li-l-lahi-l-gäliji-l-käbiri. '''Jljаs аuli Jsmаgil аuli Мöхämmäd bälüкü.''' Räxmätü-l-lähi gäläjhi räхmätän vаsigätän. '''Таriха žеti zür аltуšу žаl zu-1-qagidä аjху išnа äči. Čаrimsän sуvnа bаrsа v(i)lti.''' {{Цитата вĕçĕ}} Ку тĕслĕхе М. Закиев кĕнекинчен<ref>Закиев М. З., Кузьмин-Юманади Я. Ф. [https://сувары.рф/ru/content/volzhskie-bulgary-i-ih-potomki-0 Волжские булгары и их потомки.] — М.: ИНСАН, Российский фонд культуры, 1993. —160 с. ISBN 5-85840-265-8 (1-мĕш сыпăка пăхмалла)</ref> илнĕ, — транскрипцине е хăй тунă, е урăх çыннăн транскрипцийĕпе усă курнă. Çак япаланах А. П. Хусанкай еплерех транскрипциленине пăхар тата<ref>Революцичченхи чăваш литератури. 1-мĕш том. Шупашкар, 1984. (Пăхмалла: с. 55-57, 413-414).</ref>. [[File:Atner Huzangaj.jpg|thumb|Atner Huzangaj]] :1)Тÿре ĕçĕ çулти аслă аллах аллинче :2)'''Ильяс ывăлĕ Исмаил''' :3)'''ывăлĕн Мухаммадăн палăкĕ''' :4)Тивлечĕ аллахăн уншăн чикĕсĕр :5)пултăр! '''Тарăхĕ: çичĕ''' :6)'''çĕр олттăшĕ çол, зилькади''' :7)'''ойăхĕшĕнчеччĕ. Çарăмсан''' :8)'''шывне пырса вилчĕ''' Ку автор текстăн арабла пайне транскрипцилесе тăман, тÿрех чăвашла куçарнă. Тĕрĕкле пайĕ вара — чăнах та транскрипци (тен, хăшпĕр кăлтăксем пур пулсан та), куçару мар. Кунта та текстăн тĕрĕкле пайĕ '''тĕксĕм''', арабла пайăн чăвашла куçарăвĕ — шупка. Енчен те камăн та пулин çак транскрипцисен-транслитерцисен-куçарусен тĕрĕслĕхне тишкерес килет пулсан, унăн хăйĕн мĕнпур ĕçе çĕнĕрен, малçăлкуç çине таянса, тума тивет. Е ытти авторсен транскрипцийĕсемпе танлаштарса пăхмалла. === Çынсем мĕнле чĕлхепе калаçнă? === Вилтăприсем çинчи чул юпасенчи эпитафисене мĕнле чĕлхесемпе çырнине кура, тĕрĕкле р-чĕлхепе тата тĕрĕкле з-чĕлхепе теме пулать. Çав вăхăтрах «Хусан шкулĕн» ăславçисем урăхларах карччынсем те кăлаарса тăратнă<ref>Юсупов, асăннă çăлкуç.</ref>{{rp|92}}<ref>Хакимзянов, 1978</ref>, халĕ те тăратаççĕ<ref>Измайлов, Искандер. [https://realnoevremya.ru/articles/289000-bulgarskiy-yazyk-i-yazyki-naseleniya-srednevekovoy-bulgarii «Булгарский язык» и языки населения средневековой Булгарии: моделирование этнолингвистической ситуации] — Реальное время, 00:00, 31.08.2023</ref><ref>Бакиров, Марсель Хаернасович. [https://cyberleninka.ru/article/n/yazyk-naseleniya-volzhskoy-bulgarii-v-svete-novyh-issledovaniy ЯЗЫК НАСЕЛЕНИЯ ВОЛЖСКОЙ БУЛГАРИИ В СВЕТЕ НОВЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ] — ФИЛОЛОГИЯ И КУЛЬТУРА. PHILOLOGY AND CULTURE. 2022. №1(67)</ref>. == Эпитафисем — литература палăкĕсем == С. М. Червонная ÿнер тĕпчевçи XIII-XIV емĕрсенчи Атăлçи Пăлхар эпитафийĕсем пирки мĕн çырнине илсе кăтартатпăр (унта вăл вĕсен литературăлла пĕлтерĕшне уçса парать)<ref>Червонная С. М. Искусство Татарии. История изобразительного искусства и архитектуры с древнейших времён до 1917 года. М., «Искусство», 1987. — с.108.</ref>. {{цитата пуçламăшĕ}} {{oq|ru|...в [[XIII]]-[[XIV]] веках, сквозь жёсткий панцирь теологической схоластики в словах, начертанных на камне, прорывалась живая творческая мысль и как бы слышалась порой то обстоятельная размеренная речь стремящегося к исторической истине и фактичесой точности летописца, хронографа общебулгарских или локальных — городских, сельских, семейных событий, то взволнованная лирическая поэзия, окрашенная личным чувством боли и нежности. Во всех случаях, говоря о синтезе архитектуры, пластики, графики и слова, мы можем вести речь о высоком уровне, стилевой зрелости комплекса пластических искусств и одновременно '''зачатков художественной литературы''', включающей в себя и научное (историческое, географическое, теологическое), и вдохновенно-поэтическое, и фантастическое начало. Мастеру-резчику было небезразлично, как и что он должен начертать и выразить на камне, оставить на века. Этот повышенный интерес к слову, эта активная роль литературного начала придавала как бы усиленную рациональность, интеллектуальность, особую окраску «мусульманской учёности» булгарскому мемориальному искусству. Скульптор-резчик должен был быть высокообразованным человеком, не просто грамотным, но эрудированным, даже учёным, не только художником, но и немного поэтом. Именно поэтические достоинства булгарских эпитафий прежде всего были выявлены учёными.}}<Куçару: ... [[XIII]]-[[XIV]] ĕмĕрсенче, чул çинчи сăмахсен теологилле схоластикин нăкă панцирĕ витĕр, чĕрĕ креативлă шухăш сăрхăннă, çапла вара, е историлле чăнлăх тата фактсен тĕллĕхĕ патне туртăнакан çырсапыравçăн, пĕтĕм Пăлхарăн е хула, ял, килйыш шайĕнчи локаллĕ пулăмсен хронографĕн, тÿлек те тĕплĕ пуплевĕ, е харкамлăхăн ырату тата ачашлăх туйăмĕпе сăрланнă хумахануллă лирикăлла поэзи илтĕннĕ кас-кас. Кашнийĕнчех, архитектура, пластика, графика тата сăмах синтезĕ пирки каланă май, эпир пластикăлла ÿнерсен комплексĕн тата, çав вăхăтрах, ăславла та (историлле, географилле, географилле), хавхаланулла-позилле те, фантастикăлла та енсене пĕрлештерекен <big><big>илемлĕхлĕ литературăн тĕввисен</big></big> çÿллĕ шайĕ, стиль тĕлĕшĕнчи ÿсĕмлĕхĕ пирки сăмахлама пултаратпăр. Чулçă маçтăршăн хытă ĕскер çинче мĕн касса ĕмĕрлĕхе мĕн кăтартасси пушали пулман. Сăмах патнелли çак «мăкăрăлчăк» кăсăк, литературăлăхăн активлă çак ролĕ Пăлхар мемориаллă ÿнерне вăйлăлатнă рационаллăхпа, интеллектуаллăхпа, «мăссăльманла ăславлăхăн» уйрăм тĕсĕпе пуянлатса тăнă. Пăлхар эпитафийĕсен шăпах позилле пахалăхĕсем ĕнтĕ ăславçăсене чăн малтан витернĕ.> {{цитата вĕçĕ}} Ку сăамахсене автор мĕнпур палăксем пирки калать, анчах та, каларăмăр ĕнтĕ, вĕсенчен ытларахашĕ тĕрĕкле р,л-чĕлхеллĕ е, А. Рона-Ташăн чăваш чĕлхин периодизацийепе килешÿллĕн, ĕлĕкхи, вăтам ĕмĕрсенчи чăвашла. == Вуламалли == * Хузангай А. П. [http://enc.cap.ru/?t=publ&hry=162&lnk=1807 Булгарские эпиграфические памятники] — Электронла чăваш энциклопедийĕнчи статья. * Хузангай А. П. Диглоссия и типология языковой ситуации в Волжской Булгарии: функциональный и этнический аспекты. // Волжская Болгария (Булгария): этнокультурная ситуация и общественное развитие: материалы научного семинара (Чебоксары, 13 апреля 2011 г.) / сост. и науч. ред. Г. А. Николаев. — Чебоксары: ЧГИГН, 2012. — 132 с., ил. — (Тюркские племена и государства Евразии в древности и в Средние века; вып. 1). ISBN 978-5-87677-174-2 * Хакимзянов Ф.С. Язык эпитафий волжских булгар. М.: Наука. 1978 206 с. *Хакимзянов Ф.С. Эпиграфические памятники Волжской Булгарии и их язык. М., 1987; *Юсупов Г.В. Введение в булгаро-татарскую эпиграфику. М.–Л., 1960; *Pritsak O. Die bulgarische Fürstenliste und die Sprache der Protobulgaren. Wiesbaden, 1955; *Róna-Tas A., Fodor S. Epigraphica Bulgarica: A Volgai Bolgar – török feliratok. Szeged, 1973; *Ligeti L. A magyar nelv török kapcsolatai a honfoglalás etőtt és az Árpádkorban. Budapest: Akadémiai Kiadó, 1986 602 I. *Tekin T. Volga Bulgar kitabeleri ve Volga Bulgarcasi. Ankara, 1988; *Erdal M. Die Sprache der Wolgabulgarische Inschriften. Wiesbaden, 1993. === Чăваш республикин территорийĕнчи палăксем пирки === * Браславский Л. Ю. Мемориально-надгробные сооружения. // Браславский Л. Ю. Ислам в Чувашии. Чебоксары, 1997, с.160. — см. с.58-61. * Волков И.В., Мадуров Д. Ф. Белокаменные надгробия с эпитафиями с территории Чувашии<ref>Вырăсла çапла хушса çырнă: "Этот раздел подготовлен при содействии кандидата исторических наук, эпиграфиста И.В. Волкова (Институт культурного и природного наследия)."</ref> // Мадуров Д.Ф. [http://библиотека.сувары.рф/books/madurov_d._f._traditsionnoye_dyekorativnoye_iskusstvo_i_prazdniki_chuvashyey.pdfТрадиционное декоративное искусство и праздники чувашей]{{Ĕçлемен каçă|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. — Чебоксары: Чуваш. кн. изд-во, 2004. — с. 287, ил. — С. 46-51. * Каховский В. Ф. Булгарские памятники на территории Чувашии // История исследования археологических памятников в Чувашском Поволжье и материалы по антропологии чувашей. Чебоксары, [[1995]]. * Киселев Михаил Юрьевич – кандидат исторических наук, руководитель Центра учета и обеспечения сохранности документов Архива РАН. [https://pifk.magtu.ru/doc/2020/4/230-237.pdf АРХЕОЛОГИЧЕСКИЕ ПАМЯТНИКИ ЧУВАШСКОЙ РЕСПУБЛИКИ ПО ДАННЫМ ДРЕВНЕ-ЧУВАШСКИХ КЛАДБИЩ] // Проблемы истории, филологии, культуры. 4 (2020), 230–237 ©Автор(ы) 2020 DOI: 10.18503/1992-0431-2020-4-70-230–237 * Милли (Прокопьев) А Н. Отчёт о поездке с целью фотографирования древнечувашских надгробных надписей в пределах Чебоксарского и Цивильского уездов ([[1925]] г.) // НА ЧГИГН. Отд. I. Ед. хр. 20. Инв. № 990. Л. 248-278. * Михайлов Е. П. Фотоснимки надгробных камней, сделанные входе экспедиции [[1984]] г. в Комсомольском, Яльчикском, Батыревском, Шемуршинском районах Чувашской АССР // НА ЧГИГН. Отд. И. Ед. хр. 803. Инв. № 7021. *Мухаметшин Д. Г., Михайлов Е. П., Иванов В. Н. (Алмантай). [https://сувары.рф/ru/content/epigraficheskie-pamyatniki-chuvashii Эпиграфические памятники Чувашии]. // Волжская Болгария (Булгария): этнокультурная ситуация и общественное развитие: материалы научного семинара (Чебоксары, 13 апреля 2011 г.) / сост. и науч. ред. Г. А. Николаев. — Чебоксары: ЧГИГН, 2012. — 132 с., ил. — (Тюркские племена и государства Евразии в древности и в Средние века; вып. 1). ISBN 978-5-87677-174-2 * Усманов, Венер Мударисович. [https://books.google.ru/books?id=wHKVEAAAQBAJ&pg=PA6&lpg=PA6&dq=В.+А.+Иванов+(Алмантай)&source=bl&ots=xgO2Ii_3V-&sig=ACfU3U0yhZXRp2d40qOPMgueVk49PUdxrg&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiU3vOhloyCAxUYKRAIHa66DbI4PBDoAXoECAIQAw#v=onepage&q=В.%20А.%20Иванов%20(Алмантай)&f=false Чувашстан Республикасы татар эпиграфик һәйкәлләре] Казан, 2022. == Каçăсем == * [https://www.business-gazeta.ru/article/485836 Фарид Хакимзянов: «Чуваши написали жалобу в Академию наук СССР, мол, татары их давят»] * [https://сувары.рф/ru/content/epigraficheskie-pamyatniki-goroda-bulgara Эпиграфические памятники города Булгара] — Сувар.рф сайтран == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} [[Категори:Эпиграфика]] [[Категори:Атăлçи Пăлхар]] [[Категори:Çырулăх]] [[Категори:Чăваш Енĕн историйĕ]] [[Категори:Тутарстан историйĕ]] hjf1jld9idrpcpld23cbomny2z45q8g 841737 841676 2024-12-04T09:27:06Z Ellodanis5 17302 841737 wikitext text/x-wiki [[File:Надгробный камень. Датированный 1349годом.jpg|thumb|1349-мĕш çулхи чул юпа. Тутарстанти Аксу районĕнчи [[Кивĕ Саврăш]]]] [[File:Bolgar gravestone.JPG|thumb|Çыруллă чул юпа катăкĕ. Пăлхар хулинчен.]] [[File:Селеще1.jpg|thumb|Аксу районĕнчи Кивĕ Саврăш патĕнчи тепĕр чул юпа (1347)]] '''Атăлçи Пăлхар эпиграфика палăкĕсем''' — вăтам ĕмĕрсенчи Атăлçи Пăлхар патшалăхĕн тата Ылттăн Уртари çав ятпах паллă тăрăхăн [[эпиграфика|эпиграфика палăкĕсем]]. Чăннипе илсен, монголсемчченхи Атăлçи Пăлхартан çак ятпа асăнмалли япаласем çукпа пĕрех темелле (е пачах та çук), çавăнпа та кунта ытларах 13-14 ĕмĕрсенчи чул палăксем çинчи эпитафисем пирки сăмах пырать. == Палăксен йышĕ == 13-14-мĕш ĕмĕрсенчи Атăлçи Пăлхар эпиграфика палăкĕсен тупса палăртнă йышне уйрăм регионсем тăрăх пăхса палăртма аван. #Пăлхар хулашĕн территорийĕнче тупса палăрнисем — 158 штук #Саккам территорийĕнче тупса палăрнисем (Пăлхар хулашĕсĕр пуçне) — 128 штук #Хусан хулин таврашĕнче тупса палăртнисем — 26 штук #Атăлăн сылтăм çыранĕнче тупса палăрнисем — 50 штук Çапла вара, пурне те пĕрле хушсан 362 штук. Ку цифрăсене пурне те Д. Г. Мухаметшин кĕнекинчен илнĕ<ref>Мухаметшин Д. Г. [http://archtat.ru/content/uploads/2017/12/aes_6-1.pdf Татарские эпиграфические памятники. Региональные особенности и этнокультурные варианты]. Серия «Археология евразийских степей». – Выпуск 6. – Казань: Институт истории АН РТ, 2008. – 132 с. илл. — С. 85-99.</ref>. Мĕнпур кунашкал палăксен йышĕ, чăнах та, 400 патнелле çывхарса пырать<ref>Кун пирки А. П. Хусанкайăн Электронла чăваш энциклопедийĕнчи статйинче те каланă.</ref>. Хальхи тĕпчевçĕсем шута илнĕ мĕнпур 362 палăка пăхса тухма тăрăшаççĕ. Гарун Юсупов пăхса тухнă палăксен шучĕ 200 таврашнелле теме пулать (палăксен 90% р,л-чĕлхепе тенĕ вăл). Марсель Ахметзянов 161 палăка пăхса тухнă, ятарлă таблица тунă. Р,Л-чĕлхеллĕ палăксен йышĕ 90 процентран чылай каярах тесе палăртнă. Анчах та Д. Г. Мухаметшин кĕнекинчен з,ш-чĕлхеллисем 4 штук çеç пулни курăнать. Ю. Юменальев тата С. Ювенальев та, каллех хайхии Г. Мухаметшин çине таянса, <big><big>анчах тĕп çăлкуçа кăтартмасăр</big></big>, тупса палăртнă палăксен шучĕн ыйтăвне хускатаççĕ<ref>Ювенальев Ю. Ю., Ювенальев С. Ю. [http://библиотека.сувары.рф/books/etnichyeskaya_ryeligiya_i_mifologichyeskiye_pryedstavlyeniya.pdf Культура суваро-булгар. Этническая религия и мифологические представления.] — Чебоксары, 2013. — 128 с., илл. ISBN-978-5-7361-0154-2</ref>{{rp|17}}. Çапла пулса тухать: мĕнпурĕ 274 палăк, вĕсенчен 43-шĕ арабла, 4-шĕ тĕрĕкле (стандартлă тĕрĕкле тесе ăнланмалла). Ытти 227 палăк «сăварпăлахарла» (пăлхарла тесе ăнланмалла) (78 палăка Пăлхар хулашĕнче, 84 штукне Саккамра, 22 штукне Хусан таврашĕнче, 43 штукне Атăлăн сылтăм енче тупнă). Ахăртнех, ку авторсем кивелнĕ информаципе усă курнă. Н. И. Ашмарин хăйĕн «Болгары и чуваши» кĕнекинче Атăлçи пăлхарсен 12 эпитафине илсе кăтартнă теççĕ, анчах та вăл чăннипе 93 палăка пăхса тухнă. Кĕнеки компактлă пултăр тесе, пурне те унта асăнман. == Икĕ чĕлхеллĕ мăссăльманла чул юпасем == Атăлçи Пăлхар чул юписенчен ытларах пайĕ мăссăльман тĕнĕпе çыхăннă. Чĕлхе тĕлĕшпе пăхсан вара — ытларахăшĕ икĕ чĕлхеллĕ: арабла тата тĕрĕкле ротацизмлă е арабла тата тĕрĕкле зетацизмлă. Çав вăхăтрах юлашкинчен асăннă икĕ ушкăн калăпăшĕсемпе тан маррине те ятарласах палăртас пулать. ===Трнскрипци тата транслитераци === Атăлçи Пăлхар эпиграфика палăкĕсене, эрменлисене шутламасан, пĕтĕмпех араб графикипе çырнă. Çапла вара, вĕсене вулас тесен, араб çырулăхне пĕлмелле. Кайран вара, мĕн вуласа пĕлнине, урăх çырулăх çине те куçарма пулать. Урăх чĕлхене тÿрех куçарма вара <big><big>васкамалла мар</big></big>. Саспаллишерĕн, сăмахшерĕн, мĕнле пур, çавăн пек, çырса тухмалла чăн малтан. Çак процеса транскрипци тата транслитераци теççĕ. Çак ĕçе тĕрĕс, пысăк ăсталăхпа тăвас тесен, араб çырулăхĕн вăтам ĕмĕрсенчи (13-14-мĕш çĕрçуллăхсем) уйрăмлăхĕсене те пĕлмелле. Çапла палăртса тухнине кирек хăçан та тытса куçарма май пур. Мĕн çырнинчен ытларах мĕнле чĕлхепе çырни пысăкрах пĕлтерĕшлĕ теме пулать. Акă пĕр тĕслĕх, [[1307]]-мĕш çулхи палăк çинчи çыру (шупка тĕспе араблине, тĕксĕм тĕспе тĕрĕклине кăтартнă): {{Цитата пуçламăшĕ}} Äl-хökmü li-l-lahi-l-gäliji-l-käbiri. '''Jljаs аuli Jsmаgil аuli Мöхämmäd bälüкü.''' Räxmätü-l-lähi gäläjhi räхmätän vаsigätän. '''Таriха žеti zür аltуšу žаl zu-1-qagidä аjху išnа äči. Čаrimsän sуvnа bаrsа v(i)lti.''' {{Цитата вĕçĕ}} Ку тĕслĕхе М. Закиев кĕнекинчен<ref>Закиев М. З., Кузьмин-Юманади Я. Ф. [https://сувары.рф/ru/content/volzhskie-bulgary-i-ih-potomki-0 Волжские булгары и их потомки.] — М.: ИНСАН, Российский фонд культуры, 1993. —160 с. ISBN 5-85840-265-8 (1-мĕш сыпăка пăхмалла)</ref> илнĕ, — транскрипцине е хăй тунă, е урăх çыннăн транскрипцийĕпе усă курнă. Çак япаланах А. П. Хусанкай еплерех транскрипциленине пăхар тата<ref>Революцичченхи чăваш литератури. 1-мĕш том. Шупашкар, 1984. (Пăхмалла: с. 55-57, 413-414).</ref>. [[File:Atner Huzangaj.jpg|thumb|Atner Huzangaj]] :1)Тÿре ĕçĕ çулти аслă аллах аллинче :2)'''Ильяс ывăлĕ Исмаил''' :3)'''ывăлĕн Мухаммадăн палăкĕ''' :4)Тивлечĕ аллахăн уншăн чикĕсĕр :5)пултăр! '''Тарăхĕ: çичĕ''' :6)'''çĕр олттăшĕ çол, зилькади''' :7)'''ойăхĕшĕнчеччĕ. Çарăмсан''' :8)'''шывне пырса вилчĕ''' Ку автор текстăн арабла пайне транскрипцилесе тăман, тÿрех чăвашла куçарнă. Тĕрĕкле пайĕ вара — чăнах та транскрипци (тен, хăшпĕр кăлтăксем пур пулсан та), куçару мар. Кунта та текстăн тĕрĕкле пайĕ '''тĕксĕм''', арабла пайăн чăвашла куçарăвĕ — шупка. Енчен те камăн та пулин çак транскрипцисен-транслитерцисен-куçарусен тĕрĕслĕхне тишкерес килет пулсан, унăн хăйĕн мĕнпур ĕçе çĕнĕрен, малçăлкуç çине таянса, тума тивет. Е ытти авторсен транскрипцийĕсемпе танлаштарса пăхмалла. === Çынсем мĕнле чĕлхепе калаçнă? === Вилтăприсем çинчи чул юпасенчи эпитафисене мĕнле чĕлхесемпе çырнине кура, тĕрĕкле р-чĕлхепе тата тĕрĕкле з-чĕлхепе теме пулать. Çав вăхăтрах «Хусан шкулĕн» ăславçисем урăхларах карччынсем те кăлаарса тăратнă<ref>Юсупов, асăннă çăлкуç.</ref>{{rp|92}}<ref>Хакимзянов, 1978</ref>, халĕ те тăратаççĕ<ref>Измайлов, Искандер. [https://realnoevremya.ru/articles/289000-bulgarskiy-yazyk-i-yazyki-naseleniya-srednevekovoy-bulgarii «Булгарский язык» и языки населения средневековой Булгарии: моделирование этнолингвистической ситуации] — Реальное время, 00:00, 31.08.2023</ref><ref>Бакиров, Марсель Хаернасович. [https://cyberleninka.ru/article/n/yazyk-naseleniya-volzhskoy-bulgarii-v-svete-novyh-issledovaniy ЯЗЫК НАСЕЛЕНИЯ ВОЛЖСКОЙ БУЛГАРИИ В СВЕТЕ НОВЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ] — ФИЛОЛОГИЯ И КУЛЬТУРА. PHILOLOGY AND CULTURE. 2022. №1(67)</ref>. Ылттăн Урта пуçлансан унчченхи Атăлçи Пăлхар территорине кăнтăртан (Хрезмран, Вăтам Азирен, Кавказран) урăх çынсем килсе вырнаçма пуçланă. Çакă эпитафисенче кăтартнă çынсен тахаллусĕсенчен, титулĕсенчен, ячĕсенчен курăнать. Вĕсем, паллах, кунти пăлхар чĕлхине малтанласа пĕлмен темелле. Çапах та пурăна-киле ăна алла илме, вĕренме пуçланă. Кунашкал майпа вĕсем икĕ чĕлхеллĕ çынсем (билингвсем) пулса тăнă. Хăйсен малтанхи тĕрĕкле з-чĕлхине те, пăлхарсен тĕрĕкле р-чĕлхине те пĕлмешкĕн тытăннă. Çапла вара чул палăксем хушшинче икĕ чĕлхине те куратпăр. Анчах та пурпĕрех р-чĕлхеллисем чылай нумайрах. Мĕншĕн тесен вырăнти халăх çав чĕлхепе калаçнă, эппин, вăл чĕлхен управçи-усравçисем те ытларах. Ĕнтĕ килсе вырнаçакансен чĕлхи вырăнти çынсен чĕлхине ку вăхăтра хĕссе кăларса пынă тени ниепле те чăн пулма пултараймасть. Каярахпа, ахăртнех, урăхларах самана пуçланнă, лару-тару улшăнăннă. Вăл вара — пачах урăх ыйту. == Эпитафисем — литература палăкĕсем == С. М. Червонная ÿнер тĕпчевçи XIII-XIV емĕрсенчи Атăлçи Пăлхар эпитафийĕсем пирки мĕн çырнине илсе кăтартатпăр (унта вăл вĕсен литературăлла пĕлтерĕшне уçса парать)<ref>Червонная С. М. Искусство Татарии. История изобразительного искусства и архитектуры с древнейших времён до 1917 года. М., «Искусство», 1987. — с.108.</ref>. {{цитата пуçламăшĕ}} {{oq|ru|...в [[XIII]]-[[XIV]] веках, сквозь жёсткий панцирь теологической схоластики в словах, начертанных на камне, прорывалась живая творческая мысль и как бы слышалась порой то обстоятельная размеренная речь стремящегося к исторической истине и фактичесой точности летописца, хронографа общебулгарских или локальных — городских, сельских, семейных событий, то взволнованная лирическая поэзия, окрашенная личным чувством боли и нежности. Во всех случаях, говоря о синтезе архитектуры, пластики, графики и слова, мы можем вести речь о высоком уровне, стилевой зрелости комплекса пластических искусств и одновременно '''зачатков художественной литературы''', включающей в себя и научное (историческое, географическое, теологическое), и вдохновенно-поэтическое, и фантастическое начало. Мастеру-резчику было небезразлично, как и что он должен начертать и выразить на камне, оставить на века. Этот повышенный интерес к слову, эта активная роль литературного начала придавала как бы усиленную рациональность, интеллектуальность, особую окраску «мусульманской учёности» булгарскому мемориальному искусству. Скульптор-резчик должен был быть высокообразованным человеком, не просто грамотным, но эрудированным, даже учёным, не только художником, но и немного поэтом. Именно поэтические достоинства булгарских эпитафий прежде всего были выявлены учёными.}}<Куçару: ... [[XIII]]-[[XIV]] ĕмĕрсенче, чул çинчи сăмахсен теологилле схоластикин нăкă панцирĕ витĕр, чĕрĕ креативлă шухăш сăрхăннă, çапла вара, е историлле чăнлăх тата фактсен тĕллĕхĕ патне туртăнакан çырсапыравçăн, пĕтĕм Пăлхарăн е хула, ял, килйыш шайĕнчи локаллĕ пулăмсен хронографĕн, тÿлек те тĕплĕ пуплевĕ, е харкамлăхăн ырату тата ачашлăх туйăмĕпе сăрланнă хумахануллă лирикăлла поэзи илтĕннĕ кас-кас. Кашнийĕнчех, архитектура, пластика, графика тата сăмах синтезĕ пирки каланă май, эпир пластикăлла ÿнерсен комплексĕн тата, çав вăхăтрах, ăславла та (историлле, географилле, географилле), хавхаланулла-позилле те, фантастикăлла та енсене пĕрлештерекен <big><big>илемлĕхлĕ литературăн тĕввисен</big></big> çÿллĕ шайĕ, стиль тĕлĕшĕнчи ÿсĕмлĕхĕ пирки сăмахлама пултаратпăр. Чулçă маçтăршăн хытă ĕскер çинче мĕн касса ĕмĕрлĕхе мĕн кăтартасси пушали пулман. Сăмах патнелли çак «мăкăрăлчăк» кăсăк, литературăлăхăн активлă çак ролĕ Пăлхар мемориаллă ÿнерне вăйлăлатнă рационаллăхпа, интеллектуаллăхпа, «мăссăльманла ăславлăхăн» уйрăм тĕсĕпе пуянлатса тăнă. Пăлхар эпитафийĕсен шăпах позилле пахалăхĕсем ĕнтĕ ăславçăсене чăн малтан витернĕ.> {{цитата вĕçĕ}} Ку сăамахсене автор мĕнпур палăксем пирки калать, анчах та, каларăмăр ĕнтĕ, вĕсенчен ытларахашĕ тĕрĕкле р,л-чĕлхеллĕ е, А. Рона-Ташăн чăваш чĕлхин периодизацийепе килешÿллĕн, ĕлĕкхи, вăтам ĕмĕрсенчи чăвашла. == Вуламалли == * Хузангай А. П. [http://enc.cap.ru/?t=publ&hry=162&lnk=1807 Булгарские эпиграфические памятники] — Электронла чăваш энциклопедийĕнчи статья. * Хузангай А. П. Диглоссия и типология языковой ситуации в Волжской Булгарии: функциональный и этнический аспекты. // Волжская Болгария (Булгария): этнокультурная ситуация и общественное развитие: материалы научного семинара (Чебоксары, 13 апреля 2011 г.) / сост. и науч. ред. Г. А. Николаев. — Чебоксары: ЧГИГН, 2012. — 132 с., ил. — (Тюркские племена и государства Евразии в древности и в Средние века; вып. 1). ISBN 978-5-87677-174-2 * Хакимзянов Ф.С. Язык эпитафий волжских булгар. М.: Наука. 1978 206 с. *Хакимзянов Ф.С. Эпиграфические памятники Волжской Булгарии и их язык. М., 1987; *Юсупов Г.В. Введение в булгаро-татарскую эпиграфику. М.–Л., 1960; *Pritsak O. Die bulgarische Fürstenliste und die Sprache der Protobulgaren. Wiesbaden, 1955; *Róna-Tas A., Fodor S. Epigraphica Bulgarica: A Volgai Bolgar – török feliratok. Szeged, 1973; *Ligeti L. A magyar nelv török kapcsolatai a honfoglalás etőtt és az Árpádkorban. Budapest: Akadémiai Kiadó, 1986 602 I. *Tekin T. Volga Bulgar kitabeleri ve Volga Bulgarcasi. Ankara, 1988; *Erdal M. Die Sprache der Wolgabulgarische Inschriften. Wiesbaden, 1993. === Чăваш республикин территорийĕнчи палăксем пирки === * Браславский Л. Ю. Мемориально-надгробные сооружения. // Браславский Л. Ю. Ислам в Чувашии. Чебоксары, 1997, с.160. — см. с.58-61. * Волков И.В., Мадуров Д. Ф. Белокаменные надгробия с эпитафиями с территории Чувашии<ref>Вырăсла çапла хушса çырнă: "Этот раздел подготовлен при содействии кандидата исторических наук, эпиграфиста И.В. Волкова (Институт культурного и природного наследия)."</ref> // Мадуров Д.Ф. [http://библиотека.сувары.рф/books/madurov_d._f._traditsionnoye_dyekorativnoye_iskusstvo_i_prazdniki_chuvashyey.pdfТрадиционное декоративное искусство и праздники чувашей]{{Ĕçлемен каçă|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. — Чебоксары: Чуваш. кн. изд-во, 2004. — с. 287, ил. — С. 46-51. * Каховский В. Ф. Булгарские памятники на территории Чувашии // История исследования археологических памятников в Чувашском Поволжье и материалы по антропологии чувашей. Чебоксары, [[1995]]. * Киселев Михаил Юрьевич – кандидат исторических наук, руководитель Центра учета и обеспечения сохранности документов Архива РАН. [https://pifk.magtu.ru/doc/2020/4/230-237.pdf АРХЕОЛОГИЧЕСКИЕ ПАМЯТНИКИ ЧУВАШСКОЙ РЕСПУБЛИКИ ПО ДАННЫМ ДРЕВНЕ-ЧУВАШСКИХ КЛАДБИЩ] // Проблемы истории, филологии, культуры. 4 (2020), 230–237 ©Автор(ы) 2020 DOI: 10.18503/1992-0431-2020-4-70-230–237 * Милли (Прокопьев) А Н. Отчёт о поездке с целью фотографирования древнечувашских надгробных надписей в пределах Чебоксарского и Цивильского уездов ([[1925]] г.) // НА ЧГИГН. Отд. I. Ед. хр. 20. Инв. № 990. Л. 248-278. * Михайлов Е. П. Фотоснимки надгробных камней, сделанные входе экспедиции [[1984]] г. в Комсомольском, Яльчикском, Батыревском, Шемуршинском районах Чувашской АССР // НА ЧГИГН. Отд. И. Ед. хр. 803. Инв. № 7021. *Мухаметшин Д. Г., Михайлов Е. П., Иванов В. Н. (Алмантай). [https://сувары.рф/ru/content/epigraficheskie-pamyatniki-chuvashii Эпиграфические памятники Чувашии]. // Волжская Болгария (Булгария): этнокультурная ситуация и общественное развитие: материалы научного семинара (Чебоксары, 13 апреля 2011 г.) / сост. и науч. ред. Г. А. Николаев. — Чебоксары: ЧГИГН, 2012. — 132 с., ил. — (Тюркские племена и государства Евразии в древности и в Средние века; вып. 1). ISBN 978-5-87677-174-2 * Усманов, Венер Мударисович. [https://books.google.ru/books?id=wHKVEAAAQBAJ&pg=PA6&lpg=PA6&dq=В.+А.+Иванов+(Алмантай)&source=bl&ots=xgO2Ii_3V-&sig=ACfU3U0yhZXRp2d40qOPMgueVk49PUdxrg&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiU3vOhloyCAxUYKRAIHa66DbI4PBDoAXoECAIQAw#v=onepage&q=В.%20А.%20Иванов%20(Алмантай)&f=false Чувашстан Республикасы татар эпиграфик һәйкәлләре] Казан, 2022. == Каçăсем == * [https://www.business-gazeta.ru/article/485836 Фарид Хакимзянов: «Чуваши написали жалобу в Академию наук СССР, мол, татары их давят»] * [https://сувары.рф/ru/content/epigraficheskie-pamyatniki-goroda-bulgara Эпиграфические памятники города Булгара] — Сувар.рф сайтран == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} [[Категори:Эпиграфика]] [[Категори:Атăлçи Пăлхар]] [[Категори:Çырулăх]] [[Категори:Чăваш Енĕн историйĕ]] [[Категори:Тутарстан историйĕ]] hy458iopqniggwrrj9si52xol8wle2n 841738 841737 2024-12-04T09:33:08Z Ellodanis5 17302 841738 wikitext text/x-wiki [[File:Надгробный камень. Датированный 1349годом.jpg|thumb|1349-мĕш çулхи чул юпа. Тутарстанти Аксу районĕнчи [[Кивĕ Саврăш]]]] [[File:Bolgar gravestone.JPG|thumb|Çыруллă чул юпа катăкĕ. Пăлхар хулинчен.]] [[File:Селеще1.jpg|thumb|Аксу районĕнчи Кивĕ Саврăш патĕнчи тепĕр чул юпа (1347)]] '''Атăлçи Пăлхар эпиграфика палăкĕсем''' — вăтам ĕмĕрсенчи Атăлçи Пăлхар патшалăхĕн тата Ылттăн Уртари çав ятпах паллă тăрăхăн [[эпиграфика|эпиграфика палăкĕсем]]. Чăннипе илсен, монголсемчченхи Атăлçи Пăлхартан çак ятпа асăнмалли япаласем çукпа пĕрех темелле (е пачах та çук), çавăнпа та кунта ытларах 13-14 ĕмĕрсенчи чул палăксем çинчи эпитафисем пирки сăмах пырать. == Палăксен йышĕ == 13-14-мĕш ĕмĕрсенчи Атăлçи Пăлхар эпиграфика палăкĕсен тупса палăртнă йышне уйрăм регионсем тăрăх пăхса палăртма аван. #Пăлхар хулашĕн территорийĕнче тупса палăрнисем — 158 штук #Саккам территорийĕнче тупса палăрнисем (Пăлхар хулашĕсĕр пуçне) — 128 штук #Хусан хулин таврашĕнче тупса палăртнисем — 26 штук #Атăлăн сылтăм çыранĕнче тупса палăрнисем — 50 штук Çапла вара, пурне те пĕрле хушсан 362 штук. Ку цифрăсене пурне те Д. Г. Мухаметшин кĕнекинчен илнĕ<ref>Мухаметшин Д. Г. [http://archtat.ru/content/uploads/2017/12/aes_6-1.pdf Татарские эпиграфические памятники. Региональные особенности и этнокультурные варианты]. Серия «Археология евразийских степей». – Выпуск 6. – Казань: Институт истории АН РТ, 2008. – 132 с. илл. — С. 85-99.</ref>. Мĕнпур кунашкал палăксен йышĕ, чăнах та, 400 патнелле çывхарса пырать<ref>Кун пирки А. П. Хусанкайăн Электронла чăваш энциклопедийĕнчи статйинче те каланă.</ref>. Хальхи тĕпчевçĕсем шута илнĕ мĕнпур 362 палăка пăхса тухма тăрăшаççĕ. Гарун Юсупов пăхса тухнă палăксен шучĕ 200 таврашнелле теме пулать (палăксен 90% р,л-чĕлхепе тенĕ вăл). Марсель Ахметзянов 161 палăка пăхса тухнă, ятарлă таблица тунă. Р,Л-чĕлхеллĕ палăксен йышĕ 90 процентран чылай каярах тесе палăртнă. Анчах та Д. Г. Мухаметшин кĕнекинчен з,ш-чĕлхеллисем 4 штук çеç пулни курăнать. Ю. Юменальев тата С. Ювенальев та, каллех хайхии Г. Мухаметшин çине таянса, <big><big>анчах тĕп çăлкуçа кăтартмасăр</big></big>, тупса палăртнă палăксен шучĕн ыйтăвне хускатаççĕ<ref>Ювенальев Ю. Ю., Ювенальев С. Ю. [http://библиотека.сувары.рф/books/etnichyeskaya_ryeligiya_i_mifologichyeskiye_pryedstavlyeniya.pdf Культура суваро-булгар. Этническая религия и мифологические представления.] — Чебоксары, 2013. — 128 с., илл. ISBN-978-5-7361-0154-2</ref>{{rp|17}}. Çапла пулса тухать: мĕнпурĕ 274 палăк, вĕсенчен 43-шĕ арабла, 4-шĕ тĕрĕкле (стандартлă тĕрĕкле тесе ăнланмалла). Ытти 227 палăк «сăварпăлахарла» (пăлхарла тесе ăнланмалла) (78 палăка Пăлхар хулашĕнче, 84 штукне Саккамра, 22 штукне Хусан таврашĕнче, 43 штукне Атăлăн сылтăм енче тупнă). Ахăртнех, ку авторсем кивелнĕ информаципе усă курнă. Н. И. Ашмарин хăйĕн «Болгары и чуваши» кĕнекинче Атăлçи пăлхарсен 12 эпитафине илсе кăтартнă теççĕ, анчах та вăл чăннипе 93 палăка пăхса тухнă. Кĕнеки компактлă пултăр тесе, пурне те унта асăнман. == Икĕ чĕлхеллĕ мăссăльманла чул юпасем == Атăлçи Пăлхар чул юписенчен ытларах пайĕ мăссăльман тĕнĕпе çыхăннă. Чĕлхе тĕлĕшпе пăхсан вара — ытларахăшĕ икĕ чĕлхеллĕ: арабла тата тĕрĕкле ротацизмлă е арабла тата тĕрĕкле зетацизмлă. Çав вăхăтрах юлашкинчен асăннă икĕ ушкăн калăпăшĕсемпе тан маррине те ятарласах палăртас пулать. ===Трнскрипци тата транслитераци === Атăлçи Пăлхар эпиграфика палăкĕсене, эрменлисене шутламасан, пĕтĕмпех араб графикипе çырнă. Çапла вара, вĕсене вулас тесен, араб çырулăхне пĕлмелле. Кайран вара, мĕн вуласа пĕлнине, урăх çырулăх çине те куçарма пулать. Урăх чĕлхене тÿрех куçарма вара <big><big>васкамалла мар</big></big>. Саспаллишерĕн, сăмахшерĕн, мĕнле пур, çавăн пек, çырса тухмалла чăн малтан. Çак процеса транскрипци тата транслитераци теççĕ. Çак ĕçе тĕрĕс, пысăк ăсталăхпа тăвас тесен, араб çырулăхĕн вăтам ĕмĕрсенчи (13-14-мĕш çĕрçуллăхсем) уйрăмлăхĕсене те пĕлмелле. Çапла палăртса тухнине кирек хăçан та тытса куçарма май пур. Мĕн çырнинчен ытларах мĕнле чĕлхепе çырни пысăкрах пĕлтерĕшлĕ теме пулать. Акă пĕр тĕслĕх, [[1307]]-мĕш çулхи палăк çинчи çыру (шупка тĕспе араблине, тĕксĕм тĕспе тĕрĕклине кăтартнă): {{Цитата пуçламăшĕ}} Äl-хökmü li-l-lahi-l-gäliji-l-käbiri. '''Jljаs аuli Jsmаgil аuli Мöхämmäd bälüкü.''' Räxmätü-l-lähi gäläjhi räхmätän vаsigätän. '''Таriха žеti zür аltуšу žаl zu-1-qagidä аjху išnа äči. Čаrimsän sуvnа bаrsа v(i)lti.''' {{Цитата вĕçĕ}} Ку тĕслĕхе М. Закиев кĕнекинчен<ref>Закиев М. З., Кузьмин-Юманади Я. Ф. [https://сувары.рф/ru/content/volzhskie-bulgary-i-ih-potomki-0 Волжские булгары и их потомки.] — М.: ИНСАН, Российский фонд культуры, 1993. —160 с. ISBN 5-85840-265-8 (1-мĕш сыпăка пăхмалла)</ref> илнĕ, — транскрипцине е хăй тунă, е урăх çыннăн транскрипцийĕпе усă курнă. Çак япаланах А. П. Хусанкай еплерех транскрипциленине пăхар тата<ref>Революцичченхи чăваш литератури. 1-мĕш том. Шупашкар, 1984. (Пăхмалла: с. 55-57, 413-414).</ref>. [[File:Atner Huzangaj.jpg|thumb|Atner Huzangaj]] :1)Тÿре ĕçĕ çулти аслă аллах аллинче :2)'''Ильяс ывăлĕ Исмаил''' :3)'''ывăлĕн Мухаммадăн палăкĕ''' :4)Тивлечĕ аллахăн уншăн чикĕсĕр :5)пултăр! '''Тарăхĕ: çичĕ''' :6)'''çĕр олттăшĕ çол, зилькади''' :7)'''ойăхĕшĕнчеччĕ. Çарăмсан''' :8)'''шывне пырса вилчĕ''' Ку автор текстăн арабла пайне транскрипцилесе тăман, тÿрех чăвашла куçарнă. Тĕрĕкле пайĕ вара — чăнах та транскрипци (тен, хăшпĕр кăлтăксем пур пулсан та), куçару мар. Кунта та текстăн тĕрĕкле пайĕ '''тĕксĕм''', арабла пайăн чăвашла куçарăвĕ — шупка. Енчен те камăн та пулин çак транскрипцисен-транслитерцисен-куçарусен тĕрĕслĕхне тишкерес килет пулсан, унăн хăйĕн мĕнпур ĕçе çĕнĕрен, малçăлкуç çине таянса, тума тивет. Е ытти авторсен транскрипцийĕсемпе танлаштарса пăхмалла. === Çынсем мĕнле чĕлхепе калаçнă? === [[File:Ashmarin.jpg|thumb|left|]] Вилтăприсем çинчи чул юпасенчи эпитафисене мĕнле чĕлхесемпе çырнине кура, тĕрĕкле р-чĕлхепе тата тĕрĕкле з-чĕлхепе теме пулать. Çав вăхăтрах «Хусан шкулĕн» ăславçисем урăхларах карччынсем те кăлаарса тăратнă<ref>Юсупов, асăннă çăлкуç.</ref>{{rp|92}}<ref>Хакимзянов, 1978</ref>, халĕ те тăратаççĕ<ref>Измайлов, Искандер. [https://realnoevremya.ru/articles/289000-bulgarskiy-yazyk-i-yazyki-naseleniya-srednevekovoy-bulgarii «Булгарский язык» и языки населения средневековой Булгарии: моделирование этнолингвистической ситуации] — Реальное время, 00:00, 31.08.2023</ref><ref>Бакиров, Марсель Хаернасович. [https://cyberleninka.ru/article/n/yazyk-naseleniya-volzhskoy-bulgarii-v-svete-novyh-issledovaniy ЯЗЫК НАСЕЛЕНИЯ ВОЛЖСКОЙ БУЛГАРИИ В СВЕТЕ НОВЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ] — ФИЛОЛОГИЯ И КУЛЬТУРА. PHILOLOGY AND CULTURE. 2022. №1(67)</ref>. Ылттăн Урта пуçлансан унчченхи Атăлçи Пăлхар территорине кăнтăртан (Хрезмран, Вăтам Азирен, Кавказран) урăх çынсем килсе вырнаçма пуçланă. Çакă эпитафисенче кăтартнă çынсен тахаллусĕсенчен, титулĕсенчен, ячĕсенчен курăнать. Вĕсем, паллах, кунти пăлхар чĕлхине малтанласа пĕлмен темелле. Çапах та пурăна-киле ăна алла илме, вĕренме пуçланă. Кунашкал майпа вĕсем икĕ чĕлхеллĕ çынсем (билингвсем) пулса тăнă. Хăйсен малтанхи тĕрĕкле з-чĕлхине те, пăлхарсен тĕрĕкле р-чĕлхине те пĕлмешкĕн тытăннă. Çапла вара чул палăксем хушшинче икĕ чĕлхине те куратпăр. Анчах та пурпĕрех р-чĕлхеллисем чылай нумайрах. Мĕншĕн тесен вырăнти халăх çав чĕлхепе калаçнă, эппин, вăл чĕлхен управçи-усравçисем те ытларах. Ĕнтĕ килсе вырнаçакансен чĕлхи вырăнти çынсен чĕлхине ку вăхăтра хĕссе кăларса пынă тени ниепле те чăн пулма пултараймасть. Каярахпа, ахăртнех, урăхларах самана пуçланнă, лару-тару улшăнăннă. Вăл вара — пачах урăх ыйту. == Эпитафисем — литература палăкĕсем == С. М. Червонная ÿнер тĕпчевçи XIII-XIV емĕрсенчи Атăлçи Пăлхар эпитафийĕсем пирки мĕн çырнине илсе кăтартатпăр (унта вăл вĕсен литературăлла пĕлтерĕшне уçса парать)<ref>Червонная С. М. Искусство Татарии. История изобразительного искусства и архитектуры с древнейших времён до 1917 года. М., «Искусство», 1987. — с.108.</ref>. {{цитата пуçламăшĕ}} {{oq|ru|...в [[XIII]]-[[XIV]] веках, сквозь жёсткий панцирь теологической схоластики в словах, начертанных на камне, прорывалась живая творческая мысль и как бы слышалась порой то обстоятельная размеренная речь стремящегося к исторической истине и фактичесой точности летописца, хронографа общебулгарских или локальных — городских, сельских, семейных событий, то взволнованная лирическая поэзия, окрашенная личным чувством боли и нежности. Во всех случаях, говоря о синтезе архитектуры, пластики, графики и слова, мы можем вести речь о высоком уровне, стилевой зрелости комплекса пластических искусств и одновременно '''зачатков художественной литературы''', включающей в себя и научное (историческое, географическое, теологическое), и вдохновенно-поэтическое, и фантастическое начало. Мастеру-резчику было небезразлично, как и что он должен начертать и выразить на камне, оставить на века. Этот повышенный интерес к слову, эта активная роль литературного начала придавала как бы усиленную рациональность, интеллектуальность, особую окраску «мусульманской учёности» булгарскому мемориальному искусству. Скульптор-резчик должен был быть высокообразованным человеком, не просто грамотным, но эрудированным, даже учёным, не только художником, но и немного поэтом. Именно поэтические достоинства булгарских эпитафий прежде всего были выявлены учёными.}}<Куçару: ... [[XIII]]-[[XIV]] ĕмĕрсенче, чул çинчи сăмахсен теологилле схоластикин нăкă панцирĕ витĕр, чĕрĕ креативлă шухăш сăрхăннă, çапла вара, е историлле чăнлăх тата фактсен тĕллĕхĕ патне туртăнакан çырсапыравçăн, пĕтĕм Пăлхарăн е хула, ял, килйыш шайĕнчи локаллĕ пулăмсен хронографĕн, тÿлек те тĕплĕ пуплевĕ, е харкамлăхăн ырату тата ачашлăх туйăмĕпе сăрланнă хумахануллă лирикăлла поэзи илтĕннĕ кас-кас. Кашнийĕнчех, архитектура, пластика, графика тата сăмах синтезĕ пирки каланă май, эпир пластикăлла ÿнерсен комплексĕн тата, çав вăхăтрах, ăславла та (историлле, географилле, географилле), хавхаланулла-позилле те, фантастикăлла та енсене пĕрлештерекен <big><big>илемлĕхлĕ литературăн тĕввисен</big></big> çÿллĕ шайĕ, стиль тĕлĕшĕнчи ÿсĕмлĕхĕ пирки сăмахлама пултаратпăр. Чулçă маçтăршăн хытă ĕскер çинче мĕн касса ĕмĕрлĕхе мĕн кăтартасси пушали пулман. Сăмах патнелли çак «мăкăрăлчăк» кăсăк, литературăлăхăн активлă çак ролĕ Пăлхар мемориаллă ÿнерне вăйлăлатнă рационаллăхпа, интеллектуаллăхпа, «мăссăльманла ăславлăхăн» уйрăм тĕсĕпе пуянлатса тăнă. Пăлхар эпитафийĕсен шăпах позилле пахалăхĕсем ĕнтĕ ăславçăсене чăн малтан витернĕ.> {{цитата вĕçĕ}} Ку сăамахсене автор мĕнпур палăксем пирки калать, анчах та, каларăмăр ĕнтĕ, вĕсенчен ытларахашĕ тĕрĕкле р,л-чĕлхеллĕ е, А. Рона-Ташăн чăваш чĕлхин периодизацийепе килешÿллĕн, ĕлĕкхи, вăтам ĕмĕрсенчи чăвашла. == Вуламалли == * Хузангай А. П. [http://enc.cap.ru/?t=publ&hry=162&lnk=1807 Булгарские эпиграфические памятники] — Электронла чăваш энциклопедийĕнчи статья. * Хузангай А. П. Диглоссия и типология языковой ситуации в Волжской Булгарии: функциональный и этнический аспекты. // Волжская Болгария (Булгария): этнокультурная ситуация и общественное развитие: материалы научного семинара (Чебоксары, 13 апреля 2011 г.) / сост. и науч. ред. Г. А. Николаев. — Чебоксары: ЧГИГН, 2012. — 132 с., ил. — (Тюркские племена и государства Евразии в древности и в Средние века; вып. 1). ISBN 978-5-87677-174-2 * Хакимзянов Ф.С. Язык эпитафий волжских булгар. М.: Наука. 1978 206 с. *Хакимзянов Ф.С. Эпиграфические памятники Волжской Булгарии и их язык. М., 1987; *Юсупов Г.В. Введение в булгаро-татарскую эпиграфику. М.–Л., 1960; *Pritsak O. Die bulgarische Fürstenliste und die Sprache der Protobulgaren. Wiesbaden, 1955; *Róna-Tas A., Fodor S. Epigraphica Bulgarica: A Volgai Bolgar – török feliratok. Szeged, 1973; *Ligeti L. A magyar nelv török kapcsolatai a honfoglalás etőtt és az Árpádkorban. Budapest: Akadémiai Kiadó, 1986 602 I. *Tekin T. Volga Bulgar kitabeleri ve Volga Bulgarcasi. Ankara, 1988; *Erdal M. Die Sprache der Wolgabulgarische Inschriften. Wiesbaden, 1993. === Чăваш республикин территорийĕнчи палăксем пирки === * Браславский Л. Ю. Мемориально-надгробные сооружения. // Браславский Л. Ю. Ислам в Чувашии. Чебоксары, 1997, с.160. — см. с.58-61. * Волков И.В., Мадуров Д. Ф. Белокаменные надгробия с эпитафиями с территории Чувашии<ref>Вырăсла çапла хушса çырнă: "Этот раздел подготовлен при содействии кандидата исторических наук, эпиграфиста И.В. Волкова (Институт культурного и природного наследия)."</ref> // Мадуров Д.Ф. [http://библиотека.сувары.рф/books/madurov_d._f._traditsionnoye_dyekorativnoye_iskusstvo_i_prazdniki_chuvashyey.pdfТрадиционное декоративное искусство и праздники чувашей]{{Ĕçлемен каçă|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. — Чебоксары: Чуваш. кн. изд-во, 2004. — с. 287, ил. — С. 46-51. * Каховский В. Ф. Булгарские памятники на территории Чувашии // История исследования археологических памятников в Чувашском Поволжье и материалы по антропологии чувашей. Чебоксары, [[1995]]. * Киселев Михаил Юрьевич – кандидат исторических наук, руководитель Центра учета и обеспечения сохранности документов Архива РАН. [https://pifk.magtu.ru/doc/2020/4/230-237.pdf АРХЕОЛОГИЧЕСКИЕ ПАМЯТНИКИ ЧУВАШСКОЙ РЕСПУБЛИКИ ПО ДАННЫМ ДРЕВНЕ-ЧУВАШСКИХ КЛАДБИЩ] // Проблемы истории, филологии, культуры. 4 (2020), 230–237 ©Автор(ы) 2020 DOI: 10.18503/1992-0431-2020-4-70-230–237 * Милли (Прокопьев) А Н. Отчёт о поездке с целью фотографирования древнечувашских надгробных надписей в пределах Чебоксарского и Цивильского уездов ([[1925]] г.) // НА ЧГИГН. Отд. I. Ед. хр. 20. Инв. № 990. Л. 248-278. * Михайлов Е. П. Фотоснимки надгробных камней, сделанные входе экспедиции [[1984]] г. в Комсомольском, Яльчикском, Батыревском, Шемуршинском районах Чувашской АССР // НА ЧГИГН. Отд. И. Ед. хр. 803. Инв. № 7021. *Мухаметшин Д. Г., Михайлов Е. П., Иванов В. Н. (Алмантай). [https://сувары.рф/ru/content/epigraficheskie-pamyatniki-chuvashii Эпиграфические памятники Чувашии]. // Волжская Болгария (Булгария): этнокультурная ситуация и общественное развитие: материалы научного семинара (Чебоксары, 13 апреля 2011 г.) / сост. и науч. ред. Г. А. Николаев. — Чебоксары: ЧГИГН, 2012. — 132 с., ил. — (Тюркские племена и государства Евразии в древности и в Средние века; вып. 1). ISBN 978-5-87677-174-2 * Усманов, Венер Мударисович. [https://books.google.ru/books?id=wHKVEAAAQBAJ&pg=PA6&lpg=PA6&dq=В.+А.+Иванов+(Алмантай)&source=bl&ots=xgO2Ii_3V-&sig=ACfU3U0yhZXRp2d40qOPMgueVk49PUdxrg&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwiU3vOhloyCAxUYKRAIHa66DbI4PBDoAXoECAIQAw#v=onepage&q=В.%20А.%20Иванов%20(Алмантай)&f=false Чувашстан Республикасы татар эпиграфик һәйкәлләре] Казан, 2022. == Каçăсем == * [https://www.business-gazeta.ru/article/485836 Фарид Хакимзянов: «Чуваши написали жалобу в Академию наук СССР, мол, татары их давят»] * [https://сувары.рф/ru/content/epigraficheskie-pamyatniki-goroda-bulgara Эпиграфические памятники города Булгара] — Сувар.рф сайтран == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} [[Категори:Эпиграфика]] [[Категори:Атăлçи Пăлхар]] [[Категори:Çырулăх]] [[Категори:Чăваш Енĕн историйĕ]] [[Категори:Тутарстан историйĕ]] 17kkv392hxnq9gp9qll8maz31hhb0z2 0 88605 841729 784180 2024-12-04T06:20:50Z CommonsDelinker 188 Removing [[:c:File:Flag_of_the_Comanche_Nation.svg|Flag_of_the_Comanche_Nation.svg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Krd|Krd]] because: No license since 23 November 2024. 841729 wikitext text/x-wiki [[Ӳкерчĕк:Comanche portraits.jpg|мини|Сӑнӳкерчӗксем]] '''Команчсем''' ([kɨ.ˈman.ʧi]-рен, хальхи кӑнтӑр паюте [kɨ.ˈmaː.ʧi̥] — «тӑшмансем») — [[АПШ]]-чи [[Индейсем|индей]] халӑхӗ. Хӑйсене хӑйсем чӗнни — Numunu («чӑн ҫынсем»). Чӗлхи — команче, шошонсен чӗлхипе ҫывӑх, юто-ацтек чӗлхисен йышне кӗрет. Хальхи вӑхӑтра команчсен ытларахӑшӗ акӑлчанла калаҫать. XIX ӗмӗр пуҫламӑшӗнче команчсен шучӗ 10—12 пин ҫын пулнӑ. Паянхи кун вӗсем резервацинче [[Оклахома]] штатӗнче пурӑнаҫҫӗ. == Кун-ҫулӗ == == Вуламалли == *Котенко Ю. В. Индейцы Великих равнин. Оружия, воинская магия, боевое искусство, битвы. — М.: Издательский Дом «Техника-молодежи», 1997. — 160 с.: ил. — ISBN 5-88573-005-9. *Стукалин Ю. В. Хороший день для смерти. — М.: Гелеос, 2005. — 384 с. — ISBN 5-8189-0323-0. *Стукалин Ю. В. Энциклопедия военного искусства индейцев Дикого Запада. — М.: Яуза, Эксмо, 2008. — 688 с.: ил. — ISBN 978-5-699-26209-0. *Уайт Джон Мэнчип. Индейцы Северной Америки. Быт, религия, культура / Пер. с англ. С. К. Меркулова. — М.: «Центрполиграф», 2006. — 314 с.: ил. — ISBN 5-9524-2347-7. *Энциклопедия «Народы и религии мира» / Под ред В. А. Тишкова. — М., 1998. *Народы мира: Нсторико-этнографический справочник / Под ред. Ю. В. Бромлея. — М., 1988. == Каҫӑсем == * [http://www.tolatsga.org/ComancheOne.html История команчей] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190605114112/http://www.tolatsga.org/ComancheOne.html |date=2019-06-05 }}{{ref-en}} * [http://www.comanchenation.com Comanche Nation], official website * [http://www.comanchelanguage.org The Comanche Language and Cultural Preservation Committee] * [https://web.archive.org/web/20070311024207/http://texashistory.unt.edu/search.tkl?type=subject&q=Comanches&q2=KWD Photographs of Comanche Indians] hosted by the [http://texashistory.unt.edu/ Portal to Texas History] * [https://web.archive.org/web/20060630175749/http://www.historychannel.com/thcsearch/thc_resourcedetail.do?encyc_id=206146 «Comanche» on the History Channel], accessed 26 August 2005 * [http://www.texasindians.com/comanche.htm «The Texas Comanches» on Texas Indians], accessed 14 August 2005 * [https://web.archive.org/web/20131029183653/http://digital.library.okstate.edu/encyclopedia/entries/C/CO033.html Comanche], Oklahoma Historical Society [[Категори:Этнос ушкăнĕсем, алфавитпа]] [[Категори:Команчсем]] [[Категори:Оклахома индейĕсем]] [[Категори:Техас индейĕсем]] ax942ukyx3mcqtobvzbntdhwfelb23k 0 97262 841677 752203 2024-12-03T13:32:45Z Ineza034 36533 841677 wikitext text/x-wiki [[File:Belt Gürtel.jpg|thumb|]] [[File:Szlufki.przy.pasie.jpg|thumb|]] '''Пиçихи''' («пÿ çыххи» тенинчен кĕскетсе пулнă) — тумтир элеменчĕ, аксессуар. Чĕнрен, тиртен, юрилле тиртен, пир-авăр материалĕнчен е металл пайсем те хушса тунă хăю пек япала. Пилĕк тавра явса майлаштарççĕ, вĕçĕсене малтан тăхапа çыхăнтарççĕ. == Вуламалли == * Ремінь // Великий тлумачний словник сучасної української мови (з дод. і допов.) / уклад. і гол. ред. В. Т. Бусел. — 5-те вид. — К. ; Ірпінь : Перун, 2005. — ISBN 966-569-013-2. *Centeno, Antonio. "A Man's Guide to Belts". The Art of Manliness. Retrieved 4 January 2020. * See pictures File:NY Metropolitans.jpg or File:1868 Reds.jpg for instance. * "Sagging Pants". Snopes.com. * "Kunsten å velge riktig belte". CareOfCarl.no. Retrieved 2019-06-19. * [[Ӳкерчĕк:Germany Belt-and-Buckle-02.jpg|мини]]Brown, Ryan (July 20, 2017). "Kingdom Hearts fan questions answered in interview with Tetsuya Nomura". mirror [[Категори:Тумтир]] [[Категори:Аксессуарсем]] [[Категори:Униформă]] [[Категори:Пиçихисем]] jjqretbfwqrtrksgka6tnx5ojui3b9r 0 100482 841700 837167 2024-12-04T00:00:45Z Ellodanis5 17302 Ellodanis5 [[Хир кăркки йышшисем]] страницӑн ятне [[Çеçенхир кăркки йышшисем]] ҫине улӑштарчӗ 837167 wikitext text/x-wiki :'''''[[Вăрман кăркки]]''' (тискер кăркка) тенисемпе пăтраштармалла мар'' '''Хир кăркки йышшисем'''{{sfn|Бёме, Флинт|1994|c=76}} {{L6e|la|Otididae}} — çĕр çинчи пысăк [[вĕçен кайăксем|вĕçен кайăксен]] йышĕнчи, [[Кивĕ Тĕнче]]рен тухнăскер, '''хир кăркки евĕрлисен''' отрядĕнчи [[Монотипи (биологири систематика)|пĕртен-пĕр]] класĕ<ref>{{кĕнеке|автор=Атемасова Т. А. |пуçелĕк=Систематика птиц|вырăн=Харьков|издательство=ХНУ имени В. Н. Каразина|çул=2012|страниц=191}} — С. 46.</ref> (Otidiformes). Унăн шутне 26 тĕспе 11 йăх кĕрет. == Классификацилени == {{cladogram|title=Хир кăркки йышшисен [[филогени]]йĕ (Otididae)<ref name="Boyd">{{cite web|publisher=John Boyd's website|last=Boyd|first=John|date=2007|title=Otididae|url=http://jboyd.net/Taxo/Otididae.pdf|accessdate=2015-12-30|archive-date=2018-08-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20180819025942/http://jboyd.net/Taxo/Otididae.pdf|deadlink=no}}</ref> |{{clade|style=font-size:90%;line-height:80%;width:500px |1={{Clade |label1=''[[Lissotis]]'' |1={{Clade |1=''[[Lissotis hartlaubii|L. hartlaubii]]'' |2=''[[Lissotis melanogaster|L. melanogaster]]'' }} |2={{Clade |label1=''[[Ardeotis]]'' |1={{Clade |1=''A. nuba'' |2={{Clade |1=''[[Neotis ludwigii|A. ludwigii]]'' |2=''A. denhami'' |3={{Clade |1=''[[Neotis heuglinii|A. heuglinii]]'' |2={{Clade |1=''A. arabs'' |2={{Clade |1=[[Ardeotis kori|''A. kori'']] |2={{Clade |1=[[Ardeotis nigriceps|''A. nigriceps'']] |2=''A. australis'' }} }} }} }} }} }} |label2=Otidinae |2={{Clade |1={{Clade |1=''[[Tetrax tetrax]]'' ([[Стрепет]]) |2={{Clade |1=''[[Otis tarda]]'' ([[Дрофа]]) |label2=''[[Chlamydotis]]'' |2={{Clade |1=''[[Chlamydotis macqueenii|C. macqueenii]]'' ([[Вихляй]]) |2=''[[Chlamydotis undulata|C. undulata]]'' }} }} }} |2={{Clade |1={{Clade |1={{Clade |1=''[[Sypheotides indicus]]'' |2=''[[Houbaropsis bengalensis]]'' }} |label2=''[[Lophotis]]'' |2={{Clade |1=''L. ruficrista'' |2={{Clade |1=''[[Lophotis savilei|L. savilei]]'' |2=''L. gindiana'' }} }} }} |2={{Clade |label1=''[[Heterotetrax]]'' |1={{Clade |1=''[[Eupodotis humilis|H. humilis]]'' |2={{Clade |1=''[[Eupodotis rueppellii|H. rueppellii]]'' |2=''[[Eupodotis vigorsii|H. vigorsii]]'' }} }} |2={{Clade |label1=''[[Afrotis]]'' |1={{Clade |1=''A. afra'' |2=''A. afraoides'' }} |label2=''[[Eupodotis]]'' |2={{Clade |1=''E. senegalensis'' |2=''E. caerulescens'' }} }} }} }} }} }} }} }} }} * {{bt-ruslat||Afrotis}} йăхĕ ** {{bt-ruslat|Хура кĕçĕн хир кăркки|Afrotis afra}} ** {{bt-ruslat|Шурă киллĕ кĕçĕн хир кăркки|Afrotis afraoides}}<ref>[https://www.xeno-canto.org/species/Afrotis-afraoides Шурă киллĕ кĕçĕн хир кăркки· Afrotis afraoides · (Smith, A, 1831)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200810051943/https://www.xeno-canto.org/species/Afrotis-afraoides |date=2020-08-10 }} на сайте Хeno-canto.</ref> * {{bt-ruslat|Дрофы-красотки|Chlamydotis}} йăхĕ ** {{bt-ruslat||Chlamydotis undulata}} ** {{bt-ruslat|Вихляй|Chlamydotis macqueenii}} * {{bt-ruslat|Мăн хир кăрккисем|Ardeotis}} йăхĕ ** {{bt-ruslat|Араби мăн хир кăркки|Ardeotis arabs}} ** {{bt-ruslat|Африкан мăн хир кăркки|Ardeotis kori}} ** {{bt-ruslat|Инди мăн хир кăркки|Ardeotis nigriceps}} ** {{bt-ruslat|Австрал мăн хир кăркки|Ardeotis australis}} * {{bt-ruslat|Кĕçĕн хир кăрккисем|Eupodotis}} йăхĕ <small>хăш чухне 3 тĕсне уйрăм йăха кĕртеççĕ</small> ''[[Heterotetrax]]'' ** {{bt-ruslat|Сенегал кĕçĕн хир кăркки|Eupodotis senegalensis}} ** {{bt-ruslat|Кăвак кĕçĕн хир кăркки|Eupodotis caerulescens}} ** {{bt-ruslat|Хура пырлă кĕçĕн хир кăркки|Eupodotis vigorsii}} ** {{bt-ruslat||Eupodotis rueppellii}} ** {{bt-ruslat|Кĕрен кĕçĕң хир кăркки|Eupodotis humilis}} ** {{bt-ruslat||Eupodotis gindiana}} * Род {{bt-ruslat|Бенгал флорикансем|Houbaropsis}} ** {{bt-ruslat|Бенгал флорикан|Houbaropsis bengalensis}} * {{bt-ruslat||Lissotis}} йăхĕ ** {{bt-ruslat|Хура хырăмлă кĕçĕн хир кăркки|Lissotis melanogaster}} ** {{bt-ruslat|Судан кĕçĕн хир кăркки|Lissotis hartlaubii}} * {{bt-ruslat||Lophotis}} йăхĕ ** {{bt-ruslat|Хĕрлĕ пуçлă кĕçĕн хир кăркки|Lophotis ruficrista}} ** {{bt-ruslat| |Lophotis savilei}} ** {{bt-ruslat||Lophotis gindiana}} * {{bt-ruslat|Африкан хир кăрккисем|Neotis}} йăхĕ ** {{bt-ruslat|Кăнтăр-африкан хир кăркки|Neotis ludwigii}} ** {{bt-ruslat|Сомали африкан хир кăркки|Neotis heuglinii}} ** {{bt-ruslat|Нуби-африкан хир кăркки|Neotis nuba}} ** {{bt-ruslat|Нуби-африкан хир кăркки|Neotis denhami}} * {{bt-ruslat|Хир кăрккисем|Otis}} йăхĕ ** {{bt-ruslat|Хир кăркки|Otis tarda}} * {{bt-ruslat|Кĕçĕн флорикансем|Sypheotides}} йăхĕ ** {{bt-ruslat|Кĕçĕн флорикан|Sypheotides indicus}} * {{bt-ruslat|Стрепетсем|Tetrax}} йăхĕ ** {{bt-ruslat|Стрепет|Tetrax tetrax}} == Литература == * {{Кĕнеке:Пятиязычный словарь названий животных. Птицы|страницы=76—77}} * Sibley, Charles G.; Jon E. Ahlquist (1990). Phylogeny and Classification of the Birds : A Study in Molecular Evolution. New Haven: Yale University Press. ISBN 0-300-04085-7. * Knox, Alan G.; Martin Collinson, Andreas J. Helbig, David T. Parkin & George Sangster (October 2002). «Taxonomic recommendations for British birds». Ibis 144 (4): 707—710. {{DOI|10.1046/j.1474-919X.2002.00110.x}}. * Ecology and conservation of Steppe-Land birds by Gerard Bota et al. International Symposium on Ecology and Conservation of Steppe-land birds. Lynx Edicions 2005. 343 pages. ISBN 84-87334-99-7 == Асăрхавсем == {{асăрхавсем}} == Каçăсем == * [http://www.bionet-skola.com/w/Droplje Bionet škola] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201128234617/https://www.bionet-skola.com/w/Droplje |date=2020-11-28 }} * [http://montereybay.com/creagrus/bustards.html Дрофиные на сайте montereybay.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080619052645/http://montereybay.com/creagrus/bustards.html |date=2008-06-19 }} {{ornitology-stub}} [[Категори:Чĕрчунсем, алфавитпа]] [[Категори:Хир кăркки йышшисем| ]] [[Категори:Вĕçен кайăксен йышĕсем]] nnc3h9637mtb6xgpdnp5yvspagl8cq8 0 100485 841698 834247 2024-12-03T23:52:14Z Ellodanis5 17302 Ellodanis5 [[Хир кăркки]] страницӑн ятне [[Çеçенхир кăркки]] ҫине улӑштарчӗ 834247 wikitext text/x-wiki :'''''[[Вăрман кăркки]]''' (тискер кăркка) тенисемпе тата ытти нихăш [[кăркка]]па та пăтраштармалла мар'' {{Раççей Хĕрлĕ кĕнеки|3}}'''Хир кайăкĕ''' е '''хир кăрки''' ({{Lang-la|Otis tarda}}), — [[Хир кайăк йышшисем]] ҫемьерен пысăк кайăк. <big><big>«Хир кăркки» вăл «Кăркка» текен рете кĕмест, хай хайне урăм рет (монотипия) пулса тăрать.</big></big> == Литература == * канд. биол. н. К. Филонов. Дрофа // журнал «Охота и охотничье хозяйство», № 5, 1973. стр.22-23 * {{кĕнеке|автор=Бёме, Р. Л.; Грачёв, Н. П.; Исаков, Ю. А.; Кошелев, А. И.; Курочкин, Е. Н.; Потапов, Р. Л.; Рустамов, А. К.; Флинт, В. Е.|пай=Курообразные, журавлеобразные|пуçелĕк=Птицы СССР|вырăн=М.|издательство=Наука|çул=1987|страницы=466—481}} * {{кĕнеке|автор=Гладков, Н. А., Дементьев, Г. П., Михеев, А. В., Иноземцев, А. А.|пуçелĕк=Жизнь животных|том=5. Птицы|çул=1970|вырăн=М.|издательство=Просвещение|страницы=266—268}} * {{кĕнеке|автор=Дементьев Г. П., Гладков Н. А.|пуçелĕк=Птицы Советского Союза|том=2|çул=1951|издательство=Советская наука}} * {{кĕнеке|автор=[[Коблик Евгений Александрович|Коблик Е. А.]]|пуçелĕк=Разнообразие птиц (по материалам экспозиции Зоологического музея МГУ|том=Ч. 2 (Отряды Курообразные, Трёхпёрсткообразные, Журавлеобразные, Ржанкообразные, Рябкообразные, Голубеобразные, Попугаеобразные, Кукушкообразные)|çул=2001|издательство=Изд. МГУ|страниц=358|isbn=5-211-04072-4}} * {{кĕнеке|автор=[[Рябицев Вадим Константинович|Рябицев В. К.]]|пуçелĕк=Птицы Урала, Приуралья и Западной Сибири: Справочник-определитель|вырăн=Екатеринбург|издательство=Изд-во Урал. ун-та|çул=2001|страниц=608|isbn=5-7525-0825-8}} * {{кĕнеке|автор=[[Степанян Лео Суренович|Степанян Л. С.]]|пуçелĕк=Конспект орнитологической фауны России и сопредельных территорий (в границах СССР как исторической области)|каçă=https://search.rsl.ru/ru/record/01002094434|вырăн=М.|издательство=Академкнига|çул=2003|страницы=166—167|isbn=5-94628-093-7}} * {{кĕнеке |автор=[[Винокуров Ардалион Алексеевич|Винокуров А. А.]] |пуçелĕк=Редкие и исчезающие животные. Птицы: Справ. пособие |яваплă=Под ред. акад. [[Соколов Владимир Евгеньевич|В. Е. Соколова]] |вырăн=М. |издательство=[[Высшая школа (издательство)|Высшая школа]] |çул=1992 |страницы= |страниц=448, [16] |серия= |isbn=5-06-002116-5 |тираж=100000 |ref=}} ---- * {{кĕнеке|автор=Cramp, S.; Simmons K. E. L.|пуçелĕк=The Birds of the Western Palearctic|часть=Vol. II - Hawks to Bustards|издательство=Oxford University Press|çул=1980|страниц=695|isbn=019857505X|чĕлхе=en}}{{ref-en}} * {{кĕнеке|автор=Mullarney, Killian; Lars Svensson; Dan Zetterström & Peter J. Grant|пуçелĕк=Птицы Европы|оригинал=Birds of Europe|вырăн=United States|издательство=Princeton University Press|çул=2000|страниц=400|isbn=978-0-691-05054-6}}{{ref-en}} == Каçăсем == * [http://www.sevin.ru/vertebrates/index.html?birds/212.html Позвоночные животные России: Дрофа] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130407070850/http://www.sevin.ru/vertebrates/index.html?birds%2F212.html |date=2013-04-07 }} * [http://www.sevin.ru/redbooksevin/index.html?content/309.html Дрофа (европейский подвид) на сайте «Красная книга России»]{{Ĕçлемен каçă|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.sevin.ru/redbooksevin/index.html?content/310.html Дрофа (восточно-сибирский подвид) на сайте «Красная книга России»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130407070842/http://www.sevin.ru/redbooksevin/index.html?content%2F310.html |date=2013-04-07 }} * [http://birds-altay.ru/2009/08/drofa-otis-tarda-l/ Дрофа на сайте «Птицы Алтая»] * [https://web.archive.org/web/20180302230250/http://www.arkive.org/great-bustard/otis-tarda/#src=portletV3api Видеозаписи, аудиозаписи и фотографии дрофы] на сайте ''arkive.org'' * [http://ibc.lynxeds.com/species/great-bustard-otis-tarda Видеозаписи, аудиозаписи и фотографии дрофы] на сайте ''ibc.lynxeds.com'' (The Internet Bird Collection){{ref-en}} {{v|02|3|2011}} {{ornitology-stub}} [[Категори:Хир кăркки йышшисем]] [[Категори:1758 çулта çырнисем]] [[Категори:Африкăри вĕçен кайăксем]] [[Категори:Евразири вĕçен кайăксем]] [[Категори:Ăренпур облаçĕн Хĕрлĕ кĕнеки]] d4w7p0mc290uhjd62cnsl9b0uk2hxcm 841721 841698 2024-12-04T06:06:28Z Ellodanis5 17302 841721 wikitext text/x-wiki {{Раççей Хĕрлĕ кĕнеки|3|311}}[[File:Otis tarda, Hortobagy, Hungary 1.jpg|thumb|275px|Otis tarda, Hortobagy, Hungary]] :'''''[[Вăрман кăркки]]''', [[тискер кăркка]] тенисемпе тата ытти нихăш [[кăркка]]па та пăтраштармалла мар'' :{{ан арпаштарăр|Çеçенхир вĕçенкайăкĕ|Çеçенхир вĕçенкайăкĕпе}} '''Хир кайăкĕ''' е '''хир кăррки''' ({{Lang-la|Otis tarda}}), — [[Хир кайăк йышшисем]] ҫемьерен пысăк кайăк. <big><big>«Хир кăркки» (= Çеçенхир кăркки) вăл «Кăркка» текен рете кĕмест, хăй хăйне уйрăм рет (монотипи) пулса тăрать.</big></big> == Литература == * канд. биол. н. К. Филонов. Дрофа // журнал «Охота и охотничье хозяйство», № 5, 1973. стр.22-23 * {{кĕнеке|автор=Бёме, Р. Л.; Грачёв, Н. П.; Исаков, Ю. А.; Кошелев, А. И.; Курочкин, Е. Н.; Потапов, Р. Л.; Рустамов, А. К.; Флинт, В. Е.|пай=Курообразные, журавлеобразные|пуçелĕк=Птицы СССР|вырăн=М.|издательство=Наука|çул=1987|страницы=466—481}} * {{кĕнеке|автор=Гладков, Н. А., Дементьев, Г. П., Михеев, А. В., Иноземцев, А. А.|пуçелĕк=Жизнь животных|том=5. Птицы|çул=1970|вырăн=М.|издательство=Просвещение|страницы=266—268}} * {{кĕнеке|автор=Дементьев Г. П., Гладков Н. А.|пуçелĕк=Птицы Советского Союза|том=2|çул=1951|издательство=Советская наука}} * {{кĕнеке|автор=[[Коблик Евгений Александрович|Коблик Е. А.]]|пуçелĕк=Разнообразие птиц (по материалам экспозиции Зоологического музея МГУ|том=Ч. 2 (Отряды Курообразные, Трёхпёрсткообразные, Журавлеобразные, Ржанкообразные, Рябкообразные, Голубеобразные, Попугаеобразные, Кукушкообразные)|çул=2001|издательство=Изд. МГУ|страниц=358|isbn=5-211-04072-4}} * {{кĕнеке|автор=[[Рябицев Вадим Константинович|Рябицев В. К.]]|пуçелĕк=Птицы Урала, Приуралья и Западной Сибири: Справочник-определитель|вырăн=Екатеринбург|издательство=Изд-во Урал. ун-та|çул=2001|страниц=608|isbn=5-7525-0825-8}} * {{кĕнеке|автор=[[Степанян Лео Суренович|Степанян Л. С.]]|пуçелĕк=Конспект орнитологической фауны России и сопредельных территорий (в границах СССР как исторической области)|каçă=https://search.rsl.ru/ru/record/01002094434|вырăн=М.|издательство=Академкнига|çул=2003|страницы=166—167|isbn=5-94628-093-7}} * {{кĕнеке |автор=[[Винокуров Ардалион Алексеевич|Винокуров А. А.]] |пуçелĕк=Редкие и исчезающие животные. Птицы: Справ. пособие |яваплă=Под ред. акад. [[Соколов Владимир Евгеньевич|В. Е. Соколова]] |вырăн=М. |издательство=[[Высшая школа (издательство)|Высшая школа]] |çул=1992 |страницы= |страниц=448, [16] |серия= |isbn=5-06-002116-5 |тираж=100000 |ref=}} ---- * {{кĕнеке|автор=Cramp, S.; Simmons K. E. L.|пуçелĕк=The Birds of the Western Palearctic|часть=Vol. II - Hawks to Bustards|издательство=Oxford University Press|çул=1980|страниц=695|isbn=019857505X|чĕлхе=en}}{{ref-en}} * {{кĕнеке|автор=Mullarney, Killian; Lars Svensson; Dan Zetterström & Peter J. Grant|пуçелĕк=Птицы Европы|оригинал=Birds of Europe|вырăн=United States|издательство=Princeton University Press|çул=2000|страниц=400|isbn=978-0-691-05054-6}}{{ref-en}} == Каçăсем == * [http://www.sevin.ru/vertebrates/index.html?birds/212.html Позвоночные животные России: Дрофа] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130407070850/http://www.sevin.ru/vertebrates/index.html?birds%2F212.html |date=2013-04-07 }} * [http://www.sevin.ru/redbooksevin/index.html?content/309.html Дрофа (европейский подвид) на сайте «Красная книга России»]{{Ĕçлемен каçă|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.sevin.ru/redbooksevin/index.html?content/310.html Дрофа (восточно-сибирский подвид) на сайте «Красная книга России»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130407070842/http://www.sevin.ru/redbooksevin/index.html?content%2F310.html |date=2013-04-07 }} * [http://birds-altay.ru/2009/08/drofa-otis-tarda-l/ Дрофа на сайте «Птицы Алтая»] * [https://web.archive.org/web/20180302230250/http://www.arkive.org/great-bustard/otis-tarda/#src=portletV3api Видеозаписи, аудиозаписи и фотографии дрофы] на сайте ''arkive.org'' * [http://ibc.lynxeds.com/species/great-bustard-otis-tarda Видеозаписи, аудиозаписи и фотографии дрофы] на сайте ''ibc.lynxeds.com'' (The Internet Bird Collection){{ref-en}} {{v|02|3|2011}} {{ornitology-stub}} [[Категори:Хир кăркки йышшисем]] [[Категори:1758 çулта çырнисем]] [[Категори:Африкăри вĕçен кайăксем]] [[Категори:Евразири вĕçен кайăксем]] [[Категори:Ăренпур облаçĕн Хĕрлĕ кĕнеки]] qjal1dnvav0mnztwxak1k26kbnsc3uc 841722 841721 2024-12-04T06:10:13Z Ellodanis5 17302 841722 wikitext text/x-wiki {{Раççей Хĕрлĕ кĕнеки|3|311}}[[File:Otis tarda, Hortobagy, Hungary 1.jpg|thumb|275px|Otis tarda, Hortobagy, Hungary]] :'''''[[Вăрман кăркки]]''', [[тискер кăркка]] тенисемпе тата ытти нихăш [[кăркка]]па та пăтраштармалла мар'' :{{ан арпаштарăр|Çеçенхир вĕçенкайăкĕ|Çеçенхир вĕçенкайăкĕпе}} '''Хир кайăкĕ''' е '''хир кăркrи''' ({{Lang-la|Otis tarda}}), — [[Çеçенхир кркки йышшисем]] ямахатри пысăк кайăк. Çав ятлах ретри (кăкри) уйрăм тĕс. <big><big>«Хир кăркки» (= Çеçенхир кăркки) вăл «Кăркка» текен рете кĕмест, хăй хăйне уйрăм рет (монотипи) пулса тăрать.</big></big> == Литература == * канд. биол. н. К. Филонов. Дрофа // журнал «Охота и охотничье хозяйство», № 5, 1973. стр.22-23 * {{кĕнеке|автор=Бёме, Р. Л.; Грачёв, Н. П.; Исаков, Ю. А.; Кошелев, А. И.; Курочкин, Е. Н.; Потапов, Р. Л.; Рустамов, А. К.; Флинт, В. Е.|пай=Курообразные, журавлеобразные|пуçелĕк=Птицы СССР|вырăн=М.|издательство=Наука|çул=1987|страницы=466—481}} * {{кĕнеке|автор=Гладков, Н. А., Дементьев, Г. П., Михеев, А. В., Иноземцев, А. А.|пуçелĕк=Жизнь животных|том=5. Птицы|çул=1970|вырăн=М.|издательство=Просвещение|страницы=266—268}} * {{кĕнеке|автор=Дементьев Г. П., Гладков Н. А.|пуçелĕк=Птицы Советского Союза|том=2|çул=1951|издательство=Советская наука}} * {{кĕнеке|автор=[[Коблик Евгений Александрович|Коблик Е. А.]]|пуçелĕк=Разнообразие птиц (по материалам экспозиции Зоологического музея МГУ|том=Ч. 2 (Отряды Курообразные, Трёхпёрсткообразные, Журавлеобразные, Ржанкообразные, Рябкообразные, Голубеобразные, Попугаеобразные, Кукушкообразные)|çул=2001|издательство=Изд. МГУ|страниц=358|isbn=5-211-04072-4}} * {{кĕнеке|автор=[[Рябицев Вадим Константинович|Рябицев В. К.]]|пуçелĕк=Птицы Урала, Приуралья и Западной Сибири: Справочник-определитель|вырăн=Екатеринбург|издательство=Изд-во Урал. ун-та|çул=2001|страниц=608|isbn=5-7525-0825-8}} * {{кĕнеке|автор=[[Степанян Лео Суренович|Степанян Л. С.]]|пуçелĕк=Конспект орнитологической фауны России и сопредельных территорий (в границах СССР как исторической области)|каçă=https://search.rsl.ru/ru/record/01002094434|вырăн=М.|издательство=Академкнига|çул=2003|страницы=166—167|isbn=5-94628-093-7}} * {{кĕнеке |автор=[[Винокуров Ардалион Алексеевич|Винокуров А. А.]] |пуçелĕк=Редкие и исчезающие животные. Птицы: Справ. пособие |яваплă=Под ред. акад. [[Соколов Владимир Евгеньевич|В. Е. Соколова]] |вырăн=М. |издательство=[[Высшая школа (издательство)|Высшая школа]] |çул=1992 |страницы= |страниц=448, [16] |серия= |isbn=5-06-002116-5 |тираж=100000 |ref=}} ---- * {{кĕнеке|автор=Cramp, S.; Simmons K. E. L.|пуçелĕк=The Birds of the Western Palearctic|часть=Vol. II - Hawks to Bustards|издательство=Oxford University Press|çул=1980|страниц=695|isbn=019857505X|чĕлхе=en}}{{ref-en}} * {{кĕнеке|автор=Mullarney, Killian; Lars Svensson; Dan Zetterström & Peter J. Grant|пуçелĕк=Птицы Европы|оригинал=Birds of Europe|вырăн=United States|издательство=Princeton University Press|çул=2000|страниц=400|isbn=978-0-691-05054-6}}{{ref-en}} == Каçăсем == * [http://www.sevin.ru/vertebrates/index.html?birds/212.html Позвоночные животные России: Дрофа] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130407070850/http://www.sevin.ru/vertebrates/index.html?birds%2F212.html |date=2013-04-07 }} * [http://www.sevin.ru/redbooksevin/index.html?content/309.html Дрофа (европейский подвид) на сайте «Красная книга России»]{{Ĕçлемен каçă|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.sevin.ru/redbooksevin/index.html?content/310.html Дрофа (восточно-сибирский подвид) на сайте «Красная книга России»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130407070842/http://www.sevin.ru/redbooksevin/index.html?content%2F310.html |date=2013-04-07 }} * [http://birds-altay.ru/2009/08/drofa-otis-tarda-l/ Дрофа на сайте «Птицы Алтая»] * [https://web.archive.org/web/20180302230250/http://www.arkive.org/great-bustard/otis-tarda/#src=portletV3api Видеозаписи, аудиозаписи и фотографии дрофы] на сайте ''arkive.org'' * [http://ibc.lynxeds.com/species/great-bustard-otis-tarda Видеозаписи, аудиозаписи и фотографии дрофы] на сайте ''ibc.lynxeds.com'' (The Internet Bird Collection){{ref-en}} {{v|02|3|2011}} {{ornitology-stub}} [[Категори:Хир кăркки йышшисем]] [[Категори:1758 çулта çырнисем]] [[Категори:Африкăри вĕçен кайăксем]] [[Категори:Евразири вĕçен кайăксем]] [[Категори:Ăренпур облаçĕн Хĕрлĕ кĕнеки]] 1bmymiyothwu86roddu5de949wfr54q 841723 841722 2024-12-04T06:12:54Z Ellodanis5 17302 841723 wikitext text/x-wiki {{Раççей Хĕрлĕ кĕнеки|3|311}}[[File:Otis tarda, Hortobagy, Hungary 1.jpg|thumb|275px|Otis tarda, Hortobagy, Hungary]] :'''''[[Вăрман кăркки]]''', [[тискер кăркка]] тенисемпе тата ытти нихăш [[кăркка]]па та пăтраштармалла мар'' :{{ан арпаштарăр|Çеçенхир вĕçенкайăкĕ|Çеçенхир вĕçенкайăкĕпе}} '''Хир кайăкĕ''' е '''хир кăркки''' ('''Çеçенхир кăркки''', {{Lang-la|Otis tarda}}), — [[Çеçенхир кăркки йышшисем]] ямахатри пысăк [[вĕçенкайăк]]. Çав ятлах ретри (кăкри) уйрăм тĕс. <big><big>«Хир кăркки» (= Çеçенхир кăркки) вăл «Кăркка» текен рете кĕмест, хăй хăйне уйрăм рет (монотипи) пулса тăрать.</big></big> == Литература == * канд. биол. н. К. Филонов. Дрофа // журнал «Охота и охотничье хозяйство», № 5, 1973. стр.22-23 * {{кĕнеке|автор=Бёме, Р. Л.; Грачёв, Н. П.; Исаков, Ю. А.; Кошелев, А. И.; Курочкин, çен. Н.; Потапов, Р. Л.; Рустамов, А. К.; Флинт, В. Е.|пай=Курообразные, журавлеобразные|пуçелĕк=Птицы СССР|вырăн=М.|издательство=Наука|çул=1987|страницы=466—481}} * {{кĕнеке|автор=Гладков, Н. А., Дементьев, Г. П., Михеев, А. В., Иноземцев, А. А.|пуçелĕк=Жизнь животных|том=5. Птицы|çул=1970|вырăн=М.|издательство=Просвещение|страницы=266—268}} * {{кĕнеке|автор=Дементьев Г. П., Гладков Н. А.|пуçелĕк=Птицы Советского Союза|том=2|çул=1951|издательство=Советская наука}} * {{кĕнеке|автор=[[Коблик Евгений Александрович|Коблик Е. А.]]|пуçелĕк=Разнообразие птиц (по материалам экспозиции Зоологического музея МГУ|том=Ч. 2 (Отряды Курообразные, Трёхпёрсткообразные, Журавлеобразные, Ржанкообразные, Рябкообразные, Голубеобразные, Попугаеобразные, Кукушкообразные)|çул=2001|издательство=Изд. МГУ|страниц=358|isbn=5-211-04072-4}} * {{кĕнеке|автор=[[Рябицев Вадим Константинович|Рябицев В. К.]]|пуçелĕк=Птицы Урала, Приуралья и Западной Сибири: Справочник-определитель|вырăн=Екатеринбург|издательство=Изд-во Урал. ун-та|çул=2001|страниц=608|isbn=5-7525-0825-8}} * {{кĕнеке|автор=[[Степанян Лео Суренович|Степанян Л. С.]]|пуçелĕк=Конспект орнитологической фауны России и сопредельных территорий (в границах СССР как исторической области)|каçă=https://search.rsl.ru/ru/record/01002094434|вырăн=М.|издательство=Академкнига|çул=2003|страницы=166—167|isbn=5-94628-093-7}} * {{кĕнеке |автор=[[Винокуров Ардалион Алексеевич|Винокуров А. А.]] |пуçелĕк=Редкие и исчезающие животные. Птицы: Справ. пособие |яваплă=Под ред. акад. [[Соколов Владимир Евгеньевич|В. Е. Соколова]] |вырăн=М. |издательство=[[Высшая школа (издательство)|Высшая школа]] |çул=1992 |страницы= |страниц=448, [16] |серия= |isbn=5-06-002116-5 |тираж=100000 |ref=}} ---- * {{кĕнеке|автор=Cramp, S.; Simmons K. E. L.|пуçелĕк=The Birds of the Western Palearctic|часть=Vol. II - Hawks to Bustards|издательство=Oxford University Press|çул=1980|страниц=695|isbn=019857505X|чĕлхе=en}}{{ref-en}} * {{кĕнеке|автор=Mullarney, Killian; Lars Svensson; Dan Zetterström & Peter J. Grant|пуçелĕк=Птицы Европы|оригинал=Birds of Europe|вырăн=United States|издательство=Princeton University Press|çул=2000|страниц=400|isbn=978-0-691-05054-6}}{{ref-en}} == Каçăсем == * [http://www.sevin.ru/vertebrates/index.html?birds/212.html Позвоночные животные России: Дрофа] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130407070850/http://www.sevin.ru/vertebrates/index.html?birds%2F212.html |date=2013-04-07 }} * [http://www.sevin.ru/redbooksevin/index.html?content/309.html Дрофа (европейский подвид) на сайте «Красная книга России»]{{Ĕçлемен каçă|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.sevin.ru/redbooksevin/index.html?content/310.html Дрофа (восточно-сибирский подвид) на сайте «Красная книга России»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130407070842/http://www.sevin.ru/redbooksevin/index.html?content%2F310.html |date=2013-04-07 }} * [http://birds-altay.ru/2009/08/drofa-otis-tarda-l/ Дрофа на сайте «Птицы Алтая»] * [https://web.archive.org/web/20180302230250/http://www.arkive.org/great-bustard/otis-tarda/#src=portletV3api Видеозаписи, аудиозаписи и фотографии дрофы] на сайте ''arkive.org'' * [http://ibc.lynxeds.com/species/great-bustard-otis-tarda Видеозаписи, аудиозаписи и фотографии дрофы] на сайте ''ibc.lynxeds.com'' (The Internet Bird Collection){{ref-en}} {{v|02|3|2011}} {{ornitology-stub}} [[Категори:Хир кăркки йышшисем]] [[Категори:1758 çулта çырнисем]] [[Категори:Африкăри вĕçен кайăксем]] [[Категори:Евразири вĕçен кайăксем]] [[Категори:Ăренпур облаçĕн Хĕрлĕ кĕнеки]] eq5ch69bf87u426zr24vytbjn765het 841728 841723 2024-12-04T06:16:55Z Ellodanis5 17302 841728 wikitext text/x-wiki {{Раççей Хĕрлĕ кĕнеки|3|311}}[[File:Otis tarda, Hortobagy, Hungary 1.jpg|thumb|275px|Otis tarda, Hortobagy, Hungary]] :'''''[[Вăрман кăркки]]''', [[тискер кăркка]] тенисемпе тата ытти нихăш [[кăркка]]па та пăтраштармалла мар'' :{{ан арпаштарăр|Çеçенхир вĕçенкайăкĕ|Çеçенхир вĕçенкайăкĕпе}} '''Хир кайăкĕ''' е '''хир кăркки''' ('''Çеçенхир кăркки''', {{Lang-la|Otis tarda}}), — [[Çеçенхир кăркки йышшисем]] ямахатри пысăк [[вĕçенкайăк]]. Çав ятлах ретри (кăкри) уйрăм тĕс. <big><big>«Хир кăркки» (= Çеçенхир кăркки) вăл «Кăркка» текен рете кĕмест, хăй хăйне уйрăм рет тата тĕс (монотипи) пулса тăрать.</big></big> == Литература == * канд. биол. н. К. Филонов. Дрофа // журнал «Охота и охотничье хозяйство», № 5, 1973. стр.22-23 * {{кĕнеке|автор=Бёме, Р. Л.; Грачёв, Н. П.; Исаков, Ю. А.; Кошелев, А. И.; Курочкин, çен. Н.; Потапов, Р. Л.; Рустамов, А. К.; Флинт, В. Е.|пай=Курообразные, журавлеобразные|пуçелĕк=Птицы СССР|вырăн=М.|издательство=Наука|çул=1987|страницы=466—481}} * {{кĕнеке|автор=Гладков, Н. А., Дементьев, Г. П., Михеев, А. В., Иноземцев, А. А.|пуçелĕк=Жизнь животных|том=5. Птицы|çул=1970|вырăн=М.|издательство=Просвещение|страницы=266—268}} * {{кĕнеке|автор=Дементьев Г. П., Гладков Н. А.|пуçелĕк=Птицы Советского Союза|том=2|çул=1951|издательство=Советская наука}} * {{кĕнеке|автор=[[Коблик Евгений Александрович|Коблик Е. А.]]|пуçелĕк=Разнообразие птиц (по материалам экспозиции Зоологического музея МГУ|том=Ч. 2 (Отряды Курообразные, Трёхпёрсткообразные, Журавлеобразные, Ржанкообразные, Рябкообразные, Голубеобразные, Попугаеобразные, Кукушкообразные)|çул=2001|издательство=Изд. МГУ|страниц=358|isbn=5-211-04072-4}} * {{кĕнеке|автор=[[Рябицев Вадим Константинович|Рябицев В. К.]]|пуçелĕк=Птицы Урала, Приуралья и Западной Сибири: Справочник-определитель|вырăн=Екатеринбург|издательство=Изд-во Урал. ун-та|çул=2001|страниц=608|isbn=5-7525-0825-8}} * {{кĕнеке|автор=[[Степанян Лео Суренович|Степанян Л. С.]]|пуçелĕк=Конспект орнитологической фауны России и сопредельных территорий (в границах СССР как исторической области)|каçă=https://search.rsl.ru/ru/record/01002094434|вырăн=М.|издательство=Академкнига|çул=2003|страницы=166—167|isbn=5-94628-093-7}} * {{кĕнеке |автор=[[Винокуров Ардалион Алексеевич|Винокуров А. А.]] |пуçелĕк=Редкие и исчезающие животные. Птицы: Справ. пособие |яваплă=Под ред. акад. [[Соколов Владимир Евгеньевич|В. Е. Соколова]] |вырăн=М. |издательство=[[Высшая школа (издательство)|Высшая школа]] |çул=1992 |страницы= |страниц=448, [16] |серия= |isbn=5-06-002116-5 |тираж=100000 |ref=}} ---- * {{кĕнеке|автор=Cramp, S.; Simmons K. E. L.|пуçелĕк=The Birds of the Western Palearctic|часть=Vol. II - Hawks to Bustards|издательство=Oxford University Press|çул=1980|страниц=695|isbn=019857505X|чĕлхе=en}}{{ref-en}} * {{кĕнеке|автор=Mullarney, Killian; Lars Svensson; Dan Zetterström & Peter J. Grant|пуçелĕк=Птицы Европы|оригинал=Birds of Europe|вырăн=United States|издательство=Princeton University Press|çул=2000|страниц=400|isbn=978-0-691-05054-6}}{{ref-en}} == Каçăсем == * [http://www.sevin.ru/vertebrates/index.html?birds/212.html Позвоночные животные России: Дрофа] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130407070850/http://www.sevin.ru/vertebrates/index.html?birds%2F212.html |date=2013-04-07 }} * [http://www.sevin.ru/redbooksevin/index.html?content/309.html Дрофа (европейский подвид) на сайте «Красная книга России»]{{Ĕçлемен каçă|date=October 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://www.sevin.ru/redbooksevin/index.html?content/310.html Дрофа (восточно-сибирский подвид) на сайте «Красная книга России»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130407070842/http://www.sevin.ru/redbooksevin/index.html?content%2F310.html |date=2013-04-07 }} * [http://birds-altay.ru/2009/08/drofa-otis-tarda-l/ Дрофа на сайте «Птицы Алтая»] * [https://web.archive.org/web/20180302230250/http://www.arkive.org/great-bustard/otis-tarda/#src=portletV3api Видеозаписи, аудиозаписи и фотографии дрофы] на сайте ''arkive.org'' * [http://ibc.lynxeds.com/species/great-bustard-otis-tarda Видеозаписи, аудиозаписи и фотографии дрофы] на сайте ''ibc.lynxeds.com'' (The Internet Bird Collection){{ref-en}} {{v|02|3|2011}} {{ornitology-stub}} [[Категори:Хир кăркки йышшисем]] [[Категори:1758 çулта çырнисем]] [[Категори:Африкăри вĕçен кайăксем]] [[Категори:Евразири вĕçен кайăксем]] [[Категори:Ăренпур облаçĕн Хĕрлĕ кĕнеки]] cfecht7gk85mgqdjv189g8osd1u5gbp 0 114703 841696 812927 2024-12-03T23:50:57Z Ellodanis5 17302 Ellodanis5 [[Вăрман кăркки]] страницӑн ятне [[Тискер кăркка]] ҫине улӑштарчӗ 812927 wikitext text/x-wiki [[File:1 Wild Turkey.jpg|thumb|Вăрман кăркки]] {{Пĕлтерĕшсем|Кăркка (пĕлтерĕшсем)}} :''Ку ăнлава '''[[Хир кăркки]]''' (çеçен хир кăркки) тенипе пăтраштармалла мар'' '''Вăрман кăркки'''<ref>Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский / Под общ. ред. акад. В. Е. Соколова. — М.: Русский язык, РУССО, 1994. — С. 66. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0.</ref><ref>Урăх ятсем — '''ахаль кăркка''', '''Çурçĕр Америкăри тискер кăркка''', '''тискер кăркка'''.</ref> ({{bt|Meleagris gallopavo|([[Linnaeus]], 1758)}}) — [[чăх евĕрлисем|чăх евĕрлисен]] отрадĕнчи, [[фазан]]сен [[йыш (биологи)|йышĕнчи]], [[кăркка]]сен ретĕнчи шултра [[вĕçенкайăк|кайăк]]. Çурçĕр Америкăра пурăнать. [[Килти кăркка]] унран пулса кайнă тесе шутлаççĕ. == Çавăн пекех == * [[Кăркка]] * [[Килти кăркка]] * [[Кăркка какайĕ]] * [[Хир кăркки|Çеçен хир кăркки]] == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} == Литература == {{sisterlinks |Викисловарь = индейка |Викиучебник = |Викицитатник = |Викитека = |Викиновости = |Метавики = }} * Индейки // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. * {{ВТ-ЭСБЕ|Индейка|[[Книпович, Николай Михайлович|Книпович Н. М.]] (с дополнениями [[Собичевский, Василий Тарасович|Собичевского В. Т.]] и [[Дмитрий Васильевич Каншин|Каншина Д. К.]]).}} * Саагун Б. де. [ответственный=Ред. и пер. С. А. Куприенко Общая история о делах Новой Испании. Книги X—XI: Познания астеков в медицине и ботанике]. — К.: Видавець Купрієнко С. А., 2013. — 218 с. — (Месоамерика. Источники. История. Человек). — ISBN 978-617-7085-07-1. [[Категори:Кăрккасем]] [[Категори:Чĕрчунсем, алфавитпа]] [[Категори:Хăрушсăрлăхри тĕссем]] [[Категори:1758 çулта çырнă чĕрчунсем]] rxhwt9uax6y2k3zf8mwho2z0ctg9tk4 10 122691 841715 841293 2024-12-04T04:58:24Z Viktor 168 841715 wikitext text/x-wiki Строккюр гейзер пĕрхĕнĕвĕ, Сюдюрланд, Исланди. 0lkndangksuamdvhtsw3prowvbiag8f 841716 841715 2024-12-04T04:58:42Z Viktor 168 841716 wikitext text/x-wiki Строккюр гейзер пĕрхĕнĕвĕ, Сюдюрланд, Айсланд. 2x4wuadqm1boyrfw615x7fyecirrc62 10 122696 841714 841310 2024-12-04T04:56:54Z Viktor 168 841714 wikitext text/x-wiki Джипе пляж, Влёра, Албани. 047m9tnz6jast9glkwmdyvn2gfeeerh 10 122733 841713 841370 2024-12-04T04:56:12Z Viktor 168 841713 wikitext text/x-wiki Маллалли шыв сиккисемп патĕнчи Erythrina variegata йывăç, Карнатака, Инди. a4ie0c2wgtf6gqlnalivgd9ugt2krfi 10 122761 841712 841429 2024-12-04T04:55:06Z Viktor 168 841712 wikitext text/x-wiki Boana platanera кваклатакан шапа, Венесуэла. 5fug3ayd39x28zezoejuxg6c5p1ydo5 10 122779 841711 841463 2024-12-04T04:54:14Z Viktor 168 841711 wikitext text/x-wiki Турьяк фонтанĕ çĕрле, Любляна, Словени. kes6sc3h5xt9713eajqd5fcuhv2dj0n 10 122787 841710 841507 2024-12-04T04:53:36Z Viktor 168 841710 wikitext text/x-wiki Тавра сăнав кустăрми çинче тунă фотоарт, Дюльмен, Çурçĕр Райн - Вестфали, Германи. ab05m5q4g86dcagbmmk2qvo8b3pheti 10 122797 841709 841550 2024-12-04T04:51:42Z Viktor 168 841709 wikitext text/x-wiki Авенида Паулистăри килсĕр çын, Сан-Паулу, Бразили. jyqfrznpydmnraho13fx9wb6qtk338x 10 122814 841708 841606 2024-12-04T04:50:35Z Viktor 168 841708 wikitext text/x-wiki Сăваплă Турă амăшĕн чиркĕвĕнчи роман апсичĕ, Савиньи, Манш, Франция. hbcoxox4fiuhhtpbrbuqkjv37lzgs6f 10 122819 841707 841611 2024-12-04T04:49:07Z Viktor 168 841707 wikitext text/x-wiki Мозельри кивĕ кран, Трир, Райнланд-Пфальц, Германи. 8yf7m91fto228mowznfi25xct57cmmi 10 122830 841706 841643 2024-12-04T04:48:18Z Viktor 168 841706 wikitext text/x-wiki Европăри хăмăр упа ами, Стари-Кот, Лошки-Поток, Словени. el6c0aptgk1k1sttvmsanmcx4cr8zq2 0 122839 841703 841664 2024-12-04T04:42:52Z Viktor 168 841703 wikitext text/x-wiki {{стиль}} [[File:Appleton Mother 1907.jpg|thumb|Appleton Mother 1907]] '''Амăшĕ''', Максим Горький романĕ. <big>«Атăл» транслейтер<ref>[http://translate.chv.su Атӑл Тӑлмач beta]</ref> вырăсла Википедири актуаллă текста çапла куçарать:</big> «Матьӑк» — Максим Горькин 1906 ҫулта ҫырнӑ романӗ, автор США[[ 2]] ҫул ҫӳренӗ чухне ҫырнӑ. Революцилле шухӑш-кӑмӑллӑ рабочисем ҫинчен ҫырса кӑтартать. Горький хӑй романа хӑйӗн чи ӑнӑҫлӑ произведенийӗсенчен пӗри тесе шутланӑ; хальхи критиксем ун ҫине час-часах тиркевлӗ пӑхаҫҫӗ, унӑн илемлӗх ҫитменлӗхӗсем ҫине кӑтартса параҫҫӗ, ҫав вӑхӑтрах ӑна революцичченхи Горький романӗсенчен чи пӗлтерӗшли теҫҫӗ. Вӑл вара унӑн чи паллӑ произведенийӗсенчен пӗри пулса юлать. ==Асăрхавсем== {{Асăрхавсем}} {{Тулаш каçăсем}} [[Категори:Романсем]] [[Категори:Максим Горький]] [[Категори:Атӑл Тӑлмач beta пулăшнипе куçарнă статьясем]] 0c4s6n9yf51kug13daae7inbbggb5xq 841734 841703 2024-12-04T07:19:34Z Ellodanis5 17302 841734 wikitext text/x-wiki {{стиль}} [[File:Appleton Mother 1907.jpg|thumb|Appleton Mother 1907]] '''Амăшĕ''', Максим Горький романĕ. <big>«Атăл» транслейтер<ref>[http://translate.chv.su Атӑл Тӑлмач beta]</ref> вырăсла Википедири актуаллă текста çапла куçарать:</big> «Матьӑк» ['''Амăшĕ''' тесе анланмалла] — Максим Горькин 1906 ҫулта ҫырнӑ романӗ, автор США<ра> ҫул ҫӳренӗ чухне ҫырнӑ. Революцилле шухӑш-кӑмӑллӑ рабочисем ҫинчен ҫырса кӑтартать. Горький хӑй романа хӑйӗн чи ӑнӑҫлӑ произведенийӗсенчен пӗри тесе шутланӑ; хальхи критиксем ун ҫине час-часах тиркевлӗ пӑхаҫҫӗ, унӑн илемлӗх ҫитменлӗхӗсем ҫине кӑтартса параҫҫӗ, ҫав вӑхӑтрах ӑна революцичченхи Горький романӗсенчен чи пӗлтерӗшли теҫҫӗ. Вӑл вара унӑн чи паллӑ произведенийӗсенчен пӗри пулса юлать. ==Асăрхавсем== {{Асăрхавсем}} {{Тулаш каçăсем}} [[Категори:Романсем]] [[Категори:Максим Горький]] [[Категори:Атӑл Тӑлмач beta пулăшнипе куçарнă статьясем]] 3jl9rxewvs7rgrhoudeo2krp7zes0h0 0 122840 841717 841665 2024-12-04T05:03:01Z Viktor 168 841717 wikitext text/x-wiki {{Стиль}} [[Ӳкерчĕк:Dichroic filters.jpg|thumb|]] '''Çÿхе çурхахсен оптики'''. <big>«Атăл» транслейтер<ref>[http://translate.chv.su Атӑл Тӑлмач beta]</ref> вырăсла Википедири актуаллă текста çапла куçарать:</big> Ҫӳхе плёнкӑсен оптики Ҫӳхе плёнкӑсем, ҫиелтен япала тирсе тултарнӑскерсем, уйрӑммӑн илсен, оптикӑлла приборсем тӑвакан кантӑк ҫине ҫутӑ хулӑнӑшӗ ҫутӑ хумӗпе виҫеҫҫӗ пулсан, ҫутта сиктересси ҫине чылай витӗм кӳреҫҫӗ. Чи кӑсӑклӑ палӑрӑмсем хулӑнӑш плёнкӑсем пур, вӑл танлашать (хум тӑршшӗ чӗрӗк пайӗ + хум тӑршшӗ тулли хисеп) е (хум тӑршшӗн ҫурри + хум тӑршшӗпех), вӗсем, паллах, ҫутта ҫиелтен май пур таран пӗчӗклетеҫҫӗ е пысӑклатаҫҫӗ. ==Асăрхавсем== {{Асăрхавсем}} {{Тулаш каçăсем}} [[Категори:Оптика]] [[Категори:Çурхахсем]] [[Категори:Атӑл Тӑлмач beta пулăшнипе куçарнă статьясем]] 2jpd3mvjapb72qztklzhr3iamf6y3u6 841735 841717 2024-12-04T07:24:10Z Ellodanis5 17302 841735 wikitext text/x-wiki [[Ӳкерчĕк:Dichroic filters.jpg|thumb|]] '''Çÿхе çурхахсен оптики'''. <big>«Атăл» транслейтер<ref>[http://translate.chv.su Атӑл Тӑлмач beta]</ref> вырăсла Википедири актуаллă текста çапла куçарать:</big> {{Стиль}} Ҫӳхе плёнкӑсен оптики Ҫӳхе плёнкӑсем, ҫиелтен япала тирсе тултарнӑскерсем, уйрӑммӑн илсен, оптикӑлла приборсем тӑвакан кантӑк ҫине ҫутӑ хулӑнӑшӗ ҫутӑ хумӗпе виҫеҫҫӗ пулсан, ҫутта сиктересси ҫине чылай витӗм кӳреҫҫӗ. Чи кӑсӑклӑ палӑрӑмсем хулӑнӑш плёнкӑсем пур, вӑл танлашать (хум тӑршшӗ чӗрӗк пайӗ + хум тӑршшӗ тулли хисеп) е (хум тӑршшӗн ҫурри + хум тӑршшӗпех), вӗсем, паллах, ҫутта ҫиелтен май пур таран пӗчӗклетеҫҫӗ е пысӑклатаҫҫӗ. ==Асăрхавсем== {{Асăрхавсем}} {{Тулаш каçăсем}} [[Категори:Оптика]] [[Категори:Çурхахсем]] [[Категори:Атӑл Тӑлмач beta пулăшнипе куçарнă статьясем]] c9sg19tk56chrfxyrcl02bbu3dtrgme 0 122847 841678 2024-12-03T15:08:44Z Ellodanis5 17302 Ҫӗнӗ страница: «{{Пĕлтерĕшсем|Туя (пĕлтерĕшсем)}} {{Taxobox | name = Туя | image file = Thuja occidentalis1.jpg | classis = | ordo = | familia = | genus = | species = | subspecies = | latin = Thuja | wikispecies = | commons = | itis = | ncbi = | range map = }} '''Ту́я''' ({{lang-old-ru|Ту́йя{{sfn|Ростовцев|1890—1907}}, Пурнăç йывăçĕ{{sfn|Ростовцев|1890—1907}}}}) ({{lang-la|Thúja}}) —...» 841678 wikitext text/x-wiki {{Пĕлтерĕшсем|Туя (пĕлтерĕшсем)}} {{Taxobox | name = Туя | image file = Thuja occidentalis1.jpg | classis = | ordo = | familia = | genus = | species = | subspecies = | latin = Thuja | wikispecies = | commons = | itis = | ncbi = | range map = }} '''Ту́я''' ({{lang-old-ru|Ту́йя{{sfn|Ростовцев|1890—1907}}, Пурнăç йывăçĕ{{sfn|Ростовцев|1890—1907}}}}) ({{lang-la|Thúja}}) — {{bt-ruslat|Кипарис йышшисем|Cupressaceae}} ямахатри çара вăрăллă тата ласăллă ÿсентăрансен [[рет (биология)|кăкĕ]]. == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} == Литература == * * {{ВТ-ЭСБЕ|Туйя|[[Ростовцев, Семён Иванович|Ростовцев С. И.]]|ref=Ростовцев}}<!--1890—1907--> {{Внешние ссылки|Растения}} [[Категори:Туя| ]] 3znu2objuk4b1o5se3q37yz57a57lyf 841679 841678 2024-12-03T15:10:07Z Ellodanis5 17302 841679 wikitext text/x-wiki {{Пĕлтерĕшсем|Туя (пĕлтерĕшсем)}} {{Taxobox | name = Туя | image file = Thuja occidentalis1.jpg | classis = | ordo = | familia = | genus = | species = | subspecies = | latin = Thuja | wikispecies = | commons = | itis = | ncbi = | range map = }} '''Ту́я''' ({{lang-old-ru|Ту́йя{{sfn|Ростовцев|1890—1907}}, Пурнăç йывăçĕ{{sfn|Ростовцев|1890—1907}}}}) ({{lang-la|Thúja}}) — {{bt-ruslat|Кипарис йышшисем|Cupressaceae}} ямахатри çара вăрăллă тата [[лăсă]]ллă ÿсентăрансен [[рет (биология)|кăкĕ]]. == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} == Литература == * * {{ВТ-ЭСБЕ|Туйя|[[Ростовцев, Семён Иванович|Ростовцев С. И.]]|ref=Ростовцев}}<!--1890—1907--> {{Внешние ссылки|Растения}} [[Категори:Туя| ]] f9j6hduo6itq7ev1ama4t1h7gr25umt 0 122848 841680 2024-12-03T16:55:03Z Max Tenche 25572 [[Çухалнă чĕлхе]] ҫине куҫарни 841680 wikitext text/x-wiki #redirect [[Çухалнă чĕлхе]] 22zcf8sf0svjeqyas6vaaw9zmumsa5a 0 122849 841681 2024-12-03T16:56:28Z Max Tenche 25572 [[«Чĕлхе е диалект» проблема]] ҫине куҫарни 841681 wikitext text/x-wiki #redirect [[«Чĕлхе е диалект» проблема]] b70vbp9w1golu6b3lo55d0muuwanoiu 10 122850 841682 2024-12-03T16:56:44Z Max Tenche 25572 Ҫӗнӗ страница: «{{Çӳрев тапăлĕ |ят = Пуё чӗлхисем |пуçелĕк = [[Пуё чӗлхисем]] |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |класс_списков = hlist |пуçелĕк1 = [[Пуё чӗлхисем|Авалхи Пуё чӗлхисем]] † |ят-йыш1 = * [[Пуё чӗлхи]] ([[Когурё чӗлхи]], [[Пэкче чӗлхи]] †) * [[Слла (чӗлхе)|Силла]] † |пуçелĕк2 = Хальхи...» 841682 wikitext text/x-wiki {{Çӳрев тапăлĕ |ят = Пуё чӗлхисем |пуçелĕк = [[Пуё чӗлхисем]] |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |класс_списков = hlist |пуçелĕк1 = [[Пуё чӗлхисем|Авалхи Пуё чӗлхисем]] † |ят-йыш1 = * [[Пуё чӗлхи]] ([[Когурё чӗлхи]], [[Пэкче чӗлхи]] †) * [[Слла (чӗлхе)|Силла]] † |пуçелĕк2 = Хальхи пуё чӗлхисем¹ |ят-йыш2 = * [[корей чӗлхи]] ([[корей чӗлхин диалекчӗсем|диалектсем]]¹) * [[япон-рюкю чӗлхисем]] ([[рюкю чӗлхисем]]², [[япон чӗлхи]]) |аялта = '''Асӑрхавсем''': † [[ҫухалнӑ чӗлхе|ҫухалнӑ, пайланнӑ е улшӑннӑ чӗлхесем]]; ¹ чӗлхен е чӗлхе ушкӑнӗн классификацийӗ тӗрлӗрен; ² "чӗлхе" сӑмаха усӑ курни тӗрлӗрен ([[Чӗлхе е диалект проблеми]]). }}<noinclude> [[Категори:Шаблонсем, чĕлхе ушкăнĕсемпе]] </noinclude> 5t25z5akig5wsutts1pn3cjbdf1s0wb 841683 841682 2024-12-03T16:57:35Z Max Tenche 25572 841683 wikitext text/x-wiki {{Çӳрев тапăлĕ |ят = Пуё чӗлхисем |пуçелĕк = [[Пуё чӗлхисем]] |state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> |класс_списков = hlist |пуçелĕк1 = [[Пуё чӗлхисем|Авалхи Пуё чӗлхисем]] † |ят-йыш1 = * [[Пуё чӗлхи]] ([[Когурё чӗлхи]], [[Пэкче чӗлхи]] †) * [[Силла чӗлхи]] † |пуçелĕк2 = Хальхи пуё чӗлхисем¹ |ят-йыш2 = * [[корей чӗлхи]] ([[корей чӗлхин диалекчӗсем|диалектсем]]¹) * [[япон-рюкю чӗлхисем]] ([[рюкю чӗлхисем]]², [[япон чӗлхи]]) |аялта = '''Асӑрхавсем''': † [[ҫухалнӑ чӗлхе|ҫухалнӑ, пайланнӑ е улшӑннӑ чӗлхесем]]; ¹ чӗлхен е чӗлхе ушкӑнӗн классификацийӗ тӗрлӗрен; ² "чӗлхе" сӑмаха усӑ курни тӗрлӗрен ([[Чӗлхе е диалект проблеми]]). }}<noinclude> [[Категори:Шаблонсем, чĕлхе ушкăнĕсемпе]] </noinclude> jdayovho07i2jfaezwmcj1tec732osb 10 122851 841684 2024-12-03T18:57:34Z Ymblanter 7764 Ҫӗнӗ страница: «Avenue des Champs-Elysées, Paris 12 December 2020.jpg» 841684 wikitext text/x-wiki Avenue des Champs-Elysées, Paris 12 December 2020.jpg 9hogvy9s1jtdlt7qtwf09v9epyd5b8b 10 122852 841685 2024-12-03T18:58:11Z Ymblanter 7764 Ҫӗнӗ страница: «Рождественская иллюминация на Елисейских Полях, Париж, Франция» 841685 wikitext text/x-wiki Рождественская иллюминация на Елисейских Полях, Париж, Франция to12r1b01lclnvialyx6tthrge44mq6 841705 841685 2024-12-04T04:47:24Z Viktor 168 841705 wikitext text/x-wiki Елиçей Уйĕсенчи раштав иллюминацийĕ. Парис, Франци. mleumedkadvfg9h4mvvz1km5zdiuza2 1 122853 841687 2024-12-03T22:28:32Z Ellodanis5 17302 Ҫӗнӗ страница: «Вилĕ чĕлхе темелле пуль. --~~~~» 841687 wikitext text/x-wiki Вилĕ чĕлхе темелле пуль. --[[Хутшăнакан:Ellodanis5|Ellodanis5]] ([[Хутшăнаканăн канашлу страници:Ellodanis5|сӳтсе явни]]) 22:28, 3 Раштав уйӑхӗн 2024 (UTC) q2lag5crjt8afskr5p2luip7prh14w6 841704 841687 2024-12-04T04:45:41Z Viktor 168 841704 wikitext text/x-wiki Вилĕ чĕлхе темелле пуль. --[[Хутшăнакан:Ellodanis5|Ellodanis5]] ([[Хутшăнаканăн канашлу страници:Ellodanis5|сӳтсе явни]]) 22:28, 3 Раштав уйӑхӗн 2024 (UTC) :Унченхи вариантне Плотников кĕртнĕччĕ. ''Пĕтнĕ чĕлхе'' теме те пулать. [[Хутшăнакан:Viktor|Viktor]] ([[Хутшăнаканăн канашлу страници:Viktor|сӳтсе явни]]) 04:45, 4 Раштав уйӑхӗн 2024 (UTC) qqpljlz6izf823o2k7xd1mxj33fx151 841726 841704 2024-12-04T06:15:13Z Ellodanis5 17302 Ellodanis5 [[Сӳтсе явасси:Çухалнă чĕлхе]] страницӑн ятне [[Сӳтсе явасси:Вилĕ чĕлхе]] ҫине улӑштарчӗ 841704 wikitext text/x-wiki Вилĕ чĕлхе темелле пуль. --[[Хутшăнакан:Ellodanis5|Ellodanis5]] ([[Хутшăнаканăн канашлу страници:Ellodanis5|сӳтсе явни]]) 22:28, 3 Раштав уйӑхӗн 2024 (UTC) :Унченхи вариантне Плотников кĕртнĕччĕ. ''Пĕтнĕ чĕлхе'' теме те пулать. [[Хутшăнакан:Viktor|Viktor]] ([[Хутшăнаканăн канашлу страници:Viktor|сӳтсе явни]]) 04:45, 4 Раштав уйӑхӗн 2024 (UTC) qqpljlz6izf823o2k7xd1mxj33fx151 0 122854 841689 2024-12-03T22:31:48Z Ellodanis5 17302 Ellodanis5 [[Анкăл-американ вăрçи]] страницӑн ятне [[Англи-Америка вăрçи]] ҫине улӑштарчӗ 841689 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Англи-Америка вăрçи]] rcqa3gj5e6tay0izaqhn0n8l5t6ke36 1 122855 841691 2024-12-03T22:31:48Z Ellodanis5 17302 Ellodanis5 [[Сӳтсе явасси:Анкăл-американ вăрçи]] страницӑн ятне [[Сӳтсе явасси:Англи-Америка вăрçи]] ҫине улӑштарчӗ 841691 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Сӳтсе явасси:Англи-Америка вăрçи]] czguts9a61uzpd2kzj9g71v1c7hwr3u 0 122856 841692 2024-12-03T23:02:11Z Ellodanis5 17302 [[Кăркка]] ҫине куҫарни 841692 wikitext text/x-wiki #перенаправление:[[Кăркка]] ds9jybv1odzqtzj1txjvne1w5fz79wy 0 122857 841693 2024-12-03T23:32:23Z Ellodanis5 17302 Ҫӗнӗ страница: «{{Пĕлтерĕшсем|Кăркка (пĕлтерĕшсем)}} {{Taxobox | name = Кăркка | image file = Turkey Lopez04.jpg | classis = | ordo = | familia = | genus = | species = | subspecies = | latin = Meleagris | wikispecies = | commons = | itis = | ncbi = | range map = }} '''Кăркка''' ({{lang-la|Meleagris}}) — [[фазан йышшисем]] ямахатри [[фазан йышшисем (айыш)|фазансем]] (Pha...» 841693 wikitext text/x-wiki {{Пĕлтерĕшсем|Кăркка (пĕлтерĕшсем)}} {{Taxobox | name = Кăркка | image file = Turkey Lopez04.jpg | classis = | ordo = | familia = | genus = | species = | subspecies = | latin = Meleagris | wikispecies = | commons = | itis = | ncbi = | range map = }} '''Кăркка''' ({{lang-la|Meleagris}}) — [[фазан йышшисем]] ямахатри [[фазан йышшисем (айыш)|фазансем]] (Phasianinae) айямахатри [[ăсан йышшисем]] (Tetraonini) трибăри [[чăх евĕрлисем|чăх евĕрлĕ]] шултра вĕçенкайăксен [[рет (биологи)|кăкĕ (речĕ)]]<ref name="H&M4">{{Cite web|lang=en|url=https://www.aviansystematics.org/4th-edition-checklist?viewfamilies=11|title=H&M4 Checklist family by family|website=The Trust for Avian Systematics|archive-url=https://web.archive.org/web/20220810101120/https://www.aviansystematics.org/4th-edition-checklist?viewfamilies=11|archive-date=2022-08-10|access-date=2022-08-11}}</ref>. Кăкра мĕнпурĕ икĕ тĕс — [[вăрман кăркки]] тата [[килти кăркка]]. == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} == Çавăн пекех == * [[Кăркка ăрачĕсем]] * [[Килти кăркка]] * [[Кăркка (çимĕç)]] * [[Кăркка ашĕ]] == Литература == * Индейки // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. * {{ВТ-ЭСБЕ|Индейка|[[Книпович, Николай Михайлович|Книпович Н. М.]] (с дополнениями [[Собичевский, Василий Тарасович|Собичевского В. Т.]] и [[Дмитрий Васильевич Каншин|Каншина Д. К.]]).}} == Каçăсем == * [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/classification/Meleagridinae.html Таксономия индеек] в [[База данных|базе данных]] [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/index.html Animal Diversity Web] [http://www.umich.edu/ Университета Мичигана (США)]{{ref-en}} * [http://www.fauna.org.uk/home.4x?tsn=553474&trelan=latin&filter=&concat= Meleagridinae] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090114161500/http://www.fauna.org.uk/home.4x?tsn=553474&trelan=latin&filter=&concat=|date=2009-01-14}} в базе данных [http://www.fauna.org.uk/home.4x Faunaflora (Великобритания)]{{ref-en}} {{webarchive|https://web.archive.org/web/20070223095130/http://www.fauna.org.uk/home.4x|2007-02-23}} {{Внешние ссылки|Животные}} [[Категори:Кăрккасем| ]] [[Категори:Çурçĕр Америка вĕçенкайăкĕсем]] [[Категори:Вĕçенкайăкĕсен речĕсем]] [[Категори:Чĕрчунсен Карл Линней çырса кăтарнă кăкĕсем]] hfxucz2u89adcdhtvh3yap8o5akfcdv 841694 841693 2024-12-03T23:44:56Z Ellodanis5 17302 841694 wikitext text/x-wiki {{Пĕлтерĕшсем|Кăркка (пĕлтерĕшсем)}} {{Taxobox | name = Кăркка | image file = Turkey Lopez04.jpg | classis = | ordo = | familia = | genus = | species = | subspecies = | latin = Meleagris | wikispecies = | commons = | itis = | ncbi = | range map = }} '''Кăркка''' ({{lang-la|Meleagris}}) — [[фазан йышшисем]] ямахатри [[фазан йышшисем (айыш)|фазансем]] (Phasianinae) айямахатри [[ăсан йышшисем]] (Tetraonini) трибăри [[чăх евĕрлисем|чăх евĕрлĕ]] шултра вĕçенкайăксен [[рет (биологи)|кăкĕ (речĕ)]]<ref name="H&M4">{{Cite web|lang=en|url=https://www.aviansystematics.org/4th-edition-checklist?viewfamilies=11|title=H&M4 Checklist family by family|website=The Trust for Avian Systematics|archive-url=https://web.archive.org/web/20220810101120/https://www.aviansystematics.org/4th-edition-checklist?viewfamilies=11|archive-date=2022-08-10|access-date=2022-08-11}}</ref>. Кăкра мĕнпурĕ икĕ тĕс — [[тискер кăркка]] тата [[пĕчĕк тискер кăркка]]. Килти кăрккана хăйне уйрăм тĕс пек шутламаççĕ, вăл тискер кăркка шутнех кĕрет. == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} == Çавăн пекех == * [[Кăркка ăрачĕсем]] * [[Килти кăркка]] * [[Кăркка (çимĕç)]] * [[Кăркка ашĕ]] == Литература == * Индейки // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. * {{ВТ-ЭСБЕ|Индейка|[[Книпович, Николай Михайлович|Книпович Н. М.]] (с дополнениями [[Собичевский, Василий Тарасович|Собичевского В. Т.]] и [[Дмитрий Васильевич Каншин|Каншина Д. К.]]).}} == Каçăсем == * [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/classification/Meleagridinae.html Таксономия индеек] в [[База данных|базе данных]] [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/index.html Animal Diversity Web] [http://www.umich.edu/ Университета Мичигана (США)]{{ref-en}} * [http://www.fauna.org.uk/home.4x?tsn=553474&trelan=latin&filter=&concat= Meleagridinae] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090114161500/http://www.fauna.org.uk/home.4x?tsn=553474&trelan=latin&filter=&concat=|date=2009-01-14}} в базе данных [http://www.fauna.org.uk/home.4x Faunaflora (Великобритания)]{{ref-en}} {{webarchive|https://web.archive.org/web/20070223095130/http://www.fauna.org.uk/home.4x|2007-02-23}} {{Внешние ссылки|Животные}} [[Категори:Кăрккасем| ]] [[Категори:Çурçĕр Америка вĕçенкайăкĕсем]] [[Категори:Вĕçенкайăкĕсен речĕсем]] [[Категори:Чĕрчунсен Карл Линней çырса кăтарнă кăкĕсем]] mmg0vvgkg98r5x75ru3g5ppiixwrhdo 0 122858 841697 2024-12-03T23:50:57Z Ellodanis5 17302 Ellodanis5 [[Вăрман кăркки]] страницӑн ятне [[Тискер кăркка]] ҫине улӑштарчӗ 841697 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Тискер кăркка]] o2qyt7s0fqzvme1me1d63xbxg31nn4z 0 122859 841699 2024-12-03T23:52:15Z Ellodanis5 17302 Ellodanis5 [[Хир кăркки]] страницӑн ятне [[Çеçенхир кăркки]] ҫине улӑштарчӗ 841699 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Çеçенхир кăркки]] 5hsug057bmi7u0by8zkdnr0waz2ymv1 0 122860 841701 2024-12-04T00:00:45Z Ellodanis5 17302 Ellodanis5 [[Хир кăркки йышшисем]] страницӑн ятне [[Çеçенхир кăркки йышшисем]] ҫине улӑштарчӗ 841701 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Çеçенхир кăркки йышшисем]] aofnu6qqf1zc253otyq9fil789vwnp8 0 122861 841702 2024-12-04T02:18:30Z Ellodanis5 17302 Ҫӗнӗ страница: «{{Пĕлтерĕшсем|Кăркка (пĕлтерĕшсем)}} {{Taxobox | name = Пĕчĕк тискер кăркка | image file = Ocellated Turkey.jpg | classis = | ordo = | familia = | genus = | species = | subspecies = | latin = Meleagris ocellata | wikispecies = | commons = | itis = | ncbi = | range map = }} [[File:Meleagris ocellata -Guatemala-8a (3).jpg|thumb|285px|Meleagris ocellata]] '''Пĕчĕк тискер кăркка''', е...» 841702 wikitext text/x-wiki {{Пĕлтерĕшсем|Кăркка (пĕлтерĕшсем)}} {{Taxobox | name = Пĕчĕк тискер кăркка | image file = Ocellated Turkey.jpg | classis = | ordo = | familia = | genus = | species = | subspecies = | latin = Meleagris ocellata | wikispecies = | commons = | itis = | ncbi = | range map = }} [[File:Meleagris ocellata -Guatemala-8a (3).jpg|thumb|285px|Meleagris ocellata]] '''Пĕчĕк тискер кăркка''', е '''Павлинла кăркка'''<ref>Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский / Под общ. ред. акад. В. Е. Соколова. — М.: Русский язык, РУССО, 1994. — С. 66. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0.</ref><ref name="ioc">Gill F., Donsker D. & Rasmussen P.[англ.] (Eds.): Pheasants, partridges, francolins (англ.). IOC World Bird List (v14.2) (14 августа 2024). doi:10.14344/IOC.ML.14.2</ref> ({{lang-la|Meleagris ocellata}}) — [[фазан йышшисем]] ямахатри [[фазан йышшисем (айыш)|фазансем]] (Phasianinae) айямахатри [[ăсан йышшисем]] (Tetraonini) трибăри [[Каркка]] [[рет (биологи)|кăкри (ретри)]] [[чăх евĕрлисем|чăх евĕрлĕ]] вĕçенкайăк. Кăкра мĕнпурĕ икĕ тĕс — [[тискер кăркка]] тата [[пĕчĕк тискер кăркка]]. Малтанхи тĕсрисем Çурçĕр Америкăра пулсан, ку статьяраа сырса кăтартаканни — Варринчи Америкăра. Килти кăрккана хăйне уйрăм тĕс пек шутламаççĕ, вăл тискер кăркка шутне (анчах та пĕчĕк тискер кăркка шутне мар) кĕрет. == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} == Çавăн пекех == * [[Кăркка]] * [[Килти кăркка]] * [[Кăркка (çимĕç)]] * [[Кăркка ашĕ]] == Литература == * Индейки // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. * {{ВТ-ЭСБЕ|Индейка|[[Книпович, Николай Михайлович|Книпович Н. М.]] (с дополнениями [[Собичевский, Василий Тарасович|Собичевского В. Т.]] и [[Дмитрий Васильевич Каншин|Каншина Д. К.]]).}} == Каçăсем == * [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/classification/Meleagridinae.html Таксономия индеек] в [[База данных|базе данных]] [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/index.html Animal Diversity Web] [http://www.umich.edu/ Университета Мичигана (США)]{{ref-en}} * [http://www.fauna.org.uk/home.4x?tsn=553474&trelan=latin&filter=&concat= Meleagridinae] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090114161500/http://www.fauna.org.uk/home.4x?tsn=553474&trelan=latin&filter=&concat=|date=2009-01-14}} в базе данных [http://www.fauna.org.uk/home.4x Faunaflora (Великобритания)]{{ref-en}} {{webarchive|https://web.archive.org/web/20070223095130/http://www.fauna.org.uk/home.4x|2007-02-23}} {{Внешние ссылки|Животные}} [[Категори:Кăрккасем| ]] [[Категори:Варринчи Америка вĕçенкайăкĕсем]] [[Категори:Вĕçенкайăкĕсен тĕсĕсем]] [[Категори:Пĕчĕк тискер кăркка]] 5szuwjke1fg1u4rvbefwpslajhsr3wo 0 122862 841718 2024-12-04T05:45:33Z Ellodanis5 17302 урçĕр 841718 wikitext text/x-wiki {{Пĕлтерĕшсем|Вĕçенкайăк}} {{Taxobox | name = Çеçенхир вĕçенкайăкĕ | image file = Tetrax tetrax 1921.jpg | classis = | ordo = | familia = | genus = | species = | subspecies = | latin = Tetrax tetrax | wikispecies = | commons = | itis = | ncbi = | range map = }} {{Раççей Хĕрлĕ кĕнеки|3|311}}[[File:TetraxTetraxIUCNver2018 2.png|thumb|<big><big>Ареал</big></big>]] '''Çеçенхир вĕçенкайăкĕ'''<ref>Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский / Под общ. ред. акад. В. Е. Соколова. — М.: Русский язык, РУССО, 1994. — С. 77. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0.</ref> (çавăн пекех '''Тетракс''', {{lang-lat|Tetrax tetrax}}) — птица семейства [[Çеçенхир кăркки йышшисем]] ямахатри вĕçенкайăксен тĕсĕ<ref name="ioc">Gill F., Donsker D. & Rasmussen P.[англ.] (Eds.): Turacos, bustards, cuckoos, mesites, sandgrouse (акăлч.). IOC World Bird List (v14.2) (14 август 2024). doi:10.14344/IOC.ML.14.2. Пăхнă: 1 октябрь 2024.</ref>. == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} == Литература == * Hans-Günther Bauer, Einhard Bezzel und Wolfgang Fiedler (Hrsg): ''Das Kompendium der Vögel Mitteleuropas: Alles über Biologie, Gefährdung und Schutz. Band 1: Nonpasseriformes — Nichtsperlingsvögel'', Aula-Verlag Wiebelsheim, Wiesbaden 2005, ISBN 3-89104-647-2 * Rob Hume ''Vögel in Europa.'' Dorling Kindersly Limited, London 2002, ISBN 3-8310-0430-7 * Anne Puchta & Klaus Richarz: ''Steinbachs großer Vogelführer.'' Eugen Ulmer KG, Stuttgart 2006, ISBN 3-8001-4864-1 * Svensson, Grant, Mullarney & Zetterström: ''Der neue Kosmos-Vogelführer.'' Franckh-Kosmos Verlags-GmbH, Stuttgart 1999, ISBN 3-440-07720-9 == Каçăсем == * [http://www.sevin.ru/vertebrates/index.html?birds/213.html Позвоночные животные России: Стрепет] {{Внешние ссылки}} [[Категори:Çеçенхир кăокки йышшисем]] [[Категори:Евразири вĕçенкайăксем]] [[Категори:Африкăри вĕçенкайăксем]] [[Категори:Çурçĕр Африкăри фауна]] [[Категори:1758-мĕш çулта çырса кăтартнă чĕрчунсем]] [[Категори:Оренбург облаçĕн Хĕрлĕ кĕнеки]] fxneul3mrruztxb00icc53h499qbrnc 841719 841718 2024-12-04T05:53:02Z Ellodanis5 17302 841719 wikitext text/x-wiki {{Пĕлтерĕшсем|Вĕçенкайăк}} {{Taxobox | name = Çеçенхир вĕçенкайăкĕ | image file = Tetrax tetrax 1921.jpg | classis = | ordo = | familia = | genus = | species = | subspecies = | latin = Tetrax tetrax | wikispecies = | commons = | itis = | ncbi = | range map = }} {{Раççей Хĕрлĕ кĕнеки|3|311}}[[File:TetraxTetraxIUCNver2018 2.png|thumb|286px|<big><big>Ареал</big></big>]][[File:Tetrax tetrax MWNH 0049.JPG|thumb|]] '''Çеçенхир вĕçенкайăкĕ'''<ref>Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский / Под общ. ред. акад. В. Е. Соколова. — М.: Русский язык, РУССО, 1994. — С. 77. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0.</ref> (çавăн пекех '''Тетракс''', {{lang-lat|Tetrax tetrax}}) — птица семейства [[Çеçенхир кăркки йышшисем]] ямахатри вĕçенкайăксен тĕсĕ<ref name="ioc">Gill F., Donsker D. & Rasmussen P.[англ.] (Eds.): Turacos, bustards, cuckoos, mesites, sandgrouse (акăлч.). IOC World Bird List (v14.2) (14 август 2024). doi:10.14344/IOC.ML.14.2. Пăхнă: 1 октябрь 2024.</ref>. Чăх пысăкăш вĕçекен вĕçенкайăк. [[Çеçенхир кăркки]]нчен пĕчĕкрех. == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} == Литература == * Hans-Günther Bauer, Einhard Bezzel und Wolfgang Fiedler (Hrsg): ''Das Kompendium der Vögel Mitteleuropas: Alles über Biologie, Gefährdung und Schutz. Band 1: Nonpasseriformes — Nichtsperlingsvögel'', Aula-Verlag Wiebelsheim, Wiesbaden 2005, ISBN 3-89104-647-2 * Rob Hume ''Vögel in Europa.'' Dorling Kindersly Limited, London 2002, ISBN 3-8310-0430-7 * Anne Puchta & Klaus Richarz: ''Steinbachs großer Vogelführer.'' Eugen Ulmer KG, Stuttgart 2006, ISBN 3-8001-4864-1 * Svensson, Grant, Mullarney & Zetterström: ''Der neue Kosmos-Vogelführer.'' Franckh-Kosmos Verlags-GmbH, Stuttgart 1999, ISBN 3-440-07720-9 == Каçăсем == * [http://www.sevin.ru/vertebrates/index.html?birds/213.html Позвоночные животные России: Стрепет] {{Внешние ссылки}} [[Категори:Çеçенхир кăокки йышшисем]] [[Категори:Евразири вĕçенкайăксем]] [[Категори:Африкăри вĕçенкайăксем]] [[Категори:Çурçĕр Африкăри фауна]] [[Категори:1758-мĕш çулта çырса кăтартнă чĕрчунсем]] [[Категори:Оренбург облаçĕн Хĕрлĕ кĕнеки]] f7u0qns6qfj0lffhwzyliu8d74dfr9c 841720 841719 2024-12-04T05:53:53Z Ellodanis5 17302 841720 wikitext text/x-wiki {{Пĕлтерĕшсем|Вĕçенкайăк}} {{Taxobox | name = Çеçенхир вĕçенкайăкĕ | image file = Tetrax tetrax 1921.jpg | classis = | ordo = | familia = | genus = | species = | subspecies = | latin = Tetrax tetrax | wikispecies = | commons = | itis = | ncbi = | range map = }} {{Раççей Хĕрлĕ кĕнеки|3|311}}[[File:TetraxTetraxIUCNver2018 2.png|thumb|286px|<big><big>Ареал</big></big>]][[File:Tetrax tetrax MWNH 0049.JPG|thumb|]] '''Çеçенхир вĕçенкайăкĕ'''<ref>Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский / Под общ. ред. акад. В. Е. Соколова. — М.: Русский язык, РУССО, 1994. — С. 77. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0.</ref> (çавăн пекех '''Тетракс''', {{lang-lat|Tetrax tetrax}}) — [[Çеçенхир кăркки йышшисем]] ямахатри вĕçенкайăксен тĕсĕ<ref name="ioc">Gill F., Donsker D. & Rasmussen P.[англ.] (Eds.): Turacos, bustards, cuckoos, mesites, sandgrouse (акăлч.). IOC World Bird List (v14.2) (14 август 2024). doi:10.14344/IOC.ML.14.2. Пăхнă: 1 октябрь 2024.</ref>. Чăх пысăкăш вĕçекен вĕçенкайăк. [[Çеçенхир кăркки]]нчен пĕчĕкрех. == Асăрхавсем == {{Асăрхавсем}} == Литература == * Hans-Günther Bauer, Einhard Bezzel und Wolfgang Fiedler (Hrsg): ''Das Kompendium der Vögel Mitteleuropas: Alles über Biologie, Gefährdung und Schutz. Band 1: Nonpasseriformes — Nichtsperlingsvögel'', Aula-Verlag Wiebelsheim, Wiesbaden 2005, ISBN 3-89104-647-2 * Rob Hume ''Vögel in Europa.'' Dorling Kindersly Limited, London 2002, ISBN 3-8310-0430-7 * Anne Puchta & Klaus Richarz: ''Steinbachs großer Vogelführer.'' Eugen Ulmer KG, Stuttgart 2006, ISBN 3-8001-4864-1 * Svensson, Grant, Mullarney & Zetterström: ''Der neue Kosmos-Vogelführer.'' Franckh-Kosmos Verlags-GmbH, Stuttgart 1999, ISBN 3-440-07720-9 == Каçăсем == * [http://www.sevin.ru/vertebrates/index.html?birds/213.html Позвоночные животные России: Стрепет] {{Внешние ссылки}} [[Категори:Çеçенхир кăокки йышшисем]] [[Категори:Евразири вĕçенкайăксем]] [[Категори:Африкăри вĕçенкайăксем]] [[Категори:Çурçĕр Африкăри фауна]] [[Категори:1758-мĕш çулта çырса кăтартнă чĕрчунсем]] [[Категори:Оренбург облаçĕн Хĕрлĕ кĕнеки]] sw4r97nczucs4m4ikgnwvtdpc05k54p 0 122863 841725 2024-12-04T06:15:13Z Ellodanis5 17302 Ellodanis5 [[Çухалнă чĕлхе]] страницӑн ятне [[Вилĕ чĕлхе]] ҫине улӑштарчӗ 841725 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Вилĕ чĕлхе]] d3dvasid3iiy1ny7reqcgw9a4wdl6fp 1 122864 841727 2024-12-04T06:15:13Z Ellodanis5 17302 Ellodanis5 [[Сӳтсе явасси:Çухалнă чĕлхе]] страницӑн ятне [[Сӳтсе явасси:Вилĕ чĕлхе]] ҫине улӑштарчӗ 841727 wikitext text/x-wiki #перенаправление [[Сӳтсе явасси:Вилĕ чĕлхе]] bnf84stf20fpuzag09ehufm0umwrnuz 0 122865 841730 2024-12-04T07:03:01Z Ellodanis5 17302 Ҫӗнӗ страница: «[[File:Peacock Butterfly (7822792836).jpg|thumb|Лепĕш çуначĕ çинчи куçчăксем]] '''Куçчăк''': * [[Куçчăк (ботаника)]] — куçарса лартмаалли папка, е çĕрулми куçĕ. * [[Куçчăк (мимикри)]] * [[Стигма (биологи)|Куçчăк]] — стигма. * [[Алăк куçчăкĕ|Куçчăк]] — оптикăлла прибор, йăлара усă курмалли...» 841730 wikitext text/x-wiki [[File:Peacock Butterfly (7822792836).jpg|thumb|Лепĕш çуначĕ çинчи куçчăксем]] '''Куçчăк''': * [[Куçчăк (ботаника)]] — куçарса лартмаалли папка, е çĕрулми куçĕ. * [[Куçчăк (мимикри)]] * [[Стигма (биологи)|Куçчăк]] — стигма. * [[Алăк куçчăкĕ|Куçчăк]] — оптикăлла прибор, йăлара усă курмалли хатĕр. * [[Куçчăкла диаграмма|Куçчăк]] — {{iw|куçчăкла диаграмма|куçчăкла диаграммăн||Eye pattern}} элеменчĕ. * Куçчăк (куçкка) — пĕчĕк [[куç]]. * [[Куçчăк (сыр)|Куçчăк]] — [[сыр]] хăвăлĕ. == Çавăн пекех == * [[Куç (пĕлтерĕшсем)]] {{disambig}} [[Категори:Куçчăк]] [[Категори:Куç]] [[Категори:Нумай пĕлтерĕшлисем]] b3bl6s8zd4333jn7qk3gj3khocagi17 1 122866 841733 2024-12-04T07:16:20Z Ellodanis5 17302 Ҫӗнӗ страница: «<big>Шăп та шай ку текста илес пулсан, транслейтер тĕрĕс çеç мар, ЛАЙĂХ та куçарнă. Çавăнпа кунта шаблон хума кирлĕ мар. Енчен ЧĂНАХ ТА начар куçарнă пулсан, шаблонне хума пулать. </big> --~~~~» 841733 wikitext text/x-wiki <big>Шăп та шай ку текста илес пулсан, транслейтер тĕрĕс çеç мар, ЛАЙĂХ та куçарнă. Çавăнпа кунта шаблон хума кирлĕ мар. Енчен ЧĂНАХ ТА начар куçарнă пулсан, шаблонне хума пулать. </big> --[[Хутшăнакан:Ellodanis5|Ellodanis5]] ([[Хутшăнаканăн канашлу страници:Ellodanis5|сӳтсе явни]]) 07:16, 4 Раштав уйӑхӗн 2024 (UTC) cwge2lnvan46cvs812m32rsnu1ez567