Wikipiideɛ
dgawiki
https://dga.wikipedia.org/wiki/A_Gamp%C9%9Bl%C9%9B_zu
MediaWiki 1.44.0-wmf.8
first-letter
Duoro bimbu zie
Be o yoŋ
Yeli
Toma daana
Toma daana yeli
Wikipedia
Wikipedia yeli
Duoro kɔre
Duoro kɔre yeli
MediaWiki
MediaWiki yeli
Tɛmpileti
Tɛmpileti yeli
Sombo
Sombo yeli
Gbuli
Gbuli yeli
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Abdul-Aziz Ayaba Musah
0
84
42554
38198
2024-12-20T08:51:05Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42554
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q104955981}}
'''Abdul-Aziz Ayaba Musah''' e la [[Ghanaian|Gaanean]] [[pɔleteesa]] ane a begemaala mɛmba ko a [[Mion constituency|Mion Gbandige]].<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=225</ref> O da e la ana [[bɛgɛmaala|begemaala]] ŋa a yuoni 2020 poɔ. O naŋ da la e a [[MP]] foɔrɔ naŋ are ko a [[wɔɔ paati]] a Mion Gbandige poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20231004195616/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/northern/mion/</ref><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=225</ref>
== Nyɔvore Piiluu Ane Sakuuri Gaabo ==
O [[dɔgebo bebiri]] e la [[Gyɛnoɔre]] 1986. [[Sang]] naŋ be a [[Northern Region|Northern Irigyiŋ]] a [[Gaana]] poɔ la ka o da baa. O da gaa la a [[SSSCE]] a yuoni 2005 poɔ. A yuoni 2017 poɔ la ka o da nyɛ o [[Post graduate certificate ne Public Administration ane Degeree ne Economics a youni 2010 poɔ]].<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=225</ref>
== Toma Yɛlɛ ==
O da e la a Gaana teŋdaa tontona nenkpoŋ kaŋa a be a ko [[National Health Insurance Authority ane administrator ko a Local Government Service]]. O e la a nenkpoŋ kaŋa naŋ kaara a ko [[Alhaj Musah Enterprise]].<ref name=":0" />
== Pɔletese Yɛlɛ ==
O e la a [[wɔɔ paati|wɔɔ paate]] ([[NPP]]) ane [[MP]] a ko [[Mion Constituency|Mion Gbandige]]. O da die a kogi neŋ 21,552 nuuri kyɛ ka [[Mohammed Abdul Aziz]] naŋ be a [[kataweɛ paati|kataweɛ paate]] ([[NDC]]) da nyɛ 14,158 nuuri. Abdul Aziz [[kogi diibu]] da waa la yelseɛlee bonso o na da la foɔrɔ naŋ nyɛ zunoɔ a ko a [[wɔɔ paati|wɔɔ paate]] a [[Mion Constituency|Mion Gbandige]] poɔ a aŋa yuomo lezare ne anii naŋ pare.<ref>https://dailyguidenetwork.com/npp-breaks-record-in-mion/</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NPP-wins-Mion-seat-for-the-first-time-1131650</ref><ref>https://web.archive.org/web/20220116081322/https://kasapafmonline.com/tag/musah-abdul-aziz-ayaba/</ref>
A 2021 poɔ, ba da so la Abdul-Aziz ane [[Alexander Kwamina Afenyo-Markin|Alexander Kwamena Afenyo-Markin]], [[Johnson Kwaku Adu]], [[Laadi Ayii Ayamba]] ane [[Emmanuel Kwasi Bedzrah]] a eŋ [[ɔfere Extraordinary]] vuo wagere 2021 ko a [[ECOWAS]] begemaale die naŋ da nyɛ eebo [[Freetown]] poɔ, a [[Sierra Leone]] paaloŋ eŋɛ.<ref>https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/</ref>
=== Kɔmatee ===
O da e la [[mɛmba ko a Special Budget kɔmatee ane mɛmba ko a Employment, Social Welfare and State Enterprises kɔmatee|mɛmba ko a Special Budget kɔmatee ane mɛmba ko a Employment, Social Welfare ane State Enterprises kɔmatee]].<ref name=":0" />
== Meŋa Nyɔvore ==
Abdul Aziz e la [[silaama]] [[Puubu|puoruu]] neɛ.<ref name=":0" />
== Sommo Mine O Naŋ Soŋ ==
A yuoni 2020 poɔ la ka o da de kpekpere ko [[Jagrido Naa]] naŋ be a Northern Irigyiŋ, a Ghana paaloŋ poɔ.<ref>https://thecustodianghonline.com/npp-mion-parliamentary-candidate-donates-to-konkomba-chief/</ref>
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Gbuli:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:Nensaala]]
0k0zubjatyg4q65w7jd84dj93kfd6xu
Abdul-Rashid Pelpuo
0
86
42495
39530
2024-12-20T04:08:43Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42495
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q4665233}}
'''Abdul-Rashid Hassan Pelpuo''' e la [[Pɔlitiseɛŋ|Gaanean pɔleteesa]] kaŋa. Pampana ŋa o na la a [[Begemaaleba|begemaala]] gbɛbɔge naŋ are ko a [[Wa Central constituency|Wa Central Gbandige]] naŋ be a [[Upper West Region|Ɔpa Wɛse Irigyin]] a [[Ghana|Gaana]] poɔ.<ref>https://citinewsroom.com/2021/07/demoting-reckless-wa-soldiers-commendable-but-not-punitive-enough-rashid-pelpuo/</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/take-up-bills-compensate-and-render-apology-to-victims-wa-central-mp-to-military/</ref>
== O Nyɔvore Piiloŋ Ane Sakuuri Gaabo ==
O dɔgebo bebiri e la 5 Mɛrnoɔre 1964 a yi [[Wa]] naŋ be a [[Upper West Region|Ɔpa Wɛse Irigyin]] a [[Ghana|Gaana]] poɔ. O nyɛ la o sensɔgelesɔga [[sakuuri]] kpeɛbo sɛtefekate a yuoni 1976. O la nyɛ la o [[O Lɛvɛl]] zannoo 1983 poɔ ane o [[O A Lɛvɛl|A Lɛvɛl]] zannoo meŋ a yuoni 1986. O la taa la Diploma ne Economics a yuoni 1994 a kyɛ baare gaa niŋe nyɛ Degeree naŋ kyaare neŋ Psychology a yi a yuoni 1994 poɔ. O la taa la Masaɛɛ Degeree naŋ kyaare neŋ a International Affairs a yi a yuoni 1998 poɔ. O taa la PhD naŋ meŋ ns kyaare neŋ Teŋɛ maaloo yɛlɛ a yi a [[University of Ghana|Ghana Yuniveniti]], [[African Studies]] a yuoni 2013 poɔ.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=244</ref>
== Toma Yele ==
O da e la [[consultant a ko a Institute of Policy Alternatives]]. O da la e la a neɛ naŋ kaara ba nibie yaltare nenkpoŋ ayi soba a ko [[National Youth council]] ane a baara a puoriŋ ka o e ba nenkpoŋ ko ana institution na ne o zu ane o gaa la niŋe te leɛ a [[koɔbo]] yaltare [[Ag. Regional]] ko ana zie na ne o zu.<ref name=":0" />
== Pɔletese Yɛlɛ ==
O da e la [[Begemaaleba|begemaala]] kaŋa a begemaale die poɔ naŋ be a Gaana paaloŋ a yuoni 2005 poɔ saŋa na o naŋ da wa di a kogi a ko a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] a kyaare ne a Disembare 2004 begemaale die nuuri neɛbo.
Pelpuo da e la [[State Minisa]] a ko a [[yidaandɔɔ]] ɔfere saŋa na yidaandɔɔ [[John Evans Fiifi Atta Mills|John Atta Mills]] naŋ da ko o pɔlɔ ne sarre ane [[Kɔɔdenne minisa]] a sentɔmbare 2009 youni poɔ a kyaare ne a [[Mubarak Mohammed Muntaka|Muntaka Mohammed Mubarak]] naŋ da wa bare a [[Asawase]] MP [[toma]]<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=164334</ref><ref>https://web.archive.org/web/20130126054712/http://www.todaygh.com/2009/09/10/rashid-pelpuo-confirmed-as-sports-minister/</ref> O da toŋ la be te ta Gyɛnoɔre 2010.<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175750</ref>
pɔge foɔrɔ na naŋ e Minisa a ko Kɔɔdenne, [[Akua Dansua]] ane a deɛpete yageroŋ wederɛ naŋ be a begemaale die poɔ potuuro la da di a o kogi. O da la e la a Gaana mɛmbare banuu meŋ kaŋa a ko [[Africa begemaale]] die naŋ be [[South Africa]], o da toŋ la ana toma na zie te ta 2013.<ref name=":1">https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Reshuffle-Blues-Sena-Dansua-Heads-Sports-Ministry-175763</ref> A [[John Dramani Mahama|John Mahama]] naaŋ wagere (2012 - 2016) la ka o da e [[Minisa of State a ko a yidaandɔɔ ɔfere]] naŋ kaara sommeŋɛ toma baabo [[yɛlɛ]] ane [[Public Private Partnership (PPP)]]. O da la e la mɛmba a ko [[Economic Management Team (EMT)]]. A youni 2016 poɔ la ka o da la leɛ e [[Begemaaleba|begemaala]] a begemaale die poɔ a ko [[Wa Central constituency|Wa Central Gbandige]], o kpɛɛre bonaare diibu a kyaare ne youmo anaare. O da e la dakogi zu soba a ko yageroŋ noba a begemaale die naŋ be a Gaana poɔ. A noba yagrong ane zimaale noba ane wedere ko a begemaaleba kyaare Global Action, Gaana lambri. O da la taa la membare duubu posisiri a ko a [[Gobena Assurance kɔmatee,]] a nimbezɛ kɔmatee naŋ kaa la a gobenente minisare ka ba ton ba toma ba naŋ yele ko noba ka ba na tu ba toma nɔdegre. Kaa yeltuuri (order 151, 2j) ane begemaale die kɔmatee ko a kaa-iruu duoruu. Hon Pelpuo da la arɛɛ a 2020 Palametere ane Peredenterre tendaazaa kyakya a da de o bunuɔ eŋa a kyaare ne o kpɛɛ rɛ banɔ a youmo ama eŋa a ko Wa central @2020 Despite Media. O da waa la kyaamane ata soba a ko a Noba yagrong ane Zimaale noba ane Mɛmba duori a ko Teŋgama kɔmatee. O da la e la mɛmba a ko Fangang ane Yegrong kɔmatee. Kaa a duoro naŋ yi a 2021 Begemaale kɔmatee a ko kaa-iruu.<ref name=":1" />
== 2004 Nuuri Neɛbo ==
Pelpuo da waa la [[bɛgemaala|begemaala]] kaŋa a begemaale die poɔ a ko [[Wa Central constituency|Wa Central Gbandige]] a [[2004 Ghanaian Vootuu kpoŋ|2004 Ghana Nuuri kpoŋi Neɛbo]] eŋɛ.<ref name=":2">https://web.archive.org/web/20230702204946/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/upperwest/184/index.php</ref><ref name=":3">https://en.m.wikipedia.org/wiki/Abdul-Rashid_Pelpuo#cite_note-:1-9</ref> O da die la a o gbandige poɔ kyaare ne a begemaale die of the 4th republic of Ghana.<ref name=":4">https://en.m.wikipedia.org/wiki/Abdul-Rashid_Pelpuo#cite_note-:2-10</ref> O da die la ne 21,272 nuuri a yi 41,500 nuuri zaa eŋa. A taa la 51.3% a vootuu zaa.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> O da diɛ kyɛ barɛɛ Mornah Anbataayela Bernard naŋ be [[People's National Convention]], Mohammed Adama Kpegla naŋ be a [[wɔɔ paati|wɔɔ paate]]. Abu Mumuni naŋ be [[Cnvention People's Party]], Osman Mohammed naŋ be [[Democratic People's Party]] aneŋ Osman Imam Sidik a sommeŋɛ bie.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Ba da nyɛ 12,280 nuuri, 7,249 nuuri, 376 nuuri, 172 nuuri, ane 152 nuuri a yi a nuuri zaa naŋ neɛ eŋa. Naŋ areko 29.6%, 17.5%, 0.9%, 0.4% ane 0.4% aseŋ a naŋ tutaa lɛ a yi a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Pelpuo areko la [[kataweɛ paati|kataweɛ paate]].<ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref name=":4" /> A kataweɛ paate da di la a minority vootuu zaa a kyaare ne 94 parliamentary representation ayi 230 kogi naŋ be a 4th palamete ko a 4th republic a Gaana poɔ.<ref>https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref>
== Kɔmatee ==
O e la mɛmba duoraa a ko [[Lands ane Forestry kɔmatee]]. O da la e la mɛmba a ko [[Mines ane Energy kɔmatee]] ane meŋ mɛmba a ko Business kɔmatee.<ref name=":0" />
== Meŋa Nyɔvore ==
Abdul Rashid e la [[silaamabie]].<ref name=":0" />
== Leɛ kaa Kyɛ Meŋ ==
* [[:en:List of Mills government ministers]]
* [[:en:Wa Central (Ghana parliament constituency)]]
* [[:en:National Democratic Congress (Ghana)]]
== Sommo Yizie ==
<references/>
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
gk4pvzowa0nwqmr3bduvrdvxa5idsl2
Adansi-Asokwa
0
109
42496
42029
2024-12-20T04:21:41Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42496
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q4680635 }}
'''Adansi-Asokwa''' e la a [[gbandigiri]] kaŋa naŋ areko a [[Ghana begemaale die]]. Ba maŋ ɛlɛte la [[begemaale die mɛmba]] (MP) yeni tuuro [[yageroŋ nu-neɛ]] sobie. Adansi-Asokwa be la a [[Adansi Asokwa Desekyere]] naŋ be a [[Ashanti Region|Sante Irigyiŋ]], Ghana poɔ. Tenzure mine naŋ be a Adansi-Asokwa gbandige la; [[Bodwesango]], Fumso, Aboabo, [[Anhwiaso]], Adiemra, Hwiremoase, and Pipiiso.
== Torebogiri ==
A gbandige ŋa bezie be la [[Adansi North Desekyere]] a [[Ashanti Region|Sante irigyiŋ]], [[Ghana]] poɔ.
== Begemaalba ==
{| class="wikitable"
!Naŋ daŋ ɛlɛte
!Mɛmbare
!Paati
|-
|2000
|Kobina Tahir Hammond
|Wɔɔ paati
|-
|1992
|John Kofi Gyasi
|Akatawie paati
|}
== Nuuri Neɛbo ==
{| class="wikitable"
|+2016 Ghana Begemaale Die Gyongyoŋ Nuuri Neɛbo : '''Adansi-Asokwa'''
'''Source: Peacefmonline'''<ref>https://web.archive.org/web/20180321063305/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/ashanti/236/</ref>
!Paati
!Mɛmbare
!Nuuri
!%
|-
|NPP
|Kobina Tahir Hammond
|16,468
|54.37
|-
|NDC
|Amankwah Evans
|12,389
|40.90
|-
|IND
|Oduro Richard Anokye
|1,352
|4.46
|-
|PNC
|Alexander Odoi Larbi
|80
|0.26
|}
{| class="wikitable"
|+2012 Ghana Begemaale Die Gyongyoŋ Nuuri Neɛbo : '''Adansi-Asokwa'''
'''Source: Peacefmonline'''<ref>https://web.archive.org/web/20230206111456/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/adansi_asokwa/</ref>
!Paati
!Mɛmbare
!Nuuri
!%
|-
|NPP
|Kobina Tahir Hammond
|15,796
|51.06
|-
|NDC
|Amankwah Evans
|14,157
|45.76
|-
|PPP
|Ernest Gyimah
|729
|2.36
|-
|CPP
|Francis Owusu-Boamah
|255
|0.82
|}
{| class="wikitable"
|+2008 Ghana Begemaale Die Gyongyoŋ Nuuri Neɛbo : Adansi-Asokwa
''Source: Ghana Home Page''
! colspan="2" |Paati
!Mɛmbare
!Nuuri
!%
!±%
|-
|
|Wɔɔ Paate
|Kobina Tahir Hammond
|13,659
|55.7
| -7.2
|-
|
|Kataweɛ Paate
|Alhaji Abdul-Lateef Madjoub
|9,219
|37.6
| +1.3
|-
|
|Convention People's Party
|Owusu-Boamah Francis
|1,332
|5.4
|
|-
|
|Democratic Freedom Party
|Amoako Anaafi
|314
|1.3
|
|-
! colspan="3" |Majority
|4,440
|18.1
| -18.5
|-
! colspan="3" |Turnout
|
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2004 Ghana Begemaale Die Gyongyoŋ Nuuri Neɛbo : Adansi-Asokwa
''Source: Electoral Commission of Ghana''
! colspan="2" |Paati
!Mɛmbare
!Nuuri
!%
!±%
|-
|
|Wɔɔ Paate
|Kobina Tahir Hammond
|15,176
|62.9
| are
|-
|
|Kataweɛ Paate
|Reverend Evans Amankwa
|8,759
|36.3
| -1.9
|-
|
|People's National Convention
|Seidu S. Adams
|177
|0.7
| -4.6
|-
! colspan="3" |Majority
|6,417
|36.6
| +20.4
|-
! colspan="3" |Turnout
|24,541
|89.5
|
|}
{| class="wikitable"
|+2000 Ghana Begemaale Die Gyongyoŋ Nuuri Neɛbo : Adansi-Asokwa
''Source: Adam Carr's Election Archives''
! colspan="2" |Paati
!Mɛmbare
!Nuuri
!%
!±%
|-
|
|Wɔɔ Paate
|Kobina Tahir Hammond
|10,306
|54.4
| -0.7
|-
|
|Kataweɛ Paate
|Theresa Mensah
|7,230
|38.2
| -16.9
|-
|
|People's National Convention
|Nana Yaw Frimpong
|1,001
|5.3
| +4.5
|-
|
|Convention People's Party
|Kwame Amoh
|241
|1.3
|
|-
|
|National Reform Party
|Peter Kofi Essilfie
|92
|0.5
|
|-
|
|United Ghana Movement
|Prince Lawrence
|61
|0.3
|
|-
! colspan="3" |Majority
|3,076
|16.2
| +5.2
|-
! colspan="3" |Turnout
|18,931
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+1996 Ghana Begemaale Die Gyongyoŋ Nuuri Neɛbo : Adansi-Asokwa
''Source: Electoral Commission of Ghana''
! colspan="2" |Paati
!Mɛmbare
!Nuuri
!%
!±%
|-
|
|Kataweɛ Pate
|John Kofi Gyasi
|10,999
|55.1
|
|-
|
|Wɔɔ Paate
|Justice Akuamoa Boateng
|8,811
|44.1
|
|-
|
|People's National Convention
|Dominic Darpong
|168
|0.8
|
|-
! colspan="3" |Majority
|2,188
|11.0
|
|-
! colspan="3" |Turnout
|19,978
|86.5
|
|}
== Meŋ Leɛ Kaa Kyɛ Nyɛ ==
* [[Ghana Begemaale Die Gbandigiri Yoe|Ghana begemaale die gbandigiri yoe]]
== Sommo Yizie ==
[[Category:Gbandige ŋa la a Ashanti Irigyiŋ a Ghana]]
[[Category:Ashanti Irigyiŋ]]
[[Category: Dagaare]]
[[Category: Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Mainpage]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:West Africa]]
[[Gbuli:Gbandige]]
[[Gbuli:Ghana]]
9212v4u9hbq9dpsjmjetqq7jfjtcwyz
Agnes Naa Momo Lartey
0
117
42421
40598
2024-12-19T22:17:33Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42421
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q104091419}}
'''Agnes Naa Momo Lartey''' e la a [[Ghana|Gaana]] pɔletesean ane begemaale die mɛmba ko a [[Begemaaleba|begemaale]] die anii soba, a Gaana republic anaare eŋɛ.<ref>https://www.modernghana.com/videonews/0/1/148189/</ref> O da yi are la a 2020 nuuri neɛbo, a tuori zunoɔ a di a begemaale die dakogi ko Krowor Gbandige .<ref name=":0">https://www.graphic.com.gh/news/politics/fisheries-minister-elizabeth-afoley-quaye-loses-krowor-seat.html</ref>
== O Nyɔvore Piiluu ==
Ba dɔge la [[Naa]] Momo 16 Kyɛpire 1976 yuoni poɔ, o yi la Krowor naŋ be [[Greater Accra Region|Aŋkara Irigyiŋ]].<ref>http://new.ghanamps.com/mp/agnes-naa-momo-lartey/</ref>
== Pɔletese ==
Naa Momo piili la o Pɔletese [[yɛlɛ]] yuoni 2000. A yi lɛ puori, O toŋ la assamble toma ane presiding mɛmba ko a Krowor Munisipal assamble.<ref>https://www.pulse.com.gh/news/politics/the-battle-of-krowor-agnes-naa-momo-larteys-quest-to-reclaim-the-seat-for-the-ndc/e1n3jfy</ref>
Disembare 2016 poɔ, O da yi are la a 2016 general election [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paate]] yuori eŋɛ, kyɛ ka [[Elizabeth Afoley Quaye]] naŋ e [[Wɔɔ paati|Wɔɔ paate]] mɛmba da daa o lɔɔ. Ka o da la maale are a 2020 Gaana zaa nu neɛ ko Kataweɛ (NDC) paate a di. O da nyɛ la 41,850 nuuri naŋ e 55.80% yi a nuuri zaa. Ona ka ba da iri kyɛ bare [[Elizabeth Afoley Quaye]] naŋ da be naaŋ poɔ ko a Wɔɔ paate ane [[Hannah Bortey]] ko [[Ghana Union Movement]]. A bama bayi da nyɛ la 32,604, ane 545 nuuri seŋe anaŋ tutaa yi a nuuri zaa, naŋ e 43.47% ane 0.73% seŋe anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa naŋ da neɛ.<ref name=":0" /><ref>https://web.archive.org/web/20230329000456/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/greateraccra/krowor/</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Naa Momo e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].
== Sommo Yizie ==
o56paklba9k05lgmhdr19oh6qz7o5eo
Akwasi Boateng
0
134
42497
29315
2024-12-20T04:23:00Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42497
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q104054257}}
'''Akwasi Darko Boateng''' e la begemaala a ko [[Bosome Freho paaloŋ|Bosome Freho Gbandige]] naŋ be a [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]] teŋa poɔ [[Ghana]]. O e la [[Begemaaleba|begemaala]] a yi 7 Gyɛnoɔre 2021 yuoni poɔ.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=133</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/nurture-leaders-for-political-office-rev-wengam-urges-churches.html</ref>
== O Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba doge o la 20 Gyoone 1967 yuoni poɔ, o yi la Apewu Dwumako naŋ be Ashanti Irigyiŋ teŋa poɔ. O da nyɛ la gama mine ba naŋ boɔla Executive masters in governance ane wedeɛ toma ane Post graduate diploma a business administration a 2018 yuoni poɔ. O da yi neŋ la gama mine ba naŋ boɔla Ordinary ane Advance levels gama a 1990 yuoni poɔ ane a 1993 yuoni aseŋ a naŋ tutaa lɛ.<ref name=":0" />
== O Toma ==
Boateng e la a Gaana begemaale die mɛmba. O na la e begemaala ko Bosome Freho gbandige a yi a Gyɛnoɔre 2021 yuoni poɔ. Sɛre o naŋ na kpɛ a begemaale die o da daŋ tona la Auto Life company limited ane Pescourt hotel.<ref>https://ghanamps.com/mp/akwasi-darko-boateng/</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Boateng da di la a Disembare 2020 begemaale die Primaries vootuu a ko a wɔɔ paate kyɛ bare noba bayi mine naŋ meŋ da are.<ref>https://web.archive.org/web/20240926005530/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/npp_paliamentary_primaries_2020/index.php</ref>A noba bayi na naŋ da are kyɛ ba di la Hon [[Joyce Adwoa Akoh Dei]] ane Mr. Peter Adjei Agyemang. A yi 415 nuuri naŋ da neɛ, Boateng da die a primaries neŋ 191 nuuri a kyaare neŋ a first runner up, Agyemang da nyɛ la 140 nuuri kyɛ ka Dei naŋ be a begemaale die da nyɛ 76 nuuri, kyɛ ka nuuri anii (8) meŋ da saaŋ.<ref>https://www.modernghana.com/news/1010940/npp-primaries-akwasi-darko-boateng-retires-incum.html</ref><ref>https://mybrytfmonline.com/ignore-hon-joyce-adwoah-akoh-she-isnt-serious-dce-yaw-danso/</ref><ref>https://citinewsroom.com/2020/06/nppdecides-10-incumbent-mps-in-ashanti-region-lose-primaries/</ref>
A 7 Disembare 2020 begemaale vootu poɔ, Boateng da nyɛ la 20,401 nuuri naŋ areko 73.10% yi 27,910 nuuri zaa naŋ neɛ. Ba da kaa la a begemaale die election naŋ yi lɛ kyɛ ŋmɛ peraa ka ona la a begemaale die mɛmba ba naŋ ɛlɛte ko a Bosome Freho gbandige naŋ be a Ashanti Irigyiŋ, Ghana.<ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=301</ref>
=== Kɔmɛtee ===
Boateng e la pɔlɔ ne sarre, kɔɔdenne ane yipɔge kɔmatee mɛmba ane meŋ o e la Judiciary kɔmatee mɛmba.<ref name=":0" />
== Meŋa Nyɔvore ==
Boateng e la [[kiristabie]].<ref name=":0" />
== O Sombo ==
Fɛboɔre 2021 poɔ, o da de la 2,400 nu-pɛge fanfaŋ kõɔ, zu-kɔŋkyɛ mansume, 1,500 sakuu-kparre, 2,400 nɔ-wɔɛ, 30 sterilize cabinets, nɔɔte wɔɛ dagere anuu ane karantiiri dagere anuu ko kɔɔreba a Freho paaloŋ poɔ a Ashanti Irigyiŋ poɔ. O da yuo la a ganzanne sommo yelnyɔgeraa na soŋ sakuubiiri naŋ baŋ gane kyɛ ba taa a eebo ne GH₵30,000 libiri ane meŋ o da la eŋ la noɔre ka yuoni zaa o na maŋ soŋ la ne GH₵20,000.<ref>https://www.modernghana.com/news/1063618/ar-bosome-freho-mp-akwasi-darko-boateng-pledges.html</ref><ref>https://wontumionline.com/presbyterian-church-head-pastor-advises-bosome-freho-mp/</ref>
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Gbuli:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
5zjvr0oc0xah36wnkva6ugthfybo07e
Alban Bagbin
0
137
42399
42190
2024-12-19T15:02:18Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42399
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q2637206}}
'''Alban Sumana Kingsford Bagbin''' (dɔgebo bebiri 24 Sentɔmbare 1957) e la [[Gaana|Ghana]] pɔleteesa naŋ e a begemaale die speaker pampana Ghana poɔ.<ref>https://www.myjoyonline.com/bagbin-elected-speaker-of-parliament/</ref><ref name=":0">https://web.archive.org/web/20210107065648/https://3news.com/alban-bagbin-elected-speaker-of-the-8th-parliament/</ref><ref>https://citinewsroom.com/2021/05/petition-parliament-over-exclusion-from-parliamentary-polls-bagbin-to-sall-residents/</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/speaker-alban-bagbin-urges-sall-residents-to-petition-parliament/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230422002311/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202201/459185.php</ref> O da e la Minisa ko laanfeeloŋ yɛlɛ a Ghana Gɔmenante poɔ yi Gyɛnoɔre 2012<ref>https://newsghana.com.gh/4-ministers-sacked-in-cabinet-shake-up/</ref> te ta Fɛboɔre 2013. O e la begemaale die mɛmba ko a [[Nadowli North]] gbandige a [[Upper West Region|ɔpa wɛse Irigyiŋ]] poɔ Ghana, a 1st, 2nd, 3rd, 4th, 5th, 6th ane 7th begemaale dieŋ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20110711092417/http://www.ghanadistricts.com/mps/?r=9&PHPSESSID=0501f293c5cd91e99fadc9f36da77e8e&mpd=182&PHPSESSID=0501f293c5cd91e99fadc9f36da77e8e</ref> O da bɔ la a kataweɛ paate yidaandɔɔloŋ gyongyoŋ 2019 poɔ kyɛ da le ko a yidaandɔɔ koroo [[John Dramani Mahama]].<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NDC-presidential-primaries-John-Mahama-secures-landslide-victory-725758</ref> 7th Gyɛnoɔre 2021 poɔ, ba da ɛlɛte la Bagbin speaker ko a 8th begemaale die a republic anaare eŋɛ.<ref name=":0" /><ref>https://www.myjoyonline.com/we-may-never-be-able-to-rely-on-bagbin-for-successful-government-business-deputy-speaker/</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba dɔge la Alban Sumana Kingsford Bagbin 24th Sentɔmbare 1957 ko Sansunni Bagbin ane Margaret B. Bagbin zaa naŋ da e koɔre baalba. O na la a biiri banaare soba biiri bawae eŋɛ. O e la Dagabule.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=173</ref><ref>https://kwekudee-tripdownmemorylane.blogspot.com/2014/07/dagaaba-dagartidagara-people-socially.html</ref> O baa la Sombo poɔ, ɔpa wɛse Irigyiŋ Ghana. Alban Bagbin nyɛ la zannoo yi Wa sɛkondere sakuuri ane Tamale sɛkondere sakuuri. O nyɛ la Bakyila of Art degeree in law ane English a Ghana Yuniveniti 1980 poɔ.<ref name=":1">https://citinewsroom.com/2021/01/profile-of-speaker-of-8th-parliament-alban-bagbin/</ref>
O pare gaa la Ghana school of law Makola Accra poɔ o naŋ wa yi be ka ba da boɔle o a bar 1982 poɔ Bagbin meŋ la nyɛ la Executive Masters in Governance ane Leadership yi a Ghana Institute of Management ane Public Administration (GIMPA).<ref name=":2">https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/features/Alban-Bagbin-10-important-facts-about-Ghana-s-8th-Speaker-of-Parliament-1148942</ref>
== Tonnɔɛ ==
Bagbin da e la gansɛgerɛ ko a statistical service Board a Bureau of statistics ane statistical service yi 1980 te tɔ 1982.<ref name=":1" /> O da e la meŋɛ Manengya ko a a erstwhile state Hotels corporation consisting of Ambassador ane continental Hotels a yi 1982 ane 1983, sɛre oŋ leɛ gaa Libya na te wuli English Tripoli poɔ a suk Juma sɛkondere sakuuri.<ref name=":1" />
A tuuro Bagbin [[Ghana]] leɛ waabo 1986 poɔ, o wa paale la Akyem Chambers, begɛ tontonzie ko sɛredirebo, nempeɛre noba ane notaries public.<ref name=":1" /> O naŋ e attorney, o erɛ la fẽẽfẽẽ meŋ na leɛ ba kaŋa. O naŋ tona a Okyeman Chambers, yi 1989 ane 1992 ba da kaa iri o la ka o e a external solicitor ko a Nii Ngleshie royal family of James Town, credit unions Association of Ghana (CUA) ane sommeŋɛ tontonziiri mine Accra poɔ.<ref name=":1" />
O naŋ wa toŋ ko Okyeman Chambers yuomo ayɔpõĩ a baare, o tage yi la a be 1993 poɔ kyɛ anaŋ waana zineɛ o paale la a law trust company, meɛrɛ tontonzie ko sɛredirebo, nempeɛre noba ane notaries public.<ref name=":1" />
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Bagbin e la neɛ kaŋa ako a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paate]] (NDC). Ba da neɛ la nuuri iri o la fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ a 1992 Ghana zaa gbuli nuuri neɛbo wagere. O are ko la a Nadowli North nu-neɛ lombori a ɔpa wɛse Irigyiŋ poɔ. 2006 poɔ, Bagbin da moɔle la o teɛroŋ ka o na are la a NDC Yidaandɔɔloŋ gyongyoŋ 2008 poɔ, kyɛ o da ba are a gyongyoŋ.<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=107211</ref> O leɛ la yageroŋ wederɛ a Ghana begemaale dieŋ 2009 poɔ.
A yi wederoŋ leɛ maale vuori aroo gyɛnoɔre 2010 poɔ, yidaandɔɔ [[Mills]] da kaa iri o la ka o e minisa kõɔ̃ tonton boma, Toma ane Deri.<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175750</ref><ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175763</ref> O da la e la yageroŋ wederɛ begemaale die poɔ Mahama naaŋ wagere, onaŋ tu Benjamin Kunbuor puori, ba naŋ da kaa iri ka o e minisa ko Defense.<ref>https://accrareport.com/news/alban-bagbin-confirmed-as-majority-leader-of-parliament/</ref> O da la e la a Deɛpete speaker bayi soba ko begemaale die yi gyɛnoɔre 2017 te tɔ gyɛnoɔre 2021.<ref>https://citinewsroom.com/2019/07/were-yet-to-debate-new-chamber-project-alban-bagbin/</ref>
=== Begemaale Die Neɛ ===
==== 1996 Nuuri Neɛbo ====
1996 poɔ, Bagbin di la a Nadowli North kogi ne 12,605 nuuri yi a 16,485 nuuri zaa naŋ neɛ soŋ, naŋ e 76.46% yi NPP Lawrence Banyan meŋ naŋ nyɛ 2,213 nuuri naŋ e 13.42%, Yuoni Moses Vaalandzeri naŋ e PNC nyɛ 1,490 nuuri naŋ e 9.04% ane Baslide Kpemaal naŋ e NCP nyɛ 177 nuuri naŋ e 1.07%.<ref>https://web.archive.org/web/20230902064557/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/upperwest/257/index.php</ref>
===== 2000 Nuuri Neɛbo =====
A 2000 Ghana nuuri neɛbo poɔ, Bagbin da la leɛ di la a o kogi a e begemaale die mɛmba ko a Nadowli North gbandige.<ref name=":3">https://web.archive.org/web/20230902064553/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/upperwest/257/index.php</ref> O di la a nuuri neɛbo ne 9,004 nuuri yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ, naŋ e 58.60% kyaare ne Dr. Anleu-Mwine D.B, sommeŋɛ bie, Clement Kanfuri Senchi PNC bie, Ningkpeng Pauline Wɔɔ paate bie, John Bayon Boniface Wetol, Domayele Marcel Aston National Reform paate UGM paate naŋ nyɛ 2089 nuuri, 718 nuuri, 145 nuuri, ane 0 nuuri seŋ anaŋ tutaa lɛ.<ref name=":3" />
====== 2004 Nuuri Neɛbo ======
2004 poɔ, ŋmaara ne a nuuri neɛbo, Nadowli North da wɛle la eŋ gbandigiri ziiri ayi, Nadowli west ane Nadowli east gbandige. Ka ba da ɛlɛte Bagbin ka o e a begemaale die mɛmba ko a Nadowli west gbandige a 2004 nuuri neɛbo wagere. Ba da ɛlɛte o la ne 11,296 nuuri yi a 22,349 nuuri zaa naŋ neɛ soŋ, naŋ e 50.5%. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Clement K. Senchi naŋ e PNC, Daniel Anleu-Mwine Baga naŋ be wɔɔ paate, Sasuu Bernard Kabawunu naŋ be CPP, Bisung Edward naŋ be DPP ane Dapilaa Ishak naŋ e sommeŋɛ bie. Naŋ nyɛ 625 nuuri, 5,297 nuuri, 152 nuuri,188 nuuri, 4,791 nuuri eŋ anaŋ tutaa lɛ.
== Yeliyaga Dakogo Soba Ako A Begimaale Dié ==
Bagbin la a speaker ko a [[Ghana's Constituency Profile Contest 2023|8th begemaale die a Ghana republic anaare eŋɛ]].<ref name=":0" /> Ba da suo o la eŋ 7th gyɛnoɔre 2021 poɔ, saŋa na ba naŋ wa ŋmɛ kyakya baare, ka begemaale die mɛmbare da kaa iri o a kataweɛ paate yuori eŋɛ.<ref>https://citinewsroom.com/2021/01/ndc-pitches-alban-bagbin-for-speaker-confirms-haruna-iddrisu-as-leader-in-parliament/</ref> Bagbin da di la [[Mike Oquaye]] naŋ be naaŋ a wɔɔ paate naŋ da kaa iri ka o na zɔɔ ne o dɔmɔ.<ref>https://www.adomonline.com/prof-mike-oquaye-retained-as-speaker-of-parliament/</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Bagbin kule la Alice Adjua Yornas Bagbin, naŋ e programme Ɔfesa ko [[UNICEF]] ɔfere Ghana poɔ.<ref name=":1" /> O e la kiristabie naŋ e Roman Catholic puobu.<ref name=":2" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
bfkf7ia6yu9h0vgzh98u6ofjl9i2ee3
Alex Adomako-Mensah
0
140
42400
40791
2024-12-19T15:03:40Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42400
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q38803881}}
'''Alex Adomako-Mensah''' (dɔgebo bebiri 5 Nyɔgevennebare 1962) e la a Gaanean pɔleteesa ane begemaale die mɛmba ko a [[Sekyere Afram Plains Gbandige]] naŋ be a [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]], [[Gaana]].<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=220</ref>
== Nyɔvore Piiluu ==
O dɔgebo bebiri la 5 Nyɔgevennebare 1962 ane o yi la a [[kumawu]] naŋ be a [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]].<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=163</ref>
== Sakuuri Gaabo ==
Alex Adomako-Mensah nyɛ la o MBA a yi ([[United State Of America (USA)|UK]]) a [[University of Leicester]], a yuoni 2001. O e la Associate Member (ACIM) ko a Chartered Institute of Marketing, UK a yuoni 2003 ane meŋ, o da la nyɛ la zunoɔ a waa a neɛ kaŋa ko a Chartered Management Institute (MCMI) a yi a Chartered Institute of Marketing, UK a yuoni 2006 poɔ.<ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/republic/parliamentatian.php?ID=23</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
O e la a [[Kataweɛ Paati]] mɛmba ba naŋ da vootuu ko o ka o waa MP a Ghanaian begemaale vootuu a yuoni 2016 naŋ are ko Sekyere Afram plains. O di la ana kogi ŋa ne 5,664 vootuu a yi a 9,275 vootuu zaa te lanne taa ka lɛ wulo 60.85% vootuu a yi a vootuu zaa poɔ.<ref>http://www.graphic.com.gh/elections/constituency-details/2016/sekyere-afram-plains</ref><ref>https://web.archive.org/web/20170906092524/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/ashanti/311/</ref>
=== '''2020 nu-neԑ''' ===
Alex Adomako- Mensah da are ŋmԑ la kpamkpire ko [[Sekyere Afram Plains gbandige]] begemaale kogi a Kataweԑ [[Naa]] [[yuori]] eŋԑ a 2020 Gaana zaa nu-neԑ poͻ a da di ane noba 8, 079 naŋ are ko 50.49% kyԑ ka a Begemaale kpamkpiri-ŋmeԑrԑ ko a [[Wͻͻ Paati|Wͻͻ paati]] [[Joseph Gyamfi Owusu]] da nyԑ noba 7, 923 meŋ naŋ are ko 49.51% a noba zaa naŋ neԑ nuuri baare poͻ.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/ashanti/sekyere_afram_plains/</ref><ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/ashanti-region/sekyere-afram-plains/</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=321</ref>
=== Kɔmatee ===
O be la a Employment, Social Welfare and State Enterprises kɔmatee ane a la waa a Finance kɔmatee mɛmba. <ref name=":0" />
== Nenfaara ŋmaabo ==
A bebiri Ɔɔgore 14, 2017, nenfaare mine ba naŋ ba baŋ da ŋmaa la MP saŋa na o naŋ da yi a [[Kumasi]] a gara a Kumawu a zimaanee saŋa.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/suspected-robbers-attack-mp-for-sekyere-afram-plains.html</ref><ref>https://web.archive.org/web/20170817213749/http://dailyguideafrica.com/mp-robbed-gunpoint/</ref>
== Meŋa Yɛlɛ ==
O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]], a taa pɔge ane biiri banuu.<ref>http://ghanamps.com/mps/details.php?id=2525</ref>
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
6csdb1hj8wdcrdofov2e29c2velnyic
42499
42400
2024-12-20T04:28:49Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42499
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q38803881}}
'''Alex Adomako-Mensah''' (dɔgebo bebiri 5 Nyɔgevennebare 1962) e la a Gaanean pɔleteesa ane begemaale die mɛmba ko a [[Sekyere Afram Plains Gbandige]] naŋ be a [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]], [[Gaana]].<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=220</ref>
== Nyɔvore Piiluu ==
O dɔgebo bebiri la 5 Nyɔgevennebare 1962 ane o yi la a [[kumawu]] naŋ be a [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]].<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=163</ref>
== Sakuuri Gaabo ==
Alex Adomako-Mensah nyɛ la o MBA a yi ([[United State Of America (USA)|UK]]) a [[University of Leicester]], a yuoni 2001. O e la Associate Member (ACIM) ko a Chartered Institute of Marketing, UK a yuoni 2003 ane meŋ, o da la nyɛ la zunoɔ a waa a neɛ kaŋa ko a Chartered Management Institute (MCMI) a yi a Chartered Institute of Marketing, UK a yuoni 2006 poɔ.<ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/republic/parliamentatian.php?ID=23</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
O e la a [[Kataweɛ Paati]] mɛmba ba naŋ da vootuu ko o ka o waa MP a Ghanaian begemaale vootuu a yuoni 2016 naŋ are ko Sekyere Afram plains. O di la ana kogi ŋa ne 5,664 vootuu a yi a 9,275 vootuu zaa te lanne taa ka lɛ wulo 60.85% vootuu a yi a vootuu zaa poɔ.<ref>http://www.graphic.com.gh/elections/constituency-details/2016/sekyere-afram-plains</ref><ref>https://web.archive.org/web/20170906092524/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/ashanti/311/</ref>
=== '''2020 nu-neԑ''' ===
Alex Adomako- Mensah da are ŋmԑ la kpamkpire ko [[Sekyere Afram Plains gbandige]] begemaale kogi a Kataweԑ [[Naa]] [[yuori]] eŋԑ a 2020 Gaana zaa nu-neԑ poͻ a da di ane noba 8, 079 naŋ are ko 50.49% kyԑ ka a Begemaale kpamkpiri-ŋmeԑrԑ ko a [[Wͻͻ Paati|Wͻͻ paati]] [[Joseph Gyamfi Owusu]] da nyԑ noba 7, 923 meŋ naŋ are ko 49.51% a noba zaa naŋ neԑ nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20231003234737/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/ashanti/sekyere_afram_plains/</ref><ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/ashanti-region/sekyere-afram-plains/</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=321</ref>
=== Kɔmatee ===
O be la a Employment, Social Welfare and State Enterprises kɔmatee ane a la waa a Finance kɔmatee mɛmba. <ref name=":0" />
== Nenfaara ŋmaabo ==
A bebiri Ɔɔgore 14, 2017, nenfaare mine ba naŋ ba baŋ da ŋmaa la MP saŋa na o naŋ da yi a [[Kumasi]] a gara a Kumawu a zimaanee saŋa.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/suspected-robbers-attack-mp-for-sekyere-afram-plains.html</ref><ref>https://web.archive.org/web/20170817213749/http://dailyguideafrica.com/mp-robbed-gunpoint/</ref>
== Meŋa Yɛlɛ ==
O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]], a taa pɔge ane biiri banuu.<ref>http://ghanamps.com/mps/details.php?id=2525</ref>
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
pprlb9yd7lbzrs9wg3f9zhdnpu74v39
Alex Kofi Agyekum
0
142
42422
42037
2024-12-19T22:19:33Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42422
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694537}}
'''Alex Kofi Agyekum''' (dɔgebo bebiri Ɔɔgore 18, 1962) e la a Ghanaian pɔleteesa ane a [[begemaale die ayɔpõĩ mɛmba, a Ghana republic anaare]] eŋɛ, a areko [[Mpohor Gbandige]] naŋ be [[Western Region|Western Irigyiŋ]] poɔ a [[Wɔɔ paati|wɔɔ paate]] yuori eŋɛ.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5432</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Agyekum dɔgebo bebiri la August 18, 1962. O taa la BA a yie [[University of Cape Coast]] aneŋ M.ED in Management ane Ganzanne diploma.<ref>https://mobile.ghanaweb.com/person/Alex-Kofi-Agyekum-2485</ref>
== '''Toma Yɛlɛ''' ==
Agyekum da e la wulloo ane peɛroo sonna a University of Cape Coast poɔ a yi 1991 te tɔ 1992. O da e la zuzeɛ ko economics laŋgbuli [[Holy Child School]] poɔ yi 1993 te tɔ 2003. Ona da la a karemamine zuzeɛ potuuro a Holy Child School poɔ yi 2003 te tɔ 2013.<ref>https://web.archive.org/web/20200129155944/https://ukgcc.com.gh/hon-alex-kofi-agyekum/</ref>
== '''Pɔletese Yɛlɛ''' ==
Agyekum kpɛ la begemaale die 7 Gyɛnoɔre 2013 a e begemaale die mɛmba ko Mpohor Gbandige a wɔɔ paate yuori eŋɛ. O kyoge zeŋ la begemaale di a (2012 ane 2016) nuuri neɛbo a yi 2012 waana ŋa.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=170</ref>
=== 2012 Nuuri Neɛbo ===
'''Agyekum''' da are la a 2012 Ghana begemaale die gyongyoŋ nuuri neɛbo a wɔɔ paate yuori eŋɛ a di a Mpohor begemaale die gyongyoŋ kogi ne 7,114 nuuri yi a nuuri zaa naŋ neɛ a e 40.43% kɔɔ poɔ. O di la a nu-neɛ kyɛ bare a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paate]] gyongyoŋ bie Anthony Bassaw naŋ nyɛ 6, 333 nuuri naŋ e 35.99% kɔɔ poɔ ane Mary Ankoman begemaale die gyongyoŋ bie ko PPP nyɛ 4,151 nuuri naŋ e 23.59% kɔɔ poɔ a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20230206111455/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/western/mpohor/</ref>
==== 2016 Nuuri Neɛbo ====
A 2016 Ghana zaa gbuli nuuri neɛbo eŋɛ, Agyekum la maale bɔ la a Mpohor begemaale die gyongyoŋ kogi a wɔɔ paate yuori eŋɛ a di a nu-neɛ. Alɛna, O areko la a Gbandige a Ghana begemaale die poɔ gbɛre bota (2012 ane 2016). O da di la a nuuri neɛbo ne 8, 364 nuuri yi a nuuri zaa naŋ neɛ a e 48.72% kɔɔ poɔ kyɛ bare a kataweɛ paate begemaale die gyongyoŋ bie Eric Kweku Kyeremah naŋ nyɛ 6,947 nuuri naŋ e 40.46% kɔɔ poɔ ane Joseph Benedict Auby naŋ e PPP nyɛ 1,857 nuuri naŋ e 10.82% kɔɔ poɔ a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20230930163805/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/western/mpohor/</ref>
[[Ghana]] begemaale die da ɛlɛte o la ka o e dakogi zusoba ko pɔlɔ ne sare, kɔɔdenne ane yipɔge kɔmatee na kaa a [[Ghana Football Association]] yelkyɛrre.<ref>https://web.archive.org/web/20200129160543/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/Parliamentary-Select-Committee-tells-GFA-leadership-to-transform-domestic-league-803409</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Agyekum be la [[kultaa]] die ane biiri banaare. O e la [[kiristabie]] a puoroo Methodist.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=2496</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
knxdjbpjej5d3i30iemo1r74bcdh4ue
Alex Tetteh Djornobuah
0
143
42423
2111
2024-12-19T22:22:24Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42423
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694538}}
'''Alex Tetteh Djornobuah''' e la [[Ghana]] pɔletesean. O e la Deɛpete Minisa ko [[Western North Region|Zẽɛbaa saazu sɛŋ Irigyiŋ]] ane mɛmba ko a begemaale die ayɔpoi soba, a Ghana republic anaare eŋɛ naŋ are ko [[Sefwi-Akontombra Gbandige]] naŋ be a Zẽɛbaa saazu sɛŋ Irigyiŋ a [[Wɔɔ paate]] [[yuori]] eŋɛ.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5530</ref>
O da koŋ ka ba maale a [[Wiawso-Akontombra]] sori a Bɔnne na naŋ da be naaŋ ka o tombare.
== Pͻletese ==
Hon. Alex Tetteh Djornobuah e la [[Wͻͻ Naa]] neԑ naŋ are ko Sefwi-Akontombra gbandige a Begemaale die Ayopoi ko a Republic of Ghana Anaare soba.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=177</ref>
=== 2016 nu-neԑ ===
Tetteh da ŋmԑ la kpamkpire ko Sefwi- Akontombra gbandige begemaale kogi eŋԑ a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ a [[2016 Ghana zaa nu-neԑ]] poͻ a da di ne noba 11, 922 naŋ are ko 42.98% a noba zaa naŋ neԑ nuuri poͻ. O da die la kyԑ ka o dataare Kenneth Yeboah ko [[Kataweԑ Naa]] da tage noba 11, 626 naŋ te manne ne 41.92%, begemaale kpamkiri-ŋmeԑrԑ ko IND Herod Cobbina da nyԑ noa 4, 108 naŋ te manne neŋ 14.81% ka a begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ ko a [[Convention People's Party]] Awini Salifu da nyԑ noba 81 meŋ naŋ te manne neŋ 0.29% a noba zaa naŋ wat e neԑ nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20230930155921/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/westernnorth/sefwi_akontombra/</ref>
=== 2020 nu-neԑ ===
Hon. Tetteh da la maaleŋ di la bvegemaale kogi ko a [[Sefwi- Akontombra(Ghana begemaale gbandige)]] a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ a [[2020 Ghana zaa nu-neԑ]] poͻ a da di ane noa 17, 976 naŋ manne neŋ 54.88% a noba zaa naŋ wat e neԑ nuuri baare poͻ kyԑ ka Issah Mumuni a Kataweԑ Naa neԑ da tage noba 14, 553 naŋ te manne neŋ 44.43% ka a begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ ko GUM Bright Ofori meŋ da nyԑ noba 224 naŋ te manne neŋ 0.68% a noba zaa naŋ wat e neԑ nuuri baare poͻ.<ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?ID=276&mode=parliamentary</ref><ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/westernnorth/sefwi_akontombra/</ref><ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/western-north-region/sefwi-akontombra/</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Alex Tetteh e la [[kiristabie]]
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
kozpcwheotijbqte1v91kxpr7chm706
Alexander Akwasi Acquah
0
146
42500
2165
2024-12-20T04:29:23Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42500
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q112652205}}
'''Alexander Akwasi Acquah'''<ref>https://citinewsroom.com/2021/03/e-r-non-partisan-working-committees-inaugurated-akim-oda/alexander-akwasi-acquah/</ref> (dɔgebo bebiri da la 8 Disembare 1974) e la a Ghana pɔletesea Neɛ kaŋa na be a Wɔɔ paate poɔŋ. O e la begemaala ko a [[Akim Oda Gbandige]] naŋ be a [[Eastern Region|Taŋgõɔ Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana|Gaana]].<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=107</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Sakuuri Gaabo ==
Akwasi dɔgebo bebiri da la 8 Disembare 1974 ane meŋ o baa la [[Akim Oda]]. O taa la Masters Degree kyaare ne nɔlammbo ane Noba guobo laafeɛ yɛlɛ a yuoni 2020.<ref name=":1">https://ghanamps.com/mp/alexander-akwasi-acquah/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230704235544/https://ghstandard.com/profile-hon-alexander-akwasi-acquah/</ref> O pãã la taa la o Diploma ne Political Reporting a yuoni 2000.<ref name=":0" />
== Toma Yɛlɛ ==
Akwasi da e la a Chief executive ɔfesa ko a o paaloŋ laafeɛ tontoneba deme.<ref name=":0" /> <ref name=":2">https://dailyguidenetwork.com/akwasi-acquah-launches-health-insurance-for-delegates/</ref>O e la neɛ ŋa naŋ zanne lɛ daa diibu naŋ maŋ toɔŋ gɛrɛ nimitɔɔre ka a Bɔrifɔ deme maŋ boɔle ka entrepreneur and a business analyst.<ref>https://thebftonline.com/2020/09/10/feature-entrepreneurship-bulletin-with-alexander-akwasi-acquah-aaa/</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Akwasi e la a Wɔɔ paati (NPP)Neɛ .<ref name=":2" /><ref>https://dailyguidenetwork.com/akwasi-acquah-launches-health-insurance-for-delegates/</ref> Pampana o e la a begemaala a ko a Akim Oda Gbandige naŋ be a Taŋgõɔ Irigyiŋ a [[Ghana|Gaana]] poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20230424002851/https://ghstandard.com/profile-hon-alexander-akwasi-acquah/27733/</ref>
=== 2020 Vootuu ===
A yuoni 2020 Ghanaian Vootuu kpoŋ saŋa na, o da di la a begɛmaale kogi na a paaŋ nyɛ 25,380 vootuu ka lɛ wullo 79.45% a yi a vootuu zaa lanne taa kyɛ ka a NDC begɛmaale die gbɛbogi ara Jones Asante eŋ nyɛ 6,262 vootuu ka lɛ wulo 19.60% vootuu a yi a vootuu zaa lanne taa aneŋ a GUM begɛmaale die are kɔrɔ Madam Lucy Ansah meŋ nyɛ 301 ka lɛ wulo 0.94% a yi a vootuu zaa lanne taa.<ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Election-2020-NPP-s-Alexander-Akwasi-Acquah-tops-Eastern-Region-with-over-79-1138592</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230401165252/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/eastern/akim_oda/</ref>
=== Kɔmatee ===
Akwasi e la a dakogi zu potuuro ko Trade, Industry ane Tourism Kɔmatee; <ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Politics-not-money-making-venture-Akwasi-Acquah-counsels-youth-1643735</ref>a mɛmba ko Government Assurance kɔmatee ane mɛmba ko laanfeeloŋ kɔmatee.<ref name=":0" />
== Meŋa Nyɔvore ==
Akwasi e la [[kristabie.]]<ref name=":1" />
== Sommo Mine O Naŋ Soŋ ==
April 2022, o da de la GTP wax prints ko dɔɔnyaama ane pɔgenyaama naŋ na baŋ pare 180 a paaloŋ poɔŋ a saŋa na Easter diibu wagere.<ref>https://web.archive.org/web/20221114221840/https://www.peacefmonline.com/pages/local/social/202204/465053.php</ref>
A October 2022, O de la laafeeloŋ sammbo boma tere lafeeloŋ yie anaare mine a Akim Oda paaloŋ.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/oda-mp-supports-4-health-facilities.html</ref><ref>https://www.businessghana.com/</ref>
A Nyɔgevennebare 2022, o de la 100,000 cedis a soŋ ne ka ba leɛ maale a Akyem Oda Municipal park.<ref>https://web.archive.org/web/20230125120626/https://www.ghananews247.com/2022/11/23/akyem-oda-constituency-mp-hon-alexander-akwasi-acquah-has-donated-an-amount-of-gh100000-cedis-for-the-renovation-of-akyem-oda-municipal-park/</ref> O meŋ da soŋ ne la mathematical sets a JHS sakue mine a o gbandige poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20221114220846/https://www.ghananews247.com/2022/10/12/akyem-oda-mp-hon-alexander-akwasi-acquah-has-donated-mathematical-sets-to-final-year-jhs-students-in-akyem-oda/</ref><ref>http://www.ghanadistricts.com/Home/ReaderDistrict/3a67893-b458-45e1-98</ref>
A gyɛnoɔre 2023, o soŋ la tontonneba 31 ane 17 'professionals' a Akim Oda gbandige poɔ.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-news-mp-honours-31-public-sector-workers-professionals.html</ref>
== Sommo yizie ==
<references />
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:Nensaala]]
trnhv3he3760jssx71dxct4rubr6m7g
Alexander Roosevelt Hottordze
0
151
42424
2284
2024-12-19T22:25:21Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42424
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694541}}
'''Alexander Roosevelt Hottordze''' e la [[Ghana]] pɔletesean ane a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die ayɔpoi mɛmba]], a [[Ghana Republic anaare]] eŋɛ, are ko a [[central Tongu Gbandige]] naŋ be a [[Volta Region|Volta Irigyiŋ]] poɔ. O are ko la a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paate]] yuori eŋɛ.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5367</ref><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=82</ref><ref>https://coverghana.com.gh/thank-you-for-your-over-83-endorsement-hon-alexander-gabby-hottordze-appreciates-central-tongu-constituents/</ref><ref>https://ghanamps.com/mp/alexander-roosevelt-hottordze/</ref><ref>https://www.opensanctions.org/entities/Q61694541/</ref>
== O Nyɔvore piiluu ane Ganzanne ==
Hottordze yi la [[Mafi-Kumase]]. O taa la M. B. A a yi [[University of Cape Coast]], Ghana ane M. A a yi a University of Social Studies.<ref>https://web.archive.org/web/20221114125402/http://www.odekro.org/Profile/Details/73</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/person/Alwxander-Roosevelt-Hottordze-2488</ref><ref>https://web.archive.org/web/20221114125404/https://www.ghstandard.com/profile-hon-hottordze-alexander-roosevelt/</ref>
== Pͻletese ==
Hottordze e la Kataweԑ Naa neԑ naŋ are ko a Central Tongu gbandige a Begemaale die Ayopoi ne Anii ko a Republic of GhanaAnaare soba.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=82</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/person/Alwxander-Roosevelt-Hottordze-2488</ref>
=== 2016 nu-neԑ ===
Hon. Hottordze da ŋmԑ la kpamkpire ko a Central Tongu gbandige begemaale kogi a Kataweԑ naa yuori eŋԑ a [[2016 Ghana zaa nu-neԑ]] poͻ a da di ane noba 25, 955 naŋ are ko 90.26% a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri baare poͻ. O da die la kyԑ ka o dataare Ebenezer Kwadzo Azumah ko a [[Wͻͻ Naa]] da tage noba 2, 423 naŋ are ko 8. 43%, begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ ko PPP Hozame Geoffrey da nyԑ npba 286 naŋ are ko 0.99% ka a begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ ko [[Convention People's Party]] Patrick Kwadwo Agboyibor meŋ da nyԑ noba 93 meŋ naŋ are ko 0.32% a noba zaa naŋ wat e neԑ nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20231104125945/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/volta/central_tongu/</ref>
=== 2020 nu-neԑ ===
Hon. Hottordze da la maaleŋ di la a begemaale kogi a [[Central Tongu(Ghana begemaale gbandige)]] naŋ be a Volta Irigyin poͻ a Kataweԑ Naa yuori eŋԑ 2020 Ghana zaa nu-neԑ poͻ. O da die la ane noba 30, 818 naŋ are ko 83.07% kyԑ ka o dataare Raymond Escambellar Ablebu ko Wͻͻ Naa da tage noba 5, 944 naŋ are ko 16.02% ka begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ NDP Eugene Siabi- Mensah da nyԑ noba 335 naŋ are ko 0.90% a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri baare poͻ. <ref>https://web.archive.org/web/20231004092552/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/volta/central_tongu/</ref><ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/volta-region/central-tongu/</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=241</ref>
=== Kͻmatiiri ===
Hottordze paale la a special budget kͻmatii ane Laafēēloŋ kͻmatii poͻ'''.''' <ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
9d6f9g1xms813nb6j2dpk8k7dip19kt
Alfred Oko Vanderpuije
0
154
42425
22119
2024-12-19T22:26:52Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42425
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q4723552 }}
'''Alfred Oko Vandapuije''' dɔgebo yuoni e la 4th Nyɔgevennebare 1995.<ref>http://newghana.org/LinkClick.aspx?fileticket=p1sksSzMnAo%3D&tabid=104</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/person/Alfred-Oko-Vanderpuije-2491</ref> E la [[Ghana]] ganzanna ane [[Politiseɛŋ|pɔleteseɛŋ]] naŋ e begimaale die neɛ kaŋa pampana. Ona la e [[begemaale die mɛmba|begimaala]] naŋ areko [[Ablekuma south Gbandige]] pampana naŋ be a [[Greater Accra Region|Greater Accra Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref>https://www.ghanacelebrities.com/2016/12/08/accra-mayor-okoe-vanderpuye-headed-parliament-wins-ablekuma-south-seat/</ref>
O Deutsch sããkoŋ yuori wullo la o [[Euro-Africa]] yiiluŋ. Vanderpuije saaŋkommine yi la [[Sint-Maartensdijk]], [[Tholen]] island koroo naŋ be [[Netherland]] poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20091202032357/http://www.bndestem.nl/regio/bergenopzoom/5877101/Dit-voelt-voor-mij-als-warme-thuiskomst.ece</ref> O sããkoma Jacobus vanderpuije da la a [[Dutch Gold Coast]] gɔbena 1780 poɔ.<ref>https://buzzghana.com/okoe-vanderpuije-president-2020-facts/</ref>
== O Nyɔvore Piiluu ==
O e la [[Jamestown]] kpeɛroŋ tɔ, ba dɔge o la a guoli o Mamprubi, Dankuman ane Dansoman a yi o biiloŋ baabo tɛɛtɛɛ.
== Ganzanne ==
Vanderpuije zanne la [[Accra]] karemamine zannoo kolaagyi na bɔ yuomo ata postsecondary degeree ganzanne poɔ. O taa la Masaɛɛ ganzanne poɔ yi Mid American Nazarene Kolaagyi ane specialist Education Administration yi [[University of Missouri Kansas City]], U.S.A<ref name=":0">https://ukgcc.com.gh/hon-alfred-oko-vanderpuije/</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
=== Onaŋ e Accra Mayor ===
Ona da la [[Accra]] [[mayor]] koroo, yidaandɔɔ [[John Atta Mills]] naŋ da zegle ana ɔfere na 2009 poɔ, yidaandɔɔ [[John Dramani Mahama]]<nowiki/>da veŋ la ka o kyoge zeŋ ana ɔfere na, a baare o gbɛre boyi soba 2017 poɔ.<ref>http://ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/photo.day.php?ID=162501</ref><ref>https://theindependentghana.com/2020/06/my-greatest-achievement-as-mayor-was-ending-shift-system-in-schools-oko-vanderpuije/</ref><ref>https://newslinegh.com/2018/12/07/okoe-vanderpuije-adjiri-blankson-believed-in-the-city-hall-project-mayor-commends-predecessors/</ref>
== O naŋ e Begemaale Die Memba ==
Ba da ɛlɛte la Vanderpuije ka o gaa Ghana begemaale die a 2016 nuuri neɛbo eŋɛ, [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paate]] yuori eŋɛ, na areko [[Ablekuma south]] Gbandige a Greater Accra Irigyiŋ poɔ na e yumo anaare. O di la a nuuri neɛbo ne 31,927 nuuri yi a 51,041 nuuri zaa naŋ neɛ soŋ a e 54.36% kɔɔ poɔ yi a nuuri. <ref>https://web.archive.org/web/20230429051102/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/greateraccra/ablekuma_south/index.php</ref> Ona e MP, o e la memba ko paaloŋ yuobo yeltarre kɔmatee ane begemaale die kɔmatee.<ref name=":0" />
== O Meŋɛ Nyɔvore Yɛlɛ ==
Vanderpuije pɔge Gifty Naa Adei Vanderpuije kpie 2012, o kpi la [[Korle-Bu Teaching Asibiti|Korle-Bu Teaching Hospital]]. 2019 poɔ, Vanderpuije kuli la Cynthia Amerley Ayiku yuomo ayɔpõĩ puoriŋ o pɔge naŋ kpi.<ref>https://www.theghanareport.com/exclusive-okoe-vanderpuije-remarries/</ref>
== Ligasi ==
Thursday 9, September 2021 tensoga, o darɛte la tirafiki yi neŋ [[Sakaman junction]] te ta [[Dansoman roundabout]]. O da darɛte la a tirafiki bonso a tirafiki polisiri da ba kyebe. O yele ŋa eebo da wa ne la [[emmaaroŋ]] a sori zuŋ.<ref>https://citinewsroom.com/2021/09/former-accra-mayor-oko-vanderpuije-directs-traffic-at-sakaman-video/</ref>
== Yelbawontaa ==
=== LGBTQ+ ===
Alfred Oko Vanderpuije, MP ko Ablekuma South Gbandige, Ɔɔtoore 2021 poɔ, da la leɛ teɛ la begemaale die basagebo ne LGBTQ+ sagebo Ghana poɔ. O da manne wuli la o teɛroŋ ka a yi Ghana yipɔge yelkoɔrɔ zaa eŋɛ, a yeli ŋa dɔɔ ne dɔɔ ane pɔge ne pɔge [[kultaa]] e la bone te naŋ are ne o basagebo kpeɛŋaa zaa, yi a paaloŋ lomboe zaa ane bal tɛɛtɛɛ. O da maale Kpaale la ka ana yeli ŋa merɛ daŋ koŋ tõɔ nyɛ eebo a te nandaare eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20231027042704/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/LGBTQ-Bill-Our-position-remains-unchanged-Oko-Vanderpuije-1375609</ref> O la maale yeli ka Ghana tuuro la kultaa merɛ a paale dɔɔ ne pɔge kultaa, a ba sagera teɛroŋ zaa naŋ ba tu ne a [[Lesiri|lesiri.]] O da wuli la Ghana deme teɛroŋ kyaare bɛgɛ maaloo ba sagebo naŋ na areko LGBTQ+ sori taaba, naŋ wullo tɛɛtɛɛ yi a U.S. ane Europe nyaabo.<ref>https://www.etvghana.com/lgbtq-bill-our-position-remains-unchanged-oko-vanderpuije/</ref>
==== Mine ====
Citi duoro peɛroo ne Mr. Vanderpuije eŋɛ, a Ablekuma South arekora, da teɛn wuli ka Accra kõɔ̃ iribu e la yelkpeɛŋaa ko a neniraa ka o kaa, ka onaŋ sage. O da boɔle la Madam Elizabeth Sackey ka o e noɔreyeni ne a Accra Irigyinal Minisa ka ona wa kpɛ ɔfere.<ref>https://web.archive.org/web/20231027044546/https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Oko-Vanderpuije-throws-challenge-to-new-Accra-Mayor-1361887</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
<references />
[[Category:Dɔɔ]]
eaqozusxrh96outknkpmje752ypvnxd
Alhassan Bashir Fuseini
0
158
42501
2447
2024-12-20T04:32:18Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42501
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q16146239}}
'''Alhassan Bashir Fuseini''' noba yaga zie zaa maŋ boɔla ka Alhaji A.B.A Fuseini. Ba dɔge o la 2nd Fɛboɔre 1956. O e la duori terɛ,<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/aba-fuseini-wins-sagnarigu-seat.html</ref> ane [[Ghana]] Pɔletesean ane Dagbɛn-Zabage deputi Irigyinal Minisa koraa Ghana.<ref>https://www.modernghana.com/news/469518/1/list-of-regional-ministers-in-ghana-with-their-dep.html</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/features/List-of-Regional-Ministers-in-Ghana-with-Their-Deputies-277257</ref><ref>https://web.archive.org/web/20131014214651/http://www.ghana.gov.gh/index.php/2012-02-08-08-18-09/regional-ministers</ref> O e la a begemaala kaŋa a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die naŋ e ayɔpoi soba]] a [[Ghana Republic anaare soba]] eŋɛ ko a [[Sagnarigu|Sagnarigu Gbandige]] ([[Ghana parliament constituency|Ghana begemaale die]]) naŋ be a [[Northern Region|Dagbɛn-Zabage Irigyiŋ]] paaloŋ a ko [[Kataweɛ paati|kataweɛ paate]].
== Meŋa Yɛlɛ ==
Fuseini e la [[silaama]] bie. O taa la [[pɔgesori.|pɔge]] ane biiri banaare.<ref name=":0">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5379</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane O Sakuuri Gaabo Yelɛ ==
Fɛrboɔre 2, 1956 poɔ la ka ba da dɔge Fuseini. O baa la [[Tamale]] poɔ, naŋ be [[Northern Region|Dagbɛn-Zabage Irigyiŋ]] Ghana poɔ.<ref name=":0" /> O baare la Yendi Siniia Haae Sakuuri ane [[T.I. Ahmadiyya Senior High School, Kumasi|T.I. Ahmadiyya Siniia Haae Sakuuri, Kumasi]]. [[University of Ghana]] da la ka O da nyɛ O degree piilee. O da kpɛ la [[Essex University, UK]] paaloŋ a te nyɛ o masaɛɛ degeree ne Human Rights a yuoni 1993 poɔ.<ref name=":0" /> O da la nyɛ la Post Graduate Diploma a yi a International Institute of Journalism, Berlin.<ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=2404</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Fuseini e la a kataweɛ paate mɛmba (NDC). 2012 poɔ, O da yi are bɔ la a Sagnarigu kogi a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ Paate]] yuori eŋɛ, ba begemaale die ayoɔbo soba, a Ghana republic anaare eŋɛ, a di.<ref name=":0" />
=== 2012 nu-neԑ ===
Fuseini da fͻrͻ ŋmԑ la kpamkpire ko Sagnarigu gbandige begemaale kogi a Kataweԑ Naa yuori eŋԑ a [[2012 Ghana zaa nu-neԑ]] poͻ a da di ne noba 29, 508 naŋ te manne neŋ 78.79% a noba zaa naŋ neԑ nuuri baare poͻ. O da die la kyԑ ka o dataare Yakubu Abdul Karim ko a [[Wͻͻ Naa]], Alhassan A Suhuyini ko [[Convention People's Party]], Abdul Jamaldeen Ahmed ko PPP ane Abdul Kahar Adam a NDP neԑ zaa le. Ba da nyԑ la noba 6, 935, 402, 371 ane noba 235 naŋ tutaa a lԑ ne o zu. A ŋaa da te manne la 18.52%, 1.07%, 0.99% ane 0.63% a noba zaa naŋ neԑ nuuri baare poͻ meŋ naŋ tutaa a lԑ ne o zu.<ref>https://web.archive.org/web/20230206121615/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/northern/sagnarigu/</ref>
=== 2016 nu-neԑ ===
Fuseini da la maaleŋ di la a begemaale kogi ko a Sagnarigu gbandige a Kataweԑ naa yuori eŋԑ a [[2016 Ghana zaa nu-neԑ]] poͻ a da di ane noba 26, 898 naŋ are ko 70.58% a noba zaa naŋ neԑ nuuri baare poͻ. O da di la a nu-neԑ kyԑ ka o dataare [[Habib Iddrisu]] ko Wͻͻ Naa da tage noba 7, 888 naŋ are ko 20.73%, begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ ko Convention People's Party Zalia Issah da nyԑ noba 2, 820 naŋ are ko 7.41% ka a begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑko PPP Abdul Jamaldeen Ahmed meŋ da nyԑ noba 449 naŋ are ko 1.18% a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20231206005233/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/northern/sagnarigu/</ref>
=== 2020 nu-neԑ ===
Hon. Alhassan Bashir Fuseini da la maaleŋ ŋmԑ la kpamkpire a Sagnarigu gbandige begemaale kogi eŋԑ a Kataweԑ naa yuori eŋԑ a [[2020 Ghana zaa nu-neԑ]] poͻ a da la di ane noba 34, 989 naŋ are ko 56.96%. O da die la kyԑ ka o dataa a begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ ko a Wͻͻ Naa Felicia Tettey naŋ da nyԑ noba 26, 434 naŋ are ko 43.04% da le a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri baare poͻ.<ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=177</ref><ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/northern/sagnarigu/</ref><ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/northern-region/sagnarigu/</ref>
=== Kͻmatiiri ===
Hon. Fuseini e la neԑ naŋ paale yelyaga kͻmatii, yie kͻmatii ane yelsoore kͻmatii poͻ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=233</ref>
=== NDC 2023 meŋԑ kpamkpire ===
A 2023 NDC meŋԑ kpamkpire ŋmeԑbo poͻ, Fuseini da le la a nu-neԑ ka Attah Issah da di ane noba 333 a noba naŋ da ko o 801 nuuri poͻ. Azuiŋ Attah Issah la na are ko a Sagnarigu gbandige a Kataweԑ naa yuori eŋԑ a [[2024 Ghana zaa nu-neԑ poͻ]].<ref>https://citinewsroom.com/2023/05/ndc-primaries-a-b-a-fuseini-booted-out-in-sagnarigu/</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/ndc-primaries-newcomer-attah-issah-unseats-a-b-a-fuseini/</ref><ref>https://www.ghanaiantimes.com.gh/ndc-parliamentary-primaries-winners-losers-nationwide/</ref>
== Toma ==
* Night Editor at ''Daily Graphic'', Graphic Communications Group of Companies, Accra<ref name=":0" />
* Deputi Irigyinal Minisa ko Dagbɛn-Zabage Irigyiŋ, 2013–2017<ref name=":0" />
* Begemaale die mɛmba (Gyɛnoɔre 7, 2013–present; 2nd term)q<ref name=":0" />
* Consultant<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
qmg7uistg85kkjp0muc0btcdo9h4pl5
Alhassan Sayibu Suhuyini
0
160
42426
26551
2024-12-19T22:28:19Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42426
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q16146242}}
'''Alhassan Sayibu Suhuyini''' ( dɔgebo bebiri da la 12 Sentɔmbare 1979) yuoni poɔ, o e la duo-tera ane Ghana pɔleteesa. O e la [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] mɛmba, pampana ŋa o e begemaale die mɛmba a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die ayoɔpoi soba]], a [[Ghana republic anaare]] eŋɛ naŋ are ko a [[Tamale]] Saazu Sɛŋ Gbandige.
== Ganzanne yɛlɛ ==
O gaa la sakuuri ŋa ba naŋ boɔla Ghana Secondary School, pampana ŋa ba naŋ boɔla [[Ghana Senior High School]] ( GHANASCO) naŋ be [[Tamale]] poɔ. O taa la gama mine ba naŋ boɔla B.Sc Public Administration ane M.Sc Development Management a yi sakuuri ŋa ba naŋ boɔla [[Ghana Institute of Management And Public Administration.]]<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5378</ref>
== O Toma yɛlɛ ==
O piili la o duo-tere toma a yi Diamond FM naŋ be Tamale poɔ sɛre oŋ wa gaa a Ghana zaa teŋkpoŋ. O toŋ la toma City FM ane Metro T.V naŋ be Accra kyɛ wa gaa Radio Gold. Ba da ire o la ka o toma somaŋ a 2011, 2012 ane a 2013 yuoni poɔ, duori kyɛleba da iri o ka o da nyɛ a Ghana Radio and T.V Personality Award.<ref>http://www.ifex.org/ghana/2009/07/15/radio_journalists_harassed/</ref>
A 2013 yuoni poɔ ba da ire o la a da sommoo ka o da gaa South Korea ako yelnyɔgraa ŋa ba naŋ boɔla Next Generational Leaders a yi Africa Program, a Korea gɔmenante la da ko o a sommo ŋa. O da e la a neɛ kaŋa naŋ da poɔ a 2014 International Visitor Leadership Program, a United States Department of State Professional Exchange Program. O toŋ la Radio Gold naŋ be a Accra poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20140407073737/http://www.news1ghana.com/?p=18979</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
A 2013 yuoni poɔ a paaloŋ yidaandɔɔ [[John Dramani Mahama]] da ire o la ka o poɔ toma zie ŋa Ghana Civil Aviation Authority (GCAA). A 2014 yuoni poɔ o da e la Communication Manager ako National Hajj Commission, Ghana.<ref>http://www.ghananewsagency.org/social/more-ghanaian-hajj-pilgrims-return--66597</ref><ref>http://www.ghananewsagency.org/social/hajj-committee-airlifts-1-900-pilgrims-to-saudi-arabia-65323</ref>
O da di la a Tamale Saazu Sɛŋ kogo a ko a kataweɛ paate a 2016 yuoni nu kpoŋi neɛ eŋɛ e begemaale mɛmba naŋ areko a Tamale Saazu Sɛŋ Gbandige, o da di la a kogo ŋa ane nuuri 21,280 naŋ e 67.79% a yi a nuuri zaa neɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20230518152424/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/northern/tamale_north/index.php</ref>
== Kͻmatiiri ==
1.Teŋgane ane Tetige kͻmatiiri 2. Noba kaa iribu Kͻmatii
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O e la karekyi, o de la pɔge a 2013 yuoni poɔ, o yuori la Hamdiya Amadu Yakubu Vorsky. O e la silaama bie.<ref>https://web.archive.org/web/20230518151153/https://www.spyghana.com/alhassan-suhuyini-weds-hamdia/</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
n0gt49om2uenwlwodxvql961dryq633
Alhassan Suhuyini
0
161
42427
26552
2024-12-19T22:28:28Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42427
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q16146242}}
Hon. '''Alhassan Sayibu Suhuyini''' ( Ba dɔge o la 12 September 1979) yuoni poɔ, o e la duo-tera ane [[Ghana]] pɔletesean. O e la kataweɛ paate mɛmba, pampana ŋa o e begemaale die mɛmba a begemaale die ayɔpoi soba, a Ghana republic anaare eŋɛ naŋ areko a [[Tamale North|Tamale Saazu Sɛŋ Gbandige]].
== Ganzanne ==
O gaa la sakuuri ŋa ba naŋ boɔla Ghana Secondary School, pampana ŋa ba naŋ boɔla [[Ghana Senior High School|Ghana Senior High School ( GHANASCO)]] naŋ be Tamale poɔ. O taa la gama mine ba naŋ boɔla [[B.Sc Public Administration]] ane M.Sc Development Management a yi sakuuri ŋa ba naŋ boɔla [[Ghana Institute of Management And Public Administration]]<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5378</ref>.
== O Toma ==
O piili la o duo-tere toma a yi [[Diamond FM]] naŋ be Tamale poɔ sɛre oŋ wa gaa a Ghana zaa teŋkpoŋ. O toŋ la toma [[City FM]] ane [[Metro T.V]] naŋ be Accra kyɛ wa gaa [[Radio Gold]]. Ba da ire o la ka o toma somaŋ a 2011, 2012 ane a 2013 yuoni poɔ, duori kyɛleba da iri o ka o da nyɛ a Ghana [[Radio and T.V Personality Award]].
A 2013 yuoni poɔ ba da ire o la a da sommoo ka o da gaa [[South Korea]] ako yelnyɔgraa ŋa ba naŋ boɔla Next Generational Leaders a yi [[Africa]] Program, a Korea gɔmenante la da ko o a sommo ŋa. O da e la a neɛ kaŋa naŋ da poɔ a 2014 [[International Visitor Leadership Program]], a [[United States Department of State]] Professional Exchange Program<ref>http://www.ifex.org/ghana/2009/07/15/radio_journalists_harassed/</ref>. O toŋ la [[Radio Gold]] naŋ be a [[Accra College of Education|Accra]] poɔ<ref>https://web.archive.org/web/20140407073737/http://www.news1ghana.com/?p=18979</ref>.
== Pɔletese Yɛlɛ ==
A 2013 yuoni poɔ a paaloŋ yidaandɔɔ [[John Dramani Mahama|John Dramani Manama]] da ire o la ka o poɔ toma zie ŋa [[Ghana Civil Aviation Authority (GCAA)]]. A 2014 yuoni poɔ o da e la Communication Manager ako [[National Hajj Commission, Ghana]]<ref>http://www.ghananewsagency.org/social/more-ghanaian-hajj-pilgrims-return--66597</ref><ref>http://www.ghananewsagency.org/social/hajj-committee-airlifts-1-900-pilgrims-to-saudi-arabia-65323</ref>
O da di la a Tamale Saazu Sɛŋ kogo a ko a kataweɛ paate a 2016 yuoni nu kpoŋi neɛ eŋɛ e begemaale mɛmba naŋ areko a Tamale Saazu Sɛŋ Gbandige, o da di la a kogo ŋa ane nuuri 21,280 naŋ e 67.79% a yi a nuuri zaa neɛ<ref>https://web.archive.org/web/20230518152424/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/northern/tamale_north/index.php</ref>.
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O e la karekyi, o de la pɔge a 2013 yuoni poɔ, o yuori la Hamdiya Amadu Yakubu Vorsky. O e la silaama bie<ref>https://web.archive.org/web/20230518151153/https://www.spyghana.com/alhassan-suhuyini-weds-hamdia/</ref>.
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
msceghxyejdnhg1lkur6vnor1vxhg86
Andrew Dari Chiwitey
0
173
42408
33568
2024-12-19T19:14:10Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42408
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694545}}
'''Andrew Dari Chiwitey''' (ba dɔge o la 27 September 1970) kyuu poɔ. O e la [[Ghana|Gaana]] pɔleteseɛŋ ane begemaale die mɛmba, a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale ayoɔpoi soba]] eŋɛ ko a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Gaana republic anaare soba,]] naŋ are ko a [[Sawla-Tuna Kalba Gbandige]] a [[Northern Region|Dagbɛn-Zabage Irigyiŋ]] poɔ, [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paate]] (NDC) yuori eŋɛ.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5311</ref><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=238</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230610142417/https://ghstandard.com/profile-hon-andrew-dari-chiwitey/</ref>
== O Bibiiloŋ Ane O Sakuuri Gaabo ==
Chiwitey baa la a Nako-yiri a [[Dagbɛn-Zabage Irigyiŋ]], Gaana poɔ. O taa la o [[HND yineŋ Studies a Tamale Polytechnic]] poɔ, [[Masters in Human Resource Development]] ane a [[B.A]], Master a Arts a [[University of Cape Coast|Cape Coast Yuniveniti]] poɔ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=238</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/person/Andrew-Dari-Chiwitey-2509</ref><ref>https://ghanamps.com/mp/andrew-dari-chiwetey/</ref><ref>https://yagbonradioonline.com/hon-andrew-dari-chiwitey-sponsors-mock-exams-for-bece-candidates/</ref>
== Pɔlɛtese Nyɔvore Yɛlɛ ==
Chiwitey e la a [[Kataweԑ Naa bie]] (Gaana).
== 2016 Nu-Neԑ ==
O da are ŋmԑ la [[kpamkpire]] a 2016 Gaana zaa nu-neԑ poͻ a [[Kataweɛ Paati|Kataweԑ]] [[Naa]] [[yuori]] eŋԑ a da di a [[Sawla-Tuna Kalba Gbandige]] [[begemaale kogi]]. O da di la a nu-neԑ ane noba 17, 209 a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baare poͻ naŋ manne te seŋ 66.68%. o da di la a begemaale kogi kyԑ ka a [[Wɔɔ paati|Wͻͻ Naa]] begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ neԑ [[Jame Kpibo Suuyehzi]] da tage noba 8, 301 naŋ manne te seŋ 32.16%, [[Ibrahim Yakubu]] meŋ naŋ da e [[begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] ko [[PPP]] a tage noba 202 naŋ te manne ne 0.78% ka a [[begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] ko a [[Convention People's party]] [[Albert Iddisah]] meŋ da tage noba 98 meŋ naŋ te seŋ 0.38% a noba zaa naŋ wat e neԑ nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20231209172607/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/savannah/sawla_kalba/</ref>
== 2020 Nu-neԑ ==
Chiwitey da la maaleŋ di la a [[Sawla-Tuba Kalba]] [[gbandige]] begemaale kogi a 2020 Gaana zaa nu-neԑ baaroo poͻ a [[Kataweɛ Paati|Kataweԑ Naa]] yuori eŋԑ ane noba 21, 382 naŋ are ko 65.9%. o da di la a nu-neԑ kyԑ ka begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ ko a Wͻͻ [[Naa Banasc]]<nowiki/>o [[Seidu Nuhu]] tage noba 10, 780 naŋ are ko 33.2% a noba zaa naŋ neԑ nuuri poͻ kyԑ ka [[Yakubu Ibrahim]] meŋ naŋ da e begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ ko [[NDP]] meŋ da nyԑ noba 1.0% a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baare.<ref>https://web.archive.org/web/20231012072739/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/savannah/sawla_kalba/</ref>
== Kͻmatee ==
Chiwitey poͻ la a [[Gͻbenԑnte]] [[assurance kͻmatii]] poͻ kyԑ naŋ e a dipiti neԑ a begemaale die toma ane yie Kͻmatee.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=238</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/government-masterminded-looting-of-saglemi-sawla-tuna-kalba-mp/</ref>
== Meŋԑ nyͻvore ==
O e la Krista bie.<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
0efap23wxkojyljfqbrkfe1t5agxc7r
Anthony Akoto Osei
0
179
42428
42192
2024-12-19T22:33:08Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42428
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q572683 }}
'''Anthony Akoto Osei''' (dɔgebo bebiri la 18 kyɛpire 1953 yuoni – 20 Maakye 2023) da e la [[Gaana]] libie tontona kyɛ naŋ e pɔletese neɛ meŋ.<ref name=":0">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5279</ref> Osei da e la neɛ naŋ da poɔ gɔmmenɛnte kpaŋbeɛ naŋ poɔ a gɔmmenɛnte yelnyogree ako Perasedɛn [[John Agyekum Kufuor]] naaŋ saŋa ne o naŋ da e [[Begemaaleba|begemaala]] a ko [[State for Finance]] aneŋ [[Economic Planning]]. O da la e la begemaala a ko [[Finance]]. O da e la neɛ naŋ da e begemaala ako [[Epectoral district of old tarfo|electoral district of Old Tafo]] nan be [[Ashanti Region|Ashanti region]].<ref name=":0" />
== Nyɔvore Piiluu Aneŋ Sakuuri Gaabo Yɛlɛ ==
Ba dɔge la Osei a yi [[Kumasi]] poɔ, yikpoŋ naŋ be [[Ashanti Region]] poɔ. 18 Kyɛpire 1953 yuoni na la ka Ba dɔge o.<ref name=":0" /> O gaa la [[Achimota school|Achimota School]] aneŋ [[OPoku ware senior high schools|Opoku Ware Senior High School]]. O da la gaa la [[OBerlin college|Oberlin College]] naŋ be [[Ohio]], be la ka o da yineŋ gama mine ba naŋ boɔla [[Bachelor's degree]] a yi [[economics]].<ref name=":0" /> O taa la [[Master of Arts degree]] a yi [[applied economics]] a yi [[American university|American University]] naŋ be USA.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=205</ref> O la gaa la [[Howard university|Howard University]] a 1987 yuoni ne poɔ ka o taa [[PhD a yi economics.]]<ref name=":0" /><ref name=":1">https://ifsghana.org/ranking-member-finance-standing-committee-ex-officio-member/</ref>
== Toma Yele ==
Osei e la [[economist]] o Toma eŋa.<ref name=":0" /> 27 Maakye 2002, Osei e la [[Begemaaleba|begemaala]] a o toma eŋa O la e management board ko [[Merchant bank (Ghana ) ltd|Merchant Bank (Ghana) Ltd]]. O e la associate professor a [[Dillard university (USA)|Dillard University (USA)]] aneŋ assistant a [[Centre ko Policy Analysis]] (Ghana).<ref>http://otma.gov.gh/members-parliament.php</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/person/Anthony-Akoto-Osei-2527</ref>
== Pɔletese Toma ==
=== Begimaala Naŋ Kaara Libie Yele Potuuro. ===
Osei da e la begemaala naŋ kaa la libie potuuro aneŋ [[Economic Planning]] a May 2003 poɔ.O da la e economic advisor a ko gɔbena.<ref name=":1" /> O da waa la ana begemaala ŋa saŋa ne [[Kwadwo Baah wiredu|Kwadwo Baah Wiredu]] nan da e libie begemaala a da kpɛ<ref>https://www.modernghana.com/news/183626/ghanas-finance-minister-dies-baah-wiredu.html</ref>. O da be la ana kogi ŋa eŋa a waa na 6 Gyɛnoɔre 2009 saŋa ne a [[Kataweɛ Paati|katawie paati]] nan da die a 2008 vootiŋ kpoŋ.<ref name=":1" /><ref>https://www.modernghana.com/news/318872/i-deserve-another-term-akoto-osei.html</ref>
=== Begemaala ako Toma Zu Kaabu aneŋ Tonsonne Gyarebu ===
A February 2017, poɔ la ka Osei da e begemaala a ko [[Monitoring aneŋ Evaluation]] A Gaana yidaadɔkpoŋ, [[Nana Akufo-Addo|President Nana Akufo-Addo]] la da ko o ana begemaala ŋa a begemaale die poɔ.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/2nd-batch-of-ministerial-nominees-ursula-akoto-osei-joe-ghartey-in.html</ref><ref>https://web.archive.org/web/20170211080453/https://yen.com.gh/88693-president-akufo-addo-swears-otiko-djaba-al-ministers.html</ref> Monitoring and Evaluation da e la yiri paalaa ba nan da waane.<ref>https://citifmonline.com/2017/01/dr-akoto-osei-heads-new-monitoring-and-evaluation-ministry/</ref>
==== Gɔbena kpaŋbeɛ Naŋ Poɔ A Gɔbena Yelnyogree Toma Poɔ. ====
A May 2017, poɔ la ka a yidaadɔ President Nana Akufo-Addo da erɛɛ Anthony Akoto Osei a paahiɛ o minista piɛ nie aweɛ eŋa a ko o cabinet noba. Ba da diɛɛ ana noba pie aneŋ bawieɛ ŋa gaa ne a bɛgemaale die poɔ. Ana youri ŋa la Right Honourable Professor Aaron Mike Oquaye.<ref>https://web.archive.org/web/20170731025902/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/entertainment/Arts-Minister-Catherine-Afeku-makes-it-to-Cabinet-542839</ref>
=== Arɛ zɛɛ Zaane ===
O da e la Centre for Policy Analysis (CEPA), a ko Accra; aneŋ consultant a ko World Bank (Korean Division), 1987 poɔ; O da la e la associate professor in economics a ko Howard University a yie 1984 a waa na 1995 poɔ;<ref>https://www.primenewsghana.com/politics/profile-of-dr-anthony-akoto-osei-minister-designate-for-monitoring-and-evaluation.html</ref> O la e la Special Advisor, o la waa la Ministry of Finance aneŋ Economic Planning, a yie 2001–2003; libeɛ bɛgemaala pɔtuuro a yie 2003 a waa na 2007 poɔ; bɛgemaala a ko a fState a yie a youni 2007 a waa na 2008 youni ne poɔ; libeɛ bɛgemaala a yie September 2008 a waa na 6 Gynɔry 2009; bɛgemaala a ko Old Tafo-Pankrono aneŋ, bɛgemaala a ko Old Tafo (Gyenɔry 2005 a waa Gynɔary 2017).<ref name=":0" />
== '''Nu-Neɛ''' ==
Osei da e la bɛgemaala a ko Old Tafo constituency nan be Ashanti Region a Ghana paaloŋ poɔ. A 2004 Ghanaian nu-neɛ kpoŋ da la o fara die bɔ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=205</ref><ref name=":2">https://web.archive.org/web/20231013194107/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/37/index.php</ref><ref name=":3">[[:en:Anthony_Akoto_Osei#:~:text=Mobile%20view-,Elections%202004%3B%20Ghana%27s%20Parliamentary%20and%20Presidential%20Elections.%20Accra%3A%20Electoral%20Commission%20of%20Ghana%3B%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202005.%20p.%C2%A0129.|https://en.wikipedia.org/wiki/Anthony_Akoto_Osei#:~:text=Mobile%20view-,Elections%202004%3B%20Ghana%27s%20Parliamentary%20and%20Presidential%20Elections.%20Accra%3A%20Electoral%20Commission%20of%20Ghana%3B%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202005.%20p.%C2%A0129.]]</ref>O da die ko a wɔɔ paati.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> O constituency da paaheɛ a 36 bɛgemaale die kogi eŋa a yie kogi 39 nan da die ko a wɔɔ paati a kyaare ne Ashanti Region.<ref>https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref> A wɔɔ paati da la die kogi kyɛɛmaa a kyaare ne 128 a yie 230 bɛgemaale die kogi eŋa.<ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php</ref> A youni 2004 poɔ la ka o da die ana vootuu ŋa.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> O da die ne 34,957 vootuu a yie 44,000 vootuu zaa nan woɔno 79.4% vootuu zaa laŋ taa.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> O da die kyɛ barɛɛ Salu Ibrahim nan be a katawie paati. Andrews K Asamoah-Akoto nan be Convention People's Party anrŋAmediku Dominic D Quarshie an a e dependent candidate. Ba die ne 7,116 (16.2%), 426 (1%) aneŋ 1,501 vootuu (3.4%).<ref name=":2" /><ref name=":3" />
A youni 2008 poɔ la ka Osei da die a ko a wɔɔ paati nan ana paati on the constituency<ref name=":4">[[:en:Anthony_Akoto_Osei#:~:text=Mobile%20view-,Ghana%20Elections%202008.%20Ghana%3A%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202010.%20p.%C2%A066.|https://en.wikipedia.org/wiki/Anthony_Akoto_Osei#:~:text=Mobile%20view-,Ghana%20Elections%202008.%20Ghana%3A%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202010.%20p.%C2%A066.]]</ref><ref name=":5">https://web.archive.org/web/20231013183749/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/37/index.php</ref>. O constituency da paa hɛ a 34 bɛgemaale die kogi a yie kogi 39 a ko a wɔɔ paati nan be Ashanti Region.<ref>https://web.archive.org/web/20230807211816/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php</ref> A wɔɔ paati la da die kogi kyɛɛmaa a kyaare ne 109 bɛgemaale die kogi nan woɔno 230 kogi.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php</ref> Osei da die ne 36,171 vootuu a yie 47,478<ref name=":5" /><ref name=":4" /> vootuu zaa nan woɔno 76.18% vootuu zaa laŋ taa.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> O da die kye barɛ Swallah Ali nan be People's National Convention, Dominic Kwabena Anomah nan be National Democratic Congress, Issah Abdul Salam of the Convention People's Party and Mohammed Rabui Umar of the Reformed Patriotic Democrats.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> 427, 10,386, 375 aneŋ 119 vootuu a yie 37.59%, 5.43% aneŋ1.28%, vootuu zaa.<ref name=":4" /><ref name=":5" />
A youni 2012 poɔ la ka Osei da die bɛgemaale die vootuu kpoŋ a ko won the constituency<ref name=":8">http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/37/index.php</ref>. O die ne 43,561 vootuu a yie 57,478 <ref name=":8" /> vootuuhɛ zaa nan woɔno 75.79% vootuu zaa. O die kye barɛ Memuna Kabore Abu-Bakr Siddique of man ne a katawie paati.<ref name=":8" /> Faruk Muhammed Tankoh of People's National Convention aneŋ Issah Abdul Salam nan be Convention People's Party.<ref name=":8" /> Ba da die ne obtained 13,454, 149 aneŋ 314 vootuu, a yie vootuu zaa, 23.41%, 0.26% aneŋ 0.55%, vootuu.<ref name=":8" /><ref>[[:en:Anthony_Akoto_Osei#:~:text=Mobile%20view-,Elections%202012.%20Ghana%3A%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202012.%20p.%C2%A0132.|https://en.wikipedia.org/wiki/Anthony_Akoto_Osei#:~:text=Mobile%20view-,Elections%202012.%20Ghana%3A%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202012.%20p.%C2%A0132.]]</ref>
== Omeŋa Nyɔvore ==
Osei e la Kristo bie a ko Catholic.<ref name=":0" /> O da taa la pɔge aneŋ bebiri bata. 20 Maakye 2023 la ka o da kpi. O da e la yuomo lizare ata aneŋ yuomo awae 69.<ref name=":0" />
== Sommo yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
<references />
iba1c1nia8c3hm6ot2c8ilg4xdb6y8g
Anthony Karbo
0
181
42429
39762
2024-12-19T22:34:29Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42429
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q35563113}}
'''Anthony Abaifaa Karbo'''(Dɔgebo bebiri la 12 Ɔɔgore kyuu 1979 yuoni poɔ) o e la Gaana pɔleteesa ane begemaale die ayɔpõĩ mɛmba naŋ da are ko [[Lawra Gbandige]] naŋ be a [[Upper West Region|Upper West irigyin]] teŋa poɔ. O e la mɛmba ko [[Wɔɔ paati|wɔɔ paate]] ane [[Deɛpete Minisa]] ko soe ane sobeɛrɛ yɛlɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20190924104720/http://ghana.gov.gh/index.php/governance/deputy-ministers</ref><ref>http://www.graphic.com.gh/news/general-news/akufo-addo-releases-names-of-deputy-ministers-designate.html</ref><ref>https://web.archive.org/web/20210108143328/https://yen.com.gh/90398-list-akufo-addos-50-deputy-ministers-news-ministers.html</ref><ref>http://citifmonline.com/2017/03/15/akufo-addo-names-50-deputies-4-ministers-of-state/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/religion/Akufo-Addo-picks-deputy-ministers-511811</ref>
== O Nyɔvore Piiluu ==
Karbo e la [[dagaaba]] bal bɔle, o baa la [[Lawra Munisipal Desekyere|Lawra]] naŋ be a Upper West irigyin poɔ, [[Ghana|Gaana]]. Ba da dɔge o la teŋa kaŋa ba naŋ boɔla [[Jekarayili]], [[korebile]] kaŋa naŋ be a [[Tamale]] teŋa poɔ Gaana. O poɔ la Abaifaa naaloŋ yideme poɔ. Ba da de la Karbo a kpɛneŋ nu-neɛ kyaakyaa yɛlɛ wieoŋ a o nyɔvore piiluu saŋa. O saa ba naŋ boɔla Abeifaa Karbo da e la neɛ naŋ da poɔ ka ba bɔ paati ŋa ba naŋ boɔla [[Northern People's Party]], a baara zaa ka o da leɛ begemaala naŋ e fɔra a ko a [[Lawra-Nandom Gbandige]]. O da e la neɛ naŋ da daŋ yi a da zɔɔra neŋ a Gaana yidaandɔɔ fɔra ba naŋ boɔla [[Kwame Nkrumah|Dr. Kwame Nkrumah]] naaŋ, o da nyerɛ la ka a Gaana yidaandɔɔ fɔra naaŋ da begrɛ la ba paati baabo yɛlɛ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=158</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/House-pays-tribute-to-Naa-Abeifaa-Karbo-75646</ref>
== O Sakuu Gaabo Yɛlɛ ==
Karbo gaa la [[University for Development studies]] a yineŋ gama mine ba naŋ [[Bachelor's degree in integrated development studies]] a 2005 yuoni poɔ. O da naŋ e [[sakuuri]] bie o de la omeŋa a leɛ sakuuri biiri wedeɛrɛ, o da e lɛ a yeli ŋa lɛɛŋ a te leɛ a sakuuri biiri zaa wedeɛrɛ a ko a University For Development Studies a 2004 yuoni poɔ. Sɛre oŋ wɔ e a wedereɛ a ko a sakubiiri o da e a [[wɔɔ paati biiri wideɛrɛ|wɔɔ paati biiri]] wedere a [[Navrongo]] sakukpoŋ poɔ. O lɛ toŋ la a seŋsogre [[Kɔmɛtiiri|kɔmatee]] a ko a [[Gaana sakuuribiiri|Gaana sakubiiri]] zaa noɔreyeni lambo ba naŋ boɔla [[National Union of Ghana students]] aneŋ a University sakubiiri lambo a ko Gaana.
O toma o naŋ da toŋ da k'o la vuo ka o da nyɛ sore a da poɔ a [[Upper West Region]]al campaign lambo a da ko a wɔɔ paati 2004 nu-neɛ kyaakyaakpoŋ yuoni naŋ da naŋ be nimitɔɔre a waana.
A 2006 yuoni o da yineŋ la gama mine ba naŋ boɔla [[Masters in Economic Policy and International Business]] a yi [[University of Birmingham]].
A 2007 yuoni poɔ a wagre na [[Akuffo|Akufo Addo]] naŋ da naŋ boɔla ka o e a paati wedeɛrɛ a ko a wɔɔ paati, Karbo paaŋ da leɛ wa la yiri a baare kpɛ nu-neɛ kyaakyaa toma poɔ.<ref>http://www.myjoyonline.com/politics/2017/april-19th/audio-i-was-torn-between-following-akufo-addo-or-getting-a-job-anthony-karbo.php</ref>
== Pͻletese ==
Wͻͻ Naa
A Maakye kyuu, a 2008 yuoni poͻ, ba da iri la Karbo ka o paale a paaloŋ yelipeɛree yelinyɔgraa a Wͻͻ paati noba poͻ. Ba da zԑge o la ka o do Disembare kyuu a yuoni 2008 poͻ a te leԑ a [[Campaign Coordinator]] a ko a Wͻͻ Naa Yidaandͻͻ kpamkpir-ŋmeԑre kpԑgelaa [[Dr. Mahamudu Bawumia]]. A Wͻͻ Naa naŋ da le a 2008 nu-neԑ poͻ, Ka National da leԑ gaa la a Naa ͻfere a te e a [[Wͻͻ Naa dawori ŋmeԑr-kpeԑŋaa]] kaŋa.
2010 poͻ, ba da neԑ la nuuri iri Karbo ka o e a pɔla aneŋ sarre laŋna a ko a Wͻͻ paati.<ref>https://ghanasoccernet.com/karbo-charge-npp-youth</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NPP-Elects-Collapsible-Squad-177678</ref> Karbo da taa la a vuo ŋa lԑԑŋ te ta 2012 ka o meŋԑ da bare a vuo ka ka o gaa te ŋmԑ Wͻͻ Naa kpamkpire a kyaare neŋ leԑbo a na are ko a [[Loraa gbandige]] paalaa ba naŋ ŋmaa a Wͻͻ Naa zuiŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20231106100250/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201210/139346.php</ref> O da ba nyԑ zunoͻ a o e nyaabo poͻ, Karbo da leԑ gaa e la dipiti [[Communications Director]] a ko a Wͻͻ Naa ane a yidaandͻͻ kpamkpir-ŋmeԑre kpԑgelaa.<ref>https://www.myjoyonline.com/politics/2013/september-26th/bawumia-2016-poster-karbo-fingers-ndcs-saint-osei-alhaji-nasiru.php</ref>
== [[Begemaale neԑ]] ==
Ba da fͻrͻ neԑ la nuuri a iri Abayifaa Karbo ka o e Ghana begemaala Awͻͻ Naa yuori eŋԑ December 2016 poͻ o naŋ da daa a kogi soba [[Samson Abu|Sampson Abu]] ane Upper West Irgyinal Minisita Bede Ziedeng lͻͻ teŋԑ. <ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=158</ref>sԑre ka ba neԑ a nuuri, noba yaga da bonne la o diibu bonso a Kataweԑ Naa (NDC) naŋ da taa a kogi yuomo anii zuiŋ.
Beri fēē naŋ wa pare ba naŋ so o eŋ ka o e begemaala, daworo da pa la a Gaana media poͻ zaa ka ban a iri o la ka o e dipiti minisita. <ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/politics/Karbo-is-Dep-Roads-Highways-Min-Kweku-Kwarteng-Boahen-Dep-Finance-500241</ref>
O are la a 2020 [[Ghana zaa nu-neԑ]] naŋ waana a na ŋmԑ [[begemaale kpamkpire]] a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ.
== Gɔmmenɛnte Kpaŋbeɛ Potuuro ==
A April kyuu, 2017 poͻ, ba da iri la Karbo ka o e Dipiti Minisita a ko sobie ane zi-gaa. O naŋ e Dipiti Minisita zuiŋ, Karbo da la a dakogizusoba a ko toma kͻmatii naŋ kyaare Sinohydro deal a Ministry naŋ kaara sobie ane zi-gaa, a [[infrastructure barter]] in the history of Ghana. Karbo da are la kpeԑŋaa a daa yi a ŋmԑ kyakya a kyaare laŋgbulo ziyuo a ko Ghana sobie infrastructure.<ref>http://citifmonline.com/2017/12/11/govt-open-to-partnering-citizens-to-finance-road-projects-karbo/</ref>
== Meŋԑ Nyͻvore Ane Yelboͻre ==
Karbo de la [[Pɔgesori.|pͻge]] ka o [[yuori]] di Awenlue Kante-Karbo (née Kante) ka bata a biiri bata. O e la [[Krisita bie]], ka ba dͻge o a guoli o ka o waa a [[Laŋenesoŋ]] bi-soli a Loraa Laŋesoŋ misa poͻ. A yi pͻletese puoriŋ, Karbo maŋ tu laa koͻbo puori paa, a maŋ de vuo zaa naŋ gaŋ a laŋe ne o gbandige deme ka ba kͻ yaga kyԑ tuuro be mille noba kyԑ wullo o pͻletese waabo. Noba yaga maŋ nyԑ la Anthony Karbo ka o e pro-African ane pro-poor o [[sagedeebo]] poͻ. Ane a zaa ka o ba zagera foreign cooperation ane ba soomo, Karbo maŋ ŋmԑ la kpԑlle boͻle economic partnerships naŋ maŋ soŋ a noba menne tͻre a [[nensͻgelͻ paaloŋ]] poore.
== Are Ko La Ba-ͻrebͻ ==
Ba da ŋmԑ la daworo 2017 yuoni poͻ ka noba da boͻrͻ la banԑne yaga ( a yi ba naŋ sage-di ka banԑne terԑ la kpeēoŋ) da vԑŋԑԑ la ka a pͻletesen Anthony Karbo da wuli o teԑroŋ te seŋ ka ba mԑ banԑne ziiri a northern irigyime ata poͻ, Ghana.
== Sommo yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
36ar11ukll6i5n2yuz0e02mpf7v3hbu
Assin North
0
198
42418
32595
2024-12-19T22:12:42Z
Vision L1
19
42418
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q4808892}}
'''Assin North''' e la a [[gbandigiri]] kaŋa naŋ be a Gaana begemaale die poɔ.O maŋ iri la begemaala (MP) boŋyeni a tuuro a yageroŋ nu-neɛ sobie. Assin North gbandige ŋa be la a Assin North Desekyere naŋ be a [[Central Region|Fante Irigyin]] a Gaana poɔ.<ref>https://citinewsroom.com/2021/05/amaliba-asks-to-withdraw-from-assin-north-mps-case-over-judges-likely-bias/</ref>
== Torebogiri. ==
A kogi ŋa be la a [[Assin North Municipality]] naŋ be a [[Central Region|Fante Irigyiŋ]] [[Ghana|Gaana]] poɔ.
== Begemaale Die Mɛmbare ==
{| class="wikitable"
!Vootiŋ
!Mɛmbare
!Paati
|-
|1992
|Francis K. Edzii
|National Convention Party
|-
|1996
|Florence Kumi
|National Democratic Congress
|-
|2000
|Kennedy Agyapong
|New Patriotic Party
|-
|2004
|Kennedy Agyapong
|New Patriotic Party
|-
|2008
|Kennedy Agyapong
|New Patriotic Party
|-
|2012
|Samuel Ambre
|National Democratic Congress
|-
|2016
|Abena Durowaa Mensah
|New Patriotic Party
|-
|2020
|James Gyakye Quayson
|National Democratic Congress
|}
== Nuuri NeɛboNeɛbo. ==
{| class="wikitable"
|+2023 by-election: Assin North:<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-5</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-areba
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|James Gyakye Quayson
|17,245
|57.56
|
|-
|
|New Patriotic Party
|Charles Opoku
|12,630
|42.15
|
|-
|
|Liberal Party of Ghana
|Bernice Enyonam Sefenu
|87
|0.29
|
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|4,615
|15.41
|
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2020 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-6</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|James Gyakye Quayson
|17,498
|55.21
| +16.07
|-
|
|New Patriotic Party
|Abena Durowaa Mensah
|14,193
|44.79
| -11.98
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|3,305
|10.42
| -7.11
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
A [[Ghana|Gaana]] Supriimi Kɔɔte da ŋmaa la dambo a bebiri 13 Kyɛpire 2022 ka [[James Gyakye Quayson]] koŋ baŋ la kyoge zineɛ a begemaale die aŋa [[Begemaaleba|begemaala]] ko a Assin North gbandige. A [[Cape Coast]] Haae Kɔɔte da ŋmaa la a dammo ŋa ka a o 2020 vootiŋ na e la zaala lɛ yi ba naŋ sɛ o a kɔɔte poɔ, kyɛ da e ka ba e vuofuri nu-neɛ.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-7</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-8</ref> Ba da e la a vuofuri nu-neɛ ŋa 27 Gyoone 2023.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-9</ref>
{| class="wikitable"
|+2016 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-10</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!Vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Abena Durowaa Mensah
|15,553
|56.77
| +12.53
|-
|
|National Democratic Congress
|Samuel Ambre
|10,751
|39.24
| -12.40
|-
|
|Progressive People's Party
|Isaac Manu
|979
|3.57
| +0.39
|-
|
|Convention People's Party
|Sanni Mahama
|115
|0.42
| -0.05
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|4,802
|17.53
|
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2012 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-11</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!Vootiri
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|Samuel Ambre
|14,338
|51.64
| +18.74
|-
|
|New Patriotic Party
|Ebenezer Appiah-Kubi
|12,281
|44.24
| -10.76
|-
|
|Progressive People's Party
|John Gameley Akakpo
|884
|3.18
|
|-
|
|Convention People's Party
|Sanni Mahama
|131
|0.47
| -0.83
|-
|
|National Democratic Party
|Daniel Gibson Gyetuan
|129
|0.46
|
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|2,057
|7.40
|
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
[[Ken ohene agyapong|Ken Ohene Agyapong]], a [[begemaale die]] mɛmba ko a [[Assin north|Assin North]] gbandige yi a yuoni 2000 [[begemaale die]] gyongyoŋ te tɔ a yuoni 2008 [[begemaale die]] gyongyoŋ da leɛ la a [[begemaale die]] mɛmba ko a [[Assin Central]] gbandige 2012 poɔ.
{| class="wikitable"
|+2008 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-12</ref>
! colspan="2" |paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Kennedy Ohene Agyapong
|24,181
|55.0
| -3.6
|-
|
|National Democratic Congress
|Alex D. Antwi Boasiako
|18,834
|42.9
|6.4
|-
|
|Convention People's Party
|Roland Takyi
|577
|1.3
| -3.5
|-
|
|Democratic Freedom Party
|John Dacosta Botchwey
|336
|0.8
|—
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|5,347
|7.1
| -15.0
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|—
|—
|—
|-
! colspan="3" |vootivootibe
|—
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2004 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref name=":0">https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-epassport-13</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Kennedy Ohene Agyapong
|27,255
|58.6
| +2.01
|-
|
|National Democratic Congress
|Percy Kwasi Aboagye Mensah
|16,966
|36.5
| -3.18
|-
|
|Convention People's Party
|Kwabena Affum
|2,258
|4.8
| +2.95
|-
! colspan="3" |Majority
|10,289
|22.1
| +5.19
|-
! colspan="3" |Turnout
|46,479
|84.8
|20.78
|-
! colspan="3" |Registered electors
|54,778
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2000 Gaanean Vootiŋ kpoŋ : Assin North:<ref name=":0" />
! colspan="2" |paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Kennedy Ohene Agyapong
|20,066
|56.59
| +21.92
|-
|
|National Democratic Congress
|Florence Kumi
|14,071
|39.68
| -23.36
|-
|
|Convention People's Party
|Samuel Asare-Kyire
|657
|1.85
|
|-
|
|National Reform Party
|Theresa Acquah
|352
|0.99
|
|-
|
|United Ghana Movement
|Anthony Nkrumah
|314
|0.88
|
|-
! colspan="3" |Majority
|5,995
|16.91
| -11.46
|-
! colspan="3" |Turnout
|35,460
|64.02
|
|-
! colspan="3" |Registered electors
|55,385
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+1996 Gaanean general election: Assin North:<ref name=":0" /><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-1996resultsecg-14</ref>
! colspan="2" |Party
!Candidate
!Votes
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|Florence Kumi
|24,080
|63.04
|
|-
|
|New Patriotic Party
|Kwabena Karikari-Apau
|13,242
|34.67
|
|-
|
|National Convention Party
|Francis Kweku Edzii
|874
|2.29
|
|-
|
|People's Convention Party
|Joseph Yeboah
|0
|0.00
|
|-
! colspan="3" |Majority
|10,838
|28.37
|
|-
! colspan="3" |Turnout
|38,196
|
|
|-
! colspan="3" |Registered electors
|
|
|
|}
== Leɛ Kaa Kyɛ Meŋ ==
* [[Ghana Begemaale Die Gbandigiri Yoe|Gaana begemaale die gbandigiri yoe]]
* [[Assin North Desekyere]]
== Sommo Yizie ==
[[Category:Gbandige ŋa la a Fante Irigyiŋ a Ghana]]
krochcbjxitlljz22wnb7xrunxz6f9y
42419
42418
2024-12-19T22:14:39Z
Vision L1
19
42419
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q4808892}}
'''Assin North''' e la a [[gbandigiri]] kaŋa naŋ be a Gaana begemaale die poɔ.O maŋ iri la begemaala (MP) boŋyeni a tuuro a yageroŋ nu-neɛ sobie. Assin North gbandige ŋa be la a Assin North Desekyere naŋ be a [[Central Region|Fante Irigyin]] a Gaana poɔ.<ref>https://citinewsroom.com/2021/05/amaliba-asks-to-withdraw-from-assin-north-mps-case-over-judges-likely-bias/</ref>
== Torebogiri. ==
A kogi ŋa be la a [[Assin North Municipality]] naŋ be a [[Central Region|Fante Irigyiŋ]] [[Ghana|Gaana]] poɔ.
== Begemaale Die Mɛmbare ==
{| class="wikitable"
!Vootiŋ
!Mɛmbare
!Paati
|-
|1992
|Francis K. Edzii
|National Convention Party
|-
|1996
|Florence Kumi
|National Democratic Congress
|-
|2000
|Kennedy Agyapong
|New Patriotic Party
|-
|2004
|Kennedy Agyapong
|New Patriotic Party
|-
|2008
|Kennedy Agyapong
|New Patriotic Party
|-
|2012
|Samuel Ambre
|National Democratic Congress
|-
|2016
|Abena Durowaa Mensah
|New Patriotic Party
|-
|2020
|James Gyakye Quayson
|National Democratic Congress
|}
== Nuuri NeɛboNeɛbo. ==
{| class="wikitable"
|+2023 by-election: Assin North:<ref>https://web.archive.org/web/20110112174357/http://www.ec.gov.gh/userfiles/file/ELECTED%20PARLIAMENTARIANS%20-%201992%20ELECTIONS.xls</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-areba
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|James Gyakye Quayson
|17,245
|57.56
|
|-
|
|New Patriotic Party
|Charles Opoku
|12,630
|42.15
|
|-
|
|Liberal Party of Ghana
|Bernice Enyonam Sefenu
|87
|0.29
|
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|4,615
|15.41
|
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2020 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-6</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|James Gyakye Quayson
|17,498
|55.21
| +16.07
|-
|
|New Patriotic Party
|Abena Durowaa Mensah
|14,193
|44.79
| -11.98
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|3,305
|10.42
| -7.11
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
A [[Ghana|Gaana]] Supriimi Kɔɔte da ŋmaa la dambo a bebiri 13 Kyɛpire 2022 ka [[James Gyakye Quayson]] koŋ baŋ la kyoge zineɛ a begemaale die aŋa [[Begemaaleba|begemaala]] ko a Assin North gbandige. A [[Cape Coast]] Haae Kɔɔte da ŋmaa la a dammo ŋa ka a o 2020 vootiŋ na e la zaala lɛ yi ba naŋ sɛ o a kɔɔte poɔ, kyɛ da e ka ba e vuofuri nu-neɛ.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-7</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-8</ref> Ba da e la a vuofuri nu-neɛ ŋa 27 Gyoone 2023.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-9</ref>
{| class="wikitable"
|+2016 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-10</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!Vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Abena Durowaa Mensah
|15,553
|56.77
| +12.53
|-
|
|National Democratic Congress
|Samuel Ambre
|10,751
|39.24
| -12.40
|-
|
|Progressive People's Party
|Isaac Manu
|979
|3.57
| +0.39
|-
|
|Convention People's Party
|Sanni Mahama
|115
|0.42
| -0.05
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|4,802
|17.53
|
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2012 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-11</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!Vootiri
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|Samuel Ambre
|14,338
|51.64
| +18.74
|-
|
|New Patriotic Party
|Ebenezer Appiah-Kubi
|12,281
|44.24
| -10.76
|-
|
|Progressive People's Party
|John Gameley Akakpo
|884
|3.18
|
|-
|
|Convention People's Party
|Sanni Mahama
|131
|0.47
| -0.83
|-
|
|National Democratic Party
|Daniel Gibson Gyetuan
|129
|0.46
|
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|2,057
|7.40
|
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
[[Ken ohene agyapong|Ken Ohene Agyapong]], a [[begemaale die]] mɛmba ko a [[Assin north|Assin North]] gbandige yi a yuoni 2000 [[begemaale die]] gyongyoŋ te tɔ a yuoni 2008 [[begemaale die]] gyongyoŋ da leɛ la a [[begemaale die]] mɛmba ko a [[Assin Central]] gbandige 2012 poɔ.
{| class="wikitable"
|+2008 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-12</ref>
! colspan="2" |paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Kennedy Ohene Agyapong
|24,181
|55.0
| -3.6
|-
|
|National Democratic Congress
|Alex D. Antwi Boasiako
|18,834
|42.9
|6.4
|-
|
|Convention People's Party
|Roland Takyi
|577
|1.3
| -3.5
|-
|
|Democratic Freedom Party
|John Dacosta Botchwey
|336
|0.8
|—
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|5,347
|7.1
| -15.0
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|—
|—
|—
|-
! colspan="3" |vootivootibe
|—
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2004 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref name=":0">https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-epassport-13</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Kennedy Ohene Agyapong
|27,255
|58.6
| +2.01
|-
|
|National Democratic Congress
|Percy Kwasi Aboagye Mensah
|16,966
|36.5
| -3.18
|-
|
|Convention People's Party
|Kwabena Affum
|2,258
|4.8
| +2.95
|-
! colspan="3" |Majority
|10,289
|22.1
| +5.19
|-
! colspan="3" |Turnout
|46,479
|84.8
|20.78
|-
! colspan="3" |Registered electors
|54,778
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2000 Gaanean Vootiŋ kpoŋ : Assin North:<ref name=":0" />
! colspan="2" |paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Kennedy Ohene Agyapong
|20,066
|56.59
| +21.92
|-
|
|National Democratic Congress
|Florence Kumi
|14,071
|39.68
| -23.36
|-
|
|Convention People's Party
|Samuel Asare-Kyire
|657
|1.85
|
|-
|
|National Reform Party
|Theresa Acquah
|352
|0.99
|
|-
|
|United Ghana Movement
|Anthony Nkrumah
|314
|0.88
|
|-
! colspan="3" |Majority
|5,995
|16.91
| -11.46
|-
! colspan="3" |Turnout
|35,460
|64.02
|
|-
! colspan="3" |Registered electors
|55,385
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+1996 Gaanean general election: Assin North:<ref name=":0" /><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-1996resultsecg-14</ref>
! colspan="2" |Party
!Candidate
!Votes
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|Florence Kumi
|24,080
|63.04
|
|-
|
|New Patriotic Party
|Kwabena Karikari-Apau
|13,242
|34.67
|
|-
|
|National Convention Party
|Francis Kweku Edzii
|874
|2.29
|
|-
|
|People's Convention Party
|Joseph Yeboah
|0
|0.00
|
|-
! colspan="3" |Majority
|10,838
|28.37
|
|-
! colspan="3" |Turnout
|38,196
|
|
|-
! colspan="3" |Registered electors
|
|
|
|}
== Leɛ Kaa Kyɛ Meŋ ==
* [[Ghana Begemaale Die Gbandigiri Yoe|Gaana begemaale die gbandigiri yoe]]
* [[Assin North Desekyere]]
== Sommo Yizie ==
[[Category:Gbandige ŋa la a Fante Irigyiŋ a Ghana]]
m4teejso7qk0ji14cfbyqfkqlpdgi76
42420
42419
2024-12-19T22:16:05Z
Vision L1
19
42420
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q4808892}}
'''Assin North''' e la a [[gbandigiri]] kaŋa naŋ be a Gaana begemaale die poɔ.O maŋ iri la begemaala (MP) boŋyeni a tuuro a yageroŋ nu-neɛ sobie. Assin North gbandige ŋa be la a Assin North Desekyere naŋ be a [[Central Region|Fante Irigyin]] a Gaana poɔ.<ref>https://citinewsroom.com/2021/05/amaliba-asks-to-withdraw-from-assin-north-mps-case-over-judges-likely-bias/</ref>
== Torebogiri. ==
A kogi ŋa be la a [[Assin North Municipality]] naŋ be a [[Central Region|Fante Irigyiŋ]] [[Ghana|Gaana]] poɔ.
== Begemaale Die Mɛmbare ==
{| class="wikitable"
!Vootiŋ
!Mɛmbare
!Paati
|-
|1992
|Francis K. Edzii
|National Convention Party
|-
|1996
|Florence Kumi
|National Democratic Congress
|-
|2000
|Kennedy Agyapong
|New Patriotic Party
|-
|2004
|Kennedy Agyapong
|New Patriotic Party
|-
|2008
|Kennedy Agyapong
|New Patriotic Party
|-
|2012
|Samuel Ambre
|National Democratic Congress
|-
|2016
|Abena Durowaa Mensah
|New Patriotic Party
|-
|2020
|James Gyakye Quayson
|National Democratic Congress
|}
== Nuuri NeɛboNeɛbo. ==
{| class="wikitable"
|+2023 by-election: Assin North:<ref>https://web.archive.org/web/20110112174357/http://www.ec.gov.gh/userfiles/file/ELECTED%20PARLIAMENTARIANS%20-%201992%20ELECTIONS.xls</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-areba
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|James Gyakye Quayson
|17,245
|57.56
|
|-
|
|New Patriotic Party
|Charles Opoku
|12,630
|42.15
|
|-
|
|Liberal Party of Ghana
|Bernice Enyonam Sefenu
|87
|0.29
|
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|4,615
|15.41
|
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2020 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>http://www.ec.gov.gh/userfiles/1996%20Parliamentary%20Election%20Results.pdf</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|James Gyakye Quayson
|17,498
|55.21
| +16.07
|-
|
|New Patriotic Party
|Abena Durowaa Mensah
|14,193
|44.79
| -11.98
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|3,305
|10.42
| -7.11
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
A [[Ghana|Gaana]] Supriimi Kɔɔte da ŋmaa la dambo a bebiri 13 Kyɛpire 2022 ka [[James Gyakye Quayson]] koŋ baŋ la kyoge zineɛ a begemaale die aŋa [[Begemaaleba|begemaala]] ko a Assin North gbandige. A [[Cape Coast]] Haae Kɔɔte da ŋmaa la a dammo ŋa ka a o 2020 vootiŋ na e la zaala lɛ yi ba naŋ sɛ o a kɔɔte poɔ, kyɛ da e ka ba e vuofuri nu-neɛ.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-7</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-8</ref> Ba da e la a vuofuri nu-neɛ ŋa 27 Gyoone 2023.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-9</ref>
{| class="wikitable"
|+2016 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-10</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!Vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Abena Durowaa Mensah
|15,553
|56.77
| +12.53
|-
|
|National Democratic Congress
|Samuel Ambre
|10,751
|39.24
| -12.40
|-
|
|Progressive People's Party
|Isaac Manu
|979
|3.57
| +0.39
|-
|
|Convention People's Party
|Sanni Mahama
|115
|0.42
| -0.05
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|4,802
|17.53
|
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2012 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-11</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!Vootiri
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|Samuel Ambre
|14,338
|51.64
| +18.74
|-
|
|New Patriotic Party
|Ebenezer Appiah-Kubi
|12,281
|44.24
| -10.76
|-
|
|Progressive People's Party
|John Gameley Akakpo
|884
|3.18
|
|-
|
|Convention People's Party
|Sanni Mahama
|131
|0.47
| -0.83
|-
|
|National Democratic Party
|Daniel Gibson Gyetuan
|129
|0.46
|
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|2,057
|7.40
|
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
[[Ken ohene agyapong|Ken Ohene Agyapong]], a [[begemaale die]] mɛmba ko a [[Assin north|Assin North]] gbandige yi a yuoni 2000 [[begemaale die]] gyongyoŋ te tɔ a yuoni 2008 [[begemaale die]] gyongyoŋ da leɛ la a [[begemaale die]] mɛmba ko a [[Assin Central]] gbandige 2012 poɔ.
{| class="wikitable"
|+2008 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-12</ref>
! colspan="2" |paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Kennedy Ohene Agyapong
|24,181
|55.0
| -3.6
|-
|
|National Democratic Congress
|Alex D. Antwi Boasiako
|18,834
|42.9
|6.4
|-
|
|Convention People's Party
|Roland Takyi
|577
|1.3
| -3.5
|-
|
|Democratic Freedom Party
|John Dacosta Botchwey
|336
|0.8
|—
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|5,347
|7.1
| -15.0
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|—
|—
|—
|-
! colspan="3" |vootivootibe
|—
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2004 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref name=":0">https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-epassport-13</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Kennedy Ohene Agyapong
|27,255
|58.6
| +2.01
|-
|
|National Democratic Congress
|Percy Kwasi Aboagye Mensah
|16,966
|36.5
| -3.18
|-
|
|Convention People's Party
|Kwabena Affum
|2,258
|4.8
| +2.95
|-
! colspan="3" |Majority
|10,289
|22.1
| +5.19
|-
! colspan="3" |Turnout
|46,479
|84.8
|20.78
|-
! colspan="3" |Registered electors
|54,778
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2000 Gaanean Vootiŋ kpoŋ : Assin North:<ref name=":0" />
! colspan="2" |paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Kennedy Ohene Agyapong
|20,066
|56.59
| +21.92
|-
|
|National Democratic Congress
|Florence Kumi
|14,071
|39.68
| -23.36
|-
|
|Convention People's Party
|Samuel Asare-Kyire
|657
|1.85
|
|-
|
|National Reform Party
|Theresa Acquah
|352
|0.99
|
|-
|
|United Ghana Movement
|Anthony Nkrumah
|314
|0.88
|
|-
! colspan="3" |Majority
|5,995
|16.91
| -11.46
|-
! colspan="3" |Turnout
|35,460
|64.02
|
|-
! colspan="3" |Registered electors
|55,385
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+1996 Gaanean general election: Assin North:<ref name=":0" /><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-1996resultsecg-14</ref>
! colspan="2" |Party
!Candidate
!Votes
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|Florence Kumi
|24,080
|63.04
|
|-
|
|New Patriotic Party
|Kwabena Karikari-Apau
|13,242
|34.67
|
|-
|
|National Convention Party
|Francis Kweku Edzii
|874
|2.29
|
|-
|
|People's Convention Party
|Joseph Yeboah
|0
|0.00
|
|-
! colspan="3" |Majority
|10,838
|28.37
|
|-
! colspan="3" |Turnout
|38,196
|
|
|-
! colspan="3" |Registered electors
|
|
|
|}
== Leɛ Kaa Kyɛ Meŋ ==
* [[Ghana Begemaale Die Gbandigiri Yoe|Gaana begemaale die gbandigiri yoe]]
* [[Assin North Desekyere]]
== Sommo Yizie ==
[[Category:Gbandige ŋa la a Fante Irigyiŋ a Ghana]]
3uc3djh1o7iabhqjzge5lwg7057veih
42503
42420
2024-12-20T05:14:22Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42503
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q4808892}}
'''Assin North''' e la a [[gbandigiri]] kaŋa naŋ be a Gaana begemaale die poɔ.O maŋ iri la begemaala (MP) boŋyeni a tuuro a yageroŋ nu-neɛ sobie. Assin North gbandige ŋa be la a Assin North Desekyere naŋ be a [[Central Region|Fante Irigyin]] a Gaana poɔ.<ref>https://citinewsroom.com/2021/05/amaliba-asks-to-withdraw-from-assin-north-mps-case-over-judges-likely-bias/</ref>
== Torebogiri. ==
A kogi ŋa be la a [[Assin North Municipality]] naŋ be a [[Central Region|Fante Irigyiŋ]] [[Ghana|Gaana]] poɔ.
== Begemaale Die Mɛmbare ==
{| class="wikitable"
!Vootiŋ
!Mɛmbare
!Paati
|-
|1992
|Francis K. Edzii
|National Convention Party
|-
|1996
|Florence Kumi
|National Democratic Congress
|-
|2000
|Kennedy Agyapong
|New Patriotic Party
|-
|2004
|Kennedy Agyapong
|New Patriotic Party
|-
|2008
|Kennedy Agyapong
|New Patriotic Party
|-
|2012
|Samuel Ambre
|National Democratic Congress
|-
|2016
|Abena Durowaa Mensah
|New Patriotic Party
|-
|2020
|James Gyakye Quayson
|National Democratic Congress
|}
== Nuuri NeɛboNeɛbo. ==
{| class="wikitable"
|+2023 by-election: Assin North:<ref>https://web.archive.org/web/20110112174357/http://www.ec.gov.gh/userfiles/file/ELECTED%20PARLIAMENTARIANS%20-%201992%20ELECTIONS.xls</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-areba
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|James Gyakye Quayson
|17,245
|57.56
|
|-
|
|New Patriotic Party
|Charles Opoku
|12,630
|42.15
|
|-
|
|Liberal Party of Ghana
|Bernice Enyonam Sefenu
|87
|0.29
|
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|4,615
|15.41
|
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2020 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>https://web.archive.org/web/20110717125901/http://www.ec.gov.gh/userfiles/1996%20Parliamentary%20Election%20Results.pdf</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|James Gyakye Quayson
|17,498
|55.21
| +16.07
|-
|
|New Patriotic Party
|Abena Durowaa Mensah
|14,193
|44.79
| -11.98
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|3,305
|10.42
| -7.11
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
A [[Ghana|Gaana]] Supriimi Kɔɔte da ŋmaa la dambo a bebiri 13 Kyɛpire 2022 ka [[James Gyakye Quayson]] koŋ baŋ la kyoge zineɛ a begemaale die aŋa [[Begemaaleba|begemaala]] ko a Assin North gbandige. A [[Cape Coast]] Haae Kɔɔte da ŋmaa la a dammo ŋa ka a o 2020 vootiŋ na e la zaala lɛ yi ba naŋ sɛ o a kɔɔte poɔ, kyɛ da e ka ba e vuofuri nu-neɛ.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-7</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-8</ref> Ba da e la a vuofuri nu-neɛ ŋa 27 Gyoone 2023.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-9</ref>
{| class="wikitable"
|+2016 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-10</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!Vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Abena Durowaa Mensah
|15,553
|56.77
| +12.53
|-
|
|National Democratic Congress
|Samuel Ambre
|10,751
|39.24
| -12.40
|-
|
|Progressive People's Party
|Isaac Manu
|979
|3.57
| +0.39
|-
|
|Convention People's Party
|Sanni Mahama
|115
|0.42
| -0.05
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|4,802
|17.53
|
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2012 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-11</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!Vootiri
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|Samuel Ambre
|14,338
|51.64
| +18.74
|-
|
|New Patriotic Party
|Ebenezer Appiah-Kubi
|12,281
|44.24
| -10.76
|-
|
|Progressive People's Party
|John Gameley Akakpo
|884
|3.18
|
|-
|
|Convention People's Party
|Sanni Mahama
|131
|0.47
| -0.83
|-
|
|National Democratic Party
|Daniel Gibson Gyetuan
|129
|0.46
|
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|2,057
|7.40
|
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|
|
|
|-
! colspan="3" |Vootivootibe
|
|
|
|}
[[Ken ohene agyapong|Ken Ohene Agyapong]], a [[begemaale die]] mɛmba ko a [[Assin north|Assin North]] gbandige yi a yuoni 2000 [[begemaale die]] gyongyoŋ te tɔ a yuoni 2008 [[begemaale die]] gyongyoŋ da leɛ la a [[begemaale die]] mɛmba ko a [[Assin Central]] gbandige 2012 poɔ.
{| class="wikitable"
|+2008 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-12</ref>
! colspan="2" |paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Kennedy Ohene Agyapong
|24,181
|55.0
| -3.6
|-
|
|National Democratic Congress
|Alex D. Antwi Boasiako
|18,834
|42.9
|6.4
|-
|
|Convention People's Party
|Roland Takyi
|577
|1.3
| -3.5
|-
|
|Democratic Freedom Party
|John Dacosta Botchwey
|336
|0.8
|—
|-
! colspan="3" |Yɛgeloŋ
|5,347
|7.1
| -15.0
|-
! colspan="3" |Noba naŋ da yi
|—
|—
|—
|-
! colspan="3" |vootivootibe
|—
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2004 Gaanean Vootiŋ kpoŋ: Assin North:<ref name=":0">https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-epassport-13</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Kennedy Ohene Agyapong
|27,255
|58.6
| +2.01
|-
|
|National Democratic Congress
|Percy Kwasi Aboagye Mensah
|16,966
|36.5
| -3.18
|-
|
|Convention People's Party
|Kwabena Affum
|2,258
|4.8
| +2.95
|-
! colspan="3" |Majority
|10,289
|22.1
| +5.19
|-
! colspan="3" |Turnout
|46,479
|84.8
|20.78
|-
! colspan="3" |Registered electors
|54,778
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+2000 Gaanean Vootiŋ kpoŋ : Assin North:<ref name=":0" />
! colspan="2" |paati
!Are-ara
!vootiri
!%
!±%
|-
|
|New Patriotic Party
|Kennedy Ohene Agyapong
|20,066
|56.59
| +21.92
|-
|
|National Democratic Congress
|Florence Kumi
|14,071
|39.68
| -23.36
|-
|
|Convention People's Party
|Samuel Asare-Kyire
|657
|1.85
|
|-
|
|National Reform Party
|Theresa Acquah
|352
|0.99
|
|-
|
|United Ghana Movement
|Anthony Nkrumah
|314
|0.88
|
|-
! colspan="3" |Majority
|5,995
|16.91
| -11.46
|-
! colspan="3" |Turnout
|35,460
|64.02
|
|-
! colspan="3" |Registered electors
|55,385
|
|
|}
{| class="wikitable"
|+1996 Gaanean general election: Assin North:<ref name=":0" /><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Assin_North_(Ghana_parliament_constituency)#cite_note-1996resultsecg-14</ref>
! colspan="2" |Party
!Candidate
!Votes
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|Florence Kumi
|24,080
|63.04
|
|-
|
|New Patriotic Party
|Kwabena Karikari-Apau
|13,242
|34.67
|
|-
|
|National Convention Party
|Francis Kweku Edzii
|874
|2.29
|
|-
|
|People's Convention Party
|Joseph Yeboah
|0
|0.00
|
|-
! colspan="3" |Majority
|10,838
|28.37
|
|-
! colspan="3" |Turnout
|38,196
|
|
|-
! colspan="3" |Registered electors
|
|
|
|}
== Leɛ Kaa Kyɛ Meŋ ==
* [[Ghana Begemaale Die Gbandigiri Yoe|Gaana begemaale die gbandigiri yoe]]
* [[Assin North Desekyere]]
== Sommo Yizie ==
[[Category:Gbandige ŋa la a Fante Irigyiŋ a Ghana]]
pn5rw6ptkgf6x6o3rl65c22w8ditqvu
Augustine Collins Ntim
0
218
42430
32156
2024-12-19T22:37:51Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42430
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694720}}
'''Augustine Collins Ntim''' (ba naŋ dɔge o a 24 Sentɔmbare, a yuoni 1964 poɔŋ) O e la [[Gaana]] pɔletesa ane ganzanna.<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20200706082501/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/republic/parliamentatian.php?ID=126</ref><ref>https://web.archive.org/web/20200707103426/http://www.odekro.org/Profile/Details/64</ref> O e la mɛmba ko a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die ayɔpoĩ soba, a Ghana republic anaare]] eŋɛ, naŋ are ko [[Offinso North|Offinso North Gbandige]] naŋ be [[Ashanti Region|Sante Irigyin]] a [[Wɔɔ paati|Wɔɔ paate]] [[yuori]] eŋɛ.<ref name=":2">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5282</ref><ref name=":1">https://www.parliament.gh/mps?mp=169</ref>
== O Nyɔvore Piiluu Ane Ganzanne ==
Ba dɔge la Augustine 24 Sentɔmbare 1964 yiri kaŋa ba naŋ boɔlɔ [[Nkenkaasu]] naŋ be Sante Irigyiŋ. O taa la [[Bachelor of science degeree]] ane [[Masa of science degeree in Reproductive Biology]] yi a [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology|Kwame Nkrumah University of Science ane Technology]]. O la taa la academic sɛtefekate ayi yi [[Harvard Kennedy School]].<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3">https://web.archive.org/web/20200706082613/https://ukgcc.com.gh/hon-augustine-collins-ntim/</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Ba da neɛ la nuuri iri o eŋ begemaale die 2009 poɔ, O da di la neŋ nuuri ka a da e 3000. Ba da la leɛ neɛ la nuuri iri o la a 7 Gyɛnoɔre 2013 a 2012 [[Ghana|Gaana]] zaa nuuri kpoŋi neɛbo naŋ da wa baare la ka ba la leɛ neɛ la nuuri iri o eŋ begemaale die 7 Gyɛnoɔre 2017 a 2016 Gaana zaa gbuli nuuri neɛbo naŋ da wa e baare ka o da nyɛ 53.15% yi a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref name=":2" /><ref>https://web.archive.org/web/20200706082838/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/34/index.php</ref><ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/ashanti/34/index.php</ref> Ba da la maale neɛ la nuuri iri o la a 2020 nuuri kpoŋi neɛbo eŋɛ ka o da nyɛ 48.67% yi a nuuri zaa.<ref>https://www.modernghana.com/ghanahome/ghanavotes/2020/result_parliamentary_all_constituency.asp?region_id=11</ref>
== Toma ==
Ona da la a Desekyere zuzie soba ako gɔmmenɛnte kpaarõõ naŋ kaara local gɔmmenɛnte a yi a yuoni 2005 te tɔ 2009. Ntim kpɛ la Gaana begemaale die yi 2009 yuoni waana zenɛ.<ref name=":2" /> O e la neɛ naŋ ako a [[Government Assurance kɔmatee]] naŋ kaara nɔ-eŋ ane [[assurances minisare]] naŋ eŋ. O e la mɛmba ko laafeeloŋ kɔmatee.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=197</ref><ref name=":0" /><ref name=":3" />
=== Kɔmatee ===
O e la pɔlɔ ne sarre mɛmba, kɔɔdenne ne yipɔge kɔmatee ane meŋ mɛmba ko mɛmbare naŋ nyɔge tɔna ɔfere kɔmatee.<ref name=":1" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O e la kirista bie ane neɛ naŋ be [[kultaa]] die ne [[Bie|biiri]] bayɔpõĩ.<ref name=":2" /><ref name=":0" /><ref name=":3" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
ij2t3mujk2rhqxkdjpmspjrp8h82tnm
Ben Abdallah Banda
0
256
42431
4004
2024-12-19T22:58:18Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42431
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694764}}
'''Ben Abdallah Banda''' (dɔgebo e la 15 Ɔɔgore 1971) e la [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Ghana pɔletesean ane begemaale die ayɔpõĩ mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ]] naŋ are ko a [[Offinso South|Offinso South Gbandige]] a [[Ashanti Region|Sante Irigyiŋ]] poɔ, [[wɔɔ paati]] [[yuori]] eŋɛ.<ref>https://www.modernghana.com/news/921762/bad-roads-in-offinso-get-facelift.html</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/i-want-to-return-to-the-north-norfolk-in-the-uk-offinso-south-mp.html</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Banda 15 Ɔɔgore 1971. O baa la [[Abofour-Offinso]] teŋɛ naŋ be a [[Ashanti Region|Sante Irigyiŋ]] poɔ Ghana. O nyɛ la o Bakyila lɔɔ degeree yi a [[university of Ghana]] 1998 poɔ.<ref name=":0">http://ghanamps.com/mps/details.php?id=106</ref> O la nyɛ la bakyila of law degeree yi a [[Ghana school of law]] 2000 poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":1">https://www.parliament.gh/mps?mp=198</ref>
== Pɔletese ==
Banda e la Ghana pɔletesean ane begemaale die anuu mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ naŋ are ko [[Offinso South]] Gbandige a Sante Irigyiŋ poɔ Ghana, a wɔɔ paati yuori eŋɛ.<ref name=":1" /> O toŋ la begemaale die mɛmba toma ko Offinso South Gbandige gbɛre bota yi 2009 te tɔ 2021.<ref name=":2">https://www.myjoyonline.com/akufo-addo-appoints-ben-abdallah-banda-as-presidential-coordinator-for-zongo-development-fund/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230612050358/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/ashanti/offinso_south/</ref>
O na da la a dakogi zusoba ko a judiciary kɔmatee. O da la e la dakogi zusoba ko a constitutional, legal ane begemaale yeltare kɔmatee ane mɛmba ko a subsidiary Legislation kɔmatee.<ref name=":1" />
== Toma ==
Banda e la Lɔɔyɛ.<ref name=":0" /> O e la Obeng Manu Law Firm neɛ kaŋa, [[Wp/dga kumasi|Kumasi]] poɔ.<ref name=":0" /> 30 gyoone 2021 poɔ yidaandɔɔ [[Akufo Addo|Akufo-Addo]] pore la Ben Abdallah Banda ka o e yidaandɔɔloŋ coordinator ko a Zongo Baabo libi-yɛlɛ, wulo o sagedeebo na tonne Zongo tenne baabo Ghana poɔ.<ref name=":2" />
15 Fɛboɔre 2023 poɔ, yidaandɔɔ [[Nana Akufo-Addo|Akufo-Addo]] da kaa iri o la ka o e Hajj Board dakogi zusoba tuuro a board naŋ da daŋ bebe leɛ-sɛgeroo. A kaa iri ŋa da e ka ka o kaa a Hajj gaabo ka faaloŋ zaa ba kpɛ.<ref>https://starrfm.com.gh/2023/02/ben-abdallah-banda-appointed-chairman-of-hajj-board/</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-hajj-boss-warns-against-using-tourist-visa-for-hajj-and-imposters-at-ghana-camp-in-saudi-arabia.html</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Banda e la [[silaamabie]]. O be la [[kultaa]] die ne biiri bata.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/republic/parliamentatian.php?ID=33</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
<references />
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
1q94u5pkhbt6avx4lp5d7v3mzrrrwlw
Benhazin Joseph Dahah
0
257
42410
4010
2024-12-19T19:34:17Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42410
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694553}}
'''Benhazin Joseph Dahah''' (dɔgebo 8 Fɛboɔre 1969) e la [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Ghana pɔletesean ane begemaale die ayɔpõĩ mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ]] naŋ are ko a [[Asutifi North|Asutifi North Gbandige]], [[ Brong|Brong-Ahafo Irigyiŋ]] poɔ, [[Wɔɔ paati|wɔɔ paate]] yuori eŋɛ (NPP).<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=58</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba dɔge o la 8 Fɛboɔre 1969 Ntotroso teŋɛ poɔ [[Brong-Ahafo Irigyiŋ]] poɔ [[Ghana]]. O nyɛ la o bakyila of Arts degeree in Integrated Development Studies. Ane ka ba da kaa iri o ka o e begemaale die mɛmba zaa, o da e la Ghana Ganzanne wuliwulo.<ref name=":1">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5412</ref><ref name=":0" />
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Ba da ɛlɛte la Dahah fɔrɔ eŋ begemaale die 7 gyɛnoɔre 2023 saŋa na o naŋ da are a di a 2012 Ghana zaa gbuli nuuri neɛbo.<ref>https://web.archive.org/web/20160622023013/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/brongahafo/42/</ref> Ba da la leɛ-ɛlɛte o la a boyi soba ka o na are ko a Gbandige saŋa na o naŋ da are a 2016 Ghana zaa gbuli nuuri neɛbo poɔ, o da nyɛ la 54.98% kɔɔ poɔ yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20160810121326/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/brongahafo/42/</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Dahah e la [[kiristabie]] ane o be la [[kultaa]] die ne biiri pie.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
== Yelbawontaa ==
Kyɛpire 2017 poɔ, a [[British High Commission]] Ghana poɔ da tage la Dahah, [[George Boakye]], [[Richard Acheampong|Rechard Acheampong]] ane [[Johnson Kwaku Adu]] toori ne ba naŋ soŋ ba dɔgereba ka ba kpɛ [[UK]] ne sori naŋ ba tu ane ba diplomatic znŋmaa enfuoni. O da sɛge la visa a wulo ka o tuuro la sori ne o pɔge ane o puree bie kyɛ ba da ba ko a puree bie. Ka o la leɛ sɛge paaloŋ yuo a puoriŋ ne yoe yuobo yi a ana na o naŋ da tere ko [[Ireland]]. Ka ba da sãã a o UK visa a ko o yuompie sããbo.<ref>https://face2faceafrica.com/article/ghana-mps-visa-fraud</ref><ref>https://citifmonline.com/2017/04/four-mps-barred-from-the-uk-for-visa-fraud/</ref><ref>https://www.nytimes.com/2017/04/27/world/africa/ghana-visa-fraud-parliament.html</ref><ref>https://dailyguidenetwork.com/4-mps-busted-visa-fraud/</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
gyzr7la78tofx9inwe0fgazuyefp712
Benjamin Yeboah Sekyere
0
262
42411
39317
2024-12-19T19:37:22Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42411
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q61694558}}
'''Benjamin Yeboah Sekyere''' e la a [[Ghana]] pɔletesean ane begemaale die mɛmba, a begemaale die ayɔpoĩ ane anii, a Gaana republic anaare eŋɛ, na areko a [[Tano Kɔmpare Gbandige]], [[Ahafo Region|Ahafo Irigyiŋ]] [[Ghana]] poɔ. O e la Wɔɔ Paate Mɛmba.<ref name=":0">https://ghanamps.com/mp/yeboah-sekyere-benjamin/</ref><ref>https://newsghana.com.gh/tano-south-mp-congratulates-freda-prempeh/</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/1125879/37th-farmers-day-celebration-held-in-the-tano.html</ref><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=186</ref> ona la a deɛpete minisa ko a [[Ahafo Region|Ahafo Irigyiŋ]] paalaa ba naŋ maale.<ref>https://www.modernghana.com/news/925639/thanks-giving-service-held-at-derma.html</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba dɔge la Sekyere Nudaare, 4 Maakye 1977 [[Derma]] poɔ naŋ be Ahafo Irigyiŋ. O nyɛ la Bakyela degeree yineng Yɛrong [[University of Ghana|Ghana Yuniveniti]], lɛ puoriŋ, o la nyɛ la HND Accounting [[Sunyani polytechnic]]. O meŋ la nyɛ la [[MBA. Accounting / Finance]] yi [[Univeniti ko professional studies.]]<ref name=":0" />
== O bammo neŋ politikal toma ==
Ona da e a [[Accountant Gaana Education Service]] . O na naŋ kpɛ a politi, ona da la a Principal Accountant [[Brekom munisipal]], [[Ghana Education service]]. Ona la da di a 2020 nu neɛ ba naŋ da e. O da die a kyakya ŋa ne 2, 034 nuuri, ka o dataa [[Hannna Bissiw]] meŋ nyɛ 19, 731 nuuri. <ref>https://web.archive.org/web/20230503105406/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ahafo/tano_south/</ref>ona la a deɛpete minisa ko a Ahafo Irigyiŋ.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/ghana-news-npp-primaries-freda-prempeh-sekyere-go-unopposed-in-ahafo-region.html</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O taa la [[Pɔgesori.|pɔge]] ne [[Bie|biiri]] bata.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=90</ref> O e la [[Seventh-Day Adventist.]]<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5423</ref>
== Kɔmatee ==
O poɔ la a tontoneba ane deri kɔmatee ane nang sigiruu kɔmatee poɔ, tensoga neŋ tere kɔmatee, ane kori gɔmenante ne kori baabo kɔmatee. <ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=186</ref>
== O Sombo ==
2018 poɔ, o da de la lɔɔre tombol ko [[Samuel Otu Siinia Haae Sakuuri]]. O la de la kɔmpiitare lezare ko [[Sɛkɔndare sakuuri]] mine ane 871 [[Sakuuri]] bonsuuri ko sakue mine naŋ be a [[Tano Kɔmpare Gbandige|Tano Kɔmpare]].<ref>https://citinewsroom.com/2018/05/tano-south-mp-donates-to-schools/</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
plm7kopbdiet0nfu5obq3s1elr20bvk
Bernard Ahiafor
0
268
42507
37068
2024-12-20T05:28:07Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42507
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694560}}
'''Bernard Ahiafor''' (dɔgebo bebiri 6 Fɛboɔre 1973) e la Ghana pɔletesean ane [[Begemaaleba|begemaale die mɛmba]] naŋ areko a [[Akatsi Kɔmpare Gbandige]] naŋ be a [[Volta Region|Nyugbe Irigyiŋ]] poɔ, a [[Kataweɛ Paati]] yuori eŋɛ.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5312</ref><ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=79</ref>
== O Nyɔvore Yɛlɛ Ane Sakuuri Gaabo ==
Bernard Ahiafor baa la [[Atidzive]] poɔ. O nyɛ la O'Lɛvɛl a yi Abor siinia sɛkɔndare sakuuri, ane o Bachelor Degeree a yi a [[University of Ghana|Ghana Yuniveniti]].<ref>https://www.ghanaweb.com/person/Bernard-Ahiafor-2563</ref><ref>https://coverghana.com.gh/bernard-ahiafor-biography-age-net-worth-education-children-wife-parents-political-career/</ref> O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].
<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=79</ref>
== Pɔletese ==
Ahiafor e la kataweɛ paati mɛmba, naŋ areko Akatsi South a Volta Irigyiŋ poɔ a begemaale die ayoɔbo, ayɔpõĩ ane anii eŋɛ a [[Ghana]] republic anaare eŋɛ.<ref name=":0" />
=== 2012 nuuri neɛbo ===
Ahiafor ŋmɛ la o kyakya fɔrɔ a Akatsi South gbandige begemaale die kogi eŋɛ a kataweɛ paati yuori eŋɛ a 2012 gbandige vofuri nuneɛ wagere, saŋa na a begemaale die mɛmba ko a gbandige [[Edward Doe Adjaho]] naŋ da wa leɛ a begemaale die Speaker ko a begemaale die ayoɔbo a Ghana republic anaare eŋɛ. Ba da ɛlɛte o la ne 12, 079 nuneɛre yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref>https://www.businessghana.com/</ref>
==== 2016 nuuri neɛbo ====
Ba da la maale ɛlɛte la Bernard Ahiafor ka o e begemaale die mɛmba ko a Akatsi South gbandige a kataweɛ paati yuori eŋɛ a [[2016 Ghana gyɛneraa nuneɛ]] wagere a di ne 16,916 nuneɛre naŋ manne ne 56.34% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Evans Gadeto Djikunu (IND), Leo-Nelson Adzidoga [[wɔɔ paati]] bie, Ametame Japhet Progressive People's Party bie ane Andreas Kwabla Avorgbedor Convention People's Party bie. Ba da nyɛ la 11,976 nuneɛre, 850 nuneɛre, 233 nuneɛre ane 50 nuneɛre seŋ anaŋ tutaa lɛ, naŋ manne ne 39.89%, 2.83%, 0.78% ane 0.17% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20240301222756/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/volta/akatsi_south/</ref>
===== 2020 nuuri neɛbo =====
Bernard Ahiafor da la maale ŋmɛ la a Akatsi South (Ghana begemaale die gbandige) begemaale die kogi kyakya a kataweɛ paati yuori eŋɛ a [[2020 Ghana gyɛneraa nuneɛ]] eŋɛ a di ne 31,624 nuneɛre naŋ manne ne 83.71% yi a nuuri zaa lantaa neɛ. O die a begemaale die kogi kyɛ bare Leo-Nelson Adzigdogah wɔɔ paati be naŋ da nyɛ 5,550 nuneɛre, naŋ manne ne 14.69%, begemaale die mɛmba ko a Convention People's Party Atsa Maxwell Kwame Nana da nyɛ la 360 nuneɛre naŋ manne ne 0.95% ane a begemaale die bie ko a NDP Sanusi Murana da nyɛ la 245 nuneɛre naŋ manne ne 0.65% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/volta/akatsi_south/</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=239</ref><ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/volta-region/akatsi-south/</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
3u402hpomatgrieuwmeql4fyddfhp6b
Betty Crosby Mensah
0
272
42412
42350
2024-12-19T19:38:56Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42412
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q57915355}}
'''Betty Nana Efua Krosbi''' ( naŋ na baŋ meŋ sɛge Crosby<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20181025031231/https://omgvoice.com/lifestyle/gh-female-mps/</ref> aneŋ Krobys <ref>https://ghanamps.com/mp/mensah-betty-nana-efua-krosby/</ref>'''Mensah''', ( dɔgebo bebiri da la [[Ɔɔgore]] 29, 1980)<ref name=":1">https://www.parliament.gh/mps?mp=124</ref> e la Gaana pɔleteseɛŋ kaŋa aneŋ a [[palemɛte mɛmba|begimaala]] ako [[Afram pla|Afram Plains North]] nu-neɛ paaloŋ [[Eastern Region|Eastern Irigyin Gaana]]. O poɔ la a [[Kataweɛ Paati|kataweɛŋ pati]] deme poɔ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=17</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/regional/Youth-resist-attempts-to-relocate-ferry-at-Afram-Plains-604542</ref><ref name=":0" /><ref>https://www.newsghana.com.gh/ndc-parliamentary-candidate-makes-women-her-prime-target/</ref>
==Nyɔvore neŋ sakuu yɛlɛ==
Ba dɔge la Mensah 29 ɔɔgore 1980 Donkorkrom, Eastern Irigyin poɔ. O nyɛ la [[Bakyila digirii]] yineŋ Business Administration a [[Zenith Univeniti Kolagyi]] poɔ, neŋ Higher National Diploma (HND) yineŋ Accounting [[Koforidua Technical Univeniti]] poɔ.<ref name=":2">https://www.parliament.gh/mps?mp=17</ref><ref>https://www.aljazeera.com/author/betty_mensah_190318135058603</ref>
==Toma==
O naŋ na e begimaala , Mensah da e la a neŋkpoŋ naŋ leɛrɛ toma eŋna ako tonnoɔre ba naŋ boɔla Best Pat Gaana Ltd ayi 2013 yuoni poɔ a te tɔ 2016 yuoni poɔ. O meŋ da e la a neŋkpoŋ potuuro naŋ laŋna yelnyɔgree ako toma zie ŋa ba naŋ boɔla [[National Youth Employment]] ayi 2009 yuoni poɔ a te tɔ 2013 yuoni poɔ. O meŋ da e la [[Gender neŋ Development coordinator|Pɔla neŋ sarre baabu yɛlɛ lambu neŋkpoŋ]] a Gaana Cooperative Credit Union 2003 te tɔ 2005.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=17</ref> <ref>https://www.ghanaweb.com/person/Betty-Nana-Efauh-Krosbi-Mensah-2572</ref>ona la a zuzie potuuro ako baapaaleba begimaale dié yeltare poɔ, Gaana.<ref>https://www.aljazeera.com/author/betty_mensah_190318135058603</ref>
==O Naakoɔ̃ Toma==
=== O begimaale yeltare ===
A 2016 [[Gaana gbuli zaa vootu|Gaana nu-neɛ kyaakyaakpoŋ]] a kyaare a begimaale kogo ako Afram Plains, Mensah da nyɛ la nuuri ka da e 18,121 a yi a nuuri zaa de laŋtaa naŋ da e 23,606 kɔɔ poɔ aŋ da e 78.44% a gaŋ neŋ Isaac-Ofori Koree na e a [[wɔɔ paati]] neɛ meŋ da nyɛ nuuri ka da e 4,795 kɔɔ poɔ aŋ da e 20.8%, Collins Agbeku na e a Kataweɛ neɛ nyɛ nuuri 94 kɔɔ poɔ aŋ da e 0.4%, Michael Ampontia na e a nɔdaa paati neɛ meŋ da nyɛ la nuuri 91 kɔɔ poɔ aŋ da e 0.4% na di a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|palemɛte ayɔpoi soba fourth Republic Gaana.]]<ref>https://web.archive.org/web/20221226202209/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/eastern/afram_plains_north/</ref>
=== 2020 Nu-Neɛ ===
A 2020 [[Gaana gbuli zaa vootu]], o da la di la a Afram Plains palemɛte kogo neŋ bie 18,543 na e 68.30% kyɛ ka [[Wɔɔ paati|wɔɔ pati]] soba Isaac Ofori Koree nyɛ vootiri 8,605 ka lɛ wulo 31.70% ka NDP neɛ Ferguson Asare meŋ nyɛ 0 vootiri ka lɛ wulo 0%<ref>https://web.archive.org/web/20230607114620/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/eastern/afram_plains_north/</ref> .<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=89</ref>
=== Begimaala ===
A [[palemɛte|begimaale dié naŋ e anii soba]], O da poɔ la Dɔba bee Pɔgeba neŋ [[Children kometii|Bibilee komɛtii]] ane [[Health kometii|Laaŋfēēluŋ komɛtii]] toma poɔ.<ref name=":1" />
==OMeŋɛ Nyɔvore ==
Mensah taa serɛ neŋ biyeni.<ref name=":2" /> Ona la Krosbi Mensah [[pɔgeyaa]], a MP dɛndɛŋ a Afram Plains paaloŋ.<ref>https://www.facebook.com/Parliament.of.Ghana/posts/1197953500644695</ref> O e la khristo a puoro Roma katali puoruu.<ref name=":1" />
== O Nimimaarooŋ Toma ==
2021, Mensah sonne la Michael Awingura na be Gaana Univeniti neŋ kompuuta.<ref>https://ghanamps.com/betty-krosbi-mensah-supports-brilliant-but-needy-student-with-a-laptop/</ref>
2022, o de sommo mine kaŋa ko [[Sakuu gaabo yeltare]], [[koɔbo yeltare]] neŋ [[laafeeloŋ boma]] a Afram Plains North paaloŋ.<ref>https://coverghana.com.gh/hon-betty-krosbi-donates-to-health-education-and-agric-sectors-in-kwahu-afram-plains-north-district/</ref>
==Sommo yizie==
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Pɔge]]
[[Category:Pɔgeloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
33oblc3w1l2u6phxjfm0hbt1ijzn1ou
Betty Krosbi Mensah
0
273
42413
42351
2024-12-19T19:39:05Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42413
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q57915355}}
'''Betty Nana Efua Krosbi''' (naŋ na baŋ meŋ sɛge '''Crosby'''<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20181025031231/https://omgvoice.com/lifestyle/gh-female-mps/</ref> ane '''Krobys''' <ref>https://ghanamps.com/mp/mensah-betty-nana-efua-krosby/</ref>) Mensah, (dɔge la August 29, 1980)<ref name=":1">https://www.parliament.gh/mps?mp=124</ref>e la Gaana politiseɛŋ kaŋa a e palemɛte mɛmba ko [[Afram Plains North Gbandige|Afram Plains North]] paaloŋ [[Eastern Region|Eastern Irigyin Gaana.]] O poɔ la a [[Kataweɛ Paati|kataweɛŋ paati]] poɔ.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/regional/Youth-resist-attempts-to-relocate-ferry-at-Afram-Plains-604542</ref><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=17</ref><ref>https://www.newsghana.com.gh/ndc-parliamentary-candidate-makes-women-her-prime-target/</ref><ref name=":0" />
== Nyɔvore Neŋ Sakuu Yele ==
Ba dɔge la Mensah 29 August 1980 [[Donkorkrom]], [[Eastern Region|Eastern Irigyin]] poɔ. O nyɛ la Bakyila digirii yineŋ Business Administration a [[Zenith Univeniti]] Kolagyi poɔ,<ref name=":2">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5551</ref>neŋ Higher National Diploma (HND) yineŋ Accounting [[Koforidua Technical Univeniti]] poɔ.<ref>https://www.aljazeera.com/author/betty_mensah_190318135058603</ref><ref name=":3">https://www.parliament.gh/mps?mp=17</ref>
== Toma ==
O naŋ na e palemɛte mɛmba, Mensah da e la a Best Pat Gaana Ltd managing darata 2013 te tɔ 2016. O meŋ da e la a diputi coordinator ayi soba ko National Youth Employment 2009 te tɔ 2013. O meŋ da e la Gender neŋ Development coordinator a Gaana Cooperative Credit Union 2003 te tɔ 2005.<ref>https://www.ghanaweb.com/person/Betty-Nana-Efauh-Krosbi-Mensah-2572</ref><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=17</ref> ona la a prasidɛn potuuro a baapaala nang be palemɛte yeltare poɔ, Gaana.<ref name=":3" />
== Politisi yele ==
=== Palemɛte yeltare ===
A 2016 Gaana gbuli zaa vootu kyaare a palemɛte kogo a Afram Plains, Mensah da nyɛ la bie 18,121 yineŋ bie 23,606 naŋ e 78.44% a gaŋ neŋ Isaac-Ofori Koree na e a wɔbr paati neɛ neŋ bie 4,795 na e 20.8%, Collins Agbeku na e a kataweɛŋ neɛ nyɛ bie 94 na e 0.4%, Michael Ampontia na e a CPP neɛ neŋ bie 91 na e 0.4% na di a palemɛte ayɔpoi soba fourth Republic Gaana.<ref>https://web.archive.org/web/20221226202209/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/eastern/afram_plains_north/</ref>
==== 2020 vootu ====
A 2020 Gaana gbuli zaa vootu, o da la di la a Afram Plains palemɛte kogo neŋ bie 18,543 na e 68.30% kyɛ ka wɔbr paati soba Isaac Ofori Koree
nyɛ bie 8,605 na e 31.70% ka NDP neɛ Ferguson Asare meŋ nyɛ 0 vooti na e 0% . <ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=89</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230607114620/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/eastern/afram_plains_north/</ref>
===== '''Palemɛte mɛmba''' =====
A palemɛte anii soba, O da poɔ la Gender neŋ Children kometii ane Health kometii toma poɔ.<ref name=":1" />
== Meŋɛ yele ==
Mensah taa serɛ neŋ biyeni. <ref name=":2" /> Ona la Krosbi Mensah pɔgeyaa, a MP dɛndɛŋ a Afram Plains paaloŋ.<ref>https://www.facebook.com/Parliament.of.Ghana/posts/1197953500644695</ref>O e la [[Kiristabiiri|khristo]] a puoro [[Kiristabiiri|Roma katoli puoruu.]]<ref name=":1" />
== Filosofi ==
2021, Mensah sonne la Michael Awingura na be Gaana Univeniti neŋ kompuuta.<ref>https://ghanamps.com/betty-krosbi-mensah-supports-brilliant-but-needy-student-with-a-laptop/</ref>
2022, o de sommo mine kaŋa ko [[sakuuri]] gaabo yeltare, [[koɔbo]] yeltare neŋ laafeeloŋ boma a Afram Plains North paaloŋ. <ref>https://coverghana.com.gh/hon-betty-krosbi-donates-to-health-education-and-agric-sectors-in-kwahu-afram-plains-north-district/</ref>
== Yɛlɛ Yizie ==
ibu76c0z9z3bcru76wj1w5tq2i30i5z
Bright Wireko-Brobby
0
309
42414
23749
2024-12-19T19:42:06Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42414
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q61694563}}
'''Bright-Wireku-Brobby'''<ref>https://citinewsroom.com/2021/06/evans-opoku-bobie-wireko-brobby-and-others-face-vetting-committee-today/mr-bright-wireko-brobbey/</ref> (dɔge la 6 January 1972) a e [[Gaana politiseɛŋ|Ghana politiseɛŋ]] a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|palemɛte anii fourth Republic Ghana]] na are ko [[Hemang Lower Denkyira]] paaloŋ na be [[Central Region|Central irigyin]] neŋ [[Wɔɔ paati|wɔbr paati]].O meŋ e la gɔbena kpaŋbeɛ potuuro ako Toma aneŋ tontonneba lambu yɛlɛ .<ref name=":0">https://npra.gov.gh/about-us/board-members/mr-bright-wireko-brobbey/</ref><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=38</ref><ref>https://npra.gov.gh/about-us/board-members/mr-bright-wireko-brobbey/</ref>
== O Nyɔvore Neŋ Sakuuri ==
Ba dɔge la Wireku-Brobby 6 gyɛnoɔre 1972 yuoni a yi Twifo Hemang a seŋsogre irigyin Ghana. <ref name=":0" />O taa la M.S.C yineŋ Planning neŋ L.L.B yineŋ Faculty of Law [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology]]. O la gaa la University na be Dortmund a te nyɛ postgraduate diploma yineŋ Spatial Planning. <ref>https://www.ghanaweb.com/person/Bright-Wireku-Brobby-2575</ref><ref>https://ghanamps.com/mp/brobby-bright-wireko/</ref>
== O Toma ==
Wireku-Brobby toŋ la toma mine teseŋ USAID, UNHCR, neŋ UNDP. O meŋ la toŋ la a Ghana Education ɔfere.<ref name=":0" /> Ona la da e a darata ko Community Empowerment Associates. <ref name=":0" />
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Wireko-Brobby e la a wɔɔ paati neɛ. Pampana ona la a begimaala naŋ areko a Hemang Lower Denkyira nu-neɛ paaloŋ a seŋsogre irigyin. <ref name=":0" />
=== 2016 Nu-Neɛ ===
A 2016 Gaana gbuli zaa nu-neɛ, O da di la Hemang Lower [[Denkyira paaaloŋ]] neŋ nuuri ka da e 15,043 kɔɔ poɔ aŋ da e 58.4% a nuuri zaa de lantaa kyɛ ka [[Kataweɛ paati|Kataweɛŋ paati]] soba Foster Joseph Andoh meŋ da nyɛ nuuri ka da e 10,338 kɔɔ poɔ aŋ da e 40.1% a nuuri zaa de lantaa, a PPP paati soba Paul Kingsley Ambantem meŋ da nyɛ nuuri 257 kɔɔ poɔ aŋ da e 1.0% a nuuri zaa de lantaa ka CPP soba meŋ nyɛ John Felix Krampah meŋ da nyɛ nuuri 119 kɔɔ poɔ aŋ da e 0.5% a nuuri zaa de lantaa.<ref>https://web.archive.org/web/20221208173033/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/central/hemang_lower_denkyira/</ref>
==== 2020 Nu-Neɛ ====
A 2020 nu-neɛ, ona la da di a Hemeng Lower Denkyira paaloŋ [[palemɛte kogo]] neŋ bie 14,791 na e 52.9% kyɛ ka Kataweɛŋ paati Foster Joseph Andoh neŋ bie 12,692 na e 45.4% a bie zaa na da lantaa ka GUM paati soba Appiah Kubi neŋ bie 473 na e 1.7% a bie zaa na da lantaa.<ref>https://web.archive.org/web/20230923185026/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/central/hemang_lower_denkyira/</ref>
== Kometii ==
Wireko-Brobby Trade, Industry neŋ Tourism kometii mɛmba neŋ Local gɔbena ane Rural Development kometii.<ref name=":0" />
== O Meŋɛ Nyɔvore Yele ==
Wireko-Brobby e la Khristobie.<ref>https://ghanamps.com/mp/brobby-bright-wireko/</ref>
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
hrljgl1a1bgaumsutu9mx3ihnlcg9yo
Bryan Acheampong
0
310
42432
21056
2024-12-19T23:00:29Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42432
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q34199479}}
'''Bryan Acheampong''' (dɔge
([[Dɔgebo]] bebiri la 27 November 1972) <ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=123</ref>e la a [[Ghanaian pɔleteesa]] aneŋ a [[Begemaaleba|bɛgɛmaala]] kaŋa a bɛgemaale die poɔ v a ko [[Abetifi Constituency|Abetifi constituency]] naŋ be [[Eastern Region]] a [[Ghana]] poɔ. <ref>https://www.modernghana.com/news/995511/er-bryan-acheampong-donates-gh-821000-to-suppo.html</ref>O waa la a [[wɔɔ paati]] daa ŋa kahŋa naŋ be a [[Ghana]] poɔ. Peter Wiafe Pepera ziɛ la ka o da dɛɛ saŋa neɛ o naŋ da kpeɛ a toma poɔ.<ref>https://www.modernghana.com/news/705627/bryan-acheampong-sworn-in-as-abetifi-mp.html</ref>O da e la Ministo of State naŋ be Ministry of Interior a youni February 2019 aneŋ 2020 poɔ. 2016, poɔ la ka o da da Okwawu United F.C.<ref>https://newsghana.com.gh/bryan-acheampong-purchases-okwawu-united/</ref> a e minista ko Agriculture<ref>https://www.graphic.com.gh/features/opinion/from-security-capo-to-agric-minister.html</ref>
== Nyɔvore Piiluu aneŋ Sakuu Gaabo ==
O dɔgebo bebiri la a 27 November 1972 poɔ a yie [[Suhum]] naŋ be [[Eastern region a Ghana]] poɔ. Nkwatia naŋ be Kwahu East District a Ghana poɔ la ka Bryan da baa. O la gaa la basic school naŋ be Achimota Primary School aneŋ Presbyterian Boys Secondary School naŋ be Legon. <ref>https://web.archive.org/web/20230120212416/https://www.mint.gov.gh/minister-of-state/</ref>O da taa la o bachelor's degree aneŋ MBA in Business Administration a yie university of Johnson aneŋ [[wales]] naŋ be a USA poɔ.O da la taa la o PhD a kyaare neɛ Information Systems a University a Ghana poɔ. O taa la Certificate a yie Massachusetts Institute of Technology. O la taa la HP Accredited Sales Professional a yie HP University poɔ.<ref name=":1">https://www.businessghana.com/</ref><ref name=":2">https://www.graphic.com.gh/news/general-news/president-akufo-addo-reassigns-two-ministers.html</ref><ref name=":0" />
== Toma Yɛlɛ ==
O da e la [[US Air Force]] a youni 2004 aneŋ 2006 poɔ. O da la waa la Ministo of state naŋ kaa la National Security a saŋa neɛ o da kpɛ a Office.<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref>https://www.ghanaiantimes.com.gh/oppong-fosu-decries-silence-on-bryan-acheampongs-attitude/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230422173216/https://www.isd.gov.gh/today/missing-takoradi-girls-are-alive-and-fine-bryan-acheampong/</ref>O da la waa la Consultant. O da la waa la CEO a ko INTU-Group naŋ be. <ref name=":3">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5548</ref>Paŋpaŋa o e la Deputy Ministo a ko State in charge of Interior.<ref>https://web.archive.org/web/20230426204007/https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/202006/412936.php</ref><ref>https://dailyguidenetwork.com/bryan-acheampong-supports-ec-with-ppe/</ref><ref>https://www.primenewsghana.com/general-news/bantamahene-s-comments-may-have-triggered-bryan-acheampong-s-reshuffle-governance-expert.html</ref> 2023, ba da iri o la Agriculture minista ka o lere Dr Owusu Afriyie Akoto zie.<ref>https://dailyguidenetwork.com/bryan-acheampong-takes-over-agric-ministry/</ref>
== Naakõɔ Yɛlɛ ==
O waa la a wɔɔ paati neɛ kaŋa. O waa la a [[bɛgɛmaale]] die neɛ naŋ be Abetifi Constituency naŋ be Eastern region a Ghana poɔ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref>https://starrfm.com.gh/2020/04/covid-19-giving-is-humanity-bryan-acheampong/</ref><ref>https://newsghana.com.gh/bryan-acheampong-supports-the-fight-against-covid-19-in-eastern-region/</ref>
=== 2016 Vootuu ===
O da deɛ a 2016 Ghanaian vootuu kpoŋ a ko o Constituency, O da deɛ a bɛgɛmaale kogi heɛ neɛ 23,432 vootuu a yie 74.61% vootuu eŋa kyɛ ka a wɔɔ paati demiɛ naŋ be bɛgɛmaale die poɔ, (Tabi Emmanuel ) a da neɛ 7,975 vootuu naŋ woɔno 25.39% vootuu.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/eastern/</ref>
=== 2020 Vootuu ===
A youni 2020 poɔ la ka o da deɛ a Ghanaian vootuu kpoŋ a ko Abetifi Constituency a kyaare neɛ a bɛgɛmaale die kogi heɛ 25,035 vootuu naŋ woɔno 72.42% vootuu kyɛ ka a kataweɛ paati daa na ba naŋ buora Samuel Asamoah a da neɛ 9,536 vootuu naŋ woɔno 27.58% vootuu.<ref>https://web.archive.org/web/20231003235943/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/eastern/abetifi/</ref>
=== Komitiiri ===
O e la kogi daa na a ko [[Foreign Affairs komitii]], nekpoŋ a ko [[Defense aneŋ Interior komitii]], nekpoŋ a ko Appointments komitii aneŋ a nekpoŋ naŋ be komitii of Selɛection komitii.<ref name=":0" />
== Meŋa Nyɔvore Yɛlɛ ==
O ba taa pɔge. O e la kiristabie naŋ be Presbyterian.<ref name=":3" />
=== Minista Toma Yelɛ ===
Panpana ŋa o e Ministo a ko Simaa aneŋ kɔɔobu a Ghana paaloŋ.<ref>https://mofa.gov.gh/site</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230617101117/https://3news.com/bryan-acheampong-bans-consumption-of-animals-found-dead-in-binduri-u-e/</ref>
A bebiri Alaamisa daari bebiri February 7, 2023, la ka nekpoŋ naŋ be a bɛgemaale die poɔ, Alban Sumana Bagbin a da yele a bɛgemaale die poɔ a kɔɔo deɛ bu yelɛ.<ref name=":4">https://dailyguidenetwork.com/bryan-acheampong-takes-over-agric-ministry/#:~:text=Bryan%20Acheampong%20Takes%20Over%20Agric%20Ministry%20February%207%2C,Akoto%2C%20who%20was%20Minister%20from%202017%20to%202023</ref> O da diɛ toma a yie Dr. Owusu Afriyie Akoto, naŋ da e Ministo a yie 2017 a wa eŋ 2023. O ba heɛ a toma kye arɛɛ naakoɔŋ kogi deɛ bu yele a ko a wɔɔ paati.<ref>https://www.msn.com/en-xl/africa/ghana/bryan-acheampong-takes-over-agric-ministry/ar-AA17dwL</ref><ref name=":4" />
O da waa la [[bɛgemaala]] a ko a Ministo of State, Office a ko a [[yiridadokpoŋ]] a bebiri April 4, 2017 youni neɛ poɔ, aneŋ pampana Ministo a ko State naŋ be Ministry of the Interior a bebiri February 13, 2020, a kyaare neɛ o erɛɛ bu.<ref name=":4" />
== Sommo Mine O Naŋ Soŋ ==
A yuoni Gyoonoɔre 2019 poɔ la ka o ko a Presbyterian College of Education (ABETICO) naŋ be Abetifi a Eastern Region 150kV generator<ref>https://www.myjoyonline.com/bryan-acheampong-sends-ae%cb%9chugeae-relief-to-abetico/</ref>
A youni [[August]] 2019, poɔ la ka Bryan a kyaare neɛ Bryan Acheampong Foundation a da ko a Presbyterian University College.GH₵250,000.<ref>https://www.myjoyonline.com/bryan-acheampong-offers-100-kwahu-teachers-scholarship/</ref>
April 2020 youni neɛ la ka o da dɛ ,¢820,000 a ko Afram Plains North, Afram Plains South, Abirem, Mpraeso, Nkawkaw, Abetifi anɛŋ Suhum.<ref>https://www.myjoyonline.com/giving-is-humanity-bryan-acheampong-supports-7-constituencies-health-facilities-with-over-%c2%a2800k/</ref>
A youni February 2021, poɔ la ka o da maalɛ 100 boreholes a ko Abetifi, Pampaso, Abetifi Christian Quarters, Nkwatia, Kwahu-Tafo, Bokuruwa, Nteso, Ankomah, [[Akwasiho]], Dwerebease anɛŋ Suminakese.<ref>https://www.myjoyonline.com/over-100-mechanized-boreholes-constructed-for-communities-in-kwahu-east/</ref>
A yuoni [[Gyoonoɔre]] 2021 la ka o da ko 6000 kɔɔrɛba naŋ naŋ be [[Kwahu East District]] bɔɔho ba ŋa baŋ dɛ Kɔ a te kyaare neɛ ¢500,000.<ref>https://www.myjoyonline.com/bryan-acheampong-donates-500k-worth-of-farm-inputs-to-abetifi-constituency/</ref>
O da dɛ la Suzuki Swift SRS lɔɔlɛɛ a ko Midwife nɛ naŋ moola a Abetifi Constituency poɔ a youni January 2022 poɔ.<ref>https://dailyguidenetwork.com/bryan-acheampong-dashes-car-to-abetifi-best-midwife/</ref>
August 2022, la ka o da die ¢170,000, 42 taɛɛlar hie anɛŋ 26 hair dryers a ko a zɔɔ maanɛba anɛŋ a kparɛsɛɛreba Associations naŋ be a constituency poɔ.<ref>https://www.myjoyonline.com/abetifi-mp-gifts-68-hairdressers-dressmakers-%c2%a2170k/</ref>
== Pugibu Kyɛotaa ==
A youni Kyɛpire 2020 poɔ la ka a management ko Kasapreko Company Limited a da gɔŋ pugi o a te kyaare ne a COVID-19 baaloŋ sommo na o naŋ soŋ.<ref>https://www.myjoyonline.com/covid-19-kasapreko-commends-bryan-acheampong/</ref>
A youni Ɔɔgore 2021, meŋ la ka a Ghana National Association of Teachers a puori Bryan ane o naŋ ko ba noba mine naŋ be a Kwahu East District sommo ka te kanne.<ref>https://www.myjoyonline.com/gnat-honours-bryan-acheampong-for-offering-scholarships-to-members-to-pursue-higher-education/</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
990mvi3raxmbe9fj9dsia0bg9vrain3
Carlos Kingsley Ahenkorah
0
327
42433
29263
2024-12-19T23:01:55Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42433
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q34505430 }}
'''Carlos Kingsley Ahenkorah''' e la [[Ghana]] pɔletesean ane [[Begemaaleba|begemaale die mɛmba]] ko [[Tema Wɛse Gbandige]]. O da la e la deputi minisa ko Trade ane industry a Ghana poɔ. O la e la CEO ko Carlos King Freight Services.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5500</ref>
== O Sakuuri Gaabo ==
Ahenkorah gaa la [[Tema Sɛkɔndare sakuuri|Tema Sɛkɔndare Sakuuri]] ane Abuakwa State kolaagyi. O nyɛ la masta's Arts( Ports ne Shipping Administration ) degeree a Irigyinal Maritime Yuniveniti, Nungua Accra/University of Ghana Business Sakuuri 2013.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5500</ref>
== O toma ==
O toŋ la Jospong Consortium yɛreyɛrɛɛ 2004 te tɔ 2006. O da la e la marketing manengya ko Zoomlion kopane neŋ Manengyiŋ darata J.J plant pool 2007 te ta 2012.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5500</ref>O meŋ da la e la karema a wullo a Regional Maritime university 2005, o la wuli la Ghana Institute of Management ane Public Administration (GIMPA) 2010. O da tona la Carlos King Freight Services 1992.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=248</ref>
== '''Pͻletese''' ==
Ahenkorah e la Wͻͻ Naa neԑ. Pampana ŋa o na la a begemaale neԑ ko a Tema West Gbandige.<ref name=":1">https://www.parliament.gh/mps?mp=67</ref>
=== Kͻmatiiri ===
Ahenkorah la a Dakozusoba ko Da-di, bommaale zieane Nimipԑle Kͻmatii; a paale meŋԑ yelsoore Kͻmatii poͻ kyԑ naŋ paale Toma ane Yie Kͻmatii poͻ.<ref name=":1" />
== Yelwone Mine ==
O eɛ feroo ka o yi a o ɔfere ba ta peɛre o ka o taa a kɔrfegere nyabie (COVID 19) kyɛ ba tu a tuubu kyɛ gɛrɛ nimitɔɔre yele yɛlɛ neŋ o paate noba. 2019, o gaa la ka o wuli omeŋɛ kyɛ taa a kɔrfegere nyabie baaloŋ (COVID 19) .<ref>https://www.myjoyonline.com/news/national/akufo-addo-accepts-carlos-ahenkorahs-resignation/</ref>Saŋa na o da seŋ ka o furi omeŋɛ dieŋ a ta yire yeŋe. Yɛlɛ ama zuiŋ pressure group na pɔge gɔmɔ a Gaana gbuli zaa ka ba iri o a o ɔfere poɔ.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/occupyghana-wants-carlos-ahenkorah-dismissed-prosecuted.html</ref> A prasidɛn da ko o la noɔre ka o bare a o wulibu.<ref>https://www.gnbcc.net/News/Item/4954</ref>O da yi la o ɔfere 3 July bebiri.<ref>https://citinewsroom.com/2020/07/carlos-ahenkorah-resigns-as-deputy-minister-of-trade/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20190924104720/http://ghana.gov.gh/index.php/governance/deputy-ministers</ref><ref>http://www.graphic.com.gh/news/general-news/akufo-addo-releases-names-of-deputy-ministers-designate.html</ref><ref>https://web.archive.org/web/20210108143328/https://yen.com.gh/90398-list-akufo-addos-50-deputy-ministers-news-ministers.html</ref><ref>http://citifmonline.com/2017/03/15/akufo-addo-names-50-deputies-4-ministers-of-state/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/religion/Akufo-Addo-picks-deputy-ministers-511811</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/deputy-trade-minister-carlos-ahenkorah-resigns-after-breaching-covid-19-protocols.html</ref> January 2021, ba na da erɛ national live telecastSpeaker a Ghana palemɛte poɔ, Ahenkorah la da yɔɔrɔ zuru a bie ba naŋ da erɛ a vootu, ka zigurebu neŋ a begemaale da nyɔge o.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/What-Carlos-Ahenkorah-did-was-unnecessary-he-ought-to-be-sanctioned-Murtala-1148735</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/how-carlos-ahenkorah-became-a-meme-on-social-media/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Carlos-Ahenkorah-used-soldiers-to-snatch-Tema-West-seat-Reports-1133543</ref><ref>https://yen.com.gh/180686-npps-tema-west-mp-elect-snatches-ballot-papers-counting-ndc-jubilates.html</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Swearing-in-of-8th-parliament-Behaviour-of-MPs-disgraceful-disgusting-Edgar-Wiredu-1149614</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/bringing-military-into-chamber-unacceptable-must-be-investigated-mohammed-murtala/</ref><ref>https://lasvegassun.com/news/2021/jan/07/soldiers-burst-into-ghanas-parliament-ahead-of-swe/</ref><ref>https://www.youtube.com/watch?v=JbEDLAGcdSI</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/1053895/carlos-ahenkora-escape-blows-after-snatching-ballo.html</ref>
A magyoroti leader a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|palemɛte anii soba Ghana]], Osei-Kyei-Mensah bonso da ba sage la ona la tɔŋ Carlos ka o zu a vootu bie.<ref>https://citinewsroom.com/2021/01/i-didnt-instruct-carlos-ahenkorah-to-snatch-ballot-papers-kyei-mensah-bonsu/</ref><ref>http://ghheadlines.com/agency/ghana-web-/20210117/142932422/ballot-snatching-carlos-ahenkorah-was-possessed-by-unfamiliar-spirits-kyei-mensah-bonsu</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230506123503/https://adepanews.com/i-didnt-instruct-carlos-ahenkorah-to-snatch-the-ballot-papers-osei-mensa-bonsu/</ref><ref>https://www.youtube.com/watch?v=6xt0G3YSPLc</ref><ref>https://web.archive.org/web/20211023075948/https://www.kingdomfmonline.com/featured/i-never-instructed-carlos-ahenkorah-to-pick-ballot-papers-osei-kyei-mensah-bonsu/</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/kyei-mensah-did-not-coax-me-into-snatching-ballot-papers-carlos-ahenkorah/</ref><ref>https://citinewsroom.com/2021/01/i-didnt-instruct-carlos-ahenkorah-to-snatch-ballot-papers-kyei-mensah-bonsu/</ref><ref name=":0">https://web.archive.org/web/20230430110739/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202101/436087.php</ref><ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
q8cth60h2lsjn8341x1rt8rsb19g3oc
Cassiel Ato Forson
0
329
42415
42289
2024-12-19T19:48:52Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42415
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q61694564}}
Dr. '''Cassiel Ato Forson''' e la [[Gaana]] pɔleteseɛn ane begemaale die neɛ naŋ poɔ a [[begemaale die ayɔpoĩ ane a anii soba, a Ghana republic anaare eŋɛ]]. O e la a [[kataweɛ paate]] neɛ<ref name=":0">https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202201/459152.php</ref> <ref name=":1">https://www.parliament.gh/mps?mp=24</ref> naŋ are ko a [[Ajumako-Enyan-Esiam Gbandige]] naŋ be a [[Central Region|Fante Irigyiŋ]] poɔ. A 2012 yuoni poɔ o da e la [[gɔmenɛnte kpambeɛ potuuro]] naŋ kaara a [[Ghana|Gaana]] libie yɛlɛ. <ref>https://web.archive.org/web/20200203122624/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Akufo-Addo-spent-GH-63m-on-foreign-travels-in-9months-NDC-s-Ato-Forson-820321</ref><ref>https://www.newsghana.com.gh/meet-cassiel-ato-forson-the-deputy-finance-minister-designate/</ref>Pampana ŋa o e la neɛ naŋ leɛre a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ]] deme zaa naŋ be a [[Begemaaleba|begemaale die]] zu.<ref>https://citinewsroom.com/2023/01/ato-forson-replaces-haruna-iddrisu-as-minority-leader/</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba dɔge o la a 5 ɔɔgore 1978 yuoni poɔ. O yi la [[Ajumako Bisease]] naŋ be a [[Central Region|Fante Irigyiŋ]], a Gaana poɔ.<ref name=":1" /> O da nyɛ la gambɛrɛ mine ba naŋ boɔla [[PhD a yi Business ane Management]] (libie [[Yɛlɛ]] lombori) a yi sentɔmbare 2020 yuoni poɔ a yi [[sakuuri]] kpoŋ ŋa ba naŋ boɔla [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology|KNUST]] naŋ be Gaana poɔ.<ref>https://citinewsroom.com/2020/09/ato-forson-gets-phd-from-knust/</ref> Sɛne o naŋ da nyɛ a o [[Doctorate]], a [[Begemaaleba|begemaala]] ŋa da taa la [[Masters Degree]] ayi, ka ana la [[Master of Science in Taxation]] a yi [[University Of Oxford]], [[United Kingdom|UK]] ane [[Master of Science Degree in Economics a yi KNUST]]. O da nyɛ la o [[First Degree a yi Accounting]] poɔ a yi sakuuri ŋa ba naŋ boɔla [[South Bank University]] naŋ be [[London]] poɔ. O e la neɛ naŋ poɔ a [[Institutee Of Chartered Accountants Gaana]] ane neɛ naŋ poɔ a [[Chartered Institute Of Taxation.]]<ref name=":0" /><ref name=":2">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5362</ref>
== O Toma Yɛlɛ ==
O e la [[Begemaaleba|Gaana begemaala]], [[Fiscal Economist]], [[Chartered Accountant]], [[Taxation Practitioner]] ane bambo-kpoŋ yuomo lezare ane doge o la a yi sommeŋa toma zie ane [[gɔmenente]] [[toma]] zie. <ref>https://citinewsroom.com/2023/01/10-things-you-didnt-know-about-new-minority-leader-dr-ato-forson/</ref>O da e la neŋkpoŋ a ko a [[Forson Contracts Limited]] naŋ be [[Ashanti Region|kɔmparee]] zie ŋa ba naŋ boɔla [[UK]]. O da la e la be [[CEO]] a ko [[Omega Africa Holding Limited.]]
== Pɔletese Yɛlɛ ==
O e la a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paate mɛmba]]. O e la a kataweɛ paate bie naŋ are ko a [[Ajumako-Enyan-Esiam Gbandige]] a piili a 2009 yuoni poɔ a wɔ tɔ zine. Pam[[pana ŋa o e la a Majority Spokesperson Finance]] Poɔ.<ref>https://www.businessghana.com/</ref><ref>https://citinewsroom.com/2022/10/your-mickey-mouse-debt-restructuring-will-hurt-ghana-ato-forson-to-govt/</ref>
=== A 2008 Nu Neɛ Yuoni ===
A 2008 yuoni poɔ o da arɛɛ a [[Gaana]] zaa nu neɛ a da di. O da nyɛ la nuuri 18,593, kɔɔ poɔ naŋ e 51.66% a nuuri zaa poɔ, o da daa la noba banaare mine meŋ naŋ da are lɔɔ te seŋ [[Evans Addo Nkum]].<ref>https://web.archive.org/web/20221121172247/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/central/67/index.php</ref>
=== A 2012 Nu Neɛ Yuoni ===
A 2012 yuoni poɔ o da are la a kataweɛ paate gbɛ bogiri a nuuri neɛbo kpoŋ eŋɛ, a da la di. O da nyɛ la nuuri 24,752 kɔɔ poɔ naŋ e 52.67%.<ref>https://web.archive.org/web/20200203122630/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/central/67/index.php</ref>
=== A 2016 Nu Neɛ Yuoni ===
A 2016 yuoni poɔ o da la arɛɛ a 2016 zaa nuneɛ a da la di, o da nyɛ la nuuri 25,601, kɔɔ poɔ naŋ e 53.55%.<ref>https://web.archive.org/web/20200203122629/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/central/67/index.php</ref> O gbɛre bota are bo da la lɛ.
=== A 2020 Nu NeɛYuoni ===
A 2020 yuoni nu neɛ poɔ, o da la di la a kogi a ko a kataweɛ paati. O da nyɛ la nuuri 39,229, kɔɔ poɔ naŋ e 53.55% a nuuri zaa poɔ, kyɛ ka neɛ naŋ da areko a kukurudu paate ka ba boɔla [[Etuaful Rashid Kwesi]] da nyɛ nuuri 28,229, kɔɔ poɔ naŋ e 41.8%.<ref>https://web.archive.org/web/20200203122629/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/central/67/index.php</ref><ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/central-region/ajumako-enyan-esiam/</ref>
=== Gɔmenante Kpambeɛ ===
A 2009 yuoni poɔ o da e la begemaale die mɛmba a begemaale die poɔ, a kyɛ da la e [[gɔmenante kpambeɛ potuuro]] naŋ kaara [[libie]] [[yɛlɛ]] a 2013 yuoni na poɔ.<ref name=":2" />
=== Kɔmatee ===
Forson e la [[Ranking Mɛmba ko libi-yɛlɛ kɔmatee]]: deri kɔmatee mɛmba, Paaloŋ yuobo yɛlɛ kɔmatee mɛmba ane kaa-iri kɔmatee mɛmba.<ref name=":1" />
== O Meŋa Yɛlɛ ==
O e la [[Kiristabiiri|kristabie]]. O taa la [[Pɔgesori.|pɔge]] ane [[Bie|biiri]] bayi.<ref name=":2" />
== Bayelka Yɛlɛ ==
Ba da yeli ka o e la neɛ naŋ da eŋ a Gaana paaloŋ sane, wagre ŋa o naŋ da boɔra sori ka o da lɔɛ mine ba naŋ boɔla ka [[Ambulance]] a 2014 ane a 2016 yuoni poɔ.<ref>https://www.ghanaiantimes.com.gh/dr-ato-forson-to-appear-in-court-today-over-allegations-of-causing-financial-loss-to-the-state/</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ato-forson-s-trial-health-minister-counsel-clash-over-ambulance-deal.html</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Gbuli:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
at1pbri2bnli7qwfy1asnsa7z4ubjxq
Charles Acheampong
0
336
42434
18574
2024-12-19T23:03:25Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42434
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q113631868}}
'''Charles Acheampong''' e la a [[Ghana]] pɔletesean ane begemaale die mɛmba ko a begemaale die anii, a Ghana republic anaare eŋɛ naŋ areko a [[Lower Wɛse Akim Gbandige]] a Taŋgõɔ Irigyiŋ poɔ ane [[Wɔɔ paate]] mɛmba a Gaana poɔ.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=105</ref> <ref name=":1">https://ghanamps.com/mp/charles-acheampong/</ref><ref>https://wama.gov.gh/author/gitlabtechgmail-com/</ref>O e la a Gaana Duori ŋmɛrɛ.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/boards-of-state-owned-media-reconstituted.html</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Acheampong, ba dɔge o la a 9 Mɛnoɔre, 1981 poɔ, O baa la a [[Osenase]] a [[Eastern Region|Taŋgõɔ Irigyiŋ]] poɔ. O taa la o Masters degree in Wireless Communication a 2012 poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
== Toma ==
Acheampong da e la yelmaale enna ko a National Communications Authority.<ref name=":0" /><ref>https://web.archive.org/web/20220827132727/https://theindependentghana.com/2020/02/nca-spectrum-manager-joins-npp-race-in-lower-west-akyem/</ref>
=== Pɔletese ===
Acheampong e la wɔɔ paate mɛmba ko Lower Akim Wɛse Gbandige a Taŋgõɔ Irigyiŋ poɔ.<ref>https://mobile.classfmonline.com/news/politics/2020-polls-Victory-awaits-NPP-Charles-Acheampong-15739</ref> <ref>https://web.archive.org/web/20221002023142/https://umat.edu.gh/index.php/media-press/happenings/news-events/901-umat-and-gnassm-celebrate-2nd-asm-day</ref><ref>https://mybrytfmonline.com/we-have-no-interest-in-encouraging-violence-npp-ndc-pcs-in-lower-west-akyem/</ref>A 2020 Gaana zaa nu neɛ, O da di la a begemaale die dakogi ne 27,527 nuuri kyɛ ka a kataweɛ paate bie Micheal Adu-Sei meŋ nyɛ 19,744 nuuri, ka GUM paate bie Baidoo Seth Nicholas Kwame meŋ da nyɛ 464 nuuri a yi a nuuri zaa naŋ da neɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20230531200108/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/eastern/lower_west_akim/</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/lower-west-akim-parliamentary-candidates-commit-to-peaceful-elections.html</ref>
==== Kɔmatee ====
Acheampong e la a Public Accounts kɔmatee mɛmba ane duori ŋmɛ yɛlɛ kɔmatee mɛmba.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore Yɛlɛ ==
Acheampong e la [[kiristabie]].<ref name=":0" /><ref name=":1" />
== Sommo Yizie ==
6xfaxtupp8shmvymfnx2g6es1z002wa
Charles Agbeve
0
337
42435
42061
2024-12-19T23:06:11Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42435
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694566}}
'''Charles Agbeve''' (ba naŋ dɔge 21 Gyɛnoɔre 1970) e la Ghana pɔleteesa ane mɛmba ko a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die ayɔpoĩ ane anii, a Ghana republic anaare]] eŋɛ, naŋ are ko a [[Agotime-Ziope Gbandige]] a [[Volta Region|Nyugbe Irigyiŋ]] poɔ ko a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paate]].<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=237</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/person/Charles-Agbeve-2401</ref><ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5380</ref>
== Nyɔvore Piiluu Ane Ganzanne ==
Ba dɔge la Charles Agbeve Ziope Honugo poɔ naŋ be Nyugbe Irigyiŋ Ghana. Charles Agbeve paase la o common Entrance e-nyɛ 1982 poɔ naŋ soŋ o ka o nyɛ o ordinary lɛvɛl 1987 poɔ ane Advance lɛvɛl 1989 poɔ. O de la niŋe de o Bachelor of Science (BSC) ane Maths Diploma in Ganzanne 1995 poɔ yi [[University of Cape Coast|Yuniveniti of Cape Coast]]. Charles Agbeve gaa la niŋe de o Master of Business Administration-Finance option (Health Insurance ) 2002 poɔ yi [[University of Ghana|Ghana Yuniveniti]], Legon -Ghana. Charles Agbeve la nyɛ la o master of Arts ( Economic Policy Management ) yi 2017-2018.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=85</ref><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=85</ref>
== Toma ==
Charles Agbeve e la Maths ane Science karema ko [[Ghanatta Siinia Haae Sakuuri]]. Charles Agbeve la toŋɛɛ commercial Manengya toma ko Ghana Aluminum Products Limited. O la toŋɛɛ a Desekyere /Munisipal Manengya toma ko National Health Insurance Authority, Ho Munisipal Ɔfere yi 2009 te tɔ 2016. Charles Agbeve pampana e la [[Begemaaleba|begemaale die mɛmba]] (MP) ko Agotime-Ziope Gbandige yi 2021 te tɔ 2025.<ref>https://ghanamps.com/mp/charles-akwesi-agbeve/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/person/Charles-Agbeve-2401</ref><ref>https://ghanamps.com/mp/charles-akwesi-agbeve/</ref>
== Pɔletese Nyɔvore Yɛlɛ ==
2015 poɔ, Charles Agbeve da yi are la, a di a NDC begemaale die gyongyoŋ ko Agotime-Ziope gbandige naŋ be Nyugbe Irigyiŋ Ghana. Charles Agbeve la di la a begemaale die dakogi a o [[Gbandiruŋ Yizie/Piiluu|gbandige]] poɔ a 2016 Ghana zaa nu neɛ wagere ko a Kataweɛ paate, na kpɛ a begemaale die ayɔpoĩ , a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/volta/agotime_ziope/</ref><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=85</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/person/Charles-Agbeve-2401</ref> O la maale die la ne 19,143 nuuri (87.80%)<ref>https://web.archive.org/web/20231104133613/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/volta/agotime_ziope/</ref> a 2020 Ghana zaa nu neɛ poɔ ko a Kataweɛ paate, na kpɛ a [[begemaale die anii]] naŋ be a begemaale die pampana na gaa te tɔ 2025.<ref name=":0" /><ref>https://coverghana.com.gh/election-2020-breakdown-of-parliamentary-seats-won-by-ndc/</ref>
A yuoni 2019 poͻ, ona ane o begemaale taaba mine da gaa la Tepa ka ba te yԑ kaa ziiri ba naŋ zagere a Kumawu Sekeyere Paaloŋ Asibiti ane a Fomena Paaloŋ Asibiti bare a da baare yeli ka gͻbenԑnte seŋ ka ba kyԑlle laafēēloŋ yeltarre zie.<ref>https://www.businessghana.com/</ref>
=== Kɔmatee ===
Charles Agbeve e la mɛmba ko a Government Assurance kɔmatee ane Laanfeeloŋ kɔmatee ko a begemaale die anii, a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20230930155717/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/volta/agotime_ziope/</ref>
== Yelbawontaa ane samao ==
MP Charles Agbeve da sͻre la IGP George Dampare ka o peԑre polisiri neŋŋmԑ mine naŋ wane dͻͻ kaŋa naŋ be o yuomo lezaata poͻ kũũ.<ref>https://citinewsroom.com/2023/08/ho-agotime-ziope-mp-calls-on-igp-to-probe-suspected-police-murder-of-his-constituent/</ref> a yԑlԑ ama da yelee la saŋa a dapare dͻͻ Felix azibodzi yideme naŋ yeli, ba da nyͻge o la a yeli ka o po la lͻͻre kaŋa faabo Ho poͻ, ba naŋ da wa bԑlle o eŋ peԑroo yeltarre poͻ.
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Charles Agbeve e la [[kiristabie]].<ref>https://coverghana.com.gh/election-2020-breakdown-of-parliamentary-seats-won-by-ndc/</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
65wzq4epq1qpq6axa23gawzk8flkq13
Clement Kofi Humado
0
345
42436
40551
2024-12-19T23:07:54Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42436
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q5131356}}
'''Clement Kofi Humado''' (dɔgebo bebiri la 18 Desɛmbare 1953) e la [[Begemaaleba|begemaala]] a ko [[Anlo]] vootiŋ paaloŋ naŋ be a [[Ghana]] paaloŋ poɔ. O la e la begemaala naŋ pare a ko Food and Agriculture naŋ be a Ghana paaloŋ poɔ.
== Nyɔvore Pilluu Aneŋ Sakuuri Kaabo Yele ==
Humado Saa aneŋ o Ma la John Kobla Humado aneŋ Grace Abla Humado. Ba yiri la Alakple naŋ be a [[Keta Municipality]] a [[Volta Region]] naŋ be a [[Ghana]] Paaloŋ poɔ. O gaa la a [[University of Ghana]], Legon a yuoni 1976 poɔ. O da e Animal Science aneŋ Agricultural Extension. O taa la Diploma te kyaare ne Agricultural Administration a yomo anaare puoriŋ a yi ana univeniti ŋa. A yuoni 1985, o da baarɛɛ a nyɛ satifikate kyaare ne Monitoring ane Evaluation ko Public Sector Projects aneŋ Programmes course a yi [[University of East Anglia]], [[Norwich]], [[England]]. O la taa la satifikate a yuoni 1989 a yi [[Ghana Institute of Management and Public Administration]] aneŋ Finance a yuoni 1998 poɔ a [[University of Reading]] naŋ be a [[United Kingdom]] paaloŋ.<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20110711091700/http://www.ghanadistricts.com/mps/?r=7&mpd=252</ref>
== Toma Yele ==
Humado e la consultant a ko agriculture aneŋ finance a ko USAID WEST ADRICA.<ref name=":0" /> O da e la neŋkpoŋ a ko monitoring aneŋ Evaluation Project manager potuuro a ko [[International Fund for Agricultural Development]] a yi yuoni 1991 a waa na 1999. O da la e la paaloŋ ɔfiisa kpoŋ ko a [[World Food Program]] a yi 1990 te ta 1991 poɔ.<ref>https://ukgcc.com.gh/hon-clement-humado/</ref>
== Pɔletese Yele ==
A yuoni 2000 poɔ la ko o fa kpeɛ pɔletese saŋa ne o da e mɛmba a ko Alakple uli naŋ be a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]]. O da e la begemaala a ko [[Anlo]] begemaale die kogi a December 2004 begemaale di vootiŋ.<ref>http://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/03610.pdf</ref> A Ghana yidaandɔɔKpoŋ [[Atta Mills]] la da iruu a ko o cabinet a Gyɛnoore 2011 poɔ.<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=200624</ref> A yidaadɔkpoŋ [[Atta Mills]] da la koo begemaala a kyaare neŋ youth ane Sports.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Clement_Kofi_Humado#cite_note-5</ref> O e la pɔle begemaala a ko Agriculture.<ref name=":1">https://web.archive.org/web/20231106100823/https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201301/154643.php</ref><ref>https://web.archive.org/web/20231106115622/https://www.fao.org/archive/from-the-field/detail/en/c/195548/</ref>
== Meŋɛ Yele ==
O e la christa bie a ko [[Catholic]]. O taa la pɔge aneŋ bebiri ba nu.<ref name=":1" />
== Leɛ Kaa kyɛ Meŋ ==
* Anlo (Ghana paaloo palemɛte)
* Mills palemɛte mɛmbare
* Kataweɛ paati
== Sommo yizie ==
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
h9gr9yyo2b2sjyb3nzonrhou9o4u9kn
Comfort Doyoe Cudjoe-Ghansah
0
352
42437
42064
2024-12-19T23:08:07Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42437
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q26899268}}
Hon. '''Comfort''' '''Doyoe Cudjoe Ghansah''' (Ba dɔge o la 3 [[Nyɔgevennebare]] 1967) yuoni poɔ. O e la [[Ghana]] [[pɔleteseɛ̃ŋ]] aneŋ [[begimaala|begemaala]] naŋ are ko Ada vooten lombori naŋ be Accra poɔ. O da e la gɔmmenɛnte kpambeɛ naŋ kaara Social and Allied Institutions. [[Pampana ŋa]] o e la a Deputy Chief Whip a be a [[begimaale dié|begemaale die]] naŋ be Gaana poɔ<ref>https://citinewsroom.com/2023/01/10-things-you-didnt-know-about-new-minority-leader-dr-ato-forson/</ref>.
== O Nyɔvore Piiluu Aneŋ O Sakuu ==
Ba dɔge o la teŋa kaŋa ba naŋ boɔla Big Ada naŋ be Accra a Nyɔgevennebare, 1967.<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20160919164634/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/republic/parliamentatian.php?ID=57</ref> O da nyɛ la gama mine ba naŋ boɔla Diploma in Stenographership a yi sakuu ŋa ba naŋ boɔla Royal Academy a Accounting naŋ be a Accra a 1983 yuoni poɔ. O da la nyɛ la [[gama]] mine ba naŋ boɔla satifikate a Radio and T.V Presentation a yi duori tereba sakuu ŋa ba naŋ boɔla Ghana [[Institute of Journalism]] a 2011 yuoni poɔ.<ref name=":1">http://ghanamps.com/mps/details.php?id=2729</ref>
== O Naakoɔ̃ Nyɔvore ==
O e la begemaala naŋ are ko a Ada vooten lombori naŋ be a Accra teŋa poɔ, o e la neɛ naŋ zeŋ [[Kɔmɛtiiri]] naŋ kaara Gender aneŋ [[bibilee]] aneŋ paaloŋ zaane yelnyɔgre<ref name=":0" />. O da e la gɔmmenɛnte kpambeɛ naŋ kaara Social and Allied Institutions<ref>https://web.archive.org/web/20161101165220/http://ohcs.gov.gh/minister-state-charge-social-and-allied-institutions-mrs-comfort-doyoe-cudjoe-ghansah</ref> a [[John Dramani Manama]] naaŋ poɔ a 2013 yuoni<ref>https://web.archive.org/web/20130303204233/http://politics.myjoyonline.com/pages/news/201301/100304.php</ref>
O da zagre la yɛlɛ mine ba naŋ da ŋmaa dogle o a 2014 yuoni poɔ, ka o da ko la [[delegates]] libie ka ba zagre a [[distriki yidaandɔɔ]] kaŋa a paaloŋ [[yidaandɔɔ]] naŋ da iri ka o na kaara a distriki.<ref>https://web.archive.org/web/20161101165458/http://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201401/184895.php</ref>
O da wɛle la a [[duoro]] ŋa muni a yi [[wagre]] ŋa ba naŋ da lantaa a region poɔ.
O da nyɛ la Chinese [[Ambassador]] naŋ are ko Gaana a yuoni na poɔ ka kaba nyɛ taa a lantaa a toŋ [[lããŋféēluŋ|laaŋfeeloŋ]] toma a kyaare neŋ jubilee.<ref>http://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/wjb_663304/zwjg_665342/zwbd_665378/t1201955.shtml</ref>
A 2016 yuoni poɔ o da are la a [[gɔmmenɛnte]] gbɛbogreŋ a da de kɔmputare a ko zukaraa a ko Ghana Civil Service<ref>https://web.archive.org/web/20161101164507/https://www.newsghana.com.gh/government-supports-head-of-civil-service-with-computers/</ref> aneŋ kogri turi ayi aneŋ kɔɔranuu (500) a ko sakuuri naŋ be o vooten lombori poɔ. Lambo kaŋa poɔ manne la [[kannõõ tɔna|kannoo tɔna]] a ko Gaana deme<ref>https://web.archive.org/web/20161103222901/http://todayghananews.com/2016/03/24/ada-mp-presents-desk-schools/</ref>.
== O Naakoɔ̃ Toma ==
O da arɛɛŋ a da di a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ kogo]] a are ko Ada vooten lombori naŋ be a Accra teŋa poɔ.
O da di la a kogo ŋa 2016 [[vootenkpoŋ]] yuoni poɔ<ref>http://www.ghananewsagency.org/politics/ndc-greater-accra-regional-parliamentary-aspirants-97315</ref>. Nuba mine bata naŋ da are ka ba boɔla Kanor Saakey naŋ e a [[wɔɔ paati]] bie, Asupah Manasseh naŋ e a kataweɛ paati bie aneŋ Daniel Katey Ossah naŋ e [[Kube paati]] bie (CPP) meŋ da arɛɛ a 2016 leɛ-vootu a ko a Ada vooten lombori ŋa.
O da di la a kogo aneŋ vootere 18,954 a yi a 23,570 zaa de lantaa<ref>https://web.archive.org/web/20181113100443/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/greateraccra/115/index.php</ref>, kɔɔ poɔ aŋ da e 80.42% a voote suŋne zaa poɔ.
A 2020 vooten yuoni poɔ o da lɛ di la kogo aneŋ vootere 27,591 kɔɔ poɔ aŋ da e 82.14% a vootere zaa poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20210419214342/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/greateraccra/ada/</ref>
== O Kɔmɛtiiri ==
O e la neɛ naŋ e a Deputy Chief Whip [[Kɔmɛtiiri]] aneŋ Gender and Children Kɔmɛtiiri.
== O Meŋa Nyɔvore ==
O e la kristabie, a taa la serɛ aneŋ biiri bayoɔbo.<ref name=":1" />
o yelee yɛlɛ [[lambu ziiri]] yaga ka lɛ waneŋ lantaa aneŋ [[ziŋlaaŋfeɛ|zilaafeɛ]] a zie o naŋ be.<ref>http://www.ghananewsagency.org/social/minister-urges-ghanaians-to-be-grateful-to-god-for-peace-87998</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category: Pɔge]]
ir3j5xz5n028v1vcbvnbjpt0zn8zsrt
Cynthia Mamle Morrison
0
355
42438
42339
2024-12-19T23:10:56Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42438
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q58174790}}
'''Cynthia Mamle Morrison''' (dɔgebo bebiri 17 Gyɛnoɔre 1964) e la [[Ghanaian|Ghana]] [[pɔlitiseɛ|pɔleteseɛŋ]] aneŋ [[Wɔɔ paati]] [[Kukurudu]] (NPP) bie kaŋa. O na la a [[Begemaaleba|begemaala]] a are ko a [[Agona West|Agona West paaloo]]. A yuoni 9 Ɔɔgore 2018 la ka a yidaandɔɔ [[Nana Akufo-Addo]] da iri o ka waa a minista ko Gender, Children and Social Protection.<ref>https://web.archive.org/web/20180810111309/https://www.myjoyonline.com/news/2018/August-9th/im-eager-to-work-with-oye-lithur-otiko-gender-minister-designate.php</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Agona-West-NDC-congratulates-Cynthia-Morrison-676554</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/borstal-homes-are-my-priority-new-gender-minister-nominee.html</ref> Kyɛ o gba daaŋ daŋ e la a minista ko Gender, Children ane Social Protection ŋa.<ref>https://www.myjoyonline.com/national-coordinator-of-school-feeding-programme-sacked/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20210526112709/https://www.thestandpoint.com.gh/</ref>
== O Nyɔvore Piiluu aneŋ Sakuu Gaabo ==
Ba daaŋ dɔge la Cynthia Morrison a bebiri ne a yuoni 17 [[Gyɛnoɔre]] 1964 a yi a [[Elmina]] naŋ be a [[Central Region]] poɔ.<ref name=":0">https://ghanamps.com/mp/morrison-cynthia-mamle/</ref> O nyɛ la o Teacher Training [[Certificate]] a yi a Maria Montessori Training Sakuu a yuoni 1992 aneŋ a [[Hepziba Montessori]] meŋ.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5403</ref> O la nyɛ la satifikate ne catering a yi a Flair Catering.<ref name=":1">https://www.parliament.gh/mps?mp=20</ref>
== Toma Yɛlɛ ==
O na daaŋ la a executive director aneŋ a Manager a ko o meŋa toma zieŋ.<ref name=":1" /> O na la a sakuu daana ko a Maryland Montessori naŋ be a Dansoman.<ref name=":0" /> [[Pampana]] o na paaŋ la a minista ko a Gender, Children and Social Protection a Ghana poɔ kyɛ.<ref>http://www.mogcsp.gov.gh/index.php/clottey-korley-constituency-benefits-from-the-gog-fbos-food-donation-to-the-needy/</ref><ref>http://www.mogcsp.gov.gh/index.php/encourage-support-all-contestants-to-undertake-projects-hon-cynthia-morrison-to-miss-ghana-executives/</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/950975/hon-cynthia-morrison-empower-agona-west-children.html</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/news/national/gender-minister-cautions-against-sharing-akuapem-poloos-nude-photo-with-son/</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/news/health/gender-ministry-to-give-free-vitamin-c-to-leap-beneficiaries-amid-covid-19/</ref>
== Sommo Mine ==
Cynthia Morrison tere la gbɛrɛɛ kogiri, zɔnne dankpale o 52nd dɔgebo bebiri tigri daare.<ref>https://www.modernghana.com/news/670258/cynthia-morrison-cerebrates-her-52-birthday-with-the-people.html</ref>
== Naakõɔ Yɛlɛ ==
Morrison e la a Wɔɔ paati neɛ kaŋa. O waa la a [[Begemaaleba|begemaala]] kaŋa ko a [[Agona West|Agona West paaloŋ]] naŋ be a [[Central Region]].<ref name=":2">https://www.parliament.gh/mps?mp=31</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/parliament-approves-construction-of-tvet-facility-at-agona-west/</ref>
== 2016 Vootuu ==
O nyɛ la zunoɔ ne a na begemaale kogi na a 2016 Ghana Vootuu ne. Noba bayi mine meŋ da arɛɛ bɔ ana kogi na ka bana la Charles Obeng-Inkoom a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati (NDC)]] aneŋ Evans Idan Coffie a Convention People's Party gbɛbɔge ara meŋ zaa arɛɛ a 2016 leɛ iruu vootuu saŋa ko a Agona West [[constituency|paaloŋ]] a yuoni 2016.<ref>https://web.archive.org/web/20161211025705/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/central/66/index.php</ref><ref>https://web.archive.org/web/20221120205043/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202006/414891.php</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/don-t-impose-incumbent-mp-on-agona-west-concerned-delegates.html</ref> Cynthia da di la ana vootuu na ne 32,770 vootuu a yi a vootuu zaa lanne taa ŋa 56,878 ka lɛ wulo 58.03% vootuu a yi a vootuu zaa lanne taa.<ref name=":0" />
== 2020 Vootuu ==
O la arɛɛ a 2020 [[Ghanaian|Ghana]] vootuu kpoŋ saŋa a la bɔ a [[Begemaaleba|begemaale]] yɛlɛ a ko a [[Wɔɔ paati]] ka o paaŋ la di a bui soba.<ref name=":3">https://www.graphic.com.gh/news/politics/agona-west-constituency-cynthia-morrison-re-elected-as-mp.html</ref> O nyɛ la 30,513 vootuu a yi a 59,193 vootuu zaa lanne taa kyɛ ka o dɔma Paul Ofori-Amoah a [[Kataweɛ paati neɛ]] eŋ da nyɛ 27,673 vootuu,<ref name=":3" /> aneŋ a neɛ ŋa naŋ ba taa paati Ishmael Kofi Tekyi Turkson nyɛ 1,007 vootuu.<ref>https://web.archive.org/web/20240625161951/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/central/agona_west/</ref>
== Komitii ==
O na la a [[Chairperson]] ko a [[Government Assurance]] [[komitii]] aneŋ a Chairperson kyaare ne [[duoro ŋmɛ]] yaaro yɛlɛ kɔmɛtee.<ref name=":2" />
== Meŋa Yɛlɛ ==
O kuli la sera ŋa Herbert Morrison a taa biiri bayɔpoi.<ref>https://www.graphic.com.gh/lifestyle/life/cynthia-morrison-changed-lives-of-ghana-s-conjoined-twins.html</ref> O waa la kiritabie.<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Pɔge]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
8qn8a2ugkq6zrrvg3a5ls8o8rmjz1la
Daniel Kwesi Ashiamah
0
496
42439
6307
2024-12-19T23:12:46Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42439
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q61694572}}
'''Daniel Kwesi Ashiamah''' e la [[Gaana pɔleteseɛ̃ŋ|Gaana pɔleteseɛŋ]] aneŋ [[begemaala]] naŋ poɔ a [[begimaale dié|begemaale die]] naŋ e ayɔpoi soba, a are ko a [[Buem]] nu-neɛ paaloŋ naŋ be a [[Volta region|Volta irigyin]] teŋa poɔ a [[kataweɛ paati]] yuori eŋɛ<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5413</ref>.
== Pͻletese ==
Ashiamah e la a [[Kataweԑ Naa bie]] kaŋa a kyԑ da e neԑ naŋ e a begemaala a be a [[7th|begemaale die ayopoi ko a Republic of Ghana anaare soba]] poͻ naŋ are ko Buem gbandige naŋ be a Volta Irigyin poͻ.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Rushing-to-Parliament-without-working-experience-is-a-terrible-decision-Former-MP-1685258</ref>
== 2016 nu-neԑ ==
Ashiamah da ŋmԑ la [[kpamkpire]] a [[Buem gandige]] [[begemaale kogi]] eŋԑ Kataweԑ Naa yuori eŋԑ a [[2016 Ghana zaa nu-neԑ]] poͻ a da di ne noba 14, 799 naŋ are ko 69.72% a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri poͻ. O da die la kyԑ ka o [[dataare]], Aziale Lawrence Kwami a Wͻͻ Naa bie, Aziakpa Francis Kofi a PPP bie, Nelson Asafo a ko Convention People's Party ane David Kofi Ahose naŋ e IND le. Ba nyԑ la noba 5, 896, 233, 193 ane 106 naŋ tutaa a lԑ kyo-kyo. Aŋaa da are ko la 27.78%, 1.10%, 0.91%, ane 0.50% a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri kyo-kyo.<ref>https://web.archive.org/web/20230930162600/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/oti/buem/</ref>
== Sombo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
ijmeiafnlmtuy78qaw18fthq97v99j7
Derek Darko Ohene Assifo Bekoe
0
513
42440
6510
2024-12-19T23:15:41Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42440
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694722}}
'''Derek Darko Ohene Assifo Bekoe''' e la Ghana pɔletesean ane mɛmba ko a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die ayɔpõĩ a Ghana republic anaare eŋɛ]] a areko a [[Ɔpa Wɛse Akim Gbandige|Ɔpa wɛse Akim Gbandige]] a [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] poɔ, a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paate]] yuori eŋɛ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=256</ref>
== Pͻletese ==
Assifo Bekoe e la a [[Kataweԑ Naa bie]] kaŋa a da paale a [[begemaaleba]] a Upper West Akim gbandige naŋ be a Eastern Irigyin a begemasale die ayopoi a Republic of Ghana anaare soba poͻ.<ref>https://everypolitician.org/ghana/parliament/term-table/7.html</ref><ref>http://www.thinkghana.com/pages/2016/eastern/109/index.php</ref>
== 2016 Nu-nɛb ==
Assifo Bekoe da ŋmԑ la kpamkpire a [[Upper West Akim gbandige begemaale kogi]] eŋԑ a [[Kataweԑ]] [[Naa]] yuori eŋԑ a 2016 [[Ghana]] zaa [[nu-neԑ poͻ]] a da di ne noba 17, 091 naŋ are ko 50.26% noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baaroo poͻ. [[O da die]] la kyԑ bare o dataare Eugene Sackey a Wͻͻ Naa bie da tage la noba 16, 661 naŋ are ko 49.00% ka a APC [[kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] da nyԑ noba 251 naŋ are ko 0.71% a noba zaa naŋ da neԑ ba nuuri baaroo poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20240301212431/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/eastern/upper_west_akim/</ref><ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/eastern-region/upper-west-akim/</ref>
== 2020 Nu-nɛb ==
Assifo Bekoe da la maaleŋ ŋmԑ la kpamkpire a [[Upper West Akim gbandigeŋ]] a [[begemaale kogi]] eŋԑ a Kataweԑ Naa yuori eŋԑ a [[2020 Ghana zaa nu-neԑ]] kyԑ o da ba di, Frederick Obeng Adom naŋ e a Wͻͻ Naa [[kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] la da daa o lͻͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20231004092718/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/eastern/upper_west_akim/</ref><ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/eastern-region/upper-west-akim/</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=133</ref><ref>https://dx.doi.org/10.7176/cer/12-5-03</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Africa]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:Nensaala]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
b2f8mts2tanpqh80ngqx8in7bv0mqc7
Dorcas Affo-Toffey
0
533
42441
6804
2024-12-19T23:17:14Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42441
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q104374139}}
'''Dorcas Affo-Toffey''' (4 Gyanoɔre 1972)<ref name=":3">https://www.parliament.gh/mps?mp=1</ref> e la Ghanaian entrepreneur, philanthropist ane pɔleteesa ane mɛmba ko a begemaale die anii, a [[Ghana]] republic anaare eŋɛ.<ref>https://ghanapoliticsonline.com/ndc-parliamentary-candidate-for-jomoro-dorcas-affo-toffey-donates-food-items-to-all-mosques-in-jomoro/</ref> O e la [[Kataweɛ paate]](NDC) mɛmba.<ref name=":1">https://www.myjoyonline.com/ndc-parliamentary-primaries-provisional-results/</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/samia-nkrumah-disappointed-the-people-of-jomoro-ndc-parliamentary-candidate/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Jomoro-NDC-parliamentary-candidate-inaugurates-new-party-office-at-Ezinlibo-1068445</ref> O e la begemaale die mɛmba ko a [[Jomoro Gbandige]] naŋ be a [[Western Region|Zẽɛbaa Irigyiŋ]] poɔ.<ref name=":2">https://www.ghanabusinessnews.com/2020/12/10/western-region-has-only-one-female-in-legislature/</ref>
== Nyɔvore piiluu ane Ganzanne ==
Ba dɔge la Dorcas Affo-Toffey 4 Mɛnoɔre 1972, [[Tikobo namba 1]] poɔ ko Stephen Ackah Toffey ane Mary Afo Dany naŋ ba kyebe. Ba dɔge o la yikpoŋ poɔ, o na la bie pie ne banii soba a o baaba biiri lezare ne bata soba eŋɛ, kyɛ e o Ma biiri banuu soba naŋ e a bilibaara soba.<ref name=":0">https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Profile-of-Member-of-Parliament-for-Jomoro-Dorcas-Affo-Toffey-1168762</ref> O nyɛ la o basic sakuuri ganzanne Tikobo namba 1 ane Ideal preparatory sakuuri Takoradi, a yi be nyɛ admission gaa Nkroful Dagerekulkya sɛkondere sakuuri 1986 poɔ, zie o naŋ nyɛ o sɛkondere sakuuri ganzanne. O leɛ gaa la [[USA]] te poɔ o beɛre mine. Ana wagere, o Zanne la nyɛmɛ foriforiyi course, real estate management, branding ane customer service.<ref name=":0" />
O taa la diploma in branding ane customer services management.<ref name=":0" /> A puoriŋ o pare gaa e la ganzanne [[knutsford Yuniveniti kolaagyi]], zie onaŋ baare de bachelor of science degeree marketing ane Masa of business Administration (MBA) in marketing aseŋ anaŋ tutaa lɛ.<ref name=":0" />
== Tontonziiri ==
Yuomo lezare ne anuu naŋ pare, Afo-Toffey toŋ la zi-tɛɛtɛɛ wagere na onaŋ wa be USA poɔ.<ref name=":0" /> A ziiri mine o naŋ toŋ la laanfeeloŋ, Ganzanne administration, real estate baabo,entrepreneurship ane philanthropy fields.<ref name=":0" /> A yi 2002 wa tɔ zenɛ, o mɛɛ la kyɛ Manengya companies gyɛmaa Atlanta Georgia USA poɔ, amine la Queen D beauty ane Topeka properties, a building ane construction firm. O la e la Siinia parter ko selfie Yie Atlanta Georgia USA poɔ.<ref name=":0" /> O leɛ wa la Ghana 2012 poɔ na kyoge o entrepreneurship toma, pampana o na la a chief executive Ɔfesa ane paaloŋ arekora ko Nano Fix IT company, ane Sebastian closet Inc, seŋ anaŋ tutaa lɛ.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Affo-Toffey ka o e a Kataweɛ begemaale die bie ko a Jomoro gbandige ɔɔgore 2019 poɔ.<ref name=":1" /> O da nyɛ la 1,324 nuuri naŋ areko 87.4% kyɛ ka a ba bayi Akatia Kwaidoo, Nda Blay Armah nyɛ 188 naŋ areko 12.4%, 4 naŋ areko 0.2% seŋ a naŋ tutaa lɛ.<ref name=":1" />
Affo-Toffey di la a 2020 begemaale die nu neɛ ko Jomoro gbandige onaŋ da wa nyɛ 24,356 nuuri naŋ areko 55.5% kyaare ne a begemaale die mɛmba Paul Essien ko a Wɔɔ paate naŋ nyɛ 19,889 nuuri naŋ areko 44.95%.<ref>https://www.adomonline.com/election-2020-musician-fantanas-mother-wins-jomoro-seat/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230329002656/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/western/jomoro/</ref> A yi 7th GYɛnoɔre 2021, o e la a pɔgeba 40 kaŋa ane o yoŋ la e pɔge yi a Zẽɛbaa Irigyiŋ, naŋ areko ba gbandigiri a begemaale die anii poɔ.<ref name=":2" /><ref>https://www.myjoyonline.com/fantanas-mum-wins-jomoro-parliamentary-seat/</ref>
=== Begemaale Die Mɛmba ===
7th GYɛnoɔre 2021, ba suo la Affo-Toffey ka o e begemaale die mɛmba na areko a Jomoro gbandige a begemaale die anii ko a Ghana republic anaare.<ref name=":3" /><ref>http://new.ghanamps.com/mp/dorcas-affo-toffey/</ref> O e la mɛmba naŋ tona koraa Dɔba ne Pɔgeba ane Biiri kɔmatee ane a teŋgama ane Forestry kɔmatee ko begemaale die.<ref name=":3" /> O naŋ da yele yɛlɛ begemaale die eŋɛ 24th Maakye, o da kpãã la Bɔnne ka o leɛ yuo teŋgama-toribogiri ba naŋ pɔge yi a kɔre-feere-nyabie pie ne awae dambo, a zege economic yeltare.<ref name=":5">https://www.myjoyonline.com/news/national/jomoro-mp-pushes-for-reopening-of-land-borders/</ref><ref name=":4">https://citinewsroom.com/2021/03/jomoro-mp-urges-government-to-reopen-land-borders-to-boost-economic-activities/</ref>A o kpããbo nimizeɛ zaa da are, ka Bɔnne leɛ yuo ane vɛŋ ka yɛlɛ kyɛnɛ soŋ a teŋgama-toribogiri boma de yi ane leɛ kpɛ a nimize ziiri mine a Jomoro gbandige eŋɛ aseŋ Elubo, Jaway wharf, Newtown, Ellenda wharf ane a tenne toribogiri mine naŋ be Ghana poɔ. A ŋaa da yi la tenne yaga naŋ be o gbandige poɔ a e toribogiri tenne be Ghana ane Ivory coast kpakyega.<ref name=":4" /><ref name=":5" />
== Yelwonne ane a maaloo ==
O naŋ wa di a 2020 begemaale die nuneɛ, Joshua Emuah Kofie naŋ kpeɛrɛ Nuba-Mpataba a o gbandige poɔ da tage la Affo-Toffey gaa kɔɔte ka o taa la dual Citizenship. A court case was then instituted against her challenging her citizenship. A baaraa soba o da ba gaa, ka a lɛ da wane kɔɔte bench warrant kyaare ne o disembare 6th 2021. Kyɛ ane a lɛ zaa, disembare 9th 2021 eŋɛ, Affo-Toffey fa gaa la a kɔɔte ne o lɛɛyɛ, Edudzi Kudze Tamaklo, ane MP ko Ellembelle, Emmanuel Armah-Kofi Buah. A Sekondi commercial kɔɔte. After short proceedings, rescinded the bench warrant instituted against her.<ref>https://citinewsroom.com/2021/12/sekondi-court-withdraws-warrant-for-arrest-of-jomoro-mp/</ref>
== Kɔɔdenne ==
24th Maakye eŋɛ, Affo-Toffey da baare la a Ghana Division one league club proud united daa.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/Jomoro-MP-Hon-Dorcas-Affo-Toffey-takes-over-as-new-proud-United-owner-1214188</ref><ref name=":6">https://ghanasoccernet.com/dorcas-affo-toffey-jomoro-member-of-parliament-buys-division-one-league-club-proud-united</ref><ref>https://www.modernghana.com/sports/1070376/jomoro-mp-hon-dorcas-affo-toffey-is-now-the-owner.html</ref> Ba da leɛ la a club yuori gaa ne Jomoro FC, a leɛ yi neŋ o Accra, Aŋkara Irigyiŋ gaa Jomoro naŋ be Zeɛbaa Irigyiŋ. A club da e la siri ka ba ŋmɛ ba yiri games a Crosby Awuah Memorial park(CAM) Aiyinase poɔ, yiri teŋɛ ko karela united tuuro a leɛ-deebo.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/Jomoro-MP-reveals-why-she-bought-Division-One-League-Club-Proud-United-FC-1217359</ref><ref name=":6" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O kule la Joseph Lawrence Ashun, a taa bipɔgeba bayi; Francine Koffi(Fantana yieli ŋmɛrɛ naŋ be Ghana)<ref>https://www.myjoyonline.com/fantanas-mum-wins-jomoro-parliamentary-seat/</ref> ane Lynelle Koffi ( medical sakuubie naŋ be USA).<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
5lrw7tndymv96n4f1k3dvby05jfjded
Dzifa Gomashie
0
549
42442
29370
2024-12-19T23:19:55Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42442
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q59698493}}
'''Ablah Dzifa Gomashie''' e la Ghana pɔge na nɔŋ ka o maŋ a dēnɛ, maalmaala, yɛlɛ sɛgebu ane pɔletese. Ona da la deɛpete minisa ko Tourism a [[Kataweɛ paate]] naŋ wa be naaŋ wagere yi 2013 te ta 2017 N ba [[John Dramani Mahama]] naŋ wa e president.<ref name=":0">http://peacefmonline.com/ghana/people/moviestars/dzifa_gomashie/biography/</ref><ref name=":3">http://www.myjoyonline.com/entertainment/2018/November-2nd/dzifa-gomashie-retires-from-acting.php</ref><ref>https://citinewsroom.com/tag/dzifa-gomashie/</ref> O e la begemaale die mɛmba ko Kataweɛ paate pampana ko [[ketu kɔmpare Gbandige]] ane Napɔge ko Aflao Paaloŋ deme meŋ.<ref name=":5">https://web.archive.org/web/20230314142119/https://yen.com.gh/135523-ndcs-dzifa-gomashie-loses-husband.html</ref><ref name=":6">https://www.ghanacelebrities.com/2019/10/18/sad-dzifa-gomashie-loses-husband/</ref><ref name=":1">https://www.modernghana.com/news/951840/ketu-south-dzifa-gomashie-wins-primary-in-ndcs.html</ref><ref name=":2">https://citinewsroom.com/2019/08/ketu-south-dzifa-gomashie-wins-primary-in-ndcs-world-bank/</ref>
== Ganzanne Yɛlɛ ==
Ba dɔge la Gomashie Accra poɔ ko Mr Patrick Dotse Gomashie ane Helen Gomashie. O baa la Aflao naŋ be [[Volta Irigyiŋ]] poɔ, ba dɔge o la 25 Gyenoɔre 1965.<ref name=":4">https://www.parliament.gh/mps?mp=77</ref> O nyɛ la o sɛkondere lɛvɛl ganzanne st. Louis Siinia Haae Sakuuri Kumasi poɔ, a de niŋe gaa Univasiti kpoŋ poɔ a Ghana poɔŋ, be ka o te nyɛ diploma in Theatre Management ane MPhil in African zannoo yi a Institute a African zannoo poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" />
== O Nyɔvore Toma Yɛlɛ ==
Gomashie actress toma piili la 1985 yuoni poɔ saŋa na o naŋ da te paale Talents Theatre Company. Ba deɛne(play) mine o naŋ paale ŋa Black star, Mambo, Chaka the Zulu, Jogolo ane Third Woman. Ba la maale la movies gyɛmaa ka amine la : Ghost Tears, House of Pain, Heart of Gold ane a number of national Arts NAFTI student productions.<ref name=":3" /> O la e la scriptwriter naŋ sɛge maale, By the Fire side; a GTV programme that used sellɛ-selloo naŋ soŋe bibiiri ka ba kanna gyɛmaa ana baa ba kannoo bambo kyɛ pampana, o ba la tona yi ba naŋ ba taa teɛreba.<ref name=":0" />
A yi acting, o la suo la bondi zie ŋa ba naŋ boɔlɔ mama's kitchen naŋ be Ashale Botwei kyɛ o ba la tona.
== Pɔlɔtese ==
2023 poɔ, yidandɔɔ John Mahama da kaa iri o la eŋ ɔfere ka o e deɛpete minisa ko Tourism, Arts & culture, be ka o da be te ta wagere na o paati Kataweɛ naŋ wa yi naŋ saŋa na ba naŋ da ba nyɛ zunoɔ leɛre ɔfere ko Bɔnne yuo 2017 poɔ.<ref name=":3" /> 24 Ɔɔtoore 2019, O da yi are la di a faŋa o naŋ de are ne ko Ketu kɔmpare Gbandige ko a Kataweɛ paate (NDC) a 2020 nu neɛ poɔ. O faŋa na da soŋ o la ka o di ne 586 nuuri kyɛ ka o taaba kyakya ŋmɛreba, Foga Nukunu, Joseph Nyari ane Nicholas worklastis da ba nyɛ zunoɔ ne 555, 294 ane 302 nuuri seŋ anaŋ tutaa lɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20230425151506/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201908/389828.php</ref><ref>https://web.archive.org/web/20191025165405/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/entertainment/Dzifa-Gomashie-wins-Ketu-South-primaries-775106</ref><ref>http://www.myjoyonline.com/entertainment/2019/August-24th/dzifa-gomashie-wins-ketu-south-primaries.php</ref>
=== Kɔmɛtee ===
Gomashie e la nenkpoŋ kaŋa a ko poverty Reduction strategy kɔmatee ane meŋ mɛmba ko Trade, Industry ane Tourism Kɔmatee.<ref name=":4" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Gomashie e la [[kultaa]] pɔge ko Martin K.G Ahiaglo naŋ ba kyebe. O neŋ o ba taa bie zaa kyɛ ka o kpi. Dzifa nyɛ la bidɔɔ yi o neŋ neɛ kaŋa naŋ da be be.<ref name=":5" /><ref name=":6" /><ref>https://www.pulse.com.gh/news/local/ndc-parliamentary-candidate-for-ketu-south-dzifa-gomashie-loses-husband/dz4zyw6</ref>
== Emmo ==
3Music nare nareba da eŋ o la ne o kookeree ko a nimipɛle Industry [[Ghana]] poɔ<ref>https://www.myjoyonline.com/theresa-ayoade-akosua-adjepong-daughters-of-glorious-jesus-others-honoured-at-3music-womens-brunch/</ref>
== Sommbo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Pɔge]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
lu1eisraetw15oqwyeo728m9ulkyzo2
Ebenezer Gilbert Nii Narh Nartey
0
566
42443
27565
2024-12-19T23:20:16Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42443
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694578}}
'''Ebenezer Gilbert Nii Naah Nartey''' e la Ghana pɔletesean ane [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die ayɔpõĩ mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ]] naŋ are ko a [[Ablekuma central Gbandige]] a Greater Accra Irigyiŋ poɔ, [[Wɔɔ paati|wɔɔ paate]] yuori eŋɛ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=3</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
O baa la [[Ningo]] naŋ be a [[Greater Accra Region|Greater Accra Irigyiŋ]] poɔ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=3</ref>
O taa la Human Resources Management Diploma yi a Institute of Commercial management. Architectural Draftsmanship Diploma yi a [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology|Kwame Nkrumah University of Science ane Technology]] ane NVTI sɛtefekate yi a [[Modern school of Draftsmanship]].<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=3</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
O e la mɛmba ko a wɔɔ paati. O na la a begemaale die mɛmba ko Ablekuma central Gbandige a Greater Accra Irigyiŋ poɔ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=3</ref>
=== 2016 Nuuri Neɛbo ===
Nartey bɔ la a Ablekuma central begemaale die gyongyoŋ kogi a wɔɔ paati yuori eŋɛ a 2016 Ghana zaa gbuli nuuri neɛbo eŋɛ a di a begemaale die kogi ne 46,884 nuuri naŋ e 52.92% kɔɔ poɔ. O di la a nuuri neɛbo kyɛ bare a kataweɛ paati begemaale die gyongyoŋ bie Halidu Haruna naŋ nyɛ 40,686 nuuri naŋ e 45.93% kɔɔ poɔ, ka Alfred Nartey Agbo PPP bie nyɛ 768 naŋ e 0.86% kɔɔ poɔ, ka Josephine Ataa Oppong CPP bie nyɛ 170 nuuri naŋ e 0.19% kɔɔ poɔ ane begemaale die gyongyoŋ bie ko NDP Christabel Kyɛ meŋ nyɛ 84 nuuri naŋ e 0.09% kɔɔ poɔ yi a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20230930172604/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/greateraccra/ablekuma_central/</ref>
==== 2020 Nuuri Neɛbo ====
A 2020 Ghana zaa gbuli nuuri neɛbo wagere, Nartey la maale are la a wɔɔ paati yuori eŋɛ ko a Ablekuma central begemaale die gyongyoŋ kogi kyɛ le a nuuri neɛbo ne 46,836 nuuri yi a nuuri zaa naŋ neɛ, naŋ e 49.48% kɔɔ poɔ, ko a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] begemaale die gyongyoŋ bie Dan Abdul-Latif ne 47,040 nuuri naŋ e 49.70% kɔɔ poɔ yi a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20231003205631/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/greateraccra/ablekuma_central/</ref>
== Tonnoɔre ==
O wuli la Islamic Education programme yi 2004 te tɔ 2005. O da la e la Hands that Care NGO gansɛgerɛ Neŋkpoŋi. O da la e la lands commission deɛpete tontona manengya yi 2007 te tɔ 2011 ane a managyiŋ director ko Ednark Limited yi 2011 te tɔ 2016.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=3</ref>
== ŋmennoo ==
O e la kiristabie.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=3</ref>
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Gbuli:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
7dj031efa4gy7seyqb0qq6pdv36h4u4
Ebenezer Kojo Kum
0
567
42444
36178
2024-12-19T23:24:41Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42444
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694579}}
'''Ebenezer Kojo Kum''' (ba naŋ dɔge mondee 17th Kyɛpire 1967 ) e la Ghana pɔleteesa, lɔɔyɛ naŋ e a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die ayɔpoĩ mɛmba ko a Ghana republic anaare soba ane pampana a begemaale die anii mɛmba ko a Ghana republic anaare]] naŋ areko [[Ahanta Wɛse gbandige]] naŋ be a Taŋgõɔ Irigyiŋ Ghana poɔ a [[Wɔɔ paati|Wɔɔ paate]] yuori eŋɛ.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5326</ref><ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=4</ref><ref name=":2">https://web.archive.org/web/20220901070946/https://skyypowerfm.com/biography-of-ebenezer-kojo-kum-the-minister-designate-for-chieftaincy-and-religious-affairs/</ref><ref name=":1">https://elections.gna.org.gh/2020/12/08/ahanta-west-retains-lawyer-kojo-kum-for-the-npp/</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba dɔge la Ebenezer Kojo Kum naŋ baa [[Dixcove]] naŋ be Tangõɔ [[Ghana]] poɔ. Ebenezer Kojo Kum nyɛ la o O-lɛvɛl 1984 poɔ ane A-lɛvɛl 1986 poɔ. Ebenezer Kojo Kum pare gaa e la o Bachelor of Arts ( Hons) ane Diploma in Education, a zaa yi a [[University of Cape Coast|Yuniveniti of Cape Coast 1991]] poɔ ane Barrister-at-law (General practice) Ghana school of law poɔ yuoni 2020 poɔ.<ref name=":3">https://www.ghanaweb.com/person/Ebenezer-Kojo-Kum-2422</ref><ref name=":0" /><ref>https://ghanamps.com/mp/ebenezer-kojo-kum/</ref><ref name=":1" />
== Tontonziiri ==
Ebenezer Kojo Kum da e la Deɛpete director/prinisipal yipɔge Ɔfesa/Siinia yipɔge Ɔfesa yi 1992 te tɔ 2005 a centre ko National yipɔge.<ref name=":2" />
Ebenezer Kojo Kum da e la gyunia lɔɔyɛ yi 2000 te tɔ 2002 Kendricks law Firm poɔ, an Associate partner yi 2002 te tɔ 2007 ane a General Manengya yi 2007 te tɔ 2016 a Kendricks law firm poɔ.
Ebenezer Kojo Kum pampana e la mɛmba (MP) naŋ tona koroo Ahanta Wɛse Gbandige Tangõɔ Irigyiŋ poɔ Ghana ko a Wɔɔ paate.<ref name=":3" /><ref name=":0" /><ref>https://ghanamps.com/mp/ebenezer-kojo-kum/</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Ebenezer Kojo Kum areɛɛ la a di a 2016 NPP begemaale die gyongyoŋ ko Ahanta Wɛse gbandige naŋ be a Taŋgõɔ Irigyiŋ poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20220901065939/https://skyypowerfm.com/npp-primaries-my-2016-election-record-baffles-vetting-committee-ahanta-west-mp/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20220901072948/https://theindependentghana.com/2020/06/npp-decides-ahanta-west-mp-floors-former-dce-kwesi-biney-for-second-time/</ref><ref name=":1" /> Ebenezer Kojo Kum pare gaa la niŋe di a begemaale die kogi a o gbandige poɔ ( Ahanta Wɛse Gbandige ) a Taŋgõɔ Irigyiŋ poɔ Ghana, a 2016 wagere Ghana zaa nu neɛ poɔ, a Wɔɔ paate yuori eŋɛ na kpɛ a begemaale die ayɔpoĩ ko a Ghana republic anaare ne 30,596 nuuri (68.1%) kyaare ne George Kwame Aboagye (naŋ ba kyebe) ko a Kataweɛ paate naŋ da nyɛ 13,784 nuuri (30.7%) ane Isaac Kwaku Annan ko a convention people's party (CPP) naŋ da nyɛ 546(1.2%).<ref>https://web.archive.org/web/20230428072718/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/western/ahanta_west/</ref><ref name=":1" />
Ebenezer Kojo Kum la maale areɛɛ la a di a 2020 NPP begemaale die gyongyoŋ ko Ahanta Wɛse gbandige naŋ be a Taŋgõɔ Irigyiŋ Ghana poɔ ne 472 nuuri (65%) kyaare ne Kwesi Biney naŋ da nyɛ 249 nuuri (34.54%).<ref>https://web.archive.org/web/20230430161831/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/npp_paliamentary_primaries_2020/western/209/index.php</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/npp-parliamentary-primaries-the-winners-and-losers/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NPP-Decides-Ahanta-West-MP-floors-former-DCE-Kwesi-Biney-for-second-time-986704</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230428072228/https://myinfo.com.gh/2020/06/npp-decides-ahanta-west-mp-floors-former-dce-kwesi-biney-for-second-time/</ref><ref>https://citinewsroom.com/2020/06/nppdecides-four-incumbent-mps-in-western-region-defeated-in-primaries/</ref><ref>https://citinewsroom.com/2020/06/nppdecides-full-list-of-winners-and-losers/</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/1010780/npp-primaries-four-incumbent-mps-in-western-regio.html</ref><ref name=":1" />
Ebenezer Kojo Kum la maale gaa la niŋe di a 2020 Ghana zaa nu neɛ, Wɔɔ paate yuori eŋɛ, na kpɛ a begemaale die anii, ko a Ghana republic anaare soba ne 27,946 nuuri (51.60%) kyaare ne Dr. Emmanuel Okumi Andoh (Pro-vice Chancellor koro ko Takoradi Technical Yuniveniti ) naŋ e Kataweɛ paate mɛmba naŋ nyɛ 22,957 nuuri (44.24%), Ismail Buadii ko a Ghana Union Movement (GUM) naŋ nyɛ 1,797 nuuri(3.32%), Ebo Mensah ko Nɔdaa paate (CPP) naŋ nyɛ 214 nuuri (0.40%), Nathaniel Adusei ko All people's Congress (APC) nyɛɛ 139 nuuri(0.25%), ane Dominic Akalga ko kugba (PNC) paate nyɛɛ 101 nuuri (0.18%).<ref>https://web.archive.org/web/20230324154209/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/western/ahanta_west/</ref><ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/western/ahanta_west/</ref><ref name=":1" /><ref>https://web.archive.org/web/20230429035917/https://www.westernghnews.com/1708/npp-decides-ahanta-west-incumbent-mp-ebenezer-kojo-kum-has-beaten-kwesi-biney-again</ref>
Ebenezer Kojo Kum e la a minisa ko Naaloŋ yeltare ane Ŋmempuori yɛlɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20220901070946/https://skyypowerfm.com/biography-of-ebenezer-kojo-kum-the-minister-designate-for-chieftaincy-and-religious-affairs/</ref><ref name=":1" /><ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/chieftaincy-minister-is-alive-responding-to-treatment-spokesperson.html</ref>
=== Kɔmatee ===
Ebenezer Kojo Kum e la mɛmba ko a judiciary kɔmatee. O la e la mɛmba ko Trade, Industry ane Tourism kɔmatee ko a begemaale die anii ko a Ghana republic anaare.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Ebenezer Kojo Kum e la kirista bie ane mɛmba ko a Anaji kirista a Naa Methodist Ŋmenedie Takoradi poɔ. Ebenezer Kojo Kum be la [[kultaa]] die ne emmaaroŋ ne biiri.<ref name=":2" /><ref>https://ghanamps.com/mp/ebenezer-kojo-kum/</ref><ref name=":0" /><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Ahanta-West-MP-gives-to-Health-Directorate-849658</ref>
== O Sombo ==
Ebenezer Kojo Kum da ko la a Ahanta Wɛse laanfeeloŋ directorate laanfeeloŋ tontomboma a Ahanta Wɛse Gbandige poɔ Nudaare, 24 Gyɛnoɔre 2020. A tontomboma daaroŋ naŋ ta thousands of cedis mine la popo ayi, Mahama Kandu ayi, gado zu bonteɛrɛ ane Samsung Teeve naŋ ta 55 beɛroŋ o bongbuli oŋ da de a eŋ a Munisipal laanfeeloŋ Director, Madam Caroline Efah Otoo nuuri poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20230429040646/https://ghanaonlinenews.com/ahanta-west-mp-gives-to-health-directorate/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230424171947/https://atinkaonline.com/ahanta-west-mp-donates-medical-items-to-health-directorate/</ref><ref>https://chrisdaily.news.blog/2020/01/27/w-r-ahanta-west-mp-donates-medical-equipments-worth-thousands-of-cedis-to-health-directorate/</ref>
Ebenezer Kojo Kum da de la libie ta ŋa mili-yoŋ pie ane ayɔpõĩ dɔgele tori anaare ne lezaanaare (10,788) ko Sankor Siinia Haae Sakuuri a o gbandige poɔ(Ahanta Wɛse Gbandige ) ka ba na da ne dankyini sɛgere peɛle boma pie ne ata (13) ne graph.<ref>https://web.archive.org/web/20230429040201/https://www.westernghnews.com/6064/ahanta-west-mp-lawyer-kojo-kum-extends-support-to-sankor-shs</ref>
Ebenezer Kojo Kum la maale iri la noɔre o naŋ eŋ ko a Christian Divine Church Dixcove poɔ. O da tere la GH₵5,400 o naŋ da gaa a ŋmenedie seɛre a 2020 Ghana zaa nu neɛ, na soŋ Naaŋmene toma. A ŋaa da eɛ la saŋa na a Bandazuzeɛ naŋ e a pastor, Paul Essien naŋ da prophesied victory ko o a nu neɛ eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20220901232205/https://skyypowerfm.com/ahanta-west-mp-makes-cash-donation-to-christian-divine-church/</ref>
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Gbuli:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
o6ebxz7smyn92oc9i0sk94lbeo1ad7j
Edward Abambire Bawa
0
570
42445
42077
2024-12-19T23:24:53Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42445
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694581}}
'''Edward Abambire Bawa''' (dɔgebo bebiri da la Koseɛraa 1 Sentɔmbare 1973) o e la [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Ghana pɔleteesa ane mɛmba ko a begemaale die ayɔpoĩ ane anii, a Ghana republic anaare]] eŋɛ naŋ areko a [[Bongo Gbandige]] naŋ be a [[Upper East Region|Ɔpa Ese Irigyiŋ]], Ghana, a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paate]] (NDC) yuori eŋɛ.<ref name=":0">https://mobile.ghanaweb.com/person/Edward-Abambire-Bawa-2746</ref><ref name=":2">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5484</ref><ref name=":1">https://www.parliament.gh/mps?mp=267</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Sakuuri Gaabo ==
Edward Abambire Bawa dɔgebo bebiri la Koseɛraa 1 Sentɔmbare 1973 poɔ. O yi la [[Bongo-Lungu]] naŋ be a Ɔpa Ese Irigyiŋ, [[Ghana]] poɔ. Edward Abambire Bawa nyɛ la zunoɔ ne o Common Entrance E-nyɛ a yuoni 1986 ka lɛ soŋ o ka o tõɔ nyɛ o O Lɛvɛl (O – Level) a yuoni 1991 ane o Advanced Level (A – Level) a yuoni 1993. Edward Abambire Bawa la maaleŋ nyɛ la o Bachelor of Education ne Chemistry a yi a [[University of Cape Coast]], Ghana a yuoni 2002, Master of Business Administration ne Business Finance a yi a University of Liverpool a yuoni 2007, Certificate in Development Communications a yuoni 2012, Certificate in Risk Communications a yuoni 2014. O paaŋ la nyɛ la o Postgraduate certificate a yi a Harvard School of Public Health, a nyɛ a Postgraduate certificate a yi a University of Southern California aneŋ o Postgraduate certificate a yi a Setym International.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":3">https://ghanamps.com/mp/bawa-edward-abambire/</ref>
== Toma Yɛlɛ ==
Edward Abambire Bawa e la a weɛ soba a ko a Communication for World Bank Project (Oil and Gas Capacity building Project) a ko a Ministry of Petroleum in [[Accra]], Ghana. Edward Abambire Bawa pampana o tonna la a begemaale toma are ko a Bongo paaloŋ naŋ be a [[Upper East Region]] a Ghana poɔ a yi a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] (NDC) deme poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name=":1" />
== Pɔlɔtese Yɛlɛ ==
Edward Abambire Bawa ŋme la kyɛkyɛ a bɔ Naaŋ a Kataweɛ Paati deme begemaala Naaŋ boɔbo wɔgre a yuoni 2016 ko o nyɛ zunɔɔ a are ko a Bongo naŋ be a Upper East Region a Ghana poɔ.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/new-faces-lace-boots-for-ndc-parliamentary-primaries-some-mps-fear-possible-tsunami.html</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230430070520/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201508/252148.php</ref> Edward Abambire Bawa paaŋ la di la a begemaale kogi meŋ a ko o paaloo (Bongo paaloo) naŋ be a Upper East Region Ghana poɔ a yuoni 2016 Ghana Vootuu kponni saŋa na a yi a Kataweɛ Paati deme poɔ a paaŋ baŋ te paale a palemɛte ayɔpoi soba a Ghana republic anaare poɔ ane a 18,442 vootuu (47.9%) a ŋme kyɛkyɛ ne Gabriel Nsoh Ade Agana naŋ be a [[Wɔɔ paati]] deme poɔ ko o paaŋ nyɛ 6,800 vootuu (17.7%), Afari George A-Engbinge a Progressive People's Party(PPP) gbɛbɔge ara meŋ nyɛ 12,932 vootuu (33.6%) aneŋ Awillum Ebenezer Awine a gbɛbɔge ara ko a Convention People's Party (CPP) meŋ nyɛ la 295 vootuu (0.8%).<ref>https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/uppereast/bongo/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230803233004/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/uppereast/bongo/</ref><ref>https://www.dreamzfmonline.com/news/ppp-parliamentary-candidate-for-bongo-hopeful-of-victory-in-december-polls/index.html</ref>
Edward Abambire Bawa la maaleŋ ŋme la kyɛkyɛ a di 2020 Kataweɛ Paati deme begemaale ara vootuu ko a Bongo paaloo naŋ be a Upper East Region a Ghana poɔ ne 590 vootuu kyɛ ka o are tɔ ŋa Dr. Rainer Akumperigya eŋ nyɛ 291 vootuu.<ref>https://www.a1radioonline.com/25194/edward-bawa-wins-bongo-parliamentary-primaries/index.html</ref> Edward Abambire Bawa la maaleŋ te ŋme la kyɛkyɛ a di a yuoni 2020 Ghana vootuu kpoŋ saŋa a yi a Kataweɛ paati deme poɔ ka lɛ baŋ soŋ fo ka te paale a [[8th Parliament of the 4th Republic of Ghana|palemɛte anii a Ghana republic anaare soba poɔ]] a nyɛ 26,268 vootuu (57.7%) kyɛ ko o dɔma Ayinbisa Ayamga Peter eŋ naŋ yi a Wɔɔ paati deme poɔ me nyɛ 17,276 vootuu (37.9%), Afari George A-Engbinge naŋ yi a Progressive People's Party(PPP) deme poɔ nyɛ la 1,548 vootuu (3.4%) aneŋ Akamah Richard meŋ naŋ yi a Ghana Union Movement (GUM) nyɛ 439 vootuu (1.0%).<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/uppereast/bongo/</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NDC-wins-all-but-one-seat-in-Upper-East-Region-1129775</ref><ref>https://www.dreamzfmonline.com/news/i-knew-i-was-going-floor-overhyped-npps-ayinbisa-with-ease-edward-bawa/index.html</ref><ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/upper-east-region/bongo/</ref><ref>https://newsghana.com.gh/bawa-retains-bongo-seat/</ref>
Edward Abambire Bawa da ba la nyɛ zunoɔne a Kataweɛ Paati deme begemaale ara vootuu bonso a private legal practitioner ŋa Lawyer Charles Bawadua da vere o la iri a bebiri Koseɛraa, 13 Mɛrniɔre 2023 daare ka lɛ wulo ka o koŋ toɔ la are a vootuu kpoŋ saŋa ko a Bongo Gbandige. Lawyer Charles Bawadua nyɛ la zunoɔ ne 535 vootuu, Edward Abambire Bawa eŋ nyɛ 509 nuuri ane Avea Ephram Nsoh meŋ nyɛ 75 vootuu.<ref>https://www.mynewsgh.com/edward-bawa-booted-out-of-parliament-in-ndc-primaries/</ref><ref>https://citinewsroom.com/2023/05/ndc-primaries-edward-bawa-3-other-incumbent-upper-east-mps-booted-out/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230520224930/https://3news.com/edward-bawa-aba-fuseini-to-exit-parliament-as-they-lose-ndc-polls/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230514132725/https://www.ghanaweb.com/region/chrisnewsmedia/List-Of-NDC-MPs-Who-Have-Lost-Their-Seat-In-the-Parliamentary-Primaries-So-Far-96131</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/ndc-primaries-see-the-incumbent-mps-who-lost-their-bids/</ref><ref>https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202303/484138.php</ref>
=== Kɔmatee ===
Edward Abambire Bawa e la a neɛ kaŋa ko a is a Poverty Reduction strategy kɔmatee . O la e la a neɛ kaŋa ko a Mines and Energy kɔmatee a yi a Eighth (8th) Parliament of the Fourth Republic of Ghana.<ref name=":1" />
== Meŋa Nyɔvore Yɛlɛ ==
Edward Abambire Bawa waa la a Kiritabie kaŋa.<ref name=":3" /><ref name=":1" />
== Sommo Mine O Naŋ ==
Edward Abambire Bawa tere la daaŋ (a local gin "Kalahari bitters" aneŋ "Akpeteshie" ) te zɔɔ neŋ a coronavirus (COVID-19) o paaloo (Bongo paaloo) naŋ be a Upper East Region a Ghana poɔ. Edward Abambire Bawa de la a Coronavirus zɔɔre ŋa nimizeɛ a paaloŋ poɔ gaŋ neɛ zaa.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/MP-for-Bongo-donates-alcohol-to-fight-coronavirus-946933</ref><ref>https://www.mynewsgh.com/kalahari-bitters-donation-to-fight-covid-19-bongo-mp-speaks/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230429194449/https://thebbcghana.com/mp-for-bongo-constituency-donates-kahalari-bitters-and-akpeteshie-to-his-people-to-fight-coronavirus/</ref><ref>https://myinfo.com.gh/2020/05/mp-for-bongo-donates-alcohol-to-fight-coronavirus/</ref>
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Gbuli:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
mfqdrt2h864giabo99x9uc8n1pcjdq9
Edwin Nii Lante Vanderpuye
0
573
42446
27560
2024-12-19T23:25:11Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42446
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q16734231}}
'''Edwin Nii Lante Vanderpuye''' dɔgebo e la 11 June 1965. <ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=55</ref> O e la [[Ghana]] sports journalist, pɔletesean ane pampana begemaale die mɛmba ko [[Odododiodio]] Gbandige. <ref>https://web.archive.org/web/20160127041805/http://www.ghanamps.gov.gh/news-events/details.php?id=412</ref> O ton la minister of sports ane deputi minisita ko trade ane industry toma a yi [[John Dramani Mahama]] gɔbena saŋ.
== Ganzanne Yɛlɛ ==
O baare la Bechem presbyterian dɔbɔ sɛkondare sakuuri ane [[Mfantsipim School]], cape coast. <ref>https://archive.is/20130815135732/http://www.parliament.gh/members_details.php?ddt=252</ref> O taa la masa degeree naŋ e Governance ane Wederoŋ, [[Ghana institute of management and public Administration]](GIMPA) ane B.A yi neŋ Engilisi, Philosophy ane classics yi neŋ [[University of Ghana|Unversity of Ghana]].<ref name=":0" />
== Toma Yɛlɛ ==
A yi a yuoni 1990 wa tɔ 2004, o toŋ la a [[Ghana Broadcasting Corporation]] ka be la o da waa a Deputy Head of Sports.<ref name=":0" /> A yi a yuomo 2005 ane 2008 kpakyɛgaŋ, o da waa la a weɛ soba ko a kɔɔdɛne yɛlɛ a yi a Network Broadcasting Limited.<ref name=":0" />
== Pɔletese Yɛlɛ ==
O da e la aide ane diraata kyaare Yidaandɔɔ [[John Evans Fiifi Atta Mills|Atta Mills]] <ref>https://web.archive.org/web/20190905144234/https://allghananews.com/nii-lante-vanderpuije-wins-odododiodioo-primaries/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230430140535/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201207/124976.php</ref> kyɛ meŋ da e Trade ane industry minisa John Mahama saŋa.<ref>http://www.modernghana.com/news/467422/1/know-your-deputy-ministers.html</ref>
=== Begemaale Die Mɛmba ===
Ba da neɛ la nuuri iri o ka o e begemaale die mɛmba a [[2012 Vootuu|2012 Ghana zaa nu-neɛ]] saŋa, a kyaare o ne [[Victor Okaikoi]] na e [[NPP]] mɛmba. Vanderpuye 2012 da taa la zunoɔ ka o di. O da nyɛ la nuuri 65% gaŋ Okaikoi. <ref>https://web.archive.org/web/20121218082021/http://politics.myjoyonline.com/pages/news/201211/97172.php</ref> A baara zaa ka o da di ane nuuri 45,967 naŋ e 63% kɔɔ poɔ kyɛ ka tɔ Okaikoi meŋ nyɛ 26,269 nuuri naŋ e 36% kɔɔ poɔ, kyɛ ka Emmanuel Odoi naŋ e [[CPP's|CPP]] mɛmba meŋ nyɛ nuuri 745 naŋ e 1% kɔɔ poɔ.<ref>http://ghananewsaid.com/index.php?module=news&show=post&parent=&category=politics&post=nii_latey_vanderpuije_wins_odododiodio</ref>
Disembare 2016, ona la da di a begemaale die kogo a [[Odododiodio|Odododoidoi gbandige]] ane nuuri 36,606 naŋ e 57.04% kɔɔ poɔ, kyɛ ka NPP's neɛ meŋ nyɛ 26,671 nuuri naŋ e 41.56% kɔɔ poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20230501191012/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/greateraccra/odododiodioo/index.php</ref><ref>https://www.ghanabusinessnews.com/2016/12/09/nii-lantey-vanderpuye-retains-odododiodio-parliamentary-seat/</ref>. O toŋ la begemaale die local gɔbena ane Rural baabo kɔmatee mɛmba toma.
==== Deputi mimisita yi baapaalba ane sports ====
Maakye 2013 poɔ, ba da iruu la ka o e Trade ane industry minisita John Mahama gɔbena saŋa. <ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/26-deputy-ministers-named.html</ref> O toŋ la a toma lɛɛŋ te ta 2014 ka ba la leɛ o gaa ne Local gɔbena ane Rural development deɛpete minisita 2015. <ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5482</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/nomination-of-appointees-to-assemblies-should-not-be-partisan.html</ref> O na la da leɛre Dr. Mustapha Ahmed zuŋ a e baa parabasis ane sports minisita yi John Mahama saŋa.<ref>https://web.archive.org/web/20180104081857/http://sport.citifmonline.com/2016/01/19/nii-lante-vanderpuye-nominated-as-new-sports-minister/</ref><ref>https://www.africanews.com/2016/01/19/ghana-s-president-reshuffles-ministers/</ref><ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5482</ref>
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Gbuli:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
lkyhsr9r9m3ryser92nz9t23zwm6cop
Ekow Hayford
0
579
42447
27557
2024-12-19T23:25:26Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42447
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q61694584}}
'''Ekow Hayford'''( 24 [[Disembare 1970]] a te tɔ 9 [[ɔɔtoore 2020]]) o da e la Gaana pɔleteseɛŋ aneŋ begemaala naŋ poɔ a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die naŋ e ayɔpoi soba a republic anaare poɔ]] [[Ghana|Gaana]], o da are ko la Mfantseman nu-neɛ paaloŋ naŋ be a [[seŋsogre irigyin]] a [[wɔɔ paati yuori eŋɛ]].<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=168</ref> [[Neŋfaare]] mine da iri la o nyɔvore a 9 Ɔɔtoore 2020 yuoni poɔ. O e la [[neŋkpoŋ naŋ bɔ a kɔɔdɛne lambu]] ŋa ba naŋ boɔla Apam Football Club.
== O Nyɔvore Piiluu Aneŋ O Sakuu ==
Ba da doge o la 24 Disembare 1970 yuoni a Mankessim naŋ be a [[seŋsogre irigyin]] a Gaana paaloŋ poɔ. O da e la o ma bi yeni yoŋ madam Mena Aba Attah. O taa la gama mine ba naŋ boɔla Bachelor of Business Administration degree a yi Methodist university college. O lɛ taa la gama mine ba naŋ boɔla Master of Business Administration (Supply Chain Management) degeree a yi sakuukpoŋ ŋa ba naŋ boɔla GIMPA.<ref name=":0" />
== O Toma Aneŋ O Naakoɔ̃ ==
Hayford toŋ fɔra da e la [[polisi toma]], o da toŋ la a toma ŋa a yi 1993 yuoni a te tɔ a 1998 yuoni o da do la a polisi toma dare a da te ta a saazu zie ŋa ba naŋ boɔla Corporal. O da bare la a polisi toma kyɛ da leɛ bɔ omeŋɛ toma, o da e la neɛ naŋ bɔ a toma ŋa kyɛ lɛ e neɛ naŋ kaara a toma ŋa ba naŋ boɔla MODISA lodge aneŋ MANTRA Ghana Ltd a tutaa, sɛre oŋ wɔ kpɛ a nu-neɛ kyaakyaa toma poɔ.<ref name=":1">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5358</ref>
A 2015 yuoni poɔ a wɔɔ paati biiri da neɛ la nuuri a iri o ka o areko a Mfantseman a na gaa a 2016 nu-neɛ [[kyaakyaa kpoŋ]].<ref>http://citifmonline.com/2015/06/npp-primaries-69-aspirants-to-contest-in-central-region/</ref> O da di la kogo aneŋ nuuri yaga kɔɔ poɔ aŋ da e 46.82% a yi a nuuri zaa de lantaa<ref>http://www.electionpassport.com/files/GH/GH.xlsx</ref><ref>https://web.archive.org/web/20191026023527/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/central/79/index.php</ref>. O da e la neɛ naŋ poɔ a sarɛɛ ŋmaabu kɔmɛtii aneŋ guubu Kɔmɛtii aneŋ poɔ yɛlɛ ziŋlaaŋfeɛ Kɔmɛtii a begemaale die.
== Personal life ==
Hayford da de la pͻge ka bat aa biiri banaare a da e Methodist [[misa bie]].<ref name=":1" /> Ba da yeli ka o taa la pͻgeba bayi ka bana la, Ophelia Quansah Hayford ane Sarah Quansah Hayford.
== O kũũ ==
A October kyuu beri awae daare, 2020 yuoni poͻ, o naŋ da leԑ te yi campaign mõͻ waana, [[nembabaŋene]] mine da ŋmԑ la Hayford ane malfa ko.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/mfantseman-mp-ekow-quansah-hayford-shot-dead.html</ref> A yeli ŋa da nyԑ la eebo a Abeadze Dominase – Abeadze Duadzi – Mankessim sobiriŋ o naŋ da leԑ yi o campaign sori waana. Ba yeli ka a sori poͻ [[neŋkpeԑne]] bayoͻbo da ŋmaa o la Friday daare [[baguo]] gbeliŋ-yeni zinyaane saŋa. A ba yelluŋ wulee la ka a neŋkpeԑne naŋ da wa baŋ ka Hayford e la begemaala baare la ka ba da iri o a ŋmԑ o ko bonso ka ba naŋ vԑŋ ka a paaloŋ noba wono tuo.<ref>https://www.bbc.com/pidgin/tori-54474149</ref>
== A puoriŋ yel-erre ==
O pͻge Ophelia Hayford da e la polisi tontonͻ a te ta o serԑ kũũ saŋa. A Wͻͻ Naa da leԑ iri o la ka o are o serԑ gbԑ-boriŋ a na ŋmԑ kpamkpire a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ a Mfantseman begemaale kogi a 2020 Ghana zaa nu-neԑ poͻ.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5358</ref> A da yie gbangbale ka Hayford sereŋ da taa la pͻgeba bayi. A pͻgeba bayi soba, Sarah Quansah Hayford, meŋ da taa la biiri bayi a da be a [[komaale piiluu yeltarre]] zie a Mankessim poͻ.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/late-mfantseman-mp-s-second-wife-raises-concerns-about-family-neglect.html</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Second-wife-of-murdered-Mfantseman-MP-pops-up-1085290</ref>
== Kaa kyԑ ==
Ghana [[Begemaaleba]] ba naŋ iri a 2016 nu-neԑ poͻ yoe.
== Sommo yizie ==
<references />
[[Gbuli:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
[[Gbuli:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
jpl8dy8w91ypsug3ihsahsrk2l7hogb
Emmanuel Akwasi Gyamfi
0
586
42448
42084
2024-12-19T23:28:20Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42448
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694725}}
'''Emmanuel Akwasi Gyamfi''' e la [[Ghana]] pɔleteesa ane mɛmba ko a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die ayɔpoĩ, ayɔbo, anuu, anaare ane anii ko a Ghana republic anaare sob]]<nowiki/>a, naŋ are ko [[Odotobri Gbandige]] naŋ be [[Ashanti Region|Sante Irigyiŋ]], Ghana a [[Wɔɔ paati|Wɔɔ paate]] yuori eŋɛ.<ref name=":2">https://www.parliament.gh/mps?mp=134</ref>
== O Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba dɔge la Gyamfi 1 Disembare 1974 poɔ.<ref name=":1">https://www.parliament.gh/mps?mp=196</ref> O baa la [[Homase namba 2]] naŋ be Sante Irigyiŋ Ghana poɔ.<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20160506210429/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=269</ref> O nyɛ la o bachelor of science degeree in planning yi a [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology|Kwame Nkrumah University of Science ane Technology, Kumasi.]]<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":3">https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/10489.pdf</ref>O nyɛ la a degeree 2000. O la e la Ghana Institute of Management ane Public Administration. O nyɛ la Executive Masɛɛ degeree yi a Institute. 2008 eŋɛ.<ref name=":4">https://web.archive.org/web/20230502022741/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/33/</ref>
== Tonnɔɛ ==
Ane o begemaale die kpeɛbo zaa, o da e la project Manengya be Odotobri Rural Bank limited.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> O da la e la administrator ane lead facilitator ko Non-Governmental Nɔ-yeni yi 2001 te tɔ 2002.<ref name=":1" />
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Gyamfi kpɛ la begemaale die ana e begemaale die mɛmba ɛlɛte ko a Odotobri Gbandige a begemaale die anaare eŋɛ ko a Ghana republic anaare. O da naŋ taa la a o dakogi a begemaale die anuu eŋɛ ko a Ghana republic anaare a yi 7 Gyɛnoɔre 2008 te tɔ 6th Gyɛnoɔre 2013. Ba da ɛlɛte o la ne 22,914 nuuri yi a 27,700 nuuri zaa naŋ neɛ soŋ, naŋ e 82.7%<ref name=":3" /><ref name=":4" />yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ, ko a wɔɔ paate, 2008 yuoni Ghana zaa nu neɛ. Ba da la ɛlɛte o la eŋ begemaale die 7th Gyɛnoɔre 2013 a 2012 Ghana zaa nu neɛ naŋ da wa bare. Ba da la leɛ-ɛlɛte o la 7th Gyɛnoɔre 2017, a 2016 Ghana zaa nu neɛ naŋ da wa bare ka o nyɛ 66.13% yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. O e la mɛmba ko a Mines ane Faŋa kɔmatee ane a Bibiiri ane Dɔba ne Pɔgeba kɔmatee ko a begemaale die ayɔpoĩ soba a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":0" />
=== Kɔmatee ===
Gyamfi e la dakogi zu soba ko a local Government ane Rural Baabo kɔmatee, mɛmba ko Government Assurance kɔmatee ane meŋ mɛmba ko laanfeeloŋ kɔmatee.<ref name=":2" />
== Nu Neɛ ==
Ba da ɛlɛte la Gyamfi ka o e begemaale die mɛmba ko a Odotobri gbandige a Sante Irigyiŋ Ghana o dɛndɛŋ arebo eŋɛ a 2004 Ghana zaa nu neɛ eŋɛ.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Emmanuel_Akwasi_Gyamfi#cite_ref-:3_9-2</ref><ref name=":5">https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref><ref name=":6">https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php</ref>O da die la ko a [[Wɔɔ paati|Wɔɔ pate]]. <ref name=":6" /><ref name=":7">https://en.wikipedia.org/wiki/Emmanuel_Akwasi_Gyamfi#cite_note-:2-8</ref>A o gbandige da paale la a 36 begemaale die dakogiri na yi a 39 dakogiri a Wɔɔ paate naŋ di ana nu neɛ na ko a Sante Irigyiŋ. <ref>https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref>A wɔɔ paate da di la 128 yageroŋ a yi a 230 parliamentary dakogiri. <ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php</ref>Ba da ɛlɛte o la ne 23,804 nuuri yi 28,967 nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. <ref name=":5" /><ref name=":7" />Naŋ da areko 82.2% yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.<ref name=":5" /> <ref name=":7" />Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare George Adu-Mensah naŋ e [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paate]], <ref name=":5" /><ref name=":7" />Thomas Appiah-Kubi naŋ e [[Nɔdaa paate]] (CPP) ane Johnny Owusu-Boadi naŋ e sommeŋɛ candidate. <ref name=":5" /> <ref name=":7" />Bama nyɛɛ 3,940, 423 ane 1,000 nuuri seŋ a naŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.<ref name=":5" /><ref name=":7" />
=== 2008 Gyɛmaa Zaa Nu Neɛ ===
2008 poɔ, o di la a gyɛmaa zaa nu neɛ ko a Wɔɔ paate a o gbandige na ne o zu. <ref name=":8">https://en.wikipedia.org/wiki/Emmanuel_Akwasi_Gyamfi#cite_note-:4-12</ref><ref name=":9">https://web.archive.org/web/20231002063241/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/33/</ref>A o gbandige da paale la a 34 parliamentary dakogiri yi a 39 dakogiri a Wɔɔ paate naŋ di ana nu neɛ na ko a Sante Irigiŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20230807211816/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php</ref> A Wɔɔ paate di la 109 yageroŋ yi a palemɛte dakogiri naŋ e 230. <ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php</ref>Ba da ɛlɛte o la ne 22,914 nuuri yi 27,700 nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. <ref name=":9" /><ref name=":8" />Naŋ are ko 82.72% yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. <ref name=":8" /><ref name=":9" />Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Isaac Mensah naŋ e People's National Convention, <ref name=":8" /><ref name=":9" />Kingsley Anining naŋ e Kataweɛ paate ane Owusu Blessing naŋ e Nɔdaa paate.<ref name=":8" /> <ref name=":9" /> Bama nyɛɛ 230, 3,146 ane 1,410 nuuri seŋ a naŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. Naŋ areko 0.83%, 11.36% ane 5.09% seŋ a naŋ tutaa yi a nuuri zaa.<ref name=":8" /><ref name=":9" />
==== 2012 Gyɛmaa Zaa Nu Neɛ ====
2012 poɔ, O di la a gyɛmaa zaa nu neɛ la maale ko a Gbandige na ne zu.<ref name=":10">https://www.modernghana.com/ghanahome/ghanavotes/2016/result_parliamentary_all_constituency.asp?region_id=1</ref><ref name=":11">http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 27,526 nuuri yi 35,221 nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Robert Bennett Forkush naŋ e Kataweɛ paate ane Kojo Ego Ayeboafo naŋ e sommeŋɛ bie. Ba nyɛɛ 6,226 ane 1,469 nuuri seŋ a naŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ, naŋ are ko 17.68% ane 4.17% seŋ a naŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref name=":10" /><ref name=":11" />
==== 2016 Gyɛmaa Zaa Nu Neɛ ====
2016 poɔ, O di la a gyɛmaa zaa nu neɛ la maale ko a o Gbandige ne o zu. Ba da ɛlɛte o la ne 23,255 nuuri. Naŋ e 53.87% yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Dede Appiah Emmanuel naŋ e Kataweɛ paate, Anthony Danso-Appiah naŋ e sommeŋɛ bie, Abraham Anokye meŋ naŋ e sommeŋɛ bir, Owusu Francis naŋ e NPP ane Minkah Prince naŋ e CPP. Bama nyɛɛ 12,098; 4,005; 3,133; 451 ane 223 nuuri seŋ a naŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ. Naŋ are ko 28.03%, 9.28%, 7.26%, 1.04% ane 0.52% seŋ a naŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref>https://www.modernghana.com/ghanahome/ghanavotes/2020/result_parliamentary_all_constituency.asp?region_id=11</ref>
====== 2020 Gyɛmaa Zaa Nu Neɛ ======
2020 poɔ, O la di la a gyɛmaa zaa nu neɛ la maale ko a o Gbandige ne o zu. Ba da ɛlɛte o la ne 28,021 nuuri, naŋ areko 57.38% yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Emmanuel Obeng Agyemang naŋ e [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paate]] mɛmba ane Paul Agyeman-Bannor naŋ e GUM. Bama nyɛɛ 10,456 ane 10,358 nuuri seŋ a naŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ.
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Gyamfi e la neɛ naŋ taa pɔge ne biiri. O e la kirista bie.<ref name=":3" />
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Gbuli:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
70kml08ugt0cdz2r857goih6yodrg6p
Emmanuel Kwabena Kyeremateng Agyarko
0
588
42449
7532
2024-12-19T23:28:29Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42449
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q59132463}}
'''Emmanuel Kwabena Kyeremateng Agyarko''' (Ayi December beri pie, 1957 a te tͻ November beri lezare ane yeni, 2018) e la [[Ghanaian pͻletesen]] a yi a [[Wɔɔ paati|Wͻͻ Naa]] poͻ (NPP). O da e la a begemaala kaŋa a toŋ ko [[Ayawaso|Ayawaso West Wuogon gbandige]] deme naŋ be Aŋkara poͻ a yi 2012 a te tͻ o kũũ 2018 poͻ. <ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5466</ref> Bonne naŋ da wa ne o kũũ a [[Yale–New Haven asibiti|Yale-New Haven asibiti]] poͻ, duoro da wuli ka o duoroŋ woͻ saaŋ la.
== Nyͻvore yԑlԑ ==
O da e la neԑ naŋ baŋ tēē kyԑ gaa [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology|Kwame Nkrumah University of Science and Technolog]], be la ka o da de degeree daweԑ soba a kyaare tēē yԑlԑ. <ref>https://web.archive.org/web/20181122171932/https://peacefmonline.com/pages/local/news/201811/368499.php?storyid=100&</ref> o ma da yi la [[Krobo Odumase]] naŋ be [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] Ghana ka o saa meŋ yi [[Jamasi]] naŋ be a [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]] poͻ. O da de la pͻge a taa biiri bayopoi. O da kpiee Tadaare Nyͻgevenebare kyuu beri lezare ane yeni daare, 2018 poͻ a yi o baaloŋ kaŋa o naŋ da le ka a ba kͻͻre ka lԑ da vԑŋ ka ba da wԑre o.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/mp-kyeremateng-agyarko-dead.html</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Widow-of-former-Ayawaso-West-Wuogon-MP-dies-from-Coronavirus-1173331</ref>
O yideme erԑ la pͻletese. O beԑre, Boakye Agyarko da e la Energy Minisita a [[Nana Akufo-Addo|Nana Akuffo Addo]] [[Wɔɔ paati|Wͻͻ Naaloŋ danweԑ]] poͻ kyԑ da naŋ e Chief Executive Officer a ko Food ane Drugs Board. O yͻͻpuulee, [[Dedo Difie Agyarko-Kusi]], e la neԑ naŋ are Ghana gbԑbogiriŋ a ko South Korea pampana kyԑ da e neԑ naŋ ŋmԑ kpamkpire ka o leԑ begemaala a ko Lower Manya Krobo poͻ a yi Wͻͻ Naa.<ref>https://web.archive.org/web/20170720095559/http://dailyguideafrica.com/nana-picks-ambassadors/</ref>
Agyarko da naŋ e la [[Dakogizusoba]] a ko Environment, Science and Technology Kͻmatee a [[begemaale die]] poͻ kyԑ o da naŋ toŋԑԑ a Government's Assurance and Laafeeloŋ Kͻmatee.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/My-brother-wouldn-t-ve-wished-to-be-kept-on-life-support-Boakye-Agyarko-702999</ref>
== Sommo yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
ttdo6vjuae2jbq294fbu3xrbttzs14b
Eric Osei-Owusu
0
596
42515
29829
2024-12-20T05:59:04Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42515
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q61694594}}
'''Eric Osei Owusu''' e la [[Gaana pɔleteseɛ̃ŋ|Ghana pɔleteseɛŋ]] ane begemaale die ayɔpõĩ mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, a areko [[Afram Plains South]] Gbandige naŋ be a [[Eastern Region|Eastern irigyin]] poɔ, a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] yuori eŋɛ.<ref name=":0">https://www.ghanaweb.com/person/Eric-Osei-Owusu-2782</ref>
== O Nyɔvore Piiluu ane O Sakuu ==
Ba dɔge o la [[Sentɔmbare kyuu]] o bebie pie aneŋ yeni daare a 1963 yuoni poɔ. O yi la tembile kaŋa naŋ be a Eastern irigyin a Ghana poɔ. O da nyɛ la gama mine ba naŋ boɔla Diploma a yi [[Voronezh State University]] naŋ be [[nansaale paaluŋ|nansaale paaloŋ]] teŋa kaŋa ba naŋ boɔla [[Russia]]. O da lɛ yineŋ la gama mine ba naŋ boɔla Bachelor's Degeree Business a yi Sakuukpoŋ ŋa ba naŋ boɔla Middlesex University naŋ be kɔmparee paaloŋ kaŋa ba naŋ boɔla Britain a 1999 yuoni poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":1">https://ghanamps.com/mp/osei-owusu-eric/</ref>
== O Toma ==
Owusu Osei da e la neŋkpoŋ (CEO) naŋ kaara [[bondirii bimbu zie]](NAFCO)<ref>https://www.businessghana.com/</ref><ref>https://www.ghanabusinessnews.com/2016/03/15/effective-warehouse-receipt-system-essential-for-agric-pricing-osei-owusu/</ref> a Ghana poɔ a yi kpaarõõ naŋ kaara bondirii aneŋ koɔbo toma yɛlɛ(MoFA) naŋ be Accra teŋa poɔ.<ref name=":1" />
== O Naakoɔ̃ Toma ==
Osei Owusu e la a kataweɛ paati mɛmba.<ref>https://dailyguidenetwork.com/mp-takes-on-ndc-secretary/</ref><ref>https://ahotoronline.com/npps-free-shs-policy-is-a-fantastic-idea-ndc-mp-eric-osei-owusu/</ref> Ona da la a begemaale die mɛmba naŋ are ko Afram Plains South Gbandige naŋ be a Eastern irigyin a yi a 2017 yuoni a te tɔ a 2021 yuoni.<ref name=":1" /><ref>https://www.mynewsgh.com/double-track-system-requires-proper-planning-afram-plains-south-mp/</ref> A kataweɛ paati poɔ nu-neɛ kyaakyaa naŋ da e a Ɔɔgore 2019, Osei Owusu da kɔŋ la kogo kyɛ ka Joseph Appiah Boateng meŋ naŋ e kataweɛ paati mɛmba da di a kogo a da are ko a Afram Plains South Gbandige a begemaale die poɔ.<ref>https://www.happyghana.com/alhassan-suhuyini-issac-adongo-retained-eric-osei-owusu-kicked-out/</ref>
=== 2016 Nuuri Neɛbo ===
A 2016 yuoni nu-neɛ kyaakyaa kpoŋ o da di la a kogo aneŋ nuuri yaga ka a da e 11,479 kɔɔ poɔ aŋ da e 54.1% a yi a nuuri zaa de lantaa, kyɛ ka neɛ naŋ da are ko a [[Wɔɔ paati|wɔɔ paati bie]] ka ba boɔla Hor Williams meŋ da nyɛ nuuri ka a da e 9,379 kɔɔ poɔ aŋ da e 44.2% a yi a nuuri zaa de lantaa, kyɛ ka neɛ meŋ na da areko a [[nɔdaa paati]] ka ba boɔla Michael Jordan Yumbow meŋ da nyɛ nuuri 360 kɔɔ poɔ aŋ da e 1.7% a yi a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20230124231957/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/eastern/afram_plains_south/</ref>
=== Kɔmɛtiiri O Naŋ Toŋ ===
Osei Owusu da poɔ la koɔbo toma kɔmɛtii a begemaale dié poɔ.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/afram-plains-south-mp-expresses-worry-over-worms.html</ref>
== Omeŋa Nyɔvore Yɛlɛ ==
O e la kristabie.<ref name=":1" />
== O Nimimaarooŋ Toma ==
A 2017 yuoni poɔ o da de la vɛŋɛɛ la karakyire kɔɔ a da kpɛ a Afram Plains South a na soŋ sakuuri biiri zannoo yɛlɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20230124234725/http://agoofmonline.com/2017/06/24/afram-plains-south-mp-deploys-100-teachers-to-support-education/</ref>
A 30 Maakye 2020 yuoni o da de la meŋa guubu bontarēē mine ba naŋ boɔla Veronica buckets, nu-foreforee koɔŋ, fanfane aneŋ laanfēēloŋ boma mine ba naŋ boɔla digital thermometers ako Kwahu Afram Plains [[laaŋfēēluŋ|laanfēēloŋ]] toma zie ka ba de zɔɔneŋ [[zagupēēbu baaloŋ|zagupēēbo baaloŋ]] ba naŋ boɔla [[COVID-19]].<ref>https://web.archive.org/web/20230929094338/http://kapsda.gov.gh/coronavirus-hon-eric-osei-owusu-donates-ppes-and-other-accessories-to-kwahu-afram-plains-south-district-health-directorate/</ref>
A ɔɔtoore 2020 yuoni o da de la gaŋsegrēē aneŋ enfuoni a tɔre a ko Kade Gbandige, Abetifi Gbandige, Mpraeso gbandige ane Nkawkaw gbandige naŋ bé a Eastern irigyin poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20230124232812/https://www.ghananews247.com/2020/10/29/e-r-hon-eric-osei-owusu-speeds-up-eastern-region-ndc-campaign-donates-logistics-to-four-constituencies-for-action/</ref>
== Sombo Yiziiri ==
<references />
[[Gbuli:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
sxf5q0j079aekixbr9i655e20pysmu5
Fiifi Fiavi Kwetey
0
622
42450
7993
2024-12-20T00:28:47Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42450
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q16196930}}
'''Fiifi Fiavi Kwetey''' (Doge o la 2 Gyoone a 1967 yuoni poɔ). O e la [[Gaana pɔleteseɛ̃ŋ|Gaana pɔleteseɛŋ]] aneŋ [[gaŋsegra]] zu soba a ko a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]],<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/fifi-kwetey-elected-general-secretary-of-ndc.html</ref> o e la [[begimaala|begemaala]] naŋ da are ko a Ketu south nu-neɛ lombori a poɔ<ref>http://www.graphic.com.gh/news/general-news/transport-ministry-pledges-to-support-gma-enhance-maritime-safety.html</ref><ref name=":0">https://web.archive.org/web/20131020075001/http://www.parliament.gh/members_details.php?ddt=364</ref> O da e la [[gaŋsegra]] ako a kataweɛ paati yeliwaanee aneŋ [[yelnyɔgree]] mine ako a kataweɛ paati.<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=218080</ref><ref>https://web.archive.org/web/20160313082421/http://comment.peacefmonline.com/pages/features/201109/69266.php</ref><ref name=":1">https://web.archive.org/web/20111109220801/http://www.ghanadot.com/news.ghanadot.npp.091411a.html</ref>
== O Nyɔvore Piiluu Aneŋ O Sakuu Gaabo ==
Ba doge la Kwetey teŋa kaŋa ba naŋ boɔla [[Hohoe]], kyɛ o paaŋ yi la Nogokpo a tenne ŋa zaa be a [[Volta Region|Volta irigyin]] teŋa a Gaana poɔ<ref name=":2">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5302</ref>. O da piile la o Sakuuri Gaabo Sakuu ŋa ba naŋ boɔla [[Bishop Herman College]] naŋ be [[Kpando]] a 1987 yuoni poɔ a sakuu ŋa poɔ la ka o da nyɛ gama mine ba naŋ boɔla O level certificate.<ref>https://www.graphic.com.gh/features/opinion/tears-for-lauretta-and-fiifi-kwetey.html</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/boasting-about-one-s-academic-success-is-vanity-fifi-kwetey-tells-franklin-cudjoe.html</ref> O da lɛ gaa la nimitɔɔre a te gaa [[sakuukpoŋ]] kaŋa ba naŋ boɔla Achimota school a da yineŋ gama mine ba naŋ boɔla A level certificate. O taa la gambɛrɛ mine ba naŋ boɔla Bachelor of Arts in economics aneŋ zannoo nu kaŋa ba naŋ boɔla psychology a yi a [[university of Ghana]] poɔ. A 1994 yuoni poɔ o da nyɛ la gama mine ba naŋ boɔla [[Chamber of commerce]] aneŋ gama ŋa ba naŋ boɔla [[Industry's Higher Diploma]] a yi a Paris paaloŋ.<ref name=":2" /><ref name=":0" /> Kwetey taa la gama mine ba naŋ boɔla B.A HONs a yi a university of Ghana poɔ.<ref>https://www.ghanaweb.com/person/Fifi-Kwetey-2794</ref>
== O Toma ==
O naŋ wa baare a o university zannoo, o da piile la toma a begemaale die a yi Ɔɔtoore 1993 yuoni poɔ a te tɔ Gyɛnoɔre 1994 yuoni.<ref name=":3">https://www.modernghana.com/news/958188/fis-journey-how-well-do-you-know-hon-fifi-fiavi.html</ref> Oŋ wa toŋ a o yuoni gbuli ferebo toma a wa baare o da gaa la nimitɔɔre a te toŋ toma zie kaŋa ba naŋ boɔla Financial Analyst aneŋ toma mine ba naŋ boɔla stockbroker a yi libie kpaarõõ ŋa ba naŋ boɔla [[investment banking firm]], Strategic African securities Ltd a Gyɛnoɔre 1995 yuoni poɔ. O da lɛ gaa la nimitɔɔre a la te toŋ toma mine ba naŋ boɔla CDH financial holdings Ltd a ko libie toma yɛlɛ, [[investment Analyst]] aneŋ stockbroker be ka o da toŋ a yi Kyɛpire 1998 a te tɔ Fɛboɔre 2002 yuoni poɔ, kyɛ da lɛ e karakyikpoŋ a ko libie yɛlɛ zannoo ako a Ghana stock exchange.<ref name=":3" />
== Pͻletese ==
Onaŋ da neŋ be university poͻ, Kwetey da e la karembiiri wederԑ, a da tonͻ a [[Dakogizusoba]] toma a ko a Kataweԑ Naa noba naŋ be a [[University of Ghana|University of Legon Kampusi]] poͻ<ref name=":3" />. A Bonrnyԑ kyuu 2005 poͻ, Kwetey da are la a national NDC wederebԑ nu-neԑ a da di a e a ba chief communicator a ko a NDC. O naŋ da tona a [[chief communicator]] toma ka a o Naa noba da nyԑ ka o e ba Naa [[yelyage gansԑgerԑ]], ba da nyԑԑ la ka ona la seŋ ka o maŋ zͻͻ ne a ba dataare Naa noba kyԑ maŋ wa ne [[yelsonne]] a kyaare a ba Naa a naŋ maŋ are ko a o Naa vuo zaa poͻ.<ref name=":3" /><ref name=":4">https://web.archive.org/web/20190917165509/http://tv3network.com/politics/ndc-propaganda-secretary-post-now-communications-officer</ref><ref name=":5">https://www.modernghana.com/news/205995/fiifi-fiavi-kwetey-daring-and-defiant-deputy.html</ref> A yelyage gansԑgerԑ vuo la ka ba da leԑ nyͻge maale eŋ a boͻlͻ [[National Communications Officer.]]<ref name=":4" />
== Deputi Minisita ==
A 2009 yuoni poͻ, John Atta Mills da iri la Kwetey ka o e a deputi [[dipiti minista|minista]] a ko Finance a tuuro Kwabena Duffuor naŋ da e a [[Minista ko a Finance]] puori. Ba da so o la eŋ ͻfere poͻ a April kyuu 2009 poͻ onaŋ wa baare peԑroo a [[begemaale dieŋ]].<ref>https://www.myjoyonline.com/news/fiifi-kwetey-others-sworn-into-office/</ref><ref name=":5" /> O da toŋ la a ͻfere ŋa poͻŋ a wa te ta [[Gyԑnoͻre]] 2013.<ref>https://www.ghanabusinessnews.com/2012/10/31/deputy-finance-minister-appeals-to-companies-to-honour-tax-obligations/</ref>
== '''Begemaale neԑ leԑbo''' ==
2012 poͻ, Kwetey da di la a [[Ketu South]] Kataweԑ Naa primaries a na gaa a 2012 Begemaaleba nu-neԑ. o da di la a primaries ane noba 403 kyԑ ka neԑ naŋ da e a [[begemaala]] Albert Ziga tage naba 60, o da e la a bata soba ka Raphael Alorwu da tage noba 82, kyԑ ka Nyphson Agbagedy meŋ da nyԑ noba 30<ref>https://www.modernghana.com/news/397938/fifi-kwetey-wins-ketu-south-primaries.html</ref>.<ref>https://www.myjoyonline.com/news/fiifi-kwetey-battles-mp-over-ketu-south-seat/</ref> Kwetey da la di la a puori Ketu South begemaale nu-neԑ ane onaŋ da nyԑ noba 77,837 naŋ manne seŋ 88.92% a noba zaa naŋ neԑ nuuri kyԑ ka neԑ naŋ da peԑle o kyԑ ba di Godwin Yayra Nkuawu a Wͻͻ Naa bie da nyԑ noba 4,122 naŋ are ko 4.71%.<ref>https://web.archive.org/web/20210803141456/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/volta/ketu_south/</ref>
2015 poͻ, ba da de la Fiifi Kwetey ka o e a [[Kataweԑ Naa kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] a gԑrԑ a [[2016 begemaale nu-neԑ]]. O da la a primaries ane noba 146,10 naŋ manne ne 86.13% a daa o dataare Sylvanus Amedorme naŋ da nyԑ noba 1,375 ka Famous Kuadugah da nyԑ noba 637 a Denu naŋ be a Volta Irigyin poͻ.<ref>https://www.ghanabusinessnews.com/2015/12/31/fifi-kwetey-wins-ketu-south-election/</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/ketu-south-ndc-selects-2016-candidate.html</ref>
Ba da la neԑ la nuuri iri o a 2016 nu-neԑ poͻ a e begemaale neԑ ko a Ketu South a na la maaleŋ toŋ a Ghana begemaale die poͻ onaŋ da wat age noba 48,723 naŋ manne neŋ 65.47% a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri baare kyԑ ka neԑ naŋ da peԑle o Jim Yao Morti naŋ ba paale Naa kaŋa zaa poͻ da tage noba 18,643 naŋ manne ne 25.04%.<ref>https://web.archive.org/web/20211129123349/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/volta/ketu_south/</ref> Jim Yao Morti da e la a Kataweԑ Naa bikore kaŋa ba naŋ da iri ba peԑroo soriŋ ka lԑ vԑŋ ka o da leԑ are o yoŋ a ba paale Naa zaa poͻ a ŋmԑ a kpamkpire .<ref>https://www.modernghana.com/news/656643/suspended-and-disqualified-parliamentary-aspirant.html</ref><ref>https://dailyguidenetwork.com/ketu-south-political-giants-fall/</ref>
== '''Minista ko a State''' ==
Yidaandͻͻ John Dramani Mahama da iri la Kwetey ka o e a [[Minista ko a State]] a zuzeɛ ko Financial ane Allied Institutions Ferebore kyuu, 2013 poͻ<ref>https://www.ghanabusinessnews.com/2013/02/15/parliament-approves-nine-more-presidential-appointees/</ref>. O ferebo toma da la ka o ne a finance ministry deme tona ne taa a yi a [[Yidaandͻͻ ͻfere]] poͻ ka lԑ naŋ vԑŋ ka o tõͻnͻ kaara kyԑ maala a [[financial ane allied institutions]] ennԑ. O naŋ da taa a toma kpēoŋ o maale la noba banuu [[kͻmatii]] a ko a National Pension Regulatory Authority (NPRA) ka ba na kaara yuomo ata yelmaale mine a kyaare [[capacity building agreement]] ane [[Swiss Gͻbenԑnte]].<ref name=":6">https://newsghana.com.gh/fifi-kwetey-inaugurated-a-five-member-steering-committee-for-npra/</ref> A [[Swiss Gͻbenԑnte]] da ko la a [[Ghanaian]] Gͻbenԑnte libie 2.4million ka ba de soŋ ne a Authority ka ba soŋ ka noba maale, a mԑ zi sonne naŋ tona ka a soŋ ka ba t0ͻnͻ tonͻ ba toma ba naŋ kaara kyԑ maala a pension scheme ane system protects kyԑ sereŋ soŋ ka pensioners naŋ be Ghana poͻ boͻbo maale.<ref name=":6" />
== '''Minista ko Bomdirii ane Vͻlkͻlkya''' ==
O da toŋ la a vuo ŋa poͻ lԑԑŋ ka ba pãã wat e iri o ka o e a Minista ko Bomdirii ane Vͻlkͻlkya a are leԑre Clement Kofi Haumado<ref>https://www.myjoyonline.com/news/list-of-mahamas-new-ministers-and-deputy-ministers/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20190905122216/http://www.tv3network.com/news/mahama-nominates-former-boss-spio-garbrah-as-trade-and-industry-minister</ref>. o toma o naŋ da e a finance neԑ la ka o da kaa kyԑ vԑŋ ka a [[Ghanaian Vͻlkͻlkya]] zie nyԑ baabo ane bonkoͻre maaloo a kyԑ ŋmaa lԑ te naŋ derԑ [[paaloŋ]] yobo boma ka a sigi kyԑ duori lԑ te naŋ terԑ boma ka a yire paaloŋ yobo. O teԑroŋ da la ka ka o daa a vͻlkͻlkya a gaa ne yԑroŋ vͻlͻkͻlkya ka a ta wuli ka bomdirii yoŋ yԑlԑ vͻlkͻlkya sector la.<ref>https://www.modernghana.com/news/958188/fis-journey-how-well-do-you-know-hon-fifi-fiavi.html</ref>
Ba da la sԑre o la gaa ne Sori Minista Dzifa Ativor meŋԑ naŋ wa bare a toma a kyaare ne a GHS 3.6m bus-leԑ maalebokͻnteragye yelyaga.
== Meŋԑ Nyͻvore ==
O de la pͻge ka ba boͻlͻ Naomi Kwetey ka bat aa biiri banaare.<ref name=":3" />
== Anti-Muslim Yɛlԑ ==
O naŋ da taa a kpeõŋ a e a [[yelyaga gansԑgerԑ]] a ko a Ktaweԑ Naa NDC kyԑ da e [[hakelteԑrԑ]] a ko Yidaandͻͻ koroŋ Rawlings, Fiifi Kwetey 2007 o ne [[US embassy officials]] yelyaga poͻ, o da yeli ka "vuo zaa poͻ kyebe ka Muslim na baŋ e Yidaandͻͻ a ko a Republic of Ghana".<ref>http://www.modernghana.com/news/349263/1/muslims-cant-be-president-fifi-kwetey.html</ref> O da gaa la nimitͻͻre te yeli ka " Ghana deme yaga zaa koŋ sage a yeli ŋa gbangbaleŋ, Muslim koŋ baŋ di Ghana Yidaandͻͻloŋ". A yԑlԑ naŋ da wat e yi gbangbale anea [[US diplomatic cables]] 2010 poͻ, o yelyage da iri la [[Ghana Muslims]] suuri ka ba da yeli ka o luuri o noͻre kyԑ sͻre vԑŋkoobo. A te ta March 2015 poͻ, o da naŋ bag aa puori o yelyage eŋԑ a te sͻre a vԑŋkoobo yi a [[Muslim community]] deme zie.<ref name=":1" />
== Kaa nyԑ ==
· NDC pͻletesen
· Ketu South Gbandige
== Sommo yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
he4m4nioimxfb39kjhuehodhhv9l6yk
Francis Asenso-Boakye
0
628
42451
22169
2024-12-20T00:29:04Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42451
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q43377247}}
'''Francis Asenso-Boakye''' (dɔgebo bebiri 24 Sentɔmbare 1977) e la[[Ghana]] pɔletesean ane dadire kpoŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20230531155505/https://3news.com/asenso-boakye-charges-tdc-board-to-focus-on-provision-of-affordable-housing/</ref> O e la [[Wɔɔ paati|wɔɔ paate]] mɛmba. O e la begemaale die mɛmba ko a [[Bantama Constituency|Bantama Gbandige]] naŋ be a [[Ashanti Region|Sante Irigyiŋ]], [[Ghana]] poɔ. <ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=142</ref>O da waa la a deɛpete Chief of Staff ane Political Assistant a ko [[Nana Akufo-Addo|Nana Addo Dankwa Akufo-Addo]]; A Ghana yidaandɔɔkpoŋ.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/meet-francis-asenso-boakye-nana-addo-s-deputy-chief-of-staff-and-political-assistant.html</ref> Pampana o waa la a Minista ko toma ane Deri.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/surveyors-seek-minister-s-support-for-surveying-council-bill.html</ref><ref>https://citinewsroom.com/2021/05/government-secures-funding-for-dredging-of-odaw-river-for-five-years/</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Sakuuri Gaabo ==
Ba da dɔge o la 24 Sentɔmbare 1977 ane o yi la a Maase naŋ be a Sante Irigyiŋ, a [[Ghana]] poɔ. <ref name=":1">https://www.parliament.gh/mps?mp=142</ref>Saŋa na o naŋ wa kpeɛrɛ pɔletese a Ghana poɔ, o da waa la sakuubie ŋa naŋ nɔŋ ka o zɔɔ ko a [[Wɔɔ Paati|Wɔɔ Paate]] ka o na paaŋ la are kpeɛŋaa a tage sakuubiiri lantaa gbologbolo mine ka ba da boɔla ka a tertiary students’ wing of the party, a Tertiary Students Confederacy of the New Patriotic Party (TESCON), <ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/25-years-of-fourth-republic-18-years-of-tescon-ghana-will-rise-again.html</ref>aneŋ meŋ ka o paaŋ da a weɛ soba a kyɛ paaŋ naŋ kanna o sakuu kannoo a yi a [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology]] (KNUST). Asenso-Boakye saŋa na o naŋ wa baare o degree a yi a Kwame Nkrumah University of Science and Technology a la gaa te e o [[master's degree]] ne Public Policy and Administration a waa Rotary Scholar a yi a [[Michigan State University]], Michigan, [[United State Of America (USA)|USA]].<ref name=":0">https://www.modernghana.com/news/1011036/francis-asenso-boakye-know-more-about-newly-elect.html</ref>
== Toma Yɛlɛ ==
O naŋ waa development planning, project management, aneŋ policy specialist bagena, Asenso-Boakye e la baŋkoraa daana ana toma ŋa tonnoɔ eŋaŋ. A tare gara ka o wa pɔɔ a tontoneba aneŋ a kampeeŋ noba ko H.E Nana Addo Dankwa Akufo-Addo, o da taa la tonnoɔre ko a Ministry of Employment and Social Welfare (MESW), Global Media Alliance (GMA), Delta Acquisitions and Development, Delaware, USA, Michigan House of Representatives, Michigan, USA, Planning Officer at Ghana Free Zones Board (GFZB), a Project Manager for the Tema Export Processing Zone (TEPZ) aneŋ ko o waa Research Analyst at the Ghana Investment Promotion Center (GIPC).<ref name=":0" />
O naŋ waa a Project Analyst at Delta Acquisitions and Development, LLC, Delaware, USA, Asenso-Boakye toma da la ka o kaara a tomazie bonda yɛlɛ aneŋ o baabo yɛlɛ aneŋ a kaara a deri beɛbo yɛlɛ a yi a Dover, Delaware.
Asenso-Boakye la toŋ la aŋa policy and research associate a yi a Ɔɔfisi ko a State Representative aneŋ a ko a Michigan Legislative Black Caucus (MLBC) – Michigan House of Representatives, USA, be ka o toma kpoŋ zie te kyaare ne policy aneŋ legislative yɛltare naŋ dɔɔna a African American aneŋ nembaale yie. <ref>https://web.archive.org/web/20231001023743/https://www.ghanaweb.com/person/Francis-Asenso-Boakye-4252</ref>Saŋa na o naŋ wa wa a Ghana, Asenso-Boakye toŋ ko la Wɔɔ Paati (NPP) neɛ ŋa ba naŋ iri ka o are bɔ a yidaandɔɔlooŋ aneŋ a pampana yidaandɔɔkpoŋ ko a Ghana; Nana Addo Dankwa Akufo-Addo a waa a Political Assistant ka ana tonnoɔre ŋa ka o taa lɛɛ ka ba te vooti ko o ka o waa a bɛgemaala kaŋa.<ref>https://www.modernghana.com/news/985383/akufo-addo-lauds-contribution-of-asenso-boakye.html</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
A yuoni Gyɛnoɔre 2017, Francis Asenso-Boakye la ka a yidaandɔɔkpoŋ [[Nana Akufo-Addo|Nana Addo Dankwa Akufo-Addo]] da iri k’o waa a political assistant aneŋ a Deputy Chief ko a Staff Flagstaff House. <ref>https://www.adomonline.com/npp-is-the-most-credible-party-in-ghana-deputy-chief-of-staff/</ref>A yuoni Gyoone 2020, Asenso-Boakye di la a Bantama a [[Wɔɔ Paati]] (NPP) meŋa vootuu saŋa na o naŋ ŋme a neŋkoree ŋa Daniel Okyem Aboagye kyɛkyɛ a paaŋ bɔ ana bɛgemaale die kogi na a Ghana poɔ.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Akufo-Addo-clearly-knows-what-he-s-about-Jinapor-498649</ref> <ref>http://allafrica.com/stories/201701050866.html</ref><ref>https://newsghana.com.gh/ghanas-president-elect-announces-key-staff/</ref>A yuoni 2020 vootuu kpoŋ na, o nyɛ la 88.84% a yi a vootuu zaa lanne taa poɔ ka o paaŋ waa a bɛgemaala ko a Bantama (Ghana bɛgemaale constituency). <ref>https://www.modernghana.com/news/1010705/deputy-chief-of-staff-asenso-boakye-wins-massively.html</ref><ref>https://citinewsroom.com/2020/06/nppdecides-asenso-boakye-floors-okyem-aboagye-to-win-bantama/</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/news/politics/jubilation-in-bantama-as-asenso-boakye-unseats-the-incumbent/</ref>A paaŋ de gara, ba da iri o la ka o waa a Minista ko Works and Housing (Ghana).<ref>https://web.archive.org/web/20230429180339/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/ashanti/bantama/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Profile-of-Francis-Asenso-Boakye-minister-designate-for-works-and-housing-1161889</ref>
=== Kɔmatee ===
Asenso-Boakye e la mɛmba ko a Gɔmenante Assurance kɔmatee ane meŋ a mɛmba ko a Teŋgane and Forestry kɔmatee.<ref name=":1" />
== Meŋa Nyɔvore ==
Asenso-Boakye de la pɔge a taa biiri bata.<ref>https://web.archive.org/web/20230429180343/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201701/302368.php</ref> O waa a kiritabie kaŋa.<ref name=":1" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
ksrjcw2g75u0nl9tswwkcxgorq2pukv
Francis Bawaana Dakura
0
629
42452
8095
2024-12-20T00:29:12Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42452
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694601 }}
'''Francis Bawaana Dakura''' (dͻge o la Ɔͻtoorebare beri pie ne ayopoi daare, 1961 poͻ) <ref>https://mobile.ghanaweb.com/person/Francis-Bawaana-Dakura-2797</ref> e la Ghana pͻletesen a e neԑ naŋ e a [[Begemaaleba|begemaala]] a be a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die ayopoi ko a Republic of Ghana anaare soba]] poͻ a are ko a [[Gyerebaa Gbandige]] naŋ be a [[Upper West Region|Upper West Irigyin]] poͻ a [[Kataweɛ Paati|Kataweԑ]] Naa yuori eŋԑ.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5559</ref>
== Ganzanne Yԑlԑ ==
O da baare la [[University of St. Andrews Fife]] poͻ, Scotland paaloŋ poͻ, a de o Ph.D. ane M.LITT Masters degeree. O la maaleŋ taa la a Master's degeree kaŋa ayi ne [[University of London Goldsmiths College]], a la ne B.A. with honors a yi [[Havering College]] naŋ be a United Kingdom paaloŋ poͻ, ane Diploma a yi a [[Institute of Social Sciences]]. A Chartered Institute of Secretaries ane Administrators' CISA Finals zaa da e la a UK paaloŋ poͻ.<ref>https://mobile.ghanaweb.com/person/Francis-Bawaana-Dakura-2797</ref><ref>https://ghanamps.com/mp/dakura-francis-bawaana/</ref>
== Pͻletese ==
Dakura da e la begemaala a ko [[Gyerebaa]] (Ghana begemaale die gbandige) naŋ be a Upper West Irigyin Ghana a begemaale die ayopoi ko a Republic of Ghana anaare soba poͻ. O da ŋmԑ la [[Kpamkpire|kpaŋkpire]] a 2016 [[Ghana zaa nu-neԑ]] poͻ a Kataweԑ Naa yuori eŋԑ a da di a [[Gyerebaa begemaale]] kogi ane noba 15, 390 naŋ are ko 59. 29% noba zaa naŋ neԑ ba nuuri poͻ. O da die la kyԑ ka o dataare, Paul Derigubaa naŋ IND neԑ da tage noba 8, 249 naŋ are ko 31. 78%, ka a Wͻͻ Naa [[Kpamkpiri-ŋmeԑrԑ|kpaŋkpiri-ŋmeԑrԑ]] Kpieta Jesse Sung da nyԑ noba 2, 071 meŋ naŋ are ko 7.98%, ka a begemaale [[kpampir-ŋmeԑrԑ]] naŋ da are a Convention people's Naa yuori eŋԑ Bagbulo Joseph meŋ da tage noba 90 meŋnaŋ are ko 0.35%, Kaawaasan Petter naŋ yi GCPP Naaŋ da tage la noba 89 naŋ are ko 0.34% ane APC [[begemaala kpamkir-ŋmeԑrԑ]] Paale Jacqueline meŋ da tage noba 70 naŋ are ko 0.27% a yi a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20231209190945/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/upperwest/jirapa/</ref><ref>http://www.thinkghana.com/pages/2016/upperwest/177/index.php</ref>
== Sommo yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
gkq9gy79eegq5in3u4oh5tv86tvhb9b
Francis Manu-Adabor
0
631
42518
39274
2024-12-20T06:05:58Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42518
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694603}}
'''Francis Manu-Adabor''' (dɔgebo bebiri 24 Sentɔmbare 1960) e la a Gaana pɔletesean ane begemaale die mɛmba ko a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die ayɔpõĩ ane a begemaale die anii soba a Ghana republic anaare eŋɛ]], naŋ are ko a [[Ahafo Ano South East|Ahafo Ano Kɔmpare Sɛŋ Gbandige]] naŋ be a [[Ashanti Region|Sante Irigyiŋ]] poɔ, a [[Wɔɔ paati|Wɔɔ paate]] yuori eŋɛ.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=23</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230421194748/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201810/366530.php</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/ashanti-region-chiefs-turn-heat-on-parents-over-falling-academic-performance/</ref>
== Nyɔvore piiluu ane Sakuuri Gaabo ==
Manu-Adabor dɔgebo bebiri da la 24 Sentɔmbare 1960 a yi [[Biemso No.1]] naŋ be a [[Ashanti Region|Sante Irigyiŋ]] a [[Ghana]] poɔ. <ref name=":1">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5288</ref>O nyɛ la o Ordinary Level a yuoni 1979 aneŋ o Advanced Level a yuoni 1981. O nyɛ la o bachelors ko science degeree a yi a [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology]]and ko o postgraduate diploma a yi a [[Obafemi Yuniveniti.]] O la meŋ nyɛ la o master's degeree a yi a [[Univeniti Kolaagyi,]] [[London]] (UCL). Bambo poɔ o da waa surveyor ŋa ba naŋ ko sori o toma poɔ neŋ land surveying.<ref name=":0" />
== Toma Yɛlɛ ==
O daaŋ e la a Sante Irigyin weɛ soba, karemakpong, ko survey [[sakuuri]] a yi a yuoni 1988 te tɔ 2007. O daaŋ wa la a nuuri toma managya ko a [[Gaana Cocoa Board]] a yi a yuoni 2007 wa tɔ 2012. <ref name=":0" />O gba daaŋ la waa la a sɛrɛɛ neŋkponi kaŋa ko a [[Cocoa Processing Company Limited.]]<ref>https://mofa.gov.gh/site/media-centre/latest-news/item/587-bod-for-cocoa-processing-company-limited-inaugurated</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Manu-Adabor e la a [[Wɔɔ paati|Wɔɔ Paate]] mɛmba. <ref>https://www.fact-checkghana.com/members-of-parliament/</ref> O da be la a [[Begemaaleba|begemaale]] die ayɔpõĩ ko a Gaana republic anaare po-eŋ kpoŋ zie poɔ. O la nyɛ la zunoɔ a 2020 Gaana zaa gbuli nuuri neɛbo saŋa naŋ e gbɛbɔge are a begemaale die anii ko a Gaana republic anaare. O di la a begemaale kogi ne 15,136 nuuri naŋ wulo 53.80% a yi a nuuri zaa naŋ neɛ kyɛ ka a Kataweɛ Paate gbɛbɔge ara [[Yakubu Mohammed]] eŋ nyɛ 12,999 nuuri ka lɛ wulo 46.20% a yi a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/ashanti-region/ahafo-ano-south-east/</ref>
=== Kɔmatee ===
Ba da iri o ka o waa a dakogi zusoba ko a [[Lands ane Forestry kɔmatee]],<ref>https://web.archive.org/web/20230425211255/http://www.businessworldghana.com/govt-lift-ban-small-scale-mining-soon/</ref> <ref>https://www.businessghana.com/</ref> gobenente laafeelong kɔmatee, ane bege ganne, legal ane Begemaale die yɛlɛ kɔmatee. <ref name=":0" /> Pampana ŋa, o waa a dakogi zusoba ko [[Lands ane Forestry kɔmatee,]]<ref>https://mlnr.gov.gh/index.php/lands-and-natural-resources-minister-investigate-alleged-corruption-in-rosewood/</ref><ref>https://citinewsroom.com/2021/10/parliamentary-select-committee-on-lands-and-forestry-call-on-lands-commission/</ref><ref>https://www.classfmonline.com/news/general/We-ll-support-you-achieve-your-objectives-C-ttee-on-Lands-and-Forestry-to-Lands-C-ssion-28174</ref> a neɛ kaŋa ko a Judiciary kɔmatee ane a neɛ kaŋa ko a [[Mines aneŋ Energy kɔmatee.]]<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=171</ref>
== Meŋa Nyɔvore ==
Manu-Adabor e la a kiristabie kaŋa ane a [[Katoliki deme potuuro]] kaŋa. O de la [[Pɔgesori.|pɔge]] a taa [[Bie|biiri]] banuu.<ref name=":1" />
== Sommo Mine O Naŋ Soŋ ==
A yuoni 2014, o ko la kyeensiri pagetere anuu ka a soŋ a [[Pokukrom Ibrahimia]] [[Sakuuri|Islamic Basic Sakuuri]] meɛbo. O la ko la kyeeŋsiri pagetere a ta a [[Amoakokrom Disekyere Asambole]] Gyunia Haae Sakuuri meɛbo, a ko kyeeŋsiri pagetere anuu a [[Asudei Islamic Basic Sakuuri]] aneŋ a ko simintere woore pista a [[Nsuta Roman Katoliki Basic Sakuuri]] meɛbo.<ref>https://www.ghanamma.com/2014/04/11/ahafo-ano-south-east-mp-donates-to-schools/</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
3m67yqpbqypybn78zyjbd0p7rt2i6rq
Geoffrey Kini
0
679
42453
39872
2024-12-20T00:30:09Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 4 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42453
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694606}}
'''Geoffrey Kini''' (dɔgebo bebiri 1st Gyɛnoɔre 1970) e la Ghana pɔleteesa ane mɛmba ko a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die ayɔpoĩ ane anii a Ghana republic anaare eŋɛ]], naŋ areko a [[Nkwanta saazu sɛŋ Gbandige]] a [[Oti Region]] poɔ, [[Ghana]] a [[Kataweɛ Paati]] |Kataweɛ paate yuori eŋɛ.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5458</ref><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=188</ref>
== Nyɔvore Piiluu Ane Ganzanne ==
Ba dɔge la Geoffrey Kini naŋ baa [[Bakpa New Town]] a [[Oti Region|Ɔte Irigyiŋ]] poɔ Ghana. Geoffrey Kini nyɛ la o middle sakuuri Leaving sɛtefekate (MSLC) 1985 poɔ, 2nd Division 1991 poɔ ane o bachelor's degeree yineŋ Human resource management (2nd class upper) 2017 poɔ. O la e la Graduate (Conflict peace ane security ) a yuoni 2020 poɔ.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=217</ref><ref name=":1">https://ghanamps.com/mp/geoffrey-kini/</ref><ref name=":2">https://www.ghanaweb.com/person/Geoffrey-Kini-2284</ref>
== Tonnɔɛ ==
Geoffrey Kini e la chief executive Ɔfesa (CEO) ko Kini Geoffrey. O e la Manengyiŋ director tontona ko Faircon (A Database Technology Company) yi 1994 te tɔ 2016. Pampana o e la begemaale die mɛmba (MP) ko [[Nkwanta]] Kɔmpare gbandige a Ɔte Irigyiŋ poɔ Ghana, a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] yuori eŋɛ.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" />
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Geoffrey Kini da areɛɛ la a di a 2016 NDC parliamentary primaries ko Nkwanta kɔmpare Gbandige a Ɔte Irigyiŋ poɔ Ghana.<ref>https://web.archive.org/web/20230429074753/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/dashboard/constituency/nkwanta_south/</ref><ref>https://www.pulse.com.gh/ece-frontpage/nkwanta-south-ndc-primary-incumbent-mp-kicked-out/s0tmjln</ref><ref>https://newsghana.com.gh/ndc-primaries-mp-gbediame-deposed/</ref><ref>https://citifmonline.com/2016/07/ill-develop-constituency-with-time-left-defeated-nkwanta-mp/</ref> Geoffrey Kini gaa la nimitɔɔre di a begemaale die kogi a o gbandige poɔ (Nkwanta Kɔmpare Gbandige ) a Ɔte Irigyiŋ poɔ Ghana a 2016 Ghana zaa nuuri neɛbo wagere ko a Kataweɛ paate na paale a begemaale die ayɔpoĩ soba, a Ghana republic anaare eŋɛ ne 21,691 nuuri (59.3%) kyaare ne Edusei Cephas Kujo naŋ e Wɔɔ paate bie nyɛ 8,903 nuuri (24.4%), Njonam Wisdom Wagya (sommeŋɛ bie) meŋ nyɛ 5,670 nuuri (15.5%) ane Nyame Maxwell naŋ e Nɔdaa paate (CPP) nyɛ 297 nuuri (0.8%).<ref>https://web.archive.org/web/20230429190348/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/oti/nkwanta_south/</ref><ref>http://www.thinkghana.com/pages/2016/parliament/volta/index.php</ref><ref name=":2" />
Geoffrey Kini la maale areɛɛ la a di a 2020 NDC parliamentary primaries ko [[Nkwanta]] kɔmpare gbandige a [[Oti Region]] poɔ [[Ghana]] ne 891 nuuri kyaare ne Richard Manuuribe naŋ nyɛ 189 nuuri.<ref>https://www.modernghana.com/news/704682/geoffrey-kini-won-the-nkwanta-south-ndc-primary.html</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/952090/full-list-winners-losers-at-ndc-parliamentary.html</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/ndc-parliamentary-primaries-provisional-results/</ref>Geoffrey Kini la maale gaa la niŋe te di a 2020 Ghana zaa nuuri neɛbo a [[Kataweɛ paati]] yuori eŋɛ na paale a begemaale die anii eŋɛ, a Ghana republic anaare ne 29,189 nuuri (57.7%) kyaare ne Sherifa Sekyere-Tijani naŋ e Wɔɔ paate nyɛ 20,272 nuuri (40.1%) ane Ograh Felix William naŋ e a [[progressive people's paati]](PPP) naŋ nyɛ 1,127 nuuri (2.2%)<ref>https://web.archive.org/web/20230429074753/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/dashboard/constituency/nkwanta_south/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230531192905/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/oti/nkwanta_south/</ref><ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/oti-region/nkwanta-south/</ref>
=== Kɔmatee ===
Geoffrey Kini e la standing orders kɔmatee mɛmba. O la e la duori ŋmɛ kɔmatee mɛmba a begemaale die anii ko a Ghana Republic anaare.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Geoffrey Kini e la kirista bie.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
== O Sombo ==
Geoffrey Kini da de la saliment baage boma kɔɔ te ko Breweniase laanfeeloŋ tontonzie na soŋ a laboratory Unit meɛbo a laanfeeloŋ tontonzie poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20230424221612/https://www.cmonline.com.gh/general-news/o-r-mp-for-nkwanta-south-donates-hundred-bags-of-cement-to-breweniase-health-center/2022/</ref><ref>https://gna.org.gh/2022/04/mp-donates-cement-to-construct-lab-for-brewaniase-health-centre/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230430234756/https://ghstandard.com/nkwanta-south-mp-geoffrey-kini-donates-cement-to-construct-lab-for-brewaniase-health-centre/</ref>
Geoffrey Kini da la de la saliment baage boma kɔɔ te ko Bonakye yiri a Nkwanta kɔmpare Gbandige poɔ na soŋ meɛ laanfeeloŋ die ba naŋ meɛrɛ ka ba yɔle paale a laanfeeloŋ tontonzie, a yi a Naa ane a Bonakye noba naŋ koŋ bɔ sombo ka ba boɔrɔ la ka ba la meɛ laanfeeloŋ zie paale a laanfeeloŋ tontonzie, ka noba ta maŋ la gaa Nkwanta seɛre ka ba na baŋ nyɛ sambo zaa a soba baaloŋ naŋ boɔrɔ.<ref>https://www.modernghana.com/news/1176906/nkwanta-south-mp-supports-struggling-bonakye-healt.html</ref><ref>https://newsghana.com.gh/mp-supports-bonakye-health-centre-with-100-bags-of-cement/</ref>
Geoffrey Kini la maale de la popo ko st. Joseph Catholic Asibiti ane a Munisipal Asibiti a o gbandige poɔ (Nkwanta kɔmpare Gbandige ) a [[Oti Region]] poɔ a [[Ghana]] bonso ba ba taa bonzɔnnaa zaa na baŋ gaa nimize boɔlɔ ane meŋ na soŋ laanfeeloŋ tontoneba naŋ kaara a kɔre-feere nyaa nyabie pie ne awae pure yaaroo gbɛɛ kyɛmbo soŋ yɛlɛ. A yi a popo puori, Geoffrey Kini la de la Miliyoŋ kɔɔ (GH₵10,000) ko a Asibiti na soŋ ba da meŋɛ guubo tonton boma (PPEs) na gu ne ba menne. Geoffrey Kini gaa la niŋe tere disinfectant, nu pɛge boma, fanfaŋ kõɔ ane amine pantuure.<ref>https://web.archive.org/web/20220830080047/https://www.rainbowradioonline.com/covid-19-ndc-mp-donates-motorbike-ghc10000-to-municipal-hospital/</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Nensaala]]
3eqevg4k0og7q0wlm86boct2wxmmgjf
George Takyi
0
685
42521
22251
2024-12-20T06:16:26Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42521
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105713094}}
'''George Kwabena Obeng Takyi''' ( ba naŋ dɔge 29 Maakye 1965) e la chartered accountant ane mɛmba ko a begemaale die anii soba, a Ghana republic anaare eŋɛ ko [[Manso Nkwanta Gbandige]] naŋ be Sante Irigyiŋ pampana.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=135</ref><ref>https://web.archive.org/web/20220822120052/https://theindependentghana.com/2021/12/e-levy-is-not-imposing-additional-cost-to-ghanaians-mp/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20220822120052/https://theindependentghana.com/2021/12/e-levy-is-not-imposing-additional-cost-to-ghanaians-mp/</ref>
== O Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba dɔge o la Takyi 29 Maakye 1965 [[Mpatuam]] poɔ, naŋ be [[Amansie Wɛse Desekyere]] a yi 1988. O taa la MBA in chartered Accountancy, Business Communication. O la taa la PhD candidate in the area of Accounting, Libie ane Lampo.<ref name=":1">https://ghanamps.com/mp/george-kwabena-obeng-takyi/</ref>
== Tontonziiri ==
seɛre o naŋ na kpɛ Pɔletese, Takyi da e la lecturer tona korɔ Kumasi Campus of Yuniveniti of Education, Winneba.<ref name=":0" />
=== Pɔletese Yɛlɛ ===
O e la [[Wɔɔ paate]] (NPP) mɛmba naŋ e begemaale die mɛmba pampana ŋa ko Manso Nkwanta Gbandige naŋ be Sante Irigyiŋ.<ref name=":1" /><ref>https://web.archive.org/web/20230424124211/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-will-support-any-motion-for-Speaker-of-Parliament-to-be-an-elected-MP-George-Obeng-Takyi-1490261</ref><ref>https://wontumionline.com/if-ghana-fails-africa-has-failed-hon-george-obeng-takyi-tells-political-leaders-video/</ref> O de la a NPP parliamentary primaries kogi ko Manso Nkwanta o ne Joseph Albert Quarm<ref>https://www.modernghana.com/news/1011192/npp-primaries-residents-in-manso-nkwanta-jubilate.html</ref> naŋ da kyaare. O la maale ŋmɛɛ kyakya ne Bance Musah Osmane naŋ e NDC bie a Disembare 2020 nu neɛ. Takyi nyɛ la 34,408 nuuri naŋ e 76.1% a yi a nuuri zaa naŋ wuli ka o ona la di a Manso Nkwanta Gbandige dakogi ko a Wɔɔ paate (NPP) kyɛ ka a NDC begemaale die bie nyɛ 10,798 nuuri naŋ e 25.9% yi a nuuri zaa.<ref>https://web.archive.org/web/20230425200254/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ashanti/manso_nkwanta/</ref>
==== Kɔmatee ====
O e la mɛmba ko Government Assurance Kɔmatee ane mɛmba ko bondirii, [[Dagerekɔlkya]] ane Cocoa yɛltarre kɔmatee.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O e la kirista bie.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
== O Sombo ==
Fɛboɔre 2021, O da de la sakuuri bonsuuri ane PPE ko sakue mine a [[Manso Nkwanta Gbandige]] naŋ be [[Ashanti Region|Sante Irigyiŋ]].<ref>https://choicenewsonline.com/manso-nkwanta-mp-donates-ppe-to-students/</ref>
== Sommo Yizie ==
tlcsqpsms4d2nnn23pmkiqpwlu97g2t
George Yaw Gyan-Baffour
0
686
42555
42193
2024-12-20T10:56:53Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42555
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q33634856}}
'''George Yaw Gyan-Baffour''' (dɔgebo 27 maakye 1951) <ref>https://web.archive.org/web/20170728161840/http://www.odekro.org/person/george-yaw-gyan-baffour/</ref>e la Ghana baabo economist ane pɔletesean. O e la begemaale die mɛmba koroo naŋ areko [[Wenchi|Wenchi Gbandige]] yi 2005 te tɔ 2001. O da e la vinviŋ vuo ara [[Howard University]] [[Washington, D. C.]], poɔ yi 1993 te tɔ 2001. O e la mɛmba ko a [[Wɔɔ paati|wɔɔ paate]] ane minisa koroo ko sɛgeroo [[Ghana]] poɔ.
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dͻge la Gyan-Baffour [[Wenchi]] naŋ be a [[Brong Ahafo Irigyiŋ|Brong Ahafo Irigyin]] a Ghana poͻ. O da gaa la a [[University of Ghana]] a te baare de o Bachelor of Arts degeree economics poͻ.<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20180207070523/http://www.pulse.com.gh/bio/politicians/george-yaw-gyan-baffour-prof</ref> O da kyoŋgaa la Helsinki Sakuuri ba naŋ erԑ Economics [[Finland]] paaloŋ poͻ a be la ka o da te de o Diploma a Economics poͻ. A puoriŋ o da la de la o master's degeree ane Doctor of Philosophy degeree ba naŋ da wa de o a [[University of Wisconsin, Madison]] paaloŋ poͻ.<ref name=":0" /><ref name=":1">http://ghanamps.com/mps/details.php?id=150</ref> O da la taa la o post doctoral diploma a yi [[Harvard University]] poͻ.<ref name=":2">https://www.parliament.gh/mps?mp=263</ref>
== Nyͻvore Toma ==
George Gyan-Baffour da e la professor of management a Howard University poͻ a yi a yuoni 1993 a te tͻ 2001 poͻ.<ref name=":2" /> A Wͻͻ Naa naŋ da wa nyԑ zunoͻ a Ghana zaa nu-neԑ 2000 poͻ, o da leԑ wa la Ghana paaloŋ poͻ ka a Ghana Yidaandͻͻ [[John Kufour]] da iri o ka o e a Director General a ko a paaloŋ ziyuo yelsԑgere Commission 2002 poͻ.<ref name=":0" /><ref name=":3">http://ghanamps.com/mps/details.php?id=2515</ref><ref name=":4">https://web.archive.org/web/20170728203718/http://www.ghana.gov.gh/index.php/en/governance/ministers/3443-prof-gyan-baffour-minister-for-planning</ref> A da e la a wagere ŋa poͻ ka o da fͻrͻ wa ne a yeli ŋa overseeing ane assessing a rate a kyaare a paaloŋ ziyuo. O daŋ nyԑ la a ziyuo Coordinated Program a ko a Economic ane Social Ziyuo a Ghana paaloŋ poͻ.<ref name=":4" />
== Pͻletese Nyͻvore ==
O bare la o tonnoͻre a yuoni 2004 poͻ ka lԑ na soŋ ka o tõͻ tu o pͻletese yeltarre. A yuoni na poͻ, o da gaa arԑԑ a begemaaleba kpamkpire ŋmeԑbo a Wenchi gbandige poͻ a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ. O da die la kyԑ naŋ kyoŋ gaa nimitͻͻre a te di nu-neԑ naŋ da tuuro gbԑԑ- bota a yuomo 2008, 2012 ane 2016 poͻ. A Ghana Yidaandͻͻ Kufour da iri o la ka o e a Dipiti Minisita a ko a Finance ane Economic Planning a yi March 2005 a te tͻ December 2008 poͻ.<ref name=":4" />
A yuoni 2015 poͻ, o da daa yie yeŋ a te zagere [[Mahama Naaŋ]] yelsԑgere ka ba bͻ a gͻbenԑnte bailout naŋ na yi International Monetary Fund zie.<ref name=":5">http://www.foreverghana.com/news/detail/27871#IMF-bailout-will-be-counterproductive-%E2%80%93-Gyan-Baffour</ref> O da sagedeԑ la ka a economic yelferre a paaloŋ poͻ da na baŋ nyԑ la maaloo ka ba naŋ pԑŋ libie a paaloŋ meŋԑ poͻ.<ref name=":5" />
== 2004 Nuuri Neɛbo ==
Ba da fͻrͻ iri la Gyan-Baffour ka o e begemaala a ko a Wenchi gbandige deme ba naŋ da wa ŋmaa o a yi ne a Wenchi East ane Wenchi West gbandige poͻ.<ref name=":6">https://web.archive.org/web/20221008235630/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/63/index.php</ref><ref name=":7">https://en.wikipedia.org/wiki/George_Gyan-Baffour#cite_note-:1-9</ref> Ba da neԑ la nuuri a iri o a 2004 Ghana zaa nu-neԑ baaroo poͻ.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> O da la maaleŋ are ko la a o gbandige deme a begemaale die anaare a republic of Ghana anaare soba poͻ.<ref name=":8">https://www.parliament.gh/mps?mp=263</ref> O da die la ane noba 18,183 a yi noba 33,806 zaa naŋ neԑ ba nuuri soŋ poͻ.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> A ŋaa are ko la 53.8% noba naŋ neͻ ba nuuri soŋ poͻ.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> O da nyԑ la zunoͻ o dataare Abdul-Latif Umar Abdullah naŋ are a Convention People's Party yuori eŋԑ, Alhaji Alhassan Bene naŋ are a Every Ghanaian Living Everywhere Party ane Osei Kwadwo Hayford naŋda are o yoŋ a ba poͻ Naa kaŋa zaa poͻ.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> A bama zaa da nyԑ la noba 286, 7,669 ane 6,668 naŋ kyoŋ tutaa a le ne o zu a noba na zaa naŋ neԑ ba nuuri soŋ poͻ.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> A ŋaa are ko la 3.8%, 22.7% and 19.7% a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri soŋ poͻ.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> Gyan-Baffour da die la a nu-neԑ poͻ a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> O gbandige da poͻ la a begemaale pie ne anaare kogiri a yi begemaale kogiri lezare ne anaare a Wͻͻ Naa naŋ da de a Brong Ahafo Irigyin a Ghana paaloŋ poͻ.<ref name=":6" /><ref name=":9">https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref> A zaa poͻ, a Wͻͻ Naa da taa la [[begemaaleba]] yaga naŋ e kͻͻ ane lezare ne anii a yi ne kogiri turi ane lezare ne pie kogiri poͻ a die [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|anaare a republic of Ghana anaare soba.]] .<ref name=":9" />
== 2008 Nuuri Neɛbo ==
Ba da la neԑ la nuuri a ko Gyan-Baffour ka o la maaleŋ e a begemaala a ko a Wenchi Gbandige a yuoni 2008 Ghana zaa nu-neԑ baaroo poͻ.<ref name=":10">https://web.archive.org/web/20231009200913/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/brongahafo/63/index.php</ref><ref name=":11">https://en.wikipedia.org/wiki/George_Gyan-Baffour#cite_note-:4-13</ref> O la maaleŋ are ko la o gbandige deme a begemaale die anuu a Republic of Ghana anaare soba poͻ.<ref name=":8" /> o da die la ane noba 18,516 a yi noba 32,573 naŋ neԑ ba nuuri soŋ.<ref name=":10" /><ref name=":11" /> A ŋaa da are ko la 56.84% noba naŋ neԑ ba nuuri soŋ poͻ.<ref name=":10" /><ref name=":11" /> O da nyԑ la zunoͻ kyԑ bare o dataare Yaw Osei Agyei naŋ da are a Kataweԑ Naa yuori eŋԑ, Akotia Kwaky Thompson naŋ da are ko a Democratic Freedom Party ane Abdul-Latif Omaru Abdullamy meŋ da are a Convention People's Party yuori eŋԑ le.<ref name=":10" /><ref name=":11" /> A bama zaa da nyԑ la noba 13,495 nuuri, 284 nuuri ane 278 naŋ kyontutaa a lԑ .<ref name=":10" /><ref name=":11" /> A ŋaa da are ko la 41.43%, 0.87% ane 0.85% noba naŋ neԑ ba nuuri soŋ poͻ.<ref name=":10" /><ref name=":11" /> Gyan-Baffour da die la a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ.<ref name=":10" /><ref name=":11" /> O gbandige da poͻ la a begemaale kogiri pie ne ayoͻbo a Wͻͻ Naa naŋ da de a yi a kogiri lezare ne anaare poͻ a Brong Ahafo Irigyin a Ghana poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20221018173953/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/brongahafo/index.php</ref> A zaa poͻ, a Wͻͻ Naa da taa la begemaaleba fēē naŋ kͻͻ ne ayopoi a yi ne kogiri turi ane lezare ne pie kogiri poͻ a begemaale die anuu a republic of Ghana anaare soba.<ref name=":9" />
== 2012 Nuuri Neɛbo ==
A 2012 begemaaleba nu-neԑ wagere, Gyan-Baffour da nyԑ la 50.83% noba naŋ neԑ ba nuuri soŋ ka la vԑŋ ka o da daa o dataare Yaw Osei Agyei naŋ da e a Kataweԑ begemaala kpamkpiri-ŋmeԑrԑ, Ebenezer Gyimah Koomson naŋ da are ko a Progressive Peoples' Party ane Jacob Steve Kojo Akasampah Gyan meŋ naŋ da are ko National Democratic Party lͻͻ.<ref name=":3" /><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2012/parliament.constituency.php?ID=175&res=pm</ref>
== Begemaaleba Kͻmatiiri ==
O naŋ da waa economist, Gyan-Baffour da maŋ zeŋ la begemaaleba Kͻmatiiri naŋ pukyaare. Aseŋ: Special Budget Kͻmatii; Trade, Industry ane Tourism Kͻmatii; Sakuuri Kͻmatii; Poverty Reduction Kͻmatii; ane neԑ naŋ da kaara a Special Budget Kͻmatii.<ref name=":1" /><ref name=":4" />
== O Minisita Iribu ==
A January kyuu beri pie ne ayi daare, 2017 poͻ, a Ghana Yidaandͻͻ [[Nana Akufo-Addo|Nana Akuffo-Addo]] da iri o la ka a maale o ka o e yelsԑgere minisita.<ref>http://www.ghananewsagency.org/politics/president-announces-eleven-more-ministerial-nominees-112208</ref> A Yidaandͻͻ da maŋ boͻre o la "gyeremԑ soba naŋ e economist ane neԑ naŋ taa bammo meŋԑ naŋ da e a nenzu a ko a [[National Development Planning Commission]]".<ref name=":12">https://web.archive.org/web/20170728202205/https://thefinderonline.com/news/item/5167-nana-calms-nerves</ref> Ba da ko o la kpeõŋ ka o leԑre a Wͻͻ Naa nu-neԑ yelyaga gane a eŋ tontonne, yel-erre naŋ na taa paaloŋ ziyuo yԑlԑ.<ref name=":12" /><ref>https://web.archive.org/web/20170729001801/http://ultimatefmonline.com/2017/01/13/ill-champion-implementation-campaign-promises-prof-gyan-baffour/</ref>
== Yԑlԑ Peԑroo Ane So-emmo ==
A Appointments Kͻmatii naŋ be a begemaale dieŋ da peԑre o la yԑlԑ February kyuu, 2017 poͻ. A peԑroo vuoŋ, o da yeli ko la a Kͻmatii noba ka Ghana ba boͻrͻ yuomo lazaayi ziyuo yelsԑgere ka a lԑ maŋ taa la kpeԑŋaa kaŋa bale.<ref>https://www.ghanastar.com/news/we-dont-need-40-year-devt-plan-gyan-baffour/</ref> O nyaabo da la ka a yelsԑgere da seka a maŋ e ŋmaa lԑ naŋ na soŋ ka a ziyuo yԑlԑ ta e begeraa a Ghana poͻ.<ref name=":5" /> A kͻmatii noba da sage de o la ka o e a minisita a ko a Ghaana paaloŋ deme o naŋ da wa tõͻ iri a nͻԑ zaa a seŋ la a kͻmatii naŋ da boͻrͻ.<ref>http://citifmonline.com/2017/02/10/parliament-completes-vetting-of-sector-ministers/</ref> A Ghana Yidaandͻͻ [[Nana Akufo-Addo|Akuffo-Addo]] da so o la eŋ February beri pie ne yeni daare, 2017 poͻ.<ref>http://www.graphic.com.gh/news/general-news/president-swears-in-last-batch-of-sector-ministers.html</ref>
== Kpaaroŋ Ane Ziiri Tuubu ==
Gyan-Baffour e la neԑ naŋ tuuro a Institute of Chartered Economists of Ghana. O poͻ la a Ghana Gͻbenԑnte Agencies tԑԑ tԑԑ poͻ a te laŋe ne a Ghana libie die, Council a ko Scientific ane Industrial Research ane a Ghana Institute of Management ane Public Administration.<ref name=":4" />
== Meŋԑ Nyͻvore ==
George Gyan-Baffour de la pͻge ka ba taa biiri banaare.<ref name=":1" /> O e la Laŋesoŋ mesa Kirista bie a Ghana poͻ.<ref name=":1" /><ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/president-swears-in-last-batch-of-sector-ministers.html</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Nensaala]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
lw955k5dpkg6xcla6l4g6po1or54r7v
Habib Saad
0
736
42522
40706
2024-12-20T06:20:09Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42522
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694768}}
'''Habib Saad''' e la a Gaanean pɔleteesa Aneŋ [[Begemaaleba|begemaala]] a ko a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Seventh Parliament of the Fourth Republic of Ghana]] a ko [[Bortianor-Ngleshie-Amanfro]] paaloo nan be [[Greater Accra Region]] a ko a [[wɔɔ paati]].<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=88</ref>
== Nyɔvore Piiluu Yɛlɛ ==
O dɔgebo bebiri la October 10, 1968, a yi Antoakrom, naŋ be [[Ashanti Region]]. O e la begemaala a ko a Seventh Parliament of the Fourth Republic of Ghana.<ref name=":0">https://mobile.ghanaweb.com/person/Habib-Saad-2833</ref>
== Sakuuri Gaabo ==
O taa la Bachelor of Arts a yi [[India's Techno Global University]]. A yuoni 2000, poɔ la ka Habib Saad da e managing director a ko Go Enterprise<ref name=":0" />
== Pɔlitisi ==
Habib Saad waa la a Wɔɔ Paati neɛ kaŋa aneŋ a paalemɛnte mɛmba neɛ kaŋa ko a [[Bortianor- Ngleshie- Amanfro]] vootiŋ paaloŋ naŋ be a [[Greater Accra Region]] poɔ a yi Gyɛnoɔre 2017 wa tɔ Gyɛnoɔre 2021.<ref name=":0" />
=== 2016 Vootiŋ ===
Habib Saad are ko la a Bortianor- Ngleshie- Amanfro vootiŋ paaloŋ paalemɛnte kogi a yuoni 2016 Gaanean vootiŋ kpoŋ a yi a [[Wɔɔ paati|Wɔɔ Paati]] deme poɔ. O da di la a vootiŋ ŋa ne 26, 034 vootiri ka lɛ wulo 53.09% a yi a vootiri zaa poɔ. O ŋmaa la Nba Bright Edward Kodzo Demordzi naŋ be a [[Kataweɛ Paati]] deme poɔ, Adjetey Larbie naŋ be a PPP, Evans Nii Djambum naŋ be a DPP aneŋ Peter Adzido neŋ be a [[Convention People's Party]] deme poɔ zaa a vootiŋ saŋa. Ba vootiri naŋ tu taa la ŋa 19, 405 vootiri, 2, 529 vootiri, 867 vootiri aneŋ 200 vootiri a yi lɛ ŋa ba yoe naŋ tu taa lɛ ŋa. Ba vootiri naŋ wulo a yi kɔɔ poɔ tu taa la ŋa 39.57%, 5.16%, 1.77% aneŋ 0.41% a yi a vootiri zaa poɔŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20231208123835/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/greateraccra/bortianor_ngleshie_amanfrom/</ref>
Habib Saad da ba la nyɛ zunoɔ a NPP 2020 yuoni ba meŋa vootiŋ eŋaŋ kyɛ ka [[Sylvester Tetteh]] eŋ leɛ di.<ref>https://www.myjoyonline.com/npp-primaries-national-youth-authority-ceo-defeats-sitting-mp/</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
tmtp40k28f1xif2modaclq5smivady0
Henry Yeboah Yiadom-Boachie
0
752
42454
21350
2024-12-20T00:34:50Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42454
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694613 }}
'''Henry Yeboah Yiadom-Boachie''' e la [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Ghana pͻletesen a e neԑ naŋ poͻ a begemaale die ayopoi a Republic of Ghana anaare soba]] poͻ a are ko a [[Techiman South|Techiman South Gbandige]] naŋ be a [[Brong Ahafo Irigyin]] pampana ka boͻlͻ [[Bono East Region|Bono East Irigyin]] a Wɔɔ Naa eŋԑ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=245</ref><ref>https://web.archive.org/web/20221120115403/https://3news.com/mp-highlights-danger-in-galamsey-fight/</ref>
== Nyͻvore Piiluu Ane o Sakuuri Gaabo ==
Ba da dͻge la Yiadom-Boachie August beri lezare ne anaare daare, 1972 poͻ ka o yi Nsuta-Techiman naŋ be a Bono East Irigyin Ghana paaloŋ poͻ.<ref name=":0">https://ghanamps.com/mp/yiadom-boachie-henry-yeboah/</ref> o nyԑ la o sԑbentekate a yi GIMPA poͻ. O taa la o Bachelor of Arts degree a yi a Catholic University Southeastern Africa naŋ be Nairobi paaloŋ poͻ. O naŋ la taa o Master of Philosophy a yi University of Ghana a yuoni 2010 poͻ.<ref name=":1">https://www.ghanaweb.com/person/Henry-Yeboah-Yiadom-Boachie-2449</ref>
== Toma ==
Yiadom-Boachie da la a Baapaaba Animator a Ondo-Nigeria don Bosco Center a yi a yuoni 1999 a te taa yuoni 2000 poͻ. O da naŋ e la a Vice Principal ane a Baapaaba Coordinator of Don Bosco Technical Sakuuri a yi a yuoni 2003 a te ta 2005 poͻ. Ona da la a Project Coordinator ane a Education Director a ko Bikpeebԑ Sommo Nensͻgelͻ paaloŋ a yi 2005 te tͻ 2009 poͻ. O da e la a Project Coordinator ane Community Development Officer of Newmont Ahafo Development Ntotroso poͻ kyԑ da naŋ e a Kenyasi Ahafo Mines a yi 2009 te tͻ 2016.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
== Pͻletese ==
Yiadom-Boachie e la Wͻͻ Naa bie. O da e la a begemaala a ko a Techiman South Gbandige deme a yi a yuoni 2017 te tͻ 2021.<ref name=":0" /><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/it-is-not-true-ec-did-not-declare-techiman-south-collation-results-npp.html</ref> A 2016 Ghana zaa nu-neԑ baaroo poͻ,o da die la a Techiman South begemaaleba kogi ane noba 37,257 naŋ are ko 50.47% noba naŋ neԑ ba nuuri soŋ a nu-neԑ baaroo poͻ kyԑ ka a Kataweԑ Naa kpamkpiri-ŋmeԑrԑ Adjei Mensah nyԑ noba 35,684 naŋ are ko 48.33% a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri poͻ ka a PPP kpamkpiri-ŋmeԑrԑ Sumaila Ibrahim nyԑ noba 886 naŋ are ko 1.20% a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20221120114132/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/bonoeast/techiman_south/</ref> <ref>https://citinewsroom.com/2020/12/adjei-korsah-will-turn-techiman-south-into-a-safe-seat-for-us-npp/</ref> A Wͻͻ Naa begemaaleba kpamkpire saŋa 2020 poͻ, o da ba la de o yuori poͻ a kpamkpiri-ŋmeԑrebԑ poͻ ka lԑ da ko Martin Kwaku Adjei-Mensah Korsah vuo.<ref>https://ghanaguardian.com/npp-primaries-eight-contest-for-5-slots-in-bono-east</ref><ref>https://dailyguidenetwork.com/npp-has-no-female-parliamentary-candidate-in-bono-east-region/</ref>
== Meŋԑ Nyͻvore ==
Yiadom-Boachie e la Krisita bie.<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
5twcszty1gox0bpb68mt5s5lrv6l1x6
Henry Yiadom Boakye
0
753
42523
9427
2024-12-20T06:20:52Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42523
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q110651455}}'''Henry Yiadom Boakye''' (ba dɔge la a yedaare May beri pie ane ayi soba 1969) O e la a Ghana pɔletese neɛ kaŋa naŋ be a Ghana palamɛte poɔ a ko a o paaloŋ Akwatia.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=113</ref><ref>https://citinewsroom.com/2020/12/e-r-ndc-regains-two-seats-lost-to-npp-in-2016-polls/</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/we-voted-skirt-and-blouse-akwatia-npp-supporters/</ref><ref name=":0">https://starrfm.com.gh/2020/12/ndc-recaptures-akwatia-seat-dumelo-loses-aww/</ref>
'''O e la''' Hon, Kyɛ naŋ e a Ghana palamɛte neɛ a ko Akwatia paaloŋ.
== O Nyɔvore Piiloŋ Ane O Gane Zanne Yɛlɛ ==
Henry Yiadom Boakye, dɔgebo ane a baabo zaa e la a Akwatia a Eastern Region a Ghana. Henry Yiadom Boakye taa la O Diploma a ko Engineering 1989 yuoni poɔ.<ref name=":0" /><ref>https://ghanamps.com/mp/henry-yiadom-boakye/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230523230333/https://ghstandard.com/profile-hon-henry-yiadom-boakye/</ref>
== Toma ==
Henry Yiadom Boakye la a nekpoŋ a ko a Okoyo nyaabo.<ref>https://newsghana.com.gh/okoyo-wins-akwatia-ndc-primaries/</ref> O tɔnɔ la a Gaana palamɛti poɔ a ko a o paaloŋ Akwatia a Eastern Region a Gaana poɔ. O e la a kataweɛ paati neɛ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=113</ref><ref>https://ghanamps.com/mp/henry-yiadom-boakye/</ref>
== Pɔletese Nyɔvore Yɛlɛ ==
Henry Yiadom Boakye da are la la a kataweɛ paati poɔ a ko Akwatia paaloŋ a Eastern Region a Gaana. <ref>https://newsghana.com.gh/okoyo-wins-akwatia-ndc-primaries/</ref>Henry Yiadom Boakye, O da di la a 2020 Gaana vootu, O da nyɛ la noba 19,899 a o paati poɔ naŋ are ko(51.5%) a Gaana Palamɛti anii (8th) a palamɛti anaare soba poɔ. Kyɛ ka Ernest Kumi a wɔɔ paati a nyɛ noba 18,742 na are ko (48.5). <ref>https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/eastern/akwatia/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230523225312/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/eastern/akwatia/</ref><ref>https://mybrytfmonline.com/npp-loses-akwatia-parliamentary-seat-to-ndc/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20210305191401/https://ghnewsexpress.com/2020/12/08/ndc-recaptures-akwatia-seat-dumelo-loses-in-ayawaso/</ref><ref>https://www.mynewsgh.com/retiring-npp-mp-backs-minister-as-his-successor/</ref>
=== Kɔmɛtee ===
Henry Yiadom Boakye e la kɔmɛtii a ko bɔl-ŋmɛ and saakonnoŋ yɛlɛ. O e la a Privileges kɔmɛtii a ko a Ghana palamɛte anii a anaare soba poɔ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=113</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230523230333/https://ghstandard.com/profile-hon-henry-yiadom-boakye/</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore yɛlɛ ==
Henry Yiadom Boakye e la kirista bie o nyɔvore poɔ.<ref>https://ghanamps.com/mp/henry-yiadom-boakye/</ref><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=113</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230523230333/https://ghstandard.com/profile-hon-henry-yiadom-boakye/</ref>
== Yɛlɛ yiibu zie ==
----
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Nensaala]]
982himcsz2jhxtgirxp2a1bsubvnboy
John Abdulai Jinapor
0
784
42526
41726
2024-12-20T06:27:54Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42526
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q43396440}}
'''Hon.''' '''John Abudulai Jinapor''' (Dɔge o la 8 Gyoone 1979) yuoni poɔ. O e la [[Ghana|Gaana]] pɔleteseɛŋ, a da lɛ e gɔbena kpambeɛ, o e la a [[Kataweɛ Paati|kataweɛŋ paati]] bikpeɛŋaa naŋ are ko [[Yapei-Kusawgu]] vooten lombokpoŋ ŋa naŋ be a [[Northern Region|Northern Irigyin]] poɔ.
== O Sakuuri Gaabo Yɛlɛ ==
O gaa la [[sakuuri]] ŋa ba naŋ boɔla [[Gaana Siinia Haae Sakuuri]] naŋ be [[Tamale]] Naa paaloŋ.<ref>https://www.modernghana.com/news/604531/ghanasco-tamale-sends-out-distress-call-to-her.html</ref> O da nyɛ la gama mine ba naŋ boɔla Masa Degeree yi Development Finance a yi [[University of Ghana|Univeniti nang be Gaana]] poɔ a 2019 yuoni poɔ. O da la gaa la nimitɔɔre a da lɛ nyɛ [[gama]] mine ba naŋ boɔla Post Graduate Diploma na be Finance ane Financial law a yi Univeniti kaŋa naŋ be kɔmpare ka ba boɔla London a 2015 yuoni poɔ. O da lɛ yineŋ la gama mine ba naŋ boɔla Masters of Science in Energy Economics a yi saku-kpoŋ ŋa ba naŋ boɔla Gaana Institute yi Management ane Public Administration (GIMPA) a 2021 yuoni poɔ. O da lɛ yineŋ la gama mine ba naŋ boɔla Bachelor's Degeree a yi saku-kpoŋ ŋa ba naŋ boɔla Univeniti ko Development Studies, o da lɛ yineŋ la gama mine ba naŋ boɔla Masa Degree in Marketing a yi Univeniti ko Gaana a 2008 yuoni poɔ.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=266</ref>
== O Nyɔvooroŋ Yɛlɛ ==
Ba da iri o la gɔmmenɛnte kpambeɛ potuuro ka o kaara fentendiglee [[yɛlɛ]] a [[John Dramani Mahama]] naaŋ poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20230601112700/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201701/302372.php</ref> O e la begɛ maala naŋ poɔ a begɛ maale die naŋ e ayɔpoi a Republic anaare Gaana, o e la [[Begemaaleba|begemaala]] naŋ are ko [[Yapei Kusawgu]] vooten lombokpoŋ kaŋa naŋ be a [[Northern Region|Northern region]] poɔ a ko a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]].<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5323</ref>
== O Meŋa Yɛlɛ ==
O sãã [[yuori]] la Abudulai Jinapor naŋ da e polisi aneŋ naa a ko Buipe naŋ be [[Savannah Region|Savanna Irigyin]] [[Gaana]] poɔ.<ref name=":0" /> O beɛre yuori la Samuel Abu Jinapor naŋ da e [[gɔbena]] kpambeɛ a ko naa ko Staff Gaana aneŋ gɔbena kpambeɛ naŋ kaara gbaŋgbale aneŋ tɛntɛre yɛlɛ (Land ane Natural Resources) <ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/features/Samuel-Abu-Jinapor-s-appointment-must-stand-498496</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/jinapor-vrs-jinapor-opposed-brothers-dispute-covid-19-power-reliefs.html</ref>aneŋ Dr. Ahmed Jinapor naŋ e karakyikpoŋ ka ba boɔla [[karema]]. <ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Both-Mahama-and-Akufo-Addo-appointed-me-into-their-govt-Dr-Jinapor-1002838</ref>O taa la [[Pɔgesori.|pɔge]] ka ba boɔla [[Mrs Josephine Jinapor.]]<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5323</ref>
== Yɛlɛ Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Nensaala]]
tjdx4m4eb2uncinwu7uqr4zsgumoa9v
John Frimpong Osei
0
788
42455
42123
2024-12-20T00:38:01Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42455
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694617}}
'''John Frimpong Osei''' (dɔgebo bebiri 5 Maakye 1971) e la a [[8th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Ghanaian pɔlitiseɛŋ naŋ da waa a Seventh Parliament of the Fourth Republic of Ghana neɛ kaŋa aneŋ pampana a Eighth Parliament of the Fourth Republic of Ghana]] begemaala kaŋa anaŋ are ko a Abirem paaloo naŋ be a [[Eastern Region]] a yi a [[wɔɔ paati]] deme poɔ.<ref>https://www.ghanaweb.com/person/John-Frimpong-Osei-2866</ref><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=2</ref>
== Nyɔvore Piiluu Aneŋ Sakuu Gaabo ==
John Frimpong dɔgebo teŋe la Akim Ntronang naŋ be a Eastern Region a Ghana poɔ. John Frimpong nyɛ la o medele Sakuu Sɛtifikeeti a yuoni 1986. Ka beɛlaŋ ka o la nyɛ o Ordinary Level meŋ a yuoni 1991 aneŋ o Advanced Level meŋ a yuoni 1993. John Frimpong la kyeŋ la beɛlaŋ kannoo eŋaŋ te nyɛ o Bachelor of Arts(Geography Resource Development) a yuoni 1998 aneŋ M.PHIL (Micro Finance Geography) a yuoni 2004 a yi a University of Ghana, Legon – Ghana.<ref name=":0">https://www.ghanaweb.com/person/John-Frimpong-Osei-2866</ref><ref name=":1">https://www.parliament.gh/mps?mp=114</ref>
== Toma Yɛlɛ ==
John Frimpong da waa la a manager ko O-M Finance and Business Service Limited a yi a yuoni 1999 te tɔ 2000, O la maaleŋ waa la a special assistant ko a ministry a yi a yuoni 2002 te tɔ 2005 a ko a Ministry of Finance and Economic Planning aneŋ a Ministry of Education aneŋ gba a Ministry of Youth and Sports. John Frimpong pampana tonna la a begemaale toma a ko a Abirem paaloo.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
== Naakoɔŋ Nyɔvore ==
John Frimpong di la a begemaale kogi o constituency (Abirem paaloo) naŋ a Eastern Region a 2016 Ghana Vootuu kpoŋ saŋa na a yi a Wɔɔ Paati deme poɔ a te paale a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Seventh (7th) Parliament of the Fourth Republic of Ghana]] ko o nyɛ 19,208 vootuu (61.0%) a ŋmɛ kyɛkyɛ ne o dɔma ŋa Mavis Ama Frimpong naŋ be a Kataweɛ paati deme poɔ ka o paaŋ nyɛ 12,217 vootuu (38.8%). <ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/eastern/abirem/</ref><ref name=":2">https://ghanamps.com/mp/osei-frimpong-john/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20240229190004/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/dashboard/constituency/abirem/</ref> O la maaleŋ di la a 2020 Ghana Vootuu kpoŋ a yi a Wɔɔ paati a la te paare a Eighth (8th) Parliament of the Fourth Republic of Ghana ne 19,151 vootuu (55.2%) a ŋmɛ kyɛkyɛ ne o dɔma ŋa Mavis Ama Frimpong naŋ be a Kataweɛ paati deme poɔ ka o paaŋ nyɛ 15,110 vootuu (43.5%).<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/eastern/abirem/</ref>
=== Komitiiri ===
John Frimpong waa la neŋkpoŋ kaŋa aneŋ a weɛ soba ko a Food, Agriculture and Cocoa Affairs komitii. O la waa la neŋkpoŋ kaŋa ko ko a Privileges Komitii a yi a Eighth (8th) Parliament of the Fourth Republic of Ghana.<ref name=":1" />
== Meŋa Nyɔvore Yɛlɛ ==
John Frimpong waa la a kiritabie kaŋa.<ref name=":2" /><ref name=":1" />
== Sommo Mine ==
John Frimpong ko la sɔɛ zu fenteŋbie Kɔɔ ka noba teŋsoŋa koobo ŋmaabare o municipality ŋa. John Frimpong yeli ka, ka a wa la o teɛrooŋ ka, kyuuri mine naŋ pare a yuoni 2022 poɔ, pɔge yɛŋyaare mine da kpi la ka a wulo ka neŋfaare mine la da koba a maale neŋ ba toŋ dɛgɛ yɛlɛ.<ref>https://filasconews.com/2022/08/10/mp-donates-led-street-bulbs-to-abirem-community-to-curb-insecurity/</ref>
== Kyɔɔtaare ==
Ba da ko la John Frimpong United Clergy International Association (UCIA) 2020 Hall Of Fame kyɔɔtaa te kyaare neŋ o wedeɛbo soŋ a yi a United Clergy International Association (UCIA) ba naŋ da taa ba 11th Kyɔɔtaare koobo a te kyaare ne Yunivɛsitiri zaa a bebiri 8 Ɔɔgore 2020.<ref>https://web.archive.org/web/20230522121228/https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/202008/422863.php</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Nensaala]]
3jjotb2ho210arytpnusjzydxofbjyg
Joseph Akuerteh Tettey
0
803
42456
22123
2024-12-20T00:54:44Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42456
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q113647952}}
'''Joseph Akuerteh Tettey''' (dɔgebo bebiri 5 Ɔɔgere 1974) e la a [[Gaana pɔlɛtisi|Ghana pɔletese]] Neɛ kaŋa. O e la mɛmba ko a palamɛte anii a anaare sona poɔŋ. Na da are ko a [[paaloŋ Kpone Katamanso]] naŋ be a [[Kpone Katamanso Munisipal Ditiriki]] a Aŋkara Irigiŋ poɔ, [[Gaana|Gaana.]]<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=68</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230425010147/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Kpone-Katamanso-MP-pledges-support-for-community-1282894</ref><ref>https://web.archive.org/web/20221127131526/http://sunonasogli.com/index.php/2021/11/05/mp-visits-asogli-plant/</ref>
== Nyɔvore Piiluu Ane Tonnɔɛ ==
Ba da dɔge la Tettey 5 Ɔɔgore 1974 poɔ. O baa la Kpone. O taa la degeree Masaɛɛ in Business Administration (2011) yi [[Gaana Institute of Management ane public Administration|Ghana Institute of Management ane public Administration]] (GIMPA) ane Bachelor od Arts Degeree in Economics (2002) yi [[Yunivesiti of Gaana|Yuniveniti Kpoŋ a Ghana poɔ]]. O na da la a Kpone Katamanso Desekyere Manengya ko a [[laanfeeloŋ susu nembɛrɛ]] (NHIA) ane a Jobiz Enterprise Manengyiŋ director.<ref name=":0">https://ghanamps.com/mp/joseph-akuerteh/</ref>
== Pɔletese Toma ==
Tettey e la [[Kataweɛ paate]] (NDC) mɛmba. O da areɛɛ la a di a NDC parliamentary primaries a Kpone Katamanso paaloŋ poɔ na leɛ a paati Neɛ a [[Densenbare 2020 elections]].<ref>https://awakenewsroom.com/joe-t-confident-of-wining-kpone-katamanso-ndc-primaries/</ref> O di la a Desenbare 2020 palamɛti vootuu, o da nyɛ la 51,755 nuuri naŋ areko 55.3% yi a nuuri zaa naŋ neɛ, o naŋ da di o kyakya ŋmɛ tɔ Hopeson Yaovi Adorye naŋ e [[Wɔɔ paate]] bie meŋ nyɛ 39,546 nuuri naŋ areko 42.3% yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20221009022913/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/greateraccra/kpone_katamanso/</ref>
=== Kɔmatee ===
O e la Teŋgama ane Forestry kɔmatee mɛmba a [[Gaana palamɛti anii soba a anaare soba|Ghana palamɛte anii soba a anaare soba]] a Ghana poɔŋ.<ref>https://www.parliament.gh/committees?com=19</ref>
== Meŋɛ nyɔvore ==
O e la kirista bie o nyɔvore zaa poɔ. <ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Nensaala]]
phrk1x6mu5v0scxky56ib2z18k76t1s
Joseph Albert Quarm
0
804
42457
10050
2024-12-20T01:00:17Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 4 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42457
wikitext
text/x-wiki
Joseph Albert Quarm noba yaga zaa naŋ baŋ o ne Prof. Quarm e la Ghana pͻletesen kaŋa a e neԑ naŋ poͻ a begemaale die ayopoi a Republic of Ghana anaare soba a are ko a Manso-Nkwanta Gbandigeŋ a Ashanti Irigyin poͻ a Wͻͻ Naa gbԑbogriŋ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=167</ref><ref>http://www.ghanadistricts.com/Home/Reader/765</ref>
== Nyͻvore piiluu ane sakuuri yԑlԑ ==
Ba da dͻge la Quarm May beri ayopoi daare,1975 a yi Manso Nsiana a Ashanti Irigyin naŋ be Ghana poͻ. O taa BSc, MPhil ane PhD degree, Biological Sciences a yi Kwame Nkrumah University of Science and Technology, KNUST.<ref>https://www.ghanaweb.com/person/Joseph-Albert-Quarm-2887</ref><ref name=":0">https://ghanamps.com/mp/quarm-joseph-albert/</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/1047981/ar-akufo-addo-commissions-100-bed-specialised.html</ref>
== Meŋԑ nyͻvore ==
Quarm e la Kristabie .
== Toma ==
Quarm da waa la karema/wuliwullo a Vicande Sakuuri a yi 1996 a te ta 1998. O da naŋ tonͻ la ton-gbͻge a Central Gold African Ghana Limited a e Environmental Officer a be 2007 poͻ. O na meŋ da naŋ la a CEO a ko Prof Quarm Publications Limited a yi 1995 a te ta 2016 kyԑ naŋ e a CEO a ko Prof Quarm Hospital Complex a yi 2012 a te ta 2016, CEO a ko Prof Quarm Football Club ane CEO a ko Prof Quarm Construction Limited. O e la teŋgane reclamation expert, teŋgane advocate, research scientist ane mining consultant.
July beri ayopoi daare, 2020, ba da iri o la nempaalaa ka o e a Kwame Nkrumah University of Science and Technology (KNUST) Foundation a University Council ka o na toŋ yuomo ayi. <ref>https://web.archive.org/web/20230616200747/https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/202007/418056.php</ref>
== Sonsonnͻ ==
Tuesday, December bebe-dԑndԑn daare, 2020, a Republic of Ghana paaloŋ Yidaandͻͻ, H. E. Nana Addo Darkwa Akufo-Addo commissioned a 100-bed Prof. Quarm asibiti facility naŋ be a Manso Nsiana a Amansie West District a Ashanti Irigyin poͻ. <ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Akufo-Addo-commissions-100-bed-specialised-Prof-Quarm-Hospital-1127045</ref>
Sakuuri bonteԑre a te ta ŋa ¢400,000 ka Prof Quarm Publications June 2022 poͻ da de soŋ ne Otumfour Osei Tutu II Foundation a na soŋ zԑge zannoo yԑlԑ ka a do saa. <ref>https://myjoyonline.com/prof-quarm-publications-donates-educational-materials-to-support-otumfour-foundation/</ref>
== Pͻletese ==
Quarm e la Wͻͻ Naa bie kyԑ da e begemaala a ko Manso Nkwanta Gbandige a Ashanti Irigyin poͻ.<ref name=":0" /><ref>https://www.myjoyonline.com/amansie-west-npp-primaries-aspirant-pledges-to-provide-sustainable-jobs-for-constituents/</ref> <ref>https://www.adomonline.com/im-ready-to-help-end-galamsey-former-mp/</ref><ref>https://choicenewsonline.com/hon-joseph-albert-quarm-calls-for-unity-within-npp-camp-for-victory-2020/</ref> June 2015 poͻ, o da di la NPP primaries kyԑ ka Grace Addo naŋ da e a begemaala a ko a Manso Nkwanta Gbandige da le.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/court-dismisses-npp-mp-s-case.html</ref> A 2016 Ghana zaa nu-neԑ poͻ, Quarm da di la a begemaale kogi ane 32,140 noba naŋ are ko 83.26% a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri, kyԑ ka neԑ naŋ da are a begemaale Kataweԑ Naa gbԑbogriŋ Alex Kwame Bonsu da nyԑ noba 5,503 naŋ are ko 14.26% a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/ashanti/manso_nkwanta/</ref>
June 2020 poͻ wagere na a Wͻͻ Naa (NPP) naŋ da erԑ ba primaries, o da lee la ka lԑ vԑŋ ka begeraa kaŋa bebe ka o koŋ la tõͻ are ko a Wͻͻ Naa a Ghana zaa nu-neԑ naŋ da waana December 2020 poͻ ane a zaa ka ona da la a begemaala naŋ are ko a Manso Nkwanta Gbandige. <ref>https://web.archive.org/web/20230616203637/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202006/414899.php</ref>
== Galamsey ==
Wagere na Ghana Yidaandͻͻ Nana Addo Darkwa Akufo-Addo naŋ wa biŋ begere ka ba ta la bonnͻ tuuro salema (galamsey) a paaloŋ zaa poͻ, Quarm da are ko la a gͻbenԑnte ane ba gbԑ-derre a da wulli a ananso ka a e kparaama ka te guuro te kõͻ ane te teŋgama ane a zaa ka a begere da e la hawonaa kaŋa ko a Amansie West District a Manso Nkwanta Gbandige a Ashanti Irigyinpoͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20230618132038/https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201901/372362.php</ref> o da naŋ wuli ka, o leebu kyaare ne a primaries da yie o naŋ zͻͻrͻ kyaare salema bonne tuubu (galamsey) o gbandige poͻ. <ref>https://web.archive.org/web/20230616203636/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202009/425819.php</ref>
Yelyagesԑgeraa naŋ ta gampԑlԑ 36 poͻ ka a Minisita naŊŋ da e Environment, Science ane Technology a kyaare salema boone tuubu a Ghana baŋ naŋ baŋ ne galamsey, Quarm yuori da porԑԑ la a e neԑ naŋ poͻ a salema bonne tuubu ŋa poͻ a pale a Gͻbenԑnte nembԑre mine. <ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/All-the-big-names-listed-as-galamsey-culprits-in-Prof-Frimpong-s-report-1753466</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Lord-Commey-Nii-Teiko-ex-NPP-MP-NDC-MP-cited-in-Frimpong-Boateng-s-galamsey-report-1752848</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Lord-Commey-Nii-Teiko-ex-NPP-MP-NDC-MP-cited-in-Frimpong-Boateng-s-galamsey-report-1752848</ref> A Ghana Yidaandͻͻ ͻfere wulee la yelyaga poͻ ka, a yelyagesԑgeraa na naŋ ta gampԑlԑ 36 nԑle la o zaa ane tͻgele-woŋi yeli ka yelwulaa zaa da kyebe naŋ teԑrԑ a ba yeluŋ.<ref>https://myjoyonline.com/allegations-contained-in-prof-boatengs-report-are-at-best-hearsay-government/</ref> Azuiŋ, ba koŋ are tͻgele-woŋi kyԑ peԑre a yԑlԑ.
Agya Owusu da se la Quarm ane o naŋ koͻre salema ziiri mine ko o kyͻ ka a wa wuli ka a gͻŋ la begere boso a zie da peԑle la kõͻ. Sogyԑre da gaa saa la Agya Owusu toma zie a nyige o tontomboma ane a zaa ka o da taa la sori ka o tu salema a zie.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Former-Nkwanta-MP-sold-me-the-concession-Man-whose-mining-equipment-were-burnt-1755356</ref> A Ashanti District a ko Ghana National Association of Small Scale Miners meŋ da se o la ane o naŋ da wa de a salema tuubu zie a ba teŋganeŋ ane o naŋ da derԑ a Board Member a ko Minerals Commission wulibu. <ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Prof-Quarm-cannot-run-away-from-galamsey-report-GNASSM-Ashanti-spills-more-secrets-1754702</ref> A April bebie lezare ane yeni daare, 2023 poͻ niŋe pataa peԑroo JoyFM’s Midday duor-saama poͻ, Quarm da ba sage ka a yԑlԑ kyaare ne o salema ziiri taabo e la yelmeŋԑ, o da pԑge la o nuueri iri ka kyԑ o yuori saaŋ la. <ref>https://myjoyonline.com/i-dont-have-a-single-concession-in-my-name-prof-quarm-on-prof-boatengs-report/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-don-t-even-have-a-single-concession-he-s-only-tarnishing-my-image-Former-Manso-Nkwanta-MP-1754096</ref><ref>https://myjoyonline.com/prof-boateng-must-back-allegations-against-me-with-evidence-albert-quarm/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/He-who-alleges-must-prove-NPP-Bigwig-challenges-Frimpong-Boateng-over-galamsey-report-1753340</ref>
June 2023 poͻ, Quarm da sama la Prof. Frimpong-Boateng ane o naŋ da saana yԑlԑ mine a boͻrͻ ka o fere o a yi yԑlԑ mine onaŋ da yeli a kyaare ana yelbawontaa na.
== Emmo ==
March 2022 poͻ, a West Africa International Press Limited deme da eŋ la Quarm da ko o Heroes of Distinction Award. <ref>https://thebftonline.com/2022/03/28/west-africa-intl-press-ltd-honours-guta-president-others/</ref>
== Yelbawontaa ==
2016 poͻ, Quarm sԑge eŋ la o gane poͻ ‘Natural Science for Primary Schools – Pupil’s Book 1,’ ka a nensaala zu la ka ba maŋ de tuo ne tegeroŋ. Kofi Bentil, naŋ e Vice President a ko IMANI Ghana ane social media users da ŋmԑԑ kpԑlle ka ba iri a gane bare a sakuu-piilaa poͻ. <ref>https://citifmonline.com/2016/04/prof-quarm-defends-textbook-depicting-the-head-as-load-carrier/</ref> A Ministry of Education meŋ da terԑԑ gane a ko a Ghana sakue ka ba ta wa daara a gane na.<ref>https://www.pulse.com.gh/ece-frontpage/education-in-ghana-profquam-defends-text-book-depicting-the-head-as-load-carrier/zjbqp19</ref>
== Sommo yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
2q5s18z5rczodqqut6h0ci5g4aax7xl
42530
42457
2024-12-20T06:36:14Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42530
wikitext
text/x-wiki
Joseph Albert Quarm noba yaga zaa naŋ baŋ o ne Prof. Quarm e la Ghana pͻletesen kaŋa a e neԑ naŋ poͻ a begemaale die ayopoi a Republic of Ghana anaare soba a are ko a Manso-Nkwanta Gbandigeŋ a Ashanti Irigyin poͻ a Wͻͻ Naa gbԑbogriŋ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=167</ref><ref>http://www.ghanadistricts.com/Home/Reader/765</ref>
== Nyͻvore piiluu ane sakuuri yԑlԑ ==
Ba da dͻge la Quarm May beri ayopoi daare,1975 a yi Manso Nsiana a Ashanti Irigyin naŋ be Ghana poͻ. O taa BSc, MPhil ane PhD degree, Biological Sciences a yi Kwame Nkrumah University of Science and Technology, KNUST.<ref>https://www.ghanaweb.com/person/Joseph-Albert-Quarm-2887</ref><ref name=":0">https://ghanamps.com/mp/quarm-joseph-albert/</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/1047981/ar-akufo-addo-commissions-100-bed-specialised.html</ref>
== Meŋԑ nyͻvore ==
Quarm e la Kristabie .
== Toma ==
Quarm da waa la karema/wuliwullo a Vicande Sakuuri a yi 1996 a te ta 1998. O da naŋ tonͻ la ton-gbͻge a Central Gold African Ghana Limited a e Environmental Officer a be 2007 poͻ. O na meŋ da naŋ la a CEO a ko Prof Quarm Publications Limited a yi 1995 a te ta 2016 kyԑ naŋ e a CEO a ko Prof Quarm Hospital Complex a yi 2012 a te ta 2016, CEO a ko Prof Quarm Football Club ane CEO a ko Prof Quarm Construction Limited. O e la teŋgane reclamation expert, teŋgane advocate, research scientist ane mining consultant.
July beri ayopoi daare, 2020, ba da iri o la nempaalaa ka o e a Kwame Nkrumah University of Science and Technology (KNUST) Foundation a University Council ka o na toŋ yuomo ayi. <ref>https://web.archive.org/web/20230616200747/https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/202007/418056.php</ref>
== Sonsonnͻ ==
Tuesday, December bebe-dԑndԑn daare, 2020, a Republic of Ghana paaloŋ Yidaandͻͻ, H. E. Nana Addo Darkwa Akufo-Addo commissioned a 100-bed Prof. Quarm asibiti facility naŋ be a Manso Nsiana a Amansie West District a Ashanti Irigyin poͻ. <ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Akufo-Addo-commissions-100-bed-specialised-Prof-Quarm-Hospital-1127045</ref>
Sakuuri bonteԑre a te ta ŋa ¢400,000 ka Prof Quarm Publications June 2022 poͻ da de soŋ ne Otumfour Osei Tutu II Foundation a na soŋ zԑge zannoo yԑlԑ ka a do saa. <ref>https://myjoyonline.com/prof-quarm-publications-donates-educational-materials-to-support-otumfour-foundation/</ref>
== Pͻletese ==
Quarm e la Wͻͻ Naa bie kyԑ da e begemaala a ko Manso Nkwanta Gbandige a Ashanti Irigyin poͻ.<ref name=":0" /><ref>https://www.myjoyonline.com/amansie-west-npp-primaries-aspirant-pledges-to-provide-sustainable-jobs-for-constituents/</ref> <ref>https://www.adomonline.com/im-ready-to-help-end-galamsey-former-mp/</ref><ref>https://choicenewsonline.com/hon-joseph-albert-quarm-calls-for-unity-within-npp-camp-for-victory-2020/</ref> June 2015 poͻ, o da di la NPP primaries kyԑ ka Grace Addo naŋ da e a begemaala a ko a Manso Nkwanta Gbandige da le.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/court-dismisses-npp-mp-s-case.html</ref> A 2016 Ghana zaa nu-neԑ poͻ, Quarm da di la a begemaale kogi ane 32,140 noba naŋ are ko 83.26% a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri, kyԑ ka neԑ naŋ da are a begemaale Kataweԑ Naa gbԑbogriŋ Alex Kwame Bonsu da nyԑ noba 5,503 naŋ are ko 14.26% a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri.<ref>https://web.archive.org/web/20231007231402/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/ashanti/manso_nkwanta/</ref>
June 2020 poͻ wagere na a Wͻͻ Naa (NPP) naŋ da erԑ ba primaries, o da lee la ka lԑ vԑŋ ka begeraa kaŋa bebe ka o koŋ la tõͻ are ko a Wͻͻ Naa a Ghana zaa nu-neԑ naŋ da waana December 2020 poͻ ane a zaa ka ona da la a begemaala naŋ are ko a Manso Nkwanta Gbandige. <ref>https://web.archive.org/web/20230616203637/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202006/414899.php</ref>
== Galamsey ==
Wagere na Ghana Yidaandͻͻ Nana Addo Darkwa Akufo-Addo naŋ wa biŋ begere ka ba ta la bonnͻ tuuro salema (galamsey) a paaloŋ zaa poͻ, Quarm da are ko la a gͻbenԑnte ane ba gbԑ-derre a da wulli a ananso ka a e kparaama ka te guuro te kõͻ ane te teŋgama ane a zaa ka a begere da e la hawonaa kaŋa ko a Amansie West District a Manso Nkwanta Gbandige a Ashanti Irigyinpoͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20230618132038/https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201901/372362.php</ref> o da naŋ wuli ka, o leebu kyaare ne a primaries da yie o naŋ zͻͻrͻ kyaare salema bonne tuubu (galamsey) o gbandige poͻ. <ref>https://web.archive.org/web/20230616203636/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202009/425819.php</ref>
Yelyagesԑgeraa naŋ ta gampԑlԑ 36 poͻ ka a Minisita naŊŋ da e Environment, Science ane Technology a kyaare salema boone tuubu a Ghana baŋ naŋ baŋ ne galamsey, Quarm yuori da porԑԑ la a e neԑ naŋ poͻ a salema bonne tuubu ŋa poͻ a pale a Gͻbenԑnte nembԑre mine. <ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/All-the-big-names-listed-as-galamsey-culprits-in-Prof-Frimpong-s-report-1753466</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Lord-Commey-Nii-Teiko-ex-NPP-MP-NDC-MP-cited-in-Frimpong-Boateng-s-galamsey-report-1752848</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Lord-Commey-Nii-Teiko-ex-NPP-MP-NDC-MP-cited-in-Frimpong-Boateng-s-galamsey-report-1752848</ref> A Ghana Yidaandͻͻ ͻfere wulee la yelyaga poͻ ka, a yelyagesԑgeraa na naŋ ta gampԑlԑ 36 nԑle la o zaa ane tͻgele-woŋi yeli ka yelwulaa zaa da kyebe naŋ teԑrԑ a ba yeluŋ.<ref>https://myjoyonline.com/allegations-contained-in-prof-boatengs-report-are-at-best-hearsay-government/</ref> Azuiŋ, ba koŋ are tͻgele-woŋi kyԑ peԑre a yԑlԑ.
Agya Owusu da se la Quarm ane o naŋ koͻre salema ziiri mine ko o kyͻ ka a wa wuli ka a gͻŋ la begere boso a zie da peԑle la kõͻ. Sogyԑre da gaa saa la Agya Owusu toma zie a nyige o tontomboma ane a zaa ka o da taa la sori ka o tu salema a zie.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Former-Nkwanta-MP-sold-me-the-concession-Man-whose-mining-equipment-were-burnt-1755356</ref> A Ashanti District a ko Ghana National Association of Small Scale Miners meŋ da se o la ane o naŋ da wa de a salema tuubu zie a ba teŋganeŋ ane o naŋ da derԑ a Board Member a ko Minerals Commission wulibu. <ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Prof-Quarm-cannot-run-away-from-galamsey-report-GNASSM-Ashanti-spills-more-secrets-1754702</ref> A April bebie lezare ane yeni daare, 2023 poͻ niŋe pataa peԑroo JoyFM’s Midday duor-saama poͻ, Quarm da ba sage ka a yԑlԑ kyaare ne o salema ziiri taabo e la yelmeŋԑ, o da pԑge la o nuueri iri ka kyԑ o yuori saaŋ la. <ref>https://myjoyonline.com/i-dont-have-a-single-concession-in-my-name-prof-quarm-on-prof-boatengs-report/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-don-t-even-have-a-single-concession-he-s-only-tarnishing-my-image-Former-Manso-Nkwanta-MP-1754096</ref><ref>https://myjoyonline.com/prof-boateng-must-back-allegations-against-me-with-evidence-albert-quarm/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/He-who-alleges-must-prove-NPP-Bigwig-challenges-Frimpong-Boateng-over-galamsey-report-1753340</ref>
June 2023 poͻ, Quarm da sama la Prof. Frimpong-Boateng ane o naŋ da saana yԑlԑ mine a boͻrͻ ka o fere o a yi yԑlԑ mine onaŋ da yeli a kyaare ana yelbawontaa na.
== Emmo ==
March 2022 poͻ, a West Africa International Press Limited deme da eŋ la Quarm da ko o Heroes of Distinction Award. <ref>https://thebftonline.com/2022/03/28/west-africa-intl-press-ltd-honours-guta-president-others/</ref>
== Yelbawontaa ==
2016 poͻ, Quarm sԑge eŋ la o gane poͻ ‘Natural Science for Primary Schools – Pupil’s Book 1,’ ka a nensaala zu la ka ba maŋ de tuo ne tegeroŋ. Kofi Bentil, naŋ e Vice President a ko IMANI Ghana ane social media users da ŋmԑԑ kpԑlle ka ba iri a gane bare a sakuu-piilaa poͻ. <ref>https://citifmonline.com/2016/04/prof-quarm-defends-textbook-depicting-the-head-as-load-carrier/</ref> A Ministry of Education meŋ da terԑԑ gane a ko a Ghana sakue ka ba ta wa daara a gane na.<ref>https://www.pulse.com.gh/ece-frontpage/education-in-ghana-profquam-defends-text-book-depicting-the-head-as-load-carrier/zjbqp19</ref>
== Sommo yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
cy2xzanbpz5l7nzcqc7yexnss0o4lm4
Joseph Dindiok Kpemka
0
809
42532
10095
2024-12-20T06:42:22Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42532
wikitext
text/x-wiki
Joseph Dindiok Kpemka e la [[Ghanaian pͻletesen]] anaŋ e begemaala a ko a [[begemaale die ayopoi Republic of Ghana anaare soba]] naŋ are ko [[Tempane Gbandige]] a [[Upper East Irigyin]] poͻ a be a Wͻͻ Naa poͻ.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5501</ref>
== Sakuuri yԑlԑ ==
O taa la Bachelor of Arts degeree a yi [[University of Ghana]] ane LLB a yi neŋ A [[Ghana]] Begԑ Sakuuri.<ref name=":0">https://mobile.ghanaweb.com/person/Joseph-Dindiok-Kpemka-2893</ref>
== Toma ==
O da wullo la nansaalee kͻkͻre a [[Ghana Education Service]] poͻ a yi 2002 a te ta 2005. A 2008 a e ta 2009 o da e la a District Chief Executive. O da leԑ la lͻͻya ane lectured a Bolgatanga Technical University a yi 2009 a te ta 2016.<ref name=":0" />
== Pͻletese ==
Kpemka e la neԑ naŋ paale a Wͻͻ Naa poͻ a kyԑ da e a [[begeemale neԑ]] ko a [[Tempane]]( Ghana begemaale gbandige) naŋ be a Upper Irigyin a Ghana paaloŋ poͻ. O da are ko a gbandige a begemaale die ayopoi ko a Republic of Ghana Anaare soba.<ref>https://mobile.ghanaweb.com/person/Joseph-Dindiok-Kpemka-2893</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/tag/joseph-dindiok-kpemka/</ref>
=== 2016 nu-neԑ ===
Kpemba da are ŋmԑ la kpamkpire ko a Tempane gbandige begemaale kogi a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ a [[2016 Ghana zaa nu-neԑ]] saŋa a da di ne noba 13, 363 naŋ are ko 45.42% . o da di la a nu-neԑ kyԑ ka David Adakudugu a Kataweԑ Naaŋ neԑ, Francis Adam Asaanah a ko IND, Laar Samson Kangben a ko [[PPP]] ane Ayaaba Samson Asaman a ko [[Convention People's Party]] zaa da le teŋԑ. Ba da nyԑ la noba 10, 697, 2, 925, 2, 306 ane noba 132 naŋ tutaa a lԑ ne o zu. A ŋaa da are ko la 36.36%, 9.94%, 7.84%, ane 0.45% a noba zaa naŋ da wa neԑ nuuri baare poͻ meŋ naŋ tutaa a lԑ ne o zu.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/uppereast/tempane/</ref>
=== 2020 nu-neԑ ===
A [[2020 Ghana zaa nu-neԑ]] saŋa, o da ba la tõͻ taa a kogi ka a o dataa Naaŋ begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ Miss Lydia Akanvariba Lamisi ko a Kataweԑ Naa (NDC) da di. O da tage la noba 16,462 kyԑ ka a NDC [[begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] tage noba 20,939.<ref>https://web.archive.org/web/20231005003300/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/uppereast/tempane/</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/deputy-attorney-general-joseph-kpemka-loses-tempane-seat.html</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=222</ref><ref>https://elections.gna.org.gh/2020/12/08/kpemka-loses-tempane-seat-to-ndc/</ref>
== Sommo yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
b8aif56373x0gcq4j3vdpa3uao94fx0
Joseph Mensah
0
814
42534
19511
2024-12-20T06:45:17Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42534
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Joseph Mensah''' (ba dͻge o la August bebie lezare ne ayi daare, 1957 poͻ) e la [[Ghanaian pͻletesen]] anaŋ e begemaala a ko a [[begemaale die ayopoi Republic of Ghana anaare soba]] naŋ are ko [[Kwesimintsim]] [[Gbandige]] a Western Irigyin poͻ a be [[Wͻͻ Naa]].<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5351</ref>
== Sakuuri yԑlԑ ==
O de la o diploma [[education]] poͻ ane o B.A Social Sciences poͻ a yi [[University of Cape Coast]], o Masters degeree a yi [[University of Antwerp]], [[Belgium]], ane member of the [[Chartered Institute of Logistics Transport]].<ref name=":0">https://www.ghanaweb.com/person/Joseph-Mensah-2878</ref>
== Toma ==
Joseph Mensah da are la vori ama poͻ a [[Ghana Ports]] ane [[Harbours]] toma lamboriŋ; [[operations manager]] a yi 2013 a te ta 2016, [[human resource manager]] a yi 2005 a te ta 2016, [[training manager]] a yi 1998 a te ta 2013, ane [[accounts supervisor]] a yi 2013 a te ta 2016.<ref name=":0" />
== '''pͻletese''' ==
Joseph Mensah e la neԑ naŋ paale a Wͻͻ Naa poͻ a kyԑ da e a begemaale neԑ ko a [[Kwesimintsim]] (Ghana begemaale gbandige) naŋ be a Western Irigyin poͻ a Begemaale die Ayopoi ko a Republic of Ghana Anaare soba.<ref>https://mobile.ghanaweb.com/person/Joseph-Mensah-2878</ref>
=== 2016 nu-neԑ ===
Joseph Mensah da are ŋmԑ [[kpamkpire]] ko a [[Kwesimintsim gbandige]] naŋ be a Western Irigyin poͻ a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ a 2016 Ghana zaa nu-neԑ poͻ a da di a nu-neԑ ane boba 20, 382 naŋ are ko 64.50% a noba zaa naŋ neԑ nuuri baare poͻ. O da di la a nu-neԑ kyԑ ka Augustine Arthur ko a Kataweԑ Naa neԑ, Nana Abakah ko a Convention People's Party, Samuel Kwabena Antwi ko a PPP ane Richard Kwame Amissah ko a IND zaa da le teŋԑ. Ba da nyԑ la noba 8, 260, 1, 637, 987 ane noba 332 naŋ tutaa a lԑ ne o zu. A ŋaa da are ko la 26.14%, 5.18%, 3.12% ane 1.05% a noba zaa naŋ da wa neԑ nuuri baare poͻ meŋ naŋ tutaa a lԑ ne o zu.<ref>https://web.archive.org/web/20230930170627/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/western/kwesimintsim/</ref>
=== A Wͻͻ Naa 2020 Primaries ===
Joseph Mensah da are ŋmԑ la [[kpamkpire]] a Wͻͻ Naa 2020 [[primaries]] ka ba da na iri o ka o e neԑ naŋ na e a [[begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] ko a [[Kwesimintsim gbandige]] kyԑ o da le la a [[nu-neԑ]] ko Prince Hamidu Armah.<ref>https://web.archive.org/web/20231026152529/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202006/414913.php</ref>
== Sommo yizie<ref>https://www.myjoyonline.com/npp-parliamentary-primaries-the-winners-and-losers/</ref> ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
sc8xbd7wac6f82i215j7570ielmbd4k
Joseph Yieleh Chireh
0
820
42458
10203
2024-12-20T01:05:51Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42458
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q1708293}}
'''Joseph Yieleh Chireh'''(Dɔge o la a 8 Gyuulae 1954 yuoni) o e la teeŋ karakye bege-ŋmaara, gɔvemente gbɛbogi ara a ko paaloŋ zaane yɛlɛ aneŋ pɔleteseɛŋ.<ref>https://thebftonline.com/11/08/2020/fbnbanks-board-chair-retires/</ref><ref name=":0">https://web.archive.org/web/20110716172024/http://www.parliament.gh/hon_chireh_joseph_yieleh.html</ref> O da e la begimaala naŋ da are ko a Wa West nu-neɛ lombori. O toŋ la a begemaale toma dire anaare, anuu, ayoɔbo aneŋ ayɔpoi a ko a Republic of Ghana. O e la neɛ naŋ poɔ a Pan-African begemaale die yɛlɛ poɔ.<ref>http://parliamentafrica.com/photos-ghanas-representatives-at-the-pan-african-parliament-2/</ref>
== O Nyɔvore Piiluu Aneŋ O Sakuu ==
Ba dɔge la Chireh teŋa kaŋa ba naŋ boɔla [[Lassia Tuolu]] naŋ be a [[Upper West Irigyin]] paaloŋ a Gaana poɔ. O nyɛ la o sekondire sakuuri zannoo a yi Navrongo sakuuri poɔ, be ka o da zanne a yi neŋ gama mine ayi ba naŋ boɔla GCE ordinary aneŋ Advanced level certificate.<ref name=":1">https://web.archive.org/web/20210107221113/https://ukgcc.com.gh/hon-joseph-yieleh-chireh/</ref> O da leɛ gaa la nimitɔɔre a leɛ zanne a yi sakukpoŋ ŋa ba naŋ boɔla KNUST a 1975 yuoni poɔ a da yi neŋ gama mine ba naŋ boɔla Bachelor degree in pharmacy a 1979 yuoni poɔ. O da leɛ gaa la nimitɔɔre a lɛ te gaa [[begɛ Sakuuri]] ŋa ba naŋ boɔla Ghana School Of Law a 2001 yuoni poɔ a da nyɛ kpeɛŋu a leɛ [[bege-ŋmaara]] a 2006 yuoni poɔ.<ref name=":0" />
== Pͻletese ane Tonsonne Toma ==
O paale la a Kataweԑ Naa poͻ. Yieleh Chireh da e la a Dakogizusoba ko a Procurement Taskforce a PNDC Gͻbenԑnte deme naŋ da maale a 1991 yuoni poͻ. O naŋ da e Dakogizusoba o da soŋԑԑ kyԑ de weԑŋ ka ba peԑre yelba-erre mine kyaare a procurement Ministries, Departments ane Agencies (MDAs)lamboe mineŋ ba naŋ baŋe kyaare Laafēēloŋ Ministry, a Volta River Authority, Electricity Corporation of Ghana ane a Post & Telecommunications Corporation kore na meŋ.<ref name=":2">https://web.archive.org/web/20210110041159/https://www.fbnbankghana.com/about-us/the-leadership/board-of-directors/joseph-yieleh-chireh/</ref>
O da toŋ la vo-yaga poͻ a yi Irigyinale minista, Ambassador, begemaale neԑ a yi gaa Local Gͻbenԑnte ane Korre baabo Minista a la maaleŋ e Laafēēloŋ Minista.
=== Irgyinale Minista - Amabassador ===
Chireh da kpԑ a [[Kataweԑ Naa poͻ]] saŋa na ba naŋ da piili maale o a 1992 yuoni poͻ ka ba de Naaŋ pͻletese yԑlԑ a Ghana paaloŋ poͻ. [[Jerry Rawlings]] da iri o la ka o e a [[Upper West Irigyinale]] Minista a o [[gͻbenԑnte]] a 1993 yuoni poͻ.
O da toŋ la a vuo ŋa poͻ a yi 1993 a te ta a 1997 yuoni poͻ. Ba da la maale o la ka o e [[Ambassador Extraordinary ane Plenipotentiary]] a ko [[Algeria]] kyԑ la taa toma ane [[Tunisia]] paaloŋ meŋ, a [[Sahrawi Arab Democratic Republic]] ane [[Mauritania]] a yi a yuomo 1997 ane 2001 sogaŋ.<ref name=":0" /> O da e la a begemaale neԑ a ko a begemaale deri Anaare, Anuu, Ayoͻbo ane Ayopoi soba a yi yuompaalaa kyuu 2005 a te ta yuompaalaa kyuu 2021.
=== Begemaale Neԑ ===
==== 2004 nu-neԑ ====
O da ŋmԑ la kpamkpire ba naŋ da wa ŋmaa a Wa West gbandige paalaa na begemaale kogi eŋԑ a Ghana deme begemaaleba nu-neԑ a borenyԑ kyuu 2004 poͻ, a da di beŋ ka lԑ da taa o kpԑ ne a [[begemaale die Anaare ko a Republic of Ghana Anaare soba]] poͻ.<ref>http://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/03610.pdf</ref> Ba da iri la Chireh ka o e a begemaale neԑ ko a Wa west gbandige a [[2004 yuoni Ghana deme zaa nu-neԑ]] poͻ.<ref name=":3">https://web.archive.org/web/20231006183443/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/upperwest/186/index.php</ref><ref name=":4">https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/03610.pdf</ref> O paa da are ko la a o gbandige a begemaale die Anaare soba ko a Republic of Ghana Anaare soba poͻ. O da die la ane noba 13,256 a yi neŋ noba 19,980 a noba zaa naŋ neԑ nuuri soŋ poͻ. A ŋaa da te manne la 66.3% a noba zaa naŋ neԑ nuuri soŋ poͻ. O da die la kyԑ ka o dataare Vaari Matthew Saa-hi ko [[People's National Convention]] ane Edward Yirimambo ko a [[Wͻͻ Naa]] le teŋԑ. Ba da nyԑ la noba 653 ane noba 6,071 naŋ tutaa a lԑ ne o zu a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri soŋ baare poͻ. A ŋaa te manne ne la 3.3% ane 30.4% naŋ tutaa a lԑ ne o zu a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri soŋ baare poͻ. Ba da iri la Chireh a [[Kataweԑ Naa]] yuori eŋԑ.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> A nu-neԑ na poͻ, a Kataweԑ Naa da di la kogi-yaga 94 begemaale kogiri a yi ne 230 begemaale kogiri poͻ a begemaale die Anaare soba ko a republic of Ghana Anaare soba poͻ.<ref>https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref>
=== 2008,2012 nu-neԑ ===
O da la de la o kogi a 2008 poͻ<ref name=":5">http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2008/parliament.constituency.php?ID=280</ref> o naŋ da wa di ane noba 10,468 naŋ te manne ne 50% kyԑ ka o kpamkpir-ŋmeԑrebԑ naŋ da peԑle o Dari Daniel Kuusongno a ko a Wͻͻ Naa, Edward B. Yirimanbo, naŋ da are oyoŋ a ba paale Naa kaŋa zaa poͻ ba da nyԑ la noba 4,455 naŋ te manne ne 21.3% ane noba 5,541 naŋ te manne ne 26.5% naŋ tutaa a lԑ ne o zu.<ref name=":5" /> A begemaale die Anuu soba poͻ, o da toŋ la a Foreign Affairs kͻmtii, Toma nyaabo, Social Welfare ane State Enterprises kͻmatii poͻ.<ref name=":6">https://web.archive.org/web/20110716172024/http://www.parliament.gh/hon_chireh_joseph_yieleh.html</ref>
Chireh da la maaeŋ di la o kogi a 2012 <ref>https://web.archive.org/web/20160413203042/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/constituency/186/</ref> begemaaleba nu-neԑ poͻ o naŋ da wa nyԑ noba 16,368 naŋ te manne ne 57.71% kyԑ ka o kpamkpir-ŋm tͻ ko a Wͻͻ Naa Adams Nuhu Timbile da nyԑ noba 9,918 naŋ te manne ne 34.97%<ref>https://web.archive.org/web/20230206111502/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/upperwest/wa_west/</ref>
=== 2016 nu-neԑ ===
Chireh da la maaleŋ di la a nu-neԑ a are ko a Wa West gbandige a gbԑԑ bonaare soba a begemaale die A yopoi soba poͻ. O da tage la noba 12,658, 42.49% kyԑ ka o dataare bayi Patrick Bandanaa, naŋ da are o yoŋ a ba paale Naa kaŋa zaa poͻ ane Dari Daniel Kuusongno ko a Wͻͻ Naa naŋ saa a 2008 da nyԑԑ noba 8,806, 29.56% ane 7,415%, 24.89% naŋ tutaa a lԑ ne o zu.<ref>https://web.archive.org/web/20231007065850/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/upperwest/wa_west/</ref>
A begemaale die Ayopoi soba ko a republic of Ghana Anaare soba poͻ, o da toŋ la a Subsidiary Legislation Kͻmatii, Local Gͻbenԑnte ne Korre Baabo Kͻmatii ane Noba iribu Kͻmatii poͻ.<ref name=":1" />
O naŋ da la maale o teԑroŋ ka o la maaleŋ gaa a na poͻ a begemaale die Anii poͻ la ka IGP kore gansԑgerԑ [[Peter Lanchene Toobu]] da daa o lͻͻ a yi ne o naŋ da nyԑ noba 755 kyԑ ka Chireh da nyԑ noba 317 a Kataweԑ Naa meŋԑ kpamkpire ŋmeԑbo poͻ.<ref>https://www.gbcghanaonline.com/news/politics/ex-igp-executive-secretary-beats-yieleh-chireh-in-wa-west/2019/</ref>
=== Minista ko a paaloŋ ===
A Gonzeԑ kyuu 2009 poͻ, a [[Ghana Yidaandͻͻ]] paalaa, J[[ohn Atta Mills]] da iri o la ka o e Minista ko Local Gͻbenԑnte ne Korre Baabo.<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=157698</ref> O da toŋԑԑ la a e neԑ naŋ paale John Atta Mills kabinet ministare poͻ.<ref>https://www.myjoyonline.com/president-mills-holds-first-cabinet-meeting/</ref> O da toŋԑԑ la lԑŋ a te tͻ Borenyԑ kyuu beri anaare 2011 poͻ, saŋa na ba naŋ da wa iri o ka o leԑ Minista a ko Laafēēloŋ, Ghana Yidaandͻͻ John Evans Atta Mills naŋ da wa leԑrԑ o kabente ministare.<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=200624</ref>
== Toma kpaaroŋ ==
O yuori kpԑ la Pharmacist ganeŋ a Ghana Pharmacy Council poͻ, o e la neԑ naŋ paale a pharmacy laŋgbuli deme kpaaroŋ a Ghana paaloŋ poͻ ane neԑ naŋ paale a West Africa post graduate college of pharmacist.<ref name=":1" /> O naŋ la e Lͻͻya a ko a kyԑ paale a Ghana Bar Association.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5409</ref><ref name=":2" />
== Dakogizusoba ko FBNBank Ghana ==
Chireh da e la lammo Dakogizusoba<ref name=":2" /> ko a FBNBank Ghana, a subsidiary of [[First Bank of Nigeria]] Limited yuomo ayi vuoŋ, yuomo ayoͻbo poͻ o da toŋԑԑ gbԑԑ boyi a yi 2014 a te tͻ 2020 yuoni poͻ.<ref>https://www.fbnbankghana.com/fbnbank-ghana-announces-retirement-of-board-chairman/</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/business/business-news/fbnbank-ghana-announces-retirement-of-board-chairman.html</ref>
== Meŋԑ ==
Chireh e la Kristabie a de pͻge ka bat aa biiri banaare.<ref>https://web.archive.org/web/20121009071049/http://www.ghanadistricts.com/mps/?r=9&_=115&mpd=187</ref><ref name=":6" />
== Leԑ kaa kyԑ ==
Rawlings gͻbenԑnte
Mills gͻbenԑnte ministare yoe
Wa West gbandige
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
l9gdikxvgufh438mcd2wp1c42b2s4av
Kennedy Nyarko Osei
0
854
42459
22174
2024-12-20T01:15:18Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42459
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694632}}
'''Kennedy Osei Nyarko''' (dɔgebo la 2 October 1979 a Eastern Region, Ghana). O e la a Ghana [[pɔleteesa]] kaŋa naŋ be a Ghana poɔ. O e la a palamɛnte mɛmba a yi 2016 poɔ a are ko a [[Akim Swedru]] vootiŋ paaloŋ. November 2017 saŋa, ba da iri o la ka o e he [[Deputy Minister]] a ko koɔbu yɛlɛ Republic a Ghana poɔ.
O e la Palamɛte neɛ a Ghana poɔ a Akim Swedru vooriŋ paaloŋ.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Kennedy_Osei_Nyarko#cite_note-1</ref><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Kennedy_Osei_Nyarko#cite_note-GW1-2</ref><ref name=":1">https://en.wikipedia.org/wiki/Kennedy_Osei_Nyarko#cite_note-:1-3</ref>
== O Nyɔvore Piiloŋ Aneŋ Sakuuri Gaabu Yɛlɛ ==
Kennedy, ba dɔge o la 2 Ɔɔtoorebare 1979, O baa la [[Akim Swedru a Eastern Region a Gaana paaloŋ poɔ]].<ref name=":0">https://en.wikipedia.org/wiki/Kennedy_Osei_Nyarko#cite_note-:0-4</ref> O gaa la a Gaana sakuuri a te e Management ane Public Administration be la o gaa te nyɛ o bachelor's degree a KO [[boma koɔro]] a 2010 poɔ.A yi o degree dɛndɛŋ, O gaa la a Chartered Institute of Marketing a UK poɔ, be la o gaa te baare a o [[Postgraduate]] Diploma a ko boma koɔro a 2011. A 2012, O baarɛ la a o postgraduate degree a ko [[boma koɔro]] yɛlɛ a [[Gaana Univasiti]] poɔŋ.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Kennedy_Osei_Nyarko#cite_note-5</ref> O yi gaa la te e la o Master a KO Science [[degree]] a ko a teŋɛ leɛre yɛlɛ ane a o maaloŋ a 2019 poɔ a Gaana Univasiti poɔŋ.<ref name=":0" /><ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Kennedy_Osei_Nyarko#cite_note-6</ref>
== Toma ==
A saŋa Kennedy na wa piiloŋ o Toma , O wa e la technical boma koɔbo maaleŋ eebo yɛlɛ a J.A plant pool, O wa be a Gaana salama degbo yɛlɛ yuomo ata a naŋ e Gyeneraa manager a KO a Toma ŋa a Northern zone. O wa e la a zu sobɔ a KO a boma koɔbo a [[jospong daa diibu]]. O meŋ na wa e la a [[Zoomlion Gaana Limited]].<ref name=":0" /> O meŋ na wa toŋ la [[saseɛ zu]] Toma a radio station Bosome FM poɔ.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Kennedy_Osei_Nyarko#cite_note-7</ref>
== Pͻletese ==
Kennedy e la a neԑ naŋ paale a Wͻͻ Naa poͻ kyԑ pampana ona la a begemaala naŋ areko a [[Akim Swedru Gbandige]] naŋ be a Eastern Irigyin a Ghana paaloŋ poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20230126124217/https://theindependentghana.com/npp-mp-welcomes-governments-decision-to-reintroduce-road-toll-in-2023/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230401165002/https://www.ahenkanfmonline.com/mp-for-akim-swedru-kennedy-osei-nyarko-hands-over-ultra-modern-police-post-to-divisional-police-command-akim-oda/</ref>
2012 yuoni poͻ, o da la are la a Ghana [[begemaaleba kpamkpire]] poͻ a di ne noba 7,143. A yuoni na ne o zu ba naŋ da iri o la ka o da kpԑ a ͻfere. 2017 poͻ, a Dipiti Vͻlkͻlkya Minisita kore William Quaitoo meŋԑ naŋ da bare a toma zuiŋ, Nana Akufo-Addo da iri o la ka o e a Dipiti Vͻlkͻlkya Minisita.<ref>http://www.myjoyonline.com/politics/2018/October-4th/agric-minister-will-never-ask-for-cocobod-bungalow-deputy-dismisses.php</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/akufo-addo-nominates-kennedy-osei-nyarko-as-dept-agric-minister.html</ref><ref>https://web.archive.org/web/20181005083201/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/COCOBOD-CEO-salary-slashed-by-30-Government-rejects-Minority-overspending-claim-690318</ref><ref>https://web.archive.org/web/20190905075934/http://www.ghana.gov.gh/index.php/media-center/news/4115-i-ll-support-the-modernisation-of-agriculture-to-maximize-production-kennedy-nyarko-osei</ref>
== 2012 nu-neԑ ==
A 2012 Ghana zaa nu-neԑ poͻ, o da di la a Akim Swedru Gbandige begemaale kogi ane noba 8,865 naŋ manne ne 55.78% a noba zaa naŋ neԑ nuuri poͻ kyԑ a NDC begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ Robert Samuel Ansah da tage noba 3,533 naŋ manne neŋ 22.23% a noba zaa naŋ naŋ neԑ nuuri baare poͻ, ka PPP [[begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] Akwasi Amankwah Marfo nyԑ noba 231 naŋ manne seŋ 1.45% a naba zaa naŋ neԑ nuuri baare poͻ, a begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ kaŋa naŋ da are o yoŋ a ba paale a Naa kaŋa zaa poͻ Joseph Ampomah Bosompem da tage noba 3,217 naŋ manne neŋ 20.24% a noba zaa naŋ neԑ nuuri baare poͻ ka a NDP begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ Godwin Boadi meŋ da nyԑ noba 48 naŋ are ko 0.30% a noba zaa naŋ neԑ nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20230126143258/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/parliament/eastern/akim_swedru/</ref>
== 2016 nu-neԑ ==
A 2016 [[Ghana zaa nu-neԑ]] poͻ, o da la maaleŋ di la a [[Akim Swedru Gbandige]] begemaale kogi ane noba 11,458 naŋ manne ne 71.4% a noba zaa naŋ neԑ nuuri poͻ kyԑ ka a NDC begemaale [[kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] Robert Samuel Ansah tage noba 4,056 naŋ manne ne 25.3% a noba zaa naŋ wa neԑ ba nuuri baare poͻ, a PPP [[begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] Obiri Ernest Amo da tage la noba 502 naŋ manne ne 3.1% a naoba zaa naŋ neԑ nuuri poͻ, ka a CPP begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ Anim Addo meŋda tage noba 25 naŋ te manne ne 0.2% a noba zaa naŋ wa te neԑ nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20240625160638/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/eastern/akim_swedru/</ref>
== 2020 nu-neԑ ==
A [[2020 Ghana zaa nu-neԑ]] poͻ, o da la maaleŋ di la a Akim Swedru Gbandige begemaale kogi ane noba 11,180 naŋ are ko 71.3% a noba zaa naŋ neԑ nuuri poͻ kyԑ ka a NDC [[begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] Taaju Abdu Rahim da nyԑ noba 4,503 naŋ te manne neŋ 28.7% a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20230126142422/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/eastern/akim_swedru/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=99</ref>
== Kͻmatiiri ==
2017 poͻ, o na da la a Dakogizusoba ko Local Gͻbԑnente Kͻmatii a begemaale die Ghana poͻ.<ref name=":1" /><ref>https://www.businessghana.com/</ref>
Kennedy la a [[Dakogizusoba]] ko sobie ane zi-gaa Kͻmatii,<ref>https://web.archive.org/web/20230126124329/https://theindependentghana.com/most-of-ghanas-road-problems-due-to-inadequate-finance-osei-nyarko/</ref> <ref>https://dailystatesman.com.gh/work-begins-on-four-accra-kumasi-road-bypasses-in-april/</ref>a paale a Special Budget Kͻmatii poͻ kyԑ meŋ naŋ paale a Public Accounts Kͻmatii.<ref name=":0" />
== Meŋԑ nyͻvore ==
Kennedy e la [[Krista bie]].<ref>https://ghanamps.com/mp/kennedy-osei-nyarko/</ref>
== Sonsonnͻ ==
October 2022 poͻ, o da wa ne la [[karemamine]]/wululibo [[kyͻͻtaare]] ka lԑ na wa ne [[e-kanoͻ-kpԑ-kpaare]] be [[karemamine]] naŋ be [[Akim Swedru gandige]] poͻ.<ref>https://firstnewsroom.com/2022/10/08/kennedy-osei-nyarko-rewards-teachers-in-his-constituency/</ref>
== Sommo yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Nensaala]]
osptssggf16cbm7jsmx61ekarqmyqvo
Kofi Ahenkorah Marfo
0
871
42460
37293
2024-12-20T01:15:35Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42460
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q113543383}}
'''Kofi Ahenkorah Marfo''' e la [[Ghanaian]] pɔleteesa ane mɛmba ko a [[parliament anii]] soba Gaana [[Republic anaare soba]] naŋ areko a Achiase constituency a [[Taŋgõɔ Irigiŋ poɔ]], a Wɔɔ paate yuori eŋɛ.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=110</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230425133145/https://www.bbc.com/pidgin/live/world-55127337/page/3</ref> Pampana o na la a board dakogi zu ko a Metro Mass Transit Limited.<ref>https://web.archive.org/web/20220518191211/https://metromasstransit.com.gh/metro-mass-transit-forms-new-board/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230425085805/https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/202109/452085.php</ref><ref>https://www.ghanaiantimes.com.gh/use-your-expertise-to-turn-around-fortunes-of-mmtl-minister/</ref>
== Nyɔvore piiluu ane ganzanne ==
Ba da dɔge la Marfo 26 kyɛpire 1968 ane o baa la Akim Bieni naŋ be Taŋgõɔ Irigiŋ. O baare la o Gyunia sɛkɔndere sakuuri sɛtefekate 1981 poɔ ane o GCE O lɛvɛl 1986 poɔ. A puoriŋ o nyɛ la o proficiency sɛtefekate in custom house agency 2000 poɔ ane o executive sɛtefekate 2013 poɔ. O gaa la niŋe de o Executive Masaɛɛ 2014 poɔ.<ref name=":0" />
== Tontonziiri ==
Marfo da e la KAM-G services Limited Manengyiŋ director ane KAMPHA Logistics Limited.<ref name=":1">https://ghanamps.com/mp/kofi-ahenkorah-marfo/</ref>
== Pɔletese yɛlɛ ==
Marfo e la [[NPP]] mɛmba ane pampana a [[MP]] ko a [[Achiase Constituency|Achiase constituency]], a Taŋgõɔ Irigiŋ poɔ.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/let-s-bury-differences-npp.html</ref><ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Minority-not-divided-in-parliament-Achiase-MP-1235692?gallery=1</ref><ref>https://www.etvghana.com/election2024-were-not-ready-to-break-the-8-if-npp-mp/</ref>A 2020 poɔ Ghana general election, O da di la a parliamentary kogi ne 14,796 nuuri naŋ areko 61.16% yi a nuuri zaa naŋ neɛ kyɛ ka a [[NDC]] parliamentary bie Kwasi Akyem Apea-Kubi nyɛ 9,154 nuuri naŋ areko 37.84% yi a nuuri zaa naŋ neɛ ane [[GUM]] parliamentary candidate Christiana Yeboah naŋ da nyɛ 243 nuuri naŋ areko 1% yi a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/eastern/achiase/</ref><ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/eastern/achiase/</ref><ref>https://www.modernghana.com/ghanahome/ghanavotes/2020/result_constituency.asp?constituency_id=1341</ref>
=== Kɔmatee ===
Marfo e la privileges kɔmatee mɛmba ane meŋ a soe ane so-tu kɔmatee mɛmba.<ref name=":0" />
== Meŋɛ nyɔvore ==
Marfo e la kirista bie.<ref name=":1" />
== O sombo ==
Marfo de la zukɔɔloŋ bondɛɛle pie ne ayɔbo, Baasiri bompaala ayi, Teela paala lezaa-ata ne pie ane Miliyoŋ kɔɔ (GH₵10,000) ka a e sombo ka o ko sakuubiiri lezaare a tertiary lɛvɛl Achiase poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20220815044437/https://www.ahenkanfmonline.com/achiase-mp-donates-70-sewing-machines-and-cash-to-boost-lives-of-his-constituents/</ref>
== Zipeɛre ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Nensaala]]
dxean34g8x3y4oqfwnr9a6pwsxxvo74
42539
42460
2024-12-20T07:10:32Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42539
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q113543383}}
'''Kofi Ahenkorah Marfo''' e la [[Ghanaian]] pɔleteesa ane mɛmba ko a [[parliament anii]] soba Gaana [[Republic anaare soba]] naŋ areko a Achiase constituency a [[Taŋgõɔ Irigiŋ poɔ]], a Wɔɔ paate yuori eŋɛ.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=110</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230425133145/https://www.bbc.com/pidgin/live/world-55127337/page/3</ref> Pampana o na la a board dakogi zu ko a Metro Mass Transit Limited.<ref>https://web.archive.org/web/20220518191211/https://metromasstransit.com.gh/metro-mass-transit-forms-new-board/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230425085805/https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/202109/452085.php</ref><ref>https://www.ghanaiantimes.com.gh/use-your-expertise-to-turn-around-fortunes-of-mmtl-minister/</ref>
== Nyɔvore piiluu ane ganzanne ==
Ba da dɔge la Marfo 26 kyɛpire 1968 ane o baa la Akim Bieni naŋ be Taŋgõɔ Irigiŋ. O baare la o Gyunia sɛkɔndere sakuuri sɛtefekate 1981 poɔ ane o GCE O lɛvɛl 1986 poɔ. A puoriŋ o nyɛ la o proficiency sɛtefekate in custom house agency 2000 poɔ ane o executive sɛtefekate 2013 poɔ. O gaa la niŋe de o Executive Masaɛɛ 2014 poɔ.<ref name=":0" />
== Tontonziiri ==
Marfo da e la KAM-G services Limited Manengyiŋ director ane KAMPHA Logistics Limited.<ref name=":1">https://ghanamps.com/mp/kofi-ahenkorah-marfo/</ref>
== Pɔletese yɛlɛ ==
Marfo e la [[NPP]] mɛmba ane pampana a [[MP]] ko a [[Achiase Constituency|Achiase constituency]], a Taŋgõɔ Irigiŋ poɔ.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/let-s-bury-differences-npp.html</ref><ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Minority-not-divided-in-parliament-Achiase-MP-1235692?gallery=1</ref><ref>https://www.etvghana.com/election2024-were-not-ready-to-break-the-8-if-npp-mp/</ref>A 2020 poɔ Ghana general election, O da di la a parliamentary kogi ne 14,796 nuuri naŋ areko 61.16% yi a nuuri zaa naŋ neɛ kyɛ ka a [[NDC]] parliamentary bie Kwasi Akyem Apea-Kubi nyɛ 9,154 nuuri naŋ areko 37.84% yi a nuuri zaa naŋ neɛ ane [[GUM]] parliamentary candidate Christiana Yeboah naŋ da nyɛ 243 nuuri naŋ areko 1% yi a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20230401175013/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/eastern/achiase/</ref><ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/eastern/achiase/</ref><ref>https://www.modernghana.com/ghanahome/ghanavotes/2020/result_constituency.asp?constituency_id=1341</ref>
=== Kɔmatee ===
Marfo e la privileges kɔmatee mɛmba ane meŋ a soe ane so-tu kɔmatee mɛmba.<ref name=":0" />
== Meŋɛ nyɔvore ==
Marfo e la kirista bie.<ref name=":1" />
== O sombo ==
Marfo de la zukɔɔloŋ bondɛɛle pie ne ayɔbo, Baasiri bompaala ayi, Teela paala lezaa-ata ne pie ane Miliyoŋ kɔɔ (GH₵10,000) ka a e sombo ka o ko sakuubiiri lezaare a tertiary lɛvɛl Achiase poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20220815044437/https://www.ahenkanfmonline.com/achiase-mp-donates-70-sewing-machines-and-cash-to-boost-lives-of-his-constituents/</ref>
== Zipeɛre ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Nensaala]]
nubmbh28564cjd43djr3vnqo2gw1mye
Kofi Amoakohene
0
873
42461
39652
2024-12-20T01:15:44Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42461
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q61694733}}
'''Kofi Amoakohene''' e la Gaana pɔleteseɛ̃ŋ aneŋ begemaala naŋ poɔ a begemaale die naŋ e ayɔpoi soba a republic a ko Gaana a are ko [[Atebubu-Amantin]] nu-neɛ lombori naŋ be a [[Bono East Region|Bono East irigyin]] teŋa poɔ, a [[wɔɔ paati]] [[yuori]] eŋɛ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=60</ref><ref>http://presidency.gov.gh/index.php/briefing-room/news-style-2/1078-bono-east-officially-created-techiman-is-capital-president-akufo-addo</ref> O da e la gɔmmenɛnte kpambeɛ naŋ da kaara a Bono East irigyin.<ref>https://npp-usa.org/portfolio-item/hon-kofi-amoakohene-former-bono-east-regional-minister-and-former-mp-atebubu-amantin/</ref><ref>https://thebftonline.com/2020/10/01/mofa-launches-36th-national-farmers-day/</ref>
== O Nyɔvore Piiluu Aneŋ O Sakuu Gaabu ==
Ba dɔge la Amoakohene a kyɛpiri kyuu o bibie pie aneŋ yeni daare a 1969 yuoni poɔ a yi teŋa kaŋa ba naŋ boɔla Atebubu naŋ be a Bono East irigyin teŋa a Gaana paaloŋ poɔ. O nyɛ la o gama mine ba naŋ boɔla Bakyela yi Science degeree a yi Administration a yi a [[Central University]] naŋ be a Gaana paaloŋ teŋkpoŋ ba naŋ boɔla [[Accra]] a 2005 yuoni poɔ.<ref name=":0">https://ghanamps.com/mp/amoakohene-kofi/</ref>
== O Toma ==
O da e la neŋkpoŋ naŋ kaara [[toma]] zie ŋa ba naŋ boɔla [[Customer Service Limited]] naŋ be [[Accra]] teŋa poɔ.<ref name=":0" />
== O Naakoɔ̃ Toma ==
Amoakohene e la a wɔɔ paati bikpeɛŋaa. O da e la [[Begemaaleba|begemaala]] naŋ da are ko a Atebubu-Amantin nu-neɛ lombori. A 2020 nu-neɛ kyakya kpoŋ yuoni o da kɔŋ la a kogo ako a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bikpeɛŋaa kaŋa ba naŋ boɔla [[Sanja Nanja]]. O da e la gɔmmenɛnte kpambeɛ naŋ kaara a Bono East irigyin kyɛ da kɔŋ a kogo.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/atebubu-amanten-mr-sanja-nanja-replaces-kofi-amoakohene-as-mp.html</ref> O da kɔŋ la kogo aneŋ nuuri 22,785 kɔɔ poɔŋ aŋ da e 41.27% a yi a nuuri zaa de lantaa.<ref>https://web.archive.org/web/20230606102717/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/skirtandblouse/bonoeast/</ref>
== Omeŋa Nyɔvore Yɛlɛ ==
O e la [[Kiristabiiri|kristabie]].<ref name=":0" />
== Sombo Yiziiri ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
18ahuc92p6lzyqsvn676j48lohkv9br
Kojo Asemanyi
0
884
42462
42132
2024-12-20T01:15:58Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42462
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694635}}
'''Kojo Asemanyi''' e la Ghana pɔletesean ane begemaale die ayɔpõĩ mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ a areko [[Gomoa East|Gomoa East Gbandige]] a [[Central Region|Fante Irigyiŋ]] poɔ, a [[Wɔɔ paati|wɔɔ paate]] yuori eŋɛ.<ref name=":0">https://ghanamps.com/mp/asemanyi-kojo/</ref><ref>https://citinewsroom.com/2019/08/embrace-new-basic-school-curriculum-gomoa-east-mp-to-teachers/</ref> Neŋkpoŋi a Church of Pentecost poɔ ane [[kiristabie]], o e la bisaa. Pampana ona la cape coast Mayor.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/kutin-retained-npp-cr-chairman.html</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Asemanyi 10 Sentɔmbare 1979 ane o baa la Gomoa Buduatta Fante Irigyiŋ poɔ Ghana. O nyɛ la o Haayɛ National Diploma yi a [[cape coast polytechnic]]. O nyɛ la o bakyila degeree management studies yi a [[University of Cape Coast|university of cape coast]] 2011 poɔ. O gaa la niŋe nyɛ o Masa degeree public Administration [[university of Phoenix Arizona, USA]] poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":1">https://www.graphic.com.gh/news/politics/kutin-retained-npp-cr-chairman.html</ref>
== Tonnoɔre ==
Asemanyi toŋ la US postal service a e Rural Carrier Associate Delaware poɔ USA eŋɛ yi 2013 te tɔ2916.<ref name=":0" /> O da la e la zukaara ko Tigo yi 2008 te tɔ 2012. O da la e la production Associate ko [[Nixon uniforms]] yi 2012 te tɔ 2013.<ref name=":1" />
== Pɔletese ==
Asemanyi e la mɛmba ko a wɔɔ paate.<ref>https://www.businessghana.com/</ref> O da are la a NPP begemaale gyongyoŋ nuuri neɛbo a di kyaare o ne [[Dr. Marqus Yaw Danso|Dr. Marcus Yaw Danso]].<ref>https://web.archive.org/web/20221204140908/https://theindependentghana.com/gomoa-east-mp-picks-forms-to-seek-re-election/</ref> O na la begemaale die mɛmba koroo ko Gomoa East Gbandige a Fante Irigyiŋ poɔ.<ref>https://www.adomonline.com/former-gomoa-east-mp-makes-strong-case-for-atopa-dance-festival/</ref>
=== 2016 Nuuri Neɛbo ===
O daa la Desmond De-Graft Paitoo lɔɔ a 2016 Ghana yaga zaa nuuri neɛbo na di a Gomoa East Gbandige begemaale die kogi. O die la ne 17,634 nuuri naŋ e 50.0% kɔɔ poɔ a nuuri zaa naŋ neɛ. Kyɛ ka Desmond nyɛ 15,010 nuuri naŋ e 42.5% kɔɔ poɔ a nuuri zaa naŋ neɛ, sommeŋɛ bie Marcus Yaw Danso nyɛ la 1,604 nuuri naŋ e 4.5% kɔɔ poɔ a nuuri zaa naŋ neɛ, Eunice Assuman PPP bie meŋ nyɛ la 920 nuuri naŋ e 2.6% kɔɔ poɔ a nuuri zaa naŋ neɛ ane [[Godfred Kumedzro Cudjo]] CPP bie meŋ nyɛ 105 nuuri naŋ e 0.3% kɔɔ poɔ a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20221204141822/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/central/gomoa_east/</ref>
== Kɔmatee ==
Asemanyi da la Deɛpete dakogi zusoba begemaale yɛlɛ kaa-iri kɔmatee kɔɔdenne eŋɛ.<ref>http://ghanasoccernet.com/gomoa-east-mp-kojo-asemanyi-determined-to-help-footballers-in-his-constituency</ref>
== 2020 Nuuri Neɛbo ==
Asemanyi da lee la a Gomoa East Gbandige begemaale die gyongyoŋ kogi a [[2020 Ghana yaga zaa nuuri neɛbo]] wagere ko a NDC begemaale die gyongyoŋ bie [[Desmond De-Graft Paitoo]].<ref>https://www.modernghana.com/news/1081500/stop-the-jealousy-and-hatred-gomoa-east-mp-jabs.html</ref><ref>https://www.ghanabusinessnews.com/2020/06/21/three-incumbent-mps-lose-seats-in-npp-primaries-in-central-region/</ref> O lee la ne 35,873 nuuri naŋ e 48.4% kɔɔ poɔ a nuuri zaa naŋ neɛ kyɛ ka Desmond nyɛ 36,637 nuuri naŋ e 49.5% kɔɔ poɔ a nuuri zaa naŋ neɛ, Samuel Kofi Essel GUM bie nyɛ 1,397 nuuri naŋ e 1.89% kɔɔ poɔ a nuuri zaa naŋ neɛ ane Emmanuel Otchere UPP bie naŋ nyɛ 173 nuuri naŋ e 0.23% kɔɔ poɔ a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20221204134414/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/central/gomoa_east/</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Asemanyi e la [[kiristabie]].<ref name=":0" />
== O Sombo ==
GYoone 2017 poɔ, o de la asibiti boŋganne ta ŋa 15 ko a Gomoa Nyanyano laanfeeloŋ tontonzie, Buduatta laanfeeloŋ tontonzie ane a Ojobi laanfeeloŋ tontonzie a Fante Irigyiŋ poɔ.<ref>http://www.ghanadistricts.com/Home/Reader/956</ref>
Gyoone 2019 poɔ, Asemanyi ko la zonnyɔgereba ta ŋa 2,300 paturo ta ŋa 35,00 lita a Fante Irigyiŋ poɔ, Ghana.<ref>https://www.ghanaiantimes.com.gh/gomoa-east-mp-supports-2300-fishermen-with-premix-fuel/</ref>
Disembare 2019 poɔ a kɔɔreba ane zonnyɔgereba bebiri diibu wagere Gomoa East poɔ, o da ko la a kɔɔre gandaa popo gbɛɛ anaare.<ref>https://geda.gov.gh/news-details.php?n=NjI1NXA5OXA4NHNuMjg2ODQxMTcyN3AyMjE5bzgyMDBvNzQxbzkyNg==</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Nensaala]]
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
ks1lcexuteh6g7wmjxe9dmgpu76rgr9
Kwabena Appiah-Pinkrah
0
938
42463
42135
2024-12-20T01:16:50Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42463
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694639 }}
'''Kwabena Appiah-Pinkrah''' (dɔgebo e la [[August]] 23, 1947) <ref name=":0">https://web.archive.org/web/20160506210608/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=80</ref>e la pɔleteseɛŋ a [[Ghana]] [[republic]] poɔŋ . O e la a palemɛte mɛmba naŋ areko [[Akrofoum]] paaloo a [[Ashanti Region]] a Ghana a 4th,5th,6th aneŋ 7th Palemɛte a republic anaare poɔ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=32</ref> <ref name=":1">https://www.parliament.gh/mps?mp=32</ref>O eɛ la neɛ naŋ are ko a [[wɔɔ paati]].<ref name=":0" /><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=32</ref>
== O Nyɔvore Ane O Sakuuri ==
Appiah-Pinkrah dɔgebo e la August 23, 1947.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> O yi la Akrofoum, paaloo kaŋa naŋ be Ashanti Region a Ghana.<ref name=":0" /><ref name=":2">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5295</ref> O gaa la [[Fairleigh Dickson University]] naŋ be [[United States a America]].<ref name=":1" /><ref name=":0" /> O taa la Master a Arts neŋ [[International Studies]] yineŋ university.<ref name=":2" /><ref name=":1" /> O taa la diploma (higher level degree) yineŋ University naŋ be [[Bremen West Germany]].<ref name=":1" />
== O Toma ==
Appiah-Pinkrah e la management aneŋ development consultant.<ref name=":2" /> O eɛ la CEO a [[Global Linkages Company Limited]] a Accra.<ref>https://doi.org/10.1007%2F978-1-349-25422-4_6</ref>
== Pɔletese Toma ==
Appiah-Pinkrah e la neɛ naŋ are ko a wɔɔ paati. O leɛ la a palemɛte mɛmba [[January]] 2005 a yi onaŋ da di a vootu [[December]] 2004.<ref name=":1" /><ref name=":3">https://web.archive.org/web/20231011114334/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/6/index.php</ref><ref name=":4">[[:en:Kwabena_Appiah-Pinkrah#:~:text=Mobile%20view-,Elections%202004%3B%20Ghana%27s%20Parliamentary%20and%20Presidential%20Elections.%20Accra%3A%20Electoral%20Commission%20of%20Ghana%3B%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202005.%20p.%C2%A0118.|https://en.wikipedia.org/wiki/Kwabena_Appiah-Pinkrah#:~:text=Mobile%20view-,Elections%202004%3B%20Ghana%27s%20Parliamentary%20and%20Presidential%20Elections.%20Accra%3A%20Electoral%20Commission%20of%20Ghana%3B%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202005.%20p.%C2%A0118.]]</ref> O da eɛ ko [[Akrofoum]] paaloo. O da eɛ la palemɛte ko anaare, anuu, ayoɔbo a palemɛte ayɔpoi a republic anaare soba. O da eɛ la Local Government aneŋ Rural Development Committee ane Government Assurance Committee a palemɛte ayɔpoi a republic anaare.
=== '''Nu-neԑ''' ===
Ba da neԑ nuuri iri Appiah-Pinkrah ka o e a begemaala ko a [[Akrofoum gbandige]] naŋ be a Ashanti Irigyin Ghana paaloŋ o dԑndԑŋ arebo a 2004 Ghana za nu-neԑ poͻ.<ref name=":1" /><ref name=":3" /><ref name=":4" /> O da di la a nu-neԑ a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ.<ref name=":1" /><ref name=":3" /><ref name=":4" /> O [[gbandige]] da paale la a [[begemaale]] kogiri lezare ne pie ane ayoͻbo a yi a kogiri lezare ne pie ane awae poͻ a Wͻͻ Naa naŋ da di a nu-neԑ naŋ a [[Ashanti Irigyin]] poͻ.<ref>https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref> A Wͻͻ Naa da di la a [[begemaale kogiri]] yaga naŋ e [[kogiri]] 128 a yi begemaale kogiri 230 poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php</ref> O da die la ane noba 10,808 a yi ne noba 15,645 noba zaa naŋ da neԑ nuuri soŋ poͻ naŋ manne ne 70.4% a noba zaa naŋ da neԑ nuuri soŋ poͻ.[7][8] O da die la kyԑ ka Joseph K. Abim a Kataweԑ Naa neԑ le.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> o da nyԑԑ noba naŋ manne ne 29.6% a noba zaa naŋ da neԑ nuuri soŋ poͻ.<ref name=":3" /><ref name=":4" />
A 2008 yuoni poͻ, o da die a Ghana zaa nu-neԑ poͻ a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ a o gbandigeŋ ne o zu.<ref name=":5">https://web.archive.org/web/20231011114334/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/6/index.php</ref><ref name=":6">[[:en:Kwabena_Appiah-Pinkrah#:~:text=Mobile%20view-,Ghana%20Elections%202008.%20Ghana%3A%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202010.%20p.%C2%A057.|https://en.wikipedia.org/wiki/Kwabena_Appiah-Pinkrah#:~:text=Mobile%20view-,Ghana%20Elections%202008.%20Ghana%3A%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202010.%20p.%C2%A057.]]</ref> O gbandige da paale la a begemaale kogiri lezare ne pie ane anaare a yi a kogiri lezare ne pie ane awae poͻ a Wͻͻ Naa naŋ da di a nu-neԑ naŋ a Ashanti Irigyin poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20230807211816/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php</ref> A Wͻͻ Naa da di la a begemaale kogiri fēē naŋ e kogiri 109 a yi begemaale kogiri 230 poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php</ref> O da die la ane noba 8,976 a yi neŋ noba 14,606 naŋ da neԑ nuuri soŋ poͻ naŋ te manne ne 61.45% a noba zaa naŋ neԑ nuuri soŋ poͻ.<ref name=":6" /><ref name=":5" />O da die la kyԑ ka Opoku Ampofo Manu a [[Kataweԑ Naa]] neԑ, Anthony Kwakye Ameyaw a Convention People's Party neԑ ane Boniface Nickson naŋ da are o yoŋ zaa le.<ref name=":5" /><ref name=":6" /> Ba da nyԑ la nob ate manne neŋ 32.38%, 4.92% ane 1.24% naŋ tutaa a lԑ ne o zu a noba zaa naŋ da wa neԑ ba nuuri baare poͻ.<ref name=":5" /><ref name=":6" />.
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Appiah-Pinkrah e la Christian. O puoro la Methodist Church. O taa la pɔgɔ neŋ biiri banaare.<ref name=":2" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Africa]]
<references />
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
mz0ma20smb7goirw15xvc45qgp9ypx8
Kwabena Ohemeng-Tinyase
0
941
42544
11277
2024-12-20T07:19:59Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42544
wikitext
text/x-wiki
'''Kwabena Ohemeng-Tinyase''' e la Ghana pͻletsen kyԑ poͻ a begemaale die ayopoi a Republic of Ghana anaare soba a are ko Kade gbandige deme naŋ be a Eastern Irigyin poͻ a be a Wͻͻ Naa poͻ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=136</ref>
== Nyͻvore piiluu ane Sakuuri yԑlԑ ==
Ba da dͻge la Ohemeng-Tinyase April beri ayoͻbo daare, 1962 poͻ a Kade naŋ be a Eastern Irigyin Ghana paaloŋ poͻ.<ref name=":0">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5505</ref> O da nyԑ la o bachelor of Arts degeree Economics ane Political Science poͻa yi University of Ghana 1978 poͻ. 2004 poͻ, o da de la o sebentekate Charted Accountancy a yi Institute of Chartered Accountants Ghana poͻ, ane o master's degeree Business Administration poͻ a yi Warwick University.<ref name=":0" />
== Toma ==
Sԑre ka ba neԑ nuuri iri Ohemeng-Tinyase ka o e a begemaala, o da e la chartered Accountant/ paaloŋ consultant a ko donԑԑ libie-die ( Rural ane private sector development project, Freetown, Sierra Leone a yi 2010 a te ta 2015, consultant with international fund for agricultural development, Freetown, Sierra Leone from 2015 to 2016.<ref name=":1">https://ghanamps.com/mp/ohemeng-kwabena-tinyase/</ref>
== Pͻletese ==
Ohemeng-Tinyase e la a Wͻͻ Naa neԑ naŋ da e a begemaala neԑkaŋa a ko a Kade gbandige deme a Eastern Irigyin Ghana poͻ a begemaale die ayopoi a Republic of Ghana anaare soba.<ref name=":1" /><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NPP-primaries-List-of-all-the-incumbent-MPs-kicked-out-985633</ref>
== 2016 nu-neԑ ==
Ohemeng-Tinyasa da ŋmԑ la kpamkpire a Kade gbandige begemaaleba kogi eŋԑ a Eastern Irigyin poͻ a be a Wͻͻ Naa poͻ a 2016 Ghana zaa nu-neԑ saŋa a da di ane noba 33, 442 naŋ are ko 69.92% a noba zaa naŋ nu-nuuri poͻ. Ona la ka ba da iri kyԑ bare o dataa George Agyemang Duah naŋ be a Kataweԑ Naa poͻ o da tage la noba 14, 088 naŋ are ko 29.46% ane a a begemaale kpamkpiri-ŋmeԑrԑ naŋ da be a Convention People's Party Frank Eshun da nyԑ la noba 296 naŋ are ko 0.62% a noba zaa naŋ da neԑ nuuri baare.<ref>https://web.archive.org/web/20231028201105/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/eastern/kade/</ref>
== Sommo yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
akxlufavtv6j75y9u3tmrbo2abj020h
Kwaku Asante-Boateng
0
955
42464
21062
2024-12-20T01:46:20Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42464
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694742}}
'''Kwaku Asante-Boateng''' (dɔgebo bebiri Kyɛpire 1961) e la Ghana neɛ naŋ e pɔleteesa ane mɛmba ko a [[begemaale die ayɔpõĩ a Ghana republic anaare]] eŋɛ ane a [[begemaale die anii a Ghana republic anaare]] eŋɛ, naŋ areko a [[Asante Akim South|Asante-Akim South Gbandige]] naŋ be a [[Ashanti Region|Sante Irigyiŋ]], a [[Wɔɔ paati|Wɔɔ paate]] yuori eŋɛ.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=44</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Asante-Boateng 27 Kyɛpire 1961 Bompata poɔ, Asante Akim Ghana.<ref name=":0" /> Asante-Boateng nyɛ la science bakyila degeree teŋgane economy yi [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology|Kwame Nkrumah Yuniveniti of Science ane Technology]]. O la nyɛ la sɛtefekate in project planning ane management GIMPA poɔ. O nyɛ la MBA [[University of Ghana|Yuniveniti of Ghana]], Legon poɔ. O leɛ la sɛre-dire ko Lɔɔ a Ghana Lɔɔ Sakuuri poɔ. O nyɛ la diploma in Licensed surveyor a Ghana institute of survey.<ref name=":0" />
== Tontonziiri ==
Asante-Boateng da e la Lɔɔyɛ ane CEO ko property solution Models ane Real concepts R. Limited a zaa Accra poɔ. O na da la potuuro Valuer be a land Valuation division yi 1989 te tɔ 1991. O da leɛ la EST Ɔfesa ko a Manengya potuuro of state Insurance company of Ghana yi 1991 te tɔ 2000. O da e la project ane estate Manengya be Unilever Ghana limited yi 2000 te tɔ 2004. O leɛ la a chief executive Ɔfesa ko a sommeŋɛ real estate company 2004 poɔ.<ref>https://ghanamps.com/mp/boateng-asante-kwaku/</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Asante-Boateng da e la yageroŋ mɛmba ko a 6th begemaale die a Ghana 4th republic anaare eŋɛ. Ba da iri o la ka o na paale a toma ane deri kɔmatee, na e a dakogi zu potuuro ana paale a subsidiary legislation kɔmatee.<ref name=":0" /> O e la mɛmba ko a NPP ane begemaale die mɛmba ko a Asante Akim South Gbandige.<ref>https://www.modernghana.com/news/1009572/im-not-behind-eric-amofas-mp-bid-lawyer-asante.html</ref> O di la a begemaale die gyongyoŋ kogi ne 33,223 nuuri naŋ areko 60.6% kɔɔ poɔ yi a nuuri zaa naŋ neɛ kyɛ ka a [[Kataweɛ Paati|NDC]] begemaale die gyongyoŋ bie nyɛ 21,639 nuuri naŋ areko 39.4% kɔɔ poɔ yi a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20230531195241/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ashanti/asante_akim_south/</ref> Pampana, o e la a Deɛpete Minisa ko katekye soe baabo.<ref>https://web.archive.org/web/20230426063025/https://3news.com/video-it-costs-ghana-5m-to-construct-1km-of-railway-dep-minister/</ref><ref>http://www.mrd.gov.gh/2/about-ministry-of-railways-development</ref>
=== Kɔmatee ===
Asante-Boateng e la mɛmba ko a subsidiary legislation kɔmatee, mɛmba ko a Bɔnne Assurance kɔmatee, ane mɛmba ko a tondereba, social welfare ane state Enterprises kɔmatee.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Kwaku Asante-Boateng e la kirista bie naŋ gɛrɛ Assemblies of God.<ref name=":0" /> O be la [[kultaa]] die ne biiri banaare.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5299</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Nensaala]]
6vfv44seg0puec85knnd7xl07likxpg
Kwame Anyimadu Antwi
0
960
42465
11629
2024-12-20T02:05:48Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42465
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q59180272}}
'''Kwame Anyimadu Antwi''' (dɔgebo bebiri la 12 Kyɛpire 1962) da waa la a Ghanaian lɔɔyɛ aneŋ pɔleteesa.<ref name=":0">https://ukgcc.com.gh/hon-kwame-anyimadu-antwi/</ref> O waa la a bɛgemaala kaŋa a bɛgemaale die poɔ a ko Asante-Akim Central Gbandige naŋ be a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|7th begemaale die a Ghana republic anaare]] eŋɛ ane a [[8th Parliament of the fourth Republic of Ghana|8th begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare]] eŋɛ a [[Ashanti Region|Ashanti]] Irigyiŋ poɔ, o taa la ana kogi ŋa a yi 2009 saŋa zaa. O e la wɔɔ paate mɛmba.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5296</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-have-lost-my-best-friend-Asante-Akim-MP-514848</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Parliamentarians-have-let-Ghanaians-down-Anyimadu-Antwi-469286</ref><ref>https://newsghana.com.gh/asante-akim-central-npp-youth-invades-party-office-over-nomination-forms/</ref> O waa la board member a ko VRA <ref>https://www.vra.com/about_us/board_chairman_and_members.php</ref>aneŋ kogi daa na a ko Ghana National fire service.<ref>https://www.mint.gov.gh/ghana-national-fire-service-council/</ref>
== Sakuu Gaabo ==
Anyimadu-Antwi da gaa la [[KNUST]] a yiɛ neɛ BSc in Land Economy. O da la taa la certificate in Project Planning and Management a yi [[GIMPA]], aneŋ MBA a yi [[University of Ghana]], Legon poɔ. O da waa la Barrister in Law a yi a [[Ghana School of Law]] poɔ. O taa la masters of law (LLM) degree in Intellectual Property Law a yi [[University of London]].<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5296</ref><ref name=":1">https://www.parliament.gh/mps?mp=43#</ref>
== Nyɔvore Piiluu ==
Anyimadu-Antwi dɔgebo bebiri la 12 Kyɛpire 1962. O da baa yɛŋ yi Patriensa naŋ be a [[Ashanti region]] poɔ.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=76</ref>
== Toma Yɛlɛ ==
O waa la Educationist.<ref name=":2">http://ghanamps.com/home/</ref>O waa la assistance valuer a ko Land valuation division a youni 1989 aneŋ 1991 poɔ. O da waa la Estate Officer a ko a manager of State Insurance Company Of Ghana kyɛ o pampana o waa la chief executive officer a ko real estate (private consultant).<ref name=":1" />
== Naakoɔŋ Yɛlɛ ==
O waa la a wɔɔ paati neɛ.<ref>https://www.fact-checkghana.com/members-of-parliament/</ref> O waa la a bɛgɛmaala a ko Asante-Akim North Constituency a kyaare neɛ a Minista korɛɛ a ko Finance and Economic Planning, Kwadwo Baah-Wiredu a kyaare nɛ a youni 2009 aneŋ 2013 poɔ.<ref>https://www.modernghana.com/ghanahome/ghanavotes/2008/result_constituency.asp?constituency_id=201</ref> <ref>https://www.modernghana.com/news/185926/anyimadu-antwi-succeeds-baah-wiredu-as-mp-for-asan.html</ref> A youni 2012, poɔ la ka Asante Akim North da poɔɔ ayɛɛ, ka a ŋa la [[Asante Akim Central]] vootiŋ paaloŋ naŋ be [[Asante Akim-Central Municipal]] anɛŋ [[Asante Akim North]] Vootiŋ paaloŋ naŋ da daŋ be bɛɛ. A youni 2012 parliamentary elections la ka o da waa la a bɛgɛmaale die neɛ ka ŋa a ko [[Asante Akim Central]]. O da waa la a bɛgɛmaale die neɛ ka ŋa a ko [[Asante Akim Central]] naŋ be [[Ashanti region]] a [[Ghana]] poɔ saŋa nɛ o naŋ da di a 2016 general elections. O da diɛɛ nɛ 75.90% votes.<ref>https://www.modernghana.com/ghanahome/ghanavotes/2016/result_constituency.asp?constituency_id=1065</ref>
O da la maa leŋ diɛ a bɛgemaale die vootuu a youni December 2020 poɔ.<ref>https://www.modernghana.com/news/1010599/npp-parliamentary-primaries-possible-winning-cand.html</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230502135111/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202002/401391.php</ref> O da diɛɛ nɛ 22,681 votes naŋ wouno 52.72% . O da diɛɛ.kyɛ barɛɛ. Richard Adu Darko, an independent candidate naŋ neɛ 12,570 nuuri naŋ e 29.22% kɔɔ poɔ a nuuri zaa naŋ neɛ a are a 8th begemaale die, Ghana poɔ.<ref>https://www.modernghana.com/ghanahome/ghanavotes/2020/result_constituency.asp?constituency_id=1376</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230429154236/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202110/453981.php</ref>
=== Kɔmatee ===
O da waa la kogi daa na a ko Employment, Social Welfare and State Enterprises kɔmatee a ko a 7th begemaale die a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20201126235509/http://www.ghananews247.com/2020/01/06/chairpersons-of-parliamentary-select-committees-on-trade-transport-and-state-enterprise-evaluate-maritime-and-port-industry-in-2019/</ref><ref name=":0" /> O e la kogi daa na a ko Constitutional, Legal and Parliamentary Affairs komitii.<ref>https://www.myjoyonline.com/anti-lgbtq-bill-anyimadu-antwi-backs-speakers-decision-to-make-sitting-public/</ref><ref>https://newsghana.com.gh/ghana-affirms-commitment-towards-implementation-of-african-courts-decision/</ref> neɛ kaŋa a ko Finance komitii aneŋ neɛ kaŋa a ko Standing Orders komitii pampana ŋa.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=159</ref>
== Meŋa Nyɔvore ==
O taa la pɔgɔ anŋ.biirɛ ba naahiɛ. O waa la a dagaara.nwin poɔɔ ho naŋ be a Presbyterian church poɔ.<ref name=":2" />O la waa la a member of the Ghana Bar Association.<ref name=":0" />O biɛ da kɔɔ la o meŋa.a youni 2017 poɔ.<ref>https://citifmonline.com/2017/03/my-daughters-suicide-came-to-me-like-thunder-mp-breaks-silence/</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Nensaala]]
kizcj6kmh0rm75jyg5pzyjbckeps7r7
Kwame Asafu Adjei
0
961
42466
11653
2024-12-20T02:05:55Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42466
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q61694652}}
'''Kwame Asafu-Adjei''' <ref>https://web.archive.org/web/20220830225314/https://www.thepublisheronline.com/branded-chocolates-cocobod-ceo-deserves-praise-npp-mp/kwame-asafu-adjei/</ref>e la Ghana pɔleteesa ane [[begemaale die ayɔpõĩ mɛmba a Ghana republic anaare]] eŋɛ, a areko [[Nsuta-Kwamang-Beposo|Nsuta-Kwamang-Beposo Gbandige]] naŋ be a [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]] poɔ a [[Wɔɔ paati|wɔɔ paate]] yuori eŋɛ.<ref name=":0">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5354</ref><ref>https://starrfm.com.gh/2022/08/asanteman-walk-for-alan-not-political-asafo-adjei/</ref><ref>https://www.adomonline.com/npp-shouldve-paid-us-for-awakening-interest-of-ashanti-members-former-npp-mp/</ref>
== O Nyɔvore ane A O Sakuuri ==
Ba dɔge la Adjei 10 Ɔɔtoore 1950 teŋɛ kaŋa ba naŋ boɔlɔ [[Nsuta]] [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]]. O nyɛ la Masa Science degeree Agricultural Economics yi [[Tennessee State University, Nashville, USA]] 1980 poɔ.<ref name=":0" />
== O Toma ==
O toŋ la toma a e chief executive ɔfesa ko Asafaco Consult Company Limited Accra poɔ. O da e la Deɛpete Director ko Policy, Planning, Monitoring ane Evaluation (PPME) kyɛ la e Head of the Livestock Planning Committee a MOFA.<ref name=":0" />
== Pɔletese Toma ==
Ba da ɛlɛte o la ka o kpɛ a begemaale die ayɔbo a Ghana republic anaare eŋɛ 7 gyɛnoɔre 2013 poɔ saŋa na o naŋ da wa are a [[2012 Ghana gbuli zaa nuuri neɛbo]] eŋɛ.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2012/parliament.constituency.php?ID=136&res=pm</ref> Ba da ɛlɛte o la eŋ a begemaale die ayopoi a republic anaare eŋɛ 7 gyɛnoɔre 2017 poɔ saŋa na o naŋ da wa nyɛ 51.03% kɔɔ poɔ a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ a [[2016 Ghana gbuli zaa nuuri neɛbo]] eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20170330202829/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/ashanti/31/</ref> O e la begemaale die mɛmba koroo ko a Nsuta-Kwamang-Beposo Gbandige.<ref>https://www.myjoyonline.com/kwame-asafu-adjei-bawumia-loudly-silent-on-gideon-boakos-disrespect/</ref>
2017 poɔ, ona da la a dakogi zusoba ko Bondiiri, Dagerekɔlkyɛ ane Cocoa zu kaabo yɛlɛ.<ref>https://dailyguidenetwork.com/ndc-gave-fertilizers-party-activists-npp/</ref>
== Meŋɛ Yɛlɛ ==
O eɛ kiristabie, a be [[kultaa]] die ane biiri bata.<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Nensaala]]
[[Category:Africa]]
[[Category:West Africa]]
aei4vynp7fmj63jii3hakwz1qhs7eqj
Kwame Owusu Frimpong
0
967
42546
42342
2024-12-20T07:37:40Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42546
wikitext
text/x-wiki
'''Kwame Owusu Frimpong''' e la Ghana pɔleteesa. O da e la begemaale die mɛmba ko a [[Ahafo Ano North]] gbandige a 4th begemaale die ko a 4th republic.
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba dɔge la Frimpong 10 ɔɔtore 1960. O nyɛ la o tertiary ganzanne yi [[University of Ghana|Ghana Yuniveniti]], zie o naŋ nyɛ a o diploma statistics.
== Tonnɔɛ ==
Ane o pɔletese kpeɛbo zaa, Frimpong da e la Lampo Ɔfesa.
== Pɔletese ==
Frimpong e la mɛmba ko a [[Wɔɔ paati|Wɔɔ Paate]].<ref>http://staging.odekro.org/person/kwame-owusu-frimpong/</ref> O da e la begemaale die mɛmba a 3rd begemaale die ko a 4th republic, [[Ghana]] ane a 4th begemaale die ko a 4th republic Ghana.<ref name=":0">http://gh.china-embassy.org/eng/xwdt/t220791.htm</ref> A o wagere, o areko la a gbandige yi 7 GYɛnoɔre 2001 te tɔ 6 GYɛnoɔre 2005 ane a o gbɛre buyi soba ɔfere poɔ, o da areko la a gbandige yi 7 gyɛnoɔre 2005 te tɔ 6 gyɛnoɔre 2009. A o wagere, o naŋ e begemaale die mɛmba, ona da la a kogi zu soba ko Ghana - China Parliamentary Friendship (GCPFA).<ref name=":0" />
== Nuuri Neɛbo ==
A yuoni 2000, Frimpong di la a gyɛmaa zaa nuuri neɛbo leɛ a begemaale die mɛmba ka a Ahafo-Ano North gbandige a [[Ashanti Region|Sante Irigyiŋ]] poɔ, Ghana.<ref name=":1">https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/ashanti/4/index.php</ref> O da die la a Wɔɔ Paate yuori eŋɛ.<ref name=":1" /> O gbandige da paale la a 31 begemaale die kogiri yi a 33 kogiri a Wɔɔ Paate naŋ di ana nuuri neɛbo na eŋɛ a Sante Irigyiŋ poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/ashanti/index.php</ref> A Wɔɔ Paate da die 99 yageroŋ begemaale die kogiri yi kogiri 200.<ref>https://web.archive.org/web/20221116133229/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 12,432 nuuri yi nuuri 24,420 zaa lantaa naŋ neɛ soŋ. A ŋaa da e la 52% yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Annor Baffuor mɛmba ko [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paate]], Johnson O. Antoh mɛmba ko people's National Convention, ane Pual K. A Momo ko Convention People's paate. Ba da die 10,784, 515 ane 174 nuuri yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ seŋ anaŋ tutaa lɛ, a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.
Ba da la ɛlɛte la Frimpong ka o e begemaale die mɛmba ko a Ahafo Ano North gbandige naŋ be a Sante Irigyiŋ, Ghana la maaleŋ a 2004 Ghana gyɛmaa zaa nuuri neɛbo. O da dieŋ a Wɔɔ Paate yuori eŋɛ.<ref name=":2">https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/4/index.php</ref> O gbandige da paale la a 36 begemaale die kogiri yi a kogiri 39 a Wɔɔ Paate naŋ di ana nuuri neɛbo na ko a Sante Irigyiŋ.<ref>https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref> A wɔɔ paate da die 128 begemaale die kogiri yaga yi kogiri 230.<ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne nuuri 15,045 yi nuuri 28,469 zaa naŋ neɛ soŋ. A ŋaa e la 52% nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Atta Sampson mɛmba ko people's National Convention, Addi-Amankwah David K. mɛmba ko Kataweɛ Paate, Tabi John mɛmba ko Convention People's paate ane Adu Gyamfi Emmanuel mɛmba ko Democratic People's Paate. A ama da e la 0.8%, 44.9%, 0.8% ane 0.7% seŋ anaŋ tutaa lɛ a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.<ref name=":2" />
== Meŋ Nyɔvore ==
Frimpong e la kirista bie.
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Nensaala]]
mggx5jy2hk8avhq0n34po8s0xz9pzed
Kwasi Etu-Bonde
0
973
42467
11810
2024-12-20T02:06:09Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42467
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q61694657}}
'''Kwasi Etu-Bonde''' e la palemɛte mɛmba naŋ are ko a [[palemɛte ayɔpoi a republic anaare]] soba naŋ are ko Kintampo North paaloo a [[Bono East Region]] neŋ a kataweɛ paati.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=141</ref><ref>https://www.adomonline.com/former-ndc-chairman-passes-on-photo-2/</ref><ref>https://www.ghanaiantimes.com.gh/bluecrest-university-college-offers-scholarship-to-30-shs-students/</ref> A 2019, ba da zeŋe o la ka o da saa a e 2nd Best Performing Member a palemɛte poɔ a Bono East Region.<ref>https://www.modernghana.com/news/938404/kintampo-north-mp-ranked-2nd-best-performing-mp-in-bono-east.html</ref>
== O Nyɔvore Yɛlɛ ==
Ba da dͻge la Kwasi Etu-Bonde Vume teŋԑ naŋ be a Volta Irigyin a Ghana paaloŋ poͻ a Ɔͻtoorbare kyuu beri pie ne ata daare 1968, O e la Ghanaian pͻletesen koa Begemaale die Ayopoi a Republic of Ghana Anaare soba a are ko a Kintampo North Gbandige a Brong-Ahafo Irigyin a Kataweԑ Naa yuori eŋԑ.
.<ref name=":1">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5523</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/person/Kwasi-Etu-Bonde-2992</ref>
== O Sakuuri Yɛlɛ ==
Etu-Bonde zanne la GIMPA (SME, Development aneŋ Management) zie na o naŋ nyɛ EMBA 2004 yuoni poɔ.<ref name=":0" />
== O Toma ==
Etu-Bonde e la entrepreneur ane CEO ko SKY-3 Investments Limited aneŋ Sustenance Agro Ventures located naŋ be Kintampo.<ref name=":1" /> O e la begemaala ane moɔ tĩĩ maala.<ref>https://web.archive.org/web/20221116185958/https://ritefmonline.org/agriculture-not-backbone-of-ghanas-economy-honorable-kwasi-etu-bonde/</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
A 2015 o da are la a [[kataweɛ paati]] primaries a di a Kintampo North paaloo naŋ be a Bono East Region a Ghana.<ref>https://ghanaguardian.com/electorates-task-parliamentary-candidates-promote-peace</ref> O da di la a begemaale kogo yineŋ [[2016 Ghana gbuli zaa vootu]]. O da die bie22,407 naŋ e 53.86% kyɛ ka [[wɔɔ paati]] soba Nkangmah Mateerl Charles meŋ da nyɛ 17,610 naŋ e 42.36%.<ref>https://web.archive.org/web/20221116173202/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/pal/50/index.php</ref> Ona la da leɛre a [[Joseph Kwame Kumah]] saŋa na ba naŋ vootere a kataweɛ paaati primaries a Kintampo North paaloo a yi o naŋ da sigi.<ref>http://www.ghanadistricts.com/Home/Reader/15d3016-9872-4f89-bc</ref>
== Meŋɛ Yɛlɛ ==
Etu-Bonde taa la pɔgɔ aneŋ biiri banuu.<ref name=":1" />
== O Puoruu ==
Etu-Bonde e la Krista bie<ref name=":0" />.
== Sommo yizie ==
[[Category:West Africa]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Nensaala]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:7th Parliament of 4th republic]]
0ou7vvphpf4fcrajm4xcdbk5pcbpch2
Lydia Seyram Alhassan
0
1031
42468
12243
2024-12-20T02:13:37Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42468
wikitext
text/x-wiki
[[File:LYDIA SEYRAM ALHASSAN.jpg|thumb|Lydia Seyram Alhassan]]
'''Lydia Seyram Alhassan''' (dͻge o la [[Gyԑnoͻre]] bebe-dԑndԑŋ daare, 1970) e la [[Ghanaian pͻletesen]] a e [[begemaala a be a begemaale die ayopoi a republic of Ghana anaare soba]] a ko [[Ayawaso West]] Wuogon Gbandige naŋ be a [[Accra|Greater Aŋkara Irigyin]] a [[Wɔɔ paati|Wͻͻ Naa]] yuori eŋԑ.<ref>https://web.archive.org/web/20200128234219/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NPP-s-Lydia-Alhassan-wins-controversial-Ayawaso-West-Wuogon-by-election-by-landslide-719809</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/person/Lydia-Seyram-Alhassan-3004</ref>
== Ganzaane yԑlԑ ==
O taa la MBA Marketing poͻ a yi ne University of Ghana [[Business School, Legon poͻ]] ane Bachelor of Administration degeree a yi ne Ghana a Institute ko Management ane Public Administration (GIMPA).<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Profile-of-Maa-Lydia-Agyarko-s-widow-and-Ayawaso-West-Wuogon-NPP-parliamentary-candidate-711923</ref>
== Pͻletese ==
Gyԑnoͻre 2019 poͻ, Alhassan da ŋmԑ la begemaale kogi kpamkpire a [[Ayawaso West Wuogon Gbandige]] poͻ, a da are lԑre o serԑ naŋ kpi gbԑ-bogiriŋ. O da di la a nu-neԑ ane noba naŋ te manne seŋ 68.80% a noba zaa naŋ neԑ soŋ poͻ.<ref>https://citinewsroom.com/2020/12/dumelo-loses-lydia-alhassan-retains-ayawaso-west-wuogon-seat/</ref> <ref>https://www.myjoyonline.com/</ref>A [[kpamkpir-ŋmeԑrebԑ]] kyԑlee na, Kwasi Delali Brempong naŋ da e a dataa Kataweԑ Naa (NDC) da nyԑ la noba te manne neŋ 30.52&, William Kofi Dowokpor a Progressive People's Party (PPP) neԑ da tage la noba te manne seŋ neŋ 0.58%, ka Clement Boadi a Liberal Party of Ghana (LPG) neԑ meŋ da nyԑ noba te manne seŋ neŋ 0.10%.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/ghana-news-lydia-alhassan-wins-ayawaso-west-wuogon-by-election.html</ref><ref>https://ghananewsagency.org/politics/lydia-alhassan-wins-ayawaso-west-wuogon-by-election-144756</ref><ref>https://web.archive.org/web/20191021210520/http://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201901/374075.php</ref><ref>https://www.pulse.com.gh/news/politics/lydia-alhassan-declared-winner-of-ayawaso-west-wuogon-by-election/jn6wh6g</ref><ref>https://citinewsroom.com/2019/01/npps-lydia-alhassan-wins-controversial-ayawaso-west-wuogon-by-election-by-landslide/</ref>
O da la maaleŋ ŋmԑ la kpamkpire a 2020 [[Ghana zaa nu-neԑ]] poͻ a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ a di kyԑ ka a [[Ghana neŋyuori]] naŋ e a [[Kataweɛ Paati|Kataweԑ]] kpamkpir-ŋmeԑrԑ John Dumelo, tage noba 9,851 a noba zaa naŋ wa te neԑ ba nuuri baare poͻŋ.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/ayawaso-west-wuogon-lydia-alhassan-defeats-john-dumelo.html?fbclid=IwAR0kRLuwEaK66s1-87WT_pYJhy-URjLnRfePHOpRQDoEnATR5nDPOJStDg8</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/entertainment/John-Dumelo-tastes-defeat-NDC-contesting-results-declared-by-the-EC-1128935</ref><ref>https://www.bbc.com/pidgin/world-55226446</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/composition/comp-news/hp-news-8/john-dumelo-for-ayawaso-west-wuogon-constituency-social-media-reacts/</ref>
== Meŋԑ nyͻvore ==
O da kuli la dapare-dͻͻ pͻletesen Emmanuel Boakye Agyarko taa sԑre ka o wa kpi 2018.<ref>https://www.bbc.com/pidgin/tori-47132102</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/MP-Kyeremateng-Agyarko-died-of-gallbladder-cancer-Boakye-Agyarko-702979</ref><ref>https://citinewsroom.com/2018/11/my-brothers-health-worsened-in-three-months-boakye-agyarko-reveals/</ref><ref>https://www.pulse.com.gh/news/local/boakye-agyarko-narrates-how-his-brother-lost-his-life/hnxpb6b</ref><ref>https://web.archive.org/web/20231010171918/https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201811/368618.php</ref>
== Sommo yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Pɔge]]
[[Category:Pɔgeloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
c9s4x03n6x5d7aojfdqc6p0u8dhk224
Mahama Ayariga
0
1038
42547
42145
2024-12-20T07:41:57Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42547
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q6732981}}
'''Hon.''' '''Mahama Ayariga''' (Ba Dɔge o la a 12 Mɛnoɔre kyuu 1974) yuoni poɔ. O e la lɔɔya bee merɛ diree kaŋa anaŋ e a Gaana Pɔletese neɛ a [[Ghana|Gaana]] poɔ. O e la neɛ naŋ poɔ a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] poɔ. O da e la gɔmmenɛnte kpambeɛ naŋ da kaara yele yaga aneŋ duoro yɛllɛ, kyɛ da lɛ e gɔmmenɛnte kpambeɛ naŋ da kaara kɔɔdɛne yɛllɛ a [[John Dramani Mahama]] naaŋ poɔ. Pampana ŋa o e la neɛ naŋ e [[Begemaaleba|begemaala]] a are ko Bawku seŋsogre vooten lombori naŋ be a [[Upper East Region|Upper East irigyin]] naŋ be a [[Ghana|Gaana]] poɔ, kyɛ la poɔ a [[begemaale die naŋ e anaare, ayoɔbe aneŋ ayɔpoi a Republic anaare soba]] poɔ.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=73</ref><ref>https://citinewsroom.com/2020/05/were-ready-to-debate-minority-on-their-call-for-rejection-of-c-i-126-majority-leader/</ref>
== O Nyɔvore Piiluu Aneŋ O Sakuuri Gaabo ==
Ba doge o la 12 Mɛnoɔre 1974, [[Bawku]] teŋa kaŋa naŋ be a [[Upper East Region|Ɔpa East irigyni]] naŋ be [[Ghana|Gaana]] poɔ.<ref>https://www.ghanaweb.com/person/Mahama-Ayariga-3010</ref> O da gaa la sakuuri nensaale sɔglaa teŋa kaŋa ba naŋ boɔla [[Nigeria]] aneŋ [[Ashanti Region|kɔmpare teŋa]] kaŋa ba naŋ boɔla [[United State Of America (USA)|USA]]. O da la gaa la sakuuri kaŋa ba naŋ boɔla [[Barewa College]] naŋ be a [[Zaria]], a [[Kaduna State]] naŋ be a [[Nigeria]] poɔ. O e la neɛ naŋ taa lɔɔ gama mine a yi neŋ sakuuri kaŋa ba naŋ boɔla [[Harvard Law School]] naŋ be [[United State Of America (USA)|USA]] paaloŋ poɔ. O la taa la lɔɔ gama mine a yi neŋ a [[University of Ghana]] naŋ be a Legon poɔ.<ref>https://archive.globallandscapesforum.org/glf-2015/speaker/minister-mahama-ayariga/</ref> O da e la neŋkpoŋ kaŋa naŋ kaara lɔɔ mine a [[Accra|Aŋkraa]] naa paaloŋ poɔ<ref>https://web.archive.org/web/20160424202652/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2586</ref>. O beɛre yuori la [[Hassan Ayariga]], o e la neɛ naŋ da are a paati zuzie a ko a kubɛ paati nuba yaga zaa naŋ boɔla [[PNC]] a 2012 yuoni poɔ.<ref>http://www.citifmonline.com/index.php?id=1.362333</ref>
== Toma Yɛlɛ ==
Ayariga e la a Gaana merɛ diree kaŋa na e o Toma .<ref>[[:en:Mahama_Ayariga#:~:text=Mobile%20view-,Ghana%20Parliamentary%20Register%2C%202004%2D2008.%20Ghana%3A%20The%20Office%20of%20Parliament.%202004.%20p.%C2%A0203.|https://en.wikipedia.org/wiki/Mahama_Ayariga#:~:text=Mobile%20view-,Ghana%20Parliamentary%20Register%2C%202004%2D2008.%20Ghana%3A%20The%20Office%20of%20Parliament.%202004.%20p.%C2%A0203.]]</ref> O da e la karema zutuuro kaŋa a Gaana yiriboma kaabu ane a nasaale paaloŋ merɛ yɛlɛ a Faculty of Law, a Gaana Univasiti kpoŋ poɔŋ. O da la e la a nentuuro kaŋa ko a Legal Resources Centre, a o yele iree mine maŋ la lanna yɛlɛ mine taa a kyaare neŋ te nensaala baabo yɛlɛ ane a teŋɛ maaloŋ yɛlɛ merɛ maaloŋ eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20131105180025/http://www.idpfoundation.org/stakeholdersbios.html</ref>
== Naakoɔŋ Yɛlɛ ==
=== Begemaala waabo ===
Ayariga e la bɛgemaala kaŋa naŋ be a Ghana begemaale die a ko [[Bawku]] Central paaloo a yuoni 2005 poɔ. Kyɛ o da ba deɛ a [[2008 vootuu]], Adamu Dramani Sakande la da deɛ a ko a [[Wɔɔ paati|wɔɔ paati]] . A kogi da e la kpali e saŋa neɛ Adamu a da kpɛɛ a pɔɔkɔle die a kyaare neɛ a vootuu saŋa neɛ ba naŋ da yele ka o ba yie a [[Ghana]] paaloŋ ka ananso ka o koŋ baŋ e begemaala a kyaare neɛ a Ghana merɛ gane.<ref>https://web.archive.org/web/20131105175533/http://www.infoghana.info/news/updated-bawku-central-mp-adamu-sakande-convicted-jailed-two-years</ref> Ayariga da deɛ ana kogi neɛ a [[2012 vootuu]] kpoŋ neɛ eŋa.<ref>https://web.archive.org/web/20121211114837/http://tv3network.com/Election-2012-Live-Update/805am-ayariga-wins-bawku-central-constituency.html</ref> O da e la begemaala kaŋa a begemaale die poɔ a ko a fourth, sixth and seventh parliament of the fourth Republic of Ghana.<ref name=":0" />
=== Gaana Palamɛti Neɛ Kaŋa ===
A youni 2009 poɔ la ka Prof [[John Evans Fiifi Atta Mills|John Evans Atta Mills]] a vootuu. Ayariga da waa la a Gaana Naakoɔŋ yele ko daa na kyɛ a pɔɔlee la ka o da e Minista potuuro a ko boma koɔro ane a maalo yɛlɛ. O da la e la Minista potuuro a ko Sakuuri zannoo yɛlɛ.<ref>https://www.ghanabusinessnews.com/2011/02/16/president-mills-reshuffles-deputy-ministers/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230522170659/https://www.gbcghana.com/index.php?id=1.293485</ref> A Gaana paaloŋ Naakoɔŋ [[John Dramani Mahama]] a Gyenoɔre kyu 2013 youni la ka o da ko Mahama Ayariga minista a ko duoro ŋmɛ yaaro yɛlɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20130208065659/http://politics.pravdaradioonline.com/president-mahama-appoints-first-batch-of-ministers/</ref> Mahama Ayariga da toŋ la ana komɛtee neɛ a ko a Gaana Palamɛti anii 7th a anaare 4th poɔ.<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Speaker-announces-Vetting-Committee-500224</ref>
== Vooti Yɛlɛ ==
Ayariga, da do la a Gaana vootuu a yuoni 2014 a Gaana Palamɛti dakogi a ko a o paaloŋ Bawku a [[Upper East Region|Ɔppa East Urigin]] a [[Ghana|Gaana]] vootuu ŋa a 2014 yuoni na poɔ.<ref name=":1">[[:en:Mahama_Ayariga#:~:text=Mobile%20view-,Elections%202004%3B%20Ghana%27s%20Parliamentary%20and%20Presidential%20Elections.%20Accra%3A%20Electoral%20Commission%20of%20Ghana%3B%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202005.%20p.%C2%A0183.|https://en.wikipedia.org/wiki/Mahama_Ayariga#:~:text=Mobile%20view-,Elections%202004%3B%20Ghana%27s%20Parliamentary%20and%20Presidential%20Elections.%20Accra%3A%20Electoral%20Commission%20of%20Ghana%3B%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202005.%20p.%C2%A0183.]]</ref><ref name=":2">https://web.archive.org/web/20221116161010/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/uppereast/164/index.php</ref> O da do la a iruu a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] poɔ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> A o paaloŋ toŋ da do la a Gaana Palamɛti dakogi awaai a yi a pie ne ata poɔ la ka o da di a kataweɛ paati poɔ a [[Upper East Region|Ɔppa East Urigin]] poɔ. <ref>https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref>A kataweɛ paati la da di a a nefēē bee a dakogi fēē a Palamɛti poɔ, ba da nyɛ la noba 94 bee dakogre a yi a 230 dakogre zaa poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php</ref> O da nyɛ la noba 18,518 a yi a vooti zaa na da e 38,108 a ko a. A lɛ wa are ko la 48.6% a ko a o noba zaa na da vooti ko o.<ref name=":2" /><ref name=":1" /> O da do la a gaŋ Mr. Amidu Mamudu Sisala a PPC paati poɔ([[Peoples’ National Convention]]), kyɛ Hawa Yakubu a [[Wɔɔ paati]] poɔ (New Patriotic Party), Yussif Taiban Kundima a CPP ([[Convention People's Party]]), Sadat Amadu ane Abubakar Jibreel Ustarz ba zaa da are la ba yoŋ .<ref name=":1" /><ref name=":2" />Ba da nyɛ la 333, 10,169, 353, 161 ane 8,574 meŋ zaa naŋ da are ko a noba vooti zaa ko ba. A vooti na zaa da are ko la 0.9%, 26.7%, 0.9%, 0.4% ane 22.5% a ko a vooti zaa.
A 2012 yuoni poɔ, O e la a Gaana Palamɛti Neɛ a ko a o paaloŋ deme. Onaŋ da la a Neɛ na di a kataweɛ paati poɔ a o paaloŋ naŋ poɔ. <ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/uppereast/164/index.php</ref><ref name=":6">[[:en:Mahama_Ayariga#:~:text=Mobile%20view-,Elections%202012.%20Ghana%3A%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202012.%20p.%C2%A0200.|https://en.wikipedia.org/wiki/Mahama_Ayariga#:~:text=Mobile%20view-,Elections%202012.%20Ghana%3A%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202012.%20p.%C2%A0200.]]</ref>O da nyɛ la noba 24,071 na da vooti kyɛ a vooti gama zaa ba naŋ da ŋmaa neŋ da e la 43876.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/uppereast/164/index.php</ref><ref name=":6" />A o nyaabu na are la ko 54.86% a ko a o vooti zaa. O naŋ la da di baŋ a Awuni Aguuda Joseph na neŋ na da be a PPP's paati poɔ, Iddrisu Mubarak a [[progressive people's paati]] ane Ibrahim Zaliya a [[CPP]] paati poɔ. A noba bama zaa da nyɛ la 303, 19,082, 269 ane 151 a ko a vooti zaa. Kyɛ a zaa meŋ da are ko la 0.69%, 43.49%, 0.61% ane 0.34% a ko a vooti zaa.
=== Nɔkyeere Mine ===
O yeli dɔgre la [[Hon. Boakye Agyarko]] ka da iri ka o deɛ weɛ kaara a [[Energy Ministry]] ka o da yɔɔ la ko Manoɔreti Kɔkɔse Kommitii kyɛ ka ba mare o nu. AD-HOC Kommitii ka a Spiika da ŋmaa ka ba peɛre yɛlɛ aneŋ kyɛ paaŋ gaane ba nɔ iruu te ko a bɛgemaale die a bebiri Maakye 29, 2017. Ba nɔ iruu ŋa ba naŋ da gaane da wulo ka Mahama Ayariga yeli dɔgre na o naŋ de dɔgre Mr. Agyarko da ba waa yelimeŋa aneŋ ka o paaŋ taa sɔre ka o sɔre veŋkoobo yi a a die poɔ. A yuoni 2019, yɛlɛ mine za yeli dɔgre o te kyaare a kɔɔte dammo ka o da toŋ la tondɛgɛ mine kyɛ viliŋ a Hai Kɔɔte anaa zaa ka nɔ kyeere da bi be, a wa a Sipiika ko a bɛgemaale die, Prof. Aaron Michael Oquaye a bebiri Gyoone 4, 2019, da ŋmaa la dɛmmo, ka a mɛmba ko a bɛgemaale die a areko a Bawku Central, Mahama Ayariga, ka o taa sɔre ka o Hai Kɔɔte (Financial Court) ka o dɛmmo diibu te piili. A yuoni Gyoone 2020 poɔ a Sipiika ko a bɛgemaale die ba sage a Mahama Ayariga kyeerobo o naŋ kyeerɛ neŋ a Electoral Commission dɛmmo o naŋ di ka Ghana card aneŋ passports yoŋ da waa a damannaa ko neɛ na naŋ na baŋ vooti a 2020 vootuu saŋa.
== O Toma ==
O e la neɛ naŋ e lɔɔyɛ kpoŋ. O da piili la karakyi aneŋ kannoo toma, kyɛ da e neɛ naŋ da suŋna kannoo lombori mine yɛllɛ ba naŋ boɔla Natural Resources Law aneŋ paaloŋ mine lɔɔ yɛllɛ a University of Gaana poɔ. O da la e la neɛ naŋ da poɔ ka ba da bɔ kpaaroo kaŋa ba naŋ boɔla Legal Resources Centre. A kpaaroo ŋa soŋna la neŋsaalba sómeŋa aneŋ yiri baabu aneŋ bɛgɛ naŋ guuro te lambo zie.
== Meŋa Nyɔvore Yɛlɛ ==
Ayariga taa la pɔge. O e la silaama. O saa, [[Frank Abdulai Ayariga]], a da
e la as bɛgemaala a bɛgemaale die poɔ a ko [[Bawku Constituency]] a ko a third republic administration of [[Hilla Limann]].
== Leɛ Kaa Kyɛ Meŋ ==
* https://en.m.wikipedia.org/wiki/Frank_Abdulai_Ayariga
* https://en.m.wikipedia.org/wiki/Ayariga_Hassan
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Nensaala]]
byova10g35nxsgtwgfj59zp73hfx2w3
Mark Assibey-Yeboah
0
1052
42469
28874
2024-12-20T03:00:51Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42469
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694662 }}
'''Mark Assibey-Yeboah''' (dɔgebo e la 2, 1974) e la [[7|Ghana pɔleteesa ane begemaale die ayɔbo ne ayɔpõĩ mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ,]] a are ko [[New Juaben South Gbandige]] a [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] poɔ, a [[Wɔɔ paati|wɔɔ paate]] (NPP) yuori eŋɛ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=181</ref>
O da e la libi-yɛlɛ ane pɔlɔ ne sarre ane kɔɔdenne kɔmatee mɛmba a begemaale die ayoɔbo eŋɛ. Aneŋ Dakogi zusoba ko a libi-yɛlɛ kɔmatee a begemaale die ayɔpõĩ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20200111141607/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201910/393511.php</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Assibey-Yeboah e la kiristabie. O be la [[kultaa]] die ane biiri bata.<ref name=":0">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5343</ref>
== O Nyɔvore Piiluu ane Sakuuri yɛlɛ ==
Ba dɔge la Mark Assibey-Yeboah 2 maakye 1974. O baa la Obo-Kwahu, teŋɛ kaŋa naŋ be [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref name=":0" />
O e la Presbyterian Boys' Secondary School, bikoroo, Legon, [[Accra]] (GCE Ordinary Level) ane [[Ghana]] Secondary School, Koforidua (GCE Advanced Level). O taa la BSc (Hons) Agricultural Economics degeree yineŋ [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology|Kwame Nkrumah University of Science ane Technology]] (KNUST), Ghana ane MS (Agricultural ane Resource Economics) yi Univeniti naŋ be Delaware, USA. O meŋ taa la o MA ane a Ph.D. a yi Univeniti naŋ be Tennessee, USA a International Macroeconomics, Monetory ane Economist.
Mark Assibey-Yeboah yuori be la ganzure mine te seŋ Economic Record, International Journal ko Finance ane Economics, Journal ko International Trade ane Economic Development, ane a North American Journal a Economics ane Finance.
== O Toma ==
* Wuliwulo, [[University of Tennessee]], USA
* Adjunct Faculty, Milligan College, Tennessee, USA
* Senior Economist, Bank of Ghana
* Wuliwulo, Ghana Telecom (Technology) University College, Accra, Ghana
* Wuliwulo, Ghana Institute of Management and Public Administration (GIMPA), Accra, Ghana
* Begemaale die mɛmba, Ghana (January 7, 2013 - January 6, 2017; 1st term)
* Begemaale die mɛmba, Ghana (January 7, 2017– January 6, 2021; 2nd term), dakogi zusoba, libi-yɛlɛ kɔmatee.
* Nempeɛre neɛ.<ref name=":0" />
* Board member, ADB Bank Ghana, August 2018 - 2021
* American Economic Association mɛmba
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
ft7eprth5vpyxlturvfm7woekku8eqd
Masawud Mohammed
0
1057
42470
12647
2024-12-20T03:01:00Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42470
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q61694753}}
'''Masawud Mohammed''' (dɔgebo bebiri la 1 Kyɛpire 1971) e la [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Ghana pɔleteesa ane a begemaale die ayɔpõĩ mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ]], a are ko [[Pru West|Pru West Gbandige]] naŋ be a [[Brong-Ahafo Irigyiŋ]] poɔ, a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paate]] yuori eŋɛ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=208</ref><ref name=":0">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5534</ref>
== O Nyɔvore Ane O Sakuuri ==
Ba dɔge la Mohammed 1 Kyɛpire 1971 Prang naŋ be Brong-Ahafo Irigyiŋ poɔ. O gaa la [[University of Cape Coast]] a yi neŋ bakyila degeree ane masa degeree, a zaa ayi Ganzanne eŋɛ.<ref name=":1">https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/republic/parliamentatian.php?ID=117</ref><ref name=":0" />
== O Toma ==
Mohammed da la a begemaale die mɛmba ko [[Pru West Desekyere|Pru West Gbandige]]. Ane a lɛ zaa, o da e la wuliwulo [[Atebubu College of Education]] ane o da la e la Desekyere Chief Executive a Pru Desekyere poɔ.<ref name=":1" /><ref name=":0" />
== Pɔletese Yɛlɛ ==
O fɔrɔ leɛ la begemaale die mɛmba 2013 poɔ, a are ko a Pru West Gbandige. 2016 poɔ, o da la maale bɔ la a kogi a 2016 Ghana zaa gbuli nuuri neɛbo eŋɛ a di. O da nyɛ la 10,740 nuuri naŋ e 49.66% kɔɔ poɔ a nuuri zaa naŋ neɛ a daa o kyakya ŋmɛ taaba [[Stephen Pambiin Jalulah]], Eric Kwabena Asamoah aneŋ Akurugu Zakarai Atiah lɔɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20200201064835/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/brongahafo/278/index.php</ref><ref name=":0" />
== O Meŋɛ Yɛlɛ ==
Mohammed e la silaamabie. O be la [[kultaa]] die ane biiri banaare.<ref name=":0" />
== Yɛlɛ Yizie ==
[[Category:Nensaala]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
jdntpiahbjxwkgwy9cn2q1uday9yt3h
Mathias Kwame Ntow
0
1058
42471
12665
2024-12-20T03:05:13Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42471
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q61694736}}
'''Mathias Kwame Ntow''' e la [[Ghana]] pɔletesean ane [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die ayɔpõĩ mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ]] a are ko a [[Aowin Gbandige]] naŋ be [[Western Region]] a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paate]] yuori eŋɛ.
== O Meŋɛ Nyɔvore Yɛlɛ ==
Elder Ntow e la kiristabie, a puoro Pentecost. O kuli la Mrs. Victoria Sam (ne biiri bayɔbo).
== O Nyɔvore Piiluu ==
Ba dɔge la Ntow Nkwanta No. 2 poɔ Yedaare, 11 Nyɔgevenne 1957. O gaa la [[University of Education, Winneba|Yuniveniti naŋ be Winneba]] a te nyɛ Bachelor of Education Degeree a Social Studies zannoo poɔ.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/</ref> O meŋ la taa la karema mine sɛtefekate A yi Enchi College of Education
Ntow baare la [[University of Education,Winneba|University naŋ be Winneba]] aneŋ o Masters yineŋ Art naŋ e Human Rights a 2007 yuoni.
== O Toma ==
Mr. Ntow e la Educationist naŋ e a garegaredi toma.<ref name=":1">http://ghanamps.com/home/</ref> O meŋ da nyɛ la toma yineŋ a GES (Principal Supt aneŋ Social Science karema, Enchi College of Education).<ref name=":1" />
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Ntow e la neɛ naŋ are ko a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] (NDC). A 2008, o da are ko la Aowin palemɛte kogo neŋ a kataweɛ paati (NDC) a palemɛte anuu soba a Ghana republic anaare soba a tõɔ di. Ona da la a MP ko Aowin paaloo, [[Western Region|Western Region.]] O meŋ da e la a palemɛte mɛmba ko a palemɛte ayoɔbo ane a ayɔpoi soba a Ghana republic anaare soba.<ref name=":0" />
== 2008 Nu-neԑ ==
Ntow da ŋmԑ la kpamkpire a Aowin gbandige naŋ be a Western Irigyin a Ghana paaloŋ poͻ a Kataweԑ Naa yuori eŋԑ 2008 Ghana zaa nu-neԑ poͻ a da di a begemaale kogi ne noba 19, 291 naŋ manne seŋ 54.09% noba naŋ neԑ ba nuuri baare poͻ. O da die la kyԑ ka Samuel Adu Gyamfi naŋ e a Wͻͻ Naa bie tage noba 15, 393 naŋ manne te seŋ 43.16%, begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ naŋ are ko PNC Ebenezer Ebbi Kwaw Dankwa meŋ tage noba 631 naŋ manne seŋ 1.77% ka a begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ naŋ are ko Convention people's party Martin Boadu meŋ tage noba 347 naŋ manne seŋ 0.97% a noba zaa naŋ wa te neԑ ba nuuri baare poͻŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20231122163351/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/western/213/index.php</ref><ref>https://dx.doi.org/10.3987/com-08-s(n)cv</ref>
== 2012 Nu-neԑ ==
Ba da la maaleŋ iri la Ntow ka o la e a begemaala a ko a Aowin gbandige naŋ be a Western Irigyin Ghana paaloŋ poͻ a Kataweԑ Naa yuori eŋԑ a 2012 Ghana zaa nu-neԑ poͻ. Noba 30, 035 la d aneԑ nuuri iri o naŋ manne seŋ 56.67% noba zaa naŋ neԑ nuuri poͻ. O da di la a begemaale kogi kyԑ ka Samuel Adu Gyamfi a Wͻͻ Naa bie, Solomon Appiah IND soba, Abdu Hawa a PPP neԑ, ane John Brew a NDP neԑ zaa da le. Ba da nyԑ la 21, 030 ne 756 ne 700 ane 269 noba naŋ tutaa a lԑ. A ŋaa manne te seŋ la 39.68%, 1.43%, 1.32%, ane 0.51% a noba zaa naŋ wat e neԑ ba nuuri baare poͻŋ.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/westernnorth/aowin/</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2012/parliament.constituency.php?ID=234&res=pm</ref>
== 2016 Nu-neԑ ==
Ntow da la maaleŋ ŋmԑ la begemaale kpamkpire a ko a Aowin gandige naŋ be a Western Irigyun Ghana paaloŋ poͻ a Kataweԑ Naa yuori eŋԑ a 2016 Ghana zaa nu-neԑ poͻ a di ne noba 22, 385 naŋ manne ne 50.70% noba zaa naŋ neԑ ba nuuri poͻ. O da di la a begemaale kogi kyԑ ka Samuel Adu Gyamfi a Wͻͻ Naa bie nyԑ noba 20, 780 naŋ manne ne 47.06%, PPP begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ Isaac Wilson Kwaw nyԑ noba 853 naŋ manne ne 1.93% ka a la begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ a ko Convention people's party Solomon Asamoah nyԑ noba 134 naŋ manne ne 0.30% a noba zaa naŋ wa te neԑ nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20230930164417/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/westernnorth/aowin/</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:Nensaala]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
c9brv2jyyetymfouz3etan7fk0qr78a
Matthew Nyindam
0
1059
42472
12681
2024-12-20T03:09:12Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42472
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694737 }}
'''Matthew Nyindam''' (dɔgebo e la December 1, 1975) a e a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Ghana pɔleteseɛŋ naŋ are ko a palemɛte ayɔpoi soba Ghana republic anaare soba]] a are ko [[Kpandai Constituency|Kpandai paaloo]] naŋ be a [[Northern Region]] a neŋ a [[Wɔɔ paati|wɔɔ paati.]]<ref name=":0">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5327</ref>
== O Meŋɛ Yɛlɛ ==
Nyindam e la kiristabineɛ (Catholic). A taa pɔgɔ aneŋ biiri banaare.<ref name=":0" />
== O Nyɔvore Ane O Sakuuri Yɛlɛ ==
Nyindam dɔgebo e la [[December]] 1, 1975. Ka o yi Kumdi, paaloo kaŋa naŋ be Northern Region a Ghana.<ref name=":0" /> O gaa la [[University of Education,Winneba|University of Education, Winneba]] a te nyɛ Bachelor yineŋ [[Education]] degeree a [[Social Studies]] 2007 yuoni.<ref name=":0" />
== O Pɔletese Yɛlɛ ==
Nyindam e la neɛ naŋ are ko (NPP). A 2012, o da are ko la [[Kpandai]] begemaale kogo neŋ a [[wɔɔ paati]] (NPP) a palemɛte ayoɔbo soba a Ghana republic anaare a di.<ref name=":0" />
=== '''2012 nu-neԑ''' ===
Nyindam da are ŋmԑ la [[kpamkpire]] ko a Kpandai gbandige a Northern Irigyin poͻ a 2012 Ghana zaa nu-neԑ baaroo poͻ a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ ne noba 16, 221 naŋ are ko 42.48% a noba zaa naŋ neԑ nuuri poͻ. O da di la a nu-neԑ kyԑ ka Lipkalimor Kwajo Tawiah a [[Kataweɛ Paati|Kataweԑ Naa]] neԑ, Alfred Donkor Odzidzator ko IND, Bumarck Braimah Friko ko convention people's party, Mboko Nkrajimamo Yaw ko PPP ane Aniwaba Kwaku Bediako Jeremiah naŋ e a NDP neԑ zaa le. Ba da nyԑ noba 13, 794, 7, 795, 156, 154 ane 68 naŋ kyoŋ tutaa a lԑ ne o zu. A ŋaa da are ko la 36.12%, 20.41%, 0.41%, 0.40% ane 0.18% a noba zaa naŋ da wa neԑ ba nuuri baare poͻ meŋ naŋ aŋ tutaa a lԑ.<ref>https://web.archive.org/web/20230206121621/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/northern/kpandai/</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2012/parliament.constituency.php?ID=207&res=pm</ref><ref>http://www.thinkghana.com/pages/2012/northern/145/index.php</ref>
=== 2016 nu-neԑ ===
Nyindam da la maaleŋ die la a e a [[begemaale neԑ]] ko a [[Kpandai gbandige]] a Northern Irigyin a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ a 2016 Ghana zaa nu-neԑ poͻ ne noba 19, 044 naŋ manne neŋ 50.14% a noba zaa naŋ neԑ nuuri poͻ. O da die la kyԑ ka Lipkalimor Kwajo Tawiah ko a Kataweԑ Naa da nyԑ noba 18, 301 naŋ manne neŋ 48.18%, begemaale [[kpamkpiri-ŋmeԑrԑ]] ko PPP Muniru Salifu Ali Nnan da nyԑ noba 463 naŋ manne neŋ 1.22%, Inusah Rashid ko Convention people's party meŋ da nyԑ la noba 90 naŋ manne neŋ 0.24% ka a begemaale kpamkpiri-ŋmeԑrԑ ko APC Donkor Eric Nipani da nyԑ noba 85 naŋ manne neŋ 0.22% a noba zaa naŋ wa ne3 ba nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20240301221316/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/northern/kpandai/</ref><ref>http://www.thinkghana.com/pages/2016/northern/145/index.php</ref>
=== 2020 nu-neԑ ===
Nyindam da la maaleŋ ŋmԑ la a [[kpamkpire]] ko a [[Kpandai]](Ghana begemaale die gbandige) [[begemaale kogi]] a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ a [[2020 Ghana zaa nu-neԑ]] poͻ kyԑ le ka Daniel Nsala Wakpal a Kataweԑ Naa neԑ da dis.<ref>https://dx.doi.org/10.33965/ciawi_ciaca2020_202015l019</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=172</ref><ref>https://web.archive.org/web/20231003055500/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/northern/kpandai/</ref>
== O Toma Yeltare ==
* Ghana Education Service (tutor, Barikese SHS, Kumasi)<ref name=":0" />
* Member of Parliament (January 7, 2013–present; 2nd term)<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:Ghana]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
<references />
[[Category:Nensaala]]
2z4xk9p34u2imzzk6bfkyj98bbotx1h
Mavis Hawa Koomson
0
1061
42473
12718
2024-12-20T03:09:29Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42473
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q26899283}}
'''Mavis Hawa kosoom''' ( dɔge 3 February 1966) a e a [[Ghanaian]] politiseɛŋ kaŋa ane Educationists. Ona la a [[palemɛte mɛmba]] ko Awutu Senya East paaloŋ ane special development initiatives minisita ayi soba. <ref>https://www.modernghana.com/news/440537/list-of-the-29-women-in-parliament.html</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Your-actions-will-have-collateral-implications-Baako-roasts-Hawa-Koomson-1013866</ref><ref>https://www.bbc.com/pidgin/tori-53484335</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/news/national/ndc-calls-for-arrest-of-gangster-hawa-koomson/</ref>A [[Ghana Yidaandͻͻ]] [[Nana Akufo-Addo|Nana Akuffo Addo]] iri o la 10 Gyɛnoɔre 2017 ka o e minisita Special Minisita na are ko Development Initiatives. <ref name=":0">https://www.graphic.com.gh/news/politics/ghana-news-fire-hawa-koomson-over-gunshot-bonaa-tells-nana-addo.html</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-news-hawa-koomson-response-to-cid-invitation.html</ref><ref name=":1">http://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201701/302940.php</ref>
== O Sakuuri Neŋ o Nyɔvore ==
Kosoom yi la [[Salaga]] a [[Savannah Region|Savannah irigyin]] Gaana ka ba dɔge o 3 January 1966.<ref>https://web.archive.org/web/20181018161851/https://www.pulse.com.gh/bio/mavis-hawa-koomson-id5364017.html</ref>O gaa la o trane kolagyi Bimbilla.<ref>https://web.archive.org/web/20221126160947/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201701/302940.php</ref> O taa la diploma neŋ Bachelor digiriti yineŋ [[University of Education,Winneba|University of Education, Winneba]].<ref>https://web.archive.org/web/20161011140409/http://pulse.com.gh/bio/mavis-hawa-koomson</ref> O baare la masta's digiriti neŋ o postgraduate diploma yineŋ public Administration (CPA) neŋ postgraduate diploma yineŋ Public Administration (DPA) a [[Ghana Institute of Management and Public Administration ( GIMPA)]]. <ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=64</ref><ref>https://web.archive.org/web/20190724021440/http://www.ghana.gov.gh/index.php/governance/60-ministers/3445-mavis-hawa-koomson-special-development-initiatives</ref>
== O Toma ==
Kosoom da e karema a wullo sakubiiri, na e nindeɛre te seŋ karemazuzeɛ, Assistant superintendent ane principal superintendent. O meŋ da e la prasidɛn ko Gender na be Gaana National Association of Teachers Ladies Association (GNATLAS) sekondi local, treasurer ko GNATLAS ([[Western Region|Western irigyin]] ane sɛkɛtare ko GNATLAS ([[Takoradi]] local ).<ref name=":0" />
== O Pͻletese ==
==== Kabinete minista ====
May 2017, [[Nana Akufo-Addo|prasidɛn Nana Addo]] boɔle la o yuori Mavis Hawa Kosoom ka ona poɔ a minisita pie neŋ awai ka ba e a o kabina minisita.<ref name=":2">https://www.parliament.gh/mps?mp=30</ref>A minisita pie neŋ awai yoe da ta a palemɛte kyɛ ka a speaker [[Rt.Hon. Prof. Mike Ocquaye]] .<ref>https://web.archive.org/web/20170731025902/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/entertainment/Arts-Minister-Catherine-Afeku-makes-it-to-Cabinet-542839</ref> o na e a kabenɛ minisita, Mavis Hawa Kosoom paale la a a inner circle a prasidɛn zie ka a seŋ ka o de o faŋa eŋ neŋ a paaloŋ. Pampana ona la a minisita neŋ Acquaculture Development.<ref>https://citibusinessnews.com/2021/09/digitization-of-premix-distribution-fishermen-to-access-product-with-canoe-id-cards/</ref>
=== 2020 vootu ===
A [[2020 Gaana gbuli zaa vootu]], o da di la Awutu Senya East paaloŋ palemɛte kogo neŋ bie 57,114 vootu na e 52.6% ka bie zaa na da lantaa kyɛ ka wɔbr pati neɛ Phillis Nana kyoryoo Okunor neŋ bie 51,561 na e 47.5% ka bie zaa na da lantaa.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=78</ref>A [[GUM]] palemɛte neɛ Hanson Ishmael Amuzu nyɛ 0 votes na e 0.0% , ka [[CPP]] neɛ meŋ nyɛ 0.0%, ka [[GCPP]] palemɛte neɛ meŋ nyɛ 0 vootu na e 0.0% ka [[UPP]] meŋ nyɛ 0 vootu na e 0.0% . <ref>https://web.archive.org/web/20221126160022/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/central/awutu_senya_east/</ref>
== Kometiisi ==
Komsoon e neɛ naŋ poɔ a Business kometii poɔ.<ref name=":2" />
== Yelbawontaa ==
July 2020, Hawa Koomson gaŋe la ziguree kyɛ ŋmɛ Malfa eŋ nɔba poɔ na are ka ba nare bamine a vooti kate.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/hawa-koomson-minister-fires-gun-at-registration-centre-4-arrested.html</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/news/national/npp-must-sanction-hawa-koomson-peace-council-condemns-kasoa-shooting/</ref> [[Kasoa]] la a yele e. O da yeli ka o woŋ la ka saama mine yi la teŋe yuo poɔ wa ka ba wa nare bamine o paaloŋ. O da de la a ama ka dambeɛŋ la ka ba ŋmaara ennɛ o pati a vootu na da waana. O da yeli ka omeŋɛ la ka o da guru bonso dambeɛŋ da tɔ o la. O da gaa la a [[CID]] boɔlɔ a polisiri na da boɔle o a [[Central Region|central irigyin]].<ref name=":1" />A central irigyin polisi neŋkpoŋ da leɛre la a o malfa ko o. A malfa gama meŋ da la leɛ ko o la a yi o na da de a yele manne ko a polisiri na be [[Cape Coast]]. <ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-news-police-retrieve-hawa-koomson-s-gun.html</ref>
== O Meŋɛ Yele ==
O e la [[Khristo]] a taa serɛ neŋ biiri bata. <ref>http://ghanamps.com/mps/details.php?id=2595</ref>
== Sonsonna ==
O de la annual soccer competition a Kasoa MP's cup a baapaaba kpakyagereŋ a o paaloŋ.<ref>https://www.myjoyonline.com/hawa-koomson-opens-kasoa-championship/</ref>
2021, Komsoom ŋmaa la puoruu die Bethel Methodist Church a [[Kasoa]].<ref>https://www.ghanaiantimes.com.gh/hawa-koomson-hands-over-church-hall-to-kasoa-bethel-methodist-church/</ref>
== Yɛlɛ Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Pɔge]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Nensaala]]
faecf59u6vwzlnv447fj9mr4xpu99nb
Mavis Nkansah Boadu
0
1062
42474
42150
2024-12-20T03:10:50Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42474
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q57915895}}
'''Hon.''' '''Mavis Nkansah Boadu''' ( Ba doge o la 17 Mɛnoɔre 1989) yuoni poɔ, o e la [[Ghana|Gaana]] pɔleteseɛŋ aneŋ begemaala naŋ areko [[Afigya Sekyere East]] vooten lombori naŋ be [[Ashanti Region|Ashanti region]] teŋa poɔ, o poɔ la a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die naŋ e a ayɔpoi soba a fourth republic of Gaana.]] O e la a [[wɔɔ paati]] bikpeɛŋaa<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mavis-Nkansah-Boadu-donates-340-bags-of-cement-for-a-project-at-the-Afigya-Sekyere-East-Constituency-572794</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/politics/2017/august-24th/afigya-sekyere-east-mp-donates-340-bags-of-cement-for-completion-of-projects.php</ref><ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=16</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230321215311/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/parliament/201703/309112.php</ref>
== O Nyɔvore Piiluu Aneŋ O Sakuu ==
Ba doge o la 17 Mɛnoɔre 1989 yuoni poɔ a yi [[Wiamoase]] naŋ be Ashanti region teŋa poɔ. O piilee o secondary sakuuri kannoo a yi [[Achimota sakuu]]<ref>https://citinewsroom.com/2020/06/nppdecides-profiles-of-aspirants-going-unopposed-in-ashanti-region/</ref>. O taa la gama mine ba naŋ boɔla MBA in International Business a yi [[Devry University]] naŋ be kɔŋparee teŋa kaŋa ba naŋ boɔla [[USA]] aneŋ Masters Degree in Human Resource Management a yi [[University college of Management Studies]]<ref name=":1">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5275</ref>.
== O Toma ==
O da e la international sakuubie ambassador a ko [[Devry university]] [[New York]] paaloŋ poɔ a yi 2015 yuoni poɔ a te tɔ 2016 yuoni poɔ<ref name=":2">https://www.parliament.gh/mps?mp=16</ref>. O toŋ la Human Resource Assistant ako Kinsadus Company Limited a 2012 yuoni poɔ<ref name=":2" />
== O Naakoɔ Toma ==
A Gyoonoɔre 2015 yuoni poɔ o da e la yuomo lizare aneŋ ayoɔbo kyɛ da di a wɔɔ paati kyaakyaa, o da daa la neɛ naŋ da are ko a vooten lombori ŋa ka ba boɔla [[Hennric David Yeboah]] naŋ ba kyebe a lɔɔ, a dɔɔ ŋa da e la begemaala a ko a vooten lombori ŋa gbɛrebogi kyɛ ka Boadu da daa o lɔɔ<ref>https://www.modernghana.com/news/919051/former-afigya-sekyere-east-mp-died.html</ref><ref>https://citifmonline.com/2015/06/26-year-old-mp-aspirant-calls-on-nana-addo/</ref>
Ba da ire la Boadu ka o e [[Begemaaleba|begemaala]] a yi wagre ŋa oŋ da nyɛ vootere 41,694 kɔɔ poɔ aŋ da e 80.44%, kyɛ ka neɛ naŋ da areko a kɔtɔweɛ paati ka ba boɔla Awudu Salim meŋ da nyɛ vootere 10,141 kɔɔ poɔ aŋ da e 19.56%<ref>https://web.archive.org/web/20211205170323/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/ashanti/afigya_sekyere_east/</ref>
Ba da lɛ voote ire la Boadu a 2020 vootenkpoŋ yuoni poɔ ka o e [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaala naŋ poɔ a begemaale die naŋ e anii soba a republic anaare soba Gaana.]]
A bommaale naŋ e soba a republic anaare soba Gaana poɔ, o da toŋ la a Foreign Affairs Kɔmetiiri aneŋ Public Kɔmetiiri<ref name=":0" />
A Fɛboɔre 2017 yuoni, a begemaale die yɛlenyɔgre saga, o da boɔra la ka ba eŋ begɛ naŋ na guuro te sobie kyɛne yɛlɛ ka a lɛ na gaa nimitɔɔre a ŋmaa sore zu nyagema a bare. O da lɛ yele ka anaa zaa ka ba mɔɔra la, ka kyɛ a ferɛɛ la yaga zaa ka nuba naŋ kaara te sore zu kyene nimizie aneŋ ba toma<ref>http://www.myjoyonline.com/news/2017/february-15th/mp-demands-strict-enforcement-of-road-traffic-regulations.php</ref>
== O Meŋa Nyɔvore ==
O ba taa serɛ, o e la kristabie<ref name=":1" />
== O Nimimaaroŋ Toma ==
A ɔɔgore 2017 yuoni poɔ o da de la salmante baagere turi aneŋ kɔɔraanu a dogle baagere anaare ako tenne mine naŋ be Afigya Sekyere East vooten lombori.<ref>https://www.myjoyonline.com/afigya-sekyere-east-mp-donates-340-bags-of-cement-for-completion-of-projects/</ref>
== Yɛlɛ Yizie ==
[[Gbuli:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Pɔge]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
[[Gbuli:Nensaala]]
fwglufjp8furn4kbiekqmlcqud430hv
Mohammed Abdul Aziz
0
1071
42475
12827
2024-12-20T03:12:21Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42475
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q55583739}}
'''Mohammed Abdul Aziz''' waa la a [[Ghanaian pɔlitiseɛ|Ghana pɔlitiseɛŋ]]. O da waa la a begemaale die neɛ ka ŋa daa ŋa a ko [[Mion]] paaloo naŋ be a [[Northern Region]] a [[Ghana]] poɔ. O da di la a 2016 Ghana [[Begemaaleba|begemaale]] vootuu kpoŋ na.<ref>https://www.modernghana.com/news/1120729/ndc-i-regret-not-getting-my-constituency-chair.html</ref><ref>https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/northern/mion/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20180512112200/https://www.myjoyonline.com/news/2017/November-8th/akufo-addo-govt-digitization-of-economy-good-but-ndc-mp.php</ref>
== Nyɔvore Piiloŋ Aneŋ Sakuu Gaabo ==
O dɔgebo bebiri da la Ɔɔtoorebara 27th, 1975, aneŋ meŋ o yi la Kulinkpegu naŋ ba a [[Northern Region]] of Ghana.
O nyɛ la a sɛtifikeetiri ama naŋ tu taa na; Sakuuri Karemamine Sɛtifikeeti ([[Tamale College of Education (TACE)|Tamale Training Institute]]) Higher National Diploma (Tamale Polytechnic) Bachelor Degree ne Commerce ([[University of Cape Coast]]) Post-Graduate Sɛtifikeeti (Ghana Telecom University) Masters Degree ne Business Administration (Coventry University/Ghana Telecom University).
== Pͻletese ==
Abdul Aziz e la neԑ naŋ paale a Kataweԑ Naa poͻ kyԑ e a begemaale neԑ ko a Mion gbandige a begemaale die ayopoi a republic of Ghana anaare soba poͻ.<ref>https://mobile.ghanaweb.com/person/Mohammed-Abdul-Aziz-2227</ref>
=== 2016 nu-neԑ ===
Abdul Aziz da are ŋmԑ la [[kpamkpire]] a 2016 Ghana zaa nu-neԑ a Kataweԑ Naa yuori eŋԑ ko a Mion gbandige naŋ be a Northern Irigyin a da di a nu-neԑ ane noba 15, 954 naŋ manne ne 58.48% a noba zaa naŋ wa neԑ ba nuuri baare poͻ. O da di la a [[begemaale kogi]] kyԑ ka Mohammed Hashim Abdallah a Wͻͻ Naa bie da tage noba 10, 127 naŋ are ko 37.12%, [[begemaale kpamkpiri-ŋmeԑrԑ]] ko a convention people's party Mbayun Philemon N-naye meŋ da tage noba 1,122 naŋ are ko 4.11% ka a begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ ko PNC Sayibu Abdul-Rauf tage noba 80 naŋ are ko 0.29% a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20240301202850/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/northern/mion/</ref><ref>http://www.thinkghana.com/pages/2016/northern/147/index.php</ref><ref>https://dx.doi.org/10.1089/glre.2016.201011</ref>
=== 2020 nu-neԑ ===
Abdul Aziz da la maaleŋ are ŋmԑ la kpamkpire a 2020 [[Ghana zaa nu-neԑ]] poͻ a [[Kataweɛ Paati|Kataweԑ Naa]] yuori eŋԑ kyԑ le a nu-neԑ ka Abdul-Aziz Ayaba Musah a Wͻͻ Naa bie da di.<ref>https://web.archive.org/web/20231004195616/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/northern/mion/</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?ID=174&mode=parliamentary</ref><ref>https://ec.gov.gh/2020-presidential-election-results/2020-parliamentary-results/</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
[[Category:Nensaala]]
18ohsqkxblpfwpykhyfdizxn3tr7f9c
Mumuni Alhassan
0
1085
42476
13025
2024-12-20T03:16:26Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42476
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q61694760}}
'''Alhassan Mumuni''' (dɔgebo e la 23 September 1967) e la [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Ghana pɔleteseɛŋ a e mɛmba ko a palemɛte ayɔpoi soba a Ghana republic anaare soba]] are ko [[Salaga|Salaga North]] a are ko [[Northern Region]] aneŋ a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] meŋ nu-kpala.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5546</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/list-of-john-mahama-s-94-mps.html</ref>
== O Nyɔvore ==
Mumuni dɔgebo e la 23 September 1967 a Gbung a northern region a Ghana.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=212</ref>
== O Sakuuri ==
Mumuni gaa [[University of Education, Winneba]], a baare Bachelor of Education degree.<ref>https://web.archive.org/web/20190427150753/https://ukgcc.com.gh/hon-mumuni-alhassan/</ref>
== Meŋɛ Yɛlɛ ==
Mumuni e la Muslim, taa la pɔge aneŋ biiri bayoɔbo.<ref name=":0">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=2544</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Mumuni e la neɛ naŋ are ko kataweɛ paati (NDC). A 2012, o da are ko la Salaga North Kogo neŋ a kataweɛ paati, NDC a palemɛte ayoɔbo soba a republic anaare soba a di.<ref name=":0" />
== 2012 Nu-neԑ ==
Mumuni da ŋmԑ la kpamkpire a 2012 Ghana zaa nu-neԑ poͻ a Kataweԑ Naa yuori eŋԑ a ko a Salaga North [[Begemaaleba|begemaale kogi]] naŋ be a Northern Irigyin a Ghana paaloŋ poͻ a da di ane noba 6, 772 naŋ manne teŋ 62.39% noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baare. O da die la kyԑ ka Adam Mohammed Kamarudeen naŋ e a Wͻͻ Naa kpamkpir-ŋmeԑrԑ nyԑ noba 3, 462 naŋ manne seŋ 31.89% ka IND begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ Abdul-Fataw Abdul-Wahab meŋ nyԑ noba 621 naŋ manne seŋ 5.72% a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20231024105604/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/savannah/salaga_north/</ref><ref>http://www.thinkghana.com/pages/2012/parliament/northern/272/index.php</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2012/parliament.constituency.php?ID=214&res=pm</ref>
== 2016 Nu-neԑ ==
Mumuni da la maaleŋ die la a 2016 Ghana zaa nu-neԑ poͻ a ko a e begemaala a ko a Salaga North gbandige deme a Kataweԑ Naa yuori eŋԑ. O da di la a nu-neԑ ane noba 6, 363 naŋ manne seŋ 52.22% noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baare poͻ. O da di la begemaale kogi kyԑ ka Lucas Alhassan Abilla naŋ e a Wͻͻ Naa kpamkpir-ŋmeԑrԑ nyԑ noba 3, 037 naŋ manne seŋ 24.92%, Abdul-Fataw Abdul-Wahab a PPP [[begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] nyԑ noba 2, 733 naŋ manne seŋ 22.43% ka a convention people's party begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ tage noba 52 naŋ manne ne 0.43% a noba zaa naŋ wa neԑ ba nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20231209175229/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/savannah/salaga_north/</ref><ref>http://www.thinkghana.com/pages/2016/northern/272/index.php</ref>
== 2020 Nu-neԑ ==
Mumuni da la maaleŋ ŋmԑ la a 2020 [[Ghana zaa nu-neԑ]] a ko a Salaga North gbandige a Kaweԑ Naa yuori eŋԑ kyԑ o da ba la di, Alhassan Abdallah Iddi a Wͻͻ Naa bie la da di.<ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/savannah-region/salaga-north/</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=204</ref><ref>https://web.archive.org/web/20231003205644/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/savannah/salaga_north/</ref>
== O Toma ==
* Ghana Education Service (Circuit Supervisor, Rural North ‘B’ Circuit Salaga)<ref name=":1">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=2544</ref>
* DCE (East Gonja District) April, 2009–January, 2013<ref name=":1" />
== Yɛlɛ Yizie ==
[[Category:Nensaala]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
ijq75gr70ap0vsli7a3pvxvlg694c46
Muntaka Mohammed Mubarak
0
1086
42477
42152
2024-12-20T03:16:43Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42477
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q16733008 }}
Alhaji '''Mohammed Mubarak Muntaka''' e la palemɛte mɛmba ko [[Asawase]] a [[Ashanti Region|Ashanti Region a Ghana]]<ref name=":6">https://citinewsroom.com/2020/05/ive-not-advocated-for-children-to-marry-at-age-16-muntaka/</ref> [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|palemɛte anaare, anuu, ayoɔbo, ayɔpoi soba ane a republic anii soba Ghana]].<ref name=":7">https://www.parliament.gh/mps?mp=47</ref> O da e la [[Minority Chief Whip]] a palemɛte a [[Ghana|Ghana.]]<ref>https://www.myjoyonline.com/speaker-has-been-asked-to-provide-information-on-ambulance-issue-muntaka-mubarak/</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/we-have-moles-amongst-npp-mps-muntaka.html</ref><ref>https://citinewsroom.com/2022/02/muntaka-urges-government-to-address-striking-utag-members-concerns/</ref><ref>https://citinewsroom.com/2023/02/mahama-intervenes-as-muntaka-accepts-minority-leadership-reshuffle/</ref>
== O Nyɔvore Ane Sakuu Yɛlɛ ==
Muntaka dɔgebo yuoni e la 17 October 1971<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=152</ref><ref name=":8">https://www.ghanaweb.com/person/Mohammed-Mubarak-Muntaka-3031</ref> a yi Akuse a [[Eastern Region]] a Ghana kyɛ ka o dɔgeba meŋ yi northern a Ghana koraa kaŋa naŋ be [[Kumbungu]].<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20160506160106/http://www.ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2584</ref>O baare [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology|Kwame Nkrumah University of Science ane Technology]]. O taa la o Masters yineŋ Science degree a [[Development Policy]] ane Planning yineŋ university 2004 yuoni. Muntaka da sɛge la a o entrance exams 1987. O da la gaa la nimitɔɔre a te nyɛ B.Sc Agric ([[Agriculture Economist]])<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=152</ref> 2000 aneŋ [[MSc Development Policy ane Planning]] <ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=152</ref>([[Development Planner]]) 2004.
== O Toma ==
Muntaka e la development planner a o toma o na tona.<ref name=":0" /> O e la research a yi o zannoo mine o naŋ zanne (RME) a yi [[Adwumapa Buyers Limited]],<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=152</ref> a cocoa buying company.<ref name=":0" />
== Pͻletese toma ==
=== Begemaale die neԑ ===
Muntaka fͻrͻ kpԑ la a Ghana begemaale die a [[Kataweɛ Paati|Kataweԑ Naa]] yuori eŋԑ a 2005 o naŋ da di a puli nu-neԑ saŋa a [[Asawase gbandige]] poͻ ane noba yaga naŋ seŋ 11,142,<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=79855</ref> a lere dapare dͻͻ Dr Gibril Adamu Mohammed meŋ naŋ da a NDC naŋ da di a kogi a December 2004 ane npoba yaga 4,474.<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=79852</ref> A Ghana Center ko a Democratic Development da de la a pulli ny-neԑ ka o e "[[fair and transparent]], but not free from fear."<ref>https://web.archive.org/web/20080819221004/http://www.cddghana.org/documents/STATEMENT%20ON%20ASAWASI%20BYE-ELECTION.pdf</ref> A puoriŋ o da la di la a kogi a Ghana begemaale nu-neԑ December 2008 poͻ.<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2008/parliament.constituency.php?ID=110</ref><ref name=":1">https://www.graphic.com.gh/news/politics/alhaji-muntaka-to-retain-asawase-seat.html</ref> O da la boreŋ di la a 2012 nu-neԑ meŋ. Muntaka da la a Chief [[Majority Whip]] a [[begemaale die]] poͻ a ko a NDC deme, a noba yaga ko [[Gͻbenԑnte]].
=== Minista ko Baapaaba ane Nimipԑlԑ ===
O da e la Minista ko [[Baapaaba]] ane [[Nimipԑlԑ]] a Ghana [[Gͻbenԑnte]] poͻ. A January kyuu 2009 poͻ [[Yidaandͻͻ]] John Evans Atta Mills da iri la Mubarak a maale o ka o e a Minista naŋ are ko Baapaaba ane Niimipԑlԑ. A National Youth Council poore da pԑlԑԑ ane ba naŋ iri o bonso o da e la baapaaba kaŋa naŋ e nyageroŋ a saŋa ba naŋ da iri o, o da e yuomo lezare ne pie ane awae.<ref>https://www.businessghana.com/</ref> O da toŋ la a Minista ko a [[Baabaapa]] ane [[Nimipԑlԑ]] lԑԑ ka ba wa yeli ka o gaa pԑnne kyԑ ka ba peԑre libilibi kaŋa a kyaare o yeltarre poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20090613053758/http://news.myjoyonline.com/news/200906/31227.asp</ref><ref name=":1" /> A yi beŋ, o da bare la gͻbenԑnte a wagere na a [[Yidaandͻͻ]].<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=164334</ref> Ba da lere la o vuo na ane Dr. Abdul-Rashid Pelpuo.<ref>https://www.myjoyonline.com/rashid-pelpuo-confirmed-minister-of-sports/</ref>
=== Kͻmatiiri ===
Muntaka da e la neԑ naŋ paale kͻmatiiri yaga poͻ, ka ana la a Yiri Kͻmatii, a Noba-iribu Kͻmatii, a [[Standing Orders Kͻmatii]], [[Laafēēloŋ Kͻmatii]], [[Mines ane Energy Kͻmatii]], Yԑroŋ Kͻmatii, ane kͻmatii ko Kaa-iribu Kͻmatii.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=152</ref>
== Nu-neԑ ==
Ba da iri la Muntaka ka o e a begemaale neԑ ko [[Asawase gbandige]] a pulli nu-neԑ 2005 poͻ saŋa na Dr. [[Gibril Adamu Mohammed]] a begemaale neŋkore ko a [[Asawase]] gbandige kũũ puoriŋ.
A yuoni 2008 poͻ, o da di la a nu-neԑ a [[Kataweԑ Naa]] yuori eŋԑ a ko a gbandige na ne o zu.<ref name=":2">https://web.archive.org/web/20230522150721/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/10/</ref><ref name=":3">[[:en:Mubarak_Mohammed_Muntaka#:~:text=Mobile%20view-,Ghana%20Elections%202008.%20Ghana%3A%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202010.%20p.%C2%A060.|https://en.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Mohammed_Muntaka#:~:text=Mobile%20view-,Ghana%20Elections%202008.%20Ghana%3A%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202010.%20p.%C2%A060.]]</ref> O [[gbandige]] da paale la a Ashanti Irigyin begemaale kogiri ata a yi a begemaale kogiri lezare ne pie ane awae begemaale kogiri a [[Kataweԑ Naa]] naŋ da di a nu-neԑ poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20230807211816/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php</ref> A Kataweԑ Naa da di la kogi yaga naŋ e 113 begemaale kogiri a yi neŋ begemaale kogiri 230 poͻ.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php</ref> O da die la ane noba 36,557 a yi neŋ noba 64,443 a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri soŋ poͻ naŋ are ko 56.73% a noba zaa naŋ neԑ nuuri soŋ poͻ.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> O da die la kyԑ ka Dr. Mohammed Abdul-Kabir naŋ e a [[Wͻͻ Naa]] bie, Elyasu Mohammed naŋ e a [[People's National Convention]] neԑ, Mohammed Bashir Tijani meŋ na e a [[Democratic Freedom Party]] neԑ ane Alhaji Baba Musah meŋ naŋ are ko a [[Convention People's Party]] zaa le teŋԑ.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> Ba da nyԑ la noba 27,168, 371, 86 ane 261 naŋ tutaa a lԑ ne o zu a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri soŋ poͻ.<ref name=":2" /><ref name=":3" /> A ŋaa te manne ne la 42.16%, 0.58%, 0.13 ane 0.41% naŋ tutaa a lԑ ne o zu a noba zaa meŋ naŋ wa neԑ nuuri soŋ poͻ.<ref name=":2" /><ref name=":3" />
A yuoni 2012 poͻ, o da la maaleŋ di la a nu-neԑ boreŋ ko a o gbandige ne ozu.<ref name=":4">https://web.archive.org/web/20161121055436/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/10/</ref><ref name=":5">[[:en:Mubarak_Mohammed_Muntaka#:~:text=Mobile%20view-,Elections%202012.%20Ghana%3A%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202012.%20p.%C2%A0134.|https://en.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Mohammed_Muntaka#:~:text=Mobile%20view-,Elections%202012.%20Ghana%3A%20Friedrich%20Ebert%20Stiftung.%202012.%20p.%C2%A0134.]]</ref> O da di la a nu-neԑ ane noba 43,917 a yi neŋ noba 77,034 a noba zaa naŋ neԑ nuuri soŋ poͻ.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> A ŋaa da are ko la 57.01% a noba zaa naŋ neԑ nuuri soŋ poͻ.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> O da die la kyԑ ka Nana Okyere-Tawiah Antwi naŋ e a [[Wͻͻ Naa]] neԑ, Jerry Joseph Quayson naŋ e a [[Progressive People's Party]] neԑ, Abdulai Umaru naŋ e [[People's National Convention]] neԑ, Elias Mohammed meŋ naŋ e [[Convention People's Party]] neԑ, Yakubu Adams Zakaria naŋ e [[National Democratic Party]] neԑ ane Alhassan Abdul Majeed naŋ da are o yoŋ a ba paale a Naa kaŋ zaa poͻ zaa da le teŋԑ.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> Ba da nyԑ la noba 31,013, 458, 267, 251, 182 ane 946 naŋ tutaa a lԑ ne o zu a noba zaa naŋ neԑ nuuri soŋ poͻ.<ref name=":4" /><ref name=":5" /> A ŋaa are ko la 40.26%, 0.59%, 0.35%, 0.33%, 0.24% ane 1.23% naŋ tutaa a lԑ ne o zu a noba zaa naŋ neԑ nuuri baare poͻ.<ref name=":4" /><ref name=":5" />
Muntaka da la taa la [[begemaale kogi]] a 2020 nu-neԑ poͻ a are ko a Begemaale die Anii ko a Republic Anaare soba. O da die la ane noba 51,659 kyԑ ka a NPP begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ da tage noba 31,256.<ref>https://www.myjoyonline.com/election-2020-muntaka-mubarak-retains-asawase-seat/</ref>
Saturday, 13 May 2023, ba da la iri Muntaka ka o e begemaale neԑ naŋ la are a Kataweԑ Naa gbԑbogiriŋ a ko [[Asawase Gbandige]] o naŋ da daa Masawudu Mubarick a NDC 2023 primaries poͻ lͻͻ a la nyԑ vuo are ko a Naaŋ a 2024 begemaale nu-neԑ poͻ. O da die la ne noba 1,063 kyԑ ka Masawudu meŋ da nyԑ noba 735.<ref>https://citinewsroom.com/2023/05/ndc-primaries-muntaka-wins-asawase-parliamentary-race/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NDC-primaries-Muntaka-defeats-fierce-rival-to-retain-Asawase-ticket-1766567</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/1230614/ndc-primaries-muntaka-retains-asawase.html</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230520224059/https://3news.com/ndc-polls-muntaka-wins-kwabena-donkor-loses/</ref><ref>https://www.ghanabusinessnews.com/2023/05/14/from-ndc-primaries-who-won-and-who-lost-and-more/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230522151729/https://ghstandard.com/mubarak-mohammed-muntaka-retained-as-asawase-ndc-parliamentary-candidate/82383/</ref>
Ane a zaa ka Muntaka Mubarak ane o dataa, Masawudu Mubarick poturibo da taa la gͻmbilii a [[Ghana polisiri tontonnema]] deme da tõͻ maale a la. A polisiri noba poͻbo da vԑŋԑԑ la ka a yԑlԑ ŋmaa sigi. Muntaka poturibo da yeli ka Masawudu Mubarick poturibo taa kanyԑ-fԑroŋ kaŋa tara ne a begemaale kore ko a Asawase wagere na o naŋ da neԑ o nu baare kyԑ leԑ gԑrԑ.<ref>https://citinewsroom.com/2023/05/ndc-primaries-supporters-of-muntaka-and-masawudu-clash-at-asawase/</ref>
== Yelbawontaa ==
A 2020 nu-neԑ zaa poͻ, Muntaka da vԑŋԑԑ la ka o yuomo ayoͻbo pͻgeyalee are o gbԑ-bogiriŋ kyԑ neԑ nu ko o, a yeli ŋa noba yaga da dԑge o la bonso Ghana nu-neԑ begԑ ko la neԑ naŋ ta yuomo pie ne anii kyԑ gԑrԑ yoŋ vuo ka o na baŋ neԑ nu.<ref>https://www.pulse.com.gh/news/local/election-2020-why-muntaka-mubarak-allowed-his-6-year-old-daughter-to-thumbprint-his/n4dx7sp</ref>
[[Yidaandͻͻ John Atta Mills]] da eԑԑ la ka o gaa pԑnnԑ kyԑ ka ba da peԑre libilibi yelterre mine a kyaare o. A yi beŋ, o da bare la gͻbenԑnte a wagere na a [[Yidaandͻͻ Mills]] naŋ da sage a yelpeԑrenyԑrre a peԑroo [[kͻmatii]] naŋ da wa ne.<ref name=":8" />
A January 2021 poͻ, o da yeli ka [[Supreme Court]] judge kaŋa da tere la a begemaale die pͻge kaŋa naŋ e Kataweԑ neԑ libie kyԑ ka o na neԑ nu ko Mike Oquaye saŋa na ba naŋ da neԑrԑ nuuri a na iri a Speaker ko a begemaale die. Lͻͻyare da dԑge la a o yԑlԑ ŋa kyԑ yeli ka o wa ne danseԑ naŋ wullo a yeli ŋa.<ref>https://dailyguidenetwork.com/pressure-mounts-on-muntaka-for-bribe-evidence/</ref>
[[Ministry ko Baapaaba ane Nimipԑlԑ]] noba mine da benne o la ka o sããna la a ͻfere ane conflict of interest ane o naŋ da de o vo-araa bͻ ne [[German]] visa ko o sԑne. A yi beŋ, [[Chraj]] noba naŋ da wa peԑre a yԑlԑ baare puoriŋ ba da yeli ka danseԑ zaa kyebe a Ghana begԑ naŋ wullo dͻgeroŋ naŋ kyaare a yeli ŋa.<ref name=":6" />
Hon. Mutaka da zͻͻ la noͻre zͻͻre ane MP ko [[Assin Central]] [[Kennedy Agyapong]] o naŋ da soore o a kyaare a tage gaa ne a begemaale die Privileges Kͻmatiiri ka o boͻle la [[neŋkpeԑne]] eŋ [[Ahmed Hussein Suale]] peԑrepeԑrԑ kaŋa naŋ taa [[Loͻraa Niŋe]] ka a puoriŋ ka nembabͻnne mine da ko o. A MP's bayi bama da toorͻ la taa video zuŋ a begemaale die poͻ.<ref name=":7" />
== Meŋɛ Yɛlɛ ==
Muntaka kuli la Meimuna Ezideen Adul Wahab aneŋ biiri banuu.<ref name=":0" /> O e la Muslim.<ref name=":0" />
== Yɛlɛ Yizie ==
[[Category:Nensaala]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
h6wwsbp6q5r37w2rjr0yhxcddx90ip0
Mutawakilu Adam
0
1089
42478
22177
2024-12-20T03:18:12Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42478
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694754 }}
'''Mutawakilu Adam''' ( O dɔgebo bebiri la 2 March 1974) e la [[Ghana]] accountant ane pɔleteseɛŋ naŋ e palemɛte mɛmba naŋ are ko a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|palemɛte ayɔpoi soba a republic anaare soba,]] O are ko la [[Damango|Damango paaloo]] a Savanna Region ane a kataweɛ paati yuori (NDC).<ref name=":0">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5315</ref><ref>https://www.ecobank.com/corporate-investment-banking/wsa-management/value-proposition/securities/news?news=202003261010373434ztszu9dyt</ref>
== O Nyɔvore Ane O Sakuu Yɛlɛ ==
Mutawakilu Adam yi la Damango a [[Savannah Region|Savanna Region]]. O e la Accountant ane Financial Officer. O taa la karema satefikate A yi neŋ [[Bagabaga College of Education|Bagabaga Training College]]. O taa la bachelor's degree a Administration yi neŋ [[University of Ghana]] a 2002, aneŋ Commonwealth Executive Master ko [[Business Administration]] (CEMBA) yi neŋ [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology|Kwame Nkrumah University of Science]] aneŋ Technology a 2010 yuoni.<ref>https://ukgcc.com.gh/hon-mutawakilu-adam/</ref>
== O Toma ==
Mutawakilu da nyɛ la iribu kaŋa yi neŋ [[John Evans Atta Mills]] a naŋ toŋ toma a e [[District Chief Executive]] ko West Gonja District ka kapital e Damango a o koraa.<ref>https://www.myjoyonline.com/news/president-mills-withdraws-6-dce-nominees/</ref> Mutawakilu toŋ la [[District Chief Executive]] (DCE) toma ko [[West Gonja District]] a yi May 2009 te tɔ January 2013. O naŋ e DCE o sonna la a bambaaleba nyɔvɔɛ a o paaloo poɔŋ a yi sakuuri, [[kõɔ]], zie veɛloŋ aneŋ [[emmaaroŋ yeltare]].<ref>https://www.mynewsgh.com/mutawakilu-rallies-for-support-for-jinapor-as-he-concedes-defeat/</ref><ref>http://www.ghanadistricts.com/Home/Reader/211182</ref>
== Pͻletese ==
=== Begemaale die neԑ ===
==== 2012 Nu-neԑ ====
O da are ŋmԑ la kpamkpire ko a Damango gbandige begemaale kogi 2012 a Kataweԑ yuori eŋԑ a da di ane o naŋ da nyԑ noba 9,518 naŋ manne ne 56.79% kyԑ ka Albert Kassim Diwura neԑ naŋ da peԑle o a Wͻͻ Naa kpamkpiri-ŋmeԑrԑ da nyԑ 7,041 na manne ne 42.01%.<ref>https://web.archive.org/web/20230206121604/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/savannah/damongo/</ref> O da toŋ ko la a begemaale die begemaaleba yaga kogi a yi 2013 a te tͻ 2017 a o Naa naŋ da leԑ di a nu-neԑ a yi Yidaandͻͻ [[John Dramani Mahama]] ane ba naŋ da la taa a begemaale kogiri yaga a begemaale dieŋ.<ref>https://www.dw.com/en/incumbent-wins-ghanas-presidential-election/a-16440469</ref>
==== 2016 Nu-neԑ ====
A 2016 yuoni poͻ, Mutawakilu da la ŋmԑ la a kpamkpire a Damango Gbandige poͻ, o da la maaleŋ di la a begemaale kogi ane o naŋ da nyԑ noba 10,263 naŋ manne ne 55.22% kyԑ ka Albert Kassim Diwura, a 2012 nu-neԑ kpamkpiri-ŋmeԑrԑ na ne o zu, wagere ŋa naŋ da nyԑ noba 8,139 naŋ manne ne 43.79%.<ref>https://web.archive.org/web/20230930153907/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/savannah/damongo/</ref> A o Naa da lee la a [[Yidaandͻͻ]] nu-neԑ poͻ a ko a Wͻͻ Naa kyԑ da naŋ da la le a ba [[begemaale kogi]] yaga zie meŋ ka lԑ vԑŋ ka a wagere ŋa ka o da toŋ a begemaale kogi fēē zie a begemaale die poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20231118171948/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2016/</ref>
Mutawakilu Adam e la neԑ naŋ paale a begemaale kogi fēē deme poͻ a begemaale die ayopoi a ko a Republic of Ghana anaare soba. O e la [[yelyel-wederԑ]] kyaare Mines ane Energy a begemaale kogi fēē gbԑbogiriŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20190622140401/http://theheraldghana.com/adams-mutawakilu-who-send-you-sef/</ref><ref>https://www.theghanareport.com/govt-using-gnpc-as-its-side-pocket-minority/</ref> O da la toŋ la a Noba Taao Ɔfere naŋ e Tͻna Kͻmatii.
O naŋ ta tonͻ a e a Ranking member a [[Mines ane Energy]] Mutawakilu da fereferԑԑ la ka o nyԑ sommo a yi a Ghana National Petroleum Corporation (GNPC) foundation a na toŋ ne toma o [[gbandige]] poͻ. A toma o naŋ da boͻrͻ ka o toŋ la ka o tug [[pͻmpere]] anaare, nu-ŋmeԑle pͻmpere pie ne ayi ane bͻͻsere ayi kaŋa naŋ nabaŋ de noba pie ne bayi tenne mine ba naŋ kaa iri poͻ a nyԑ lԑ a duoro naŋ yi [[West Gonja District]] naŋ wuli.<ref>http://www.ghanadistricts.com/Home/Reader/241190a-0af9-40ca-af</ref> A September kyuu 2020 poͻ, o da tere la ambulaase a Busunu Laafēēloŋ Yiri ka o iri o noͻre o naŋ da eŋ ko a Naa ane a noba, ka o na soŋ baaleba de yi a Laafēēloŋ yiri gaa ne a district asibiti yiri.<ref>https://citinewsroom.com/2020/09/mutawakilu-donates-ambulance-to-busunu-health-centre/</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/news/regional/adam-mutawakilu-delivers-on-awaited-campaign-promise/</ref>
Mutawakilu naŋ taa a kpeԑõ a e a ranking member ko mines ane energy da vԑŋԑԑ la ka ba te nyͻge Prof. Frimpong-Boateng, Minista ko Science aed [[Technology]] ane Minista ko teŋgane ane [[Natural Resources]] a kyaare ne yelba-senne a nyԑ a 500 excavators a task force Galamstop deme naŋ da fa yi a [[galamosee]] noba zie bͻrebo yԑlԑ.<ref>https://citinewsroom.com/2020/02/missing-excavators-prof-frimpong-boateng-must-also-be-arrested-mutawakilu/</ref>
== O Meŋɛ Yɛlɛ ==
O eɛ la Muslim, a taa pɔgɔ aneŋ biiri banuu.<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
<references />
[[Category:Nensaala]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Dagaare]]
3h4zktq6acqb9h2hqlepzgoav5kulqb
Nana Akua Owusu Afriyie
0
1113
42479
40482
2024-12-20T03:18:31Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42479
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q58176074}}
'''Nana Akua Owusu Afriyie''' (Ba dɔge o la 3 Sentɔmbare 1969 yuoni poɔ) o e la a [[Ghana|Gaana]] pɔletese neɛ kaŋa naŋ be a [[wɔɔ paati]] poɔŋ. O e la a paati bikpeɛŋaa kaŋa. o da e la [[Begemaaleba|begemaala]] naŋ da are ko [[Ablekuma North]] nu-neɛ lambori kaŋa.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NPP-members-my-priority-Ablekuma-North-MP-621034</ref><ref name=":0">https://www.modernghana.com/news/623273/hon-akua-afriyeh-takes-overablekuma-north-mp-joe-appia.html</ref><ref>http://citifmonline.com/2016/10/28/ablekuma-north-ndc-candidate-showcases-cooking-skills-on-campaign/</ref><ref>https://www.ghanabusinessnews.com/2016/12/09/nana-akua-wins-ablekuma-north-seat/</ref><ref>https://www.businessghana.com/site/news/politics/138537/Nana-Akua-outlines-plans-for-Ablekuma-North</ref>
== O Nyɔvore Piiluu Aneŋ O Sakuuri ==
Ba dɔge la Akua Owusu a 3 sentɔmbare 1969 teŋa kaŋa ba naŋ boɔla [[Saltpond]] naŋ be a [[Sensogre region|sensogre irigyin]] a [[Ghana|Gaana]]. O taa la [[gama]] mine ba naŋ boɔla diploma in management studies a yi a sakuukpoŋ ŋa ba naŋ boɔla [[University of Cape Coast|University of cape coast]].<ref name=":1">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5449</ref><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=4</ref>
== O Naakoɔ̃ ==
A 2015 yuoni o da arɛɛ a da di a kogo a [[wɔɔ paati]] poɔ nu-neɛ kyaakyaa a da areko a Ablekuma nu-neɛ lombori naŋ be [[Accra]] paaloŋ. O da di la kogo a ko a wɔɔ paati a 2016 nu-neɛ kyaakyaa kpoŋ yuoni.<ref name=":0" /> Noba bata mine meŋ naŋ da are ka ba boɔla, Sally Amaki Darko naŋ da e a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bie aneŋ Akwasi Asiama Adade naŋ da e a [[kubɛ paati]] bie meŋ da arɛɛ a nu-neɛ lombori kyaakyaa ŋa ba naŋ da e a 2016 nu-neɛ kyaakyaa ako a Ablekuma north naŋ da e a 7 Disembare 2016 yuoni poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20191026030257/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/greateraccra/112/index.php</ref>
Owusu Afriyie da di la kogo aneŋ nuuri yaga ka a da e 54,698 a yi a nuuri zaa de laŋtaa naŋ da e 82,091 kõɔ poɔ [[Owusu Afriyie Akoto|Owusu Afriyie]] da nyɛ la nuuri 66.84% a yi a nuuri sonne zaa de lantaa.<ref name=":1" />
== Omeŋɛ Nyɔvore Yɛlɛ ==
Owusu Afriyie taa la [[Dɔɔ|serɛ]] aneŋ [[Bie|biiri]] banaare, o e la [[Kiristabiiri|kristabie]].<ref name=":1" />
== Sombo Yizie ==
[[Category:Nensaala]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
m058fnd4zgm5ful734y2u60st13od1j
Nana Ama Dokua Asiamah Adjei
0
1116
42480
25511
2024-12-20T03:21:12Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42480
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q57915909 }}
'''Oheneba Nana Ama Dokua Asiamah-Adjei''' (dɔgebo e la 24 July 1982) e la Ghana pɔleteseɛŋ a e a [[Begemaaleba|begemaala]] mɛmba ko [[Akropong]] paaloo naŋ be Eastern Region.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=99</ref> O e la neɛ naŋ are ko a wɔɔ paati neŋ gbɛkpala a e a Ghana [[deputi minisita]] ko [[Trade]] neŋ [[Industry]]. O da eɛ la Deputi Minisita ko Information.<ref name=":1">https://www.graphic.com.gh/news/politics/election-2016-know-your-female-parliamentary-candidates-4.html</ref><ref>https://web.archive.org/web/20181025031231/https://omgvoice.com/lifestyle/gh-female-mps/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20190427153903/https://ukgcc.com.gh/hon-nana-dokua-asiamah-adjei/</ref><ref>https://citinewsroom.com/2018/04/09/mahama-is-africas-most-incompetent-election-observer-ama-dokua/</ref>
== O Ganzanne Ane o Sakuuri Yɛlɛ ==
Adjei dɔgebo e la 24 July 1982 ka o dɔgeba e Nana Osae Nyampong IV ane Mrs. Aforo Asiamah-Adjei naŋ be [[Akropong]], [[Eastern Region]]. O gaa la a o basic ane a senior school education a Alsyd Academy ane St Roses Senior High school. O nyɛ la a o bachelor's degree yineŋ [[University of Ghana|psychology a University of Ghana]] ane a o master's degeree yineŋ Logistics ane Supply Chain a Exter University naŋ be United Kingdom.<ref>https://web.archive.org/web/20181026104238/https://enewsgh.com/2017/08/07/close-deputy-information-minister-nana-ama-dokua/</ref><ref>https://ghanamps.com/mp/nana-ama-dokua-asiamah-adjei/</ref><ref name=":1" />O la gaa la nimitɔɔre a te nyɛ o [[master's degeree]] yineŋ [[Peace]] ane Security a Kofi Annan [[International Peacekeeping Training Centre]] (KAIPTC).<ref name=":2">https://web.archive.org/web/20230926231333/https://moti.gov.gh/v2/hon-dokua-asiamah/</ref>
== O Toma ==
Adjei da e la managing director ko Bekleen Limited a yi 2007 te tɔ 2016 kyɛ meŋ la e Pongas Limited a yi 2007 te tɔ 2015.<ref>https://wontumionline.com/beautiful-nana-dokua-asiamah-recaptures-her-seat-as-mp-for-akuapem-north-constituency/</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Adjei e la palemɛte mɛmba ko a [[wɔɔ paati]].<ref>https://ghanaguardian.com/npp-national-council-throws-out-akropong-mp-hon-dokua-asiamah-adjei</ref> Pampana ona la a palemɛte mɛmba ko a Akropong paaloo a Eastern Region a Ghana.<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Nana-Ama-Dokua-pledges-to-support-women-youth-450616?gallery=1</ref>
=== '''2016 nu-neԑ''' ===
A 2016 Ghana zaa nu-neԑ poͻ, o da di la a [[Akuapem|Akropong/Akuapem North Gbandige]] [[begemaale kog]]<nowiki/>i ane noba 26,655 na manne ne 62.3% a noba zaa naŋ neԑ nuuri poͻ kyԑ ka NDC begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ Yaw Appiah-Kubi da nyԑ noba 6,949 naŋ manne ne 16.8% a noba zaa naŋ neԑ nuuri baare poͻ, begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ kpamkpir-ŋmeԑrԑ kaŋa naŋ da are o yoŋ a ba paale a Naa kaŋ zaa poͻ Asiedu Ofei da nyԑ la noba 9,092 naŋ manne ne 21.2% a noba zaa naŋ da wa neԑ nuuri baare poͻ ane ka a CPP begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ Gifty Mercy Anakwa meŋ da nyԑ noba 102 naŋ manne ne 0.2% a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20230127164154/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/eastern/akropong_akuapem_north/</ref>
=== 2020 nu-neԑ ===
A 2020 Ghana zaa nu-neԑ poͻ, o da la maaleŋ di la a [[Akropong/Akuapem]] North Gbandige kogi ane noba 26,646 naŋ manne ne 55.3% a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri baare poͻ kyԑ ka a NDC begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ Justice Kotey Amasah da nyԑ noba 10,505 naŋ manne ne 21.8% a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri poͻ,<ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/eastern-region/akropong/</ref> ka begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ kaŋa meŋ naŋ da are o yoŋ a ba paale a Naa kaŋ zaa poͻ Adjei Twumasi William Kwabena da nyԑ noba 10,444 naŋ manne ne 21.7% a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri baare poͻ, ka a PNC begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ Desmond Twumasi Ntow meŋ da nyԑ noba 421 naŋ manne ne 0.9% a noba zaa naŋ neԑ nuuri baare poͻ kyԑ ka a CPP begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ Gifty Mercy Anakwa da nyԑ noba 146 naŋ manne ne 0.3% a noba zaa naŋ da wa neԑ nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20230606104323/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/eastern/akropong_akuapem_north/</ref>
=== Kͻmatii ===
Adjei e la neԑ naŋ paale a [[Defence]] ane Interior Kͻmatii poͻ.<ref name=":0" />
Meŋԑ nyͻvore.
== Sonsonnͻ ==
A November kyuu 2021 poͻ, o da terԑԑ kͻmpiitareane accessories ko Mangoase Methodist Sakuuri naŋ be a Akuapim North Gbandige poͻ.<ref>https://newsghana.com.gh/mp-nana-ama-dokua-supports-mangoase-methodist-school-with-computers/</ref>
May kyuu 2022 meŋ poͻ, Adjei da la maaleŋ iri la libri ŋa GHc30,000 noͻreŋ tere ka ba de mԑ ne a Naa nazaŋa a Adawso poͻ.<ref>https://mybrytfmonline.com/e-r-adawso-post-office-to-be-converted-into-fire-service-station-mce/</ref> July 2022 poͻ, o da soŋԑԑ la a [[Akropong Daakye]] [[Asibiti]] die leԑ maale emmo .<ref>https://koforiduatoday.com/2022/07/26/e-r-hon-nana-ama-dokua-asiamah-adjei-refurbishes-akropong-daakye-clinic/</ref>
== O Meŋɛ Nyɔvore ==
Adjei kuli la Charles Cromwell Nanabanyin Bissue ka ba taa bidɔɔle ane bipɔgeba bayi. O e la Krista bie.<ref name=":2" /><ref>https://www.pulse.com.gh/news/local/deputy-information-minister-gives-birth-in-us/z8fl2xr</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Category:Nensaala]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Pɔge]]
[[Category:Pɔgeloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
s7gk5h173fiuyxthjgwm5js91vedpp1
Nana Amaniampong Marfo
0
1117
42481
13345
2024-12-20T03:24:01Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42481
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q61694739}}
'''Nana Amaniampong Marfo''' (dɔgebo e la 6 March 1957) e la [[Ghana pɔleteseɛŋ]] aneŋ [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|mɛmba ko a palemɛte ayoɔbo soba a republic anaare soba a Ghana.]]
== O Nyɔvore Ane o Ganzanne ==
Marfo nyɛ la a o [[GCE]] O level satefikate yineŋ Tetrem School ane a o GCE A level yineŋ St. Augustine's College, [[Cape Coast]].<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps.php?mp=15</ref> O taa la a o BSc Admin a Finance ane Management neŋ MBA a Marketing yineŋ a [[University of Ghana]].<ref name=":1">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5272</ref>
== Meŋɛ Yɛlɛ ==
Marfo yi la Tetrem-Afigya naŋ be [[Ashanti Region]] a Ghana.<ref name=":1" /> O taa la pɔgɔ neŋ biiri bata.<ref name=":1" />
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Nana e la [[Ghana Pɔletese]] neɛ naŋ are ko a palemɛte ayɔpoi soba a repblic ayɔpoi soba naŋ are ko Afigya-Kwabre North naŋ be Ashanti region a Ghana neŋ a wɔɔ paati nuuriŋ.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=15</ref>
== '''2012 nu-neԑ''' ==
Marfo da fͻrͻ ŋmԑ la [[kpamkpire]] a [[2012 Ghana zaa nu-neԑ]] a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ ko a [[Afighya-Kwabre North]] naŋ be a Ashanti irigyin a Ghana paaloŋ poͻ a da di a nu-neԑ ane noba 17, 597 naŋ manne ne 69.34% a noba zaa naŋ neԑ nuuri poͻ. O da di la a nu-neԑ kyԑ ka Alex Yaw-Poku a [[Kataweɛ Paati|Kataweԑ Naa]] neԑ, Daniel Atta Asenso Preprah PPP neԑ, Duah Hubert ko a Convention people's party, Francis Boadu ko a NDP ane Joyce Oduro ko a PNC zaa da le. Ba da nyԑ la noba 6, 207, 1, 073, 205, 175 ane noba 120 naŋ tu taa a lԑ ne o zu a noba zaa naŋ neԑ nuuri baare poͻ. A ŋaa da are ko la 24.46%, 4.23%, 0.81%, 0.69%, ane 0.47% naŋ tutaa a lԑ ne o zu.<ref>https://web.archive.org/web/20230206112951/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/afigya_kwabre_north/</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2012/parliament.constituency.php?ID=104&res=pm</ref><ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/ashanti-region/afigya-kwabre-north/</ref>
== 2016 Nu-neԑ ==
Marfo da are ŋmԑ la [[kpamkpire]] ko [[Afighya-Kwabre North begemaale kogi]] a [[2016 Ghana zaa nu-neԑ]] poͻ a Wͻͻ Naa yuori eŋԑ a da di a nu-neԑ ane noba 17, 978 naŋ manne ne 71.52% a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri baare poͻ. O da di la a nu-neԑ kyԑ ka Kwaku Agyekum Asare a Kataweԑ Naa neԑ da tage noba 6, 689 naŋ manne ne 26.61%, Convention people's party [[begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] Frank Opoku da tage 204 noba naŋ manne ne 0.81%, begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ ko PPP Francis Boadu da tage noba 197 naŋ manne ne 0.78% ane ka a PNC begemaale [[kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] Joyce Oduro meŋ da tage noba 68 naŋ manne ne 0.27% a noba zaa naŋ wa neԑ nuuri baare poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20231025095553/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/ashanti/afigya_kwabre_north/</ref><ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/ashanti-region/afigya-kwabre-north/</ref>
A 2020 NPP primaries Marfo da le la a nu-neԑ poͻ ka Collins Adomako Mensah da nyԑ a zunoͻ a na are ko a Wͻͻ Naa a 2020 Ghana zaa nu-neԑ poͻ.<ref>https://citinewsroom.com/2020/06/nppdecides-full-list-of-winners-and-losers/</ref>
== O Toma Yɛlɛ ==
O naŋ da baare a o zannoo a University of Ghana 1989, Marfo da toŋ la o national service personnel toma a National Mobilization. A yi 1991-1994 o da eɛ la [[Senior Superintendent]] a [[Ghana Education Service]] (GES). Yuom yeni naŋ pare o naŋ bare [[GES]], o da nyɛ la iribu a e senior manager ko a [[Ghana Commercial Bank]] working a tona SME head ko a Northern Sector. O toŋ la a toma na ayi 1995-2012. A yi 2009-2012 o da la leɛ la e lecturer a [[University of Education, Winneba|University College of Education]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:Nensaala]]
[[Category:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:West Africa]]
f98k0wjxytgu158eemu5s8nfjdk6toz
New Edubease
0
1151
42564
19452
2024-12-20T11:47:22Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42564
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q7007079}}
'''[[New Edubease]]''' e la a [[gbandigiri]] kaŋa naŋ areko a [[Ghana begemaale die]]. Ba maŋ ɛlɛte la [[begemaale die mɛmba]] bonyeni tuuro [[yageroŋ nu-neɛ]] sobie poɔ.
[[New Edubease]] be la [[Adansi South]] desekyere naŋ be a [[Ashanti Region|Sante Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].
== Torebogiri ==
A gbandige ŋa bezie be la [[Adansi South Desekyere]] naŋ be a [[Asanti irigyiŋ|Sante Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].
== Begemaale Die Mɛmbare ==
{| class="wikitable"
!Nuuri Neɛbo
!Mɛmbare
!Paate
|-
!2016
!'''GEORGE ODURO'''
!NPP
|-
|1992
|[[Mary Euginia Ghann]]
|Kataweɛ Paate
|-
|1993
|[[Theresa Joyce Boaffoe]]
|[[Kataweɛ Paati|Kataweɛ Paate]]
|-
|2004
| rowspan="3" |[[Ernest Kofi Yakah]]
| rowspan="3" |Kataweɛ paate
|-
|2008
|-
|2012
|-
|2016
|[[George Boahen Oduro]]
|[[Wɔɔ paati|Wɔɔ Paate]]
|-
|2021
|[[Adams Abdul Salam]]
|Kataweɛ paate
|}
== Nuuri Neɛbo ==
{| class="wikitable"
|+2016 Ghana Begemaale Die Gyongyoŋ Nuuri Neɛbo : New Edubease '''Source : Peacefmonline'''<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20180328231731/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/ashanti/29/</ref>
!Paate
!Mɛmbare
!Nuuri
!<big>%</big>
|-
|<big>NPP</big>
|[[George Boahen Oduro]]
|<big>18,477</big>
|<big>56.47</big>
|-
|<big>NDC</big>
|'''Ernest Kofi Yakah'''
|<big>14,050</big>
|<big>42.94</big>
|-
|<big>CPP</big>
|'''Solomon Boadu'''
|<big>191</big>
|<big>0.58</big>
|}
{| class="wikitable"
|+2008 Ghana Begemaale Die Gyongyoŋ Nuuri Neɛbo:New Edubease
''Source:Ghana Home Page''
! colspan="2" |Paate
!Mɛmbare
!Nuuri
!%
!±%
|-
|
|Kataweɛ Paate
|Ernest Kofi Yaka
|14,732
|54.5
|—
|-
|
|Wɔɔ Paate
|Kyei Baffour-Degraft
|11,848
|43.8
|—
|-
|
|People's National Convention
|Mariam Iddrisu
|246
|0.9
|—
|-
|
|Convention People's Party
|Joshua Appiah
|228
|0.8
|—
|-
! colspan="3" |Majority
|2,884
|10.7
|—
|-
! colspan="3" |Turnout
|—
|—
|—
|}
{| class="wikitable"
|+2000 Ghana Begemaale Die Gyongyoŋ Nuuri Neɛbo:New Edubease
''Source:ThinkGhana.com''
! colspan="2" |Paate
!Mɛmbare
!Nuuri
!%
!±%
|-
|
|Kataweɛ Paate
|Theresa J.Baffoe
|11,223
|52.8
|—
|-
|
|New Patriotic Party
|Francis Dorpenyoh
|6,150
|28.9
|—
|-
|
|People's National Convention
|Memuna I. Ahmed
|2,689
|12.7
|—
|-
|
|Convention People's Party
|Sophia Afrakoma Owusu
|711
|3.3
|—
|-
|
|Sommeŋɛ Bie
|Azameti C.F. Rafique
|349
|1.6
|—
|-
|
|United Ghana Movement
|Samuel Y.Obeng
|132
|0.6
|—
|-
|
|Sommeŋɛ Bie
|Augustine A. Cudjoe
|0
|0
|—
|-
! colspan="3" |Majority
|5,073
|23.9
|—
|-
! colspan="3" |Turnout
|—
|—
|—
|}
== Kaa Kyɛ Meŋ ==
* [[Ghana Begemaale Die Gbandigiri Yoe|Ghana begemaale die gbandigiri yoe]]
== Sommo Yizie ==
[[Category:Gbandige ŋa la a Ashanti Irigyiŋ a Ghana]]
[[Category:Ashanti Irigyiŋ]]
qwxu3hg6u9qk4tauw6rbt0o4gf066n6
Osei Bonsu Amoah
0
1206
42482
29283
2024-12-20T03:36:08Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42482
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q35562144}}'''Osei Bonsu Amoah''' (dɔgebo bebiri Ɔɔgore 15, 1961) e la [[Ghanaian]] [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|pɔlitiseɛŋ aneŋ a paalimɛnte ayɔpoi soba ko a fourth Republic ko Gaana]] begemaala ne kaŋa naŋ are ko [[Akwapin South gbandige]] noba naŋ be a [[Eastern Region]] a Gaana poɔ, a paaŋ be a [[wɔɔ paati]] gyɔŋgyɔŋ puliŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20190924104720/http://ghana.gov.gh/index.php/governance/deputy-ministers</ref><ref>http://www.graphic.com.gh/news/general-news/akufo-addo-releases-names-of-deputy-ministers-designate.html</ref><ref>https://web.archive.org/web/20210108143328/https://yen.com.gh/90398-list-akufo-addos-50-deputy-ministers-news-ministers.html</ref><ref>http://citifmonline.com/2017/03/15/akufo-addo-names-50-deputies-4-ministers-of-state/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/religion/Akufo-Addo-picks-deputy-ministers-511811</ref>
== Bibiiloŋ Nyɔvɔre Aneŋ Sakuu Gaabo ==
Amoah bebidɔgeraa da la Ɔɔgore 15, 1961. O yi la [[Aburi]], teŋe kaŋa naŋ be a Eastern Region a [[Ghana]] poɔ.<ref name=":0">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5381</ref> O sɛkɔndre sakuu gaabo te baarɛɛ neŋ a sakuu gyeremɛ ŋa ba naŋ boɔla ka [[Prempeh College]] aneŋ oŋ la nyɛ o Bachlor of Science degree ne Law a yi a [[University of Ghana]] a yuoni 1985.<ref name=":0" />A yi [[Ghana School of Law]], o la nyɛ la Bachelor of Law degree a yuoni poɔ 1995.<ref name=":0" />
== O Nakõɔ Yɛlɛ ==
O e la a New Patriotic Party neɛ kaŋa.<ref>https://mybrytfmonline.com/o-b-amoah-leads-npp-research-committee/</ref> O e la a begemaala kaŋa naŋ are ko a Akwapin South paaloo.<ref name=":0" />
=== 2012 Vootuu ===
A [[2012 Ghana vootuu kpoŋ poɔ]], o da nyɛ la zunɔɔ o naŋ da are ko a Akwapin South paaloo begemaale kogi ŋa, ka o da nyɛ 12,720 vootuu ka lɛ wulo 49.73% a vootuu zaa laŋ taa poɔ, kyɛ ka a [[NDC]] begemaala gbɛbɔge ara William Ntow Boahene eŋ da nyɛ 8,694 vootuu zaa laŋ taa poɔ. Ka [[CPP]] gbɛbɔge ara Isac Opare Addo da nyɛla 3,713 vootuu,ka lɛ wulo 14.52% ayi a vootuu zaa laŋ taa aneŋ meŋ [[PPP]] gbɛbɔge ara Michael Asante da nyɛla 450 vootuu. Ka lɛ wulo 1.76% ayi avootuu zaa laŋ taa.<ref>https://web.archive.org/web/20230504055742/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/parliament/eastern/akuapem_south/</ref>
=== 2016 Vootuu ===
A [[2016 Ghana vootuu kpoŋ poɔ]], O da la nyɛ la zunoɔ ko a Akwapim paaloo begemaale kogi ne 14,049 vootuu, Ka lɛ wulo 52.8% ayi a vootuu zaa laŋtaa kyɛ ka NDC gbɛbɔge ara Lawrencia Dzewornu eŋ da nyɛ 8,417 vootuu 31.6% a CPP gbɛbogi ara Issac Opare Addo da nyɛla 4,153 vootuu kalɛ wulo15.6% ayi a vootuu zaa lantaa.(9)<ref>https://web.archive.org/web/20230128110647/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/eastern/akuapem_south/</ref>
=== 2020 Vootuu ===
A [[2022 vootuu kpoŋ poɔ]], O da la maaleŋ nyɛ la zunɔɔ ko a Akwapim South paaloo begemaale kogi ne 21,237 vootuu ka lɛ wulo 65.41% ayi avootuu zaa laŋtaa kyɛ ka a NDC gbɛbogi ara Wintson Kwadwo Afari Djan eŋ da nyɛ 11,237 vootuu ka lɛ wulo 34.59% a yi a vootuu zaa laŋ taa.(10)<ref>https://web.archive.org/web/20230427043047/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/eastern/akuapem_south/</ref>
=== Kommitiiri ===
A 2016 poɔ, o na da la a kyaamaaŋ ko a Subsidiary Legislative Kommitii, a Ghana begemaale dieŋ. 11<ref>https://kasapafmonline.com/?p=53659</ref>
O e la a Standing Orders Kommitii neɛ kaŋa, a e a neɛ kaŋa naŋ be a Subsidiary Legislation Kommitii aneŋ a la e neɛ kaŋa naŋ la be a Appointments Kommitii.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=101</ref><ref>https://thebftonline.com/2021/02/11/parliamentary-appointment-committee-set-to-show-leadership-in-vetting-2021-ministers/</ref>
=== Minista Yɛlɛ ===
O e la pampana Minista potuuro a ko Local Government, Decentralization aneŋ Rural Development.<ref>https://www.ghanaiantimes.com.gh/o-b-amoah-reignites-debate-on-mmdces-election/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230128105437/https://theindependentghana.com/germany-commits-eur-82m-towards-critical-sectors-of-ghanas-economy/</ref><ref>https://dailyguidenetwork.com/new-decentralisation-policy-being-implemented/</ref>
== Toma Yɛlɛ ==
Saŋa neɛ o naŋ da kpeɛ a bɛgemaale die neɛ la ka , Amoah da e Inspector a ko Taxes, IRS a youni 1988 aneŋ a 1996. O da e la Special Assistance, Office of the President, o da ton yɛŋ a yie 2001 a wa eŋ a 2005 youni neɛ poɔ.<ref name=":0" />
O da e la Minista potuuro a ko Ministry of Education Youth and Sport, aneŋ o da ton yie 2005 a wa eŋ 2008.<ref name=":0" />
== Meŋa Nyɔvore ==
O e la Christo, aneŋ o taa la pɔge naŋ e lawyer aneŋ biiri bata.<ref name=":0" />
== Yɛlɛ Mine Yiibu Zie ==
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
6kdy20bjk1iizs572n8rhy6n4kiaxj4
Patrick Banor
0
1217
42483
19077
2024-12-20T03:36:21Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42483
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q104054112}}
'''Patrick Banor''' e la a Ghana palamɛte Neɛ kaŋa na be a Asutifi North paaloŋ poɔ. O e la a pɔletese neɛ kaŋa kyɛ naŋ e a administrator kaŋa a Ghana poɔ. Gaa la a Ghana palamɛte a yi 7th Kyu gyenoɔre 2021 poɔ.<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=185</ref>
'''O e la;''' Hon., kyɛ naŋ a Ghana palamɛte Neɛ a ko a Asutifi North Paaloŋ deme...
== O Nyɔvore Piiloŋ Ane O Gane Zane Yɛlɛ ==
Banor, ba dɔge o la a Friday 13 Gyɔɔne kyu 1975 poɔ a Kenyasi No.2. O nyɛ la O zannoo piiloŋ a 1991, kyɛ yi be gaa a Senia haae Sukuuri a 1994. <ref name=":0" />O da nyɛ la emmo a yi a o e Bachelor of Arts degree in Sociology ane Social Work in 2009.<ref name=":0" />
== Toma Ane O Pɔletese Nyɔvore ==
O da e la a Gyenoɔraa Maale emmo Toma yɛlɛ ennɛ a Sarfpok Company Limited. A yi a e 2020 poɔ a Wɔɔ paati NPP palamɛtiri vootuu ŋa, O da are la a Asutifi North boɔra a dakogi O naŋ ane Evans Bobie Opuko.<ref>https://web.archive.org/web/20240926005530/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/npp_paliamentary_primaries_2020/index.php</ref> A yi e 2020 aana vootuu ŋaon, O da are la a Asutifi North paaloŋ a boɔra a dakogi onaŋ ane Ebenezer Kwaku Adda kataweɛ neɛ NDC, ane Kofi Annaao GUM paati poɔ meŋ. O da nyɛ la 1,1850 noba naŋ da are ko 52.62a % a noba zaa kyɛ ka Addo' meŋ da nyɛ,1,654 vootiri ane Anane meŋ 144 noba ka a zaa are ko 47.05% ane 0.33a ko a noba zaa naŋ vooti ko ba.<ref>https://electiondatacenter.theghanareport.com/election-results/2020-2/ahafo-region/asutifi-north/</ref><ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=55</ref>
=== Kɔmɛtee ===
Patrick e la neɛ naŋ e Subsidiary Legislation Kɔmɛtee kyɛ naŋ e a yiri poɔ kɔmɛtee kaŋa.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Patrick e la kiristabie<ref>https://ghanamps.com/mp/patrick-banor/</ref>
== Sombo Mine ==
A Sentenbare kyu 2020, Patrick da iri la 1,348 biiri na da sɛgre a BECE a ko ba mathematical setiree ka ba toɔ sɛge velaa.<ref>https://coverghana.com.gh/2020-bece-candidates-in-ahafo-get-support-ahead-of-examination/</ref>
A Ɔɔguse 2021 kyu poɔ , O ko la a Ola bepɔgeba dakogre 400 a sakuuri poɔŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20230211185428/https://www.classicnewsgh.com/2021/08/hon-patrick-ahobrase3hene-banor-donates.html</ref>
----
== Sommo Yizie ==
gjoqviwxfrivp23wkxm0nw59s2y8fm2
Patrick Boakye-Yiadom
0
1218
42484
36381
2024-12-20T03:39:03Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42484
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q61694675}}
'''Patrick Boakye-Yiadom''' e la a Gaana pɔlitisi ane a begemaala kaŋa ko a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Gaana palamɛti anii a anaare soba poɔ]], O naŋ la are ko a [[Obuasi East|Obuasi East paaloŋ]] a [[Ashanti Region|Ashanti Urigin]] poɔ. O e la a [[Wɔɔ paati]] Neɛ kaŋa a paati poɔ.<ref name=":2">https://www.parliament.gh/mps?mp=131</ref><ref>https://citinewsroom.com/2019/05/obuasi-east-district-gets-fair-share-of-infrastructural-development/</ref><ref>https://mybrytfmonline.com/obuasi-east-constituency-is-grateful-to-nana-addo-mp/</ref>
== Nyɔvore Piiluu Aneŋ Sakuu Gaabo ==
Patrick dɔgebo bebiri da la a 2 Nyɔgevennebare 1976 anaŋ meŋ o yi la a [[Obuasi]] naŋ be a Ashanti region. O baarɛɛ o Besiki Sakuu a yuoni 1988 aneŋ o [[BECE]] a yuoni 1991. O la nyɛ la o SSSCE a yuoni 1994. O la maaleŋ nyɛ la o bachelor's in Science degree ne Human Biology a yuoni 2000. O paaŋ la nyɛ la o [[MBChB]] ne General Medical Practitioner a yuoni 2003.<ref name=":2" /> O da waa la sakuubie a [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology|KNUST]] a yuoni 2003 ana karendie ŋa ba naŋ boɔla School of Medical Science poɔ.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/medical-class-produces-three-mps.html</ref>
== Toma Yɛlɛ ==
Patrick da waa la a Deputy Medical Director ko a Bryant Mission Hospital naŋ be a Obuasi.<ref name=":2" /><ref name=":0">https://ghanamps.com/mp/patrick-boakye-yiadom/</ref> O e la medical doctor.<ref>https://www.thepublisheronline.com/obuasi-east-mp-encourages-constituents-take-covid-19-vaccine/</ref>
== Naakoɔŋ Yɛlɛ ==
Patrick e la a [[Wɔɔ paati]] neɛ kaŋa aneŋ Pampana a [[Begemaaleba|begemaala]] kaŋa ko a Obuasi East paaloo naŋ be a Ashanti region.<ref name=":0" /><ref>https://oeda.gov.gh/</ref><ref>https://otecfmghana.com/2018/12/obuasi-east-seat-iii-not-contest-if-obuasi-anwiankwanta-highways-is-not-rehabilitated-mp-threatens/</ref>
=== 2016 Vootuu ===
A 2016 Ghana Vootuu kpoŋ saŋa na, o di la a bɛgemaale die kogi ne 27,715 vootuu kyɛ ka a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] are-koro Richard Ofori-Agyeman Boadi eŋ nyɛ 10,604 vootuu aneŋ a PPP bɛgemaale are-koro Patrick Aboagye Danyansah meŋ nyɛ 1,318 vootuu kyɛ ka a CPP begemaale are-koro Emmanual Oduro Fosu nyɛ 98 vootuu aneŋ a PNC begemaale are-koro Shaibu Fuseini meŋ nyɛ 66 vootuu.<ref>https://web.archive.org/web/20230522114033/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/ashanti/obuasi_east/</ref>
=== 2020 Vootuu ===
A yuoni 2020 Ghana Vootuu kpoŋ na, o la di la a bɛgemaale die kogi ne 27,583 vootuu kyɛ ka a [[Kataweɛ Paati]] begemaale are-koro Samuel Aboagye eŋ nyɛ 14,786 vootuu.<ref>https://web.archive.org/web/20230519124141/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ashanti/obuasi_east/</ref><ref>https://www.modernghana.com/ghanahome/ghanavotes/2020/result_constituency.asp?constituency_id=1527</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?mode=parliamentary&ID=315</ref>
==== Komitiiri ====
Patrick e la a weɛ soba potuuro ko a Health Komitii, a neɛ kaŋa ko a Government Assurance Komitii aneŋ a la e a neɛ kaŋa ko a Works ane Housing Komitii.<ref name=":2" />
== Meŋa Nyɔvore ==
Patrick waa la a kiritabie kaŋa.<ref name=":0" />
== Sommo Mine O Naŋ Soŋ ==
A yuoni 2020, Patrick ko la gadori Lezare laaŋfeeloŋ deri anaare naŋ be [[Obuasi East|Obuasi East paaloo.]]<ref>https://www.ghanatalksradio.com/obuasi-east-mp-donate-beds-to-4-hospitals-in-his-constituency</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230519125643/https://myinfo.com.gh/2020/12/mp-donates-beds-to-hospitals-in-obuasi-east/</ref>
A yuoni Ɔɔgore 2022, o ko la popcorn mansume, firigyi, [[Kapale]]-tɔ masume aneŋ Saaleboɔre mine o naŋ ko [[PWDs]] naŋ be a Obuasi East District.<ref>https://newsghana.com.gh/govt-lauded-for-introducing-disability-fund/</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/1179899/we-dont-see-beggars-in-obuasi-east-due-to-disabi.html</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
mjiuqh068rnr48cjo4xo7z4q3zfuacz
Paul Essien
0
1222
42485
19079
2024-12-20T03:39:21Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42485
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694680 }}
'''Paul Essien''' e la [[Ghana]] pɔleteseɛŋ kyɛ meŋ la e mɛmba ko a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|palemɛte ayɔpoi a Ghana republic anaare soba]] naŋ are ko [[Jomoro gbandige]] a [[Western Region]] ane a [[wɔɔ paati]].<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5301</ref>
== O Ganzannoo Yɛlɛ ==
O gaa la Nass Senior High School at baare a o Ordinary level certificate ane a o Advanced Level o da la gaa la Nsein Senior High School. O meŋ taa la Bachelor Science degree yineŋ Statistics a [[University of Cape Coast]].<ref>https://web.archive.org/web/20220616202227/http://mcra.gov.gh/profile-of-the-deputy-minister/</ref> A yi a lɛ puori Essien, meŋ pɔge la Higher National Diploma (HND) yineŋ Takoradi polytechnic pampana leɛ [[Takoradi|Takoradi Technical University]].<ref name=":0">https://www.ghanaweb.com/person/Paul-Essien-2356</ref><ref>http://www.odekro.org/Profile/Details/179</ref> O e la a o national service a GRA (VAT) a yi 2007 te ta 2008.
== O Toma ==
Essien e la karema naŋ e a toma. O wullo la mathematics kyɛ meŋ la e a karemazuzeɛ ane sports karema a Annor Adjaye Senior High School a yi 2008 te ta 2016. O na da la District Sports Chairman a yi 1998 te ta 2003.<ref>https://anfrebeats.com/2019/06/28/all-you-need-to-know-about-hon-paul-essien/</ref><ref name=":0" />
== O Pɔletese Yɛlɛ ==
Essien e la neɛ naŋ are ko a wɔɔ paati. O paale la a palemɛte ayɔpoi a Ghana republic anaare soba kyɛ are ko Jomoro paaloo. O da fi la a are ko a o paaloo o na da di baare a 2016 begemaale ane a yidaandɔɔ vootu. O da di la kyɛ bare Thomas Elleamo Yankey naŋ be a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] aneŋ [[Samia Yaaba Christina Nkrumah]] naŋ be [[Convention People's Party]] naŋ da e begemaala (2009-2013) naŋ e a Ghana yidaandɔɔ dɛndɛŋ pɔgeyaa Kwame Nkrumah. O da di la neŋ bie 18,694 naŋ e 39.49%, kyɛ Thomas Yankey ane [[Samia Nkrumah]] meŋ nyɛ 14,241 naŋ e 30.08% ane 9,714 ka a meŋ e 20.52%.<ref>https://web.archive.org/web/20230930151754/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/western/jomoro/</ref>
Essien meŋ toŋ la Trade, Industry ane Tourism Committee ane a Judiciary Committee a palemɛte ayɔpoi soba.
== Sommo Yizie ==
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
bsdo1f81nr7wcg4yo4yfitk0479mb5w
Ras Mubarak
0
1264
42486
42381
2024-12-20T03:39:58Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42486
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q16218681}}
'''Ras Mubarak''' ba dɔge o la a Gyɔɔne yuoni 1979 bebie at a daare(3). Ras e la a [[Ghana]] duoro ŋmɛ yaara kaŋa, koɔraa, ane pɔlɛtese nyɔvore yɛlɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20170415013206/http://www.asempafmonline.com/politics/2013/November-11th/ras-mubarak-appointed-as-national-youth-coordinator.php</ref> O e la a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] neɛ kaŋa naŋ be a Ghana poɔŋ. A yuoni 2013 te ta 2016,<ref>https://www.modernghana.com/sports/577297/1/ceo-of-national-youth-authority-ras-mubarak-leads-.html</ref><ref>https://citinewsroom.com/2021/05/ras-mubarak-writes-reflections-from-the-skies/</ref> la ka o da e a National Youth Authority a Ghana poɔŋ.
== Nyɔvore Piiloŋ Yɛlɛ==
Ras Mubarak, ba dɔge o la a [[Tamale]] teŋɛ poɔŋ a [[Northern Region]]. Kyɛ o baa la a Satani paaloŋ a [[Kumbungu]] , be la o [[saakoma]] da a teŋɛ Naa.<ref name=":0">http://www.parliament.gh/mps?mp=153</ref>
== O Gan-Zanne Yɛlɛ ==
O taa la o Diploma kyaare neŋ duoro ŋmɛ yaaroo yɛlɛ. O zanne a la a London Sakuuri poɔŋ a yi a yuoni 2009 poɔŋ. O naŋ na tas la o Diploma naŋ kyaare neŋ (NIBS) "International Development Studies" a [[Oslo Norway Ynivasiti]] poɔŋ a yuoni 2010.<ref name=":0" />
==Pɔlɛtese Nyɔvore Yɛlɛ==
Ras Mubarak da are la a yuoni 2011 a kataweɛ paati poɔŋ.<ref>https://www.modernghana.com/news/346382/ras-mubarak-eyes-ablekuma-north-ndc-slot.html</ref> O da e la a ghana palamɛte neɛ a ko [[Ablekuma North]] a yuoni 2011 poɔŋ. O da di la a 2011 vootiŋ kyɛ leɛ are a yuoni 2015, kyɛ o da ba toɔ di kyɛ de o ko a Wɔɔ paati neɛ.<ref>https://www.modernghana.com/news/387094/ras-mubarak-launches-campaign.html</ref> O da leɛ gaa la a paati poɔ te are ko a Kumbungu paaloŋ a yuoni 2015 poɔŋ a [[Northern Region]] a ghana poɔ.<ref>http://ghanareporters.com/2015/08/10/ras-mubarak-leaves-ablekuma-north-for-kumbungu-seat/</ref> <ref>http://citifmonline.com/2015/11/22/ndcdecides-ras-mubarak-wins-kumbungu-primary/</ref>O da di a Ghana palamɛte dakogi a ko a o paaloŋ Kumbungu deme a Northern poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20231027053049/https://ghanapoliticsonline.com/not-chased-kumbungu-ras-mubarak-video/</ref><ref>https://citinewsroom.com/2020/05/covid-19-ras-mubarak-wants-parliament-to-summon-employment-minister-over-job-losses/</ref><ref>https://ghanamps.com/mp/mubarak-ras/</ref> O da nyɛ la 18,777 naŋ are ko 55.03% kyɛ ka o dataa meŋ Amadu Moses Yahaya 8,405 naŋ meŋ are ko 24.63% a Wɔɔ Paati poɔŋ, Iddrisu Mutaru meŋ da nyɛ la 5, 196 naŋ meŋ are ko 15. 23%, Abukari Abdul Fatawu a PPP paati neɛ meŋ da nyɛ la 1, 623 naŋ meŋ are ko 4.76%, APC paati neɛ Mohammed Mutaru Sulemana meŋ da nyɛ la 121 naŋ meŋ are ko 0.36% a ko vootiri zaa.<ref>https://web.archive.org/web/20230930172637/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/northern/kumbungu/</ref>
Ras Mubarak da la leɛ are la a yuoni 2019 a kataweɛ paati poɔŋ kyɛ o da ba di kyɛ di ko Hamza Adam.<ref>https://citinewsroom.com/2019/08/ndcdecides-delegates-in-kumbungu-reject-ras-mubarak/</ref>
== Ras Meŋɛ Nyɔvore Yɛlɛ ==
Ras Mubarak e la karemo neɛ. O taa la pɔgeba bata.<ref>https://web.archive.org/web/20230907035310/https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/202306/489571.php</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
h1xxrc2k1ccvlujcv2dvgdbuwjj8yos
Robert Kwasi Amoah
0
1275
42487
21067
2024-12-20T03:40:17Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42487
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61694688}}
'''Robert Kwasi Amoah''' (dɔgebo bebiri 17 Ɔɔtoore 1948) e la [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Ghana pɔletesean ane begemaale die ayɔpõĩ mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ]] naŋ are ko a [[Achiase Gbandige]] a [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] poɔ a [[Wɔɔ paati|wɔɔ paate]] yuori eŋɛ.<ref name=":0">https://ghanamps.com/mp/amoah-kwasi-robert-2/</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Amoah e la [[kiristabie]]. O be la [[kultaa]] die ne biiri banii.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=2523</ref>
== Nyɔvore Piiluu Ane Ganzanne ==
Ba dɔge la Amoah 17 Ɔɔtoore 1948 poɔ. O baa la [[Achiase]], teŋɛ naŋ be a Eastern Irigyiŋ Ghana poɔ. O gaa la [[Osei Tutu Training College]] zie o naŋ nyɛ o sɛtefekate A. O la nyɛ la o Diploma in Agricultural ganzanne yi St. Andrews college<ref>https://www.ghanaweb.com/person/Robert-Kwasi-Amoah-3094</ref> o gaa la [[university of Education, Winneba]] ane master of philosophy degeree in Guidance ane Counselling.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Amoah e la wɔɔ paate mɛmba (NPP).<ref name=":0" /><ref>https://web.archive.org/web/20230121180332/https://3news.com/e-r-npp-vows-to-wrestle-all-ndc-seats/</ref> A 2020 wɔɔ paate gyongyoŋ wagere, o lee la ko Kofi [[Ahenkorah Marfo]].<ref>https://www.pulse.com.gh/news/politics/npp-primaries-here-are-the-incumbent-mps-that-were-booted-out/k2d35cc</ref><ref>https://newsghana.com.gh/mps-for-akim-oda-and-achianse-lost-npp-primaries/</ref>
=== 2012 Nuuri Neɛbo ===
A [[2012 Ghana zaa gbuli nuuri neɛbo]] poɔ, o di la a Achiase Gbandige begemaale die kogi ne 14,395 nuuri naŋ 62.67% kɔɔ poɔ yi a nuuri zaa naŋ neɛ kyɛ ka a [[Kataweɛ Paati|NDC]] begemaale die gyongyoŋ bie Dr. Kwasi Akyem Apea-Kubi nyɛ 8,503 nuuri naŋ e 37.02% kɔɔ poɔ yi a nuuri zaa naŋ neɛ ane a [[NDP]] begemaale die gyongyoŋ bie Charles Kwabena Kurankye nyɛ 73 nuuri naŋ e 0.32% kɔɔ poɔ yi a nuuri zaa naŋ neɛ.<ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2012/parliament.constituency.php?ID=335&res=pm</ref><ref>https://books.google.com/books?id=xvvxRjzm0wwC&q=Achiase&pg=PA2606</ref><ref>http://www.thinkghana.com/pages/2012/parliament/eastern/295/index.php</ref>
==== 2016 Nuuri Neɛbo ====
A [[2016 Ghana zaa gbuli nuuri neɛbo]] poɔ, o la maale di la a Achiase gbandige begemaale die kogi ne 14,659 nuuri naŋ e 68.74% kɔɔ poɔ yi a nuuri zaa naŋ neɛ kyɛ ka a NDC begemaale die gyongyoŋ bie Yaw Sam-Korankye nyɛ 6,339 nuuri naŋ e 29.72% kɔɔ poɔ yi a nuuri zaa naŋ neɛ ane a [[CPP]] begemaale die gyongyoŋ bie Botwe Ernest nyɛ 328 nuuri naŋ e 1.54% kɔɔ poɔ a8 nuuri zaa naŋ neɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20230930160630/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/eastern/achiase/</ref>
===== Kɔmatee =====
2020 poɔ, Amoah da la a dakogi zu soba ko a kaa iri kɔmatee.<ref>https://www.ghanaiantimes.com.gh/tono-irrigation-to-be-ready-2021/</ref>
== Tonnoɔre ==
Amoah da la LA JSS karemazuzeɛ Achiase poɔ.<ref name=":0" />
== O Sombo ==
Mɛnoɔre 2018 poɔ, o mɛ la Oil Palm tontonzie o gbandige poɔ.<ref>http://ghheadlines.com/agency/daily-guide/20180515/78138562/mp-builds-palm-oil-factory-for-his-constituents</ref>
Fɛboɔre 2020 poɔ, Amoah da mɛ la zie ka o e polisiri ɔfere kpoŋ [[Achiase Desekyere]] poɔ. O la soŋ la sakuubiiri pie ne sommo ka ba na kyoge ba tertiary ganzanne.
O la poŋ la Oil Palm bombulo koɔreba a o desekyere poɔ o naŋ guoli.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/mp-puts-up-building-for-achiase-district-police.html</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
6hw7ddhe38mhp033i43nv913k56fdoz
Samuel Atta Akyea
0
1306
42489
42320
2024-12-20T03:42:29Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42489
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q33129374}}
'''Samuel Atta Akyea''' (dɔgebo bebiri ɔɔgore 1962)<ref>https://web.archive.org/web/20170817204818/http://www.odekro.org/person/samuel-atta-akyea/#</ref> e la [[Ghana|Gaana]] lɔɔyɛ ane [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|politiseɛŋ naŋ e mɛmba a begemaale die anii poɔ, a Ghana republic anaare eŋɛ]]. O e la mɛmba ko [[Wɔɔ|Wɔɔ paati]] [[Ghana]], O da e la Minisa ko toma ane deri te ta Gyɛnoɔre 2021, ane [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die mɛmba pampana ko Akim Abuakwa kɔmpare gbandige]]. Ona la ba bayi soba a yi N ba [[Nana Akufo-Addo]] puori ba naŋ neɛ nuuri iri ka o e ba Gbandige M.P a 4th republic eŋɛ.
== O Nyɔvore Piiluu Ane Ganzanne ==
Ba dɔge o la Kyebe poɔ a Taŋgõɔ Irigyiŋ [[Gaana]] poɔ. O gaa la [[University of Ghana|Univeniti ko Gaana]], [[Legon]] a yi ne Bachelor of Arts degeree Lɔɔ eŋɛ ane Filosofi 1989 poɔ.<ref name=":0">http://ghanamps.com/mps/details.php?id=58</ref> O de la niŋe gaa Gaana Sakuuri ko Mere a yi ne o practising license 1993 poɔ.<ref name=":0" /><ref>https://web.archive.org/web/20230510213416/https://m.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201701/302866.php</ref>
== Nyɔvore Tontonne ==
O naŋ wa yi Mere [[Sakuuri]], ba de o la ka o e state attorney a Attorney General's Department.<ref name=":0" /> A puoriŋ, ka o leɛ paale a private law firm, [[Nana Akufo-Addo|Akufo-Addo]], Zoe Akyea & co [[Accra]] poɔ. 1995 poɔ, O la kpɛ la sommeŋɛ law firm, Zoe Akyea & co, be ka ba da leɛ o partner ka o toŋ be yuomo pie ne anaare. O bare la private legal practice kyɛ na te are 2008 [[Abuakwa south constituency|Abuakwa kɔmpare Gbandige]] nuneɛ.<ref name=":0" />
== Pɔlitisi Yɛlɛ ==
Atta Akyea kpɛ la Pɔletese 2008 poɔ saŋa na ba naŋ da neɛ nuuri iri o ka o e begemaala ko Abuakwa kɔmpare gbandige.<ref name=":3">https://web.archive.org/web/20180816045922/http://www.ghana.gov.gh/index.php/governance/ministers/3428-samuel-atta-akyea-works-housing</ref> Noba bayi la ka o da ŋmɛ a kyakya poɔ, ba yoe la, Sammy Osei naŋ e [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] ane Nana Add Aikins, naŋ e Sommeŋɛ bie.<ref name=":1">http://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/10489.pdf</ref> O da di la a nuneɛ ne 22,681 nuneɛre yi a 30,109 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 75.3% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":1" /><ref name=":0" /> Onaŋ da di [[Nana Akufo-Addo|Nana Addo Dankwa Akufo-Addo]], gbɛbogiri, naŋ sigi a MP kogi zu ka o tõɔ sɛgere o yidaandɔɔloŋ poteɛrɛ.<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-am-not-resigning-Akufo-Addo-98347</ref> Atta Akyea gaa la niŋe tõɔ zeŋ a dakogi zu yi a 2012<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-m-a-very-serious-lawyer-Atta-Akyea-282168</ref> ane 2016 nuneɛ ayi zaa ba naŋ e. Begemaale die poɔ, o toŋɛɛ kɔmatee parɛɛ parɛɛ toma ka amine la Finance, public accounts Judiciary ane Appointment kɔmatee begemaale die poɔ.<ref name=":0" />
=== 2016 Nuneɛ ===
2016 Ghana gyɛneraa nuneɛ poɔ, onaŋ da di a Abuakwa kɔmapare gbandige begemaale die kogi ne 28,442 nuneɛre naŋ manne ne 78.7.61% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ, kyɛ ka NDC begemaale die bie Owuraku Amofah nyɛ 7,697 nuneɛre naŋ manne ne 21.3% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20230121150427/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/eastern/abuakwa_south/</ref><ref name=":2">https://web.archive.org/web/20181029095908/http://blog.odekro.org/2017/01/18/parliamentary-records-of-ministers-designate-samuel-atta-akyea-npp-abuakwa-works-and-housing-minister-designate/</ref>
==== 2020 nuneɛ ====
A 2020 Ghana gyɛneraa nuneɛ poɔ, o la maale di la Abuakwa kɔmpare gbandige begemaale die kogi ne 29,897 nuneɛre naŋ manne ne 75.7% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ, kyɛ ka NDC begemaale die bie Sanusi Mohammed nyɛ 7,740 nuneɛre naŋ manne ne 19.6% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ, a [[GUM]] begemaale die bie Banning-peprah Felix nyɛ 957 nuneɛre naŋ manne ne 2.4% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ ane Sommeŋɛ begemaale die bie Marfo Enock Kwame nyɛ 905 nuneɛre naŋ manne ne 2.3% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20230606090746/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/eastern/abuakwa_south/</ref>
===== '''Galamsey zɔɔre''' =====
Ba da yeli la Atta Akyea ka o ba erɛ ka asenne, na kare [[Galamsey]] biiri ka ba na bare a [[Birim Rive]]<nowiki/>r de toŋ ne toma.<ref>https://www.modernghana.com/news/505068/a-chat-with-hon-samuel-atta-akyea-mp.html</ref> A Birim river naŋ wa tu o Gbandigi e la nimize river kaŋa naŋ be Ghana sonna la o Constituency ne kõɔ yaga lɛ ka ba ba diri kõɔ tɔɔlɔ. Atta Akyea da yeli ka a Galamsey zɔɔre e la Ghana zaa yelferaa naŋ boɔrɔ military sombo.<ref>https://www.modernghana.com/news/521545/we-are-partners-8211-atta-akyea.html</ref><ref>http://vibeghana.com/2011/12/08/atta-akyea-not-involved-in-kyebi-chieftaincy-affairs/</ref><ref>http://kofoyatetteh.blogspot.com/2010/03/clamp-down-on-galamseyatta-akyea.html</ref>
====== '''Kɔmatee''' ======
2021 poɔ, O da e la mɛmba ko Appointment kɔmatee.<ref>https://ghanamps.com/speaker-never-said-appointment-committee-should-suspend-to-plant-trees-atta-akyea/</ref>
Atta Akyea e la a dakogi zu soba ko Mines ane Energy kɔmatee,<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/parliament-warns-herald-editor-to-cease-exposes-on-gnpc-genser-energy-contract.html</ref> mɛmba ko subsidiary legislation kɔmatee ane meŋ mɛmba ko special Budget kɔmatee.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=115</ref>
== Minisare Iribu ==
Gyɛnoɔre 2017 poɔ, pereseden Akufo-Addo iri O la ka o e [[toma]] ane Deri Minisa naŋ paale o gberi boyi minisa noba.<ref>http://www.myjoyonline.com/news/2017/January-12th/profile-of-second-batch-of-ministerial-nominees.php</ref><ref>http://www.ghananewsagency.org/politics/atta-akyea-two-others-face-vetting-today-112773</ref> Seɛre a minisare iruu kɔmatee ko Palemetere naŋ na nyoore o, wulibu wuli ka o ba tõɔ e yelzaa naŋ taa tona ko a minisiri ba naŋ iri o ka o de zu ane meŋ o ba de o meŋɛ eŋ nimizie [[yɛlɛ]] kyaare ne Toma ane Deri kɔmatee. Kyɛ ane a zaa, tona la a ko o, o naŋ tõɔ mɛ strong institutions ane enforcement of constitutional provisions na tõɔ soŋ o la a sector poɔ.<ref name=":2" /> A nyoore wagere by the appointment kɔmatee on 31st GYɛnoɔre 2017,<ref>https://web.archive.org/web/20180605005337/http://ultimatefmonline.com/2017/01/31/questions-asked-vetting-irrelevant-atta-akyea/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Atta-Akyea-Amewu-get-vetted-today-505441</ref> O da wuli la o yelnyɔgeraa kyaare ne a minisiri ba naŋ iri o eŋ, a ŋmɛ nyaa ka o na maale la deri zaa ba naŋ mɛ kyɛ kyɛre a piili [[John Dramani Mahama]] administration.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/politics/Vetting-Highlights-Atta-Akyea-appears-before-Appointments-Committee-505876</ref> O da yeli ko la a kɔmatee ka o na e la ka deri meɛbo e yelnimizeɛ ko a Judiciary mɛmbarɛ.<ref>http://www.myjoyonline.com/politics/2017/January-31st/govt-will-prioritise-housing-facilities-for-judges-atta-akyea.php</ref> N ba Akufo-Addo da suo o la eŋ one minisare pie ne yeni mine 8th Fɛboɔre 2017 a Jubilee dieŋ Accra poɔ.<ref>http://thechronicle.com.gh/tag/and-samuel-atta-akyea/</ref><ref>http://thechronicle.com.gh/2nd-batch-of-ministers-sworn-in/</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O taa la pɛge ne biiri bata kyɛ e kirista bie meŋ. O e la [[international central Gospel Church]] mɛmba.<ref name=":3" />
== Kyɔɔtaa ==
Atta Akyea nyɛ la a Nobles International Kyɔɔtaa yi a west African Nobles Forum<ref>https://www.mwh.gov.gh/hon-atta-akyea-wins-noble-award/</ref>
== Yelbawontaa ==
Maakye 2022 poɔ, ba da kare o la yi a Abuakwa kɔmapare gbandige poɔ. Yɛlɛ da wuli ka o ba tõɔ iri nɔɛ o naŋ da eŋ ko o noba o kampee wagere.<ref>https://web.archive.org/web/20230121150230/https://www.pulse.com.gh/news/politics/samuel-atta-akyea-chased-out-of-community-over-failed-promises/dt3gkm2</ref>
== O Sombo ==
Maakye 2020 poɔ, O da de la sanitary products mine ko a o constituency ka ba na tõɔ zɔɔ ne a [[kɔre-feere-nya nyabie pie ne awae]].<ref>https://www.myjoyonline.com/dr-assibey-yeboah-samuel-atta-akyea-donate-sanitary-items-to-their-various-constituencies/</ref>
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
ninm4psusw0a6ntkgmn0ol8ja9sxcl8
Samuel Okudzeto Ablakwa
0
1313
42490
41608
2024-12-20T03:44:03Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42490
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q21062553}}
'''Samuel Okudzeto Ablakwa''' (dɔge August, 11 1980) e la palemɛte mɛmba ko North Tongu [[Volta Region|Volta irigyin]] paaloŋ. <ref name=":0">https://www.graphic.com.gh/news/politics/ablakwa-on-why-act-463-should-be-amended-to-place-a-cap-on-number-of-political-appointees.html</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-news-okudzeto-ablakwa-donates-towards-covid-19.html</ref><ref>https://citinewsroom.com/2021/05/lets-stop-public-officials-from-seeking-medical-care-abroad-ablakwa/</ref><ref>https://doi.org/10.14424%2Fijcscm602016-34-47</ref><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=83</ref>O toŋ la diputi minisa [[toma]] ko [[John Atta Mills]] neŋ [[John Dramani Mahama]]<ref name=":1">https://citifmonline.com/2015/11/stop-cutting-power-supply-to-schools-ablakwa-to-ecg/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230501221230/https://www.gbcghana.com/1.2974445</ref>
== O Nyɔvore Neŋ O Sakuuri Gaabo ==
Ba dɔge o la 11 August 1980 a yi Aveyime -Battor [[Volta Region|Volta irigyin]] [[Ghana|Gaana]].<ref name=":2">https://www.ghanaweb.com/person/Samuel-Okudzeto-Ablakwa-2383</ref>O e la Presbytarian Boy's Senior Sekondere [[Sakuuri]] bie - [[Legon]] (Presec-Legon) kyɛ meŋ da e a perasidɛn potuuro ko a Namwine yelnoore kannoo lambo.
O gaa la a [[University of Ghana|Gaana Univeniti]], a te nyɛ Bakyela Arts yineŋ politikal science ane Philosophy 2002 te tɔ 2006 yuoni. Leicester Univeniti, o nyɛ la o masta Arts yineŋ komunikasiri miidiya, public Relations. Project Management practitioner( PRINCE 2). <ref name=":2" />
Ablakwa meŋ la nyɛ la satifikate yineŋ Leadership Harvard Kennedy gɔbena sakuuri, [[United State Of America (USA)|USA]] ane masare ko science yineŋ Defence ane international politisi Gaana Armed Forces kɔmada ane Staff kolagyi. <ref name=":0" />
{| class="wikitable"
! colspan="2" |Begemaala nan be a begemaale die poɔ a ko
|-
| colspan="2" |Kogo soba
|-
| colspan="2" |Kyogi a ofere toma
2009
|-
! colspan="2" |Begemaala potuuro a ko Zannoo
|-
| colspan="2" |A Ofere pong
2013–2017
|-
!Yiedaadɔkpoŋ
|John Dramani Mahama
|-
!Nang ny3 Le3roo
|Yaw Osei Adutwum
|-
! colspan="2" |Minista.pɔtuuro a ko Education
|-
| colspan="2" |O nang be a ofere
2009–2013
|-
!Yidandɔɔkpoŋ
|John Evans Atta Mills
|-
!Ny3 zule3re yi
|Felix Kwakye Ofosu
|-
! colspan="2" |Meŋa Yele
|-
!Dɔgebɔ
|11 August 1980 (age 43)
Aveyime-Battor,Ghana
|-
!Politikal paati
|National Democratic Congress
|-
!Poge
|Nuhela Seidu
|-
!Alma mater
|University of Ghana
|-
!Toma
|Public Relations
|-
!Komɛtee
|Foreign Affairs Committee Appointments Committee
|-
| colspan="2" |
|}
== Politisi ==
O toŋ la National Union of Ghana students (NUGS) a yi 2005 te tɔ 2006 o nang da e Gaana univeniti sakubie. O meŋ da poɔ la a [[Kataweɛ Paati|kataweɛŋ paati]] 2008 kampe. O meŋ da poɔ la gyoone kometii mɛmba (CJA). O meŋ e la mɛmba ko institute of public Relations (IPR), Gaana.<ref name=":3">https://www.ghanaweb.com/person/Samuel-Okudzeto-Ablakwa-1179</ref>
== Palemɛte mɛmba ==
O kpɛ la politisi ona da e yumo 28 ona da are a palemɛte kogo vootu a North Tongu neŋ a kataweɛŋ pati 2008. O da di la a vootu neŋ bie 78.6% . O da la di la a kogo 2012 na e 90.5% .<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=2486</ref> o da la so la kogo 2016 vootu o paati perasidɛn da naŋ ba di.<ref>https://web.archive.org/web/20230619164624/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/volta/north_tongu/index.php</ref>O da e la kometii mɛmba gbaa ayi 2017 ane 2020. O meŋ poɔ la a palemɛte foreign mɛmbare na ba naŋ zegere. <ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/don-t-treat-ghanaian-migrants-as-criminals.html</ref>
'''Diputi minisa'''
O da e la mɛmba ko [[Atta milles|John Evans Atta Mills]] kampe communication Team ka ba da iri o ka o e diputi information minisita ona da e yumo 28 saŋa na John [[Atta milles|Atta Mills]] na da e prasidɛn a da tonna gansɛgere toma. Ablakwa da e la Zannoo minisa na are ko Nemb3r3 Zannoo saŋa na [[Prof. Jane Naana Opoku Agyemang]] [[John Dramani Mahama]] gɔbena saŋa. <ref>https://www.ghanabusinessnews.com/2016/10/02/government-to-speedup-passage-of-tertiary-education-research-fund/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20220217180143/https://umat.edu.gh/media-press/happenings/featured-news/447-umat-is-the-most-compliant-public-university-in-ghana.html</ref><ref>https://newsghana.com.gh/government-and-ug-have-cordial-relationship-minister/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20201206231247/http://www.iug.edu.gh/ablakwa-lauds-iucg</ref><ref name=":1" />
=== Kyɛdeɛ ===
O da nyɛ la kyɛdeɛ mine teseŋ TNG Corporate Excellence Awards -Accra, 2010,a ko Youth leader a West Africa a West Africa Student's Union (WASU) - Kaduna, [[Nigeria]] 2009, kyɛdeɛ yineŋ National Union of Ghana students (NUGS )- 2009, old Vandal Award-2008, kyɛdeɛ yineŋ Volta Hall JCR [[University of Ghana|Gaana Univeniti]] -2005 ane special fellow ko Private University Students Association of Ghana ( PUSAG). Kyɛdeɛ yineŋ Mepe Traditional Council ka ba baŋ ne o <nowiki>''</nowiki>Mmrantiehene<nowiki>''</nowiki>.<ref name=":3" />
== Toma ==
Diputi information minisa 2009 -2013(Government of Ghana)
Diputi information minisa 2013-2016 (Government of Ghana)
Palemɛte mɛmba 2009, te tɔ zenɛ (palemɛte ɔfere)
Saavi solutions, darata minisa<ref name=":0" />
== O Meŋɛ Nyɔvore ==
O kuli la [[Nuhela Seidu]], na e pɔgeyaa ko [[Mumuni Abudu Seidu]] na e legal practitioner ba taa la bidɔɔ ane [[Bipoge Pure Poɔ Taabo (yeleseŋkpilwɛra).|bipɔge]].<ref>https://www.pulse.com.gh/lifestyle/okudzeto-ablakwa-shares-rare-photos-of-his-beautiful-wife-to-celebrate-her-birthday/pdygr8k</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230102163305/https://www.pulse.com.gh/news/local/okudzeto-ablakwa-celebrates-wife-as-she-bags-masters-degree-in-law/csfr78l</ref><ref>https://yen.com.gh/173495-5-photos-wife-north-tongu-mp-samuel-okudzeto-ablakwa.html</ref>
== Filosofi ==
August 2022, o de la sikɔlasi ko Samelia Mekporsigbe, na e yuomo 8 karenderi ata Batter DA peramere sakuuri. O da di la a 2022 Volta regional competition na yi USAID zannoo sombo. Ona da la a zanzannekaraa a paaloŋ, disiriti ane Regional levels. <ref>https://web.archive.org/web/20220807222748/https://www.pulse.com.gh/news/filla/8-year-old-gets-scholarship-tablet-and-3k-from-ablakwa-for-wining-reading-competition/fn0gsyl</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230501163539/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/8-year-old-earns-full-scholarship-and-GH-3-000-from-Okudzeto-Ablakwa-1597703</ref>
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
3ppo050bwtrbm4iyhulffyy54mrt7j8
Sanja Nanja
0
1314
42491
42174
2024-12-20T03:45:23Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42491
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q83628051 }}
'''Sanja Nanja''' (dɔgebo February 3, 1968) e la Gaana politiseɛŋ a palemɛte anii Republic anaare soba Gaana na are ko Atebubu Amantin paaloŋ Bono East Irigyin a e kataweɛŋ paati (NDC). <ref name=":0">https://www.graphic.com.gh/news/politics/surprises-in-b-a-parliamentary-contest.html</ref><ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=2705</ref>
== O Meŋɛ Nyɔvooroŋ Ane O Sakuuri Gaabo ==
Nanja dɔgebo yuoni e la February 3, 1968. O yi la [[Saboba Desekyere|Saboba]], paaloŋ kaŋa na be a [[Northern Region|Northern Irigyin]] Gaana.<ref name=":1">https://www.parliament.gh/mps?mp=205</ref> O gaa la [[University of Ghana]] be la ka o te pɔge [[Bachelor of Arts yineŋ Sociology ane History]] 2005 yuoni. <ref name=":0" />
== O meŋɛ yɛlɛ ==
Nanja e la [[Kiristabiiri|khristo]] ( [[Assemble of God)]]. O taɛ [[Pɔgesori.|pɔge]] ane [[Bie|biiri]] banuu.<ref name=":0" />
== Politisi ==
Nanja e la a kataweɛŋ (NDC) paati mɛmba. O are la ko a Atebubu Amantin 2012 palemɛte vootu ane a kataweɛŋ paati a palemɛte ayoɔbo fourth Republic Ghana a di.<ref name=":0" />o da do la a vootu ane bie 16,964 a yi neŋ bie 34,411 zaa na da lantaa a e 49.30% . <ref>https://web.archive.org/web/20221116162454/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/parliament/brongahafo/44/index.php</ref>o da are la a 2016 palemɛte vootu kyɛ da ba di a Atebubu Amantin paaloŋ a yi merɛ kaŋa a paaloŋ deme na da bini ko o. A merɛ da kyaare la o na da to a teŋɛ pɔge [[Naa]] zɔmɔ a teŋɛ [[kpamkparema dieŋ]] poɔ.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Atebubu-NDC-defies-chiefs-elects-Sanja-Nanja-as-Parliamentary-Candidate-775891</ref><ref>https://web.archive.org/web/20191030213129/http://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201908/390073.php</ref><ref>http://citifmonline.com/2016/12/sanja-nanja-fails-to-recapture-atebubu-amantin-seat/</ref>
=== Kometiisi ===
Nanja e la a Gaana merɛ kometiisi kaŋa kyɛ meŋ la e a [[Tengsoga ane Tere kometiisi.]] <ref name=":1" />
== Toma O Na Tona ==
<nowiki>*</nowiki>Gaana Sakuuri yeltare( karema, Atebubu SHS), Daaraata potuuro 11<ref name=":0" />
<nowiki>*</nowiki>Daaraatare mine nekpong (DCE), (Atebubu Desekyere) May 7, 2009 - January 7, 2013<ref name=":0" />
<nowiki>*</nowiki>Gambanna kanga<ref name=":0" />
== Yɛlɛ Yizie ==
hgjr9f0nl6veotig0nhd6f8zq2e9uex
Sarah Adwoa Safo
0
1315
42492
40568
2024-12-20T03:46:46Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42492
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q20898403}}Ba da ɛlɛte o la a danweɛ soba ka o e mɛmba of Parliament ko Dome Kwabenya 2012 poɔ. Ba la leɛ ɛlɛte o la 2016 poɔ ane 2020. O da e la deɛpete yageroŋ wɛdere a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|7th parliament of the 4th Republic of Ghana]] ane o yoŋ la pɔge naŋ e MP [[Ghana]] poɔ naŋ tage do a yageroŋ niŋe vuo araa bayi soba.<ref>https://web.archive.org/web/20170205014053/http://pulse.com.gh/politics/npp-government-adwoa-safo-named-deputy-majority-leader-id6001182.html</ref>
Ba da kaa iri o la ka o e Minisa ko state naŋ kaara Bɔnne Procurement 2017 poɔ, waana wa tɔ 2021.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Adwoa-Safo-appointed-Minister-of-State-519012</ref> [[Nana Akufo-Addo|Nana Addo Dankwa Akufo-Addo]] wagere, yidaandɔɔba banuu soba ko a 4th [[Republic of Ghana]]. A parliament anii soba eŋɛ, a fourth Republic of Ghana eŋɛ, Yidaandɔɔ Akufo-Addo da kaa iri o la ka o e Minisa ko Dɔba ne pɔgeba, Biiri ane social protection, o toŋɛɛ a be te ta 28 Sakyɔrɔ kyuu 2022 ba naŋ da wa bare o toma poɔ.<ref>https://citinewsroom.com/2021/01/six-ministers-reassigned-four-deputies-elevated-in-nana-addos-new-government/</ref><ref>https://www.pulse.com.gh/news/local/adwoa-safo-will-be-screened-thoroughly-as-gender-minister-designate-nana-oye/n8kevhv</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/adwoa-safo-leaves-procurement-heads-to-gender-ministry/</ref><ref>https://citinewsroom.com/2022/07/adwoa-safo-sacked-as-gender-minister/</ref>
'''Vootiŋ''' '''Yele'''
Madam Sarah Adwoa Safo, nan be a wɔɔ paati poɔ e la Begemaala a ko Dome-Kwabenya Constituency, saŋa ne o nan da die a December vootiŋ. O da die ne 7, 2020 voot nan wono 75,041 vootuu zaa lantaa. O da die kyɛ baarɛɛ Mrs Faustina Elikplim Akurugu, nan da neɛ 52,262 nan woɔno 40.64 o vootuu zaa poɔ a ko a katawie paati. Mr Kofi Kwachie Asante nan be Liberal Paati of Ghana (LPG) da neɛ 804 (0.63 per cent) voot, Abdul Kadri Issah nan be People’s National Convention (PNC) meŋ da neɛ 221 (0.17 per cent), vootu aneŋ Mr Emmanuel Anderson Adongo, nan be Independent Candidate da neɛ 271 (0.21 per cent) vootuu.
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O kuli la seɛre 17 kavaare kyuu 2019 eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20230531135531/https://www.peacefmonline.com/pages/showbiz/news/201908/388325.php</ref>
== Kyɔɔtaa ane Emmo ==
Adwoa da e la neŋkaa iraa a Nobles Forum kyɔɔtaa 2012 poɔ.<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=256951</ref> Glitz Africa da eŋ o la o naŋ waa a Top 100 pɔgeba ko a yuoni.<ref>https://web.archive.org/web/20210526112709/https://www.thestandpoint.com.gh/</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Gbuli:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Pɔge]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
a0yquy59ydvulgctjaoj89yz3zhhm95
Sekyere Afram Plains
0
1331
42406
42176
2024-12-19T18:43:52Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42406
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q55632819}}
'''Sekyere Afram Plains''' e la a [[gbandigiri]] kaŋa naŋ areko a [[Ghana begemaale die|'''Ghana''' begemaale die]]. Ba maŋ ɛlɛte la [[begemaale die mɛmba]] (MP) neŋyeni tuuro [[yageroŋ nu-neɛ]] sobie. Sekyere Afram Plains be la a [[Sekyere Afram Plains Desekyere]] naŋ be [[Ashanti Region|Sante Irigyiŋ]] poɔ, Ghana.<ref name=":0" /><ref name=":1" />.
== Torebogiri ==
A gbandige ŋa bezie be la [[Sekyere Afram Plains District|Sekyere Afram Plains Desekyere]] naŋ be Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana. A gbandige ŋa da paale la a gbandigiri paala ba naŋ da kuri a 2012 Ghana gbuli zaa noba nuuri neɛbo eŋɛ.
== Nuuri Neɛbo Yɛlɛ ==
{| class="wikitable"
|+2016 Ghana Begemaale Die Gyongyoŋ Nuuri Neɛbo : Sekyere Afram Plains
''Source:''<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20170906092524/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/ashanti/311/</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!Vootuu
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|Alex Adomako Mensah
|5,644
|60.85
|
|-
|
|New Patriotic Party
|Joseph Owusu
|3,549
|38.26
|
|-
|
|Great Consolidated Popular Party
|Peter Marfo
|82
|0.88
|
|-
! colspan="3" |Majority
|2,095
|9.88
|22.59
|}
{| class="wikitable"
|+2012 Ghana Begemaale Die Gyongyoŋ Nuuri Neɛbo : Sekyere Afram Plains
''Source[]''<ref name=":1">https://web.archive.org/web/20230206111451/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/sekyere_afram_plains/</ref>
! colspan="2" |Paati
!Are-ara
!Vootu
!%
!±%
|-
|
|National Democratic Congress
|Jacob Kofi Dankwah
|5,701
|63.26
|
|-
|
|New Patriotic Party
|Bright Owusu-Kwarteng
|1,882
|20.88
|
|-
|
|Independent Candidate
|Samuel Kwame Amponsah
|1,131
|12.55
|
|-
|
|National Democratic Party
|Jambeidu Eliasu Bansumah
|209
|2.32
|
|-
|
|Independent Candidate
|Mohammed Mumin Musah
|89
|0.99
|
|-
! colspan="3" |Majority
|3,819
|9.88
|42.38
|}
== Kaa kyɛ meŋ ==
* [[Ghana Begemaale Die Gbandigiri Yoe|Ghana begemaale die gbandigiri yoe]]
== Sommo Yizie ==
[[Gbuli:Gbandige ŋa la a Ashanti Irigyiŋ a Ghana]]
dn0f0q2i2ii2ptsub09g771ch17qfbn
Sylvester Tetteh
0
1400
42493
40715
2024-12-20T03:47:37Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42493
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q113644164}}
'''Sylvester Tetteh''' (ba dɔge o la 7 July 1977) O e la a Gaana pɔletese neɛ kaŋa. O be la a Gaana palamɛte anii a Republic anaare soba poɔŋ naŋ are ko a [[Bortianor-Ngleshie Amanfro gbandige]] a [[Ga South Munisipal Desekyere|Ga South Municipal District]] naŋ be a [[Greater Accra Region|Greater Accra Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana|Gaana]]. O naŋ da la a nekpoŋ a Ɔfisi of National Youth Authority (NYA).<ref name=":0">https://www.parliament.gh/mps?mp=41</ref><ref>https://www.nya.gov.gh/national-youth-authority-donates-ministry-health</ref><ref>https://ghanamps.com/mp/sylvester-tetteh/</ref>
== O Nyɔvore Piiloŋ Ane O Toma ==
Tetteh, ba dɔge o la 7 July 1977. O baa la a Old Ningo. O baare la a University College of Science ane Technology a nyɛ o Bachelor of Science marketing a 2010 poɔ. <ref>https://web.archive.org/web/20220829122224/https://www.gna.org.gh/1.19722786</ref>A 2019, ba da iruu la ka o e Officer of [[National Youth Authority (NYA)]] ka o la leɛre Mr Emmanuel Sin-nyet Asigri, ba naŋ da iri o bare a toma poɔŋ.<ref>https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Sly-Tetteh-appointed-new-NYA-boss-780382?gallery=1</ref><ref>https://spiritfmonline.com/sly-tetteh-appointed-new-nya-boss/</ref>
== Pɔletese Nyɔvore ==
Tetteh e la a [[Wɔɔ paati]] neɛ kaŋa (NPP). a 2012 ane 2016 vootuu na, O da are la a [[Ningo Prampram Desekyere|Ningo-Prampram]] paaloŋ a da ba di a dakogi kyɛ ka Enoch Teye Mensah ane Samuel Nartey George naŋ be a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] (NDC) meŋ da are ko.<ref>https://www.modernghana.com/news/339653/npp-gives-hope-to-ningo-prampram.html</ref> <ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/greateraccra/ningo_prampram/</ref> A 2020 Wɔɔ paati neɛ (NPP) da are la a palemɛte vootuu na poɔ, Tetteh da leɛre la a Ningo-Prampram a gaa [[Bortianor-Ngleshie Amanfro]], a are a be.<ref>https://www.myjoyonline.com/national-youth-authority-ceo-wins-npp-primaries/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20240926005530/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/npp_paliamentary_primaries_2020/index.php</ref> O da di la a gaŋ Habib Saad a vootuu naŋ poɔ.<ref>https://www.modernghana.com/news/1010982/npp-parliamentary-candidate-elect-sylvester-tette.html</ref><ref>https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/greateraccra/bortianor_ngleshie_amanfrom/</ref><ref>https://ec.gov.gh/2020-presidential-election-results/2020-parliamentary-results/</ref>
=== Kɔmɛtee ===
O toŋ la a Wedere potuuro toma ane yɛlɛ ŋmɛ yaaro neɛ a kɔmɛtee poɔ, ane Local Government ,neŋ Rural Development kɔmɛtee a palamɛte anii soba a Republic anaare soba a Gaana poɔŋ.<ref>https://www.parliament.gh/committees?com=30</ref><ref>https://www.parliament.gh/committees?com=8</ref>
A September 2021, Ba da iri o la ka o e a Board Chairperson a ko a Board Chairman a Gaana boŋ maale [[toma]] yɛlɛ nyɔgebo a [[Yidaandɔɔ Mills|yidaandɔɔ]] [[Nana Akufo-Addo|Nana Akuffo-Addo]] vuo poɔŋ .<ref>https://citibusinessnews.com/2021/09/sylvester-tetteh-appointed-as-new-board-chairman-of-ghana-enterprise-agency/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230517222740/https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Sylvester-Tetteh-appointed-as-new-Board-Chairman-of-Ghana-Enterprise-Agency-1366066</ref>
== Meŋɛ nyɔvore ==
O e la kirista bie<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Mainpage]]
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:West Africa]]
[[Gbuli:Kiristabie]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
g5zqjcuclrip3qrtp6g29fj4kajh9ll
Vincent Ekow Assafuah
0
1516
42551
40176
2024-12-20T08:48:21Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42551
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q104380397}}
'''Vincent Ekow Assafuah''' (dɔge la 27 September 1990) e la [[Gaana]] politiseɛŋ na are ko [[wɔɔ paati]].<ref>https://opemsuo.com/news/npp-parliamentary-candidate-vincent-ekow-assafuah-donates-to-otumfuo-charity-foundation/</ref>ona da la a public Relations Officer (PRO) ko minisa ko Zannoo .<ref name=":0">https://citinewsroom.com/2020/04/covid-19-take-advantage-of-online-learning-platforms-moe-to-students/</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/education-ministry-pro-picks-forms-to-contest-old-tafo-npp-primaries/</ref>O na la palemɛte ko Old-Tafo paaloŋ a [[Ashanti Region|Ashanti irigyin]] poɔ.
== O Nyɔvore Neŋ Sakuuri ==
PolyKarp Assafuah ane Pualina Assafuah la dɔge Vincent Ekow Assafuah [[Kumasi]] paaloŋ. O nyɛ la bakyila Arts digirii yineŋ political science [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology|KNUST]] poɔ ane Masta Arts digirii yineŋ Economic policy, masta science yineŋ Development Finance UG, Legon. O meŋ la nyɛ la bakyila begere(begere) digirii (LLB) Central Univeniti .<ref name=":1">https://www.myjoyonline.com/ekow-assafuah-appointed-head-of-pr-ministry-of-education/</ref><ref name=":0" /> O da la gaa la Gaana institute of Gyanalisi Masta's Arts yineŋ Public Relations.<ref>https://web.archive.org/web/20200712105007/https://focusnewsroom.com/2018/05/05/ekow-vincent-asafuah-grabs-masters-degree-in-public-relations/</ref> Pampana o zanne la o PH.D. digirii yineŋ Public Administration neŋ Public Policy.<ref>https://focusnewsroom.com/2019/09/04/vincent-ekow-assafuah-begins-ph-d-degree-at-the-university-of-ghana/</ref>
== O Toma ==
O da di la a National Service Personnel (NASPA) National Prasidɛn kyɛ da tona o National service toma o na da ba toɔŋ di a USAG prasidɛn vootu,<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/features/Vincent-Ekow-Assafuah-Jnr-and-old-Tafo-A-roar-from-the-wilderness-991558</ref>o toŋ la a toma na yuon boyen.<ref>https://focusnewsroom.com/2020/12/18/ekow-vincent-assafuah-jnr-the-vibrant-young-politician-in-ghana/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20201020135339/https://plugtimes.com/2014/02/press-release-naspa-confirms-allowances-increment/</ref>ona da la tuuro Samira Bawumia puoriŋ 2015 te ta 2017.<ref name=":0" /> 2015, ona da la a acting diputi communication darata a Wɔbr pati.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Although-I-wasn-t-paid-as-PRO-for-Education-Ministry-NAPO-s-encouragement-spurred-me-on-Ekow-Vincent-1224295</ref>A wɔbr pati na da di a kogo 2017, ona la ka ba da de ka o e a Public Relations nindeɛre ko Education minisa toma poɔŋ 2018.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Although-I-wasn-t-paid-as-PRO-for-Education-Ministry-NAPO-s-encouragement-spurred-me-on-Ekow-Vincent-1224295</ref><ref name=":1" />O meŋ da e la Part-time karema a Dominion Univerniti kolagyi.<ref>https://www.rawgist.com/vincent-ekow-assafuah-talks-about-his-education-qualification-and-career-and-readiness-to-become-an-mp/</ref>
== Politisi ==
A June 2020, o da are la a Old- Tafo paaloŋ palemɛte kogo vootu a Anthony Akoto Osei na da yeli o teɛroŋ ka o koŋ la gaa a yuoni na palemɛte kogo vootu.<ref>https://www.rawgist.com/vincent-ekow-assafuah-talks-about-his-education-qualification-and-career-and-readiness-to-become-an-mp/</ref><ref name=":0" /> Assafuah da di la a peremere's vootu neŋ bie 299 kyɛ bare o dataare banuu. O dataa na naŋ da peɛle o la Dr. Louisa Serwaa Carole neŋ bie 133 kyɛ ka ba kyɛlɛɛ teseŋ Prince Odeneho Oppong nyɛ bie 90, Archibald Acquah da ba nyɛ vootu, Emmanuel Obeng ane Lord Inusah Lansah ka ba nyɛ bie 44 neŋ 47.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=148</ref><ref>https://citinewsroom.com/2020/02/npp-primaries-education-ministry-pro-ekow-assafuah-eyes-tafo-pankrono-seat/</ref>
O meŋ da la di la a 2020 vootu Old Tafo paaloŋ. Ba da boɔle la a kogo zu soba neŋ bie 42,616 na e 74.55% kyɛ ka o dataa na be a [[Kataweɛ Paati|kataweɛŋ paati]] Sahwudeen Mohammed Kamil nyɛ bie 14,405 na e 25.20% .<ref>https://web.archive.org/web/20230322084557/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/ashanti/old_tafo/</ref>
=== Kometii ===
O eɛ a House kometii mɛmba ane Education kometii mɛmba.<ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=148</ref>
== O Meŋɛ Yele ==
O eɛ [[Kiristabiiri|khristo]].
== Yɛlɛ Yizie ==
6f15a7b0cyut5nnkgu5gxewrdph9ezq
William Ofori Boafo
0
1551
42494
42343
2024-12-20T04:06:22Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42494
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q84041410}}
'''William Ofori Boafo''' (dɔgebo bebiri la 30 Disembare, 1946) e la lɔɔyɛ ane Ghana pɔleteesa. O e la begemaale die mɛmba a are ko [[Akropong|Akropong Gbandige]] naŋ be [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] poɔ, [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Ghana, a 4th, 5th ane 6th begemaale dieŋ, a Ghana Republic anaare eŋɛ]].<ref name=":0">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=114</ref><ref name=":2">https://www.ghananewsagency.org/politics/boafo-to-seek-re-election-25347</ref>
== Nyɔvore Piiluu Ane Ganzanne ==
Ba dɔge la Boafo 30 disembare 1946. O baa la Akropong, teŋɛ kaŋa naŋ be Eastern Irigyiŋ poɔ, Ghana.<ref name=":1">https://www.ghananewsagency.org/politics/boafo-to-seek-re-election-25347</ref> <ref name=":0" /> O baare la [[University of Education, Winneba|University of Ghana]].<ref name=":0" /> O nyɛ la Bachelor of Law degree yi a Yuniveniti, <ref name=":0" /> 1969<ref name=":0" /> poɔ. O la baare la [[Ghana School of Law]], zie o lɔɔ ganzanne naŋ gaa nimitɔɔre a yi neŋ Bakyila Lɔɔ degeree,<ref name=":1" /> 1970 poɔ.<ref name=":0" />
== O Toma ==
Boafo e la lɔɔyɛ.<ref name=":0" /> <ref name=":1" /> O da e la mɛmba a Onimpa Akouku ane Company.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
== Pɔletese Toma ==
Boafo e la [[Wɔɔ paati|wɔɔ paate]] mɛmba.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> O e la a 4th, 5th, 6th ane 7th begemaale die mɛmba a Ghana Republic anaare eŋɛ naŋ da na kpɛ ɔfere Gyɛnoɔre 2005 poɔ.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=114</ref> O la leɛ are la bɔ a Akropong Gbandige begemaale die kogi a Ghana zaa gbuli nuuri neɛbo ba naŋ maŋ e a maŋ di. O na la maŋ are ko a o gbandige wanna wa tɔ zinɛ.<ref name=":3">https://web.archive.org/web/20200707000527/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/republic/parliamentatian.php?ID=40</ref> O da e la kɔmatee mɛmba ko Defence ane interior, Standing Orders.<ref name=":1" />
== Nuuri Neɛbo ==
Ba da ɛlɛte la Boafo ka o e begemaale die mɛmba ko [[Akropong Gbandige]] naŋ be Eastern Irigyiŋ, Ghana poɔ, a o danweɛ soba a 2004 Ghana zaa gbuli nuuri neɛbo eŋɛ.<ref name=":4">https://web.archive.org/web/20240517162721/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/eastern/92/index.php</ref> O die la a Wɔɔ paate yuori eŋɛ. O [[gbandige]] da paale la a 22 begemaale die kogiri yi a kogiri 28 a wɔɔ paati naŋ da di ana nuuri neɛbo na eŋɛ a [[Eastern Irigyiŋ]] poɔ.<ref name=":3" /> A wɔɔ paati da di la 128 begemaale die kogiri yageroŋ yi a 230 kogiri.<ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 21,655 nuuri yi a 34,199 nuuri zaa naŋ neɛ a e 63.3% kɔɔ poɔ, a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.<ref name=":4" /> Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Ohene Nyarkoh PNC bie, Richie Agyemfra-Kumi [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] bie, Kwabena Awuku-Lokko CPP ane Ronni Nanan Esi Botsio sommeŋɛ bie.<ref name=":4" /> Ba nyɛ la 0%, 28.9%, 3.7% ane 4% seŋ anaŋ tutaa lɛ, a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.<ref name=":4" />
2008 poɔ, o da di la a yaga zaa nuuri neɛbo a wɔɔ paati yuori eŋɛ, a ko a gbandige na ne o zu.<ref>https://web.archive.org/web/20240517162721/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/eastern/92/index.php</ref> A o [[gbandige]] da paale la a 19 begemaale die kogiri yi a 28 kogiri a wɔɔ paate naŋ da di ana nuuri neɛbo na eŋɛ, a Eastern Irigyiŋ poɔ. A wɔɔ paati da di la 109 begemaale die kogiri bayageroŋ yi a 230 kogiri.<ref>https://web.archive.org/web/20230530120836/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 20,245 nuuri yi a 34,350 nuuri zaa naŋ neɛ soŋ a e 58.94% kɔɔ poɔ, a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Hawa Isaka PNC bie, Anthony Gyampo kataweɛ paati bie, Augustus Osae-Akonnor CPP bie ane Samuel Apenteng sommeŋɛ bie. Ba nyɛ la 0.85%, 30.64%, 6.75% ane 2.82% kɔɔ poɔ seŋ anaŋ tu taa lɛ, a nuuri zaa naŋ neɛ.
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Boafo be la [[kultaa]] die ane bie. O e la kiristabie (Presbyterian).<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Gbuli:8th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
cq9carw2w2zop1fafx14jueguqacq0y
William Quaitoo
0
1553
42552
42387
2024-12-20T08:48:58Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42552
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q61566688}}
'''William Agyapong Quaitoo''' (ba dɔge o a la Sentɔmbare kyuu beri pie ne yeni 11, a yuoni 1966 a [[Akim Gyadam paaloŋ|Akim Gyadam]] poɔ). O e la [[Ghana]] pɔletesean. O e la begemaale die mɛmba ko Akim Oda Gbandige, naŋ be [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] poɔ a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die ayɔpoi eŋɛ]].<ref>http://citifmonline.com/2017/10/03/akim-swedru-mp-replaces-quaitoo-as-deputy-agric-minister/</ref><ref>https://www.parliament.gh/mps?mp=30</ref> O da e la a Deputi Minisa naŋ are ko Dagerekɔlkyɛ 2013.<ref>https://citinewsroom.com/2019/09/mp-challenges-cssps-secretariat-clear-out-claims-by-former-coordinator/the-deputy-minister-of-agriculture-william-quaitoo-2/</ref> Ona da la a Chief executive Ɔfesa ko tere ane bombulo faŋa yeltare.<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20230125143639/https://www.worldcoffeeproducersforum.com/william_agyapong/</ref><ref>https://www.pulse.com.gh/news/local/akufo-addo-re-appoints-minister-who-resigned-over-northerners-are-difficult-people/d2qtp1q</ref>
== O Nyɔvore Piiluu Ane Ganzanne Yɛlɛ ==
Quaitoo dɔgebo e la 11 Sentɔmbare 1966 a yi Akim Gyadam naŋ be Eastern Irigyiŋ a Ghana. O gaa la Kalpohin Primary School naŋ be [[Tamale]], Yoo Roman Catholic Primary School naŋ be Savelugu ane Vitting Experimental Junior Secondary School naŋ be Tamale ka a zaa be a [[Northern Region|Northern Irigyiŋ]] Ghana poɔ. O gaa la [[Ghana Secondary Technical School]] a te nyɛ o GCE 'O' Lɛvɛl yineŋ [[Takoradi]] ane Oda Secondary School te nyɛ o GCE 'A' Lɛvɛl naŋ be Akim Oda. O meŋ la gaa la [[Galilee College]] naŋ be a zie na o naŋ da te nyɛ o Diploma yineŋ Agribusiness, Export ane Marketing Management. O meŋ la gaa la [[University of Cape Coast]] a te yineŋ a BSC (HONS) naŋ be Chemistry ane Diploma in Education. O meŋ la nyɛ la MBA yi [[University of Ghana]].<ref name=":0" />
== O Toma ==
Quaitoo piili la a o [[garegardi toma]] 2000 yuoni when a yi ba naŋ da iri o ka o e Market Development Manager ko OIC International. O da toŋ la a manager toma a yi a toma piiluu te tɔ 2002. A 2002, ba da iri o la ka o e Programmes Manager ko Enterprise Works, Ghana poɔ, zie na o naŋ toŋ te tɔ 2006. 2006 yuoni baaroo, ba da la iri o la ka o e Manager ko a Ghana Cocoa Board te tɔ 2012.<ref>https://www.ghanaweb.com/person/William-Agyapong-Quaitoo-3148</ref>
== Pɔletese Yɛlɛ ==
Quaitoo e la a [[wɔɔ paati]] mɛmba kaŋa. O na la da a palemɛte mɛmba ko Akim Oda paaloŋ.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/There-is-no-need-for-William-Quaittoo-to-resign-as-an-MP-Prof-Emmanuel-Asante-576266</ref><ref>http://www.ghanadistricts.com/Home/ReaderDistrict/7095c0f-dd2d-4a16-ad</ref> A 2020 yuoni a yi a NPP parliamentary primaries o da faa le la teŋɛ kyɛ bare a kogo ko Alexander Ackum.<ref>https://www.myjoyonline.com/kotoku-chiefs-caused-my-defeat-william-quaitoo/</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/1010701/npp-primaries-incumbent-mp-william-quaitoo-loses.html</ref>
== 2012 Nuuri Neɛbo ==
A 2012 Ghana zaa nu-neԑ baaroo poͻ, o da di la a Akim Oda Gbandige begemaale kogi ane noba 18,982 naŋ are ko 62.74% a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baare kyԑ ka a NDC begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ Kwabena Nkansah Asare da tage noba 6,315 naŋ are ko 20.87% noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baare, a PPP [[begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] Kofi Asamoah-Siaw nyԑ noba 782 naŋ are ko 2.58% noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baare, ka a NDP [[begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] Aninakwah Joshua Kwabena meŋ tage noba 278 naŋ are ko 0.92% noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baare, ka Baa Abora meŋ naŋ da are o yoŋ a ba poͻ Naa zaa poͻ tage noba 1,626 naŋ are ko 5.37% noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baare a la de neԑkaŋa yoŋ meŋ naŋ da la are a [[begemaale kpamkpir-ŋm]]ԑ Augustus Ennin Attafuah tage noba 1,993 naŋ are ko 6.59% noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baaroo poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20230125142520/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/parliament/eastern/akim_oda/</ref>
== 2016 Nuuri Neɛbo ==
A 2016 Ghana zaa nu-neԑ baaroo poͻ, O da la maaleŋ de la a Akim Oda Gbandige begemaale kogi ane noba 21,131 naŋ are ko 73.4% a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baare kyԑ ka a NDC begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ Kwabena Nkansah Asare nyԑ noba 6,892 naŋ are ko 23.9% noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baare poͻ, ka PPP [[begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ]] Baa Abora nyԑ noba 599 naŋ mane 2.1% noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baaroo poͻ ka a CPP begemaale kpamkpir-ŋmeԑrԑ George Owusu Agyemang meŋ nyԑ noba 161 meŋ naŋ manne seŋ 0.6% a noba zaa naŋ neԑ ba nuuri baaroo poͻ.<ref>https://web.archive.org/web/20230125140839/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2016/parliament/eastern/akim_oda/</ref>
== [[Kͻmatii|Kͻmatee]] ==
Quaitoo da la a Dakogizusoba a ko a Begemaaleba kaa-iribu Kͻmatii a kyaare Ganzanne yeltarre.<ref>https://www.modernghana.com/news/959980/sex-for-grades-im-not-surprise-william-quaitoo.html</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/kotoku-chiefs-caused-my-defeat-william-quaitoo/</ref>
== O Meŋԑ Naŋ Da Bare A Dipiti Minisita Toma ==
A August kyuu 2017 poͻ, Quaitoo da yeli la yԑlԑ mine naŋ [[pukyaare]] ne noba naŋ be a Northern irigyin Ghana paaloŋ poͻ.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/deputy-agric-minister-william-quaitoo-resigns.html</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230125150326/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201708/325798.php</ref> A o [[yeliyaga]] poͻ "te beԑre mine [naŋ be northern Ghana], a waa [[kpeԑŋaa]] ka foo ne ba laŋe yԑlԑ. N kpԑ la be yuomo lezare ne ayopoi, N yele la [[Dagbani]] aŋa [[Dagomba]] ane a anaŋ zaa taaba. Ba e la noba yԑlԑ naŋ e [[kpeԑŋaa]]. Neԑzaa koŋ ba ŋmԑ nͻkpeԑne. ka neԑzaa yeli ka [[dundulo]] sãã la o weԑ boma, a soba na wa wuli la ka te nyԑ. Te ba taa yelzaa naŋ wuli lԑ. A be ka ba maŋ tu kyԑ de libie yi ne a [[gͻbenԑnte zie]]; lԑ ka ba erԑ wagere zaa." A o yԑlԑ ama puoriŋ, noba da yi la a [[gyamaa]] poͻ a yeli ka aseŋ ka o bare a toma a da dԑge o yelyaga na soŋ ka o ba nͻŋ noba zaa yԑlԑ. Ba naŋ da boͻle ka o bare a tomazuiŋ, A August beri lezare ne awae daare, 2017 poͻ o meŋԑ sereŋ da bare la a toma a yi o ͻfere o naŋ da e a [[Dipiti Minisita]] a ko [[Vͻlkͻlkya]].<ref>http://citifmonline.com/2017/08/29/deputy-agric-minister-resigns-over-ethnocentric-comments/</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/I-still-consult-for-Agric-Ministry-William-Quaitoo-580810</ref><ref>https://www.pulse.com.gh/ece-frontpage/npp-government-i-resigned-to-bring-peace-william-quaitoo-says-in-farewell-message-to/182mvm5</ref><ref>https://dailyguidenetwork.com/npp-candidate-lobbies-quaitoo-job/</ref> Kennedy Osei Nyarko la da wa leԑre a o vuo.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/akufo-addo-nominates-kennedy-osei-nyarko-as-dept-agric-minister.html</ref><ref>http://ghheadlines.com/agency/citifm/20171003/57140602/akim-swedru-mp-replaces-quaitoo-as-deputy-agric-minister</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230125150456/https://ar.ug.edu.gh/content/president-nana-akufo-addo-has-named-member-parliament-akim-swedru-kennedy-o</ref>
== O Meŋɛ Nyɔvore ==
Quaitoo taa la pɔge aneŋ biiri banuu. O e la Christian a puoro kɔrɔ Baptist. O maŋ yeli la Nansaala, Kɔmbɔŋ, Dagbani, Hausa ane Ga.<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
6sjrer9ehk8ntlrwiss2bekev9x9pk4
Yaw Osei Adutwum
0
1571
42553
36383
2024-12-20T08:49:15Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42553
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item= Q61694716}}
'''Yaw Osei Adutwum''' (Dɔge o la 9 Kyɛpire 1964) yuoni poɔ. O e la [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Ghana pɔleteseɛŋ, ane begemaale die ayɔpõĩ mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ]]. O e la a [[Wɔɔ paati|kukurudu paati]] bikpeɛŋaa a are ko a Bosomtwe Gbandige naŋ be a [[Ashanti Region|Ashanti region]] poɔ<ref name=":0">https://www.ghanaweb.com/person/Yaw-Osei-Adutwum-3163</ref> [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paate]] yuori eŋɛ.<ref name=":1">https://www.parliament.gh/mps?mp=90</ref> Noba yaga baŋ o la o naŋ maŋ gɛrɛ sakuuri mine gɛrɛ kanna biiri a yi wagre ŋa o naŋ ba maŋ tere duoro, anaa zaa ka o ba la Kanna biiri.<ref>https://www.myjoyonline.com/news/education/yaw-adutwum-teaches-kwaso-jhs-students-in-an-unannounced-visit/</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/leading-by-example-dep-education-minister-takes-students-through-maths-class/</ref>
A 5th Maakye 2021 yuoni poɔ a paaloŋ yidaandɔɔ [[Nana Akufo-Addo]] da Ire o la gɔmenante kpambeɛ ka o kaara a Ghana zaa zannõõ yɛlɛ.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Akufo-Addo-swears-in-the-first-batch-of-Ministers-1196833</ref><ref>https://citinewsroom.com/2021/05/were-on-course-with-tvet-promotion-education-minister/</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/education/ghana-news-stem-education-key-feature-in-model-schools-education-minister.html</ref>
== O Nyɔvore Piiluu Ane O Sakuu Gaabo ==
O baa la Jachie naŋ be a [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]] a Ghana poɔ<ref name=":2">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5317</ref>. O da nyɛ la gama mine ba naŋ boɔla Bachelor's a Land Economy (Business Administration ane Major a Real Estate ) a yi a sakuukpoŋ ŋa ba naŋ boɔla [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology|KNUST]] naŋ be Gaana poɔ, sɛre oŋ da gaa kɔmparee teŋa kaŋa ba naŋ boɔla [[Usa|USA]], o la taa la gama mine ba naŋ boɔla Masters Degree In Educational Management a yi [[University of la verne|University of La Verne]] ane gambɛrɛ mine ba naŋ boɔla PhD a Educational Policy, Planning ane Administration a yi [[University of Southern California]].<ref name=":3">https://web.archive.org/web/20190525204406/http://moe.gov.gh/index.php/profile/hon-dr-yaw-osei-adutwum/</ref><ref name=":2" /><ref name=":1" /><ref>https://www.ghanaweb.com/person/Yaw-Osei-Adutwum-3163</ref> O meŋ la e la sakuubie kaŋa naŋ baare a [[Kumasi high school|Kumasi High Sakuu]] naŋ be a [[Ashanti Region|Ashanti region]] poɔ, a sakuu ŋa poɔ la ka o da yineŋ gama mine ba naŋ boɔla Advanced Level Education Certificate.<ref>https://web.archive.org/web/20201003205939/https://coenewsportal.com/?p=972</ref>
== O Toma ==
Sentɔmbare 2004 poɔ, O e la neɛ naŋ waneŋ sakuu kaŋa ba naŋ boɔla [[New design charter school California|New Design Charter Schools Carlifonia]] poɔ, USA.<ref>https://lasentinel.net/president-of-new-designs-charter-school-dr-yaw-adutwum-talks-about-educational-success.html</ref><ref>https://lasentinel.net/president-of-new-designs-charter-school-dr-yaw-adutwum-talks-about-educational-success.html</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/1139212/dr-yaw-osei-adutwum-a-renowned-educationist.html</ref>
Ane lɛ zaa, o da e la Mathematics ane Information Technology karakyi, a da kanna sakuu ŋa ba naŋ boɔla International Study Academy naŋ da e kannoo zie a ko sakuuribiiri ka ba zannoo yɛllɛ aneŋ ba lambo yɛllɛ na gɛrɛ nimitɔɔre.<ref>https://www.ghanaweb.com/person/Yaw-Osei-Adutwum-3163</ref><ref>https://moe.gov.gh/index.php/the-minister/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230728194253/https://3news.com/make-adutwum-the-substantive-education-minister-send-gh-to-akufo-addo/</ref> O da la toŋ la toma ŋa naŋ boɔla Lead Maths Teach a yi sakuu ŋa ba naŋ boɔla USC/ Manual Arts Neighborhood Academic Initiative (NAI).<ref name=":0" /><ref>https://moe.gov.gh/index.php/the-minister/</ref> O da lɛ poɔ la yɛlnyɔgraa ŋa a National Research For Career And Technical naŋ da nyɔge ka lɛ na soŋ ka nutoma yɛllɛ gɛrɛ nimitɔɔre te sakuuri poore.<ref>https://www.ghanaweb.com/person/Yaw-Osei-Adutwum-3163</ref><ref name=":3" /><ref>https://web.archive.org/web/20230728194253/https://www.peacefmonline.com/pages/local/education/202102/439850.php</ref><ref>https://www.africanleadershipmagazine.co.uk/dr-yaw-osei-adutwum-making-strides-in-ghanas-educational-sector/</ref>
== O Naakoɔ Toma ==
O e la [[Begemaaleba|begemaala]] a are ko Bosomtwe vooten lombori naŋ be a Ashanti region Ghana poɔ.
A 2016 vooten kyaakyaa yuoni poɔ o da di la a kogi aneŋ vootere 46,238 a yi 54,144 vootere zaa poɔ de laŋtaa kɔɔ poɔ aŋ da e 85.82%, kyɛ ka neɛ naŋ da e a distriki zuzie naŋ da areko a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ]] paati ka ba boɔla [[Veronica antwi adjei|Veronica Antwi-Adjei]] meŋ da nyɛ vootere 7,215 kɔɔ poɔ aŋ da e 13.39%.<ref>https://citinewsroom.com/2021/09/education-minister-appointed-member-of-university-of-califonia-advisory-board/</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/education-minister-yaw-adutwum-joins-advisory-board-of-the-university-of-california</ref>
=== Kɔmɛtiiri ===
O e la neɛ naŋ poɔ toma aneŋ deri yɛllɛ kɔmɛtiiri aneŋ nanzɔɔbo Kɔmɛtiiri a begemaale die naŋ e ayɔpoi a 4th Republic of Gaana
A Maakye 2017 yuoni poɔ a paaloŋ yidaandɔɔ Nana Akufo-Addo da ire o la ka o e gɔmmenɛnte kpambeɛ potuuro naŋ kaara kannoo yɛlɛ<ref>https://citifmonline.com/2017/03/akufo-addo-names-50-deputies-4-ministers-of-state/</ref>. Pampana ŋa o e la gɔmmenɛnte kpambeɛ potuuro naŋ kaara kannoo yɛlɛ ba naŋ boɔla Pre-tertiary Education.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/education/govt-to-end-double-track-system-dep-education-minister.html</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/There-will-be-no-review-of-PTA-s-participation-in-Free-SHS-Dr-Adutwum-1120862</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/898129/meet-dr-yaw-osei-adutwum-a-renowned-educationist.html</ref><ref>https://www.ghanaiantimes.com.gh/create-enabling-environment-for-children-to-unleash-potential-dr-adutwum/</ref>
A 2019 yuoni poɔ ba da voote ire o la ka o e la neɛ naŋ tona toma velaa, a Alliance For Social Equity aneŋ Public Accountability (ASEPA) aneŋ FAKS peɛrebo toma noba la da ire o.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/adutwum-voted-best-dep-minister-2019.html</ref>
== Minisita A Ko Education ==
Saŋa ne a Ghana yiedadɔɔkpoŋ Nana Akufo-Addo's a da la maale die a Gyɛnɔore 21, 2021, vootuu neɛ la ka o da la maale ko Dr. Yaw Osei Adutwum Minɛsta a ko Education saŋa ne o nan da e Minisita potuuro a ko Education yuomo anaare poɔ.<ref>https://educationweb.com.gh/education/ill-still-teach-in-classrooms/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230712211000/https://myinfo.com.gh/2021/02/as-education-minister-ill-consider-myself-a-teacher-in-chief-dr-adutwum/</ref>
=== STEM Sakuuri ===
[[Dr adutwum|Dr. Adutwum]], da waa ne 35 STEM (Science, Technology, Engineering, aneŋ Mathematics) Senior High Schools (SHSs) aneŋ 5 STEM universities a paaloŋ poɔ zaa. Ba da waa ne ana STEM SHSs boma pie a yuoni 2022 poɔ<ref>https://www.ghanaiantimes.com.gh/govt-to-construct-35-stem-shss-5-varsities-educ-minister/</ref><ref>https://www.faapa.info/en/government-to-open-six-new-stem-schools-this-year-minister/</ref>. Ana STEM education da soŋ la sakuuri biiri ka ba zanne excel ba zannoo eŋa.<ref>https://www.ghanaiantimes.com.gh/take-interest-in-stem-education-dr-adutwum-urges-traditional-leaders/</ref><ref>https://www.theghanareport.com/more-stem-centres-nearing-completion-adutwum/</ref>
== O Meŋa Nyɔvore ==
O be la kultaa die ane bie. O e la kiristabie a puoro ŋmendie ŋa ba naŋ boɔla Church Of Pentecost.<ref name=":2" />
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:7th Parliament of the 4th Republic of Ghana]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
lu2dtxdak4r77tu76t5lv8nxjsg41jc
Abraham Kofi Asante
0
2169
42397
36708
2024-12-19T14:32:37Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42397
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98822292}}
'''Abraham Kofi Asante''' e la [[Ghanaian]] pɔliteesa aneŋ mɛmbar a ko 2nd and 3rd parliament of the 4th republic of [[Ghana]].<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20241007091614/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/western/212/</ref> O da e la [[Begemaaleba|begemaala]] naŋ pari a ko [[akatawie paati|katawie paati]] naŋ be [[Amenfi West constituency]] a [[Western Region]] poɔ.<ref name=":0" /><ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/western/index.php</ref>
== Nyɔvɔre Piile Aneŋ Sakuuri Gaabo Yɛlɛ ==
Asante da gaa la [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology]]. <ref name=":1" />O da yie neɛ Bachelor of Science degree in chemistry.<ref name=":1">https://en.wikipedia.org/wiki/Abraham_Kofi_Asante#cite_note-:1-3</ref> O da la gaa la [[University of Ghana]] a te e Master of Business Administration Degree. <ref name=":1" />O la taa la Master of Science Degree a yie [[Ghana Telecom University College.]]<ref name=":1" />
== O pɔleteesa Yɛlɛ ==
Asante da e la mɛmba a ko a 3rd parliament of the 4th republic of Ghana. <ref name=":0" />O da e la katawie paati neɛ kaŋa a ko Amenfi West constituency naŋ be Western Region of Ghana.<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Abraham_Kofi_Asante#cite_note-:0-4</ref> O da piilee o pɔleteesa yɛlɛ a yuoni 1996 Ghanaian vootuu kpoŋ neɛ o naŋ da die a ko akatawiɛ paati. <ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Abraham_Kofi_Asante#cite_note-:2-5</ref><ref name=":2">https://en.wikipedia.org/wiki/Abraham_Kofi_Asante#cite_note-:3-6</ref>O die neɛ 16,085 vootuu a yie 24,396 vootuu naŋ wɔno 46.70% vootuu zaa. O da die kyɛ [[Sanuel Alberto Tekyi]] naŋ da neɛ 8,311 vootuu zaa.<ref name=":2" />
== 2000 vootuu ==
Asante da e la begemaala a ko Amenfi West constituency a kyaare neɛ a 2000 Ghanaian vootuu kpoŋ. O da die a vootuu a ko katawie paati. O constituency da paare a begemaale die kogi aweɛ eŋa a yie begemaale die pie neɛ awaɛ eŋa a ko a [[Western Region]]. A katawie paati da die la la begemaale die kogi 92 a yie kogi 200 eŋa a kyaare neɛ a 3rd parliament of the 4th republic of Ghana. O da die neɛ 10,848 vootuu a yie 21,704 vootuu zaa eŋa naŋ woɔno 49.4% a vootuu zaa poɔ. O da die kyɛ bari [[Samuel Alberto Tekyi]] naŋ be [[New Patriotic Party]] aneŋ [[Kwasi Dankama Quarm]] naŋ be [[Convention People's Party]].
'''Sommo Yizie'''
<references />
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:Mainpage]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:West Africa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
1uv1zn00kk78bxg7tj61rdntb3i7z8c
Abraham Ossei Aidooh
0
2192
42398
42344
2024-12-19T14:35:24Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42398
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q178176}}
'''Abraham Ossei Aidooh''' e la [[Ghana]] pɔleteesa yi a Wɔɔ paati poɔ. 2008 poɔ, ona da la yageroŋ wederɛ a Ghana begemaale die poɔ; wagere naŋ pare ona da la dɛpete yageroŋ wederɛ. O meŋ la e la mɛmba ko a [[Pan-African Parliament]]. O meŋ la e la nempeɛre kaa iraa ko a merɛ kɔmatee, boɔbore ane gbulvuo, a Pan-Afrika begemaala bebe gɛrɛ pie kɔmatee naŋ kaŋa.<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=12577</ref><ref>http://www.thestatesmanonline.com/pages/news_detail.php?newsid=6502§ion=1</ref><ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=99468</ref>
== Nyɔvore Piiluu Ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Aidooh 6 Ɔɔgore 1953 eŋɛ. O nyɛ la o lɔɔ bakyila a [[University of Ghana]] poɔ ane Sakuuri mere ko Ghana.<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register, 2004-2008. Ghana: The Office of Parliament. 2004. p. 135</ref>
== Dompole ==
Adooh e la sɛre ŋmaara tontona karegyuu.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Aidooh da e la mɛmba ko a begemaale die anaare a Gaana iripɔbiliki anaare eŋɛ a da di a kogi a 1996 Ghana zaa nuuri neɛbo eŋɛ ko a [[Wɔɔ paati]]. O da e la mɛmba ko a begemaale die ayi, begemaale die ata ane a begemaale die anaare soba a republic anaare eŋɛ ko [[Tema west gbandige|Tema west Gbandige]].<ref>https://web.archive.org/web/20111005114548/http://www.ec.gov.gh/node/208</ref>
== Nuuri Neɛbo ==
'''1996 Nuuri neɛbo'''
Ba da ɛlɛte la Aidooh ka o e [[Begemaaleba|begemaale die mɛmba]] ko a [[Tema West]] Gbandige naŋ be a [[Greater Accra Region|Greater Accra Irigyiŋ]] poɔ, Ghana ka o e a mɛmba ko a begemaale die ayi soba a [[Ghana Begemaale Die Gbandigiri Yoe|Ghana republic anaare eŋɛ a 1996 Ghana]] zaa nuuri neɛbo wagere eŋɛ. Ba da ɛlɛte o la a Wɔɔ paati yuori eŋɛ ne nuuri zaa lantaa neɛ 22,521 naŋ areko 46.50% nu neɛre gaŋ o dɔmɔ Esther IIan-Agbodo Ogbogu naŋ e a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bie, naŋ nyɛ 15,511 nu neɛre naŋ e 32.00% yi a nuuri zaa naŋ neɛ poɔ ane George Alfred Ackah a Convention People's Party naŋ ba nyɛ bonzaa.<ref>https://web.archive.org/web/20191025141923/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/parliament/greateraccra/index.php</ref>
=== 2000 Nuuri neɛbo ===
Ba da ɛlɛte la Aidooh ka o e begemaale die mɛmba ko a Tema West Gbandige a 2000 Ghana zaa nuuri neɛbo eŋɛ.<ref name=":1">''Electoral Commission of Ghana Parliamentary Result-Election 2000''. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2007. p. 16.</ref> Ba da ɛlɛte o la a Wɔɔ paati yuori eŋɛ.<ref name=":1" /> O gbandige da poɔ la a 16 begemaale die kogiri yi a kogiri 22 a Wɔɔ paati naŋ da di ana nu neɛ na poɔ ko a [[Brong Ahafo Irigyiŋ]].<ref>https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20200219090455/http://archive.ipu.org/parline-e/reports/arc/2123_92.htm</ref><ref>https://web.archive.org/web/20220922143635/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/brongahafo/index.php</ref>A Wɔɔ paati da di la begemaale die kogiri 100 yageroŋ noɔre yi a kogiri 200 a begemaale die ata soba poɔŋ, a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":0" /> Ba da ɛlɛte o la ne 25,647 nuuri yi 41,944 nuuri zaa naŋ lantaa neɛ soŋ. A ŋaa da manne ne la 61.2% yi an nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.<ref name=":2">''Electoral Commission of Ghana -Parliamentary Result-Election 2000''. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2007. p. 37.</ref> Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare M. Godfrey Nii Tackey kataweɛ paati bie, Justice E. K. Jones-Mensah Convention People's Party bie, Godfreyn K. Binbey naŋ e National Reform Party bie ane Joyce Annan a People's National Convention bie. A bama da nyɛ 10,860, 2,887, 1,520 ane 976 nuuri seŋ anaŋ tu taa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. A ama da manne ne la 25.9%, 6.9%, 3.6% ane 2.3% kɔɔ poɔ seŋ anaŋ tu taa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.<ref name=":2" /><ref>https://web.archive.org/web/20221121040308/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/greateraccra/135/index.php</ref>
=== 2004 Nuuri neɛbo ===
Ba da ɛlɛte la Aidooh ka o e begemaale die mɛmba ko a Tema West gbandige a begemaale die anaare soba poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ, a 2004 Ghana zaa nuuri neɛbo eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20241126145930/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/greateraccra/135/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 37,975 nuuri yi a 71,009 nuuri zaa naŋ neɛ soŋ poɔ. A ŋaa da manne ne la 53.5% a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare George Komla Medie a kataweɛ paati bie, Godfried Allan Lomotey naŋ e Convention People's Party bie, Kojo Amoako naŋ e Every Ghanaian Living Everywhere Party bie; ane Kenneth Nana Amoateng, Ayele A.J. Avon ane Justice Awortwe Edwards - ba zaa sommeŋɛ noba.<ref>https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/03610.pdf</ref> Ba da ɛlɛte la Aidooh a Wɔɔ paati yuori eŋɛ. O gbandige da poɔ la a gbandigiri 17 na a Wɔɔ paati naŋ di a [[Greater Accra]] Irigyiŋ poɔ ana nuuri neɛbo na poɔ. A zaa poɔ, a Wɔɔ paati da di la 128 begemaale die kogiri noɔre, a begemaale die anaare soba poɔ, a Ghana republic anaare soba eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20221116150354/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/greateraccra/index.php</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O e la kiristabie
== Sommo Yizie ==
[[Category: Dagaare]]
[[Category: Dɔɔ]]
[[Category: Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Mainpage]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:West Africa]]
[[Gbuli:Nensaala]]
8c44orh5rkags1jcpajky5kr75f49bj
Beatrice Aboagye
0
2207
42401
31885
2024-12-19T15:32:49Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42401
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105153300}}
'''Beatrice Aboagye''' (ba naŋ dɔge 21 Fɛboɔre 1953) e la [[Ghana|Gaana]] pɔleteesa ane a [[begemaale die fɔrɔ mɛmba a republic anaare eŋɛ,]] a areko a [[Afigya-Sekyere West]] gbandige a [[Ashanti Region|Ashanti irigyiŋ]] poɔ.<ref>https://datawrapper.dwcdn.net/nhDwg/3/</ref><ref>https://github.com/maryjonah/maryjonah.github.io</ref><ref>http://maryjonah.me/2018/08/episode-2-the-1992-parliamentary-results/</ref><ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992–1996</ref>
== Nyɔvore Piiluu Ane Ganzanne ==
Ba dɔge la Aboagye 21 Fɛboɔre 1953 eŋɛ [[Afigya-sekyere]] poɔ a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Gaana. O gaa la [[Kumasi Academy]] a baare ne o [[GCE O Lɛvɛl sɛtefekate.]] O la maale gaa la a [[Nurses Training College, Kumasi|Nɛɛsere Zannoo kolaagyi, Kumasi]], a nyɛ o [[Nɛɛseŋ Zannoo Sɛtefekate]]. O kyogee la a [[Ankaful Nurses Training College]] poɔ a nyɛ o [[Registered Mental nurse Certificate|Registered Mental nɛɛseŋ Certificate]] Nɛɛseŋ poɔ.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Aboagye fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] [[yuori]] eŋɛ ko a Afigya-sekyere gbandige a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Gaana a 1992 Gaana begemaale die gyɔŋgyɔŋ nuuri neɛ saŋa.<ref>https://datawrapper.dwcdn.net/nhDwg/3/</ref> O da nyɛ la 3,467 nuuri yi a nuuri zaa naŋ da neɛ lantaa.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1992/parliament/ashanti/index.php</ref> Vuo boŋyeni yoŋ ka o toŋ o naŋ e begemaale die mɛmba kyɛ ka [[Albert Kan-Dapaah]] naŋ e [[Wɔɔ paati]] bie da daa o lɔɔ ne 9,708 nuuri a 1996 Gaana zaa nuuri neɛbo eŋɛ, naŋ are ko 58% yi a nuuri zaa naŋ da neɛ soŋ, a gale ne [[Beatrice Aboagye's]] 4,172 nuuri naŋ are ko 24.50%, ane [[Kwasi Karikari Achamfour's]] 123 nuuri meŋ naŋ are ko 0.70%.<ref>https://web.archive.org/web/20241127043305/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/parliament/ashanti/index.php</ref>
O da la maale ŋmɛ la kyakya a 2000 Gaana zaa nuuri neɛbo eŋɛ ka Albert Kan-Dapaah da la maale daa o lɔɔ ne 10,605 nuuri naŋ are ko 72.2% yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ gale ne Beatrice Aboagye's 3,806 nuuri naŋ are ko 25.9% yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20221121212455/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/parliament/ashanti/index.php</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/elections/constituency-details/2000/afigya-sekyere-west</ref>
== Dompole ==
Aboagye e la nɛɛse ane boŋkoɔrɔ karegyuu. O e la begemaale die mɛmba koroo ko a [[Afigya-sekyere west gbandige]] a Ashanti Irigyiŋ poɔ Gaana. A kataweɛ paati yuori eŋɛ.
Vuo boŋyeni yoŋ ka o toŋ (yuomo anaare) o naŋ e begemaalaa.<ref name=":0" />
== Ŋmempuoraa ==
Aboagye e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category: Dagaare]]
[[Category: Gampɛlɛ zaa]]
[[Category: Pɔge]]
[[Category: Pɔgeloŋ]]
[[Category: Ghana]]
[[Category: African]]
cqv5r8i6cxtp89ygz3o0codsz79y0gy
42504
42401
2024-12-20T05:15:36Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42504
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105153300}}
'''Beatrice Aboagye''' (ba naŋ dɔge 21 Fɛboɔre 1953) e la [[Ghana|Gaana]] pɔleteesa ane a [[begemaale die fɔrɔ mɛmba a republic anaare eŋɛ,]] a areko a [[Afigya-Sekyere West]] gbandige a [[Ashanti Region|Ashanti irigyiŋ]] poɔ.<ref>https://datawrapper.dwcdn.net/nhDwg/3/</ref><ref>https://github.com/maryjonah/maryjonah.github.io</ref><ref>http://maryjonah.me/2018/08/episode-2-the-1992-parliamentary-results/</ref><ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992–1996</ref>
== Nyɔvore Piiluu Ane Ganzanne ==
Ba dɔge la Aboagye 21 Fɛboɔre 1953 eŋɛ [[Afigya-sekyere]] poɔ a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Gaana. O gaa la [[Kumasi Academy]] a baare ne o [[GCE O Lɛvɛl sɛtefekate.]] O la maale gaa la a [[Nurses Training College, Kumasi|Nɛɛsere Zannoo kolaagyi, Kumasi]], a nyɛ o [[Nɛɛseŋ Zannoo Sɛtefekate]]. O kyogee la a [[Ankaful Nurses Training College]] poɔ a nyɛ o [[Registered Mental nurse Certificate|Registered Mental nɛɛseŋ Certificate]] Nɛɛseŋ poɔ.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Aboagye fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] [[yuori]] eŋɛ ko a Afigya-sekyere gbandige a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Gaana a 1992 Gaana begemaale die gyɔŋgyɔŋ nuuri neɛ saŋa.<ref>https://datawrapper.dwcdn.net/nhDwg/3/</ref> O da nyɛ la 3,467 nuuri yi a nuuri zaa naŋ da neɛ lantaa.<ref>https://web.archive.org/web/20230702161412/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1992/parliament/ashanti/index.php</ref> Vuo boŋyeni yoŋ ka o toŋ o naŋ e begemaale die mɛmba kyɛ ka [[Albert Kan-Dapaah]] naŋ e [[Wɔɔ paati]] bie da daa o lɔɔ ne 9,708 nuuri a 1996 Gaana zaa nuuri neɛbo eŋɛ, naŋ are ko 58% yi a nuuri zaa naŋ da neɛ soŋ, a gale ne [[Beatrice Aboagye's]] 4,172 nuuri naŋ are ko 24.50%, ane [[Kwasi Karikari Achamfour's]] 123 nuuri meŋ naŋ are ko 0.70%.<ref>https://web.archive.org/web/20241127043305/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/parliament/ashanti/index.php</ref>
O da la maale ŋmɛ la kyakya a 2000 Gaana zaa nuuri neɛbo eŋɛ ka Albert Kan-Dapaah da la maale daa o lɔɔ ne 10,605 nuuri naŋ are ko 72.2% yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ gale ne Beatrice Aboagye's 3,806 nuuri naŋ are ko 25.9% yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20221121212455/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/parliament/ashanti/index.php</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/elections/constituency-details/2000/afigya-sekyere-west</ref>
== Dompole ==
Aboagye e la nɛɛse ane boŋkoɔrɔ karegyuu. O e la begemaale die mɛmba koroo ko a [[Afigya-sekyere west gbandige]] a Ashanti Irigyiŋ poɔ Gaana. A kataweɛ paati yuori eŋɛ.
Vuo boŋyeni yoŋ ka o toŋ (yuomo anaare) o naŋ e begemaalaa.<ref name=":0" />
== Ŋmempuoraa ==
Aboagye e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category: Dagaare]]
[[Category: Gampɛlɛ zaa]]
[[Category: Pɔge]]
[[Category: Pɔgeloŋ]]
[[Category: Ghana]]
[[Category: African]]
l6775rv21ajn1p5nhljy6xdzzfgjw6u
Benjamin Bimpong Donkor
0
2208
42505
23704
2024-12-20T05:21:00Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 4 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42505
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q96942465}}
'''Benjamin Bimpong Donkor''' (ba naŋ dɔge 7 Gyoonoɔre 1959) e la [[Ghana]] pɔleteesa ane erɛvɛŋ minisa. O da e la begemaale die mɛmba ko a [[Hemang Lower Denkyira]] gbandige a yi 7 Gyɛnoɔre 2005 te tɔ 6 Gyɛnoɔre 2013.<ref name=":0">http://ghanamps.com/mps/details.php?id=135</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/MP-calls-for-end-to-child-beggars-98123</ref>
== Nyɔvore piiluu ane ganzanne ==
Donkor baa la Jukwa-Mfuom a [[Central Region|Central Irigyiŋ]] poɔ, Ghana. Ba da dɔge o la 7 Gyoonoɔre 1959 eŋɛ. O nyɛ la o Diploma [[Biblical Studies]] poɔ yi a [[Heritage Bible Institute]] 1998 poɔ.<ref name=":0" />
== Dompole ==
Donkor e la erɛvɛŋ minisa. O na la a pasta ko Springs of Life Chapel International.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Donkor da e la begemaale die mɛmba ko a Hemang Lower Denkyira gbandige a yi 7 Gyɛnoɔre 2005 te tɔ 6 Gyɛnoɔre 2013 a [[Wɔɔ paati]] yuori eŋɛ. A 2008 Ghana begemaale die gyɔŋgyɔŋ nuuri neɛbo eŋɛ, o da nyɛ la 7,067 nuuri yi a 20,024 nuuri zaa naŋ lantaa neɛ soŋ.<ref name=":0" /><ref>https://web.archive.org/web/20221228140547/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/parliament/central/76/index.php</ref>
=== 2004 Nuuri neɛbo ===
Ba da ɛlɛte la Donkor ka o e begemaale die mɛmba ko a Hemang Lower Denkyira gbandige a 2004 Ghana zaa nuuri neɛbo eŋɛ.<ref name=":1">https://web.archive.org/web/20221228140543/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/central/76/index.php</ref><ref name=":2">https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/03610.pdf</ref> O fɔrɔ o naŋ areko a gbandige la lɛ a begemaale die anaare eŋɛ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref>Ghana Parliamentary Register, 2004-2008. Ghana: The Office of Parliament. 2004. p. 273.</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 12,410 nuuri yi a 20,057 nuuri zaa naŋ lantaa neɛ soŋ. A ŋaa da manne ne la 61.9% yi a nuuri lantaa naŋ neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare o kyakya ŋmɛ tɔ yoŋ ana nu neɛ naŋ Peter Bright Amankrah naŋ e a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bie. O da nyɛ la 38.1% yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte la Donkor a Wɔɔ paati yuori eŋɛ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> O gbandige da paale la a gbandigiri 16 na a Wɔɔ paati naŋ da di a Central irigyiŋ poɔ ana nuuri neɛbo na eŋɛ. A zaa poɔ, a Wɔɔ paati da di la 128 begemaale die kogiri noɔre a begemaale die anaare eŋɛ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":3">https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref>
=== 2008 Nuuri neɛbo ===
Ba da la leɛ ɛlɛte la Donkor ka o e begemaale die mɛmba ko a Hemang Lower Denkyira gbandige a 2008 Ghana zaa nuuri neɛbo eŋɛ. O fɔrɔ o naŋ areko a gbandige a buyi soba eŋɛ la a begemaale die anuu soba a Ghana republic anaare eŋɛ. Ba da ɛlɛte o la ne 7,067 nuuri yi a 20,024 nuuri zaa lantaa naŋ neɛ. A ŋaa da manne ne la 35.29% yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Godfred Appiah naŋ e People's National Convention bie, Foster Joseph Andoh naŋ e kataweɛ paati bie, Osei Heyman naŋ e Convention People's Party bie ane Bright Wireko-Brobby naŋ e sommeŋɛ bie. A bama da nyɛ la 1.17%, 28.46%, 2.16% ane 32.92% yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ, seŋ anaŋ tu taa lɛ.<ref>https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/10489.pdf</ref><ref>https://web.archive.org/web/20221228140548/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/central/76/index.php</ref> Ba da la leɛ ɛlɛte la Donkor a kataweɛ paati yuori eŋɛ. O gbandige da paale la a gbandigiri 8 na a Wɔɔ paati naŋ di a Central Irigyiŋ poɔ, ana nu neɛ na eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20221222071217/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/central/index.php</ref> A zaa poɔ, a Wɔɔ paati di la begemaale die kogiri noɔre 107 a begemaale die anuu eŋɛ, a republic anaare poɔŋ.<ref name=":3" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Donkor be la [[kultaa]] die ane biiri banuu. O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]] ane Springs of Life Chapel International mɛmba.<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category: Dagaare]]
[[Category: Gampɛlɛ zaa]]
[[Category: Dɔɔ]]
[[Category: Dɔɔloŋ]]
[[Category: Ghana]]
[[Category: African]]
3pgsodmrde1qfyp5eh4bmyjhuhlu09x
Albert Kwaku Obbin
0
2269
42498
42336
2024-12-20T04:27:16Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42498
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98022619}}
'''Albert Kwaku Obbin''' (ba naŋ dɔge 4 Mɛnoɔre 1956) da e la Ghana pɔleteesa ane begemaale die mɛmba koroo ko a [[Prestea-Huni Valley]] gbandige a [[Western Region|Western irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Obbin 1956 yuoni poɔ. O nyɛ la o diploma Social studies poɔ yi a [[University of Education, Winneba]] , a bakyela degeree Ganzanne poɔ Social science eŋɛ yi a [[University of Cape Coast]] ane an Executive Masters in Governance ane Wederoŋ yi a [[Ghana Institute of Management ane Public Administration]].<ref>https://web.archive.org/web/20240318181559/https://www.coda.gov.gh/profile/1.13446860</ref>
== Pɔletese ==
Obbin piili la o pɔletese dompole 2000 poɔ saŋa na onaŋ da wa di a Prestea-Huni Valley begemaale die kogi a 2000 gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ a leɛ a begemaale die mɛmba a begemaale die ata ane anaare eŋɛ, a Ghana republic anaare poɔ. O di la a Prestea-Huni Valley gbandige 2000 ane 2004 eŋɛ a [[Wɔɔ paati]] yuori eŋɛ.
2000 poɔ, o da di la a kogi ne 19,131 nuuri yi a 39,487 nuuri zaa naŋ neɛ soŋ, a nyɛ 48.40% yi 100% poɔ.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/parliament/western/index.php</ref> O gbandige da paale la a begemaale die kogiri awae yi a kogiri 19 a Wɔɔ paati naŋ di ana nuneɛ na poɔ ko a Ghana Western Irigyiŋ.<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20221116133229/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/index.php</ref> A Wɔɔ paati da di la begemaale die kogiri 99 yageroŋ yi a kogiri 200 eŋɛ.<ref name=":0" />
Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Kweku Acheampong Bonful naŋ e a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] bie, Mubashir Tamiru Dari naŋ e a Convention People's Party ane Akosua Wirekowah naŋ e a Peoples National Convention bie.<ref>https://web.archive.org/web/20240318173105/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/western/223/index.php</ref> A bama nyɛ la 12,240, 7,154 ane 962 nuuri seŋ a naŋ tu taa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. A ama manne ne la 31.00%, 18.10% ane 2.40% seŋ anaŋ tutaa lɛ, yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.
2004 poɔ, o da di la a kogi ne 23,852 nuuri yi a 54,536 nuuri zaa naŋ neɛ soŋ, a nyɛ 43.70% yi 100% poɔ.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/parliament/western/index.php</ref> A 2008 nuuri neɛbo wagere, o da lee la a kogi eŋɛ ko [[Francis Adu-Blay Koffie]]. Obbin da nyɛ la 18,077 nuuri lantaa yi 52,815 nuuri naŋ neɛ soŋ, kyɛ ka Koffie di a kogi ne 21,887 nuuri yi a 52,815 nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/parliament/western/index.php</ref> Obbin da ba are a 2012 nuneɛ kyakya eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20230627175549/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/parliament/western/index.php</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Obbin e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].
== Sommo Yizie ==
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Mainpage]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:West Africa]]
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
g1sr2mk9g3gz0hh4df1kpdn9blg8dr0
Chaskele
0
2270
42416
36435
2024-12-19T19:50:19Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42416
wikitext
text/x-wiki
{{databox|item=Q62030572}}
'''Chaskele''' e la lokal "bat-and-ball" deɛne laŋgbulo ayi naŋ maŋ ŋmɛ bee deɛŋ kaŋa zaa biiri bayi.<ref>https://web.archive.org/web/20221201163717/https://www.peacefmonline.com/pages/showbiz/news/201507/248376.php</ref> O e la [[Ghana]] deɛne bibiiri naŋ maŋ deɛŋ, o waa ŋa gbateelɛ ŋmeɛbo na.<ref name=":1">https://squidmag.ink/chaskele-ghanaian-animation/</ref><ref name=":0">https://www.pulse.com.gh/ece-frontpage/rio-2016-10-games-that-wouldve-probably-won-team-ghana-gold-at-the-olympics/hzl6j86</ref><ref name=":2">https://www.pulse.com.gh/news/local/old-times-nostalgia-these-are-the-10-childhood-games-in-ghana-we-cant-forget/1cdzc5g</ref> A bɔl maŋ maale la yi koŋkolee kyɛ ka ba maŋ de daa a ŋmeɛrɛ ne.<ref name=":0" />
== Lɛ ba naŋ maŋ deɛŋ ==
Chaskele maŋ deɛŋ la ne koŋkozagere, daa, lɔregbɛɛ bee bogiti.<ref name=":1" /> Noba bayi na baŋ piili la a deɛne, kaŋa maŋ piili la aŋa zɔɔfaara kyɛ ka a kaŋa meŋ waa a dire. O zɔɔfaara na seŋ ka o ta sage ka a dire lɔɔ a bɔɔl eŋ a bogiti poɔ bee a lɔregbɛre a di.<ref name=":2" />
== Sommo yiebuzie ==
nt1qh7pq31csgzdm23mgqbwlvxjnedq
Elizabeth Agyemang
0
2279
42513
42082
2024-12-20T05:56:23Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42513
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q55314927}}
'''Elizabeth Agyemang''' (ba naŋ dɔge 13 Mɛnoɔre 1949) e la Ghana pɔleteesa a da e Ghana begemaale die mɛmba.<ref>https://web.archive.org/web/20180630161845/http://www.pulse.com.gh/bio/politicians/elizabeth-agyemang-id5436549.html</ref> Ona la areko [[Oforikrom]] gbandige a [[Ashanti Region|Ashanti irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]]. O e la a Wɔɔ paati mɛmba ane a Ashanti irigyiŋ dɛpete Minisa, Ghana.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/business/Amend-mining-law-Hon-Elizabeth-Agyemang-578348</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Agyemang [[Kotei]] poɔ a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana. O taa la tekyɛrre sɛtefekate ‘A’. O nyɛ la a sɛtefekate 1971 poɔ. O meŋ la nyɛ la nɛɛsɛre sɛtefekate yi a Alexandria Hospital [[Virginia]] poɔ, [[United State Of America (USA)|USA]]. A ŋaa da eɛ la 1989 poɔ.<ref name=":0">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=2646</ref>
== Dompole ==
A yi Gyɛnoɔre 2005 te tɔ Gyɛnoɔre 2017, Elizabeth areko la a Oforikrom gbandige a Ashanti irigyiŋ poɔ, Ghana.<ref>https://www.newsghana.com.gh/im-lucky-to-be-nominated-deputy-reg-minister-elizabeth-agyemang/</ref> O da di la o begemaale die kogi ne 58,812 nuuri yi 90,333 nuuri naŋ neɛ soŋ o gbandige poɔ.<ref name=":0" />
Maakye 2017 poɔ, Yidaandɔɔ [[Nana Akufo-Addo]], da pore o la a o dɛpete irigyinal minisare pie na kaŋa naŋ na poɔ o gɔmenante poɔ. A Ghana begemaale die Appointment Committee da peɛre o la kaa nyɛ ana kyuu na ne o zu eŋɛ. A committee da sage de o la, a toɔle o yuori ko a begemaale die speaker ka a begemaale die na baare tu a sagebo yeltuuri kyɛlɛɛ.<ref>https://www.primenewsghana.com/politics/akufo-addo-selects-people-s-mother-as-deputy-ashanti-regional-minister.html</ref>
== Nuuri Neɛbo ==
Ba da ɛlɛte la Agyemang ka o e begemaale die mɛmba ko a Oforikrom gbandige a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana a fɔrɔ soba eŋɛ a 2004 Ghana gyɛmaa zaa nuuri neɛbo eŋɛ. O da di la a [[Wɔɔ paati]] yuori eŋɛ.<ref name=":1">https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/36/</ref><ref name=":2">Elections 2004; Ghana’s Parliamentary and Presidential Elections. Accra: Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung. 2005. p. 128.</ref> O gbandige da paale la a 36 begemaale die kogiri yi a kogiri 39 a Wɔɔ paati naŋ di ana nuneɛ na poɔ ko a Ashanti Irigyiŋ.<ref>https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref> A Wɔɔ paati da di la 129 begemaale die kogiri yageroŋ lantaa yi kogiri 230.<ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 47,388 nuuri yi 71,594 nuuri zaa lantaa naŋ neɛ. A ŋaaŋ da manne ne la 66.2% yi a nuuri zaa naŋ lantaa neɛ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Minir Abdullah Dawood naŋ e a People's National Convention, Abofra George Cudjoe naŋ e a Kataweɛ paati bie ane Adelaide Borden naŋ e a Convention People's Party bie. A bama nyɛɛ 2,516, 21,056 ane 634 nuuri seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ. A ama manne ne la 3.5%, 66.2%, 29.4% ane 0.9% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa naŋ meɛ soŋ.<ref name=":1" /><ref name=":2" />
2008 poɔ, o da di la a gyɛmaa zaa nuuri neɛbo a Wɔɔ paati yuori eŋɛ ko ana gbandige na ne o zu.<ref name=":3">''Ghana Elections 2008''. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2010. p. 65.</ref><ref name=":4">https://web.archive.org/web/20221222215219/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/36/</ref> O gbandige da poɔ la a 34 begemaale die kogiri yi a kogiri 39 a Wɔɔ paati naŋ di ana nuneɛ na poɔ ko a Ashanti Irigyiŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20230807211816/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php</ref> A Wɔɔ paati da di la 109 begemaale die kogiri yageroŋ yi a kogiri 230 poɔ.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 40,704 nuuri yi a 64,538 nuuri zaa lantaa naŋ neɛ soŋ.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> A ŋaaŋ da manne ne la 63.07% yi a nuuri zaa lantaa naŋ neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Munir Abdullah Dawood naŋ e a People's National Convention bie, Terlabi Ebenezer Okletey naŋ e a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] bie ane Afful Hayfor naŋ e a Convention People’s Party bie. A bama nyɛɛ 1,120, 21,572 ane 1,142 nuuri seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa naŋ neɛ soŋ. A ama da manne ne la 1.74%, 33.43% ane 1.77% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa naŋ neɛ soŋ.<ref name=":3" /><ref name=":4" />
2012 poɔ, o da di la a gyɛmaa zaa nuuri neɛbo la maaleŋ ko anaŋ gbandige na ne o zu. Ba da ɛlɛte o la ne 58,812 nuuri yi a 90,333 nuuri zaa naŋ lantaa neɛ soŋ.<ref name=":5">https://web.archive.org/web/20170603192133/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/36/</ref><ref name=":6">Elections 2012. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2012. p. 134.</ref> A ŋaaŋ da manne ne la 65.11% nuuri zaa naŋ lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Awidu Gariba naŋ e Kataweɛ paati bie, Raphael Brobbey naŋ e a Progressive People's Party bie, Salifu Zakari naŋ e a Convention People's Party bie, Faustina Adjei naŋ e a Kataweɛ paati bie ane Nana Osei Tutu Prempeh naŋ e sommeŋɛ bie. A bama nyɛɛ 29,393, 1,246, 311, 419 ane 152 nuuri seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ. A ama da manne ne la 32.54%, 1.38%, 0.34%, 0.46% ane 0.17% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa naŋ neɛ soŋ.<ref name=":5" /><ref name=":6" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Agyemang be la [[kultaa]] die ane biiri bata.<ref name=":0" /> O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=2646</ref>
== Sommo Yizie ==
<references />
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:pɔge]]
[[Gbuli:pɔgeloŋ]]
ddial3qgt49drmqgq2nh8tmlwd0b9wa
Theresa Joyce Baffoe
0
2281
42407
24382
2024-12-19T18:52:39Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42407
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98816887}}
'''Theresa Joyce Baffoe''' e la Ghana pɔleteesa ane begemaale die mɛmba koroo ko a [[New Edubease Desekyere|New Edubease desekyere]] a [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]] poɔ, Ghana. O meŋ da la e la begemaale die kaa-iri kɔmattee mɛmba ko yɛroŋ.<ref>http://www.ghanamps.com/mps-by-year-group/index.php?group=2463</ref><ref>https://web.archive.org/web/20200621050058/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/republic/members_parliament.php</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Members-Of-Parliament-In-The-Various-Select-Committees-13314</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Baffoe 24 Gyoonoɔre 1954 eŋɛ New Edubiase poɔ, Ashanti Irigyiŋ. O gaa la [[Holy Child Training College]] zie onaŋ zanne a e tekyɛ a nyɛ o Tekyɛrre Zannoo Sɛtefekate (Sɛtefekate A).<ref name=":0">''Ghana Parliamentary Register 1993-1996 Session''. The Office of Parliament of Ghana. p. 119.</ref>
== Pɔletese ==
Baffoe kpɛ la ɔfere a e begemaale die fɔrɔ mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, ɔɔtoore 1993 poɔ saŋa na o naŋ da wa di a vuofuri nuneɛ ba naŋ da e a yi a soba na naŋ da daŋ ziŋ a New Edubiase kogi zu [[Mary Eugenia Ghann]].
Ba da la maale ɛlɛte la Baffoe eŋ begemaale die poɔ a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] yuori eŋɛ a 1996 nuuri neɛbo wagere. O da nyɛ la 17,114 nuuri yi a 24,500 nuuri zaa naŋ neɛ soŋ a manne ne 55.50% kyaare ne George Kwasi Boadu naŋ e [[Wɔɔ paati]] mɛmba meŋ naŋ nyɛ 5,206 naŋ manne ne 16.90%, Sophia Afrakoma Owusu [[CPP]] mɛmba naŋ nyɛ 1,678 nuuri naŋ manne ne 5.40%, ane Kwasi Adei-Aboagye naŋ e [[PNC]] mɛmba, meŋ naŋ nyɛ 502 naŋ manne ne 1.60%.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/ashanti/29/index.php</ref>
Baffoe meŋ da la e la a begemaale die ata mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, saŋa na ba naŋ da wa ɛlɛte o a bota soba eŋɛ a 2000 Ghana gyɛmaa zaa nuuri neɛbo wagere.<ref>http://www.ghanareview.com/parlia/Ashanti.html</ref> O da arɛɛ la fɔrɔ a Kataweɛ paati yuori eŋɛ a 1992 poɔ ka ba da ɛlɛte o saŋa na a 1996 Ghana gyɛmaa zaa nuuri neɛbo naŋ da wa baare zie o naŋ nyɛ 11,908 nuuri yageroŋ. A kogi yi la o nuuri poɔ a 2004 Ghana gyɛmaa zaa nuuri neɛbo eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20241127043305/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/parliament/ashanti/index.php</ref> Ka o maale o teɛroŋ a sigi kyɛ ko neŋyuo, Ernest Kofi Yankah naŋ nyɛ 14,732 nuuri naŋ manne ne 54.45% na are a 2008 poɔ.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/29/index.php</ref> O arɛɛ la gbɛre bota ko a New Edubease gbandige.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Four-people-to-contest-NDC-primaries-for-New-Edubiase-58847</ref>
== Dompole ==
Baffoe e la karegyuu karekyiloŋ poɔ. O wulo la ta yuomo lezare ne anii ane o pɔletese poɔ kpeɛbo na zaa. O meŋ da la e la karemazuzeɛ yuomo pie ne anaare, ane [[Ghana Education Service]], principal superintendent.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Baffoe e la [[Kiristabiiri|kiristabie]], ane a Catholic Church of Ghana mɛmba.<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
78x3gi4wh5pihnx1cqh6a4dyoo4ibza
Victoria Adjetey
0
2297
42550
42185
2024-12-20T08:47:01Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42550
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105145030}}
'''Victoria Adjetey''' e la Ghana pɔleteesa ane nɛɛse. O da e la begemaale die mɛmba ko [[Ga South]] gbandige a [[Greater Accra Region|Greater Accra Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref>http://www.ghanamps.com/mps-by-year-group/index.php?group=2463</ref><ref>Ghana Parliamentary Register 1992-1996</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Victoria Adjetey 5 gyoone 1942 poɔ, o gaa la Public Health Nurses School zie o naŋ nyɛ Public Health Nursing Certificate nɛɛseŋ eŋɛ.
== Dompole ==
O da e la fɔrɔ begemaale die mɛmba koroo a Ghana republic anaare eŋɛ, o toŋɛɛ la yi Gyɛnoɔre 1993 te tɔ Gyɛnoɔre 1997. O meŋ la e la nɛɛse.
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Adjetey fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ a 1992 Ghana begemaale die nuneɛ wagere, a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] yuori eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20240321155111/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1992/greateraccra/232/index.php</ref> O da lee la a kogi eŋɛ ko [[Margaret Clarke Kwesie]] naŋ e Kataweɛ paati mɛmba a 1996 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ, neɛ naŋ daa Eric Busby Quartey-Papafio naŋ e [[Wɔɔ paati]] mɛmba; Jesse Nii Adu Commey Randolp naŋ e Nɔdaa paati bie; Daniel Addoquaye Pappoe naŋ e People's National Congress bie ane Amekah Kwadzo John naŋ e [[Great Consolidated Popular Party]] bie lɔɔ.
Ba da ɛlɛte o la ne nuuri lantaa neɛ soŋ naŋ e 49,758. A ŋaaŋ da manne ne la 52.20% yi a nuuri lantaa neɛ soŋ. O dɔndɔnne da nyɛɛ 19,180, 3,092, 2,416 ane 1,485 nuuri seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri lantaa neɛ soŋ. A ama da manne ne la 20.10%, 3.20%, 2.50% ane 1.60% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri lantaa neɛ soŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20240321155311/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/greateraccra/232/index.php</ref><ref>https://books.google.com/books?id=BK9EAQAAIAAJ&q=Victoria+Adjetey</ref><ref>https://books.google.com/books?id=EyUmAQAAMAAJ&q=Victoria+Adjetey</ref><ref>https://books.google.com/books?id=FCUmAQAAMAAJ&q=Victoria+Adjetey</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].
== Sommo Yizie ==
7momkgaj3fr9khnlhsdfo1fa529wcvz
Sampson Adu-Gyamfi
0
2301
42488
24628
2024-12-20T03:42:09Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42488
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105156143}}
'''Sampson Adu Gyamfi''' e la Ghana pɔleteesa ane fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ naŋ areko a [[Atwima-Kwanwoma|Atwima-Kwanwoma gbandige]] a [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]] poɔ, Ghana.<ref>https://github.com/maryjonah/maryjonah.github.io</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/npp-primaries-deputy-speaker-majority-leader-12-others-go-unopposed/</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Adu-Gyamfi 7 Mɛnoɔre 1950 poɔ Kokobeng, teŋɛ naŋ be a Ashanti Irigyiŋ poɔ, [[Ghana]]. O gaa la a [[Osei Tutu Training College]] zie onaŋ nyɛ o Tekyɛrre Zannoo Sɛtefekate, ane a Management Development And Productivity Institute (MDPI) zie o naŋ zanne kɔɔsere yaga naŋ poɔ So-tu ane Duor-ŋmɛ.<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992–1996</ref>
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Adu-Gyamfi eŋ begemaale die poɔ a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] yuori eŋɛ, a Disembare 1992 Ghana begemaale die gyoŋgyoŋ nuneɛ wagere na areko a Atwima-Kwanwoma Gbandige a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana. O da lee la o kogi eŋɛ ko o dɔmɔ Dr. [[Matthew Kwaku Antwi]] naŋ e a [[Wɔɔ paati]] bie saŋa na Simon Atta naŋ da wa daa o lɔɔ o paati begemaale die kogi gyoŋgyoŋ eŋɛ. A 1996 Ghana gyɛmaa zaa nuuri neɛbo wagere, Dr. Matthew Kwaku Antwi da nyɛ la 18,056 nuuri yi a nuuri lantaa neɛ naŋ manne ne 58.80% gaŋ o dɔmɔ Simon Atta naŋ e a Kataweɛ paati bie naŋ nyɛ 4,831 nuuri naŋ manne ne 15.70% ane Kwasi Amakwa Manu naŋ e a Nɔdaa paati bie meŋ naŋ nyɛ 293 nuuri naŋ manne ne 1.00%.<ref>https://web.archive.org/web/20230702161412/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1992/parliament/ashanti/index.php</ref>
== Dompole ==
Adu-Gyamfi e la tekyɛ karegyuluŋ poɔ ane begemaale die mɛmba koroo ko a Atwima-Kwanwoma Gbandige a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana.<ref name=":0" />
== ŋmempuori ==
O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
6hc7c8zpsfun6g8mjiulslpyqim16ta
Nana Yaw Otto
0
2315
42563
24675
2024-12-20T11:45:53Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42563
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q99902755}}
'''Nana Yaw Otto''' e la Ghana pɔleteesa ane begemaale die ayi soba mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, naŋ areko a [[Sene|Sene Gbandige]]. O e la [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] mɛmba.<ref>https://web.archive.org/web/20240322103157/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/brongahafo/55/index.php</ref>
== Nyɔvore Piiluu ==
Ba da dɔge la Nana 22 Nyɔgevenne 1962 eŋɛ a [[Brong Ahafo irigyiŋ|Brong Ahafo Irigyiŋ]] poɔ, Ghana. O nyɛ la o Diploma degeree Automative ane Industrial Engineering eŋɛ yi University of Mines and Technology, Tarkwa. O da e la eŋgyinia tontona sɛre kyɛ kpɛ pɔletese poɔ.<ref>Ghana Parliamentary Register 1992-1996. Ghana Publishing Corporation. 1993. p. 309.</ref>
== Politikal Dompole ==
Ba da ɛlɛte la Nana eŋ a fɔrɔ begemaale die poɔ, a Ghana republic anaare eŋɛ, 7 Gyɛnoɔre 1993 poɔ saŋa na ba naŋ da pore o ka ona la di a 1992 Ghana begemaale die gyoŋgyoŋ nuneɛ naŋ da e 29 Disembare 1992 poɔ.
A lɛ na, ka ba da la leɛ ɛlɛte o eŋ a begemaale die ayi soba poɔ, a Ghana republic anaare eŋɛ, 7 Gyɛnoɔre 1997 poɔ. Peraa da ŋmɛɛ la ka onaŋ di a 1996 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ, onaŋ daa K. S. Odi-Asempa Daanyansah naŋ e a Convention People's Party bie lɔɔ. O nyɛ la 61.30% yi a nuuri lantaa neɛ soŋ kyɛ ka o dɔmɔ nyɛ 15.50%.
== Sommo Yizie ==
aq0zkwpczf1su89mih85gujvsw7o0f8
Moses Mabengba Bukari
0
2319
42561
25265
2024-12-20T11:41:05Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42561
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q99929665}}
'''Moses Mabengba Bukari''' (ba naŋ dɔge 11 Maakye 1956) e la [[Ghana pɔleteesa]]. O da e la begemaale die mɛmba naŋ areko a [[Saboba Gbandige]] a [[Northern Region|Northern Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]], a begemaale die fɔrɔ ane a begemaale die ayi soba eŋɛ, a Ghana republic anaare poɔ.<ref name=":0">Book title: Ghana Parliamentary Register 1992–1996 Publisher: Ghana Publishing Corporation Date: 1993 Page: 255</ref><ref>https://newsghana.com.gh/minister-storms-radio-station/</ref><ref>https://ghanasoccernet.com/minister-storms-radio-station</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/392631/minister-storms-radio-station.html</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Moses 11 Maakye 1956 poɔ, Saboba naŋ be [[Northern Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]]. O e la Advanced Teacher's Training College bi-koroo zie o naŋ nyɛ o Diploma, Mathematics eŋɛ.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la '''Moses''' fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ, a Disembare 1992 nuneɛ eŋɛ naŋ vɛŋ ka o da paale a fɔrɔ begemaale die poɔ, a Ghana republic anaare eŋɛ, a yidaandɔɔ [[Jerry John Rawlings]] naaŋ wagere. Ba da ɛlɛte o la ka o na areko Saboba gbandige naŋ be a Northern Irigyiŋ poɔ, Ghana. O da toŋɛɛ la a yi 7 Gyɛnoɔre 1993 te tɔ 6 Gyɛnoɔre 1996 naŋ da e o ɔfere kpeɛbo baaraa.<ref>https://www.britannica.com/biography/Jerry-J-Rawlings</ref><ref>https://citinewsroom.com/theelectionbureau/#1601993684866-11a4e6f4-9ba6</ref><ref>https://citinewsroom.com/theelectionbureau</ref>
Ba da la leɛ ɛlɛte o la a puoriŋ eŋ begemaale die poɔ a [[kataweɛ paati]] yuori eŋɛ, a Disembare 1996 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ wagere. O da nyɛɛ 12,744 nuuri yi a 15,933 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ, naŋ manne ne 65.80% gaŋ Joshua Yakpir Jagri naŋ e a [[Wɔɔ paati]] bie, naŋ da nyɛ 3,189 nuuri naŋ manne ne 16.50%.<ref>https://web.archive.org/web/20221125170259/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/northern/150/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20221125170234/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/northern/150/index.php</ref> Nayon Bilijo da daa o la lɔɔ ba begemaale die kogi gyoŋgyoŋ eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20221125170234/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/northern/150/index.php</ref> O daaŋ e la Northern Irigyinal Minisa.<ref>https://citinewsroom.com/2018/09/80-year-old-chief-elected-ndc-northern-regional-chairman/</ref> O meŋ da la e la 2nd National Vice Chairman ko a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] zie ba naŋ da so o eŋ 6 Ɔɔgore 2019 eŋɛ.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Moses-Mabengba-sworn-in-as-NDC-s-2nd-National-Vice-Chairman-769844</ref> O da e la [[District Chief Executive]] (DCE), Dɛpete Minisa, Minisa ane Ambassador yi a o yuomo 21 politikal dompole zaa poɔ.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Moses-Mabengba-sworn-in-as-NDC-s-2nd-National-Vice-Chairman-769844</ref>
== Dompole ==
Moses da e la Tekyɛ ane a Head of Mathematics Department koroo a [[University of Education, Winneba]] poɔ. O na da la a Northern Irigyinal Minisa.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Moses-Mabengba-sworn-in-as-NDC-s-2nd-National-Vice-Chairman-769844</ref><ref>Book title: Ghana Parliamentary Register 1992–1996 Publisher: Ghana Publishing Corporation Date: 1993 Page: 255</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/news/mahama-minister-driven-out-of-vip-lounge/</ref><ref>https://www.businessghana.com/</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Moses e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[category:Dɔɔ]]
[[category:Africa]]
[[category:West Africa]]
l0tv9e6eb479gdnv7bojs3hlut6f9u9
Rafatu Alhassan Dubie Halutie
0
2328
42567
28367
2024-12-20T11:58:55Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42567
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q97009603}}
'''Alhassan Dubie Halutie''' e la Ghana pɔleteesa ane nɛɛse. O e la begemaale die mɛmba ko [[Sissala-East Gbandige|Sissala-East gbandige]] a [[Upper West Region|Ɔpa Wɛse Irigyiŋ]] poɔ, Ghana.<ref name=":0">http://ghanamps.com/mps/details.php?id=60</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Halutie 22 Nyɔgevenne 1947 eŋɛ Kong poɔ, a Ɔpa Wɛse Irigyiŋ poɔ, [[Ghana]]. O baa la [[Tumu]] naŋ be a Ɔpa Wɛse Irigyiŋ poɔ. O gaa la a Bolgatanga Nursing Training School yi 1964 te tɔ1967 a kyogi gaa [[Koforidua Midwifery Training School]] yi 1968 te tɔ 1969.<ref name=":0" />
O meŋ la gaa la Kintampo Rural Training School a yi be kpɛ Family Planning Training School, [[Tamale]] poɔ.
O zanne la kɔɔse Women a Management Supervisory eŋɛ a [[Ghana Institute of Management and Public Administration]] (GIMPA) and Community Interactive and Country Planning course Tamale poɔ a yuoni 2000 poɔ.<ref name=":0" />
== Dompole ==
O da e la nɛɛse karegyuu. O da e la a Senior Medical Assistant a Tumu Hospital 1997 poɔ ane a Principal Medical Assistant of Tumu Hospital yi 1996 te tɔ 2007.<ref name=":0" />
== Politikal Nyɔvore ==
Ba da kaa-iri la Halutie 1994 poɔ ka o e Asɛmbole Mɛmba ko a [[Sissala Desekyere Asɛmbole]]. A puoriŋ ka o leɛ prisaidiŋ mɛmba a yi 2000 ane 2001 vuoŋ.<ref name=":0" />
O da e la a begemaale die gyoŋgyoŋ bie ko a Kataweɛ paati (NDC) a Sissala East Gbandige poɔ, a 2004 nuneɛ wagere. 2006 poɔ, o da leɛ la a Fɔrɔ Dɛpete Irigyinal Pɔgeba Narenare ko a NDC a Ɔpa Wɛse Irigyiŋ poɔ, ka ba da ɛlɛte o ka o e a begemaale die mɛmba ko a Sissala East Gbandige a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] yuori eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20240323103913/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/parliament/upperwest/182/index.php</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O e la yaraa a be [[kultaa]] die poɔ ane biiri banuu.<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:Dagaare]]
[[Category: Ghana]]
[[Category:gampɛlɛ zaa]]
[[Category: pɔgeloŋ]]
[[category: pɔge]]
sld30nx9kleikbgshiu61k7hqss5t4n
Josephine Afua Addae-Mensah
0
2333
42536
24800
2024-12-20T07:00:39Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42536
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105145567}}
'''Josephine Addae-Mensah Afua''' (ba naŋ dɔge 1947) e la [[Ghana]] pɔleteesa ane fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare, naŋ areko a [[Bosomtwe|Bosomtwe gbandige]] a [[Ashanti Region|Ashanti irigyiŋ]] poɔ. O areko la a Every Ghanaian Living Everywhere politikal paati.<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992–1996</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Afua Mensah 1947 poɔ, [[Apinkra]] poɔ naŋ be a Ashanti Irigyiŋ poɔ, [[Ghana]]. O gaa la [[Akorokerri Teacher Training College]] a nyɛ o Tekyɛrre Zannoo Sɛtefekate.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Afua Mensah fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ a Every Ghanaian Living Everywhere Politikal Paati yuori eŋɛ, a 1992 Ghana begemaale die gyoŋgyoŋ nuneɛ wagere ko a Bosomtwe Gbandige. Vuo boŋyeni yoŋ ka o toŋ o naŋ e begemaala ko a Bosomtwe gbandige. Adu Gyamfi Poku naŋ e a [[Wɔɔ paati]] bie la da di o kyɛŋ a 1996 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ.<ref>http://www.thinkghana.com/pages/1996/ashanti/18/index.php</ref><ref>https://web.archive.org/web/20221118054304/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/ashanti/18/index.php</ref>
== Dompole ==
Afua Mensah e la tekyɛ karegyuu poɔ ane begemaale die mɛmba koroo ko a Bosomtwe Gbandige a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Afua Mensah e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:Dagaare]]
[[Category: Ghana]]
[[Category:gampɛlɛ zaa]]
[[Category: pɔgeloŋ]]
[[category: pɔge]]
dgtv3n9bmop1do30e5aa0qj7x8gw5qm
Joseph Tsatsu Agbenu
0
2334
42535
24840
2024-12-20T06:59:07Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42535
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98041516}}
'''Joseph Tsatsu Agbenu''' (ba naŋ dɔge Nyɔgevenne 20, 1936) e la Ghana pɔleteesa ane a begemaale die anaare mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, naŋ areko a [[Afram Plains North Gbandige]] naŋ be a [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register(2004–2008)</ref><ref>https://books.google.com/books?id=OZ2tDwAAQBAJ&q=Joseph+Tsatsu+Agbenu&pg=PA47</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Agbenu Nyɔgevenne 20, 1936 poɔ, a [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] poɔ, teŋɛ kaŋa ba naŋ boɔlɔ Afram Plains eŋɛ.
== Dompole ==
Agbenu e la lɔɔyɛ ane begemaale die mɛmba koroo ko a Afram Plain North Gbandige a yi 2005 te tɔ 2009 a Ghana Eastern Irigyiŋ poɔ.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Agbenu fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] yuori eŋɛ, a Disembare 2000 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ wagere ka o e begemaale die mɛmba ko a Afram Plain North Gbandige.<ref>https://104.196.130.246/lifestyle/health-minister-absent-from-parliament-to-answer-questions/</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/57401/ndc-elects-11-parliamentary-candidates-in-eastern-region.html</ref> Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Joseph Buer Plahar naŋ e a [[Wɔɔ paati]] (NPP) bie, Albert Quarcoo-Zah naŋ e a Nɔdaa paati (CPP) bie, Amidu Tanko naŋ e People's National Convention (PNC) bie ane Azilaku Emmanuel Yaw naŋ e a National Reform Party (NRP) bie. O die nuuri lantaa naŋ e 17,073 naŋ da manne ne 80.30%. O dɔndɔnne da nyɛɛ 2,240, 1,134, 475 ane 349 seŋ anaŋ tutaa lɛ. A nuuri ama da manne ne la 10.50%, 5.30%, 2.20% ane 1.60% nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref>https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/parliament/eastern/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20201018205332/https://ec.gov.gh/wp-content/uploads/2019/08/2000-Parliamentary-Details.pdf</ref> Ba da la leɛ ɛlɛte o la 2005 poɔ saŋa na o naŋ da wa di a 2004 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ. O da nyɛɛ 18,905 yi a 24,556 nuuri lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 77.00%.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2004/parliament.constituency.php?ID=137</ref><ref>https://web.archive.org/web/20221224054702/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/eastern/86/index.php</ref> Vuo boŋyeni yoŋ ka o e, o naŋ e begemaala.
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Agbenu e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:Dagaare]]
[[Category: Ghana]]
[[Category:gampɛlɛ zaa]]
[[Category: dɔɔloŋ]]
[[category: dɔɔ]]
9srzkl20q67adpi0l20ob27gt4sg0bb
Kofi Attor
0
2339
42540
42374
2024-12-20T07:15:07Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42540
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98814531}}
'''Kofi Attor''' (ba naŋ dɔge 3 Disembare 1954) e la pɔleteesa ane a Ghana republic anaare begemaale die mɛmba, naŋ areko a [[Ho Central Gbandige|Ho Central gbandige]] a [[Volta Region|Volta Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1993–1996. Ghana: The Office of Parliament. p. 99.</ref>
== Ganzanne ==
Kofi gaa la a Institute of Social Studies a nyɛ o masa degeree in art ane development studies.<ref name=":0" /> O la gaa la [[The Hague]] naŋ be a [[Netherlands]] ane a [[University of Ghana]], a nyɛ o bakyila degeree ane o B.A in political science.<ref name=":0" />
== Dompole ==
Kofi da e la administrata, lɔɔyɛ ane bandazuzeɛkpoŋ ɔfesa koroo ko a [[Ghana Investment Fund for Electronic Communications]] (GIFEC).
== Politikal Dompole ==
Kofi da e la [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] mɛmba. Ba da ɛlɛte o la eŋ a fɔrɔ begemaale die poɔ, a Ghana republic anaare eŋɛ, 7 Gyɛnoɔre 1993 eŋɛ a yi onaŋ di a 1992 Ghana begemaale die nuneɛ (ba naŋ e 29 Disembare 1992 eŋɛ).<ref>''Ghana Parliamentary Register 1992–1996''. Ghana Publishing Corporation. 1993. p. 353.</ref><ref name=":1">https://web.archive.org/web/20161209102148/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/volta/</ref>
Ba da ɛlɛte o la ka o e begemaale die mɛmba ko a Ho central gbandige a begemaale die ata soba poɔ, a Ghana republic anaare soba poɔ.<ref name=":1" />
== Nuneɛ ==
A 1996 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ wagere, o da nyɛɛ 49,999 nuuri yi a 58,282 nuuri lantaa neɛ soŋ, naŋ manne ne 74.10% gaŋ o dɔmɔ (Geoffery Quarshie Dzormeku naŋ nyɛ 2,914 nuuri, John N. K. Akorli naŋ nyɛ 1,342 nuuri, Alex Kyere Odikr naŋ nyɛ 634 nuuri, ane Salome Ofori-Owusu nyɛ 393 nuuri).<ref>https://web.archive.org/web/20221116133226/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/volta/193/index.php</ref>
Ba da ɛlɛte la Kofi ka o e begemaale die mɛmba ko a Ho Central gbandige a 2000 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ.<ref name=":2">https://web.archive.org/web/20210729083547/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/volta/193/</ref> O da di la a nuneɛ.<ref name=":1" /> O gbandige da paale la a begemaale die kogiri 17 yi a kogiri 19 poɔ a Kataweɛ paati naŋ di anaŋ nuneɛ na poɔ ko a Volta Irigyiŋ.<ref name=":3">https://web.archive.org/web/20221116133229/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/index.php</ref>
A Kataweɛ paati da die begemaale die kogiri 92 yageroŋ yi a kogiri 200 poɔ, a begemaale die ata soba eŋɛ, a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":3" /> Ba da ɛlɛte o la ne 37,131 nuuri lantaa neɛ soŋ.<ref name=":2" /> A ŋaa da manne ne la 83.30% nuuri lantaa neɛ soŋ.<ref name=":2" />
Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare John N.K Akorli naŋ e Wɔɔ paati bie, Eli Kotoku Eliikem naŋ e a Convention People's Party bie, Cousin Doamekpor naŋ e a National Reform Party bie, Mathias Sinbad Adom naŋ e a United Ghana Movement bie, Alfa Anas Hamidu naŋ e a Peoples National Convention Paati bie, ane Stephen B. Ashun, naŋ e sommeŋɛ bie. A dɔndɔnne bama nyɛɛ 3,812, 2,228, 1,043, 238, 110 ane 0 nuuri seŋ anaŋ tutaa lɛ.<ref name=":2" /> A ama da manne ne la 8.60%, 5.00%, 2.30%, 0.50%, 0.20% ane 0.00% yi a nuuri lantaa neɛ soŋ, seŋ anaŋ tutaa lɛ.<ref name=":2" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:Dagaare]]
[[Category: Ghana]]
[[Category:gampɛlɛ zaa]]
[[Category: dɔɔloŋ]]
[[category: dɔɔ]]
1hex7jpz56hir5ic2fbsu63y413urgt
Arthur Sibieko Bullu
0
2341
42409
42220
2024-12-19T19:15:39Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42409
wikitext
text/x-wiki
{{databox|item=Q105192185}}
'''Arthur Sibieko Bullu''' (ba dɔge o la 20 June 1937) o eɛ Gaanean pɔlesean kyɛ na e memba a ko a [[Ghana|Gaana]] palamɛte dɛndɛŋ soba. O e memba a ko Aowin-Suaman Gbandige a [[Western Region|Western Irigyin]] a Gaana poɔ. O e la [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] neɛ.<ref>https://translate.google.com/translate?hl=ha&sl=en&u=http://maryjonah.me/2018/08/episode-2-the-1992-parliamentary-results/&prev=search&pto=aue</ref><ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992–1996</ref>
== Nyɔvore Piiloŋ Ane Ganzanne Yɛlɛ ==
Ba dɔge la Arthur Sibieko Bullu a Aowin-Suaman poɔ, Gaana a yuoni 20 June 1937. O gaa la Minsk Yuniveniti (USSR) be la ka o nyɛ o Masters of Science na kyaare neŋ boma maaloo. O la gaa la te zanne vuune toma a Russia teŋɛ poɔ, be la ka o nyɛ o Diploma. O naŋ kyogi gaa la Yuniveniti of Pedagogy be ka o te nyɛ o Dɔɔta a kyaare neŋ Philosophy in Engineering ane a Marxist Yuniveniti meŋ da ko o la o Doctor of philosophy na kyaare neŋ pɔletese yɛlɛ.<ref name=":0" />
== Pɔletese Nyɔvore ==
Bullu wa neɛ na daŋ di bee kpɛ palamɛte poɔ a Kataweɛ paati poɔ, a ko a o paaloŋ Aowin-Suaman a [[Western Region|Western Irigyin]], Gaana. A yuoni 1992. Ba da la leɛ iri o la, a yi a John Kwakucher Ackah na da kyebe a yuoni 1996. A 1996 vootuu na, Ackah na nyɛ la 29,092 noba ka ba vooti ko o, ka a da are ko 100% . Kyɛ ka 45.20% da e Kingsley Ofori Asante na e a [[Wɔɔ paati]] neɛ, ka o da nyɛ noba 9,580 ka a are ko 4.70%, S.B.Ing Arthur na meŋ e National Convention Party la meŋ da nyɛ noba 3002 ka a are ko 14.90% ka Frank Ernest Prah meŋ nyɛ 1,532 k'a meŋ are ko 2.40%.<ref>https://web.archive.org/web/20240917213611/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/western/244/index.php</ref>
== Toma ==
Bullu eɛ Yunivasiti [[Karema]] kyɛ meŋ daŋ e palamɛte memba ko Aowin-Suaman paaloŋ, o toŋ la a piili a yuoni 1993 te ta a yuoni 1997.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O eɛ Kiristsbie.<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:Dagaare]]
[[Category: Ghana]]
[[Category:gampɛlɛ zaa]]
[[Category: dɔɔloŋ]]
[[category: dɔɔ]]
s5xnglmcb00c6he3fr75eustibhqo9a
Joseph Emmanuel Ackah
0
2344
42533
42370
2024-12-20T06:43:42Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42533
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98824336}}
'''Joseph Emmanuel Ackah''' e la Ghana pɔleteesa, Koɔraa ane a fɔrɔ, ayi ane ata soba begemaale die mɛmba, a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20221121085012/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/western/220/</ref> O e la begemaale die mɛmba koroo ko a [[Jomoro gbandige]] naŋ be a [[Western Region|Western Irigyiŋ]] poɔ, Ghana. O e la a Kataweɛ politikal paati naŋ be [[Ghana]] poɔ mɛmba.<ref name=":0" /><ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/western/index.php</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Ackah 31 Ɔɔgore 1934 eŋɛ. O e la a [[University of Ghana]] sakuubie. O nyɛ la bakyila of Arts degeree in history yi a yuniveniti. Ackah meŋ la e la [[University of Cape Coast]] sakuubie. O nyɛ la Post-graduate Certificate in Education yi a yuniventi.<ref name=":1">''Ghana Parliamentary Register 1992–1996''. Ghana Publishing Corporation. 1993. p. 21.</ref>
== Dompole ==
Ackah e la koɔre gandaa.<ref name=":1" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Ackah fɔrɔ a 1992 Ghana begemaale die nuneɛ wagere ka o e a fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ. Onaŋ di James V. Leuven Mensah naŋ e a People's National Party(PNP) kyɛŋ. O meŋ la e la a begemaale die ayi ane ata soba mɛmba, a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":0" /> O e la [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] mɛmba naŋ areko a Jomoro gbandige a Western Irigyiŋ poɔ, Ghana. O politikal dompole piilee saŋa na o naŋ da wa are ŋmɛ kyakya a 1992 poɔ a di a Kataweɛ paati yuori eŋɛ. O ɔfere vuo naŋ wa baare, o da la maale arɛɛ la a 1996 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ ane a 2000 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ.<ref name=":2">''Electoral Commission of Ghana -Parliamentary Result-Election 2000''. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2007. p. 60.</ref><ref name=":3">https://web.archive.org/web/20161023141207/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/western/</ref>
<big>'''1996 Nuneɛ'''</big>
Ackah ŋmɛ la kyakya a 1996 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ, a kataweɛ paati yuori eŋɛ, ka ba na neɛ nuuri ko o ka o e begemaale die mɛmba ko a Jomoro Gbandige a di a kyakya ne 22,881 nuuri. O kyakya ŋmɛ taaba da la bama Anthony Kwofie Jabialu a Nɔdaa paati bie naŋ nyɛ 13,401 nuuri ane Patrick Tandoh Williams a National Convention Party bie naŋ nyɛ 1,394 yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20221121085022/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/parliament/western/220/index.php</ref>
=== 2000 Nuneɛ ===
Ba da ɛlɛte la Ackah ka o e begemaale die mɛmba ko a Jomoro gbandige a 2000 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ. O di la a nuneɛ a [[Wɔɔ paati]] yuori eŋɛ.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> O gbandige da paale la a begemaale die kogiri 9 yi a kogiri 19 poɔ a kataweɛ paati naŋ di ana nuneɛ na poɔ ko a Western Irigyiŋ. A Kataweɛ paati da di la 92 begemaale die kogiri yageroŋ yi a 200 kogiri poɔ, a begemaale die ata soba eŋɛ, a Ghana republic anaare poɔ.<ref>https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20200219090455/http://archive.ipu.org/parline-e/reports/arc/2123_92.htm</ref><ref name=":3" /> Ba da ɛlɛte o la ne 10,427 nuuri yi a 32,232 nuuri lantaa neɛ soŋ. A ŋaaŋ da manne ne la 33.4% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Patrick Somiah Ehomah sommeŋɛ bie, Peter Nwanwaan Wɔɔ paati bie, Abraham Yankson Nɔdaa paati bie, Stephen Blay a National Reformed Party, Richard Aduko Raqib a People's National Convention ane Patrick Tandoh Williams a United Ghana Movement. A bama da nyɛɛ 8,171, 5,959, 4,762, 1,365, 389 ane 131 nuuri seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ. A ama da manne ne la 26.2%, 19.1%, 15.3%, 4.4%, 1.2% ane 0.4% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ.<ref name=":2" /><ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Ackah e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":1" />
== Kaa kyɛ meŋ nyɛ ==
* MPs ba naŋ ɛlɛte a 2000 Ghana begemaale die nuneɛ eŋɛ yoe
* MPs ba naŋ ɛlɛte a 1996 Ghana begemaale die nuneɛ eŋɛ yoe
== Sommo Yizie ==
3b9i4eychqwpalgubeimziq749ox7n0
Joseph Alexander Tuffour Sarkodie
0
2345
42531
24956
2024-12-20T06:37:36Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42531
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105177148}}
'''Sarkodie Joseph A Tuffour''' (ba naŋ da dɔge 15 Nɔgevenne 1932) e la Ghana pɔleteesa ane a fɔrɔ begemaale die mɛmba, a Ghana republic anaare eŋɛ, naŋ areko a [[Subin|Subin Gbandige]] a Ashanti Irigyiŋ poɔ, [[Ghana]].
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Sarkodie 15 Nɔgevenne 1932 poɔ, Banko naŋ be [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]] poɔ, Ghana. O gaa la [[St. Joseph's Training College]], [[Bechem]] poɔ zie o naŋ nyɛ o Teachers' Training Certificate (Certificate B) 1953 poɔ.<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992–1996</ref>
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte o la eŋ begemaale die poɔ a kataweɛ paati yuori eŋɛ ko a Subin Gbandige naŋ be a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana a 1992 Ghana begemaale die nuneɛ wagere. [[Sampson K. Boafo]] naŋ e a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] bie da daa o la ne 38,412 nuuri yi a nuuri lantaa neɛ naŋ manne ne 55.70% kyɛ ka o nyɛ 11,280 nuuri naŋ manne ne 16.40%. Asamoah Comfort, a kyakya ŋmɛrɛ kaŋa, nyɛ la 1,837 nuuri ane Hussien Aminu Ali, meŋ naŋ e a kyakya ŋmɛrɛ kaŋa nyɛ la 1,815 nuuri naŋ manne ne 2.60%.<ref>https://allafrica.com/stories/200801290854.html</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230721013449/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/ashanti/39/index.php</ref>
== Dompole ==
Sarkodie e la konteraata ane ŋmene yelmanna. O da daaŋ e la a Irigyinal Maneŋgya ko a Ghana Books Supplies Ltd., ane a Presbyters Conference of Ashanti yidaandɔɔ. O meŋ la e la begemaale die mɛmba koroo ko a Subin Gbandige. Vuo boŋyeni yoŋ ka o toŋ, o naŋ e begemaale die mɛmba.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
j8pluvkvqv01bv0yyi0admo0tfoinjr
Emmanuel Kwame Boakye
0
2360
42514
29619
2024-12-20T05:58:44Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42514
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105152892}}
'''Emmanuel Kwame Boakye''' e la Ghana pɔleteesa ane fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, naŋ areko a [[Offinso North|Offinso North gbandige]] a [[Ashanti Region|Ashanti irigyiŋ]] poɔ. Vuo boŋyenaa yoŋ ka o toŋ o naŋ e begemaale die mɛmba.<ref>https://web.archive.org/web/20231002224820/https://fdocuments.in/document/region-constituency-party-name-votecount-modern-ghana-region-constituency.html</ref><ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992–1996</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Boakye 15 Disembare 1944 eŋɛ [[Nkenkaaso]] naŋ be a Ashanti Irigyiŋ poɔ, [[Ghana]]. O gaa la a Government Training College naŋ be [[Pusiga]] poɔ (pampana naŋ e a [[Gbewaa College of Education]]) zie o naŋ nyɛ o Karemamine Zannoo Sɛtefekate.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Boakye fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ a Kataweɛ paati yuori eŋɛ, ka o areko a Offinso North Gbandige naŋ be a Ashanti Irigyiŋ poɔ Ghana. O da di la a kogi a 1992 Ghana begemaale die nuneɛ wagere. O da la maale arɛɛ la ŋmɛ kyakya 1996 poɔ a e sommeŋɛ bie, a da le a kogi eŋɛ ko Dr. [[Kofi K. Apraku]] naŋ da nyɛ 10,456 nuuri naŋ manne ne 37.80% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Nana Oduro Baah naŋ e a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] bie da nyɛɛ 10,257 nuuri naŋ manne ne 37.10%, Nana Yaw Joseph naŋ e a People's National Convention bie da nyɛɛ 358 nuuri naŋ manne ne 1.30%, ane Emmanuel Kwame Boakye meŋ naŋ da nyɛ 357 nuuri naŋ manne ne 1.30%.<ref>https://web.archive.org/web/20240328224448/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/parliament/ashanti/34/index.php</ref><ref>https://elections.asaaseradio.com/1996/ashanti/123</ref>
== ŋmempuoraa ==
Boakye e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Dompole ==
Boakye e la karema karegyuu ane begemaale die mɛmba koroo ko a Offinso North Gbandige a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana.<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
el85mwzrckcispblvuckzpvl16cqakr
Ernest Attuquaye Armah
0
2363
42516
42230
2024-12-20T06:00:42Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42516
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q97006482}}
'''Ernest Attuquaye Armah''' (ba naŋ dɔge 27 Ɔɔgore 1957) e la Baabo narenara, zimanne mɛ kaara ane Semmo Zukaara. O meŋ la e la pɔleteesa ane begemaale die mɛmba koroo ko a [[Trobu-Amasaman Gbandige|Trobu-Amasaman gbandige]] naŋ be a [[Greater Accra Region|Greater Accra irigyiŋ]] poɔ, Ghana.
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Armah 1957 poɔ ane o yi la Afuaman (Manhean Electoral Area) a Greater Accra Irigyiŋ poɔ, [[Ghana]].<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=81</ref> O nyɛ la Master of Science degree in [[Architecture]] yi a [[Kiev Civil Engineering Institute]] naŋ be [[Ukraine]] 1988 poɔ.<ref name=":0">http://staging.odekro.org/person/ernest-attuquaye-armah/</ref>
== Nyɔvore ane Dompole ==
Armah e la [[Kiristabiiri|kiristabie]] naŋ e [[Church of Pentecost]] puori puoro.<ref name=":0" /> O be la [[kultaa]] die ane biiri banaare. O e la [[Kyif Eŋgyinia]] a Ga District Assembly poɔ.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=81</ref>
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Armah ka o e begemaale die mɛmba ko a [[Ga South Gbandige|Ga South gbandige]] a 3rd begemaale die poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ a 2000 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ.<ref name=":1">''Electoral Commission of Ghana Parliamentary Result-Election 2000''. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2007. p. 16.</ref> Ba da ɛlɛte o la a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] yuori eŋɛ.<ref name=":1" /> O gbandige da paale la a begemaale die kogiri 6 yi a kogiri 22 poɔ a Kataweɛ paati naŋ da di ana nuneɛ na poɔ ko a Greater Accra Irigyiŋ.<ref name=":2">https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20200219090455/http://archive.ipu.org:80/parline-e/reports/arc/2123_92.htm</ref><ref>https://web.archive.org/web/20220922143635/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/brongahafo/index.php</ref>
A Kataweɛ paati da di la bayageroŋ kogiri 92 yi a kogiri 200 poɔ a 3rd begemaale die poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":2" /> Ba da ɛlɛte o la ne 41,745 nuuri yi a 78,849 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ŋaaŋ da manne ne la 53.8% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.
Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare [[Samuel Nii-Aryeetey Attoh]] naŋ e a [[Wɔɔ paati]] bie, Thelma Lantwei Lamptey naŋ e a Nɔdaa paati bie, Abraham Lartey Joe naŋ e a National Reform Party bie, Daniel Addoquaye Pappoe naŋ e a People's National Convention bie ane Edward Osei Bonsu naŋ e a United Ghana Movement bie.<ref name=":3">https://web.archive.org/web/20240329125415/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/greateraccra/232/index.php</ref><ref name=":4">Electoral Commission of Ghana - Parliamentary Result-Election 2000. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2007. p. 33.</ref>A bama da nyɛɛ 30,425, 2,510, 1,556, 1,035 ane 335 nuuri seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri lantaa neɛ soŋ. A ama da manne ne la 39.2%, 3.2%, 2.0%, 1.3 ane 0.4% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri lantaa neɛ soŋ.<ref name=":4" /><ref name=":3" />
Ane a lɛ zaa, a 2004 nuneɛ wagere, saŋa na a Ga South gbandige naŋ da wa wɛre, Armah da areko la Kataweɛ paati a Amasaman gbandige poɔ kyɛ da le ko Samuel Nii-Aryeetey Attoh.<ref>https://web.archive.org/web/20240611075138/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/parliament/greateraccra/index.php</ref>
2008 poɔ, o da leɛ la begemaale die anuu mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ. O da di la a Trobu-Amasaman gbandige 2008 poɔ a Kataweɛ paati yuori eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20221206171405/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/parliament/greateraccra/index.php</ref> O da di la a kogi ne nuneɛre lantaa noɔre naŋ e 34,797 nuuri yi a 71,093 nuuri lantaa neɛ soŋ, a nyɛ 48.9% yi 100% poɔ.<ref name=":1" /> A 2012 nuneɛ poɔ, o gbandige da po eŋ la ziiri ayi poɔ, pampana naŋ e a [[Trobu]] gbandige ane a [[Amasaman]] gbandige.<ref name=":5">https://web.archive.org/web/20240329125953/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/parliament/greateraccra/index.php</ref> Ane a lɛ zaa, o da ba nyɛ zunɔɔ a gbandigiri ama kaŋa zaa kogo eŋɛ.<ref name=":5" />
== Sommo Yizie ==
55ayyq9cx1d9tgn3haxaadokbsaaizk
John Frank Abu
0
2374
42528
42328
2024-12-20T06:33:23Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42528
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98821809}}
'''John Frank Abu''' e la Ghana pɔleteesa ane a fɔrɔ, ayi ane ata begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, naŋ areko a [[Amenfi Central Gbandige]] a [[Western Region|Western Irigyiŋ]] poɔ, Ghana.<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register</ref> O e la Minisa koroo ko Mining and Energy ane Minisa ko Trade and Industries. O meŋ da la e la a Western irigyinal Minisa a erstwhile National Democratic Congress (NDC) gɔmenante poɔ.<ref name=":1">https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Dr-Abu-elected-W-R-Chairman-of-NDC-95049</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/republic/ndc_ministers.php</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Abu a Amenfi Central naŋ be Western Irigyiŋ poɔ, [[Ghana]]. O gaa la a [[University of Guelph]], Canada zie o naŋ nyɛ o Doctor of Philosophy, PhD. O zanne la Dagerekɔlkya a [[University of Ghana]] poɔ zie o naŋ nyɛ o Masa of Science ane Bakyila of Science degerees.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
1997 poɔ, Jerry John Rawlings da kaa-iri o la ka o e Mines Minisa ane Faŋa. 2007 poɔ, ba da ɛlɛte o la ka o e a NDC's irigyinal dakogi zusoba ko a Western irigyiŋ. O da daa la o kyakya ŋmɛ tɔ Mr Seidu Adamu ne 68 te tɔ 60 nuuri lɔɔ.<ref name=":1" /><ref name=":3">https://web.archive.org/web/20221130025522/http://www.reportingoilandgas.org/review-of-ghanas-energy-petroleum-ministry/</ref>
Ba da ɛlɛte la Abu fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ ka o e a fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, a 1992 Ghana begemaale die nuneɛ eŋɛ, a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] yuori eŋɛ. O da be la begemaale die poɔ o buyi soba eŋɛ, a Disembare 1996 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ wagere. O da nyɛ la 18,644 nuuri naŋ manne ne 67.7% yi a 27,551 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ gaŋ o kyakya ŋmɛ tɔ Emmanuel O.K Duah meŋ naŋ nyɛ 8,136 nuuri naŋ manne ne 25.9% ane Kofi Osei naŋ nyɛ 624 nuuri naŋ manne ne 2.3% , Lawrence K.Afari naŋ nyɛ 147 nuuri naŋ manne ne ane Kwame Adjei-Amoahene meŋ naŋ nyɛ 0 nuuri.<ref>https://web.archive.org/web/20221121131245/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/parliament/western/210/index.php</ref><ref>https://books.google.com/books?id=opodAQAAMAAJ&q=John+Frank+Abu</ref>
=== 2000 Nuneɛ ===
Ba da ɛlɛte la Abu ka o e begemaale die mɛmba ko a Amenfi Central gbandige naŋ be a Western irigyiŋ poɔ, Ghana a 2000 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ poɔ. A lɛ na ka o areko a gbandige a begemaale die ata soba poɔ, a Ghana republic anaare soba eŋɛ.<ref name=":2">http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/western/210/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 13,319 nuuri yi a 24,514 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":2" /> A ŋaaŋ da manne ne la 54.30% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Padmore Kofi Arthur naŋ e a [[wɔɔ paati]] bie, Osei Kofi naŋ e a Peoples National Convention Party bie ane George K.Essem-Koffie naŋ e a Nɔdaa paati bie.<ref name=":2" /> A bama da nyɛɛ 10,208, 527 ane 460 nuuri seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ, naŋ manne ne 41.60%, 2.10% ane 1.90% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":2" /><ref>https://web.archive.org/web/20221121131242/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/western/210/index.php</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/elections/constituency-details/2000/amenfi-central</ref> A Kataweɛ paati da di la kogiri lantaa noɔre naŋ e 9 yi a kogiri 19 poɔ a Western Irigyiŋ poɔ ana nuneɛ na eŋɛ. A zaa lantaa poɔ, a paati da di la 89 begemaale die kogiri noɔre lantaa bayageroŋ yi a kogiri 200 poɔ, a begemaale die ata soba, a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20221116133229/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/index.php</ref>
2001 poɔ, o da de la põɔ̃bo ne nu tẽɛ̃ kyaare a Ghana gɔmenante, ne o naŋ ba binnie yelnyɔgere ŋa naŋ senne na baa a mining lombori a paaloŋ poɔ. Ana lombori ŋa, o naŋ da male ka o arɛɛ o gbɛɛ zu na le nandaare eŋɛ.<ref>https://allafrica.com/stories/200105090236.html</ref>
== Dompole ==
Abu e la a dakogi zu soba ko Tema Oil Refinery Limited. O e la minisa koroo ko Mines ane Faŋa. Ona la tona a Minister of Trade ane Industries toma. O meŋ la e la Dagerekɔlkyaara.<ref name=":0" /><ref name=":3" /><ref>https://www.bloomberg.com/profile/person/16629977</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Abu e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
c0ilctyy77ubfk9o2u4egxu0aj7waz7
John Kweku Kumah
0
2377
42529
25500
2024-12-20T06:34:47Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42529
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q99913069}}
'''John Kweku Kumah''' (ba naŋ dɔge 30 Maakye 1938) e la [[Ghana]] pɔleteesa ane a fɔrɔ ne ayi soba begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, a areko Twifo / Hemang / Lower / Denkyira Gbandige a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] yuori eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20220419160923/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/central/80/index.php</ref>
== Nyɔvore Piiluu ==
Ba da dɔge la John a [[Central Region|Central Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]]. O nyɛ la o Art Bakyila degeree yi a [[University of Ghana]], [[Legon]].
Ka o yi be de gaa Central Irigyiŋ te zanne gaa nimitɔɔre, zie o naŋ nyɛ o Post Graduate Certificate ane Master of Arts degree yi [[University of Cape Coast]]. O da e la karema bee tekyɛ sɛre kyɛ wa kpɛ pɔletese.<ref>''Ghana Parliamentary Register 1992-1996''. Ghana Publishing Corporation. 1993. p. 241.</ref>
== Politikal Dompole ==
Ba da so la John eŋ a fɔrɔ begemaale die poɔ, a Ghana republic anaare eŋɛ, 7 Gyɛnoɔre 1993 poɔ saŋa na ba naŋ da wa ŋmɛ peraa ka ona la di a 1992 Ghana begemaale die nuneɛ eŋɛ ba naŋ da e 29 Disembare 1992 poɔ. Ba da so o la eŋ begemaale die ayi soba poɔ, a Ghana republic anaare eŋɛ 7 Gyɛnoɔre 1997 poɔ saŋa na o naŋ da wa di a 1996 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ.
Ba da ŋmɛ peraa ka ona la di a 1996 nuneɛ onaŋ da wa daa o kyakya ŋmɛ tɔ Kwaku Nyamaa-Akyeampong lɔɔ ne 51.70% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ, naŋ manne ne 25,777 nuuri kyɛ ka Kwaku nyɛ 34.80% naŋ manne ne 17,358 nuuri.
2004 poɔ, a Twifo / Hemang / Lower / Denkyira Gbandige da poe la eŋ Hemang-Lower-Denkyira Gbandige ane Twifo-Atti Morkwaa Gbandige. [[Benjamin Bimpong Donkor]] ane [[Elizabeth Amoah Tetteh]] la da di o kyɛŋ.
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].
== Sommo Yizie ==
i2n3rx56783rdxx5a2l90mox3hm1yyn
Daniel Kwame Ampofo
0
2386
42510
42356
2024-12-20T05:44:19Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42510
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98021658}}
'''Daniel Kwame Ampofo''' (ba naŋ dɔge 6 Mɛnoɔre 1950) e la Ghana pɔleteesa ane a begemaale die anaare mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, a areko a [[South Dayi Gbandige]] naŋ be a [[Volta Region|Volta Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register (2004 - 2008). Ghana: The Parliament of Ghana.</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/11451/mps-volta-region.html</ref><ref name=":1">https://ghanamps.com/mp/ampofo-kwame-daniel-2/</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Ampofo [[Dayi]] naŋ be Volta Irigyiŋ poɔ, Ghana 6 Mɛnoɔre 1950 poɔ. O gaa la [[University of Ghana]] a nyɛ o Bakyila Science degeree. Ka o yi be gaa a [[University of Pennsylvania]] a nyɛ o Masa of Science.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
== Dompole ==
Ampofo e la [[Kɛmekal eŋgyinia]] karegyuu poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
== Pɔletese ==
Ampofo e la a Kataweɛ paati mɛmba. Ona da la a begemaale die mɛmba ko a South Dayi Gbandige a begemaale die ata soba eŋɛ, a Ghana republic anaare poɔ saŋa na onaŋ da wa di a 2000 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ.<ref name=":0" />
=== 2000 Nuneɛ ===
Ba da ɛlɛte la Ampofo ka o e begemaale die mɛmba ko a South Dayi gbandige a 2000 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ.<ref name=":2">https://web.archive.org/web/20230104162527/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/volta/207/</ref><ref name=":3">Electoral Commission of Ghana -Parliamentary Result-Election 2000. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2007. p. 57</ref> O da di la a nuneɛ a Kataweɛ paati yuori eŋɛ.<ref name=":2" /><ref name=":3" />
O gbandige da paale la a begemaale die kogiri 17 yi a kogiri 19 poɔ, a kataweɛ paati naŋ da di ana nuneɛ na poɔ ko a Volta Irigyiŋ.<ref name=":4">https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20200219090455/http://archive.ipu.org:80/parline-e/reports/arc/2123_92.htm</ref><ref>https://web.archive.org/web/20161209102148/http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/volta/</ref> A kataweɛ paati da di la begemaale die kogiri noɔre 92 lantaa bayageroŋ yi a kogiri 200 poɔ, a begemaale die ata soba eŋɛ, a Ghana republic anaare poɔ.<ref name=":4" />
Ba da ɛlɛte o la ne 10,392 nuuri yi a 14,239 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ŋaaŋ da manne ne la 74.1% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Kofi Sabon Asare naŋ e Nɔdaa paati bie, Agyepong D. Odoba naŋ e a wɔɔ paati bie ane Yao Peter Nkrumah naŋ e a People's National Convention bie.<ref name=":2" /><ref name=":3" />
A bama da nyɛ la 2,662, 920 ane 49 nuuri seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ama da manne ne la 19%, 6.6% ane 0.3% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":2" /><ref name=":3" />
=== 2004 Nuneɛ ===
Ba da la leɛ ɛlɛte o la eŋ begemaale die poɔ a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] yuori eŋɛ a Disembare 2004 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ wagere, ka o na areko a South Dayi Gbandige naŋ be a Volta Irigyiŋ poɔ, Ghana. O da nyɛ la 3,168 nuuri yi a 6,305 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ, naŋ manne ne 50.20%.<ref>https://web.archive.org/web/20230104163415/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/volta/207/index.php</ref>
Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Ernest Patrick Mallet naŋ e a [[wɔɔ paati]] bie ane Bernard Duose sommeŋɛ bie. Ba da nyɛ la 2,284 nuuri ane 853 nuuri seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa mɛ soŋ. A ama da manne ne la 36.2% ane 13.5% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref>https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/03610.pdf</ref>
O gbandige da poɔ la a gbandigiri 20 na poɔ a kataweɛ paati naŋ da di ana nuneɛ na poɔ a Greater Accra irigyiŋ eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20221121064407/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/volta/index.php</ref> A zaa lantaa poɔ, a kataweɛ paati da di la begemaale die kogiri 94 a begemaale die anaare eŋɛ, a Ghana republic anaare poɔŋ.<ref>https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Ampofo e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":1" />
== Sommo Yizie ==
n753zv7nqbq4fhz20vwxb7yyxpv92pd
Angelina Baiden-Amissah
0
2391
42502
42198
2024-12-20T04:53:49Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42502
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q97971350}}
'''Angelina Baiden-Amissah''' (ba naŋ dɔge o Fɛboɔre beri anii daare,1954) e la [[Gaana]] pɔleteesa, [[karema]] bee [[Karema|Tekyɛ]] ane a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|begemaale die ata, anaare, ane anuu soba begemaale die mɛmba]] koroo, a [[7th Parliament of the 4th Republic of Ghana|Gaana republic anaare eŋɛ]] ko a [[Shama gbandige]] naŋ be a [[Western Region|Western Irigyin]] poɔ, [[Ghana|Gaana]].<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Angelina-Baiden-Amissah-re-elected-as-NPP-parliamentary-candidate-62681</ref>
== Pɔletese ==
Baiden-Amissah da e la a begemaale die anaare mɛmba, a Gaana republic anaare eŋɛ, a are ko a Shama gbandige.<ref>https://web.archive.org/web/20240407102150/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/western/227/index.php</ref> O meŋ da la e la a begemaale die ata soba mɛmba a Gaana republic anaare eŋɛ. O politikal dompole piilee 2000 poɔ saŋa na o naŋ da wa ŋmɛ kyakya a 2000 Gaana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ a e begemaale die gyoŋgyoŋ pɛglɛ, a [[wɔɔ paati]] yuori eŋɛ.<ref>https://www.graphic.com.gh/elections/constituency-details/2000/shama</ref> O da die la ne nuuri noɔre lantaa naŋ e 8,284 nuuri naŋ manne ne 31% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. O da la maale ŋmɛ la kyakya a 2004 Gyɛmaa nuneɛ wagere a la di a kogi ne 14,782 nuuri lantaa neɛ.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/parliament/western/index.php</ref> O da la maale ŋmɛ la kyakya a 2008 nuneɛ eŋɛ, a le a kogi eŋɛ ko [[Gabriel Kodwo Essilfie]] naŋ e [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] bie.<ref>https://web.archive.org/web/20240407102557/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/western/227/index.php</ref>
== Dompole ==
Baiden-Amissah meŋ da e la a Gaana [[Cylinder]] [[manufacturing Company bɔɔde mɛmba]].<ref>https://citibusinessnews.com/new-board-for-ghana-cylinder-manufacturing-inaugurated/</ref> O da la e la ganzanna ane Ganzanne [[Dɛpete Minisa]], [[Science]] ane [[Kɔɔdenne]].<ref>https://doi.org/10.1093%2Fww%2F9780199540884.013.u246701</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Baiden-Amissah e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref>''Ghana Parliamentary Register (2004–2008)''. The Office of Parliament. 2004. p. 219.</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:Mainpage]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:West Africa]]
[[Gbuli:pɔge]]
[[Gbuli:pɔgeloŋ]]
kf771c181xhk2rttuae2ma0hj4kspo5
Benjamin Kofi Ayeh
0
2394
42506
25762
2024-12-20T05:26:27Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42506
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q83992804}}
'''Benjamin Kofi Ayeh''' (ba naŋ dɔge 16 Nyɔgevenne 1962)<ref name=":0">http://staging.odekro.org/person/benjamin-kofi-ayeh/</ref> e la yɛroŋ erɛ, Ghana pɔleteesa ane akantaŋ.<ref name=":1">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=2582</ref> O da e la begemaale die ayɔbo mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ ane a begemaale die anaare a Ghana republic anaare poɔ.<ref>https://doi.org/10.1111%2Fj.1750-0206.1994.tb00312.x</ref> O da areko la a [[Upper Denkyira West]] naŋ be a [[Central Region|Central irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref name=":2">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=2582</ref><ref>https://www.newsghana.com.gh/npp-primaries-benjamin-kofi-ayeh-elated-by-his-defeat/</ref><ref name=":3">http://citifmonline.com/2015/06/im-not-surprised-by-my-defeat-former-deputy-minority-chief-whip/</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Benjamin Kofi Ayeh 16 Nyɔgevenne 1962<ref name=":0" /> poɔ [[Ayanfuri]] naŋ be Central irigyiŋ.<ref name=":1" /> O nyɛ la o Charted Accountant (Ghana) Intermediate a yuoni 1986 poɔ a nyɛ o EMGL a yuoni 2008 poɔ yi [[Ghana Institute of Management and Public Administration]].<ref name=":1" /> O meŋ la e la kɔlefaai kyata akantaŋ.<ref name=":2" />
== Dompole ==
Benjamin Kofi Ayeh toŋ ne la '''Fambenycold Limited,''' Accra a e a kyif nembeɛrɛ ɔfesa (CEO).<ref name=":1" /> O da e la begemaale die mɛmba ko a [[Upper Denkyira West|Upper Denkyire West Gbandige]] a Central Irigyiŋ poɔ, Ghana, a wɔɔ paati yuori eŋɛ, a begemaale die anaare eŋɛ a Ghana republic anaare poɔ, a 2004 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ poɔ. O e la yɛroŋ erɛ, akantaŋ ane pɔleteesa.<ref name=":1" /> O meŋ da la e la dɛpete bayageroŋ kyif wip.<ref>http://citifmonline.com/2015/06/im-not-surprised-by-my-defeat-former-deputy-minority-chief-whip/</ref>
== Pɔletese ==
Benjamin Ayeh da la a dɛpete bayageroŋ kyif wip koroo ane mɛmba ko a wɔɔ paati.<ref name=":2" /><ref>https://www.modernghana.com/news/522366/greedy-mp-falls-victim-to.html</ref><ref name=":3" />2004 poɔ, o da ŋmɛ la kyakya a Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ, a [[wɔɔ paati]] yuori eŋɛ a di a kogi ko a Upper Denkyira West gbandige begemaale die mɛmba bie, a begemaale die anaare soba eŋɛ a Ghana republic anaare poɔ.<ref name=":4">https://web.archive.org/web/20221220172114/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/central/82/index.php</ref><ref name=":5">https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/03610.pdf</ref><ref>Ghana Parliamentary Register, 2004-2008. Ghana: The Office of Parliament. 2004. p. 205.</ref>
=== 2004 Nuneɛ ===
A 2004 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ poɔ, Ayeh da nyɛ la 12,177 nuuri yi a 18,017 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ŋaaŋ da manne ne la 67.6% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Oduro-Bonsu Kwaku naŋ e [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] bie ane Thomas Maxwell Aidoo naŋ e Nɔdaa paati bie. A bama da nyɛ la 30.2% ane 2.2% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":5" /><ref name=":4" /> Ayeh's gbandige da poɔ la a gbandigiri 16 na poɔ a wɔɔ paati naŋ da di ana nuneɛ na poɔ a Central irigyiŋ poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20240428070731/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/central/index.php</ref> A zaa lantaa, a wɔɔ paati da di la begemaale die kogiri 128 noɔre lantaa a begemaale die anaare poɔ, a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":7">https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref>
=== 2008 Nuneɛ ===
Ba da la leɛ ɛlɛte la Ayeh ka o e begemaale die mɛmba a 2008 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ poɔ ko a Upper Denkyira West gbandige.<ref name=":6">http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/central/82/index.php</ref> A lɛ na ka o areko a gbandige a begemaale die anuu poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ. Ba da ɛlɛte o la ne 9,339 yi a 18,183 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ŋaaŋ da manne ne la 51.36% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Yankey M. Ackah naŋ e Kataweɛ paati bie, George Mensah naŋ e a Democratic Freedom Party bie ane Dr. Thomas Maxwell Aidoo naŋ e [[Nɔdaa paati]] bie. A bama da nyɛ la 38.45%, 0.46% ane 9.73% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref>https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/10489.pdf</ref> Ba da leɛ ɛlɛte la Ayeh a wɔɔ paati yuori eŋɛ.<ref name=":6" /> O gbandige da poɔ la a gbandigiri 8 poɔ a wɔɔ paati naŋ da di ana nuneɛ na poɔ a Central irigyiŋ poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20221222071217/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/central/index.php</ref> A zaa lantaa, a wɔɔ paati da di la begemaale die kogiri 107 noɔre lantaa a begemaale die anuu eŋɛ a Ghana republic anaare poɔ.<ref name=":7" />
=== 2012 Nuneɛ ===
O da ŋmɛ la kyakya a 2012 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ, ka ba da la leɛ ɛlɛte o ka o na toŋ o buyi soba a e begemaale die mɛmba a begemaale die ayɔbo soba eŋɛ, a Ghana republic anaare poɔ ko a Upper Denkyira West gbandige.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/central/82/index.php</ref><ref name=":1" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Benjamin Kofi Ayeh be la [[kultaa]] die.<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=2582</ref> O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]] a puoro ne Church of Jesus Christ of Latter Day Saints.<ref name=":2" />
== Sommo Yizie ==
9l7vlq1kwe9rj48i8xdo40rwy42pp36
Collins Agyarko Nti
0
2398
42509
25826
2024-12-20T05:37:45Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42509
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105141401}}
'''Collins Agyarko Nti''' (ba naŋ dɔge 25 Ɔɔgore 1958) e la Ghana pɔleteesa ane a fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, a areko a [[Asante Akyem North Gbandige|Asante Akyem North gbandige]] a [[Ashanti Region|Ashanti irigyiŋ]] poɔ, Ghana.<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992–1996</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Collins Agyarko Nti 25 Ɔɔgore 1958 eŋɛ a Asante Akyem North naŋ be a Ashanti poɔ, [[Ghana]]. O gaa la [[Kumasi Polytechnic]] (pampana naŋ e [[Kumasi Technical University]]) a nyɛ o Bachelor of Science onaŋ da wa.zanne chemistry baare.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Collins Agyarko Nti fɔrɔ eŋ a begemaale die poɔ a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] yuori eŋɛ, a 1992 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ wagere ko a Asante Akim North gbandige naŋ be a Ashanti irigyiŋ poɔ, Ghana. O da la maale ŋmɛ la kyakya a 1996 poɔ, a le ko [[Kwadwo Baah-Wiredu]] naŋ da nyɛ 63% yi a nuuri lantaa neɛ soŋ kyɛ ka Collins Agyarko da nyɛ 27%. Dayeni yoŋ ka o toŋ o naŋ e begemaale die mɛmba ko a Asante Akim North Gbandige.<ref>http://www.thinkghana.com/pages/2012/parliament/ashanti/8/index.php</ref><ref>https://web.archive.org/web/20240616222500/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2020/parliament/ashanti/asante_akim_central/</ref>
== Dompole ==
Collins Agyarko Nti la a Coordinating Director of the Country Coordinating Mechanism(CCM).<ref>https://m.peacefmonline.com/pages/local/health/201702/305651.php</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/general-news/global-fund-earmarks-194m-for-ghana-to-combat-tb-hiv-malaria.html</ref>O e la gɔmenante tontona, a meŋ da la e begemaale die mɛmba koroo ko a Asante Akim North Gbandige naŋ be a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana.
== ŋmempuoraa ==
Nti e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
5ge1xhyhf82i0kkj23p3wcac95vuw96
David Yaw Mensah
0
2401
42511
42357
2024-12-20T05:45:52Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42511
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98814413}}
'''David Yaw Mensah''' e la Ghana pɔleteesa ane o da e la begemaale die mɛmba koroo ko a [[Atebubu North Gbandige|Atebubu North gbandige]] naŋ be a [[Brong Ahafo irigyiŋ]] poɔ, Ghana. O da e la begemaale die mɛmba a 2nd ane 3rd begemaale die poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Mensah Gyɛnoɔre 1943 poɔ.<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register. Ghana: The Office of Parliament. 1993–1996. p. 263.</ref> O gaa la a [[Presby Training College]] naŋ be [[Akropong]] a [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] poɔ [[Ghana]].<ref name=":0" /> A yi be ka o nyɛ o tekyɛ bee Karemamine zannoo sɛtefekate.
== Dompole ==
Mensah e la Tekyɛ karegyuu eŋɛ.<ref name=":0" /> O meŋ la e la Ghana pɔleteesa.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Mensah e la mɛmba ko a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]]. Ba da ɛlɛte o la ka o e begemaale die mɛmba na areko a Atebubu North gbandige a Brong Ahafo irigyiŋ poɔ, a 2nd ane 3rd begemaale die poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ. Emmanuel Owusu Mainu la da di o kyɛŋ saŋa na ba naŋ da wa leɛre a gbandige ka o e Atebubu-Amantin gbandige a 2004 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20220927101238/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/44/index.php</ref>
=== Nuneɛ ===
Ba da ɛlɛte la Mensah eŋ a fɔrɔ begemaale die poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ, 7 Gyɛnoɔre 1993 saŋa na o naŋ da wa di a 1992 Ghana begemaale die nuneɛ ba naŋ da e 29 Disembare1992 poɔ.
Ba da ɛlɛte o la ka o e begemaale die mɛmba ko a Atebubu North gbandige a 1996 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ. O da die la ne 22,140 nuuri naŋ manne ne 47.40% yi a nuuri zaa lantaa neɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20240409101007/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/parliament/brongahafo/index.php</ref> O da la maale ŋmɛ la kyakya na bɔ ana ɔfere na a 2000 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ.<ref name=":1">''Electoral Commission of Ghana Parliamentary Result-Election 2000''. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2007. p. 16.</ref> Ba da ɛlɛte o la a Kataweɛ paati yuori eŋɛ.<ref name=":1" /> O Gbandige da poɔ la a begemaale die kogiri 7 poɔ yi akogiri 21 na poɔ a Kataweɛ paati naŋ da di ana nuneɛ na poɔ ko a Brong Ahafo Irigyiŋ.<ref name=":2">https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20200219090455/http://archive.ipu.org:80/parline-e/reports/arc/2123_92.htm</ref><ref>https://web.archive.org/web/20220922143635/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/brongahafo/index.php</ref> A Kataweɛ paati da di la begemaale die kogiri 92 yageroŋ yi a kogiri 200 na poɔ, a 3rd begemaale die poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":2" /> Ba da ɛlɛte o la ne 13,229 nuuri yi a 29,893 nuuri lantaa neɛ soŋ. A ŋaaŋ da manne ne la 44.6% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3">''Electoral Commission of Ghana -Parliamentary Result-Election 2000''. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2007. p. 16.</ref> Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Joseph Kwabena Manu sommeŋɛ bie, Winston Samuel Binabiba naŋ e a National Reform Party bie, Mahama Ikunjoony naŋ e a [[wɔɔ paati]] bie, Francis Kwabena Dorkoseh naŋ e a [[People's National Convention]] bie ane Niekuu Bayor Franklin naŋ e Nɔdaa paati bie.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> A bama da nyɛ la 10,563, 533, 529 ane 177 nuuri seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ama da manne ne la 39.5%, 2.0%, 2.0% ane 0.7% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" /><ref name=":4">https://web.archive.org/web/20220928032238/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/brongahafo/247/index.php</ref>b
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Mensah e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:Mainpage]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:West Africa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
ey1hwny9kyugz7oh6n3zdzqzas4iln6
Ebenezer Ato Ayirebi-Acquah
0
2402
42512
42075
2024-12-20T05:49:28Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42512
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105152841}}
'''R. Ebenezer Ato Ayirebi-Acquah''' e la Ghana pɔleteesa ane mɛmba a fɔrɔ begemaale die poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ, a areko a [[Effutu|Effutu gbandige]] naŋ be a [[Central Region|Central Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref>https://github.com/maryjonah/maryjonah.github.io</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Ghanaians-asked-to-reject-selfish-and-greedy-politicians-152229</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la R. Ebenezer Ato Ayirebi-Acquah Effutu poɔ a Central Irigyiŋ poɔ, Ghana. O zanne la General Surgery ane Medicine.<ref name=":0">Book title: Ghana Parliamentary Register 1992–1996 Publisher: Ghana Publishing Corporation Date: 1993 Page: 109</ref>
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la R. Ebenezer Ato Ayirebi-Acquah fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] yuori eŋɛ, a 1992 Ghana begemaale die gyɛmaa zaa nuneɛ wagere ko a Effutu gbandige naŋ be a Central Irigyiŋ poɔ, Ghana. Mike Allen Hammah da daa o la lɔɔ ne 11,398 nuuri yi a 100% nuuri zaa lantaa neɛ naŋ manne ne 42.80% gaŋ Joseph Nunoo-Mensah meŋ naŋ nyɛ 9,144 nuuri naŋ manne ne 34.30%.<ref>https://web.archive.org/web/20240409104451/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/parliament/winners/index.php</ref><ref>https://web.archive.org/web/20240409104516/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/central/73/index.php</ref>
== Dompole ==
R. Ebenezer Ato Ayirebi-Acquah e la mɛdikal dɔgeta karegyuu eŋɛ ane begemaale die mɛmba koroo ko a Effutu gbandige naŋ be a Central Irigyiŋ poɔ, Ghana.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
ejwlvvu6agynjm86nu0dz457ssu30hz
Elizabeth Amoah Tetteh
0
2403
42402
25916
2024-12-19T16:14:29Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42402
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q96943133}}
'''Elizabeth Amoah-Tetteh''' (ba naŋ dɔge 25 Nyɔgevenne 1945) e la ganzanna<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20160506170722/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=70</ref> ane Ghana pɔleteesa. Ona da la a begemaale die mɛmba ko a [[Twifu-Atti Morkwaa gbandige]] a 5th begemaale die poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":1">https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/10489.pdf</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Amoah-Tetteh 25 Nyɔgevenne 1945 poɔ. O baa la [[Twifo-Abodom]] a [[Central Region|Central Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]]. 1974 poɔ, o da nyɛ la Diploma in Physical Education a Specialist Training College poɔ [[Winneba]].<ref name=":0" />
== Dompole ==
Amoah-Tetteh da tona la sonna daarɛɛta toma ko Data Collection a Teacher Education Division poɔ ko a Ghana Education Service Accra poɔ.<ref name=":0" /> O da e la begemaale die mɛmba ko a Twifo-Atti Morkwaa gbandige ane meŋ Dɛpete Minisa ko Ganzanne naŋ kaara [[Pre-tertiary Education]]<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Three-year-training-programme-for-visual-impaired-teachers-opens-209937</ref><ref>https://newsghana.com.gh/mrs-elizabeth-amoah-tetteh-donates-food-and-other-items-worth-ghc1000-to-school/</ref> a Ghana Yidaandɔɔ koroo [[John Dramani Mahama]] naaŋ wagere.
== Pɔletese ==
Elizabeth Amoah-Tetteh fɔrɔ areko la a Twifo-Atti Morkwaa gbandige a e begemaale die mɛmba a Ghana republic anuu eŋɛ, saŋa na o naŋ da wa di a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] yuori eŋɛ a 2008 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ eŋɛ.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/central/262/index.php</ref> O da die la ne 14,724 nuuri yi a 28,632 nuuri lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 51.4% gaŋ o kyakya ŋmɛ taaba, Abraham Dwuma Odoom naŋ e [[wɔɔ paati]] bie da nyɛ la 13,086 nuuri naŋ manne ne 42.90% ane Rose Buah-Bassuah naŋ e [[Nɔdaa paati]] bie meŋ naŋ da nyɛ 1,577 nuuri naŋ manne ne 5.2%.<ref>https://web.archive.org/web/20230930122116/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/parliament/central/index.php</ref><ref>http://ghanamps.com/mps/details.php?id=70</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Amoah-Tetteh be la [[kultaa]] die ane biiri bayɔpõĩ. O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
j2c659z4vnuyrzczfoszglk9fj0qyio
Ignatius Kofi Poku Edusei
0
2406
42403
42327
2024-12-19T16:18:57Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42403
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98005650}}
'''Ignatius Kofi Poku-Adusei''' e la Ghana pɔleteesa.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ona da la a begemaale die mɛmba naŋ areko [[Bekwai|Bekwai gbandige]] naŋ be a [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]] poɔ, Ghana, a begemaale die eŋɛ, a Ghana republic anaare poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> O e la mɛmba ko a [[wɔɔ paati]].<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20210518110710/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/16/index.php</ref><ref name=":1">Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections. Accra: Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung. 2005. p. 122.</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Poku-Adusei ɔɔtoore 25, 1963 poɔ.<ref name=":2">''Ghana Parliamentary Register, 2004-2008''. Ghana: The Office of Parliament. 2004.</ref> O e la [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology]], KNUST bikoroo.<ref name=":2" /> O taa la Art Bakyila degeree yi a yuniveniti.<ref name=":2" /> O meŋ la e la [[University of Ghana]] (UG) bikoroo.<ref name=":2" /> A yi be ka o nyɛ masa degeree Business Administration poɔ.<ref name=":2" />
== Dompole ==
Poku-Adusei e la tekyɛ bee karema ane administrator karegyuu poɔ.<ref name=":2" />
== Politikal dompole ==
Poku-Adusei e la mɛmba ko a wɔɔ paati.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> O da leɛ la begemaale die mɛmba a Gyɛnoɔre 2005 saŋa na o naŋ da wa di a gyɛmaa zaa nuneɛ a Disembare 2004 poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ba da ɛlɛte o la ka o e a begemaale die mɛmba ko a Bekwai gbandige a begemaale die anaare poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
== Nuneɛ ==
A yuoni 2000 poɔ, Adusei da di la a gyɛmaa zaa nuneɛ a e begemaale die mɛmba ko a Bekwai gbandige a Ashanti Irigyiŋ poɔ, [[Ghana]].<ref name=":3">https://web.archive.org/web/20210518110619/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/ashanti/16/index.php</ref><ref name=":4">Electoral Commission. Parliamentary Results - Election 2000. Accra: Electoral Commission. 2007. p. 5.</ref> O da die la a wɔɔ paati yuori eŋɛ.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> O gbandige da poɔ la a begemaale die kogiri 31 na poɔ yi a kogiri 33 poɔ a wɔɔ paati naŋ da di ana nuneɛ na poɔ ko a Ashanti Irigyiŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/ashanti/index.php</ref> A wɔɔ paati da di la begemaale die noɔre 100 lantaa yageroŋ yi a kogiri 200 na poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20221116133229/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 30,811 nuuri yi a 36,062 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" /> A ŋaaŋ da manne ne la 85.7% yi a nuuri zaa lantaa neɛ neɛ soŋ.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Michael O.K. Boakye naŋ [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bie, Stephen A. Kwarteng naŋ e [[People's National Convention]] bie, Emmanuel K. Adade naŋ e National Reformed Party bie ane Michael O.K. Annan naŋ e a [[Nɔdaa paati]] bie.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> A bama da nyɛ la 4,260, 340, 333 ane 193 nuuri, yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ seŋ ana tutaa lɛ. A ama da manne ne la 11.9%, 0.9%, 0.9% ane 0.5% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" /><ref name=":4" />
Ba da ɛlɛte la Poku-Adusei ka o e begemaale die mɛmba ko a Bekwai gbandige naŋ be a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana, a 2004 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> O da die la a kataweɛ paati yuori eŋɛ. O gbandige da poɔ la a begemaale die kogiri 36 na poɔ yi a kogiri 39 na poɔ a wɔɔ paati naŋ da di ana nuneɛ na poɔ ko a Ashanti Irigyiŋ.<ref>https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref> A wɔɔ paati da di la begemaale die kogiri noɔre 128 lantaa yageroŋ yi a kogiri 230 na poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 34,830 nuuri yi a 43,896 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ŋaaŋ da manne ne la 79.3% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":0" /><ref name=":1" />Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Janet Adarkwah naŋ e People's National Convention bie, Jonas Owusu-Boateng naŋ e kataweɛ paati bie, Grace Abena Nketia naŋ e Nɔdaa paati bie, Beatrice Kusi-Appiah sommeŋɛ bie.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> A bama da nyɛ la 870, 3,739, 241 ane 4,216 nuuri seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> A ama da manne ne la 2.0%, 8.5%, 0.5% ane 9.6% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":0" /><ref name=":1" />n
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Poku-Adusei e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":2" />
== Muuli kyɛ meŋ nyɛ ==
* [[MPs pɛll ba naŋ ɛlɛte a 2004 Ghana begemaale die nuneɛ poɔ]]
== Sommo Yizie ==
ayg00aux4f1q4j7cto95ucynjuys6hm
Freddie Blay
0
2414
42519
26164
2024-12-20T06:11:34Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42519
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q1453068}}
'''Frederick Worsemao Armah Blay''' e la lɔɔya, [[Ghana]] pɔleteesa ane mɛmba a begemaale die ayi, ata ane anaare begemaale die poɔ a [[Ghana republic anaare]] eŋɛ, a areko a [[Ellembelle Gbandige]] a [[Western Region|Western Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref>Ghana Parliamentary Register (2004-2008)</ref>
== Dompole ==
Ba da kaa-iri la Blay ka o e a bɔɔde dakogi zu soba ko a Ghana [[National Petroleum Corporation]] (GNPC). 2021 poɔ, [[Nana Akufo-Addo]] da la leɛ maale iri o la ka o e a bɔɔde dakogi zu soba ko GNPC. Pampana ona la a Siinia Paatina be Blay and Associates. O meŋ la e la a bɔɔde dakogi zu soba ane yageroŋ share taaraa a Western Publications Limited poɔ, publishers of the ''Daily Guide'' newspaper, the flagship of the Group, ''Business Guide'', ''News-One'' ane ''Young Blazers''.<ref>https://citibusinessnews.com/2021/08/freddie-blay-maintained-as-board-chair-of-gnpc/</ref><ref>https://citifmonline.com/2017/05/11/freddie-blay-named-gnpc-board-chairman/</ref>
== Pɔletese ==
Blay da e la begemaale die mɛmba Ghana poɔ ane a da e a fɔrɔ Dɛpete Speaker a Ghana begemaale die anaare poɔ. O da lee o kogi eŋɛ a gyɛmaa zaa nuneɛ ba naŋ da e 7 Disembare 2008 poɔ ko [[Armah Kofi Buah]] naŋ e [[Kataweɛ Paati|NDC]] bie. O da e la mɛmba ko a [[Nɔdaa paati]] (CPP), kyɛ da leɛ iri o nu yi be te kpɛ a [[wɔɔ paati]] saŋa na a CPP noba naŋ da wa de nu teɛŋ kyaare o ka o ba ŋmɛ kyakya ko a CPP gyoŋgyoŋ pɛglɛ [[Paa Kwesi Nduom]], kyɛ leɛ teɛrɛ a NPP gyoŋgyoŋ pɛglɛ Nana Akufo-Addo. Freddie Blay gaa la Adisadel College.<ref>http://www.modernghana.com/news/338020/1/nana-addo-appoints-freddie-blay.html</ref>
O naŋ wa kpɛ a NPP baare, o da arɛɛ la ka ba ɛlɛte o ka o e a dakogi zu potuuro ko a paati kyɛpire 2014 poɔ. A paati naŋ da wa kare o dakogi zu soba [[Paul Afoko]] baare, o da iri la Blay ka o e a dakogi zu tontona. O da arɛɛ la ka ba ɛlɛte o ka o e a dakogi zu soba meŋɛ ko a paati, a [[Wɔɔ paati|NPP]] national lambo [[Koforidua]] poɔ naŋ da nyɛ eebo a yi 7 te tɔ 8 Gyoonoɔre 2018 poɔ.<ref>https://www.myjoyonline.com/politics/2014/April-13th/provisional-afoko-wallops-obetsebi-lamptey-to-claim-npp-chair.php</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/politics/2015/October-23rd/afoko-suspended-unanimously-by-nec.php</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/freddie-blay-beats-stephen-ntim-to-win-npp-chairmanship-race.html</ref>
=== 1996, 2000 ane 2004 Nuneɛ ===
Ba da ɛlɛte la Blay ka o e begemaale die mɛmba ko a Ellembele gbandige a Western irigyiŋ poɔ, Ghana, 1996, 2000, ane 2004 Ghana gyɛmaa zaa nuneɛ poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20231205230535/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/western/217/index.php</ref><ref name=":0">Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections. Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung. November 2005. p. 207.</ref> A lɛ na, ka o areko a gbandige a 2nd, 3rd ane 4th begemaale die poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":1">Ghana Parliamentary Register, 2004-2008. Ghana: The Office of Parliament. 2004. p. 235.</ref> O da arɛɛ la a Convention Peoples' Party yuori eŋɛ, a kyɛ pãã taa politikal kultaa ne wɔɔ paati (NPP), a lɛ na, o ba nyɛ vuo na e NPP begemaale die gyoŋgyoŋ pɛglɛ a Ellembele Gbandige poɔŋ. 1996 begemaale die poɔ, a bayageroŋ naŋ e a NPP zu, da iri o la ka o e a Dɛpete Speaker bayi soba, kyɛ ka NDC's Ken Dzirasah da e a fɔrɔ soba.
A NPP naŋ da wa di a 2000 nuneɛ, Blay da leɛ la a Dɛpete Speaker fɔrɔ soba ka Dzirasah e a bayi soba. 2004 poɔ, a NDC da wane la Ala Adjetey, a speaker naŋ da daŋ bebe ko ana vuo na ne o zu, kyaare ne a yageroŋ NPP's Ebenezer Sekyi-Hughs. A ŋaaŋ da vɛŋ la ka Dzirasah ane NDC le a Dɛpete Speaker bayi soba vuo eŋɛ ko a NPP Alhaji Alhassan.
Ba da ɛlɛte o la fɔrɔ 1996 poɔ ne 11,674 nuuri yi a 25,099 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 30.20% gaŋ o kyakya ŋmɛ taaba; Constance Nyamikey-Quaicoe NDC mɛmba naŋ da nyɛ 11,663 nuuri ane Abdul Karim Pennah PNC mɛmba naŋ da nyɛ 1,762 nuuri.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/western/217/index.php</ref>
O da nyɛ la 13,722 nuuri yi a 24,127 nuuri lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 56.90%, Kaku Korsah NDC mɛmba naŋ da nyɛ 9,554 nuuri naŋ manne ne 39.60%, Frank Acquah Adamu NRP mɛmba naŋ da nyɛ 630 nuuri naŋ da manne ne 2.60% ane Abdul Karim Pennah PNC mɛmba naŋ da nyɛ 221 nuuri naŋ manne ne 2.60%.<ref>https://web.archive.org/web/20220911120718/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/western/217/index.php</ref>
Ba da ɛlɛte la Blay a 2004 poɔ ne 18,428 nuuri yi a 34,969 yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ŋaaŋ da manne ne la 52.7% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Shaibu Chie Issaka naŋ e People's National Convention bie, Kaku Korsah naŋ e [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bie ane Kyiamah Kaku naŋ e sommeŋɛ bie. A bama da nyɛ la 388 nuuri, 11,322 nuuri ane 902 nuuri seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte la Blay a [[Nɔdaa paati]] yuori eŋɛ.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
== Sommo Yizie ==
[[Category: Dagaare]]
[[Category: Gampɛlɛ zaa]]
[[Category: dɔɔ]]
[[Category: dɔɔloŋ]]
mng8zlyr0tsjrhellwsw1hrv692dxt9
Kofi Frimpong
0
2422
42541
42131
2024-12-20T07:16:37Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42541
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q84242003}}
'''Kofi Frimpong''' (ba naŋ dɔge 17 gyoone 1951)<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20160506210629/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=144</ref><ref name=":1">https://web.archive.org/web/20160425011616/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2699</ref> e la yɛroŋ erɛ<ref name=":0" /><ref name=":1" /> ane [[Ghana]] pɔleteesa.<ref name=":0" /> O da e la begemaale die mɛmba naŋ areko Kwabre East gbandige naŋ be Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana, a 4th,5th ane 6th begemaale die poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":2">https://web.archive.org/web/20221116160144/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/24/index.php</ref><ref name=":3">Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections. Accra: Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung. 2005. p. 124.</ref><ref name=":6">https://web.archive.org/web/20230721052938/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/24/index.php</ref><ref name=":5">Ghana Elections 2008. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2010. p. 62.</ref><ref name=":4">Elections 2012. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. p. 134.</ref> O e la [[wɔɔ paati]] mɛmba.<ref name=":1" /><ref name=":0" /><ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=2699</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230721052934/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201506/245276.php</ref><ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Kofi-Frimpong-re-elected-NPP-parliamentary-candidate-for-Kwabre-East-143783</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Frimpong 17 gyoone 1951 poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref>https://web.archive.org/web/20160506210629/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=144</ref> O baa la Ntonso, teŋɛ kaŋa naŋ be a [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]] poɔ, Ghana.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> O e la [[University of Ghana]] (UG) [[... Sakuuri|sakuuri]] bie.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> O taa la Art bakyila degeree Sociology ane Political Science eŋɛ yi a yuniveniti.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> O nyɛ la a degeree ŋa 1978 poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
== Dompole ==
Frimpong e la yɛroŋ erɛ. Ona da la a managyiŋ daarɛɛta ko Bakota Medical Technology Limited Kumasi poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> A ŋaaŋ da eɛ la sɛre kyɛ ka o da wa bɔ a politikal ɔfere 2004 poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
== Politikal dompole ==
Frimpong e la mɛmba ko a [[wɔɔ paati]].<ref name=":0" /><ref name=":1" /> O da leɛ la begemaale die mɛmba a yi gyɛnoɔre 2005 saŋa na o naŋ da wa di a gyɛneraa nuneɛ Disembare 2004 poɔ.<ref name=":2" /><ref name=":3" />O da la arɛɛ la gbɛre buyi zaa a di. Ona da la a MP ko a Kwabre East gbandige. Ba da ɛlɛte o la ka o e begemaale die mɛmba ko o gbandige a 4th, 5th ane 6th begemaale die poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":7">http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/24/index.php</ref><ref name=":4" /><ref name=":5" /><ref name=":6" />
== Nuneɛ ==
Ba da ɛlɛte la Frimpong ka o e begemaale die mɛmba ko a Kwabre East gbandige naŋ be a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana, a fɔrɔ soba eŋɛ a 2004 Ghana gyɛneraa nuneɛ eŋɛ. O da die la a wɔɔ paati yuori eŋɛ. O gbandige da poɔ la a begemaale die kogiri 36 yi a kogiri 39 na poɔ a wɔɔ paati naŋ da di ana nuneɛ na poɔ ko a Ashanti Irigyiŋ.<ref>https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref> A wɔɔ paati da di la begemaale die kogiri yageroŋ noɔre lantaa naŋ e 128 yi a kogiri 230 poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 42,094 nuneɛre yi a 51,871 nuneɛre zaa lantaa neɛ soŋ. A ŋaaŋ da manne ne la <ref name=":1" />81.2% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Augustine Yeboah Domfeh naŋ e [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bie ane Agnes Donkor naŋ e [[Nɔdaa paati]] bie. A bama da nyɛ la 8,906 ane 871 nuneɛre seŋ ana tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ama da manne ne la 17.2% ane 1.7% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":2" /><ref name=":3" />
2008 poɔ, o da di la a gyɛneraa nuneɛ a wɔɔ paati yuori eŋɛ ko ana gbandige na ne o zu. O gbandige da poɔ la a begemaale die kogiri 34 poɔ yi a kogiri 39 na poɔ a wɔɔ paati naŋ da di ana nuneɛ na poɔ ko a Ashanti Irigyiŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20230807211816/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/index.php</ref> A wɔɔ paati da di la bayageroŋ begemaale die kogiri noɔre lantaa naŋ e 109 yi a kogiri 230 na poɔ.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 41,454 nuneɛre yi a 54,517 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ŋaaŋ da manne ne la 76.04% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Bismark Adu-Asere kataweɛ paati bie, Zacharia Awuah naŋ e Democratic Freedom Party bie ane Alice Duah Boateng naŋ e Convention People's Party bie. A bama da nyɛ la 10,824, 555 ane 1,684 nuneɛre seŋ anaŋ tutaa lɛ. A ama da manne ne la 19.85%, 1.02% ane 3.09% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":5" /><ref name=":6" />
2012 poɔ, o da di la a gyɛneraa nuneɛ la maale a wɔɔ paati yuori eŋɛ ko ana gbandige na ne o zu. Ba da ɛlɛte o la ne 62,048 nuneɛre yi a 82,377 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ŋaaŋ da manne ne la 75.32% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Fatao Iliyasu naŋ e kataweɛ paati bie, Zacharia Awuah naŋ e Progressive People's Party bie ane Edward J.B Danquah sommeŋɛ bie. A bama da nyɛ la 17,521, 1,284 ane 1,524 nuneɛre yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ama da manne ne la 21.27%, 1.56% ane 1.85% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":7" /><ref name=":4" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Frimpong e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" /><ref name=":1" /> O e la Seventh-Day Adventist.<ref name=":0" /> O be la [[kultaa]] die ane biiri pie.<ref name=":0" />
== Muuli kyɛ meŋɛ nyɛ ==
* https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_MPs_elected_in_the_2004_Ghanaian_parliamentary_election
* https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_MPs_elected_in_the_2008_Ghanaian_parliamentary_election
* https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_MPs_elected_in_the_2012_Ghanaian_parliamentary_election
== Sommo Yizie ==
[[Category: Dagaare]]
[[Category: gampɛlɛ zaa]]
[[Category: Ghana]]
[[Category: dɔɔloŋ]]
[[Category: dɔɔ]]
k3n6208mcpc60sezm35om9okj2y2c7v
Kinston Akomeng Kissi
0
2429
42538
26546
2024-12-20T07:05:00Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42538
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98818224}}
'''Kiston Akomea Kissi''' (ba naŋ dɔge 4 Gyoonoɔre 1957) e la [[Ghana]] pɔleteesa ane a begemaale die ata mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ a areko a [[Akwatia Gbandige]] naŋ be a [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Kissi 4 Gyoonoɔre 1957 eŋɛ, Akwatia naŋ be a Eastern Irigyiŋ poɔ, [[Ghana]].<ref name=":0" />
== Pɔletese Nyɔvore Yɛlɛ ==
Ba da neɛ la nuuri a iri Kissi fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ a [[wɔɔ paati]] yuori eŋɛ a Disembare 200 Ghana gyɛneraa nuneɛ wagere.<ref>https://www.modernghana.com/news/509165/baba-jamal-storms-npp-primary.html</ref> O da ŋmɛ la a kyakya ne o taamine naŋ yi poletikal paati yobo kyɛ ka ba da iri o kyɛ bare ba. Ka ba na la Baba Jamal Mohammed Ahmed naŋ e [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bie da nyɛ la 12,069 yi a nuneɛre poɔ ka lɛ manne ne 42.80%. Mary Adwoa Buabeng sommeŋɛ bie da la neɛ naŋ tu noba bayi puori ne 1,524 nuneɛre naŋ manne ne 5.40%. A National Reform Party's areterɛ [[Christian Addo]] da nyɛ la 397 nuneɛre. Samuel Adjei a [[Nɔdaa paati]] bie da nyɛ la 272 nuneɛre naŋ manne ne 1.00%. Kwame Kwarkoh Dickson meŋ da nyɛ la 162 naŋ manne ne 0.60% a People's National Convention yuori eŋɛ.<ref>https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/parliament/eastern/</ref> O da nyɛ la 13,805 nuneɛre yi a 28,229 nuneɛre zaa lantaa neɛ soŋ, ka lɛ manne ne 48.90%.<ref>https://web.archive.org/web/20230721013454/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/eastern/93/index.php</ref> A 2004 nuneɛ poɔ, o da nyɛ la 19,386 nuneɛre yi a 37,135 nuneɛre zaa lantaa neɛ soŋ, ka lɛ manne ne 52.20%.<ref>https://web.archive.org/web/20230721013455/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/eastern/93/index.php</ref>
== Dompole ==
Kissi e la koɔraa ane begemaale die mɛmba koroo ko a Akwatia gbandige naŋ be a Eastern Irigyiŋ poɔ, Ghana. Noba meŋ baŋ ne o la ka o e yɛroŋ erɛ.<ref name=":0" /> O da la a bɔɔde dakogi zu soba ko a Precious Minerals Marketing Company (PMMC) Ghana poɔ.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/PMMC-Board-Chair-refutes-allegations-of-corruption-salary-increase-690439</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Kissi e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category: Ghana]]
[[Category: gampɛlɛ zaa]]
[[Category: Dagaare]]
[[Category: dɔɔ]]
[[Category: dɔɔloŋ]]
7ms3e3jomsdcq7hw5e2fyx5iy0urx2w
Kenneth Amponsah-Yiadom
0
2437
42537
26617
2024-12-20T07:02:18Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42537
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105156471}}
'''Kenneth Amponsah-Yiadom''' e la Ghana pɔleteesa ane a fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, a areko a [[Offinso South|Offinso South Gbandige]] naŋ be [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]] poɔ, Ghana. O da are la a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] gbɛbogiri eŋɛ.<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992–1996</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Kenneth Amponsah-Yiadom Offinso naŋ be Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana. O gaa la [[Prempeh College]] ane [[University of Ghana]] zie onaŋ nyɛ o bakyila degeree politikal Science eŋɛ ane Postgraduate diploma in Library Science.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Kenneth Amponsah-Yiadom fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ a kataweɛ paati yuori eŋɛ, ka o e begemaale die mɛmba ko a Offinso South gbandige naŋ be Ashanti Irigyiŋ poɔ a 1992 Ghana begemaale die nuneɛ wagere.<ref>https://www.myjoyonline.com/election-2020-at-least-113-current-mps-are-not-returning-to-parliament/</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/new-mp-for-offinso-south-sworn-into-office/</ref> Francis Kwasi Buor naŋ e [[wɔɔ paati]] mɛmba bie da daa o la lɔɔ a 1996 Ghana gyɛneraa nuneɛ wagere.<ref>https://web.archive.org/web/20240428070807/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/ashanti/35/index.php</ref>
== Dompole ==
O e la koɔraa ane librarian karegyuu poɔ ane a da e la begemaale die mɛmba koroo ko a Offinso South Gbandige naŋ be Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana a yi 1993 te tɔ 1997.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
6lvqjefnwdqxqdj5au9obo8zklfkzbr
Krosbi Mensah
0
2442
42542
40082
2024-12-20T07:18:15Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42542
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q99912770}}
'''Krosbi Mensah''' (ba naŋ dɔge 5 Maakye 1947) da e la [[Gaana]] pɔleteesa a da e [[Begemaaleba|begemaale]] die mɛmba ko a Gaana republic anaare, o da are ko la [[Afram Plains North Gbandige|Afram Plains North gbandige]].<ref name=":0" /> O da e la mɛmba ko a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]].<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register(1993–1997)</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la [[Krosbi Mensah]] 5 Maakye 1947 eŋɛ a Eastern Irigyiŋ poɔ, Gaana, o zanne la Prince of Peace College a nyɛ o General Satifikate of Education (GCE) O-Lɛvɛl.<ref name=":0" />
== Dompole ==
Mensah da e la begemaale die mɛmba koroo ko Afram Plains North gbandige naŋ be a [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] poɔ, [[Gaana]] a yi 7 Gyɛnoɔre 1993 te tɔ 7 Gyɛnoɔre 1997. O meŋ da e la yɛroŋ erɛ.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
=== Begemaale die mɛmba ===
Mensah da e la begemaale die mɛmba a fɔrɔ ane a ayi soba begemaale die poɔ a [[Gaana]] republic anaare eŋɛ ko a [[Afram Plains North Gbandige|Afraim Plains North Gbandige]], a yi Gyɛnoɔre 1993 te tɔ Gyɛnoɔre 2001.<ref name=":0" /> O fɔrɔ gaa la begemaale die saŋa na ba naŋ da wa ŋmɛ peraa ka o na la di a 1992 Disembare nuneɛ. O da la di la a kogi la maale a 1996 nuneɛ poɔ saŋa na o naŋ da wa te nyɛ 72% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ, o da die la a Disembare [[1996 Ghana gyɛneraal nuneɛ]] wagere a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] yuori eŋɛ ko a Afraim Plains North Gbandige naŋ be a [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] poɔ, Gaana. O da nyɛ la 18,832 nuneɛre yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 61.70% gaŋ o kyakya ŋmɛ taaba Augustine Siaw [[wɔɔ paati]] mɛmba, Amidu Tanko PNC mɛmba, Albert Quarcoo-Zah CPP mɛmba ane Krosbi Mensah naŋ e NDC mɛmba, a bama da nyɛ la 4,376 nuneɛre, 1,684 nuneɛre, 1,235 nuneɛre ane 0 nuneɛre seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20241127030234/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/parliament/eastern/86/index.php</ref> A puoriŋ [[Joseph Tsatsu Agbenu]] di la o kyɛŋ 2001 poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20201018205332/https://ec.gov.gh/wp-content/uploads/2019/08/2000-Parliamentary-Details.pdf</ref><ref>https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/parliament/eastern/</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Mensah da e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" /> O da e la [[Betty Krosbi Mensah]] saa bee ba, a yi 2017 zaa waana ŋa naŋ e MP ko Afram Plains North, ana gbandige na ne o zu o naŋ da e MP.<ref>https://www.facebook.com/Parliament.of.Ghana/posts/1197953500644695</ref>
== Sommo Yizie ==
5ipeflezu6elr5rurp86fpu8a0ph290
Kwabena Adusa Okerchiri
0
2444
42543
42332
2024-12-20T07:19:46Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42543
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98043136}}
'''Kwabena Adusa Okerchiri''' e la Ghana pɔleteesa ane begemaale die mɛmba naŋ areko a [[wɔɔ paati]] a [[Nkawkaw gbandige]] poɔ a [[Eastern Region|Eastern irigyiŋ]] eŋɛ [[Ghana]]. O toŋ la begemaale deri ata poɔ a yi a ayi soba te tɔ a begemaale die anaare a Ghana republic anaare poɔ a yi 1996 te tɔ 2004.<ref>https://www.modernghana.com/news/60680/nkawkaw-npp-retains-okerchiri.html</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/news/npp-mp-for-nkawkaw-re-elected-fourth-time/</ref> A lɛ puoriŋ ka [[Seth Adjei Baah]] meŋ de.<ref>https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=List_of_MPs_elected_in_the_2008_Ghanaian_parliamentary_election&oldid=967164324"
List of MPs elected in the 2008 Ghanaian parliamentary election", Wikipedia, 2020-07-11, retrieved 2020-08-05</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Kwabena Adusa gaa la [[University of Ghana]]. Ba da dɔge o la a yuoni 1960 poɔ ane o yi la a Eastern irigyiŋ poɔ.<ref name=":0">https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/03610.pdf</ref>
== Dompole ==
Kwabena Adusa Okerchiri e la lɔɔyɛ karegyuu poɔ.<ref>https://www.wikidata.org/wiki/Q98043136</ref>
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Adusa fɔrɔ a Disembare [[1996 Ghana gyɛneraal nuneɛ|1996 Ghana gyɛneraa nuneɛ]] wagere a wɔɔ paati yuori eŋɛ ko a Nkwakwa gbandige naŋ be a Eastern Irigyiŋ poɔ, Ghana. O da nyɛ la 18,279 nuneɛre yi a 34,086 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 41.40% gaŋ o kyakya ŋmɛ taaba William Bimpong Asante [[Kataweɛ Paati|NDC]] mɛmba, Ebenezer Kese Antwi CPP mɛmba, El-Abdul-Hameed Sachibu PNC mɛmba ane Kofi Frimpong DPP mɛmba a bama da nyɛ la 11,460 nuneɛre, 4,634 nuneɛre, 459 nuneɛre ane 254 nuneɛre seŋ anaŋ tutaa lɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20240428164823/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/eastern/104/index.php</ref>
O di la a begemaale die kogi gbɛre-bota a yi a [[1996 Ghana gyɛneraal nuneɛ|1996 nuneɛ]] te tɔ a 2008 Ghana gyɛneraa nuneɛ. O da lee la a kogi ŋa eŋɛ ko Seth Adjei Baah naŋ areko a sommeŋɛ Paati a Nkawkaw gbandige poɔ a 2008 Ghana gyɛneraa nuneɛ eŋɛ.<ref name=":1">https://www.ghanabusinessnews.com/2008/12/08/ghanas-historic-elections-peaceful/</ref><ref>https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Nkawkaw_(Ghana_parliament_constituency)&oldid=918845481</ref> Adjei Baah da di la a nuneɛ ne 19,757 nuneɛre na daa Kwabena Adusa Okerchiri, naŋ da nyɛ 14,376 nuneɛre lɔɔ. 2004 poɔ, Kwabena Adusa da di la a nuneɛ ne 23,706 nuneɛre lantaa naŋ manne ne 58.2%.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> 2000 poɔ, Kwabena Adusa da di la a Nkawkaw gbandige begemaale die kogi ne 20,481 nuneɛre naŋ manne ne 64.90% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. O ko la o kyakya ŋmɛ tɔ a nuuri lantaa gaŋ a posentaa vuo. Mr. Okerchiri da die la a wɔɔ paati yuori eŋɛ. William Kwasi Agyare a kataweɛ paati bie da nyɛ la 8,574 nuneɛre naŋ manne ne 27.20%. A begemaale die kyakya ŋmeɛreba mine la; Ebenezer Kese Antwi a [[Nɔdaa paati]] bie, Eugene Osei Boakye a National Reform Party bie, ane Tatiga Samson Basuri a People's National Convention bie, da nyɛ la 5.40%, 1.40% ane 1.00% seŋ anaŋ tutaa lɛ. A ama manne ne la 1,716, 456 ane 314 nuneɛre seŋ anaŋ tutaa lɛ.<ref>https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/parliament/eastern/</ref>
=== 2000 Nuneɛ ===
A yuoni 2000 poɔ, Okekyere da di la a gyɛneraa nuneɛ a e a begemaale die mɛmba ko a Nkawkaw gbandige naŋ be a Eastern Irigyiŋ poɔ, Ghana.<ref name=":2">https://web.archive.org/web/20221116133229/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/index.php</ref> O da die la a wɔɔ paati yuori eŋɛ.<ref name=":2" /> O gbandige da poɔ la a begemaale die kogiri 18 na poɔ yi a kogiri 26 a wɔɔ paati naŋ di ana nuneɛ na poɔ ko a Eastern Irigyiŋ. A wɔɔ paati da di la begemaale die kogiri yageroŋ 99 lantaa yi kogiri 200 poɔ. Ba da ɛlɛte la Okekyere ne 20,481 nuneɛre.<ref name=":3">https://web.archive.org/web/20240428173550/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/eastern/104/index.php</ref> A ŋaaŋ da manne ne la 64.90% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" /> Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare William Kwasi Agyare naŋ e a kataweɛ paati bie, Ebenezer Kese Antwi naŋ e Nɔdaa paati bie, Osei Aboagye Eugene naŋ e National Reformed Party bie, Tatiga Samson Basuri naŋ e a Peoples National Congress bie.<ref name=":3" /> A bama da di la 8,574,1,716, 456 ane 314 nuneɛre yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ seŋ anaŋ tutaa lɛ. A ama da manne ne la 27.20%, 5.40%, 1.40% ane 1.00% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].
== Muuli kyɛ meŋ nyɛ ==
* [[Wɔɔ Paati Ministare]]
* [[MPs ba naŋ ɛlɛte a 1996, 2000 ane 2004 poɔ yoe pɛll]].
* [[Begemaale die mɛmbare ko a Nkawkaw gbandige]].
== Sommo Yizie ==
70c2grva59udplhcgnknyf7qlwldp5w
Kwakye Addo
0
2445
42545
26717
2024-12-20T07:24:58Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42545
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98819721}}
'''Kwakye Addo''' (ba naŋ dɔge 23 Fɛboɔre 1951) e la [[Ghana]] pɔleteesa ane mɛmba a begemaale die ayi ane ata soba eŋɛ a Ghana republic anaare eŋɛ, naŋ areko a [[Afram Plains South Gbandige]] a [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register(1993–1996)</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Addo 23 Fɛboɔre 1951 eŋɛ, Afram Plains south naŋ be a Eastern Irigyiŋ poɔ, Ghana.<ref name=":0" /> O gaa la [[Abetifi Training College]] a nyɛ o Wuluu Zannoo Sɛtefekate.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Addo eŋ a fɔrɔ begemaale die poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ 7 Gyɛnoɔre 1993 saŋa na ba naŋ da wa ŋmɛ peraa ka ona la di a 1992 Ghana begemaale die nuneɛ ba naŋ da e 29 Disembare 1992 poɔ. A lɛ na ka ba da la leɛ ɛlɛte o eŋ a begemaale die ayi soba poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ, a kataweɛ paati yuori eŋɛ saŋa na o naŋ da wa di a Disembare 1996 Ghana gyɛneraa nuneɛ ko a Afram Plain South Gbandige naŋ be a Eastern Irigyiŋ poɔ, Ghana. O da nyɛ la 11,495 nuneɛre yi a 21,525 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 42.40% gaŋ o kyakya ŋmɛ taaba Raphael Kofi Ahaligah IND mɛmba, Daneil Kwaku Adjepong NPP mɛmba ane Edward Ofori Addo [[CPP]] mɛmba, a bama da nyɛ la 6,804 nuneɛre, 2,994 nuneɛre ane 268 nuneɛre seŋ anaŋ tutaa lɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20241007090718/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/eastern/87/index.php</ref>
A 2000 Ghana gyɛneraa nuneɛ poɔ, o da nyɛ la 7,011 nuneɛre yi a 15,209 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 46.10%.<ref name=":0" /><ref>https://web.archive.org/web/20221121065546/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/parliament/eastern/87/index.php</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/elections/constituency-details/2000-run-of-year/afram-plains-south</ref> Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Anthony Adongo naŋ e sommeŋɛ bie, John Addo Amponsah naŋ e a [[wɔɔ paati]] bie, ane Anthony Mensah naŋ e a National Reform Party bie. Mr. Adongo da nyɛ la 4,660 nuneɛre naŋ manne ne 30.60%. A [[Wɔɔ paati|NPP]] bie John nyɛ 2,079 naŋ manne ne 13.70% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Mr Mensah naŋ e a NRP bie da nyɛ la 9.60% yi a nuuri poɔ.<ref>https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/parliament/eastern/</ref> Raphael Kofi Ahaligah da daa o la lɔɔ a 200 paatiri gyoŋgyoŋ pɛgele nuneɛ eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20221121065550/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/parliament/eastern/87/index.php</ref>
== Dompole ==
Addo e la Politikal Tekyɛ ane begemaale die mɛmba koroo ko a Afram Plains South yi 2001 te tɔ 2005.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Addo e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category: Dagaare]]
[[Category: gampɛlɛ zaa]]
[[Category: Ghana]]
3omuaqqj32xltc0oowhchia3glkc1jx
Kwame Darko (politician)
0
2447
42556
42140
2024-12-20T11:24:21Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42556
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105634118}}
'''Kwame Darko''' (ba naŋ dɔge 1955 poɔ) e la Ghana pɔleteesa ane economist, naŋ e begemaale die mɛmba ko [[Bibiani/Anhwiaso gbandige]] naŋ be [[Western Region|Western Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992-1996</ref><ref>http://www.ghanamps.com/mps-by-year-group/index.php?group=2463</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Kwame Darko a yuoni 1955 a western Irigyiŋ poɔ, Ghana. O gaa la University of Cape Coast zie o naŋ nyɛ o Arts bakyila Economics ane Sociology poɔ.<ref name=":0" />
== Dompole ==
Kwame Darko e la begemaale die mɛmba koroo ko Bibiani a yi 7 Gyɛnoɔre 1993 te tɔ 7 Gyɛnoɔre 1997.
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Kwame Darko a 1992 Ghana begemaale die nuneɛ wagere naŋ areko a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] a e a fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ. Ona la di A. O. F. Tawiah naŋ e People's National Party(PNP) bie kyɛŋ. Zubanɔŋ poɔ o da lee la a kogi eŋɛ a [[1996 Ghana gyɛneraal nuneɛ|1996 Ghana gyɛneraa nuneɛ]] wagere ko Seidu Paakuna Adamu naŋ e kataweɛ paati bie, naŋ da di a kogi ne 24,437 nuneɛre yi a 37,712 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 52.30% gaŋ o kyakya ŋmɛ taaba Christopher Addae naŋ e [[wɔɔ paati]] (NPP) mɛmba ane Moses Jasi-Addae naŋ e Every Ghanaian Living Everywhere (EGLE) mɛmba naŋ da nyɛ 13,275 nuneɛre naŋ manne ne 28.40% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ ane 0 nuuri seŋ ana tutaa lɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20221121102831/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/western/215/index.php</ref><ref>https://web.archive.org/web/20240429072257/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1992/western/215/index.php</ref><ref>https://books.google.com/books?id=BK9EAQAAIAAJ&q=Kwame+Darko</ref><ref>https://books.google.com/books?id=FCUmAQAAMAAJ&q=Kwame+Darko</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
m73meoxqr73658wa4twpx338t2uh7lx
Mary Stella Ankomah
0
2454
42557
41941
2024-12-20T11:28:19Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42557
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105190200}}
'''Mary Stella Ankomah''' (ba naŋ dɔge 19 Nyɔgevenne 1957) e la Gaana pɔleteesa ane a fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, naŋ are ko a [[Mpohor-Wassa East Gbandige|Mpohor-Wassa East gbandige]] naŋ be [[Western Region|Western Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana|Gaana]]. O da arɛɛ la a Nɔdaa paati yuori eŋɛ.<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992–1996</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Mary Stella Ankomah 19 Nyɔgevenne 1957 eŋɛ, [[Mpohor-Wassa East]] naŋ be Western irigyiŋ poɔ, Ghana. O nyɛ la o Diploma Social Studies, Ganzanne poɔ.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Mary Stella Ankomah fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ a Nɔdaa paati yuori eŋɛ ko a Mpohor-Wassa East Gbandige naŋ be a Western irigyiŋ poɔ, Gaana a 1992 Gaana gyɛneraa nuneɛ wagere. Samuel Kwame Amponsah naŋ e [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bie da daa o la lɔɔ a [[1996 Ghana gyɛneraal nuneɛ|1996 Gyɛneraa nuneɛ]] wagere ne 20,352 nuneɛre yi a 100% nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 40.70% kyɛ ka o meŋ da nyɛ 15,248 nuneɛre naŋ manne ne 30.50%, Paul King Arthur da nyɛ la 1,612 nuneɛre naŋ manne ne 3.20%, Alex Bessah Dogbeh da nyɛ la 909 nuneɛre naŋ manne ne 1.80% ane Samuel Branord Effah naŋ e [[wɔɔ paati]] bie da nyɛ la 0 nuuri naŋ manne ne 0.00%.<ref>https://web.archive.org/web/20221121030936/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/western/222/index.php</ref><ref>https://elections.asaaseradio.com/1996/western/15</ref>
== Dompole ==
Mary Stella Ankomah e la tekyɛ karegyuu eŋɛ ane begemaale die mɛmba koroo ko a Mpohor-Wassa East Gbandige naŋ be a Western Irigyiŋ poɔ, Gaana.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Mary Stella Ankomah e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:Ghanaian Christians]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:Nensaala]]
[[Category:Pɔge]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Pɔgeloŋ]]
dydlraebih1i25kw0skxb913t30z2hs
Mathew Kojo Kum
0
2456
42558
26881
2024-12-20T11:29:40Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42558
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105171965}}
'''Mathew Kojo Kum''' (ba naŋ dɔge 31 Ɔɔgore 1945) e la Ghana pɔleteesa ane a fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, a areko a [[Tarkwa-Nsuaem Gbandige|Tarkwa-Nsuaem gbandige]] naŋ be a [[Western Region|Western irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]]. O da arɛɛ la a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] yuori eŋɛ.<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992–1996</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Kum 31 Ɔɔgore 1945 poɔ Tarkwa-Nsuaem naŋ be Western Irigyiŋ poɔ, Ghana. O gaa la a [[Advance Teacher Training College]] a nyɛ o Tekyɛrre Zannoo Sɛtefekate Geography eŋɛ.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Kum fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ a kataweɛ paati yuori eŋɛ ko a Tarkwa-Nsuaem Gbandige naŋ be a Western Irigyiŋ poɔ, Ghana, a 1992 Ghana gyɛneraa nuneɛ wagere. Joseph Ghansah naŋ e [[Nɔdaa paati]] bie la da daa o lɔɔ.<ref>http://thinkghana.com/pages/1996/parliament/western/230/index.php</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230721013439/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/western/230/index.php</ref>
== Dompole ==
Kum e la administrative maneŋgya karegyuu poɔ ane begemaale die mɛmba koroo ko a Tarkwa-Nsuaem Gbandige naŋ be a Western Irigyiŋ poɔ, Ghana.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Kum e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
m4827puavtlfc13veqmtdrwikkg4hss
Matthew Kwaku Antwi
0
2466
42405
42334
2024-12-19T17:23:50Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42405
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98020183}}
'''Matthew Kwaku Antwi''' (ba naŋ dɔge 1941) e la Ghana pɔleteesa a Ghana republic eŋɛ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Ona da la begemaale die mɛmba naŋ areko [[Atwima-Kwanwoma|Atwima-Kwanwoma gbandige]] naŋ be [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]], a begemaale die anaare eŋɛ a Ghana republic anaare poɔ. O e la mɛmba ko a [[wɔɔ paati]].<ref name=":1">http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/12/index.php</ref><ref name=":2">Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections. Accra: Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung. 2005. p. 121.</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Antwi ɔɔtoore 4, 1941 poɔ.<ref name=":0">''Ghana Parliamentary Register, 2004-2008''. Ghana: The Office of Parliament. 2004. p. 163.</ref> O taa la science Bakyila degeree Agricultural Science poɔ ane Phd.<ref name=":0" />
== Dompole ==
Antwi e la peɛroo scientist.<ref name=":0" />
== Politikal dompole ==
Antwi e la wɔɔ paati mɛmba.<ref name=":2" /><ref name=":1" /> O piili la o politikal dompole 1997 poɔ saŋa na onaŋ da wa di a [[1996 Ghana gyɛneraal nuneɛ|1996 Ghana Gyɛneraa Nuneɛ]]. Ka ba da la leɛ ɛlɛte o 7 Gyɛnoɔre 2005 saŋa na onaŋ da wa di a 2004 Ghana gyɛneraa nuneɛ Disembare poɔ ana yuoni na poɔ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Ba da ɛlɛte o la ka o e begemaale die mɛmba ko a Atwima-Kwanwoma gbandige a begemaale die anaare poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":2" /><ref name=":2" />
== Nuneɛ ==
Ba da ɛlɛte la Antwi fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ a wɔɔ paati yuori eŋɛ a Disembare 1996 Ghana Gyɛneraa Nuneɛ wagere a e begemaale die mɛmba ko a Atwima-Kwanwoma gbandige. O da nyɛ la 18,056 nuneɛre yi a 23,150 nuneɛre naŋ manne ne 58.80% kyaare o ne Simon Atta naŋ e [[Kataweɛ Paati|NDC]] mɛmba naŋ da nyɛ 4,831 nuneɛre ane Kwasi Amankwa Manu naŋ e CPP mɛmba naŋ da nyɛ 293 nuneɛre.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/parliament/ashanti/12/index.php</ref>
A yuoni 2000 poɔ, Antwi da di la a gyɛneraa nuneɛ a e begemaale die mɛmba ko a Atwima-Kwanwoma gbandige naŋ be a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana.<ref name=":3">http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/ashanti/12/index.php</ref><ref name=":4">Electoral Commission of Ghana. Parliamentary Result- Election 2000. Accra: Electoral Commission of Ghana. 2007. p. 3.</ref> O da die la a wɔɔ paati yuori eŋɛ.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> O gbandige da paralegal la a begemaale die kogiri 31 na poɔ yi a kogiri 33 na poɔ a wɔɔ paati naŋ di ana nuneɛ na poɔ ko a Ashanti Irigyiŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/ashanti/index.php</ref> A Wɔɔ paati da di la begemaale die kogiri 99 yageroŋ yi a kogiri 200 poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20221116133229/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 19,656 nuneɛre yi a 23,199 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> A ŋaaŋ da manne ne la 85% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Awere A. Dankyi naŋ kataweɛ paati bie ane David O. Darko naŋ e Nɔdaa paati bie.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> A bama da nyɛ la 2,670 ane 799 nuneɛre yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ seŋ ana tutaa lɛ. A ama da manne ne la 11.5% ane 3.5% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" /><ref name=":4" />
Ba da ɛlɛte la Antwi ka o e begemaale die mɛmba ko a Atwima-Kwanwoma gbandige naŋ be Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana, a fɔrɔ soba eŋɛ a 2004 Ghana gyɛneraa nuneɛ eŋɛ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> O da die la a wɔɔ paati yuori eŋɛ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> O gbandige da paale la a begemaale die kogiri 36 na poɔ yi a kogiri 39 poɔ, a wɔɔ paati naŋ da di ana nuneɛ na poɔ ko a Ashanti Irigyiŋ.<ref>https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref> A wɔɔ paati da di la 128 begemaale die kogiri yageroŋ yi a kogiri 230 poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 28,384 nuneɛre yi a 35,050 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> A ŋaaŋ da manne ne la 81% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Tony Agyemang Nyame naŋ e [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bie, Aduhene Opoku Isaac naŋ e Nɔdaa paati bie, Michael Yaw Owusu ane Gyawu Charles Nantwi bazaa bayi sommeŋɛ biiri.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> A bama da nyɛ la 4,044, 610, 1,412 ane 600 nuneɛre seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> A ama da manne ne la 11.5%, 1.7%, 4.0% ane 1.7% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":1" /><ref name=":2" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Antwi e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Muuli kyɛ meŋ nyɛ ==
* MPs ba naŋ ɛlɛte a 2004 Ghana begemaale nuneɛ poɔ
== Sommo Yizie ==
78twt529kewh628bdextpjjdotd1n3e
42559
42405
2024-12-20T11:33:46Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42559
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98020183}}
'''Matthew Kwaku Antwi''' (ba naŋ dɔge 1941) e la Ghana pɔleteesa a Ghana republic eŋɛ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Ona da la begemaale die mɛmba naŋ areko [[Atwima-Kwanwoma|Atwima-Kwanwoma gbandige]] naŋ be [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]], a begemaale die anaare eŋɛ a Ghana republic anaare poɔ. O e la mɛmba ko a [[wɔɔ paati]].<ref name=":1">https://web.archive.org/web/20221120144804/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/ashanti/12/index.php</ref><ref name=":2">Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections. Accra: Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung. 2005. p. 121.</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Antwi ɔɔtoore 4, 1941 poɔ.<ref name=":0">''Ghana Parliamentary Register, 2004-2008''. Ghana: The Office of Parliament. 2004. p. 163.</ref> O taa la science Bakyila degeree Agricultural Science poɔ ane Phd.<ref name=":0" />
== Dompole ==
Antwi e la peɛroo scientist.<ref name=":0" />
== Politikal dompole ==
Antwi e la wɔɔ paati mɛmba.<ref name=":2" /><ref name=":1" /> O piili la o politikal dompole 1997 poɔ saŋa na onaŋ da wa di a [[1996 Ghana gyɛneraal nuneɛ|1996 Ghana Gyɛneraa Nuneɛ]]. Ka ba da la leɛ ɛlɛte o 7 Gyɛnoɔre 2005 saŋa na onaŋ da wa di a 2004 Ghana gyɛneraa nuneɛ Disembare poɔ ana yuoni na poɔ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Ba da ɛlɛte o la ka o e begemaale die mɛmba ko a Atwima-Kwanwoma gbandige a begemaale die anaare poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":2" /><ref name=":2" />
== Nuneɛ ==
Ba da ɛlɛte la Antwi fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ a wɔɔ paati yuori eŋɛ a Disembare 1996 Ghana Gyɛneraa Nuneɛ wagere a e begemaale die mɛmba ko a Atwima-Kwanwoma gbandige. O da nyɛ la 18,056 nuneɛre yi a 23,150 nuneɛre naŋ manne ne 58.80% kyaare o ne Simon Atta naŋ e [[Kataweɛ Paati|NDC]] mɛmba naŋ da nyɛ 4,831 nuneɛre ane Kwasi Amankwa Manu naŋ e CPP mɛmba naŋ da nyɛ 293 nuneɛre.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/parliament/ashanti/12/index.php</ref>
A yuoni 2000 poɔ, Antwi da di la a gyɛneraa nuneɛ a e begemaale die mɛmba ko a Atwima-Kwanwoma gbandige naŋ be a Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana.<ref name=":3">https://web.archive.org/web/20221120144804/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/ashanti/12/index.php</ref><ref name=":4">Electoral Commission of Ghana. Parliamentary Result- Election 2000. Accra: Electoral Commission of Ghana. 2007. p. 3.</ref> O da die la a wɔɔ paati yuori eŋɛ.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> O gbandige da paralegal la a begemaale die kogiri 31 na poɔ yi a kogiri 33 na poɔ a wɔɔ paati naŋ di ana nuneɛ na poɔ ko a Ashanti Irigyiŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/ashanti/index.php</ref> A Wɔɔ paati da di la begemaale die kogiri 99 yageroŋ yi a kogiri 200 poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20221116133229/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 19,656 nuneɛre yi a 23,199 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> A ŋaaŋ da manne ne la 85% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Awere A. Dankyi naŋ kataweɛ paati bie ane David O. Darko naŋ e Nɔdaa paati bie.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> A bama da nyɛ la 2,670 ane 799 nuneɛre yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ seŋ ana tutaa lɛ. A ama da manne ne la 11.5% ane 3.5% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" /><ref name=":4" />
Ba da ɛlɛte la Antwi ka o e begemaale die mɛmba ko a Atwima-Kwanwoma gbandige naŋ be Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana, a fɔrɔ soba eŋɛ a 2004 Ghana gyɛneraa nuneɛ eŋɛ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> O da die la a wɔɔ paati yuori eŋɛ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> O gbandige da paale la a begemaale die kogiri 36 na poɔ yi a kogiri 39 poɔ, a wɔɔ paati naŋ da di ana nuneɛ na poɔ ko a Ashanti Irigyiŋ.<ref>https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref> A wɔɔ paati da di la 128 begemaale die kogiri yageroŋ yi a kogiri 230 poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20231106102817/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/president/index.php</ref> Ba da ɛlɛte o la ne 28,384 nuneɛre yi a 35,050 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> A ŋaaŋ da manne ne la 81% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Tony Agyemang Nyame naŋ e [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bie, Aduhene Opoku Isaac naŋ e Nɔdaa paati bie, Michael Yaw Owusu ane Gyawu Charles Nantwi bazaa bayi sommeŋɛ biiri.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> A bama da nyɛ la 4,044, 610, 1,412 ane 600 nuneɛre seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> A ama da manne ne la 11.5%, 1.7%, 4.0% ane 1.7% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":1" /><ref name=":2" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Antwi e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Muuli kyɛ meŋ nyɛ ==
* MPs ba naŋ ɛlɛte a 2004 Ghana begemaale nuneɛ poɔ
== Sommo Yizie ==
jx10h1sip7q2b36j1m537xdk32e3ii2
Nana Akomea
0
2469
42562
27188
2024-12-20T11:44:16Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42562
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q1964413}}
'''Nana Akomea''' (ba naŋ dɔge 5 Ɔɔgore 1961) e la Ghana pɔleteesa naŋ da e begemaale die mɛmba ko [[Okaikwei South gbandige]] a yi 1997 te tɔ 2009, a [[wɔɔ paati]] yuori eŋɛ.<ref>http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Nana-Akomea-calls-dep-minister-stupid-fool-215736</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Akomea 5 Ɔɔgore 1961 poɔ. O baa la Nsutam naŋ be a [[Fanteakwa Desekyere]] poɔ a [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]]. 1991 poɔ, Akomea da nyɛ la Post Graduate Degree in Communication Studies yi a [[University of Ghana]].<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20160506210220/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=55</ref>
== Dompole ==
Akomea e la Journalist ane Advertiser ane duori-ŋmɛ gɔbaa. O toŋ la Focal Point Advertising Company sɛre kyɛ wa leɛ MP.<ref name=":0" /><ref name=":3">https://web.archive.org/web/20220125161750/https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/202201/459447.php</ref>
== Pɔletesen ==
Akomea da la Duori-ŋmɛ Daarɛɛta ko a wɔɔ paati.<ref>https://www.myjoyonline.com/news/national/calls-for-further-sanctions-against-carlos-ahenkorah-needless-nana-akomea/</ref><ref name=":1">https://web.archive.org/web/20221121035159/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201403/193924.php</ref> O are la ana vuo ŋa a yi 31 Gyɛnoɔre 2011 saŋa na [[Kwaku Kwarteng]] naŋ da wa sigi kyɛ bare a kogi, daarɛɛta naŋ da daŋ bebe. A politikal vuo poɔ, o da e la duoro minisa a yi (2003-2005),<ref>https://books.google.com/books?id=mVgDL1j3TgQC&dq=%22Nana+Akomea%22+minister&pg=PA79</ref> ane Minisa ko Manpower Development and Employment (2007-2009).<ref name=":1" />
== Nuneɛ ==
Ba da ɛlɛte la Akomea ka o e begemaale die mɛmba ko a Okaikwei South gbandige a begemaale die anuu poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20201024033152/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2008/election.results.parliamentary.php</ref><ref name=":3" /> Ba da ɛlɛte o la ne 35,438 nuneɛre yi a 64,916 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ, naŋ manne ne 54.6% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Isaac Mensah naŋ e [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bie, William Aryee naŋ e Democratic Freedom Party bie ane Anthony Mensah naŋ e [[Nɔdaa paati]] bie.<ref name=":2">https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/10489.pdf</ref> A bama da nyɛ la 39.77%, 0.36% ane 5.28% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":0" /><ref name=":2" />
=== 1996 Nuneɛ ===
Akomea da ŋmɛ la o gbandige kyakya a kataweɛ paati yuori eŋɛ a [[1996 Ghana gyɛneraal nuneɛ|1996 Ghana Gyɛneraa Nuneɛ]] eŋɛ. O da ŋmɛ la Agbemor Yeboah Ernest naŋ e kataweɛ paati bie ne 44.70% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 35,284 nuneɛre kyɛ ka o kyakya ŋmɛ tɔ da nyɛ 29.00% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 22,928 nuneɛre.
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]] (Presbyterian) ne biiri bayi.<ref name=":0" /> O kuli la o sɛŋkpaa koroo Eno Akua Awuah-Kyerematen Nudaare eŋɛ, 21 Disembare 2019 eŋɛ Accra poɔ.<ref>https://www.etvghana.com/photos-npps-nana-akomea-finally-gets-a-wife/</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/lifestyle/life/i-courted-my-wife-for-3-years-nana-akomea.html</ref>
== Sommo Yizie ==
oy666edgl2wez10l2dxfiejoup9m8vj
Nii Okai Parbey
0
2473
42565
27087
2024-12-20T11:50:14Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42565
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105336678}}
'''Nii Okai Parbey''' e la Ghana architect ane pɔleteesa. O da e la begemaale die mɛmba ko a [[Ga North Gbandige|Ga North gbandige]] naŋ be a [[Greater Accra Region|Greater Accra irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref>http://www.ghanamps.com/mps-by-year-group/index.php?group=2463</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Nii Okai Parbey 10 Fɛboɔre 1953 poɔ. O gaa la a [[University of Michigan]] zie onaŋ nyɛ Science Bakyila architecture poɔ.<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992-1996</ref>
== Dompole ==
Parbey e la Architect ane a fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, vuo boŋyeni yoŋ ka o toŋ ko a Ga North gbandige onaŋ e begemaale die mɛmba, a yi 7 Gyɛnoɔre 1993 te tɔ 7 Gyɛnoɔre 1997.
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Parbey eŋ begemaale die poɔ a [[1992 Ghana begemaale die nuneɛ]] wagere ka o e a fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare poɔ ko a Ga North gbandige a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] yuori eŋɛ.<ref>https://books.google.com/books?id=FCUmAQAAMAAJ&q=Nii+Okai+Parbey</ref> O lee la a kogi eŋɛ a [[1996 Ghana gyɛneraal nuneɛ|1996 Ghana gyɛneraa nuneɛ]] poɔ ko [[Sampson Ottu Darkoh]] naŋ e [[wɔɔ paati]] bie naŋ di a kogi ne 30,555 nuneɛre naŋ manne ne 36.00% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. O da ŋmɛ la [[Amadu Bukari Sorgho]] naŋ e kataweɛ paati bie ane Ibrahim Hollison naŋ e National Independence Party bie, Francis Attakpah naŋ e PNC bie, Thomas N. Ward-Brew naŋ e DPP bie. O da nyɛ la 36.00% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ kyɛ ka o kyakya ŋmɛ taaba da nyɛ 34.00% ,4.50%, 2.00% ane 1.90% seŋ anaŋ tutaa lɛ, yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20240502075017/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/greateraccra/231/index.php</ref><ref>https://web.archive.org/web/20240502075034/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1992/greateraccra/231/index.php</ref><ref>https://books.google.com/books?id=FCUmAQAAMAAJ&q=Nii+Okai+Parbey</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
64kbbzuz5ueuwddntcjfatve07dybiu
Samuel Johnfiah
0
2485
42549
42335
2024-12-20T08:01:07Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42549
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q96762095}}
'''Samuel Johnfiah''' (ba naŋ dɔge 9 Sentɔmbare 1952) e la Ghana pɔleteesa naŋ da e begemaale die mɛmba ko a [[Ahanta West Gbandige|Ahanta West gbandige]] a begemaale die anuu poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20160506160914/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=167</ref>
== Nyɔvore piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge o la 9 Sentɔmbare 1952 poɔ. O baa la [[Hotopo]] naŋ be [[Western Region|Western Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]]. O nyɛ la o National Diploma Gyɛneraa Dagerekɔlkya poɔ yi [[University of Ghana]] 1984 poɔ.<ref name=":0" /> O meŋ la nyɛ la o Executive Masters in Governance & Leadership (EMGL) yi [[Ghana Institute Management and Public Administration]] 2008 poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":2">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=167</ref><ref>https://www.linkedin.com/in/samuel-johnfiah-10aa9962/?originalSubdomain=gh</ref>
== Dompole ==
Sɛre ka o na leɛ begemaala, ona da la a Dɛpete gyɛneraa maneŋgya ko Ahantaman Rural Bank.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
O politikal dompole piili la 2001 poɔ saŋa na onaŋ da wa di a 2000 Ghana Gyɛneraa Nuneɛ ka ba da so o eŋ 7 Gyɛnoɔre 2001 eŋɛ. Ona da la a begemaale die mɛmba naŋ areko a Ahanta West gbandige a begemaale die anuu poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20201024033152/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2008/election.results.parliamentary.php</ref>
Ba da ɛlɛte o la a 2008 Ghana gyɛneraa nuneɛ poɔ ne 20,871 nuneɛre yi a 38,798 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ, naŋ manne ne 53.8%.<ref name=":0" /><ref name=":1">https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/10489.pdf</ref> Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Joseph Jones Amoah naŋ e [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bie, Comfort Amoo naŋ e Democratic Freedom Party bie ane David Oscar Yawson naŋ e [[Nɔdaa paati]] bie. A bama da nyɛ la 24.21%, 4.61% ane 17.38% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":1" />
O lee la a kogi eŋɛ a 2012 Ghana gyɛneraa nuneɛ poɔ ko [[George Kwame Aboagye]] naŋ yi a kataweɛ paati. O e la wɔɔ paati mɛmba.<ref name=":2" />
A yuoni 2000 poɔ, Johnfiah da di la a gyɛneraa nuneɛ a e a begemaale die mɛmba ko a Ahanta West gbandige naŋ be a Western Irigyiŋ poɔ, Ghana. O da die la a [[wɔɔ paati]] yuori eŋɛ. O gbandige da paale la a begemaale die kogiri 9 na poɔ yi a kogiri 19 poɔ a wɔɔ paati naŋ da di ana nuneɛ na poɔ ko a [[Western Region|Western Irigyiŋ]], Ghana. A wɔɔ paati da di la begemaale die kogiri 99 yageroŋ yi a kogiri 200 poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20221116133229/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/index.php</ref>
Ba da ɛlɛte o la ne 16,478 nuuri lantaa neɛ soŋ. A ŋaaŋ da manne ne la 60.90% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare William Cudjoe S. Kingsford naŋ e kataweɛ paati bie, Joseph A. Eddie Mensah naŋ e Nɔdaa paati bie, Joseph Kweku Arthur naŋ e People's National Convention bie, Eva Parker naŋ e National Reformed Party bie ane Joseph Jones Amoah naŋ e United Ghana Movement bie. A bama da nyɛ la 8,107, 1,358, 509, 416 ane 170 nuneɛre yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ seŋ anaŋ tutaa lɛ. A ama da manne ne la 30.00%, 5.00%, 1.90%, 1.50% ane 0.06% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20230104122516/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/western/209/index.php</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Johnfiah be la [[kultaa]] die ane biiri bayoɔbo. O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]], a e [[Methodist Church]] mɛmba.<ref name=":2" />
== Sommo Yizie ==
adwkgrp5lcxxtvp22am1g1qdi2ldmtg
Oppey Abbey
0
2560
42548
27702
2024-12-20T07:58:58Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42548
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98025105}}
'''Oppey Abbey''' (Nyɔgevenne 5, 1945 – Fɛboɔre 22, 2019) da e la Ghana pɔleteesa ane begemaale die anaare mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, a da areko [[Awutu-Senya Gbandige]] naŋ be [[Central Region|Central Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref name=":0">https://www.businessghana.com/site/news/politics/187137/Parliament-eulogizes-Oppey-Abbey-Steve-Akorli</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Abbey, [[Awutu-Senya West|Awutu Senya West]] naŋ be Central Irigyiŋ poɔ, Ghana Nyɔgevenne 5, 1945. O nyɛ la Diploma a [[Kwame Nkrumah University of Science and Technology]] poɔ saŋa na o naŋ te zanne eŋgyiniriŋ.<ref name=":1">Ghana Parliamentary Register (2004-2008)</ref>
== Dompole ==
Abbey, mechanical eŋgyinia da la a Mp koroo ko Awutu-Senya, ane ona da la fɔrɔ naŋ di a kogi a [[wɔɔ paati]] yuori eŋɛ 2004 poɔ, ka ba so o eŋ begemaale die poɔ Gyɛnoɔre 7, 2005.
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Abbey fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ a Disembare 2005 Ghana Gyɛneraa Nuneɛ wagere a wɔɔ paati yuori eŋɛ ka o e begemaale die mɛmba ko a Awutu-Senya Gbandige ne 32,539 nuneɛre yi a 64,740 nuuri zaa lantaa neɛ naŋ manne ne 50.30%.<ref>https://web.archive.org/web/20221206170727/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/central/71/index.php</ref> [[David Nana Larbie]] naŋ e [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bie da daa o la lɔɔ 2008 poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20221206170726/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/central/71/index.php</ref>
O da tona la paaloŋ yobo yɛlɛ ane yɛroŋ kɔmatee begemaale die poɔ.<ref name=":0" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Abbey da e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":1" /> O kpie la Fɛboɔre 22, 2019.<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
ae9wtoximtacjnwxohrr27t6ywshagl
Nkrabeah Effah Dartey
0
2567
42566
42299
2024-12-20T11:54:36Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42566
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98011488}}
'''Nkrabeah Effah Dartey''' e la Ghana pɔleteesa naŋ da e begemaale die mɛmba ko [[Berekum Gbandige|Berekum gbandige]] a 3rd ane 4th begemaale die poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Effah Dartey nyɛ la o ganzanne piilee [[Achimota School]] poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20200129161557/http://www.oldachimotan.net/news/detail/216</ref> O meŋ la gaa la Dormaa Secondary School a nyɛ o GCE A Lɛvɛl sɛtefekate.<ref>Ghana Parliamentary Register, 2004-2008. Ghana: The Office of Parliament. 2004. p. 281.</ref>
== Dompole ==
Effah Dartey e la karegyuu lɔɔyɛ.<ref name=":0">https://www.graphic.com.gh/news/politics/i-m-a-serious-politician-effah-dartey.html</ref><ref name=":1">https://www.modernghana.com/news/242239/effah-dartey-launches-bid-to-become-general-secr.html</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/claim-that-aisha-huang-sneaked-out-of-ghana-is-blatant-untruth-effah-dartey/</ref> O zanna la o meŋ lɔɔ firm poɔ.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Effah Dartey e la militiri ɔfesa naŋ bare toma a da tona Ghana amɛ.<ref name=":2">https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Puzzle-Between-Effah-Dartey-And-NPP-136486</ref><ref name=":1" /> Ba da zage o la ka o do are kapitiŋ iraŋk 27 kyɛpire 1983. 14 Ɔɔgore 1983 eŋɛ o da sigee la kyɛ bare a Ghana Army Forces.<ref name=":2" /> Effah Dartey da e la national gansɛgerɛ ko a Petroleum Retailers Association a yi 1987 te tɔ 2001.<ref name=":1" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Effah Dartey ka o e begemaale die mɛmba gbɛre buyi, a areko a Berekum gbandige naŋ be [[Brong Ahafo irigyiŋ]] poɔ, a 2000 ane 2004 Ghana Gyɛneraa Nuneɛ poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20241127071955/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/brongahafo/45/index.php</ref><ref>https://web.archive.org/web/20240428065850/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/45/index.php</ref><ref>Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections. Ghana: Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung. 2005. p. 132.</ref> O meŋ da la e la Dɛpete Minisa ko Interior.<ref name=":1" /><ref>https://www.modernghana.com/news/202415/effah-dartey-storms-burma-camp.html</ref>
=== 2000 Nuneɛ ===
Ba da ɛlɛte la Effah Dartey fɔrɔ ka o e begemaale die mɛmba ko Berekum gbandige a 2000 Ghana Gyɛneraa Nuneɛ poɔ.<ref name=":3">https://web.archive.org/web/20241127071955/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/brongahafo/45/index.php</ref> A lɛ na, o areko la a Berekum gbandige a begemaale die ata soba poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ. Ba da ɛlɛte o la ne 23,288 nuneɛre yi a 36,288 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" /> A ŋaaŋ da manne ne la 64.20% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" /> Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare J.H. Owusu-Acheampong naŋ e [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bie, Kofi Kumi Atta-Frimpong naŋ e [[Nɔdaa paati]] bie, Dickson Kofi Nuako naŋ e a National Reform Party bie ane Andrews Hinneh naŋ e a United Ghana Movement bie.<ref name=":3" /> A bama da nyɛ la 12,393 nuneɛre, 262 nuneɛre, 251 nuneɛre ane 94 nuneɛre seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" /> A ŋaaŋ da manne ne la 34.20%, 0.70%, 0.7% ane 0.3% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ seŋ.<ref name=":3" /> Ba da ɛlɛte la Effah Dartey a [[wɔɔ paati]] yuori eŋɛ.<ref name=":3" /> O gbandige da paale la a begemaale die kogiri 14 na poɔ yi a kogiri 21 na zaa lantaa a wɔɔ paati naŋ da di anaŋ nuneɛ na poɔ, a Brong Ahafo Irigyiŋ poɔ, Ghana.<ref>https://web.archive.org/web/20220922143635/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/brongahafo/index.php</ref><ref name=":4">https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref> A zaa poɔ, a wɔɔ paati da di la begemaale die kogiri 100 yageroŋ yi a begemaale die kogiri 200 poɔ, a begemaale die ata soba poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":4" />
=== 2004 Nuneɛ ===
Ba da la leɛ ɛlɛte la Effah Dartey ka o e begemaale die mɛmba ko a Berekum gbandige a 2004 Ghana Gyɛneraa Nuneɛ poɔ. A lɛ na, o areko la a gbandige a begemaale die anaare poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ. Ba da ɛlɛte o la ne 28,561 nuneɛre yi a 47,635 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ŋaaŋ da manne ne la 60.0% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Stephen Oppong naŋ e kataweɛ paati bie. O da nyɛ la 19,074 nuneɛre yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ŋaaŋ da manne ne la 40.0% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da leɛ ɛlɛte la Effah Dartey a wɔɔ paati yuori eŋɛ. O gbandige da paale la a begemaale die kogiri 14 na poɔ yi a kogiri 24 zaa lantaa a wɔɔ paati naŋ di ana nuneɛ na poɔ, a Brong Ahafo irigyiŋ poɔ Ghana. A zaa poɔ, a wɔɔ paati da di la 114 begemaale die kogiri yageroŋ yi a kogiri 230 poɔ a begemaale die anaare poɔ, a Ghana republic anaare eŋɛ.
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Effah-Dartey be la [[kultaa]] die ane biiri banaare.<ref name=":0" /> O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:Mainpage]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:West Africa]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
osnh1brh9ent5wdqfevqof5d5qsuiub
Christopher Addae
0
2657
42508
29136
2024-12-20T05:36:05Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42508
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q96785427}}
'''Christopher Addae''' e la administrator ane Ghana pɔleteesa naŋ da e a begemaale die anuu mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, a areko a [[Bibiani-Anhwiaso-Bekwai Gbandige]] naŋ be a [[Western Region|Western Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]]. Saŋa na o naŋ da wa di a nuneɛ o gbandige poɔ a [[2008 Ghana gyɛneraa nuneɛ]] eŋɛ.<ref name=":1">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=26</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Addae 25 Fɛboɔre 1963 eŋɛ. O baa la [[Nambro-Sefwi Anhwiaso]] naŋ be a Western Irigyiŋ poɔ, Ghana. O nyɛ la o Arts Masa degeree International Affairs eŋɛ a yi [[University of Ghana]] 1992 poɔ.<ref name=":0">http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=26</ref><ref>http://staging.odekro.org/person/christopher-addae/</ref>
== Dompole ==
Addae toŋ la Maneŋgya ane Administrator toma. Ona da la a Desekyere Kyif Neŋkpoŋ ko Bibiani-Anhwiaso-Bekwai a yi 2001 te tɔ 2005.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la Addae fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ Disembare 2004 eŋɛ saŋa na a 2004 Ghana gyɛneraa nuneɛ naŋ da wa baare. Ona meŋ da la a begemaale die mɛmba naŋ areko a Bibiani-Anhwiaso-Bekwai Gbandige a Western irigyiŋ poɔ a [[Wɔɔ paati]] yuori eŋɛ, o da nyɛ la 24,241 nuneɛre yi a 48,624 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ a o Gbandige poɔ.<ref name=":1" /><ref>https://web.archive.org/web/20221206172452/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/western/215/index.php</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Addae be la [[kultaa]] die. O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]] ane mɛmba ko a [[Seventh Day Adventist Church]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
8veno2vvf1bo888bx4q8zlhk70rmr4d
Michael Teye Nyuanu
0
2663
42560
40562
2024-12-20T11:36:48Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42560
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q97008717}}
'''Michael Nyuanu Teye''' (Gyoone 13, 1955) da e la a begemaale die ayi, ata ane a anaare soba mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ ko a [[Lower Manya gbandige]] a [[Eastern Region|Eastern Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]]. Noba meŋ baŋ ne o la ka [[MTN]].<ref name=":1">https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Krobos-cannot-trust-NPP-Michael-Teye-Nyaunu-472522</ref><ref>https://web.archive.org/web/20231212055717/https://www.gbcghana.com/1.6599643</ref><ref>https://web.archive.org/web/20231216131206/https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201201/90839.php</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/news/demo-hits-michael-teye-nyaunu/</ref><ref>https://www.myjoyonline.com/news/teye-nyaunu-stages-comeback-for-lower-manya-krobo-seat/</ref><ref>https://starrfm.com.gh/2017/08/sawyerrs-attacks-on-amidu-disappointing-teye-nyaunu/</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Nyuanu Teye be la [[kultaa]] die ane biiri banaare. O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]] a gɛrɛ [[Baptist]] ŋmendie.<ref name=":0">http://ghanamps.com/home/</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Nyaunu Teye 13 Gyoone 1955 eŋɛ Manya Kpogunor naŋ be Eastern Irigyiŋ poɔ, Ghana.
O gaa la [[Ghana Institute of Management and Public Administration]] (GIMPA) a nyɛ o post-graduate sɛtefekate Business Administration poɔ 2001 eŋɛ. O la nyɛ la o Executive Masters Governance ane Leadership poɔ a yi GIMPA.<ref name=":0" />
== Dompole ==
O e la akantaŋ ɔfesa karegyuu ane o meŋ la taa la so-tu yɛroŋ (meŋɛ toma).<ref name=":0" /> Ona meŋ da la a Dɛpete nɔwola ko ECOWAS begemaale die.<ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/former-lower-manya-mp-out-of-ndc-primaries.html</ref>
== Pɔletese ==
1996 poɔ, ba da ɛlɛte o la fɔrɔ eŋ begemaale die ne 24,763 nuneɛre yi a 30,963 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 59.50% gaŋ o kyakya ŋmɛtaa; Kodjiku Lawerence Kpabitey NPP mɛmba, Robert Kwesi Nartey PNC mɛmba, Samuel Terlabie CPP mɛmba ane John Tetteh Akuerter EGLE mɛmba, a noba bama nyɛɛ 5,718 nuneɛre, 482 nuneɛre, 0 nuneɛre ane 0 nuneɛre seŋ anaŋ tutaa lɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20230609065455/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/eastern/99/index.php</ref>
Ba da ɛlɛte o la a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] yuori eŋɛ, ka o di ne 4,697 nuneɛre yageroŋ gaŋ neɛ naŋ da tuuro o a kyakya poɔ, na di a gbandige nuneɛ na leɛ a MP.<ref>https://web.archive.org/web/20201024033152/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2008/election.results.parliamentary.php</ref> O da die la saŋa na o naŋ da wa nyɛ 53.00%. O da ŋmɛ la a kyakya ne noba banaare naŋ yi a [[Wɔɔ paati|Wɔɔ Paati]] (NPP), [[Nɔdaa Paati]] (CPP), National Reform Party (NRP), ane [[People's National Convention]] (PNC). Henry Derma Narh naŋ e NPP bie da nyɛ la 9,291 nuneɛre. CPP bie Mr. Accam da la ba bata soba naŋ tu o puori ne 1,600 nuneɛre. Thomas Narh Batsa naŋ e NRP bie da nyɛ la 1,062 ane Robert Nartey naŋ e PNC bie meŋ da nyɛ la 361 nuneɛre. A ba nuneɛre da manne ne la 35.50%, 6.10%, 4.10% ane 1.40% seŋ anaŋ tutaa lɛ.<ref>https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/parliament/eastern/</ref> O meŋ da la poɔ la a begemaale die ayi soba poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ(1997).<ref name=":0" />
A 2004 Nuneɛ poɔ, o da nyɛ la 18,571 nuneɛre yi a 35,248 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 52.70% gaŋ o kyakya ŋmɛ taa; Mrs Difie Agyarko Kusi NPP mɛmba, Anim Amartey Francis Cecil IND mɛmba, Emmanuel Kwame Adjei Okrah CPP mɛmba, Robert Nartey Kwesi PNC mɛmba ane Cecilia Kosi Akuerter EGLE mɛmba, a bama da nyɛ la 15,228 nuneɛre, 704 nuneɛre, 286 nuneɛre, 238 nuneɛre ane 221 nuneɛre seŋ anaŋ tutaa lɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20231217143951/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/eastern/99/index.php</ref>
O meŋ da la poɔ la a yidaandɔɔ potuuro koroo kyakya ŋmɛ poɔ.<ref name=":1" /> NDC da bege o la a Lower Manya Krobo gbandige poɔ ane o ba toŋ ka tuori o ne a paati mɛmbare batamine a gbandige poɔ. O meŋ la ŋmɛ la kyakya a e sommeŋɛ bie a 2012 nuneɛ eŋɛ saŋa na o naŋ da wa de o nu saazuŋ a NDC mɛmbareŋ eŋɛ.<ref>http://citifmonline.com/2017/02/lower-manya-ndc-suspends-teye-nyaunu/</ref><ref>https://www.modernghana.com/news/331375/demo-hits-michael-teye-nyaunu.html</ref><ref>https://www.graphic.com.gh/news/politics/teye-nyaunu-lose-lower-manya-to-terlarbi.html</ref><ref>https://dailyguidenetwork.com/ndc-sacks-teye-nyaunu/</ref>
== Sommo Yizie ==
r2ezdyt4hpxr5mv7ax022dpehayklz7
John Kwadwo Gyapong
0
2698
42417
42124
2024-12-19T20:28:19Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42417
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98013164}}
'''John Kwadwo Gyampong''' (ba naŋ dɔge 22 Disembare 1950) e la [[Ghana]] pɔleteesa ane daarɛɛta kpoŋ. O da e la a begemaale die ayi mɛmba Rashid Bawa la da wa daa o lɔɔ. O da la leɛ waɛ la wa e MP a begemaale die anaare eŋɛ a Ghana republic anaare eŋɛ ko [[Akan Gbandige]] naŋ be a [[Volta Region|Volta Irigyiŋ]] poɔ. O areko la a [[Kataweɛ Paati]].<ref name=":0">https://www.wikiwand.com/en/John_Kwadwo_Gyapong</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Gyampong 22nd Disembare 1950 eŋɛ. O gaa la [[Kejebi Secondary School]] a nyɛ o GCE O Lɛvɛl ane a [[Kpando Secondary School]] a nyɛ o GCE A Lɛvɛl. O nyɛ la Bachelor of Science Ganzanne poɔ, [[University of Cape Coast]] eŋɛ.<ref name=":0" /><ref name=":1">https://gna.org.gh/2022/11/john-gyapong-retained-as-oti-regional-ndc-chairman/</ref>
== Dompole ==
Kwadjo Gyampong e la daarɛɛta kpoŋ a yi o naŋ e pɔleteesa puoriŋ, a areko a Akan Gbandige a fɔrɔ, ayi ane begemaale die anaare a [[Volta Region|Volta Irigyiŋ]] poɔ, Ghana.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Ona meŋ da la a Volta Irigyinal Dakogi zu soba ko a [[Kataweɛ Paati]] (NDC) ane pampana a [[Oti Irigyinal Dakogi zu soba]]. O e la Karema ane meŋ Koɔraa.
== Pɔletese Nyɔvorooŋ ==
Gyampong e la Kataweɛ Paati mɛmba. O politikal dompole o naŋ e MP piili la 1996 poɔ saŋa na ba naŋ da wa neɛ nuuri iruu eŋ naaŋ poɔ ka o leɛre Seth Kwabena Akompi ko a [[Kataweɛ Paati]]. O da di la a kogi ne 16,008 yi a 25,165 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 73.40% gaŋ o kyakya ŋmɛ tɔ Fudu Kassim naŋ da nyɛ 4,942 naŋ manne ne 14.80%, James Yaw Fato naŋ da nyɛ 3,875 nu neɛre naŋ manne ne 11.605, ka seth Frank Alifui nyɛ 213 nu neɛre naŋ manne ne 0.60% ane Joseph Yaw Biadoo naŋ nyɛ 127 nu neɛre naŋ manne ne 0.40%.<ref>https://web.archive.org/web/20221121063013/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/parliament/volta/index.php</ref> Ane a lɛ zaa, [[Rashid Bawa]] naŋ e sommeŋɛ bie meŋ da la de o la yi o zie a 2000 Ghana gyɛneraa nuneɛ eŋɛ ne 12,306 nuneɛre naŋ manne ne 54.90% yi a nuuri banaŋ de po.<ref>https://web.archive.org/web/20230429021008/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/parliament/volta/index.php</ref> O la maale di la a Akan kogi a Ghana 2004 gyɛneraa nuneɛ wagere ne 13,716 nuneɛre yi a 24,917 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 55.9% a yi kɔɔ (100%) zaa poɔ.<ref>http://psephos.adam-carr.net/countries/g/ghana/ghana20043.txt</ref><ref>http://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/03610.pdf</ref><ref>https://web.archive.org/web/20230930121530/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/parliament/volta/index.php</ref> O da de la a kogi yi Bawa Rashid naŋ e Wɔɔ Paati bie zie.<ref>http://psephos.adam-carr.net/countries/g/ghana/ghana20043.txt</ref> 2008 poɔ, [[Joseph Kwadwo Ofori]] naŋ da na e Gyampong da areko la a Kataweɛ Paati a nuneɛ eŋɛ a di a Akan kogi.<ref>https://web.archive.org/web/20230501140604/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/parliament/volta/index.php</ref>
2019 poɔ, ba da iri o la yi a Oti irigyiŋ paalaa ba naŋ kuri zie onaŋ nyɛ o nuneɛre.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NDC-group-want-Volta-Regional-chairman-moved-to-Oti-Region-739036</ref><ref>https://dailyguidenetwork.com/volta-ndc-chairman-moved-to-oti-region/</ref><ref>https://www.ghanamma.com/2020/04/17/ndcs-volta-chairman-in-big-trouble/</ref>
2020 poɔ, o da yeli ka : “ zenlaanfēēloŋ e la yelbuli politikal naroo zaa poɔ, o e la yelbuli paaloŋ zaa baabo eŋɛ te boɔrɔ la ka neɛzaa taa zenlanfeɛ.
“Neɛzaa ta wa bɛle o tɔ ka o wane buriburi na sãã a nuneɛ,”.
A Oti Irigyinal Dakogi zu soba da maale kpaal la sɔrɔ zenlaanfeɛ ŋmaara ne a 2020 gyɛneraa nuneɛ a koŋ ko Ghana deme ka ba neɛ nuuri ko zenlaanfeɛ.<ref>https://www.myjoyonline.com/ndcs-victory-is-assured-oti-regional-chairman/</ref><ref>https://www.ghanastar.com/stories/ndc-shocked-npp-won-a-seat-in-volta-region/</ref>
== Sommo Yizie ==
[[Gbuli:gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli: dagaare]]
shtcl9g5bjxaew3zoqqoko9yxy2reb2
John Ernest Ekuban
0
2772
42527
36599
2024-12-20T06:29:17Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42527
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105154588}}
'''John Ernest Ekuban''' (23 Fɛboɔre 1937 – 17 Kyɛpire 2021) da e la [[Ghana pɔleteesa]] ane mɛmba ko a fɔrɔ begemaale die a Republic anaare eŋɛ a areko a [[Cape Coast Gbandige]] naŋ be a [[Central Region|Central irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992–1996 Publisher: Ghana Publishing Corporation Date: 1993 Page: 191</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Ekuban 23 Fɛboɔre 1937 eŋɛ [[Cape Coast]] poɔ a Central irigyiŋ naŋ be Ghana. O gaa la a [[University of Cape Coast]] a nyɛ o Arts Bakyila.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte o la eŋ begemaale die poɔ a [[Kataweɛ Paati|Kataweɛ paati]] yuori eŋɛ ko a Cape Coast Gbandige naŋ be a Central Irigyiŋ poɔ, Ghana. S. Valis-Akyianu da daa o la lɔɔ a begemaale die gyoŋgyoŋ wagere. Valis da lee la ko [[Christine Churcher]] naŋ e [[Wɔɔ paati|Wɔɔ Paati]] bie a 1996 Ghana Gyɛneraa nuneɛ wagere.<ref>https://web.archive.org/web/20231111003500/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/central/72/index.php</ref><ref>http://www.africanelections.org/print_article.php?news=1686&link=/ghana/news/page.php?news=1686</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
O da e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Dompole ==
O da e la karema bee tekyɛ ane begemaale die mɛmba ko a Cape Coast gbandige naŋ be a Central irigyiŋ poɔ, Ghana.<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:Ghanaian Christians]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:Nensaala]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
6a69s16yqor7j5mccv917ppktuxd8j1
Jibreel Ofori Owusu
0
2778
42525
36603
2024-12-20T06:27:10Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42525
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105176227}}
'''Ofori Owusu Jibreel''' e la Ghana pɔleteesa ane a fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, naŋ areko a [[Bantama gbandige]] a [[Kataweɛ Paati]] yuori eŋɛ.<ref>https://github.com/maryjonah/maryjonah.github.io</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba da dɔge la Ofori 23 kyɛpire 1948 eŋɛ. O gaa la [[T.I. Ahmadiyya Senior High School, Kumasi|T. I Ahmadiyya Secondary School]] naŋ be [[Kumasi]], ane a Institute of Professional Studies (pampana naŋ e [[University of Professional Studies]]) zie onaŋ nyɛ o akantiŋ degeree. O toŋ la akantaŋ toma sɛre kyɛ wa kpɛ begemaale die.<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992-1996</ref>
== Pɔletese ==
O piili la o politikal dompole 1992 poɔ saŋa na onaŋ da wa leɛ a kataweɛ paati (NDC) begemaale die gyoŋgyoŋ pɛglɛ na areko a Bantama gbandige naŋ be [[Ashanti Region|Ashanti Irigyiŋ]] poɔ sɛre ka a 1992 Ghana begemaale die nuneɛ na piili. O kpɛ la ɔfere a e a fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ 7 Gyɛnoɔre 1993 saŋa na ba naŋ da wa ŋmɛ peraa ka ona la di a [[1992 Ghana gyɛneraa nuneɛ|1992 Ghana nuneɛ]] ba naŋ e 29 Disembare 1992 eŋɛ.<ref name=":0" />
O da lee la a kogi eŋɛ ko o kyakya ŋmɛ tɔ [[Richard Winfred Anane]] naŋ e [[wɔɔ paati]] bie a [[1996 Ghana gyɛneraal nuneɛ|1996 Ghana gyɛneraa nuneɛ]] eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20230703073554/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/ashanti/15/index.php</ref>
== Dompole ==
O e la karegyuu akantaŋ ane begemaale die mɛmba koroo ko a Bantama gbandige naŋ be a Ashanti Irigyiŋ poɔ, [[Ghana]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:Nensaala]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
nyymbrsli27k3u27gn9otuccbt1k1al
Isaac Kwadwo Adjei-Mensah
0
2786
42524
42368
2024-12-20T06:25:26Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42524
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98815047}}
'''Isaac Kwadwo Adjei Mensah''' (20 Sentɔmbare 1944 – 7 Gyoone 2015) da e la Ghana pɔleteesa ane begemaale die mɛmba ko a [[Techiman North|Techiman North gbandige]] naŋ be a Brong Ahafo irigyiŋ poɔ, [[Ghana]].<ref>https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201508/252117.php</ref><ref>http://www.ghanareview.com/parlia/BrongAhafo.html</ref> O da e la begemaale die mɛmba a begemaale die ayi ane a ata soba poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ ane Irigyinal Minisa ko a [[Brong-Ahafo Irigyiŋ]], a la poɔ kõɔ zu kaabo minisa, Toma ane Deri.<ref>https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Techiman-North-MP-eulogizes-Adjei-Mensah-377645</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Adjei Mensah naŋ baa Jama Tempori naŋ be Brong-Ahafo Irigyiŋ poɔ, Ghana.<ref name=":3">https://www.modernghana.com/news/638324/final-funeral-rites-of-late-adjei-mensah-observed.html</ref> Ba da dɔge o la 20 Sentɔmbare 1944 eŋɛ. O gaa la [[University of London]] a nyɛ Bakyila Lɔɔ degeree. O meŋ la gaa la [[Queen Mary College]] a nyɛ Lɔɔ Masa (LL.M). A yi be gaa Gray's Inn a yi ne Legum Baccalaureus (LL.B). Adjei Mensah's kannoo zaa da are la lɔɔ.<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register. Ghana: The Office of Parliament. 1993–1996. p. 33.</ref>
== Dompole ==
Adjei Mensah da e la karegyuu lɔɔyɛ. O meŋ da la e la Ghana pɔleteesa.<ref name=":0" />
== Pɔletese ==
Adjei Mensah da e la mɛmba ko a kataweɛ paati. Ba da ɛlɛte o la ka o e begemaale die mɛmba ko a Techiman North gbandige naŋ be a Brong Ahafo irigyiŋ poɔ a begemaale die ata soba poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ. [[Alex Kyeremeh]] la da leɛre o zu a 2004 Ghana Gyɛneraa nuneɛ eŋɛ. Ba da ɛlɛte o la fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ 7 Gyɛnoɔre 1997 eŋɛ saŋa na onaŋ da wa di a [[1996 Ghana gyɛneraal nuneɛ|1996 Ghana Gyɛneraa Nuneɛ]].<ref>https://web.archive.org/web/20221228131307/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/61/index.php</ref>
== Nuneɛ ==
Ba da ɛlɛte la Adjei Mensah ka o e begemaale die mɛmba ko a Techiman North gbandige a 2000 Ghana Gyɛneraa nuneɛ eŋɛ. Ba da ɛlɛte o la a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] yuori eŋɛ.<ref>''Electoral Commission of Ghana Parliamentary Result-Election 2000''. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2007. p. 16.</ref> O gbandige da poɔ la a begemaale die kogiri ayoɔpõĩ (7) naŋ poɔ yi a kogiri lezare ne yeni (21) na a kataweɛ paati naŋ da di ana nuneɛ na poɔ ko a Brong Ahafo Irigyiŋ.<ref name=":1">https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20200219090455/http://archive.ipu.org/parline-e/reports/arc/2123_92.htm</ref><ref>https://web.archive.org/web/20220922143635/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/brongahafo/index.php</ref> A kataweɛ paati da di la bayageroŋ begemaale die kogiri 92 lantaa yi a kogiri 200 a begemaale die ata soba poɔ, a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":1" /> Ba da ɛlɛte o la ne 9,830 nuneɛre yi a 20,362 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ŋaaŋ da manne la 49.8% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Isaac Osei-Antwi naŋ e wɔɔ paati bie, Thomas Oti naŋ e National Reform Party bie, James Stephen Fordwour naŋ e United Ghana Movement bie ane Yeboah Godfrey naŋ e a Convention People's Party bie. A bama da nyɛɛ 10,563, 533, 529 ane 177 nuneɛre seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ama da manne ne la 39.5%, 2.0%, 2.0% ane 0.7% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref>''Electoral Commission of Ghana -Parliamentary Result-Election 2000''. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2007. p. 16.</ref><ref name=":2">https://web.archive.org/web/20241127021618/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/brongahafo/61/index.php</ref><ref>https://web.archive.org/web/20220928032238/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/brongahafo/247/index.php</ref> A nuneɛreba ana nuneɛ na poɔ naŋ e 2000 a Techiman North Gbandige poɔ da wuli la "[[skirt and blouse]]" tɔ nuneɛ ane a yidaandɔɔloŋ gyoŋgyoŋ bie ba naŋ ɛlɛte ana gbandige na poɔ da la [[John Kofi Agyekum Kufuor|John Kuffour]] naŋ e [[wɔɔ paati]] bie ba dɔndɔma.<ref name=":2" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Adjei Mensah da e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" /> O da e la [[Elizabeth Ofosu-Agyare]] saa, Minisa koroo ko Minisa ko Nimipɛle, yipɔge ane Arts kuribu, ane begemaale die mɛmba ko [[Techiman]] North zie onaŋ toŋ MP toma meŋ. <ref>https://www.modernghana.com/news/638713/photos-exclusive-events-ghana-ltd-mourns-with.html</ref><ref>https://web.archive.org/web/20240925092656/https://www.gbcghana.com/1.4379166</ref>
== Kũũ ==
Adjei Mensah kpie 7 Gyoone 2015 eŋɛ.<ref name=":0" /><ref name=":3" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:Ghanaian Christians]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:Nensaala]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
ibybw8e9yqyj7x69stkchdpvvci4cr4
Isaac Eduasar Edumadzi
0
2788
42404
42116
2024-12-19T16:19:07Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42404
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q98021450}}
'''Isaac Eduasar Edumadzi''' (1 Gyɛnoɔre 1957, [[Central Region|Central Irigyiŋ]] — 11 Gyɛnoɔre 2018, [[Cape Coast]]) da e la Gaana pɔleteesa ane a [[wɔɔ paati]] mɛmba. O da e la begemaale die mɛmba ko a [[Ejumako/Enyan/Essiam]] naŋ be a [[Central Region|Central irigyiŋ]] poɔ. O toŋɛɛ [[yidaandɔɔ]] koroo [[John Kofi Agyekum Kufuor|John Agyekum Kufour]] naaŋ a [[begemaale die anaare eŋɛ a Ghana republic anaare poɔ.]]
== Politikal dompole ==
Ba da ɛlɛte la Isaac [[Edumadze]] fɔrɔ eŋ begemaale die poɔ a [[wɔɔ paati]] eŋɛ a [[Gyɛneraa]] nuneɛ wagere ko a [[Ajumako-Enyan-Essiam|Ejumako/Enyan/Essiam gbandige]] naŋ be a [[Central Region|Central Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana|Gaana]]. O da nyɛɛ 15,660 nuneɛ yi a 34,953 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 32.10% gaŋ o kyakya ŋmɛ taa [[Joseph K.Enos]] [[Kataweɛ Paati|NDC]] mɛmba naŋ da nyɛ 14,839 nuneɛ, [[Lawrence Yaw Awuah]] [[CPP mɛmba]] naŋ da nyɛ 3,672 nuneɛ ane [[Joseph Mensah]] [[PNC mɛmba]] naŋ da nyɛ 782 nuneɛ.<ref>http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/central/67/index.php</ref> O da ŋmɛ la kyakya a 2000 nuneɛ poɔ a di ne 15,336 nuneɛ yi a 30,500 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ naŋ manne ne 50.30% gaŋ o kyakya ŋmɛ taa [[Mary Padmore Dadzie]] NDC mɛmba naŋ da nyɛ 12,681 nuneɛ, [[Kwame Adomako-Mensah]] [[NRP mɛmba]] naŋ da nyɛ 1,314 nuneɛ, [[Jonathan Siliman Otabil]] [[CPP]] mɛmba naŋ da nyɛ 747 nuneɛ, [[Robert Anthony Gyaisie]] [[PNC]] mɛmba naŋ da nyɛ 307 nuneɛ ane [[Kojo Banafo UGM]] mɛmba naŋ da nyɛ 115 nuneɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20201009051345/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/central/67/index.php</ref>
O da e la a wɔɔ paati mɛmba. Yidaandɔɔ [[John Agyekum Kufuor]] da kaa iri o la ka o e a [[Central Irigyinal Minisa]] Fɛboɔre 2001 poɔ.<ref name=":2">https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Former-Central-Regional-Minister-Edumadze-dead-616537</ref> O da leɛ la begemaale die mɛmba a yi Gyɛnoɔre 2005 saŋa na onaŋ da wa di a Gyɛneraa nuneɛ [[Disembare]] 2004 Ghana Gyɛneraa nuneɛ. Ba da ɛlɛte o la ka o e begemaale die mɛmba ko a [[Ejumako/Enyan/Essiam gbandige]] a begemaale die anaare poɔ a [[Gaana republic anaare eŋɛ Mba yidaandɔɔ koroo]] [[J.A Kufour's]] naaŋ. O da nyɛ la nuneɛ 21,534 lantaa naŋ manne ne 57.80%<ref name=":0">https://web.archive.org/web/20230930122116/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/parliament/central/index.php</ref> kyɛ ka o kyakya ŋmɛ taa, [[Samuel Aggrey Forson]] naŋ e [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] bie da nyɛ la 14,474 nuneɛre naŋ manne ne 38.80% yi a nuuri zaa lantaa neɛ, [[Kwame Asoandze Edu-Ansah]] naŋ e [[Convention People's Party]] bie da nyɛ la 1,276 meŋ naŋ manne ne 3.40% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ kyɛ ka [[James Appiah-Mensah]] sommeŋɛ bie ba nyɛ bonzaa naŋ vɛŋ ka, [[Isaac Edumadze]], da daa yi di a Ejumako/Enyan/Essiam gbandige.<ref name=":0" /> Isaac meŋ la are ko la o [[gbandige a begemaale die ayi soba eŋɛ a republic anaare poɔ]]. Ba da ɛlɛte o la saŋa na ba naŋ da wa ŋmɛ peraa ka ona la di a [[1996 Ghana gyɛneraal nuneɛ|1996 Ghana Gyɛneraa Nuneɛ]].
== O meŋɛ nyɔvore yɛlɛ ==
O da e la koɔraa noba naŋ baŋ yaga a [[Ajumako]] gbaŋgbale vuo poɔ naŋ be a central irigyiŋ<ref name=":1">https://www.modernghana.com/news/827843/former-minister-isaac-edumadze-reported-dead.html</ref><ref>http://citifmonline.com/2018/01/former-central-regional-minister-edumadze-dies/</ref> ane meŋ o da e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].
== Kũũ ==
Ba da tere la duoro ka o kpie 11 Gyɛnoɔre 2018 a [[Cape Coast]] [[Teaching Hospital]] poɔ ŋmenaa saŋa.<ref name=":3">https://www.graphic.com.gh/news/politics/former-central-regional-minister-isaac-edumadze-has-died.html</ref> Ba da nyɛɛ la ka o ba so laanfeɛ ka ba da de o zo gaa ne a [[asibiti]] ka o ba te kɔɔre kyɛ leɛ puori.<ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":3" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:Ghanaian Christians]]
[[Category:Gampɛlɛ zaa]]
[[Category:Dagaare]]
[[Category:Ghana]]
[[Category:Nensaala]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Category:Africa]]
[[Category:Dɔɔloŋ]]
edw177fba0arufigid0yolbe651jf0e
George Akosa
0
2815
42520
42391
2024-12-20T06:14:43Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42520
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q105153839}}
'''George Akosa''' e la Ghana pɔleteesa, fɔrɔ begemaale die mɛmba a Ghana republic anaare eŋɛ, a areko a [[Mampong|Mampong gbandige]] naŋ be a [[Ashanti Region|Ashanti irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]].<ref name=":0">Ghana Parliamentary Register 1992–1996</ref>
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba dɔge la George Mampong naŋ be Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana.
== Pɔletese ==
Ba da ɛlɛte la George eŋ begemaale die poɔ a [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] yuori eŋɛ, a Disembare 1992 Ghana begemaale die nuneɛ wagere ko a Mampong Gbandige naŋ be Ashanti Irigyiŋ poɔ, Ghana. Onaŋ da e o yoŋ ŋmɛrɛ a begemaale die kyakya ko a gbandige, o da nyɛ la 6,166 nuneɛre naŋ manne ne 100% nuuri lantaa neɛ soŋ.<ref>https://web.archive.org/web/20241008190124/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1992/ashanti/27/index.php</ref> O da lee la ko Elizabeth Nicol a 1996 NDC begemaale die gyoŋgyoŋ poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20241008014411/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/ashanti/27/index.php</ref>
== Meŋɛ Nyɔvore ==
George Akosa e la [[Kiristabiiri|kiristabie]].<ref name=":0" />
== Sommo Yizie ==
[[Category:Dɔɔloŋ]]
[[Category:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Mainpage]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:West Africa]]
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:kiristabie]]
evlwpjsp9f9rzjsilpp4knyny5tacat
Felix Twumasi-Appiah
0
2823
42517
42231
2024-12-20T06:04:04Z
InternetArchiveBot
38
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
42517
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q96946997}}
'''Felix Twumasi-Appiah''' (ba naŋ dɔge 30 Ɔɔgore 1968) e la Ghana pɔleteesa ane maneŋgya ne administrator meŋ.
== Nyɔvore Piiluu ane Ganzanne ==
Ba dɔge la Twumasi Appiah [[Wiase]] naŋ be [[Sene Desekyere]], a Brong [[Ahafo Region|Ahafo Irigyiŋ]] poɔ, [[Ghana]]. O gaa la a Institute of Maritime Studies Havana poɔ, Cuba zie onaŋ nyɛ Bsc.(Hons.) Exploitation of Maritime Transportation poɔ.<ref>https://web.archive.org/web/20160506170841/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=236</ref>
== Karegyuu Nyɔvore ==
Twumasi e la maneŋgya ane administrator.
== Politikal Nyɔvore ==
O da e la begemaale die mɛmba ko [[Sene West|Sene gbandige]], ba naŋ da leɛ pore a puoriŋ ka [[Sene West|Sene West gbandige]], a yi 2000 te tɔ 2012<ref>https://web.archive.org/web/20231029141751/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/brongahafo/55/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20231029165011/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/55/</ref><ref name=":8">https://web.archive.org/web/20241201182539/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/brongahafo/55/</ref> a e mɛmba ko [[Kataweɛ Paati|kataweɛ paati]] (NDC).<ref>http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=236</ref> A lɛ na, ona da la a begemaale die mɛmba ko a Sene gbandige a begemaale die anaare ane anuu a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref>https://web.archive.org/web/20220915131310/https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2012/elections.results.parliamentary.php</ref><ref>https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/10489.pdf</ref>
== Nuuri Neɛbo ==
=== 2000 nuuri neɛbo ===
A yuoni 2000 poɔ, Twumasi-Appiah da di la a Ghana gyɛneraa nuuri neɛbo a e a begemaale die mɛmba ko a Sene gbandige naŋ be a Brong Ahafo Irigyiŋ poɔ, Ghana. O da die a kataweɛ paati yuori eŋɛ. O gbandige da poɔ la a begemaale die kogiri ayoɔpõĩ yi a kogiri 21 na a [[wɔɔ paati]] naŋ da di ana nuneɛ na poɔ ko a Brong Ahafo Irigyiŋ.<ref name=":2">https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref><ref>http://archive.ipu.org/parline-e/reports/arc/2123_00.htm</ref><ref>https://web.archive.org/web/20220922143635/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/brongahafo/index.php</ref> A kataweɛ paati da die begemaale die kogiri 92 bayageroŋ yi a kogiri 200 poɔ a begemaale die ata poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":2" /> Ba da ɛlɛte o la ne 14,567 nuneɛre yi a 21,465 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":0">''Electoral Commission of Ghana - Parliamentary Result-Election 2000''. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2007. p. 14.</ref><ref name=":1">https://web.archive.org/web/20220915130041/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/brongahafo/55/index.php</ref> A ŋaa da manne ne la 68.1% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Isaac Sunkwa-Hyeaman naŋ e wɔɔ paati bie, Geofery Agbo naŋ e National Reform Party bie, Abukasim Tahiru Convention People's Party bie. A bama da die 5,152, 1,248 ane 428 nuneɛre seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ. A ama da manne ne la 24.1%, 5.8% ane 2.0% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
=== 2004 nuuri neɛbo ===
Ba da ɛlɛte la Twmasi-Appiah a gbɛre buyi soba ka o e begemaale die mɛmba ko a Sene gbandige, ba naŋ leɛ pore a puoriŋ ka Sene West gbandige, a Brong Ahafo irigyiŋ poɔ, Ghana a 2004 Ghana gyɛneraa nuuri neɛbo poɔ.<ref name=":3">https://web.archive.org/web/20241203230920/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/55/index.php</ref><ref name=":4">''Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections''. Accra: Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung. November 2005. p. 136.</ref> A lɛ na o areko la a gbandige a begemaale die anaare poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> Ba da ɛlɛte o la ne 20,775 nuneɛre yi a 29,894 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> A ŋaa da manne ne la 69.50% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Sunkwa-Hyeaman Isaac naŋ e wɔɔ paati mɛmba ane Yushahu Hallaru Alhaji Yussif naŋ e a Convention People's Party bie.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> Ba da nyɛ la 8,640 ane 479 nuneɛre seŋ a naŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> A ama da manne ne la 28.90% ane 1.60% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> Ba da ɛlɛte la Twumasi-Appiah a kataweɛ paati yuori eŋɛ.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> A kataweɛ paati da di la begemaale die kogiri pie (10) ko a Brong Ahafo irigyiŋ ana nuneɛ na poɔ.<ref name=":5">https://www.fact-checkghana.com/statistics-presidential-parliamentary-election-results/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20240925092157/https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/brongahafo/index.php</ref> 3,4 a zaa poɔ, a kataweɛ paati da di la begemaale die kogiri 94 bayageroŋ nuneɛ areterebo yi a 230 begemaale die kogiri a begemaale die anaare poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":5" />
=== 2008 Nuuri neɛbo ===
Ba da la leɛ ɛlɛte la Twumasi-Appiah a gbɛre bota eŋɛ ka o e begemaale die mɛmba ko a Sene gbandige a 2008 Ghana gyɛneraa nuuri neɛbo poɔ.<ref name=":6">http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/brongahafo/55/index.php</ref><ref name=":7">''Ghana Elections 2008''. Ghana: Friedrich Ebert Stiftung. 2010. p. 72.</ref> Ka o la maale areko a gbandige a begemaale die anuu poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> Ba da ɛlɛte o la ne 12,232 nuneɛre yi a 25,924 nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> A ŋaa da manne ne la 54.64% yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> Ba da ɛlɛte o la kyɛ bare Mohammed Belinyi Abdulai naŋ e wɔɔ paati bie, Emmanuel Osei Ramson naŋ e Convention People's Party bie, Opoku Senkyire Gabriel naŋ e Democratic People's Party bie ane Sumani Bapio Issahaku naŋ e People's National Convention bie.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> A bama da nyɛɛ 9,440, 470, 315 ane 305 nuneɛre seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> A ama da manne ne la 41.47%, 2.06%, 1.38% ane 1.34% seŋ anaŋ tutaa lɛ yi a nuuri zaa lantaa neɛ soŋ.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> Ba da la maale ɛlɛte la Twumasi-Appiah a kataweɛ paati yuori eŋɛ.<ref name=":6" /><ref name=":7" /> A kataweɛ paati da di la begemaale die kogiri 8 yi a kogiri 24 poɔ ko a Brong Ahafo irigyiŋ ana nuneɛ na poɔ.<ref name=":5" /><ref name=":8" /> 3,7 a zaa poɔ, ane a zaa, ka a kataweɛ paati di la begemaale die kogiri 114 yageroŋ areterebo yi a 230 begemaale die kogiri a begemaale anuu poɔ a Ghana republic anaare eŋɛ.<ref name=":5" />
== Meŋɛ Nyɔvore ==
Twumasi-Appiah be la [[kultaa]] die ane biiri bayi.<ref name=":9">https://web.archive.org/web/20160506170841/http://ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=236</ref> O e la [[Kiristabiiri|kiristabie]] a gɛrɛ Resurrection Power and Living Bread Christian Center.<ref name=":9" />
== Sommo Yizie ==
[[Gbuli:Gampɛlɛ zaa]]
[[Gbuli:Dagaare]]
[[Gbuli:Dɔɔloŋ]]
[[Gbuli:Mainpage]]
[[Gbuli:Dɔɔ]]
[[Gbuli:Nensaala]]
[[Gbuli:Ghana]]
[[Gbuli:Africa]]
[[Gbuli:West Africa]]
qmxkfb1u5gd3kwrn6iag2fr8ujr5gbg