Wikipedia
fatwiki
https://fat.wikipedia.org/wiki/Kratafa_Tsitsir
MediaWiki 1.43.0-wmf.2
first-letter
Media
Soronko
Nkɔmbɔdzibea
Dwumadzinyi
Dwumadzinyi nkɔmbɔdzibea
Wikipedia
Wikipedia nkɔmbɔdzibea
Fael
Fael nkɔmbɔdzibea
MediaWiki
MediaWiki nkɔmbɔdzibea
Nhwɛdo
Nhwɛdo nkɔmbɔdzibea
Mboa
Mboa nkɔmbɔdzibea
Nkyekyεmu
Nkyekyεmu nkɔmbɔdzibea
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Askia Nda
0
218
12955
12944
2024-04-25T13:19:16Z
Assilidjoe
33
Corrections made
wikitext
text/x-wiki
{{Databox|item=Q503823}}
Wɔwɔ gyedzi bi dɛ, '''Askia Nda''' a ɔwɔ Gao, Mali yɛ bea a wosie Askia Mohammad I, nyimpa kor a ɔyɛ Songhai hɔn Kurowpɔn Okunyin a wogya no ekyir a ɔnnkɛyɛ yie ara da. Wosii no afeha a ɔtɔ do duenum no ewiei na hɔn akyerɛ dɛ ɔyɛ UNESCO Wiadze Egyapadze.
UNESCO ka ɔboda no ho asɛm dɛ ɔyɛ Afrika Atɔe Fam Sahel atsetsesɛm a ɔyɛ nwanwa a wɔdze si atɛkyɛ no ho nhwɛdo pa. Ma ɔka ɔdan no ho nye ɔboda a ɔtse dɛ pyramidal, nkramofo asɔrdan ebien, amusie na bea a wohyiam. Osiandɛ nye sorokɔ yɛ mita 17 nti, ɔyɛ adansi nkaedum a ɔso kyɛn biara a wɔdze yɛɛ adansi ho nkaedum ansa na wɔreyɛ etubrafo wɔ Gao. Ɔyɛ Nkramofo adansi kwan a ekyir yi ɔtserɛw kɔɔ ɔmantsam no mu nyinara ho nhwɛdo a ɔda nsow.
Ndansa yi ara nsesa a wɔayɛ wɔ bea no ho nye nkramofo asɔrdan adan a wɔtserɛw mu wɔ 1960 na 1970 mfe no finimfin, na ɔfasu a wosii twaa bea no ho hyiae wɔ 1999 mu. Hɔn asan dze plaster nso ayɛ no daa wɔ n’abakɔsɛm nyinara mu, adzeyɛ a ɔho hia na wɔasiesie na wɔasiesie atsɛkyɛ adan. Wɔdze enyinyam ahoɔdzen kaa ho wɔ 2000 mfe no mfiase mu hɔ, na ɔmaa wotumi yɛɛ mframa a wɔdze bɔ dan atsifi, akanea na akasam a wɔdze ahyɛ sor.
Wɔdze Askia dzi dwuma daa dɛ nkramofo asɔrdan na amandze bea a ɔmanfo wɔ ma Gao kurow no. Ɔman na apaa mu hɔ mmara nyinara abɔ bea no na bea bi a wɔdze siw ano a etwa ho ehyia no ho ban.
== Abakɔsɛm ==
Askia Mohammed nye Askia ɔhempɔn a odzi kan na ɔtrɛw Songhai Ahemman no mu. Sɛ́ Nkramofo a ɔdze nye ho ama no, ɔtsee nka dɛ ɔyɛ n’asɛyɛdze dɛ ɔyɛ n’akwantu no kɔ Mecca, a ofii mu san bae wɔ 1495. Ɔdze ndzɛmba a ɔde bɛyɛ n’adamoa no san bae; atsɛkyɛ na nnua no nyinara fi Mecca bae. Wɔkyerɛ dɛ na "yoma mpempem pii" na ɔwɔ akwantufo kuw no mu. Wɔhyehyɛɛ no dɛ ofie, na ɔwɔ adan na akwan pii na wɔtoo mu ber a Askia Mohammed wui no.
Askia Mohammed nkotsee na na oribesie no ankasa wɔ ɔboda no mu tsitsir, naaso woesie Askia afofor pii wɔ adziwo hɔ.
== Nfonyinsie Bea ==
<gallery>
Tombeau askia.jpg
Tombeau dAskia in Gao by David Sessoms.jpg
</gallery>
dg7at4thvz4vreqv2gkhgdx3ccbe0en