Linnaeusklokje

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="fy">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedy</sitename>
    <dbname>fywiki</dbname>
    <base>https://fy.wikipedia.org/wiki/Haadside</base>
    <generator>MediaWiki 1.44.0-wmf.1</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Wiki</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Oerlis</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Meidogger</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Meidogger oerlis</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedy</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Wikipedy oerlis</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Ofbyld</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Ofbyld oerlis</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki oerlis</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Berjocht</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Berjocht oerlis</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Hulp</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Hulp oerlis</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Kategory</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Kategory oerlis</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Tema</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Tema oerlis</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Linnaeusklokje</title>
    <ns>0</ns>
    <id>978</id>
    <revision>
      <id>1173705</id>
      <parentid>1147069</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:43:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sjoch ek */ kt</comment>
      <origin>1173705</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2865" sha1="0bacjw3glcwn0hvwi4tcuxwacdzxxfw" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = linnaeusklokje
| Ofbyld= [[Ofbyld:Linnaea borealis 8803.JPG|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[kaarde-eftigen]] (''Dipsacales'')
| Famylje= [[papsûgers (famylje)|papsûgers]] (''Caprifoliaceae'')
| Skaai= [[linnaeusklokjes (skaai)|linnaeusklokjes]] (''Linnaea'')
| Wittenskiplike namme= Linnaea borealis
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
It '''Linnaeusklokje''' &quot;Linnaea borealis&quot; (borealis = &quot;fan it noarden&quot;) is in saneamde [[twillingblom]] (nei de bloeifoarm) neamd nei [[Carolus Linnaeus]]. It plantsje komt foar yn it noarden fan [[Jeropa]] en yn sawat alle berch-eftige gebieten yn Jeropa. 

It Linnaeusklokje is in tige beskieden, kwetsber plantsje. It hat in hichte fan sa'n 10 sm, mei twa lytse blomkes op in tin stâltsje. 

Yn Nederlân is it plantsje seldsum. It komt spoaradysk foar op de [[Fryske waadeilannen|Waadeilannen]].

== Sjoch ek ==
* [[List fan planten]]

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Papsûger (famylje)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Alaska]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grienlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Japan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kanada]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Mongoalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sint-Pierre en Miquelon]]</text>
      <sha1>0bacjw3glcwn0hvwi4tcuxwacdzxxfw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ried fan de Fryske Beweging</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1894</id>
    <revision>
      <id>1173776</id>
      <parentid>1157881</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:39:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lad80ies</username>
        <id>51443</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1173776</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8444" sha1="qpk65cqh1uhspg467rbnbbucfxljisr" xml:space="preserve">[[Ofbyld:DFB Logo 2024.jpg|thumb|400x400px|It logo fan de Ried fan de Fryske Beweging]]
'''De''' '''Fryske Beweging''' ('''DFB''') (offisjeel: ''Stifting Ried fan de Fryske Beweging'') is in belange-organisaasje foar minsken dy't wiis binne mei [[Fryslân]] en har ynsette wolle foar mear romte foar it [[Frysk]] en de Fryske [[kultuer]]. De Ried is in ûnôfhinklike frijwilligersorganisaasje.
De Ried fan de Fryske Beweging is in stifting, dêr't in tal organisaasjes en goed 500 stipers (donateurs) by oansletten binne.

== Skiednis ==
De stifting Ried fan de Fryske Beweging (RFB) is oprjochte yn [[1945]] mei as doel om as [[Fryske beweging|Fryske bewegers]] nei it regear en de legere oerheden ta mei ien mûle te sprekken. Nei de oarloch libbe der in gefoel dat de ûnderskate bewegingsselskippen ('It [[Selskip foar Fryske Taal en Skriftekennisse|Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse]]', It [[Kristlik Frysk Selskip]], it [[Roomsk Frysk Boun]] en it [[Frysk Boun om Utens]]) har krêften bondelje moasten troch mei-inoar ûnder ien koepel gear te wurkjen en sa nei bûten ta mei ien mûle te sprekken. Ien fan de kearndoelen wie/is om de Fryske taal steviger wetlik te ferankerjen. It Nederlânske regear hie oant dy tiid foar it Frysk amper wat juridysk regele. De konstruksje fan in ried joech oan minsken de mooglikheid om har yndirekt, fia selskippen, of direkt te organisearjen. Njonken de oansletten selskippen koene minsken ek direkt stiper wurde fan de Ried. Ut de stipers koene bestjoersleden keazen wurde dy’t mei de fertsjintwurdigers fan de selskippen it riedsbestjoer foarmje. De lêste jierren is it tal oansletten selskippen útwreide sadat ûndersteande selskippen yn de Ried fertsjintwurdige binne.

== Gearstalling ==

De fertsjintwurdige selskippen binne yn 2024:

* [[Federaasje fan Fryske Studinteferienings]]
* It Frysk boun om utens
* Freonen fan [[Omrop Fryslân]]
* Jongfryske Mienskip
* Kristlik Frysk Selskip
* It Frysk Amateur Toaniel (IFAT)
* Selskip foar Fryske tael en Skrifttekennisse
* [[Fryske Rie]]
* Stichting Ons Bildt
* Feriening Frysk Underwiis
* Vereniging van Leraren in Levende Talen (VLLT)
* Stellingwarver Schrieversronte

== Aktiviteiten ==
Yn de earste 50 jier lei de klam op it regeljen fan de formele rjochten fan it Frysk. 
In pear fan de rjochten dy't troch it krewearjen fan de Ried no op papier steane, binne:
* op 'e basisskoalle hawwe bern alle wiken rjocht op 1 oere Frysk (yn 1980 yn de wet kommen). Yn 1993 waard it Frysk ek ferplichte yn it fuortset ûnderwiis.
* brieven oan oerheden yn Fryslân meie yn it Frysk steld wurde en 'hearre' ek yn it Frysk beäntwurde te wurden.
* yn gearkomsten Frysk prate mei, en soks heart ek yn prinsipe yn it Frysk yn 'e notulen te kommen. 
* yn Fryslân mei Frysk yn 'e rjochtseal praat wurde, mei rjocht op in tolk mocht der immen wêze dy't it net ferstiet.
* it rjocht om offisjele akten yn it Frysk op te meitsjen (fan 2005 ôf).

== Untjouwing ==
Healwei de jierren 90 begûn de Ried him mear ta te lizzen op it befoarderjen fan it brûken fan it Frysk yn ynformele fermiddens. Dat stribjen is werom te finen yn tal fan projekten fan de Ried:

Aktuele Projekten
* Utjefte fan 'e ''[[Swingel]]'' - it orgaan fan de Ried mei artikels oer de Fryske taal en kultuer en oer de Fryske Beweging.
* Utjefte fan it ''[[Bûsboekje]]'' - in Frysktalige [[aginda]]; de útjefte hjirfan is yn [[2008]] oernommen fan it [[Kristlik Frysk Selskip]].
* De [[Fryske Reklamepriis]] - om mear en bettere reklame yn it Frysk te stypjen.
* [[Fear yn’e Broek|Fear yn ’e Broek]] - jierlikse priis foar in persoan of organisaasje dy't him op fertsjinstlike wize ynsetten hat foar it Frysk.
* Nijsbrief – De RFB jout fjouwer kear yn it jier in nijsbrief út, mei posityf nijs oer it Frysk en de Fryske kultuer. De nijsbrief wurdt dellein yn de wachtkeamers fan dokters, fysioterapeuten en toskedokters. 
* [[www.goedfrysk.nl]] – Minsken dy’t harren yn it Frysk uterje wolle mar net wis binne fan de stavering, kinne har tekst nei frijwilligers opstjoere dy’t him fergees neisjogge. 
* [[Euregua]] – In selskipspul dat as doel hat om bern en folwoeksenen op in aardige wize oan it Frysk te krijen. It is makke yn gearwurking mei fertsjintwurdigers fan oare minderheidstalen. 
* Lêzings – Minsken fan de Ried geane op paad om lêzingen te hâlden oer it Frysk. 
* [[www.itnijs.nl]] – Nijs út de wrâld, Nederlân en Fryslân wurdt op dizze side setten troch frijwilligers.

Eardere projekten fan de Ried
* [[Ragnarock]] - in lytsskalich popfestival foar Frysktalige (begjinnende) bands en artysten.
* [[Mear Frysk on-line]] - in lintsje-aksje om it brûken fan it Frysk op ynternet te befoarderjen.
* plakkers foar op de doar

== Hjoed-de-dei ==
De hjoeddeiske Ried is te ferlykjen mei in konsuminte-organisaasje foar de Fryske taal en kultuer. Hy spant him yn foar minsken dy’t wat mear wolle mei it Frysk. De Ried ûnderhâldt kontakten mei oerheden, offisjele ynstânsjes, bedriuwen, ferienings en partikulieren.
Alhoewol’t der yn de measte gefallen fan it krewearjen fan de Ried net altyd wat yn de krante werom te finen is, binne de measten it der wol oer iens dat de status fan it Frysk de lêste desennia heger wurden is.

De Ried spant him yn foar it Frysk, om't de leden en stipers leauwe dat in minderheidstaal him it bêste ferlykje lit mei in bedrige diersoarte. Wol sa’n bist oerlibje, dan moat him safolle romte jûn wurde dat er himsels fuortplantsje (of: ûntjaan) kin. Sa kin in minderheidstaal allinnich oerlibje as er njonken thús ek yn oare fermiddens brûkt wurdt, omdat er allinnich op dy wize nijsgjirrich (en nuttich) genôch is om leard te wurden.

De Ried wol de minsken – troch har bewust te meitsjen fan de wearde en rykdom fan har taal – bringe ta it mear regulier brûken dêrfan yn alderhanne situaasjes. In doel is dat de gewoane man oan it Frysk moat. 
De RFB wurket gear mei [[Tûmba]]. Tûmba is in organisaasje dy’t diskriminaasje tsjingiet. Op de hiemside fan de Ried stiet in antydiskriminaasjeformulier. Dat kin ynfolle wurde om in klacht oan Tûmba troch te jaan. Tûmba hannelet yn gearwurking mei de Ried de klachten ôf).

De Ried hat ferskillende wurkgroepen. Dy hawwe in eigen taak. 
Wurkgroep Y(nternasjonale)K(kontakte)K(lup): De doelstelling is om ynformaasje út te wikseljen en mei ferlykbere kulturele minderheden yn Europa kontakt te ûnderhâlden, om elkoar te helpen en te stypjen by it opsetten en útfieren fan plannen ta it yn stân hâlden fan de taal en kultuer en it fuortsterkjen fan de materiële betingsten dêrfoar.

Wurkgroep PR: Dizze wurkgroep is dwaande om in freonlik klimaat te skeppen foar de tinkbylden en projekten fan de Ried en fan oare organisaasjes dy't de posysje fan Fryslân en it Frysk fersterkje wolle. Hannelingseftergrûn dêrby is om net al te folle (ûnnedige) wjeraksel op te roppen.

Politike wurkgroep: Doelstelling is mear omtinken foar de Fryske taal en kultuer yn de lanlike en de regionale polityk te berikken. 
Derneist hâldt de RFB in tal eigen [[websiden/hiemside/thússide]] by. Dêr wurdt melding op makke fan nijs oer it Frysk of de Fryske [[kultuer]]. Ek wurdt op de websiden útlein wêr’t de Ried foar stiet. De Ried is aktyf op Hyves, Facebook, Myspace en Twitter. De Ried besiket troch sokke nije mediums kontakt te krijen mei de jongerein. 
Omdat de Ried him ynset foar it behâld en de útbou fan de Fryske kultuer wurde ek streektalen lykas it [[Biltsk]] en it [[Stellingwerfsk]] stipe.

== Kneppeljen nei keppeljen ==
Septimber [[2011]] is it 60 jier lyn dat [[kneppelfreed]] plak fûn. De Ried fan de Fryske Beweging grypt dit oan om sechtich dagen lang feest te fieren. It feest hat de namme fan kneppeljen nei keppeljen. De Ried fan de Fryske beweging  wol boppedat de betinking yn in breder mondiaal ramt sette: hoe komt it mei de rykdom oan talen op ’e wrâld. Moatte wy, wrâldboargers, it útstjerren fan de rykdom oan talen gewurde litte, of komme wy yn aksje.

== Literatuer ==
[[Sjoerd van der Schaaf]], Skiednis fan de Fryske Beweging. [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] [[1977]].

== Keppeling om utens ==
* http://www.fryskebeweging.nl
* http://www.itnijs.nl
* http://www.goedfrysk.nl
* http://www.fryskprinteboek.nl
* http://www.keppelje.nl

[[Kategory:Fryske Beweging]]
[[Kategory:Frysk]]
[[Kategory:Fryske stifting]]
[[Kategory:Organisaasje oprjochte yn 1945]]
[[Kategory:Organisaasje yn Ljouwert]]</text>
      <sha1>qpk65cqh1uhspg467rbnbbucfxljisr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173778</id>
      <parentid>1173776</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:42:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bewurkings fan &quot;[[Wiki:Contributions/Lad80ies|Lad80ies]]&quot; ([[Meidogger oerlis:Lad80ies|oerlis]]) werom set ta de ferzje fan &quot;Ieneach fan 'e Esk&quot;.</comment>
      <origin>1157881</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8628" sha1="9ydkt0sba4lkjvnb7u7os46stygsaxf" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Fryske beweging banner.jpg|thumb|right|300px| It logo fan de Ried fan de Fryske Beweging]]
De '''Ried fan de Fryske Beweging''' ('''RFB''') (offisjeel: ''Stifting Ried fan de Fryske Beweging'') is in belange-organisaasje foar minsken dy't wiis binne mei [[Fryslân]] en har ynsette wolle foar mear romte foar it [[Frysk]] en de Fryske [[kultuer]]. De Ried is in ûnôfhinklike frijwilligersorganisaasje.
De Ried fan de Fryske Beweging is in stifting, dêr't in tal organisaasjes en goed 500 stipers (donateurs) by oansletten binne.

== Skiednis ==
De stifting Ried fan de Fryske Beweging (RFB) is oprjochte yn [[1945]] mei as doel om as [[Fryske beweging|Fryske bewegers]] nei it regear en de legere oerheden ta mei ien mûle te sprekken. Nei de oarloch libbe der in gefoel dat de ûnderskate bewegingsselskippen ('It [[Selskip foar Fryske Taal en Skriftekennisse|Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse]]', It [[Kristlik Frysk Selskip]], it [[Roomsk Frysk Boun]] en it [[Frysk Boun om Utens]]) har krêften bondelje moasten troch mei-inoar ûnder ien koepel gear te wurkjen en sa nei bûten ta mei ien mûle te sprekken. Ien fan de kearndoelen wie/is om de Fryske taal steviger wetlik te ferankerjen. It Nederlânske regear hie oant dy tiid foar it Frysk amper wat juridysk regele. De konstruksje fan in ried joech oan minsken de mooglikheid om har yndirekt, fia selskippen, of direkt te organisearjen. Njonken de oansletten selskippen koene minsken ek direkt stiper wurde fan de Ried. Ut de stipers koene bestjoersleden keazen wurde dy’t mei de fertsjintwurdigers fan de selskippen it riedsbestjoer foarmje. De lêste jierren is it tal oansletten selskippen útwreide sadat ûndersteande selskippen yn de Ried fertsjintwurdige binne.

== Gearstalling ==

De fertsjintwurdige selskippen binne:

* De [[Fryske Rie]]
* FBU = [[Frysk Boun om Utens]]
* Federaasje = [[Federaasje fan Fryske Studinteferienings]]
* FFE = [[Feriening foar in Federaal Europa]]
* FFOF = [[Freonen fan Omrop Fryslân]]
* FFU = [[Feriening foar Frysk Underwiis]]
* IFAT = [[It Frysk Amateur Toaniel]]
* Ons Bildt = [[Stichting 'Ons Bildt']] 
* De [[Jongfryske Mienskip]]
* Krúspunt = It eardere [[Kristlik Frysk Selskip]] 
* Selskip 1844 = It [[Selskip foar Fryske Taal en Skriftekennisse]] 
* [[Stellingwarver Schrieversronte]]

Fierder hat de Ried inkele hûnderten stipers.

== Aktiviteiten ==
Yn de earste 50 jier lei de klam op it regeljen fan de formele rjochten fan it Frysk. 
In pear fan de rjochten dy't troch it krewearjen fan de Ried no op papier steane, binne:
* op 'e basisskoalle hawwe bern alle wiken rjocht op 1 oere Frysk (yn 1980 yn de wet kommen). Yn 1993 waard it Frysk ek ferplichte yn it fuortset ûnderwiis.
* brieven oan oerheden yn Fryslân meie yn it Frysk steld wurde en 'hearre' ek yn it Frysk beäntwurde te wurden.
* yn gearkomsten Frysk prate mei, en soks heart ek yn prinsipe yn it Frysk yn 'e notulen te kommen. 
* yn Fryslân mei Frysk yn 'e rjochtseal praat wurde, mei rjocht op in tolk mocht der immen wêze dy't it net ferstiet.
* it rjocht om offisjele akten yn it Frysk op te meitsjen (fan 2005 ôf).

== Untjouwing ==
Healwei de jierren 90 begûn de Ried him mear ta te lizzen op it befoarderjen fan it brûken fan it Frysk yn ynformele fermiddens. Dat stribjen is werom te finen yn tal fan projekten fan de Ried:

Aktuele Projekten
* Utjefte fan 'e ''[[Swingel]]'' - it orgaan fan de Ried mei artikels oer de Fryske taal en kultuer en oer de Fryske Beweging.
* Utjefte fan it ''[[Bûsboekje]]'' - in Frysktalige [[aginda]]; de útjefte hjirfan is yn [[2008]] oernommen fan it [[Kristlik Frysk Selskip]].
* De [[Fryske Reklamepriis]] - om mear en bettere reklame yn it Frysk te stypjen.
* [[Fear yn’e Broek|Fear yn ’e Broek]] - jierlikse priis foar in persoan of organisaasje dy't him op fertsjinstlike wize ynsetten hat foar it Frysk.
* Nijsbrief – De RFB jout fjouwer kear yn it jier in nijsbrief út, mei posityf nijs oer it Frysk en de Fryske kultuer. De nijsbrief wurdt dellein yn de wachtkeamers fan dokters, fysioterapeuten en toskedokters. 
* [[www.goedfrysk.nl]] – Minsken dy’t harren yn it Frysk uterje wolle mar net wis binne fan de stavering, kinne har tekst nei frijwilligers opstjoere dy’t him fergees neisjogge. 
* [[Euregua]] – In selskipspul dat as doel hat om bern en folwoeksenen op in aardige wize oan it Frysk te krijen. It is makke yn gearwurking mei fertsjintwurdigers fan oare minderheidstalen. 
* Lêzings – Minsken fan de Ried geane op paad om lêzingen te hâlden oer it Frysk. 
* [[www.itnijs.nl]] – Nijs út de wrâld, Nederlân en Fryslân wurdt op dizze side setten troch frijwilligers.

Eardere projekten fan de Ried
* [[Ragnarock]] - in lytsskalich popfestival foar Frysktalige (begjinnende) bands en artysten.
* [[Mear Frysk on-line]] - in lintsje-aksje om it brûken fan it Frysk op ynternet te befoarderjen.
* plakkers foar op de doar

== Hjoed-de-dei ==
De hjoeddeiske Ried is te ferlykjen mei in konsuminte-organisaasje foar de Fryske taal en kultuer. Hy spant him yn foar minsken dy’t wat mear wolle mei it Frysk. De Ried ûnderhâldt kontakten mei oerheden, offisjele ynstânsjes, bedriuwen, ferienings en partikulieren.
Alhoewol’t der yn de measte gefallen fan it krewearjen fan de Ried net altyd wat yn de krante werom te finen is, binne de measten it der wol oer iens dat de status fan it Frysk de lêste desennia heger wurden is.

De Ried spant him yn foar it Frysk, om't de leden en stipers leauwe dat in minderheidstaal him it bêste ferlykje lit mei in bedrige diersoarte. Wol sa’n bist oerlibje, dan moat him safolle romte jûn wurde dat er himsels fuortplantsje (of: ûntjaan) kin. Sa kin in minderheidstaal allinnich oerlibje as er njonken thús ek yn oare fermiddens brûkt wurdt, omdat er allinnich op dy wize nijsgjirrich (en nuttich) genôch is om leard te wurden.

De Ried wol de minsken – troch har bewust te meitsjen fan de wearde en rykdom fan har taal – bringe ta it mear regulier brûken dêrfan yn alderhanne situaasjes. In doel is dat de gewoane man oan it Frysk moat. 
De RFB wurket gear mei [[Tûmba]]. Tûmba is in organisaasje dy’t diskriminaasje tsjingiet. Op de hiemside fan de Ried stiet in antydiskriminaasjeformulier. Dat kin ynfolle wurde om in klacht oan Tûmba troch te jaan. Tûmba hannelet yn gearwurking mei de Ried de klachten ôf).

De Ried hat ferskillende wurkgroepen. Dy hawwe in eigen taak. 
Wurkgroep Y(nternasjonale)K(kontakte)K(lup): De doelstelling is om ynformaasje út te wikseljen en mei ferlykbere kulturele minderheden yn Europa kontakt te ûnderhâlden, om elkoar te helpen en te stypjen by it opsetten en útfieren fan plannen ta it yn stân hâlden fan de taal en kultuer en it fuortsterkjen fan de materiële betingsten dêrfoar.

Wurkgroep PR: Dizze wurkgroep is dwaande om in freonlik klimaat te skeppen foar de tinkbylden en projekten fan de Ried en fan oare organisaasjes dy't de posysje fan Fryslân en it Frysk fersterkje wolle. Hannelingseftergrûn dêrby is om net al te folle (ûnnedige) wjeraksel op te roppen.

Politike wurkgroep: Doelstelling is mear omtinken foar de Fryske taal en kultuer yn de lanlike en de regionale polityk te berikken. 
Derneist hâldt de RFB in tal eigen [[websiden/hiemside/thússide]] by. Dêr wurdt melding op makke fan nijs oer it Frysk of de Fryske [[kultuer]]. Ek wurdt op de websiden útlein wêr’t de Ried foar stiet. De Ried is aktyf op Hyves, Facebook, Myspace en Twitter. De Ried besiket troch sokke nije mediums kontakt te krijen mei de jongerein. 
Omdat de Ried him ynset foar it behâld en de útbou fan de Fryske kultuer wurde ek streektalen lykas it [[Biltsk]] en it [[Stellingwerfsk]] stipe.

== Kneppeljen nei keppeljen ==
Septimber [[2011]] is it 60 jier lyn dat [[kneppelfreed]] plak fûn. De Ried fan de Fryske Beweging grypt dit oan om sechtich dagen lang feest te fieren. It feest hat de namme fan kneppeljen nei keppeljen. De Ried fan de Fryske beweging  wol boppedat de betinking yn in breder mondiaal ramt sette: hoe komt it mei de rykdom oan talen op ’e wrâld. Moatte wy, wrâldboargers, it útstjerren fan de rykdom oan talen gewurde litte, of komme wy yn aksje.

== Literatuer ==
[[Sjoerd van der Schaaf]], Skiednis fan de Fryske Beweging. [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] [[1977]].

== Keppeling om utens ==
* http://www.fryskebeweging.nl
* http://www.itnijs.nl
* http://www.goedfrysk.nl
* http://www.fryskprinteboek.nl
* http://www.keppelje.nl

[[Kategory:Fryske Beweging]]
[[Kategory:Frysk]]
[[Kategory:Fryske stifting]]
[[Kategory:Organisaasje oprjochte yn 1945]]
[[Kategory:Organisaasje yn Ljouwert]]</text>
      <sha1>9ydkt0sba4lkjvnb7u7os46stygsaxf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173779</id>
      <parentid>1173778</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:45:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Gearstalling */ red</comment>
      <origin>1173779</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8627" sha1="b70eow4ognobtp48952f0kilfa44evc" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Fryske beweging banner.jpg|thumb|right|300px| It logo fan de Ried fan de Fryske Beweging]]
De '''Ried fan de Fryske Beweging''' ('''RFB''') (offisjeel: ''Stifting Ried fan de Fryske Beweging'') is in belange-organisaasje foar minsken dy't wiis binne mei [[Fryslân]] en har ynsette wolle foar mear romte foar it [[Frysk]] en de Fryske [[kultuer]]. De Ried is in ûnôfhinklike frijwilligersorganisaasje.
De Ried fan de Fryske Beweging is in stifting, dêr't in tal organisaasjes en goed 500 stipers (donateurs) by oansletten binne.

== Skiednis ==
De stifting Ried fan de Fryske Beweging (RFB) is oprjochte yn [[1945]] mei as doel om as [[Fryske beweging|Fryske bewegers]] nei it regear en de legere oerheden ta mei ien mûle te sprekken. Nei de oarloch libbe der in gefoel dat de ûnderskate bewegingsselskippen ('It [[Selskip foar Fryske Taal en Skriftekennisse|Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse]]', It [[Kristlik Frysk Selskip]], it [[Roomsk Frysk Boun]] en it [[Frysk Boun om Utens]]) har krêften bondelje moasten troch mei-inoar ûnder ien koepel gear te wurkjen en sa nei bûten ta mei ien mûle te sprekken. Ien fan de kearndoelen wie/is om de Fryske taal steviger wetlik te ferankerjen. It Nederlânske regear hie oant dy tiid foar it Frysk amper wat juridysk regele. De konstruksje fan in ried joech oan minsken de mooglikheid om har yndirekt, fia selskippen, of direkt te organisearjen. Njonken de oansletten selskippen koene minsken ek direkt stiper wurde fan de Ried. Ut de stipers koene bestjoersleden keazen wurde dy’t mei de fertsjintwurdigers fan de selskippen it riedsbestjoer foarmje. De lêste jierren is it tal oansletten selskippen útwreide sadat ûndersteande selskippen yn de Ried fertsjintwurdige binne.

== Gearstalling ==
De fertsjintwurdige selskippen binne:

*[[Fryske Rie]]
*[[Frysk Boun om Utens]] (FBU)
*[[Federaasje fan Fryske Studinteferienings]] (FFS)
*[[Feriening foar in Federaal Europa]] (FFE)
*[[Freonen fan Omrop Fryslân]] (FFOF)
*[[Feriening foar Frysk Underwiis]] (FFU)
*[[It Frysk Amateur Toaniel]] (IFAT)
*[[Stichting 'Ons Bildt']] 
*[[Jongfryske Mienskip]] (JFM)
*[[Krúspunt )organisaasje)|Krúspunt]] (it eardere [[Kristlik Frysk Selskip]])
*[[Selskip foar Fryske Taal en Skriftekennisse]] (Selskip 1844) 
*[[Stellingwarver Schrieversronte]] (SSR)

Fierder hat de Ried inkele hûnderten stipers.

== Aktiviteiten ==
Yn de earste 50 jier lei de klam op it regeljen fan de formele rjochten fan it Frysk. 
In pear fan de rjochten dy't troch it krewearjen fan de Ried no op papier steane, binne:
* op 'e basisskoalle hawwe bern alle wiken rjocht op 1 oere Frysk (yn 1980 yn de wet kommen). Yn 1993 waard it Frysk ek ferplichte yn it fuortset ûnderwiis.
* brieven oan oerheden yn Fryslân meie yn it Frysk steld wurde en 'hearre' ek yn it Frysk beäntwurde te wurden.
* yn gearkomsten Frysk prate mei, en soks heart ek yn prinsipe yn it Frysk yn 'e notulen te kommen. 
* yn Fryslân mei Frysk yn 'e rjochtseal praat wurde, mei rjocht op in tolk mocht der immen wêze dy't it net ferstiet.
* it rjocht om offisjele akten yn it Frysk op te meitsjen (fan 2005 ôf).

== Untjouwing ==
Healwei de jierren 90 begûn de Ried him mear ta te lizzen op it befoarderjen fan it brûken fan it Frysk yn ynformele fermiddens. Dat stribjen is werom te finen yn tal fan projekten fan de Ried:

Aktuele Projekten
* Utjefte fan 'e ''[[Swingel]]'' - it orgaan fan de Ried mei artikels oer de Fryske taal en kultuer en oer de Fryske Beweging.
* Utjefte fan it ''[[Bûsboekje]]'' - in Frysktalige [[aginda]]; de útjefte hjirfan is yn [[2008]] oernommen fan it [[Kristlik Frysk Selskip]].
* De [[Fryske Reklamepriis]] - om mear en bettere reklame yn it Frysk te stypjen.
* [[Fear yn’e Broek|Fear yn ’e Broek]] - jierlikse priis foar in persoan of organisaasje dy't him op fertsjinstlike wize ynsetten hat foar it Frysk.
* Nijsbrief – De RFB jout fjouwer kear yn it jier in nijsbrief út, mei posityf nijs oer it Frysk en de Fryske kultuer. De nijsbrief wurdt dellein yn de wachtkeamers fan dokters, fysioterapeuten en toskedokters. 
* [[www.goedfrysk.nl]] – Minsken dy’t harren yn it Frysk uterje wolle mar net wis binne fan de stavering, kinne har tekst nei frijwilligers opstjoere dy’t him fergees neisjogge. 
* [[Euregua]] – In selskipspul dat as doel hat om bern en folwoeksenen op in aardige wize oan it Frysk te krijen. It is makke yn gearwurking mei fertsjintwurdigers fan oare minderheidstalen. 
* Lêzings – Minsken fan de Ried geane op paad om lêzingen te hâlden oer it Frysk. 
* [[www.itnijs.nl]] – Nijs út de wrâld, Nederlân en Fryslân wurdt op dizze side setten troch frijwilligers.

Eardere projekten fan de Ried
* [[Ragnarock]] - in lytsskalich popfestival foar Frysktalige (begjinnende) bands en artysten.
* [[Mear Frysk on-line]] - in lintsje-aksje om it brûken fan it Frysk op ynternet te befoarderjen.
* plakkers foar op de doar

== Hjoed-de-dei ==
De hjoeddeiske Ried is te ferlykjen mei in konsuminte-organisaasje foar de Fryske taal en kultuer. Hy spant him yn foar minsken dy’t wat mear wolle mei it Frysk. De Ried ûnderhâldt kontakten mei oerheden, offisjele ynstânsjes, bedriuwen, ferienings en partikulieren.
Alhoewol’t der yn de measte gefallen fan it krewearjen fan de Ried net altyd wat yn de krante werom te finen is, binne de measten it der wol oer iens dat de status fan it Frysk de lêste desennia heger wurden is.

De Ried spant him yn foar it Frysk, om't de leden en stipers leauwe dat in minderheidstaal him it bêste ferlykje lit mei in bedrige diersoarte. Wol sa’n bist oerlibje, dan moat him safolle romte jûn wurde dat er himsels fuortplantsje (of: ûntjaan) kin. Sa kin in minderheidstaal allinnich oerlibje as er njonken thús ek yn oare fermiddens brûkt wurdt, omdat er allinnich op dy wize nijsgjirrich (en nuttich) genôch is om leard te wurden.

De Ried wol de minsken – troch har bewust te meitsjen fan de wearde en rykdom fan har taal – bringe ta it mear regulier brûken dêrfan yn alderhanne situaasjes. In doel is dat de gewoane man oan it Frysk moat. 
De RFB wurket gear mei [[Tûmba]]. Tûmba is in organisaasje dy’t diskriminaasje tsjingiet. Op de hiemside fan de Ried stiet in antydiskriminaasjeformulier. Dat kin ynfolle wurde om in klacht oan Tûmba troch te jaan. Tûmba hannelet yn gearwurking mei de Ried de klachten ôf).

De Ried hat ferskillende wurkgroepen. Dy hawwe in eigen taak. 
Wurkgroep Y(nternasjonale)K(kontakte)K(lup): De doelstelling is om ynformaasje út te wikseljen en mei ferlykbere kulturele minderheden yn Europa kontakt te ûnderhâlden, om elkoar te helpen en te stypjen by it opsetten en útfieren fan plannen ta it yn stân hâlden fan de taal en kultuer en it fuortsterkjen fan de materiële betingsten dêrfoar.

Wurkgroep PR: Dizze wurkgroep is dwaande om in freonlik klimaat te skeppen foar de tinkbylden en projekten fan de Ried en fan oare organisaasjes dy't de posysje fan Fryslân en it Frysk fersterkje wolle. Hannelingseftergrûn dêrby is om net al te folle (ûnnedige) wjeraksel op te roppen.

Politike wurkgroep: Doelstelling is mear omtinken foar de Fryske taal en kultuer yn de lanlike en de regionale polityk te berikken. 
Derneist hâldt de RFB in tal eigen [[websiden/hiemside/thússide]] by. Dêr wurdt melding op makke fan nijs oer it Frysk of de Fryske [[kultuer]]. Ek wurdt op de websiden útlein wêr’t de Ried foar stiet. De Ried is aktyf op Hyves, Facebook, Myspace en Twitter. De Ried besiket troch sokke nije mediums kontakt te krijen mei de jongerein. 
Omdat de Ried him ynset foar it behâld en de útbou fan de Fryske kultuer wurde ek streektalen lykas it [[Biltsk]] en it [[Stellingwerfsk]] stipe.

== Kneppeljen nei keppeljen ==
Septimber [[2011]] is it 60 jier lyn dat [[kneppelfreed]] plak fûn. De Ried fan de Fryske Beweging grypt dit oan om sechtich dagen lang feest te fieren. It feest hat de namme fan kneppeljen nei keppeljen. De Ried fan de Fryske beweging  wol boppedat de betinking yn in breder mondiaal ramt sette: hoe komt it mei de rykdom oan talen op ’e wrâld. Moatte wy, wrâldboargers, it útstjerren fan de rykdom oan talen gewurde litte, of komme wy yn aksje.

== Literatuer ==
[[Sjoerd van der Schaaf]], Skiednis fan de Fryske Beweging. [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] [[1977]].

== Keppeling om utens ==
* http://www.fryskebeweging.nl
* http://www.itnijs.nl
* http://www.goedfrysk.nl
* http://www.fryskprinteboek.nl
* http://www.keppelje.nl

[[Kategory:Fryske Beweging]]
[[Kategory:Frysk]]
[[Kategory:Fryske stifting]]
[[Kategory:Organisaasje oprjochte yn 1945]]
[[Kategory:Organisaasje yn Ljouwert]]</text>
      <sha1>b70eow4ognobtp48952f0kilfa44evc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173781</id>
      <parentid>1173779</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:54:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lad80ies</username>
        <id>51443</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Keppeling om utens */</comment>
      <origin>1173781</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11083" sha1="npm3chtmlmjudgczwvwuizr3ghge0ln" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Fryske beweging banner.jpg|thumb|right|300px| It logo fan de Ried fan de Fryske Beweging]]
De '''Ried fan de Fryske Beweging''' ('''RFB''') (offisjeel: ''Stifting Ried fan de Fryske Beweging'') is in belange-organisaasje foar minsken dy't wiis binne mei [[Fryslân]] en har ynsette wolle foar mear romte foar it [[Frysk]] en de Fryske [[kultuer]]. De Ried is in ûnôfhinklike frijwilligersorganisaasje.
De Ried fan de Fryske Beweging is in stifting, dêr't in tal organisaasjes en goed 500 stipers (donateurs) by oansletten binne.

== Skiednis ==
By De Fryske Beweging (DFB) binne ferskate kulturele organisaasjes yn Fryslân oansletten. De statutêre namme is Stifting Ried fan de Fryske Beweging. Mienskiplik ûndernimme de organisaasjes aktiviteiten op it mêd fan de Fryske taal en kultuer. De namme fan de organisaasje ferwiist nei de Fryske beweging, dêr't sûnt de 19e iuw it gehiel fan persoanen en organisaasjes mei bedoeld wurdt, dy't har ynsette foar it behâld en fersterkjen fan de Fryske taal en kultuer. 

== Foarrinders ==
Oarspronklik wie de Fryske beweging in reaksje op sintralisaasje fan de politike macht yn Nederlân. De foarrinners fan de Fryske beweging fersetten har net tsjin gebrûk fan it Nederlânsk, mar leine de klam op de Fryske bydrage oan it ûntstean fan de Nederlânske naasje. Yn 1844 waard it Selskip foar Fryske Taal - en Skriftekennisse (letter Selskip 1844) oprjochte. Om 1900 hinne kaam de Fryske taal sintraal te stean yn de striid fan de Fryske beweging foar lykberjochtiging fan it Frysk en de Friezen.

Nederlân ferpyldere oan it begjin fan de tweintichste iuw. Fansels barde dat yn Fryslân ek. Njonken it 'algemiene' Selskip 1844 ûntstiene ferskate nije organisaasjes, lykas it Kristlik Frysk Selskip en it Roomsk Frysk Boun. Al yn 1916 waard in Algemiene Fryske Rie oprjochte, dy't lykwols net lang bestien hat. De ferdieldheid binnen de Fryske beweging wie min oerhinne te kommen. Dochs waarden yn dat tiidrek grutte stappen set troch aktiviteiten fan de Fryske Beweging ûnder te bringen by de oerheid. Hjoeddeiske ynstellings lykas de Fryske Akademy, Tresoar en Afûk hawwe woartels yn de Fryske Beweging. 

De organisearre Fryske Beweging kaam út de besettingstiid wei sûnder blaam, mar ek sûnder folle yllegale glâns. Frij fluch nei de befrijing yn 1945 is de stichting Ried fan de Fryske Beweging oprjochte. It moast in kontaktpunt tusken de Fryske beweging en de oerheid wurde. Troch gearwurking besochten de lidorganisaasjes de Fryske taal steviger yn 'e wet te ferankerjen. It Nederlânske regear hie oant dy tiid foar it Frysk sa goed as neat juridysk regele. 

== De earste fyftich jier fan de Ried ==
Oansletten selskippen fan de earste oere wiene it Selskip 1844, it Kristlik Frysk Selskip (KFS), it Roomsk Frysk Boun (RFB) en it Boun fan Frysk-Nasjonale Jongerein. Al gau waard in Kultuerried oprjochte. Yn ’e oarloch wie it fersetsblêd Frysk &amp; Frij ûntstien. Dat soe it mienskiplike blêd wurde moatte foar de oansletten selskippen. Al rillegau kamen dêrneist oare blêden, lykas de ''Stim fan Fryslân'', dy't oant yn ’e tweintigste iuw bestien hat. It wykblêd Frysk &amp; Frij ferskynde ynearsten oant 1966. It makke letter in trochstart bûten de selskippen om.Jierrenlang wie ''De Stiennen Man'' it orgaan fan de Fryske beweging. Dêryn waarden bytiden snedige stikken publisearre oer fan alles wêr’t de Fryske Beweging him mei dwaande hâlde.

De Ried sette yn op emansipaasje fan it Frysk. Belangrykste striidpunt fan de Ried wiene gelikense rjochten fan it Frysk neist it Nederlânsk, útgeande fan in twatalich Fryslân. Bewustwurding is in wichtich tema. Ut de Frysk-Nasjonale jongerein wei waard de Folkshegeskoalle Skylgeralân oprjochte. Fan 1949 ôf waard de Betinking fan de Slach by [[Warns]] yn 1345 op it Reaklif organisearre. Dat gie letter oer yn in aparte stifting. De Ried wie fan it begjin ôf lid fan de [[Federale Uny fan Europeeske Nasjonaliteiten|FUEN]]. Yn 1950 organisearren de Friezen it earste ynternasjonale kongres fan dy koepelorganisaasje. Oare striidpunten fan de Fryske Beweging wiene it oersetten fan de bibel yn it Frysk en it befoarderjen fan it Frysk yn de provinsjale en gemeentlike polityk. Yn 1951 moast beweger [[Fedde Schurer]] foar it rjocht komme. De saak gie oer it brûken fan it Frysk. De opskuor op it Saailân, tsjinoer de rjochtbank giet de boeken yn as [[Kneppelfreed]]. It is bepalend wurden foar de posysje fan it Frysk yn it bestjoerlik ferkear. Neist strideraasje foar it Frysk, lykas it befoarderjen fan de Fryske stavering en Frysktalich ûnderwiis, wie ek de Fryske kultuer en de posysje fan Fryslân wichtich. Sa hat de Fryske Beweging him ynset foar it ôfsluten fan de Lauwersee. Dat doel wie twadderlei: mear feilichheid en bettere libbensmooglikheden yn in gebied mei in lytser wurdend ynwennertal.

Stadichoan waard it ynstânhâlden fan it Frysk in taak fan de oerheid. De selskippen jûgen har hieltyd mear ta op it ferdivedearjen fan har eigen leden mei útjeftes en toaniel. It KFS brocht sûnt 1976 in Frysktalich bûsboekje út. Nei’t it KFS ophâlde en part waard fan  Krúspunt stiet de Ried boarch foar de ûnôfhinklike redaksje. Mids jierren tachtich waard it [[Europeesk Buro foar de lytse talen|Europeesk Buro foar de Lytse Talen]] oprjochte. De Ried hold him doe foaral noch dwaande mei ynterne oangelegenheden en it skriuwen fan protestbrieven.   

== Delgongen en nije koersen ==
Begjin jierren 90 wiene ferskate lidorganisaasjes sliepend. It besef ûntstie dat de Ried feroarje moast om rillevant te bliuwen. Dy feroaring kaam nei it fyftichjierrich bestean yn 1995. Der waard mear ynset op wervingsaksjes by it grutte publyk. Sa woene se in gruttere achterban oan de Fryske Beweging bine. Dy koersferoaring soarge foar in oplibbing. Ferskate nije organisaasjes waarden lid. De Ried krige mear it karakter fan in foarum dat him liende foar alderhande kulturele aktiviteiten op it mêd fan de Fryske taal en kultuer. Ek it tal stipers groeide. 

De Ried organisearre fan 1995 oant 1999 alle jierren it Frysktalige popfestival Princessehof. In kommisje wist ferskate gemeentebestjoeren derta te bewegen om har gemeente- of doarpsnammen offisjeel yn it Frysk fêst te stellen. Ek waard de Ried útwreide ta de net-Frysktalige streken fan Fryslân, de Stellingwerven en It Bilt. De Ried begûn yn dy jierren mei it priizgjen fan inisjativen foar it Frysk. Neist it ferstjoeren fan plombrieven waard yn 1996 ''De Fear yn’e broek'' ynsteld. Dy priis wurdt noch altyd jierliks útrikt oan in persoan of organisaasje dy’t goed dwaande is mei de Fryske taal.

Yn 1498 waard Fryslân in bestjoerlike ienheid. De provinsje woe in feestlik barren fan it jubileum meitsje. It organisaasjekomitee ''Fryslân 500'' rôp op 20 juny 1998 op, om mei in flaggespektakel de rest fan de wrâld te groetsjen. Net in soad flaggen waarden útstutsen. Guon minsken hongen de flagge sels healstôk. Yn Bitgum wie der in rel om’t de koster in swarte flagge op ’e tsjerke sette. It 'feest' wie dus net tige slagge. It soarge lykwols al foar in tsjinbeweging fan ûnderen op: [[Simmer 2000|Simmer 2000.]]

Mei Simmer 2000 waarden yn ’e simmer fan it jier [[2000]] Friezen om utens útnûge om nei it heitelân werom te kommen foar in reüny. Der waarden troch de hiele provinsje allegear aktiviteiten en festiviteiten organisearre, fan boerehynderraces en blijspullen oant reünys, tsjerketsjinsten en foto-eksposysjes. Yn dat jier waard ek de earste Slachtemaraton rûn. De belutsenens fan de Ried by Simmer 2000 wie lykwols beheind. Se wiene mear mei har sels dwaande as mei de Fryske befolking. Yn [[2006]] die in wurkgroep in tal útstellen foar fernijing. Der moasten mear organisaasjes lid wurde  fan de Ried, wêrûnder sportklups. De namme moast feroarje yn Frysk ferbân. Ek moast der in Frysk Hûs as moetingsplak komme. De ferskillen tusken wurkgroep en it bestjoer fan de Ried wie net oerhinne te kommen. Dêrmei bleau it sa’t it wie.  

== Nije kânsen ==
Nei 2009 krige de Ried troch in erfskip mear finansjele earmslach. Dat makke it mooglik om te wurkjen mei betelle krêften. Ek koene nij projekten opstart wurde, lykas it taallearprojekt VoLANGteers, it boerdspul Euregua, startside.frl en de Fryske taal- en korreksjeservice goedfrysk.frl. Der waard in Fedde Schurerlêzing ynsteld. In langrinnende aktiviteit wie itnijs.frl, in Frysktalige nijsside. Oant en mei 2021 waard de Fryske Reklamepriis útrikt. Fan 2018 ôant 2022 jûch de Ried it blêd DE NIJE út, as opfolger fan it blêd De Swingel, dat inkeld foar stipers wie. Finansjeel koe DE NIJE net út. De ferkeap yn ’e kiosk rûn troch de koronamaatregels hielendal op ’e non út. DE NIJE wie rjochte op in breed publyk. DE NIJE wie ek de basis foar in tal publyksaktiviteiten, lykas as in dichtwedstriid en in oersetkriich foar lieten. Foar dy aktiviteiten wie der moai wat flecht op ‘e koai.  

Nei de koronajierren 2020-2021 waard in fernijingstrajekt ynset. It bestjoer fergrize en guon aktiviteiten wiene  troch de tiid ynhelle. Sa wie de taal- en korreksjeservice goedfrysk.frl  in ynspiraasjeboarne foar Frysker.nl. Yn 2023 waard de organisaasjestruktuer fan de Ried feroare. De namme waard feroare yn De Fryske Beweging (DFB). Guon aktiviteiten binne ophâlden. De stichting hat lykwols noch altyd it doel om oare Fryske Bewegingsorganisaasjes te fasilitearjen. 

DFB rikt noch alle jierren De Fear út en is belutsen by [[Fedde Schurer-betinking|de Fedde Schurerlêzing.]] Ek plombrieven wurde noch gauris ferstjoerd oan minsken of organisaasjes, dy’t har ynsette foar it brûken fan de Fryske Taal. Startside.frl is yn 2024 opgien yn de side defryskebeweging.frl. Minder sichtber foar it grutte publiek binne de aktiviteiten dy’t DFB fasilitearret op it mêd fan kontakten mei de polityk en it netwurk fan oansletten organisaasjes. Itnijs.frl is yn 2024 omfoarme nei it nije platfoarm goeie.frl. Goeie.frl is in posityf plak, dêr’t DFB op besiket om it bysûndere fan de Friezen en Fryslân te dielen mei oaren, altyd mei in oprop om mei te dwaan.

== Gearstalling ==
De fertsjintwurdige selskippen binne:

*[[Fryske Rie]]
*[[Frysk Boun om Utens]] (FBU)
*[[Federaasje fan Fryske Studinteferienings]] (FFS)
*[[Feriening foar in Federaal Europa]] (FFE)
*[[Freonen fan Omrop Fryslân]] (FFOF)
*[[Feriening foar Frysk Underwiis]] (FFU)
*[[It Frysk Amateur Toaniel]] (IFAT)
*[[Stichting 'Ons Bildt']] 
*[[Jongfryske Mienskip]] (JFM)
*[[Krúspunt )organisaasje)|Krúspunt]] (it eardere [[Kristlik Frysk Selskip]])
*[[Selskip foar Fryske Taal en Skriftekennisse]] (Selskip 1844) 
*[[Stellingwarver Schrieversronte]] (SSR)

Fierder hat de Ried inkele hûnderten stipers.

== Literatuer ==
[[Sjoerd van der Schaaf]], Skiednis fan de Fryske Beweging. [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] [[1977]].

== Keppeling om utens ==
* http://www.fryskebeweging.nl
* https://goeie.frl/

[[Kategory:Fryske Beweging]]
[[Kategory:Frysk]]
[[Kategory:Fryske stifting]]
[[Kategory:Organisaasje oprjochte yn 1945]]
[[Kategory:Organisaasje yn Ljouwert]]</text>
      <sha1>npm3chtmlmjudgczwvwuizr3ghge0ln</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173782</id>
      <parentid>1173781</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:56:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lad80ies</username>
        <id>51443</id>
      </contributor>
      <origin>1173782</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11059" sha1="h54gk9yd7te8wf7bwz56rk4kdw23flx" xml:space="preserve">[[Ofbyld:DFB Logo 2024.jpg|thumb|400x400px|It logo fan de Ried fan de Fryske Beweging]]
'''De Fryske Beweging''' ('''DFB''') (offisjeel: ''Stifting Ried fan de Fryske Beweging'') is in belange-organisaasje foar minsken dy't wiis binne mei [[Fryslân]] en har ynsette wolle foar mear romte foar it [[Frysk]] en de Fryske [[kultuer]]. De Ried is in ûnôfhinklike frijwilligersorganisaasje.
De Ried fan de Fryske Beweging is in stifting, dêr't in tal organisaasjes en goed 500 stipers (donateurs) by oansletten binne.

== Skiednis ==
By De Fryske Beweging (DFB) binne ferskate kulturele organisaasjes yn Fryslân oansletten. De statutêre namme is Stifting Ried fan de Fryske Beweging. Mienskiplik ûndernimme de organisaasjes aktiviteiten op it mêd fan de Fryske taal en kultuer. De namme fan de organisaasje ferwiist nei de Fryske beweging, dêr't sûnt de 19e iuw it gehiel fan persoanen en organisaasjes mei bedoeld wurdt, dy't har ynsette foar it behâld en fersterkjen fan de Fryske taal en kultuer. 

== Foarrinders ==
Oarspronklik wie de Fryske beweging in reaksje op sintralisaasje fan de politike macht yn Nederlân. De foarrinners fan de Fryske beweging fersetten har net tsjin gebrûk fan it Nederlânsk, mar leine de klam op de Fryske bydrage oan it ûntstean fan de Nederlânske naasje. Yn 1844 waard it Selskip foar Fryske Taal - en Skriftekennisse (letter Selskip 1844) oprjochte. Om 1900 hinne kaam de Fryske taal sintraal te stean yn de striid fan de Fryske beweging foar lykberjochtiging fan it Frysk en de Friezen.

Nederlân ferpyldere oan it begjin fan de tweintichste iuw. Fansels barde dat yn Fryslân ek. Njonken it 'algemiene' Selskip 1844 ûntstiene ferskate nije organisaasjes, lykas it Kristlik Frysk Selskip en it Roomsk Frysk Boun. Al yn 1916 waard in Algemiene Fryske Rie oprjochte, dy't lykwols net lang bestien hat. De ferdieldheid binnen de Fryske beweging wie min oerhinne te kommen. Dochs waarden yn dat tiidrek grutte stappen set troch aktiviteiten fan de Fryske Beweging ûnder te bringen by de oerheid. Hjoeddeiske ynstellings lykas de Fryske Akademy, Tresoar en Afûk hawwe woartels yn de Fryske Beweging. 

De organisearre Fryske Beweging kaam út de besettingstiid wei sûnder blaam, mar ek sûnder folle yllegale glâns. Frij fluch nei de befrijing yn 1945 is de stichting Ried fan de Fryske Beweging oprjochte. It moast in kontaktpunt tusken de Fryske beweging en de oerheid wurde. Troch gearwurking besochten de lidorganisaasjes de Fryske taal steviger yn 'e wet te ferankerjen. It Nederlânske regear hie oant dy tiid foar it Frysk sa goed as neat juridysk regele. 

== De earste fyftich jier fan de Ried ==
Oansletten selskippen fan de earste oere wiene it Selskip 1844, it Kristlik Frysk Selskip (KFS), it Roomsk Frysk Boun (RFB) en it Boun fan Frysk-Nasjonale Jongerein. Al gau waard in Kultuerried oprjochte. Yn ’e oarloch wie it fersetsblêd Frysk &amp; Frij ûntstien. Dat soe it mienskiplike blêd wurde moatte foar de oansletten selskippen. Al rillegau kamen dêrneist oare blêden, lykas de ''Stim fan Fryslân'', dy't oant yn ’e tweintigste iuw bestien hat. It wykblêd Frysk &amp; Frij ferskynde ynearsten oant 1966. It makke letter in trochstart bûten de selskippen om.Jierrenlang wie ''De Stiennen Man'' it orgaan fan de Fryske beweging. Dêryn waarden bytiden snedige stikken publisearre oer fan alles wêr’t de Fryske Beweging him mei dwaande hâlde.

De Ried sette yn op emansipaasje fan it Frysk. Belangrykste striidpunt fan de Ried wiene gelikense rjochten fan it Frysk neist it Nederlânsk, útgeande fan in twatalich Fryslân. Bewustwurding is in wichtich tema. Ut de Frysk-Nasjonale jongerein wei waard de Folkshegeskoalle Skylgeralân oprjochte. Fan 1949 ôf waard de Betinking fan de Slach by [[Warns]] yn 1345 op it Reaklif organisearre. Dat gie letter oer yn in aparte stifting. De Ried wie fan it begjin ôf lid fan de [[Federale Uny fan Europeeske Nasjonaliteiten|FUEN]]. Yn 1950 organisearren de Friezen it earste ynternasjonale kongres fan dy koepelorganisaasje. Oare striidpunten fan de Fryske Beweging wiene it oersetten fan de bibel yn it Frysk en it befoarderjen fan it Frysk yn de provinsjale en gemeentlike polityk. Yn 1951 moast beweger [[Fedde Schurer]] foar it rjocht komme. De saak gie oer it brûken fan it Frysk. De opskuor op it Saailân, tsjinoer de rjochtbank giet de boeken yn as [[Kneppelfreed]]. It is bepalend wurden foar de posysje fan it Frysk yn it bestjoerlik ferkear. Neist strideraasje foar it Frysk, lykas it befoarderjen fan de Fryske stavering en Frysktalich ûnderwiis, wie ek de Fryske kultuer en de posysje fan Fryslân wichtich. Sa hat de Fryske Beweging him ynset foar it ôfsluten fan de Lauwersee. Dat doel wie twadderlei: mear feilichheid en bettere libbensmooglikheden yn in gebied mei in lytser wurdend ynwennertal.

Stadichoan waard it ynstânhâlden fan it Frysk in taak fan de oerheid. De selskippen jûgen har hieltyd mear ta op it ferdivedearjen fan har eigen leden mei útjeftes en toaniel. It KFS brocht sûnt 1976 in Frysktalich bûsboekje út. Nei’t it KFS ophâlde en part waard fan  Krúspunt stiet de Ried boarch foar de ûnôfhinklike redaksje. Mids jierren tachtich waard it [[Europeesk Buro foar de lytse talen|Europeesk Buro foar de Lytse Talen]] oprjochte. De Ried hold him doe foaral noch dwaande mei ynterne oangelegenheden en it skriuwen fan protestbrieven.   

== Delgongen en nije koersen ==
Begjin jierren 90 wiene ferskate lidorganisaasjes sliepend. It besef ûntstie dat de Ried feroarje moast om rillevant te bliuwen. Dy feroaring kaam nei it fyftichjierrich bestean yn 1995. Der waard mear ynset op wervingsaksjes by it grutte publyk. Sa woene se in gruttere achterban oan de Fryske Beweging bine. Dy koersferoaring soarge foar in oplibbing. Ferskate nije organisaasjes waarden lid. De Ried krige mear it karakter fan in foarum dat him liende foar alderhande kulturele aktiviteiten op it mêd fan de Fryske taal en kultuer. Ek it tal stipers groeide. 

De Ried organisearre fan 1995 oant 1999 alle jierren it Frysktalige popfestival Princessehof. In kommisje wist ferskate gemeentebestjoeren derta te bewegen om har gemeente- of doarpsnammen offisjeel yn it Frysk fêst te stellen. Ek waard de Ried útwreide ta de net-Frysktalige streken fan Fryslân, de Stellingwerven en It Bilt. De Ried begûn yn dy jierren mei it priizgjen fan inisjativen foar it Frysk. Neist it ferstjoeren fan plombrieven waard yn 1996 ''De Fear yn’e broek'' ynsteld. Dy priis wurdt noch altyd jierliks útrikt oan in persoan of organisaasje dy’t goed dwaande is mei de Fryske taal.

Yn 1498 waard Fryslân in bestjoerlike ienheid. De provinsje woe in feestlik barren fan it jubileum meitsje. It organisaasjekomitee ''Fryslân 500'' rôp op 20 juny 1998 op, om mei in flaggespektakel de rest fan de wrâld te groetsjen. Net in soad flaggen waarden útstutsen. Guon minsken hongen de flagge sels healstôk. Yn Bitgum wie der in rel om’t de koster in swarte flagge op ’e tsjerke sette. It 'feest' wie dus net tige slagge. It soarge lykwols al foar in tsjinbeweging fan ûnderen op: [[Simmer 2000|Simmer 2000.]]

Mei Simmer 2000 waarden yn ’e simmer fan it jier [[2000]] Friezen om utens útnûge om nei it heitelân werom te kommen foar in reüny. Der waarden troch de hiele provinsje allegear aktiviteiten en festiviteiten organisearre, fan boerehynderraces en blijspullen oant reünys, tsjerketsjinsten en foto-eksposysjes. Yn dat jier waard ek de earste Slachtemaraton rûn. De belutsenens fan de Ried by Simmer 2000 wie lykwols beheind. Se wiene mear mei har sels dwaande as mei de Fryske befolking. Yn [[2006]] die in wurkgroep in tal útstellen foar fernijing. Der moasten mear organisaasjes lid wurde  fan de Ried, wêrûnder sportklups. De namme moast feroarje yn Frysk ferbân. Ek moast der in Frysk Hûs as moetingsplak komme. De ferskillen tusken wurkgroep en it bestjoer fan de Ried wie net oerhinne te kommen. Dêrmei bleau it sa’t it wie.  

== Nije kânsen ==
Nei 2009 krige de Ried troch in erfskip mear finansjele earmslach. Dat makke it mooglik om te wurkjen mei betelle krêften. Ek koene nij projekten opstart wurde, lykas it taallearprojekt VoLANGteers, it boerdspul Euregua, startside.frl en de Fryske taal- en korreksjeservice goedfrysk.frl. Der waard in Fedde Schurerlêzing ynsteld. In langrinnende aktiviteit wie itnijs.frl, in Frysktalige nijsside. Oant en mei 2021 waard de Fryske Reklamepriis útrikt. Fan 2018 ôant 2022 jûch de Ried it blêd DE NIJE út, as opfolger fan it blêd De Swingel, dat inkeld foar stipers wie. Finansjeel koe DE NIJE net út. De ferkeap yn ’e kiosk rûn troch de koronamaatregels hielendal op ’e non út. DE NIJE wie rjochte op in breed publyk. DE NIJE wie ek de basis foar in tal publyksaktiviteiten, lykas as in dichtwedstriid en in oersetkriich foar lieten. Foar dy aktiviteiten wie der moai wat flecht op ‘e koai.  

Nei de koronajierren 2020-2021 waard in fernijingstrajekt ynset. It bestjoer fergrize en guon aktiviteiten wiene  troch de tiid ynhelle. Sa wie de taal- en korreksjeservice goedfrysk.frl  in ynspiraasjeboarne foar Frysker.nl. Yn 2023 waard de organisaasjestruktuer fan de Ried feroare. De namme waard feroare yn De Fryske Beweging (DFB). Guon aktiviteiten binne ophâlden. De stichting hat lykwols noch altyd it doel om oare Fryske Bewegingsorganisaasjes te fasilitearjen. 

DFB rikt noch alle jierren De Fear út en is belutsen by [[Fedde Schurer-betinking|de Fedde Schurerlêzing.]] Ek plombrieven wurde noch gauris ferstjoerd oan minsken of organisaasjes, dy’t har ynsette foar it brûken fan de Fryske Taal. Startside.frl is yn 2024 opgien yn de side defryskebeweging.frl. Minder sichtber foar it grutte publiek binne de aktiviteiten dy’t DFB fasilitearret op it mêd fan kontakten mei de polityk en it netwurk fan oansletten organisaasjes. Itnijs.frl is yn 2024 omfoarme nei it nije platfoarm goeie.frl. Goeie.frl is in posityf plak, dêr’t DFB op besiket om it bysûndere fan de Friezen en Fryslân te dielen mei oaren, altyd mei in oprop om mei te dwaan.

== Gearstalling ==
De fertsjintwurdige selskippen binne:

*[[Fryske Rie]]
*[[Frysk Boun om Utens]] (FBU)
*[[Federaasje fan Fryske Studinteferienings]] (FFS)
*[[Feriening foar in Federaal Europa]] (FFE)
*[[Freonen fan Omrop Fryslân]] (FFOF)
*[[Feriening foar Frysk Underwiis]] (FFU)
*[[It Frysk Amateur Toaniel]] (IFAT)
*[[Stichting 'Ons Bildt']] 
*[[Jongfryske Mienskip]] (JFM)
*[[Krúspunt )organisaasje)|Krúspunt]] (it eardere [[Kristlik Frysk Selskip]])
*[[Selskip foar Fryske Taal en Skriftekennisse]] (Selskip 1844) 
*[[Stellingwarver Schrieversronte]] (SSR)

Fierder hat de Ried inkele hûnderten stipers.

== Literatuer ==
[[Sjoerd van der Schaaf]], Skiednis fan de Fryske Beweging. [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] [[1977]].

== Keppeling om utens ==
* http://www.fryskebeweging.nl
* https://goeie.frl/

[[Kategory:Fryske Beweging]]
[[Kategory:Frysk]]
[[Kategory:Fryske stifting]]
[[Kategory:Organisaasje oprjochte yn 1945]]
[[Kategory:Organisaasje yn Ljouwert]]</text>
      <sha1>h54gk9yd7te8wf7bwz56rk4kdw23flx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wylde ierdbei</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2492</id>
    <revision>
      <id>1173734</id>
      <parentid>1138765</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:56:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sjoch ek */ kt</comment>
      <origin>1173734</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5495" sha1="2orytq4gcfz59rbs658v67z5bd81v74" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = wylde ierdbei
| Ofbyld= [[Ofbyld:Wyldeierdbei.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[roaseftigen]] (''Rosales'')
| Famylje= [[roazen (famylje)|roazen]] (''Rosaceae'')
| Skaai= [[ierdbeien (skaai)|ierdbeien]] (''Fragaria'')
| Wittenskiplike namme= Fragaria vesca
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''wylde ierdbei''', ''Fragaria vesca'', is de wylde tsjinhinger fan de [[ierdbei|kultuerierdbei]]. Mar dêr't de kultuerierdbei in [[krusing]] is, is de Wylde ierdbei in soart op himsels.

== Plant ==
De Wylde ierdbei groeit fral yn boskgebieten, meast op in wat fochtige sângrûn yn filtere sinneljocht. De plant hat lytse wite blomkes. De dielde, trijedûbele blêden binne glânzgjend, en hawwe in skerptakkige blêdrâne.
De fruchten, einliks binne it [[sabeare frucht]]en, ferspriede in swiete rook. Se binne te iten, mar binne al lytser as dy fan de kultuerierdbei.
[[Ofbyld:Fragaria vesca - metsmaasikas.jpg|left|thumb|300px|Wylde ierdbei.]]

== Gebrûk ==
=== Fruchten ===
De lytse fruchten smeitsje fris, wat se gaadlik makket foar fruchteslaad en -drinken, sjerp en sjem. Se binne wat  [[laksearen]]d, en der sit in soad izer yn en [[fitamine]]s [[Fitamine A|A]] en [[Fitamine C|C]]. Ierdbeien kinne soargje foar wite tosken, en komme toskstien foar.

=== Blêden ===
De blêden binne gaadlik foar tafoeging oan krûdetee of slaad. In ôftreksel fan jonge blêden helpet by bloedearmoede. Yn dy beide foarmen soargje de blêden ek foar in bettere [[spiisfertarring]]. Utwindich kinne se brûkt wurde as in kompres doopt yn in ôftreksel, dêr't lytse wûnen mei genêzen wurde kinne.

== Sjoch ek ==
* [[List fan planten]]

{{DEFAULTSORT:Wilde ierdbei}}
[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Ierdbei (skaai)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Azoaren]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Madeara]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Afganistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kanada]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Mongoalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sint-Pierre en Miquelon]]
[[Kategory:Eksoat yn Argentynje]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Bolivia]]
[[Kategory:Eksoat yn Brazylje]]
[[Kategory:Eksoat yn de Komoaren]]
[[Kategory:Eksoat yn de Maldiven]]
[[Kategory:Eksoat yn Hawaï]]
[[Kategory:Eksoat yn Japan]]
[[Kategory:Eksoat yn Kolombia]]
[[Kategory:Eksoat yn Madagaskar]]
[[Kategory:Eksoat yn Meksiko]]
[[Kategory:Eksoat yn Mozambyk]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Kaledoanje]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Oerûguay]]
[[Kategory:Eksoat yn Perû]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Afrika]]
[[Kategory:Eksoat yn Yndia]]
[[Kategory:Eksoat yn Yndoneezje]]</text>
      <sha1>2orytq4gcfz59rbs658v67z5bd81v74</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lyts fioeltsje</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3527</id>
    <revision>
      <id>1173724</id>
      <parentid>1142308</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:52:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sjoch ek */ kt</comment>
      <origin>1173724</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4628" sha1="6q85yzma36womrj4emcpdb5qb5z25ax" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = lyts fioeltsje
| Ofbyld= [[Ofbyld:Miedesweltsje.png|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[malpigia-eftigen]] (''Malpighiales'')
| Famylje= [[fioeltsjes (famylje)|fioeltsjes]] (''Violaceae'')
| Skaai= [[fioeltsjes (skaai)|fioeltsjes]] (''Viola'')
| Wittenskiplike namme= Viola arvensis
| Beskriuwer, jier= Murray, 1770
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
It '''lyts fioeltsje''' of '''miedesweltsje''' (''Viola arvensis'', synonym: ''Viola tricolor'' far. ''arvensis'') is in op boulân yn [[Europa]] algemien foarkommend plantsje dat dêr meast sjoen wurdt as ûnkrûd. Benammen op nôtfjilden komt it in soad foar.

It plantsje kin oant 20 sm heech wurde en woartelet mar leafst oant 45 sm djip. De bloeitiid is fan [[april]] oant [[oktober]]. De blommen binne lyts, meastal net grutter as 1 sm. Nei it rypjen springe de ienhokkige fruchten iepen en slingerje it sied yn 'e rûnte. It sied hat in oaljehâldend oanhingsel dêr't eamelders sljocht op binne en dat dêrtroch bydraacht oan de fersprieding.

It lyts fioeltsje is fan it [[boskfioeltsje]] te ûnderskieden troch de meast twakleurige blommen en de opsteande bledsjes oan de sydkant.

It Miedesweltsje is sawat oer de hiele wrâld te finen.
[[Ofbyld:Miedesweltsje_sied.png|thumb|left|Iepensprongen frucht]]

== Sjoch ek ==
* [[List fan planten]]

{{DEFAULTSORT:Lits fioeltsje}}
[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Fioeltsje (famylje)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tuneezje]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Grienlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Madeara]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Pierre en Miquelon]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Afrika]]
[[Kategory:Eksoat yn Yslân]]</text>
      <sha1>6q85yzma36womrj4emcpdb5qb5z25ax</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>De Lemmer</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4978</id>
    <revision>
      <id>1173795</id>
      <parentid>1148247</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T23:18:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>ferienings taheakke</comment>
      <origin>1173795</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11810" sha1="3q9csl8zyulzhdqxgap731ndfmmf4hu" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Lemmer, Koartestreek mei Tsjerke oan it Dok.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = ''Koartestreek mei Tsjerke oan it Dok'' 
| wapen                       = [[Ofbyld:Flag of Lemsterland.svg|border|100px]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;[[Ofbyld:Lemmer wapen.svg|60px]]
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|De Lemmer}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;[https://allecijfers.nl/woonplaats/hallum/#:~:text=Woonplaats%20Hallum%20telt%201.273%20unieke,1.442%20auto's%20en%20236%20bedrijfsvestigingen. Alle Cijfers (it neamde ynwennertal is ynklúsyf it bûtengebiet fan Eanjum.)]&lt;/ref&gt;
| oerflak                     = 22,58 km², wêrfan: &lt;br&gt; lân: 19,22 km² &lt;br&gt; wetter: 3,36 km² &lt;/br&gt;
| befolkingstichtens          = 540 ynw./km²
| stêdekloft                  =
| hichte                      =
| lân                         = {{Flagge NL}} [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = Provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]] 
| bestjoerlike ienheid 2      = Gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ofbyld:De Friese Meren vlag.svg|20px]] [[De Fryske Marren]] 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| postkoade                   =
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|52_50_41.7_N_5_42_37.8_E_scale:12500_type:landmark_region:NL|52° 50' N 5° 42' E}} 
| webside                     = [http://www.lemmer.net/ Nijs fan De Lemmer]
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  =
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| lat_deg                     = 52   
| lat_min                     = 50
| lat_sec                     = 41.7
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 42
| lon_sec                     = 37.8
| lon_dir                     = E
}}
'''De Lemmer''' is in plak ([[flekke]]) yn de gemeente [[De Fryske Marren]] en wie it haadplak fan de eardere gemeente [[Lemsterlân]]. It is ien fan de drokste wettersportplakken fan [[Fryslân]]. De flekke hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|De Lemmer}} ynwenners ({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}}). De Lemmer hat in sintrumfunksje foar Súdwest-Fryslân en it noardlik part fan [[Flevolân]]. Westlik fan de Lemmer begjint it [[Prinses Margrietkanaal]]. 

Op [[Teakesyl]], goed oardel kilometer westlik fan De Lemmer, stiet it wrâlderfgoed [[Yr. D.F. Woudagemaal|Woudagemaal]]. Oan de Plattedyk leit dêr ek in [[Joadsk begraafplak (Teakesyl)|joadsk tsjerkhôf]].  
[[Ofbyld:Lemmer-OpenTopo.jpg|thumb|260px|Plattegrûn fan De Lemmer]]
== Skiednis ==
De earste Lemsters fêstigen har op it plak dêr't de Rien en de Sylroede byinoar komme. Wannear't se dat krekt diene is net bekend. De Lemmer wurdt oan it begjin fan de [[14e iuw]] neamd, mar earder al, yn [[1228]], komt de namme &quot;Lenna&quot; foar yn stikken fan de biskop fan [[Utert (stift)|Utert]]. Nei alle gedachten kin der in link lein wurde nei de namme &quot;Lammerbroeke&quot;, dy't yn [[1165]] foarkomt as in eardere foarm fan &quot;[[Lemsterhoeke]]&quot;. Dat wie in lytse festing westlik fan De Lemmer, dy't om 1400 hinne troch de Hollanners ferwoaste waard. De festing is net op 'e nij boud, mar it plak en de namme binne noch altyd yn swang, benammen by skippers en fiskers.

Stadichoan waard it plakje oan de [[Sudersee]] grutter. Troch de lizzing wie it in daalders plakje foar keaplju en ambachtslju.

De Lemmer wie troch syn lizzing lykwols ek kwetsber. It hat ferskate kearen ûnder de ynfloed fan Hollân stien. Dat barde ûnder oaren yn [[1107]] doe't greve [[Willem I fan Hollân]] yn [[Eastersee]] in boarch bouwe liet yn ferbân mei de striid tsjin de hear fan [[De Kuunder]]. Op De Lemmer stie letter ek in kastiel. Dat waard yn [[1422]] boud troch [[Jan fan Beieren]], dy't troch de [[Skieringers]] as beskermhear nei [[Fryslân]] helle wie. Hy waard ek wol &quot;Jan sûnder Genede&quot; neamd en hy sil op De Lemmer moai wis gjin populêr man west hawwe.

Ek [[Karel fan Egmond]], hartoch fan Gelre bemuoide him mei Fryslân. Hy liet yn [[1521]] op De Lemmer in blokhûs sette dat er twa jier letter oan de Boergonjers ferlear. Hoe't it kastiel, de boarch en it blokhûs der útsjoen hawwe is net bekend.

De Lemmer hat ek noch ûnder Spaanske ynfloed stien. Yn de [[Tachtichjierrige Oarloch]], om krekt te wêzen yn [[1581]], oermasteren dy tagelyk mei [[Sleat (stêd)|Sleat]] it doarp.

Krap 100 jier letter yn [[1672]] besocht ek [[Bernhard von Galen]], biskop fan Münster De Lemmer ûnder syn bewâld te krijen, mar dy misje mislearre.
[[Ofbyld:De Lemmer, âlde riedshûs oan de Dimpte Grêft.jpg|thumb|250px|left|Ald riedshûs oan de Dimpte Grêft]]
Yn [[1799]] falle de Ingelsken del op De Lemmer. Der wie oarloch tusken [[Ingelân]] en [[Frankryk]] en de Republyk bleau net bûten skot. Ingelske oarlochskippen farden de Sudersee op: [[Inkhuzen]], [[Medemblik (plak)|Medemblik]] en [[Starum]] waarden troch harren beset. Koart dêrnei kamen se op De Lemmer oan. It Lemster beurtskip, wêrmei't de ûndernimmende Poppe Jans al mannich tocht nei Amsterdam makke hie, waard by [[Urk]] oermastere. De opfarrenden waarden nei Starum brocht. Op [[24 septimber]] ferskynden twa Ingelske oarlochskippen foar de haven fan De Lemmer. Kaptein [[James Boorder]] gie ûnder dekking fan in wite flagge yn in sloep oan wâl om mei de bestjoerder te ûnderhanneljen. In fûle stoarm needsake him om oan wâl te oernachtsjen. Trije dagen letter kaam er werom en easke De Lemmer op foar de Ingelsken, alle laden skippen ynbegrepen. By wegering soe De Lemmer oan grús sketten wurde. De bestjoerders wiisden it lykwols ôf. Se hiene betrouwen yn de 500 swier wapene Bilkers dy't op De Lemmer delstrutsen wiene. Der wie lykwols gjin hâlden oan. Oardel oere nei't de Ingelsken begûn wiene mei it besjitten fan De Lemmer, waard de flagge op 'e tsjerketoer setten as teken fan oerjefte.

== Mienskip ==
[[Ofbyld:De Lemmer, Turfland 1 fanút de Flevostrjitte.jpg|thumb|260px|Flevostrjitte]]
De krante [https://lemsternijs.nl/ Lemsternijs] fersoarget it nijs fan De Lemmer en omkriten

=== Befolkingsferrin ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:450px&quot;
|-
! style=&quot;text-align:left;&quot;| Jier || 1954 || 1959 || 1964 || 1969 || 1974  || 2014 || 2021 
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;text-align:left;&quot;| '''Ynwenners''' || 4.608 || 4.704 || 5.001 || 6.041 || 6.791 || 10.110 || 10.375
|}

=== Ferienings ===
[[Ofbyld:De Lemmer, Polderdyk.jpg|thumb|260px|Polderdyk]]
[[Ofbyld:De Lemmer, Sint-Willibrordustsjerke.jpg|260px|thumb|Sint-Willibrordustsjerke]]
==== Sport ==== 
* DWOTS - Minytrampoline 
* Gymnastykferiening Pegasus
* Kuorbalferiening De Lemmer
* Badmintonferiening De Lemmer
* Tennisferiening Ready Again
* Foljebalferiening LVC
* Iisferiening Preamkeskouwers
* Fuotbalferiening [[CVVO]] De Lemmer [http://www.cvvo.nl]
* [[Fuotbalferiening De Lemmer]]
* [http://www.mhclemmer.nl/ Hockeyclub MHC Lemmer]

==== Muzyk =====
* Nederlânsk herfoarme koar Cantemus Dominum
* Muzyk- en sjongferiening Excelsio
* Lemster Manljuskoar
* 

=== Tsjerken ===
* [[Tsjerke oan it Dok]] (PKN)
* [[Sint-Willibrordustsjerke (De Lemmer)|Sint-Willibrordustsjerke]] (Roomsk)
* Eben-Haëzer (protestantske gemeente op grifformearde grûnslach)
* Nij-Apostolyske tsjerke
* Baptistegemeente
* Apostolysk Genoatskip
* Grifformearde tsjerke (yn it ramt fan de foarming fan de PKN-gemeente yn 2019 bûten gebrûk steld).

=== Evenminten ===
[[Ofbyld:De Lemmer, Lemsterslûs.jpg|thumb|260px|Lemsterslûs]]
[[Ofbyld:Overzicht achterzijde vanaf de dijk - Lemmer - 20341383 - RCE.jpg|thumb|260px|Woudagemaal]]
* Alle jierren wurdt de ''Lemsterwike'' holden, dit is in wike mei eveneminten wêr't sa'n 85.000 minsken yn 't jier op ôf komme.
* Alle jierren yn [[augustus]] wurdt sûnt [[2010]] op it [[strân]] fan De Lemmer it [[muzykfestival]] [[Glemmer Beach]] holden.

=== Berne ===
* [[Rienk van Veen]] (1865-1929), politikus
* [[Roelof Klein]] (1877), roeier, earste Nederlânske gouden medaljewinner op de Olympyske Spullen.
* [[Jan Pen]] (1921), ekonoom
* [[Pieter Verhoeff]] (1938), regisseur
* [[Jack de Vries]] (1968), foarljochter, [[spindoctor]] en steatssekretaris fan definsje.
* [[Rintje Ritsma (reedrider)|Rintje Ritsma]] (1970), hurdrider (&quot;de bear fan De Lemmer&quot;)
* [[Wieteke Cramer]] (1981), hurdrydster
* [[Epke Zonderland]] (1986), turner

== Musea ==
* It [[Yr. D.F. Woudagemaal]] ynformearret oer de krêft fan wetter en steam en de wurking fan it gemaal. It Woudagemaal is yn 1998 troch [[UNESCO]] útroppen ta [[wrâlderfgoed]].   
* Eartiids siet [[Aldheidkeamer Lemster Fiifgea]] oan de Dimpte grêft ûnder it âlde gemeentehûs, no sit it oan de Nijbuorren. It jout omtinken oan de eardere Sudersee, de feanterij en it museum hat in grutte kolleksje keunst-ierdewurk fan de eardere Lemster ierdewurkfabryk fan Cornelis Steenstra.
* Oan de Kadyk is it Dûkmuseum. 

== Iepenbier Ferfier ==
* Line 42: [[Emmeloard]] - [[Snits (stêd)|Snits]] v.v.
* Line 47: Lemmer - [[Snits (stêd)|Snits]] v.v.
* Line 48: [[It Hearrenfean (plak)|It Hearrenfean]] - De Lemmer v.v.
* Line 315: [[Grins (stêd)|Grins]] - [[Lelystêd]] v.v.
* Line 325: [[Grins (stêd)|Grins]] - [[Emmeloard]] v.v.

== Strjitten ==
Alle [[strjitten op De Lemmer]].

== Ferskaat ==
* De [[Lemster aak]] (in tradisjonele platboaiem) komt fan De Lemmer. ''[[De Groene Draeck]]'', it sylskip fan keninginne Beatrix, is in Lemster aak. 

== Sjoch ek ==
* [[List fan plakken oan of yn de eartiidske Sudersee]]
* [[List fan gemeentlike monuminten op De Lemmer]]

== Ofbylden ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:De Lemmer, Tsjerke oan it Dok.jpg|''[[Tsjerke oan it Dok]] (PKN)''
Ofbyld:De Lemmer, 'de Lemster Fiskerman'.jpg|thumb|''De Lemster Fiskerman''
Ofbyld:De Lemmer, Langestreek 22.jpg|''Ryksmonumint oan de Langestreek''
Ofbyld:Sluis Rien Lemmer 01.JPG|''[[Rienslûs]]''
Ofbyld:De Lemmer, stoarmpeal.jpg|''Stoarmpeal''
Ofbyld:Vuurtoren Lemmer 10c.JPG|''Fjoertoer''
Ofbyld:De Lemmer, Aldeslûs 9.jpg|thumb|''Aldeslûs 9''
Ofbyld:De Lemmer, Nijbuorren, ferbouwing fan de eadere grifformearde tsjerke.jpg|''Nijbuorren mei de eadere grifformearde tsjerke''
&lt;/gallery&gt;

== Keppeling om utens ==
* [https://www.hartvanlemmer.nl/ Side 'Hert fan Lemmer' oer de aktiviteiten op 'e Lemmer]
* [https://oudlemmer.nl/nieuws/artikel/Geschiedenis#:~:text=De%20eerste%20Lemsters%20vestigden%20zich,de%20bisschop%20van%20Aartsbisdom%20Utrecht. Stifting 'Oud Lemmer']
* [https://www.offringa.nl/lemmer.htm Side fan Dick Offinga oer De Lemmer]

{{Boarnen|boarnefernijing=
*[http://www.lemmer.net/ Nijs fan De Lemmer]
*[http://www.lemsterland.nl/ Webstek Lemsterlân]
*[http://www.lemsteraakfotohielke.nl/ Oer de Lemster Aak]
*[http://www.zuidfriesland.nl/ Krante Súdwest Fryslân]
*[http://www.woudagemaal.nl/ Yr. Woudagemaal]
*[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:1fMrpcQzr4AJ:www.spanvis.nl/Straatnamen%2520zijn%2520ook%2520Monumenten/index2.htm Oer de strjitnammen op De Lemmer]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Lemmer|De Lemmer}}
}}

{{De Fryske Marren}}
{{Koördinaten|52_50_40_N_5_42_43_E_type:city(10054)_zoom:15_region:NL|52° 51' N, 5° 43' EL}}

{{DEFAULTSORT:Lemmer, De}}
[[Kategory:De Lemmer| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Lemsterlân]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>3q9csl8zyulzhdqxgap731ndfmmf4hu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173796</id>
      <parentid>1173795</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T23:29:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>noch wat</comment>
      <origin>1173796</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11964" sha1="49x72im7jxy0zh06fnjcrixyboh51e2" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Lemmer, Koartestreek mei Tsjerke oan it Dok.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = ''Koartestreek mei Tsjerke oan it Dok'' 
| wapen                       = [[Ofbyld:Flag of Lemsterland.svg|border|100px]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;[[Ofbyld:Lemmer wapen.svg|60px]]
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|De Lemmer}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;[https://allecijfers.nl/woonplaats/hallum/#:~:text=Woonplaats%20Hallum%20telt%201.273%20unieke,1.442%20auto's%20en%20236%20bedrijfsvestigingen. Alle Cijfers (it neamde ynwennertal is ynklúsyf it bûtengebiet fan Eanjum.)]&lt;/ref&gt;
| oerflak                     = 22,58 km², wêrfan: &lt;br&gt; lân: 19,22 km² &lt;br&gt; wetter: 3,36 km² &lt;/br&gt;
| befolkingstichtens          = 540 ynw./km²
| stêdekloft                  =
| hichte                      =
| lân                         = {{Flagge NL}} [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = Provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]] 
| bestjoerlike ienheid 2      = Gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ofbyld:De Friese Meren vlag.svg|20px]] [[De Fryske Marren]] 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = {{Piktogram dyk Nederlân A-wei|6}} {{Piktogram dyk Nederlân N-wei|359}}
| postkoade                   = 8530-8532
| netnûmer                    = 0514
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|52_50_41.7_N_5_42_37.8_E_scale:12500_type:landmark_region:NL|52° 50' N 5° 42' E}} 
| webside                     = [http://www.lemmer.net/ Nijs fan De Lemmer]
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  =
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| lat_deg                     = 52   
| lat_min                     = 50
| lat_sec                     = 41.7
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 42
| lon_sec                     = 37.8
| lon_dir                     = E
}}
'''De Lemmer''' is in plak ([[flekke]]) yn de gemeente [[De Fryske Marren]] en wie it haadplak fan de eardere gemeente [[Lemsterlân]]. It is ien fan de drokste wettersportplakken fan [[Fryslân]]. De flekke hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|De Lemmer}} ynwenners ({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}}). De Lemmer hat in sintrumfunksje foar Súdwest-Fryslân en it noardlik part fan [[Flevolân]]. Westlik fan de Lemmer begjint it [[Prinses Margrietkanaal]]. 

Op [[Teakesyl]], goed oardel kilometer westlik fan De Lemmer, stiet it wrâlderfgoed [[Yr. D.F. Woudagemaal|Woudagemaal]]. Oan de Plattedyk leit dêr ek in [[Joadsk begraafplak (Teakesyl)|joadsk tsjerkhôf]].  
[[Ofbyld:Lemmer-OpenTopo.jpg|thumb|260px|Plattegrûn fan De Lemmer]]
== Skiednis ==
De earste Lemsters fêstigen har op it plak dêr't de Rien en de Sylroede byinoar komme. Wannear't se dat krekt diene is net bekend. De Lemmer wurdt oan it begjin fan de [[14e iuw]] neamd, mar earder al, yn [[1228]], komt de namme &quot;Lenna&quot; foar yn stikken fan de biskop fan [[Utert (stift)|Utert]]. Nei alle gedachten kin der in link lein wurde nei de namme &quot;Lammerbroeke&quot;, dy't yn [[1165]] foarkomt as in eardere foarm fan &quot;[[Lemsterhoeke]]&quot;. Dat wie in lytse festing westlik fan De Lemmer, dy't om 1400 hinne troch de Hollanners ferwoaste waard. De festing is net op 'e nij boud, mar it plak en de namme binne noch altyd yn swang, benammen by skippers en fiskers.

Stadichoan waard it plakje oan de [[Sudersee]] grutter. Troch de lizzing wie it in daalders plakje foar keaplju en ambachtslju.

De Lemmer wie troch syn lizzing lykwols ek kwetsber. It hat ferskate kearen ûnder de ynfloed fan Hollân stien. Dat barde ûnder oaren yn [[1107]] doe't greve [[Willem I fan Hollân]] yn [[Eastersee]] in boarch bouwe liet yn ferbân mei de striid tsjin de hear fan [[De Kuunder]]. Op De Lemmer stie letter ek in kastiel. Dat waard yn [[1422]] boud troch [[Jan fan Beieren]], dy't troch de [[Skieringers]] as beskermhear nei [[Fryslân]] helle wie. Hy waard ek wol &quot;Jan sûnder Genede&quot; neamd en hy sil op De Lemmer moai wis gjin populêr man west hawwe.

Ek [[Karel fan Egmond]], hartoch fan Gelre bemuoide him mei Fryslân. Hy liet yn [[1521]] op De Lemmer in blokhûs sette dat er twa jier letter oan de Boergonjers ferlear. Hoe't it kastiel, de boarch en it blokhûs der útsjoen hawwe is net bekend.

De Lemmer hat ek noch ûnder Spaanske ynfloed stien. Yn de [[Tachtichjierrige Oarloch]], om krekt te wêzen yn [[1581]], oermasteren dy tagelyk mei [[Sleat (stêd)|Sleat]] it doarp.

Krap 100 jier letter yn [[1672]] besocht ek [[Bernhard von Galen]], biskop fan Münster De Lemmer ûnder syn bewâld te krijen, mar dy misje mislearre.
[[Ofbyld:De Lemmer, âlde riedshûs oan de Dimpte Grêft.jpg|thumb|250px|left|Ald riedshûs oan de Dimpte Grêft]]
Yn [[1799]] falle de Ingelsken del op De Lemmer. Der wie oarloch tusken [[Ingelân]] en [[Frankryk]] en de Republyk bleau net bûten skot. Ingelske oarlochskippen farden de Sudersee op: [[Inkhuzen]], [[Medemblik (plak)|Medemblik]] en [[Starum]] waarden troch harren beset. Koart dêrnei kamen se op De Lemmer oan. It Lemster beurtskip, wêrmei't de ûndernimmende Poppe Jans al mannich tocht nei Amsterdam makke hie, waard by [[Urk]] oermastere. De opfarrenden waarden nei Starum brocht. Op [[24 septimber]] ferskynden twa Ingelske oarlochskippen foar de haven fan De Lemmer. Kaptein [[James Boorder]] gie ûnder dekking fan in wite flagge yn in sloep oan wâl om mei de bestjoerder te ûnderhanneljen. In fûle stoarm needsake him om oan wâl te oernachtsjen. Trije dagen letter kaam er werom en easke De Lemmer op foar de Ingelsken, alle laden skippen ynbegrepen. By wegering soe De Lemmer oan grús sketten wurde. De bestjoerders wiisden it lykwols ôf. Se hiene betrouwen yn de 500 swier wapene Bilkers dy't op De Lemmer delstrutsen wiene. Der wie lykwols gjin hâlden oan. Oardel oere nei't de Ingelsken begûn wiene mei it besjitten fan De Lemmer, waard de flagge op 'e tsjerketoer setten as teken fan oerjefte.

== Mienskip ==
[[Ofbyld:De Lemmer, Turfland 1 fanút de Flevostrjitte.jpg|thumb|260px|Flevostrjitte]]
De krante [https://lemsternijs.nl/ Lemsternijs] fersoarget it nijs fan De Lemmer en omkriten

=== Befolkingsferrin ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:450px&quot;
|-
! style=&quot;text-align:left;&quot;| Jier || 1954 || 1959 || 1964 || 1969 || 1974  || 2014 || 2021 
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;text-align:left;&quot;| '''Ynwenners''' || 4.608 || 4.704 || 5.001 || 6.041 || 6.791 || 10.110 || 10.375
|}

=== Ferienings ===
[[Ofbyld:De Lemmer, Polderdyk.jpg|thumb|260px|Polderdyk]]
[[Ofbyld:De Lemmer, Sint-Willibrordustsjerke.jpg|260px|thumb|Sint-Willibrordustsjerke]]
==== Sport ==== 
* DWOTS - Minytrampoline 
* Gymnastykferiening Pegasus
* Kuorbalferiening De Lemmer
* Badmintonferiening De Lemmer
* Tennisferiening Ready Again
* Foljebalferiening LVC
* Iisferiening Preamkeskouwers
* Fuotbalferiening [[CVVO]] De Lemmer [http://www.cvvo.nl]
* [[Fuotbalferiening De Lemmer]]
* [http://www.mhclemmer.nl/ Hockeyclub MHC Lemmer]

==== Muzyk =====
* Nederlânsk herfoarme koar Cantemus Dominum
* Muzyk- en sjongferiening Excelsio
* Lemster Manljuskoar
* 

=== Tsjerken ===
* [[Tsjerke oan it Dok]] (PKN)
* [[Sint-Willibrordustsjerke (De Lemmer)|Sint-Willibrordustsjerke]] (Roomsk)
* Eben-Haëzer (protestantske gemeente op grifformearde grûnslach)
* Nij-Apostolyske tsjerke
* Baptistegemeente
* Apostolysk Genoatskip
* Grifformearde tsjerke (yn it ramt fan de foarming fan de PKN-gemeente yn 2019 bûten gebrûk steld).

=== Evenminten ===
[[Ofbyld:De Lemmer, Lemsterslûs.jpg|thumb|260px|Lemsterslûs]]
[[Ofbyld:Overzicht achterzijde vanaf de dijk - Lemmer - 20341383 - RCE.jpg|thumb|260px|Woudagemaal]]
* Alle jierren wurdt de ''Lemsterwike'' holden, dit is in wike mei eveneminten wêr't sa'n 85.000 minsken yn 't jier op ôf komme.
* Alle jierren yn [[augustus]] wurdt sûnt [[2010]] op it [[strân]] fan De Lemmer it [[muzykfestival]] [[Glemmer Beach]] holden.

=== Berne ===
* [[Rienk van Veen]] (1865-1929), politikus
* [[Roelof Klein]] (1877), roeier, earste Nederlânske gouden medaljewinner op de Olympyske Spullen.
* [[Jan Pen]] (1921), ekonoom
* [[Pieter Verhoeff]] (1938), regisseur
* [[Jack de Vries]] (1968), foarljochter, [[spindoctor]] en steatssekretaris fan definsje.
* [[Rintje Ritsma (reedrider)|Rintje Ritsma]] (1970), hurdrider (&quot;de bear fan De Lemmer&quot;)
* [[Wieteke Cramer]] (1981), hurdrydster
* [[Epke Zonderland]] (1986), turner

== Musea ==
* It [[Yr. D.F. Woudagemaal]] ynformearret oer de krêft fan wetter en steam en de wurking fan it gemaal. It Woudagemaal is yn 1998 troch [[UNESCO]] útroppen ta [[wrâlderfgoed]].   
* Eartiids siet [[Aldheidkeamer Lemster Fiifgea]] oan de Dimpte grêft ûnder it âlde gemeentehûs, no sit it oan de Nijbuorren. It jout omtinken oan de eardere Sudersee, de feanterij en it museum hat in grutte kolleksje keunst-ierdewurk fan de eardere Lemster ierdewurkfabryk fan Cornelis Steenstra.
* Oan de Kadyk is it Dûkmuseum. 

== Iepenbier Ferfier ==
* Line 42: [[Emmeloard]] - [[Snits (stêd)|Snits]] v.v.
* Line 47: Lemmer - [[Snits (stêd)|Snits]] v.v.
* Line 48: [[It Hearrenfean (plak)|It Hearrenfean]] - De Lemmer v.v.
* Line 315: [[Grins (stêd)|Grins]] - [[Lelystêd]] v.v.
* Line 325: [[Grins (stêd)|Grins]] - [[Emmeloard]] v.v.

== Strjitten ==
Alle [[strjitten op De Lemmer]].

== Ferskaat ==
* De [[Lemster aak]] (in tradisjonele platboaiem) komt fan De Lemmer. ''[[De Groene Draeck]]'', it sylskip fan keninginne Beatrix, is in Lemster aak. 

== Sjoch ek ==
* [[List fan plakken oan of yn de eartiidske Sudersee]]
* [[List fan gemeentlike monuminten op De Lemmer]]

== Ofbylden ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:De Lemmer, Tsjerke oan it Dok.jpg|''[[Tsjerke oan it Dok]] (PKN)''
Ofbyld:De Lemmer, 'de Lemster Fiskerman'.jpg|thumb|''De Lemster Fiskerman''
Ofbyld:De Lemmer, Langestreek 22.jpg|''Ryksmonumint oan de Langestreek''
Ofbyld:Sluis Rien Lemmer 01.JPG|''[[Rienslûs]]''
Ofbyld:De Lemmer, stoarmpeal.jpg|''Stoarmpeal''
Ofbyld:Vuurtoren Lemmer 10c.JPG|''Fjoertoer''
Ofbyld:De Lemmer, Aldeslûs 9.jpg|thumb|''Aldeslûs 9''
Ofbyld:De Lemmer, Nijbuorren, ferbouwing fan de eadere grifformearde tsjerke.jpg|''Nijbuorren mei de eadere grifformearde tsjerke''
&lt;/gallery&gt;

== Keppeling om utens ==
* [https://www.hartvanlemmer.nl/ Side 'Hert fan Lemmer' oer de aktiviteiten op 'e Lemmer]
* [https://oudlemmer.nl/nieuws/artikel/Geschiedenis#:~:text=De%20eerste%20Lemsters%20vestigden%20zich,de%20bisschop%20van%20Aartsbisdom%20Utrecht. Stifting 'Oud Lemmer']
* [https://www.offringa.nl/lemmer.htm Side fan Dick Offinga oer De Lemmer]

{{Boarnen|boarnefernijing=
*[http://www.lemmer.net/ Nijs fan De Lemmer]
*[http://www.lemsterland.nl/ Webstek Lemsterlân]
*[http://www.lemsteraakfotohielke.nl/ Oer de Lemster Aak]
*[http://www.zuidfriesland.nl/ Krante Súdwest Fryslân]
*[http://www.woudagemaal.nl/ Yr. Woudagemaal]
*[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:1fMrpcQzr4AJ:www.spanvis.nl/Straatnamen%2520zijn%2520ook%2520Monumenten/index2.htm Oer de strjitnammen op De Lemmer]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Lemmer|De Lemmer}}
}}

{{De Fryske Marren}}
{{Koördinaten|52_50_40_N_5_42_43_E_type:city(10054)_zoom:15_region:NL|52° 51' N, 5° 43' EL}}

{{DEFAULTSORT:Lemmer, De}}
[[Kategory:De Lemmer| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Lemsterlân]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>49x72im7jxy0zh06fnjcrixyboh51e2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Slikenboarch (plak)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6828</id>
    <revision>
      <id>1173682</id>
      <parentid>1128319</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T15:50:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173682</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5738" sha1="t0e02r0rlnr05l7dune61jiimxntlqf" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = Slikenboarch
| ôfbylding                   = Slijkenburg 2008.JPG
| ôfbyldingsbreedte           =
| ôfbyldingstekst             = 
| wapen                       =  
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Slikenboarch}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;https://opendata.cbs.nl/statline&lt;/ref&gt;
| oerflak                     = 1,70 km², wêrfan: &lt;br&gt; - lân: 1,64 km² &lt;br&gt; - wetter: 0,07 km²
| befolkingstichtens          = 23 ynw. / km²
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = [[Ofbyld:Flag of the Netherlands.svg|20px]] [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = Provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]]
| bestjoerlike ienheid 2      = Gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ofbyld:Weststellingwerf flag.svg|border|20px]] [[Weststellingwerf]]
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 	 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| postkoade                   = 8489
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|52_48_28_N_5_50_40_E_scale:12500_type:landmark_region:NL|52° 48' N 5° 50' E}}  
| webside                     = 
| ôfbylding2                  = Map NL Weststellingwerf Slikenboarch.png
| ôfbyldingstekst2            = ''Lokaasje Slikenboarch (grien) yn de gemeente Weststellingwerf''
| ôfbylding3                  =
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| lat_deg                     = 52   
| lat_min                     = 48
| lat_sec                     = 28
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 50
| lon_sec                     = 40
| lon_dir                     = E
}}                                                      
'''Slikenboarch''' ([[Stellingwerfsk]]: ''Sliekenborg'') is it lytste doarp yn de gemeente [[Weststellingwerf]]. It leit yn de súdwestpunt fan de gemeente op it plak dêr't [[Tsjonger]] en [[Linde]] byelkoar komme. It doarp leit yn de [[Grutte Feanpolder]] op de grins fan [[Oerisel]] en [[Fryslân]]. Ien hûs dat by Slikenboarch liket te hearren, falt ûnder Oerisel en dus [[De Kúnder]].

Slikenboarch hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Slikenboarch}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;https://opendata.cbs.nl/statline&lt;/ref&gt; ynwenners.

== Skiednis ==
Yn de [[midsiuwen]] lei yn 'e himrik fan Spangea al in [[fear (ferfier)|fear]] foar minsken dy't nei De Kúnder woenen. De rjochten fan it fear wiene fan it [[Aldskoat|Skoatter]] konvint. Dêr moat doe in fersterke pleats of boarch mei de namme [[Slikenboarch (stins)|Slikenboarch]] stien ha.
[[Ofbyld:Lambert-van-den-Bos-Schauplatz-des-Krieges MG 9519.tif|thumb|left|''Kaart mei û.o. de Slikenboargerskâns (rjochts yn it midden)'']]

Yn de [[Tachtichjierrige Kriich]] lei der in fersterking op it plak dêr't de Linde en de Tsjonger gearrinne. Yn it rampjier [[1672]] moast de [[skâns]], dy't it hiele lettere doarpke omfieme en de súdwestlike oanfierrûte fan Fryslân rjochting Ljouwert foarme, de optsjende troepen fan de [[Kristoffel Bearend fan Galen|biskop fan Munster]] keare. De skâns waard yn [[1702]] sljochte om de grûn te brûken foar de oanlis fan de nije Steatendyk tusken Skoattersyl en Slikenboarch om dy hoeke better te beskermjen tsjin it wetter. De skâns waard yn de [[Schotanusatlas]] út 1716 al net mear oanjûn.

Nei de [[reformaasje]] bleau in relatyf grut part fan 'e lokale befolking fan 'e [[Grutte Feanpolder|Westhoeke]] [[Roomsk-Katolike Tsjerke|katolyk]]. Yn 'e 18e iuw gyngen ûnder druk in tal katoliken oer op it [[protestantisme]], mar der bleau oant yn 'e 20e iuw in grutte katolike minderheid bestean.&lt;ref&gt;[http://www.stellingwerven.dds.nl/index17e/oorlogen/80OORL.HTM Skiednis fan de Stellingwerven en Noardwest Oerisel (Stienwikerlân)]&lt;/ref&gt;

Earder wie der by it doarp, mar yn 'e himrik fan De Kúnder, ek in flapbrêge, dêr't tol betelle wurde moast. Yn 'e rin fan 'e 20e iuw waard dy brêge ferfongen troch in fêste brêge.

Mei't Slikenboarch yn 1987 de doarpsstatus krige, is Slikenboarch gjin buorskip mear fan [[Spangea]].&lt;ref&gt;[https://www.plaatsengids.nl/slijkenburg Plaatsengids.nl, oproppen 6 july 2023]&lt;/ref&gt;

== Mienskip ==
It doarp hat mei oare doarpen yn 'e Grutte Feanpolder in mienskiplike feriening foar [https://veenletters.nl/plaatselijk-belang-sms/ Pleatslik Belang].

=== Skoalle ===
Yn Slikenboarch stie oant 1934 de skoalle fan Spangea. Nei't dy sletten waard fanwegen te min bern geane de bern fan it doarp nei de skoalle yn De Kúnder.

=== Befolkingsferrin ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:450px&quot;
|-
! style=&quot;text-align:left;&quot;| Jier || 1840 || 2015 || 2020  
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;text-align:left;&quot;| '''Ynwenners''' || 68 || 42 || 39 
|}
''&lt;small&gt;Boarnen: 1840: Plaatsengids; 2015 en 2020: [https://allecijfers.nl/woonplaats/oldeberkoop/ Alle Cijfers]. &lt;/small&gt;
== Strjitten ==
Lindedyk, Slikenboarch.

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen]].

== Keppeling om utens ==
*[http://www.stellingwerven.dds.nl/dorpen/slijkenburg/slijkenburg.htm Oer de skiednis fan Slikenboarch]

{{Boarnen|boarnefernijing={{Reflist}}}}
{{Koördinaten|52_48_25_N_5_50_36_E_type:city_zoom:14_region:NL|52° 48' NB, 5° 51' EL}}

{{Weststellingwerf}}
[[Kategory:Slikenboarch| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Weststellingwerf]]</text>
      <sha1>t0e02r0rlnr05l7dune61jiimxntlqf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hoarnstersweach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6848</id>
    <revision>
      <id>1173790</id>
      <parentid>1170669</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T19:50:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <origin>1173790</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12590" sha1="32yj1l7m3818ppkq2rdb35f61xb6jng" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Tsjerke_fan_Hoarnstersweach.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = [[Tsjerke fan Hoarnstersweach]] mei [[klokkestoel]]
| wapen                       = 
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Hoarnstersweach}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;ref&gt;Sjoch: [https://www.cbs.nl/nl-nl/cijfers/detail/85039NED?q=Heerenveen Kerncijfers wijken en buurten 2023 (CBS)].&lt;/ref&gt;&lt;/small&gt; 
| oerflak                     = 19,9 km² &lt;br&gt; lân: 19,8 km² &lt;br&gt; wetter: 0,1 km² 
| befolkingstichtens          = 41 ynw./km²
| stêdekloft                  =
| hichte                      =
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = Provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = Gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ofbyld:Heerenveen vlag.svg|border|20px]] [[It Hearrenfean (gemeente)|It Hearrenfean]] 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = {{Piktogram dyk Nederlân N-wei|380}}
| postkoade                   = 8412
| netnûmer                    = 0513
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|52_59_54_N_06_10_21_E_type:city_zoom:15_region:NL|52° 60' NB, 6° 10' EL}}
| webside                     = [http://www.jubbega-hoornsterzwaag.nl/ www.jubbega-hoornsterzwaag.nl] 
| ôfbylding2                  = Hoornsterzwaag_b.jpg
| ôfbyldingstekst2            = Hoarnstersweach (2008)
| ôfbylding3                  =
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| lat_deg                     = 52  
| lat_min                     = 59
| lat_sec                     = 54
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 6
| lon_min                     = 10
| lon_sec                     = 21
| lon_dir                     = E
| ôfbylding99                 = Map NL It Hearrenfean Hoarnstersweach.png
| ôfbyldingstekst99           = Himrik fan Hoarnstersweach yn de gemeente It Hearrenfean
| ôfbyldingsbreedte99         = 260
}}                                                          
'''Hoarnstersweach''' ([[Nederlânsk]] en offisjeel: ''Hoornsterzwaag'') is in doarp yn de gemeente [[It Hearrenfean (gemeente)|It Hearrenfean]]. It doarp leit yn de noardeastpunt fan de gemeente oan de wei fan [[Aldskoat]] nei [[Donkerbroek]], tusken de ein fan de [[Skoatterlânske Kompanjonsfeart]] en de [[Tsjonger]]. In part fan de buorskip [[Welgelegen (Jobbegea)|Welgelegen]] falt ûnder Hoarnstersweach.
 
Hoarnstersweach hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Hoarnstersweach}} ynwenners ({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}}).

== Skiednis == 
{{Apart|Skiednis fan Hoarnstersweach}} 
Hoarnstersweach komt oan syn namme troch de ''sweach'' (greide, lân foar fee, langhalich stik lân) fan [[Aldhoarne|Hoarne]]. Hoarne komt mooglik fan in hoeke heger lizzend lân útspringend út sompich mêd. In râne fan in sânrêch. 

Yn [[1408]] waard it doarp as it [[karspel]] ''Suage'' oantsjut. Yn [[1530]] wurdt ''Hoernsterswage'' en ''Hornsterswaeghe'' neamd.  Yn de [[17e iuw]] wurde ''Hoornsterswaegh'' en ''Hornsterswaeg'' neamd.&lt;ref&gt;[https://etymologiebank.nl/trefwoord/hoornsterzwaag ''Friese plaatsnamen: alle steden, dorpen en gehuchten''] {{Aut|Karel F. Gildemacher}} yn [http://etymologiebank.nl etymologiebank.nl]&lt;/ref&gt; 

Der waard in tsjerke yn [[1621]] it doarp boud. De hjoeddeistige tsjerke waard yn [[1856]] yn giele [[bakstien]]nen ferboud. It plak bleau oant yn de [[19e iuw]] frij tin befolke. Dêr wie fersprate bebouwing oan de ferbiningswei fan [[Aldskoat]] nei [[Donkerbroek]] dy't de Binnenwei neamd waard en hjoed-de-dei de [[Skoatterlânskewei]] hjit. Súdlik fan dy dyk rûnen de [[Miedlân|miedlannen]] nei de [[delling]] fan de [[Tsjonger]] ta. Noardlik fan de dyk wiene de hege feanen.

It [[fean]] waard ôfgroeven en de [[Turf (brânstof)|turf]] waard oer de noardlik lizzende [[Skoatterlânske Kompanjonsfeart]] ferfierd. Dêrnei waard it lân yn kultuer brocht. Dêr bleaune lykwols boskperselen oer mei leanen. Yn de [[1930-er jierren]] waarden dêr lânarbeiderswenten en [[pleats]]en oan ûntwikkele. Nei de [[Twadde Wrâldkriich]] waarden hjir en dêr nije lânoanmakkerijpleatsen boud. Oan de Skoatterlânskewei kaam nei de kriich de measte bebouwing.&lt;ref&gt;[https://historieheerenveen.nl/historie/dorpen?view=article&amp;id=476:hoornsterzwaag&amp;catid=19 Hoarnstersweach] yn [http://historieheerenveen.nl historieheerenveen.nl]&lt;/ref&gt; 

Der binne ek in tal folksferhalen fan Hoarnstersweach oerlevere. Sjoch: [[Folksferhalen fan Hoarnstersweach]].

== Monuminten en bylden ==
=== Monuminten ===
* [[List fan ryksmonuminten yn It Hearrenfean (gemeente)#Hoarnstersweach|List fan ryksmonuminten yn Hoarnstersweach]] 
* [[List fan gemeentlike monuminten yn It Hearrenfean (gemeente)#Hoarnstersweach|List fan gemeentlike monuminten yn Hoarnstersweach]]

=== Bylden ===
* De bylden “Beelden langs de Tjonger&quot; fan [[2007]] oan de Tsjonger fan de byldhouwer René de Boer. It binne in kano by de Prikkedaam dy't ferwiist nei de fynsten dy't dien waarden fan 5200 foar Kristus en 14 weagen as oantinken dêr't de oarspronklike meänders fan de Tsjonger kruse mei it hjoeddeistige Tsjongerkanaal. 

* Byld fan [[2008]] troch Bertus Inia op de hoeke fan de Aise Bruggenswei mei de Skoatterlânskewei by de skoalle “It Bûtenplak” dat de libbensrin fan bern foarstelt, yn en nei de skoalleperioade.

* Byld &quot;Lawei&quot; fan [[2021]] by de krúsing Bij de Leywei en de Ds. Ten Catewei.

== Mienskip== 
[[Ofbyld:Hoornsterzwaag b.jpg|thumb|right|250px|''Hoarnstersweach oan de Skoatterlânskewei'']]
Hoarnstersweach wurket op mei [[Jobbegea]]. De beide doarpen hawwe tegearre ien feriening [https://jubbega-hoornsterzwaag.nl/ Pleatslik Belang Jobbegea - Hoarnstersweach], dy't op 24 maart [[1900]] oprjochte waard. It doarpshûs oan de Aise Bruggenswei hjit [https://www.pipegaeltsje.nl/ it Pipegaeltsje], it wie eartiids de beukerskoalle.&lt;br&gt;
Buertferienings binne 'Zwanenburgstreek', 'Ambachtshoekje', 'Tjongerstreek', 'Op 'e Grins', 'Skoatterbest', 'By jûn útfûn' en 'De Dikke Stien'.&lt;br&gt;
Ienris yn de twa jier yn 'e moanne juny wurdt it doarpsfeest organisearre.

De &quot;Meitinker&quot;, earder de &quot;Omtinker&quot; neamd, hat as doel de fraach fan de boarger helpe te oersetten yn soarchfragen en it finen fan in oplossing. De &quot;Meitinker&quot; docht soks troch te helpen by it helder krijen fan de soarchfraach fan in bewenner en bepaalt oft it ferlet troch de bewenner sels dien wurde kin of troch frijwilligers of troch betelle, profesjonele organisaasjes. Om it ferlet yn te foljen bemiddelet de &quot;Meitinker&quot; tusken boargers, frijwilligers en organisaasjes. 

=== Ferienings ===
* [https://www.kaatsenopegrins.nl/ Keatsferiening Op 'e Grins]
* Foar oare (sport)ferienings dy't yn it doarp warber binne sjoch: it kopke [[Jobbegea#Ferienings|Ferienings]] ûnder [[Jobbegea]].

=== Skoalle ===
* Skoalle Op 'e Grins.

=== Tsjerke ===
{{Apart|Tsjerke fan Hoarnstersweach]]
* [https://kerkjubbega.nl/ PKN-gemeente Jobbegea-Hoarnstersweach]

=== Kulturele aktiviteiten ===
It jier wurdt ynset mei it ôfwinnen fan it nije jier by de famylje. Tradisjoneel wurdt op earste [[Peaske|Peaskedei]] de [[peaskebult]] oanstutsen. Fan oarsprong in foarkristlik gebrûk om [[duvel]]s fan de winter út te bannen. Fjoer stiet foar it skjinmeitsjen en fruchtberens. Op [[Himelfeartsdei]] is it Oldtimerfestival mei de Swarte Gekke Rees; ferklaaide dielnimmers stride mei mâle fehikels om de orizjinaliteitspriis. Nei 30 jier wie yn 2018 de lêste brommersprint. Simmerdeis wurdt de [https://www.pipegaeltsje.nl/pipegaelloop/ Pipegaelloop] ferrûn. In prestaasjerin troch it prachtich lanlik gebiet fan Hoarnstersweach en Jobbegea, by de gerslannen lâns, oer sân- en skulpepaden, foarby wiken en bosksingels. Op 11 novimber de jûns wurdt de [[Sint Marten (dei)|Sint-Martensoptocht]] foar de bern hâlden. Yn de Krystnacht ride se troch it doarp mei krystferskes. It jier wurdt ôfsluten mei [[karbydsjitte]]n en oaljekoeken (mei opbringsten foar de ferienings). Hoarnstersweach leit oan de [[Kuiersport|lange-ôfstân kuierpaden]] it [[Sânwâldenpaad|Fryske Wâldenpaad]] en it [[Hantsjemierpaad]] en is ûnderdiel fan it Kuiernetwurk [[De Frije Wiken]].

=== Taal ===
Nei alle gedachten waard Skoatterlân yn de rin fan de [[midsiuwen]] Frysktalich. Yn it begjin fan de [[19e iuw]] wurdt sels yn Hoarnstersweach noch troch guon Stellingwerfsk praat, faaks de lêste rest fan it eardere [[Nedersaksysk]]e Skoatterlân en troch de komst fan ferfeaners en minsken út de Stellingwerven. Dernei is it ferfryske. De [[Tsjonger]] is no de taalgrins tusken [[Frysk]] en [[Stellingwerfsk]]. Yn Hoarnstersweach sizze se dat de minsken oan de oare kant fan de Tsjonger 'Oertsjongers' prate.

It doarp hat lang it iennigee doarp yn de gemeente It Hearrenfean west mei Fryske strjitnammebuordsjes.

=== Befolkingsferrin ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!  1744 || 1748 || 1830 || 1844 || 1849 || 1879 || 1889 || 1899 || 1909 || 1930 || 2001 || 2013 || 2014 || 2024
|-
|  124  || 117  || 329  || 426  || 547  || 1033 || 1111 || 1130 || 1152 || 1048 ||  800 || 832 || 833 || 820
|}

== Strjitten== 
Oer de [[Strjitten fan Hoarnstersweach]].

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen]]
* [[Klokkestuollen yn Fryslân]]
* [[Dokumintaasjesintrum Jobbegea-Skuorregea-Hoarnstersweach]]
* [[De Frije Wiken]]

{{Boarnen|boarnefernijing=
;Noaten
{{Reflist}}
;Boarnen
* [http://www.jubbega-hoornsterzwaag.nl/ Webstee Jobbegea-Hoarnstersweach].
* [http://jubbega-hoornsterzwaag.nl/a/006/171006-b0.pdf Doarpsfisy 2007], [http://www.jubbega-hoornsterzwaag.nl/HTML/Plaatselijk%20Belang/JCT.pdf Fisy Sintrum 2010], [http://www.heerenveen.nl/plannen//NL.IMRO.00740000BG2007kaart1-/t_NL.IMRO.00740000BG2007kaart1-.pdf Bestimmingsplan Bûtengebiet Hearrenfean], [http://www.plattelansprojekten.nl/3063/gebiedskader-2007-2013/ Gebiedskader Súdeast Fryslân], [http://www.landschapsbeheerfriesland.nl/images/Word/beleidsvisie%202008-2013%20def.%20na%20db%2011%20december%202007.doc Lânskipbehear Fryslân]
* [http://www.ferdivedaasje-jobbegea.nl/ Webstee Stifting Ferdivedaasje-Jobbegea].
* [http://www.oldtimer-evenement.nl/ Oldtimer-evenemint].
* [http://www.pipegaeltsje.net Dorpshuis 't Pipegaeltsje en Pipegaelloop].
* [http://www.kaatsenopegrins.nl/ Keatsferiening Op 'e Grins].
* [https://www.heerenveen.nl/fileadmin/website/de_gemeente/Straatnamen_Hoornsterzwaag_1_.pdf Skiednis en ferklearring strjitnammen]
* [http://nhc.mixxt.com/networks/files/download.54595 Ontgonnen Verleden, Friesland deel 2]
* [http://members.multimania.nl/homerusstoop/DE%20OOSTHOEK.%20ARMOEDE%20ALS%20LOTGENOOT.htm De Oosthoek, armoede als lotgenoot], [http://www.spanvis.nl/Vervening/index.htm De ferfeaning], [http://edepot.wur.nl/136833 Vier eeuwen turfwinning], [http://rjh.ub.rug.nl/ha/article/download/922/868 Het landschap van het ‘wilde wonen’], [http://www.onvoltooidverleden.nl/fileadmin/redactie/Velden/Stakingen_in_Nederland.pdf Stakingen in Nederland].
* [http://edepot.wur.nl/121587 De geschiedenis van de ruilverkaveling]
* [http://www.vpnd.nl/fr/hoornsterzwaag_kerk.html Kerckenboek van het dorp Hoornsterswaegh 1678-1730],  [http://images.tresoar.nl/wumkes/pdf/RomeinTA_NaamlijstPredikanten_2.pdf Nammelist fan predikanten, 1888], [http://images.tresoar.nl/wumkes/pdf/VeenSDvan_AanvullingenRomeinsNaamlijst.pdf Oanfolling predikanten 1892].
* [http://www.molendatabase.org/molendb.php?step=details&amp;molen_nr=&amp;nummer=2762 Poldermûne 10e wyk], [http://www.molendatabase.org/molendb.php?step=details&amp;molen_nr=&amp;nummer=7985 Roggemûne], [http://www.molendatabase.org/molendb.php?step=details&amp;molen_nr=&amp;nummer=13620 Wynmole Skoatterlanske Poel].
* [https://www.cultureelerfgoed.nl/onderwerpen/bronnen-en-kaarten/overzicht/agrarische-landschappenkaart Agrarische landschappenkaart].
* [http://www.verhalenbank.nl/items/show/12964 YPFOE124 - It fersteurde skatlichten].
}}

{{Koördinaten|52_59_54_N_06_10_21_E_type:city_zoom:15_region:NL|52° 60' NB, 6° 10' EL}}

{{GemeenteItHearrenfean}}
[[Kategory:Hoarnstersweach| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Skoatterlân]] 
[[Kategory:Doarp of stêd yn It Hearrenfean (gemeente)]]</text>
      <sha1>32yj1l7m3818ppkq2rdb35f61xb6jng</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173792</id>
      <parentid>1173790</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T19:52:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tsjerke */</comment>
      <origin>1173792</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12590" sha1="2mh6sxmiu7sgcfyj5t345z626yxhxa4" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Tsjerke_fan_Hoarnstersweach.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = [[Tsjerke fan Hoarnstersweach]] mei [[klokkestoel]]
| wapen                       = 
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Hoarnstersweach}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;ref&gt;Sjoch: [https://www.cbs.nl/nl-nl/cijfers/detail/85039NED?q=Heerenveen Kerncijfers wijken en buurten 2023 (CBS)].&lt;/ref&gt;&lt;/small&gt; 
| oerflak                     = 19,9 km² &lt;br&gt; lân: 19,8 km² &lt;br&gt; wetter: 0,1 km² 
| befolkingstichtens          = 41 ynw./km²
| stêdekloft                  =
| hichte                      =
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = Provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = Gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ofbyld:Heerenveen vlag.svg|border|20px]] [[It Hearrenfean (gemeente)|It Hearrenfean]] 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = {{Piktogram dyk Nederlân N-wei|380}}
| postkoade                   = 8412
| netnûmer                    = 0513
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|52_59_54_N_06_10_21_E_type:city_zoom:15_region:NL|52° 60' NB, 6° 10' EL}}
| webside                     = [http://www.jubbega-hoornsterzwaag.nl/ www.jubbega-hoornsterzwaag.nl] 
| ôfbylding2                  = Hoornsterzwaag_b.jpg
| ôfbyldingstekst2            = Hoarnstersweach (2008)
| ôfbylding3                  =
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| lat_deg                     = 52  
| lat_min                     = 59
| lat_sec                     = 54
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 6
| lon_min                     = 10
| lon_sec                     = 21
| lon_dir                     = E
| ôfbylding99                 = Map NL It Hearrenfean Hoarnstersweach.png
| ôfbyldingstekst99           = Himrik fan Hoarnstersweach yn de gemeente It Hearrenfean
| ôfbyldingsbreedte99         = 260
}}                                                          
'''Hoarnstersweach''' ([[Nederlânsk]] en offisjeel: ''Hoornsterzwaag'') is in doarp yn de gemeente [[It Hearrenfean (gemeente)|It Hearrenfean]]. It doarp leit yn de noardeastpunt fan de gemeente oan de wei fan [[Aldskoat]] nei [[Donkerbroek]], tusken de ein fan de [[Skoatterlânske Kompanjonsfeart]] en de [[Tsjonger]]. In part fan de buorskip [[Welgelegen (Jobbegea)|Welgelegen]] falt ûnder Hoarnstersweach.
 
Hoarnstersweach hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Hoarnstersweach}} ynwenners ({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}}).

== Skiednis == 
{{Apart|Skiednis fan Hoarnstersweach}} 
Hoarnstersweach komt oan syn namme troch de ''sweach'' (greide, lân foar fee, langhalich stik lân) fan [[Aldhoarne|Hoarne]]. Hoarne komt mooglik fan in hoeke heger lizzend lân útspringend út sompich mêd. In râne fan in sânrêch. 

Yn [[1408]] waard it doarp as it [[karspel]] ''Suage'' oantsjut. Yn [[1530]] wurdt ''Hoernsterswage'' en ''Hornsterswaeghe'' neamd.  Yn de [[17e iuw]] wurde ''Hoornsterswaegh'' en ''Hornsterswaeg'' neamd.&lt;ref&gt;[https://etymologiebank.nl/trefwoord/hoornsterzwaag ''Friese plaatsnamen: alle steden, dorpen en gehuchten''] {{Aut|Karel F. Gildemacher}} yn [http://etymologiebank.nl etymologiebank.nl]&lt;/ref&gt; 

Der waard in tsjerke yn [[1621]] it doarp boud. De hjoeddeistige tsjerke waard yn [[1856]] yn giele [[bakstien]]nen ferboud. It plak bleau oant yn de [[19e iuw]] frij tin befolke. Dêr wie fersprate bebouwing oan de ferbiningswei fan [[Aldskoat]] nei [[Donkerbroek]] dy't de Binnenwei neamd waard en hjoed-de-dei de [[Skoatterlânskewei]] hjit. Súdlik fan dy dyk rûnen de [[Miedlân|miedlannen]] nei de [[delling]] fan de [[Tsjonger]] ta. Noardlik fan de dyk wiene de hege feanen.

It [[fean]] waard ôfgroeven en de [[Turf (brânstof)|turf]] waard oer de noardlik lizzende [[Skoatterlânske Kompanjonsfeart]] ferfierd. Dêrnei waard it lân yn kultuer brocht. Dêr bleaune lykwols boskperselen oer mei leanen. Yn de [[1930-er jierren]] waarden dêr lânarbeiderswenten en [[pleats]]en oan ûntwikkele. Nei de [[Twadde Wrâldkriich]] waarden hjir en dêr nije lânoanmakkerijpleatsen boud. Oan de Skoatterlânskewei kaam nei de kriich de measte bebouwing.&lt;ref&gt;[https://historieheerenveen.nl/historie/dorpen?view=article&amp;id=476:hoornsterzwaag&amp;catid=19 Hoarnstersweach] yn [http://historieheerenveen.nl historieheerenveen.nl]&lt;/ref&gt; 

Der binne ek in tal folksferhalen fan Hoarnstersweach oerlevere. Sjoch: [[Folksferhalen fan Hoarnstersweach]].

== Monuminten en bylden ==
=== Monuminten ===
* [[List fan ryksmonuminten yn It Hearrenfean (gemeente)#Hoarnstersweach|List fan ryksmonuminten yn Hoarnstersweach]] 
* [[List fan gemeentlike monuminten yn It Hearrenfean (gemeente)#Hoarnstersweach|List fan gemeentlike monuminten yn Hoarnstersweach]]

=== Bylden ===
* De bylden “Beelden langs de Tjonger&quot; fan [[2007]] oan de Tsjonger fan de byldhouwer René de Boer. It binne in kano by de Prikkedaam dy't ferwiist nei de fynsten dy't dien waarden fan 5200 foar Kristus en 14 weagen as oantinken dêr't de oarspronklike meänders fan de Tsjonger kruse mei it hjoeddeistige Tsjongerkanaal. 

* Byld fan [[2008]] troch Bertus Inia op de hoeke fan de Aise Bruggenswei mei de Skoatterlânskewei by de skoalle “It Bûtenplak” dat de libbensrin fan bern foarstelt, yn en nei de skoalleperioade.

* Byld &quot;Lawei&quot; fan [[2021]] by de krúsing Bij de Leywei en de Ds. Ten Catewei.

== Mienskip== 
[[Ofbyld:Hoornsterzwaag b.jpg|thumb|right|250px|''Hoarnstersweach oan de Skoatterlânskewei'']]
Hoarnstersweach wurket op mei [[Jobbegea]]. De beide doarpen hawwe tegearre ien feriening [https://jubbega-hoornsterzwaag.nl/ Pleatslik Belang Jobbegea - Hoarnstersweach], dy't op 24 maart [[1900]] oprjochte waard. It doarpshûs oan de Aise Bruggenswei hjit [https://www.pipegaeltsje.nl/ it Pipegaeltsje], it wie eartiids de beukerskoalle.&lt;br&gt;
Buertferienings binne 'Zwanenburgstreek', 'Ambachtshoekje', 'Tjongerstreek', 'Op 'e Grins', 'Skoatterbest', 'By jûn útfûn' en 'De Dikke Stien'.&lt;br&gt;
Ienris yn de twa jier yn 'e moanne juny wurdt it doarpsfeest organisearre.

De &quot;Meitinker&quot;, earder de &quot;Omtinker&quot; neamd, hat as doel de fraach fan de boarger helpe te oersetten yn soarchfragen en it finen fan in oplossing. De &quot;Meitinker&quot; docht soks troch te helpen by it helder krijen fan de soarchfraach fan in bewenner en bepaalt oft it ferlet troch de bewenner sels dien wurde kin of troch frijwilligers of troch betelle, profesjonele organisaasjes. Om it ferlet yn te foljen bemiddelet de &quot;Meitinker&quot; tusken boargers, frijwilligers en organisaasjes. 

=== Ferienings ===
* [https://www.kaatsenopegrins.nl/ Keatsferiening Op 'e Grins]
* Foar oare (sport)ferienings dy't yn it doarp warber binne sjoch: it kopke [[Jobbegea#Ferienings|Ferienings]] ûnder [[Jobbegea]].

=== Skoalle ===
* Skoalle Op 'e Grins.

=== Tsjerke ===
{{Apart|Tsjerke fan Hoarnstersweach}}
* [https://kerkjubbega.nl/ PKN-gemeente Jobbegea-Hoarnstersweach]

=== Kulturele aktiviteiten ===
It jier wurdt ynset mei it ôfwinnen fan it nije jier by de famylje. Tradisjoneel wurdt op earste [[Peaske|Peaskedei]] de [[peaskebult]] oanstutsen. Fan oarsprong in foarkristlik gebrûk om [[duvel]]s fan de winter út te bannen. Fjoer stiet foar it skjinmeitsjen en fruchtberens. Op [[Himelfeartsdei]] is it Oldtimerfestival mei de Swarte Gekke Rees; ferklaaide dielnimmers stride mei mâle fehikels om de orizjinaliteitspriis. Nei 30 jier wie yn 2018 de lêste brommersprint. Simmerdeis wurdt de [https://www.pipegaeltsje.nl/pipegaelloop/ Pipegaelloop] ferrûn. In prestaasjerin troch it prachtich lanlik gebiet fan Hoarnstersweach en Jobbegea, by de gerslannen lâns, oer sân- en skulpepaden, foarby wiken en bosksingels. Op 11 novimber de jûns wurdt de [[Sint Marten (dei)|Sint-Martensoptocht]] foar de bern hâlden. Yn de Krystnacht ride se troch it doarp mei krystferskes. It jier wurdt ôfsluten mei [[karbydsjitte]]n en oaljekoeken (mei opbringsten foar de ferienings). Hoarnstersweach leit oan de [[Kuiersport|lange-ôfstân kuierpaden]] it [[Sânwâldenpaad|Fryske Wâldenpaad]] en it [[Hantsjemierpaad]] en is ûnderdiel fan it Kuiernetwurk [[De Frije Wiken]].

=== Taal ===
Nei alle gedachten waard Skoatterlân yn de rin fan de [[midsiuwen]] Frysktalich. Yn it begjin fan de [[19e iuw]] wurdt sels yn Hoarnstersweach noch troch guon Stellingwerfsk praat, faaks de lêste rest fan it eardere [[Nedersaksysk]]e Skoatterlân en troch de komst fan ferfeaners en minsken út de Stellingwerven. Dernei is it ferfryske. De [[Tsjonger]] is no de taalgrins tusken [[Frysk]] en [[Stellingwerfsk]]. Yn Hoarnstersweach sizze se dat de minsken oan de oare kant fan de Tsjonger 'Oertsjongers' prate.

It doarp hat lang it iennigee doarp yn de gemeente It Hearrenfean west mei Fryske strjitnammebuordsjes.

=== Befolkingsferrin ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!  1744 || 1748 || 1830 || 1844 || 1849 || 1879 || 1889 || 1899 || 1909 || 1930 || 2001 || 2013 || 2014 || 2024
|-
|  124  || 117  || 329  || 426  || 547  || 1033 || 1111 || 1130 || 1152 || 1048 ||  800 || 832 || 833 || 820
|}

== Strjitten== 
Oer de [[Strjitten fan Hoarnstersweach]].

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen]]
* [[Klokkestuollen yn Fryslân]]
* [[Dokumintaasjesintrum Jobbegea-Skuorregea-Hoarnstersweach]]
* [[De Frije Wiken]]

{{Boarnen|boarnefernijing=
;Noaten
{{Reflist}}
;Boarnen
* [http://www.jubbega-hoornsterzwaag.nl/ Webstee Jobbegea-Hoarnstersweach].
* [http://jubbega-hoornsterzwaag.nl/a/006/171006-b0.pdf Doarpsfisy 2007], [http://www.jubbega-hoornsterzwaag.nl/HTML/Plaatselijk%20Belang/JCT.pdf Fisy Sintrum 2010], [http://www.heerenveen.nl/plannen//NL.IMRO.00740000BG2007kaart1-/t_NL.IMRO.00740000BG2007kaart1-.pdf Bestimmingsplan Bûtengebiet Hearrenfean], [http://www.plattelansprojekten.nl/3063/gebiedskader-2007-2013/ Gebiedskader Súdeast Fryslân], [http://www.landschapsbeheerfriesland.nl/images/Word/beleidsvisie%202008-2013%20def.%20na%20db%2011%20december%202007.doc Lânskipbehear Fryslân]
* [http://www.ferdivedaasje-jobbegea.nl/ Webstee Stifting Ferdivedaasje-Jobbegea].
* [http://www.oldtimer-evenement.nl/ Oldtimer-evenemint].
* [http://www.pipegaeltsje.net Dorpshuis 't Pipegaeltsje en Pipegaelloop].
* [http://www.kaatsenopegrins.nl/ Keatsferiening Op 'e Grins].
* [https://www.heerenveen.nl/fileadmin/website/de_gemeente/Straatnamen_Hoornsterzwaag_1_.pdf Skiednis en ferklearring strjitnammen]
* [http://nhc.mixxt.com/networks/files/download.54595 Ontgonnen Verleden, Friesland deel 2]
* [http://members.multimania.nl/homerusstoop/DE%20OOSTHOEK.%20ARMOEDE%20ALS%20LOTGENOOT.htm De Oosthoek, armoede als lotgenoot], [http://www.spanvis.nl/Vervening/index.htm De ferfeaning], [http://edepot.wur.nl/136833 Vier eeuwen turfwinning], [http://rjh.ub.rug.nl/ha/article/download/922/868 Het landschap van het ‘wilde wonen’], [http://www.onvoltooidverleden.nl/fileadmin/redactie/Velden/Stakingen_in_Nederland.pdf Stakingen in Nederland].
* [http://edepot.wur.nl/121587 De geschiedenis van de ruilverkaveling]
* [http://www.vpnd.nl/fr/hoornsterzwaag_kerk.html Kerckenboek van het dorp Hoornsterswaegh 1678-1730],  [http://images.tresoar.nl/wumkes/pdf/RomeinTA_NaamlijstPredikanten_2.pdf Nammelist fan predikanten, 1888], [http://images.tresoar.nl/wumkes/pdf/VeenSDvan_AanvullingenRomeinsNaamlijst.pdf Oanfolling predikanten 1892].
* [http://www.molendatabase.org/molendb.php?step=details&amp;molen_nr=&amp;nummer=2762 Poldermûne 10e wyk], [http://www.molendatabase.org/molendb.php?step=details&amp;molen_nr=&amp;nummer=7985 Roggemûne], [http://www.molendatabase.org/molendb.php?step=details&amp;molen_nr=&amp;nummer=13620 Wynmole Skoatterlanske Poel].
* [https://www.cultureelerfgoed.nl/onderwerpen/bronnen-en-kaarten/overzicht/agrarische-landschappenkaart Agrarische landschappenkaart].
* [http://www.verhalenbank.nl/items/show/12964 YPFOE124 - It fersteurde skatlichten].
}}

{{Koördinaten|52_59_54_N_06_10_21_E_type:city_zoom:15_region:NL|52° 60' NB, 6° 10' EL}}

{{GemeenteItHearrenfean}}
[[Kategory:Hoarnstersweach| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Skoatterlân]] 
[[Kategory:Doarp of stêd yn It Hearrenfean (gemeente)]]</text>
      <sha1>2mh6sxmiu7sgcfyj5t345z626yxhxa4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Nijemardum</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6863</id>
    <revision>
      <id>1173797</id>
      <parentid>1089894</parentid>
      <timestamp>2024-11-01T00:07:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>oare ynfoboks en side opholpen</comment>
      <origin>1173797</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6574" sha1="2938f6bfrmss5oxg4ptefj839cqgxxm" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Nijemirdum 04.JPG
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = Utsjoch op Nijemardum
| wapen                       = 
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Nijemardum}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;https://opendata.cbs.nl/statline&lt;/ref&gt;
| oerflak                     = 7,58 km²
| befolkingstichtens          = 74 ynw. /km²
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = 
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = 
| postkoade                   = 8566
| netnûmer                    = 0514
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_51_26_N_5_34_11_E_type:city_scale:10000_region:NL|52° 51' NB, 5° 34' EL}}
| webside                     = http://www.nijemardum.nl/nijemardum.nl
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  = 
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 51
| lat_sec                     = 26
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 34
| lon_sec                     = 11
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = Map_NL_Gaasterlân_Sleat_Nijemardum.png
| ôfbyldingstekst99           = Himrik fan Nijemardum yn de eardere gemeente Gaasterlân-Sleat
| ôfbyldingsbreedte99         = 260
}}                                       
'''Nijemardum''' is in doarp yn de gemeente [[De Fryske Marren]] tusken de bosken fan Gaasterlân en de [[Iselmar]]. De buorskippen [[Heaburgen]] en [[Nij Amearika]] falle ûnder de himrik fan it doarp.

It doarp hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Nijemardum}} ynwenners ({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}}).

== Skiednis ==
[[File:Nijemardum, âlde tsjerketoer.jpg|left|200px|Alde toer]]
Nijemardum is in [[streekdoarp]] dat op de râne fan deselde sânrêch as [[Aldemardum]] ûntstien is, nei alle gedachten om 1200 hinne. De streek leit oan de âlde lânwei fan [[Starum]] en [[Sleat]]. It doarpsgebiet fan Nijemardum hat lânskiplik in opmerklike fariaasje. Súdwestlik stiet in rige buorkerijen oan dy dyk, dêr't it lân fan yn de lege Hoitebuorsterpolder leit. Oan de oare, eastlike kant fan it doarp lizze op de frijwat hege, súdeastlike flank fan [[Gaasterlân]] de [[Heaburgen]].

Nei alle gedachten hat der eartiids in plak ''Mardum'' west. Yn de twadde helte fan de [[14e iuw]] is it plak grif splitst. Yn [[1399]] wurdt skreaun oer ''Nuwe Merden'', noch letter as ''Naemardum'', of ''Nijemirdum'' yn [[1484]] en Nijemardum yn [[1493]]. Yn dy iuw is de tsjerke ek boud, earst grif fan hout en letter fan bakstien. Doe't de tsjerke yn 1833 ôfbrutsen is, bleau allinnich de toer mei syn piramidedak stean. De toer wie eartiids in beaken foar skippen op de [[Sudersee]]. Der is in histoarysk begraafplak dêr't ek in pear Ingelske en Kanadeeske piloaten út de [[Twadde Wrâldkriich]] lizze. Op it begraafplak is in apart islamitysk hoekje grûn foar de Molukske mienskip reservearre.&lt;ref&gt;[https://www.nijemirdum.nl/toren/molukse-begrafenis Doarpsside, oproppe 4 maart 2022]&lt;/ref&gt; 

== Mienskip ==
Ien kear yn de moanne ferskynt [https://www.nijemardum.nl/#xl_HeadingAnchor:58hx3fY Doarpsnijs], in útjefte fan de [https://nijemirdum.nl/verenigingen/dorpsbelang/ Feriening foar Doarpsbelang Nijemardum]. [https://www.dorpshuisnijemirdum.nl/ Doarpshûs Nijemardum] is it sintrale moetingsplak fan ferskate aktiviteiten.

=== Ferienings ===
* [https://nijemirdum.nl/verenigingen/begrafenisvereniging-de-laatste-eer/ Begraffenisferiening ''De Laatste Eer'']
* [[Sportferiening NOK]]

=== Tsjerke ===
{{Apart|De Hoekstien (Nijemardum)}}
[[File:Nijemardum, PKN-tsjerke.jpg|thumb|260px|''[[De Hoekstien (Nijemardum)|De Hoekstien]]'']]

De [[De Hoekstien (Nijemardum)|De Hoekstien]] oan Lyklamawei 11 is in [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân|PKN]]-tsjerke, dy't oarspronklik as [[Grifformearde Tsjerken yn Nederlân|grifformearde]] tsjerke yn 1899 boud waard. Yn 1926 ûnstie der in skuorring. In diel fan de gemeente gyng oer nei de [[Grifformearde Tsjerke yn Hersteld Ferbân]]. Yn 1946 gyng de Grifformearde Tsjerke yn Hersteld Ferbân op yn de [[Nederlânsk Herfoarme Tsjerke|Herfoarme Tsjerke]]. Hja tsjerkten yn in âld skoalgebou, dat yn 2002 sletten waard troch de foarming fan in 'Samen-op-Weg'-gemeente.  

=== Skoalle ===
* Kristlike basisskoalle 'De Ferbining'
[[Ofbyld:Poldermolen Zwaantje, Nijemirdum. 26-05-2020 (actm.) 01.jpg|thumb|right|260px|''Mûne [[Swaantsje (Nijemardum)|'t Swaantsje]] by Nijemardum]]''    
=== Befolkingsferrin ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:450px&quot;
|-
! style=&quot;text-align:left;&quot;| Jier || 1954 || 1959 || 1964 || 1969 || 1974  || 2007 || 2012 || 2021 
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;text-align:left;&quot;| '''Ynwenners''' || 671 || 581 || 540 || 495 || 434 || 480 || 555 || 570
|}

== It besjen wurdich ==
* Yn Nijemardum is sûnt [[1997]] it [[Kowemuseum]] ''Hast alles oer kij''.
* Besuden it doarp stiet de [[poldermole]] [[Swaantsje (Nijemardum)|'t Swaantsje]], in [[ryksmonumint]].

== Strjitten ==
De Griene Singel, [[Heaburgen]], Hege Bouwen, Heidepaad, [[Hoitebuorren]], Lyklamawei, [[Nij Amearika]], [[Omrin (Nijemardum)|Omrin]], Wissebuert, Wytlânsdykje.

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen]]

== Keppeling om utens ==
* [https://nijemirdum.nl/ Webstee oer Nijemardum]
* [https://www.nijemardum.nl/ Mear ynformaasje oer Nijemardum]

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Nijemirdum}}
}}

{{Koördinaten|52_51_26_N_5_34_11_E_type:city_scale:10000_region:NL|52° 51' NB, 5° 34' EL}}

{{De Fryske Marren}}
[[Kategory:Nijemardum| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân (gemeente)]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân-Sleat]] 
[[Kategory:Doarp of stêd yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>2938f6bfrmss5oxg4ptefj839cqgxxm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173800</id>
      <parentid>1173797</parentid>
      <timestamp>2024-11-01T00:11:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>red</comment>
      <origin>1173800</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6582" sha1="9wh6rkwj25htq73b7wfftcsly63il6i" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Nijemirdum 04.JPG
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = Utsjoch op Nijemardum
| wapen                       = 
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Nijemardum}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;https://opendata.cbs.nl/statline&lt;/ref&gt;
| oerflak                     = 7,58 km²
| befolkingstichtens          = 74 ynw. /km²
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = 
| postkoade                   = 8566
| netnûmer                    = 0514
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_51_26_N_5_34_11_E_type:city_scale:10000_region:NL|52° 51' NB, 5° 34' EL}}
| webside                     = http://www.nijemardum.nl/nijemardum.nl
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  = 
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 51
| lat_sec                     = 26
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 34
| lon_sec                     = 11
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = Map_NL_Gaasterlân_Sleat_Nijemardum.png
| ôfbyldingstekst99           = Himrik fan Nijemardum yn de eardere gemeente Gaasterlân-Sleat
| ôfbyldingsbreedte99         = 260
}}                                       
'''Nijemardum''' is in doarp yn de gemeente [[De Fryske Marren]] tusken de bosken fan Gaasterlân en de [[Iselmar]]. De buorskippen [[Heaburgen]] en [[Nij Amearika]] falle ûnder de himrik fan it doarp.

It doarp hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Nijemardum}} ynwenners ({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}}).

== Skiednis ==
[[File:Nijemardum, âlde tsjerketoer.jpg|left|200px|Alde toer]]
Nijemardum is in [[streekdoarp]] dat op de râne fan deselde sânrêch as [[Aldemardum]] ûntstien is, nei alle gedachten om 1200 hinne. De streek leit oan de âlde lânwei fan [[Starum]] en [[Sleat]]. It doarpsgebiet fan Nijemardum hat lânskiplik in opmerklike fariaasje. Súdwestlik stiet in rige buorkerijen oan dy dyk, dêr't it lân fan yn de lege Hoitebuorsterpolder leit. Oan de oare, eastlike kant fan it doarp lizze op de frijwat hege, súdeastlike flank fan [[Gaasterlân]] de [[Heaburgen]].

Nei alle gedachten hat der eartiids in plak ''Mardum'' west. Yn de twadde helte fan de [[14e iuw]] is it plak grif splitst. Yn [[1399]] wurdt skreaun oer ''Nuwe Merden'', noch letter as ''Naemardum'', of ''Nijemirdum'' yn [[1484]] en Nijemardum yn [[1493]]. Yn dy iuw is de tsjerke ek boud, earst grif fan hout en letter fan bakstien. Doe't de tsjerke yn 1833 ôfbrutsen is, bleau allinnich de toer mei syn piramidedak stean. De toer wie eartiids in beaken foar skippen op de [[Sudersee]]. Der is in histoarysk begraafplak dêr't ek in pear Ingelske en Kanadeeske piloaten út de [[Twadde Wrâldkriich]] lizze. Op it begraafplak is in apart islamitysk hoekje grûn foar de Molukske mienskip reservearre.&lt;ref&gt;[https://www.nijemirdum.nl/toren/molukse-begrafenis Doarpsside, oproppe 4 maart 2022]&lt;/ref&gt; 

== Mienskip ==
Ien kear yn de moanne ferskynt [https://www.nijemardum.nl/#xl_HeadingAnchor:58hx3fY Doarpsnijs], in útjefte fan de [https://nijemirdum.nl/verenigingen/dorpsbelang/ Feriening foar Doarpsbelang Nijemardum]. [https://www.dorpshuisnijemirdum.nl/ Doarpshûs Nijemardum] is it sintrale moetingsplak fan ferskate aktiviteiten.

=== Ferienings ===
* [https://nijemirdum.nl/verenigingen/begrafenisvereniging-de-laatste-eer/ Begraffenisferiening ''De Laatste Eer'']
* [[Sportferiening NOK]]

=== Tsjerke ===
{{Apart|De Hoekstien (Nijemardum)}}
[[File:Nijemardum, PKN-tsjerke.jpg|thumb|260px|''[[De Hoekstien (Nijemardum)|De Hoekstien]]'']]

De [[De Hoekstien (Nijemardum)|De Hoekstien]] oan Lyklamawei 11 is in [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân|PKN]]-tsjerke, dy't oarspronklik as [[Grifformearde Tsjerken yn Nederlân|grifformearde]] tsjerke yn 1899 boud waard. Yn 1926 ûnstie der in skuorring. In diel fan de gemeente gyng oer nei de [[Grifformearde Tsjerke yn Hersteld Ferbân]]. Yn 1946 gyng de Grifformearde Tsjerke yn Hersteld Ferbân op yn de [[Nederlânsk Herfoarme Tsjerke|Herfoarme Tsjerke]]. Hja tsjerkten yn in âld skoalgebou, dat yn 2002 sletten waard troch de foarming fan in 'Samen-op-Weg'-gemeente.  

=== Skoalle ===
* Kristlike basisskoalle 'De Ferbining'
[[Ofbyld:Poldermolen Zwaantje, Nijemirdum. 26-05-2020 (actm.) 01.jpg|thumb|right|260px|''Mûne [[Swaantsje (Nijemardum)|'t Swaantsje]] by Nijemardum]]''    
=== Befolkingsferrin ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:450px&quot;
|-
! style=&quot;text-align:left;&quot;| Jier || 1954 || 1959 || 1964 || 1969 || 1974  || 2007 || 2012 || 2021 
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;text-align:left;&quot;| '''Ynwenners''' || 671 || 581 || 540 || 495 || 434 || 480 || 555 || 570
|}

== It besjen wurdich ==
* Yn Nijemardum is sûnt [[1997]] it [[Kowemuseum]] ''Hast alles oer kij''.
* Besuden it doarp stiet de [[poldermole]] [[Swaantsje (Nijemardum)|'t Swaantsje]], in [[ryksmonumint]].

== Strjitten ==
De Griene Singel, [[Heaburgen]], Hege Bouwen, Heidepaad, [[Hoitebuorren]], Lyklamawei, [[Nij Amearika]], [[Omrin (Nijemardum)|Omrin]], Wissebuert, Wytlânsdykje.

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen]]

== Keppeling om utens ==
* [https://nijemirdum.nl/ Webstee oer Nijemardum]
* [https://www.nijemardum.nl/ Mear ynformaasje oer Nijemardum]

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Nijemirdum}}
}}

{{Koördinaten|52_51_26_N_5_34_11_E_type:city_scale:10000_region:NL|52° 51' NB, 5° 34' EL}}

{{De Fryske Marren}}
[[Kategory:Nijemardum| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân (gemeente)]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân-Sleat]] 
[[Kategory:Doarp of stêd yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>9wh6rkwj25htq73b7wfftcsly63il6i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173803</id>
      <parentid>1173800</parentid>
      <timestamp>2024-11-01T00:34:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>/* Befolkingsferrin */ berne</comment>
      <origin>1173803</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6655" sha1="cwm05gwmbwy9tfmrhgr20d3g36muhma" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Nijemirdum 04.JPG
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = Utsjoch op Nijemardum
| wapen                       = 
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Nijemardum}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;https://opendata.cbs.nl/statline&lt;/ref&gt;
| oerflak                     = 7,58 km²
| befolkingstichtens          = 74 ynw. /km²
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = 
| postkoade                   = 8566
| netnûmer                    = 0514
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_51_26_N_5_34_11_E_type:city_scale:10000_region:NL|52° 51' NB, 5° 34' EL}}
| webside                     = http://www.nijemardum.nl/nijemardum.nl
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  = 
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 51
| lat_sec                     = 26
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 34
| lon_sec                     = 11
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = Map_NL_Gaasterlân_Sleat_Nijemardum.png
| ôfbyldingstekst99           = Himrik fan Nijemardum yn de eardere gemeente Gaasterlân-Sleat
| ôfbyldingsbreedte99         = 260
}}                                       
'''Nijemardum''' is in doarp yn de gemeente [[De Fryske Marren]] tusken de bosken fan Gaasterlân en de [[Iselmar]]. De buorskippen [[Heaburgen]] en [[Nij Amearika]] falle ûnder de himrik fan it doarp.

It doarp hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Nijemardum}} ynwenners ({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}}).

== Skiednis ==
[[File:Nijemardum, âlde tsjerketoer.jpg|left|200px|Alde toer]]
Nijemardum is in [[streekdoarp]] dat op de râne fan deselde sânrêch as [[Aldemardum]] ûntstien is, nei alle gedachten om 1200 hinne. De streek leit oan de âlde lânwei fan [[Starum]] en [[Sleat]]. It doarpsgebiet fan Nijemardum hat lânskiplik in opmerklike fariaasje. Súdwestlik stiet in rige buorkerijen oan dy dyk, dêr't it lân fan yn de lege Hoitebuorsterpolder leit. Oan de oare, eastlike kant fan it doarp lizze op de frijwat hege, súdeastlike flank fan [[Gaasterlân]] de [[Heaburgen]].

Nei alle gedachten hat der eartiids in plak ''Mardum'' west. Yn de twadde helte fan de [[14e iuw]] is it plak grif splitst. Yn [[1399]] wurdt skreaun oer ''Nuwe Merden'', noch letter as ''Naemardum'', of ''Nijemirdum'' yn [[1484]] en Nijemardum yn [[1493]]. Yn dy iuw is de tsjerke ek boud, earst grif fan hout en letter fan bakstien. Doe't de tsjerke yn 1833 ôfbrutsen is, bleau allinnich de toer mei syn piramidedak stean. De toer wie eartiids in beaken foar skippen op de [[Sudersee]]. Der is in histoarysk begraafplak dêr't ek in pear Ingelske en Kanadeeske piloaten út de [[Twadde Wrâldkriich]] lizze. Op it begraafplak is in apart islamitysk hoekje grûn foar de Molukske mienskip reservearre.&lt;ref&gt;[https://www.nijemirdum.nl/toren/molukse-begrafenis Doarpsside, oproppe 4 maart 2022]&lt;/ref&gt; 

== Mienskip ==
Ien kear yn de moanne ferskynt [https://www.nijemardum.nl/#xl_HeadingAnchor:58hx3fY Doarpsnijs], in útjefte fan de [https://nijemirdum.nl/verenigingen/dorpsbelang/ Feriening foar Doarpsbelang Nijemardum]. [https://www.dorpshuisnijemirdum.nl/ Doarpshûs Nijemardum] is it sintrale moetingsplak fan ferskate aktiviteiten.

=== Ferienings ===
* [https://nijemirdum.nl/verenigingen/begrafenisvereniging-de-laatste-eer/ Begraffenisferiening ''De Laatste Eer'']
* [[Sportferiening NOK]]

=== Tsjerke ===
{{Apart|De Hoekstien (Nijemardum)}}
[[File:Nijemardum, PKN-tsjerke.jpg|thumb|260px|''[[De Hoekstien (Nijemardum)|De Hoekstien]]'']]

De [[De Hoekstien (Nijemardum)|De Hoekstien]] oan Lyklamawei 11 is in [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân|PKN]]-tsjerke, dy't oarspronklik as [[Grifformearde Tsjerken yn Nederlân|grifformearde]] tsjerke yn 1899 boud waard. Yn 1926 ûnstie der in skuorring. In diel fan de gemeente gyng oer nei de [[Grifformearde Tsjerke yn Hersteld Ferbân]]. Yn 1946 gyng de Grifformearde Tsjerke yn Hersteld Ferbân op yn de [[Nederlânsk Herfoarme Tsjerke|Herfoarme Tsjerke]]. Hja tsjerkten yn in âld skoalgebou, dat yn 2002 sletten waard troch de foarming fan in 'Samen-op-Weg'-gemeente.  

=== Skoalle ===
* Kristlike basisskoalle 'De Ferbining'
[[Ofbyld:Poldermolen Zwaantje, Nijemirdum. 26-05-2020 (actm.) 01.jpg|thumb|right|260px|''Mûne [[Swaantsje (Nijemardum)|'t Swaantsje]] by Nijemardum]]''    
=== Befolkingsferrin ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:450px&quot;
|-
! style=&quot;text-align:left;&quot;| Jier || 1954 || 1959 || 1964 || 1969 || 1974  || 2007 || 2012 || 2021 
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;text-align:left;&quot;| '''Ynwenners''' || 671 || 581 || 540 || 495 || 434 || 480 || 555 || 570
|}

=== Berne yn Nijemardum ===
* [[Johannes Draaijer]], eardere hurdfytser

== It besjen wurdich ==
* Yn Nijemardum is sûnt [[1997]] it [[Kowemuseum]] ''Hast alles oer kij''.
* Besuden it doarp stiet de [[poldermole]] [[Swaantsje (Nijemardum)|'t Swaantsje]], in [[ryksmonumint]].

== Strjitten ==
De Griene Singel, [[Heaburgen]], Hege Bouwen, Heidepaad, [[Hoitebuorren]], Lyklamawei, [[Nij Amearika]], [[Omrin (Nijemardum)|Omrin]], Wissebuert, Wytlânsdykje.

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen]]

== Keppeling om utens ==
* [https://nijemirdum.nl/ Webstee oer Nijemardum]
* [https://www.nijemardum.nl/ Mear ynformaasje oer Nijemardum]

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Nijemirdum}}
}}

{{Koördinaten|52_51_26_N_5_34_11_E_type:city_scale:10000_region:NL|52° 51' NB, 5° 34' EL}}

{{De Fryske Marren}}
[[Kategory:Nijemardum| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân (gemeente)]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân-Sleat]] 
[[Kategory:Doarp of stêd yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>cwm05gwmbwy9tfmrhgr20d3g36muhma</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Riis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6864</id>
    <revision>
      <id>1173806</id>
      <parentid>1068677</parentid>
      <timestamp>2024-11-01T02:18:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <origin>1173806</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7289" sha1="3im29y0hs27fysbx75ww9n2di2tah48" xml:space="preserve">{{Wurk}}
{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = Riis
| ôfbylding                   = Mooi_Gaasterland_Rijs.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = Filla [[Moai Gaasterlân]]
| wapen                       = 
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Riis}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;https://opendata.cbs.nl/statline&lt;/ref&gt;
| oerflak                     = 5,42 km² (5,38 km² lân, 0,04 km² wetter)
| befolkingstichtens          = 34 ynw. /km²
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = 
| postkoade                   = 8572
| netnûmer                    = 0514
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_51_50_N_5_29_57_E_type:city_scale:10000_region:NL|52° 52' NB, 5° 30' EL}}
| webside                     = [http://bakhuizen.nl Webside fan Bakhuzen, Murns en Riis]
| ôfbylding2                  = Slottún Riis 46.jpg
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  = Slottún Riis 23.jpg
| ôfbyldingstekst3            = Slottún Riis
| mapname                     = Fryslân
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 51
| lat_sec                     = 50
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 29
| lon_sec                     = 57
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = Map NL Gaasterlân Sleat Riis.png
| ôfbyldingstekst99           = Himrik fan Riis yn de eardere gemeente Gaasterlân-Sleat
| ôfbyldingsbreedte99         = 260
}}         
'''Riis''' is in [[streekdoarp]] yn 'e [[Súdwesthoeke]] en de [[gemeente (bestjoer)|gemeente]] [[De Fryske Marren]]. It leit oan 'e noardeastkant fan 'e dêrnei ferneamde [[Rysterbosk]], oan 'e [[wei]] fan [[Aldemardum]] nei [[Himmelum]]. It doarp is benammen bekend fan it hûs [[Moai Gaasterlân]] en fan it [[Konkoers Hippyk Riis]], dat lykwols sûnt [[2005]] yn 'e [[himrik]] fan it buordoarp [[Harich]] is.

Riis hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Riis}} ynwenners ({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}}).

== Skiednis ==
Yn 'e [[19e iuw|19e]] en [[20e iuw]] groeide it plak troch [[lânoanmakkerij]] út ta in [[doarp]]. Foar dy tiid wie it net mear as in [[buorskip]] ûnder [[Bakhuzen]]. Oant de [[gemeentlike weryndieling]] fan [[1984]] hearde Riis sûnt minskewitten ta de gemeente (en dêrfoar de [[gritenij]]) [[Gaasterlân (gemeente)|Gaasterlân]]. Fan [[1984]] oant [[2014]] foel it ûnder de gemeente [[Gaasterlân-Sleat]].

== Huzinge Riis ==
{{Apart|Huzinge Riis}}
De earste eigener fan Riis wie de aadlike famylje Galama út Koudum waans [[stins]] stie oan wat no de Smitsleane by Riis hjit. De Galama's lieten de toarre heide ta fruchtbere grûn meitsje. Letter kaam it gebiet yn hannen fan de famylje Schwartzenberg. Dy lieten in Schwartzenbergfeart (no [[Ryster Feart]]) nei [[Kolderwâlde]] grave.

Markant ûnderdiel fan Riis wie ''Huzinge Riis'', eartiids it Slot, boud troch de hear De Ruyter de Wildt. Dêr ha wenne de famylje Schwartzenberg, [[Jonkhear]] [[Ulbo Aylva Rengers]] en syn soan [[Lamoraal Albert Aemelius Rengers]] en letter de Van Swinderens. It slot is yn [[1937]] sloopt. Inkele jierren letter wie de grûn fan [[It Fryske Gea]]. Fan [[2007]] oant [[2010]] is der in [[Ingelske lânskipstún|Ingelske]] Slottún oanlein.

Om dit hûs kaam nei 1850 mear bebouwing. Der ferriisden inkele filla's, in hotel en wenhuzen. Ien fan de meast tekenjende filla's dy't noch bestiet is it yn 1912 boude ''[[Moai Gaasterlân]]''. Ea wie dat in bûtenhûs fan in aadlike famylje, letter waard it in bernekoloanjehûs. Tsjintwurdich is it in medysk Bernetehûs.

Neist dizze filla stiet sûnt 1947 in kapeltsje fan de ''Dochters fan ús Leave Frou fan it Hillige Hert''. Dizze fûnen harren oarsprong yn 1882 yn [[Issoudun]] yn Frankryk. It haadkleaster foar Nederlân stiet yn [[Tilburch]].

== Leauwe ==
It kristlik leauwe kaam yn de [[12e iuw]] nei Riis. Yn [[830]] stifte [[Odulf]] in [[kapittel]] yn [[Starum]]. Neidat dit yn ferval rekke waard it yn [[1132]] omset yn in [[Abdij]] fan [[Benediktinen]]. Dizze abdij hie ûnder oare in [[úthôf (kleaster)|úthôf]] yn Riis. Dit wie in kapel wêryn in byld fan Marije yn Fryske klaaiinge stie. Hjirtroch waard Riis in soarte [[beafeartoard]]e. Yn [[1400]] waard de abdij yn Starum ferwoaste. Fyftjin jier letter begûn men mei de werbou súdlik fan Starum, mar de abt en in diel fan de muontsen hiene har yn de úthôven yn Riis en Himmelum fêstige, dêr't gjin tafersjoch wie. De Abdij waard slim teheistere troch [[Ige Galama]] en opnij ferwoastge. Yn [[1495]] waard se fersetten nei Himmelum.

== Rysterbosk ==
{{Apart|Rysterbosk}}
Yn de Rysterbosk stiet al mear as 190 jier in Fredestimpeltsje. Dat is dêr delset doe't keizer [[Napoleon]] nei [[Elba]] ferband waard en ús lân fan dy Frânske hearsker ferlost wie. Middenyn de bosk is no in teatertún, yn it heechseizoen wurde hjir ferskate (lytsskealige) konserten jûn en winterdeis in bysûndere krystmerk.

Begjin fan de [[20e iuw]] stie der in [[stienfabryk]] tichtby Riis. De liemgatten binne noch werom te sjen yn de stikken lân der omhinne. Yn [[1916]] waarden dêr in hûnderttal Belgyske húshâldings, dy't flechtsje moasten yn de [[Earste Wrâldkriich]], ûnderbrocht.

== Mienskip ==
Riis is al jierren in toeristysk plak. Der binne dan ek in oantal kempings, twa hotels, fjouwer restaurants en in attraksjeparkje dat geografysk besjoen eins ûnder Aldemardum falt. Mei [[Bakhuzen]] en [[Murns]] hat Riis ien feriening foar Doarpsbelang.
 
=== Befolking ===
*[[1954]] - 363
*[[1959]] - 358
*[[1964]] - 291
*[[1969]] - 287
*[[1974]] - 237
*[[2004]] - 140

=== Ferneamde ynwenner === 
* [[Johann Frederik Mauritz Herbell]] (1752-1819), histoarikus en rjochter

=== Strjitten ===
De Griene Leane, Inkhuzerleane, Freule van Swinderenleane, Leise Leane, Marderleane, Mientwei, [[Murns]]erleane, Smitsleane.

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen]].

== Keppeling om utens ==
* [http://bakhuizen.nl Webside fan Bakhuzen, Murns en Riis]

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
-----------
* [http://www.hotel-gaasterland.nl/rijs.htm Oer de skiednis fan Gaasterlân]
* [http://www.friesland-digitaal.eu/Gaasterlan-sleat/Rijs/Rijs.html Oer Gaasterlân-Sleat]
}}
{{Koördinaten|52_51_50_N_5_29_57_E_type:city_scale:10000_region:NL|52° 52' NB, 5° 30' EL}}

{{De Fryske Marren}}
[[Kategory:Riis| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân (gemeente)]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân-Sleat]] 
[[Kategory:Doarp of stêd yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>3im29y0hs27fysbx75ww9n2di2tah48</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173807</id>
      <parentid>1173806</parentid>
      <timestamp>2024-11-01T06:43:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>oatre ynfoboks, hiele side opholpen</comment>
      <origin>1173807</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11105" sha1="qw7lavuudc8wasqfqa1utoqh9y94bpx" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = Riis
| ôfbylding                   = Mooi_Gaasterland_Rijs.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = Filla [[Moai Gaasterlân]]
| wapen                       = 
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Riis}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;https://opendata.cbs.nl/statline&lt;/ref&gt;
| oerflak                     = 5,42 km² (5,38 km² lân, 0,04 km² wetter)
| befolkingstichtens          = 34 ynw. /km²
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = 
| postkoade                   = 8572
| netnûmer                    = 0514
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_51_50_N_5_29_57_E_type:city_scale:10000_region:NL|52° 52' NB, 5° 30' EL}}
| webside                     = [http://bakhuizen.nl Webside fan Bakhuzen, Murns en Riis]
| ôfbylding2                  = Slottún Riis 46.jpg
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  = Slottún Riis 23.jpg
| ôfbyldingstekst3            = Slottún Riis
| mapname                     = Fryslân
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 51
| lat_sec                     = 50
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 29
| lon_sec                     = 57
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = Map NL Gaasterlân Sleat Riis.png
| ôfbyldingstekst99           = Himrik fan Riis yn de eardere gemeente Gaasterlân-Sleat
| ôfbyldingsbreedte99         = 260
}}         
'''Riis''' is in [[streekdoarp]] yn 'e [[Súdwesthoeke]] en de [[gemeente (bestjoer)|gemeente]] [[De Fryske Marren]]. It leit oan 'e noardeastkant fan 'e dêrnei ferneamde [[Rysterbosk]], oan 'e [[wei]] fan [[Aldemardum]] nei [[Himmelum]]. It doarp is benammen bekend fan it hûs [[Moai Gaasterlân]] en fan it [[Konkoers Hippyk Riis]], dat lykwols sûnt [[2005]] yn 'e [[himrik]] fan it buordoarp [[Harich]] is.

Riis hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Riis}} ynwenners ({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}}).

== Skiednis ==
Der wie yn 'e [[prehistoarje]] al bewenning yn 'e omkriten fan Riis. De yn 1849 yn 'e Rysterbosk fûne [[stienkiste fan Riis]] tsjûget fan bewenning út 'e tiid fan 'e [[klokbekerkultuer]], de iennige fan soksoarte grêfheuvel yn Fryslân.&lt;br&gt;
Riis waard foar it earst neamd yn [[1333]] as ferwizing nei in [[foarwurk]] fan it Starumer [[Sint-Odulfuskleaster]] as ''Riis''. De gebouwen fan it foarwurk binne nei alle gedachten yn [[1495]] ferwoastge, dêr't de oerbliuwsels fan letter yn [[Himmelum]] wer brûkt waarden. Yn de [[17e iuw|17e]] en [[18e uw]] komt ''Rys'' foar. It elemint riis(hout) (tûken, twigen) is foar it doarp yn gebrûk rekke.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://www.etymologiebank.nl/trefwoord/rijs3 |titel=''Friese plaatsnamen. Alle steden, dorpen en gehuchten.'' |auteur=Karel F. Gildemacher |útjouwer=[http://etymologiebank.nl etymologiebank.nl] |datum=2007}}&lt;/ref&gt;

Yn 'e [[19e iuw|19e]] en [[20e iuw]] woeks it plak troch [[lânoanmakkerij]] út ta in [[doarp]]. Foar dy tiid wie it net mear as in [[buorskip]] en foel it ûnder de himrik fan [[Murns]]. Oant de [[gemeentlike weryndieling]] fan [[1984]] hearde Riis sûnt minskewitten ta de gemeente (en dêrfoar de [[gritenij]]) [[Gaasterlân (gemeente)|Gaasterlân]]. Fan [[1984]] oant [[2014]] foel it ûnder de gemeente [[Gaasterlân-Sleat]].

== Huzinge Riis ==
{{Apart|Huzinge Riis}}
[[Ofbyld:Huis Rijs C Meeth naar Jacobus Stellingwerff.jpg|thumb|left|Huzinge Riis troch [[Jacobus Stellingwerf|Jacobus Stellingwerff]] (1721)]]
De earste eigener fan Riis wie de aadlike famylje Galama út Koudum waans [[stins]] stie oan wat no de Smitsleane by Riis hjit. De Galama's lieten de toarre heide ta fruchtbere grûn meitsje. Letter kaam it gebiet yn hannen fan de famylje [[Schwartzenberg]]. Dy lieten in Schwartzenbergfeart (no [[Ryster Feart]]) nei [[Kolderwâlde]] grave.

Markant ûnderdiel fan Riis wie ''Huzinge Riis'', eartiids it Slot, boud troch de hear De Ruyter de Wildt. Dêr hawwe de famylje Schwartzenberg, [[Jonkhear]] [[Ulbo Aylva Rengers]] en syn soan [[Lamoraal Albert Aemelius Rengers]] en letter de [[Van Swinderen]]s wenne. It slot waard yn [[1937]] sloopt. Inkelde jierren letter wie de grûn fan [[It Fryske Gea]]. Fan [[2007]] oant [[2010]] waard dêr in [[Ingelske lânskipstún|Ingelske]] Slottún oanlein.

Om it hûs hinne kaam nei 1850 mear bebouwing. Dêr ferriisden guon filla's, in hotel en wenhuzen. Ien fan de meast tekenjende filla's dy't hjoed-de-dei noch bestiet is it yn 1912 boude ''[[Moai Gaasterlân]]''. Ea wie dat in bûtenhûs fan in aadlike famylje, letter waard it in bernekoloanjehûs. Tsjintwurdich is it in medysk Bernetehûs.

Njonken dy filla stiet sûnt 1947 in kapeltsje fan de ''Dochters fan ús Leave Frou fan it Hillige Hert''. Dy fûnen harren oarsprong yn 1882 yn [[Issoudun]] yn Frankryk. It haadkleaster foar Nederlân stiet yn [[Tilburch]].

== Leauwe ==
It kristlik leauwe kaam yn de [[8e iuw]] nei Riis. Yn [[830]] stifte [[Odulf]] in [[kapittel]] yn [[Starum]]. Nei't dy yn ferfal rekke waard, it yn [[1132]] omset yn in [[Abdij]] fan [[Benediktinen]]. Dy abdij hie ûnder oaren in [[úthôf (kleaster)|úthôf]] yn Riis. Dat wie in kapel wêryn't in byld fan Marije yn Fryske klaaiinge stie. Dêrtroch waard Riis in soarte [[beafeartoard]]e. Yn [[1400]] waard de abdij yn Starum ferwoastge. Fyftjin jier letter waard begûn mei de weropbou súdlik fan Starum, mar de abt en in diel fan de muontsen hiene har yn de úthôven yn Riis en Himmelum fêstige, dêr't gjin tafersjoch wie. De Abdij waard slim teheistere troch [[Ige Galama]] en op 'e nij ferwoastge. Yn [[1495]] waard er nei Himmelum ferset.

== Rysterbosk ==
[[Ofbyld:Rijsterbos 01.jpg|260px|thumb|Rysterbosk]]
[[Ofbyld:Rijs - Vredestempel-8.JPG|260px|thumb|It [[Fredestimpeltsje fan Riis]]]]
{{Apart|Rysterbosk}}
Yn de Rysterbosk stiet al mear as 190 jier in [[Fredestimpeltsje fan Riis|Fredestimpeltsje]]. Dat is dêr delset doe't keizer [[Napoleon]] nei [[Elba]] ferballe waard en Fryslân fan dy Frânske hearsker befrijd waard. Middenyn de bosk is no in teätertún, yn it heechseizoen wurde dêr ferskate (lytsskealige) konserten jûn en winterdeis in bysûndere krystmerk.

Begjin fan de [[20e iuw]] stie der in [[stienfabryk]] tichteby Riis. De liemgatten binne noch werom te sjen yn 'e stikken lân dêr omhinne. Yn [[1916]] waarden dêr in hûnderttal Belgyske húshâldings, dy't flechtsje moasten yn de [[Earste Wrâldkriich]], ûnderbrocht.&lt;ref&gt;[https://www.langsdeluts.nl/Rijs%20Mientwei%20steenfabriek%20Friso.html ''steenfabriek Friso te Rijs''] (''Langs de Luts''), [https://www.wereldoorlog1418.nl/vluchtelingen/kamp-gaasterland/index.htm ''Kamp Gaasterland''] (''Vluchtelingen in Nederland 1914-1918''), [http://www.interneringsdepotgaasterland.nl/locaties%20Rijs%20Mientwei%20steenfabriek.html ''Rijs, Mientwei, voormalige steenfabriek''], [https://web.archive.org/web/20190827101757/https://www.grofkeramiek.nl/node/887 ''Steenfabriek Friso, eigenaar N.V. Maatschappij &quot;Gaasterland&quot;''] (''Stichting Historie Grofkeramiek'') en [https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=BCH-20110414-01011020 ''Weromsjen Yn Gasterlân (7)''] (Balkster Courant 14 april 2011)&lt;/ref&gt;

Yn 'e [[Twadde Wrâldkriich]] wie de bosk it lansearplak fan [[V2-raket]]ten. Yn septimber 1944 waarden yn in tal wiken troch it Dútske 444 Art. Lehr-Versuchbataljon likernôch 70 raketten ôffjurre, ynearsten nei Súdeast-Ingelân en letter nei de haven fan [[Antwerpen dy't foar de alliearde opmars fan grut belang wie. Yn en om de bosk hinne noch spoaren fan it ôffjurjen fan de V2-raketten te sjen.&lt;ref&gt;[http://www.v2rocket.com/start/deployment/serooskerke-rijs.html ''Rijs/Gaasterland'']&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.itfryskegea.nl/natuurgebied/rysterbosk-wandelbos-in-gaasterland-it-fryske-gea/ Rysterbosk op webside fan [[It Fryske Gea]]]&lt;/ref&gt;

== Fûgelpark ==
{{Apart|Sybrandy's Boarterspark}}
Yn 1964 iepene Sybrandy syn boartersplak, dat ek wol bekend as it fûgeltsjepark. Dêr wiene boarterstunen benefter &quot;Hotel Gaasterlân&quot; en &quot;Hotel Jans&quot;, dêr't in soarte fan in trein op in minimonorail op it terrein stie. Dêr waarden ferskate dûnsjûnen benefter Hotel Jans organisearre. Yn 1970 waard it festival ''Peace op Rijs'' fierd, dat fannijs yn 2012 troch de organisaasje teätertún Riis oerdien waard as Gaasterlân popfestival ''Love en peace, in fonkje flower power yn Riis''. De teätertún waard yn âlde gloarje weropboud. Dêr wurde gauris muzykfestivals en oare eveneminten organisearre.

== Mienskip ==
Riis is al jierren in toeristysk plak. Der binne dan ek in oantal kempings, twa hotels, fjouwer restaurants en in attraksjeparkje dat geografysk besjoen eins ûnder Aldemardum falt. Mei [[Bakhuzen]] en [[Murns]] wurket Riis in soad gear op mêd fan it ferieningslibben. It [https://www.bakhuizen.nl/index.php/dorpsbelang/nuttige-informatie Doarpsbelang] komt op foar de belangen fan 'e trije doarpen. Doarpskrante [https://www.bakhuizen.nl/index.php/dorpsbelang/dorpskrant-op-e-hichte Op 'e Hichte] ferskynt alle moannen.

=== Ferienings === 
* Foar ferienings sjoch op de side fan [[Bakhuzen#Ferienings|Bakhuzen]].
 
=== Befolkingsferrin ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1954 !! 1959 !! 1964 !! 1969 !! 1974 !! 2004 !! 2013 !! 2024
|-
| 363 || 358 || 291 || 287 || 237 || 140 || 180 || 175
|}
&lt;small&gt;Boarne: [https://allecijfers.nl/woonplaats/rijs/ Alle Cijfers] (2013 en 2024)&lt;/small&gt;

=== Ferneamde ynwenner === 
* [[Johann Frederik Mauritz Herbell]] (1752-1819), histoarikus en rjochter

=== Strjitten ===
De Griene Leane, Inkhuzerleane, Freule van Swinderenleane, Leise Leane, Marderleane, Mientwei, [[Murns]]erleane, Smitsleane.

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen]].

== Keppeling om utens ==
* [http://bakhuizen.nl Webside fan Bakhuzen, Murns en Riis]

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
-----------
* [http://www.hotel-gaasterland.nl/rijs.htm Oer de skiednis fan Gaasterlân]
* [http://www.friesland-digitaal.eu/Gaasterlan-sleat/Rijs/Rijs.html Oer Gaasterlân-Sleat]
}}
{{Koördinaten|52_51_50_N_5_29_57_E_type:city_scale:10000_region:NL|52° 52' NB, 5° 30' EL}}

{{De Fryske Marren}}
[[Kategory:Riis| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân (gemeente)]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân-Sleat]] 
[[Kategory:Doarp of stêd yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>qw7lavuudc8wasqfqa1utoqh9y94bpx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Reahel (De Fryske Marren)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6915</id>
    <revision>
      <id>1173802</id>
      <parentid>1068676</parentid>
      <timestamp>2024-11-01T00:29:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <origin>1173802</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4804" sha1="nczi3wwvnz6ul3id3hxhwhk051cqw58" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = Reahel
| ôfbylding                   = Vierhuis_(Rohel)_04m.JPG
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = Komboerd Reahel en buorskip Fjouwerhûs (Vierhuis)
| wapen                       = 
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Reahel}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;https://opendata.cbs.nl/statline&lt;/ref&gt;
| oerflak                     = 6,24 km² (3,88 km² lân, 2,35 km² wetter)
| befolkingstichtens          = 34 ynw. /km²
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = 
| postkoade                   = 8507
| netnûmer                    = 0513
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_55_3_N_5_49_54_E_type:city_zoom:14_region:NL|52° 55' NB, 5° 50' EL}}
| webside                     = 
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  = 
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 55
| lat_sec                     = 3
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 49
| lon_sec                     = 54
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = Map NL Skarsterlân Reahel.png
| ôfbyldingstekst99           = Himrik fan Reahel yn de eardere gemeente Skarsterlân
| ôfbyldingsbreedte99         = 260
}}    
'''Reahel''' (ek Roode-Hel of Nijegea) is in doarp yn de gemeente [[De Fryske Marren]], oan de noardeastkant fan de [[Tsjûkemar]]. It doarp hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Reahel}} ynwenners ({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}}). De buorren fan it doarp binne yn de rin fan de tiid foar it meastepart weislein troch de mar. Sa is it doarp ek de tsjerke mei klokkehûs en hôf kwytrekke. De ynwenners wenje no ferspraat oer in grut gebiet, benammen yn de buorskip [[Fjouwerhûs (Reahel)|Fjouwerhûs]], sûnder in oanwiisbere [[beboude kom]].

== Skiednis == 
[[File:Atlas Schoemaker-FRIESLAND-DEEL2-2092R-Friesland, Roehel.jpeg|thumb|left|Tsjerke en [[klokkestoel]] fan Reahel, [[Atlas Schoemaker]]: Friesland, 1710-1735]]
De namme komt fan de grûn dy't hjir wat reader is as op oare plakken yn de omkriten; &quot;hel&quot; soe ferwize nei &quot;hichte&quot;, of krekt nei &quot;hol&quot;, leechte. In oare ferklearring hâldt ferbân mei in leginde oer it ûntstean fan de Tsjûkemar, dêr soe ea in bosk stien hawwe dat ôfbaarnd is. De fjoergloede fan it baarnende fean (en de bosk) soe de namme &quot;reade hel&quot; ferklearje. 

Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] wie yn Reahel in tuskenstasjon foar de ôffier fan [[joaden]]. Letter is it as tuskenstasjon brûkt foar de opfang fan [[Molukkers]]. De lokale befolking neamde it kamp nei de oarloch it [[Ambonezekamp]].

Nei de oarloch waard der in fuotbalferiening oprjochte en der waard spile flakby it kamp, der waarden ek in soad bewenners fan it &quot;Amboneze-kamp&quot; lid fan dy fuotbalferiening. De namme fan dy fuotbalferiening is noch altiten &quot;De Wite Peal&quot;, mar sit wyls yn [[Sint-Jânsgea]].

Eartiids hat Reahel in tsjerke mei tsjerkhôf hân, mar dy is yn de Tsjûkemar ferdwûn. Men kin de grêfstiennen noch wol fiele op de boaiem fan de mar.

Reahel lei oat 1934 yn de gemeente [[Skoatterlân]], dêrnei yn de gemeente [[Haskerlân]]. Fan 1984 oant 2014 wie it doarp part fan de eardere gemeente [[Skarsterlân]], dy't dêrnei opgien is yn de gemeente De Fryske Marren.

== Toerisme ==
* [https://verenigingdebongerd.nl/ De Bongerd] is in rekreaasjepark yn Reahel noardestlik fan de Tsjûkemar.

== Strjitten ==
De Bongerd, De Vriehof, [[Fjouwerhûs (Reahel)|Fjouwerhûs]]terwei, Frank en Vrijhof,  Kwekerijwei, Marwei, Tsjerkewei, Wredehof.

{{Koördinaten|52_55_3_N_5_49_54_E_type:city_zoom:14_region:NL|52° 55' NB, 5° 50' EL}}

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen]]

{{De Fryske Marren}}
[[Kategory:Reahel| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Skoatterlân]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Haskerlân]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Skarsterlân]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>nczi3wwvnz6ul3id3hxhwhk051cqw58</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Helm (plantesoarte)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7570</id>
    <revision>
      <id>1173646</id>
      <parentid>1138743</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T13:48:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173646</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3884" sha1="8ybrpujhzz225cfik8agyw97h2q2xsa" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = helm
| Ofbyld= [[File:Helmgras kijkduin februari 2005.JPG|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[gerseftigen]] (''Poales'')
| Famylje= [[gerzen (famylje)|gerzen]] (''Poaceae '')
| Skaai= [[helmgerzen]] (''Ammophila'') 
| Wittenskiplike namme= Ammophila arenaria
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) Link, 1827
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
'''Helm''' of '''plomreid''' (''Ammophila arenaria'') is soarte út it skaai fan de [[helmgerzen]] (''Ammophila''). 

Helm hat djippe woartels en hat lange [[woartelstôk|woartelstokken]]. Dêrmei foarmet him ûnder de plant in net fan woartels dat de plant in protte hâld jout. Hjirtroch kin de plant goed waakse dêr't de grûn te los is foar oare planten, lykas [[stosân]]. Om't de plant ek fierders oanpast is oan wyn en sân is er gaadlik om oan te planten yn de dúnen: it woarstelstelsel dat de planten hâld jout, hâldt ek it sân fan de ûndergrûn byelkoar. De plant rôllet syn blêden allinnich út at der focht genôch is, en ek dan rjochtet er syn blêden nei de wyn. Helm kin sa it fochtferlies lyts hâlde, en om't de plant net goed oer sâlt kin is it ek in foardiel dat it sa minder problemen fan sâlt stowetter hat.

Helm waakst oan de Noard-Atlantyske eastkust, fan [[Yslân]] oant Noardwest [[Afrika]]. De plant kin fan 50 oant 120 sm grut wurde. Helm hat yn juny en july plomieren fan 7 ta 22 sm. Mei dy plomieren hat de plant in protte wei fan nôt. Om't der lykwols gjin nôtkerrels ynkomme, krige helm ek de namme fan ''gelde ier''.

{{CommonsBalke|Ammophila arenaria}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Gersplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Kanaryske Eilannen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syprus]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Egypte]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lybje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tuneezje]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]</text>
      <sha1>8ybrpujhzz225cfik8agyw97h2q2xsa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173649</id>
      <parentid>1173646</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T13:51:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173649</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3883" sha1="rt3h4j6tr4k009f0fdh2tygoiujz9y1" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = helm
| Ofbyld= [[File:Helmgras kijkduin februari 2005.JPG|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[gerseftigen]] (''Poales'')
| Famylje= [[gerzen (famylje)|gerzen]] (''Poaceae '')
| Skaai= [[helmgerzen]] (''Ammophila'') 
| Wittenskiplike namme= Ammophila arenaria
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) Link, 1827
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
'''Helm''' of '''plomreid''' (''Ammophila arenaria'') is soarte út it skaai fan de [[helmgerzen]] (''Ammophila''). 

Helm hat djippe woartels en hat lange [[woartelstôk|woartelstokken]]. Dêrmei foarmet him ûnder de plant in net fan woartels dat de plant in protte hâld jout. Hjirtroch kin de plant goed waakse dêr't de grûn te los is foar oare planten, lykas [[stosân]]. Om't de plant ek fierders oanpast is oan wyn en sân is er gaadlik om oan te planten yn de dúnen: it woarstelstelsel dat de planten hâld jout, hâldt ek it sân fan de ûndergrûn byelkoar. De plant rôllet syn blêden allinnich út at der focht genôch is, en ek dan rjochtet er syn blêden nei de wyn. Helm kin sa it fochtferlies lyts hâlde, en om't de plant net goed oer sâlt kin is it ek in foardiel dat it sa minder problemen fan sâlt stowetter hat.

Helm waakst oan de Noard-Atlantyske eastkust, fan [[Yslân]] oant Noardwest [[Afrika]]. De plant kin fan 50 oant 120 sm grut wurde. Helm hat yn juny en july plomieren fan 7 ta 22 sm. Mei dy plomieren hat de plant in protte wei fan nôt. Om't der lykwols gjin nôtkerrels ynkomme, krige helm ek de namme fan ''gelde ier''.

{{CommonsBalke|Ammophila arenaria}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Helmgers]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Kanaryske Eilannen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syprus]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Egypte]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lybje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tuneezje]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]</text>
      <sha1>rt3h4j6tr4k009f0fdh2tygoiujz9y1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Helmgerzen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7664</id>
    <revision>
      <id>1173647</id>
      <parentid>1138887</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T13:49:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173647</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3264" sha1="0ng05tvti7fn8p93zair1crypx0g1ik" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = helmgerzen
| ôfbylding           =Helmgras kijkduin februari 2005.JPG
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = 
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[iensiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[kommeliniden]]
| takson13            = [[skift]]:
| namme13             = [[gerseftigen]] (''Poales'') 
| takson14            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme14             = [[gerzen (famylje)|gerzen]] (''Poaceae'') 
| takson15            = [[ûnderfamylje]]:
| namme15             = [[gerzen (ûnderfamylje)|gerzen]] (''Pooideae'') 
| takson16            = [[tûke (taksonomy)|tûke]]:
| namme16             = [[gerzen (tûke)|gerzen]] (''Poeae'') 
| takson17            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme17             = '''helmgerzen''' (''Ammophila'') 
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = Host, 1809
| lânkaart            = 
| lânkaarttekst       = 
| lânkaartbreedte     = 
}}
De '''helmgerzen''' (''Ammophila'') foarmje in [[skaai (taksonomy)|skaai]] yn de famylje fan de [[gersplanten]] (''Poaceae'').

Helmgerzen binne [[planten]] mei grutte woartelstelsels, en mei blau-griene blêden dy't gearrôle wurde kinne om fochtferlies tsjin te gean. Beide soarten waakse oan de Noard-Atlantyske kust: [[Plomreid]] oan de eastkust, [[Strângers]] oan de westkust. It is net dúdlik oft de populaasjes oan de westkust fan [[Noard-Amearika]] foar in part natuerlik binne as net. Yn alle gefallen liket Plomreid dêr nijbrocht te wêzen. De [[Grutte Marren|marren]] yn it noardeasten fan de [[Feriene Steaten]] hawwe ek Helmgerspopulaasjes, dy't almeast ta it Strângers rekkene wurde.

== Klassifikaasje ==
* ''Famylje'' [[gersplanten]] (''Poaceae'')
** ''Skaai'': '''helmgerzen''' (''Ammophila'')
*** ''Soarte'': [[helm (plantesoarte)|helm]] (''Ammophila arenaria'')
*** ''Soarte'': [[strângers]] (''Ammophila breviligulata'')

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Illustration Ammophila arenaria0.jpg
Ofbyld:Acker-Gänsedistel Strandhafer.JPG
Ofbyld:Ostduinkerke-d.JPG
Ofbyld:AmericanMarramGrassKohlerAndraeStateParkLakeMichigan.jpg
&lt;/gallery&gt;

[[Kategory:Helmgers| ]]
[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Gersplant]]</text>
      <sha1>0ng05tvti7fn8p93zair1crypx0g1ik</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Provinsjale en Buma Biblioteek fan Fryslân</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8099</id>
    <revision>
      <id>1173683</id>
      <parentid>1147592</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T15:58:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173683</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1880" sha1="gb0ebqkf7cynr7ygnc73k3nyb30xk3l" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Buma Bibliotheek.jpg|thumb|Buma Bieb (2020)]]
De '''Provinsjale en Buma Biblioteek fan Fryslân''' wie fan [[1852]] ôf oant [[2002]] in bibleteek yn Ljouwert.

Dizze [[biblioteek]], troch 'en dei de ''PBF'' neamd, wie in provinsjale ynstelling dy't opset waard om ûnder oaren it behear fan twa wichtige boekekolleksjes te fersoargjen, nammentlik de biblioteek fan de [[Universiteit fan Frjentsjer]] en dy fan it [[Hof fan Fryslân]]. 

In opfallend ûnderdiel fan de PBF foarme de Buma-Biblioteek mei in rike kolleksje op it mêd fan de [[Klassike talen|klassike taal]] en [[âldheid]]. De boeken kamen út in troch de provinsje akseptearre legaat fan [[Lieuwe Annes Buma]]. Dêryn stie ek de ferplichting ta ynstânhâlden fan in iepenbiere biblioteek op it mêd fan de Grykske en Romeinske taal- en letterkunde. Begjin santiger jierren wienen dat 48000 bannen. De útliening wie frij. It bestjoer lei by Deputearre Steaten fan Fryslân. De oanwinsten waarden twa kear jiers publisearre yn listen mei oanwinsten. De Buma-biblioteek waard yn septimber 1966 ûnderbrocht by de Provinsjale Bibioteek. Yn de njoggentiger jierren fan de [[20e iuw]] waard de kolleksje Fuks oan de biblioteek skonken.

De PBF wie in wittenskiplike stúdzjebiblioteek dêr't men telâne koe foar gâns ûnderwerpen: [[taalkunde|taal]]- en letterkunde, (keunst)[[skiednis]], sosjale en rjochtswittenskippen, [[filosofy]] en [[teology]]. Bysûnder omtinken wie der foar de taal, skiednis en kultuer fan de [[Fryske lannen]]. Dêrnjonken bea de Fukskolleksje literatuer oer Hebriuwske/Joadske taal- en letterkunde.

De PBF wie yn 2002 ien fan de fúzjepartners fan [[Tresoar]].

{{boarnen|boarnefernijing=
* {{EvhhF|Buma-bibliotheek}}
}}
[[Kategory:Bibleteek yn Fryslân]]
[[Kategory:Organisaasje yn Ljouwert]]
[[Kategory:Organisaasje oprjochte yn 1852]]
[[Kategory:Organisaasje opheft yn 2002]]</text>
      <sha1>gb0ebqkf7cynr7ygnc73k3nyb30xk3l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Beargers</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8902</id>
    <revision>
      <id>1173713</id>
      <parentid>1138737</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:47:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferwizings */ kt</comment>
      <origin>1173713</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1879" sha1="sp374pyol2cs77mj0j67tgt56vxp87q" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = beargers
| Ofbyld= [[File:Xerophyllum tenax - Glacier National Park.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[leelje-eftigen]] (''Liliales'')
| Famylje= [[ienbeien (famylje)|ienbeien]] (''Melanthiaceae'')
| Skaai= [[beargerzen (skaai)|beargerzen]] (''Xerophyllum'')
| Wittenskiplike namme= Xerophyllum tenax
| Beskriuwer, jier= (Pursh) Nuttall, 1818 
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
'''Beargers''' (''Xerophyllum tenax'') is in gerseftige mar duorjende plantesoarte yn de famylje [[Melanthiaceae]] yn it skift fan de [[Leeljeëftigen]] (''Liliales''). It wurdt fan 15 sm. oant 150 sm. heech. De blêden, dy't yn in groepke fan de grûn ôf om de lytse stâle groeie, kinne 30 sm. oant 100 sm. lang wurde en binne 2 sm. oant 6 sm. breed. De blom foarmet in wite knop op in eigen hege stâle.

Beargers waakst yn it westen fan [[Noard-Amearika]], fral yn heger lizzende gebieten. De blêden fan de plant binne tige stevich. De plant waard dêrom troch [[Yndianen]] brûkt foar it meitsjen fan kuorren. De [[woartelstôk]] fan de plant kin oerlibje at de plant delbaarnt. Nei't it fjoer alle oare planten en âld hout ferbaarnd hat is dêrom it Beargêrs faak de earste plant dy't wer opkomt.

== Ferwizings ==
*[http://ucjeps.berkeley.edu/cgi-bin/get_JM_treatment.pl?Xerophyllum+tenax Beargers by it Jepson Floaraproject] {{noat|Ingelsk}}
*[http://plants.usda.gov/java/profile?symbol=XETE USDA-planteprofyl foar Beargers] {{noat|Ingelsk}}
*[http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=1&amp;taxon_id=242102053 Beargers yn de Floara fan Noard-Amearika] {{noat|Ingelsk}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Ienbei (famylje)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kanada]]</text>
      <sha1>sp374pyol2cs77mj0j67tgt56vxp87q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Leppeltsjedief</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9303</id>
    <revision>
      <id>1173712</id>
      <parentid>1142306</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:47:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sjocht ek */ kt</comment>
      <origin>1173712</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8296" sha1="1lqyzzgn6xtsx1zz43dh7ei1utbahvb" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = leppeltsjedief
| Ofbyld= [[Ofbyld:A Field of Shepherd’s-purse.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[koaleftigen]] (''Brassicales'')
| Famylje= [[koalen (plantefamylje)|koalen]] (''Brassicaceae'')
| Skaai= [[leppeltsjedieven]] (''Capsella'')
| Wittenskiplike namme= Capsella bursa-pastoris
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus]]) Medikus, 1792
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''Leppeltsjedief''' (''Capsella bursa-pastoris'') heart ta de [[koal (famylje)|koalfamylje]]. It is in rjochtopsteande plant mei wite [[Blom (plant)|blommen]] en bochtich takkelige blêden yn in [[blêdrozet|woartelrozet]].
De leppeltsjedief is in tige algemiene wylde plant, dy't sawol yn tunen as op ruderale grûnen foarkomt,en yn bjirmen, strjitrânen, muorren, ensfh. fûn wurde kin. 

== Oare Fryske nammen ==
De namme komt fan de hertfoarmige 6 oant 9 mm lange haukes, dy't it model hawwe fan de tas dy't earder troch skepers en boeren brûkt waard. Yn de folksmûle stiet de leppeltsjedief ek bekend as leppeltjeblom, dûbeltsjedief, einepoat en foarkjes-en-leppeltsjes.

== Uterlik ==
De oant 60 sm hege plant is ien- of twajierrich, en bloeit fan [[maart]] oant [[septimber]]. Rûnom de spoelfoarmige woartel steane de woartelblêden yn in rozet; de wite blommen steane yn in strús groepearre. De leppeltsjedief is in winterfêste plant. Se freget in goed wettertrochlittende, wat sânige, stikstofhâldende grûn yn sinne of healskaad. De blommen hawwe fjouwer oant 3 mm lange wite kroanbledsjes. De tsjelkblêden binne oant heal sa lang as de kroanblêden. 

De pinfoarmige woartel is faak ferhoute. De blommen binne strúsfoarmich by inoar. 

=== Fersprieding ===
De plant komt yn de hiele wrâld foar mei útsûndering fan Polyneezje, fan [[Yslân]] yn it noarden oant yn de [[Alpen]] en de [[Pyreneeën]] op 3000 meter hichte. Hoewol't de plant troch in soad ynsekten opsocht wurdt, komt der relatyf mar in bytsje krúsbestowing foar. Der is wol faak sprake fan selsbestowing, dêrtroch binne der in soad fêst ferervjende farianten.

De plant komt wierskynlik fan oarspring út it gebiet fan de [[Middellânske See]].

=== Ekology ===
De leppeltsjedief wurdt faak oantaasten troch de skimmel ''[[Cystopus candidans]]''. Soks docht û.o. bliken út pleatslike ferdikkings en in wite oanslach.

=== Brûken ===
It krûd wurdt yn ferskate produkten ferwurke. Yn de folksgenêskunde waard / wurde ôftreksels brûkt tsjin bliedings, ûntstekkings fan de urinewegen, en as kompres op iepen bliedzjende wûnen.&lt;br /&gt;
Jonge (foar de bloei) rozetbledsjes kinne brûkt wurde yn salades, of smoard yn it sopsoarten.

== Keppeling om utens ==
* [http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl&amp;record=Capsella+bursa-pastoris SoortenBank.nl] beskriuwings en ôfbylden

== Sjocht ek ==
* [[List fan planten]]

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Koalplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Andorra]]
[[Kategory:Eksoat yn de Azoaren]]
[[Kategory:Eksoat yn Belgje]]
[[Kategory:Eksoat yn Denemark]]
[[Kategory:Eksoat yn Dútslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Eastenryk]]
[[Kategory:Eksoat yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Eksoat yn de Fêreu-eilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn Finlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Frankryk]]
[[Kategory:Eksoat yn Fryslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Gibraltar]]
[[Kategory:Eksoat yn Guernsey]]
[[Kategory:Eksoat yn Ierlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Ingelân]] 
[[Kategory:Eksoat yn Yslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Itaalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Jersey]] 
[[Kategory:Eksoat yn de Kanaryske Eilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn Kazachstan]]
[[Kategory:Eksoat yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Eksoat yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Eksoat yn Madeara]]
[[Kategory:Eksoat yn Malta]]
[[Kategory:Eksoat yn Man]]
[[Kategory:Eksoat yn Monako]]
[[Kategory:Eksoat yn Nederlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Eksoat yn Portegal]]
[[Kategory:Eksoat yn San Marino]]
[[Kategory:Eksoat yn Sibearje]]
[[Kategory:Eksoat yn Syprus]]
[[Kategory:Eksoat yn Skotlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Spanje]]
[[Kategory:Eksoat yn Sweden]]
[[Kategory:Eksoat yn Switserlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Wales]]
[[Kategory:Eksoat yn Afganistan]]
[[Kategory:Eksoat yn Alaska]]
[[Kategory:Eksoat yn Algerije]]
[[Kategory:Eksoat yn Anguilla]]
[[Kategory:Eksoat yn Antigûa en Barbûda]]
[[Kategory:Eksoat yn Argentynje]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Barbados]]
[[Kategory:Eksoat yn Bermuda]]
[[Kategory:Eksoat yn Bolivia]]
[[Kategory:Eksoat yn Brazylje]]
[[Kategory:Eksoat yn de Amerikaanske Famme-eilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn de Bahama's]]
[[Kategory:Eksoat yn de Britske Famme-eilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn de Dominikaanske Republyk]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn de Filipinen]]
[[Kategory:Eksoat yn de Frânske Súdlike en Antarktyske Lannen]]
[[Kategory:Eksoat yn de Kaaimaneilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn de Turks- en Kaikoseilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn Dominika]] 
[[Kategory:Eksoat yn Egypte]]
[[Kategory:Eksoat yn Etioopje]]
[[Kategory:Eksoat yn Fjetnam]]
[[Kategory:Eksoat yn Frânsk-Sint-Marten]]
[[Kategory:Eksoat yn Grenada]]
[[Kategory:Eksoat yn Gûadelûp]]
[[Kategory:Eksoat yn Haïty]]
[[Kategory:Eksoat yn Irak]]
[[Kategory:Eksoat yn Iran]]
[[Kategory:Eksoat yn Israel]]
[[Kategory:Eksoat yn Jamaika]]
[[Kategory:Eksoat yn Japan]]
[[Kategory:Eksoat yn Jordaanje]]
[[Kategory:Eksoat yn Kambodja]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Kenia]]
[[Kategory:Eksoat yn Kirgyzje]]
[[Kategory:Eksoat yn Kolombia]]
[[Kategory:Eksoat yn Kuba]]
[[Kategory:Eksoat yn Laos]]
[[Kategory:Eksoat yn Libanon]]
[[Kategory:Eksoat yn Lybje]]
[[Kategory:Eksoat yn Maleizje]]
[[Kategory:Eksoat yn Marokko]]
[[Kategory:Eksoat yn Martinyk]]
[[Kategory:Eksoat yn Meksiko]]
[[Kategory:Eksoat yn Mongoalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Montserrat]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Noard-Koreä]]
[[Kategory:Eksoat yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Eksoat yn Pakistan]]
[[Kategory:Eksoat yn Palestina]]
[[Kategory:Eksoat yn Perû]]
[[Kategory:Eksoat yn Porto Riko]]
[[Kategory:Eksoat yn Saba]]
[[Kategory:Eksoat yn Sao Tomee en Prinsipe]]
[[Kategory:Eksoat yn Sina]]
[[Kategory:Eksoat yn Singapoer]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Bartelemy]] 
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Eustasius]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Finsint en de Grenadinen]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Helena]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Kits en Nevis]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Lusia]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Marten]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Pierre en Miquelon]]
[[Kategory:Eksoat yn Spitsbergen]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Afrika]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Koreä]]
[[Kategory:Eksoat yn Syrje]]
[[Kategory:Eksoat yn Tadzjikistan]]
[[Kategory:Eksoat yn Tailân]]
[[Kategory:Eksoat yn Taiwan]]
[[Kategory:Eksoat yn Trinidad en Tobago]]
[[Kategory:Eksoat yn Tuneezje]]
[[Kategory:Eksoat yn Turkmenistan]]
[[Kategory:Eksoat yn Yndia]]
[[Kategory:Eksoat yn Yndoneezje]]</text>
      <sha1>1lqyzzgn6xtsx1zz43dh7ei1utbahvb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kalmuswoartel</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9307</id>
    <revision>
      <id>1173709</id>
      <parentid>1138746</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:45:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sjoch ek */ kt</comment>
      <origin>1173709</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5590" sha1="knmh67ke3hxss2doex1i0y96y4zm4k6" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = kalmuswoartel
| Ofbyld= [[File:Acorus calamus1.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[kalmuseftigen]] (''Acorales'')
| Famylje= [[kalmusplanten (famylje)|kalmusplanten]] (''Acoraceae'')
| Skaai= [[kalmusplanten (skaai)|kalmusplanten]] (''Acorus'')
| Wittenskiplike namme= Acorus calamus
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''kalmuswoartel''' (''Acorus calamus'') is in [[fêste plant|fêste]] moerasplant.

== Oare Fryske nammen ==
Yn it Frysk wurdt de kalmuswoartel ek wol [[Earrebarrebrea]], [[Kalmswoartel]], [[Kalmwoartel]], [[Kalmerwoartel]], [[Kauwoartel]], [[Kollumerwoartel]] as [[Swannebrea]] neamd.
[[Ofbyld:Acorus calamus.spadix.jpg|left|thumb|250px|Close-up fan bloeikolf]]

== Uterlik ==
De plant hat in stevige, lange [[woartelstôk]] mei sêfte [[woartel (plant)|woartels]]. De woartelstôk krûpt ticht oer de grûn. Hy produsearret oant 1 meter lange, swurdfoarmige, rjochtoereinsteande [[blêd (plant)|blêd]]en en in allinnichsteande, rjochtopgeande blomstâle. De foarm fan de blomstâle liket op dy fan it blêd. Oan de blomstâle groeit de [[bloeikolf]], dy't út de sydkant fan de stâle liket te kommen. De bloeikolf bestiet út ticht opinoar steande, lytse, gielgriene blommen. De [[fruchten]] binne reade [[bei]]en mei meardere siedden. De plant fermearderet him net allinnich troch [[geslachtlike fuortplanting]] mar kin him ek troch [[fegetative fuortplanting]] fermearderje troch ûnderierdske útrinners dy't út de woartelstok ûntspringe.

== Fersprieding ==
De kalmuswoartel is lânseigen yn [[Yndia]] en it suden fan [[Sina]]. De kalmuswoartel komt tsjintwurdich ek foar yn [[Jeropa]] en [[Noard-Amearika]], wêr't hy troch de minsk ynfierd is. De plant komt foar fan de bergen oant yn it [[leechlân]] oan de wetterkant fan marren, fivers, sleatten en bline rivierearms. Yn Jeropa komt benammen in [[triploïd]]e foarm foar dy't him allinnich troch woartelstokken fermannichfâldigje kin.
[[Ofbyld:Acorus_calamus_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-006.jpg|200px|thumb|left]]
De woartelstok kin brûkt wurde yn de keuken as [[smaakmakker]] fan ferskate gerjochten. De woartelstok kin it bêste yn lytse hoeveelheden iten wurde omdat hy yn grutte hoeveelheden giftich is, en in Hallusinearjende útwurking hawwe kin. 
De kalmuswoartel wurdt is ek in wichtich bestândiel fan [[bearenburch]]. Hy smakket bitter en krûdich en hat in skerpe, aromatyske rook. De woartelstôk befettet ûnder oare [[fitamine C]], [[choline]], [[koolhydraten]], plantaardige gom, [[etearyske oalje]] en bitterstoffen.

Yn de [[krûdegenêskunde]] wurdt de kalmuswoartel brûkt foar de behanneling fan [[spiisfertarring]]sfersteuring, pine yn 't liif, [[roazigens]] en net folle sin oan iten ha.

== Sjoch ek ==
* [[List fan planten]]

{{CommonsLyts|Acorus calamus|Kalmuswoartel}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Kalmus (famylje)]]
[[Kategory:Medisinale plant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Afganistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Birma]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bûtan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Japan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kirgyzje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Mongoalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nepal]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Pakistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tadzjikistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkmenistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yndia]]
[[Kategory:Eksoat yn Albaanje]]
[[Kategory:Eksoat yn Andorra]]
[[Kategory:Eksoat yn Belgje]]
[[Kategory:Eksoat yn Bosnje]]
[[Kategory:Eksoat yn Bulgarije]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]] 
[[Kategory:Eksoat yn Denemark]]
[[Kategory:Eksoat yn Dútslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Eastenryk]]
[[Kategory:Eksoat yn Estlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Finlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Frankryk]]
[[Kategory:Eksoat yn Fryslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Grikelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Guernsey]]
[[Kategory:Eksoat yn Hongarije]]
[[Kategory:Eksoat yn Ierlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Ingelân]] 
[[Kategory:Eksoat yn Itaalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Jersey]] 
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Kosovo]]
[[Kategory:Eksoat yn Kroaasje]]
[[Kategory:Eksoat yn Letlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Litouwen]]
[[Kategory:Eksoat yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Eksoat yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Eksoat yn Man]]
[[Kategory:Eksoat yn Moldaavje]] 
[[Kategory:Eksoat yn Montenegro]]
[[Kategory:Eksoat yn Nederlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Eksoat yn Poalen]]
[[Kategory:Eksoat yn Portegal]]
[[Kategory:Eksoat yn Roemeenje]]
[[Kategory:Eksoat yn Servje]]
[[Kategory:Eksoat yn Skotlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Sloveenje]]
[[Kategory:Eksoat yn Slowakije]]
[[Kategory:Eksoat yn Spanje]]
[[Kategory:Eksoat yn Sweden]]
[[Kategory:Eksoat yn Switserlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Tsjechje]]
[[Kategory:Eksoat yn Wales]]</text>
      <sha1>knmh67ke3hxss2doex1i0y96y4zm4k6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Swevelkopke</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9363</id>
    <revision>
      <id>1173769</id>
      <parentid>1163815</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:24:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppeling om utens */ kt</comment>
      <origin>1173769</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3800" sha1="bf5laj5tajtowqofkoxiyd80qjqdszh" xml:space="preserve">[[file:Hypholoma fasciculare LC0091.jpg|thumb|Swevelkopke]]
It Gewoane '''Swevelkopke''' (''Hypholoma fasciculare'', earder ek ''Psilocybe fascicularis'') heart ta de plaatsjesswammen en groeit yn tichte groepen oan de foet fan leaf- of nuddelbeammen yn bosken of plantsoenen. De [[poddestoel (skimmel)|poddestoel]] is tige algemien yn Noard-Europa en Noard-Amearika. Hy is oantroffen yn Iran en ek yn East-Anatolië yn Turkije. &lt;ref&gt; [http://journals.tubitak.gov.tr/botany/issues/bot-04-28-1-2/bot-28-1-2-23-0207-2.pdf Demirel K, Uzun Y, Kaya A (2004) &lt;/ref&gt; Hy kin op elk momint ferskine, fan de maitiid oant de hjerst.

De kleur fan it Gewoane Swevelkopke is swevelgiel mei oranjebrún sintrum en faak mei skiergiele oant donkerbrune flues stikjes (velumresten) oan de râne. De plaatsjes dy't oan de ûnderkant fan de hoed sitte binne gielgrienich en by it âlder wurden donkerbrún. De oant 10 sm lange en kwalik 1 sm. brede stâle fan de poddestoel is swevelgiel mei in swakke ringsône en oan de foet oranjebrún. De hoed hat in trochsneed fan 2-6 sm. De spoaren binne poarperbrún fan kleur.

== Giftichheid ==
It Gewoane Swevelkopke smakket tige bitter en is '''slim fergiftich ''' en kin maklik ferwiksele wurde mei de ytbere [[Dinneswevelkop]] (''Hypholoma capnoides'') en it [[Stobbeswam]]ke (''Kuehneromyces mutabilis''). 

== Bûtenlânske nammen ==
Ingelsk: Sulphur tuft&lt;br /&gt;
Dútsk: Grünblättriger Schwefelkopf&lt;br /&gt;
Frânsk: Hypholome en touffe, Agaric doré&lt;br /&gt;
Italjaansk: Ifoloma fasiculato&lt;br /&gt;
Nederlânsk: Gewoon Zwavelkopje

== Keppeling om utens ==
* [http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=paddenstoelen&amp;record=Psilocybe+fascicularis SoortenBank.nl] beskriuwings en ôfbylden

{{CommonsBalke|Hypholoma fasciculare}}

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
}}

[[Kategory:Poddestoel]]
[[Kategory:Skimmelsoarte]]
[[Kategory:Rûnhoedswam]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Yslân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Alaska]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Kanada]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Meksiko]]
[[Kategory:Eksoat yn Argentynje]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Japan]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]</text>
      <sha1>bf5laj5tajtowqofkoxiyd80qjqdszh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173771</id>
      <parentid>1173769</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:30:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppeling om utens */ kt</comment>
      <origin>1173771</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3808" sha1="6qzkyqpvdwqfw685168rdsgkn4ljqly" xml:space="preserve">[[file:Hypholoma fasciculare LC0091.jpg|thumb|Swevelkopke]]
It Gewoane '''Swevelkopke''' (''Hypholoma fasciculare'', earder ek ''Psilocybe fascicularis'') heart ta de plaatsjesswammen en groeit yn tichte groepen oan de foet fan leaf- of nuddelbeammen yn bosken of plantsoenen. De [[poddestoel (skimmel)|poddestoel]] is tige algemien yn Noard-Europa en Noard-Amearika. Hy is oantroffen yn Iran en ek yn East-Anatolië yn Turkije. &lt;ref&gt; [http://journals.tubitak.gov.tr/botany/issues/bot-04-28-1-2/bot-28-1-2-23-0207-2.pdf Demirel K, Uzun Y, Kaya A (2004) &lt;/ref&gt; Hy kin op elk momint ferskine, fan de maitiid oant de hjerst.

De kleur fan it Gewoane Swevelkopke is swevelgiel mei oranjebrún sintrum en faak mei skiergiele oant donkerbrune flues stikjes (velumresten) oan de râne. De plaatsjes dy't oan de ûnderkant fan de hoed sitte binne gielgrienich en by it âlder wurden donkerbrún. De oant 10 sm lange en kwalik 1 sm. brede stâle fan de poddestoel is swevelgiel mei in swakke ringsône en oan de foet oranjebrún. De hoed hat in trochsneed fan 2-6 sm. De spoaren binne poarperbrún fan kleur.

== Giftichheid ==
It Gewoane Swevelkopke smakket tige bitter en is '''slim fergiftich ''' en kin maklik ferwiksele wurde mei de ytbere [[Dinneswevelkop]] (''Hypholoma capnoides'') en it [[Stobbeswam]]ke (''Kuehneromyces mutabilis''). 

== Bûtenlânske nammen ==
Ingelsk: Sulphur tuft&lt;br /&gt;
Dútsk: Grünblättriger Schwefelkopf&lt;br /&gt;
Frânsk: Hypholome en touffe, Agaric doré&lt;br /&gt;
Italjaansk: Ifoloma fasiculato&lt;br /&gt;
Nederlânsk: Gewoon Zwavelkopje

== Keppeling om utens ==
* [http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=paddenstoelen&amp;record=Psilocybe+fascicularis SoortenBank.nl] beskriuwings en ôfbylden

{{CommonsBalke|Hypholoma fasciculare}}

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
}}

[[Kategory:Poddestoel]]
[[Kategory:Skimmelsoarte]]
[[Kategory:Kopergrienswameftige]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Yslân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Alaska]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Kanada]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Meksiko]]
[[Kategory:Eksoat yn Argentynje]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Japan]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]</text>
      <sha1>6qzkyqpvdwqfw685168rdsgkn4ljqly</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aalstplanten</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9364</id>
    <revision>
      <id>1173671</id>
      <parentid>1138915</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:31:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sjoch ek */ kt</comment>
      <origin>1173671</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3504" sha1="2l11g1l98ioat997cbo937ne3te1a0t" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = aalstplanten
| ôfbylding           =Artemisia abrotanum0.jpg
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = 
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[asteriden]]
| takson13            = [[skift]]:
| namme13             = [[hynsteblomeftigen]] (''Asterales'')
| takson14            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme14             = [[hynsteblommen (famylje)|hynsteblommen]] (''Asteraceae'') 
| takson15            = [[ûnderfamylje]]:
| namme15             = [[asters (ûnderfamylje)|asters]] (''Asteroideae'')
| takson16            = [[boppetûke]]:
| namme16             = [[asters (boppetûke)|asters]] (''Asterodae'')
| takson17            = [[tûke (taksonomy)|tûke]]:
| namme17             = [[poddekrûden (tûke)|poddekrûden]] (''Anthemideae'')
| takson18            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme18             ='''aalst''' (''Artemisia'')
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
}}
Ta de '''aalstplanten''' of koartwei '''aalst''' (''Artemisia'') wurde alle planten fan it [[skaai (taksonomy)|skaai]] ''Artemisia'' rekkene. 

Ferskate soarten fan dit skaai komme yn [[Nederlân]] en [[Belgje]] foar:
* [[Absintaalst]] - ''Artemisia absinthium'' 
* ''Artemisia ludoviciana'' ([[adventyf]] út Noard-Amearika)
* [[Byfoet]] of [[Blanke Aalst]] - ''Artemisia vulgaris'' (komt in soad foar yn bermen en op rûge plakken)
* [[Dúnaalst]] - ''Artemisia campestris'' 
* [[Rjochte Alsem]] - ''Artemisia biennis'' 
* [[See-Alsem]] - ''Artemisia maritima''

Dêrneist wurde [[Sitroenkrûd]] (''Artemisia abrotanum'') en [[dragon]] (''Artemisia drancunculus'') kweekt. 
Aalst wurdt ek wol [[Aals]], [[Alsem]] of [[Alst]] neamd.

De namme Aalst ferwiist yn it bysûnder nei de Absintaalst (''Artemisia absinthium''). Oan de knoppen fan dizze plant wurdt fanâlds in genêskrêftige wurking taskreaun. It bittere ôftreksel fan dizze knoppen foarmet in wichtich bestândiel fan de dranken [[Vermout]] en (klassike) [[Absint]]. De smaakstof dy't dêrby in rol spilet is it nei [[Mentol]] rûkende [[Terpeen]] [[Thujon]].

== Keppeling om utens ==
* [http://linnaeus.nrm.se/botany/fbo/a/artem/welcome.html.en Linnaean herbarium (S-LINN), Artemisia] - Plaatsjes fan 15 ''Artemisia'' soarten út [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]] [[herbarium]]. 

== Sjoch ek ==
* [[List fan planten]]

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Hynsteblom (famylje)]]</text>
      <sha1>2l11g1l98ioat997cbo937ne3te1a0t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tongerblom</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9368</id>
    <revision>
      <id>1173720</id>
      <parentid>1142314</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:50:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sjoch ek */ kt</comment>
      <origin>1173720</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6424" sha1="l6t34qhyxltum3fewtcfyzi30piw7r2" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = tongerblom
| Ofbyld= [[File:Glechoma hederacea-01 (xndr).jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[lippeblomeftigen]] (''Lamiales'')
| Famylje= [[lippeblommen (famylje)|lippeblommen]] (''Lamiaceae'')
| Skaai= [[tongerblommen]] (''Glechoma'')
| Wittenskiplike namme= Glechoma hederacea
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753 
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
'''Tongerblom''' (''Glechoma hederacea'') is in lytse, krûpende plant dy't op de knopen woartelet. De namme komt wierskynlik fan it Goatyske wurd ''Gunderaba'' dat ''wûndrank'' betsjut. De blêden binne nierfoarmich mei in kartele râne. Hoe sinniger it stânplak , deste lytser binne de blêden.&lt;br /&gt; 

== Oare Fryske nammen ==
De Tongerblom wurdt ek wol [[Seare Blêden]], [[Fuotsje]], [[Gesondheidsblêd]], [[Hynstepoat]], [[Hûntsjedraaf]], [[Knikelblêd]], [[Knikelsblêd]], [[Miammeldersblom]], [[Rondaaljeblêd]], [[Skarnikelsblêd]] en [[Úlkenbledsje]] neamd. &lt;br /&gt;

== Bloeiwize ==
De plant bloeit yn 'e maaitiid mei pears-blauwe lipblommen, dy't yn in [[skynkrânse]] stean. De ûnderlippe is oan de ein yn twaen spjalt en de boppelippe is flak en net bol. Der binne twaslachtige en funksjoneel froulike eksimplaren. De lêste hawwe dúdlik folle lytsere blommen. De plant bloeit fan maart oant juny, mar om april hinne is yn Nederlân faak it hichtepunt fan de bloei. De planten kinne harren groeiplak in dúdlik pearse gloed jaan. 

== Fersprieding ==
Tongerblom is yn West-Jeropa tige algemien en kin yn alderlei soarten begroeiïngs foarkomme. It groeit sels as [[epifyt]] yn bygelyks [[knotwylch|knotwylgen]]. De plant is in goede boaiembedekker, dy't winterdeis ek grien bliuwt. Yn it foarjier is de kleur fan de plant min ofte mear pears troch de lege temperatueren en yn de simmer grien.

De Tongerblom wurdt ek wol as genêskrêftich krûd tapast tsjin byg. jokte en wûnen. It wurdt ek wol brûkt yn de [[bier]]brouwerij. Dêr wie it de foarrinner fan [[Hop (plant)|hop]].

== Ekologyske aspekten ==
Op de Tongerblom fleane in oantal [[solitêre bij]]en: de [[andoarnbij]] (''anthophora furcata''), [[Boskmitselbij]] (''Osmia uncinata''), [[blauwe mitselbij]] (''osmia caerulentes''), [[gewoane sachembij]] (''anthophora plumipes''), [[gouden mitselbij]] (''osmia aurulenta''), [[grutte wolbij]] (''anthidum manicatum'') en [[nepetabij]] (''anthophora quadrimaculata'').

== Galery ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:hondsdraf blad Glechoma hederacea.jpg|Blêd
Ofbyld:Hondsdraf plant met bloemen (Glechoma hederacea).jpg|Tongerblom bloeiwize
Ofbyld:Hondsdraf (Glechoma hederacea).jpg|Blomkroan
&lt;/gallery&gt;

== Literatuer ==
* [[Ruud van der Meijden|Meijden, R van der]]: [[Heukels' floara fan Nederlân]]. 22ste printinge Grins 1996
* Weeda. E.: [[Nederlânske Oecologyske Floara]] diel 3 1988

== Keppeling om utenss ==
* http://www.wildebijen.nl : oersjoch fan solitêre bijen yn Nederlân
* http://www.kruidenvrouwtje.nl/pan/hondsdraf.htm

== Sjoch ek ==
* [[List fan planten]]

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Lippeblom]]
[[Kategory:Boaiembedekker]]
[[Kategory:Medisinale plant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Azoaren]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fjetnam]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Japan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kirgyzje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Mongoalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tadzjikistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Taiwan]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]</text>
      <sha1>l6t34qhyxltum3fewtcfyzi30piw7r2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Koweblomke</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9459</id>
    <revision>
      <id>1173674</id>
      <parentid>1138747</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:32:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sjoch ek */ kt</comment>
      <origin>1173674</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5923" sha1="o27cnpc06rcoaieklecf39jowyvq4j5" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = koweblomke
| Ofbyld= [[File:Belis peremnis - panoramio.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[hynsteblomeftigen]] (''Asterales'')
| Famylje= [[hynsteblommen (famylje)|hynsteblommen]] (''Asteraceae'')
| Skaai= [[koweblomkes]] (''Bellis'')
| Wittenskiplike namme= Bellis perennis
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
It '''koweblomke''' (''Bellis perennis'') is in lytse [[oerbliuwende plant]] dy't maksimaal 15 sintimeter heech wurdt. De blêden steane allegear yn in woartelrozet en binne spatelfoarmich. De bledrâne is kartele. Oan 'e ein fan de blomstâle stiet ien blomke. Dat is maksimaal 2,5 sm grut en bestiet út in hert fan giele [[buisblom]]men, mei in krânse fan wite [[straalblom]]men. Salang it net friest, kinne se it hiele jier troch bloeie. Koweblomkes wurde ek wol ''Finneblom'', ''Finneblomke'', ''Fintsjeblom'', ''Lamkeblom'', ''Teeblom'', ''Túnblom'' of ''Túntsjeblom'' neamd.&lt;br /&gt;
Koweblomkes wurde ek brûkt foar de siertún. Dit binne [[kultivar]]s mei grutte blommen.

== Fuortplanting en fersprieding ==
Koweblomkes plantsje harren ûngeslachtlik fuort trochdat yn de oksels fan de blêden sydstâlen ûntstean dy't útgroeie ta in nij rozet. Dy stâltsjes wurde net sa lang, wêrtroch't koweblomkes tichte matten foarmje kinne. De plant plantet him ek mei siedden fuort.
[[File:Bellis perennis full plant.jpg|250px|left|thumb|De hiele plant]]

It Koweblomke komt fan oarsprong allinnich foar yn [[Jeropa]] en Súdwest-Aazje, mar hat him ek yn oare dielen fan de wrâld ferspriede, lykas Noard- en Súd-Amearika. Yn hiel Jeropa is er algemien. Yn [[Grut-Brittanje]] skynt hy efterút gean troch in skimmelynfeksje.

== Symboal ==
Koweblomkes hawwe in symboalyske betsjutting. Se jilde as symboal foar keinens en dêrmei gearhingjend foar [[Maria]]. Se wurde faak troch bern plukt dy't der dan in keatling fan meitsje.

== Ekologyske betsjutting ==
De plant komt in soad foar yn gerslannen. Benammen op [[hiem]]en stean gauris koweblomkes. Eigeners tinke hjir hiel ferskillend oer. Guon fine dat der allinnich mar gers stean mei en bestride se. Oaren genietsje fan it fleurige oansjen dy't it hiem krijt troch al dy blomkes en de wille dy't bern der fan ha. It Koweblomke groeit ek in soad yn berms en yn gerslân, dat dan foar hjoeddeiske begripen wol ekstensyf beheard wurde moat.

== Sjoch ek ==
* [[List fan planten]]

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Hynsteblom (famylje)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Fêreu-eilannen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syprus]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Irak]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]]
[[Kategory:Eksoat yn Argentynje]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn de Azoaren]]
[[Kategory:Eksoat yn de Falklâneilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn de Frânske Súdlike en Antarktyske Lannen]]
[[Kategory:Eksoat yn de Kanaryske Eilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn Estlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Finlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Letlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Litouwen]]
[[Kategory:Eksoat yn Madeara]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Noarwegen]]
[[Kategory:Eksoat yn Oerûguay]]
[[Kategory:Eksoat yn Sibearje]]
[[Kategory:Eksoat yn Sina]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Pierre en Miquelon]]
[[Kategory:Eksoat yn Tristan da Cunha]]
[[Kategory:Eksoat yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Yslân]]</text>
      <sha1>o27cnpc06rcoaieklecf39jowyvq4j5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Reade surk</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9764</id>
    <revision>
      <id>1173727</id>
      <parentid>1138758</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:53:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sjoch ek */ kt</comment>
      <origin>1173727</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3575" sha1="5tdogvms4ikw6lexafkqe4wld2sptqa" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = reade surk
| Ofbyld= [[File:Rumex sanguineus var sanguineus.JPG|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[miereftigen]] (''Caryophyllales'')
| Famylje= [[readskonken (plantefamylje)|readskonken]] (''Polygonaceae'')
| Skaai= [[surken]] (''Rumex'')
| Wittenskiplike namme= Rumex sanguineus
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
'''Reade surk''' (''Rumex sanguineus'') is ien fan de grutte surkesoarten. It giet by de [[stinzeplant|stinzeplanten]] om in foarm mei tige moaie readpoarperen blêdieren, ''Rumex sanguineus'' var. ''sanguineus''. Dizze foarm fan de Reade Surk komt allinne mar foar op plakken dêr't ek oare stinzeplanten steane. De plant stiet bygelyks op [[Martenastate]] yn [[Koarnjum]]

== Sjoch ek ==
* [[List fan planten]]

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Readskonk (famylje)]]
[[Kategory:Stinzeplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Bermuda]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Helena]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Afrika]]</text>
      <sha1>5tdogvms4ikw6lexafkqe4wld2sptqa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Piipkrûd</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9893</id>
    <revision>
      <id>1173753</id>
      <parentid>1138756</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:05:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppelings om utens */ kt</comment>
      <origin>1173753</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5940" sha1="qtnhrimxx0i8ouz463q24e53127codz" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = piipkrûd
| Ofbyld= [[File:Anthriscus sylvestris.jpeg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[woarteleftigen]] (''Apiales'')
| Famylje= [[woartelplanten (famylje)|woartelplanten]] (''Apiaceae '')
| Skaai= [[piipkrûden]] (''Anthriscus'')
| Wittenskiplike namme= Anthriscus sylvestris
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) Hoffmann, 1814
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
'''Piipkrûd''' (''Anthriscus sylvestris'') is in [[planten|plant]] út de famylje fan de [[skermblommen]] (Apiaceae). &lt;br&gt;
Dizze soarte komt yn [[Fryslân]] algemien foar, yn it bysûnder op plakken dy't mei gers begroeid binne. De plant komt meast talryk foar oan 'e kant fan 'e dyk dy't hjirtroch wyt fan kleur wurdt. &lt;br&gt;
Piipkrûd wurdt ek wol ''pipekrûd'', ''fluitekrûd'', ''fluitestâlen'', ''franjekrûd'',  ''hûnestang'', ''kikkertskrûd'', ''piperkrûd'', ''pypkrûd'', ''spûkeblom'' of ''stjonkblom'' neamd.

==Botanyske beskriuwing==
De skermen binne gearstald út wite blomkes dy't nochal ier bloeie. De plant is behierre en kin 1,5 meter heech wurd. De stâlen binne hol mei groeven en faak readbewaze. &lt;br&gt;
Trochdat de stâle hol is, kin der in fluitsje fan makke wurde. Om een fluit te meitsjen moat by in holle Piipkrûdpiip, mei ûnderoan in tichte knoop, ûngefear op healwei in sneed oerlangs makke wurde.&lt;br&gt;
De [[Blom (plant)|blom]] is wyt en hat in trochsneed fan 3 à 4 mm. Elk blomke hat in omwynseltsje en fiif kroanbledsjes, wêrfan't der twa wat lytser binne.
De blommen foarmje [[bloeiwize|gearstalde skermen]] mei 8 oant 15 skermstrielen.&lt;br&gt;
De bloeiperioade rint fan april oant juny.
De [[blêd (plant)|blêd]]en binne twa- oant trijefâldich [[blêdfoarm|fearre]]; de ûnderkant is sêftbehierre.
Piipkrûd hat donkerbrune, silinderfoarmige [[Frucht (plant)|fruchtsjes]] mei in ribbele [[snaffel (plant)|snaffel]].

De plant waard troch [[Jac. P. Thijsse]] ek wol ''Hollânsk kant'' neamd. Dit omdat de blommen fyn fan foarm binne.

==Fotogalery==
&lt;gallery&gt;
Image:Fluitenkruid vruchten Anthriscus sylvestris.jpg|fruchten
Image:Anthriscus_sylvestris_Fluitenkruidbloemen_closeup1.jpg
Image:Anthriscus sylvestris Fluitenkruidbloemen.jpg
&lt;/gallery&gt;
&lt;gallery&gt;
Image:Anthriscus sylvestris(01).jpg
&lt;/gallery&gt;

== Sjoch ek ==
*[[List fan planten]]

== Keppelings om utens ==
* [http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl&amp;record=Anthriscus+sylvestris SoortenBank.nl] beskriuwing en ôfbylden

{{commonsBalke|Anthriscus sylvestris}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Woartelplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Fêreu-eilannen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Madeara]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Japan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kirgyzje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Mongoalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Pakistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tuneezje]]
[[Kategory:Eksoat yn Etioopje]]
[[Kategory:Eksoat yn Kenia]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Afrika]]</text>
      <sha1>qtnhrimxx0i8ouz463q24e53127codz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Skuorwoartels</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9904</id>
    <revision>
      <id>1173737</id>
      <parentid>1138906</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:57:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sjock ek */ kt</comment>
      <origin>1173737</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3295" sha1="g6u76r7rc92fj71hl70iq8a78hq7jf8" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = skuorwoartels
| ôfbylding           =Symphytum officinale 03.jpg
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = 
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse (taksonomy)|boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[asteriden]]
| takson13            = (sûnder rang):
| namme13             = [[lamiïden]]
| takson14            = [[skift]]:
| namme14             = [[rûchblêdeftigen]] (''Boraginales'')
| takson15            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme15             = [[rûchblêden (famylje)|rûchblêden]] (''Boraginaceae'')
| takson16            = [[ûnderfamylje]]:
| namme16             = [[rûchblêden (ûnderfamylje)|rûchblêden]] (''Boraginoideae'')
| takson17            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme17             = '''skuorwoartels''' (''Symphytum'')
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
}}
De '''skuorwoartels''' (''Symphytum'') binne in skaai fan [[planten]] yn de famylje fan de [[rûchblêdigen]] (''Boraginaceae''). It skaai bestiet út  oerbliuwende planten, meastal krûden, gjin strûken of beammen. De tsjelk is oant in kwart of hielendal ynsnien. De blêden binne langwerpich oant lansetfoarmich en ôfwikseljend pleatst.&lt;br&gt;
De skuorwoartel wurdt ek wol ''wâlwoartel'' neamd. De plant groeit meast op wiete plakken.

===Taksonomy===
Yn [[Nederlân]] komt allinnich de [[gewoane skuorwoartel]] (''Symphytum officinale'') foar.

In pear oare soarten:
* [[Rûge skuorwoartel]] (''[[Symphytum asperum]]''), in soarte út de Kaukasus dy't hjir en dêr yn Nederlân ynboargere is.
*''[[Symphytum bulbosum]]''
*''[[Symphytum grandiflorum]]''
*''[[Symphytum orientale]]''
*''[[Symphytum tuberosum]]''

In bekende hybride is de [[bastertskuorwoartel]] (''Symphytum × uplandicum'').

Neist de natuerlike soarten binne der foar yn 'e tún in oantal kweekte fariëteiten:
*''Symphytum'' 'Azureum'
*''Symphytum grandiflorum'' 'Goldsmith'
*''Symphytum grandiflorum'' 'Wisley Blue'

[[Ofbyld:Symphytum officinale 01.jpg|left|200px|thumb]][[Ofbyld:SymphytumOfficinale-bloem-pa-hr.jpg|thumb|right|200px]]

== Sjock ek ==
[[List fan planten]]

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Rûchblêd]]</text>
      <sha1>g6u76r7rc92fj71hl70iq8a78hq7jf8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Grutte tuorrebout</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9948</id>
    <revision>
      <id>1173641</id>
      <parentid>1142302</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T13:08:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppeling om utens */ kt</comment>
      <origin>1173641</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6226" sha1="ea6ezi7su1suj5s40ffj2u8h9na5ziv" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = grutte tuorrebout
| Ofbyld= [[File:Typha latifolia norway.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[gerseftigen]] (''Poales'')
| Famylje= [[tuorrebouten (famylje)|tuorrebouten]] (''Typhaceae'')
| Skaai= [[tuorrebouten (skaai)|tuorrebouten]] (''Typha'')
| Wittenskiplike namme= Typha latifolia
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753 
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''grutte tuorrebout''' of '''grutte bollepyst''' (''Typha latifolia'') is in oant mear as 2 meter hege plant fan fiedselrike ouwers mei lange grutte blêden, en in karakteristike brune &quot;sigaar&quot; oan de útein fan syn stâlen. De plant bloeit in juny/july mei de manlike [[ier (bloeiwize)|ier]] meastal fuort boppe de froulike ljochtbrune ier, wêroan't de blommen sitte. By ripens binne de froulike ieren swarteftich brún; de sigaren. By de [[lytse tuorrebout]] binne de ripe sigaren gieleftich oant grieneftich fan kleur.

=== Fersprieding ===
De grutte tuorrebout is in tige algemiene plant en komt foar oan wetterkanten yn tige fiedselrike omstannichheden en yn soere, fiedselryk wurdende marren en puollen. De plant komt net foar oan grutte iepen wetters.

De plant kin him ûnder geunstige omstannichheden hurd troch woartelstokken ferspriede.

De tuorrebout stiet bekend as in beskerme plantesoarte, mar stiet net op de [[Nederlânske Reade List (planten)|reade list]] en ek net op de [[List fan wetlik beskerme planten yn Nederlân]]. 

=== Gebrûk ===
De opdrûge ripe bloeiwize wurdt troch bern wol oanstutsen en brûkt as 'stjonksigaar'. It plús ít de ripe bloeiwize is hiel handich by it oanmeitsjen fan fjoer.
De woartelstokken binne tige setmoalryk en in boarne fan fiedsel by ekstreme. Yn 'e maitiid kinne de jonge knoppen iten wurde..

== Sjoch ek ==
* [[List fan planten]]
 
== Keppeling om utens ==
* {{soartebank|2738}}

{{CommonsBalke|Typha latifolia}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Tuorrebout (famylje)]]
[[Kategory:Wetterplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Kanaryske Eilannen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Alaska]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belize]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Egypte]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn El Salvador]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gûatemala]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hondoeras]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kanada]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kirgyzje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lybje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Meksiko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Mongoalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tadzjikistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tuneezje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkmenistan]]
[[Kategory:Eksoat yn Argentynje]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Brazylje]]
[[Kategory:Eksoat yn de Filipinen]]
[[Kategory:Eksoat yn Hawaï]]
[[Kategory:Eksoat yn Yndoneezje]]
[[Kategory:Eksoat yn Japan]]
[[Kategory:Eksoat yn Maleizje]]
[[Kategory:Eksoat yn Man]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Papoea Nij-Guineä]]</text>
      <sha1>ea6ezi7su1suj5s40ffj2u8h9na5ziv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lytse tuorrebout</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9949</id>
    <revision>
      <id>1173651</id>
      <parentid>1142309</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T13:52:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppeling om utens */ kt</comment>
      <origin>1173651</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5993" sha1="myom6miq076ocyisieu107zakggp860" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = lytse tuorrebout
| Ofbyld= [[File:Typha angustifolia (habitus) 1.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[gerseftigen]] (''Poales'')
| Famylje= [[tuorrebouten (famylje)|tuorrebouten]] (''Typhaceae'')
| Skaai= [[tuorrebouten (skaai)|tuorrebouten]] (''Typha'')
| Wittenskiplike namme= Typha angustifolia
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753 
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''lytse tuorrebout''' of '''lytse bollepyst''' (''Typha angustifolia'') is in soarte út de famylje fan de [[tuorrebouten (famylje)|tuorrebouten]]. De lytse tuorrebout komt foar oan wâlkanten, op sompen en yn [[reid]]lannen en is geskikt om yn middelgrutte of grutte [[fiver]]s te plantsjen. 

Dizze soarte hat slanker blêd as syn grutte broer, de [[grutte tuorrebout]] (''Typha latifolia''). Yn hichte ûntrint de lytse tuorrebout de grutte net safolle. In hichte fan twa meter is berikber. Yn juny/july bloeie alle soarten tuorrebouten mei manlike en froulike ljochtbrune [[ier (bloeiwize)|ieren]], dêr't de blommen oan sitte. By rypheid binne de froulike ieren gieleftich oant grieneftich. De froulike blommen sitte yn 'e oksels fan de lytse skutblêden.

== Sjoch ek ==
[[List fan planten]]
== Keppeling om utens ==
*{{Soartebank|2737|Lytse tuorrebout}}

{{CommonsBalke|Typha angustifolia}}

{{DEFAULTSORT:Litse tuorrebout}}
[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Tuorrebout (famylje)]]
[[Kategory:Wetterplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Afganistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Argentynje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belize]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bermuda]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bolivia]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Brazylje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Bahama's]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ekwador]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eritreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Etioopje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fenezuëla]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Japan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jemen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kanada]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kirgyzje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kolombia]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosta Rika]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lybje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Madagaskar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Maly]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Meksiko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Mongoalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oerûguay]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oman]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Perû]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Porto Riko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sily]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tadzjikistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Taiwan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tuneezje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yndia]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Frânsk-Polyneezje]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Papoea Nij-Guineä]]
[[Kategory:Eksoat yn Yndoneezje]]</text>
      <sha1>myom6miq076ocyisieu107zakggp860</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Siggen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9968</id>
    <revision>
      <id>1173661</id>
      <parentid>1138856</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:23:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173661</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2542" sha1="14qsbgpbzki50cz2znvw22lqdqzwndu" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = siggen
| ôfbylding           =Carex paniculata habitus.jpeg
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = Plomsigge (''Carex paniculata'').
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[iensiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[kommeliniden]]
| takson13            = [[skift]]:
| namme13             = [[gerseftigen]] (''Poales'')
| takson14            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme14             = [[blaugerzen (famylje)|blaugerzen]] (''Cyperaceae'')
| takson15            = [[ûnderfamylje]]:
| namme15             = [[blaugerzen (ûnderfamylje)|blaugerzen]] (''Cyperoideae'')
| takson16            = [[tûke (taksonomy)|tûke]]:
| namme16             = [[siggen (tûke)|siggen]] (''Cariceae'')
| takson17            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme17             = '''siggen''' (''Carex'')
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
}}
De '''siggen''' (''Carex'') foarmje een [[skaai (taksonomy)|skaai]] fan sawol blêdferliezende as grienbliuwende oerbliuwende krûden mei in gerseftige groeifoarm, hearrend ta de sypergerzenfamylje (''Cyperaceae''). It skaai ''Carex'' is mei mear as 2000 soarten ien fan de grutste skaaien fan de [[bedutsensieddigen]]. In soad foarkommende sigge is de [[plomsigge]] (''Carex paniculata'').

De [[tuorrebout (famylje)]] (''Typha''), wurdt yn Fryslân ek wol '''sigge''' neamd.

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Blaugersplant]]</text>
      <sha1>14qsbgpbzki50cz2znvw22lqdqzwndu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dôvenettels</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9978</id>
    <revision>
      <id>1173722</id>
      <parentid>1138874</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:51:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sjoch ek */ kt</comment>
      <origin>1173722</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4009" sha1="909xvdz01qmm990zsquhzl7pafapa78" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = sûchnettel
| ôfbylding           =Lamium album 2.jpg
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = 
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse (taksonomy)|boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[asteriden]]
| takson13            = (sûnder rang):
| namme13             = [[lamiïden]]
| takson14            = [[skift]]:
| namme14             = [[lippeblomeftigen]] (''Lamiales'')
| takson15            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme15             = [[lippeblommen (famylje)|lippeblommen]] (''Lamiaceae'')
| takson16            = [[ûnderfamylje]]:
| namme16             = [[dôvenettels (ûnderfamylje)|dôvenettels]] (''Lamioideae'')
| takson17            = [[tûke (taksonomy)|tûke]]:
| namme17             = [[dôvenettels (tûke)|dôvenettels]] (''Lamieae'')
| takson18            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme18             = '''dôvenettels''' (''Lamium'')
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
}}
De '''dôvenettels''' (''Lamium'') binne in [[skaai (taksonomy)|skaai]] fan [[planten]] binnen de [[famylje (taksonomy)|famylje]] fan 'e [[lippeblommen (famylje)|lippeblommen]]. It skaai bestiet út ienjierrige, mar ek út mearjierrige planten.

Yn it Frysk hjit de dôvenettel ek wol Adam-en-Eva, (stille, nuete, sêfte, dôve, wyfke of wite) brânnettel, nettelstrûk, (sêfte, dôve) broeier, broeinettel, daunettel, huningblom, ingeltsje-iten, (bline, dôve) nettel, sûchnettel of sûger.

De namme dôvenettel komt fan de âlde betsjutting dôf = &quot;net-wurkjend&quot;. De blêden lykje sterk op dy fan de brânnettel, mar hawwe gjin nettels mei mieresoer. De namme sûchnettel komt fan de nektar dy't út de blomkes sûge wurde kin.

De ûngefear 40 soarten planten fan dit skaai binne lânseigen yn [[Jeraazje]] en [[Noard-Afrika]]. 

Yn Fryslân en Nederlân komme de folgjende soarten foar:
* [[brede dôvenettel]] (''Lamium confertum'')
* [[bûnte nettel]] (''Lamium maculatum'')
** [[streekte nettel]] (''Lamium maculatum'' 'Variegatum')
* [[hinnebyt]] (''Lamium amplexicaule'')
* [[kurvene dôvenettel]] (''Lamium hybridum'')
* [[pearse dôvenettel]] (''Lamium purpureum'')
* [[sûchnettel]] (''Lamium album'')

Eartiids waarden de [[giele dôvenettel]] (''Lamiastrum galeobdolon'') en de [[bûnte giele dôvenettel]] (''Lamiastrum galeobdolon'' 'Florentinum') ek wol ta dit skaai rekkene.

Bûten Nederlân komme ek noch foar:
* ''[[Lamium bifidum]]''
* ''[[Lamium barbatum]]''
* ''[[Lamium corsicum]]''
* ''[[Lamium flexuosum]]''
* ''[[Lamium garganicum]]''
* ''[[Lamium glaberrimum]]''
* ''[[Lamium molucellifolium]]'' (bastert pearse sûchnettel)
* ''[[Lamium moschatum]]''
* ''[[Lamium orvala]]''

[[Ofbyld:Lamium album Sturm39.jpg|right|thunb|230px]]
[[Ofbyld:Witte dovenetel closeup.jpg|left|thumb|200px|De blomkes fan tichtby]]

== Sjoch ek ==
[[List fan planten]]

{{DEFAULTSORT:Dovenettels}}
[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Lippeblom]]</text>
      <sha1>909xvdz01qmm990zsquhzl7pafapa78</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Papsûgers (skaai)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9996</id>
    <revision>
      <id>1173706</id>
      <parentid>1138900</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:44:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sjoch ek */ kt</comment>
      <origin>1173706</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3675" sha1="jdsst5smt9hwgpmtp4obi2g3vzmk7hv" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = papsûgers
| ôfbylding           =Flower Rex 19.jpg
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = 
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse (taksonomy)|boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[asteriden]]
| takson13            = (sûnder rang):
| namme13             = [[kampanuliden]]
| takson14            = [[skift]]:
| namme14             = [[kaarde-eftigen]] (''Dipsacales'')
| takson15            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme15             = [[papsûgers (famylje)|papsûgers]] (''Caprifoliaceae'')
| takson16            = [[ûnderfamylje]]:
| namme16             = [[papsûgers (ûnderfamylje)|papsûgers]] (''Caprifolioideae'') 
| takson17            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme17             = '''papsûgers''' (''Lonicera'')
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
}}
De '''papsûgers''' (''Lonicera''), of ek wol '''kamperfoeljes''', binne in [[skaai (taksonomy)|skaai]] fan [[klimplant]]en dat yn [[Jeropa]], [[Sina]], noardeastlik [[Aazje]] en yn de [[Feriene Steaten]] foarkomt. Dizze planten hearre ta de [[famylje (taksonomy)|famylje]] fan de [[papsûgers (famylje)|papsûgers]] (''Caprifoliaceae''). Se wine har om oare planten en beammen hinne.

De blommen hawwe benammen jûns in sterke swiete rook. Se binne der in ferskate kleuren, in soad foarkommend is de rôze-reade en giel-wite foarm. Kamperfoelje is frij maklik te fermearderjen út simmer- of [[stek (plant)|winterstek]]. Yn it Frysk wurdt dit planteskaai behalven papsûgers ek wol de kamperfoeljes, klapsûgers, stjonkblommen of tateblommen neamd. It skaai krige syn [[Latyn]]ske namme fan de Dútske natuerhistorikus [[Johann Lonitzer]].

;Klimmende soarten:
* ''Lonicera caprifolium'' - [[gewoane kamperfoelje]]
* ''Lonicera japonica''
* ''Lonicera periclymenum'' - [[wylde kamperfoelje]] of [[papsûger (soarte)|papsûger]]
* ''Lonicera sempervirens''
* ''Lonicera ×heckrotti'' (krusing ''americana'' mei ''sempervirens'')
[[Ofbyld:European honeysuckle 800.jpg|right|thumb|200px]]
;Wintergriene strûken:
* ''Lonicera fragrantissima''
* ''Lonicera nitida'' - [[Sineeske kamperfoelje]]
* ''Lonicera pileata''
* ''Lonicera korolkowii''
* ''Lonicera ledebourii''
* ''Lonicera maackii''
* ''Lonicera morrowii''
* ''Lonicera tatarica''
* ''Lonicera xylosteum'' - [[reade papsûger]]
* ''Lonicera syringantha'' (var. ''wolfii'')
* ''Lonicera ×purpusii'' (krusing ''standishii'' mei ''fragrantissima''

== Sjoch ek ==
[[List fan planten]]

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Papsûger (famylje)]]</text>
      <sha1>jdsst5smt9hwgpmtp4obi2g3vzmk7hv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Finnestikel</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11275</id>
    <revision>
      <id>1173672</id>
      <parentid>1142298</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:31:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sjoch ek */ kt</comment>
      <origin>1173672</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4384" sha1="94jzro3eyn511qq02x9uawls7vlbw5h" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = finnestikel
| Ofbyld= [[File:Cirsium arvense - põldohakas.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[hynsteblomeftigen]] (''Asterales'')
| Famylje= [[hynsteblommen (famylje)|hynsteblommen]] (''Asteraceae'') 
| Skaai= [[stikels (skaai)|stikels]] (''Cirsium'')
| Wittenskiplike namme= Cirsium arvense
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) Scopoli, 1772
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''finnestikel''' is de stikel dy't yn Nederlân it meast foarkomt.

{{stobbe|plant}}

== Sjoch ek ==
* [[List fan planten]]

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Hynsteblom (famylje)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Fêreu-eilannen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syprus]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Afganistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yndia]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Pakistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkmenistan]]
[[Kategory:Eksoat yn Alaska]]
[[Kategory:Eksoat yn Argentynje]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Bermuda]]
[[Kategory:Eksoat yn Brazylje]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Grienlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Hawaï]]
[[Kategory:Eksoat yn Yslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Japan]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Meksiko]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Noard-Koreä]]
[[Kategory:Eksoat yn Oerûguay]]
[[Kategory:Eksoat yn Sina]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Pierre en Miquelon]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Afrika]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Koreä]]
[[Kategory:Eksoat yn Yndoneezje]]</text>
      <sha1>94jzro3eyn511qq02x9uawls7vlbw5h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Stynske weet</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17019</id>
    <revision>
      <id>1173662</id>
      <parentid>808725</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:24:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173662</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1135" sha1="s69xxo2882db88dnilnqscjgg4qpncj" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Corn k8712-1.jpg|thumbnail|Stynske weet]]

'''Stynske weet''' (''Zea mays ssp. mays''), oarspronklik ''Westyndyske weet'', is in [[nôt]] dat út [[Midden-Amearika]] komt en dy't ta de [[Gerzen]] heart. Ornaris wurdt oannaam dat Stynske weet in [[domestikaasje]] fan de ''Zea mays ssp. parviglumis'' is, mar der binne ek in pear oare teoryen oer.

Stynske weet wurdt op ferskate wizen as fiedsel brûkt. It moal wurdt ûnder oaren brûkt om [[tortilla]]'s fan te meitsjen en ek [[korn flakes]] is der fan makke.

&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Ofbyld:Zea mays fraise MHNT.BOT.2011.18.21.jpg|''Zea mays &quot;fraise&quot;''
Ofbyld:Dent Corn 'Oaxacan Green' (Zea mays) MHNT 2.jpg|''Zea mays &quot;Oaxacan Green&quot;''
Ofbyld:Zea mays 'Ottofile giallo Tortonese' MHNT.BOT.2015.34.1.jpg|''Zea mays 'Ottofile giallo Tortonese'''
&lt;/gallery&gt;

[[Kategory:Nôt]]
[[Kategory:Gersplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Meksiko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gûatemala]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belize]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn El Salvador]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hondoeras]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nikaragûa]]</text>
      <sha1>s69xxo2882db88dnilnqscjgg4qpncj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Nôt</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17025</id>
    <revision>
      <id>1173664</id>
      <parentid>1125144</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:26:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>[[]] oars</comment>
      <origin>1173664</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="452" sha1="l11hu3p3kyfayqs42kv3bbzq72eq37q" xml:space="preserve">{{Stobbe|plant}}
[[Ofbyld:Various grains.jpg|thumb|Hjouwer, garst en produkten makke fan nôt.]]
'''Nôt''' is de sammelnamme foar iensieddige kultuergewaaksen dy't meiïnoar rûnom op de wrâld de wichtichste fiedselboarne foarmje foar de minsk. 

Dizze groep befettet ûnder oaren:
* [[koarn]]
* [[garst (nôt)]]
* [[hjouwer]]
* [[stynske weet]]
* [[rogge]]
* [[weet]]
* [[rys]]

{{DEFAULTSORT:Not}}
[[Kategory:Gersplant]]
[[Kategory:Lânbougewaaks]]</text>
      <sha1>l11hu3p3kyfayqs42kv3bbzq72eq37q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mistel</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17121</id>
    <revision>
      <id>1173740</id>
      <parentid>1142310</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:58:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Kulturele betsjutting */ kt</comment>
      <origin>1173740</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6452" sha1="5u49o1bmg13tuik8pzh2zk0bqcd4iod" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= mistel
| Ofbyld= [[File:Mistletoe in White Poplar 1.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[sandelhouteftigen]] (''Santalales'')
| Famylje= [[sandelhoutplanten (famylje)|sandelhoutplanten]] (''Santalaceae'')
| Skaai= [[mistels]] (''Viscum'')
| Wittenskiplike namme= Viscum album
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''mistel''' (''Viscum album'') is een wintergriene plant dy't yn beammen libbet. It is in heal[[parasyt]]: foar wetter en sâlten is hy ôfhinklik fan syn [[Gasthear (biology)|gasthear]]. De mistel wurdt ek &quot;mistletoe&quot;, &quot;fûgellym&quot; neamd. Yn Nederlân is de plant [[List fan wetlik beskerme planten yn Nederlân|wetlik beskerme]]. 
[[Ofbyld:Kiefern-Mistel.jpg|thumb|left|225px|In fan in [[din]] ôfskuorde mistel. Goed is it ôfwarmeganisme fan de beam te sjen oan de woekeringen en de harslaach]]

De mistel komt yn hiel Fryslân foar. De noardlike grins is net [[Súd-Limburch]] lykas algemien oannomd wurdt. Yn Súd-Limburch is hy frij algemien, mar yn de rest fan Nederlân minder. Yn Dútslân komt de mistel ek in soad foar, benammen yn appelbeammen. Yn Noard-[[Denemark]] is de mistel wol oantroffen yn in [[kletterbeam]]. De plant komt foar yn [[popelier]]en, (mar nea yn [[klapperbeam]]men), [[Appel (frucht)|appelbeammen]] en [[hagedoarn]]strûken. 

De wite bei-eftige frucht wurdt troch fûgels ferspraat. Se wurde opfretten yn de oksel fan in beamtûke, it died bliuwt lizzen en sprút út. De woartel groeit yn de beam. Siedden wurde net fertard en hawwe in kliemske laach, fandêr ek de namme '' fûgellym''. De siedden binne fergiftich.

===Kulturele betsjutting===
*Benammen by de jierwikseling wurdt de mistel as fersiering ophong. It ferhaal wol dat men immen dy't der ûnder stiet samar tútsje mei.
*By de [[Kelten]] en [[Germanen]] wie de mistel in hillige plant, dy't yn harren magyske fruchtberheidsrituelen in grutte rol spile. Neffens [[Plinius de Aldere]] snied in yn it wyt klaaide [[druïde]] yn de midwintersearemony mei in gouden sikkel de mistel út de hillige iik. De ôfsniene plant mocht de grûn net reitsje en waard yn wite doeken opfong. Dêrnei slachte hy de offerbisten en dompele de mistel yn wetter dat dan as beskerming tsjin sykten en ûnheil brûkt waard. De offerjeften wienen bedoeld foar de geasten fan de fruchtberheid, lykas de goadinne [[Freya]]. 
[[Ofbyld:Picswiss VD-47-53.jpg|thumb|225px|left|Mistels]]
*In de Skandinavyske mytology waard [[Baldr|Balder]] deade troch in pylkoerd makke fan in mistel.
*De mistel stie as genêsmiddel bekend yn de krûdegenêskunde ([[Hippokrates fan Kos|Hippocrates]], [[Dodoens]]). Yn de antroposofy en de folksgenêskunde wurde de medisinale eigenskippen fan de mistel noch altyd brûkt.
*De mistel wurdt oan de balken fan stâlen hong; dit wie om de heksen, spûken of nachtmerjes fuort te jeien en sa it fee fruchtber te hâlden.

{{CommonsBalke|Viscum album}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Sandelhoutplant]]
[[Kategory:Parasyt]]
[[Kategory:Kryst]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Afganistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Birma]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bûtan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fjetnam]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Japan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kambodja]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Laos]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nepal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Pakistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tadzjikistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tailân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Taiwan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yndia]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]</text>
      <sha1>5u49o1bmg13tuik8pzh2zk0bqcd4iod</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sûkereiplanten (skaai)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19294</id>
    <revision>
      <id>1173676</id>
      <parentid>1138910</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:32:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppeling om utens */ kt</comment>
      <origin>1173676</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6171" sha1="2ewdolg4tg8w1fc6qaykqswocieslhn" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = sûkereiplanten
| ôfbylding           =CichoriumIntybus-bloem-kl.jpg
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = [[Wylde sûkerei]] (''Cichorium intybus'').
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[asteriden]]
| takson13            = (sûnder rang):
| namme13             = [[kampanuliden]]
| takson14            = [[skift]]:
| namme14             = [[hynsteblomeftigen]] (''Asterales'')
| takson15            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme15             = [[hynsteblommen (famylje)|hynsteblommen]] (''Asteraceae'')
| takson16            = [[ûnderfamylje]]:
| namme16             = [[sûkereiplanten (ûnderfamylje)|sûkereiplanten]] (''Cichorioideae'')
| takson17            = [[tûke (taksonomy)|tûke]]:
| namme17             = [[sûkereiplanten (tûke)|sûkereiplanten]] (''Cichorieae'')
| takson18            = [[ûndertûke]]:
| namme18             = [[sûkereiplanten (ûndertûke)|sûkereiplanten]] (''Cichoriinae'')
| takson19            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme19             = '''sûkereiplanten''' (''Cichorium'')
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
| lânkaart            = 
| lânkaarttekst       = 
| lânkaartbreedte     = 
}}
De '''sûkereiplanten''', of koartwei '''sûkerei''', (''Cichorium'') foarmje in [[skaai (taksonomy)|skaai]] út de [[famylje (taksonomy)|famylje]] fan 'e [[hynsteblomplanten]] (''Compositae'' of ''Asteraceae''). Ta dit skaai hearre [[wytlof]] en [[andyvje]].

== Tapassing ==
De mealde [[woartel (plant)|woartels]] waarden, foaral yn de [[19e iuw]], en wurde as ferfanging fan kofje brûkt fanwegen it hege [[inuline]]gehalte. No wurdt sûkerei wer op frijwat grutte skeal boud út reden fan inulineproduksje en it meitsjen fan fruktoazesjerp. Hjirfoar binne ferskate [[ras (plant)|rassen]] selektearre, dy't in bettere woartelfoarm, in hegere woartelproduksje en in heger inulinegehalte hawwe dan de oarspronklike wylde sûkerei.
[[Ofbyld:Sûkereifabryk Twizel 1900.jpg|thumb|left|''Personiel fan sûkereifabryk yn Twizel, ±1900'']]
[[Ofbyld:Sûkereidroegerij J. Annema, Ikkerwâld 1904.jpg|thumb|left|''Sûkereidrûgerij J. Annema, Ikkerwâld 1904'']]

De jonge sûkereiblêden kinne yn de maitiid brûkt wurde yn salades, mar se smeitsje tige bitter. Mei [[Peaske]] waarden de blêden wol iten by bret laam.

== Skiednis fan de sûkereitylt yn Fryslân ==
De '''sûkereitylt''' begûn yn [[Fryslân]] yn de [[18e iuw]]. It wie it tiidrek dat kofje hieltyd djoerder waard troch oarloggen en blokades dêroan anneks. Opmerklik is dat de tylt fan kofjesûkerei (''Cichorium intybus var. sativum'') nei de delfal fan [[Napoleon]], dat nei it ferdwinen fan [[Kontinintaal stelsel|hannelsblokkades]], krekt mear opgong makke.

De sûkereitylt waard yn Fryslân propagearre troch [[Petrus Adrianus Bergsma|P. A. Bergsma]] en dûmny [[Johannes Henricus Nieuwold|J. H. Nieuwold]] fan [[Wergea]], dy't as earste sûkerei boude en rustere yn Fryslân. Yn 1798 hie Jan Bokma te Ljouwert in sûkereifabryk; it bedriuw hat oant 1963 bestien. 

De sûkereitylt naam meastal net mear as trije persint fan it boulân yn, fral yn [[It Bildt]], [[Ferwerderadiel]], [[West-Dongeradiel]] en [[Dantumadiel]]. Dochs wie it de hiele 19e iuw 75 - 95 % fan de Nederlânske produksje.

De sûkereitylt fergrutte de wolfeart fan de lytse boeren en foaral dy fan arbeiders: mei perseelsjebou koene sy de wurkkrêft fan harren húshâldings benutsje. Fabrikanten joegen wol foarskotten op de rispinge, mar it minste risiko joech it gebrûk fan los lân yn dielpacht: it risiko wie dan spraat en de ferbou koe regele wurde neffens de wikseljende prizen, dy't troch de bûtenlânske merk diktearre waard.

De fabriken kochten de wiete woartels, ferwurken dy yn de iest (drûgerij) en de branderij en ferstjoerden it einprodukt as kofjesurrogaat meast nei [[Ingelân]] en [[Dútslân]].

Yn de [[20e iuw]] rekke de ferbou yn it delgean, útsein in oplibbing yn de Earste- en Twadde Wrâldkriich. [[Ynterbellum|Tusken de oarloggen]] wie der yn Fryslân noch sa'n 645 ha sûkerei (yn hiel Nederlân 1015 ha) mei in opbringst fan sa'n 25.000 kg woartels; yn 1950 noch 1 ha fral yn de Wâlden (Nederlân 404 ha mei in opbringst fan 40.000 kg).

== Soarten ==
* [[Andyvje]]: (''Cichorium endivia L.'')
* [[Wylde andyvje]]: (''Cichorium pumilum'')
* [[Wylde sûkerei]]: (''Cichorium intybus'') mei kweekte rassen
* [[Wytlof]] : ''Cichorium intybus L. var. foliosum Hegi''
* Readlof : ''Cichorium intybus L. var. foliosum''
* Grienlof : ''Cichorium intybus L. var. foliosum''
* Radicchio : ''Cichorium intybus L. var. foliosum'' 

== Sjoch ek ==
* [[Sûkereimuseum]]
* [[Sûkereikeninginne‎]]

== Keppeling om utens ==
* [http://www.desukerei.nl/ Hiemside fan De Sûkerei Damwâld]
* [http://herbstopic.com/?p=365&amp;lang=en-us Sûkerei]

{{boarnen|boarnefernijing=
{{EvF|Cichorei}}
* [http://www.kennisakker.nl/kenniscentrum/handleidingen/tylthânlieding-sûkerij] Tylthânlieding fan sûkerij
}}

{{DEFAULTSORT:Sukereiplanten (skaai)}}
[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Hynsteblom (famylje)]]
[[Kategory:Lânbougewaaks]]</text>
      <sha1>2ewdolg4tg8w1fc6qaykqswocieslhn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rogge</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19642</id>
    <revision>
      <id>1173660</id>
      <parentid>971866</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:22:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173660</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1708" sha1="4lyia4kmzo5a60gcd0h8p0anjep3ux9" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Rogge plant Secale cereale.jpg|thumb|150px|Rogge]]
[[File:Secale cereale MHNT.BOT.2015.2.40.jpg|thumb|left|Ripe roggeier]]
'''Rogge''' (''Secale cereale'') is in gerssoarte dy't goed groeie wol op sângrûnen. It waard yn de [[19e iuw]] yn [[Fryslân]] dan ek it meast ferboud fan alle nôtsoarten. Yn de roggefjilden groeiden [[klaproas|klaproazen]] en kamille.
Tusken heal [[septimber]] en heal [[oktober]] waard it siedde. As soks net slagge waard it ek wol begjin [[novimber]] besocht, mar net ein oktober, dan wie it springwike: it ynsiedde siedguod kaam dan stees boppe de grûn. Om de [[roek]]en op ôfstân te hâlden waarden faak hinnefearren struid dy't mei de wyn opwaaiden.
Boeren hienen faak te krijen mei roggeroast: it like dan oft de roggekerrels dikker wienen as oars, mar soks kaam dan troch it woekerjen fan de roastswam. Wa't dat letter meimealde en iet koe der siik fan wurde en hie lest fan in soad jokte. Der wie in siske: 'Ik winskje dy de jokte en gjin neilen om te klauwen'. 
Om de bern út it boulân te kearen waarden se warskôge foar it 'roggewiif'. Bern ieten wol fan de ripe kerrels en makken hippertfluitsjes fan de roggestâle.

Yn Fryslân en Noard-Nederlân waard in soad donker [[roggebrea]] makke. Dat wurdt fan hiele roggekerrels makke, dy't dan brutsen waarden. Benammen yn de [[Wâlden]] waard in soad brogge iten. Sa iet men bûterbrogge (mei bûter der op), tsiisbrogge, sjerpbrogge, ierdappelbrogge, bakbrogge of in bôlebrogge. In húsfrou hie eartiids yn de koken faak in roggemooltsje om de roggekerrels te meallen ta moal. Dêrfan koenen dan pankoeken of [[roggeprip]] makke wurde.

[[Kategory:Nôt]]
[[Kategory:Lânbougewaaks]]
[[Kategory:Gersplant]]</text>
      <sha1>4lyia4kmzo5a60gcd0h8p0anjep3ux9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Libbene deade</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19812</id>
    <revision>
      <id>1173715</id>
      <parentid>1138749</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:48:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sjocht ek */ kt</comment>
      <origin>1173715</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4129" sha1="jxy2zpa5ahpb7grnu8xlryztbwkrjfu" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = libbene deade
| Ofbyld= [[File:Ziemowit 01.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[leelje-eftigen]] (''Liliales'')
| Famylje= [[drûchbloeiers (famylje)|drûchbloeiers]] (''Colchicaceae '') 
| Skaai= [[drûchbloeiers (skaai)|drûchbloeiers]] (''Colchicum'')
| Wittenskiplike namme= Colchicum autumnale
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
'''Libbene deade''' (''Colchium autumnale'') komt yn [[Súd-Limburch]] noch in soad foar. Yn de rest fan [[Nederlân]] giet de plant hurd efterút. De plant is dêrom ek [[List fan wetlik beskerme planten yn Nederlân|wetlik beskerme]]. Libbene deade fielt him it bêste thús op frij fochtige boaiems fan liem of klaai. Somtiden komme se ek wol foar op greiden en yn de úterwierden. 

De libbene deade hat ûnder de grûn in [[knol]]. Twa kear yn it jier komt it plantsje boppe de grûn út. Yn de hjerst stiet de plant yn bloei mei ljochtpearze of rôze blomkes. Yn it maityd hat it plantsje stevige blêden mei frucht hâldende stangels. 

It is in mearjierrige plant dy’t harren sels útsiede as de omstannichheden goed binne. 

== Gebrûk ==
Yn de folksgenêskunde wurdt de plant brûkt tsjin gielsucht. Yn de [[Midsiuwen]] waarden de plant sjoen at betsjoeningskrûd. It dragen fan de knol soel beskerming jaan tsjin de [[pest]]. 

De libbene deade befet op basis fan drûchgewicht 0.3 oant 1.2 persint [[colchicine]], wat in sterk [[fergif]] is. Colchicine is in âld ûntstekkingsremjend middel dat goed tsjin [[jicht]] wurket. De terapeutyske brjitte hjirfan is mar lyts. Dat betsjut dat er mar in lyts ferskil is tusken in wurksume en in giftige dosearring. Ek waard it spul wol brûkt tsjin [[kanker]]. 

&lt;gallery&gt;
Image: Colchicum autumnale.jpg |Wylde hjersttijleas, in groep mei blomkes
&lt;/gallery&gt;

== Sjocht ek ==
* [[List fan planten]]
* [[List fan wetlik beskerme planten yn Nederlân]]

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Drûchbloeier (famylje)]]
[[Kategory:Medisinale plant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Eksoat yn Denemark]]
[[Kategory:Eksoat yn Estlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Finlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Letlân]] 
[[Kategory:Eksoat yn Litouwen]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Eksoat yn Sweden]]
[[Kategory:Eksoat yn Wyt-Ruslân]]</text>
      <sha1>jxy2zpa5ahpb7grnu8xlryztbwkrjfu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ljippeblom</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20441</id>
    <revision>
      <id>1173716</id>
      <parentid>1138754</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:48:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferskaat */ kt</comment>
      <origin>1173716</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2037" sha1="mieu9zddnw1gbogfqrdo0fnon5fg9vw" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = ljippeblom
| Ofbyld= [[File:Fritillaria meleagris0.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[leelje-eftigen]] (''Liliales'')
| Famylje= [[leeljes (famylje)|leeljes]] (''Liliaceae'')
| Skaai= [[ljippeblommen]] (''Fritallaria'')
| Wittenskiplike namme= Fritillaria meleagris
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''ljippeblom''' of ek wol '''wylde ljippeblom''' (''Fritillaria meleagris'') is in soarte yn it skaai fan de [[ljippeblommen]] (''Fritillaria''). De soarte stie op de [[list fan wetlik beskerme planten yn Nederlân]].

== Klassifikaasje ==
* ''Skaai'': [[ljippeblommen]] (''Fritillaria'')
** ''Soarte'': '''ljippeblom''' (''Fritillaria meleagris'')

== Ferskaat ==
Dizze [[blom]] is in part fan it nasjonale symboal fan [[Kroaasje]].

{{stobbe|plant}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Leelje (famylje)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Eksoat yn Denemark]]
[[Kategory:Eksoat yn Guernsey]]
[[Kategory:Eksoat yn Ingelân]] 
[[Kategory:Eksoat yn Jersey]] 
[[Kategory:Eksoat yn Man]]
[[Kategory:Eksoat yn Sweden]]</text>
      <sha1>mieu9zddnw1gbogfqrdo0fnon5fg9vw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Swanneblom</title>
    <ns>0</ns>
    <id>21595</id>
    <revision>
      <id>1173750</id>
      <parentid>1168191</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:04:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173750</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11563" sha1="i0r93r9fc7jbigkih8rao6llloo4mhh" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= swanneblom
| Ofbyld= [[File:Nymphaea alba 26-8-2007 15-13-19.JPG|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[swanneblomeftigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Nymphaeales'')
| Famylje= [[swanneblommen (famylje)|swanneblommen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Nymphaeaceae'')
| Skaai= [[swanneblommen (skaai)|swanneblommen]] (''Nymphaea'')
| Wittenskiplike namme= Nymphaea alba
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
----
| IUCN-status= 
| lânkaart= [[File:Nymphaea alba range.svg|250px]]
}}
{{Net te betiizjen|de [[swannepopel]]}}
De '''swanneblom''', ek '''dûker''', '''flesse''', '''fleske''', '''flessehals''', '''kankerblêden''', '''kanneblêden''', '''plomp''', '''pompeblêd''', '''wite wetterleelje''' of '''wetterroas''' (''Nymphaea alba''), is in algemien foarkommende [[wetterplant]] mei driuwende blêden. De swanneblom groeit meast yn leechfeanplassen, petgatten, brede sleatten, net meer brûkte kanalen en oan de ouwer fan stadich streamende rivieren. Dy wetters ha in djipte fan maksimaal trije meter. De plant hat in sprieding fan 150 sm. Swanneblommen kinne frij goed tsjin wetterfersmoarging. De namme nymphaéa betsjut yn it Gryksk 'wettergoadinne', fanwege de groei yn it wetter. Alba betsjut 'wyt'. De blêden komme yn it foarjier oan it oerflak en dêrnei komme de blommen. It is de grutste blom fan de Nederlânske lânseigen planten. 

Se komt faak foar mei de [[giele plomp]] op wat fiedselearme plakken, mar beide soarten steane ek faak tegearre. Tige licht streamend wetter ferdraacht de plant wol, mar minder goed as giele plomp. Yn situaasjes mei izerryke kwel dêr’t it fosfaat bûn wurdt, kin se better stânhâlde as giele plomp; yn oare situaasjes wurdt se faak troch dizze soarte ferdreaun. Beskaadzjen troch beammen of moerasplanten wurdt net goed ferdroegen.&lt;ref&gt;[https://www.ecopedia.be/planten/witte-waterlelie Ecopedia.be]&lt;/ref&gt; Swanneblommen binne lânseigen yn Noard-Afrika, tuskenbeidenklimaat Aazje, Europa en tropysk Aazje (Jammu en Kasjmir).

== Dielen fan de plant ==
=== Blêd ===
De blêden fan de swanneblom lykje sterk op dy fan de [[giele plomp]], mar se binne mear sirkelrûn.  De leareftige blêden binne oan de boppekant donkergrien, fan ûnderen readeftich, geefrânich en wat bochtich. De blêden binne sa goed as rûn en driuwe op it wetteroerflak. De blêden ha in waakslaach dy 't se beskermet tsjin wetter. De blêden kinne in trochsneed krije oant 30 sm en in sprieding fan 150 sm de plant. Se hawwe in hertfoarmige foet. 
De fjouwer tsjelkblêden binne aairûn, fan bûten grien en fan binnen wyt. Der binne in soad kroanblêden. De bûtensten binne langer as de tsjelkblêden. Se steane yn in soad rigen, hawwe gjin huninggroefkes en geane nei binnen ta stadichoan yn de maltriedden oer. Der binne in soad moaltriedden. De stimpels op it fruchtbegjinsel binne feriene ta in sirkelrûne skiif mei linefoarmige, giele strielen. De frucht is bolrûn en bedutsen mei de littekens fan de kroanblêden en de moaltriedden.

=== Stâle en woartelstok ===
Yn de boaiem ûnder wetter hat de plant in woartelstok. De dikke, horizontale, wat fertakke woartelstok hat boppe-oan littekens fan blêd- en blomstâlen en ûnderoan woartelrizels. De blommen sitte oan de ein fan de lange stâlen. Middenyn blêd- en blomstâlen sitte fjouwer gruttere luchtkanalen. De blêdstâlen binne nei ûnderen ta trijehoekich, nei boppen ta rûn en drage oan de foet lansetfoarmige steunbledsjes. &lt;ref&gt;[https://wilde-planten.nl/wittewaterlelie.htm Wildeplanten.nl]&lt;/ref&gt;

De blêdstâle is rûn en hat grutte luchtkanalen dy't lucht nei de [[woartelstôk]] geliede. Der binne tweintich oant fiifentweintich puntige [[kroanblêd]]en en fjouwer [[tsjelkblêd]]en.

=== Blom ===
De plant hâldt fan sinne en bloeit meastal yn de moannen juny oant augustus. Swanneblommen hawwe geurige wite blommen mei in trochsneed fan 10-20 sm die op it wetteroerflak driuwe. De wite blommen hawwe in soad lytse moaltriedden oan de binnenkant. De blommen fan de swanneblom iepenje har foar ljocht en slute har as it tsjuster is. De allinnichsteande [[blom (plant)|blommen]] stean allinnich op silindryske blomstâlen en binne in bytsje swietrokich. De blomme slute har by rein en nachts, sadat it stomoal besmoute is. De grutte blom falt tige op troch de wite binnenkant fan de tsjelkblêden en de soad wite kroanblêden, wylst ek de, al is de mar swakke huningrook, lokmiddel foar de ynsekten is. De sittende [[stimpel (plant)|stimpels]] foarmje in oranjegiele knop mei acht oant fjouwerentweintich stimpelstrielen. De stimpel skiedet focht ôf, dat nei alle gedachten troch ynsekten opslikke wurdt. Dochs komme der net folle ynsekten op ôf. De stampers binne tagelyk mei of wat earder as de maoltriedden ryp, mar de stimpel bliuwt in pear dagen geskikt om stomoal op te nimmen. Krúsbestowing troch ynsekten bart net faak en selsbestowing is regel, trochdat de helmtriedden har sikkelfoarmich bûge en mei harren knopkes boppe de ta in plaat útsprate stimpels komme te stean.&lt;ref&gt;[https://waarneming.nl/species/7099/ Waarneming.nl]&lt;/ref&gt;
 
=== Frucht ===
Nei de bloei en befruchting krollet de stâle op wêrtroch't de blom ûnder wetter dûkt dêr't de frucht him ûntwikkelje sil. De [[frucht (plant)|frucht]], dy't ûnder wetter ripet, hat meastal de foarm fan in flesse, mar is soms bolfoarmich.  De ripe fruchten bûge har wer om oant se ûnder wetter binne. Gewoanwei rottet dan de fruchtwand of hy springt iepen troch swolling fan it slym dat om de siedden sit. Earst foarmet de hiele ynhâld in slymeftige klompe, mar úteinlik lost dit slym op en komme de De [[sied (plant)|siedden]] frij. De siedden (ellipsoïde en 2-3 mm lang) wurde, sadree't se ryp bine, frijjûn en driuwe op it oerflak tanksij in mei lucht folde keamer. Elts sied is omjûn troch in siedmantel dy't los tsjin de siedhûd leit, sadat der tusken beide in luchtlaach sit. Dêrtroch driuwe se en wurde se mei it wetter of troch de poaten fan wetterfûgels meifierd. Einlik is de siedmantel ferrotte, de lucht ûntwykt en no sinke de siedden. Ek wetterfûgels soargje wol foar fersprieding fan de siedden, trochdat se de fruchten iepenhakke om de siedden, dy't ryk oan fiedsel binne, te bemachtigjen. Faak bliuwe dan in pear siedden mei slym der om oan de boarstfearren fan de snaffelhoeken sitten. Dy wurde meidroegen en op oare plakken ôfstrutsen. Dêrnei sinke se en kinne yn de modder útsprute.

== Taksonomy ==
It soarte waard foar it earst publisearre en beskreaun troch [[Carl Linnaeus]] yn syn boek 'Species Plantarum', op side 510 in 1753. 
De reade fariëteit (Nymphaea alba f. rosea) wurdt kweekt yn de mar Fagertärn (&quot;Fair tarn&quot;) yn de bosk fan Tiveden, Sweden, dêr't it yn it begjin fan de 19e iuw ûntdutsen waard. De ûntdekking late ta grutskalige eksploitaasje, wêrtroch't it hast útstoarn wie yn it wyld eardat it beskerme waard. 
Nymphaea candida J. Presl wurdt soms beskôge as in ûndersoarte fan N. alba (N. alba, L. subsp. candida (J. Presl) Korsh.)

== Fytogemy==
De plant is fergiftich en waard eartiids brûkt yn de folksgenêskunde. It befettet de aktive alkaloïden nufarine en nymfaeïne en is in kalmearjend middel en in afrodisiakum/anafrodisiakum, ôfhinklik fan de boarnen. Hoewol't woartels en stâlen yn de tradysjonele krûdegenêskunde tegearre mei de blom brûkt wurde, binne de blomblêden en oare blomdielen it krêftichst. Alkohol kin brûkt wurde om de aktive alkaloïden te ekstrahearjen en it fersterket ek de kalmearjende effekten. De woartel fan de plant waard hûnderten jierren lang troch muontsen en nonnen brûkt as anafrodisiakum, plette en mingd mei wyn. Yn de ierste printe medyske hânboeken hanthavenen auteurs dit gebrûk, hoewol't se warskôgen foar it iten fan grutte en frekwinte doases. 

== Myten en leginden ==
Der besteane in soad mytes en legindes oer de swanneblom, wêrûnder ferhalen oer nimfen en de skilderijen fan [[Claude Monet]]. Yn de Midsiuwen waard de swanneblom beskôge as in teken fan keinens; muontsen en nonnen ieten dan ek de woartelstok en siedden, omdat tocht waard dat dizze dielen fan de plant lustremjende stoffen befetsje soene.
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Cleaned-Illustration Nymphaea alba.jpg|swanneblom
Ofbyld:Nymphaea_alba_overview.jpg|swanneblom
Ofbyld:Nymphaea alba 26-8-2007 15-51-49.JPG|rôze fariëteit
Ofbyld:Claude_Monet_-_Water_Lilies_-_1906,_Ryerson.jpg|Swanneblommen troch Monet
Ofbyld:Nyphaea_alba_blatt.jpeg|blêden
Ofbyld:Water_lily_time-lapse.ogv|Time-lapsevideo: bloei fan in swanneblom
&lt;/gallery&gt;

== Sjoch ek ==
* [[Swanneblommen]], in earder Frysk tydskrift.

{{boarnen|boarnefernijing=
* [https://www.floravannederland.nl/planten/witte_waterlelie Floara fan Nederlân]]
* {{Soartebank|2103|Swanneblom}}
&lt;references/&gt;
}}
{{CommonsBalke|Nymphaea alba}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Swanneblom (famylje)]]
[[Kategory:Wetterplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tuneezje]]</text>
      <sha1>i0r93r9fc7jbigkih8rao6llloo4mhh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Ierdappel</title>
    <ns>14</ns>
    <id>22098</id>
    <revision>
      <id>1173699</id>
      <parentid>706904</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:41:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173699</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="215" sha1="kralxc492m4osc7985q6gyizcu6fhm2" xml:space="preserve">[[Kategory:Basisiten]]
[[Kategory:Griente]]
[[Kategory:Lânbougewaaks]]
[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Ierdappelplant (skaai)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bolivia]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Perû]]</text>
      <sha1>kralxc492m4osc7985q6gyizcu6fhm2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Midslân oan See</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22140</id>
    <revision>
      <id>1173685</id>
      <parentid>1021495</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:04:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173685</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="763" sha1="l7lyknmilitjvgp1k08pnejf53ncbso" xml:space="preserve">'''Midslân oan See''' is in delsetting fan rekreaasjewennings op [[Skylge]] en is offisjeel in [[buorskip]] op it eilân. It doarpke leit noardlik fan [[Midslân]] dat mei de Hearedyk te berikken is. Der is gjin fêste bewenning yn Midslân oan See.
[[Ofbyld:Midsland aan Zee.JPG|thumb|250px|Midslân oan See]]

It doarpke is boud yn de dunen fan Skylge. Rûnom lizze inkele natuergebieten lykas it [[Wetterplak]] en it [[Meisterplak]]. Yn dy dampige dúndelten wurdt in protte bret troch fûgels, bygelyks de [[Skiere Goes]], de [[Slob]], de [[Eastein (fûgel)|eastein]] en de [[Toefein]]. 

De earste rekreaasjewennings binne tusken de [[Earste Wrâldoarloch|Earste]]- en [[Twadde Wrâldoarloch]] setten. 

[[Kategory:Midslân]]
[[Kategory:Buorskip op Skylge]]</text>
      <sha1>l7lyknmilitjvgp1k08pnejf53ncbso</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Liet (festival)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22282</id>
    <revision>
      <id>1173809</id>
      <parentid>1154535</parentid>
      <timestamp>2024-11-01T07:16:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Frou Watzema</username>
        <id>31086</id>
      </contributor>
      <comment>/* Winners fan Liet en Liet Ynternasjonaal */</comment>
      <origin>1173809</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9432" sha1="n6i8y6tz84lsos8x60d895j2q8uz3lw" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Van Wieren jpg.1.jpg|thumb|''Van Wieren (2009)'']]
'''Liet''' is de namme fan in searje muzikale talintejachten dy't sûnt 1991 hast alle jierren hâlden wurde. Der binne in Fryske en in Jeropeeske ferzje fan Liet. De lêste hjit Liet Ynternasjonaal.

== Liet yn Fryslân ==

De Fryske edysje fan Liet is sûnt 1991 alle kearen hâlden yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]. Alle jierren hat in sjuery in winner oanwiisd. By ferskate edysjes wiisde dêrneist ek it publyk in winner oan. Fan 2005 oant en mei 2008 wiisde in aparte sjuery ek noch de winner oan fan de [[Steven Sterkpriis]] foar de bêste liettekst. De bekendste Liet-winner is de twamansformaasje [[Twarres]], dy't yn 1999 de publykspriis wûn mei de lettere Nederlânske en Belgyske nûmer 1-hit '[[Wêr Bisto|Wêr bisto?]]'. Oare yn en bûten Fryslân bekend wurden winners binne [[Nynke Laverman]], [[Sebeare]] en [[Adri de Boer]].

Oant en mei 2006 waarden de dielnimmers oan Liet fan te foaren troch de sjuery selektearre oan de hân fan ynstjoerde lûdsopnames. It tal dêrfan skommele altyd tusken de 55 en de 75. By de finale bestie de sjuery út fertsjintwurdigers fan fiif Fryske regio's. Yn 2007 is Liet net trochgien. Mei yngong fan 2008 hâldt Liet fiif regionale foarrondes. Ut de winners dêrfan selektearret de sjuery dan de dielnimmers oan de finale yn Ljouwert. [[Omrop Fryslân]] stjoert dizze finale alle jierren yntegraal út. Liet wurdt iepene troch de winner fan de [[Karin de Jong-priis]] ([[Sjongfestival foar Bern]]) of troch de winners fan SjONG, it sjongfestival foar it fuortset ûnderwiis. 

De publykspriis fan it Fryske sjongfestival Liet hjit sûnt 2010 de Ivan Pel-publykspriis. Pel ferstoar maitiid 2009 hommels. Hy wie fan 1991 oant 2009 produsint en saaklik lieder fan Liet en Liet Ynternasjonaal. Yn 1991 rjochte er Liet mei op en tsien jier letter Liet Ynternasjonaal.

Liet waard fan 1991 oant en mei 2009 organisearre troch Stichting Liet yn gearwurking mei de Ljouwerter stêdsskouboarch De Harmonie. Stichting Liet '91 docht dat tsjintwurdich selsstannich.

== Liet Ynternasjonaal ==

Sûnt 2002 bestiet der ûnder de namme '''Liet Ynternasjonaal''' of '''Liet-Lavlut''' (yn 2006 en 2008) in ynternasjonale fariant op Liet, dêr't artysten út hiel Jeropa oan meidogge. Sy sjonge yn in regionale taal of sjongtradysje of fertsjintwurdigje in Jeropeeske regio. De winner fan de sjuerypriis by Liet fertsjintwurdiget op Liet ynternasjonaal de regio [[Westerlauwersk Fryslân]]. Liet ynternasjonaal waard yn it begjin om de twa jier yn ferskate Jeropeeske regio's hâlden, mar is tsjintwurdich elts jier yn de hjerst en ek elts jier yn in oare stêd en regio. Liet is dan ek ta it útgroeien oant in festivalmerk troch hiel Europa en ien fan de gruttere manifestaasjes foar de promoasje fan minderheidstalen foar in grutter publyk. It festival lûkt meastentiids in soad media. Omroppen as BBC en CNN makken al ferskate kearen reportaazjes op en oer dit festival. 

Yn ferskate Europeeske regio's wurde ûnder feskillende nammen foarrondes hâlden, wêrfan de winners meidwaan meie oan Liet Ynternasjonaal. Dizze foarrondes binne:
* Liet (Fryslân, talen: [[Frysk]], [[Biltsk]], [[Stellingwerfsk]])
* ''Saami Grand Prix'' ([[Laplân]], taal: [[Saami]])
* ''Laulun Laulut'' ([[Skandinaavje]], [[Kareelje]] en de [[Baltyske lannen]], talen: [[Finsk]], [[Sweedsk]], [[Jiddysk]], [[Karelysk]], [[Mordvinysk]]). Dit evenemint waard allinnich organisearre yn 2007. 
* ''Nòs Ur'' (foar it [[Skotsk]] en de Keltyske talen [[Iersk-Gaelik|Iersk]], [[Gaelic]], [[Welsk]], [[Kornysk]], [[Bretonsk]]). Nos Ur waard organisearre yn 2008 en 2009. 
* De Faeroër Eilannen sille yn 2011 foar it earst in eigen sjongfestival organisearje.  
* ''Suns'', songfestival foar minderheidstalen út Itaalje en it Alpegebiet. Suns waard organisearre yn Udine yn 2009 en 2010. Yn 2011 is Suns yn Falera yn Switserlân. 
* ''De Premiu al Meyor Cantar'', Asturië

== Winners fan Liet en Liet Ynternasjonaal ==
;2024
* [[Fegebart]] mei ''Bingojûn''

;2023
* [[Melissa Pander]] mei ''[[Foarby]]''

;2021
* [[Adri de Boer]] mei ''Bliuw mar by my''

;2020
*Mosken mei ''Lieve, Lieve''

;2019
* Sequens mei ''Do bist frij'' &lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/nieuws/919128-sequens-wint-liet-2019 Omrop Fryslân, 15 novimber 2019]&lt;/ref&gt;
**VOLK - ''Rinskje'' (tekstpriis)
**Sequens (muzikantepriis), foar ''J.A.N.'' en ''Tigers fan Greonterp''

;2018
* Stonecrobs mei ''Yn Frijheid Kinsto Libje''

;2017
* Luko Reinders mei ''Kom Rin Mei My''&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=h29P2g45X8g Libbebstier op YouTube]&lt;/ref&gt;

;2016
* Aafke Zuidersma mei ''Minsk fan wearde'' (en waard letter twadde op it poadium fan Liet Ynternasjonaal yn [[Kautokeino (plak)|Kautokeino]] (Noarwegen).

;2015
* duo Marit &amp; Nigel mei it liet ''Libbenstier''&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=lrRXG2mD3Gk Libbebstier op YouTube]&lt;/ref&gt;

;2014
* Bruno Rummler mei 'Beppe'
* De Makkumer Blues Brothers wûne de [[Ivan Pel publykspriis]] mei 'Wyn'

;2013
* [[Plattèl]] wûn Liet 2013 mei 'Hjir bin ik'
* Grytz en Grize wûn de Ivan Pel publykspriis mei it liet 'Bliuw by my'.
* Liet Ynternasjonaal waard dit jier net holden, mar hie oars yn Korsika west.

;2012 
* [[Yldau]] mei ''Fjoer'' (sjuerypriis)
* Sjaak Weiland fan [[Minnertsgea]] mei ''Earste leafde'' (Ivan Pel publykspriis)
* Waard hâlden op it Befrijingsfestival yn de Ljouwerter [[Prinsetún]]

2011
* [[Janna Eijer]] mei ''Yn 1 klap'' (sjuerypriis)
* [[FromUs]] mei ''Net Genôch'' (Ivan Pel publykspriis)
* tweintichjierrich bestean op yn de iepen loft: Kenniscampus yn Ljouwert. 
* Winners Liet Ynternasjonaal (yn [[Udine]]): [[Janna Eijer]] mei 'Ien Klap' ((sjuerypriis) en [[Coffeeshock Company]] ((publykspriis)

2010
* [[Equal Souls]] mei ''Do swalkest'' (sjuerypriis)
* Louiza Saitova mei ''Rêden troch muzyk'' (Ivan Pel publykspriis)
* Winners Liet Ynternasjonaal (yn [[Lorient]]): ORKA (sjuerypriis) en R. Esistance in Dub (publykspriis)

2009
* It Langstme en de Dea mei ''Wikel'' (sjuerypriis)
* Rob du Jardin mei ''Dit is myn heitelân'' (publykspriis) 
* Gjin Steven Sterkpriis mear
* Winners Liet Ynternasjonaal (yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]): SomBy 
* Winners publykspriis Liet Ynternasjonaal: Dr. Drer &amp; crc Posse fan Sardynje

2008
* Jelte Posthumus &amp; Pilatus Pas mei ''De wiete wyn hellet oan'' (sjuerypriis en publykspriis)
* Steven Sterkpriis foar de tekst ''Skreau'' fan Ljoubjr
* Winner Liet Ynternasjonaal (yn [[Lulea]]): Jacques Culioli

2007
* (In dit jier wie der gjin edysje fan Liet.)

2006
* The Secret mei ''Nim my mei'' (sjuerypriis}
* Ree mei ''In libben sûnder dy'' (publykspriis)
* [[Steven Sterkpriis]] foar de tekst ''Simmernacht'' fan Rûs
* Winner Liet Ynternasjonaal (yn [[Östersund]]): Johan Kitti en Ellen Sara Bähr mei it [[Samysk]]e nûmer ''Ludiin Muitalan''
* Publykspriis Liet Ynternasjonaal: Liza mei it Oksitaanske liet ''Soleu Rouge''

2005
* [[Van Wieren]] mei ''Nim dyn tiid''
* Steven Sterkprijs foar [[Arjan Hut]] mei de tekst ''Mata Hari'''  fan Donna Wouda en de Harelama-show.

2004
* [[Meindert Talma &amp; the Negroes]] mei ''Dûnsje, wyldekat, dûnsje''
* Winnaar Liet Ynternasjonaal (yn Ljouwert): Niko Valkeapää mei Samyske nûmer ''Rabas Mielain''

2003
* Bacon &amp; Bones mei ''It alderheechste guod'' (sjuerypriis)
* [[Meander (Fryske band)|Meander]] mei ''Libbensstream'' (publykspriis)
* Winner Liet Ynternasjonaal (yn Ljouwert): Transjoik mei it Samyske nûmer ''Mijajaa''
* Winner publykspriis Liet Ynternasjonaal: Gwenno út Kornwall mei it nûmer ''Vodya''

2002
* Flat out mei ''Fûgelfrij''
* Winner Liet Ynternasjonaal (yn Ljouwert): Pomada mei it [[Katalaansk (taal)|Katalaanske]] nûmer ''En Pere Gallen''

2001
* [[Adri de Boer]] mei ''Wy''

2000
* [[Skarl (band)|Skarl]] mei ''Jan fan de strjitte'' (sjuerypriis)
* Femke Hoeksema en Rhody Matthijs mei ''Fjouwer wjukken fan hope'' (publykspriis)

1999
* De Rode Rozen mei ''Pake en beppe'' (sjuerypriis)
* [[Twarres]] mei ''[[Wêr Bisto|Wêr bisto?]]'' (publykspriis)

1998
* Adri de Boer mei ''Soan'' (sjuerypriis)
* Reinout en Freddy Weima mei ''Dizze stêd'' (publykspriis)

1997
* [[Sebeare]] mei ''Te folle foar dy''

1996
* Some like it Not mei ''Te deun'' (sjuerypriis)
* [[Nynke Laverman]] mei ''Kom werom'' (publykspriis)

1995
* yn earste ynstânsje útrikt oan French Connection foar it nûmer ''Iselmar'', letter ynlutsen nei in beskuldiging fan plagiaat. De publykspriis wie foar 't Kratsje mei ''Har eagen''.

1994
* Egbert Beers mei ''Sûnder thús'' (sjuerypriis)
* [[De Rayonhaden]] mei ''Moekes koek- en sopiekream'' (publykspriis)

1993
* [[Anne Oosterhaven]] e.o. mei ''Wêr wat allinne'' (sjuerypriis)
* Marjan v.d. Mei e.o. mei ''Sis mem werom'' (publykspriis)

1992
* Mingde noaten mei ''Jitze''

1991
* Gerrit Bos mei ''Hjerst'' (sjuerypriis)
* Het Tweede Perron mei ''Skansearre'' (mei [[Jan-Dirk van Ravesteijn]], publykspriis)

== Sjoch ek ==
* [[Steven Sterkpriis]]
* [[Liet-Lavlut]]

== Keppeling om utens ==
* [http://www.liet.nl/ Webside fan Liet en Liet Ynternasjonaal]
* [http://www.youtube.com/lietint Webside fan Liet op YouTube]
* [http://www.sunscontest.com/ Webside fan de Italiaanske foarronde]

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
}}
[[Kategory:Kultuer yn Fryslân]]
[[Kategory:Evenemint yn Ljouwert]]
[[Kategory:Frysk]]
[[Kategory:Sjongfestival]]
[[Kategory:Muzykfestival yn Fryslân]]
[[Kategory:Weromkearend evenemint ynsteld yn 1991]]</text>
      <sha1>n6i8y6tz84lsos8x60d895j2q8uz3lw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bremerheide</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24665</id>
    <revision>
      <id>1173711</id>
      <parentid>1138773</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:46:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gebrûk */ kt</comment>
      <origin>1173711</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4702" sha1="4u1nt4j91zm2hd62yhmotjr9ab2daut" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= bremerheide
| Ofbyld= [[File:Cytisus scoparius 1.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[klavereftigen]] (''Fabales'')
| Famylje= [[klavers (famylje)|klavers]] (''Fabaceae'')
| Skaai= [[bremerheideplanten]] (''Cytisus'')
| Wittenskiplike namme= Cytisus scoparius
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) Link, 1822
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
'''Bremerheide''' (''Cytisus scoparius'') is in strûk út de [[flinterblommenfamylje]] (''Leguminosae'') dy't in soad liket op de [[hoannespoar]], mar gjin stikels hat. De strûk kin wol 2 meter heech wurde. De tûken en wigen binne ffiifkantich en net behierre. At [[ynsekten]] de op de blommen komme, wurdt it [[stomoal]] op harren afsjitten. Bremerheide komt tige algemien foar, benammen op sângrûn, heidefjilden, dunen en oan spoardiken. 
[[Ofbyld:Cytisus scoparius.jpg|thumb|left|200px|De blommen.]]

Brem hat net folle blêden en binne mar lyts. De ûnderste binne trijetallich hânfoarmich gearstald, de boppeste inkelfâldich. De bledsjes falle gau ôf, mar de tûken bliuwe lykwols grien. Bremerheide hat hânfoarmich gearstalde blêden.

De blommen binne goudgiel en ± 2 sm lang. Se foarmje losse strusen. De blomstâlen binne ± 1 sm lang. De [[styl (plant)|styl]] is oprôle. Bremerheide bloeit yn maaie en juny.

Bremerheide draacht in swarte pûl fan 2,5-4 sm lang. Allinnich de rânen fan de pûlen binne behierre, de rest is keal.

== Gebrûk ==
*Fan de twigen fan bremerheide kinne [[biezem]]s makke wurde. Yn it ferline waard de rizel fan de plant yn tiden fan krapte brûkt as ferfanger fan jute.
*Yn bremerheide sit it fergiftige [[sparteïne]] dat in stimulearjende wurking hat op it hert. Yn de [[fytoterapy]] wurdt de plant dêrom ek brûkt by hertswakte. Ek wurdt bremerheide brûkt by lichte reumatyske oandwanings.


{{boarnen|boarnefernijing=
*{{Aut|Hüsstege G.}} (1976). ''Zakflora voor bos en heide.'' Helmond/Antwerpen: Utjouwerij Helmond/Standaard Uitgeverij.
}}

{{CommonsBalke|Cytisus scoparius}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Klaver (famylje)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Eksoat yn Alaska]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Bolivia]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Japan]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Madagaskar]]
[[Kategory:Eksoat yn Meksiko]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Yndia]]</text>
      <sha1>4u1nt4j91zm2hd62yhmotjr9ab2daut</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Swannepopel</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24880</id>
    <revision>
      <id>1173744</id>
      <parentid>1142313</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:01:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppeling om utens */ kt</comment>
      <origin>1173744</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5519" sha1="eliw812l4fvmejosigi6ztmo8tz7yz2" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= swannepopel
| Ofbyld= [[File:Butomus umbellatus - harilik luigelill Keilas.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[snoekeblêdeftigen]] (''Alismatales'')
| Famylje= [[swannepopels (famylje)|swannepopels]] (''Butomaceae'')
| Skaai= [[swannepopels (skaai)|swannepopels]] (''Butomus'')
| Wittenskiplike namme= Butomus umbellatus
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''swannepopel''' (''Butomus umbellatus''), ek: '''stuoltsjeblom'', ''kankerblom''', en faak foutyf '''swanneblom''' neamd (de [[swanneblom]] is de [[Nederlânsk]]e ''waterlelie''), is in moerasplant mei rôze blommen yn de [[swannepopels (famylje)|swannepopelfamylje]]. It is de ienige plantesoarte yn dizze famylje. De plant is yn Fryslân en Nederlân [[List fan wetlik beskerme planten yn Nederlân|wetlik]] beskerme. De blom hjit swannepopel omdat de [[stamper]]s in foarm hawwe dy't sterk liket op sierlike swantjes. De seis stampers hawwe oan de foet nektarklieren.
[[Ofbyld:ButomusUmbellatus2.jpg|thumb|left|200px|Blom fan de swannepopel.]]

It feit dat de swannepopel yn Nederlân wetlik beskerme is, betsjut net dat de plant seldsum is, krekt oarsom, op de klaaigebieten yn Nederlân is hy algemien. De plant groeit faak yn sleatten dy't jierliks skjinmakke wurde. Hy hat der net sa bot fan te lijen omdat dizze skjinmakbeurten syn leefmiljeu yn stân hâlde. De swannepopel groeit yn fiedselryk wetter. Wannear't de plant opûkt mids ferskate seldsume planten yn relatyf fiedselearm wetter, is dat it teken dat it wetter fiedselryk oan it wurden is en dat de fynpriuwers út soksoarte miljeu ferdwinen gean sille.

De swanneblom wurdt in soad besocht troch [[graafwesp]]en.

As [[eksoat]] is de swannepopel yntrodusearre yn de [[Feriene Steaten]] fan Amearika, dêr wurdt dizze plant ''flowering rush'' neamd. De plant tiert dêr te goed.

== Keppeling om utens ==
* [http://plants.usda.gov/cgi_bin/plant_profile.cgi?symbol=BUUM USDA ynfo]
* {{soartebank|1233|Swannepopel}}

{{commonsBalke|Butomus umbellatus }}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Swannepopel (famylje)]]
[[Kategory:Wetterplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Afganistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Irak]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kirgyzje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Mongoalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Pakistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tadzjikistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tuneezje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkmenistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yndia]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]</text>
      <sha1>eliw812l4fvmejosigi6ztmo8tz7yz2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Giele plomp</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24929</id>
    <revision>
      <id>1173748</id>
      <parentid>1168364</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:03:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferskaat */ kt</comment>
      <origin>1173748</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9897" sha1="a21w9ylhtftay8rr2s2fc7fnazn0nyd" xml:space="preserve">{{Net te betiizjen|de [[swanneblom]]}}
{{Plantesoarte|
| Namme= giele plomp
| Ofbyld= [[File:Nuphar lutea (habitus).jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[swanneblomeftigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Nymphaeales'')
| Famylje= [[swanneblommen (famylje)|swanneblommen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Nymphaeaceae'')
| Skaai= [[plompen]] (''Nuphar'')
| Wittenskiplike namme= Nuphar lutea
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) Smith, 1809
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''giele plomp''' ([[Latynsk]]: ''Nuphar lutea''), ek '''dûker''', '''eineblom''', '''pompeblêd''', '''plompeblêd'''  of '''wetterplomp''', is in algemien foarkommende [[wetterplant]], dy't driuwende blêden hat en ta de wetterleeljefamylje (''Nymphaeaceae'') heart. De blêden fan de giele plomp wurde [[pompeblêd]]en neamd.  De plant groeit benammen yn marren, puollen en plassen mei in djipte oant trije meter. De plant wurdt meastal fûn yn ûndjipper wetter as de [[swanneblom]].

== Fersprieding ==
De giele plomp ferspriedet him mei dikke fersprantele [[woartelstok]]ken en mei [[sied (plant)|sied]]. Ek soargje wetterfûgels wol foar de fersprieding fan de siedden, trochdat se de fruchten iepenhakke om de fiedselrike siedden te bemachtigjen. Faak bliuwe dan in inkele mei slym omjûne siedden oan de boarstelfearrren fan de snaffelhoeken sitten. Dy siedden wurde meidroegen en op oare plakken ôfstrutsen. 

== Dielen fan de plant ==
===Blêd ===
Yn it earste jier hat de plant meast allinnich blêden dy't net boppe wetter komme. Pas yn it twadde jier binne donkergriene driuwblêden te sjen. De grutte blêden sitte mei stâlen ferspraat oan de woartelstokken dy’t yn de boaiem woartelje. In soad blêden hawwe in djip nier- oant hertfoarmich ynsniene foet en de râne fan de grutte blêden is geef. De driuwende blêden binne wat flakker as dy fan de besibbe [[swanneblom]]. De giele plomp hat ek ûnderdûkte blêden dy’t trochskinend binne.

=== Blom ===
De twaslachtige giele [[blom]] komt yn de simmer boppe wetter. De bloeitiid is tusken maaie en augustus. De blommen stekke sa’n 10 sm boppe wetter út en binne oant 5 sm yn trochsneed.&lt;ref&gt;[https://www.floravannederland.nl/planten/gele_plomp Flora van Nederland]&lt;/ref&gt; Se ferskine tagelyk mei de blêden. Op de blomboaiem steane fiif oant seis grutte tsjelkblêden en in soad lytse, ek giele kroanblêden ynplante, krektas in soad moaltriedden dy ’t yn in spiraal steane. De blommen slute har by rein en nachts, sadat it stomoal besmoute is. De tsjelkblêden foarmje in kom om de rest fan de blom. De tsjelkblêden binne grutter as de kroanblêden. It boppestannich fruchtbegjinsel is ploaid en draacht in brede stimpelskiif. Der binne in soad moaltriedden. Dy wjerkeatse neist giel ek [[ultrafiolet]] ljocht, wêrtroch’t se goed te finen binne foar [[bijen]]. &lt;ref&gt;[https://www.ecopedia.be/planten/gele-plomp Ecopedia.be]&lt;/ref&gt;

=== Frucht ===
Nei befruchting troch in protte soarten ynsekten dy’t op de nektar ôfkomme, ûntstiet in flessefoarmige, beieftige frucht mei in soad siedden. De ripe fruchten litte los fan de stâle en driuwe, trochdat de fruchtblêden yn twa lagen skieden binne: in bûtenste, griene, saprike laach en in binnenste, wite laach, dy’t ryk is oan lucht en de siedden omslút. Nei in skoft lit de bûtenste laach los, mar dan splitse de tuskenskotten fan de frucht har yn twaen. Sa ûntsteane healemoannefoarmige skiven mei in fêste bûtenwand. Dêrbinnen lizze de siedden, beklaaid mei slym. Ek dy driuwe troch de luchtblazen yn it slym. Stadichwei ferrottet no dy bûtenwand, de lucht ûntsnapt út de blazen en de siedden sinke. De siedden libje mar koart, minder as in jier, en wurde troch it wetter ferspraat. Se binne twasiedlobbich.

=== Stâle en woartelstok ===
De woartelstokken lizze horizontaal yn de boaiem. Oan de boppekant binne de ynplantingsplakken fan de blêd- en blomstâlen foar foarôfgeande jierren as littekens te sjen, wylst der oan de ûnderkant brune rizelwoartels útkomme. Oan ‘e ein komme der langgstâlige blêden út. De rjochtopsteande blêdstâlen binne oan de foet oan wjersiden fluezich ferbrede en ha gjin steunblêden. Nei boppen ta binne se trijekantich. Nauwe luchtkanalen soargje foar transport fan soerstof fan de hûdmûltsjes yn de blêden nei de ûndergrûnske woartelstokken. Dy kanaaltsjes sitte ek yn de blomstâlen. Guon [[larve]]n fan ynsekten meitsje ûnder wetter gebrûk fan de luchtkanalen om te sykheljen. 

== Omjouwing ==
Pompeblêden groeie yn stilsteand oant matich streamend fiedselryk wetter dat net al te djip is. Se komme foar yn hast hiel Europa en oangrinzjende dielen fan Aazje en Noard Afrika. It soarte groeit yn oant trije meter djip wetter en draacht by oan de hoemannichte soerstof yn it wetter. Soms is de groei sa wilich dat hiele wetteroerflakken bedekt wurde troch de grutte blêden. Se biede in leefgebiet oan fisken en in soad oare wetterdieren lykas ynsekten, slakken, fûgels, rivierkreeften, elanden, harten, muskusrôten en bevers.  De woartelstokken wurde graach fretten troch muskusrôten. Stikken woartelstok komme bytiden boppe driuwen at se los rekke binne troch bygelyks oanfretten troch rôten.
De giele plomp produsearret in soad [[soerstof]]. De plant kin der min oer as de baoeim omdold wurdt. Yn dit troebele wetter kinne de driuwende blêden noch oan fotosynteze dwaan, mar foar folslein ûnderdûkte wetterplanten is dat ûnmooglik. Beskaadzjen fan it wetter troch beammen wurdt ek net goed ferdroegen.

== Ferskaat ==
Giele plomp waard eartiids oan it fee opfuorre en brûkt tsjin kealheid en hûnsdûmens. Yn de ye ytbere woartel sit de stof nupharine, in fergiftige stof dy’t teneate dien wurdt troch de woartel goed te sieden. De siedden wurde rustere iten sûnt de plant ferskynde nei de lêste kâlde perioade yn it [[Mesolitikum]].
De giele plomp is de nasjonale plant fan Fryslân. Sân pompeblêden steane yn it read ôfbylde op de [[Fryske flagge]].
Stienhouwers ha de foarmen fan de blommen op de dakken fan de katedraal fan Bristol en de Westminster Abbey kerve, mooglik as oanmoediging fan it selibaat. 

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Nuphar_floral_diagram.jpg|diagram fan de blom
Ofbyld:Nuphar lutea 02 by-dpc.jpg|flessefoarmige frucht
Ofbyld:Duży Jeziorak.jpg|biotoop
Ofbyld:Nuphar_lutea2_ies.jpg|blom
Ofbyld:Billeder af nordens flora (Plate 182) BHL10459565.jpg|út Nordens Flora
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
*{{Aut|Neve, A. &amp; R.W.J.M. van der Ham}} (2014) [https://www.bestuivers.nl/Portals/5/EBooks/Bijenplanten/files/downloads/Bijenplanten_web.pdf Bijenplanten: nectar en stuifmeel voor honingbijen], Leien: EIS Kenniscentrum insecten en andere ongewervelden, Naturalis Biodiversity Center &amp; KNNVôfdieling Delfland, s. 27.
* [https://waarneming.nl/species/7098/ Waarneming.nl]
* {{Soartebank|2102|Giele plomp (''Nuphar lutea'')}}
&lt;references/&gt;
}}
{{Commonscat|Nuphar lutea|Giele plomp}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Swanneblom (famylje)]]
[[Kategory:Wetterplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Irak]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]]</text>
      <sha1>a21w9ylhtftay8rr2s2fc7fnazn0nyd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173749</id>
      <parentid>1173748</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:03:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ferskaat */ red</comment>
      <origin>1173749</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9899" sha1="83w4borrq7fhmaah4d2spfw3a0atbg4" xml:space="preserve">{{Net te betiizjen|de [[swanneblom]]}}
{{Plantesoarte|
| Namme= giele plomp
| Ofbyld= [[File:Nuphar lutea (habitus).jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[swanneblomeftigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Nymphaeales'')
| Famylje= [[swanneblommen (famylje)|swanneblommen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Nymphaeaceae'')
| Skaai= [[plompen]] (''Nuphar'')
| Wittenskiplike namme= Nuphar lutea
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) Smith, 1809
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''giele plomp''' ([[Latynsk]]: ''Nuphar lutea''), ek '''dûker''', '''eineblom''', '''pompeblêd''', '''plompeblêd'''  of '''wetterplomp''', is in algemien foarkommende [[wetterplant]], dy't driuwende blêden hat en ta de wetterleeljefamylje (''Nymphaeaceae'') heart. De blêden fan de giele plomp wurde [[pompeblêd]]en neamd.  De plant groeit benammen yn marren, puollen en plassen mei in djipte oant trije meter. De plant wurdt meastal fûn yn ûndjipper wetter as de [[swanneblom]].

== Fersprieding ==
De giele plomp ferspriedet him mei dikke fersprantele [[woartelstok]]ken en mei [[sied (plant)|sied]]. Ek soargje wetterfûgels wol foar de fersprieding fan de siedden, trochdat se de fruchten iepenhakke om de fiedselrike siedden te bemachtigjen. Faak bliuwe dan in inkele mei slym omjûne siedden oan de boarstelfearrren fan de snaffelhoeken sitten. Dy siedden wurde meidroegen en op oare plakken ôfstrutsen. 

== Dielen fan de plant ==
===Blêd ===
Yn it earste jier hat de plant meast allinnich blêden dy't net boppe wetter komme. Pas yn it twadde jier binne donkergriene driuwblêden te sjen. De grutte blêden sitte mei stâlen ferspraat oan de woartelstokken dy’t yn de boaiem woartelje. In soad blêden hawwe in djip nier- oant hertfoarmich ynsniene foet en de râne fan de grutte blêden is geef. De driuwende blêden binne wat flakker as dy fan de besibbe [[swanneblom]]. De giele plomp hat ek ûnderdûkte blêden dy’t trochskinend binne.

=== Blom ===
De twaslachtige giele [[blom]] komt yn de simmer boppe wetter. De bloeitiid is tusken maaie en augustus. De blommen stekke sa’n 10 sm boppe wetter út en binne oant 5 sm yn trochsneed.&lt;ref&gt;[https://www.floravannederland.nl/planten/gele_plomp Flora van Nederland]&lt;/ref&gt; Se ferskine tagelyk mei de blêden. Op de blomboaiem steane fiif oant seis grutte tsjelkblêden en in soad lytse, ek giele kroanblêden ynplante, krektas in soad moaltriedden dy ’t yn in spiraal steane. De blommen slute har by rein en nachts, sadat it stomoal besmoute is. De tsjelkblêden foarmje in kom om de rest fan de blom. De tsjelkblêden binne grutter as de kroanblêden. It boppestannich fruchtbegjinsel is ploaid en draacht in brede stimpelskiif. Der binne in soad moaltriedden. Dy wjerkeatse neist giel ek [[ultrafiolet]] ljocht, wêrtroch’t se goed te finen binne foar [[bijen]]. &lt;ref&gt;[https://www.ecopedia.be/planten/gele-plomp Ecopedia.be]&lt;/ref&gt;

=== Frucht ===
Nei befruchting troch in protte soarten ynsekten dy’t op de nektar ôfkomme, ûntstiet in flessefoarmige, beieftige frucht mei in soad siedden. De ripe fruchten litte los fan de stâle en driuwe, trochdat de fruchtblêden yn twa lagen skieden binne: in bûtenste, griene, saprike laach en in binnenste, wite laach, dy’t ryk is oan lucht en de siedden omslút. Nei in skoft lit de bûtenste laach los, mar dan splitse de tuskenskotten fan de frucht har yn twaen. Sa ûntsteane healemoannefoarmige skiven mei in fêste bûtenwand. Dêrbinnen lizze de siedden, beklaaid mei slym. Ek dy driuwe troch de luchtblazen yn it slym. Stadichwei ferrottet no dy bûtenwand, de lucht ûntsnapt út de blazen en de siedden sinke. De siedden libje mar koart, minder as in jier, en wurde troch it wetter ferspraat. Se binne twasiedlobbich.

=== Stâle en woartelstok ===
De woartelstokken lizze horizontaal yn de boaiem. Oan de boppekant binne de ynplantingsplakken fan de blêd- en blomstâlen foar foarôfgeande jierren as littekens te sjen, wylst der oan de ûnderkant brune rizelwoartels útkomme. Oan ‘e ein komme der langgstâlige blêden út. De rjochtopsteande blêdstâlen binne oan de foet oan wjersiden fluezich ferbrede en ha gjin steunblêden. Nei boppen ta binne se trijekantich. Nauwe luchtkanalen soargje foar transport fan soerstof fan de hûdmûltsjes yn de blêden nei de ûndergrûnske woartelstokken. Dy kanaaltsjes sitte ek yn de blomstâlen. Guon [[larve]]n fan ynsekten meitsje ûnder wetter gebrûk fan de luchtkanalen om te sykheljen. 

== Omjouwing ==
Pompeblêden groeie yn stilsteand oant matich streamend fiedselryk wetter dat net al te djip is. Se komme foar yn hast hiel Europa en oangrinzjende dielen fan Aazje en Noard Afrika. It soarte groeit yn oant trije meter djip wetter en draacht by oan de hoemannichte soerstof yn it wetter. Soms is de groei sa wilich dat hiele wetteroerflakken bedekt wurde troch de grutte blêden. Se biede in leefgebiet oan fisken en in soad oare wetterdieren lykas ynsekten, slakken, fûgels, rivierkreeften, elanden, harten, muskusrôten en bevers.  De woartelstokken wurde graach fretten troch muskusrôten. Stikken woartelstok komme bytiden boppe driuwen at se los rekke binne troch bygelyks oanfretten troch rôten.
De giele plomp produsearret in soad [[soerstof]]. De plant kin der min oer as de baoeim omdold wurdt. Yn dit troebele wetter kinne de driuwende blêden noch oan fotosynteze dwaan, mar foar folslein ûnderdûkte wetterplanten is dat ûnmooglik. Beskaadzjen fan it wetter troch beammen wurdt ek net goed ferdroegen.

== Ferskaat ==
Giele plomp waard eartiids oan it fee opfuorre en brûkt tsjin kealheid en hûnsdûmens. Yn de ye ytbere woartel sit de stof nupharine, in fergiftige stof dy’t teneate dien wurdt troch de woartel goed te sieden. De siedden wurde rustere iten sûnt de plant ferskynde nei de lêste kâlde perioade yn it [[Mesolitikum]].
De giele plomp is de nasjonale plant fan Fryslân. Sân pompeblêden steane yn it read ôfbylde op de [[Fryske flagge]].
Stienhouwers ha de foarmen fan de blommen op de dakken fan de katedraal fan Bristol en de Westminster Abbey kerve, mooglik as oanmoediging fan it selibaat. 

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Nuphar_floral_diagram.jpg|diagram fan de blom
Ofbyld:Nuphar lutea 02 by-dpc.jpg|flessefoarmige frucht
Ofbyld:Duży Jeziorak.jpg|biotoop
Ofbyld:Nuphar_lutea2_ies.jpg|blom
Ofbyld:Billeder af nordens flora (Plate 182) BHL10459565.jpg|út Nordens Flora
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
*{{Aut|Neve, A. &amp; R.W.J.M. van der Ham}} (2014) [https://www.bestuivers.nl/Portals/5/EBooks/Bijenplanten/files/downloads/Bijenplanten_web.pdf Bijenplanten: nectar en stuifmeel voor honingbijen], Leien: EIS Kenniscentrum insecten en andere ongewervelden, Naturalis Biodiversity Center &amp; KNNVôfdieling Delfland, s. 27.
* [https://waarneming.nl/species/7098/ Waarneming.nl]
* {{Soartebank|2102|Giele plomp (''Nuphar lutea'')}}
&lt;references/&gt;
}}
{{CommonsBalke|Nuphar lutea|Giele plomp}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Swanneblom (famylje)]]
[[Kategory:Wetterplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Irak]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]]</text>
      <sha1>83w4borrq7fhmaah4d2spfw3a0atbg4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173751</id>
      <parentid>1173749</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:05:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>red</comment>
      <origin>1173751</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9899" sha1="htznz9hfxc0i78tfh838jesv4pt7c32" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= giele plomp
| Ofbyld= [[File:Nuphar lutea (habitus).jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[swanneblomeftigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Nymphaeales'')
| Famylje= [[swanneblommen (famylje)|swanneblommen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Nymphaeaceae'')
| Skaai= [[plompen]] (''Nuphar'')
| Wittenskiplike namme= Nuphar lutea
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) Smith, 1809
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
{{Net te betiizjen|de [[swanneblom]]}}
De '''giele plomp''' ([[Latynsk]]: ''Nuphar lutea''), ek '''dûker''', '''eineblom''', '''pompeblêd''', '''plompeblêd'''  of '''wetterplomp''', is in algemien foarkommende [[wetterplant]], dy't driuwende blêden hat en ta de wetterleeljefamylje (''Nymphaeaceae'') heart. De blêden fan de giele plomp wurde [[pompeblêd]]en neamd.  De plant groeit benammen yn marren, puollen en plassen mei in djipte oant trije meter. De plant wurdt meastal fûn yn ûndjipper wetter as de [[swanneblom]].

== Fersprieding ==
De giele plomp ferspriedet him mei dikke fersprantele [[woartelstok]]ken en mei [[sied (plant)|sied]]. Ek soargje wetterfûgels wol foar de fersprieding fan de siedden, trochdat se de fruchten iepenhakke om de fiedselrike siedden te bemachtigjen. Faak bliuwe dan in inkele mei slym omjûne siedden oan de boarstelfearrren fan de snaffelhoeken sitten. Dy siedden wurde meidroegen en op oare plakken ôfstrutsen. 

== Dielen fan de plant ==
===Blêd ===
Yn it earste jier hat de plant meast allinnich blêden dy't net boppe wetter komme. Pas yn it twadde jier binne donkergriene driuwblêden te sjen. De grutte blêden sitte mei stâlen ferspraat oan de woartelstokken dy’t yn de boaiem woartelje. In soad blêden hawwe in djip nier- oant hertfoarmich ynsniene foet en de râne fan de grutte blêden is geef. De driuwende blêden binne wat flakker as dy fan de besibbe [[swanneblom]]. De giele plomp hat ek ûnderdûkte blêden dy’t trochskinend binne.

=== Blom ===
De twaslachtige giele [[blom]] komt yn de simmer boppe wetter. De bloeitiid is tusken maaie en augustus. De blommen stekke sa’n 10 sm boppe wetter út en binne oant 5 sm yn trochsneed.&lt;ref&gt;[https://www.floravannederland.nl/planten/gele_plomp Flora van Nederland]&lt;/ref&gt; Se ferskine tagelyk mei de blêden. Op de blomboaiem steane fiif oant seis grutte tsjelkblêden en in soad lytse, ek giele kroanblêden ynplante, krektas in soad moaltriedden dy ’t yn in spiraal steane. De blommen slute har by rein en nachts, sadat it stomoal besmoute is. De tsjelkblêden foarmje in kom om de rest fan de blom. De tsjelkblêden binne grutter as de kroanblêden. It boppestannich fruchtbegjinsel is ploaid en draacht in brede stimpelskiif. Der binne in soad moaltriedden. Dy wjerkeatse neist giel ek [[ultrafiolet]] ljocht, wêrtroch’t se goed te finen binne foar [[bijen]]. &lt;ref&gt;[https://www.ecopedia.be/planten/gele-plomp Ecopedia.be]&lt;/ref&gt;

=== Frucht ===
Nei befruchting troch in protte soarten ynsekten dy’t op de nektar ôfkomme, ûntstiet in flessefoarmige, beieftige frucht mei in soad siedden. De ripe fruchten litte los fan de stâle en driuwe, trochdat de fruchtblêden yn twa lagen skieden binne: in bûtenste, griene, saprike laach en in binnenste, wite laach, dy’t ryk is oan lucht en de siedden omslút. Nei in skoft lit de bûtenste laach los, mar dan splitse de tuskenskotten fan de frucht har yn twaen. Sa ûntsteane healemoannefoarmige skiven mei in fêste bûtenwand. Dêrbinnen lizze de siedden, beklaaid mei slym. Ek dy driuwe troch de luchtblazen yn it slym. Stadichwei ferrottet no dy bûtenwand, de lucht ûntsnapt út de blazen en de siedden sinke. De siedden libje mar koart, minder as in jier, en wurde troch it wetter ferspraat. Se binne twasiedlobbich.

=== Stâle en woartelstok ===
De woartelstokken lizze horizontaal yn de boaiem. Oan de boppekant binne de ynplantingsplakken fan de blêd- en blomstâlen foar foarôfgeande jierren as littekens te sjen, wylst der oan de ûnderkant brune rizelwoartels útkomme. Oan ‘e ein komme der langgstâlige blêden út. De rjochtopsteande blêdstâlen binne oan de foet oan wjersiden fluezich ferbrede en ha gjin steunblêden. Nei boppen ta binne se trijekantich. Nauwe luchtkanalen soargje foar transport fan soerstof fan de hûdmûltsjes yn de blêden nei de ûndergrûnske woartelstokken. Dy kanaaltsjes sitte ek yn de blomstâlen. Guon [[larve]]n fan ynsekten meitsje ûnder wetter gebrûk fan de luchtkanalen om te sykheljen. 

== Omjouwing ==
Pompeblêden groeie yn stilsteand oant matich streamend fiedselryk wetter dat net al te djip is. Se komme foar yn hast hiel Europa en oangrinzjende dielen fan Aazje en Noard Afrika. It soarte groeit yn oant trije meter djip wetter en draacht by oan de hoemannichte soerstof yn it wetter. Soms is de groei sa wilich dat hiele wetteroerflakken bedekt wurde troch de grutte blêden. Se biede in leefgebiet oan fisken en in soad oare wetterdieren lykas ynsekten, slakken, fûgels, rivierkreeften, elanden, harten, muskusrôten en bevers.  De woartelstokken wurde graach fretten troch muskusrôten. Stikken woartelstok komme bytiden boppe driuwen at se los rekke binne troch bygelyks oanfretten troch rôten.
De giele plomp produsearret in soad [[soerstof]]. De plant kin der min oer as de baoeim omdold wurdt. Yn dit troebele wetter kinne de driuwende blêden noch oan fotosynteze dwaan, mar foar folslein ûnderdûkte wetterplanten is dat ûnmooglik. Beskaadzjen fan it wetter troch beammen wurdt ek net goed ferdroegen.

== Ferskaat ==
Giele plomp waard eartiids oan it fee opfuorre en brûkt tsjin kealheid en hûnsdûmens. Yn de ye ytbere woartel sit de stof nupharine, in fergiftige stof dy’t teneate dien wurdt troch de woartel goed te sieden. De siedden wurde rustere iten sûnt de plant ferskynde nei de lêste kâlde perioade yn it [[Mesolitikum]].
De giele plomp is de nasjonale plant fan Fryslân. Sân pompeblêden steane yn it read ôfbylde op de [[Fryske flagge]].
Stienhouwers ha de foarmen fan de blommen op de dakken fan de katedraal fan Bristol en de Westminster Abbey kerve, mooglik as oanmoediging fan it selibaat. 

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Nuphar_floral_diagram.jpg|diagram fan de blom
Ofbyld:Nuphar lutea 02 by-dpc.jpg|flessefoarmige frucht
Ofbyld:Duży Jeziorak.jpg|biotoop
Ofbyld:Nuphar_lutea2_ies.jpg|blom
Ofbyld:Billeder af nordens flora (Plate 182) BHL10459565.jpg|út Nordens Flora
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
*{{Aut|Neve, A. &amp; R.W.J.M. van der Ham}} (2014) [https://www.bestuivers.nl/Portals/5/EBooks/Bijenplanten/files/downloads/Bijenplanten_web.pdf Bijenplanten: nectar en stuifmeel voor honingbijen], Leien: EIS Kenniscentrum insecten en andere ongewervelden, Naturalis Biodiversity Center &amp; KNNVôfdieling Delfland, s. 27.
* [https://waarneming.nl/species/7098/ Waarneming.nl]
* {{Soartebank|2102|Giele plomp (''Nuphar lutea'')}}
&lt;references/&gt;
}}
{{CommonsBalke|Nuphar lutea|Giele plomp}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Swanneblom (famylje)]]
[[Kategory:Wetterplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Irak]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]]</text>
      <sha1>htznz9hfxc0i78tfh838jesv4pt7c32</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Skrobberheideplanten</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26283</id>
    <revision>
      <id>1173669</id>
      <parentid>1138904</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:30:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppeling om utens */ kt</comment>
      <origin>1173669</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3646" sha1="fspi1ui6b5ulqa17ojm4eocw47id4mh" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = skrobberheideplanten
| ôfbylding           =Erica cinerea (Purpurlyng).jpg
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = [[Reade skrobberheide]] (''Erica cinerea'').
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[asteriden]]
| takson13            = [[skift]]:
| namme13             = [[heide-eftigen]] (''Ericales'') 
| takson14            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme14             = [[heideplanten (famylje)|heideplanten]] (''Ericaceae'')
| takson15            = [[ûnderfamylje]]:
| namme15             = [[heideplanten (ûnderfamylje)|heideplanten]] (''Ericoideae'')
| takson16            = [[tûke (taksonomy)|tûke]]:
| namme16             = [[heideplanten (tûke)|heideplanten]] (''Ericeae'')
| takson17            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme17             = '''skrobberheideplanten''' (''Erica'')
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
| lânkaart            = 
| lânkaarttekst       = 
| lânkaartbreedte     = 
}}
De '''skrobberheideplanten''' (''Erica'') binne in planteskaai út de [[heidefamylje]].

Alle leden fan it geslacht hawwe altydgriene, nuddeleftige blêden fan 2 - 15 millimeter lang yn krânsen fan trije of fjouwer.

De fjouwertoskige blomkroan mei frije blomstêfkes stiet middenyn in griene tsjelk (fleiskleurich by ''Erica carnea''). ''Erica sicula'' (Syn. '' Pentapera sicula '') hat in meastal fiiftoskige blomkroan.

De besibbe soarte ''Bruckenthalia spiculifolia'' (Syn. ''Erica spiculifolia'') hat blomstêfkes dy't mei de blomkroan fergroeid binne.

De measte Europeeske soarten binne dwerchstrewellen fan 20 - 80 sintimeter heech. De grutste binne de [[beamheide]], ''Erica arborea'', en de [[biezemdopheide]], ''Erica scoparia'', dy't 6 - 10 meter heech wurde kinne. 

Fan de mear as 750 soarten komme der mear as 600 yn it ''[[fynbos]]'' yn de Kaapstreek fan [[Súd-Afrika]] foar. De oare soarten binne ynlânsk yn de rest fan [[Afrika]], it [[Middellânske See]]gebiet en Europa.

== Keppeling om utens ==
* [http://rbg-web2.rbge.org.uk/FE/fe.html Flora Europaea]
* [http://www.calflora.net/southafrica/capeflora.html Flora of the Western Cape]
* [http://www.doi.org/10.1111/j.1365-2699.2005.01376.x Geographical affinities of the Cape flora, South Africa]
* [http://plantweb.co.za/Plant_Pictures/Erica/ Picture gallery of South-African Erica's]
* [http://www.heathersociety.org.uk/ The Heather Society]

{{CommonsBalke|Erica}}

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Heide (famylje)]]</text>
      <sha1>fspi1ui6b5ulqa17ojm4eocw47id4mh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bearzerûchplanten (skaai)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26304</id>
    <revision>
      <id>1173742</id>
      <parentid>1138869</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:59:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Yn fivers */ kt</comment>
      <origin>1173742</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5560" sha1="t0pg2qtdsh5c98uwlvxip6hqjkfng1i" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = bearzerûchplanten
| ôfbylding           =PotamogetonPerfoliatus+CalopteryxSplendens.jpg
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = [[Breed bearzerûch]] (''Potamogeton perfoliatus'').
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[iensiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[alismatiden]]
| takson13            = [[skift]]:
| namme13             = [[snoekeblêdeftigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Alismatales'')
| takson14            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme14             = [[bearzerûchplanten (famylje)|bearzerûchplanten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Potamogetonaceae'')
| takson15            = [[ûnderfamylje]]:
| namme15             = [[bearzerûchplanten (ûnderfamylje)|bearzerûchplanten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Potamogetonaceae'')
| takson16            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme16             = '''bearzerûchplanten''' &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Potamogeton'')
| takson17            = 
| namme17             = 
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
}}
De '''bearzerûchplanten''' ([[wittenskiplike namme]]: ''Potamogeton'') binne in skaai fan [[wetterplant]]en. Se wurde ek wol '''bearzekrûden''', '''bearzerûch''', '''bearzekrûd''', '''bearskekrûd''', '''bearzeflaaks''', '''bearzeflaach''' of '''bearzewier''' neamd. De blêden kinne op it wetter driuwe of ûnder it wetteroerflak sweve. De blommen sitte yn griene ierkes dy't boppe it wetteroerflak útstekke. 

Ta it skaai ''Potamogeton'' wurde yn elts gefal de breedblêdige farianten rekkene. De gersblêdige farianten wurde resintelik ek wol ûnderbrocht yn it geslacht ''Stuckenia''.

== Yn Nederlân ==
Yn de [[Feluwerânemarren]] koe it Bearzerûch him ûntjaan nei it biologysk ferbetterjen dat yn de njoggentiger jierren begûn. It [[krânswier]] die it ek wer better en ferdreau de ferskate bearzerûchkrûden nei it djippere wetter, dêr't it syn [[niche]] hat.

Nederlân hat de neifolgjende soarten:
* [[Breed bearzerûch]] (''Potamogeton perfoliatus'')
* [[Flak bearzerûch]] (''Potamogeton compressus'')
* [[Flot bearzerûch]] (''Potamogeton natans'')
* [[Fyn bearzerûch]] (''Potamogeton pusillus'')
* [[Flottend bearzerûch]] (''Potamogeton ×fluitans'')
* [[Glêd bearzerûch]] (''Potamogeton lucens'')
* [[Hierbearzerûch]] (''Potamogeton trichoides'')
* [[Knopich bearzerûch]] (''Potamogeton pectinatus'')
* [[Krollich bearzerûch]] (''Potamogeton crispus'')
* [[Lyts bearzerûch]] (''Potamogeton berchtoldii'')
* [[Lang bearzerûch]] (''Potamogeton praelongus'')
* [[Rivierfonteinkruid]] (''Potamogeton nodosus'')
* [[Read bearzerûch]] (''Potamogeton alpinus'')
* [[Readskonkbearzerûch]] (''Potamogeton polygonifolius'')
* [[Ronfelich bearzerûch]] (''Potamogeton ×zizii'')
* [[Skerp bearzerûch]] (''Potamogeton mucronatus'')
* [[Spits bearzerûch]] (''Potamogeton acutifolius'')
* [[Stomp bearzerûch]] (''Potamogeton obtusifolius'')
* [[Swurdbearzerûch]] (''Potamogeton ×sparganifolius'')
* [[Triedbearzerûch]] (''Potamogeton filiformis'')
* [[Ungelykblêdich bearzerûch]] (''Potamogeton gramineus'')
* [[Weversblêdbearzerûch]] (''Potamogeton coloratus'')
* [[Wylchbearzekrûd]] (''Potamogeton ×decipiens'')

== Yn fivers ==
In boarne fan noed by fiverleafhawwers is it brún wurden fan de blêden fan it glânzjend bearzerûch. Dit kin ferskeidene 9natoerlike) oarsaken hawwe:

As earste oarzaak hâldt glânzjend bearzekrûd fan healskaadrike plakken. At se te sinnich steane, of it wetter is yn in perioade te lang opwaarme, sille de blêden brún ferkleurje. Set men de planten wer yn in mear skaadrike omjouwing, dan kleurje se wer donkergrien.

As twadde oarzaak ferkleurje âlde blêden brún at der út harren oksels nije, jonge blêden foarme hawwe. Slakken frette oan de jonge, sêfte blêden.

In tredde oarsaak fan it brún wurden fan de blêden fan bearzerûch kin komme troch in te heech izergehalte yn wetter wêrtroch it izer as rustplakken delslein is it bearzerûch. Benammen grûnwetter befet bytiden soms in soad izer en men kin it bêste ôfwachtsje oant alle izer delslein is op de boaiem fan de fiver.

Ek stof is in grutte fijân fan it glânzjend bearzerûch. Troch de wyn kin der stof yn it wetter bedarje en de blêden fersmoargje. Gean mei in fiskersnetsje de blêden lâns sadat it stof der ôf waait en nei de boaiem sakket.
{{Commonscat|Potamogeton}}

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Bearzerûch (famylje)]]
[[Kategory:Wetterplant]]</text>
      <sha1>t0pg2qtdsh5c98uwlvxip6hqjkfng1i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Snoekeblêd</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26358</id>
    <revision>
      <id>1173743</id>
      <parentid>1142312</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:00:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tún */ kt</comment>
      <origin>1173743</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6546" sha1="eip4168y7c670xx1jn4xa9ixlib4cfa" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= snoekeblêd
| Ofbyld= [[File:pijlkruid1.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[snoekeblêdeftigen]] (''Alismatales'')
| Famylje= [[snoekeblêden (famylje)|snoekeblêden]] (''Alismataceae'')
| Skaai= [[snoekeblêden (skaai)|snoekeblêden]] (''Sagittaria'')
| Wittenskiplike namme= Sagittaria sagittifolia
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
'''Snoekeblêd''' (ek ''pileblêd'', ''pilekrûd'',''Omodaka'' ''pylkblêd'' of ''pylkkrûd'' (''Sagittaria sagittifolia'') is in wetterplant út de weversblêdfamylje (''Alismataceae''). Kweekte foarmen komme út East-Aazje. De namme ferwiist faaks nei de blêdfoarm. 

==Beskriuwing==
It is in [[oerbliuwende plant|oerbliuwende]], 70-100 sm hege moeras- of [[wetterplant]] mei knoleftich ferdikke, 4-5 sm grutte [[rizoom|rizomen]]. De knollen binne aaifoarmich, wyt of grien fan kleur en bedekt mei skobben. De blêden binne pylkfoarmich, donkergrien, ûndield en langstâle.
Under wetter binne de blêden ljochtgrien, lang en smel. Boppe wetter hawwe de blêden in dúdlike pylkfoarm. De trijekante stâlen kinne wol in heale meter boppe wetter útstekke.
[[Ofbyld:pijlkruid2.jpg|thumb|left|250px|''Snoekeblêd'']]

De plant bloeit fan july-septimber en hat yn de midden in brún oant donkerpears plak. De blommen groeie yn langhalige bloeiwizen. De blommen besteane út trije frije [[kroanblêd]]en en trije griene tsjelkblêden. De fruchten binne lyts.

De plant kin temperatoeren oant -20&amp;nbsp;°C ferneare. De soarte groeit yn wetter tusken de 10-60 sm djip. It wetter moat neutraal oant licht basysk fan [[pH]] wêze. 

== Fersprieding ==
De blommen binne ienslachtich. Manlike blommen sitte yn de boppeste krânsen fan de blom, froulike yn de ûnderste krânsen. De siedden ferspriede har driuwend oer it wetter. Se binne yn rêststeat en binne noch net by steat út te spruten. Pas at se bleatsteld binne oan in perioade fan lege temperatoeren kinne se kime. 
[[Ofbyld:Sagittaria sagittifolia nf.jpg|thumb|right|180px|''Snoekeblêd'']]

== Ekologyske aspekten ==
Yn de stâlestikken fan de plant dy't ûnder wetter sitte kinne gongen makke wurde troch larven fan de dûnsmiggen ([[Chironomidae]]). Ek slakken kinne de plant oantaaste.
Boppe wetter binne de stâlen krekt wer gefoelich foar swarte lûs. 
[[Ofbyld:SagittariaSagittifolia-bloem-kl.jpg|thumb|left|250px|''Snoekeblêd'']]

== Tapassings ==
De setmoalhâldende, swiet aromatysk smeitsjende knoltsjes wurde yn [[Folksrepublyk Sjina|Sjina]] en [[Japan]] as griente iten. De knoltsjes wurde skyld, yn lytse stikken snien en dan sean. Se binne in bestândiel fan in soad Aziatyske gerjochten. Yn de knollen sit 20% setmoal en 5% [[proteïne|aaiwyt]]. Ek de jonge blêden binne ytber. De plant wurdt benammen kultivearre yn Sjina, Japan en [[Taiwan]] en op lytsere skeal yn [[Yndoneezje]] en [[Maleizje]]. It duorret seis oant sân moanne eardat de oanplante planten rispe wurde kinne. 

== Tún ==
Yn de túnfiver kinne de planten of knollen it bêste yn de maitiid of hjerst yn kuorren of amers útplante wurde, sadat de planten ek maklik úttinne wurde kinne. Jou de plant in sinnich plak foar moaie blommen, al kin de plant ek wol wat skaad brûke. Troch de ôfmjitting is de plant net geskikt far lytse fivers.

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Snoekeblêd (famylje)]]
[[Kategory:Wetterplant]]
[[Kategory:Griente]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Afganistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Birma]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bûtan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fjetnam]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Japan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kanada]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kirgyzje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nepal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Pakistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tadzjikistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkmenistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yndia]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yndoneezje]]</text>
      <sha1>eip4168y7c670xx1jn4xa9ixlib4cfa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Frâns fan Donia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27400</id>
    <revision>
      <id>1173639</id>
      <parentid>1113173</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T12:15:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173639</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2073" sha1="7zroudolhy2aysapyl6mazlnw9j7znh" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Anselmus-van-Hulle-Hommes-illustres MG 0460.tif|thumb|Franciscus à Donia, 1648 &lt;br&gt;&lt;small&gt;troch [[Anselmus fan Hulle]] &lt;/small&gt;]]
'''Frâns fan Donia''' ([[Jelsum]] , [[1580]] - [[De Haach]], [[25 febrewaris]] [[1651]]) wie [[diplomaat|gesant]].

Fan Donia waard wierskynlik berne op [[Hinnemastate]] yn Jelsum. Heit [[Keympe fan Donia|Keympe]] wie ûnder mear [[grytman]] fan [[Ljouwerteradiel]]. Yn 1618 boaske er yn Ljouwert oan Geertruyd Engelstede dy't yn 1642 ferstoar. Yn 1645 troude er twads yn [[Sutfen (stêd)|Sutfen]] mei Helena fan Heuclom, dochter fan de boargemaster fan [[Hurderwyk]].

Frâns studearre ûnder oare yn [[Universiteit Leien|Leien]] (1599), [[Universiteit fan Heidelberch|Heidelberch]] (1601) en [[Universiteit fan Marburg|Marburch]] (1602). Hy keas lykwols foar in militêre karriêre om't er yn 1610 oansteld waard as [[hopman]] ([[Kaptein (rang)|kaptein]]) fan in rezjimint. Hy folge dêrmei syn neef Frâns fan Cammingha op.

Hy wie lid fan [[Steaten-Generaal fan de Nederlannen|Generale Steaten]] en die yn [[1648]] út namme fan [[Fryslân]] mei oan de ûnderhannelings fan de [[Frede fan Münster]]. Yn de ''Friedensaal'' yn Münster hinget in skilderij fan him. Teffens stiet er prominint op it skilderij fan [[Gerard Terborch]] oer itselde fredesakkoart. 

Frâns fan Donia wie lid fan de Grutte Gearkomste fan [[1651]] yn De Haach.

{{boarnen|boarnefernijing=
* {{Aut|Brouwer , J.H., J.J. Kalma , W. Kok en M. Wiegersma , red.}}, Encyclopedie van Friesland, (Amsterdam: Elsevier, 1958), ''Donia, FRans van''.
* {{Aut|J.J. Poelhekke}} -  Vrede van Munster ( Den Haag 1948 ) 
* {{Aut|Van der Aa}} - IV side 254-255
* [[Ljouwerter Krante]] (5 juny 1948) 
}}

{{DEFAULTSORT:Donia, Frans fan}}
[[Kategory:Frysk politikus]]
[[Kategory:Frysk diplomaat]]
[[Kategory:Deputearre nei de Steaten-Generaal foar 1796]]
[[Kategory:Fryske adel]]
[[Kategory:Frysk ofsier]]
[[Kategory:Steatsk militêr yn de Tachtichjierrige Oarloch]]
[[Kategory:Persoan berne yn Jelsum]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1580]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1651]]</text>
      <sha1>7zroudolhy2aysapyl6mazlnw9j7znh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Boekweet</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28445</id>
    <revision>
      <id>1173666</id>
      <parentid>1138739</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:29:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Komôf */ kt</comment>
      <origin>1173666</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6647" sha1="n77l5r68zkvw1o3jq1tze40r7mwu2xo" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = boekweet
| Ofbyld= [[File:메밀.JPG|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[miereftigen]] (''Caryophyllales'')
| Famylje= [[readskonken (plantefamylje)|readskonken]] (''Polygonaceae'')
| Skaai= [[boekweetplanten]] (''Fagopyrum'')
| Wittenskiplike namme= Fagopyrum esculentum
| Beskriuwer, jier= Moench, 1794
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
'''Boekweet''' (''Fagopyrum esculentum'') ek wol ''boekweit'', ''boekwyt'', ''bokweit'', ''bokweet'', ''bokwyt'' of ''perfyt'', is in plant út de [[readskonkfamylje]] (''Polygonaceae''). De botanyske namme Fagopyrum betsjut 'boekweet' (fagus = boek (de beam) en puros = weet). Yn oare talen hat it lyksoartige nammen: 'bokwiet' (Afrikaansk), 'buckwheat' (Ingelsk), 'Buchweizen' (Dútsk) en 'boghvede' (Deensk).

== Skaaimerken ==
It is in [[ienjierrige plant]] mei in holle, rjochtopgeande, him faker fertakjende, reade stâle. De blêden binne trijehoekich oant hertfoarmich. It woartelstelsel bestiet út in sterk spranteljende [[pinwoartel]]. De bloei begjint al yn in jong stadium, soms al nei seis wiken, en giet dan 25-30 dagen troch. De blommen steane in langstâlige plommen by elkoar, wyt en rôze fan kleur, en befetsje in soad [[nektar]]. Op earme grûnen kin boekweet 50 sm heech wurde. Foardat de bloei dien is binne der al ripe fruchten.
[[Ofbyld:Fagopyrum esculentum flowers, Boekweit bloemen.jpg|thumb|left|180px|Boekweetblom]]

It ytbere sied sit oan tinne stâltsjes dy't yn ripe tastân maklik loslit. It hat in moal- en aaiwytrike ynhâld, oerienkommend mei dy fan [[Klaver (plant)|klaver]]. Der wienen earder twa rassen bekend: op de feangrûnen de Staphorster brúnswarte en op de sângrûnen de Brabânske grize boekweet. De hjoeddeiske rassen produsearje minder nektar as de âlde rassen. By it bewarjen moat it sied drûch wêze want it skimmelt gau. Ien kilo sied befet ± 45.000 siedden.

De foarm fan it boekweetsied liket in soad op [[Bûk (beam)|bûkels]], al binne se folle lytser, ûngefear 6 mm lang. It sied waard ta moal meald, hoewol't boekweit beslist gjin nôt is. Boekweet is in 'pseudonôt': de siedden, it moal en alle oare ôflate produkten fan boekweet befetsje gjin [[gluten]] en binne sa faak in útkomst foar minsken mei allergyen. It moal kin goed mongen wurde mei dat fan nôt om sa stro te meitsjen. Rustere boekweetkerrels hjitte ek wol 'kasha' en binne bekend út de East-Europeeske keukens. Yn boekweetmoal sit in soad [[magnesium]], [[kalium]] en [[fosfor]]. It is streksum en licht fertarber. It wurdt tsjintwurdich ek ferboud foar de genêskunde.

== Ferbou ==
Boekweet is in plantesoarte dat sûnt de [[15e iuw]] ferboud wurdt op de Fryske sângrûnen en soks barde sûnder [[dongjen]]. Sadwaande wie it in útkomst foar earme boeren, der wie ommers gjin fee of kaptaal nedich. It lân rekke ek net útrûpele. Boekweet freget in djip losmakke boufuorge, de pinwoartel krijt sa makliker de kâns om te groeien. Djip ploegjen freget in sôad lûkkrêft. De spreuk &quot;boekweet wurdt ferboud op hynsteswit&quot; hat hjiryn har oarsprong. Boekweetlân op sângrûn waard faak twa kear ploege. Ein febrewaris of begjin maart waard djip ploege, en by of foar it siedzjen (nei de [[Swartehagekjeld]]) barde dat nochris, mar dan tige ûndjip. Boekweetbou ferge in soad skoffeljen en wjudzjen. It waard breedwerpich of yn rigen op in ôfstân fan 30 sm siedde en 3 sm djip. Troch de flugge groei is it in goede boaiembedekker, mar men hie wol in soad lêst fan it ûntúch hoannepoat. It nôt wie tear en de rispinge mislearre geregeld troch kerbûstich waar of nachtfroast. Letter fergoeden de hege strieprizen it risiko wat. Nei 1700 wie de boekweet foar de [[Drachten|Drachtster]] en [[De Gordyk|de Gordykster]] nôtkeaplju it belangrykste produkt. Op de net-ôfgroeven heechfeangebieten waard ek boekweet ferboud (fean-boekweet) neidat de heide der ôfbaarnd wie. Dit feanbaarnen joech in soad reek ûntwikkeling, wêroer de klachten sels út Hollân wei kamen. (oer it brânen yn it Drintske fean). 
[[Ofbyld:Fagopyrum esculentum seed 001.jpg|thumb|right|250px|Siedfoarming]]

== Sân en feangebieten ==
Der waard terske mei krûme terskkneppels op in fan ôfplagge stik grûn bûtendoar. Oan de ein waard 'de marse' slein wêrby't de fleiels tagelyk delkamen. Der leinen planken ûnder de skeaven. By dit terskjen waard stevich dronken en ta eintsjebeslút ek iten. De boekweetbou is nei [[1850]] hurd werom rûn. Yn 1876 waard noch 10% fan it boulân troch boekweet ynnomd, mar nei 1900 is de tylt yn Fryslân finaal ferdwûn. Hjouwer en jirpels kamen derfoar yn 't plak. De Frânske boekweet wie in konkurrint. Der wie ek in groeiend ferlet fan feefoerbou. Eaststellingwerf hat it noch it langste folholden. Yn 1920 waarden noch 11 fan de 7600 ha. (Oeriselske en Gelderske sângrûn) yn Fryslân tyld. It sie waard earder oan oan pelmoolners ferkocht, dy't de boekweetgrôt fan makken, de grûnslach foar &quot;boekweten Janke, sa stiif as in planke&quot;. In oar gerjocht wie boekwetenbrij. Boekweetdoppen waarden brûkt foar bêdekessens. Der waard lang ûnderskied makke tusken sânboekweet en feanboekweet.
[[Ofbyld:Fagopyrum гречка.jpg|thumb|left|180px|Boekweetsied]]

== Komôf ==
Boekweet is in kultuergewaaks dat it ierst sa'n 6.000 jier lyn ferboud waard op it fêstelân fan [[Súdeast-Aazje]], dêr't it him wei fersprate nei [[Mantsjoerije]], [[Mongoalje]] en [[Tibet]]. It tinken is ornaris dat it letter, oan 'e ein fan 'e [[Midsiuwen]], fia de [[Siderûte]] nei [[East-Jeropa]] brocht waard. Dêrwei waard it fierder oer [[Midden-Jeropa|Midden]]- en [[West-Jeropa]] ferspraat. Ut stomoalûndersyk hat lykwols ek bliken dien dat boekweet al foar it begjin fan de jiertelling yn Nederlân foarkaam.

Argyfûndersyk leart dat al sûnt [[1390]] in flugge yntroduksje fan boekweit wie yn de Nederlannen. De sintra hjirfan binne de Kempen en de Iselfallei. Taalkundige gegevens dogge fermoeden dat de boekweet lâns trije siden West-Europa binnenkaam: in noardlike rûte, mooglik fia de [[Hânze]], mei as nammetype boekweet, in eastlike hannelswei mei nammetype 'Heidenkorn' of 'Pohanka', en in súdlike rûte mei as nammetype 'Saraseensk' of 'Moarsk nôt'.

{{boarnen|boarnefernijing=
* {{EvF|Boekweit}}
}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Readskonk (famylje)]]
[[Kategory:Nôt]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Birma]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fjetnam]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kambodja]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Laos]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tailân]]</text>
      <sha1>n77l5r68zkvw1o3jq1tze40r7mwu2xo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hagedoarnen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28947</id>
    <revision>
      <id>1173730</id>
      <parentid>1138885</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:55:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppeling om utens */ kt</comment>
      <origin>1173730</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5692" sha1="5oonwyvtes5r7sup5drc88b6visuu8j" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = hagedoarnen
| ôfbylding           =Meidoornstruik.jpg
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = De [[ienstilige hagedoarn]] (''Crataegus monogyna'').
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[rosiden]]
| takson13            = (sûnder rang):
| namme13             = [[fabiden]]
| takson14            = [[skift]]:
| namme14             = [[roaseftigen]] (''Rosales'')
| takson15            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme15             = [[roazen (famylje)|roazen]] (''Rosaceae'')
| takson16            = [[ûnderfamylje]]:
| namme16             = [[prommen (ûnderfamylje)|prommen]] (''Amygdaloideae'')
| takson17            = [[tûke (taksonomy)|tûke]]:
| namme17             = [[apels (tûke)|apels]] (''Maleae'')
| takson18            = [[ûndertûke]]:
| namme18             = [[hagedoarnen (ûndertûke)|hagedoarnen]] (''Crataeginae'')
| takson19            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme19             = '''hagedoarnen''' (''Crataegus'')
| beskriuwer, jier    = Tournefort ''ex'' [[Linnaeus]], 1753
| lânkaart            = 
| lânkaarttekst       = 
| lânkaartbreedte     = 
}}
De '''hagedoarnen''' (''Crataegus'') binne in [[skaai (taksonomy)|skaai]] fan strûken út [[famylje (taksonomy)|famylje]] fan 'e [[roazen (famylje)|roazen]] (''Rosaceae'') en it [[skift]] fan 'e [[roaseftigen]] (''Rosales''), dy't fan natuere yn Europa, Noard-Amearika, Aazje en Noard-Afrika foarkomme. Guon soarten komme ek as beam foar. 

==Beskriuwing==
De hagedoarn waard troch de toarnen op de tûken in soad brûkt yn [[hage]]n. Alde hagen trochsniene hiel Ingelân, parten fan Skandinaavje en Frankryk en bepaalden foar in grut part de lânskipsfoarm. It hout is hurd en fyn fan struktuer en tsjinne wol foar houtfykwurk.

Fan it skaai hagedoarnen, ek '' hagedoarn'', ''hagebeam'', ''hagebeibeam'', ''hagedoarnen beamke'', ''hagetoarn'' of ''smoarbeibeam'' neamd, komme yn de Benelúks twa soarten lânseigen foar. Dat binne de [[Ienstilige hagedoarn]] (''Crataegus monogyna'' syn. ''C. oxycantha'') en de [[Twastilige hagedoarn]] (''Crataegus laevigata''). Der komt lykwols ek in soartshybride fan de Ienstilige en Twastilige hagedoarn, ''Crataegus'' ×''macrocarpa'', yn it wyld foar.

It geslacht omfiemet hûnderten soarten, wêrfan trije yn Nederlân foarkomme, sawol yn it wyld as oanplante as sierbeam. Dêrneist wurdt de hybride ''Crataegus'' ×''lavallei'' / ''C. lavallei'' en de út Sina kommende ''Crataegus persimilis'' as sierbeam yn Nederlân oanplante.

== Eigenskippen ==
De ienstilige hagedoarn kin in beam fan wol 10 meter heech wurde, wylst de twastilige hagedoarn in strûk is dy't oant 4,5 meter heech wurdt. Se bloeie yn maaie/juny mei sterk rûkende blommen. Op de tûken sitte toarnen. Dêrom de nammen ''Hagedoarnwinter'' en ''Swartehagekjeld'' foar de kâlde perioade op likernôch 11-14 maaie. 

As sierbeam wurdt fan de twastilige hagedoarn it ras 'Paul's Scarlet' oanplante. Dizze hat folde, rôzereade blommen en foarmet gjin fruchten. Troch de folde blommen is dizze hagedoarn minder gefoelich foar baktearjefjoer (''Erwinia amylovora''). De beam wurdt oant 6 meter heech. De beam wurdt troch okulearjen [[intsje|fermeardere]] op de ûnderstamme fan de oare soarten.

== Medisinaal ==
Hagedoarn wurdt al sûnt de 16e iuw brûkt om de bloedsomrin te stimulearjen. Dizze wurking komt ûnder mear troch de ynhâldsstof rutine: dy stof is wittenskiplik bekend om syn fermogen om blauwe plakken foar te kommen.
Boppedat helpt hagedoarntee om de golesterol te ferleegjen.

== Ekologyske wearde ==
De hagedoarn is troch syn toarnen aardich goed beskerme tsjin de fraat fan [[grutte weiders]] en foarmet sa in skûlplak foar in protte organismen. Wat der oerbleaun is fan de tûzenen kilometers, somtiden iuwenâlde, hagen wurdt tsjintwurdich faak om syn ekologyske- en kultuerhistoaryske wearde beskerme (Ingelân). It is in plant dy't benammen foarkomt oan boskrânen en yn [[klaai]]bermen. 

== Fermeardering ==
De plant fermeardert him troch [[sied (planten)|sied]] en troch [[stek (plant)|stek]]ken.

== Gallery ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Meidoornbloesem.jpg|''Blossem fan ienstilige hagedoarn''
Ofbyld:(MHNT) Crataegus monogyna - flowers and buds.jpg|''Blossem fan ienstilige hagedoarn''
Ofbyld:Meidoorn_vruchten.jpg|''Fruchten fan ienstilige hagedoarn''
Ofbyld:Eenstijlige meidoorn (Crataegus monogyna branch).jpg|''Tûketoarnen by ienstilige hagedoarn''
&lt;/gallery&gt;

== Keppeling om utens ==
* [http://herbstopic.com/?p=225&amp;lang=en-en Hagedoarn-foto's op Herbs Topic].
{{Commonscat|Crataegus}}

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Roas (famylje)]]</text>
      <sha1>5oonwyvtes5r7sup5drc88b6visuu8j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lyts Kurasau</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29144</id>
    <revision>
      <id>1173680</id>
      <parentid>911108</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T15:40:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>plaatsjes</comment>
      <origin>1173680</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2127" sha1="p7om7ow9h55hledrtw0mx6hdv9tv1rw" xml:space="preserve">[[Ofbyld:LighthouseOnKleinCuracao.jpg|thumb|right|200px|''De fjoertoer op Lyts Kurasau.'']]

'''Lyts Kurasau''' ([[Papiamintsk]]: Klein Corsou) is in eilân foar de kust fan [[Kurasau]], it is part fan de [[Nederlânske Antillen]]. Der stiet in âlde [[fjoertoer]] op it eilân, in strânhús en inkele hutten foar toeristen. It eilân is likernôch trije kante kilometer grut en leit op sa’n tsien kilometer súdeastlik fan Kurasau. 

It eilân is in lyts, keal, ûnbewenne rotseilân, dat troch fûgels as briedplak brûkt wurdt. It wetter om Lyts Kurasau hinne wurdt in soad brûkt troch dûkers. Der binne bedriuwen op Kurasau dy’t deitochten nei it eilân organisearje. Net altyd hat it eilân keal west sa as no. It wie ea hielendal mei gers begroeid en waard ûnder oare brûkt om hynders op weidzje te litten. Ut dy tiid is ek de fjoertoer dy’t op it eilân stiet. Troch de [[fosfaat]]winnerij waard it eilân ôfgroeven, wêrnei de fegetaasje fan it eilân ferlern gie. 

Op it stuit hat it eilân gjin bliuwende bewenning mear, mar yn it ferline wie dat wol it gefal. [[Ivanon Coffie]], in [[Nederlân]]sk [[honkbal]]spiler, is op Lyts Kurasau berne. 

De loefkante fan it eilân is in tsjerkhôf foar skippen dy’t net fier genôch by it eilân wei bleaunen. Op it strân lizze ferskate en âlde skipswrekken, wêrûnder dy fan in lytse tenker, de ''Maria Bianca Guidesman''. Dy kant fan it eilân is ek de side dêr’t tonnen oan [[wrekhout]], slippers en flessen oanspield binne.

&lt;gallery&gt;
Klein Curaçao - cactussen.jpg|Kaktussen
Klein Curaçao - graf.jpg|Grêf op de noardwestkust
Klein Curaçao - ruïne.jpg|Ruïnes fan gebouwen op de noardwestkust, dy't mooglik by it eardere karantênegebou hearden.
Klein Curaçao - schildpadnest.jpg|Skyldpodnêst op de súdeastkust (2020)
Klein Curaçao, augustus 1990 - panoramio.jpg|It wrak fan de ''Maria Bianca Guidesman'' yn 1990
Wrack Klein Curacao (34873647236).jpg|Loftfoto fan it oerbliuwsel fan it skipswrak in 2017
Klein Curaçao - gestrand schip.jpg|It wrak fan it yn 2007 strâne Frânske jacht ''Tschao''
&lt;/gallery&gt;

[[Kategory:Geografy fan Kurasau]]</text>
      <sha1>p7om7ow9h55hledrtw0mx6hdv9tv1rw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Haarlimmer klokkespul</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32187</id>
    <revision>
      <id>1173746</id>
      <parentid>928979</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:02:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppeling om utens */ kt</comment>
      <origin>1173746</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="677" sha1="7jg7zpzgbu4lg3kvru827a1ndrtbpca" xml:space="preserve">In moaie [[stinzeplant]] is it '''Haarlimmer klokkespul''', de folde foarm fan de [[Knolstienbrek]]. ''Saxifraga granulata'' 'plena' is in plant út de [[stienbrekfamylje]] (Saxifragaceae). It is in foldblommige [[cultivar]] dy't ferwyldere as [[stinzeplant]] foarkomt by bûtens as [[Martenastate]] yn [[Koarnjum]],  [[Skierstins (Feanwâlden)]], [[Hûs te Manpad]] (Heemstede), [[Thijsse's Hof]] (Bloemendaal), en de [[Haarlimmerhout]].

==Keppeling om utens==
* [http://www.stinzenflorafriesland.nl/index.php?page=Haarlems+Klokkenspel ôfbylde Haarlimmer klokkespul]

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Stienbrek (famylje)]]
[[Kategory:Stinzeplant]]
[[Kategory:Túnplant]]</text>
      <sha1>7jg7zpzgbu4lg3kvru827a1ndrtbpca</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Knolstienbrek</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32192</id>
    <revision>
      <id>1173747</id>
      <parentid>1138789</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:02:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173747</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3874" sha1="1uvbcuslxurxw4ixwnhtbl5auem2cvg" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= knolstienbrek
| Ofbyld= [[File:Saxifraga granulata 140505.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[stienbrekeftigen]] (''Saxifragales'')
| Famylje= [[stienbrekken (famylje)|stienbrekken]] (''Saxifragaceae'')
| Skaai= [[stienbrekken (skaai)|stienbrekken]] (''Saxifraga'')
| Wittenskiplike namme= Saxifraga granulata
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''knolstienbrek''' (''Saxifraga granulata'') is in [[stinzeplant]] út de [[stienbrekfamylje]] (''Saxifragaceae''). De soarte komt foar yn [[West-Europa]] en yn de bergen fan [[Súd-Europa]]. De knolstienbrek groeit yn Súd-Nederlân en healannen oan rivieren, mar ek oan boskpaden.
[[Ofbyld:Saxifraga granulata Sturm60.jpg|thumb|left|''stienbrek'']]

It is in fêste plant dy 't 15-50 cm heech wurdt. Oan de foet fan de plant sitte krekt boppe of ûnder de grûn lytse boltsjes, fandêr de soarteoantsjutting ''granulata''. Troch dy boltsjes fermearderet de knolstienbrek him [[fegetative fermeardering|fegetatyf fuort]]. De 1-3 sm lange [[blêd (plant)|blêd]]en binne mei útsûndering fan de boppeste rûn oant nierfoarmich mei karteltoske râne. De boppeste blêden binne wat langwerpiger. De knolstienbrek bloeit yn Nederlân fan maaie - juny mei wite [[blom (plant)|blom]]men, dy't ± 1,5 sm grut binne. De blom bestiet út fiif [[kroanblêd]]en. De [[bloeiwize]] is in los [[byskerm]].

De folde foarm fan de Knolstienbrek is [[Haarlimmer klokkespul]] (''Saxifraga granulata'' 'plena') is in foldblommige [[cultivar]] dy't ferwyldere as [[stinzeplant]] foarkomt by bûtens as [[Martenastate]] yn [[Koarnjum]],  [[Hûs te Manpad]] (Heemstede), [[Thijsse's Hof]] (Bloemendaal), en de [[Haarlimmerhout]].

{{boarnen|boarnefernijing=
* [http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl&amp;id=2506&amp;menuentry=soorten ôfbylde Knolstienbrek]
*[http://www.saxifraga.org/plants/saxbase/taxon.asp?Taxon=616 ''Saxifraga granulata'']
}}
{{CommonsBalke|Saxifraga granulata}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Stienbrek (famylje)]]
[[Kategory:Stinzeplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]</text>
      <sha1>1uvbcuslxurxw4ixwnhtbl5auem2cvg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Flaaks</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32230</id>
    <revision>
      <id>1173723</id>
      <parentid>1138778</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:52:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppelings om utens */ kt</comment>
      <origin>1173723</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2734" sha1="bs0qwmk5g4bwcm1iww1tfaka6sc9m3p" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= flaaks
| Ofbyld= [[File:Flax flowers.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[malpigia-eftigen]] (''Malpighiales'')
| Famylje= [[flaaksplanten (famylje)|flaaksplanten]] (''Linaceae'')
| Skaai= [[flaaksplanten (skaai)|flaaksplanten]] (''Linum'')
| Wittenskiplike namme= Linum usitatissimum
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
{{stobbe|plant}}
[[Ofbyld:Linum usitatissimum field, Vlasveld.jpg|thumb|''Flaaksfjild'']]
[[Ofbyld:Stem-histology-cross-section-tag.svg|thumb|Trochsneed stâle&lt;br /&gt;&lt;small&gt;1=moarch; 2=primêrksyleem; 3=ksyleem; 4=floëem; 5=sklerenchym (de vezel); 6=Bast/cortex; 7=epidermis&lt;/small&gt;]]
'''Flaaks''' (''Linum usitatissimum'') is in plant út de [[flaaksfamylje]] (''Linaceae''). It is in gewaaks dat al lang boud wurdt. Der binne blaubloeiende en wytbloeiende [[ras (plant)|rassen]]. Dêrneist binne der rassen mei brún [[Sied (plant)|sied]] en rassen mei giel sied. De sieden binne likernôch 5 mm lang. De rassen kinne neffens gebrûk sa yndield wurde:
* Rizelvlas: foar [[linnen]]produksje, wurdt al mear as 6000 jier tylt
* Oaljeflaaks: foar [[lynsiedoalje]]
Planten fan oaljeflaaks binne koarter en fertûkje mear en wurde boud foar it sie dêr't oalje út helle wurdt

== Fotogalery ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Vlas_bloem.jpg|Blom en siedbol
Ofbyld:Vlas witbloeiend (Linum usitatissimum).jpg|Wytbloeiend flaaks
Ofbyld:Linum_usitatissimum_-_Köhler–s_Medizinal-Pflanzen-088.jpg|
Ofbyld:Vlas.jpg|Drûgjend flaaks
Ofbyld:Vlasvezels (1).JPG|Vlasvezels
Ofbyld:Flax_seeds.jpg|Flaakssied
Ofbyld:Linum usitatissimum (linseed).jpg|Oaljeflaakssied: hat in protte [[essinsjele fetsoeren]]
&lt;/gallery&gt;

== Sjoch ek ==
* [[Flaaksbewurkingsmuseum]]

== Keppelings om utens ==
* [http://www.vlasparlee.be www.vlasparlee.be] Getuigenissen over de vlasteelt in de Leiestreek (Flaanderen)
* [http://www.s-gravendeel.net/historie/vlasscriptie/index.php www.s-gravendeel.net] Doktoraalskripsje: ''De vlasserij in 's-Gravendeel''
{{Commonscat|Linum usitatissimum}}
{{Commonscat|Flax}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Flaaks (famylje)]]
[[Kategory:Lânbougewaaks]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Irak]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]</text>
      <sha1>bs0qwmk5g4bwcm1iww1tfaka6sc9m3p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Flearen (skaai)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32502</id>
    <revision>
      <id>1173704</id>
      <parentid>1138883</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:43:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Weardplant */ kt</comment>
      <origin>1173704</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8093" sha1="05nuv2wtrhlks2x1p36bi5b09sg7kqh" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = flearen
| ôfbylding           =Sambucus nigra 004.jpg
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = 
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[asteriden]]
| takson13            = (sûnder rang):
| namme13             = [[kampanuliden]]
| takson14            = [[skift]]:
| namme14             = [[kaarde-eftigen]] (''Dipsacales'')
| takson15            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme15             = [[muskuskrûden (famylje)|muskuskrûden]] (''Adoxaceae'')
| takson16            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme16             = '''flearen''' (''Sambucus'')
| takson17            = 
| namme17             = 
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
| lânkaart            = 
| lânkaarttekst       = 
| lânkaartbreedte     = 
}}
De '''Flearen''' (''Sambucus'') is in [[skaai (taksonomy)|skaai]] fan hurdgroeiende [[strûk]]en of lytse [[beam]]men.

== Waaksdom ==
Yn de maitiid (ein maaie-juny) drage se skermstrûzen fan wite of krêmekleurige [[blom]]men, dêrnei komme lytse reade, blauëftige of swarte fruchten, dy't beien neamd wurde, mar feitlik [[stienfrucht]]en binne. Der binne ek flearen mei goudkleurich en pears blêd en rôze blommen. Jonge tûken binne grien, krûdeftich, binne beset mei [[koarkwart]]en, befetsje in wyt, spûnzich moarch en ferhoutsje letter. 

De Flearen hawwe ferlit fan stikstofrike grûn, mar fierders binne der gjin bysûndere waakstbetingsten.

== Soarten ==
Yn de hiele wrâld binne der 25 soarten, dêr't trije fan yn Nederlân en [[Belgje]] foarkomme:
* De [[Flear]] (''Sambucus nigra''), mei swarte beien, is de wichtichste soarte yn [[Jeropa]]. In far fan de flear, dy't lykwols ek wol ferwyldere rekke is, is de [[Piterseeljeflear]] (''Sambucus nigra 'Laciniata'''), dy't djip ynsniene blêden hat.
* De [[Reade Flear]] (''Sambucus racemosa'') groeit yn de kâldere parten fan it [[noardlik healrûn]] en hat blierreade beien.
* De [[krûdflear]] (''Sambucus ebulus'') is in seldsume soarte dat meast oan de [[rivier]]en fûn wurdt.

Dan binne der noch de neikommende rassen, spesjaal foar de produksje fan beien mei in heech kleurstofgehalte: 'Skondol', 'Samyl', 'Sampo', 'Mammut' en 'Haschberg'.

== Gebrûk ==
=== Hûsmiddel ===
Fanâld wurde der allerhanne genêskreftige eigenskippen oan de flear taskreaun, foaral at er by of op in deahúske groeide. De seane bast (nei boppe ta skyld) befoardere it switten en it opjaan fan iten. At de bast nei ûnderen ta ôfskyld wie befoardere dat de trochgong. Fierders waard flear tapast by ''de flearen'' (jicht) en in ôflûksel fan de bast koe tsjinje as eachwetter.

Yn [[Wierum]] ferballe men koarts yn in flearbeam (lokaal: ''bossebeam''). Yn de [[Wâlden]] koe men in kweade geast mei in fleartûke út de bedstee ferjeie.

In splinter fan flearhout, ferkrige troch it snijen fan in krús yn de bast, wie goed tsjin pine yn 'e mûle. By hûzen waard in flear set om miggen oan te lûken en sa út it hûs te hâlden en it soe ek mycheamels op in ôfstân hâlde.
[[Ofbyld:Sambucus-berries.jpg|thumb|250px|right|[[Bei]]en fan 'e flear.]]

=== Keuken ===
Sawol de blommen as de beien wurde brûkt foar it meitsjen fan wyn; de beien wurde ek ferwurke ta [[jenever]], [[likeur]] en [[sjem]], sjerp of [[sjelei]]. De beien kinne better net rau iten wurde om't se in licht fergiftige stof befetsje, it saneamde ''sambunigrine'', dat troch sieden ûnskealik makke wurdt. Alle griene parten fan de flear kinne net iten wurde fanwegen de stof glukoside.

Fierders wurde de blommen wol ferwurke yn oaljekoeken en kin der ranja fan makke wurde.

Yn [[Bearse]] wurdt nôtjenever op basis fan flearbeisop bottele, it ''Beers Vlierke''. Dizze drank smakket swiet. En yn [[Lommel]] bestiet in [[likeur]] op basis fan flearbeien mei de namme ''Klotsenbos''.

=== Bern ===
In útholle rjochte stâle waard troch bern wol in ''bos'' (klapbus, sjitbus) fan makke en koe ek tsjinje as pylkpunt.

== Gryp ==
Yn in dûbbel-bline stúdzje is dúdlik wurden dat flearbeien in posityf effekt hawwe by de behanneling fan [[ynfluenza B]].&lt;ref&gt;Zakay-Rones,Zichria; Noemi Varsano, Moshe Zlotnik, Orly Manor, Liora Regev, Miriam Schlesinger, Madeleine Mumcuoglu. ''Inhibition of Several Strains of Influenza Virus ''in Vitro'' and Reduction of Symptoms by an Elderberry Extract (''Sambucus nigra'' L.) during an Outbreak of Influenza B Panama'' (1995) yn Journal of Alternnative Complementary Medicine, diel 1, item 4, side 361-9. [http://www.liebertonline.com/doi/pdfplus/10.1089/acm.1995.1.361 |format=PDF |accessdate=September 8, 2009]&lt;/ref&gt; 

In lytse stúdzje, mei 60 persoanen, út 2004 liet sjen dat sa'n 90% fan de gryppasjinten (90% ynfektearre mei it A-firus) dy't in flearbeie-ekstrakt hân hienen nei trije dagen al hieldal frij wienen fan grypferskynsels; dejingen dy't in [[plasebo]] krigen hiene dienen der seis dagen oer en brûkten boppedat mear pinestillers en noassprays. 
Bywurkings waarden net sjoen. Dizze stúdzje liet sjen dat it foar [[ynfluenza A]] wat docht, seit ûndersiker Erling Thom, fan de Universiteit fan Oslo.&lt;ref&gt;[http://www.jimronline.net/content/full/2004/47/0445.pdf Z Zakay-Rones, E Thom, T Wollan and J Wadstein. &quot;Randomized Study of the Efficacy and Safety of Oral Elderberry Extract in the Treatment of Influenza A and B Virus Infections&quot;, Journal of International Medical Research (pdf)]&lt;/ref&gt;Der wurdt toch dat de ant-oksidanten yn it úttreksel it ymmúnsysteem stimulearje en dat wer oare stoffen in ûntstekkingsremjend effekt hawwe.

== Hillich ==
Foar de Germanen wie de flearbeam hillich en wijd oan de god [[Tonger (god)|Tonger]]. De flear beskerme tsjin kweade geasten troch harren oan te lûken. In flear mocht net samar omkapt wurde, earst moast der respekt betoand wurde. It snoeisel waard op de grûn lein sadat mooglik oanwêzige geasten de grûn ynkrûpe koenen.

By begraffenissen waarden wol fleartûkjes op de kiste lein en deagravers woene wol flearblommen yn de klean stekke at hja in deade helje moasten. At in flear der ôfhelle waard soe der immen komme te stjerren.

Nei de komst fan it [[Kristendom]] waard de flear frijwat min makke. [[Judas Iskariot]] soe him nei it ferrie fan Jezus oan in flearbeam ophongen hawwe.

== Fotogalery ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Gewone Vlier.JPG|flearstrûk
Ofbyld:Vlierbessentros.jpg|flearbeiestring
Ofbyld:Vlier_stengel_knoop.jpg|twa stâleklieren op knoop by de flear
Ofbyld:Vlier_stengel_lenticellen.jpg|koarkwarten op in flear
&lt;/gallery&gt;

== Weardplant ==
De flear is [[weardplant]] foar de mikroflinters [[Epagoge grotiana]], [[Anania coronata]] en [[Udea prunalis]].

{{boarnen|boarnefernijing=
* Wikipedia nl: ''Vlier (geslacht)''
{{EvF|Vlier}}
* {{Aut|Heimans, E.; Heinsius, H. W.; [[Jac. P. Thijsse|Thijsse Jac. P.]]}} ''Geïllustreerde flora van Nederland'' (1948)
&lt;references/&gt;
}}

{{Commonscat|Sambucus}}

[[Kategory:Flear (skaai)| ]]
[[Kategory:Beammeskaai]]
[[Kategory:Muskuskrûd (famylje)]]</text>
      <sha1>05nuv2wtrhlks2x1p36bi5b09sg7kqh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173759</id>
      <parentid>1173704</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:12:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Weardplant */ kt</comment>
      <origin>1173759</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8111" sha1="sywp3oti7hmfc1gow2bm7t5mfon9zff" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = flearen
| ôfbylding           =Sambucus nigra 004.jpg
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = 
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[asteriden]]
| takson13            = (sûnder rang):
| namme13             = [[kampanuliden]]
| takson14            = [[skift]]:
| namme14             = [[kaarde-eftigen]] (''Dipsacales'')
| takson15            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme15             = [[muskuskrûden (famylje)|muskuskrûden]] (''Adoxaceae'')
| takson16            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme16             = '''flearen''' (''Sambucus'')
| takson17            = 
| namme17             = 
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
| lânkaart            = 
| lânkaarttekst       = 
| lânkaartbreedte     = 
}}
De '''Flearen''' (''Sambucus'') is in [[skaai (taksonomy)|skaai]] fan hurdgroeiende [[strûk]]en of lytse [[beam]]men.

== Waaksdom ==
Yn de maitiid (ein maaie-juny) drage se skermstrûzen fan wite of krêmekleurige [[blom]]men, dêrnei komme lytse reade, blauëftige of swarte fruchten, dy't beien neamd wurde, mar feitlik [[stienfrucht]]en binne. Der binne ek flearen mei goudkleurich en pears blêd en rôze blommen. Jonge tûken binne grien, krûdeftich, binne beset mei [[koarkwart]]en, befetsje in wyt, spûnzich moarch en ferhoutsje letter. 

De Flearen hawwe ferlit fan stikstofrike grûn, mar fierders binne der gjin bysûndere waakstbetingsten.

== Soarten ==
Yn de hiele wrâld binne der 25 soarten, dêr't trije fan yn Nederlân en [[Belgje]] foarkomme:
* De [[Flear]] (''Sambucus nigra''), mei swarte beien, is de wichtichste soarte yn [[Jeropa]]. In far fan de flear, dy't lykwols ek wol ferwyldere rekke is, is de [[Piterseeljeflear]] (''Sambucus nigra 'Laciniata'''), dy't djip ynsniene blêden hat.
* De [[Reade Flear]] (''Sambucus racemosa'') groeit yn de kâldere parten fan it [[noardlik healrûn]] en hat blierreade beien.
* De [[krûdflear]] (''Sambucus ebulus'') is in seldsume soarte dat meast oan de [[rivier]]en fûn wurdt.

Dan binne der noch de neikommende rassen, spesjaal foar de produksje fan beien mei in heech kleurstofgehalte: 'Skondol', 'Samyl', 'Sampo', 'Mammut' en 'Haschberg'.

== Gebrûk ==
=== Hûsmiddel ===
Fanâld wurde der allerhanne genêskreftige eigenskippen oan de flear taskreaun, foaral at er by of op in deahúske groeide. De seane bast (nei boppe ta skyld) befoardere it switten en it opjaan fan iten. At de bast nei ûnderen ta ôfskyld wie befoardere dat de trochgong. Fierders waard flear tapast by ''de flearen'' (jicht) en in ôflûksel fan de bast koe tsjinje as eachwetter.

Yn [[Wierum]] ferballe men koarts yn in flearbeam (lokaal: ''bossebeam''). Yn de [[Wâlden]] koe men in kweade geast mei in fleartûke út de bedstee ferjeie.

In splinter fan flearhout, ferkrige troch it snijen fan in krús yn de bast, wie goed tsjin pine yn 'e mûle. By hûzen waard in flear set om miggen oan te lûken en sa út it hûs te hâlden en it soe ek mycheamels op in ôfstân hâlde.
[[Ofbyld:Sambucus-berries.jpg|thumb|250px|right|[[Bei]]en fan 'e flear.]]

=== Keuken ===
Sawol de blommen as de beien wurde brûkt foar it meitsjen fan wyn; de beien wurde ek ferwurke ta [[jenever]], [[likeur]] en [[sjem]], sjerp of [[sjelei]]. De beien kinne better net rau iten wurde om't se in licht fergiftige stof befetsje, it saneamde ''sambunigrine'', dat troch sieden ûnskealik makke wurdt. Alle griene parten fan de flear kinne net iten wurde fanwegen de stof glukoside.

Fierders wurde de blommen wol ferwurke yn oaljekoeken en kin der ranja fan makke wurde.

Yn [[Bearse]] wurdt nôtjenever op basis fan flearbeisop bottele, it ''Beers Vlierke''. Dizze drank smakket swiet. En yn [[Lommel]] bestiet in [[likeur]] op basis fan flearbeien mei de namme ''Klotsenbos''.

=== Bern ===
In útholle rjochte stâle waard troch bern wol in ''bos'' (klapbus, sjitbus) fan makke en koe ek tsjinje as pylkpunt.

== Gryp ==
Yn in dûbbel-bline stúdzje is dúdlik wurden dat flearbeien in posityf effekt hawwe by de behanneling fan [[ynfluenza B]].&lt;ref&gt;Zakay-Rones,Zichria; Noemi Varsano, Moshe Zlotnik, Orly Manor, Liora Regev, Miriam Schlesinger, Madeleine Mumcuoglu. ''Inhibition of Several Strains of Influenza Virus ''in Vitro'' and Reduction of Symptoms by an Elderberry Extract (''Sambucus nigra'' L.) during an Outbreak of Influenza B Panama'' (1995) yn Journal of Alternnative Complementary Medicine, diel 1, item 4, side 361-9. [http://www.liebertonline.com/doi/pdfplus/10.1089/acm.1995.1.361 |format=PDF |accessdate=September 8, 2009]&lt;/ref&gt; 

In lytse stúdzje, mei 60 persoanen, út 2004 liet sjen dat sa'n 90% fan de gryppasjinten (90% ynfektearre mei it A-firus) dy't in flearbeie-ekstrakt hân hienen nei trije dagen al hieldal frij wienen fan grypferskynsels; dejingen dy't in [[plasebo]] krigen hiene dienen der seis dagen oer en brûkten boppedat mear pinestillers en noassprays. 
Bywurkings waarden net sjoen. Dizze stúdzje liet sjen dat it foar [[ynfluenza A]] wat docht, seit ûndersiker Erling Thom, fan de Universiteit fan Oslo.&lt;ref&gt;[http://www.jimronline.net/content/full/2004/47/0445.pdf Z Zakay-Rones, E Thom, T Wollan and J Wadstein. &quot;Randomized Study of the Efficacy and Safety of Oral Elderberry Extract in the Treatment of Influenza A and B Virus Infections&quot;, Journal of International Medical Research (pdf)]&lt;/ref&gt;Der wurdt toch dat de ant-oksidanten yn it úttreksel it ymmúnsysteem stimulearje en dat wer oare stoffen in ûntstekkingsremjend effekt hawwe.

== Hillich ==
Foar de Germanen wie de flearbeam hillich en wijd oan de god [[Tonger (god)|Tonger]]. De flear beskerme tsjin kweade geasten troch harren oan te lûken. In flear mocht net samar omkapt wurde, earst moast der respekt betoand wurde. It snoeisel waard op de grûn lein sadat mooglik oanwêzige geasten de grûn ynkrûpe koenen.

By begraffenissen waarden wol fleartûkjes op de kiste lein en deagravers woene wol flearblommen yn de klean stekke at hja in deade helje moasten. At in flear der ôfhelle waard soe der immen komme te stjerren.

Nei de komst fan it [[Kristendom]] waard de flear frijwat min makke. [[Judas Iskariot]] soe him nei it ferrie fan Jezus oan in flearbeam ophongen hawwe.

== Fotogalery ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Gewone Vlier.JPG|flearstrûk
Ofbyld:Vlierbessentros.jpg|flearbeiestring
Ofbyld:Vlier_stengel_knoop.jpg|twa stâleklieren op knoop by de flear
Ofbyld:Vlier_stengel_lenticellen.jpg|koarkwarten op in flear
&lt;/gallery&gt;

== Weardplant ==
De flear is [[weardplant]] foar de mikroflinters [[Epagoge grotiana]], [[Anania coronata]] en [[Udea prunalis]].

{{boarnen|boarnefernijing=
* Wikipedia nl: ''Vlier (geslacht)''
{{EvF|Vlier}}
* {{Aut|Heimans, E.; Heinsius, H. W.; [[Jac. P. Thijsse|Thijsse Jac. P.]]}} ''Geïllustreerde flora van Nederland'' (1948)
&lt;references/&gt;
}}

{{Commonscat|Sambucus}}

[[Kategory:Flear (skaai)| ]]
[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Muskuskrûd (famylje)]]
[[Kategory:Beam]]</text>
      <sha1>sywp3oti7hmfc1gow2bm7t5mfon9zff</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kantroas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32505</id>
    <revision>
      <id>1173732</id>
      <parentid>1142304</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:56:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppeling om utens */ kt</comment>
      <origin>1173732</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6910" sha1="brkqyr58hnxazf1bxxmozdaoct7rhif" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= kantroas
| Ofbyld= [[File:Divlja ruza grm 270508.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[roaseftigen]] (''Rosales'')
| Famylje= [[roazen (famylje)|roazen]] (''Rosaceae'')
| Skaai= [[roazen (skaai)|roazen]] (''Rosa'')
| Wittenskiplike namme= 
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''kantroas''', ''kantsjeroas'', ''kantsjebeam'' (''Rosa canina''; Nederlânsk: ''Hondsroos'') is in yn de [[Benelúks]] yn de natoer foarkommende [[Roazen|roas]] út de famylje ''Rosa caninae''. De strûk komt foar yn [[Jeropa]], Noardwest-[[Afrika]] en Súdwest-Aazje. Yn Noard-Amerika is de plant ynbrocht. De plant is foar it earst wittenskiplik beskreaun troch [[Carolus Linnaeus|Linaeus]] yn 1753. 

==Beskriuwing==
De strûk wurdt 1 oant 3 meter heech. De blêden en tûken binne grien of kinne somtiden út in readens skine en hawwe gjin klieren oan de ûnderkant. De [[stikel]]s binne meast heakfoarmich bûgd. Rosa canina 'Assisiensis' is in kultivar sûnder toarnen.

De kantroas bloeit yn juny en july mei 4-6 cm grutte, wite of rôze [[blom (plant)|blommen]]. De [[kroanblêd]]en binne folle langer as de [[Tsjelk (blom)|tsjelkblêden]]. De frucht is in ovale, read-oranje, 1,5-2 cm grut [[kantsje]]s. De sieden kinne har sûnder befruchting ([[apomiksy]]) ûntjaan. 

Dizze roas komt foar op grûn dêr't wat yn sit, net al te soere, net al te tsjustere plakken. Mei syn stikels beskermet er him tsjin fretterij. De kantroas komt benammen oan [[bosk]]rânen, yn hagen en yn strewiel foar. De blommen wurde fan [[bijen]] bestowd, de kantsjes wurde graach iten yn de moannen desimber, jannewaris en febrewaris, troch allerhanne fûgels, sa as de [[readwjuk]] en de [[fjildlyster]]. 

Op de kantroas komt de [[Diplolepis rosae|bedeguaargal]] foar, in woekering feroarsake troch de [[galbrimzen|galbrims]] ''Diplolepis rosae''.

== Namme ==
It elemint ''honds-'' (hûn) dat yn in protte talen oan de namme fan dizze roas hinget, stammet út de antike genêskunde: de plant waard brûkt tsjin [[hûnsdûmens]] (rabiës).

'''Nammen yn oare talen'''
* [[Dútsk]]: Hundsrose
* [[Ingelsk]]: Dog Rose
* [[Frânsk]]: Églantier, Rosier des chiens, &quot;hûneroas&quot;.
* [[Sweedsk]]: ''stenros'', &quot;stienroas.&quot;
* [[Noarsk]]: ''steinnype'', &quot;stiennen heup.&quot;
* [[Deensk]]: ''hunderose'', &quot;hûneroas.&quot;
* [[Azerbeidzjaansk]]: ''itburunu'', &quot;hûnenoas.&quot;

== Tapassing ==
Fan de kantsjes wurdt ûnder oaren [[jam]] en sjerp makke. Dizze jam befettet in soad [[Asorbinesoer|fitamine C]]. Fierders sit der ek [[karoteen]], [[Tiamine|fitamine B1]] en [[riboflavine|fitamine B2]] yn. De plant is teffens ryk oan beskate [[anti-oksidant]]en.
en is wol tylt foar boppeneamde produkten, fral yn tiden fan tekoarten of yn oarlochstiid. 

Yn de [[Fietnamkriich]], waard ''Rosa canina'' wol drûge troch soldaten en yn tabak dien. It smoken joech in myld hallúsinogeen effekt en abnormale dreamen.&lt;ref&gt;Ninh, Bao: ''The Sorrow of War'', 1995&lt;/ref&gt;

== Ofbylden ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Rosa canina 6.JPG|''Kantroas, blom''
Ofbyld:Rosa canina.jpg|''Kantroas, kantsjes''
Ofbyld:Rosa_rubiginosa_hips.jpg|''Kantsjes''
Ofbyld:Rosa canina throns.jpg|''[[Toarn (plant)|Stikels]]''
Ofbyld:Diplolepis rosae 08 ies.jpg|''Bedeguaargal''
File:A Blume 33 020be wp1.jpg|
&lt;/gallery&gt;

== Keppeling om utens ==

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
* Wikipedia nl:''Hondsroos''
}}
{{commonsBalke|Rosa canina}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Roas (skaai)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Kanaryske Eilannen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syprus]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Irak]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tuneezje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkmenistan]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]</text>
      <sha1>brkqyr58hnxazf1bxxmozdaoct7rhif</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wylde apel</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32530</id>
    <revision>
      <id>1173733</id>
      <parentid>1142315</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:56:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gebrûk */ kt</comment>
      <origin>1173733</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5138" sha1="7e5ap4hs8vy8ltx2oqondm2hltt4x26" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= wylde apel
| Ofbyld= [[File:Malus sylvestris (villeple) tre.jpg|250px]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;beam&lt;/small&gt;&lt;br&gt;[[File:Malus sylvestris 005.JPG|250px]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;fruchten&lt;/small&gt;
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[roaseftigen]] (''Rosales'')
| Famylje= [[roazen (famylje)|roazen]] (''Rosaceae'')
| Skaai= [[apels (skaai)|apels]] (''Malus'') 
| Wittenskiplike namme= Malus sylvestris
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) Miller, 1768
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''wylde apel''' (''Malus sylvestris'' = apel út it bosk) is in plant út de [[roazefamylje]] (''Rosaceae''). De soarte komt foar yn [[Jeropa]] en Súdwest-[[Aazje]] yn hagen en strewiel. It is in lytse beam of strûk, dy't tsien meter heech wurde kin, mar meast is stik lytser bliuwt. Fan de wylde apel stamje de kweekte rassen ôf: [[Appel (frucht)|''Malus domesticus'']]. Somtiden wurdt de stamme noch as ûnderstamme brûkt dêr't nijmoadrige rassen op [[intsje|inte]] wurde, mar faker wurde stadiger groeiende ûnderstammen brûkt. Wylde apels wurde ek wol as als sierstrûk kweekt.

== Skaaimerken ==
De wylde apel hat in tichte, lege en koepelfoarmige kroan mei tichte, kringeljende tûken. De bast is griiseftich brún of donkerbrún. Faak is de bast barsten yn rjochthoekige stikjes. De twigen binne ribbelich en faak toarnich. De boppekant is donkerpears en de ûnderkant is bleekbrún. Der sitte lytse knoppen op fan 4-5 mm. Dizze binne donkerpears en bedutsen mei lytse hierkes.

De wylde appel hat aaifoarmige blêden mei in ôfrûne of kilige foet. De spitske blêden binne kartele of skerptakkich. It blêd is sa'n 5 x 3 sm grut. De blêdstâle is mei groeven en ticht behierre. Het blêd is oan de boppekant heldergrien en oan de ûnderkant bleek en dûnzich.

De wylde appel hat lytse blommen mei fiif wite [[kroanblêd]]sjes dy't út in rôzens skine. Der binne in soad giele moalstêfkes. De bloeiwijze is in skermfoarmige string en sit oan de útein fan de koarte lotten.

De frucht (de apel) is bolfoarmich en grienich-giel mei wite spikkels. Somtiids binne se in bytsje read. De top en basis binne wat yndûke. Wylde apels binne soer, mar wol lekker.

== Gebrûk ==
De Wylde Apel wurdt foar de sier brûkt, mar ek foar it hout. It readbrune hout is hurd en taai. It hat in fine [[fezel]] en wurdt brûkt foar snijwurk en eartiids yn de weinmakkerij en foar houten skroeven.

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Cleaned-Illustration Malus domestica.jpg
Ofbyld:Яблоня Lob.jpg|''Wylde apelbeamkes''
Ofbyld:Malus sylvestris inflorescence, Vosseslag, Belgium.jpg|''Blomkes''
&lt;/gallery&gt;

{{commonsBalke|Malus sylvestris}}

{{DEFAULTSORT:Wilde apel}}
[[Kategory:Beammesoarte]]
[[Kategory:Roas (famylje)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]</text>
      <sha1>7e5ap4hs8vy8ltx2oqondm2hltt4x26</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173764</id>
      <parentid>1173733</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:15:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gebrûk */ kt</comment>
      <origin>1173764</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5155" sha1="sbpr4eqtdgmlzsxjke3p1o73xqehzxa" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= wylde apel
| Ofbyld= [[File:Malus sylvestris (villeple) tre.jpg|250px]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;beam&lt;/small&gt;&lt;br&gt;[[File:Malus sylvestris 005.JPG|250px]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;fruchten&lt;/small&gt;
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[roaseftigen]] (''Rosales'')
| Famylje= [[roazen (famylje)|roazen]] (''Rosaceae'')
| Skaai= [[apels (skaai)|apels]] (''Malus'') 
| Wittenskiplike namme= Malus sylvestris
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) Miller, 1768
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''wylde apel''' (''Malus sylvestris'' = apel út it bosk) is in plant út de [[roazefamylje]] (''Rosaceae''). De soarte komt foar yn [[Jeropa]] en Súdwest-[[Aazje]] yn hagen en strewiel. It is in lytse beam of strûk, dy't tsien meter heech wurde kin, mar meast is stik lytser bliuwt. Fan de wylde apel stamje de kweekte rassen ôf: [[Appel (frucht)|''Malus domesticus'']]. Somtiden wurdt de stamme noch as ûnderstamme brûkt dêr't nijmoadrige rassen op [[intsje|inte]] wurde, mar faker wurde stadiger groeiende ûnderstammen brûkt. Wylde apels wurde ek wol as als sierstrûk kweekt.

== Skaaimerken ==
De wylde apel hat in tichte, lege en koepelfoarmige kroan mei tichte, kringeljende tûken. De bast is griiseftich brún of donkerbrún. Faak is de bast barsten yn rjochthoekige stikjes. De twigen binne ribbelich en faak toarnich. De boppekant is donkerpears en de ûnderkant is bleekbrún. Der sitte lytse knoppen op fan 4-5 mm. Dizze binne donkerpears en bedutsen mei lytse hierkes.

De wylde appel hat aaifoarmige blêden mei in ôfrûne of kilige foet. De spitske blêden binne kartele of skerptakkich. It blêd is sa'n 5 x 3 sm grut. De blêdstâle is mei groeven en ticht behierre. Het blêd is oan de boppekant heldergrien en oan de ûnderkant bleek en dûnzich.

De wylde appel hat lytse blommen mei fiif wite [[kroanblêd]]sjes dy't út in rôzens skine. Der binne in soad giele moalstêfkes. De bloeiwijze is in skermfoarmige string en sit oan de útein fan de koarte lotten.

De frucht (de apel) is bolfoarmich en grienich-giel mei wite spikkels. Somtiids binne se in bytsje read. De top en basis binne wat yndûke. Wylde apels binne soer, mar wol lekker.

== Gebrûk ==
De Wylde Apel wurdt foar de sier brûkt, mar ek foar it hout. It readbrune hout is hurd en taai. It hat in fine [[fezel]] en wurdt brûkt foar snijwurk en eartiids yn de weinmakkerij en foar houten skroeven.

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Cleaned-Illustration Malus domestica.jpg
Ofbyld:Яблоня Lob.jpg|''Wylde apelbeamkes''
Ofbyld:Malus sylvestris inflorescence, Vosseslag, Belgium.jpg|''Blomkes''
&lt;/gallery&gt;

{{commonsBalke|Malus sylvestris}}

{{DEFAULTSORT:Wilde apel}}
[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Roas (famylje)]]
[[Kategory:Beam]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]</text>
      <sha1>sbpr4eqtdgmlzsxjke3p1o73xqehzxa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wetterflokken</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32938</id>
    <revision>
      <id>1173745</id>
      <parentid>1138912</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:01:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173745</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2733" sha1="lclig46fjl2w09cgjhoikb9iu59rh8i" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = wetterflokken
| ôfbylding           =Elodea canadensis.jpeg
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = [[Gewoane wetterflok]] (''Elodea canadensis'').
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[iensiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[alismatiden]]
| takson13            = [[skift]]:
| namme13             = [[snoekeblêdeftigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Alismatales'')
| takson14            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme14             = [[ielstikels (famylje)|ielstikels]] (''Hydrocharitaceae'')
| takson15            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme15             = '''wetterflokken''' (''Elodea'') 
| takson16            = 
| namme16             = 
| takson17            = 
| namme17             = 
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = Michaux, 1803
| lânkaart            = 
| lânkaarttekst       = 
| lânkaartbreedte     = 
}}
De '''wetterflokken''', of koartwei '''wetterflok''', (''Elodea''), binne in algemien skaai fan [[wetterplant]]en dat benammen yn sleatten foarkomt, mar net op de eilannen. Sûnt [[1860]] yn Nederlân. De plantefamylje reide him sa sterk út, dat de skipfeart der troch hindere waard. Yn [[1875]] nadere de plant [[Fryslân]] en de Steaten lieten har foarljochtsje om de plant te kearen. By feroardering moasten de skippers dy't Fryslân binnenfarden roer of swurden ûntdwaan fan oanhingjende plantedielen. De maatregelen wienen omdoch, koart dêrnei wie de plant yn de hiele provinsje te finen.

{{boarnen|boarnefernijing=
*{{EvF|Waterpest}}
}}

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Ielstikel (famylje)]]
[[Kategory:Wetterplant]]</text>
      <sha1>lclig46fjl2w09cgjhoikb9iu59rh8i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ipen (skaai)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32944</id>
    <revision>
      <id>1173731</id>
      <parentid>1138897</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:55:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Soarten */ kt</comment>
      <origin>1173731</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7721" sha1="m57gliapa9jqj0i3k7bnci123kyukxe" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = ipen
| ôfbylding           =Blismes elm 2007.jpg
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = In [[glêde yp]] (''Ulmus minor'')
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[rosiden]]
| takson13            = (sûnder rang):
| namme13             = [[fabiden]]
| takson14            = [[skift]]:
| namme14             = [[roaseftigen]] (''Rosales'')
| takson15            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme15             = [[ipen (famylje)|ipen]] (''Ulmaceae'')
| takson16            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme16             = '''ipen''' (''Ulmus'')
| takson17            =  
| namme17             = 
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
| lânkaart            = 
| lânkaarttekst       = 
| lânkaartbreedte     = 
}}
De '''ipen''' ([[inkeltal]]: '''yp'''), '''ipebeammen''' of '''iperenbeammen''' (''Ulmus'') (Nederlânsk: 'iep' of 'olm') binne in [[skaai (taksonomy)|skaai]] fan [[leafbeam]]men. De blêden binne fearnervich en hawwe in skerptakkige blêdrâne. Se lykje wol wat op de blêden fan de [[haachbûk]] (''Carpinus betulus''), mar hawwe in mear skeve, ûngelikense blêdfoet. De blommen ferskine earder as de blêden. It blomtek is lyts, grien en oan de slippen binne se mei inoar fergroeid. Dêrboppe steane de moalstêfkes mei pearse helmhokken en de stamper. De sieden binne ôfplatte en hawwe in brede wjuk as râne rûnom.

Ipen groeie it leafst op frijwat fiedselrike, focht fêsthâldende, kalkige grûn. 

Yn Nederlân is meast de Hollânske Yp set yn de kustprovinsjes, om't er goed oer de hurde, sâltige seewyn kin.

Op de bast fan iperenbeammen kin in grut ferskaat oan [[koarstmoas]]sen foarkomme.

== Ypsykte ==
De iep is gefoelich foar de [[ypsykte]]. Dizze ferwylgingssykte wurdt feroarsake troch de skimmel ''[[Ophiostoma ulmi]]''. De ypsykte wurdt oerbrocht troch de [[ipespintkrobbe]], dy't de skimmel by him hat. De skimmel groeit yn de houtfetten fan ipen, sadat dy ferstopd reitsje. De blêden wurde wilich en de beam giet dea. Fan it tige grutte ipebestân yn Nederlân fan begjin 20e iuw is tusken 1919 en 2000 grif njoggentich prosint troch de ypsykte ferdwûn, sadat it lânskip in grutte feroaring ûndergien hat. De ferkeap fan Ipesoarten yn Nederlân is fan mear as 56.000 yn 1989 tebekrûn nei mar 6.800 yn 2004,&lt;ref name=Hiemstra&gt;Hiemstra et al., (2005). ''Belang en toekomst van de iep in Nederland''. Praktijkonderzoek Plant &amp; Omgeving, Wageningen UR&lt;/ref&gt; Sûnt 1928 is men ûnûnderbrutsen oant 1992 dwaande west mei it kweken fan resistinte farianten.&lt;ref name=Burdekin&gt; Burdekin, D. A. &amp; Rushforth, K. D. (Revised by Webber J. F. 1996). Elms resistant to Dutch elm disease. ''Arboricultural Research Note ''2/96. Arboricultural Advisory and Information Service, Alice Holt, Farnham, UK.&lt;/ref&gt; Fergelykbere kweekprogrammas wiene der yn Noard Amerika (1937), Itaalje (1978) en Spanje (1990s).
[[Ofbyld:Ulmus glabra.jpg|left|thumb|''Rûge yp'', blêd en sied]] 

== Tapassings ==
Iperen[[hout]] waard tige wurdearre om syn fezelstruktuer dy't net sa maklik tespjaltet. It frijwat djoere hout waard brûkt foar tsjillen, [[stoel]]sittings, [[klomp]]en en [[deakist]]en. De tichtens fan it hout ferskilt tusken de soarten, mar sit trochstrings om de 560kg de m³&lt;ref&gt;[http://www.nichetimbers.co.uk/native-hardwood/elm/ Elm]. Niche Timbers. Rieplachte 19-08-2009.&lt;/ref&gt;. At it hout wiet bliuwt sil it net gau ferrotsje. Yn de midsiuwen waarden holle stammen dêrom wol brûkt as wetterbuis. De wjerstân tsjin ferrotsjen is it mei dien by grûnkontakt.&lt;ref&gt;[http://www.nichetimbers.co.uk/native-hardwood/elm/ Elm]. Niche Timbers. Rieplachte 19-08-2009.&lt;/ref&gt;. 

Ipeblêd hat in lange skiednis as feefoer. Yn de grutte hûngersneed fan 1812 yn Noarwegen hat de seane bast fan de Yp in soad minsken fan de hûngerdea rêden. It ipesied is ek streksum, it befettet sa'n 45% aaiwyt en &lt; 7% rizel. &lt;ref name=Osborne&gt;Osborne, P. (1983). The influence of Dutch elm disease on bird population trends. ''Bird Study'', 1983: 27-38.&lt;/ref&gt;

Fan de 18e iuw oant begjin 20e iuw waard de ipebeam oeral yn [[Jeropa]] en [[Noard-Amearika]] foar de sier oanplante. Sy waarden bylâns diken, wat in soarte fan tunneleffekt joech, en om pleatsen set, yn stêden en doarpen. Yn Fryslân bestie de beambeplanting op de klaai- en feankrite meast út ipebeammen. De âlde rykswegen dêre (b.g. de [[Grinzer Strjitwei]]) wienen der mei beplante. Oare skaaimerken fan de yp binne dat se goed oer loftfersmoarging kinne en dat it ôffallen blêd hurd wei wurdt.
[[Ofbyld:'Herbie', Yarmouth, Maine.jpg|thumb|'''Herbie', de grutste en âldste yp fan Maine, Feriene Steaten (2008'')]]

== Soarten ==
Ta de ipen hearre ûnder oaren de folgjende soarten:
* [[fladderyp]] of stâleyp (''Ulmus laevis''), blomkes hawwe in lange stâle, ûnderkant fan blêden hat krollich hier, hout fan mindere kwaliteit.
* [[glêde yp]] of fjildyp (''Ulmus minor'' of ''Ulmus carpinifolia''); jonge tûken binne glêd, boppekant blêden ek glêd, ynsnien wjuk om sied; útrinners fan de woartels hawwe typyske koarkwjukken; yn Nederlân seldsum.
** [[monumintale fjildyp]] of Wheatley's yp (''Ulmus carpinifolia'' 'Sarniensis' of ''Ulmus carpinifolia'' 'Monumentalis')
* [[rûge yp]] of berchyp (''Ulmus glabra''); lânseigen, wurdt in grutte beam, de donkergriene blêden en de bast fiele rûch oan; rint ei april, begjin maaie út.
* [[Ingelske fjildyp]] (''Ulmus procera'')
* [[Hollânske yp]] (''Ulmus'' ×''hollandica'') is in krusing tusken de rûge yp en de glêde yp.
** ''Ulmus x hollandica'' 'Groeneveld' is yn 1941 ûntstien en yn 1949 selektearre.
** [[huntingtonyp]] (''Ulmus hollandica'' 'Vegeta')'
** [[goudyp]] (''Ulmus hollandica'' 'Wredei'), goudgiele blêden, yn parken by bûtenpleatsen.

De yn Nederlân oanplante soarten binne faak krusings tusken de soarten ''Ulmus glabra'', ''Ulmus wallichiana'', ''Ulmus carpinifolia'' en ''Ulmus'' ×''hollandica''

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
*{{Aut|Helge Vedel/Johan Lange}}, ''Bomen en struiken in bos en veld''. Moussault's útjouwerij, Baarn (1976)
{{EvF|Iep}}
-----
;Keppelings om utens
* [http://web.archive.org/web/20071113024205/http://www.vwo-campus.net/dossier/53 Ynfo fan de Universiteit Wageningen foar it vwo]
* [http://www.fem.wur.nl/UK/Publications/books/goudzwaard/ ''Iep of olm. Karakterboom van de Lage Landen'']
* [http://www.volkskrant.nl/binnenland/article1160580.ece/De_liefde_voor_de_iep ''De liefde voor de iep'', yn de Volkskrant fan 8 maart 2009]
}}

[[Kategory:Beammeskaai]]
[[Kategory:Yp (famylje)]]</text>
      <sha1>m57gliapa9jqj0i3k7bnci123kyukxe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173760</id>
      <parentid>1173731</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:13:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Soarten */ kt</comment>
      <origin>1173760</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7739" sha1="dhunylurjz8a7qycpyf6410bqh8zdgd" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = ipen
| ôfbylding           =Blismes elm 2007.jpg
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = In [[glêde yp]] (''Ulmus minor'')
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[rosiden]]
| takson13            = (sûnder rang):
| namme13             = [[fabiden]]
| takson14            = [[skift]]:
| namme14             = [[roaseftigen]] (''Rosales'')
| takson15            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme15             = [[ipen (famylje)|ipen]] (''Ulmaceae'')
| takson16            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme16             = '''ipen''' (''Ulmus'')
| takson17            =  
| namme17             = 
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
| lânkaart            = 
| lânkaarttekst       = 
| lânkaartbreedte     = 
}}
De '''ipen''' ([[inkeltal]]: '''yp'''), '''ipebeammen''' of '''iperenbeammen''' (''Ulmus'') (Nederlânsk: 'iep' of 'olm') binne in [[skaai (taksonomy)|skaai]] fan [[leafbeam]]men. De blêden binne fearnervich en hawwe in skerptakkige blêdrâne. Se lykje wol wat op de blêden fan de [[haachbûk]] (''Carpinus betulus''), mar hawwe in mear skeve, ûngelikense blêdfoet. De blommen ferskine earder as de blêden. It blomtek is lyts, grien en oan de slippen binne se mei inoar fergroeid. Dêrboppe steane de moalstêfkes mei pearse helmhokken en de stamper. De sieden binne ôfplatte en hawwe in brede wjuk as râne rûnom.

Ipen groeie it leafst op frijwat fiedselrike, focht fêsthâldende, kalkige grûn. 

Yn Nederlân is meast de Hollânske Yp set yn de kustprovinsjes, om't er goed oer de hurde, sâltige seewyn kin.

Op de bast fan iperenbeammen kin in grut ferskaat oan [[koarstmoas]]sen foarkomme.

== Ypsykte ==
De iep is gefoelich foar de [[ypsykte]]. Dizze ferwylgingssykte wurdt feroarsake troch de skimmel ''[[Ophiostoma ulmi]]''. De ypsykte wurdt oerbrocht troch de [[ipespintkrobbe]], dy't de skimmel by him hat. De skimmel groeit yn de houtfetten fan ipen, sadat dy ferstopd reitsje. De blêden wurde wilich en de beam giet dea. Fan it tige grutte ipebestân yn Nederlân fan begjin 20e iuw is tusken 1919 en 2000 grif njoggentich prosint troch de ypsykte ferdwûn, sadat it lânskip in grutte feroaring ûndergien hat. De ferkeap fan Ipesoarten yn Nederlân is fan mear as 56.000 yn 1989 tebekrûn nei mar 6.800 yn 2004,&lt;ref name=Hiemstra&gt;Hiemstra et al., (2005). ''Belang en toekomst van de iep in Nederland''. Praktijkonderzoek Plant &amp; Omgeving, Wageningen UR&lt;/ref&gt; Sûnt 1928 is men ûnûnderbrutsen oant 1992 dwaande west mei it kweken fan resistinte farianten.&lt;ref name=Burdekin&gt; Burdekin, D. A. &amp; Rushforth, K. D. (Revised by Webber J. F. 1996). Elms resistant to Dutch elm disease. ''Arboricultural Research Note ''2/96. Arboricultural Advisory and Information Service, Alice Holt, Farnham, UK.&lt;/ref&gt; Fergelykbere kweekprogrammas wiene der yn Noard Amerika (1937), Itaalje (1978) en Spanje (1990s).
[[Ofbyld:Ulmus glabra.jpg|left|thumb|''Rûge yp'', blêd en sied]] 

== Tapassings ==
Iperen[[hout]] waard tige wurdearre om syn fezelstruktuer dy't net sa maklik tespjaltet. It frijwat djoere hout waard brûkt foar tsjillen, [[stoel]]sittings, [[klomp]]en en [[deakist]]en. De tichtens fan it hout ferskilt tusken de soarten, mar sit trochstrings om de 560kg de m³&lt;ref&gt;[http://www.nichetimbers.co.uk/native-hardwood/elm/ Elm]. Niche Timbers. Rieplachte 19-08-2009.&lt;/ref&gt;. At it hout wiet bliuwt sil it net gau ferrotsje. Yn de midsiuwen waarden holle stammen dêrom wol brûkt as wetterbuis. De wjerstân tsjin ferrotsjen is it mei dien by grûnkontakt.&lt;ref&gt;[http://www.nichetimbers.co.uk/native-hardwood/elm/ Elm]. Niche Timbers. Rieplachte 19-08-2009.&lt;/ref&gt;. 

Ipeblêd hat in lange skiednis as feefoer. Yn de grutte hûngersneed fan 1812 yn Noarwegen hat de seane bast fan de Yp in soad minsken fan de hûngerdea rêden. It ipesied is ek streksum, it befettet sa'n 45% aaiwyt en &lt; 7% rizel. &lt;ref name=Osborne&gt;Osborne, P. (1983). The influence of Dutch elm disease on bird population trends. ''Bird Study'', 1983: 27-38.&lt;/ref&gt;

Fan de 18e iuw oant begjin 20e iuw waard de ipebeam oeral yn [[Jeropa]] en [[Noard-Amearika]] foar de sier oanplante. Sy waarden bylâns diken, wat in soarte fan tunneleffekt joech, en om pleatsen set, yn stêden en doarpen. Yn Fryslân bestie de beambeplanting op de klaai- en feankrite meast út ipebeammen. De âlde rykswegen dêre (b.g. de [[Grinzer Strjitwei]]) wienen der mei beplante. Oare skaaimerken fan de yp binne dat se goed oer loftfersmoarging kinne en dat it ôffallen blêd hurd wei wurdt.
[[Ofbyld:'Herbie', Yarmouth, Maine.jpg|thumb|'''Herbie', de grutste en âldste yp fan Maine, Feriene Steaten (2008'')]]

== Soarten ==
Ta de ipen hearre ûnder oaren de folgjende soarten:
* [[fladderyp]] of stâleyp (''Ulmus laevis''), blomkes hawwe in lange stâle, ûnderkant fan blêden hat krollich hier, hout fan mindere kwaliteit.
* [[glêde yp]] of fjildyp (''Ulmus minor'' of ''Ulmus carpinifolia''); jonge tûken binne glêd, boppekant blêden ek glêd, ynsnien wjuk om sied; útrinners fan de woartels hawwe typyske koarkwjukken; yn Nederlân seldsum.
** [[monumintale fjildyp]] of Wheatley's yp (''Ulmus carpinifolia'' 'Sarniensis' of ''Ulmus carpinifolia'' 'Monumentalis')
* [[rûge yp]] of berchyp (''Ulmus glabra''); lânseigen, wurdt in grutte beam, de donkergriene blêden en de bast fiele rûch oan; rint ei april, begjin maaie út.
* [[Ingelske fjildyp]] (''Ulmus procera'')
* [[Hollânske yp]] (''Ulmus'' ×''hollandica'') is in krusing tusken de rûge yp en de glêde yp.
** ''Ulmus x hollandica'' 'Groeneveld' is yn 1941 ûntstien en yn 1949 selektearre.
** [[huntingtonyp]] (''Ulmus hollandica'' 'Vegeta')'
** [[goudyp]] (''Ulmus hollandica'' 'Wredei'), goudgiele blêden, yn parken by bûtenpleatsen.

De yn Nederlân oanplante soarten binne faak krusings tusken de soarten ''Ulmus glabra'', ''Ulmus wallichiana'', ''Ulmus carpinifolia'' en ''Ulmus'' ×''hollandica''

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
*{{Aut|Helge Vedel/Johan Lange}}, ''Bomen en struiken in bos en veld''. Moussault's útjouwerij, Baarn (1976)
{{EvF|Iep}}
-----
;Keppelings om utens
* [http://web.archive.org/web/20071113024205/http://www.vwo-campus.net/dossier/53 Ynfo fan de Universiteit Wageningen foar it vwo]
* [http://www.fem.wur.nl/UK/Publications/books/goudzwaard/ ''Iep of olm. Karakterboom van de Lage Landen'']
* [http://www.volkskrant.nl/binnenland/article1160580.ece/De_liefde_voor_de_iep ''De liefde voor de iep'', yn de Volkskrant fan 8 maart 2009]
}}

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Yp (famylje)]]
[[Kategory:Beam]]</text>
      <sha1>dhunylurjz8a7qycpyf6410bqh8zdgd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Esk</title>
    <ns>0</ns>
    <id>32956</id>
    <revision>
      <id>1173717</id>
      <parentid>1142297</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:49:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppelings om utens */ kt</comment>
      <origin>1173717</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6501" sha1="mcfxljgxtwh18v2hx8fcwwq4jmttrcr" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= esk
| Ofbyld= [[File:Fraxinus excelsior 002.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[lippeblomeftigen]] (''Lamiales'')
| Famylje= [[oliven (famylje)|oliven]] (''Oleaceae'')
| Skaai= [[esken (skaai)|esken]] (''Fraxinus'')
| Wittenskiplike namme= Fraxinus excelsior
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
----
| IUCN-status= 
| lânkaart= [[File:Fraxinus excelsior range.svg|250px]]
}}
De '''Esk''' (''Fraxinus excelsior'') is in plantesoarte út de [[olivefamylje]] (''Oleaceae''). It is in [[leafbeam]] dy't lânseigen is yn Jeropa. It is in beam dy't frijwat hurd waakst en sa'n 40 m heech wurde kin.

== Groei ==
De beam hat in ûneven fearre blêd, dat út sân oant trettsjin dielblêden bestiet. De lansetfoarmige blêden, sûnder stâlen, steane krúslings tsjin inoar oer. De kroan fan de beam is iepen, sadat er in soad ûndergroei mooglik is. Yn de winter ferliest de beam syn blêd.
[[File:Fraxinus excelsior MHNT.BOT.2007.40.58.jpg|thumb|left|''Fraxinus excelsior'']]

De Esk bloeit ear't it blêd der is. It blêd komt trije oant fjouwer wiken letter as by de measte oare beammen. De [[frucht (plant)|fruchten]] hawwe wjukjes dy't helpe by de fersprieding op de wyn. De knoppen binne swart, mei koart, filteftich hier en in koart staltsje. De bast bliuwt lang glêd en geef, by de âldere beam komme der ticht op elkoar steande greven yn.

== Fersprieding ==
In esk freget fiedsume grûn mei leafst wetter tichteby of wiete grûn. In natuerlik eskebosk ûntstiet dan ek yn beekdellings. Yn Fryslân is de Esk sadwaande fral in beam fan de klaai.

De Esk komt foar op hast it hiele Jeropeeske kontinint, yn súd-Noarwegen en Sweden, east fan de [[Swarte See]] yn de [[Kaukasus]] en yn in smelle strook yn noard-[[Spanje]]. Fierders ek yn de Britske Eilannen, mar sûnder noardlik Skotlân en ek net yn noardwest Ierlân.

== Tapassings ==
It [[sied (plant)|sied]]winnen kin yn twa tiden dien wurde. Yn de earste helte fan augustus is it sied noch grien, mar kin al siedde wurde, omdat it dan noch gjin [[kiemrêst]] hat. Ornaris bliuwt it sied de hiele winter sitten en moat de perioade fan de kiemrêst dien wêze ear't it sied útrinne kin en rispe wurde kin.

It hout fan de Esk is ljocht fan kleur, taai en sterk. Fanwegen dy eigenskippen wurdt it [[hout]] brûkt foar de lizzers fan gymnastyktastellen en foar stâlen fan [[bile]]n, foarken en [[bots]]en en út reden fan de flamtekening ek foar meubels, flierren en treppen. Eartiids waarden jonge tûken wol as iten foar [[fee]] brûkt. De duorsumens fan eskenhout bûtendoar is lykwols frijwat leech: it wurdt yndield yn klasse 5, de leechste klasse.

De Esk is, lykas de [[Wylch]] geskikt om knotte te wurden.

== Alde esken yn Nederlân ==
* Yn it [[Arboretum Trompenburg]] te Rotterdam stean in stikmannich esken út 1870.
* Yn de polder Nieuw Bonaventura tusken [[Strijen]] en [['s-Gravendeel]] stie oant 2001 in âlde esk fan hast 180 jier.
* Yn [[Dwersgrêft]] (ûnder [[Giteren]]) stiet de âldste esk fan Nederlân; hy is mear as 220 jier.

&lt;gallery&gt;
Image:Fraxinus excelsior11.JPEG|Beam
Image:Fraxinus excelsior(01).jpg|Bast
Image:Es mannelijke bloeiwijze (Fraxinus excelsior male inflorescens).jpg|Manlike bloeiwize yn knop
Image:Illustration Fraxinus excelsior0.jpg|Tekening Esk
Image:EurAshSeeds.jpg|Fruchten
Image:Fraxinus excelsior Blatt.jpg|Uneven fearre blêd
Image:Esche gemeine Holz.JPG|Eskenhout
Ofbyld:Fraxinus-excelsior-09-01-2008-170.jpg|Knop yn 'e winter
&lt;/gallery&gt;

== Keppelings om utens ==
* [http://www.houtinfo.nl/main.php?mn=0&amp;o=body&amp;id=1002&amp;sresult=true&amp;script_action=single&amp;item_id=270 Ynformaasje oer eskenhout by it Sintrum Hout]

{{boarnen|boarnefernijing=
*{{Aut|Helge Vedel/Johan Lange}}, ''Bomen en struiken in bos en veld''. Moussault's útjouwerij, Baarn (1976)
}}

[[Kategory:Beammesoarte]]
[[Kategory:Esk (skaai)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]</text>
      <sha1>mcfxljgxtwh18v2hx8fcwwq4jmttrcr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173761</id>
      <parentid>1173717</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:14:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppelings om utens */ kt</comment>
      <origin>1173761</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6518" sha1="9rda4sb26ipkp42gus6lg45qow87jdw" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= esk
| Ofbyld= [[File:Fraxinus excelsior 002.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[lippeblomeftigen]] (''Lamiales'')
| Famylje= [[oliven (famylje)|oliven]] (''Oleaceae'')
| Skaai= [[esken (skaai)|esken]] (''Fraxinus'')
| Wittenskiplike namme= Fraxinus excelsior
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
----
| IUCN-status= 
| lânkaart= [[File:Fraxinus excelsior range.svg|250px]]
}}
De '''Esk''' (''Fraxinus excelsior'') is in plantesoarte út de [[olivefamylje]] (''Oleaceae''). It is in [[leafbeam]] dy't lânseigen is yn Jeropa. It is in beam dy't frijwat hurd waakst en sa'n 40 m heech wurde kin.

== Groei ==
De beam hat in ûneven fearre blêd, dat út sân oant trettsjin dielblêden bestiet. De lansetfoarmige blêden, sûnder stâlen, steane krúslings tsjin inoar oer. De kroan fan de beam is iepen, sadat er in soad ûndergroei mooglik is. Yn de winter ferliest de beam syn blêd.
[[File:Fraxinus excelsior MHNT.BOT.2007.40.58.jpg|thumb|left|''Fraxinus excelsior'']]

De Esk bloeit ear't it blêd der is. It blêd komt trije oant fjouwer wiken letter as by de measte oare beammen. De [[frucht (plant)|fruchten]] hawwe wjukjes dy't helpe by de fersprieding op de wyn. De knoppen binne swart, mei koart, filteftich hier en in koart staltsje. De bast bliuwt lang glêd en geef, by de âldere beam komme der ticht op elkoar steande greven yn.

== Fersprieding ==
In esk freget fiedsume grûn mei leafst wetter tichteby of wiete grûn. In natuerlik eskebosk ûntstiet dan ek yn beekdellings. Yn Fryslân is de Esk sadwaande fral in beam fan de klaai.

De Esk komt foar op hast it hiele Jeropeeske kontinint, yn súd-Noarwegen en Sweden, east fan de [[Swarte See]] yn de [[Kaukasus]] en yn in smelle strook yn noard-[[Spanje]]. Fierders ek yn de Britske Eilannen, mar sûnder noardlik Skotlân en ek net yn noardwest Ierlân.

== Tapassings ==
It [[sied (plant)|sied]]winnen kin yn twa tiden dien wurde. Yn de earste helte fan augustus is it sied noch grien, mar kin al siedde wurde, omdat it dan noch gjin [[kiemrêst]] hat. Ornaris bliuwt it sied de hiele winter sitten en moat de perioade fan de kiemrêst dien wêze ear't it sied útrinne kin en rispe wurde kin.

It hout fan de Esk is ljocht fan kleur, taai en sterk. Fanwegen dy eigenskippen wurdt it [[hout]] brûkt foar de lizzers fan gymnastyktastellen en foar stâlen fan [[bile]]n, foarken en [[bots]]en en út reden fan de flamtekening ek foar meubels, flierren en treppen. Eartiids waarden jonge tûken wol as iten foar [[fee]] brûkt. De duorsumens fan eskenhout bûtendoar is lykwols frijwat leech: it wurdt yndield yn klasse 5, de leechste klasse.

De Esk is, lykas de [[Wylch]] geskikt om knotte te wurden.

== Alde esken yn Nederlân ==
* Yn it [[Arboretum Trompenburg]] te Rotterdam stean in stikmannich esken út 1870.
* Yn de polder Nieuw Bonaventura tusken [[Strijen]] en [['s-Gravendeel]] stie oant 2001 in âlde esk fan hast 180 jier.
* Yn [[Dwersgrêft]] (ûnder [[Giteren]]) stiet de âldste esk fan Nederlân; hy is mear as 220 jier.

&lt;gallery&gt;
Image:Fraxinus excelsior11.JPEG|Beam
Image:Fraxinus excelsior(01).jpg|Bast
Image:Es mannelijke bloeiwijze (Fraxinus excelsior male inflorescens).jpg|Manlike bloeiwize yn knop
Image:Illustration Fraxinus excelsior0.jpg|Tekening Esk
Image:EurAshSeeds.jpg|Fruchten
Image:Fraxinus excelsior Blatt.jpg|Uneven fearre blêd
Image:Esche gemeine Holz.JPG|Eskenhout
Ofbyld:Fraxinus-excelsior-09-01-2008-170.jpg|Knop yn 'e winter
&lt;/gallery&gt;

== Keppelings om utens ==
* [http://www.houtinfo.nl/main.php?mn=0&amp;o=body&amp;id=1002&amp;sresult=true&amp;script_action=single&amp;item_id=270 Ynformaasje oer eskenhout by it Sintrum Hout]

{{boarnen|boarnefernijing=
*{{Aut|Helge Vedel/Johan Lange}}, ''Bomen en struiken in bos en veld''. Moussault's útjouwerij, Baarn (1976)
}}

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Esk (skaai)]]
[[Kategory:Beam]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]</text>
      <sha1>9rda4sb26ipkp42gus6lg45qow87jdw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Eskdoarnen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33069</id>
    <revision>
      <id>1173741</id>
      <parentid>1138882</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:59:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppeling om utens */ kt</comment>
      <origin>1173741</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8016" sha1="8i69p5yx2g10bvirq60oi2wb1z9pol5" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = eskdoarnen
| ôfbylding           =Acer saccharum.jpg
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = De [[sûkereskdoarn]] (''Acer saccharum'').
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[rosiden]]
| takson13            = (sûnder rang):
| namme13             = [[malviden]]
| takson14            = [[skift]]:
| namme14             = [[sjippebeameftigen]] (''Sapindales'') 
| takson15            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme15             = [[sjippebeammen (famylje)|sjippebeammen]] (''Sapindaceae'') 
| takson16            = [[ûnderfamylje]]:
| namme16             = [[kastanjes (ûnderfamylje)|kastanjes]] (''Hippocastanoideae'')
| takson17            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme17             = '''eskdoarnen''' (''Acer'')
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
| lânkaart            = Map genus Acer.png
| lânkaarttekst       = 
| lânkaartbreedte     = 
}}
De '''eksdoarnen''', '''beltsjebeammen''', '''ahorns''' of yn bernetaal 'fleanmasyntsjebeammen' (''Acer'') binne in skaai fan [[leafbeam]]men of -[[strûk]]ken. Ofhinklik fan de [[taksonomy]]ske opfetting heart dizze, ta de [[Eskdoarnfamylje]] (''Aceraceae'') of, moderner, ta de [[Sjippebeamfamylje]] (''Sapindaceae'').

Eskdoarns komme foar yn de mylde klimaatgebieten fan it noardlik healrûn; inkelde soarten komme foar yn Súdeast-Aazje en [[Yndoneezje]]. It skaai telt sa'n 120 soarten, ferdield yn 16 seksjes mei 230 ferskillende ''taksa'' (soarten, ûndersoarten en fariëteiten). Dêrneist binne der ferskate [[hybride (biology)|hybriden]].

Yn [[Nederlân]] binne allinnich de [[Spaanske aak]] of Fjildesdoorn (''Acer campestre'') en de [[gewoane eskdoarn]] (''Acer pseudoplatanus'') lânseigen.

== Algemien ==
De gielgriene blomstringen, dy't healwei maaie, fuort nei it útrinnen fan it blêd ferskine, lûke mei har geur fral iesmiggen.
[[Ofbyld:Esdoorn_vruchten_closeup.jpg|thumb|250px|left|Noardske eskdoarn: ''fruchten mei wjukken'', ''fleanmasyntsjes'']]
De frucht hat in relatyf grutte wjuk en wurdt wol 'helikopterke' of 'fleanmasyntsje' neamd. Der sitte twa fruchtsjes oan ien staltsje, sadat de wjukken tsjinoer elkoar stean en sa op de wyn fersparaat wurde kin. De hoeke tusken de wjukken is, neist de foarm en de lizzing fan it sied, in wichtich skaaimerk foar de ferskillende soarten.

Hast alle soarten hawwe yn de maaitiid, troch de hege [[woartel (plant)|woarteldruk]], in sterke sopstream, sadat yn dy tiid fan it jier wûnen tige bliede kinne.

De measte soarten hawwe troch de tinne [[bast]] gau lêst fan ferbrâning at de sinne op de stam skine kin. De Noarske eskdoarn en de Gewoane Eskdoarn kinne sa'n 20 meter heech wurde. De Fjildeskdoarn bliuwt meast in mânske strûk of lytse beam.

=== Etymology ===
De wittenskiplike namme ''Acer'' is tige âld en de komôf is ûnwis. It [[Latyn]]ske wurd 'acer' betsjut puntich, skerp. De namme soe te meitsjen hawwe kinne mei de skerpe, puntige blêden fan guon soarten.

== Gebrûk ==
[[Ofbyld:Ahorn Holz.JPG|thumb|250px|''Hout fan de eskdoarn'']]
[[Ofbyld:Acer pseudoplatanus 002.jpg|thumb|250px|''De typyske foarm fan 'e eskdoarnblêden'']]
It hurde hout is goed te brûken foar meubels en flierren, om't it net gau slyt. Eskdoarn wurdt ek brûkt yn keukens omdat it ljocht fan kleur is. At der moaie slaggen yn sitte, wurdt it hout ek brûkt foar de rêchblêden fan [[fioele|fioelen]] en djoere [[Gitaar|gitaren]].

=== Sierwearde ===
Eskdoarns wurde faak foar de sier set. Fral de hjerstkleuren fan guon soarten eskdoarns binne bekend (tink oan de &quot;Maple Leaf&quot;, it eskdoarnblêd yn de Kanadeeske flagge).
De eskdoarn groeit hurd en kin in soad snoei fernere; benammen de Spaanske aak is dêrom gaadlik foar it foarmjen fan in [[hage]]. Oare soarten kinne ek wol as hage tapast wurde, mar dan wurdt it net in tichtenien.

=== Sjerp ===
Ut eskdoarns (meast de [[sûkereskdoarn]]) wurdt ek [[sjerp (sûkerfloeistof)|sjerp]] makke (&quot;Ahornsjerp&quot; of &quot;Eskdoarnsjerp&quot;).

== Soarten &amp; Kultivars ==
* [[Kolchyske eskdoarn]] (''Acer cappadocicum'' syn. ''Acer laetum'', ''Acer colchicum'' en ''Acer lobelii'') -
** ''Acer cappadocicum'' 'Aureum'
** ''Acer cappadocicum'' 'Rubrum'
* [[Gewoane eskdoarn]] (''Acer pseudoplatanus'')
* [[Japanske eskdoarn]] (''Acer japonicum'')
** ''Acer japonicum'' 'Aconitifolium'
* Japanske eskdoarn (''Acer palmatum'')
** ''Acer palmatum'' 'Atropurpureum'
** ''Acer palmatum'' 'Bloodgood'
** ''Acer palmatum'' 'Osakasuki'
** ''Acer palmatum'' 'Elegans'
** ''Acer palmatum'' 'Dissectum'
** ''Acer palmatum'' 'Dissectum Nigrum'
** ''Acer palmatum'' 'Dissectum Atropurpureum'
* Montpeliereskdoarn (''Acer monspessulanum'')
* [[Noarske eskdoarn]] (''Acer platanoides'')
** ''Acer platanoides'' 'Drummondii'
** ''Acer platanoides'' 'Faassen's Black'
** ''Acer platanoides'' 'Globosum'
** ''Acer platanoides'' 'Schwedleri'
** ''Acer platanoides'' 'Eurostar'
* [[Reade eskdoarn]] (''Acer rubrum'')
* Slange-eskdoarn of Streekjesbast-eskdoarn (''Acer capillipes'')
* [[Spaanske aak]] of Fjildeskdoarn (''Acer campestre'')
** ''Acer campestre'' 'Elsrijk'
* [[Sûkereskdoarn]] (''Acer saccharum'')
* [[Feareskdoarn]] (''Acer negundo'')
** ''Acer negundo'' 'Auratum'
** ''Acer negundo'' 'Aureovariegatum'
** ''Acer negundo'' 'Variegatum' (Bûnte feareskdoarn)
* Sulvereskdoarn (''Acer saccharinum'' syn. ''Acer dasycarpum'')
** ''Acer saccharinum'' 'Laciniatum'
* De hybride ''Acer freemanni'' is ûntstien út in krúsing fan de Reade Eskdoarn mei de Sulvereskdoarn en neamd nei Oliver Freemann, dy't yn 1933 de krúsing makke hat.

== Sykten ==
Jonge beammen kinne oantaast wurde troch de ferwylgingssykte (''Verticillium dahliae''). De eskdoarn kin ek lêst hawwe fan [[blêdlús]] en [[moaldau]]. Yn de blêden fan de gewoane eskdoarn ûntstiet yn de neisimmer faak inketflekkesykte dy't feroarsake wurdt troch de skimmel ''Rhytisma acerinum''. Yn in betiid stadium fan de ynfeksje (sjoch plaatsjes) kriget it blêd pearske oant swarte plakken. Letter ferdiket it weefsel fan de swam, oant it yn de hjerst útdrûget en in tsjok skynweefsel foarmet. Nei de winter brekt dit weefsel iepen en ûntjout it fruchtlichem him ta spoarefoarming.

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:RhytismaAcerinumInfection.jpg|''Ynfeksje fan inktvlekkensykte (ier stadium)''
Ofbyld:RhytismaAcerinumDetailU.jpg|''Detail fan de ynfeksje: boppekant blêd''
Ofbyld:RhytismaAcerinumDetailB.jpg|''Detail fan de ynfeksje: ûnderkant blêd''&lt;/gallery&gt;

== Keppeling om utens ==
* [http://www.houtinfo.nl/main.php?o=body&amp;mn=0&amp;id=1002&amp;script_action=single&amp;item_id=269 Ynformaasje oer it hout (eskdoarn)] (by it Sintrum hout)

{{boarnen|boarnefernijing=
*{{Aut|Helge Vedel/Johan Lange}}, ''Bomen en struiken in bos en veld''. Moussault's útjouwerij, Baarn (1976)
* Wikipedia nl:, ''Esdoorn''
}}

{{commonscat|Acer}}

[[Kategory:Beammeskaai]]
[[Kategory:Sjippebeam (famylje)]]</text>
      <sha1>8i69p5yx2g10bvirq60oi2wb1z9pol5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173758</id>
      <parentid>1173741</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:12:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppeling om utens */ kt</comment>
      <origin>1173758</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8034" sha1="ieobyrckb6fel4ukpnzuzxb7s10p7go" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = eskdoarnen
| ôfbylding           =Acer saccharum.jpg
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = De [[sûkereskdoarn]] (''Acer saccharum'').
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[rosiden]]
| takson13            = (sûnder rang):
| namme13             = [[malviden]]
| takson14            = [[skift]]:
| namme14             = [[sjippebeameftigen]] (''Sapindales'') 
| takson15            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme15             = [[sjippebeammen (famylje)|sjippebeammen]] (''Sapindaceae'') 
| takson16            = [[ûnderfamylje]]:
| namme16             = [[kastanjes (ûnderfamylje)|kastanjes]] (''Hippocastanoideae'')
| takson17            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme17             = '''eskdoarnen''' (''Acer'')
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
| lânkaart            = Map genus Acer.png
| lânkaarttekst       = 
| lânkaartbreedte     = 
}}
De '''eksdoarnen''', '''beltsjebeammen''', '''ahorns''' of yn bernetaal 'fleanmasyntsjebeammen' (''Acer'') binne in skaai fan [[leafbeam]]men of -[[strûk]]ken. Ofhinklik fan de [[taksonomy]]ske opfetting heart dizze, ta de [[Eskdoarnfamylje]] (''Aceraceae'') of, moderner, ta de [[Sjippebeamfamylje]] (''Sapindaceae'').

Eskdoarns komme foar yn de mylde klimaatgebieten fan it noardlik healrûn; inkelde soarten komme foar yn Súdeast-Aazje en [[Yndoneezje]]. It skaai telt sa'n 120 soarten, ferdield yn 16 seksjes mei 230 ferskillende ''taksa'' (soarten, ûndersoarten en fariëteiten). Dêrneist binne der ferskate [[hybride (biology)|hybriden]].

Yn [[Nederlân]] binne allinnich de [[Spaanske aak]] of Fjildesdoorn (''Acer campestre'') en de [[gewoane eskdoarn]] (''Acer pseudoplatanus'') lânseigen.

== Algemien ==
De gielgriene blomstringen, dy't healwei maaie, fuort nei it útrinnen fan it blêd ferskine, lûke mei har geur fral iesmiggen.
[[Ofbyld:Esdoorn_vruchten_closeup.jpg|thumb|250px|left|Noardske eskdoarn: ''fruchten mei wjukken'', ''fleanmasyntsjes'']]
De frucht hat in relatyf grutte wjuk en wurdt wol 'helikopterke' of 'fleanmasyntsje' neamd. Der sitte twa fruchtsjes oan ien staltsje, sadat de wjukken tsjinoer elkoar stean en sa op de wyn fersparaat wurde kin. De hoeke tusken de wjukken is, neist de foarm en de lizzing fan it sied, in wichtich skaaimerk foar de ferskillende soarten.

Hast alle soarten hawwe yn de maaitiid, troch de hege [[woartel (plant)|woarteldruk]], in sterke sopstream, sadat yn dy tiid fan it jier wûnen tige bliede kinne.

De measte soarten hawwe troch de tinne [[bast]] gau lêst fan ferbrâning at de sinne op de stam skine kin. De Noarske eskdoarn en de Gewoane Eskdoarn kinne sa'n 20 meter heech wurde. De Fjildeskdoarn bliuwt meast in mânske strûk of lytse beam.

=== Etymology ===
De wittenskiplike namme ''Acer'' is tige âld en de komôf is ûnwis. It [[Latyn]]ske wurd 'acer' betsjut puntich, skerp. De namme soe te meitsjen hawwe kinne mei de skerpe, puntige blêden fan guon soarten.

== Gebrûk ==
[[Ofbyld:Ahorn Holz.JPG|thumb|250px|''Hout fan de eskdoarn'']]
[[Ofbyld:Acer pseudoplatanus 002.jpg|thumb|250px|''De typyske foarm fan 'e eskdoarnblêden'']]
It hurde hout is goed te brûken foar meubels en flierren, om't it net gau slyt. Eskdoarn wurdt ek brûkt yn keukens omdat it ljocht fan kleur is. At der moaie slaggen yn sitte, wurdt it hout ek brûkt foar de rêchblêden fan [[fioele|fioelen]] en djoere [[Gitaar|gitaren]].

=== Sierwearde ===
Eskdoarns wurde faak foar de sier set. Fral de hjerstkleuren fan guon soarten eskdoarns binne bekend (tink oan de &quot;Maple Leaf&quot;, it eskdoarnblêd yn de Kanadeeske flagge).
De eskdoarn groeit hurd en kin in soad snoei fernere; benammen de Spaanske aak is dêrom gaadlik foar it foarmjen fan in [[hage]]. Oare soarten kinne ek wol as hage tapast wurde, mar dan wurdt it net in tichtenien.

=== Sjerp ===
Ut eskdoarns (meast de [[sûkereskdoarn]]) wurdt ek [[sjerp (sûkerfloeistof)|sjerp]] makke (&quot;Ahornsjerp&quot; of &quot;Eskdoarnsjerp&quot;).

== Soarten &amp; Kultivars ==
* [[Kolchyske eskdoarn]] (''Acer cappadocicum'' syn. ''Acer laetum'', ''Acer colchicum'' en ''Acer lobelii'') -
** ''Acer cappadocicum'' 'Aureum'
** ''Acer cappadocicum'' 'Rubrum'
* [[Gewoane eskdoarn]] (''Acer pseudoplatanus'')
* [[Japanske eskdoarn]] (''Acer japonicum'')
** ''Acer japonicum'' 'Aconitifolium'
* Japanske eskdoarn (''Acer palmatum'')
** ''Acer palmatum'' 'Atropurpureum'
** ''Acer palmatum'' 'Bloodgood'
** ''Acer palmatum'' 'Osakasuki'
** ''Acer palmatum'' 'Elegans'
** ''Acer palmatum'' 'Dissectum'
** ''Acer palmatum'' 'Dissectum Nigrum'
** ''Acer palmatum'' 'Dissectum Atropurpureum'
* Montpeliereskdoarn (''Acer monspessulanum'')
* [[Noarske eskdoarn]] (''Acer platanoides'')
** ''Acer platanoides'' 'Drummondii'
** ''Acer platanoides'' 'Faassen's Black'
** ''Acer platanoides'' 'Globosum'
** ''Acer platanoides'' 'Schwedleri'
** ''Acer platanoides'' 'Eurostar'
* [[Reade eskdoarn]] (''Acer rubrum'')
* Slange-eskdoarn of Streekjesbast-eskdoarn (''Acer capillipes'')
* [[Spaanske aak]] of Fjildeskdoarn (''Acer campestre'')
** ''Acer campestre'' 'Elsrijk'
* [[Sûkereskdoarn]] (''Acer saccharum'')
* [[Feareskdoarn]] (''Acer negundo'')
** ''Acer negundo'' 'Auratum'
** ''Acer negundo'' 'Aureovariegatum'
** ''Acer negundo'' 'Variegatum' (Bûnte feareskdoarn)
* Sulvereskdoarn (''Acer saccharinum'' syn. ''Acer dasycarpum'')
** ''Acer saccharinum'' 'Laciniatum'
* De hybride ''Acer freemanni'' is ûntstien út in krúsing fan de Reade Eskdoarn mei de Sulvereskdoarn en neamd nei Oliver Freemann, dy't yn 1933 de krúsing makke hat.

== Sykten ==
Jonge beammen kinne oantaast wurde troch de ferwylgingssykte (''Verticillium dahliae''). De eskdoarn kin ek lêst hawwe fan [[blêdlús]] en [[moaldau]]. Yn de blêden fan de gewoane eskdoarn ûntstiet yn de neisimmer faak inketflekkesykte dy't feroarsake wurdt troch de skimmel ''Rhytisma acerinum''. Yn in betiid stadium fan de ynfeksje (sjoch plaatsjes) kriget it blêd pearske oant swarte plakken. Letter ferdiket it weefsel fan de swam, oant it yn de hjerst útdrûget en in tsjok skynweefsel foarmet. Nei de winter brekt dit weefsel iepen en ûntjout it fruchtlichem him ta spoarefoarming.

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:RhytismaAcerinumInfection.jpg|''Ynfeksje fan inktvlekkensykte (ier stadium)''
Ofbyld:RhytismaAcerinumDetailU.jpg|''Detail fan de ynfeksje: boppekant blêd''
Ofbyld:RhytismaAcerinumDetailB.jpg|''Detail fan de ynfeksje: ûnderkant blêd''&lt;/gallery&gt;

== Keppeling om utens ==
* [http://www.houtinfo.nl/main.php?o=body&amp;mn=0&amp;id=1002&amp;script_action=single&amp;item_id=269 Ynformaasje oer it hout (eskdoarn)] (by it Sintrum hout)

{{boarnen|boarnefernijing=
*{{Aut|Helge Vedel/Johan Lange}}, ''Bomen en struiken in bos en veld''. Moussault's útjouwerij, Baarn (1976)
* Wikipedia nl:, ''Esdoorn''
}}

{{commonscat|Acer}}

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Sjippebeam (famylje)]]
[[Kategory:Beam]]</text>
      <sha1>ieobyrckb6fel4ukpnzuzxb7s10p7go</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Piterseeljeflear</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33393</id>
    <revision>
      <id>1173707</id>
      <parentid>1037397</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:44:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Skaaimerken */ kt</comment>
      <origin>1173707</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="596" sha1="rqiskcvr7e1xcfwiim5db3x1796fne5" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Sambucus nigra var. laciniata.JPG|thumb|250px|Piterseeljeflear]] 
De '''Piterseeljeflear''' (''Sambucus nigra'' 'Laciniata') is in fariëteit fan de [[flear]]. Lykwols is er ek wol ferwyldere rekke.

==Skaaimerken==
De blêden fan dizze flearbeam binne djip ynsnien en lykje op dy fan de [[piterseelje]].

Piterseeljeflear kin nei sa'n 10 jier in hichte berikke fan 3 meter. De blomkleur is wit. De plant is tige winterhurd en kin it bêst yn de maaitiid snoeid wurde.

[[Kategory:Beammesoarte]]
[[Kategory:Flear (skaai)]]
[[Kategory:Eksoat yn Nederlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Fryslân]]</text>
      <sha1>rqiskcvr7e1xcfwiim5db3x1796fne5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173763</id>
      <parentid>1173707</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:14:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Skaaimerken */ kt</comment>
      <origin>1173763</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="613" sha1="1t5ejqqz9r9qoy8xtumjwfjhd4gp2qy" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Sambucus nigra var. laciniata.JPG|thumb|250px|Piterseeljeflear]] 
De '''Piterseeljeflear''' (''Sambucus nigra'' 'Laciniata') is in fariëteit fan de [[flear]]. Lykwols is er ek wol ferwyldere rekke.

==Skaaimerken==
De blêden fan dizze flearbeam binne djip ynsnien en lykje op dy fan de [[piterseelje]].

Piterseeljeflear kin nei sa'n 10 jier in hichte berikke fan 3 meter. De blomkleur is wit. De plant is tige winterhurd en kin it bêst yn de maaitiid snoeid wurde.

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Flear (skaai)]]
[[Kategory:Beam]]
[[Kategory:Eksoat yn Nederlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Fryslân]]</text>
      <sha1>1t5ejqqz9r9qoy8xtumjwfjhd4gp2qy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Flear</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33394</id>
    <revision>
      <id>1173703</id>
      <parentid>1142299</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:43:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173703</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4639" sha1="27bspbk28hiqzboivx93wg2mh6rht5v" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= flear
| Ofbyld= [[File:Sambucus nigra 004.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[kaarde-eftigen]] (''Dipsacales'') 
| Famylje= [[muskuskrûden (famylje)|muskuskrûden]] (''Adoxaceae'')
| Skaai= [[flearen (skaai)|flearen]] (''Sambucus'')
| Wittenskiplike namme= Sambucus nigra
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
----
| IUCN-status= 
| lânkaart= [[File:Sambucus nigra range.svg|250px]]&lt;small&gt;Lânseigen fersprieding yn [[Jeropa]], [[Afrika]] en [[Aazje]]. De giele trijehoekjes jouwe yntroduksjes wer op plakken bûten it oarspronklike ferspriedingsgebiet.&lt;/small&gt;&lt;br&gt;[[File:Sambucus nigra canadensis &amp; cerulea range map 2.png|250px]]&lt;small&gt;Fersprieding yn [[Noard-Amearika]]. De ferskillende kleuren jouwe de [[ûndersoarte]]n wer.&lt;/small&gt;
}}
De '''Flear''' (''Sambucus nigra'') is in soarte yn it skaai fan de [[Flearen (plant)|flearen]] (''Sambucus''). De flear hat swarte beien, en is de wichtichste flearsoarte yn Jeropa. In fariant fan de flear, dy't lykwols ek wol ferwyldere rekke is, is de [[piterseeljeflear]] (''Sambucus nigra Laciniata''), dy't djip ynsniene blêden hat.

{{stobbe|plant}}

[[Kategory:Beammesoarte]]
[[Kategory:Flear (skaai)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Azoaren]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tuneezje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn El Salvador]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gûatemala]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kanada]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosta Rika]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Meksiko]]
[[Kategory:Eksoat yn Egypte]]
[[Kategory:Eksoat yn Israel]]
[[Kategory:Eksoat yn Jordaanje]]
[[Kategory:Eksoat yn Libanon]]
[[Kategory:Eksoat yn Malta]]
[[Kategory:Eksoat yn Palestina]]
[[Kategory:Eksoat yn Syprus]]
[[Kategory:Eksoat yn Syrje]]</text>
      <sha1>27bspbk28hiqzboivx93wg2mh6rht5v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173762</id>
      <parentid>1173703</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:14:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173762</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4656" sha1="mob614qexjdli8pm5r719qgarwo8obp" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= flear
| Ofbyld= [[File:Sambucus nigra 004.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[kaarde-eftigen]] (''Dipsacales'') 
| Famylje= [[muskuskrûden (famylje)|muskuskrûden]] (''Adoxaceae'')
| Skaai= [[flearen (skaai)|flearen]] (''Sambucus'')
| Wittenskiplike namme= Sambucus nigra
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
----
| IUCN-status= 
| lânkaart= [[File:Sambucus nigra range.svg|250px]]&lt;small&gt;Lânseigen fersprieding yn [[Jeropa]], [[Afrika]] en [[Aazje]]. De giele trijehoekjes jouwe yntroduksjes wer op plakken bûten it oarspronklike ferspriedingsgebiet.&lt;/small&gt;&lt;br&gt;[[File:Sambucus nigra canadensis &amp; cerulea range map 2.png|250px]]&lt;small&gt;Fersprieding yn [[Noard-Amearika]]. De ferskillende kleuren jouwe de [[ûndersoarte]]n wer.&lt;/small&gt;
}}
De '''Flear''' (''Sambucus nigra'') is in soarte yn it skaai fan de [[Flearen (plant)|flearen]] (''Sambucus''). De flear hat swarte beien, en is de wichtichste flearsoarte yn Jeropa. In fariant fan de flear, dy't lykwols ek wol ferwyldere rekke is, is de [[piterseeljeflear]] (''Sambucus nigra Laciniata''), dy't djip ynsniene blêden hat.

{{stobbe|plant}}

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Flear (skaai)]]
[[Kategory:Beam]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Azoaren]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tuneezje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn El Salvador]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gûatemala]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kanada]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosta Rika]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Meksiko]]
[[Kategory:Eksoat yn Egypte]]
[[Kategory:Eksoat yn Israel]]
[[Kategory:Eksoat yn Jordaanje]]
[[Kategory:Eksoat yn Libanon]]
[[Kategory:Eksoat yn Malta]]
[[Kategory:Eksoat yn Palestina]]
[[Kategory:Eksoat yn Syprus]]
[[Kategory:Eksoat yn Syrje]]</text>
      <sha1>mob614qexjdli8pm5r719qgarwo8obp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bjirken (skaai)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33486</id>
    <revision>
      <id>1173700</id>
      <parentid>1173621</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:42:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Klassifikaasje */ kt</comment>
      <origin>1173700</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6959" sha1="ccwgv57g3enzca6xkx6uit8zsg37kuq" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = bjirken
| ôfbylding           =Betula pendula 001.jpg
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = 
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[rosiden]]
| takson13            = [[skift]]:
| namme13             = [[bûkeftigen]] (''Fagales'') 
| takson14            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme14             = [[bjirken (famylje)|bjirken]] (''Betulaceae'')
| takson15            = [[ûnderfamylje]]:
| namme15             = [[bjirken (ûnderfamylje)|bjirken]] (''Betuloideae'')
| takson16            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme16             = '''bjirken''' (''Betula'')
| takson17            = 
| namme17             = 
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
| lânkaart            = Areal bereza.png
| lânkaarttekst       = 
| lânkaartbreedte     = 
}}
'''Bjirken''' (''Betula'') binne in skaai fan [[beam]]men út de [[Bjirkefamylje]] (''Betulaceae''). De beammen fan dit skaai komme ferspraat oer it hiele [[noardlik healrûn]] foar. Hja binne tige winterhurd sadat se ek op [[Grienlân]] en [[Yslân]] te finen binne. Bjirken binne [[pioniersplant]]en.

== Skaaimerken ==
In skaaimerk fan bjirken is it yn horizontale bannen ôfblêdzjen fan de [[bast]] op de [[stam (beam)|stam]]. De nije bast is somtiden wyt, mar kin ek read of brún wêze, dat hinget fan it soarte ôf.
[[Ofbyld:Illustration Betula pendula0.jpg|thumb|180px||left|Blanke bjirk.]]

De manlike [[bloeiwize]] fan Bjirken hat giele, hingjende [[rûp]]foarmige [[katsje]]s, dy't al foar de winter oanwêzich binne. De steande froulike blomkes ûnder oan de manlike blommen binne bedutsen fan knopskobben. De frucht is in lyts dûbelwjukkich [[nút (frucht)|nút]]sje.

Bjirken hawwe foar en wilens it útrinnen fan de blêden in tige sterke sopstream. Dêrom kinne se allinnich by't hjerst en winter snoeid wurde oars kinne se letterlik ferbliedzje by grutte wûnen.

== Groeiplak ==
Bjirken meie graach oer [[sompe|sompige]] grûn, mar binne fierders net sinnich dat hja komt yn alle [[ekology|fermiddens]] en op alle [[grûnsoarte]]n foar. Uterst yn it noarden, bygelyks yn de [[tûndra]], en tsjin de [[beammegrins]] oan bliuwt er lyts en wurdt faak in krûpende strûk. Yn dy kriten is de [[Dwerchbjirk]] (''Betula nana'') ien fan de lêste beammen dy't noch tsjin de fûle kjeld en hurde wyn opwaakse kin.

Yn Nederlân binne allinnich de [[Blanke bjirk]] en de [[Sêfte bjirk]] lânseigen.

== Symbioaze ==
Bjirken libje yn [[symbioaze]] mei boaiemskimmels en moatte dêrom mei in grutte klute ferplante wurde. Oant trije jier âld kinne sy noch sûnder klute ferplante wurde. Ien fan dizze skimmels is de [[Miggeswam]] dy't yn in sirkel om de beam waakst.

== Sykten en pleagen ==
Bjirken kinne oantaast wurde troch Blêdrost (''Melampsoridium betulinum'') dat giele plakjes op de blêden en betiid ôffallen fan de blêden jout.

In oare skimmel waakst yn de bast en driuwt de bjirk ta it meitsjen fan in protte twigen. Bjirken hawwe dêrom somtiden grouwe tûkebosken dy't op fûgelnesten lykje. Gewoanwei wurde dy heksebiezems of -nêsten neamd.

De [[Bjirkeswam]] (''[[Piptoporus betulinus]]'') komt allinne op bjirken foar.

De [[Bjirkewants]] sûget assimilaten út it [[floeem]] op; ek de jongen (nimfen) libje fan dit plantesop.

De bjirk kin ek oantaast wurde fan [[beamkanker]].

== Hout ==
[[Bjirkehout]] is wyt oant ljocht kleurd en wurdt brûkt foar [[finear]], [[meubel]]s en [[modelfleanmasine]]bou.

== Etymology ==
It wurd &quot;bjirk&quot; is ôflaat fan it [[Aldyndysk]]e wurd ''bharg'' dat ''glânzjend'' betsjut en dat te krijen hawwe koe mei de wite [[bast]]. ''Betula'' hat te krijen mei it [[Keltysk]]e wurd ''betu'' dat ''slaan'' betsjut en ferbân hâldt mei it slaan mei bjirketûken op het lichem nei in [[sauna]], om de [[bloedsomrin]] te stimulearjen.

== Klassifikaasje ==
In beheinde klassifikaasje fan de soarten, ûndersoarten en fars fan de Bjirken:

* ''Famylje'': [[Bjirkefamylje]] (''Betulaceae'')
** ''Skaai'': '''Bjirken''' (''Betula'')
*** ''Soarte'': [[Sulverbjirk]] (''Betula alba'')
*** ''Soarte'': [[Sineeske bjirk]] (''Betula albosinensis'')
*** ''Soarte'': [[Etnabjirk]] (''Betula aetnensis'')
*** ''Soarte'': [[Goudbjirk]] (''Betula ermanii'')
**** ''Far'': ''Betula ermanii'' 'Holland'
*** ''Soarte'': [[Sûkerbjirk]] (''Betula lenta'')
*** ''Soarte'': [[Grutblêdige bjirk]] (''Betula maximowicziana'')
*** ''Soarte'': [[Transkaukazyske bjirk]] (''Betula medwediewii'')
*** ''Soarte'': [[Dwerchbjirk]] (''Betula nana'')
*** ''Soarte'': [[Swarte bjirk]] (''Betula nigra'')
*** ''Soarte'': [[Papierbjirk]] (''Betula papyrifera'')
*** ''Soarte'': [[Blanke bjirk]] (''Betula pendula'')
**** ''Far'': [[Ynkurven treurbjirk]] (''Betula pendula'' 'Laciniata')
**** ''Far'': [[Prieelbjirk]] (''Betula pendula'' 'Youngii')
**** ''Far'': [[Treurbjirk]] (''Betula ermanii'' 'Tristis')
**** ''Far'': [[Pylderbjirk]] (''Betula ermanii'' 'Fastigiata')
*** ''Soarte'': [[Aziatyske bjirk]] (''Betula platyphylla'')
*** ''Soarte'': [[Popelierblêdige bjirk]] (''Betula populifolia'')
*** ''Soarte'': [[Sêfte bjirk]] (''Betula pubescens'')
**** ''Undersoarte'': [[Karpatenbjirk]] (''Betula pubescens carpatica'')
*** ''Soarte'': [[Himalayabjirk]] (''Betula utilis'')
**** ''Far'': [[Wite Himalayabjirk]] (''Betula utilis'' 'Doorenbos')

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Betula_verrucosa_longitudinal_beentree.jpg|''Trochsnede stam, mei falsk kearnhout (oantaast)''
Ofbyld:Birke 3287.jpg|''Treurbjirk''
Ofbyld:Baumkrebs-Birke.jpg|Bjirk mei beamKanker
File:Birch bark.jpg|''Lange skulfers oan de bjirkebast''
File:Stam van een Berk (Betula). 07-02-2024. (d.j.b).jpg|Lizzende stam fan in bjirk (''Betula'') yn totale ûntbining.
&lt;/gallery&gt;

{{Commonscat|Betula}}

[[Kategory:Bjirk (skaai)| ]]
[[Kategory:Beammeskaai]]
[[Kategory:Bjirk (famylje)]]</text>
      <sha1>ccwgv57g3enzca6xkx6uit8zsg37kuq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173757</id>
      <parentid>1173700</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:12:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Klassifikaasje */ kt</comment>
      <origin>1173757</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6977" sha1="hcpvjq6c64djb8ni77yeb4lufs2krvg" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = bjirken
| ôfbylding           =Betula pendula 001.jpg
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = 
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[rosiden]]
| takson13            = [[skift]]:
| namme13             = [[bûkeftigen]] (''Fagales'') 
| takson14            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme14             = [[bjirken (famylje)|bjirken]] (''Betulaceae'')
| takson15            = [[ûnderfamylje]]:
| namme15             = [[bjirken (ûnderfamylje)|bjirken]] (''Betuloideae'')
| takson16            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme16             = '''bjirken''' (''Betula'')
| takson17            = 
| namme17             = 
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
| lânkaart            = Areal bereza.png
| lânkaarttekst       = 
| lânkaartbreedte     = 
}}
'''Bjirken''' (''Betula'') binne in skaai fan [[beam]]men út de [[Bjirkefamylje]] (''Betulaceae''). De beammen fan dit skaai komme ferspraat oer it hiele [[noardlik healrûn]] foar. Hja binne tige winterhurd sadat se ek op [[Grienlân]] en [[Yslân]] te finen binne. Bjirken binne [[pioniersplant]]en.

== Skaaimerken ==
In skaaimerk fan bjirken is it yn horizontale bannen ôfblêdzjen fan de [[bast]] op de [[stam (beam)|stam]]. De nije bast is somtiden wyt, mar kin ek read of brún wêze, dat hinget fan it soarte ôf.
[[Ofbyld:Illustration Betula pendula0.jpg|thumb|180px||left|Blanke bjirk.]]

De manlike [[bloeiwize]] fan Bjirken hat giele, hingjende [[rûp]]foarmige [[katsje]]s, dy't al foar de winter oanwêzich binne. De steande froulike blomkes ûnder oan de manlike blommen binne bedutsen fan knopskobben. De frucht is in lyts dûbelwjukkich [[nút (frucht)|nút]]sje.

Bjirken hawwe foar en wilens it útrinnen fan de blêden in tige sterke sopstream. Dêrom kinne se allinnich by't hjerst en winter snoeid wurde oars kinne se letterlik ferbliedzje by grutte wûnen.

== Groeiplak ==
Bjirken meie graach oer [[sompe|sompige]] grûn, mar binne fierders net sinnich dat hja komt yn alle [[ekology|fermiddens]] en op alle [[grûnsoarte]]n foar. Uterst yn it noarden, bygelyks yn de [[tûndra]], en tsjin de [[beammegrins]] oan bliuwt er lyts en wurdt faak in krûpende strûk. Yn dy kriten is de [[Dwerchbjirk]] (''Betula nana'') ien fan de lêste beammen dy't noch tsjin de fûle kjeld en hurde wyn opwaakse kin.

Yn Nederlân binne allinnich de [[Blanke bjirk]] en de [[Sêfte bjirk]] lânseigen.

== Symbioaze ==
Bjirken libje yn [[symbioaze]] mei boaiemskimmels en moatte dêrom mei in grutte klute ferplante wurde. Oant trije jier âld kinne sy noch sûnder klute ferplante wurde. Ien fan dizze skimmels is de [[Miggeswam]] dy't yn in sirkel om de beam waakst.

== Sykten en pleagen ==
Bjirken kinne oantaast wurde troch Blêdrost (''Melampsoridium betulinum'') dat giele plakjes op de blêden en betiid ôffallen fan de blêden jout.

In oare skimmel waakst yn de bast en driuwt de bjirk ta it meitsjen fan in protte twigen. Bjirken hawwe dêrom somtiden grouwe tûkebosken dy't op fûgelnesten lykje. Gewoanwei wurde dy heksebiezems of -nêsten neamd.

De [[Bjirkeswam]] (''[[Piptoporus betulinus]]'') komt allinne op bjirken foar.

De [[Bjirkewants]] sûget assimilaten út it [[floeem]] op; ek de jongen (nimfen) libje fan dit plantesop.

De bjirk kin ek oantaast wurde fan [[beamkanker]].

== Hout ==
[[Bjirkehout]] is wyt oant ljocht kleurd en wurdt brûkt foar [[finear]], [[meubel]]s en [[modelfleanmasine]]bou.

== Etymology ==
It wurd &quot;bjirk&quot; is ôflaat fan it [[Aldyndysk]]e wurd ''bharg'' dat ''glânzjend'' betsjut en dat te krijen hawwe koe mei de wite [[bast]]. ''Betula'' hat te krijen mei it [[Keltysk]]e wurd ''betu'' dat ''slaan'' betsjut en ferbân hâldt mei it slaan mei bjirketûken op het lichem nei in [[sauna]], om de [[bloedsomrin]] te stimulearjen.

== Klassifikaasje ==
In beheinde klassifikaasje fan de soarten, ûndersoarten en fars fan de Bjirken:

* ''Famylje'': [[Bjirkefamylje]] (''Betulaceae'')
** ''Skaai'': '''Bjirken''' (''Betula'')
*** ''Soarte'': [[Sulverbjirk]] (''Betula alba'')
*** ''Soarte'': [[Sineeske bjirk]] (''Betula albosinensis'')
*** ''Soarte'': [[Etnabjirk]] (''Betula aetnensis'')
*** ''Soarte'': [[Goudbjirk]] (''Betula ermanii'')
**** ''Far'': ''Betula ermanii'' 'Holland'
*** ''Soarte'': [[Sûkerbjirk]] (''Betula lenta'')
*** ''Soarte'': [[Grutblêdige bjirk]] (''Betula maximowicziana'')
*** ''Soarte'': [[Transkaukazyske bjirk]] (''Betula medwediewii'')
*** ''Soarte'': [[Dwerchbjirk]] (''Betula nana'')
*** ''Soarte'': [[Swarte bjirk]] (''Betula nigra'')
*** ''Soarte'': [[Papierbjirk]] (''Betula papyrifera'')
*** ''Soarte'': [[Blanke bjirk]] (''Betula pendula'')
**** ''Far'': [[Ynkurven treurbjirk]] (''Betula pendula'' 'Laciniata')
**** ''Far'': [[Prieelbjirk]] (''Betula pendula'' 'Youngii')
**** ''Far'': [[Treurbjirk]] (''Betula ermanii'' 'Tristis')
**** ''Far'': [[Pylderbjirk]] (''Betula ermanii'' 'Fastigiata')
*** ''Soarte'': [[Aziatyske bjirk]] (''Betula platyphylla'')
*** ''Soarte'': [[Popelierblêdige bjirk]] (''Betula populifolia'')
*** ''Soarte'': [[Sêfte bjirk]] (''Betula pubescens'')
**** ''Undersoarte'': [[Karpatenbjirk]] (''Betula pubescens carpatica'')
*** ''Soarte'': [[Himalayabjirk]] (''Betula utilis'')
**** ''Far'': [[Wite Himalayabjirk]] (''Betula utilis'' 'Doorenbos')

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Betula_verrucosa_longitudinal_beentree.jpg|''Trochsnede stam, mei falsk kearnhout (oantaast)''
Ofbyld:Birke 3287.jpg|''Treurbjirk''
Ofbyld:Baumkrebs-Birke.jpg|Bjirk mei beamKanker
File:Birch bark.jpg|''Lange skulfers oan de bjirkebast''
File:Stam van een Berk (Betula). 07-02-2024. (d.j.b).jpg|Lizzende stam fan in bjirk (''Betula'') yn totale ûntbining.
&lt;/gallery&gt;

{{Commonscat|Betula}}

[[Kategory:Bjirk (skaai)| ]]
[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Bjirk (famylje)]]
[[Kategory:Beam]]</text>
      <sha1>hcpvjq6c64djb8ni77yeb4lufs2krvg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Esens</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37291</id>
    <revision>
      <id>1173686</id>
      <parentid>1157461</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:13:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173686</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4247" sha1="9m8x5e29zi5enfbb62u6kkbm2pb0q8l" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = Esens
| ôfbylding                   = Rathaus_Esens.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260px
| ôfbyldingstekst             = ''Riedhuis, it eardere Paleis von Heespen''
| ynwennertal                 = 7.310 &lt;small&gt;(2020)&lt;/small&gt;
| oerflak                     = 26,83  km²
| befolkingstichtens          = 337 km²
| stêdekloft                  =
| hichte                      = 3 m
| lân                         = [[Dútslân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = Provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Nedersaksen]]
| bestjoerlike ienheid 2      = Landkreis
| namme bestjoerlike ienheid 2= Wittmund
| boargemaster                = Klaus Wilbers (SPD)
| stêdsyndieling              = 
| stifting                    = neamd yn 800
| postkoade                   = 26427
| tiidsône                    = 
| simmertiid                  = 
| koördinaten                 = 
| webside                     = [http://www.esens.de/ www.esens.de]
}}
[[Ofbyld:Grosses Wappen Esens.png|thumb|left|125px|''Stedswapen'']]
'''Esens''' is in [[gemeente (bestjoer)|gemeente]] en [[stêd]] yn [[East-Fryslân]] yn de [[Dútslân|Dútske]] dielsteat [[Nedersaksen]], en is part fan de [[samtgemeinde Esens|samtgemeinde]] mei deselde namme yn it [[landkreis]] [[Wittmund (distrikt)|Wittmund]].
Esens leit sa'n fjouwer km fan de [[Waadsee]] ôf. 

== Twadde Wrâldkriich ==
Nettsjinsteande it feit dat Esens militêr sjoen net wichtich wie, hie de stêd op [[27 septimber]] [[1943]] swier te lijen fan in alliëard bombardemint dêr't 65 deaden by foelen. Letter die bliken dat de bommen foar [[Emden]] ornearre wienen.&lt;ref&gt;Dokumintaasje fan Gerd Rokahr: „Der Bombenangriff auf Esens am 27. September 1943“&lt;/ref&gt;

Oant yn 1940 hie Esens ek in [[Joaden|joadske]] mienskip.&lt;ref&gt;Herbert Obenaus (Hrsg.), Historisches Handbuch der Jüdischen Gemeinden in Niedersachsen und Bremen ISBN 3-89244-753-5&lt;/ref&gt; De eardere [[synagoge]] en de Joadske skoalle binne der noch; de synagoge is no in garaazje.

== Bensersyl ==
Bensersyl leit oan de noardkust fan [[East-Fryslân]], op 4 kilometer fan Esens, dêr't it ek ta heart.
It kustplak is in kueroarde (''Seeheilbad'') en hat in jacht- en fiskershaventsje.
Mei in fearboat is it eilân [[Langereach]] út Bensersyl wei te berikken.&lt;ref&gt;http://www.bensersiel.de/&lt;/ref&gt;

== Galery ==
&lt;gallery perrow=4&gt;

Ofbyld:Esens4.JPG|''Tsjerke''
Ofbyld:Sibet Attena Sarkophag.JPG|''Sarkofaach fan [[Sibet Attena]] yn de tsjerke''
Ofbyld:Synagogeesens.jpg|''De eardere synagoge (mei op de eftergrûn de joadske skoalle)''
Ofbyld:Balthasar Brunnen Esens.JPG|''[[Baltasar Oomkens fan Esens|Junker-Balthasar]]-boarne''
Ofbyld:Bensersiel-hafen.JPG|''Bensersiel''
Ofbyld:Bahnhof Esens.jpg|Stasjon Esens
Wappen Amt Esens.jpg|&lt;!-- historical weapon of the comune
2012-05-13 Nordsee-Luftbilder DSCF8737.jpg|--&gt;&lt;!-- Aerial view of Esens's harbour Bensersiel--&gt;

&lt;/gallery&gt;

== Bekende ynwenners ==
* [[Baltasar Oomkens fan Esens|Balthasar fan Esens]] († 1540), frijheidsstrider en seerôver
* [[David Fabricius]] (1564–1617), [[teolooch]], amateurastronoom en kartograaf
* [[Johann Hülsemann]] (1602–1661), luthersk teolooch
* [[Philipp Heinrich Erlebach]] (1657–1714), komponist
* [[Christian Eberhard]], (1665–1708), foarst fan East-Fryslân út it hûs [[Sirksena]]
* [[Johann Gottfried Rohlfs]] (1759–1847), oargelbouwer
* [[Gerhard Moritz Roentgen]] (1795–1852), Nederlânsk see-offisier, yngenieur en skipsbouwer
* [[Arnold Rohlfs]] (1808–1882), oargelbouwer
* [[Gerd Sieben Janssen]] (1802–1899), oargelbouwer
* [[Theodore Thomas]] (1835–1905), komponist, stifter fan it [[Chicago Symphony Orchestra]]
* [[Ernst Christian Carl Kruse]] (1836–1900), dokter en politikus
* [[Johann Gerhard Behrens]] (1889–1979), evangelysk-lutersk predikant en [[astronoom]]

== Keppeling om utens ==
* [http://www.esens.de Webstee fan Esens]

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
}}

{{Commonscat|Esens}}
{{Koördinaten|53_38_0_N_7_36_0_E_type:adm2nd_zoom:13_region:DE|53° 38' NB, 7° 36' OL}}

[[Kategory:Plak yn East-Fryslân]]
[[Kategory:Gemeente yn East-Fryslân]]
[[Kategory:Plak yn Nedersaksen]]
[[Kategory:Gemeente yn Nedersaksen]]
[[Kategory:Wittmund]]</text>
      <sha1>9m8x5e29zi5enfbb62u6kkbm2pb0q8l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Moalstokje</title>
    <ns>0</ns>
    <id>38303</id>
    <revision>
      <id>1173675</id>
      <parentid>1138769</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:32:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppeling om utens */ kt</comment>
      <origin>1173675</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7274" sha1="kwqf9kc29estgw0w9agnpea389e2wx2" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= moalstokje
| Ofbyld= [[File:Ambrosia plant arnold van vliet-1-.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[hynsteblomeftigen]] (''Asterales'')
| Famylje= [[hynsteblommen (famylje)|hynsteblommen]] (''Asteraceae'') 
| Skaai= [[moalstokjes (skaai)|moalstokjes]] (''Ambrosia'')
| Wittenskiplike namme= Ambrosia artemisiifolia
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
It '''moalstokje''' (''Ambrosia artemisiifolia''), ek wol bekend as '''alsemambrosia''', is in [[ienjierrige plant]], dy't heart ta de [[famylje (taksonomy)|famylje]] fan 'e [[hynsteblomplanten]] (''Compositae'' of ''Asteraceae''). De plant komt út [[Noard-Amearika]] en is yn Nederlân op in soad plakken ynboargere (komt [[advintyfsoarte|advintyf]] foar). Ambrosia is it Grykske wurd foar 'fiedsel foar de goaden', wêrtroch't se ivich libben. De plant skiedt de stof [[koronopiline]] út, dy't de groei fan oare planten yn de omjouwing behindert.

==Beskriuwing==
De plant wurdt 20-100 sm heech. De [[blêd (plant)|blêd]]en binne meastal [[blêdfoarm|dûbelfearre]], soms inkelfearre.

It moalstokje bloeit yn septimber en oktober mei ienslachtige, ± 3 mm grutte, [[holtsje]]s. De kopkes sitte yn in [[ier (bloeiwize)|ier]]. Der sitte gjin [[strieskob]]ben yn de kopkes en in [[pappus (blomstruktuer)|pappus]] ûntbrekt. De klokfoarmige manlike kopkes hingje nei ûnderen en hawwe keale of in bytsje behierre, fergroeide [[omwynsel]]blêden. De griis-wite, froulike kopkes binne ienblommich en hawwe twa aaifoarmige skutblêden. De blommen sitten net botte opfallend yn de blêdoksels ûnder de manlike blomkopkes.
De brune frucht is in nútsje sûnder fruchtplús en hat de foarm fan in pylkpunt. It nútsje hat in heech oaljegehalte. It omwynsel om it nútsje hat fiif oant sân priemfoarmige stikels, dy't útrinne yn in lange [[snaffel (plant)|snaffel]]. It fruchtsje heakket troch de priemfoarmige stikels yn de facht fan bisten en wurdt sa ferspriede.
[[Ofbyld:Ambrosia artemisiifolia.jpg|270px|thumb|left|''Fruchten'']]

== Allergy ==
[[Ofbyld:Starr 031108-3168 Ambrosia artemisiifolia.jpg|thumb|''Ambrosia artemisiifolia'']]
[[Ofbyld:Starr 031108-3169 Ambrosia artemisiifolia.jpg|thumb|''dûbelfearre blêd'']]
It [[stomoal]] jout in heftige [[heakoarts]]reaksje, krektas it oanreitsjen fan de [[bloeiwize]]. Yn Nederlân fine ûndersikers de lêste jierren in sterke groei fan it oantal ambrosia[[stomoal|pollen]] yn de loft. De lette bloei fan de plant, yn septimber en oktober, ferlinget it [[heakoartsseizoen]] mei twa moannen. By in waarme simmer folge troch in waarme hjerst kin de plant hieltiten better yn Europa dije. Dizze woekerjende plant driget in grutte kweadogger te wurden as de no bekende fersprieders fan pollen. Per plant kin oant in miljard pollen ferspriede wurde, wêrby't de allergyske wurking fan de pollen inkele kearen sterker is as dy fan gers, de oant op 't heden grutste oarsaak fan pollenallergy yn Nederlân.

== Ymport yn Europa ==
De plant komt rjochting de lege lannen troch benammen ymport fan hinnen- en fûgelfoer en fetbollen, dêr't ek de siedden fan it moalstokje tusken sitte. Yn [[Dútslân]] is it wyls by wet ferbean dit foer te ymportearjen as de siedden fan it moalstokje der net úthelle binne. Yn [[Switserlân]], [[Eastenryk]] en [[Hongarije]] is it sels ferbean de plant yn de tún te hawwen en it is foarskreaun om dizze der út te heljen. Hjirby wurdt oanret:
* by it weiheljen wanten te brûken;
* it lof net yn de [[Gft-bak|GFT-kontener]] te dwaan mar yn de smoargenskontener, sadat itt ferbaarnd wurdt.

De eksplosive fersprieding fan de plant hat it omtinken fan it [[Ministearje fan Lânbou, Natoer en Fiedselkwaliteit]].&lt;ref&gt;NOS journaal, &quot;[http://www.nos.nl/nosjournaal/artikelen/2007/8/19/190807_hooikoorts.html Hooikoortsplant ambrosia in opmars.]&quot;, 19 augustus 2007&lt;/ref&gt;

Yn oktober 2006 binne nei in oprop fan it radioprogramma [[Vroege Vogels]] 160 meldingen fan moalstokjes yn Nederlân samle.

== Nammen yn oare talen ==
* Ingelsk Common ragweed
* Dútsk: Beifußblättriges Traubenkraut, ook Beifuß-Ambrosie
* Frânsk: Ambroisie à feuilles d'armoise
* Sweedsk: Malörtsambrosia
* Deensk: Bynke-Ambrosie
* Hongaarsk: Ürömlevelű parlagfű

== Keppeling om utens ==
* [http://www.waarneming.nl/soort.php?id=6424tab=wn Resinte waarnimmings] op [[Waarneming.nl]], mei beskriuwing en foto's.

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references /&gt;
----
{{Commonscat|Ambrosia artemisiifolia}}
}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Hynsteblom (famylje)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kanada]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Alaska]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kuba]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jamaika]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Kaaimaneilannen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Dominikaanske Republyk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Haïty]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Argentynje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sily]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Paraguay]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oerûguay]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bolivia]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Perû]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Brazylje]] 
[[Kategory:Eksoat yn Albaanje]]
[[Kategory:Eksoat yn Algerije]]
[[Kategory:Eksoat yn Andorra]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Belgje]]
[[Kategory:Eksoat yn Bosnje]]
[[Kategory:Eksoat yn Bulgarije]]
[[Kategory:Eksoat yn de Azoaren]]
[[Kategory:Eksoat yn de Kanaryske Eilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Eksoat yn Denemark]]
[[Kategory:Eksoat yn Dútslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Eastenryk]]
[[Kategory:Eksoat yn Fatikaanstêd]]
[[Kategory:Eksoat yn Frankryk]]
[[Kategory:Eksoat yn Fryslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Grikelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Hawaï]]
[[Kategory:Eksoat yn Hongarije]]
[[Kategory:Eksoat yn Itaalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Japan]]
[[Kategory:Eksoat yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Kaapverdje]]
[[Kategory:Eksoat yn Kazachstan]]
[[Kategory:Eksoat yn Kirgyzje]]
[[Kategory:Eksoat yn Kosovo]]
[[Kategory:Eksoat yn Kroaasje]]
[[Kategory:Eksoat yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Eksoat yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Eksoat yn Madeara]]
[[Kategory:Eksoat yn Marokko]]
[[Kategory:Eksoat yn Moldaavje]]
[[Kategory:Eksoat yn Monako]]
[[Kategory:Eksoat yn Montenegro]]
[[Kategory:Eksoat yn Nederlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Noard-Koreä]] 
[[Kategory:Eksoat yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Eksoat yn Oezbekistan]] 
[[Kategory:Eksoat yn Poalen]]
[[Kategory:Eksoat yn Portegal]]
[[Kategory:Eksoat yn Roemeenje]]
[[Kategory:Eksoat yn San Marino]]
[[Kategory:Eksoat yn Servje]]
[[Kategory:Eksoat yn Sibearje]]
[[Kategory:Eksoat yn Sina]]
[[Kategory:Eksoat yn Sloveenje]]
[[Kategory:Eksoat yn Slowakije]]
[[Kategory:Eksoat yn Spanje]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Afrika]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Koreä]]
[[Kategory:Eksoat yn Switserlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Tadzjikistan]]
[[Kategory:Eksoat yn Tsjechje]]
[[Kategory:Eksoat yn Tuneezje]] 
[[Kategory:Eksoat yn Turkije]]
[[Kategory:Eksoat yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Yndia]]</text>
      <sha1>kwqf9kc29estgw0w9agnpea389e2wx2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Duvelswannelstôk</title>
    <ns>0</ns>
    <id>38396</id>
    <revision>
      <id>1173752</id>
      <parentid>1138777</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:05:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppeling om utens */ kt</comment>
      <origin>1173752</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3858" sha1="sphnci9pyb7v9wgc8h9buu155k9uabl" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= duvelswannelstôk
| Ofbyld= [[File:Aralia elata en fleur4081.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[woarteleftigen]] (''Apiales'')
| Famylje= [[klimmerblêden (famylje)|klimmerblêden]] (''Araliaceae'')
| Skaai= [[duvelswannelstokken (skaai)|duvelswannelstokken]] (''Aralia'')
| Wittenskiplike namme= Aralia elata
| Beskriuwer, jier= (Miquel) Seemann, 1868
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''duivelswannelstok''' of '''ingelbeam''' (''Aralia elata'') is in markante strûk of lytse beam. It duvelske sit him yn de skerpe stikels op de stamme. De skermen mei blêden sitte oan de top, dêrtroch is it dekorative strûk. Groeit yn ljocht en healskaad.

== Klimmerblêd ==
De duvelswannelstok heart ta de klimopachtigen (''Araliaceae'') en is dus famylje fan de gewoane klimmerblêd (''klimop''), mar kin sels net klimme. De besibbenens is pas te sjen as de blommen fergelike wurde. De soarten hawwe in bolskermfoarmige bloeiwize. De measte oare soarten fan de klimopfamylje, lykas ''Acanthopanax'' en ''Kalopanax'', drage skerpe stikels op tûken en twigen.
In duvelswannelstôk hat lange blêdstâlen mei dêroan twa- oant trijekear fearre blêden. De grutte skermen mei blêden groeie yn alle rjochtingen. De skermen binne licht bûgd en steane hast horizontaal op de stamme. De strûk hat in sterk arsjitektoanyske foarm: keale opgeande stammen mei platte skermen derop. Soks is benammen winterdeis goed te sjen as de blêden ôffallen binne en allinnich de stammen oerbliuwe.

== Japan ==
De duvelswannelstôk is lânseigen yn [[Japan]] en groeit dêr yn iepen bosken en op flakten. De strûk is blêdferliezend. De bloei begjint yn july en rint troch oant yn oktober. Der komme in soad [[bij]]en op de blommen ôf. By de bloei stiet de strûk mids in swiete rook. De blommen dy't befruchte binne litte harren [[Tsjelk (plant)|tsjelkbl]]êdsjes falle. Under de strûk leit dan in tapyt fan krêmekleurige blommeoerbliuwsel.

== Beien ==
As de donkere swartblauwe beien ienkear ryp binne, dale swermen [[protter]]s op dit lekkere hapje del. It tiidstip fan ryp wêzen fan de beien is hast lyk oan de oankommende trek fan de protters. Yn in sucht binne de beien ferdwûn, sapspatten fan de beien en protterstront bliuwe as oantinken efter.&lt;br /&gt;
Aralia lient him goed om as solitêr yn foar- of achtertún te plantsjen. De plant hoecht net snoeid te wurden, útrinners komme bytiden wol meardere meters fan de memmeplant boppe de grûn, krektas bygelyks de [[ferwielbeam]]. 

== Kultivearre soarten ==
* Aralia elata 'Variegata' is in fariëteit mei grut, wytbûnt blêd. Ek te keap ûnder Aralia elata 'Albomarginata'
* Aralia elata 'Aureovariegata': mearstammige strûk mei goudgiel rânen oan de blêden. Groeit stadich.
* Aralia elata 'Golden Umbrella': goudbûnt kleure blêden. De stamme kin by't winter diels wromfrieze.
* Aralia elata 'Silver Umbrella': smelle wite blêdrâne. Wurdt 2 - 3 meter heech.

&lt;gallery mode=packed heights=150px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
File:Duvelswannelstôk blommen 42.JPG|duvelswannelstôk
File:Duvelswannelstôk stamme mei toarnen 43.JPG|stamme mei toarnen
File:Duvelswannelstôk beien en blommen 44.JPG|beien en blommen
File:Duvelswannelstôk 45.JPG|duvelswannelstôk
&lt;/gallery&gt;

== Keppeling om utens ==
* [http://www.neerlandstuin.nl/struiken/aralia.html Side oer túnplanten]

{{Commonscat|Aralia elata}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Klimmerblêd (famylje)]]
[[Kategory:Túnplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Japan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Koreä]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]</text>
      <sha1>sphnci9pyb7v9wgc8h9buu155k9uabl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Moai Gaasterlân</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40582</id>
    <revision>
      <id>1173804</id>
      <parentid>1065808</parentid>
      <timestamp>2024-11-01T00:37:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>/* Koloanjehûs */ [[]] oars</comment>
      <origin>1173804</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3075" sha1="i6zbk6ed7znknwb1qcpkj6fisyjj7go" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Mooi Gaasterland Rijs.jpg|thumb|250px|''Filla Moai Gaasterlân yn Rijs anno 2011'']]
[[Ofbyld:R.K. Kinderherstellingsoord, te Rijs. 1940.jpg|thumb|250px|''Moai Gaasterlân'' ±1940]]
'''Moai Gaasterlân''' is in earder bernetehûs yn de bosken fan [[Riis]] yn [[Gaasterlân]]. Foar it gebou oer leit de [[Rysterbosk]] en in pear kilometer fierder de [[Iselmar]].

== Koloanjehûs ==
It waard yn juny [[1926]] troch it Bûn fan Roomsk Katolike Wurkljuferienings iepene as bernekoloanjehûs foar ferswakke bern út earme yndustrygebieten fan it [[Aartsbisdom Utert (roomsk-katolyk)|bisdom Utert]]. Susters [[fransiskanen]] bekroaden har om de 'skiernoaskes' dy't yn in saneamde yt-en-rêstkultuer op krêften brocht waarden.

Yn 1929 waard der in kapel op it terrein boud yn opdracht fan de doetiidske eigener, de Uterske ''Diocesane Bond der Katholieke Arbeiders Beweging''. It ûntwerp fan de kapel wie fan de Fryske arsjitekt [[Arjen Witteveen]]. De muorreskilderingen yn de kapel waarden makke troch [[Jacob Ydema]].
&lt;gallery widths=&quot;180&quot; heights=&quot;180&quot;&gt;
Mooi Gaasterland Rijs 1935 (3).jpg|Jacob Ydema, ''It apokalyptyske laam en âlderlingen'', 1934
Boog kapel 1933.jpg|Jacob Ydema, ''Lêste Oardiel'', 1933
Achterwand kapel.jpg|Jacob Ydema, ''It apokalyptyske laam en âlderlingen'', 1934
&lt;/gallery&gt;
Yn [[1947]] soargen de Dochters fan Us Leaffrou fan it Hillich Hert út [[Tilburch]] foar in trochstart. De nonnen soargen net allinnich, mar joegen ek ûnderwiis. Yn 1970 waard Moai Gaasterlân troch de oerheid erkend as 'medysk bernetehûs'. Dêrnei mochten ek net-roomske bern opnomd wurde en namen profesjonele fersoagers it wurk fan de religieuzen oer. Doe't der in koflikt ûntstie waarden de lêste fjouwer susters yn 1977 twongen fuort te gean; de pater waard ûntslein en de kapel sletten.&lt;br&gt;
Yn dy perioade waarden de grutte sliepsealen ferfongen troch smûkere groepshuzen. De klam kaam mear te lizzen op bern dy't troch harren âlden yn de problemen rekken. Dêrnei gienen se faak nei pleechhúshâldings of ynstelling. Sûnt 2005 eksploitearret de ''Stichting Jeugdhelp Fryslân'' it tehûs foar medysk-ortopedyske en yntinsive risidinsjele behanneling foar bern oant tolve jier.

== Sluting yn 2010 ==
Fanwege besunigings waard besluten om de filla ein 2010 te ferkeapjen. Fan de 64 plakken wienen begjin 2010 noch 50 beset, ein fan dat jier noch 28. Ein novimber fan dat jier wie der in iepen dei foar âld-meiwurkers en âld-bewenners.

{{Boarnen|boarnefernijing=
* [[Ljouwerter Krante]], 13 novimber 2010, Sneon en Snein side 22-23
* Stenvert, Ronald [et al.] (2000) [https://www.dbnl.org/tekst/sten009monu06_01/sten009monu06_01_0153.php ''Fryslân. Monumenten in Nederland - Rijs (Riis) (gemeente Gaasterlân-Sleat)]'' Zeist: Rijksdienst voor de Monumentenzorg / Zwolle: Waanders. {{ISBN|90 400 9476 4}}
}}
[[Kategory:Riis]]
[[Kategory:Bouwurk yn Gaasterlân-Sleat]]
[[Kategory:Bouwurk yn De Fryske Marren]]
[[Kategory:Gemeentlik monumint yn Gaasterlân-Sleat]]
[[Kategory:Gemeentlik monumint yn De Fryske Marren]]
[[Kategory:Bouwurk út 1926]]</text>
      <sha1>i6zbk6ed7znknwb1qcpkj6fisyjj7go</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kleopatra VII</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41124</id>
    <revision>
      <id>1173810</id>
      <parentid>941873</parentid>
      <timestamp>2024-11-01T07:56:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>De Jister</username>
        <id>51438</id>
      </contributor>
      <origin>1173810</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1381" sha1="p4imkrxknbwncsfygogsk1c52bv4gds" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Kleopatra-VII.-Altes-Museum-Berlin1.jpg|thumb|right|200px|Búste fan Kleopatra, Altes-Museum Berlyn]]
'''Kleopatra VII''' (jannewaris [[69 f.Kr.]] – [[12 augustus]] [[30 f.Kr.]]) wie keninginne fan it [[Alde Egypte]]. Yn [[51 f.Kr.|51]] waard sy tegearre mei har broer [[Prolemaeus XIII]] kening, mar soe yn [[48 f.Kr.|48]] ferdreaun wurde. Mei de komst fan de Romeinske lieder [[Julius Caesar|Caesar]], waans leafste sy waard, kearde sy werom op de troan, diskear tegearre mei har twadde broer, [[Ptolemaeus XIV]]. Sy joech Caesar in soan, [[Caesarion]] (simmer 47), en folge him nei [[Rome (stêd)|Rome]] ta dêr't sy oant en mei de moard op Caesar yn [[44 f.Kr.|44]] bleau. Nei syn dea kearde sy yn Egypte tebek, dêr't sy har broer fergiftige lit. Yn 41 waard sy de beminde fan [[Markus Antonius]], dêr't sy mei troude yn 37 en trije bern joech. Neidat tusken [[Augustus Oktavianus|Oktavianus]] en Markus Antonius in breuk ûntstie en de [[slach by Aktium]] ferlern waard, pleecht sy selsmoard.
Kleopatra kin yn ferboan brocht wurde met it getal fan it beest, 666, neffens de Italiaanske taalkundige Franscesco
Carotta.&lt;ref&gt; https://carotta.de/subseite/texte/articula/Apokalypse_de.pdf  ISBN 9789464872408. &lt;/ref&gt; 


[[Kategory:Farao]]
[[Kategory:Egyptysk persoan yn de Romeinske Tiid]]
[[Kategory:Persoan berne yn 69 f.Kr.]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 30 f.Kr.]]</text>
      <sha1>p4imkrxknbwncsfygogsk1c52bv4gds</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Teeplant</title>
    <ns>0</ns>
    <id>42062</id>
    <revision>
      <id>1173670</id>
      <parentid>1138795</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:30:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173670</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2227" sha1="k75u243ek869xkphp2ldhewd7uzesl5" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= teeplant
| Ofbyld= [[File:Csinensis.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[heide-eftigen]] (''Ericales'')
| Famylje= [[teeplanten (famylje)|teeplanten]] (''Theaceae'') []
| Skaai= [[teeplanten (skaai)|teeplanten ]] (''Camellia'')
| Wittenskiplike namme= Camellia sinensis
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) Kuntze, 1887
----
| IUCN-status= 
| lânkaart= [[File:Tea plants native range.jpg|250px]]&lt;small&gt;Oarsprongsgebiet fan 'e teeplant.&lt;/small&gt;
}}
De '''teeplant''' (''Camellia sinensis'') is in plant dy't fan oarsprong groeit yn [[Súdeast-Aazje]]. De jonge leaten fan dizze plant wurde brûkt om [[tee (drank)|tee]] te meitsjen. ''Sinensis'' is [[Latyn]] foar [[Sina|Sineesk]]. Tsjintwurdich wurdt tee oer de heule wrâld yn tropyske en subtropyske gebieten ferboud. Fan dizze plant wurde [[wite tee]], [[griene tee]], [[oalong]] en [[swarte tee]] makke.
[[Ofbyld:Tea plantation with road and trees.jpg|250px|thumb|left|Teeplanazje yn Yndia]]
[[File:Camellia sinensis MHNT.BOT.2016.12.24.jpg|thumb|left|250px|It sied fan ''Camellia sinensis'']]

De teeplant is een [[grienbliuwend]]e strûk of lytse beam dy't sa'n 17 m heech wurde kin, mar meastal oant ûnder de twa meter snoeid wurdt as it om de blêden kweekt wurdt. De plant hat in sterke [[pinnewoartel]]. De blommen binne giel-wyt mei in diameter fan sa'n 2,5-4 sm mei 7 of 8 blomblêdsjes.

De siedden fan de teeplant kinne fynmeald wurde foar tee-oalje, in swiete oalje om iten te sieden dy't net betize wurde moat mei [[teebeamoalje|Tea Tree-oalje]], in [[etearyske oalje]] dy't brûkt wurdt foar medyske en kosmetyske doelen en makke wurdt fan de blêden fan in oare plant.

{{commonscat|Camellia sinensis}}

[[Kategory:Tee]]
[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Teeplant (famylje)]]
[[Kategory:Lânbougewaaks]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Birma]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fjetnam]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kambodja]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Laos]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tailân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yndia]]</text>
      <sha1>k75u243ek869xkphp2ldhewd7uzesl5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ierdappel</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43326</id>
    <revision>
      <id>1173698</id>
      <parentid>1138760</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:40:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sechje */ kt</comment>
      <origin>1173698</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19776" sha1="eqwq48y4d8tokrj45tdprqr9kpcuv5z" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = ierdappel
| Ofbyld= [[Ofbyld:Potatoes.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[ierdappeleftigen]] (''Solanales'')
| Famylje= [[ierdappelplanten (famylje)|ierdappelplanten]] (''Solanaceae'')
| Skaai= [[ierdappelplanten (skaai)|ierdappelplanten]] (''Solanum'')
| Wittenskiplike namme= Solanum tuberosum
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''ierdappel''', '''earpel''', '''ierpel''', '''jirpel''', '''ierappel''' of '''rjappel''' (''Solanum tuberosum'') is in [[soarte]] [[plant]] fan 'e [[klasse (taksonomy)|klasse]] fan 'e [[Antophyta|blomplanten]] (''Antophyta''), it [[skift]] fan 'e [[ierdappeleftigen]] (''Solanales''), de [[famylje (taksonomy)|famylje]] fan 'e [[ierdappelplanten (famylje)|ierdappelplanten]] (''Solanaceae'') en it [[skaai (taksonomy)|skaai]] fan 'e [[ierdappelplanten (skaai)|ierdappelplanten]] (''Solanum''). Dizze plant foarmet [[knol]]len ûnder de [[grûn]], dy't [[stiselmoal]] befetsje en tige streksum binne. De ierdappel is oarspronklik ôfkomstich út [[Súd-Amearika]] en waard koart foar de ein fan 'e [[sechstjinde iuw]] foar it earst troch weromkearende [[ûntdekkingsreizger]]s yn [[Jeropa]] yntrodusearre. Tsjintwurdich foarmje ierdappels de haaditensboarne foar de [[befolking]] fan in grut tal [[lân|lannen]], benammen yn [[Jeropa]], mar ek yn oare dielen fan 'e [[Westerske wrâld]]. Fierders wurdt de ierdappel ek almar mear yn [[ûntwikkelingslân|ûntwikkelingslannen]] ynfierd. Neist [[rys]], [[pasta (daaiguod)|pasta]] en [[bôle]] is de ierdappel no ien fan 'e wichtichste boarnen fan [[koalhydraten]] fan 'e wrâld. 

==Fiedingswearde==
Krekt as [[rys]], [[pasta (daaiguod)|pasta]] en [[bôle]] is de ierdappel in wichtige boarne fan [[koalhydraten]]. Ierdappels befetsje ek [[fitamine B6]] en [[Fiedingsfezels|fezels]].

Trochsneed fiedingswearden fan ierdappels (sa't op de ferpakking stiet), tamakke lykas meast wenst:
{| border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;8&quot;
|- align=left
|- valign=top
|
:'''Fiedingswearde'''
:Enerzjy
:Fetten
:&lt;small&gt;- ''wêrfan fersêde fetsoeren''&lt;/small&gt;
:Koalhydraten
:&lt;small&gt;- ''wêrfan sûkers''&lt;/small&gt;
:Fezels
:Aaiwiten
:Sâlt
|
:'''de 100 g'''
:kJ 362, kkal 86
:0,4 g
:0,1 g
:17,9 g
:0,4 g
:1,5 g
:1,7 g
:&lt; 0,1 g
|}

== Skiednis ==
De ierdappel komt fan oarsprong út [[Súd-Amearika]] ([[Perû]] en de noardlike helte fan [[Sily]] om presys te wêzen) en waard troch [[ûntdekkingsreizger]]s meinaam nei Jeropa. Earst waard hy net as iten brûkt omdat tocht waard dat de hiele plant giftich wie. Boeren wiene yn 't earstoan dan ek net happich op it ferbouwen fan ierdappels. Earst yn [[1727]] waard de ierdappel yn Nederlân erkend as fiedsel. Dat barde yn Fryslân, dêr't dan ek in ferskaat fan ierdappelsoarten weikomme en kweekt binne. Stadichoan krige de ierdappel dochs linkendewei mear de rol fan folksiten en yn de 18e iuw waard de ierdappel yn alle Jeropeeske lannen ferboud. Troch it hege gehalte oan fitamine C waard de knol ek brûkt om [[skuorbot]] op lange seereizen foar te kommen.

[[Geert Veenhuizen]] (ûnder oare [[eigenheimer]] en [[reade star]]) en Kornelis Lieuwes de Vries ([[Bintje]]) wiene Nederlanners dy't har yn de 19e en 20e iuw dwaande holden mei de tylt en ûntjouwing fan de ierdappel.
[[File:Patates.jpg|right|thumb|250px|Ferskate skylkleuren.]]

== Soarten ==
In oantal bekende ierdappelsoarten binne:
* [[Wâldgieltsje]]
* [[Bintsje]]
* [[Eigenheimer]] of [[Borger (ierdappel)|Borger]]
* [[Nicola (ierdappel)|Nicola]]
* [[Doré (ierdappel)|Doré]]
* [[Opperdoezer Ronde]]
* Frieslander

Wrâldwiid binne der sa'n 4.000 ierdappelrassen,&lt;ref&gt;http://news.nationalgeographic.com/news/2002/06/0610_020610_potato.html&lt;/ref&gt; dêr't sa'n 200 fan yn [[België]] en/of [[Nederlân]] kweekt wurde.

== Produksje ==
De trochsneed wrâldboarger iet yn de earste dekade fan de 20e iuw sa’n 33 kilo ierdappels jiers. De pleatslike populariteit fan de ierdappel is slim wikseljend en kin samar feroarje. It is in wichtich gewaaks yn Jeropa (benammen East- en Sintraal-Jeropa), dêr’t de produksje steesoan de heechste fan de wrâld is, mar de grutste groei sit him de lêste dekades yn Súd- en East-[[Azië]]. [[Sina]] is no de grutste produsint en sawat in tredde fan de wrâldproduksje sit yn Sina en [[Yndia]]. &lt;ref name=&quot;Hijmans 2001 403–12&quot;&gt;url=http://www.springerlink.com/content/x337773202025363/ &lt;/ref&gt;

Ierdappels ferbouwe is mei net al tefolle wurk goed te dwaan en hy past him ridlik goed oan oan de ferskate klimaten, as it mar koel en wiet genôch is foar de plant om wetter út de grûn te heljen om de stiseleftige knol foarmje te kinnen. Ierdappels binne wol o sa fetber foar sykten.
[[File:Aardappel bessen Fresco.jpg|right|thumb|250px|[[Bei]]en fan ierdappel.]]

=== Op de bou ===
Nei’t de grûn troch lânwurk ree makke is, wurde de setters yn de grûn treaun. Foar in gewoane tylt wurde de poaters yn april/maaie set en mei in bytsje grûn bedutsen. Dat kin mei in [[Ierdappelsetmasine|setmasine]]. De ierdappels wurde yn rêgen tylt. Yn de rin fan de waakstiid wurde dy in pear kear opstrutsen mei help fan in [[opstriker]]. Dêrby wurdt oan wjerskanten in bytsje grûn oer de woartels fan de plant skood. Dêrtroch bliuwe de woartels hieltyd goed ûnder de grûn sadat der gjin griene knollen ûntsteane en sa de rêch dêr’t de ierdappels yn waakse ek ûntstiet.

Foar’t de ierdappels dolt wurde, wurdt it gewaaks lofklapt en/of deaspuite. Troch dat deameitsjen fan it lôf behurdet de skyl, wêrtroch’t de by it dollen minder skeind wurde. De ierdappels wurde mei in [[ierdappeldoller]] út de grûn helle. Ofhinklik fan it ras wurdt der betiid, heal-betiid of let rispe.

In probleem by ierdappels is it stjitblau, dat ûntstiet trochdat de ierdappels by of nei it dollen skansearje troch ûnder oare in te grutte falhichte, drukplakken, smiten of stjitten. By in lege temperatuer nimt de gefoeligens foar stjitblau ta. Under de skyl ûntsteane blauwe plakken, dy’t by it skilen in soad ferlies opsmite. De blauwe plakken ûntsteane trochdat yn stikkene sellen it aminosoer [[tyrosine]] en [[fenol]]en omset wurde yn it brúngrize of blauswarte [[melanine]].

Eartiids waarden de ierdappels winterdeis yn in bult (kûle) opslein op it lân. Dy bult waard mei reid of strie ôfdutsen, omdat de ierdappels ûnder ynfloed fan ljocht oars grien wurde. By it bewarjen wurdt nei in hoart, ôfhinklik fan it ras, de sprútrêst ferbrutsen en begjint de ierdappel út te rinnen. Dêrom wurde ierdappels gauris mei guod behannele dat it spruten opkeard. In natuerlike sprútkearder is [[karvon]]. Yn it tsjuster ûntsteane by it útrinnen lange, wite spruten. It útrinnen is tsjin te gean troch de spruten geregeldwei te ferwiderjen.

&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
File:Kartoffelanbau acker.jpg|thumb|Ierdappelrêgen
File:Solanum tuberosum stootblauw (1).jpg|thumb|Stjitblau by Pearel
File:Planting Potatos.jpg|thumb|Setmasine.
File:Récolte pommes de terre en Bretagne.JPG|thumb|Ierdappeldolle ([[Frankryk]]).
File:Potato harvest and farmers Dieng.jpg|thumb|Ierdappelsykje ([[Yndoneezje]]).
&lt;/gallery&gt;

===Tiden yn it jier===
De tylt fan ierdappels duorret meiïnoar altyd sawat fiif moanne en kin op ferskate stuiten yn de winter en de maitiid úteinsette. De folgjende fjouwer haadperioades wurde oantsjut:&lt;ref&gt;''Bosatlas van het voedsel'', [[Noordhoff Utjouwers]], 1e pr, 2014, p. 30&lt;/ref&gt;
*Betiid: febrewaris - juny
*Heal-betiid: maart - july
*Heal-let: april - septimber
*Let: maaie - oktober

=== Syktebestriding ===
Yn it seizoen wurdt, ôfhinklik fan it waar, troch de measte kwekers alle 7 oant 10 dagen mei in [[gemysk bestridingsmiddel|gewaaksbeskermingsmiddel]] spuite tsjin de [[ierdappelsykte]] (phytophthora). De needsaak fan gemyske bestriding is allinnich te beheinen troch safolle mooglik [[resistinsje by planten|resistint]]e rassen te nimmen. Mei help fan [[planteferedeling]], bygelyks troch [[Genetyske technology|genetyske modifikaasje]] wurdt besocht om mear resistinte rassen te kweken, mar dat proses ferrint dreech.

By it kweken fan ierdappelrassen lykas [[Bintsje]], [[Bildtstar]] en [[Eigenheimer]] wurde relatyf in soad gewaaksbeskermingsmiddels brûkt. Ierdappels út de gongbere tylt dêr’t minder miljeubestridingsmiddels by brûkt wurde, binne ûnder oare [[Doré (ierdappel)|Doré]], [[Escort (ierdappel)|Escort]], [[Alpha (ierdappel)|Alpha]], [[Van Gogh (ierdappel)|Van Gogh]] en [[Santé]].&lt;ref&gt;[http://www.milieuloket.nl/9292000/modulesf/vfz6gbxu9004 Milieuloket]&lt;/ref&gt;

==== Sykten en pleagen ====
Ierdappels binne fetber foar ferskate [[plantesykte]]n en [[pleachynsekt|pleagen]]. Dat binne bygelyks:
{| class=&quot;wikitable&quot;
| rowspan=&quot;8&quot; | [[skimmels]] || [[ierdappelsykte]] (phytophthora) || [[File:Aardappel Parel Phytophthora.jpg|150px|Phytophtora]]
|-
| [[alternaria]] || [[File:Alternaria solani - leaf lesions.jpg|150px|Lôfskea troch ''Alternaria solani'']]
|-
| [[fusarium]] (drûchrot) || [[File:Aardappel Phytophthora Fresco.jpg|150px|Troch fusarium oantaaste ierdappels (ras Fresco)]]
|-
| [[Rhizoctonia-sykte|lakskurft]] || [[File:Rhizoctonia hyphae 160X.png|150px|Hyfen Rhizoctonia solani]]
|-
| [[netskurft]] (''Streptomyces'' spp.) || [[File:Streptomyces_sp_01.png|150px|Netskurftstruktuer]]
|-
| [[sulverskurft]] || [[File:Aardappelschurft (Streptomyces scabies on potato).jpg|150px|Skurft op Doré]]
|-
| [[wylsykte]] ||
|-
| [[wartsykte]] || [[File:Synchytridium endobioticum.jpg|150px|Wartsykte]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[baktearjes]] || [[stâlewietrot]] ||
|-
| [[swartskonkigens]] || [[File:Blackleg of Potato Stem Wilt.png|150px|Stâleferkleuring en swart wurden]]
|-
| [[Brúnrot (ierdappelsykte)|brúnrot]] ||
|-
| rowspan=&quot;2&quot; | [[ynsekten]] || [[Blêdluzen|blêdlús]] || [[File:Aphidoidea puceron Luc Viatour.jpg|150px|Blêdluzen]]
|-
| [[ierdappelkrobbe]] || [[File:Colorado potato beetle.jpg|150px|ierdappelkrobbe]]
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | [[nematoade]]n
|-
| [[ierdappelwurgens]] (ierdappelsyste-ieltsje)
: ''[[Globodera rostochiensis]]''
: ''[[Globodera pallida]]''
|[[File:PotatoNematodeCysts.jpg|150px|''Globodera rostochiensis'']]
|-
| [[woartelknobbelieltsjes]]
: ''[[Meloidogyne hapla]]''
: ''[[Meloidogyne chitwoodi]]''
: ''[[Meloidogyne fallax]]''
|[[File:A juvenile root-knot nematode (Meloidogyne incognita) penetrates a tomato root - USDA-ARS.jpg|150px|''Globodera rostochiensis''|Meloidogyne incognita ieltsje dat in tomatewoartel ynkringt, fergrutting 500X]]
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | ferskate [[firus (biology)|firussen]] en [[firoïde]]n || blêdrolfirus ||
|-
| ierdappel X-firus ||
|-
| ierdappel Y-firus ||
|-
| ierdappel S-firus ||
|-
| [[ierdappelspindelknolfiroïde]] (PSTVd) ||
|}

=== Biologyske tylt ===
Yn de [[Biologyske lânbou|biologyske ierdappeltylt]] wurdt net spuite. It gefolch is wol, dat it groeiseizoen daliks oer is sadree’t in persiel op gruttere skaal rekke wurdt troch phytophthora. Lytse besmettings kinne noch útrûge wurde troch de planten pleatslik dea te brânen. Fóár de rispinge wurde de planten op it hiele persiel deabaarnd. Troch iere besmetting wurdt der gâns minder rispe by de biologyske tylt en mei’t dy besmetting frijwat ritich is binne de jieropbringsten slim wikseljend. Om’t biologyske produkten meast streekrjocht oan de klant ferkocht wurde, leannet de tylt dochs.
[[File:Solanum tuberosum flower, 'Doré' bloem (4).jpg|right|thumb|180px|Bloeiend ierdappelras Doré.]]

== Keuring ==
Yn it foarste plak is de boer sels ferantwurdlik foar de kwaliteit en sûnens fan de ierdappels. Lykwols binne der (strange) kontrôles, sawol op it lân as by it bewurkjen (bewarjen, lêzen, sortearjen) fan ierdappels. Dy kontrôle wurdt dien troch de NAK&lt;ref&gt;http://www.nak.nl/aardappelen&lt;/ref&gt;. De NAK hâldt de sûnens, rassuverens en kwaliteit yn de gaten. Der binne sa’n 85 karmasters aktyf dy’t om ende by 38.000 hektare poaters beöardielje. Partijen ierdappels dy’t oan alle easken foldogge wurde troch de NAK sertifisearre. Sûnder sertifisearring troch de NAK binne ierdappels net te ferhanneljen.

== Top ierdappelprodusearjende lannen ==
Nettsjinsteande it lytse oerflak stiet Nederlân wol yn de top tsien fan ierdappelprodusearjende lannen.

{| class=wikitable
!Lân
!Miljoen metrike ton (2013)
|-
|{{CHNf}} 
|style=&quot;text-align:right;&quot;|88.9
|-
|{{INDf}}
|style=&quot;text-align:right;&quot;|45.3
|-
|{{RUSf}}
|style=&quot;text-align:right;&quot;|30.2
|-
|{{UKRf}} 
|style=&quot;text-align:right;&quot;|22.3
|-
|{{USAf}} 
|style=&quot;text-align:right;&quot;|19.8
|-
|{{GERf}}
|style=&quot;text-align:right;&quot;|9.7
|-
|{{BANf}} 
|style=&quot;text-align:right;&quot;|8.6
|-
|{{FRAf}}
|style=&quot;text-align:right;&quot;|7.0
|-
|{{NEDf}}
|style=&quot;text-align:right;&quot;|6.8
|-
|{{POLf}}
|style=&quot;text-align:right;&quot;|6.3
|-
|'''Wrâldtotaal'''
| style=&quot;text-align:right&quot;|368.1
|}
:Boarne: FAOSTAT&lt;ref name=&quot;FAOSTAT&quot;&gt;url=http://faostat.fao.org/site/567/DesktopDefault.aspx?PageID=567#ancor&lt;/ref&gt;

== Posysje Nederlân en Fryslân ==
Yn Nederlân wurde boud:
*konsumpsje-ierdappels
*processing ierdappels [[fabryksierdappel]]s
*setmoalierdappels [[fabryksierdappel]]s
*poaters

De grutste arealen oan ierdappels yn Nederlân binne foar konsumpsje-ierdappels [[Flevolân]], [[Seelân]] en [[Noard-Brabân]]. Yn de [[feankoloanje]]s yn [[Drinte]] en [[Grinslân]] wurde in soad [[fabryksierdappel]]s boud foar it winnen fan setmoal. Yn it noarden, troch minder luzen, poaters.

De meast ferboude ierdappel hat 2n=48 [[gromosoom|gromosomen]] en is in [[tetraploïde]] plant, dêr’t alle gromosomen fan ien plant ôfkomme ([[autoploïde]]). Ierdappels wurde hast altyd kweekt fan ién inkelde [[klone|kloon]] mei sa goed mooglike [[gen]]en. Alle ‘bintsjes’ komme bygelyks fan ién kloon. Sûnt koart is der in nije wize fan ierdappelferedeling ûntwikkele wêrby’t der fan [[diploïde]] planten út sied, troch selsbestowing fan inkelde generaasjes [[Homozygoat|homozygoate]] âlderlinen makke wurde. Dy âlderlinen wurde brûkt om [[Hybride (biology)|hybride]] ierdappelsied te meitsjen.&lt;ref&gt;Lindhout, P. et al. Towards F1 Hybrid Seed Potato Breeding. Potato Research (2011) 54:301–312. http://link.springer.com/article/10.1007%2Fs11540-011-9196-z&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;2&quot; | &amp;nbsp;
! colspan=&quot;5&quot; | Nederlân
! colspan=&quot;5&quot; | Fryslân
|-

! colspan=&quot;2&quot; | &amp;nbsp;
! 2000
! 2005
! 2014
! 2015
! 2016
! 2000
! 2005
! 2014
! 2015
! 2016
|-

| Ierdappels, totaal
| are
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 18.016.160
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 15.578.061
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 15.625.247
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 15.651.111
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 15.789.953
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 882.937
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 785.397
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 840.379
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 840.920
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 840.916
|-

| — Konsumpsje-ierdappels
|
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 8.741.303
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 6.582.921
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 7.406.842
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 7.173.565
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 7.332.080
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 146.880
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 103.274
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 139.874
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 124.626
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 125.548
|-

| — Poatierdappels
|
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 4.180.152
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 3.926.211
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 3.987.369
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 4.184.803
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 4.140.509
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 699.510
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 661.087
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 684.161
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 698.112
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 697.581
|-

| — Setmoalierdappels
|
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 5.094.705
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 5.069.029
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 4.231.036
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 4.292.743
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 4.317.364
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 36.547
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 21.036
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 16.344
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 18.182
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 17.786
|-

| Bedriuwen, totaal
| tal
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 15.267
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 10.458
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 9.324
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 9.507
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 9.569
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 560
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 421
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 350
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 357
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 343
|-

| — Bedriuwen, konsumpsje-ierdappels
| 
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 10.887
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 7.035
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 6.779
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 6.742
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 6.813
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 306
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 170
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 168
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 147
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 155
|-

| — Bedriuwen, poatierdappels
| 
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 3.273
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 2.324
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 2.321
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 2.419
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 2.294
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 429
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 327
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 281
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 288
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 265
|-

| — Bedriuwen, setmoalierdappels
| 
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 2.916
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 2.049
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 1.409
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 1.508
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 1.594
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 25
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 13
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 14
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 21
| style=&quot;text-align:right;&quot; | 18
|-
|}
:Boarne: CBS&lt;ref&gt;url=http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?DM=SLNL&amp;PA=80780NED&amp;D1=24-31,90-97&amp;D2=0,6&amp;D3=0,5,14-16&amp;HDR=G1,G2&amp;STB=T&amp;VW=T&lt;/ref&gt;

== Ierdappelgerjochten ==
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;160&quot;&gt;
Ofbyld:Hutspot_met_stooflap_op_bord.JPG|Oranjerats op board mei sju en [[stooflap]]. Fariant mei jirpels der daliks trochhinne stampt, wêrby't ek [[woartel (griente)|winterwoartel]] brûkt is ynstee fan jonge woartels.
File:Patates2.jpg|Ferskate gerjochten
File:Burger and fries (1).jpg|Hamburger mei patat
File:BakedPotatoWithButter.jpg|Bakte ierdappel yn de skyl, mei bûter bestrutsen
File:Fish n chips.JPG|Fish and chips
&lt;/gallery&gt;

==Bildtse Aardappelweken==
Yn 2018 sille de Biltske Ierdappelwiken heve. It programma omfiemet ûnder oare de poëtyske bân tusken Malta en Fryslân mei de ierdappel as ferbinend elemint, lokaasjefoarstellings mei (ierdappel)keunst sintraal, in grut Frysk-Malteesk ierdappelmiel oan de Aldebiltdyk, besichtiging fan de gewaaksen op It Bilt, in agrarysk sympoasium en in skoalleprojekt. Foar de poézij oer en om de ierdappel hinne wurkje û.o. mei: [[Geart Tigchelaar]], [[Janneke Spoelstra]], [[Simon Oosting]], [[Tsead Bruinja]], [[Yva Hokwerda]], [[Arjen Dijkstra]], [[Baukje Wytsma]], [[Ben Cami]], [[Hans Andreus]], [[Jantsje Post]], [[Achille Mizzi]], [[Fra Gioele (Joe P. Galea)]], [[Jesmond Sharples]], [[Josef Borg]], [[Manwel Cassar]] en [[Omar Seguna]]. &lt;ref&gt;http://www.bildtseaardappelweken.nl&lt;/ref&gt;

== Sechje ==
:Der binne mar twa dingen yn 'e wrâld dy't in man sels útsykje moat:
:In ierdappel en in wiif.&lt;ref&gt;[[Simke Kloosterman]]/[[Wieke de Haan]], 'De Fryske Petiele en wat der op en yn leit', s. 85. De Tille, Ljouwert 1986&lt;/ref&gt;

{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
* [http://library.wur.nl/biola/bestanden/1738624.pdf Biologyske ierdappelkweek]
}}
{{CommonsBalke|Potato}}

[[Kategory:Ierdappel| ]]
[[Kategory:Basisiten]]
[[Kategory:Griente]]
[[Kategory:Lânbougewaaks]]
[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Ierdappelplant (skaai)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bolivia]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Perû]]</text>
      <sha1>eqwq48y4d8tokrj45tdprqr9kpcuv5z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hynsteblom</title>
    <ns>0</ns>
    <id>46218</id>
    <revision>
      <id>1173673</id>
      <parentid>1142303</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:32:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173673</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5003" sha1="hheoyieef3tnlcnnelkm0ioadmv754q" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= hynsteblom
| Ofbyld= [[File:Paardenbloemen.JPG|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[hynsteblomeftigen]] (''Asterales'')
| Famylje= [[hynsteblommen (famylje)|hynsteblommen]] (''Asteraceae'')
| Skaai= [[hynsteblommen (skaai)|hynsteblommen]] (''Taraxacum'')
| Wittenskiplike namme= Taraxacum officinale
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) Weber &amp; F.H. Wiggers, 1780
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
{{stobbe|plant}}
De '''hynsteblom''' (''Taraxacum officinale'') is in soarte út de [[kompositefamylje]] (''Asteraceae''). Yn dizze famylje binne blommen tige redusearre en lyts en steane ticht by elkoar yn in [[blomkopke]]. Hynsteblommen binne tige algemien. Yn april kinne se hiele greiden giel kleurje. Dochs kinne bepaalde mikro-soarten en seksjes seldsum wêze.

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Loewenzahn pae.jpg
Ofbyld:Flower Rex 4.jpg
Ofbyld:Taraxacum officinale in pasture.jpg
Ofbyld:Taraxacum officinale. Pyszkowo.jpg
&lt;/gallery&gt;

{{DEFAULTSORT:Hinsteblom}}
[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Hynsteblom (famylje)]]
[[Kategory:Medisinale plant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Fêreu-eilannen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Afganistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Irak]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Japan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kirgyzje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Mongoalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tadzjikistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkmenistan]]
[[Kategory:Eksoat yn Alaska]]
[[Kategory:Eksoat yn Argentynje]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Hawaï]]
[[Kategory:Eksoat yn Yndia]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Meksiko]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Oerûguay]]
[[Kategory:Eksoat yn Sily]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Afrika]]</text>
      <sha1>hheoyieef3tnlcnnelkm0ioadmv754q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Arnoldus Prakken</title>
    <ns>0</ns>
    <id>46220</id>
    <revision>
      <id>1173638</id>
      <parentid>1017676</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T12:02:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173638</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2560" sha1="brvko469quxzftxxxx3xrmmun6vwx96" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Arnoldus Prakken.jpg|thumb|Arnoldus Prakken]]
'''Arnoldus Prakken''' ([[Sutfen (stêd)|Sutfen]], [[1854]] - [[De Haach]], [[18 desimber]] [[1925]]) naam om 1888 hinne it behear oer de [[sûkerei]]drûgerijen oer fan syn omke [[Dirk Fontein de Jong]], dêr't er sûnt 1872 by yn de kost wie.  

Doe't op [[10 jannewaris]] 1882 it gemeentehûs yn [[Moarrewâld]] iepene waard, wie Prakken foarsitter fan de feestkommisje. Prakken krige meardere publike funksjes. Sa wie hy sûnt de oprjochting fan 'De Vriendenkring' yn Dantumawâld yn 1879 oant syn weromtreden yn 1917 bestjoerslid fan dizze sosjéteit. Hy begûn as sekretaris. De gemeenteried fan Dantumadiel beneamde him op [[12 desimber]] [[1882]] as lid fan de nij foarme skoalkommisje. Hy wie bestjoerslid fan de 'ûnderlinge Dantumadiel' en de ôfdieling Dantumadiel ta Nut fan it algemien. Yn [[1892]] wie hy sekretaris fan it sintraal bestjoer fan Frijsinnige kiesferienings. Alve jier letter wie hy bestjoerslid fan de kiesferiening Algemien belang yn Dantumadiel. Letter wie hy inkele jierren riedslid. Yn [[1893]] waard hy fertsjintwurdiger fan de Nederlânske Hypoteekbank yn Veendam.  Op [[19 desimber]] [[1896]] waard Prakken keazen as foarsitter fan de ôfdieling Dokkum/Dantumadiel fan de [[Friese Mij]]. Prakken beklaaide dy funksje oant [[22 maaie]] [[1915]]. Op [[19 febrewaris]] [[1900]] waard hy beneamd ta earmfâd yn Moarrewâld. Yn july [[1896]] waard Prakken bestjoerslid fan de Folksbank yn Dantumadiel. It Nut naam yn septimber 1880 it inisjatyf om yn de Wâlden in sparbank op te rjochtsjen, yngeande 1 jannewaris 1881. As 'direkteuren' waarden A. van Kleffens, A. Prakken en J. de Groot beneamd. Yn ûnder oare 1906 wie Prakken ponghâlder fan de bank. Yn maaie 1903 folge de beneaming ta lid fan it Nederlânske Lânboukomitee.
Yn maaie 1917 ferhuze de húshâlding Prakken nei De Haach. Hy ferstoar dêr op 18 desimber 1925.

De pleats Dammeloane 45 is bekend as 'Prakken pleats'. Dy pleats waard yn 1915 yn opdracht fan Arnoldus Prakken boud troch A. Kingma út [[Hantum]]. Tjeerd Tabes Annema út Eastermar waard de hierder fan de pleats mei lannen.

Op 26 maart 1968 is de strjitnamme A. Prakkenstrjitte bekendmakke.

{{DEFAULTSORT:Prakken, Arnold}}
[[Kategory:Nederlânsk ûndernimmer]]
[[Kategory:Nederlânsk bestjoerder]]
[[Kategory:Frysk ûndernimmer]]
[[Kategory:Frysk bestjoerder]]
[[Kategory:Frysk persoan fan Nederlânsk komôf]]
[[Kategory:Achterhoeksk persoan]]
[[Kategory:Moarrewâld]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1854]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1925]]</text>
      <sha1>brvko469quxzftxxxx3xrmmun6vwx96</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gratingabuorren</title>
    <ns>0</ns>
    <id>46633</id>
    <revision>
      <id>1173684</id>
      <parentid>1012068</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T15:59:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173684</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="638" sha1="60thfgyysh42tfkqj800m3tqc10rc33" xml:space="preserve">'''Gratingabuorren''' wie in delsetting east fan [[Harns (stêd)|Harns]] yn de gemeente [[Harns (gemeente)|Harns]]. De namme komt ek foar as
''Gratingabuurt'', ''Grettingabuurt'', ''Gratingabuiren'', ''Gratinga Staten'' en ''Gratingha gued''.
== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen#Buorskippen|Fryske doarpen, buorskippen en delsettings]]

{{Boarnen|boarnefernijing=
* {{Aut|[[Karel F. Gildemacher]]}}, &quot;Friese Plaatsnamen&quot;, Ljouwert, Friese Pers Boekerij 2007, ''Gratingabuurt''
}}

[[Kategory:Harns]]
[[Kategory:Buorskip yn Barradiel]]
[[Kategory:Buorskip yn Harns (gemeente)]]
[[Kategory:Earder plak yn Fryslân]]
[[Kategory:Ferdwûn plak]]</text>
      <sha1>60thfgyysh42tfkqj800m3tqc10rc33</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Daniël de Blocq van Scheltinga (1621-1703)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>47302</id>
    <revision>
      <id>1173678</id>
      <parentid>1063882</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T15:33:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173678</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1937" sha1="3didagpcnxm9b3igu2joy3r742w955d" xml:space="preserve">'''Daniel de Blocq van Scheltinga''' ([[21 desimber]] [[1621]] - [[27 jannewaris]] [[1703]])  soan fan Livius van Scheltinga, sekretaris fan de Steaten fan Fryslân, en fan Anna de Blocq.

Nei syn stúdzje yn [[Universiteit fan Frjentsjer|Frjentsjer]] en oare plakken, promovearre er op [[26 septimber]] [[1642]] yn Angers (Frankryk) yn de rjochten. Dêrnei reizge twa jier troch Frankryk, Itaalje, Switserlân en Dútslân, wêrnei't hy op [[3 desimber]] [[1644]] thús kaam. Tsien dagen letter waard er ûntfanger-generaal fan de provinsje. Omtrint twa jierren dêrnei (13 augustus 1647) waard hy ta [[grytman]] fan [[Skoatterlân]]  keazen en beklaaide sûnttiid, binnen en bûten it gewest, de foarnaamste kommisjes. Ek wie er mei-kommittearre op de grutte gearkomste fan de Steaten-Generaal yn 1650. Op 19 july 1606 waard hy, ynstee fan Johannes Rhala, kurator oan Frjentsjerter Akademy. Hy die yn 1692 ôfstân fan de gritenij oan syn soan en waard op It Hearrenfean te hôf brocht.

Hy boaske op 21 septimber 1645 mei Martha, dochter fan de Riedshear Cornelis Kinnema en Romkjen Fockens ([[3 oktober]] [[1629]] - [[7 jannewaris]] [[1708]] ), dy't him alve bern skonk. 

== Sjoch ek ==
* [[List fan grytmannen fan Skoatterlân]]

{{Boarnen|boarnefernijing=
* [http://www.historici.nl/retroboeken/vdaa/#source=aa__001biog20_01.xml&amp;page=278&amp;size=800&amp;accessor=accessor_index&amp;view=transcriptiePane Van der Aa]
}}

{{DEFAULTSORT:Blocq van Scheltinga, Daniel de}}
[[Kategory:Frysk abbekaat]]
[[Kategory:Frysk amtner]]
[[Kategory:Frysk politikus]]
[[Kategory:Grytman fan Skoatterlân]]
[[Kategory:Lid fan de Steaten fan Fryslân]]
[[Kategory:Deputearre nei de Steaten-Generaal foar 1796]]
[[Kategory:Kurator fan de Universiteit fan Frjentsjer]]
[[Kategory:Persoan berne yn Fryslân (berteplak ûnbekend)]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn Fryslân (stjerplak ûnbekend)]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1621]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1703]]</text>
      <sha1>3didagpcnxm9b3igu2joy3r742w955d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Molenstein</title>
    <ns>0</ns>
    <id>47407</id>
    <revision>
      <id>1173640</id>
      <parentid>900919</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T12:23:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173640</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2548" sha1="ma85x9j4dgmxmr3e78irumm623m5fsr" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Langbroekerwjittering skynkapel Molenstein 64.JPG|thumb|''Molenstein'']]
[[Ofbyld:Langbroekerwjittering skynkapel Molenstein 65.JPG|thumb|''Skynkapel Molenstein'']]
'''Kastiel Molenstein''' is in kastiel, wierskynlik datearjend út de [[16e iuw]], oan de Langbroekerdyk 34 yn de gemeente [[Driebergen]]. It stiet foar de bûtenpleats [[Leeuwenburg]] oer en is net tagonklik. 

== Skiednis ==
It kastiel wurdt foar it earst neamd yn [[1609]]. Al yn de [[15e iuw]] wie de famylje Fan Zuylen fan Nijevelt eigener fan de grûn dêr't Molenstein letter op boud waard. Yn de ier-17e-iuwske list fan ridderhofstêden wurdt it hûs neamd as in lusthûs fan de famylje Fan Zuylen fan Nijevelt. Net lang dêrnei komt it yn besit fan de famylje Fan Reede.

Catharina fan Merveldt, wie nei it ferstjerren fan har earste man, Bartholomeus de Wael, yn 1610 troud mei Frederik fan Reede fan Amerongen. In jier letter stjert Frederik en yn 1615 lûkt Catharina har werom 'Muelensteyn te Nederlangbrouck'.
Nei har ferstjerren ferervet Molenstein op har soan út har earste houlik en komt by it besit fan Moersbergen. Ien fan de eigeners fan Moersbergen, Johan Gerard fan Oostrum, wurdt ûnder ynfloed fan pater Theodorus fan Reede roomsk, en Molenstein wurdt dan in skoft as skûlkapel brûkt (oant 1672).
Nei 1672 komt de eigener fan Moersbergen yn finansjele problemen en is needsake it hûs te ferkeapjen wêrnei't it yn besit komt fan de eigeners fan Hinderstein en letter fan Hardenbroek.

Yn 1821 komt Molenbroek by eintsjebeslút yn besit fan de eigeners fan [[Leeuwenburg]] doe't A.J. de Beaufort de nije eigener waard. Yn de ferkeapakte wurdt it beskreaun as 'een huis genaamd Molenstein met drie daggelderswoningen onder één dak, benevens een hofstede'.

Oarspronklik bestie Molenstein út twa lytse rjochthoekige wenblokken mei trepgevels en in achtkantich tuorke. Op in ôfbyld út 1760 stiet in gebou dat in soad liket op it hjoeddeiske, al is dy fan 1865. Yn dat jier waard it troch de destiidske eigener ferboud of werboud yn neo-goatyske styl.

It gebouke stiet grif op de fundearrings fan in âlder hûs of in diel dêrfan.
Molenstein is no al 150 jier yn besit fan de famylje de Beaufort. Begjin [[21e iuw]] is it yngreven restaurearre en wurdt no wer bewenne troch de eigener.
 
== Bewenners ==
* 1615 Catharina fan Merveldt
* famylje De Wael
* ± 1675 hear fan Hardenbroek
* sûnt ± 1850 famylje de Beaufort

[[Kategory:Kastiel yn Utert (provinsje)]]
[[Kategory:Bouwurk út de 16e iuw]]
[[Kategory:Ryksmonumint yn Utert (provinsje)]]</text>
      <sha1>ma85x9j4dgmxmr3e78irumm623m5fsr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Meidogger oerlis:RomkeHoekstra</title>
    <ns>3</ns>
    <id>51461</id>
    <revision>
      <id>1173780</id>
      <parentid>1171543</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:52:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Kategoryen bisten &amp; planten */ Antwurd</comment>
      <origin>1173780</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="167445" sha1="t58kdeccx67y6dygrhda9ez3k5o5s1x" xml:space="preserve">{{wolkom|Romke}}

== Bad Salzig ==
Fergeemje Romke. Hie ik krekt tal fan [[]] en staveringsferoaringen oanbrocht en tagelyk wiene jo oané gong, dat myn bewurking is nei de Flistinen. 27 maa 2016, 19.27 (CEST)
:No wat is dat no sneu. Al it wurk om'e nocht. Myn ekskúses. No ik dochs efkes kontakt ha: doch ik it sa goed mei de ferwizing nei in oersetting fan in Dútsktalige side? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 27 maa 2016, 20.00 (CEST)
::Dy ferwizing nei de Dútsktalige side mei syn referinsjes is goed. Oars moai dat jo geregeldwei in bydrage leverje by ús. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 27 maa 2016, 20.11 (CEST)
:::Witte jo wer ik ynfo fine kin oer it meitsjen fan in ynfoboks of wa't dat foar de fryske wiki wolris dien hat? [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 maa 2016, 08.12 (CEST)
::::Sa'n ynfoboks kinne jo fine troch Berjocht:begjinletter te tikken. Tink derom om de : hinne sitte gjin spaasjes. Bygelyks Berjocht:L jout ûnderoaren de Lântabel. Boppedat is dit in moaie gelegenheid jo efkes te melden, dat wy yn it lêste jier de nijste stavering yntegraal trochfierd hawwe. As jo ris om in wurd sykje, kinne jo dat fine yn de list ûnder [[Nije stavering 2015]] dêr't alle 333 wurden op alfabet steane. [[Meidogger:Yn &amp;#39;e Wâlden|Yn &amp;#39;e Wâlden]] ([[Meidogger oerlis:Yn &amp;#39;e Wâlden|oerlis]]) 28 maa 2016, 12.10 (CEST)

== Ynfoboksen ==

Goeie, RomkeHoekstra. Ik haw foar de Wikipedy ferskate ynfoboksen makke. Foar persoanen sil ik jo hjir in listke jaan:
*[[Berjocht:Akteur]]
*[[Berjocht:Artyst of kabaretier]]
*[[Berjocht:Keunstner]]
*[[Berjocht:Model]]
*[[Berjocht:Pornoakteur]] (brûke we foar eltsenien yn 'e seksyndustry)
*[[Berjocht:Regisseur of produsint]]
*[[Berjocht:Sjonger of muzikant]]
*[[Berjocht:Ynfoboks skriuwer]] (in besteande ynfoboks fan MeinRei dy't ik wat oanpast haw)
*[[Berjocht:Ynfoboks sporter]] (dizze bestie ek al)
*[[Berjocht:Telefyzje- of radiopersoanlikheid]]
*[[Berjocht:Dyn koart]] (foar politisy, keningen en sa; wêr't de namme op slacht, dat wit ik ek net: dizze ynfoboks bestie al en haw ik in skoft lyn wat oanpast)
*[[Berjocht:Persoan algemien]] (foar iderien dy't net yn ien fan 'e boppesteande boksen past; dizze soene jo bgl foar bibelske persoanen brûke kinne)
Uteraard is it hielendal oan josels oft jo dizze ynfoboksen brûke wolle of net. Ynfoboksen oer oare ûnderwerpen binne faak te finen troch yn it sykfinster &quot;Berjocht:&quot; en dan de earste letter fan wat jo tinke dat de namme wêze moat yn te typen, mar in protte ynfoboksen hjitte ek &quot;Berjocht:Ynfoboks XXX&quot; (wêrby't XXX hjir even foar de namme stiet) of &quot;Berjocht:Universele ynfoboks XXX&quot;. Oars meie jo it my ek altyd wol freegje. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 28 maa 2016, 15.16 (CEST)
:Ik ha socht nei in ynfoboks foar in Landkreis (Berjocht:Ynfoboks Landkreis) en kom dan wol earne, mar sjoch dan gjin ynfoboks stean. Ûnder &quot;boarne bewurkje&quot; sjoch ik fierder wol ynhâld, mar hoe't it dan fierder moat wit ik net (ik ha hjir earlik sein hielendal gjin ûnderfining yn).--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 maa 2016, 16.25 (CEST)
::Even in pear punten, Romke:
::* As jo antwurd fan my hawwe wolle, dan moatte jo jo berjocht even op myn oerlisside sette. Dy kinne jo ienfâldich fine troch op 'e link &quot;oerlis&quot; te klikken dy't efter myn namme stiet ûnder berjochten dy't ik hjir efterlit, of jo kinne yn it sykfinster &quot;Meidogger oerlis:&quot; yntype en dan de namme fan 'e dejinge dy't jo hawwe moatte. Dan stiet der boppe-yn krekt as by jo eigen oerlisside in tabblêd mei de namme &quot;Nij mêd&quot;, dêr't jo op klikke kinnen om dan in boadskip efter te litten oer in nij ûnderwerp, of, as jo nochris op it aljemint wolle oer itselde ûnderwerp, dan kinne nei ûnderen ta scrolle en jo boadskip ûnder it betreffende ûnderwerp sette, sa't wy hjirre no ek dogge. As jo my dingen freegje wolle en de fraach op jo eigen oerlisside sette, dan merk dêr nammentlik neat fan, mar as jo in berjocht op myn oerlisside efterlitte, dan komt der by my boppe yn byld in melding dat der in berjocht foar my is. Dan sil ik dêr sa fluch mooglik op reägearje, al bin ik ek wol ris in pear dagen (of wat langer) net oanwêzich, fansels. Mar goed, myn punt is even: ik kaam hjir no tafallich lâns en seach dat jo op myn boadskip reägearre hiene. As ik dat earder witten hie, dan hie ik in wike lyn al op jo fraach antwurde.
::* Ik haw no al in pear kear sjoen dat jo kapkes op haadletters skriuwe (lykas yn &quot;Ûnder&quot;, &quot;Âld&quot;). Ik hoopje dat jo it my net kwea-ôf nimme as ik even foar skoalmaster spylje, mar it is yn 'e Fryske stavering eins gewoante om sokke tekens op 'e haadletters fuort te litten: dus &quot;ûnder&quot;, mar &quot;Under&quot;; &quot;âld&quot;, mar &quot;Ald&quot;. Allinnich as it hiele wurd yn haadletters skreaun wurdt, dan wurde soms wol kapkes en streekjes tafoege. Ik fyn it sels in nuvere regel, mar sa is it no ien kear. 
::* Dan no jo fraach. Jo sjogge by Berjocht:Landkreis neat stean omdat dat berjocht net bestiet. Ik wol dêr eventueel wol in nij berjocht foar oanmeitsje, mar soene jo earst ris sjen wolle oft jo miskien mei dizze ynfoboks út 'e fuotten kinne: [[Berjocht:Universele ynfoboks gebiet]]. Dat is ien dy't wat algemiener is, mar dêrom miskien likegoed wol foldocht. (By &quot;bestjoerlike ienheid 1&quot; kinne jo dan &quot;Bûnslân&quot; ynfolje, by &quot;namme bestjoerlike ienheid 1&quot; bygelyks &quot;Nedersaksen&quot;, ensfh.) [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 6 jun 2016, 22.42 (CEST)
:::Ek tige tank foar it opmerksum meitsjen fan staveringsflaters. Ik ha al in hiel skoft neat mear dien mei it Frysk en sûnt ik hjir wat dwaande bin brûk ik it wer. Ik wist bygelyks ek net dat der yn 2015 feroarings west hiene yn de stavering. Ik set dizze reaksje hjir noch mar efkes del, mar mocht de ynfoboks gebiet net foldwaan dan kom ik wol op jo side. Groetnis, --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 9 jun 2016, 06.40 (CEST)
::::Moai sa. En myn kompliminten foar jo siden oer bibelske persoanen. As ik jo noch in tip jaan mei: &quot;Israel&quot; hat yn it Frysk gjin trema op 'e e om't 'ae' gjin twalûd is en der dus gjin útspraakswierichheden wêze kinne. Mar fierder: gean sa troch! [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 jun 2016, 14.27 (CEST)
::::O ja, dit wie noch al even in punt. Ik haw jo side &quot;David (kening)&quot; omneamd ta &quot;David fan Israel&quot;, want der binne folle mear keningen David. By keningen is it dêrom gewoante om it lân derby neamen om se faninoar te ûnderskieden. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 jun 2016, 14.33 (CEST)

== Foarstel 'oe'/'û'-kwestje  ==

Nochris goeie, Romke. Ik wit net oft jo der wat fan meikrigen hawwe, mar der is hjir op 'e Wikipedy de lêste tiid in skeel geande oer de stavering fan lannenammen mei in û-klank. Om it hiel koart út te lizzen, meidogger Yn 'e Wâlden hat ferline jier op eigen manneboet 'Oekraïne' feroare yn 'Ukraïne' en 'Koeweit' yn 'Kûweit'. No woe er fan 't jier ek 'Joegoslaavje' feroarje yn 'Jûgoslaavje', en doe haw ik de rem derop set. It giet my net iens sa bot om 'e stavering, mar om it feit dat ien meidogger de rest fan 'e mienskip syn ideeën besiket op te dringen. We hawwe de Fryske Akademy om rie frege, en dy advisearret yn alle trije hjirboppe neamde gefallen de foarmen mei 'oe'. Ik haw dêrom op 'e Oerlisside in foarstel dien om foar iens en foar altyd de strideraasje oer de 'oe'/'û'-stavering yn lannenammen út 'e wei te romjen, en dêr wurdt no troch de Wikipedy-mienskip oer stimd. Jo hawwe oanjûn dat jo net botte talein binne op 'e stavering, dat miskien fiele jo jo wol net kwalifisearre om in stim út te bringen, dat wit ik net. Mar oars soene jo [[Wikipedy:Oerlisside#In útwei út 'e 'oe'/'û'-kwestje|hjirre]] ris nei sjen kinne. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 jun 2016, 21.58 (CEST)

== Koördinaten ==

Goeie. Jo fraach oer in tool foar koördinaten kinne jo better oan in oar stelle. Yndertiid wie dy der wol, mar du die it ynienen net mear. Gr. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 20 sep 2016, 16.59 (CEST)

Goeie, Hoekstra. Kinne jo hjir wat mei? Op 'e kaart fan [http://tools.freeside.sk/geolocator/geolocator.html GeoLocator] mei de mûs nei de plak gean, dan Ctrl-klik of Alt-klik. De koördinaten binne lofts te sjen. Fierders haw ik der gjin ûnderfining mei, mar ik sjoch dat dit sjabloan brûkt wurdt foar keppelingen: [[Berjocht:Koördinaten yn tekst]]. --[[Meidogger:PiefPafPier|PiefPafPier]] ([[Meidogger oerlis:PiefPafPier|oerlis]]) 20 sep 2016, 18.54 (CEST)

== Lêtste --&gt; lêste ==

Even in opmerking oer de stavering: ik sjoch dat jo faak (miskien wol altyd, dat kin ik net beoardielje) it wurd 'lêst(e)' (Nederlânsk ''laatst(e)'') skriuwe as 'lêtst(e)'. Dy earste t heart dêr yn it Frysk net yn. Jo binne trouwens net de iennichste dy't dit wurd misstaveret, sa sjoch ik no. It is net nedich om âlde siden te ferbetterjen; ik haw PiefPafPier al frege oft dy der syn bot ris oer gear gean litte wol. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 2 nov 2016, 14.10 (CET)

Noch even foar de dúdlikheid: neffens it wurdboek is it dus: 'let' - 'letter' - 'lêst'. Dus it is: 'De lêste tiid' en 'Op it lêst...' ensfh. Behalven as it poer om 'e tiidsoantsjutting giet, dus bgl. hoe let oft men opdaagjen komt op in fergadering, dan is it: 'let' - 'letter' - 'letst': 'Jan wie al let, Pyt wie noch letter, mar Klaas wie it letst.' (It Nederlânsk hat dit ûnderskie fan betsjutting wol, mar dêr wurdt it itselde útsprutsen en stavere.) [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 2 nov 2016, 14.16 (CET)

:Ik sil besykje der better om te tinken. Groetnis, --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 4 nov 2016, 19.38 (CET)

::Mear kin net ien fan jo freegje. Ik hoopje trouwens dat jo dit soarte opmerkings fan my net ûnderfine as in beskrobbing. Ik krige it idee dat jo dit net wisten; jo hawwe earder oanjûn dat jo it Frysk lange tiid net skreaun hawwe (en -- mar dat haw ik der sels by betocht -- miskien noch wol nea earder sa yntinsyf), en om't it in weromkearend dinkje wie, tocht ik, lit ik jo der op wize. Fierders neat mei bedoeld, en ik wurdearje jo wurk o sa. It wie mear as tiid dat der hjir op 'e Wikipedy wat dien waard oan 'e Bibelske persoanen. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 5 nov 2016, 20.10 (CET)

== Kategoryen ==

Goeie, Romke, dêr bin ik wer te seuren. Even oer de kategoryen. Jo hawwe koartlyn allegear kategoryen oanmakke fan it type 'Katedralen yn Ruslân', mar hjir yn 'e Fryske Wikipedy dogge we de kategoryen eins yn inkeltal (dus: 'Katedraal yn Ruslân'). Neffens my diene jo dat oarspronklik wol goed, dat wêrom't jo dêr no ynienen fan ôfwike is my even in riedsel. Mar goed, it punt is, as jo kategoryen yn meartalsfoarmen oanmeitsje, dan wurdt it in soadsje, want dan krije wy dûbele kategoryen, mei't de iene de inkeltalsfoarm brûkt en de oare de meartalsfoarm. En boppedat stiet it rommelich as der dan wer in inkeltalsfoarm en dan wer in meartalsfoarm brûkt wurdt.

De iennichste kategoryen dêr't de Wikipedy àl meartalsfoarmen brûkt, dat binne de talen, om't wy oars yn 'e knipe komme mei bygelyks 'Turkske taal' en 'Turkske talen' (wat hiele ferskillende dingen binne). Dat rasjonalisearje ik foar mysels troch te tinken dat in 'kategory:Turkske talen' net in meartalsfoarm is, mar de namme fan 'e taalfamylje.

Mar goed, fierder dus inkeltalsfoarmen. Dêryn folget de Fryske Wikipedy de Nederlânske, dy't ek kategoryen yn inkeltal brûkt. De measte Wikipedyen yn oare talen brûke meartalsfoarmen, mar hjir is yn it begjin fan 'e Fryske Wikipedy blykber beslist om dat net te dwaan. (Ik bin pas sûnt 2012 op 'e Wikipedy aktyf, dat hoe't dat beslút ta stân kommen is, wit ik net.) Dêrom haw ik jo katedraalskategoryen omset nei de inkeltalsfoarm. Myn fraach oan jo is no om by kategoryen tenei ek de inkeltalsfoarm oan te hâlden. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 12 des 2016, 12.54 (CET)

:Ik sjoch no dat jo by it feroarjen fan jo oarspronklike kategorynammen nei de meartalsfoarm derefter set hawwe: &quot;Yn de rubryk wurde mear katedralen beskreaun&quot;. Dêr is gjin spjeld tusken te krijen, mar dat jildt fansels foar alle kategoryen (bgl. yn 'e 'kategory:akteur' sitte hûnderten akteurs). Mar sa't ik hjirboppe al útlein haw, binne yn 'e Wikipedy frijwol alle kategorynammen no ien kear yn it inkeltal steld. Hoewol't foar sawol inkeltals- as meartalsfoarmen wol wat te sizzen is, is de diskusje hjiroer no in passeard stasjon om't der gjin begjinnensein oan wêze soe om alle kategoryen yn inkeltal om te setten nei meartal. Dus we sitte oan inkeltal fêst. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 12 des 2016, 12.58 (CET)

::Ek goed. Ik fûn it inkeltal sels letter net sa foar de hân lizzen en hie it dêrom mar feroare. Ik begryp dat hjir yn it ferline diskusje oer west hat? Yn dat gefal bin ik wol nijsgjirrich nei de reden foar de kar fan it inkeltal. Mar fieder ha ik der wol frede mei hear. Tenei doch ik it yn it inkeltal. Is der trouwens al wat bekend oer it tafoegjen fan koördinaten en is der ek immen dy't in ynfoboks meitsje kin foar in bouwurk? Groetnis, --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 12 des 2016, 17.35 (CET)

:::Ik kin my goed foarstelle dat jo meartalsfoarmen yn kategorynammen logysker fine. Oft oer dit punt yn it ferline diskusje west hat, wit ik net, want sa't ik al sei, ik bin pas sûnt 2012 by de Wikipedy belutsen, en dizze beslissing moat hielendal yn it begjinstadium nommen wêze, yn 2003 as 2004. As dêroer doe diskusje plakfûn hat, dan soe dat yn prinsipe werom te finen wêze moatte yn it argyf fan 'e Oerlisside ([[Wikipedy:Oerlisside/Argyf]]), dus as jo dêr ris yn omsneupe wolle, fiel jo dan frij. Mar it soe ek skoan kinne dat men hjir klakkeleas folge hat wat doe al op 'e Nederlânsktalige Wikipedy gewoante wie.

:::Oer koördinaten. Dêr haw ik sels ek alris nei sjoen, en dêrmei bedoel ik: ik haw sjoen hoe't se dat op 'e Ingelske Wikipedy dogge, om út te finen oft wy dat systeem ek oernimme kinne, mar dat is dêr sa'n tizeboel fan mei-inoar fergroeide berjochten dat ik der net út kom. Oars soene jo miskien [[Meidogger:Robin van der Vliet]] ris freegje kinne. Dy liket my hiel handich ta mei berjochten en oanbesibbe dingen. 

:::In ynfoboks fan in bouwurk kin ik wol foar jo meitsje. Sis mar hokfoar gegevens oft jo deryn kwytwolle kinne. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 12 des 2016, 18.00 (CET)

::::Ik haw alfêst mar in ynfoboks oanmakke: [[Berjocht:Ynfoboks bouwurk]]. Ik haw it sa algemien mooglik besocht te hâlden, sadat we him ek foar brêgen en sa brûke kinne. Jo moatte marris sjen wat jo derfan fine. Ik haw him al even ynfoege by de [[Greyfriars Kirk (Dumfries)]] en by de [[Mackinac Brêge]], om te sjen oft alles goed wurket. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 12 des 2016, 21.52 (CET)

::::: Geweldich! Sjocht der fierder hiel goed út en ik kin der wol mei út de fuotten. In adres is (salang't de koördinaten noch net tafoege wurde) yn de ynfoboks faaks gjin lúkse. En ik soe de kleuren in bytsje neutraal (wyt of griis) hâlde (dit om de lêsberens en om't in foto it al bûnt genôch makket). Mar dat lêste is fansels in kwestje fan smaak.  --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 13 des 2016, 11.42 (CET)

:::::: Ja, ja, dus ik haw gjin smaak, hin? Mar alle gekheid op in stokje, ik haw 'adres' tafoege, en 'koördinaten' ek, dan kinne jo dy ek altyd yn 'e ynfoboks kwyt. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 13 des 2016, 12.04 (CET)

::::::: Haha, dat hie ik dus net skreaun dat jo gjin smaak hawwe. Ik kom fan de Wâlden en bin yn myn fermidden wol wat went wat bûntens oangiet, mar de kleur dy't jo no brûke docht krekt wat minder sear oan de eagen. Yn alle gefallen tige tank!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 13 des 2016, 12.18 (CET)

== (O)blastigens ==
Goeie Romke. Soene jo [https://fy.wikipedia.org/wiki/Oerlis:Serafim-Diveevo_Kleaster dit oerlis] efkes besjen wolle? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 8 jan 2017, 18.52 (CET)
:Dúdlik, ik sil der rekken mei hâlde. Is der trouwens ek in list foar it translitearjen nei it Frysk? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 8 jan 2017, 19.11 (CET)
::Ik wit fan gjin transliteraasjelist. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 8 jan 2017, 19.35 (CET)
:::Dan de list foar it Nederlânsk mar brûke of sa't it my sels it bêste ta liket? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 8 jan 2017, 19.47 (CET)
Sjoch mar. Jo wurde wol ferbettere at in nedich is. Gr. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 8 jan 2017, 19.50 (CET)

== Damaskus ==

Goeie Romke. Wat tinke jo [https://fy.wikipedia.org/wiki/Oerlis:Damaskus hjirfan]? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 20 jan 2017, 18.45 (CET)
:Goeie Drewes, mooglik is de tekst oarspronklik in oersetting fan de Nederlânsktalige wiki, want ik fûn deselde tekst yn it Nederlânsk yn dizze [http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=631556 ferwizing] nei de Nederlânsktalige wiki. De Nederlânsktalige wikipagina oer Damaskus hat dizze bewearings ferwidere. Wêr't de bewearings oarspronklik wei komme wit ik net, mar mooglik komt it begjin fan de tekst fan de side fan [http://www.lisabeaart.nl/CSSextra/examen/damascus.html Lisa Beaart]. De stêd Damaskus kin neffens my net yn ferbân brocht wurde mei it paradys, om't stêden yn dy tiid net bestiene, de minsken noch nomadysk wiene en it paradys yn [[Mesopotaamje]] lei. Dat Kaïn Abel hjir deaslein hat wol my ek net oan, ik leau net dat oer it plak eat bekind wêze kin, mar de ingelsktalige wiki oer [https://en.wikipedia.org/wiki/Mount_Qasioun Mount Qasioun] wol ha dat guon midsiuwske Arabyske skriften skriuwe dat de earste misdied fan it minskdom by Damaskus bard is. It krekte plak fan de moard is tink ik in foarm fan islamitysk folksleauwen of yn alle gefallen in islamityske tradysje. Oer Jozef en Marije is net folle bekend, it wiene mar gewoane lju en âldere dan wol oare kontêmporêne boarnen as de bibel binne der neffens my net. Oft Jozef en Marije ea yn Damaskus west ha, ik soe it net sizze kinne. Hja moasten lykwols flechtsje nei Egypte en harren dêr skûlhâlde, net nei Damaskus. Yn dit [http://krant.telegraaf.nl/krant/enverder/venster/reizen/reis.Syrie/reis.970308damascus.html artikel] út de Telegraaf wurdt ferwiisd nei de Dominicus-reisgids. Mooglik is de oarspronklike boarne fan dit soarte bewearings in lokale ambysje om religieus toerisme te befoarderjen. Ik tink dat it hiele ferhaal oer Damaskus as skûlplak fan Jozef en Marije ûnsin is.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 21 jan 2017, 11.30 (CET)

== Rostov oblast edit-a-thon ==

Hello! The Russian Wikimedia chapter has organized an international Edit-a-thon about the Rostov Oblast &quot;[[:wmru:Конкурсы/Узнай Россию. Начни с Дона|Discover Russia. Start with the Don]]&quot;. The aim of the contest is to write articles about tourist attractions (museums, monuments, churches, buildings, parks, and so on) of the Rostov region in different languages. To take part in the Edit-a-thon you must write an article about the Rostov Oblast and add it to the [[:wmru:Конкурсы/Узнай Россию. Начни с Дона#Номинация 3. Новые статьи на любом языке, кроме русского|table 3]]. 7 most active participants will receive prizes. The Edit-a-thon ends in April 21.

Здравствуйте! В настоящее время при участии Викимедиа РУ проводится международный конкурс &quot;[[:wmru:Конкурсы/Узнай Россию. Начни с Дона|Узнай Россию. Начни с Дона]]&quot;, посвящённый достопримечательностям Ростовской области. Одна из номинаций предусматривает создание статей о туристических объектах Ростовской области на разных языках. Чтобы принять участие в конкурсе, необходимо написать статьи, а затем добавить их в [[:wmru:Конкурсы/Узнай Россию. Начни с Дона#Номинация 3. Новые статьи на любом языке, кроме русского|конкурсную таблицу]]. 7 участников, набравшие наибольшее число баллов, получат ценные призы. Приглашаю Вас принять участие в конкурсе! --[[Meidogger:Andreykor|Andreykor]] ([[Meidogger oerlis:Andreykor|oerlis]]) 8 feb 2017, 09.50 (CET)

== Namme tsjerke ==

Romke. Efkes [https://fy.wikipedia.org/wiki/Oerlis:Marije-Himelfearttsjerke_(Moskou-Kitaj_Gorod) dit besjen]. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 17 feb 2017, 20.35 (CET)

== Leksum ==

Goeie Romke. Ik haw niiskrekt wer in 'x' yn 'ks' feroare mei't it Frysk gjin x hat, blinder! x [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 21 feb 2017, 18.18 (CET)
:Alexius of Alexander tink?  --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 21 feb 2017, 18.32 (CET)

== Russyske tsjerken ==

Goeie Romke. Moai wurk leverje jo. Binne jo it Russysk machtich? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 10 mrt 2017, 19.03 (CET)

== Kulturele haadstêd fan Jeropa 2018 ==
Bêste Romke. It liket my in fraach oan '''al''' ús meidoggers. Wy hawwe hjir ommers gjin bazen en boppebazen. It artikel [[Kulturele Haadstêd fan Europa]] bestiet al wol, mar yndie in lemma [[Kulturele haadstêd fan Jeropa 2018]] soe wol op syn plak wêze. At jo wolle: fiel jo frij. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 25 mrt 2017, 18.50 (CET)

:Oeps, dat haw ik al dien. It wie net myn bedoeling om jo it gers foar de fuotten wei te meanen, hear. Hoe dan ek, ik haw de fraach oan jo op 'e Nederlânske Wikipedy, dêr't jo nei ferwize, ris lêzen. Ik wit dat se op 'e Nederlânske Wikipedy oates en toates mei skriuwwiken oer beskate ûnderwerpen oan 'e gong binne, en it stiet harren fansels frij om dat ek oer Fryslân te dwaan, mar fanút de Fryske Wikipedy binne we net wend om it op dy manear oan te pakken. We hawwe hjir fansels ek in totaal ferskillende sitewaaasje, mei folle minder meidoggers, dat dan leit it ek al hiel oars. As yndividuële meidoggers graach oan sa'n skriuwwike fan 'e Nederlânske Wikipedia meidwaan wolle troch artikels foar de Fryske Wikipedy by te dragen: prima. Mar we sille de meidoggers der net spesjaal op fergje. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 25 mrt 2017, 21.13 (CET)

== Kategoryoerlis ==

Goeie Romke. Hoe tinke jo [https://fy.wikipedia.org/wiki/Kategory_oerlis:Likenis_fan_Jezus hjir oer] [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 6 apr 2017, 18.14 (CEST)

== Persoan yn it Alde Testamint ==

Goeie, Romke. Even foar jo ynformaasje: ik haw de bibelske persoanen wat oars yndield. Jo hiene de kategory:Persoan yn it Nije Testamint al oanmakke; no haw ik foar de rest fan it spul de kategory:Persoan yn it Alde Testamint oanmakke. De kategory:Bibelsk persoan is no leech op dizze beide kategoryen nei. Miskien moat der yn 'e takomst nochris in &quot;kategory:Persoan yn de apokrife taheakken oan it Alde Testamint&quot; of sokssawat komme. Mar goed, dat sjogge wy dan wol wer. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 27 apr 2017, 23.35 (CEST)
:Dik yn oarder.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 apr 2017, 13.17 (CEST)

==Misbrûk==
Goeie, Romke. Ik wit net hoefolle oft jo meikrigen hawwe fan wat hjir de lêste tiid op 'e Wikipedy spilet, mar nei't er trije jier lang suver oanhâldend ellinde feroarsake hat, is ús âld-meidogger Yn 'e Wâlden derút set. Yn oerlis hawwe de behearders besletten dat hy hjir de kommende 5 jier net wer komme mei. Dêrom is syn IP-adres útsletten. Sûnt ferline wike ferskaft er himsels mei metoaden dy't allinnich foar kriminele doelen brûkt wurde hieltyd alternative IP-adressen (''open proxies''), en besiket er op dy wize wer tagong ta de Wikipedy te krijen. Dat sil net tastien wurde. Der is besletten dat al sokke IP-adressen definityf útsletten wurde sille en dat alle wizigings dy't Yn 'e Wâlden yn 'e Wikipedy oanbringt, weromset wurde sille, ek as it ferbetterings binne. It is spitich dat staveringsflaters en oare fouten stean bliuwe, mar noch folle spitiger soe it wêze as misbrûk leanje soe. Hjoed hat Yn 'e Wâlden besocht om yn kontakt te kommen mei jo troch in berjocht op jo oerlisside te pleatsen. Dat haw ik fuorthelle. Ek eventuële takomstige berjochten fan him oan jo of oan hokker oare meidogger ek sille ferwidere wurde. Mochten jo sa'n berjocht ûnder eagen krije foar't it skrast is, dan freegje ik jo mei klam om it te negearjen en der op gjin inkele wize op te reägearjen. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 apr 2017, 14.28 (CEST)

:Dit alles is bûten my om gien en ik ha der neat fan meikrigen dat der wat oan de hân wie. Utsein dan dat der earder ris wat spile hat op it mêd fan de stavering. Mar noch ien fraach: wêrom woe Yn'e Wâlden in berjocht op myn side sette? Ik ha der fieders ommers neat mei te meitsjen.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 30 apr 2017, 23.28 (CEST)

::Begryp my goed, jo wurdt neat ferwiten. Jo sizze, jo hawwe der neat fan meikrigen -- dat hie ik hast wol tocht, dêrom lei ik hjirboppe yn it koart de saak ek al even út. As jo der mear fan witte wolle, moatte jo mar even op 'e oerlisside fan Drewes sjen. It spul dat der earder wie, hie mar sydlings mei de stavering te krijen, en folle mear mei Yn 'e Wâlden syn hâlden en dragen. Hy is doe in heal jier útsletten, mar doe't dy tiid om wie, is er daliks wer op 'e âlde foet fierder gien, en dêrom is er no foar fiif jier útsletten. It berjocht dat Yn 'e Wâlden oan jo skreaun hie, hie neat mei dizze saak te krijen, en hie eins hielendal net folle om 'e hakken. It liket my ta dat it benammen bedoeld wie om in lange noas nei de behearders te meitsjen troch even sjen te litten dat er him neat fan ús oanlûkt. As jo witte wolle wat er woe, moatte jo yn 'e sideskiednis fan jo oerlisside de ferzjes dy't hy tafoege en dy't ik wiske haw, mar even mei-inoar ferlykje. Ik begryp wol dat jo nijsgjirrich binne, mar it punt is even dat Yn 'e Wâlden it rjocht ferspile hat om mei te dwaan oan 'e Wikipedy, en dus ek om fia de Wikipedy mei meidoggers te kommunisearjen. As ik syn berjochten stean liet, soe ik ymplisyt de malafide praktiken goedkarre dy't er brûkt om tsjin syn folsleine útsluting yn dochs wizigings oan te bringen en berjochten efter te litten. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 1 maa 2017, 00.12 (CEST)

== Krústsjerke ==

Goeie Romke. Ik haw gjin beswier tsjin omneamen. Ik tink dat jo motivaasje foar mear tsjerken jildt. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 3 jun 2017, 15.00 (CEST)

== Mûne/Mole ==

Goeie, Romke. Even foar jo ynformaasje it folgjende. Ik bin oan 'e gong mei it kategorisearjen fan bouwurken nei boujier (en eventueel sloopjier). Foar it boujier brûkt ik kategoryen dy't begjinne mei &quot;Kategory:Bouwurk út&quot;, mei dan it jier. De Ingelske Wikipedy docht &quot;Category:Buildings and structures completed in&quot;, mar ik haw it mei opsetsin wat dizenich holden. Dan kinne we der foar de Dom fan Keulen bygelyks twa jiertallen yn sette, want mei de bou fan dat ding waard earne yn 'e Midsiuwen úteinset, mar pas yn 'e 19e iuw waard er foltôge (''completed''). Dus dat makket nochal wat ferskil. (Foar sloopte gebouwen brûk ik wol gewoan &quot;Kategory:Bouwurk sloopt yn&quot; mei dan it jier.) 

Mar goed, wêr't ik it eins even mei jo oer hawwe woe is dit. Ik gean no alle bouwurken by del, en no kom ik foar de moles twa soarten kategorynammen tsjin, begjinnend mei 'Kategory:Mole' en mei 'Kategory:Mûne'. Ik tocht dat dy mei 'mûne' allegear fan jo wiene. No makket it my it measte net út, 'mole' en 'mûne' binne beide geef Fryske wurden, mar it kin fansels net sa wêze dat der yn 'e kategorynammen twa ferskillende oantsjuttings brûkt wurde. Dat no't ik der dochs by lâns gean, bin ik fan doel om dat rjocht te lûken. Sa't ik sei, it kin my net safolle skele hokker beneaming oft standert brûkt wurdt, mar ik haw even yn 'e kategoryen sjoen, en der sitte folle mear siden yn 'e kategoryen dy't begjinne mei 'mole' as yn dy dy't begjinne mei 'mûne'. Dat poer út it eachpunt fan 'hoe kin ik der sa min mooglik wurk fan ha', woe ik alle kategoryen mei 'mûne' mar omneame ta 'mole'. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 29 jul 2017, 21.57 (CEST)

:Ik fyn it bêst, alhoewol my it wurd &quot;mole&quot; al wat nuver oandocht. Ik wit net wêr't se &quot;mole&quot; sizze en hoe fier it gebrûk fan dat wurd ferspraat is oer de provinsje, mar ik kin it net oars as mûne of moune. As it om it wurk te rêden is wol ik ek wol helpe, mar as it wurd &quot;mole&quot; yn it grutste part fan Fryslân brûkt wurdt, dan is dat wurd de bêste oplossing. Sjoch mar efkes, en as ik wat dwaam moat hear ik dat wol. Groetnis, Romke.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 jul 2017, 22.43 (CEST)

::Tankewol foar jo flugge reäksje, Romke. Tsja, ik ken dan it wurd 'mûne' wer allinnich út boeken. De krite dêr't ik weikom, sis mar de Midden-Klaai, dêr seit elkenien fan 'mole'. Omdat ik ek net wit hokker foarm oft gongberder is, haw ik ris te rie west yn it (digitale) Wurdboek fan de Fryske Taal. Dêr haw ik om neutraal te wêzen op Nederlânsk ''molen'' socht, en doe kaam ik op 'e side 'mole' út: sjoch [http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&amp;wdb=WFT&amp;id=64557&amp;lemmodern=molen &quot;molen&quot; yn WFT]. Sa't jo sjogge wurdt 'mûne' hjir as fariant fan 'mole' jûn, mei dêrby it kommentaar &quot;NKl., deel NWo&quot; (wat ik ynterpretearje as &quot;noardlike Klaai + diel noardlike Wâlden&quot;) en mei in justjes oare útspraak &quot;deel NWo, ZWo&quot; (diel noardlike Wâlden + súdlike Wâlden). Ik tink dat se mei noardlike Klaai de Dongeradielen ensfh. bedoele en net de Bjirmen, dêr't ús heit wei kaam, want dy haw ik noait 'mûne' sizzen heard.

::Dan soe Fryslân wat dit oangiet dus sa'n bytsje yn twa gelikense helten ferdield wêze: rûchwei eastlik fan Ljouwert 'mûne' en westlik fan Ljouwert 'mole'. Ik haw ek nochris yn it Frysk Hânwurdboek sjoen en yn it Wurdboek Frysk-Nederlânsk. Oeral wurdt by 'mûne' trochferwiisd nei 'mole'. By gebrek oan bettere rjochtlijnen woe ik dêr dan mar yn meigean troch de foarm 'mole' oan te hâlden foar kategorynammen, salang't jo dêr teminsten gjin beswier tsjin hawwe, en as ik jo boppesteande tekst lês, liket dat net sa te wêzen. Wat jo oanbod fan help oangiet, bêst oanbean, mar safolle wurk is it no ek wer net, dat ik rêd it wol. It soe wol moai wêze as jo nije siden fan bouwurken tenei even &quot;Kategory:Bouwurk út ...&quot; meijaan wolle soene. Groetnis, [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 jul 2017, 00.24 (CEST)
:::Ik fyn it bêst dat it mole wurdt foar de kategorynammen en ik besykje der om te tinken dat it jiertal fan de bou by de gebouwen komt te stean. Goede snein fierder.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 30 jul 2017, 09.14 (CEST)

== Noch wat ==
Goeie, Romke. Earst myn kompliminten foar jo side oer de grifformearde tsjerke fan Lollum. Moaie foto's ek, dy't josels nommen hawwe, seach ik op Commons. Fierders noch wat dat ik de oare kear fergetten bin te sizzen: as it boujier (of sloopjier) ûnbekend is, dan kinne jo bouwurken ek op iuw kategorisearje (&quot;Kategory:Bouwurk út de ...e iuw&quot;). Dêrfoar haw ik spesjaal alle boujierkategoryen yn iuwen ûnderbrocht, want ik tocht yn 't foar al, yn 'e Midsiuwen sille der wol in protte tsjerken boud wêze wêrfan't it boujier net bekend is, en dat blykt no ek sa te wêzen.

Ek woe ik noch in handichheidsje mei jo diele dat iksels noch mar koartby ûntdutsen haw: je kinne in (hiel fine) râne om in ôfbylding hinne sette, troch 'border' yn te foegjen. Dat is foaral handich mei flaggen mei in protte wyt, lykas de flagge fan 'e stêd Grins. (Foar wapens, dy't fansels net rjochthoekich binne, hawwe je der lykwols hielendal neat oan.) &lt;br&gt;&lt;nowiki&gt;[[Ofbyld:Flag Groningen city.svg|20px]]&lt;/nowiki&gt; sjocht der sa út: [[File:Flag Groningen city.svg|20px]]&lt;br&gt; &lt;nowiki&gt;[[Ofbyld:Flag Groningen city.svg|border|20px]]&lt;/nowiki&gt; sjocht der sa út: [[File:Flag Groningen city.svg|border|20px]] &lt;br&gt; No ja, miskien fine jo it ek wol neat, mar ik fûn it wol in handich weetsje. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 31 jul 2017, 16.54 (CEST)

:Danke; en ik doch myn bêst om tenei in border oan ta te foegjen as der tefolle wyt yn sit. Ik rin foar de tsjerken de boel noch wol ris nei om it boujier of de bou-iuw ta te foegjen. Groetnis--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 31 jul 2017, 17.02 (CEST)

::Nee, nee, sa bedoelde ik dat net. Alle besteande artikels fan bouwurken bin ik op dit stuit sels al oan neirinnen, dêr hoege jo yn prinsipe net mear nei te sjen -- teminsten net om boujierkategoryen ta te foegjen. It giet my allinnich om siden dy't jo fan no ôf oan skriuwe. En oft jo dy border brûke wolle, dat moatte jo ek hielendal sels witte, mar it liek my handich om te witten. Sa't ik sei, iksels ûntdiek it pas koartby, en ik woe wol dat ik it earder witten hie. Om't jo ek in protte flachjes tafoegje, tocht ik dat jo it ek ynteressant fine soene. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 31 jul 2017, 17.28 (CEST)

== Tsjerken yn de eardere gemeente Wûnseradiel ==
Goeie Romke. De tsjerken yn bygelyks Wûns, Skraard, Skettens, Longerhou, ensfh steane lykwols yn de gemeente Súdwest-Fryslân en net yn de Fryske Marren, sa't dat yn de ynfoboksen en de kategoryen stiet. Dizze plakken lizze yn de eardere gemeente Wûnseradiel en dy gemeente is yn 2011 opgien yn de gemeente Súdwest-Fryslân. Fierders woe ik sizze dat jo geweldige bydragen leverje. Groetnis [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 29 nov 2017, 06.39 (CET)
:Ik hie fergetten de ynfoboks oan te passen. Ik seach dat jo it al feroare ha. Dêrfoar myn tank!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 nov 2017, 07.29 (CET)

== Leeuwarden / Friesland Culturele Hoofdstad op Wikipedia ==

(Excuses voor mijn niet-Friese bijdrage)

Beste RomkeHoekstra,

Zoals je ongetwijfeld weet zijn Leeuwarden / Friesland dit jaar Europese Culturele Hoofdstad. Vanuit Wikimedia Nederland denken wij momenteel na over mogelijkheden om hier ook op Wikimedia/Wikimedia Commons/Wikidata aandacht aan te besteden. Eén van de activiteiten die we in ieder geval op de (Nederlandstalige) Wikipedia willen opzetten is een schrijfweek over Friesland, zoals in voorgaande jaren ook al over bijvoorbeeld Gelderland is georganiseerd (voorlopig gepland in oktober 2018). Het lijkt ons ook erg leuk om hier op één of andere manier de Friese Wikipedia-gemeenschap bij te betrekken. Als jij, of andere Friese Wikipedianen, ideeën hebt voor activiteiten die hier goed bij zouden kunnen aansluiten, dan zijn wij daar benieuwd naar!

Met vriendelijke groet, --[[Meidogger:AWossink|AWossink]] ([[Meidogger oerlis:AWossink|oerlis]]) 11 jan 2018, 13.14 (CET)

== Share your experience and feedback as a Wikimedian in this global survey ==

&lt;div class=&quot;mw-parser-output&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Hello! The Wikimedia Foundation is asking for your feedback in a survey. We want to know how well we are supporting your work on and off wiki, and how we can change or improve things in the future. The opinions you share will directly affect the current and future work of the Wikimedia Foundation. You have been randomly selected to take this survey as we would like to hear from your Wikimedia community. The survey is available in various languages and will take between 20 and 40 minutes.
 
&lt;big&gt;'''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_5ABs6WwrDHzAeLr?aud=VAE&amp;prj=we&amp;edc=5&amp;prjedc=we5 Take the survey now!]'''&lt;/big&gt;

You can find more information about this survey [[m:Special:MyLanguage/Community_Engagement_Insights/About_CE_Insights|on the project page]] and see how your feedback helps the Wikimedia Foundation support editors like you. This survey is hosted by a third-party service and governed by this [[:foundation:Community_Engagement_Insights_2018_Survey_Privacy_Statement|privacy statement]] (in English). Please visit our [[m:Special:MyLanguage/Community_Engagement_Insights/Frequently_asked_questions|frequently asked questions page]] to find more information about this survey. If you need additional help, or if you wish to opt-out of future communications about this survey, send an email through the EmailUser feature to [[:m:Special:EmailUser/WMF Surveys|WMF Surveys]] to remove you from the list.

Thank you!
&lt;/div&gt; &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:WMF Surveys|WMF Surveys]]&lt;/span&gt;, 29 mrt 2018, 20.40 (CEST)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:WMF Surveys@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Community_Engagement_Insights/MassMessages/Lists/2018/we5&amp;oldid=17881421 --&gt;

== Reminder: Share your feedback in this Wikimedia survey ==

&lt;div class=&quot;mw-parser-output&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Every response for this survey can help the Wikimedia Foundation improve your experience on the Wikimedia projects. So far, we have heard from just 29% of Wikimedia contributors. The survey is available in various languages and will take between 20 and 40 minutes to be completed. '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_5ABs6WwrDHzAeLr?aud=VAE&amp;prj=we&amp;edc=5&amp;prjedc=we5  Take the survey now.]'''

If you have already taken the survey, we are sorry you've received this reminder. We have design the survey to make it impossible to identify which users have taken the survey, so we have to send reminders to everyone.
If you wish to opt-out of the next reminder or any other survey, send an email through EmailUser feature to [[:m:Special:EmailUser/WMF Surveys|WMF Surveys]].  You can also send any questions you have to this user email. [[m:Community_Engagement_Insights/About_CE_Insights|Learn more about this survey on the project page.]] This survey is hosted by a third-party service and governed by this Wikimedia Foundation [[:foundation:Community_Engagement_Insights_2018_Survey_Privacy_Statement|privacy statement]].  Thanks!  
&lt;/div&gt; &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:WMF Surveys|WMF Surveys]]&lt;/span&gt;, 13 apr 2018, 03.39 (CEST)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:WMF Surveys@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Community_Engagement_Insights/MassMessages/Lists/2018/we5&amp;oldid=17898685 --&gt;

== Your feedback matters: Final reminder to take the global Wikimedia survey ==

&lt;div class=&quot;mw-parser-output&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Hello! This is a final reminder that the Wikimedia Foundation survey will close on '''23 April, 2018 (07:00 UTC)'''.   The survey is available in various languages and will take between 20 and 40 minutes. '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_5ABs6WwrDHzAeLr?aud=VAE&amp;prj=we&amp;edc=5&amp;prjedc=we5  Take the survey now.]'''

'''If you already took the survey - thank you! We will not bother you again.''' We have designed the survey to make it impossible to identify which users have taken the survey, so we have to send reminders to everyone. To opt-out of future surveys, send an email through EmailUser feature to [[:m:Special:EmailUser/WMF Surveys|WMF Surveys]].  You can also send any questions you have to this user email.  [[m:Community_Engagement_Insights/About_CE_Insights|Learn more about this survey on the project page.]]  This survey is hosted by a third-party service and governed by this Wikimedia Foundation [[:foundation:Community_Engagement_Insights_2018_Survey_Privacy_Statement|privacy statement]].
&lt;/div&gt; &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:WMF Surveys|WMF Surveys]]&lt;/span&gt;, 20 apr 2018, 02.48 (CEST)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:WMF Surveys@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Community_Engagement_Insights/MassMessages/Lists/2018/we5&amp;oldid=17952012 --&gt;

== Wat foar jo? ==
Goeie, Romke. Ik haw hjoed wat foto's makke yn Frjentsjer, en ik kaam by de âlde grifformearde tsjerke lâns, dat doe haw ik dêr ek mar ien fan nommen. Hy stiet no op Commons, sjoch: [[:File:Grifformearde tsjerke, Frjentsjer.jpg]]. Ik kin der net sa fan swetse, mar goed, se binne dêr de boel oan it ferbouwen, dat dan witte jo it wol. Ik bin sels foarearst net fan doel om der wat mei te dwaan, mar jo binne nochal fan 'e tsjerken, dat miskien dat jo it aardich fine om der in stikje oer te skriuwen. Hoecht hielendal net, hear, as jo it net wolle. Mar ik tink, ik wiis jo der even op dat der in foto beskikber is. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 12 jul 2018, 23.40 (CEST)
:Ik gean der meikoarten wol efkes mei oan de slach. De tsjerke wie oarspronklik wol in moai gebou, mar dat portaal dat der letter foar set is liket nearne op. En de nije eigner hat ik gebou der ek net moaier op makke. Betanke yn alle gefallen foar it meitsjen fan de foto.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 15 jul 2018, 12.24 (CEST)

== Stimmerij ==

Goeie, Romke. Wolle jo ek meistimme oer it al of net ferfryskjen fan plaknammen bûten Fryslân? Sjoch: [[Wikipedy_oerlis:Mienskip#Gearfetting]].

== Armeensk alfabet ==

It Armeensk is in stik dreger te transliterearjen as it Russysk, want it hat mear letters. Ik hjirûnder even in ienfâldige transliteraasje foar it Frysk makke yn 'e hope dat jo der wat oan hawwe. Tink derom dat der ferskate letters binne mei in apostrof derefteroan; de apostrof jout [[aspiraasje (taalkunde)|aspiraasje]] oan, dus de letter wurdt dan folge troch lytse h-ke, lykas by de t's yn it Grinslânske &quot;Marthinithoren&quot;. Der binne in pear letters wêrfan't ik de útspraak mei Fryske lûden net werjaan koe: ë, gh. Ik haw de útspraak derefter set. Jo moatte mar ris sjen wat jo dêrmei dogge as jo dy tsjinkomme.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;
! Letter
! Transliteraasje
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Ա ա
| a
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Բ բ
| b
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Գ գ
| g
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Դ դ
| d
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Ե ե
| e
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Զ զ
| z
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Է է
| ê
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ը ը
| ë &lt;small&gt;(e fan &quot;de&quot;, &quot;gewoan&quot;)&lt;/small&gt;
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Թ թ
| t'
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ժ ժ 
| zj
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Ի ի
| i
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Լ լ 
| l
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Խ խ
| ch
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ծ ծ
| ts
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Կ կ
| k
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Հ հ
| h
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ձ ձ
| dz
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ղ ղ
| gh &lt;small&gt;(likernôch it lûd fan Limburchske r)&lt;/small&gt;
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ճ ճ
| tsj
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Մ մ
| m
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Յ յ
| j
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ն ն 
| n
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Շ շ
| sj
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ո ո
| o
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Չ չ
| tsj'
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Պ պ
| p
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ջ ջ
| dzj
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ռ ռ
| r
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ս ս
| s
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Վ վ
| v
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Տ տ
| t
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ր ր
| r
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ց ց
| ts'
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ւ ւ
| w
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Փ փ
| p'
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ք ք
| k'
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Եւ և
| ew
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Օ օ
| ó
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ֆ ֆ
| f
|-
|colspan=&quot;2&quot;|''twaklanken''/''[[digraaf|digrafen]]''
|-
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ու ու
| û &lt;small&gt;(foar in r better: oe)&lt;/small&gt;
|-
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Իւ իւ
| jû &lt;small&gt;(foar in r better: joe)&lt;/small&gt;
|-
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Յու յու
| jû &lt;small&gt;(foar in r better: joe)&lt;/small&gt;
|}
Súkses. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 16 jul 2019, 21.35 (CEST)
:No dat liket der mar op! Ik hie my foarnommen om it nei it Nederlânsk te transliterearjen, mar no kin it nei it Frysk. Eins hiel handich om it by it lemma oer it [[Armeensk]] te foegjen, mar dat lit ik oan jo oer. Ha jo ek sa'n list om it Russysk nei it Frysk te translitearjen? Ik sil myn bêst dwaan en graach jo feedback as it net hielendal goed is.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 18 jul 2019, 13.01 (CEST)
::Ik haw hjirûnder eefkes in ferlykbere list foar it Russysk oanmakke. Hjirboppe haw ik noch wat letterkombinaasjes tafoege, want it foel my op dat it Armeensk gjin û-klank liek te hawwen. Blykt dat se dy wol hawwe, mar dat se him skriuwe mei in [[digraaf]] of as twaklank (neam it hoe't je it neame wolle), eins krekt en gelyk as de Nederlânske en Fryske 'oe', dat deselde klank is dy't ek mei twa letters skreaun wurdt. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 19 jul 2019, 00.51 (CEST)

== Russyk alfabet ==

Ik ha hjirûnder de transliteraasje fan it Russysk jûn. Jo moatte der net fanút gean dat oare Slavyske talen dy't it Syrillysk alfabet brûke krekt sa transliterearre wurde kinne. Net allinnich ferskilt de útspraak soms, mar ek wurde oare lettertekens tafoege, wylst guon letters út it Russysk yn oare Slavyske talen ûntbrekke. Ik ha om dat te yllustrearjen it Oekraynsk derby setten. 

{| class=wikitable
|- style=&quot;vertical-align: bottom; background: #eee;&quot;
! Letter
! Transliteraasje Russysk
! Transliteraasje Oekraynsk
|-
| А а
| a
| a
|-
| Б б
| b
| b
|-
| В в 
| v
| v
|-
| Г г
| g
| h
|-
| Ґ ґ 
| komt net foar
| g
|-
| Д д
| d
| d
|-
| Е е
| je / e, sjoch noat 1
| e
|-
| Є є 
| komt net foar
| je
|-
|  Ё ё
| jo
| komt net foar
|-
|  Ж ж
| zj
| zj
|-
| З з
| z
| z
|-
| И и
| i
| y
|-
| І і 
| komt net foar
| i
|-
| Ї ї 
| komt net foar
| ji
|-
| Й й
| j
| j
|-
| К к
| k
| k
|-
| Л л
| l
| l
|-
| М м
| m
| m
|-
| Н н
| n
| n
|-
| О о
| o
| o
|-
| П п
| p
| p
|-
| Р р
| r
| r
|-
| С с
| s
| s
|-
| Т т
| t
| t
|-
| У у 
| û &lt;small&gt;(foar in r better: oe)&lt;/small&gt;
| û &lt;small&gt;(foar in r better: oe)&lt;/small&gt;
|-
| Ф ф
| f
| f
|-
| Х х
| ch
| ch
|-
| Ц ц
| ts
| ts
|-
| Ч ч
| tsj
| tsj
|-
| Ш ш
| sj
| sj
|-
| Щ щ
| sjtsj
| sjtsj
|-
| Ъ ъ
| sjoch noat 2
| komt net foar
|-
| Ы ы 
| y
| komt net foar
|-
| Ь ь
| sjoch noat 3
| sjoch noat 3
|-
| Э э
| e
| komt net foar
|-
| Ю ю 
| jû &lt;small&gt;(foar in r better: joe)&lt;/small&gt;
| jû &lt;small&gt;(foar in r better: joe)&lt;/small&gt;
|-
| Я я 
| ja
| ja
|}
noat 1: Е е: gauris transliterearre as 'e', mar faker eins de klank fan 'je' yn &quot;jern&quot; (dus bgl. we skriuwe &quot;Aleksander&quot;, mar de útspraak is eins mear &quot;Aljeksander&quot;)&lt;br&gt;
noat 2: Ъ ъ = it hurdteken, dat komt foar dat de foarôfgeande konsonant palatalisearre wurdt; kin beskôge wurde as in [[stomme letter]] (palatalisaasje is koartsein dat der in j-klank efteroan komt, dus l-lj, m-mj, s-sj, ensfh.)&lt;br&gt;
noat 3: Ь ь = it sêftteken, dat soarget foar palatalisaasje fan 'e foarôfgeande konsonant; meastal beskôge as in stomme letter, soms werjûn troch in 'j'

As jo noch oare Slavyske talen transliterearje wolle, wol ik dizze tabel noch wolris wat útwreidzje. Foarearst mar wer súkses. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 19 jul 2019, 00.28 (CEST)

== Community Insights Survey ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

'''Share your experience in this survey'''

Hi {{PAGENAME}},

The Wikimedia Foundation is asking for your feedback in a survey about your experience with {{SITENAME}} and Wikimedia. The purpose of this survey is to learn how well the Foundation is supporting your work on wiki and how we can change or improve things in the future. The opinions you share will directly affect the current and future work of the Wikimedia Foundation.

Please take 15 to 25 minutes  to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(weurwps,act5) give your feedback through this survey]'''.  It is available in various languages.

This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English).

Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey.

Sincerely,
&lt;/div&gt; [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 9 sep 2019, 18.20 (CEST)
&lt;!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(weur_wps,act5)&amp;oldid=19352920 --&gt;

== Reminder: Community Insights Survey ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

'''Share your experience in this survey'''

Hi {{PAGENAME}},

A couple of weeks ago, we invited you to take the Community Insights Survey. It is the Wikimedia Foundation’s annual survey of our global communities. We want to learn how well we support your work on wiki. We are 10% towards our goal for participation. If you have not already taken the survey, you can help us reach our goal! '''Your voice matters to us.'''

Please take 15 to 25 minutes  to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(weurwps,act5) give your feedback through this survey]'''.  It is available in various languages.

This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English).

Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey.

Sincerely,
&lt;/div&gt; [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 20 sep 2019, 21.49 (CEST)
&lt;!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(weur_wps,act5)&amp;oldid=19397813 --&gt;

== We sent you an e-mail ==

Hello {{PAGENAME}},

Really sorry for the inconvenience. This is a gentle note to request that you check your email. We sent you a message titled &quot;The Community Insights survey is coming!&quot;. If you have questions, email surveys@wikimedia.org. 

You can [[:m:Special:Diff/20479077|see my explanation here]].

[[Meidogger:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Meidogger oerlis:MediaWiki message delivery|oerlis]]) 25 sep 2020, 20.50 (CEST)
&lt;!-- Message sent by User:Samuel (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Samuel_(WMF)/Community_Insights_survey/other-languages&amp;oldid=20479295 --&gt;

== ynfoboks Landkreis ==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Goeie, kinne jo de ynfoboks fan de Landkreis mei wat mear gegevens útwreidzje (flagje, wapen)? Ik wit net wat ik ferkeard doch, mar it tal gemeentes yn de ynfoboks wurdt wol ynfolle mar net wjerjûn. En fine jo it goed dat ik it wurd 'lânkring' foar Landkreis yn de tekst brûk? Yn de namme hâld ik gewoan Landkreis oan. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 1 jun 2021, 21.15 (CEST)
:Goejûn. Ik haw gjin beswier tsjin 'e term 'lânkring'. Ik haw wol twa kear Landkreis út 'e titel helle, om't ik dy oantsjutting dêr net nedich fûn. As der mar ien Mainz-Bingen bestiet, dan hoecht neffens my yn 'e titel net oanjûn te wurden dat dat in Landkreis is; dat komt dan yn 'e tekst fan it artikel wol oan 'e oarder. It artikel oer  de gemeente Tytsjerksteradiel hjit ek net &quot;Gemeente Tytsjerksteradiel&quot;, mar gewoan &quot;Tytsjerksteradiel&quot;. Dy ynfoboks sil ik ris nei sjen. Ik kom der op werom. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 1 jun 2021, 21.20 (CEST)
::Wat dat tal gemeenten oangiet, dêr moatte jo foar de = &quot;gemeenten&quot; ynfolje en net &quot;tal gemeenten&quot;, want (as jo even by [[:Berjocht:Ynfoboks Landkreis]] sjogge), jo moatte by it brûken fan in ynfoboks foar it =-teken altyd skriuwe wat der yn it berjocht sa &lt;nowiki&gt;{{{folje mar yn|}}}&lt;/nowiki&gt; oanjûn stiet. Dat wie flot oplost. No sil ik noch even sjen oft ik de ynfoboks útwreidzje kin. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 1 jun 2021, 21.25 (CEST)
:::Ik bin der ris mei oan it prutsen west, mar ik rin wer tsjin it âlde probleem oan dat ik yn in universele of generike ynfoboks (dy't foarprogrammearre is, sjoch: [[:Berjocht:Ynfoboks generyk]]) net twa plaatsjes (flagge en wapen) nêst elkoar krije kin. Dêr sil wol in foefke foar wêze, mar ik krij it net foarinoar. Op in oare manier (wapen ûnder of boppe lânkaart) wol ek net. As jo in ynfoboks mei wapens en flaggen hawwe wolle, sil der dus in hiele nijenien oanmakke wurde moatte. 
:::Wat ik no ynstee dien haw, is de ynfoboks [[:Berjocht:Universele ynfoboks gebiet (mei flagge)]] foarsjen fan lemma's dy't jo sels ynfolje kinne, sadat jo sels bepale kinne wat jo yn 'e ynfoboks sette. Dat is tink ik de handichste oplossing, en dy ynfoboks kinne jo dan letter ek foar gebieten yn oare lannen brûke. Noch eefkes wat útlis oer de namme: hy hjit wol 'Universele ynfoboks gebiet (mei flagge)', mar it is gjin universele ynfoboks. Ik haw him ntl. oarspronklik oanmakke as fariant foar gebieten mei flaggen en sa fan 'e Universele ynfoboks gebiet (dêr't ik tsjin itselde probleem oanrûn dat ik flaggen en wapens der net yn kwyt koe). Om dúdlik te meitsjen dat it fierders eins deselde ynfoboks is, haw ik doe mar deselde namme oanholden. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 1 jun 2021, 22.16 (CEST)
::::Ik hie Landkreis yn de titel set yn neifolging fan de Dútske wiki, mar jo ha gelyk dat it oerstallich is. De &quot;Universele ynfoboks gebiet (mei flagge)&quot; akseptearret sa't it liket net in svg-bestân. Dat wy litte it mar sa.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 2 jun 2021, 11.20 (CEST)
O, dat hie ik miskien even wat dúdliker útlizze moatten. Yn universele ynfoboksen lykas dy fan Landkreis fiere jo plaatsjes sa yn: &lt;br&gt;
| ôfbylding                   = Locator map MYK in Germany.svg&lt;br&gt;
Yn oare ynfoboksen, lykas &quot;Universele ynfoboks gebiet (mei flagge)&quot;, wurket it yndie op dy manier net, mar moat it sa ynfierd wurde:&lt;br&gt;
&lt;nowiki&gt;| ôfbylding                   = [[File:Locator map MYK in Germany.svg|300px]]&lt;/nowiki&gt;&lt;br&gt;
Oars moatte jo ris sjen by [[Bretanje (regio)]] hoe't dizze ynfoboks krekt funksjonearret. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 3 jun 2021, 03.09 (CEST)
:Ik haw [[Mayen-Koblenz]] ris fan 'e Universele ynfoboks gebiet (mei flagge) foarsjoen, om sjen te litten hoe't er wurket. Alles funksjonearret en jo kinne der fan alles yn ûnderbringe. Ik wol ek noch wol de sels yn te foljen lemma's wat ferskowe as jo se leaver op in oar plak yn 'e ynfoboks hawwe wolle, dus jo moatte it mar sizze. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 3 jun 2021, 03.24 (CEST)
::It is allegear wer dik yn oarder! Tige tank.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 3 jun 2021, 11.21 (CEST)

== Gemeente (n) ==
Dei {{Ping|RomkeHoekstra}}, moaie stikken fierders dy't jo skriuwe. Ik wol fierders gjin taalplysje wêze, mar moat it meartal fan gemeente net mei in &quot;n&quot; skreaun wurde, ynstee fan in &quot;s&quot;? Sjoch taalweb [https://taalweb.frl/wurdboekportaal/7506c409-1e08-47b4-8dd3-922e99c64f63?previous_search%5Bfilter_options%5D%5B%5D=&amp;previous_search%5Bfilter_options%5D%5B%5D=lemma&amp;previous_search%5Bfilter_options%5D%5B%5D=translation&amp;previous_search%5Bfilter_options%5D%5B%5D=definition&amp;previous_search%5Bfilter_options%5D%5B%5D=&amp;previous_search%5Blanguage_options%5D%5B%5D=&amp;previous_search%5Blanguage_options%5D%5B%5D=fr&amp;previous_search%5Blanguage_options%5D%5B%5D=nl&amp;previous_search%5Bpage%5D=&amp;previous_search%5Bq%5D=gemeente&amp;previous_search%5Bword_list_options%5D%5B%5D=&amp;previous_search%5Bword_list_options%5D%5B%5D=NFhwb&amp;previous_search%5Bword_list_options%5D%5B%5D=FNhwb&amp;previous_search%5Bword_list_options%5D%5B%5D=Ffwb&amp;previous_search%5Bword_list_options%5D%5B%5D=Jurwb hjir]. Fierders neat te rêden hear. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 5 jun 2021, 18.28 (CEST)
:It taalweb hat tink gelyk, dat ik sil tenei gemeenten skriuwe.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 5 jun 2021, 18.49 (CEST)

== Trochferwiisbalke Nedersaksen ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Goeie, wolle jo efkes sjen nei de trochferwiisbalke (of hoe't sa ding mar hjit) fan Nedersaksen sjen? Osterode am Harz is in yn 2016 ophefte lânkring (gearfoege mei Göttingen), dy kin om my wol ferwidere wurde. Hannover hjit tsjintwurdich Regio Hannover. Gr. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 jun 2021, 11.54 (CEST)

: {{Ping|RomkeHoekstra|Ieneach fan 'e Esk}} Al dien --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 28 jun 2021, 15.19 (CEST)

:: It is al klear, sjoch ik wol. Moai sa. Romke, net dat ik jo net even hantlangje wol, mar jo meie dy berjochten sels ek nei beleaven oanpasse, hear. Ik bedoel, dat is by jo beslist fertroud, en jo sitte sels folle better yn 'e stof as ik. Groetnis, [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 28 jun 2021, 23.27 (CEST)
:::Ik soe net witte hoe't dat moat.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 1 jul 2021, 18.34 (CEST)
::::{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Soene jo Freiberch út de trochferwiisbalke fan Saksen ferwiderje kinne? Dy lânkring waard yn 2008 al opheft. Groetnis,--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 9 jul 2021, 18.29 (CEST)
::::: {{Ping|RomkeHoekstra|Ieneach fan 'e Esk}} Al dien --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 9 jul 2021, 19.27 (CEST)
:::Sorry, ik lês jo antwurd fan 1 july no pas. Sa'n balke is eins gewoan in tabel, sa't dy ek wol midden yn artikels foarkomme. Hy is net maklik te ûntwerpen, mar as er ienris oanmakke is, kinne jo de tekst dy't deryn werjûn wurdt, gewoan bewurkje, krekt as by in artikel. Under it tabblêd &quot;bewurkje&quot; by sa'n artikel (dus yn 'e sânbak, sis mar, dêr't ik dit no ek typ) wurdt sa'n berjocht werjûn as (yn dit gefal) &lt;nowiki&gt;{{Saksen}}&lt;/nowiki&gt;. Jo kinne it dan op 'e Wikipedy fine troch yn it sykfinster &quot;Berjocht:Saksen&quot; yn te typen. Dan dêr it tabblêd &quot;Bewurkje&quot; iepenje. Dêr sjogge jo sawol de, hoe sil ik dat neame, de programmeartaal fan 'e tabel as de tekst dy't yn 'e tabel werjûn wurdt, dus yn dit gefal de Landkreisen fan Saksen. Net oan it programmearspul komme, mar de tekst yn 'e tabel kinne jo gewoan nei beleavjen oanpasse. It is sa in bytsje omslachtich útlizzen, as ik it skriuwe moat. Ik hoopje dat ik dúdlik genôch bin. Oars gewoan sizze, dan lis ik it noch in kear út. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 jul 2021, 22.20 (CEST)
::::Ik ha it foar it ferstân hear. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] hie it al oanpast. Mar betanke, sa kin ik it tenea sels wol ôf tink.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 10 jul 2021, 08.36 (CEST)

== Utnûging ==
Goeie. Sa't by de diskusje oer it funksjonearjen fan 'e Wikipedy wer oan it ljocht kommen is, binne der op it stuit mar twa struktureel aktive behearders. Drewes en ik soene graach wat fersterking hawwe wolle en it ek goed brûke kinne. Dêrom woene wy jo freegje oft jo ek behearder wurde wolle. Dat moat fansels net tsjin 't sin. Wy wolle jo net ûnder druk sette. As jo it beslist net wolle, dan kinne jo dat gewoan sizze en dat binne we like goeie freonen. De ôfrûne tiid is mei de diskusje oer it funksjonearjen fan 'e Wikipedy, tink ik, folslein dúdlik wurden wêr't jo yn stappe as jo beslute it te dwaan. Ik soe jo dêrom oanriede wolle der goed oer nei te tinken en ek nochris it stikje op [[Wikipedy:Behearders]] te lêzen foar't jo ús jo antwurd jouwe. Groetnis [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 27 jul 2021, 18.40 (CEST), [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 27 jul 2021, 19.10 (CEST)
:Ik soe jim útstelle wolle it earst noch efkes oan te sjen. Ik bin net sa skrander mei it hiele Wikipedyprojekt as jim en moat ek earlik sizze dat ik de man net sa bin foar drege diskusjes. Mocht de need echt oan de man komme dan wol ik it noch wol ris yn my omgean litte.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 31 jul 2021, 08.19 (CEST)
::Goeie Romke. Dat is goed, neat te rêden. Sa grut is de need no ek wer net en it moat net ta skea fan jo wikynocht gean. It is oars sa dat ik ek it mieer ha oan drege diskusjes, mar soms kin it net oars. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 1 aug 2021, 17.16 (CEST)
::Bêst genôch, Romke. Dan litte we it foarearst gewurde. Sa't ik yn myn útnûging al sei, it moat net tsjin 't sin. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 2 aug 2021, 00.45 (CEST)

== [[:w:en:The Office (American TV series)|The Office (American TV series)]] and [[:w:en:Tomb of Cyrus|Tomb of Cyrus]] ==

Hi! Can you please translate these two articles to Western Frisian? they don't need to be long, just 2 or 3 sentences are enough. That would be appreciated :)      

Yours sincerely,[[Meidogger:ChipsBaMast|ChipsBaMast]] ([[Meidogger oerlis:ChipsBaMast|oerlis]]) 8 des 2021, 21.09 (CET)

== Doardt ==

Dei Romke, ik seach okkerdeis dat jo in stikmannich siden oer tsjerken yn [[Doardt]] skreaun hawwe. Soene jo de side oer Doardt ek wat útwreidzje wolle? Of alteast de keppelings der op sette fan de siden dy't jo oanmakke hawwe. Fr.gr. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 27 des 2021, 19.58 (CET)
* Ik ha de keppelings yn [[Doardt]] ferwurke. Gr. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 des 2021, 16.09 (CET)

== Grûnsiler/Muonts/Boppekruier ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}}{{Ping|Drewes}}  Goeie, ik sit efkes mei it folgjende. Der kloppet neat fan it artikel oer de [[Muonts (mole)]]. Hjir wurdt in achtkante boppekruier beskreaun. In achtkante boppekruier kin in muonts wêze, mar ek in yndustrymûne. De ofbylden dy't der by steane binne gjin foarbylden fan in muonts, mar fan in stellingmûne. In muonts is altiten in achtkante poldermûne, dus net in yndustrymûne of nôtmûne sa sa't hjir skreaun wurdt. In muonts hat ek gjin romp lykas in stellingmûne, mar in stiennen (of houten) ûnderbou. Ik ha dizze side dêrom omneamd nei [[Boppekruier]]. In muonts is it Fryske wurd foar 'grûnsiler' (Nederlânsk: grondzeiler) en dêrom soe ik it artikel [[Grûnsiler]] omneame yn 'Muonts (mole)', mar dat slagget my net om't der al in trochferwizing yn sit. Ik wit efkes net hoe't ik hjir no fierder oer gear moat. Wol ien fan jimme der efkes nei sjen? De tekst moat fierder ek noch oanpast wurde, mar ik tocht earst dit mar efkes.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 30 des 2021, 18.07 (CET)
:Goeie. Bêst genôch. Jo witte wêr't jo it oer hawwe, begryp ik wol, en ik wit neat fan dit ûnderwerp, dat ik gean op jo ôf. Ik neam de side &quot;Grûnsiler&quot; om ta &quot;Muonts (mole)&quot;. Rêde jo jo dan fierder mei de oanpassing fan 'e tekst? [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 des 2021, 21.00 (CET)
::Ik ha by it omneamen fan it eardere artikel Muonts nei Boppekruier de reden neamd. Yn it Fries Molenboek (ISBN 90 70010 92 5, gearstald yn meiwurking fan De Frysk Mole, Gild Fryske Mounders, De Hollandsche Molen en Fryske Akademy) wurdt beskreaun foar hokker type mûne de namme muonts jildt. Ik pas allinne de tekst oan sa't it kloppet, want ik wit lang net de Fryske wurden fan de technyske ûnderdielen fan in mûne. Dêr moat ea in boekje oer útjûn wêze, dat ik sil der nochris nei op 'e strún. Alfêst in goed útein en alles wat winsklik is foar it nije jier!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 31 des 2021, 08.19 (CET)
:::Ek foar jo in noflike jûn en in lokkich nijjier tawinske. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 31 des 2021, 14.29 (CET)
:::Folle lok en seine, allegearre. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 31 des 2021, 21.30 (CET)

== Hidaard ==

{{Ping|Drewes}} Om 't ik mei it [[Tomastsjerke (Hidaard)|Hidaarder tsjerkje]] oan de gong west hie, wie ik ek mei de side fan [[Hidaard]] dwaande om it wat te aktualisearjen en de tekst wat út te wreidzjen. Doe't ik de feroarings opsloech, rekke ik alles wer kwyt om't jo ek al oan de gong wiene. Net dat it in bealch fol wurk wie hear, mar om't it okkerlêsten ek al barde dat ik tafoege ynformaasje kwyt rekke, freegje ik jo om der tenei wat tiid tusken te hâlden en net te gau oan de slach te gean mei de besibbe siden fan in artikeltsje dat ik der krekt op set ha. M.f.g. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 6 jan 2022, 20.12 (CET)
:Tige spitich. Mar as it wer gebeurt, moatte jo ris hielendal omleech scrolle op 'e side dy't jo yn byld krije by sa'n 'redigearkonflikt', sil ik it mar neame. By my, en ik nim oan fan ek by jo, stiet dan hielendal ûnderoan de side noch in twadde finster mei as titel eat yn 'e geast fan &quot;Jo tekst&quot;, mei dêryn de tekst fan 'e side sa't jo dy opslaan woene. Dêrwei kinne jo dy dan gewoan wer kopiëarje nei in nij bewurkingsfinster. Hoewol't jo dan wol wer mear wurk hawwe om rekken te hâlden mei de edits dy't oaren ûnderwilens dien hawwe, reitsje jo al jo wurk net kwyt. Sadree't jo de side oer it redigearkonflikt slute sûnder jo tekst dêrwei te kopiëarjen, is dat fansels wol it gefal. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 6 jan 2022, 21.05 (CET)
::{{Ping|RomkeHoekstra}} Sorry Romke, soks is ferfelend. Ik sil der tenei rekken mei hâlde. It berjocht 'wurk' kinne jo fansels ek pleatse at in bewurking wat langer tiid nimt. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 7 jan 2022, 15.31 (CET)

== Ynformaasje ynfoboks, Noard-Hollânske plaknammen  ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}}{{Ping|Drewes}}{{Ping|Kneppelfreed}}{{Ping|Frou Watzema}}
Ik kom somtiden ynfoboksen oer Fryske plakken tsjin mei ynformaasje oer de gritenij, it tal stimmen en ek it tal hûzen. Wat it lêste oanbelanget: dat feroaret noch al ris, kin dat net út de ynfoboks? En wat de gritenij oanbelanget en it tal stimmen: is soks net eat wat by de skiednis fan in plak heart? Wy ha it oer in bestjoersfoarm dy't al hiel lang net mear bestiet. Wat tinkt jimme? Dêrnjonken haw ik okkerdeis in artikel fan Kerst Huisman fûn yn Nij Frisia (http://www.ffu-frl.eu/PDF/150320.def.NijFrisia.1.maart.2015.pdf) mei û.o. in kaart fan Frysktalige nammen yn Noard-Hollân. Ik set no somtiden efter de Hollânske nammen by de artikels oer de plakken ek de Fryske plaknamme mei de boarne weryn't dy neamd wurd. Kinne jimme jim dêryn fine? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 4 mrt 2022, 12.54 (CET)

:Goeie Romke. Wat gritenij, stimmen en sa oanbelanget bin ik it mei jo iens: mei fan my út de ynfoboks en ûnder it kopke 'skiednis'. Letter oer Kerst Huisman syn pleit om ''in list gear te stallen fan alle Fryske eksonimen dy’t der binne''. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 4 mrt 2022, 20.10 (CET)

:Goeie, ja ik bin it mei Drewes iens oangeande de gritenijen en de stimmen. De Fryske nammen neffens Kerst Huisman meie om my der by neamd wurde, en ek de pleatslike fariant as dy bestiet.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 4 mrt 2022, 20.37 (CET)

:Goejûn mei-inoar. Ik slút my by de oaren oan wat de ynformaasje oer gritenijen en sa yn ynfoboksen fan plakken oangiet. Yn pleats fan it ompielen mei dy ferâldere ynfoboks bin ik der in foarstanner fan om dy ynfoboksen te ferfangen troch in betterenien, mei mear lemma's dy't wól ta de saak dogge, mar dy't yn dy ynfoboks mei gritenijspul ûntbrekke. Sa'n ynfoboks is der al, dat wy hoege it tsjil net op 'e nij út te finen: [[:Berjocht:Universele ynfoboks stêd]], of as der in wapen en/of flagge binne, [[:Berjocht:Stêd mei flagge]]. (De oantsjutting &quot;stêd&quot; yn 'e namme docht der net ta; dy ynfoboksen kinne likegoed foar doarpen brûkt wurde.)

:Wat it stikje yn ''Nij Frisia'' oangiet, dat is wol nijsgjirrich. Ik haw okkerdeis op in side jo feroarings, Romke, weromset nei de Hollânske nammefariant (it gie leau 'k om Easterlân-Oosterland of Westerlân-Westerland), om't we dêr in pear jier lyn (ûndertusken alwer) ôfspraken oer makke hiene troch stimmerij. Mar dy ôfspraken wiene fansels fierhinne basearre op 'e fraach oft der yn sokke gefallen in Frysktalige fariant fan 'e plaknamme bestiet dy't bûten de Wikipedy om brûkt wurdt. As jo dêr in boarne foar fine, lykas mei Abbetsjerk / Abbekerk it gefal is, meie jo om my de ôfspraken oan 'e kant skowe, en de side omneame nei de Frysktalige fariant. Wat fine de oare behearders {{Ping|Drewes|Kneppelfreed}} dêrfan? [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 4 mrt 2022, 22.52 (CET)

::Om my mei se dan wol omneamd wurde. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 5 mrt 2022, 07.09 (CET)
::Om my ek omneame. Kin it wurd 'stêd' fan de ynfoboks dan better net ferfongen wurde troch 'plak' of is soks net mooglik?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 5 mrt 2022, 10.19 (CET)
:::{{Ping|RomkeHoekstra}} dan moat it berjocht omneamd wurde. Kreksa as Ieneach sei it docht der net ta, want dat berjocht kin likegoed foar in doarp brûkt te wurden. It wurd &quot;stêd&quot; ferskynt net op de side.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 5 mrt 2022, 16.15 (CET)
:::Sa't Kneppelfreed seit, de namme fan 'e ynfoboks ferskynt net op 'e &quot;foarkant&quot; fan 'e side, mar stiet inkeld yn 'e &quot;efterkant&quot; of bewurkingsseksje. Ik wit earlik sein net oft it omneamen fan in ynfoboks ek negative gefolgen hat foar de siden dy't dy boks dan &quot;oanroppe&quot; mei de âlde namme en dus in ekstra trochlinking oerbrêgje moatte. Dat soe net sa hearre te wêzen, mar as jins kompjûter traach is soe it samar kinne. En om't der frijwat artikels al fan dy ynfoboks gebrûk meitsje, liket it my de baas om 'e namme mar sa te litten. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2022, 01.12 (CET)

De troch de Kerst Huisman betochte Fryske ferzjes fan de plaknammen sille taalkundich fêst ferantwurde wêze. Oft it histoarysk folslein goed is kin ik net beoardielje. Dus ja, Ieneach der bestiet ' ' in Frysktalige fariant fan 'e plaknamme... bûten de Wikipedy ' ', mar ' brûkt ' wurde dy net, útsein miskien troch in hânfol jongfriezen en djipfriezen. Húsriem binne se perfoast net. As de oare meidoggers der entûsjast oer binne mei fan my Huismans Fryske fariant der tusken heakjes by. Mar dan wol graach mei ferwizing nei it Nij Frisia-artikel, lykas Romke Hoekstra dat oant no ta dien hat, plus de betinker Huisman. Ik bin tsjin it omneamen fan de offisjele plaknammen dy’t hjoed-de-dei de wiere nammen binne. Sydlings: ik hear ek graach de miening fan de noch net ' pingde ' meidoggers.
:{{Ping|Drewes|Kneppelfreed|RomkeHoekstra}}Ik hie dit eins al even unanym hawwe wollen. Hmm. Miskien is it dan better om it mar te litten sa't it is, wat delkomt op wat Drewes hjir foarstelt. Sydlings bin ik it mei Drewes iens dat alle meidoggers hjiroer meiprate meie, dat ris eefkes sjen, wa binne op it stuit aktyf en binne noch net pingd? As {{Ping|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport}} hjir in miening oer op 't aljemint bringe wolle, noegje ik harren dêrta út. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2022, 01.12 (CET)

:Goeie, ik bin it der wol mei tis dat de dy Fryske vertalingen der by komme. By in soad artikelen stiet al in list mei bronnen en dear kin dy bron die Romke Hoekstra neamd moai by. Of besjoch ik dit dilemma ferkeard? [[Meidogger:Anoniem-NOF|Anoniem-NOF]] ([[Meidogger oerlis:Anoniem-NOF|oerlis]]) 7 mrt 2022, 07.03 (CET)
::{{Ping|Anoniem-NOF}} Nee hear, dat is krekt wat Drewes ek foarstelt. Mar in bytsje útlis is miskien wol even op syn plak. Ik sil it sa koart mooglik besykje te hâlden. Foarhinne waarden plaknammen bûten Fryslân yn ús Wikipedy mar yn it wylde wei ferfryske. Dan krigen jo dingen as dat in plak yn Seelân dat [['s-Heer Hendrikskinderen]] hiet hjirre Hear Hindriksbern of sokssawat kaam te hjitten. Doe hawwe wy in pear jier lyn besletten dat it better is om foar plaknammen bûten Fryslân allinne noch mar ferfryske foarmen oan te hâlden as dy ferfryske foarmen bûten de Wikipedy om brûkt wurde, dus as der in boarne foar is, sis mar. We hawwe doe oer in protte plaknammen ek in stimming holden en de útkomst fêstlein yn [[Wikipedy:List fan ferfryske plaknammen bûten Fryslân|dizze list]]. De fraach hjirre is oft we fan dy list ôfwike sille op basis fan it stik dat Kerst Huisman yn ''Nij Frisia'' skreaun hat, en dêr't RomkeHoekstra ús hjirboppe opmerksum op makke hat. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2022, 13.12 (CET)
:::Goeiemiddei, Ik ha my der efkes yn ferdjippe mar de ynfobokse meie om my wol feroarre wurde. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 7 mrt 2022, 13.18 (CET)
::::Mitsdat der in betroubere boarne foar is mei de Fryske namme er om my altyd by, ek as dy slim ferâldere is (klassike foarbylden yn it Hollânsk binne bgl. [[:nl:Gdańsk|Danswijk]] en [[:nl:Plymouth (Verenigd Koninkrijk)|Pleimuiden]]). Wat de namme fan dy ynfoboks oanbelanget bin ik foar de oplossing dy't it minste wurk jout: moai litte sa't it is (mar as immen der tiid yn stekke wol en doch it oars, dan is my dat ek bêst). Wat de ynhâld derfan oangiet kin ik my fine yn it foarstel fan RomkeHoekstra. [[User:Wutsje|Wutsje]] 7 mrt 2022, 16.44 (CET)
:::::Wy binne dus wakker ienriedich oer dy ynboks. Dy haw ik foar wat de Gaasterlânske plakken oanbelanget al oanpast en dêr hoege wy it tink net mear oer te hawwen.

:::::It iennige dêr't wy no noch net oer út binne is wat wy mei de Fryske nammen fan Kerst Huisman dogge. Wat ik der noch oer kwyt wol is dit: ik ha dy list doe ek mei fêststeld - as it my goed heugd wie ik ek ien fan dyjingen dy't nei oanlieding fan hiele healwize nammen de kwestje op it aljemint brocht. Dêrom - en ek om't ik taalkundich net goed ûnderlein bin - joech ik somtiden de foarkar oan de Hollânsktalige namme. Letter, doe't ik stikjes oer bygelyks [[Westerland (Noard-Hollân)|Westerlân]] en [[Oosterland (Wieringen)|Easterlân]] skreau, fûn ik Westerland en Oosterland earlik sein dochs hiel nuver yn in Frysk artikel passen. Ik fûn Westerlân en Easterlân eins sa foar de hân lizzen, dat ik de list net iens neiseach hoe't wy dat meiïnoar fêststeld hiene. 

:::::Om't ik letter mear stikjes skreau oer plakken yn Noard-Hollân en der ek plakken wiene dy't net op de list stiene, bin ik op ynternet dochs wer op 'e strún gien en sa kaam ik lang om let by Nij Frisia telâne. It foel my doe fuort op dat guon nammen op de kaart fan Huisman hiel 'natuerlik' oandogge. Der binne fan de nammen mar in pear dêr't ik wat oan wenne moat, mar de measte nammen bliuwe tink hiel gau hingjen.  

:::::No binne der neffens my trije opsjes:
:::::*  De nammen bliuwe sa't wy dy earder yn de list fêststeld ha en yn de tekst folget tusken heakjes (mei ferwizing fan boarne) de troch Kerst Huisman útstelde nammen, mar fierder brûke wy allinne de Nederlânsktalige namme.   
:::::*  De nammen bliuwe sa't wy dy earder yn de list fêststeld ha, mar yn de tekst brûke wy ûnder ferwizing fan boarne de Frysktalige namme. 
:::::*  De nammen wurde ûnder fermelding fan boarne ferfryske, sa't Kerst Huisman dy fêststeld hat. 

:::::Miskien binne der noch mear opsjes, mar dan kin elk dy der ûnder sette.

:::::De fraach hoefolle minsken de Fryske namme brûke sille is tink ik ek te stellen by nammen lykas Swol of Dimter. Ik bin fan betinken dat wy hjir in boarne hawwe fan immen dy't histoarysk/taalkundich goed ûnderlein is en dêrom soe ik foar ferfryskjen pleitsje. Om de besteande artikels om te neamen is net is measte wurk, der is oer dy hoeke noch net in hiel soad skreaun en ik wol dêr bêst wat tiid yn stekke. As it mar net foar in bepaalde tiid klear moat.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 7 mrt 2022, 17.56 (CET)

::::::Ik soe it bêst fine as de betreffende nammen ferfryske waarden, mar ik kin der ek poerbêst mei libje as de sitewaasje bliuwt sa't er no is. Ik bin gjin foarstanner fan 'e middelste opsje, it brûken fan 'e ferfyske nammen yn in artikel dat de Nederlânsktalige foarm as titel hat. Dat wurket betiizjend en ferrifeljend, en dat moatte wy net wolle. Yn '''oare''' artikels fyn ik it brûken fan 'e ferfryske nammen dan wer net sa'n probleem, as dy mar trochwize nei de juste side. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2022, 18.35 (CET)

::::::Ik slút my fierders by Romke Hoekstra oan. Om my mei dy nammen fan Kerst Huisman omneamd wurde. Ik tink dat Kerst Huisman him in soad op dat mêd dwaande holden hat, dus dy nammen binne wol ferantwurde. De nammen fan Huisman binne foar it grutste part beheind ta it âlde Fryslân, dêr't de nammen in Fryske oarsprong hawwe. As we it litte sa't it no is sil ik der ek net wekker fan lizze, mar it omneamen hat myn foarkar.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 8 mrt 2022, 06.23 (CET)
::::::{{Ping|Drewes|Frou Watzema|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport}} Ik leau net dat der noch mear oan ta te foegjen is en it soe moaie wêze as wy ta in útdragende saak komme, dus no efkes de fraach oft jimme hjir frede mei ha kinne?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 11 mrt 2022, 08.39 (CET)
:::::::As de namme yn it artikel konsistint is: ik wol. [[User:Wutsje|Wutsje]] 11 mrt 2022, 09.36 (CET)
:::::::Ja hear prima. [[Meidogger:Anoniem-NOF|Anoniem-NOF]] ([[Meidogger oerlis:Anoniem-NOF|oerlis]]) 11 mrt 2022, 19.12 (CET)
:Ik bin dus tsjin it omneamen fan de offisjele plaknammen. Tusken heakjes de troch Kerst Huisman útstelde nammen, mar fierder allinne de Nederlânsktalige of Dútske namme. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 11 mrt 2022, 19.45 (CET)
::Moai dat jo dit oankaarte Romke. In echte boarne liket it artikel yn Nij Frisia my net ta (spitigernôch), mar yn de gedachtegong fan Kerst Huisman kin ik my hielendal fine. Iens mei Kneppelfreed dus ek wat dat oangiet. De Noard-Hollânske plaknammen soene lykwols dochs wat mear húsriem wêze moatte foar in sidenamme, dus dochs wat faker brûkt wurde as ien kear. Mar de Fryske namme fan Kerst Huisman moat seker neamd wurde. De side [[Abbekerk]] is in moai foarbyld: De offisjele namme as lemma, mar dêrby omtinken foar it ûntstean en de betsjutting fan de namme beskreaun yn it Frysk. It soe moai wêze as der op elke side oer in Noard-Hollânske plakken wat stean soe oer wêr't de namme weikomt, hoe't it plak ek eartiids ek wol neamd waard. (Mar soks jildt m.m. krektlyk foar plakken yn Grinslân) In soad omtinken foar it ûntstean fan de namme docht ien as [[Karel Gildemacher]] ek yn syn publikaasje oer Fryske plaknammen. Mar der is dan ferlet fan in boarne dêr't de ûntsteansskiednis fan de plaknammen yn Noard-Hollân te finen is. Ik ha Kerst Huisman útnoege om ris mei te tinken. [[Meidogger:Frou Watzema|Frou Watzema]] ([[Meidogger oerlis:Frou Watzema|oerlis]]) 12 mrt 2022, 11.17 (CET)
:::{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Drewes|Frou Watzema|Kneppelfreed|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport}}Dan hâlde wy ynearsten de offisjele nammen (of de al troch ús fêststelde nammen) oan. Njonken de offisjele namme folget yn 'e tekst de Fryske namme mei in ferwizing nei de boarne. Fierder wurdt de offisjele namme ek yn de rest fan de tekst brûkt. Dêr kin elk him yn fine en om 't net elkenien foar omneamen is neffens Huisman's útstellen litte wy it ynearsten sa. Ik leau dat it wol goed is dat wy ienriedich binne yn dit stik fan saken. Soks fierder dan ek by de Noard-Hollânske gemeenten en de plakken dy't dêr ûnder falle: in rige mei de offisjele nammen en in aparte rige mei de troch Huisman útstelde Fryske nammen (of de sa troch ús fêststelde namme neffens de list). Faaks komme der fan Huisman skielk nije arguminten om dochs om te neamen, mar dat moatte wy dan mar efkes ôfwachtsje. Tank ek foar jo bydrage frou Watzema--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 12 mrt 2022, 12.31 (CET)

::::{{Ping|RomkeHoekstra}} Dat is dan om my bêst genôch. Sa'k earder ek al sein hie, sil ik der net wekker om lizze. Tige tank om dit op it aljemint te bringen. Gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 12 mrt 2022, 19.52 (CET)
:::::Ik slút my by Kneppelfreed oan. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 13 mrt 2022, 22.52 (CET)

== Utslaggen GR.  ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Ik soe mei in oare gemeente begjinne om de útslaggen fan de riedsferkiezings der op te smiten, mar ik seach dat jo ek al oan 'e gong west ha. Ik nim oan dat jo de rest no dien ha?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 19 mrt 2022, 13.23 (CET)
:Goeie. Ja, ik hie juster ynienen in aktive bui. It fêstelân is dien, mar de fjouwer eilannen moatte noch. Hawwe jo dêr sin oan? Oars wol ik dat ek wol dwaan, mar juster waard it my te let en hjoed kom ik der ek net oan ta. Groetnis [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 19 mrt 2022, 22.54 (CET)

== Aldamt (gemeente) ==
{{Ping|Kneppelfreed}} Soene jo efkes nei [[Aldamt (gemeente)]]/Gemeenterie/Utslaggen gemeenteriedsferkiezings sjen wolle? Ik leau dat jo dêr in skoft lyn mei te set west ha, mar it stiet der net hielendal goed. De tallen steane net ûnder de goede kopkes. M.f.g. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 26 mrt 2022, 19.45 (CET)
:{{Ping|RomkeHoekstra}} Tanke dat jo dat even seagen. It stiet yndie net goed. Sil it letter hjoed even better sette. Gr. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 26 mrt 2022, 20.22 (CET)
::Bêst genôch, folle jo dan ek noch efkes de gegevens fan 2022 oan? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 26 mrt 2022, 20.36 (CET)
== Reide ==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Drewes|Kneppelfreed|Frou Watzema|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport|Swarte Kees}} Ik kom op wikipedy it buorskip [[Reide]] tsjin en ik ha oan it sykjen west, mar kin gjin delsetting mei dy namme fine. Der wurde fierder gjin boarnen neamd en de ynformaasje kloppet ek net want de gemeente Termunten is al yn 1990 opheven, fier foardat dit skreaun is. Ik wol it bêst mei tekst útwreidzje, mar der is neat te finen. Wat fine jim, moat dit lemma bliuwe? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 22 apr 2022, 21.58 (CEST)
:{{Ping|RomkeHoekstra}} Goeie. Ik bin ris even op nl: te rie gien op [[:nl:Punt van Reide]]. Dêr stiet: &quot;''In het door de zee weggeslagen gebied van Reiderland lagen twee dorpen, [[:nl:Oosterreide]] en [[:nl:Westerreide]].''&quot; As jo op 'e links fan dy beide ferdronken doarpkes klikke, docht bliken dat se beide as synonym &quot;Reide&quot; hiene. Ik nim oan dat mei de buorskip Reide nei Ooster- en Westerreide ferwiisd wurdt, temear om't op 'e Fryske side [[Punt fan Reide]] de namme [[Westerreide]] trochwiisd nei Reide. It docht my sadwaande gjin nij dat jo gjin ynfo fine kinne oer in hjoeddeistige buorskip dy't sa hyt. Ik tink dat it it handichst is om fan Reide in betsjuttingsside te meitsjen mei links nei Oosterreide en Westerreide. Dat hoege net beslist blauwe links te wurden; jo moatte sels witte oft jo dy siden skriuwe wolle of net. Mar wat Reide oangiet, dy ien regel tekst sa't er der no stiet, dy kin om my yndie wol fuort. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 22 apr 2022, 22.10 (CEST)

:Sjoch bgl. ek [https://topotijdreis.nl/kaart/1861/@268298,591873,9.9 1861] en [https://topotijdreis.nl/kaart/1902/@268298,591873,9.9 1902]. [[User:Wutsje|Wutsje]] 22 apr 2022, 22.27 (CEST)
--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 24 apr 2022, 09.11 (CEST)
::Dei {{Ping|RomkeHoekstra|Drewes|Ieneach fan 'e Esk|Wutsje|FreyaSport}} ik haw it stikje oanpast. Wat fine jim dêrfan? Gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 24 apr 2022, 02.52 (CEST)
::: {{Ping|Kneppelfreed|Ieneach fan 'e Esk|Wutsje}} Poerbêst sa. De ynformaasje kloppet no. Om my kin it sa stean bliuwe. Tige tank! --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 24 apr 2022, 09.11 (CEST)
::: {{Ping|Kneppelfreed}} Bêst genôch. Ik haw de trochwizing fan Westerreide nei Reide der noch út helle. Dat sil in selsstannige side wurde moatte, krekt as op nl:. Mar dat hoecht net daliks, we hawwe gjin deadline. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 25 apr 2022, 22.16 (CEST)
::::Tige tanke. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 26 apr 2022, 01.27 (CEST)
::::Ja, it begjin is der. Faaks wol [[Meidogger:Otto S. Knottnerus|Otto S. Knottnerus]] der noch wol wat oer fertelle, dy wit hjir in soad fan (fgl. [[:nl:User:Otto S. Knottnerus]]). [[User:Wutsje|Wutsje]] 24 apr 2022, 16.58 (CEST)
::::: (Ik schrijf geen Fries). De buurtschap Reide is de voortzetting van Westerreide, rondom de kerk werd na 1580 de Reiderschans aangelegd, die onder de Admiraliteit van Friesland viel; er stonden tot halverwege de 19e eeuw een paar huizen op de Punt van Reide. De kerkboeken van Termunten vermelden dit in de 17e en 18e eeuw als buurt. Wel is misschien nog het vermelden waard dat de Admiraliteit van Friesland hier in 1591 een leeuwendaalder liet slaan (zie [http://munthunter.nl/viewtopic.php?f=8&amp;t=15413|hier]). [[Meidogger:Otto S. Knottnerus|Otto S. Knottnerus]] ([[Meidogger oerlis:Otto S. Knottnerus|oerlis]]) 24 apr 2022, 21.44 (CEST)
::::::Tige tanke foar jo antwurd en dy ynformaasje sille we wis brûke. Gr. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 26 apr 2022, 01.27 (CEST)

== Siden oer Fryske plakken. ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Drewes|Kneppelfreed|Frou Watzema|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport}}
Goeie! Ik bin de lêste tiid ek wat oan it wurk mei it fernijen fan de siden oer Fryske plakken. Dêrby foel it my op dat yn in soad siden ferâldere ynformaasje stiet. Sa kom ik bygelyks tsjin: tige ferâldere ynwennertallen (somtiden fan 2004!), it oankundigjen fan feroarings dy’t al lang ferlyn syn beslach hân ha, deade keppelings nei it webstee fan it plak, it neamen fan foarsjennings dy 't net mear besteane en it brûken fan in âldfrinzich begryp as gritenij mei it tal stimmen yn de ynfoboksen (oer dat lêste hawwe wy it okkerdeis al hân). 

Dochs wurde dyselde siden in soad bewurke sûnder dy efterhelle ynformaasje oan te passen. No binne wy minmachtich, it falt ek net ta om alles by te hâlden en it is ek mar krekt hoefolle tiid jo hawwe, mar wat ik jimme al freegje wol is om by in bewurking ek de rest fan de side mei te nimmen. As der bygelyks in ferâldere ynwennertal neamd wurdt, is it net in al te grutte muoite om dat fuort ek oan te passen. De fúzjeweach fan skoallen fan de lêste jierren makket it nedich om ek dêr efkes nei te sjen. En sa binne der noch wol in pear dinkjes dy't sûnder al te folle tiid gaueftich oanpast wurde kinne.

Ik wol perfoarst nimmen wurk opkringe, mar it soe moai wêze dat wy wat ynformaasje oer Fryslân oanbelanget teminsten like ynformatyf en aktueel binne as de Nederlânsktalige side dêrfan. Om dat sa te krijen is der fan ús allegear noch in soad omtinken nedich foar de siden oer Fryske plakken. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 4 mai 2022, 11.29 (CEST)

: Dei {{Ping|RomkeHoekstra}}, ja in soad siden moatte nedich by de tiid brocht wurde. Ik haw ek al in bytsje dêrmei oan 'e gong west, it probleem is lykwols dat we mar in lyts ploechje hawwe. Mar ja ik bin it mei jo iens as we ien fan dy siden bewurkje dat we it tagelyk even neisjein moatte as der de nedige oanpassings dien wurde moatte. Ek de ynfoboksen oanpasje liket my in nedige saak. It is yndie needsaaklik dat we alteast de ynformaasje oer alles wat mei Fryslân te krijen hat by de tiid hâlde. Dus ja ik sil dêr wat mear rekken mei hâlde. Gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 4 mai 2022, 19.53 (CEST)

:Goeie. Jo hawwe beslist in punt. Ik sil der tenei wat mear om tinke. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 5 mai 2022, 01.46 (CEST)

Dei {{Ping|RomkeHoekstra}} as jo de ynfoboksen pleatse, is it faaks wol even handich om earst even nei te sjen dat de krekte ynformaasje der yn stiet. Sa stie yn de ynfoboks fan Kollum bygelyks de flagge en de wapen fan Waaksens. Fierders neat te rêden, hear, soks bart my fansels ek wol. Mar ik woe jo der even op wize. Gr. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 5 mai 2022, 19.35 (CEST)
::{{Ping|Kneppelfreed}} Ik kopiear noch al ris in ynfoboks fanút in oare lemma, mar ik tink dat it tenei handiger is in lege ynfoboks te brûken. Dan is it minder maklik om wat fan it oare lemma stean te litten. Ik seach dat jo it al feroare ha. Tank yn alle gefallen en ik sil besykje der om te tinken!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 5 mai 2022, 20.03 (CEST)

== Skatzenburch of Schatzenburch ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Drewes|Kneppelfreed|Frou Watzema|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport}} Is it [[Skatzenburch]] of [[Schatzenburg]]? Yn 'Skiedis fan Menameradiel'(útjefte fan de Fryske Akademy) wurdt op side 401 skrean oer Schatzenburg.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 8 mai 2022, 09.33 (CEST)
:It byld by Delpher foar ''&quot;Schatzenburg&quot;'' is: ''Boeken basiscollecie: 46; Boeken Googlecollectie: sa. 177; Krantenartikelen: 1014; Externe krantenpagina's: 4; Tijdschriften: 11'' ([https://www.delpher.nl/nl/platform/results?query=Schatzenburg&amp;coll=platform kepp.]). Foar ''Skatzenburch'': fiif kear neat. De Schatzenburg-resultaten gean net allegearre oer de state, mar dêr feroaret it byld net folle fan. Yn DKVT komt ''&quot;Skatzenburch&quot;'' net foar, sykje op ''&quot;Schatzenburg state&quot;'' jout 188 resultaten ([https://www.dekrantvantoen.nl/srch/adv.do?v2=true kepp.]). Itnijs.frl hat it dan noch presys ién kear oer ''&quot;Skatzenboarch&quot;'' ([https://www.itnijs.frl/2018/09/programma-iepen-monumintedei-waadhoeke/ kepp.]). Dat liket geef Frysk, mar it sjocht der optocht út. Al mei al soe ik sizze: ''Schatzenburg''. [[User:Wutsje|Wutsje]] 8 mai 2022, 10.14 (CEST), [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 8 mai 2022, 10.41 (CEST) --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 8 mai 2022, 20.40 (CEST)
::Liket my ek sa ta. Skatzenboarch fyn ik ek wat optocht, en dan soe it faaks sels Skat'''s'''enboarch wêze moatte (mei in '''s'''). Ik feroarje it yn Schatzenburg. As immen der  beswier tsjin hat hear ik wol; ik kin it altiten noch werom sette.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 8 mai 2022, 10.36 (CEST)
:::Foar safier ik wit is Schatzenburg de offisjele namme. Foar sawol it rekreasjeterrein as foar de state. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 8 mai 2022, 11.59 (CEST)
::::Ik wit net wat de offisjele namme is, ik kin allinne mar fertelle hoe't de namme pleatslik útsprutsen wurdt, mei't de famylje fan ús mem fan Menaam komt. Om't it swimbad ek sa hjit, kaam de namme yn it praat noch wol gauris foarby. It wurdt dêr sein as Skatsenburch (dus net -boarch), wêrby't de a útsprutsen wurdt as de ò fan &quot;hok&quot;, krekt as yn &quot;latte&quot; of &quot;panne&quot;. Ik wit net oft dit jimme fierder helpt, mar dat is alles dat ik derfan ôfwit. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 mai 2022, 00.11 (CEST)

== Slatting ==
@Ieneach fan 'e Esk, Drewes, Kneppelfreed, Frou Watzema, Wutsje, Anoniem-NOF, en FreyaSport: witte ien fan jimme wat yn it lemma fan [[Burdaard]] bedoeld wurdt mei ...yn [[1506]] wie de earste grutte ''slatting'' fan dizze rivier... en ... Yn [[1777]] bart de twadde grutte ''slatting'' fan de Ie....? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 24 mai 2022, 18.17 (CEST)
:Goeiejûn Romke, Slatte dogge hja om wetter wer út te djipjen, troch alle smoargens en slib der út te heljen. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 24 mai 2022, 18.41 (CEST)
::Dan is it goed en kin it sa bliuwe. Ik koe it wurd slatting net fine op taalweb. Tank foar jo réaksje.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 24 mai 2022, 18.46 (CEST)
:::Jo kinne it wurd fyne ûnder slatte as slatten, bin net alhiel wis oer de stavering slatting. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 24 mai 2022, 18.50 (CEST)

== Dielgebieten Ruslân ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Goeie, soene jo yn de trochferwizingstabel fan 'Dielgebieten fan Ruslân' [[Saratov (oblast)]] tafoegje wolle? En fan Orenboerg Orenburg meitsje wolle? Ik wit net hoe't soks moat en miskien mei ik ek wol net dwaan en is soks allinne foar behearders. En dan ha'k noch wat: ik wit net mear wêr't ik sjen kin hokker nije siden der koartlyn bykommen binne. Ik drok oan it sykjen west, mar kom der net mear út. Kinne jo my dat útlizze? Gr. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 jul 2022, 09.59 (CEST)

:Goeie {{Ping|RomkeHoekstra}}, ik haw de trochferwizingsbalke, allyk de siden oer de oblasten fan Ruslân en dielgebieten fan Ruslân oanpast. Oer de side fan Chabarovk jo binne wolkom om dy ôf te meitsjen as jo wolle, en oars wol ik him ek wol ôfmeitsje, mar jo binne op it stuit tige warber mei de Ruusyske dielgebieten oan 'e gong en jo hawwe der in bytsje fan in systeem dêryn dus miskien is it wol handiger as jo dy ôf meitsje wolle, sa net, dan wol ik him wol dienmeitsje. Op de side Koartlyn feroare kinne jo sjen dêr't nije siden oanmakke binne. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 28 jul 2022, 23.14 (CEST)

::Goeie. &quot;Koartlyn feroare&quot; stiet yn 'e sydbalke oan 'e linkerkante fan jo byldskerm, de fjirde regel fan boppen rjocht ûnder it logo fan 'e Wikipedy. En dy navigaasjeboksen ûnderoan 'e side meie jo bêst sels oanpasse, hear, dat is beslist net allinne foar behearders. Dan wol ik eins noch even mei jo op 'e tekst oer Orenboerg/-burg. Orenboerg is eins de korrekte transliteraasje, mei't de namme yn it Russysk mei in û/oe-klank útsprutsen wurdt. &quot;Orenburg&quot; sil yn it Frysk grif mei in u fan &quot;put&quot; útsprutsen wurde, en mei de g oan 'e ein dy't yn it Frysk by -burch net oan 'e ein mei, is it dan yn 'e praktyk eins in fernederlânsking. As jo jo net yn &quot;Orenboerg&quot; fine kinne, soe ik dêrom earlik sein leaver wer werom wolle nei in folsleine ferfrysking, en dan komme we út by &quot;Oarenburch&quot;. Mei fr. gr., [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 29 jul 2022, 00.13 (CEST)
:::Ik bin der earlik sein te gau fan útgien dat de 'oe' yn de namme in typeflater wie. It makket my fierder net út, as it mar konsekwint deselde namme bliuwt, mar om earlik te wêzen soe'k dan it foarbyld fan Sint-Petersburch oanhâlde. En no't ik jim dochs eefkes oan it wurk set ha: hoe meitsje ik sa'n tabel oan en/of wêr feroarje ik soks? En op hokker wize kin ik in trochferwizing meitsje foar in lemma dêr't ferskillende nammen foar binne? Ik rûn dêr lêst mei it lemma oer [[Ivan IV fan Ruslân]] tsjin oan, dy't ek bekend stiet as Ivan de Ferskriklike en sa faak ek yn oare ûnderwerpen neamt wurdt.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 jul 2022, 08.16 (CEST)
::::Moarn, om sa'n trochferwizing te meitsjen geane jo nei &lt;nowiki&gt;Berjocht:DielgebietenRuslân&lt;/nowiki&gt; en gean dan nei &quot;Bewurkje&quot;. Om in nije trochferwizingsbalke te meitsjen, kinne jo it bêste ien fan in besteanden ien meitsje. Ik haw it sa ek leard om dêr earst wat mei om te pielen. Ik hoopje dat ik jo hjirmei holpen haw. Gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 29 jul 2022, 09.24 (CEST)
:::::Dankewol Kneppelfreed, is der noch ien ding: hoe kin ik in redirect meitsje (of hoe't soks mar yn it Frysk neamd wurdt)?
:::::: Graach dien. In redirect, of trochferwiisside, nim ik oan, dan moatte jo even klikke op &quot;Boarne bewurkje&quot; en dan yn 'e balke boppe-oan even op &quot;Avansearre&quot; klikke, dan ferskynt der in twadde balke, en dan even op it twadde icon fan rjochts, dat is in swart blokje mei in wyt pylkje deryn, dy klikke jo oan en dan ferskynt der dit op 'e side &lt;nowiki&gt;#REDIRECT [[Namme doelside]]&lt;/nowiki&gt;. Dêr't &quot;Namme doelside&quot; stiet type jo de namme fan de side dêr't jo nei ta ferwize wolle. As jo bygelyks nei in paragraaf fan siz mar &quot;skiednis&quot; fan side &quot;Huppelepup&quot;, dan sette jo op it plak dêr't &quot;Namme doelside stiet dus: &quot;Huppelepup#Skiednis&quot;. Hoopje dat dit it sa'n bytsje ferklearret. Gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 29 jul 2022, 16.21 (CEST)
:::::::Sorry. Ik wie juster even fergetten dizze diskusje fierder te folgjen. Ik moat earlik sizze, ik fyn it wat yngewikkeld wat Kneppelfreed hjirboppe seit, en ik haw yn 'e balke boppe-oan gjin &quot;Avansearre&quot;, mar dat sil wol oan 'e persoanlike ynstellings lizze, dy't je feroarje kinne yn &quot;Ynstellings&quot;, rjochts boppe-oan op 'e side, njonken de meldings. Persoanlik haw ik in Word-dokumint oanmakke mei alderhanne formules dy't handich binne op 'e Wikipedy, sadat ik dy altyd by de hân haw. Dêr sit &lt;nowiki&gt;#REDIRECT [[XXX]]&lt;/nowiki&gt; ek tusken. Gewoan op in (lege) side plakke en trije X-en ferfange troch de namme fan 'e side dêr't it hinne trochwize moat. Foar it trochwizen fan in kategory: &lt;nowiki&gt;#REDIRECT [[:Kategory:XXX]]&lt;/nowiki&gt;. (Tink om 'e dûbele punt foàr &quot;Kategory&quot;, want as dy mist foegje jo ynstee de side dy't jo trochwize wolle as lemma ta oan de kategory.) Foar it opsykjen fan navigaasjeboksen ûnderoan de side, moatte jo gewoan de namme fan 'e navigaasjeboks nimme, dus yn dit gefal &quot;DielgebietenRuslân&quot;, en dêr &quot;Berjocht:&quot; foar sette. (Op nl: is dat &quot;Sjabloon:&quot; en op en: &quot;Template:&quot;). Dan komme jo op 'e side dy't jo hawwe moatte en dêr kinne jo gewoan mei it tabblêd &quot;Bewurkje&quot; oan 'e gong, krekt as by gewoane artikels. 
:::::::Wat Orenboerg oangiet, dêr bin ik net mei troud, en as jo it leaver ferfryskje wolle, dan dogge wy dat om my. Ik fûn it allinne sa'n ûnbekende namme dat it my de baas taliek om it mar yn it Russysk stean te litten. Mar dan meitsje ik der wer Oarenburch fan, want Orenburg is gjin Russysk en gjin Frysk, mar Nederlânsk. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 31 jul 2022, 00.15 (CEST)
::::::::Ik sil der skielk wolris mei te set en hoopje der út te kommen. Wat Oarenburch/Orenburg/Orenboerg oanbelanget: it bliuwt somtiden wat pielen mei dy nammen en der sil wol wer ris wat komme. Ik tink dat Oarenburch yn dit gefal it bêste is. Tank yn alle gefallen foar jim útlis. En in goede snein.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 31 jul 2022, 05.49 (CEST)

== Stasjon de Westereen ==

{{Ping|Kneppelfreed}} Ik seach dat jo de lemma's stasjons oan it neisjen binne. Tsjintwurdich ride der fan Ljouwert nei Grins nije treinen fan it type WINK, sjoch https://www.arriva.nl/a/noordelijke-lijnen/noordelijke-lijnen/meer-comfort-en-reisbeleving/winktreinen.htm. Is it ek handich by de tiden fan it tsjinstroaster in datum te setten wannear't dy jilde en foar de meast aktuele tiden of feroarings te ferwizen nei de side fan Arriva? Dy kinne nammentlik feroarje. 'Opmerking' yn de tabel soe bygelyks 'tsjinstroaster' mei de datum wêze kinne en dêrûnder in aparte ferwizing. As jo der belang by ha kin ik foar jo noch wol in aktueel ôfbyld fan it stasjon meitsje, ik wenje tichteby De Westereen en bin der hast alle dagen. Ik ha de tekst ek wat feroare wat dat rûn wat nuver en der stiene dingen dûbel yn (lykas de ôfbraak fan it stasjon yn 2003), ha it mei fersin net by de gearfetting set. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 2 aug 2022, 08.57 (CEST)

:Dei {{Ping|RomkeHoekstra}}, tige tank om my dêr even op te wizen en foar jo help. Ja ik woe de lemma's fan de fryske stasjons ek in bytsje ophelpe, sa as bygelyks in ynfoboks derby sette, útwreidzje en by de tiid bringe. Guon fan dy siden sjogge der wat suterich út. Ja as jo wolle dan soe ik wol graach in aktuele ôfbyld fan it stasjon De Westereen wolle. Alfêst tige tank. Fr.gr. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 3 aug 2022, 02.17 (CEST)
::Ha der wat op set by de oare ôfbylden fan it [[Stasjon De Westereen|stasjon fan de Westereen]]. Jo moatte mar sjen wat jo der mei dogge. As jo ek wat fan Hurdegaryp, Feanwâlden en Bûtenpost ha wolle kin ik dat meikoarten ek wol dwaan. En as der wat spesifyks op stean moat, dan hear ik dat graach fan jo.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 6 aug 2022, 11.27 (CEST)
::: Hoi {{Ping|RomkeHoekstra}}, ik seach jo antwurd no pas, mar tige tank foar de foto's. Ik haw de foto fan Stasjon De Westereen yn de ynfoboks set. Ja as jo wolle, soe it moai wêze guon hjoeddeistige foto's fan de oare stasjons te meitsjen. Tige tank. Fr.gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 18 aug 2022, 21.29 (CEST)
::::Aktuele ôfbylden Feanwâlden en Hurdegaryp steane der op, Bûtenpost folget noch. Groetnis --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 27 aug 2022, 08.20 (CEST)
:::::Tige tanke [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 13 sep 2022, 04.57 (CEST)

== Underdûken ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} It tiidwurd is neffens my ûnderdûke en moat it lemma dan ek net 'ûnderdûke' (sûnder 'n') wêze? Wat dat lêste stikje tekst oanbelanget bin ik fan betinken dat de tradisjonele assosiaasje mei ûnderdûke hiel oars is as de neamde foarbylden fan 'it tsjintwurdige ûnderdûken'. By it ûnderdûken yn de Twadde Wrâldkriich (en der binne op oare plakken yn 'e wrâld ek genôch foarbylden dy't dêr mei te fergelykjen binne) moasten boargers harren foar in oerheid ferside (en guon boargers) hâlde, dy't in ferfolging fan beskate groepen ynsteld hie. Guon fan dy groepen moasten har yn alle opsichten ûnsichtber meitsje om oan de ferfolging te ûntkommen, dat yn feite late ta it útwiksjen fan harren bestean yn de maatskippij. Yn de foarbylden dy't jo neame fan it ûnderdûken fan no wurde minsken net troch de oerheid (foar safier't dat de Nederlânske sitewaasje oangiet), mar troch persoanen (of groepen út de maatskippij) efternei sitten. Dat is in hiel grut ferskil mei it tradisjonele ûnderdûken, want der is altiten in besteande relaasje mei de dieder. Dat jildt foar de abbekaat dy't bedrige wurdt troch in krimineel, de frou dy't har foar har famylje of man ferside hâlde moat of de politikus dy't de lilkens fan in beskate groep opropt. Hja wurde net fan de kant fan de oerheid rjochteleas makke, harren bestean wurdt net offisjeel útwiske en yn guon gefallen helpt (lykas jo al skriuwe) de oerheid de persoan mei it ferskaffen fan in nije identiteit. It tink dat soks al wat better útlein wurde moat yn it lemma. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 18 aug 2022, 09.27 (CEST)
:Goeie. Neffens my meitsje jo mei de titel in tinkflater, dy't feroarsake wurdt trochdat yn it Nederlânsk (bygelyks) ''onderduiken'' as tiidwurd ek mei in -n oan 'e ein skreaun wurdt. Mar as op 'e Nederlânsktalige Wikipedy in artikel skreaun wurdt oer it ûnderwerp ''onderduiken'' hat men it net oer ''onderduiken'' as tiidwurd, mar oer ''het onderduiken'', dus as haadwurd. Yn it Frysk is dat ferskil sichtber en hearber, mei't it as tiidwurd &quot;ûnderdûke&quot; is en as haadwurd &quot;(it) ûnderdûken&quot;. Mar as jo it ferskynsel beskriuwe, hawwe jo it oer &quot;(it) ûnderdûken&quot;, krekt sa't we hjir artikels hawwe oer bgl. &quot;(it) rinnen&quot;, &quot;(it) swimmen op de Olympyske Simmerspullen 2020&quot;, &quot;(it) bobslydzjen op de Olympyske Winterspullen 2022&quot;, ensfh. 
:Stelregel: as jo der in lidwurd foar sette kinne, moat it mei in -n oan 'e ein. Dus net om jo op jo fouten te wizen, mar poer as foarbyld: hjirboppe skriuwe jo: &quot;[...] bin ik fan betinken dat de tradisjonele assosiaasje mei '''ûnderdûke''' hiel oars is as [...]&quot;. Jo kinne dêrfan fan meitsje: &quot;[...] bin ik fan betinken dat de tradisjonele assosiaasje mei '''it ûnderdûken''' hiel oars is as [...]&quot; sûnder dat de sin ûnlogysk wurdt. Dat betsjut dat it wurd ûnderdûke(n) dêr gjin tiidwurd mar in haadwurd is en -n oan 'e ein hawwe moat.
:Wat jo ynhâldlike opmerkings oangeane, dêr hawwe jo folslein gelyk oan. It is beide kearen ûnderdûken, mar it is in folslein ferskillende sitewaasje. Ik wist net krekt hoe't ik dat yn 'e besteande tekst ynpasse moast, dat ik haw der in ekstra alineä oan taheakke om dat út te lizzen. Jo hiene it hjirboppe al kreas ûnder wurden brocht, dat ik haw dêrfoar jo wurden wat parafrasearre. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 19 aug 2022, 01.23 (CEST)

==  Beilstein (Rynlân-Palts) ==
Ik sjoch, jo hawwe by [[Beilstein (Rynlân-Palts)]] de &quot;opsomming&quot; feroare ta losse sinnen. Almeast is it oarsom, mei gâns de opsomming ferbûn mei stipskrapkes en allinnich op it lêst in stip. Is dat yn de (Fryske) Wikipedy oars ôfpraat as oars? Yn it generaal is it no krekt sa, dat digitale opsommings mei minder ynterpunksje kinne as printe ferzjes. [[Meidogger:Mysha|Mysha]] ([[Meidogger oerlis:Mysha|oerlis]]) 17 nov 2022, 10.34 (CET)
:My is net bekend dat der wat oer ôfpraat is, mar ik sil it wol eefkes oanpasse.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 17 nov 2022, 10.47 (CET)

== Gemeente/gemeinde ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Ik sjoch dat jo de [[:Kategory:Gemeente yn Rynlân-Palts]] tafoegje oan bygelyks [[Nehren (Rynlân-Palts)]]. Mar Nehren is eins gjin gemeente yn 'e betsjutting dy't wy oan in (boargerlike) gemeente jouwe. By de Nederlandsktalige wiki sjoch ik dat ek en faaks komt dy betizing om't in doarp yn it Dútsk wol gemeinde neamd wurdt. Neffens  my dekt ús wurd 'gemeente' hjir de lading net. Doarpen dy't ûnderdiel útmeitsje fan in stêd (lykas Boppard) of in gemeente (ferbânsgemeente Cochem yn dit gefal) hawwe yn 'e regel wol in boargemaster (ortsbürgemeister of ortvorsteher), mar dat is suver frijwillich (ehrenamtlich). Hy of sy makket gjin ûnderdiel út fan it bestjoer, dat yn it gefal fan Nehren yn Cochem sit. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 21 nov 2022, 09.27 (CET)
:Goed dat jo my dêr op wize, mar ik fyn it al wat betiizjend. Ik haw it artikel [[Ortsgemeinde]] even oerlêzen nei oanlieding hjirfan (dat is ek in artikel fan jowes). Dêr stiet net hielendal wat jo hjirboppe stelle. Der stiet: &quot;''Ortsgemeinden hawwe gjin eigen bestjoer'' [...] ''De Verbandsgemeindeverwaltung'' [...] ''draacht'' [...] ''de bestjoersferantwurdlikens fan de Ortsgemeinden yn harren namme en yn harren opdracht. Hja'' [de Verbandsgemeinde, nim ik oan] ''binne lykwols bûn oan de besluten fan de gemeenterieden en de boargemaster fan de Ortsgemeinden.''&quot; Hoe kinne Ortsgemeinden no wol in boargemaster en in gemeenteried hawwe, mar gjin eigen bestjoer? Of bedoele jo mei bestjoer in eigen amtlik apparaat? Want dat is neffens my hiel wat oars. Dan komme je yn in selde soarte fan sitewaasje dêr't Dantumadiel ek yn ferkeart, dat in jiermannich lyn syn eigen amtners fuortdien hat en alles fia de amtlike stân fan Noardeast-Fryslân docht (ta wjerssidich sjegryn, haw ik begrepen). Mar Dantumadiel wurdt dúdlik wol as gemeente beskôge. Hoe rime jo dat mei wat jo hjirboppe sizze? [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 22 nov 2022, 01.38 (CET)
::It is ek hiel betiizgjend en in ''Verbandsgemeinde'' is yn de iene dielsteat wer wat oars regele as yn de oare (faaks kinne der ek noch wol ferskillen wêze tusken Verbandsgemeinden yn ien en itselde bûnslân). Yn it gefal fan Cochem (Rynlân-Palts) is it sa: Cochem is it haadplak fan de Verbandsgemeinde. Dêr sit it amtlik apparaat. Om it noch wat yngewikkelder te meitsjen: ek de Verbandsgemeinde Cochem hat in ''Bürgemeister'' (net ehrenamtlich, dus betelle) en in keazen ''Verbandsgemeinderat'' (ehrenamtlich/frijwillich), dy't yn Cochem gearkomt. Elts doarp (''Ortsteil'') hat in keazen ''Bürgemeister'' (ehrenamtlich) en in ried mei in beheind foech, dy't kontakt ûnderhâldt mei it apparaat. In ''Ortsbürgermeister'' wurdt earne oars wer ''Ortsvorsteher'' neamt. Hy of sy sit de ''Ortschaftsrat'' foar. Rynlân-Palts hat by de weryndielings fan de jierren 1970 foar Verbandsgemeinden keazen om de faak lytse plakken noch safolle mooglik selstannich te hâlden, wylst yn oare dielsteaten sokke plakken harren selstannigens folslein kwyt rekken. Jo begripe, plakjes mei somtiden noch gjin 300 ynwenners kinne yn ús betsjutting fan it wurd nea in gemeente wêze, mar yn ferlikening mei ús doarpsbelangen hawwe hja wol mear yn te bringen. Miskien moat ik de lemma's eefkes nei sjen oft it wat dúdliker omskreaun wurde kin, want sa is dat dan net goed (''Gemeinde'' en ''Ort'' wurde yn it Dútsk faak troch inoar brûkt en dêrom giet der by it oersetten somtiden ek wol ris mis). It systeem wurket sa ek by bygelyks guon stêden: de stêd Boppard hat 10 'Ortsbezirke' (it Ortsbezirk Boppard is dan wer ûnder te ferdielen yn twa Ortsteile). Elts Ortsbezirk hat ek wer in eigen Ortsvorsteher mei in ried, dy't de ynwenners fia de regionale krante ynformearret oer de gong fan saken. Mar dat makket it doarp noch gjin gemeente yn ús betsjutting. Somtiden wurde dy doarpkes ek noch as ''Stadtteil'' oantsjut, wylst wy yn ús tinken by it wurd stedsdiel in hiele oare foarstelling fan saken hawwe. Mar sa'k sei, it is en bliuwt in tizeboel. Ik wachtsje earst jo reaksje noch eefkes ôf, faaks hawwe jo ek noch wat ta te foegjen en dan sil ik dêrnei besykje mear dúdlikens oan te bringen. Wat Dantumadiel oanbelanget: foar safier ik wit hawwe Dantumadiel en Noardeast-Fryslân op it stuit tegearre ien amtlike organisaasje (dat skielk wer feroaret want de boel wurdt wer út inoar skuord). Dus Dantumadiel hat wol amtners, mar tegearre mei NE-Fryslân. Dat is krekt wat oars as dat alles fia de amtlike stân fan Noardeast-Fryslân giet. Hoe't soks giet mei de sinteraasje wit ik net, mar Dantumadiel sil syn oandiel ek betelje moatte. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 22 nov 2022, 10.33 (CET)
:::Goeie @[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] en @[[Meidogger:Ieneach fan 'e Esk|Ieneach fan 'e Esk]], tanke Romke foar de útlis. Faaks kin der op de side [[Gemeente (Dútslân)]] wat mear útlis, sa't dy't jo hjir boppe jouwe, oanfolle wurde kinne. It is yndie wis in grutte tizeboel dêr by de Dútsers. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 22 nov 2022, 18.34 (CET)
:::{{Ping|RomkeHoekstra}} Tige tank foar de lange útlis. It stiet my noch hieltyd net alhiel klear foar de geast, mar sa't jo sizze, it is ek wol in tizeboel. Wat my wol dúdlik wurden is, is dat jo jo deryn ferdjippe hawwe en der mear fan witte as ik. Dat ''Ortsgemeinden'' gjin gemeenten binne, sil ik dêrom mar fan jo oannimme. Ik moat al sizze, mei jo útspraak &quot;''plakjes mei somtiden noch gjin 300 ynwenners kinne yn ús betsjutting fan it wurd nea in gemeente wêze''&quot; bin ik it net iens. Jo ferjitte dêrby dat oant 1984 ek sokke gemeenten yn Fryslân bestien hawwe. De &quot;stêd&quot; Sleat wie in folslein selsstannige gemeente mei noch gjin 600 ynwenners. En Skiermûntseach hat no trouwens noch mar om ende by de 900 ynwenners. Wat Dantumadiel oangiet, ik tocht dat Dantumadiel it wurk útbestege hie oan it amtlik apparaat dat folslein fan N.E.F. wie, mar dat kin ik ferkeard begrepen hawwe. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 23 nov 2022, 01.49 (CET)
::::Wat my oanbelanget hat in (boargerlike) gemeente in gemeente- of in stedhûs. Skier hat in gemeentehûs (as Skier gjin eilân wie, mar op 'e wâl lei, soe dat grif oars wêze). Sleat hie in stedhûs (mar dan moatte wy wol teminsten 38 jier tebek en sels foar dy tiid wie Sleat as gemeente al útsûnderlik lyts). Dêrnjonken hat in (boargerlike) gemeente in profesjonele organisaasje. Sa hat Skier (en hie Sleat) in amtlik apparaat mei in betelle kolleezje fan B&amp;W. Dat binne   hiele grutte ferskillen mei in Ortsgemeinde, dat suver en allinne op frijwilligers driuwt. Lykas by ús Doarpsbelang, ek al hat de Ortvorsteher/Bürgemeister folle mear foech as de foarsitter fan Doarpsbelang. De Ortsgemeinde hat dus gjin eigen gemeentehûs, gjin profesjoneel bestjoer, gjin eigen amtlik apparaat en ek it takenpakket fan in Ortsgemeinde is  folle beheinder as dat fan ús gemeente. No kinne ek ús gemeenten taken útbesteegje, mar hja binne dêr frij yn, wylst in Ortsgemeinde altiten bûn is oan de ôfspraken mei de Verbandsgemeinde. Ik ha 300 ynwenners neamd, mar ik soe ek 100 skriuwe kinne, want sokke Ortsgemeinden binne der ek by it soad. Foar my binne de ferskillen te grut om in Ortsgemeinde ien op ien as 'gemeente' oer te setten (it wurdsje Ort wurdt by dy oersetting boppedat net meinommen) en dan yn de Kategory:Gemeente yn Rynlân-Palts op te nimmen. Ik tink dat dêr de betreffende Verbandsgemeinde yn kategorisearre wurde moat, wylst de Ortsgemeinde gewoan yn de Kategory:Plak yn Rynlân-Palts heart te stean. Mar begryp my goed, ik wol neat opkringe as jo dêr in oar idee oer ha is dat ek goed hear. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 23 nov 2022, 12.08 (CET)
:::::Is dat alwer 38 jier lyn? Krammele, ik kin it my noch herinnerje as de sprekwurdlike dei fan juster. Ik leau, ik reitsje op jierren. :-) Mar hawar, jo hawwe jo saak goed bepleite en ik sil net wer ''Ortsgemeinden'' yn 'e kategory:gemeente fan sus-en-sa dwaan. Ik hie gjin idee dat se it dêr yn Dútslân sa yngewikkeld regele hiene. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 25 nov 2022, 01.05 (CET)
::::::Haha, de tiid hâldt gjin skoft Ieneach, mar wat de Ortsgemeinde oanbelanget bliuwt dat in kwestje fan ynterpretearjen. De ien sjocht der wat oars nei as de oar. By de Nederlânsktalige wikipedia fine se it neffens my wol in gemeente, mar oft dêr ek diskusje oer west hat wit ik net, mar dat makket my fierders ek neat út. Ik ha no in beskriuwing fan de Verbandsgemeinde by de Verbandsgemeinde Bernkastel-Kues set. Wolle jo dêr noch eefkes nei sjen? As it jo sa dúdlik is, dan set ik it ek by oare Verbandsgemeinden en pas ik it lemma oer de Ortsgemeinde ek sa oan. En it liket moai, dy selsstannigens, mar it is dêr somtiden ek in gegriem hear en it wol net sizze dat it sa better wurket as by ús. Wat ik bygelyks ek hiel frjemd fyn is dat sels de ried fan de Verbandsgemeinde út frijwilligers bestiet. En no sille hja grif ûnkosten fergoede krije, mar ik freegje my ôf hoelang dat sa'n systeem it úthâldt. Foar dy lytsere plakjes mei faak in fergrizende befolking sil it ek net altiten maklik wêze en fyn in geskikte Ortsvorsteher.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 25 nov 2022, 09.19 (CET)
:::::::Ik haw even nei dy beskriuwing sjoen, en dy liket my poerbêst ta. Dúdlik en net al te lang. Mar ik fyn al dat er op it ferkearde plak stiet. Ik fyn dat dy beskriuwing op 'e side [[Verbandsgemeinde]] heart te stean. Op 'e side fan 'e ûnderskate Verbandsgemeinden heart in link nei de side Verbandsgemeinde te stean (stiet der ek) en miskien in koarte taheakke fan in pear wurden tusken heakjes efter de term, bgl. &quot;blablabla is in [[Verbandsgemeinde]] (in gemeente dy't út ferskate [[Ortsgemeinde]]n bestiet) blablabla&quot;. Dan is neffens my fierder oan 'e lêzer om dêr of wol of net mear ynformaasje oer te sykjen troch op 'e link te klikken. Sa't jo it no by Bernkastel-Kues hawwe, giet it mearendiel fan 'e tekst eins oer in oar ûnderwerp (nammentlik wat in Verbandsgemeinde is), ynstee fan oer dy spesifike Verbandsgemeinde. Ik hoopje dat jo opmurken hawwe dat ik hjirboppe hieltyd skreaun haw &quot;ik fyn&quot;. Dit is dus in miening en jo kinne in oare miening hawwe. Ik wol jo op dit stik net de wet foarskriuwe. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 26 nov 2022, 01.45 (CET)

==Pingen==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}}Eefkes om te besykjen. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 3 jan 2023, 18.25 (CET)

:Ja, hear, it wurket. O, trouwens, wat ik noch net sein hie: as jo mear as ien meidogger tagelyk pinge wolle, kinne jo dat sa dwaan: &lt;nowiki&gt;{{Ping|Namme Meidogger|Namme Meidogger|Namme Meidogger|Namme Meidogger}}&lt;/nowiki&gt; en sa fierder. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 3 jan 2023, 18.27 (CET)
::Yn oarder! [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 3 jan 2023, 18.33 (CET)

==Belgyske plakken/gemeenten==
Goeie. Ik haw de plakken en gemeenten yn Belgje no by de kategoryen nei provinsje yndield ynstee fan inkeld nei gewest. Ik tink, ik sil jo dêr even op wize om't jo de lêste dagen nochal warber west hawwe mei artikels oer Belgyske plakken. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 13 mrt 2023, 16.37 (CET)
:Bêst genôch. Ik sil der rekken mei hâlde.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 13 mrt 2023, 19.56 (CET)

==Posysjekaarten==
{{Ping|Kneppelfreed|Ieneach fan 'e Esk}} De [[Berjocht:Posysjekaart Doardt-Sintrum|Posysjekaart Doardt-Sintrum]] en dy fan [[Berjocht:Posysjekaart Sint-Niklaas|Sint-Niklaas]] wurkje alle twa net. Ik sjoch tink wat oer de holle en sil earne wol wat ferkeard dien ha, mar witte jimme wat?

: Goeie {{Ping|RomkeHoekstra}}, ik tink jo hawwe de ferkearde koördinaten brûkt, lykas [https://fy.wikipedia.org/w/index.php?title=Grutte%20Tsjerke%20(Doardt)&amp;curid=154742&amp;diff=1113455&amp;oldid=1113376 hjir]. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 21 mrt 2023, 03.16 (CET)
::Knap ûnoazel fan my, ik socht de fout yn it gefal fan Doardt by de posysjekaart om't dy fan Sint-Niklaas ek net wurke. Dat ik tocht ik doch wat net goed mei it opfieren fan dy kaarten. Mar Sint-Niklaas wurket ek nei kontrole fan de koördinaten noch jimmeroan net.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 21 mrt 2023, 07.59 (CET)
:::Aapart, want ik haw de posysjekaart fan Sint-Niklaas deryn set by [[Kastiel Walburg (Sint-Niklaas)]] en de [[Witte Molen (Sint-Niklaas)]], en by my wurket er prima. Brûke jo de goede namme fan 'e kaart wol? Dus bgl. net '''Sint Niklaas''' mar '''Sint-Niklaas''', want in minuskúl ferskil yn 'e stavering kin de hiele boel bedjerre. Oars soe ik net witte wat der misgien wêze kin. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 21 mrt 2023, 15.07 (CET)
::::Sorry mannen foar de drokte dy't ik jim besoarge ha. Ik hie by Sint-Niklaas as namme [[Sint-Niklaas (plak)]] brûkt, sa't dat yn it fjild fan de namme stiet. Mar it is oplost no. Tige tank alletwa!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 21 mrt 2023, 17.27 (CET)
:::::Ah, sjoch, dêr ha je it al. No, mar dat makket neat út, hear. Ik haw sels ek wolris nuvere flaters makke, dat oerkomt eltsenien. As it net minder wurdt, dan mei it hinnebrûze. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 21 mrt 2023, 20.57 (CET)
:::Neat te rêden hear. Bin bliid dat we helpe koene. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 22 mrt 2023, 05.03 (CET)

== Navigaasjebalke West-Flaanderen ==

Hoi @[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], ik haw even in navigaasjebalke [[Berjocht:GemeentenWest-Flaanderen]] oanmakke. Sûnt jo de lêste tiden warber binne mei it oanmeitsjen oer siden fan plakken en gemeenten yn West-Flaanderen, tocht ik dat sa'n navigaasjebalke ûnderoan de side wol handich wêze soe. Dus as jo in nije side oanmeitsje soene jo asjebleaft &lt;nowiki&gt;{{GemeentenWest-Flaanderen}}&lt;/nowiki&gt; sette kinne. Tige tank. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 1 apr 2023, 00.00 (CEST)
: Hartstikke moai. Ek bedankt!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 1 apr 2023, 08.16 (CEST)

== Wjelsryp ==
{{Ping|Drewes}}:Wolle jo eefkes by it [[Oerlis:Wjelsryp]] sjen? [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 20 aug 2023, 08.29 (CEST)

== Fulkaan yn Nederlân ==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Wolle jo hjir eefkes nei de Kategory:Fulkaan yn Nederlân sjen? Nederlân hat fulkanen, mar twa yn 
'e kategory (Mount Scenery en The Quill) lizze wol yn it keninkryk, mar net yn Nederlân.
:Sorry, dit is even by my lâns gien. Ik haw hjir frjemd genôch ek gjin 'ping' fan krigen, hoewol't jo dy hjir wol by set hawwe. Hoe dan ek, Sint-Eustasius en Saba hawwe de status fan bysûndere gemeenten fan Nederlân, en binne net (lykas Kurasau, Arûba en Sint-Marten) aparte lannen binnen it keninkryk, dat dêrom haw ik it sa dien. Ik kin der noch wol even in kategory fan Karibysk Nederlân tusken sette. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 sep 2023, 09.28 (CEST)
::Bêst genôch! Ik tink dat soks wol goed is, want as jo net bestjoerlik mar geografysk besjogge lizze Sint-Eustasius en Saba net yn Nederlân.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 30 sep 2023, 09.34 (CEST)

== Kategory:Lânseigen fauna yn .... ==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Ik sjoch dat jo per lân in aparte kategory tafoegje, dêr't in bist lânseigen is. Ik ha dêr hielendal neat op tsjin hear, mar earlik sein fyn ik it sels in soad wurk om nei te gean yn hokker lannen in bist krekt foarkomt. Boppedat wolle de grinzen fan in ferspriedingsgebiet fan in bist noch wol ris fluktuearje. Foar Fryslân soe ik my noch wol in eigen kategory foarstelle kinne, mar is it foar de rest net handiger om de fersprieding fan in bist wat algemiener te hâlden, lykas in kategory foar in kontinint en/of in biotooptype? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 18 nov 2023, 11.16 (CET)

:Goejûn. Tsja, ik kin net sizze dat der gjin wurk yn sit, mar je hoege der oer it algemien net folle foar út te sykjen, want de ferspriedingskaartsjes binne dúdlik. En as Commons net sa'n kaartsje hat, is der oer it algemien wol ien op Google te finen (sykje op 'e ôfdieling &quot;Afbeeldingen&quot; en dan de Latynske namme fan it bist yntype mei &quot;range&quot; of &quot;area&quot; derefter). Ik haw in sjabloan mei alle kategoryen fan Lânseigen fauna yn ..., dêr't ik lannen út weiskrasse kin ynstee fan alle lannen yntype te hoegen. Dat is wol de handichste metoade. As jo der priis op stelle, kin ik jo dat wol jaan. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 18 nov 2023, 22.52 (CET)--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 19 nov 2023, 08.27 (CET)

:Noch even wat oars: by de krúsbek hawwe jo ek de fersprieding ûnder it kopke biotoop beflapt, mar dat binne wol twa hiel ferskillende dingen. It biotoop is it soarte gebiet (berchtme, wâld, flakte) dêr't in bist libbet. Dat hat yn prinsipe net direkt wat út te stean mei de geografyske distribúsje. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 18 nov 2023, 23.44 (CET)
::Ja dat wie dan in fersin want in biotoop is yndied net itselde as de geografyske fersprieding, al sil it biotoop wol yn de geografyske fersprieding oanwêzich wêze moatte.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 19 nov 2023, 08.27 (CET)   

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} En dan haw ik noch in fraachje en miskien witte jo de oplossing: nei't ik de ferspriedingskaart/it lûdsfragmint fan 'e fûgel yn 'e ynfobox sette, feroare de layout fan de ynfoboks op 'e mobyl. De gegevens steane allegear tsjin de lofter kant fan it kader en rjochts ûnstiet der binnen it kader in wyt flak. Witte jo hoe't dat kin? Sûnder de ferspriedingskaart/it lûdsfragmint stiet alles kreas yn 'e midden, lykas ek by de oare talen.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 18 nov 2023, 21.55 (CET)

:Hmm. Ik brûk sels de mobile tillefoan net foar ynternet (dat kin ek net iens op dy fan my), dat ik kin dit effekt sels net sjen. Mar ik fermoedzje dat it komt om't de lânkaart links útlinet. En dat haw ik sa dien omdat as je de lânkaart sintrearje, dan wurdt de bygeande leginda ek sintrearre en dan steane de fjouwerkantsjes mei kleuren allegear skots en skeef ûnderinoar. Prebearje it ris mei allinne it lûdsfragmint mar sûnder lânkaart. As it dan goed is, dan sil it yndie wol lizze oan wat ik hjirboppe beskriuw. Ik wit eins net wat ik dêr oan dwaan moat. Ik haw besocht de tekst links út te lynjen as de lânkaart sintrearre is, mar dat krij ik net foarinoar. Oarsom wol, dat sadwaande. Ik sil der nochris even oer neitinke. Kinne jo my fertelle hokker lemma's spesifyk nei links treaun wurde? Want de taksonomy soe yn prinsipe gewoan stean bliuwe moatte dêr't it stiet. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 18 nov 2023, 23.23 (CET)
::Ik sil noch eefkes in fûgeltsje beskriuwe en sjen hoe't it sûnder de kaart giet.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 19 nov 2023, 08.27 (CET)
::{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Ik ha fan 'e moarn de [[Tûfmies]] skrean en it sawol sûnder kaart as it sûnder lûdsfragmint besocht, mar der feroaret neat. Der bliuwt likegoed rjochts in wyt flak binnen it kader. Ik tink dat it earne oars oan leit. By [[Berjocht:Universele ynfoboks bisteryk]] giet it goed, mar dêr past gjin kaart yn. Mar sawol by [[Berjocht:Bistesoarte]] as [[Berjocht:Soarte]] en it [[Berjocht:Biste-ûndersoarte]] slút op 'e mobyl it kader oan 'e rjochter kant net moai oan en ûnstiet der in stik wyt tusken de ynformaasje en it kader.-[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 19 nov 2023, 13.30 (CET)
:::Huh. Wat apart. As [[:Berjocht:Soarte]] it ek hat, dan kin it net lizze oan wat ik hjirboppe neamde. It is wol ferhipte ferfelend, mar dan soe ik net witte wêr't it oan leit. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 19 nov 2023, 18.22 (CET)
:::Ik haw ris even sitten te sykjen en ik haw ûntdutsen dat Wikipedia ek in mobile ferzje hat. Nea witten. As jo in side iepenjen, bgl. [[krúsbek]], stiet hielendal ûnderoan, ûnder de kategoryen en bûten it ramt fan 'e artikeltekst: 
::::Dizze side is it lêst bewurke op 18 nov 2023 om 23.52.
::::De tekst is beskikber ûnder de lisinsje Creative Commons Nammefermelding-Lyk diele; der kinne oanfoljende betingsten fan tapassing wêze. Sjoch de Gebrûksbetingsten foar mear ynformaasje.
::::Privacybelied   Oer Wikipedy   Foarbehâld    Gedrachskoade   Untwikkelders   Statistiken   Taljochting koekjes   Mobile ferzje
:::De ûnderste regel is in rige keppelings. De lêste keppeling jout in ferzje dy't gaadlik is foar mobile tillefoans. As jo dy ferzje oansette, helpt dat ek? [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 19 nov 2023, 18.36 (CET)
::::Nee, ik hie de mobile ferzje al oan stean en krekt dan docht er sa. As ik de PC-ferzje oanset dan krij ik deselde layout fan 'e ynfoboks as op 'e pc, mar yn hiele skiterige letters en de de mobile ferzje is op 'e mobyl fansels dúdliker. It nuvere is dus dat de iene ynfoboks wol goed op de mobyl ferskynt en de oare net. Miskien wit {{Ping|Kneppelfreed}} ried?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 19 nov 2023, 21.22 (CET)
:::::@[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]],@[[Meidogger:Ieneach fan 'e Esk|Ieneach fan 'e Esk]], tsja, ik wit it suver ek net. Ik brûk de mobile ferzje hast ek nea. It ferskil sit him yn de ynfoboksen. It [[Berjocht:Universele ynfoboks bisteryk]] seit it al: it is in universele ynfoboks en dêr is it probleem net. De oare ynfoboksen: [[Berjocht:Bistesoarte]], [[Berjocht:Soarte]] en [[Berjocht:Biste-ûndersoarte]] binne deselde soarten ynfoboksen en dêr spilet it probleem al. Ik haw al even oan it prutsen west, ik tink Ieneach hat deselde dingen besocht dy't ik oan it útbepearjen wie, mar it giet my no al suver boppe de pet. Miskien is der noch in oare techneut hjir? @[[Meidogger:Wutsje|Wutsje]]? Soene jo it witte? [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 19 nov 2023, 22.40 (CET)
::::::{{Ping|RomkeHoekstra|Kneppelfreed}} As it probleem by alle ynfoboksen spilet dy't net gebrûk meitsje fan 'e universele/generike lay-out, dan moat dit probleem ek op oare Wikipedyen spylje. Dan liket it my in probleem ta dat sintraal troch Wikimedia oplost wurde moat. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 20 nov 2023, 00.43 (CET)
:::::::It kloppet wat Kneppelfreed seit, it spilet net by de universele ynfoboksen. Ik ha ek noch nei oare ynfoboksen sjoen en by it [[Berjocht:Ynfoboks provinsje fan Noarwegen]] of it [[Berjocht:Plantesoarte]] sjogge jo itselde ferhaal. By it [[Linnaeusklokje]] is rjochts bygelyks in hiel soad wyt, by [[Akershus]] is ek wyt, mar wat minder om't de ôfbylden dêr tink ik mear de breedte yn geane. Mar yn beide gallen slút it kader oan 'e rjochter kant net moai oan. Ik sjoch dat net by de Nederlânske wiki as sy dêr ôfwike fan 'e universele/generike lay-out. Dan mar it [[Berjocht:Universele ynfoboks bisteryk]] oanpasse en ús safolle mooglik oan 'e universele/generike lay-out hâlde?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 20 nov 2023, 08.53 (CET)
::::::::Dat fyn ik gjin oplossing. It [[:Berjocht:Universele ynfoboks bisteryk]] is net bedoeld foar soarten, mar foar hegere taksonomyske groepen, lykas skiften en famyljes en skaaien. Foar soarten en ûndersoarten fan bisten, planten en skimmels soene dan folslein nije ynfoboksen ûntwurpen wurde moatte. Mar dat feroaret dan likegoed noch neat oan 'e tûzenen artikels op 'e Wikipedy dy't gebrûk meitsje fan in net-generike ynfoboks. Dy soene dan allegear hânmjittich ferfongen wurde moatte. Dêr is gjin begjinnensein oan en boppedat is it ek noch rotwurk om te dwaan. We binne hjir allegearre mar út aardichheid oan 'e gong en wurde net betelle. Soks kin net fan frijwilligers frege wurde. Ik fyn, it moat sintraal oplost wurde sadat gewoane ynfoboksen ek op 'e mobile tillefoan ta har rjocht komme, of oars is it spitich mar dan is it net oars. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 20 nov 2023, 17.43 (CET)
:::::::::Ik bin it mei Ieneach iens. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 20 nov 2023, 17.46 (CET)
::::::::::Bêst, mar mocht it sintraal net slagje dan kin der dochs gewoan njonken de besteande in universele ynfoboks oanmakke wurde foar de nije lemma's? En hoe giet it no fierder, is der immen fan 'e behearders dy't kontakt opnimt mei wiki?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 20 nov 2023, 17.57 (CET)
:::::::::::Ik haw ris even sjoen wat de mooglikheden binne troch in nije universele ynfoboks oan te meitsjen. Ik tocht, miskien as ik alle lemma's presys deselde namme jou as yn 'e al besteande boks, dat we it spul dan gewoan trochwize kinne sûnder der fierder oan te kommen, mar dat wurket net. Je kinne it gedoch wol wat ferlytsje, mar je moatte noch altyd by alle artikels lâns om hânmjittich dingen te feroarjen. Noch mar ris even oer neitinke. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 20 nov 2023, 20.12 (CET)
:::::::::::{{Ping|RomkeHoekstra|Kneppelfreed}} Wat jo lêste fraach oangiet, Romke, ik wit net hoe't dit fierder moat. Ik haw ris eefkes socht, mar ik kin gjin &quot;loket&quot; fine dêr't wy by Wikimedia mei soksoarte swierrichheden telâne kinne. Al wie dat der wol, dan kin ik it probleem noch net oanjaan, want ik haw it net mei eigen eagen sjoen. Ik haw niis de mobile ferzje ris iepene op 'e laptop, mar by my is der dan hielendal neat mis mei de ynfoboksen. It probleem liket beheind te wêzen ta it gebrûk fan 'e mobile ferzje op 'e mobile tillefoan. En dat kin ik net sjen, want ik haw in tillefoan dêr't je allinnich mar mei belje en tekste kinne. Miskien kinne we earst ris ôfwachtsje oft {{Ping|Wutsje}} wit hoe't soks op nl: om en ta giet en oft der in plak is by Wikimedia dêr't je mei sokke dingen hinne kinne. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 20 nov 2023, 23.30 (CET)
::::::::::::{{Ping|RomkeHoekstra|Kneppelfreed|Wutsje}}Ja, it spilet allinne op 'e mobile ferzje fan 'e mobyl, mar dat hie ik leauw 'k al skreaun. Op 'e tablet is ek neat mis. It is dus ek net in hiel grut probleem, alles stiet der wol op, mar moai is it net. Om't de smartphone foar ynternetten hjoed-de-dei yn 'e frije tiid wol in hiel soad brûkt wurdt, soe it moai wêze as it dochs oplost wurdt. Wy wachtsje eefkes Wutsje ôf en oars meitsje ik yn alle gefallen foar de fûgels wol eefkes in universele ynfoboks en dan gean ik dêrmei fierder.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 21 nov 2023, 08.28 (CET)
:::::::::::::Lestich foar my is dat ik dit probleem op myn âld Nokia net reproduseare kin en dat ik dus ek gjin idee haw wêr't de oplossing socht wurde moat. Faaks is it wat en stel de fraach ris op [[:nl:WP:SHEIC]]. Dêr is it nea tige drok, mar dy side wurdt yn de gaten hâlden troch wat lju dy't der ferstân fan hawwe en dy't oaren altyd wol helpe wolle. [[User:Wutsje|Wutsje]] 21 nov 2023, 09.03 (CET)
::::::::::::::{{Ping|RomkeHoekstra|Kneppelfreed}} Om't ik it probleem, krekt as Wutsje, sels net sjen kin, sil ien fan jimme by it troch Wutsje oanjûne adres om rie freegje moatte. Dat fielt in bytsje as oft ik it probleem ôfsko, mar ik kin dus net omskriuwe wat der mis is. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 21 nov 2023, 22.23 (CET)

== Eventuele nije ynfoboks foar bistesoarten ==
Ik meitsje hjir mar even in nije diskusje fan, oars snijt it ûnder yn 'e lawine fan reäksjes en reäksjes op reäksjes hjirboppe. Jo sizze dêr: &quot;''Wy wachtsje eefkes Wutsje ôf en oars meitsje ik yn alle gefallen foar de fûgels wol eefkes in universele ynfoboks en dan gean ik dêrmei fierder.''&quot; Ik moat earlik sizze dat ik it hiel spitich fine soe as foar fûgels no in oare ynfoboks yn gebrûk komt as foar oare bisten. Dat liket my hielendal net nedich. As de rie fan Wutsje neat opsmyt en jo wolle graach dochs in universele ynfoboks hawwe, dan stel ik foar dat we dêr tegearre ris oer gear geane. Ik hie justerjûn al ien makke, mar dat wie om te sjen oft we de hiele boel yn ien kear oersette kinne fan net-generyk nei universeel, dus sûnder hânmjittich bybeunen op alle siden dy't de ynfoboks no brûke. Ik kin jo fertelle: dat slagget net, we moatte hoe dan ek dingen hânmjittich oanpasse. Mar as der dochs in nije ynfoboks komme moat, haw ik ek noch wol in pear ektra dingen dy't ik wol oars hawwe wol. Litte we yn elts gefal ien ynfoboks hâlde foar alle bistesoarten. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 21 nov 2023, 22.31 (CET)
:{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Dêr kin ik my goed yn fine hear, ik ha hjirboppe wol &quot;fûgels&quot; skreaun, mar dat kaam eins mear om't ik fan 'e bisten oant no ta eins allinne oer fûgels skriuw en jo ha gelyk: der kin dan better ien komme foar alle bisten. 
:{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Kneppelfreed|Wutsje}}:Ik ha op [[:nl:Wikipedia:SHEIC]] ûnder it kopke &quot;Probleem bij niet-universele sjablonen bij Friestalige wiki&quot; de fraach útset as ien in oplossing hat. Mar eefkes ôfwachtsje of der in reaksje komt.
::{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Kneppelfreed|Wutsje}}Ik ha yntusken in andert krige en ha de tekst eefkes hjirhinne kopiëarre: &lt;br&gt;
::''Dat is omdat deze infobox niet de class=&quot;infobox&quot; annotatie heeft. De software kan ze daardoor niet herkennen en niet de styling en speciale gedragingen geven die infoboxen normaal hebben. Je kan dus het beste class=infobox toevoegen aan het sjabloon. Er zit sowieso nog wel wat verbeteringen daar. Geen gebruik van table headings and captions, valign en align welken niet langer door browsers worden herkend. Ziet er een beetje 2005 uit ;) TheDJ (overleg) 22 nov 2023 13:35 (CET)''&lt;br&gt;
::Ik doar der net al tefolle mei om te griemen, dus ik hoopje dat immen fan jim der mei út 'e fuotten kin.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 22 nov 2023, 19.37 (CET)
::@[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], @[[Meidogger:Ieneach fan 'e Esk|Ieneach fan 'e Esk]], en @[[Meidogger:Wutsje|Wutsje]], tige tank Romke dat jo it inisjatyf nommen hawwe it even op [[:nl:Wikipedia:SHEIC]] te melden. Ja ik wol my dêr ek net tefolle oan weagje en griem mei dy ynfoboksen om. It neidiel is dat wy sadwaande op dizze wikipedy stadichoan mei ferâldere materiaal oan it wurkjen binne. Neffens in soad oare wiki's rinne we op technysk mêd efteroan. Sels lytseren as de Noardfryske, Platdútske, Nedersaksyske en Limburchske wiki's binne wat dat oanbelanget wat foarliker as uzes. Ik haw besocht mei de posysjekaarten, de berjochten mei statistiken en de berjochten &quot;cite web&quot;, &quot;cite book&quot; (dat makket it ynfoegjen fan boarnen wat makliker) it bewurkjen in bytsje makliker te meitsjen. Ien ding dy't we faaks dwaan kinne, is om nije ynfoboksen te meitsjen en dy fan bygelyks de Nederlânske wiki oerkopiearje en oanpasse oan ús wiki, sa't ik dien hie mei dy niisneamde berjochten. Om nou by alle bistesiden dy ynfoboksen te ferfangen haw ik lykwols ek gjin nocht oan want dêr sil dan sa'n ûnbidige bealch fol wurk yn sitte, dêr't ik tink nimmen fan ús op sit te wachtsjen. We kinne dan faaks nije siden en dêr de nije ynfoboksen by brûke. Om dy nije ynfoboksen fan in oare wiki te meitsjen, dat falt ek net altyd ta en benammen mei dy lêste fan &quot;cite web&quot; ensfth smiet my noch wol de nedige argewaasje op en it is noch hieltyd net folslein yn oarder. De [[:Kategory:Berjochten boarne]] komt mei op de keppele siden te stean en ik wit net hoe't ik dat feroarje moat, want ik haw my dêr al blyn sitte te staren. En doe fûn ik út dat de Ingelsktalige parameters fan &quot;cite web&quot; hjir al wurken. Dus dat wie suver noch om 'e nocht. No net hielendal, want no kinne ek Frysktalige parameters brûkt wurde. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 22 nov 2023, 21.46 (CET)
:::Ik tink dat it goed is dat wy meiïnoar der eefkes oer te set moatte hoe't wy dat oanpakke. Dus net yn 't wylde wei en elts docht mar wat, faaks is it goed om earst in ynventarisaasje te meitsjen fan 'e ynfoboksen dy't oanpast wurde moatte (want miskien binne der wol mear). Of tinke jimme oars?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 22 nov 2023, 22.10 (CET)
::::Nee, dat is wol in goed idee, mar, ûngeduldich dat ik bin, wol ik earst wolris witte oft dizze rie dy't we krigen hawwe no wurket. Ik haw in stikje koade fan [[:Berjocht:Ynfoboks generyk]] stellen (dêr't alle universele ynfoboksen op draaie, dus dêr is it goed) en dat ynplakt yn [[:Berjocht:Bistesoarte]]. Romke, soene jo noris op jo mobile tillefoan sjen kinne oft it euvel ferholpen is? As we seker witte dat dit wurket, kinne we wolris eefkes sjen hokker ynfoboksen dizze pleister ek noch op 'e wûne krije moatte. En mei &quot;we&quot; bedoel ik jo of Kneppelfreed, want sa't ik sei, sels kin ik it net sjen. As jimme dan sizze wêr't ik wêze moat, wol ik dêr wol herhelje wat ik no by Bistesoarte dien haw. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 23 nov 2023, 01.28 (CET)
::::En as it wurket, moatte wy net ferjitte dy man, TheDJ, te betankjen foar syn help, want as it sa relatyf ienfâldich op te lossen is, skeelt it ús in bealchfol wurk. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 23 nov 2023, 01.28 (CET)
:::::It liket te wurkjen. Ik seach by bygelyks [[kloekswan]], dêr't it [[Berjocht:Bistesoarte]] brûkt waard gjin wite romte mear yn 'e ynfoboks op de mobile ferzje fan myn mobyl. By bygelyks it [[Berjocht:Soarte]] sit dy wite romte dêr noch wol. Tige moai dat jo dat fûn hawwe, Ieneach. As it by dy oare ynfoboksen ek sa giet soe ús dat yndie in bealchfol wurk besparje. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 23 nov 2023, 05.28 (CET)
::::::Ja it wurket en it sjocht der hiel goed út. Ien ding soe noch moaier kinne en dat is it lûdsfragmint dat ûnder it sintrearre plaatsje lofts útline stiet. Mar foar de rest sjocht it der no goed út en ik bin sa dik tefreden. Goed wurk mannen en tige tank!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 23 nov 2023, 06.45 (CET)

{{Ping|RomkeHoekstra|Kneppelfreed}} Moai sa. Ik haw der juster wat mei sitte te prutsen oant ik de ynfoboks wer werom hie yn syn oarspronklik foarm, want troch inkeld class=&quot;infobox&quot; ensfh. deryn te setten krige er wat in oare foarm. Mar ik tocht letter, miskien is dat eins wol moaier. Dat, wat fine jim? De ynfoboks mei dizze lay-out hâlde: 

{| class=&quot;toccolours vatop infobox&quot; cellpadding=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;float:right; clear:right; width:250px; padding:0px; margin-left:0.5em;border: 1px solid #999999; color: #000; background-color: #F8F8F8; font-size:85%&quot;
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#DAA520&quot; | &lt;big&gt;{{PAGENAME}}&lt;/big&gt;
|- 
| align=&quot;center&quot; width=&quot;250&quot; | {{{Ofbyld}}}
|-
{{#if: {{{lûd|}}}| {{!}} {{!}} {{{lûd}}} 
{{!}}-}}
|-
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#DAA520&quot; | [[taksonomy]]
|- 
|
{| style=&quot;border:0; background-color: #F8F8F8&quot; 
|- valign=top
| '''[[ryk (taksonomy)|ryk]]:''' || {{{Ryk}}}
|- valign=top
| '''[[stamme (taksonomy)|stamme]]:''' || {{{Stamme}}}
|- valign=top
| '''[[klasse (taksonomy)|klasse]]:''' || {{{Klasse}}}
|- valign=top
| '''[[skift]]:''' || {{{Skift}}}
|- valign=top
| '''[[famylje (taksonomy)|famylje]]:''' || {{{Famylje}}}
|- valign=top
| '''[[skaai (taksonomy)|skaai]]:''' || {{{Skaai}}}
|}
|- 
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#DAA520&quot; | [[soarte]]
|- 
! align=&quot;center&quot; | ''{{{Namme}}}''
|- 
| align=&quot;center&quot; | &lt;small&gt;{{{Beskriuwer, jier}}}&lt;/small&gt;
|- 
| align=&quot;center&quot; | {{{IUCN-status}}}
|-
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#F8F8F8&quot; | {{#if: {{{lânkaart|}}} | [[ferspriedingsgebiet]] }}
|-
| align=&quot;left&quot; width=&quot;250&quot; | {{{lânkaart}}} 
|}
{{clearright}}
of hawwe jim in foarkar foar dizze lay-out?

{| class=&quot;toccolours vatop infobox&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;float:right;margin-left:0.5em;border: 1px solid #999999; color: #000; background-color: #F8F8F8; font-size:85%&quot;
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#DAA520&quot; | &lt;big&gt;{{PAGENAME}}&lt;/big&gt;
|- 
| align=&quot;center&quot; width=&quot;250&quot; | {{{Ofbyld}}}
|-
{{#if: {{{lûd|}}}| {{!}} {{!}} {{{lûd}}} 
{{!}}-}}
|-
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#DAA520&quot; | [[taksonomy]]
|- 
|
{| style=&quot;border:0; background-color: #F8F8F8&quot; 
|- valign=top
| '''[[ryk (taksonomy)|ryk]]:''' || {{{Ryk}}}
|- valign=top
| '''[[stamme (taksonomy)|stamme]]:''' || {{{Stamme}}}
|- valign=top
| '''[[klasse (taksonomy)|klasse]]:''' || {{{Klasse}}}
|- valign=top
| '''[[skift]]:''' || {{{Skift}}}
|- valign=top
| '''[[famylje (taksonomy)|famylje]]:''' || {{{Famylje}}}
|- valign=top
| '''[[skaai (taksonomy)|skaai]]:''' || {{{Skaai}}}
|}
|- 
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#DAA520&quot; | [[soarte]]
|- 
! align=&quot;center&quot; | ''{{{Namme}}}''
|- 
| align=&quot;center&quot; | &lt;small&gt;{{{Beskriuwer, jier}}}&lt;/small&gt;
|- 
| align=&quot;center&quot; | {{{IUCN-status}}}
|- 
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#F8F8F8&quot; | {{#if: {{{lânkaart|}}} | [[ferspriedingsgebiet]] }}
|-
| align=&quot;left&quot; width=&quot;250&quot; | {{{lânkaart}}} 
|}
{{clearright}}
Ik haw TheDJ ûnderwilens betanke foar syn help en ik haw ek útfûn hoe't dat lûdsfragmint sintrearre wurde kin. Dat dat soe no ek goed wêze moatte. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 23 nov 2023, 22.09 (CET)

:{{Ping|Ieneach fan &amp;#39;e Esk}} Earlik sein sjoch ik gjin ferskil tusken de ien en de oar.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 23 nov 2023, 22.09 (CET)
::Nee? By de boppeste ynfoboks sitte de rânen der strak omhinne: de kleure flakken reitsje de rânen. By de ûnderste sit der dochs al gau oardel mm romte tusken de rânen en kleure flakken yn. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 23 nov 2023, 22.12 (CET)
:::@[[Meidogger:Ieneach fan 'e Esk|Ieneach fan 'e Esk]], @[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], no hartstikke moai dat it oplost is. Tige tank. Myn lichte foarkar giet út nei de boppeste, mar as jim de foarkar foar de ûnderste hawwe, dan is it my ek wol goed. No kinne we dus wer in ein foarút! [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 24 nov 2023, 01.54 (CET)
:::{{Ping|Ieneach fan &amp;#39;e Esk}} Dat is om myn skerm net te sjen: yn beide gefallen reitsje de balken it kader en dat fyn ik ek it moaiste, dus as by jim der by de ûnderste romte tusken de balkjes en it kader sit dan soe ik mar foar de boppeste gean. 
::::{{Ping|RomkeHoekstra|Kneppelfreed}} Ik haw noch in domme flater út it berjocht:bistesoarte helle dy't ik der sels oarspronklik yn programmearre hie. It wie my opfallen no't ik der hieltyd mei ompielde, en dan sit it my dwers, dat sadwaande. Dêrefteroan haw ik ek fuortendaliks de berjochten Biste-ûndersoarte, Plantesoarte en Skimmelsoarte deselde behanneling mar jûn dy't ik justerjûn oan Bistesoarte jûn hie, dat dy ynfoboksen moatte no ek goed wêze. Foar de rest wit ik it net oft der noch mear gebeure moat. As jim in ynfoboks tsjinkomme dy't noch net omlyk wol, dan moatte jim my mar even oan myn jaske lûke, dan sil ik dêr ek oer gear. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 24 nov 2023, 02.12 (CET)
:::::Ik tink dat it wol goed is om alle net-generike ynfoboksen eefkes nei te rinnen. Ik wit net hoefolle of dat der binne, mar ik sjoch dêr de oankommende tiid wol eefkes nei en as ik wat tsjin kom lit ik wol eefkes fan my hearre.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 24 nov 2023, 08.07 (CET)
::::::It binne der op dit stuit sa te sjen [https://w.wiki/8GKD minder as hûndert]. [[User:Wutsje|Wutsje]] 25 nov 2023, 09.29 (CET)

== Ynwenners Noardhollânske plakken ==
Goeie @[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], ik haw it berjocht [[Berjocht:Statistyk wenplak Noard-Hollân ynwenners]] oanmakke. Mar hy is noch net folslein. Ik hie der allinnich mar de plakken fan de gemeente Skagen ynfoege. As jo in nije side meitsje fan in plak yn Noard-Hollân, moat dy earst [[Berjocht:Noard-Hollân ynwennertallen wenplakken|hjir]] even oan taheake wurde. Alfêst tige tank. Gr. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 3 mrt 2024, 23.10 (CET)
:@[[Meidogger:Kneppelfreed]], goeie. Ik hie it justerjûn al sjoen, mar tocht moarn sjoch ik wol eefkes fierder. Moai wurk Kneppelfreed! Ik ha allinne eefkes in fraach: yn it [[Berjocht:Noard-Hollân ynwennertallen wenplakken|berjocht]] binne de ynwennertallen oant en mei 31.12.2021, wylst ''[https://allecijfers.nl/woonplaats/haringhuizen/ Alle Cijfers]'' de sifers al oant en mei 31.12.2023 ferwurke hat. Is dat om in reden?.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 4 mrt 2024, 08.16 (CET)
::@[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], tige tank foar de kompliminten. De ynwennertallen binne fan it CBS dy't ik oernommen haw fan 'e Nederlânske wiki.  Dy wiene noch fan 2021. Ik tink dat CBS de ynwennertallen ûnderwilens al oanpast hat. Sil der meikoarten ris even nei sjen. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 6 mrt 2024, 08.04 (CET)

== Nuete ein ==
Goeie, RomkeHoekstra. Ik haw jo trochwizing fan [[nuete ein]] (sjoch [[:en:domestic duck]]) nei [[Aylesburyein]] wiske, om't de Aylesburyein mar ien fan withoefolle rassen fan 'e nuete ein is, sjoch [[:en:List of duck breeds]]. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2024, 00.01 (CET)
:Ik soe in artikel skriuwe oer de nuete ein, mar it waard de Aylesbury-ein. Mar ik wist eefkes net hoe't ik dy trochferwizing der wer út helje moast. Ik tocht, ik sjoch moarn wol fierder . Mar jo hawwe it no al dien, dus betanke. Foar in oare kear: kin ik soks ek of is dat allinne in hanneling foar behearders--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 7 mrt 2024, 07.58 (CET)?
::Dat tink ik net. Ik tink dat it wiskjen fan siden in funksje is dy't oan behearders foarbeholden is. Mar ik haw it al sa lang dat ik it suver hast net iens mear wit. No ja, it is maklik te kontrolearjen. Dan moatte jo even in willekeurich artikel iepenje en sjen hokfoar tabblêden jo rjochtsboppe hawwe. Ik haw (f.l.n.rj.) &quot;Lêze&quot;, &quot;Bewurkje&quot;, &quot;Skiednis besjen&quot;, dan it stjerke fan 'e folchlist, en &quot;Mear&quot;. &quot;Mear&quot; is in útklapmenu dêr't ûnder sitte: &quot;Wiskje&quot;, &quot;Omneame&quot; en &quot;Skoattelje&quot;. No, skoattelje is yn elts gefal in ding dat allinnich behearders kinne, en tocht de oare beide ek, mar dat wit in net foar 100% seker. Mar goed, jo kinne fansels altyd eefkes in te wiskjen side fermelde op [[Wikipedy:Siden wiskje]], dan regelje Drewes, Kneppelfreed of ik it foar jo. Gjin probleem. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2024, 18.51 (CET)
:::Ik kin wol omneame (dat hie ik nammers al dien mei de nuete ein), de rest net. As it wer foarkomt jou ik wol lûd.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 7 mrt 2024, 19.08 (CET)

== Einheidsgemeinde ==
{{Ping|Kneppelfreed}} Wolle jo [[Einheitsgemeinde]] eefkes trochlêze? It is oerset fan it Dútske lemma en dêr stiet it nochal yngewikkeld. Miskien kinne jo it wat ienfâldiger útlizze, want it is nochal betizend. Lykas: &quot;It begryp Einheitsgemeinde foar in selsstannige gemeente, benammen as er út meardere doarpen bestiet, dy't foar administrative doelen net mei op syn minst ien oare selsstannige gemeente ta in gruttere administrative ienheid oansletten is (bygelyks yn Nedersaksen in samtgemeinde - gearwurkingsgemeente) is yn guon dielsteaten wetlik fêstlein, wylst yn oare dielsteaten, sa as Beieren, foar in part net wetlik fêstlein is.&quot; Ek binne guon oersettings neffens my net hielendal korrekt, lykas de folgjende sin. Dêr is it wurd ''Bezeichnung'' as betsjuttenis oerset, wylst dat omskriuwing betsjut. It wurd ienheidsgemeinde hat yn Hessen en it Saarlân net in oare betsjuttenis, mar in oare namme. Ik wol it sels wol oanpasse, mar ek net tefolle yn jo wurk omgrieme. En sa binne der noch wat dinkjes.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 3 jun 2024, 09.09 (CEST)

:@[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], goeie, ik ha it yndie fan it Dútske lemma oerset. Fiel jo frij as jo tinke dat dêr feroarings oan dien wurde moat. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 3 jun 2024, 17.15 (CEST)

== Swarte readsturtsje ==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Kneppelfreed|Drewes}} Wol ien fan jimme eefkes it [[swarte readsturtsje]] ferwiderje. Ik ha it mei fersin twa kear opslein. Yn it foar tank. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 6 jun 2024, 14.18 (CEST)

== Donau-Ries ==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Hoe't it kin wit ik net, mar ik woe [[Donau-Ries|Donau-Ries (Landkreis)]] omneame yn Donau-Ries. Wat dêrnei barde is dat de side omneamd waard en dat der tagelyk in kopy fan de side [[Donau-Ries (Landkreis)]] oanmakke is, dêr't ik sûnder erch op fierder wurke mei it útwreidzjen fan it lemma. Ik begryp net hoe 't ik dat hân ha, mar nei it opslaan fan 'e útwreiding ûntdekte ik dat. It handichste is tink dat de [[Donau-Ries|âlde side]] ferwidere wurdt, dan kin dêrnei (Landkreis) út de nij oanmakke side ferwidere wurde. Soene jo dat eefkes oppakke kinne? Yn 't foar tank.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 9 jun 2024, 08.01 (CEST)
:Drewes hat it yntusken al regele. Jo hoege neat mear te dwaan.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 9 jun 2024, 22.59 (CEST)

== Navigaasje ==
--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 sep 2024, 12.58 (CEST)
{{Ping|Kneppelfreed}} By it meitsjen fan in navigaasjebalke (of hoe't sa'n ding mar hjit) fernuverje ik my wat dat alles oan inoar fêst skreaun wurdt (lykas: 
Berjocht:GemeenteHollânsKroan). Ik doch dat dus ek mar om't dat hjir wizânsje is, mar is dêr in spesjale reden foar? [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 8 aug 2024, 23.18 (CEST)

:@[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], ja dat waard earst altyd sa dien, wêrom wit ik net, dus dêrom hie ik it ynearsten mar oanholden, mar it hoecht eins net. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 9 aug 2024, 01.51 (CEST)

== Boarnen ==
Dei @[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], ik sjoch dat jo siden oanmeitsje middels oersetten. By guon Nederlânske siden steane dêr yndie gjin ferwizings nei boarnen ta. Wat ik meastal doch oangeande Nederlânske plakken sjoch ik altyd ek even op siden [https://www.plaatsengids.nl plaatsengids.nl] of op de doapssiden, as dy dêr binne. As dy aardich oerienkomme mei de nl wikiside, dan kinne jo dy boarnen eventueel taheakje. Gr. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 13 aug 2024, 20.24 (CEST)
:{{Ping|Kneppelfreed}} Ik wit net wat der mei de Plaatsengids oan 'e hân is, mar ik kin der optheden net op komme. Jo wol? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 13 aug 2024, 21.33 (CEST)
::@[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], no dat is nuver. It liket dat de side fan 't ynternet ôfhelle is. Ik kin der op dit stuit no ek net op komme. Ris ôfwachtsje oft er wer werom komt. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 14 aug 2024, 08.31 (CEST)
:{{Ping|Kneppelfreed}} Ja ik fyn it ek hiel nuver, mar it is al in wike of wat sa. Ik ha de side in soad brûkt foar ynformaasje by it beskriuwen fan plakken, mar it liket der op dat se de stekker der útlutsen ha.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 14 aug 2024, 08.35 (CEST)

== Twa ynfoboksen ûnderinoar ==
{{Ping|Kneppelfreed|Ieneach fan 'e Esk}} Ik ha by [[Atos]] twa ynfoboksen ûnderinoar plakt ([[Berjocht:Universele ynfoboks gebiet|ien foar it gebiet]] en  [[Berjocht:Ynfoboks wrâlderfgoed|ien foar UNESCO-gegevens]]. Ik sjoch sels gjin fouten, mar der ûnstiet wat wite romte boppe it begjin fan 'e tekst. By oare wiki's bart soks net. Ha'k wat ferkeard dien?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 sep 2024, 12.58 (CEST)

:{{Ping|RomkeHoekstra}} Goeie. Ik haw earst even by de beide ynfoboksen sjoen dy't jo brûke, mar dêr koe ik net echt wat oan fine. Doe haw ik op in side sûnder ynfoboks twa ynfoboksen ynfoege wêrfan't ik wist dat se goed wurken, en doe krige ik deselde wytregel boppe-oan. Blykber triuwt de twadde ynfoboks de tekst in lyts eintsje nei ûnderen. Ik tocht, ik haw ris earder mei soks ompield. It moast fier weikomme, mar ik haw it fan jierren lyn út myn ûnthâld opdjippe. Jo moatte yn sa'n gefal even in &quot;wrapper&quot; brûke. Dat giet sa: 
:'''&lt;span style=&quot;color:blue;&quot;&gt;&lt;nowiki&gt;{{wrapper}}&lt;/nowiki&gt;
:&lt;span style=&quot;color:blue;&quot;&gt;'''|'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color:red;&quot;&gt;{{1e ynfoboks
:&lt;span style=&quot;color:red;&quot;&gt;|1e ynfoboks
:&lt;span style=&quot;color:red;&quot;&gt;|1e ynfoboks
:&lt;span style=&quot;color:red;&quot;&gt;}}
:&lt;span style=&quot;color:blue;&quot;&gt;'''|-
:&lt;span style=&quot;color:blue;&quot;&gt;'''|'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color:green;&quot;&gt;{{2e ynfoboks
:&lt;span style=&quot;color:green;&quot;&gt;|2e ynfoboks
:&lt;span style=&quot;color:green;&quot;&gt;|2e ynfoboks
:&lt;span style=&quot;color:green;&quot;&gt;}}
:&lt;span style=&quot;color:blue;&quot;&gt;'''|-
:&lt;span style=&quot;color:blue;&quot;&gt;'''|}'''
:Ik haw yn dit foarbyld de wrapper fet blau makke, de 1e ynfoboks read en de 2e ynfoboks grien. Tink derom dat de wrapper út 3 dielen bestiet: in stikje boppe-oan, in stikje tusken de beide ynfoboksen yn en in stikje ûnderoan. Of jo kinne fansels ek gewoan it spul kopiëarje fan hoe't ik it dien haw op 'e side [[Atos]]. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 29 sep 2024, 21.15 (CEST)
::{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Tige tank. Dêr wie ik sels nea efter kommen! --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 sep 2024, 21.41 (CEST)
:::No, graach dien. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 29 sep 2024, 21.46 (CEST)
::::@[[Meidogger:Ieneach fan 'e Esk|Ieneach fan 'e Esk]], @[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], goed om te witten. Dêr hie ik sels ek nea efterkommen! [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 30 sep 2024, 01.51 (CEST)
:::::Komt dizze útlis no earne dêr't de neikommende meidogger it  weromfine kin? [[Meidogger:Mysha|Mysha]] ([[Meidogger oerlis:Mysha|oerlis]])
::::::{{Ping|Kneppelfreed}} Ik haw it ek net betocht, hear. Ik haw it op en: ris sjoen, net mei ynfoboksen mar mei in kolom plaatsjes ûnderinoar, en doe't ik in stikmannich jierren lyn ek ris twa ynfoboksen brûke woe, en dêrby tsjin itselde probleem oanrûn as RomkeHoekstra, tocht ik: soe it ek wurkje foar ynfoboksen? Dat bliek yndie te wurkjen. Mar it gie doe om in sikehûs, wêrfoar't ik de ynfoboksen organisaasje en bouwurk brûkte. Letter haw ik in spesjale ynfoboks foar sikehuzen oanmakke wêryn't dy beide funksjes kombinearre binne. Dat it wie alwer in moai skoft lyn dat ik dit trúkje foar it lêst brûkt hie. 
::::::{{Ping|Mysha}} Goed punt, Mysha. Wêr soene wy dit it bêst delsette kinne? Ik tink op [[Wikipedy:Ynfoboks]]. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 sep 2024, 21.09 (CEST)

== Wiskje ==
{{Ping|Ieneach fan &amp;#39;e Esk}} Wolle jo de 'Kategory:Plak yn Feneesje' wiskje? Dy ha'k by fersin oanmakke. Alfêste betanke. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 13 okt 2024, 22.52 (CEST)

:Tuerlik, komt foar de bakker. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 13 okt 2024, 22.54 (CEST)

== Kategoryen bisten &amp; planten ==
Goeie. Ik woe fan 'e wike de kategory-yndieling fan bisten en planten mar ris oanpakke, dêr't wy it [[Oerlis:Slobeinen#Kategory|hjirre]] oer hân hawwe. Ik sil dêr hjoed in begjintsje mei meitsje. Jo hawwe doe oanbean om te helpen, en dat is hartstikkene moai, mar ik woe earst sels mar ris even sjen hoe't it giet. As it wat flot wol, dan tink ik dat ik my wol rêd. It helpt fansels dat der allinne mar spul by wei hoecht yn pleats fan dat der wat by moat. Mocht ik jo help al nedich wêze, dan jou ik wol in gil. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 27 okt 2024, 11.39 (CET)
:Bêst genôch, jo witte my dan wol te finen.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 27 okt 2024, 13.22 (CET)
::No, it is klear. It wie noch in hiel wurk, fral om't ik ek noch alderhanne nuverichheden tsjinkaam dy't mei-iens ek ôfhannele wurde moasten. Mei as hichtepunt in artikel oer de plant ([[heanen]]), blykber bedoeld as ferklearring fan it toponym [[Heanmar]], wêrby't de ferkearde plant ([[heinebal]]) beskreaun wie. It duorre troch dy omballingen allegearre in bytsje langer as ik yn 't foar hope hie, en ek om't we tiisdeitemiddei, doe't ik in flinke slach meitsje wollen hie, ûnferwachts besite krigen. Dat dat kaam my eins net sa gelegen. Mar hawar, it is wer klear. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 31 okt 2024, 18.52 (CET)</text>
      <sha1>t58kdeccx67y6dygrhda9ez3k5o5s1x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173788</id>
      <parentid>1173780</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T19:20:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>/* Kategoryen bisten &amp; planten */</comment>
      <origin>1173788</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="167563" sha1="2ehddjiq9pnmzof7jhlsn94ogh64mh1" xml:space="preserve">{{wolkom|Romke}}

== Bad Salzig ==
Fergeemje Romke. Hie ik krekt tal fan [[]] en staveringsferoaringen oanbrocht en tagelyk wiene jo oané gong, dat myn bewurking is nei de Flistinen. 27 maa 2016, 19.27 (CEST)
:No wat is dat no sneu. Al it wurk om'e nocht. Myn ekskúses. No ik dochs efkes kontakt ha: doch ik it sa goed mei de ferwizing nei in oersetting fan in Dútsktalige side? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 27 maa 2016, 20.00 (CEST)
::Dy ferwizing nei de Dútsktalige side mei syn referinsjes is goed. Oars moai dat jo geregeldwei in bydrage leverje by ús. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 27 maa 2016, 20.11 (CEST)
:::Witte jo wer ik ynfo fine kin oer it meitsjen fan in ynfoboks of wa't dat foar de fryske wiki wolris dien hat? [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 maa 2016, 08.12 (CEST)
::::Sa'n ynfoboks kinne jo fine troch Berjocht:begjinletter te tikken. Tink derom om de : hinne sitte gjin spaasjes. Bygelyks Berjocht:L jout ûnderoaren de Lântabel. Boppedat is dit in moaie gelegenheid jo efkes te melden, dat wy yn it lêste jier de nijste stavering yntegraal trochfierd hawwe. As jo ris om in wurd sykje, kinne jo dat fine yn de list ûnder [[Nije stavering 2015]] dêr't alle 333 wurden op alfabet steane. [[Meidogger:Yn &amp;#39;e Wâlden|Yn &amp;#39;e Wâlden]] ([[Meidogger oerlis:Yn &amp;#39;e Wâlden|oerlis]]) 28 maa 2016, 12.10 (CEST)

== Ynfoboksen ==

Goeie, RomkeHoekstra. Ik haw foar de Wikipedy ferskate ynfoboksen makke. Foar persoanen sil ik jo hjir in listke jaan:
*[[Berjocht:Akteur]]
*[[Berjocht:Artyst of kabaretier]]
*[[Berjocht:Keunstner]]
*[[Berjocht:Model]]
*[[Berjocht:Pornoakteur]] (brûke we foar eltsenien yn 'e seksyndustry)
*[[Berjocht:Regisseur of produsint]]
*[[Berjocht:Sjonger of muzikant]]
*[[Berjocht:Ynfoboks skriuwer]] (in besteande ynfoboks fan MeinRei dy't ik wat oanpast haw)
*[[Berjocht:Ynfoboks sporter]] (dizze bestie ek al)
*[[Berjocht:Telefyzje- of radiopersoanlikheid]]
*[[Berjocht:Dyn koart]] (foar politisy, keningen en sa; wêr't de namme op slacht, dat wit ik ek net: dizze ynfoboks bestie al en haw ik in skoft lyn wat oanpast)
*[[Berjocht:Persoan algemien]] (foar iderien dy't net yn ien fan 'e boppesteande boksen past; dizze soene jo bgl foar bibelske persoanen brûke kinne)
Uteraard is it hielendal oan josels oft jo dizze ynfoboksen brûke wolle of net. Ynfoboksen oer oare ûnderwerpen binne faak te finen troch yn it sykfinster &quot;Berjocht:&quot; en dan de earste letter fan wat jo tinke dat de namme wêze moat yn te typen, mar in protte ynfoboksen hjitte ek &quot;Berjocht:Ynfoboks XXX&quot; (wêrby't XXX hjir even foar de namme stiet) of &quot;Berjocht:Universele ynfoboks XXX&quot;. Oars meie jo it my ek altyd wol freegje. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 28 maa 2016, 15.16 (CEST)
:Ik ha socht nei in ynfoboks foar in Landkreis (Berjocht:Ynfoboks Landkreis) en kom dan wol earne, mar sjoch dan gjin ynfoboks stean. Ûnder &quot;boarne bewurkje&quot; sjoch ik fierder wol ynhâld, mar hoe't it dan fierder moat wit ik net (ik ha hjir earlik sein hielendal gjin ûnderfining yn).--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 maa 2016, 16.25 (CEST)
::Even in pear punten, Romke:
::* As jo antwurd fan my hawwe wolle, dan moatte jo jo berjocht even op myn oerlisside sette. Dy kinne jo ienfâldich fine troch op 'e link &quot;oerlis&quot; te klikken dy't efter myn namme stiet ûnder berjochten dy't ik hjir efterlit, of jo kinne yn it sykfinster &quot;Meidogger oerlis:&quot; yntype en dan de namme fan 'e dejinge dy't jo hawwe moatte. Dan stiet der boppe-yn krekt as by jo eigen oerlisside in tabblêd mei de namme &quot;Nij mêd&quot;, dêr't jo op klikke kinnen om dan in boadskip efter te litten oer in nij ûnderwerp, of, as jo nochris op it aljemint wolle oer itselde ûnderwerp, dan kinne nei ûnderen ta scrolle en jo boadskip ûnder it betreffende ûnderwerp sette, sa't wy hjirre no ek dogge. As jo my dingen freegje wolle en de fraach op jo eigen oerlisside sette, dan merk dêr nammentlik neat fan, mar as jo in berjocht op myn oerlisside efterlitte, dan komt der by my boppe yn byld in melding dat der in berjocht foar my is. Dan sil ik dêr sa fluch mooglik op reägearje, al bin ik ek wol ris in pear dagen (of wat langer) net oanwêzich, fansels. Mar goed, myn punt is even: ik kaam hjir no tafallich lâns en seach dat jo op myn boadskip reägearre hiene. As ik dat earder witten hie, dan hie ik in wike lyn al op jo fraach antwurde.
::* Ik haw no al in pear kear sjoen dat jo kapkes op haadletters skriuwe (lykas yn &quot;Ûnder&quot;, &quot;Âld&quot;). Ik hoopje dat jo it my net kwea-ôf nimme as ik even foar skoalmaster spylje, mar it is yn 'e Fryske stavering eins gewoante om sokke tekens op 'e haadletters fuort te litten: dus &quot;ûnder&quot;, mar &quot;Under&quot;; &quot;âld&quot;, mar &quot;Ald&quot;. Allinnich as it hiele wurd yn haadletters skreaun wurdt, dan wurde soms wol kapkes en streekjes tafoege. Ik fyn it sels in nuvere regel, mar sa is it no ien kear. 
::* Dan no jo fraach. Jo sjogge by Berjocht:Landkreis neat stean omdat dat berjocht net bestiet. Ik wol dêr eventueel wol in nij berjocht foar oanmeitsje, mar soene jo earst ris sjen wolle oft jo miskien mei dizze ynfoboks út 'e fuotten kinne: [[Berjocht:Universele ynfoboks gebiet]]. Dat is ien dy't wat algemiener is, mar dêrom miskien likegoed wol foldocht. (By &quot;bestjoerlike ienheid 1&quot; kinne jo dan &quot;Bûnslân&quot; ynfolje, by &quot;namme bestjoerlike ienheid 1&quot; bygelyks &quot;Nedersaksen&quot;, ensfh.) [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 6 jun 2016, 22.42 (CEST)
:::Ek tige tank foar it opmerksum meitsjen fan staveringsflaters. Ik ha al in hiel skoft neat mear dien mei it Frysk en sûnt ik hjir wat dwaande bin brûk ik it wer. Ik wist bygelyks ek net dat der yn 2015 feroarings west hiene yn de stavering. Ik set dizze reaksje hjir noch mar efkes del, mar mocht de ynfoboks gebiet net foldwaan dan kom ik wol op jo side. Groetnis, --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 9 jun 2016, 06.40 (CEST)
::::Moai sa. En myn kompliminten foar jo siden oer bibelske persoanen. As ik jo noch in tip jaan mei: &quot;Israel&quot; hat yn it Frysk gjin trema op 'e e om't 'ae' gjin twalûd is en der dus gjin útspraakswierichheden wêze kinne. Mar fierder: gean sa troch! [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 jun 2016, 14.27 (CEST)
::::O ja, dit wie noch al even in punt. Ik haw jo side &quot;David (kening)&quot; omneamd ta &quot;David fan Israel&quot;, want der binne folle mear keningen David. By keningen is it dêrom gewoante om it lân derby neamen om se faninoar te ûnderskieden. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 jun 2016, 14.33 (CEST)

== Foarstel 'oe'/'û'-kwestje  ==

Nochris goeie, Romke. Ik wit net oft jo der wat fan meikrigen hawwe, mar der is hjir op 'e Wikipedy de lêste tiid in skeel geande oer de stavering fan lannenammen mei in û-klank. Om it hiel koart út te lizzen, meidogger Yn 'e Wâlden hat ferline jier op eigen manneboet 'Oekraïne' feroare yn 'Ukraïne' en 'Koeweit' yn 'Kûweit'. No woe er fan 't jier ek 'Joegoslaavje' feroarje yn 'Jûgoslaavje', en doe haw ik de rem derop set. It giet my net iens sa bot om 'e stavering, mar om it feit dat ien meidogger de rest fan 'e mienskip syn ideeën besiket op te dringen. We hawwe de Fryske Akademy om rie frege, en dy advisearret yn alle trije hjirboppe neamde gefallen de foarmen mei 'oe'. Ik haw dêrom op 'e Oerlisside in foarstel dien om foar iens en foar altyd de strideraasje oer de 'oe'/'û'-stavering yn lannenammen út 'e wei te romjen, en dêr wurdt no troch de Wikipedy-mienskip oer stimd. Jo hawwe oanjûn dat jo net botte talein binne op 'e stavering, dat miskien fiele jo jo wol net kwalifisearre om in stim út te bringen, dat wit ik net. Mar oars soene jo [[Wikipedy:Oerlisside#In útwei út 'e 'oe'/'û'-kwestje|hjirre]] ris nei sjen kinne. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 jun 2016, 21.58 (CEST)

== Koördinaten ==

Goeie. Jo fraach oer in tool foar koördinaten kinne jo better oan in oar stelle. Yndertiid wie dy der wol, mar du die it ynienen net mear. Gr. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 20 sep 2016, 16.59 (CEST)

Goeie, Hoekstra. Kinne jo hjir wat mei? Op 'e kaart fan [http://tools.freeside.sk/geolocator/geolocator.html GeoLocator] mei de mûs nei de plak gean, dan Ctrl-klik of Alt-klik. De koördinaten binne lofts te sjen. Fierders haw ik der gjin ûnderfining mei, mar ik sjoch dat dit sjabloan brûkt wurdt foar keppelingen: [[Berjocht:Koördinaten yn tekst]]. --[[Meidogger:PiefPafPier|PiefPafPier]] ([[Meidogger oerlis:PiefPafPier|oerlis]]) 20 sep 2016, 18.54 (CEST)

== Lêtste --&gt; lêste ==

Even in opmerking oer de stavering: ik sjoch dat jo faak (miskien wol altyd, dat kin ik net beoardielje) it wurd 'lêst(e)' (Nederlânsk ''laatst(e)'') skriuwe as 'lêtst(e)'. Dy earste t heart dêr yn it Frysk net yn. Jo binne trouwens net de iennichste dy't dit wurd misstaveret, sa sjoch ik no. It is net nedich om âlde siden te ferbetterjen; ik haw PiefPafPier al frege oft dy der syn bot ris oer gear gean litte wol. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 2 nov 2016, 14.10 (CET)

Noch even foar de dúdlikheid: neffens it wurdboek is it dus: 'let' - 'letter' - 'lêst'. Dus it is: 'De lêste tiid' en 'Op it lêst...' ensfh. Behalven as it poer om 'e tiidsoantsjutting giet, dus bgl. hoe let oft men opdaagjen komt op in fergadering, dan is it: 'let' - 'letter' - 'letst': 'Jan wie al let, Pyt wie noch letter, mar Klaas wie it letst.' (It Nederlânsk hat dit ûnderskie fan betsjutting wol, mar dêr wurdt it itselde útsprutsen en stavere.) [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 2 nov 2016, 14.16 (CET)

:Ik sil besykje der better om te tinken. Groetnis, --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 4 nov 2016, 19.38 (CET)

::Mear kin net ien fan jo freegje. Ik hoopje trouwens dat jo dit soarte opmerkings fan my net ûnderfine as in beskrobbing. Ik krige it idee dat jo dit net wisten; jo hawwe earder oanjûn dat jo it Frysk lange tiid net skreaun hawwe (en -- mar dat haw ik der sels by betocht -- miskien noch wol nea earder sa yntinsyf), en om't it in weromkearend dinkje wie, tocht ik, lit ik jo der op wize. Fierders neat mei bedoeld, en ik wurdearje jo wurk o sa. It wie mear as tiid dat der hjir op 'e Wikipedy wat dien waard oan 'e Bibelske persoanen. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 5 nov 2016, 20.10 (CET)

== Kategoryen ==

Goeie, Romke, dêr bin ik wer te seuren. Even oer de kategoryen. Jo hawwe koartlyn allegear kategoryen oanmakke fan it type 'Katedralen yn Ruslân', mar hjir yn 'e Fryske Wikipedy dogge we de kategoryen eins yn inkeltal (dus: 'Katedraal yn Ruslân'). Neffens my diene jo dat oarspronklik wol goed, dat wêrom't jo dêr no ynienen fan ôfwike is my even in riedsel. Mar goed, it punt is, as jo kategoryen yn meartalsfoarmen oanmeitsje, dan wurdt it in soadsje, want dan krije wy dûbele kategoryen, mei't de iene de inkeltalsfoarm brûkt en de oare de meartalsfoarm. En boppedat stiet it rommelich as der dan wer in inkeltalsfoarm en dan wer in meartalsfoarm brûkt wurdt.

De iennichste kategoryen dêr't de Wikipedy àl meartalsfoarmen brûkt, dat binne de talen, om't wy oars yn 'e knipe komme mei bygelyks 'Turkske taal' en 'Turkske talen' (wat hiele ferskillende dingen binne). Dat rasjonalisearje ik foar mysels troch te tinken dat in 'kategory:Turkske talen' net in meartalsfoarm is, mar de namme fan 'e taalfamylje.

Mar goed, fierder dus inkeltalsfoarmen. Dêryn folget de Fryske Wikipedy de Nederlânske, dy't ek kategoryen yn inkeltal brûkt. De measte Wikipedyen yn oare talen brûke meartalsfoarmen, mar hjir is yn it begjin fan 'e Fryske Wikipedy blykber beslist om dat net te dwaan. (Ik bin pas sûnt 2012 op 'e Wikipedy aktyf, dat hoe't dat beslút ta stân kommen is, wit ik net.) Dêrom haw ik jo katedraalskategoryen omset nei de inkeltalsfoarm. Myn fraach oan jo is no om by kategoryen tenei ek de inkeltalsfoarm oan te hâlden. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 12 des 2016, 12.54 (CET)

:Ik sjoch no dat jo by it feroarjen fan jo oarspronklike kategorynammen nei de meartalsfoarm derefter set hawwe: &quot;Yn de rubryk wurde mear katedralen beskreaun&quot;. Dêr is gjin spjeld tusken te krijen, mar dat jildt fansels foar alle kategoryen (bgl. yn 'e 'kategory:akteur' sitte hûnderten akteurs). Mar sa't ik hjirboppe al útlein haw, binne yn 'e Wikipedy frijwol alle kategorynammen no ien kear yn it inkeltal steld. Hoewol't foar sawol inkeltals- as meartalsfoarmen wol wat te sizzen is, is de diskusje hjiroer no in passeard stasjon om't der gjin begjinnensein oan wêze soe om alle kategoryen yn inkeltal om te setten nei meartal. Dus we sitte oan inkeltal fêst. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 12 des 2016, 12.58 (CET)

::Ek goed. Ik fûn it inkeltal sels letter net sa foar de hân lizzen en hie it dêrom mar feroare. Ik begryp dat hjir yn it ferline diskusje oer west hat? Yn dat gefal bin ik wol nijsgjirrich nei de reden foar de kar fan it inkeltal. Mar fieder ha ik der wol frede mei hear. Tenei doch ik it yn it inkeltal. Is der trouwens al wat bekend oer it tafoegjen fan koördinaten en is der ek immen dy't in ynfoboks meitsje kin foar in bouwurk? Groetnis, --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 12 des 2016, 17.35 (CET)

:::Ik kin my goed foarstelle dat jo meartalsfoarmen yn kategorynammen logysker fine. Oft oer dit punt yn it ferline diskusje west hat, wit ik net, want sa't ik al sei, ik bin pas sûnt 2012 by de Wikipedy belutsen, en dizze beslissing moat hielendal yn it begjinstadium nommen wêze, yn 2003 as 2004. As dêroer doe diskusje plakfûn hat, dan soe dat yn prinsipe werom te finen wêze moatte yn it argyf fan 'e Oerlisside ([[Wikipedy:Oerlisside/Argyf]]), dus as jo dêr ris yn omsneupe wolle, fiel jo dan frij. Mar it soe ek skoan kinne dat men hjir klakkeleas folge hat wat doe al op 'e Nederlânsktalige Wikipedy gewoante wie.

:::Oer koördinaten. Dêr haw ik sels ek alris nei sjoen, en dêrmei bedoel ik: ik haw sjoen hoe't se dat op 'e Ingelske Wikipedy dogge, om út te finen oft wy dat systeem ek oernimme kinne, mar dat is dêr sa'n tizeboel fan mei-inoar fergroeide berjochten dat ik der net út kom. Oars soene jo miskien [[Meidogger:Robin van der Vliet]] ris freegje kinne. Dy liket my hiel handich ta mei berjochten en oanbesibbe dingen. 

:::In ynfoboks fan in bouwurk kin ik wol foar jo meitsje. Sis mar hokfoar gegevens oft jo deryn kwytwolle kinne. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 12 des 2016, 18.00 (CET)

::::Ik haw alfêst mar in ynfoboks oanmakke: [[Berjocht:Ynfoboks bouwurk]]. Ik haw it sa algemien mooglik besocht te hâlden, sadat we him ek foar brêgen en sa brûke kinne. Jo moatte marris sjen wat jo derfan fine. Ik haw him al even ynfoege by de [[Greyfriars Kirk (Dumfries)]] en by de [[Mackinac Brêge]], om te sjen oft alles goed wurket. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 12 des 2016, 21.52 (CET)

::::: Geweldich! Sjocht der fierder hiel goed út en ik kin der wol mei út de fuotten. In adres is (salang't de koördinaten noch net tafoege wurde) yn de ynfoboks faaks gjin lúkse. En ik soe de kleuren in bytsje neutraal (wyt of griis) hâlde (dit om de lêsberens en om't in foto it al bûnt genôch makket). Mar dat lêste is fansels in kwestje fan smaak.  --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 13 des 2016, 11.42 (CET)

:::::: Ja, ja, dus ik haw gjin smaak, hin? Mar alle gekheid op in stokje, ik haw 'adres' tafoege, en 'koördinaten' ek, dan kinne jo dy ek altyd yn 'e ynfoboks kwyt. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 13 des 2016, 12.04 (CET)

::::::: Haha, dat hie ik dus net skreaun dat jo gjin smaak hawwe. Ik kom fan de Wâlden en bin yn myn fermidden wol wat went wat bûntens oangiet, mar de kleur dy't jo no brûke docht krekt wat minder sear oan de eagen. Yn alle gefallen tige tank!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 13 des 2016, 12.18 (CET)

== (O)blastigens ==
Goeie Romke. Soene jo [https://fy.wikipedia.org/wiki/Oerlis:Serafim-Diveevo_Kleaster dit oerlis] efkes besjen wolle? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 8 jan 2017, 18.52 (CET)
:Dúdlik, ik sil der rekken mei hâlde. Is der trouwens ek in list foar it translitearjen nei it Frysk? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 8 jan 2017, 19.11 (CET)
::Ik wit fan gjin transliteraasjelist. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 8 jan 2017, 19.35 (CET)
:::Dan de list foar it Nederlânsk mar brûke of sa't it my sels it bêste ta liket? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 8 jan 2017, 19.47 (CET)
Sjoch mar. Jo wurde wol ferbettere at in nedich is. Gr. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 8 jan 2017, 19.50 (CET)

== Damaskus ==

Goeie Romke. Wat tinke jo [https://fy.wikipedia.org/wiki/Oerlis:Damaskus hjirfan]? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 20 jan 2017, 18.45 (CET)
:Goeie Drewes, mooglik is de tekst oarspronklik in oersetting fan de Nederlânsktalige wiki, want ik fûn deselde tekst yn it Nederlânsk yn dizze [http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=631556 ferwizing] nei de Nederlânsktalige wiki. De Nederlânsktalige wikipagina oer Damaskus hat dizze bewearings ferwidere. Wêr't de bewearings oarspronklik wei komme wit ik net, mar mooglik komt it begjin fan de tekst fan de side fan [http://www.lisabeaart.nl/CSSextra/examen/damascus.html Lisa Beaart]. De stêd Damaskus kin neffens my net yn ferbân brocht wurde mei it paradys, om't stêden yn dy tiid net bestiene, de minsken noch nomadysk wiene en it paradys yn [[Mesopotaamje]] lei. Dat Kaïn Abel hjir deaslein hat wol my ek net oan, ik leau net dat oer it plak eat bekind wêze kin, mar de ingelsktalige wiki oer [https://en.wikipedia.org/wiki/Mount_Qasioun Mount Qasioun] wol ha dat guon midsiuwske Arabyske skriften skriuwe dat de earste misdied fan it minskdom by Damaskus bard is. It krekte plak fan de moard is tink ik in foarm fan islamitysk folksleauwen of yn alle gefallen in islamityske tradysje. Oer Jozef en Marije is net folle bekend, it wiene mar gewoane lju en âldere dan wol oare kontêmporêne boarnen as de bibel binne der neffens my net. Oft Jozef en Marije ea yn Damaskus west ha, ik soe it net sizze kinne. Hja moasten lykwols flechtsje nei Egypte en harren dêr skûlhâlde, net nei Damaskus. Yn dit [http://krant.telegraaf.nl/krant/enverder/venster/reizen/reis.Syrie/reis.970308damascus.html artikel] út de Telegraaf wurdt ferwiisd nei de Dominicus-reisgids. Mooglik is de oarspronklike boarne fan dit soarte bewearings in lokale ambysje om religieus toerisme te befoarderjen. Ik tink dat it hiele ferhaal oer Damaskus as skûlplak fan Jozef en Marije ûnsin is.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 21 jan 2017, 11.30 (CET)

== Rostov oblast edit-a-thon ==

Hello! The Russian Wikimedia chapter has organized an international Edit-a-thon about the Rostov Oblast &quot;[[:wmru:Конкурсы/Узнай Россию. Начни с Дона|Discover Russia. Start with the Don]]&quot;. The aim of the contest is to write articles about tourist attractions (museums, monuments, churches, buildings, parks, and so on) of the Rostov region in different languages. To take part in the Edit-a-thon you must write an article about the Rostov Oblast and add it to the [[:wmru:Конкурсы/Узнай Россию. Начни с Дона#Номинация 3. Новые статьи на любом языке, кроме русского|table 3]]. 7 most active participants will receive prizes. The Edit-a-thon ends in April 21.

Здравствуйте! В настоящее время при участии Викимедиа РУ проводится международный конкурс &quot;[[:wmru:Конкурсы/Узнай Россию. Начни с Дона|Узнай Россию. Начни с Дона]]&quot;, посвящённый достопримечательностям Ростовской области. Одна из номинаций предусматривает создание статей о туристических объектах Ростовской области на разных языках. Чтобы принять участие в конкурсе, необходимо написать статьи, а затем добавить их в [[:wmru:Конкурсы/Узнай Россию. Начни с Дона#Номинация 3. Новые статьи на любом языке, кроме русского|конкурсную таблицу]]. 7 участников, набравшие наибольшее число баллов, получат ценные призы. Приглашаю Вас принять участие в конкурсе! --[[Meidogger:Andreykor|Andreykor]] ([[Meidogger oerlis:Andreykor|oerlis]]) 8 feb 2017, 09.50 (CET)

== Namme tsjerke ==

Romke. Efkes [https://fy.wikipedia.org/wiki/Oerlis:Marije-Himelfearttsjerke_(Moskou-Kitaj_Gorod) dit besjen]. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 17 feb 2017, 20.35 (CET)

== Leksum ==

Goeie Romke. Ik haw niiskrekt wer in 'x' yn 'ks' feroare mei't it Frysk gjin x hat, blinder! x [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 21 feb 2017, 18.18 (CET)
:Alexius of Alexander tink?  --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 21 feb 2017, 18.32 (CET)

== Russyske tsjerken ==

Goeie Romke. Moai wurk leverje jo. Binne jo it Russysk machtich? [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 10 mrt 2017, 19.03 (CET)

== Kulturele haadstêd fan Jeropa 2018 ==
Bêste Romke. It liket my in fraach oan '''al''' ús meidoggers. Wy hawwe hjir ommers gjin bazen en boppebazen. It artikel [[Kulturele Haadstêd fan Europa]] bestiet al wol, mar yndie in lemma [[Kulturele haadstêd fan Jeropa 2018]] soe wol op syn plak wêze. At jo wolle: fiel jo frij. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 25 mrt 2017, 18.50 (CET)

:Oeps, dat haw ik al dien. It wie net myn bedoeling om jo it gers foar de fuotten wei te meanen, hear. Hoe dan ek, ik haw de fraach oan jo op 'e Nederlânske Wikipedy, dêr't jo nei ferwize, ris lêzen. Ik wit dat se op 'e Nederlânske Wikipedy oates en toates mei skriuwwiken oer beskate ûnderwerpen oan 'e gong binne, en it stiet harren fansels frij om dat ek oer Fryslân te dwaan, mar fanút de Fryske Wikipedy binne we net wend om it op dy manear oan te pakken. We hawwe hjir fansels ek in totaal ferskillende sitewaaasje, mei folle minder meidoggers, dat dan leit it ek al hiel oars. As yndividuële meidoggers graach oan sa'n skriuwwike fan 'e Nederlânske Wikipedia meidwaan wolle troch artikels foar de Fryske Wikipedy by te dragen: prima. Mar we sille de meidoggers der net spesjaal op fergje. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 25 mrt 2017, 21.13 (CET)

== Kategoryoerlis ==

Goeie Romke. Hoe tinke jo [https://fy.wikipedia.org/wiki/Kategory_oerlis:Likenis_fan_Jezus hjir oer] [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 6 apr 2017, 18.14 (CEST)

== Persoan yn it Alde Testamint ==

Goeie, Romke. Even foar jo ynformaasje: ik haw de bibelske persoanen wat oars yndield. Jo hiene de kategory:Persoan yn it Nije Testamint al oanmakke; no haw ik foar de rest fan it spul de kategory:Persoan yn it Alde Testamint oanmakke. De kategory:Bibelsk persoan is no leech op dizze beide kategoryen nei. Miskien moat der yn 'e takomst nochris in &quot;kategory:Persoan yn de apokrife taheakken oan it Alde Testamint&quot; of sokssawat komme. Mar goed, dat sjogge wy dan wol wer. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 27 apr 2017, 23.35 (CEST)
:Dik yn oarder.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 apr 2017, 13.17 (CEST)

==Misbrûk==
Goeie, Romke. Ik wit net hoefolle oft jo meikrigen hawwe fan wat hjir de lêste tiid op 'e Wikipedy spilet, mar nei't er trije jier lang suver oanhâldend ellinde feroarsake hat, is ús âld-meidogger Yn 'e Wâlden derút set. Yn oerlis hawwe de behearders besletten dat hy hjir de kommende 5 jier net wer komme mei. Dêrom is syn IP-adres útsletten. Sûnt ferline wike ferskaft er himsels mei metoaden dy't allinnich foar kriminele doelen brûkt wurde hieltyd alternative IP-adressen (''open proxies''), en besiket er op dy wize wer tagong ta de Wikipedy te krijen. Dat sil net tastien wurde. Der is besletten dat al sokke IP-adressen definityf útsletten wurde sille en dat alle wizigings dy't Yn 'e Wâlden yn 'e Wikipedy oanbringt, weromset wurde sille, ek as it ferbetterings binne. It is spitich dat staveringsflaters en oare fouten stean bliuwe, mar noch folle spitiger soe it wêze as misbrûk leanje soe. Hjoed hat Yn 'e Wâlden besocht om yn kontakt te kommen mei jo troch in berjocht op jo oerlisside te pleatsen. Dat haw ik fuorthelle. Ek eventuële takomstige berjochten fan him oan jo of oan hokker oare meidogger ek sille ferwidere wurde. Mochten jo sa'n berjocht ûnder eagen krije foar't it skrast is, dan freegje ik jo mei klam om it te negearjen en der op gjin inkele wize op te reägearjen. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 apr 2017, 14.28 (CEST)

:Dit alles is bûten my om gien en ik ha der neat fan meikrigen dat der wat oan de hân wie. Utsein dan dat der earder ris wat spile hat op it mêd fan de stavering. Mar noch ien fraach: wêrom woe Yn'e Wâlden in berjocht op myn side sette? Ik ha der fieders ommers neat mei te meitsjen.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 30 apr 2017, 23.28 (CEST)

::Begryp my goed, jo wurdt neat ferwiten. Jo sizze, jo hawwe der neat fan meikrigen -- dat hie ik hast wol tocht, dêrom lei ik hjirboppe yn it koart de saak ek al even út. As jo der mear fan witte wolle, moatte jo mar even op 'e oerlisside fan Drewes sjen. It spul dat der earder wie, hie mar sydlings mei de stavering te krijen, en folle mear mei Yn 'e Wâlden syn hâlden en dragen. Hy is doe in heal jier útsletten, mar doe't dy tiid om wie, is er daliks wer op 'e âlde foet fierder gien, en dêrom is er no foar fiif jier útsletten. It berjocht dat Yn 'e Wâlden oan jo skreaun hie, hie neat mei dizze saak te krijen, en hie eins hielendal net folle om 'e hakken. It liket my ta dat it benammen bedoeld wie om in lange noas nei de behearders te meitsjen troch even sjen te litten dat er him neat fan ús oanlûkt. As jo witte wolle wat er woe, moatte jo yn 'e sideskiednis fan jo oerlisside de ferzjes dy't hy tafoege en dy't ik wiske haw, mar even mei-inoar ferlykje. Ik begryp wol dat jo nijsgjirrich binne, mar it punt is even dat Yn 'e Wâlden it rjocht ferspile hat om mei te dwaan oan 'e Wikipedy, en dus ek om fia de Wikipedy mei meidoggers te kommunisearjen. As ik syn berjochten stean liet, soe ik ymplisyt de malafide praktiken goedkarre dy't er brûkt om tsjin syn folsleine útsluting yn dochs wizigings oan te bringen en berjochten efter te litten. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 1 maa 2017, 00.12 (CEST)

== Krústsjerke ==

Goeie Romke. Ik haw gjin beswier tsjin omneamen. Ik tink dat jo motivaasje foar mear tsjerken jildt. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 3 jun 2017, 15.00 (CEST)

== Mûne/Mole ==

Goeie, Romke. Even foar jo ynformaasje it folgjende. Ik bin oan 'e gong mei it kategorisearjen fan bouwurken nei boujier (en eventueel sloopjier). Foar it boujier brûkt ik kategoryen dy't begjinne mei &quot;Kategory:Bouwurk út&quot;, mei dan it jier. De Ingelske Wikipedy docht &quot;Category:Buildings and structures completed in&quot;, mar ik haw it mei opsetsin wat dizenich holden. Dan kinne we der foar de Dom fan Keulen bygelyks twa jiertallen yn sette, want mei de bou fan dat ding waard earne yn 'e Midsiuwen úteinset, mar pas yn 'e 19e iuw waard er foltôge (''completed''). Dus dat makket nochal wat ferskil. (Foar sloopte gebouwen brûk ik wol gewoan &quot;Kategory:Bouwurk sloopt yn&quot; mei dan it jier.) 

Mar goed, wêr't ik it eins even mei jo oer hawwe woe is dit. Ik gean no alle bouwurken by del, en no kom ik foar de moles twa soarten kategorynammen tsjin, begjinnend mei 'Kategory:Mole' en mei 'Kategory:Mûne'. Ik tocht dat dy mei 'mûne' allegear fan jo wiene. No makket it my it measte net út, 'mole' en 'mûne' binne beide geef Fryske wurden, mar it kin fansels net sa wêze dat der yn 'e kategorynammen twa ferskillende oantsjuttings brûkt wurde. Dat no't ik der dochs by lâns gean, bin ik fan doel om dat rjocht te lûken. Sa't ik sei, it kin my net safolle skele hokker beneaming oft standert brûkt wurdt, mar ik haw even yn 'e kategoryen sjoen, en der sitte folle mear siden yn 'e kategoryen dy't begjinne mei 'mole' as yn dy dy't begjinne mei 'mûne'. Dat poer út it eachpunt fan 'hoe kin ik der sa min mooglik wurk fan ha', woe ik alle kategoryen mei 'mûne' mar omneame ta 'mole'. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 29 jul 2017, 21.57 (CEST)

:Ik fyn it bêst, alhoewol my it wurd &quot;mole&quot; al wat nuver oandocht. Ik wit net wêr't se &quot;mole&quot; sizze en hoe fier it gebrûk fan dat wurd ferspraat is oer de provinsje, mar ik kin it net oars as mûne of moune. As it om it wurk te rêden is wol ik ek wol helpe, mar as it wurd &quot;mole&quot; yn it grutste part fan Fryslân brûkt wurdt, dan is dat wurd de bêste oplossing. Sjoch mar efkes, en as ik wat dwaam moat hear ik dat wol. Groetnis, Romke.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 jul 2017, 22.43 (CEST)

::Tankewol foar jo flugge reäksje, Romke. Tsja, ik ken dan it wurd 'mûne' wer allinnich út boeken. De krite dêr't ik weikom, sis mar de Midden-Klaai, dêr seit elkenien fan 'mole'. Omdat ik ek net wit hokker foarm oft gongberder is, haw ik ris te rie west yn it (digitale) Wurdboek fan de Fryske Taal. Dêr haw ik om neutraal te wêzen op Nederlânsk ''molen'' socht, en doe kaam ik op 'e side 'mole' út: sjoch [http://gtb.inl.nl/iWDB/search?actie=article&amp;wdb=WFT&amp;id=64557&amp;lemmodern=molen &quot;molen&quot; yn WFT]. Sa't jo sjogge wurdt 'mûne' hjir as fariant fan 'mole' jûn, mei dêrby it kommentaar &quot;NKl., deel NWo&quot; (wat ik ynterpretearje as &quot;noardlike Klaai + diel noardlike Wâlden&quot;) en mei in justjes oare útspraak &quot;deel NWo, ZWo&quot; (diel noardlike Wâlden + súdlike Wâlden). Ik tink dat se mei noardlike Klaai de Dongeradielen ensfh. bedoele en net de Bjirmen, dêr't ús heit wei kaam, want dy haw ik noait 'mûne' sizzen heard.

::Dan soe Fryslân wat dit oangiet dus sa'n bytsje yn twa gelikense helten ferdield wêze: rûchwei eastlik fan Ljouwert 'mûne' en westlik fan Ljouwert 'mole'. Ik haw ek nochris yn it Frysk Hânwurdboek sjoen en yn it Wurdboek Frysk-Nederlânsk. Oeral wurdt by 'mûne' trochferwiisd nei 'mole'. By gebrek oan bettere rjochtlijnen woe ik dêr dan mar yn meigean troch de foarm 'mole' oan te hâlden foar kategorynammen, salang't jo dêr teminsten gjin beswier tsjin hawwe, en as ik jo boppesteande tekst lês, liket dat net sa te wêzen. Wat jo oanbod fan help oangiet, bêst oanbean, mar safolle wurk is it no ek wer net, dat ik rêd it wol. It soe wol moai wêze as jo nije siden fan bouwurken tenei even &quot;Kategory:Bouwurk út ...&quot; meijaan wolle soene. Groetnis, [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 jul 2017, 00.24 (CEST)
:::Ik fyn it bêst dat it mole wurdt foar de kategorynammen en ik besykje der om te tinken dat it jiertal fan de bou by de gebouwen komt te stean. Goede snein fierder.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 30 jul 2017, 09.14 (CEST)

== Noch wat ==
Goeie, Romke. Earst myn kompliminten foar jo side oer de grifformearde tsjerke fan Lollum. Moaie foto's ek, dy't josels nommen hawwe, seach ik op Commons. Fierders noch wat dat ik de oare kear fergetten bin te sizzen: as it boujier (of sloopjier) ûnbekend is, dan kinne jo bouwurken ek op iuw kategorisearje (&quot;Kategory:Bouwurk út de ...e iuw&quot;). Dêrfoar haw ik spesjaal alle boujierkategoryen yn iuwen ûnderbrocht, want ik tocht yn 't foar al, yn 'e Midsiuwen sille der wol in protte tsjerken boud wêze wêrfan't it boujier net bekend is, en dat blykt no ek sa te wêzen.

Ek woe ik noch in handichheidsje mei jo diele dat iksels noch mar koartby ûntdutsen haw: je kinne in (hiel fine) râne om in ôfbylding hinne sette, troch 'border' yn te foegjen. Dat is foaral handich mei flaggen mei in protte wyt, lykas de flagge fan 'e stêd Grins. (Foar wapens, dy't fansels net rjochthoekich binne, hawwe je der lykwols hielendal neat oan.) &lt;br&gt;&lt;nowiki&gt;[[Ofbyld:Flag Groningen city.svg|20px]]&lt;/nowiki&gt; sjocht der sa út: [[File:Flag Groningen city.svg|20px]]&lt;br&gt; &lt;nowiki&gt;[[Ofbyld:Flag Groningen city.svg|border|20px]]&lt;/nowiki&gt; sjocht der sa út: [[File:Flag Groningen city.svg|border|20px]] &lt;br&gt; No ja, miskien fine jo it ek wol neat, mar ik fûn it wol in handich weetsje. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 31 jul 2017, 16.54 (CEST)

:Danke; en ik doch myn bêst om tenei in border oan ta te foegjen as der tefolle wyt yn sit. Ik rin foar de tsjerken de boel noch wol ris nei om it boujier of de bou-iuw ta te foegjen. Groetnis--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 31 jul 2017, 17.02 (CEST)

::Nee, nee, sa bedoelde ik dat net. Alle besteande artikels fan bouwurken bin ik op dit stuit sels al oan neirinnen, dêr hoege jo yn prinsipe net mear nei te sjen -- teminsten net om boujierkategoryen ta te foegjen. It giet my allinnich om siden dy't jo fan no ôf oan skriuwe. En oft jo dy border brûke wolle, dat moatte jo ek hielendal sels witte, mar it liek my handich om te witten. Sa't ik sei, iksels ûntdiek it pas koartby, en ik woe wol dat ik it earder witten hie. Om't jo ek in protte flachjes tafoegje, tocht ik dat jo it ek ynteressant fine soene. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 31 jul 2017, 17.28 (CEST)

== Tsjerken yn de eardere gemeente Wûnseradiel ==
Goeie Romke. De tsjerken yn bygelyks Wûns, Skraard, Skettens, Longerhou, ensfh steane lykwols yn de gemeente Súdwest-Fryslân en net yn de Fryske Marren, sa't dat yn de ynfoboksen en de kategoryen stiet. Dizze plakken lizze yn de eardere gemeente Wûnseradiel en dy gemeente is yn 2011 opgien yn de gemeente Súdwest-Fryslân. Fierders woe ik sizze dat jo geweldige bydragen leverje. Groetnis [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 29 nov 2017, 06.39 (CET)
:Ik hie fergetten de ynfoboks oan te passen. Ik seach dat jo it al feroare ha. Dêrfoar myn tank!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 nov 2017, 07.29 (CET)

== Leeuwarden / Friesland Culturele Hoofdstad op Wikipedia ==

(Excuses voor mijn niet-Friese bijdrage)

Beste RomkeHoekstra,

Zoals je ongetwijfeld weet zijn Leeuwarden / Friesland dit jaar Europese Culturele Hoofdstad. Vanuit Wikimedia Nederland denken wij momenteel na over mogelijkheden om hier ook op Wikimedia/Wikimedia Commons/Wikidata aandacht aan te besteden. Eén van de activiteiten die we in ieder geval op de (Nederlandstalige) Wikipedia willen opzetten is een schrijfweek over Friesland, zoals in voorgaande jaren ook al over bijvoorbeeld Gelderland is georganiseerd (voorlopig gepland in oktober 2018). Het lijkt ons ook erg leuk om hier op één of andere manier de Friese Wikipedia-gemeenschap bij te betrekken. Als jij, of andere Friese Wikipedianen, ideeën hebt voor activiteiten die hier goed bij zouden kunnen aansluiten, dan zijn wij daar benieuwd naar!

Met vriendelijke groet, --[[Meidogger:AWossink|AWossink]] ([[Meidogger oerlis:AWossink|oerlis]]) 11 jan 2018, 13.14 (CET)

== Share your experience and feedback as a Wikimedian in this global survey ==

&lt;div class=&quot;mw-parser-output&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Hello! The Wikimedia Foundation is asking for your feedback in a survey. We want to know how well we are supporting your work on and off wiki, and how we can change or improve things in the future. The opinions you share will directly affect the current and future work of the Wikimedia Foundation. You have been randomly selected to take this survey as we would like to hear from your Wikimedia community. The survey is available in various languages and will take between 20 and 40 minutes.
 
&lt;big&gt;'''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_5ABs6WwrDHzAeLr?aud=VAE&amp;prj=we&amp;edc=5&amp;prjedc=we5 Take the survey now!]'''&lt;/big&gt;

You can find more information about this survey [[m:Special:MyLanguage/Community_Engagement_Insights/About_CE_Insights|on the project page]] and see how your feedback helps the Wikimedia Foundation support editors like you. This survey is hosted by a third-party service and governed by this [[:foundation:Community_Engagement_Insights_2018_Survey_Privacy_Statement|privacy statement]] (in English). Please visit our [[m:Special:MyLanguage/Community_Engagement_Insights/Frequently_asked_questions|frequently asked questions page]] to find more information about this survey. If you need additional help, or if you wish to opt-out of future communications about this survey, send an email through the EmailUser feature to [[:m:Special:EmailUser/WMF Surveys|WMF Surveys]] to remove you from the list.

Thank you!
&lt;/div&gt; &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:WMF Surveys|WMF Surveys]]&lt;/span&gt;, 29 mrt 2018, 20.40 (CEST)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:WMF Surveys@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Community_Engagement_Insights/MassMessages/Lists/2018/we5&amp;oldid=17881421 --&gt;

== Reminder: Share your feedback in this Wikimedia survey ==

&lt;div class=&quot;mw-parser-output&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Every response for this survey can help the Wikimedia Foundation improve your experience on the Wikimedia projects. So far, we have heard from just 29% of Wikimedia contributors. The survey is available in various languages and will take between 20 and 40 minutes to be completed. '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_5ABs6WwrDHzAeLr?aud=VAE&amp;prj=we&amp;edc=5&amp;prjedc=we5  Take the survey now.]'''

If you have already taken the survey, we are sorry you've received this reminder. We have design the survey to make it impossible to identify which users have taken the survey, so we have to send reminders to everyone.
If you wish to opt-out of the next reminder or any other survey, send an email through EmailUser feature to [[:m:Special:EmailUser/WMF Surveys|WMF Surveys]].  You can also send any questions you have to this user email. [[m:Community_Engagement_Insights/About_CE_Insights|Learn more about this survey on the project page.]] This survey is hosted by a third-party service and governed by this Wikimedia Foundation [[:foundation:Community_Engagement_Insights_2018_Survey_Privacy_Statement|privacy statement]].  Thanks!  
&lt;/div&gt; &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:WMF Surveys|WMF Surveys]]&lt;/span&gt;, 13 apr 2018, 03.39 (CEST)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:WMF Surveys@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Community_Engagement_Insights/MassMessages/Lists/2018/we5&amp;oldid=17898685 --&gt;

== Your feedback matters: Final reminder to take the global Wikimedia survey ==

&lt;div class=&quot;mw-parser-output&quot;&gt;
&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;
Hello! This is a final reminder that the Wikimedia Foundation survey will close on '''23 April, 2018 (07:00 UTC)'''.   The survey is available in various languages and will take between 20 and 40 minutes. '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_5ABs6WwrDHzAeLr?aud=VAE&amp;prj=we&amp;edc=5&amp;prjedc=we5  Take the survey now.]'''

'''If you already took the survey - thank you! We will not bother you again.''' We have designed the survey to make it impossible to identify which users have taken the survey, so we have to send reminders to everyone. To opt-out of future surveys, send an email through EmailUser feature to [[:m:Special:EmailUser/WMF Surveys|WMF Surveys]].  You can also send any questions you have to this user email.  [[m:Community_Engagement_Insights/About_CE_Insights|Learn more about this survey on the project page.]]  This survey is hosted by a third-party service and governed by this Wikimedia Foundation [[:foundation:Community_Engagement_Insights_2018_Survey_Privacy_Statement|privacy statement]].
&lt;/div&gt; &lt;span class=&quot;mw-content-ltr&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;[[m:User:WMF Surveys|WMF Surveys]]&lt;/span&gt;, 20 apr 2018, 02.48 (CEST)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:WMF Surveys@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Community_Engagement_Insights/MassMessages/Lists/2018/we5&amp;oldid=17952012 --&gt;

== Wat foar jo? ==
Goeie, Romke. Ik haw hjoed wat foto's makke yn Frjentsjer, en ik kaam by de âlde grifformearde tsjerke lâns, dat doe haw ik dêr ek mar ien fan nommen. Hy stiet no op Commons, sjoch: [[:File:Grifformearde tsjerke, Frjentsjer.jpg]]. Ik kin der net sa fan swetse, mar goed, se binne dêr de boel oan it ferbouwen, dat dan witte jo it wol. Ik bin sels foarearst net fan doel om der wat mei te dwaan, mar jo binne nochal fan 'e tsjerken, dat miskien dat jo it aardich fine om der in stikje oer te skriuwen. Hoecht hielendal net, hear, as jo it net wolle. Mar ik tink, ik wiis jo der even op dat der in foto beskikber is. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 12 jul 2018, 23.40 (CEST)
:Ik gean der meikoarten wol efkes mei oan de slach. De tsjerke wie oarspronklik wol in moai gebou, mar dat portaal dat der letter foar set is liket nearne op. En de nije eigner hat ik gebou der ek net moaier op makke. Betanke yn alle gefallen foar it meitsjen fan de foto.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 15 jul 2018, 12.24 (CEST)

== Stimmerij ==

Goeie, Romke. Wolle jo ek meistimme oer it al of net ferfryskjen fan plaknammen bûten Fryslân? Sjoch: [[Wikipedy_oerlis:Mienskip#Gearfetting]].

== Armeensk alfabet ==

It Armeensk is in stik dreger te transliterearjen as it Russysk, want it hat mear letters. Ik hjirûnder even in ienfâldige transliteraasje foar it Frysk makke yn 'e hope dat jo der wat oan hawwe. Tink derom dat der ferskate letters binne mei in apostrof derefteroan; de apostrof jout [[aspiraasje (taalkunde)|aspiraasje]] oan, dus de letter wurdt dan folge troch lytse h-ke, lykas by de t's yn it Grinslânske &quot;Marthinithoren&quot;. Der binne in pear letters wêrfan't ik de útspraak mei Fryske lûden net werjaan koe: ë, gh. Ik haw de útspraak derefter set. Jo moatte mar ris sjen wat jo dêrmei dogge as jo dy tsjinkomme.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align: center;&quot;
! Letter
! Transliteraasje
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Ա ա
| a
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Բ բ
| b
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Գ գ
| g
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Դ դ
| d
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Ե ե
| e
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Զ զ
| z
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Է է
| ê
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ը ը
| ë &lt;small&gt;(e fan &quot;de&quot;, &quot;gewoan&quot;)&lt;/small&gt;
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Թ թ
| t'
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ժ ժ 
| zj
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;|Ի ի
| i
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Լ լ 
| l
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Խ խ
| ch
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ծ ծ
| ts
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Կ կ
| k
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Հ հ
| h
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ձ ձ
| dz
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ղ ղ
| gh &lt;small&gt;(likernôch it lûd fan Limburchske r)&lt;/small&gt;
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ճ ճ
| tsj
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Մ մ
| m
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Յ յ
| j
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ն ն 
| n
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Շ շ
| sj
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ո ո
| o
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Չ չ
| tsj'
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Պ պ
| p
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ջ ջ
| dzj
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ռ ռ
| r
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ս ս
| s
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Վ վ
| v
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Տ տ
| t
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ր ր
| r
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ց ց
| ts'
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ւ ւ
| w
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Փ փ
| p'
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ք ք
| k'
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Եւ և
| ew
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Օ օ
| ó
|----
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ֆ ֆ
| f
|-
|colspan=&quot;2&quot;|''twaklanken''/''[[digraaf|digrafen]]''
|-
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Ու ու
| û &lt;small&gt;(foar in r better: oe)&lt;/small&gt;
|-
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Իւ իւ
| jû &lt;small&gt;(foar in r better: joe)&lt;/small&gt;
|-
|style=&quot;font-size:133%;&quot;| Յու յու
| jû &lt;small&gt;(foar in r better: joe)&lt;/small&gt;
|}
Súkses. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 16 jul 2019, 21.35 (CEST)
:No dat liket der mar op! Ik hie my foarnommen om it nei it Nederlânsk te transliterearjen, mar no kin it nei it Frysk. Eins hiel handich om it by it lemma oer it [[Armeensk]] te foegjen, mar dat lit ik oan jo oer. Ha jo ek sa'n list om it Russysk nei it Frysk te translitearjen? Ik sil myn bêst dwaan en graach jo feedback as it net hielendal goed is.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 18 jul 2019, 13.01 (CEST)
::Ik haw hjirûnder eefkes in ferlykbere list foar it Russysk oanmakke. Hjirboppe haw ik noch wat letterkombinaasjes tafoege, want it foel my op dat it Armeensk gjin û-klank liek te hawwen. Blykt dat se dy wol hawwe, mar dat se him skriuwe mei in [[digraaf]] of as twaklank (neam it hoe't je it neame wolle), eins krekt en gelyk as de Nederlânske en Fryske 'oe', dat deselde klank is dy't ek mei twa letters skreaun wurdt. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 19 jul 2019, 00.51 (CEST)

== Russyk alfabet ==

Ik ha hjirûnder de transliteraasje fan it Russysk jûn. Jo moatte der net fanút gean dat oare Slavyske talen dy't it Syrillysk alfabet brûke krekt sa transliterearre wurde kinne. Net allinnich ferskilt de útspraak soms, mar ek wurde oare lettertekens tafoege, wylst guon letters út it Russysk yn oare Slavyske talen ûntbrekke. Ik ha om dat te yllustrearjen it Oekraynsk derby setten. 

{| class=wikitable
|- style=&quot;vertical-align: bottom; background: #eee;&quot;
! Letter
! Transliteraasje Russysk
! Transliteraasje Oekraynsk
|-
| А а
| a
| a
|-
| Б б
| b
| b
|-
| В в 
| v
| v
|-
| Г г
| g
| h
|-
| Ґ ґ 
| komt net foar
| g
|-
| Д д
| d
| d
|-
| Е е
| je / e, sjoch noat 1
| e
|-
| Є є 
| komt net foar
| je
|-
|  Ё ё
| jo
| komt net foar
|-
|  Ж ж
| zj
| zj
|-
| З з
| z
| z
|-
| И и
| i
| y
|-
| І і 
| komt net foar
| i
|-
| Ї ї 
| komt net foar
| ji
|-
| Й й
| j
| j
|-
| К к
| k
| k
|-
| Л л
| l
| l
|-
| М м
| m
| m
|-
| Н н
| n
| n
|-
| О о
| o
| o
|-
| П п
| p
| p
|-
| Р р
| r
| r
|-
| С с
| s
| s
|-
| Т т
| t
| t
|-
| У у 
| û &lt;small&gt;(foar in r better: oe)&lt;/small&gt;
| û &lt;small&gt;(foar in r better: oe)&lt;/small&gt;
|-
| Ф ф
| f
| f
|-
| Х х
| ch
| ch
|-
| Ц ц
| ts
| ts
|-
| Ч ч
| tsj
| tsj
|-
| Ш ш
| sj
| sj
|-
| Щ щ
| sjtsj
| sjtsj
|-
| Ъ ъ
| sjoch noat 2
| komt net foar
|-
| Ы ы 
| y
| komt net foar
|-
| Ь ь
| sjoch noat 3
| sjoch noat 3
|-
| Э э
| e
| komt net foar
|-
| Ю ю 
| jû &lt;small&gt;(foar in r better: joe)&lt;/small&gt;
| jû &lt;small&gt;(foar in r better: joe)&lt;/small&gt;
|-
| Я я 
| ja
| ja
|}
noat 1: Е е: gauris transliterearre as 'e', mar faker eins de klank fan 'je' yn &quot;jern&quot; (dus bgl. we skriuwe &quot;Aleksander&quot;, mar de útspraak is eins mear &quot;Aljeksander&quot;)&lt;br&gt;
noat 2: Ъ ъ = it hurdteken, dat komt foar dat de foarôfgeande konsonant palatalisearre wurdt; kin beskôge wurde as in [[stomme letter]] (palatalisaasje is koartsein dat der in j-klank efteroan komt, dus l-lj, m-mj, s-sj, ensfh.)&lt;br&gt;
noat 3: Ь ь = it sêftteken, dat soarget foar palatalisaasje fan 'e foarôfgeande konsonant; meastal beskôge as in stomme letter, soms werjûn troch in 'j'

As jo noch oare Slavyske talen transliterearje wolle, wol ik dizze tabel noch wolris wat útwreidzje. Foarearst mar wer súkses. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 19 jul 2019, 00.28 (CEST)

== Community Insights Survey ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

'''Share your experience in this survey'''

Hi {{PAGENAME}},

The Wikimedia Foundation is asking for your feedback in a survey about your experience with {{SITENAME}} and Wikimedia. The purpose of this survey is to learn how well the Foundation is supporting your work on wiki and how we can change or improve things in the future. The opinions you share will directly affect the current and future work of the Wikimedia Foundation.

Please take 15 to 25 minutes  to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(weurwps,act5) give your feedback through this survey]'''.  It is available in various languages.

This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English).

Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey.

Sincerely,
&lt;/div&gt; [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 9 sep 2019, 18.20 (CEST)
&lt;!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(weur_wps,act5)&amp;oldid=19352920 --&gt;

== Reminder: Community Insights Survey ==

&lt;div class=&quot;plainlinks mw-content-ltr&quot; lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot;&gt;

'''Share your experience in this survey'''

Hi {{PAGENAME}},

A couple of weeks ago, we invited you to take the Community Insights Survey. It is the Wikimedia Foundation’s annual survey of our global communities. We want to learn how well we support your work on wiki. We are 10% towards our goal for participation. If you have not already taken the survey, you can help us reach our goal! '''Your voice matters to us.'''

Please take 15 to 25 minutes  to '''[https://wikimedia.qualtrics.com/jfe/form/SV_0pSrrkJAKVRXPpj?Target=CI2019List(weurwps,act5) give your feedback through this survey]'''.  It is available in various languages.

This survey is hosted by a third-party and [https://foundation.wikimedia.org/wiki/Community_Insights_2019_Survey_Privacy_Statement governed by this privacy statement] (in English).

Find [[m:Community Insights/Frequent questions|more information about this project]]. [mailto:surveys@wikimedia.org Email us] if you have any questions, or if you don't want to receive future messages about taking this survey.

Sincerely,
&lt;/div&gt; [[User:RMaung (WMF)|RMaung (WMF)]] 20 sep 2019, 21.49 (CEST)
&lt;!-- Message sent by User:RMaung (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CI2019List(weur_wps,act5)&amp;oldid=19397813 --&gt;

== We sent you an e-mail ==

Hello {{PAGENAME}},

Really sorry for the inconvenience. This is a gentle note to request that you check your email. We sent you a message titled &quot;The Community Insights survey is coming!&quot;. If you have questions, email surveys@wikimedia.org. 

You can [[:m:Special:Diff/20479077|see my explanation here]].

[[Meidogger:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Meidogger oerlis:MediaWiki message delivery|oerlis]]) 25 sep 2020, 20.50 (CEST)
&lt;!-- Message sent by User:Samuel (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Samuel_(WMF)/Community_Insights_survey/other-languages&amp;oldid=20479295 --&gt;

== ynfoboks Landkreis ==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Goeie, kinne jo de ynfoboks fan de Landkreis mei wat mear gegevens útwreidzje (flagje, wapen)? Ik wit net wat ik ferkeard doch, mar it tal gemeentes yn de ynfoboks wurdt wol ynfolle mar net wjerjûn. En fine jo it goed dat ik it wurd 'lânkring' foar Landkreis yn de tekst brûk? Yn de namme hâld ik gewoan Landkreis oan. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 1 jun 2021, 21.15 (CEST)
:Goejûn. Ik haw gjin beswier tsjin 'e term 'lânkring'. Ik haw wol twa kear Landkreis út 'e titel helle, om't ik dy oantsjutting dêr net nedich fûn. As der mar ien Mainz-Bingen bestiet, dan hoecht neffens my yn 'e titel net oanjûn te wurden dat dat in Landkreis is; dat komt dan yn 'e tekst fan it artikel wol oan 'e oarder. It artikel oer  de gemeente Tytsjerksteradiel hjit ek net &quot;Gemeente Tytsjerksteradiel&quot;, mar gewoan &quot;Tytsjerksteradiel&quot;. Dy ynfoboks sil ik ris nei sjen. Ik kom der op werom. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 1 jun 2021, 21.20 (CEST)
::Wat dat tal gemeenten oangiet, dêr moatte jo foar de = &quot;gemeenten&quot; ynfolje en net &quot;tal gemeenten&quot;, want (as jo even by [[:Berjocht:Ynfoboks Landkreis]] sjogge), jo moatte by it brûken fan in ynfoboks foar it =-teken altyd skriuwe wat der yn it berjocht sa &lt;nowiki&gt;{{{folje mar yn|}}}&lt;/nowiki&gt; oanjûn stiet. Dat wie flot oplost. No sil ik noch even sjen oft ik de ynfoboks útwreidzje kin. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 1 jun 2021, 21.25 (CEST)
:::Ik bin der ris mei oan it prutsen west, mar ik rin wer tsjin it âlde probleem oan dat ik yn in universele of generike ynfoboks (dy't foarprogrammearre is, sjoch: [[:Berjocht:Ynfoboks generyk]]) net twa plaatsjes (flagge en wapen) nêst elkoar krije kin. Dêr sil wol in foefke foar wêze, mar ik krij it net foarinoar. Op in oare manier (wapen ûnder of boppe lânkaart) wol ek net. As jo in ynfoboks mei wapens en flaggen hawwe wolle, sil der dus in hiele nijenien oanmakke wurde moatte. 
:::Wat ik no ynstee dien haw, is de ynfoboks [[:Berjocht:Universele ynfoboks gebiet (mei flagge)]] foarsjen fan lemma's dy't jo sels ynfolje kinne, sadat jo sels bepale kinne wat jo yn 'e ynfoboks sette. Dat is tink ik de handichste oplossing, en dy ynfoboks kinne jo dan letter ek foar gebieten yn oare lannen brûke. Noch eefkes wat útlis oer de namme: hy hjit wol 'Universele ynfoboks gebiet (mei flagge)', mar it is gjin universele ynfoboks. Ik haw him ntl. oarspronklik oanmakke as fariant foar gebieten mei flaggen en sa fan 'e Universele ynfoboks gebiet (dêr't ik tsjin itselde probleem oanrûn dat ik flaggen en wapens der net yn kwyt koe). Om dúdlik te meitsjen dat it fierders eins deselde ynfoboks is, haw ik doe mar deselde namme oanholden. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 1 jun 2021, 22.16 (CEST)
::::Ik hie Landkreis yn de titel set yn neifolging fan de Dútske wiki, mar jo ha gelyk dat it oerstallich is. De &quot;Universele ynfoboks gebiet (mei flagge)&quot; akseptearret sa't it liket net in svg-bestân. Dat wy litte it mar sa.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 2 jun 2021, 11.20 (CEST)
O, dat hie ik miskien even wat dúdliker útlizze moatten. Yn universele ynfoboksen lykas dy fan Landkreis fiere jo plaatsjes sa yn: &lt;br&gt;
| ôfbylding                   = Locator map MYK in Germany.svg&lt;br&gt;
Yn oare ynfoboksen, lykas &quot;Universele ynfoboks gebiet (mei flagge)&quot;, wurket it yndie op dy manier net, mar moat it sa ynfierd wurde:&lt;br&gt;
&lt;nowiki&gt;| ôfbylding                   = [[File:Locator map MYK in Germany.svg|300px]]&lt;/nowiki&gt;&lt;br&gt;
Oars moatte jo ris sjen by [[Bretanje (regio)]] hoe't dizze ynfoboks krekt funksjonearret. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 3 jun 2021, 03.09 (CEST)
:Ik haw [[Mayen-Koblenz]] ris fan 'e Universele ynfoboks gebiet (mei flagge) foarsjoen, om sjen te litten hoe't er wurket. Alles funksjonearret en jo kinne der fan alles yn ûnderbringe. Ik wol ek noch wol de sels yn te foljen lemma's wat ferskowe as jo se leaver op in oar plak yn 'e ynfoboks hawwe wolle, dus jo moatte it mar sizze. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 3 jun 2021, 03.24 (CEST)
::It is allegear wer dik yn oarder! Tige tank.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 3 jun 2021, 11.21 (CEST)

== Gemeente (n) ==
Dei {{Ping|RomkeHoekstra}}, moaie stikken fierders dy't jo skriuwe. Ik wol fierders gjin taalplysje wêze, mar moat it meartal fan gemeente net mei in &quot;n&quot; skreaun wurde, ynstee fan in &quot;s&quot;? Sjoch taalweb [https://taalweb.frl/wurdboekportaal/7506c409-1e08-47b4-8dd3-922e99c64f63?previous_search%5Bfilter_options%5D%5B%5D=&amp;previous_search%5Bfilter_options%5D%5B%5D=lemma&amp;previous_search%5Bfilter_options%5D%5B%5D=translation&amp;previous_search%5Bfilter_options%5D%5B%5D=definition&amp;previous_search%5Bfilter_options%5D%5B%5D=&amp;previous_search%5Blanguage_options%5D%5B%5D=&amp;previous_search%5Blanguage_options%5D%5B%5D=fr&amp;previous_search%5Blanguage_options%5D%5B%5D=nl&amp;previous_search%5Bpage%5D=&amp;previous_search%5Bq%5D=gemeente&amp;previous_search%5Bword_list_options%5D%5B%5D=&amp;previous_search%5Bword_list_options%5D%5B%5D=NFhwb&amp;previous_search%5Bword_list_options%5D%5B%5D=FNhwb&amp;previous_search%5Bword_list_options%5D%5B%5D=Ffwb&amp;previous_search%5Bword_list_options%5D%5B%5D=Jurwb hjir]. Fierders neat te rêden hear. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 5 jun 2021, 18.28 (CEST)
:It taalweb hat tink gelyk, dat ik sil tenei gemeenten skriuwe.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 5 jun 2021, 18.49 (CEST)

== Trochferwiisbalke Nedersaksen ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Goeie, wolle jo efkes sjen nei de trochferwiisbalke (of hoe't sa ding mar hjit) fan Nedersaksen sjen? Osterode am Harz is in yn 2016 ophefte lânkring (gearfoege mei Göttingen), dy kin om my wol ferwidere wurde. Hannover hjit tsjintwurdich Regio Hannover. Gr. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 jun 2021, 11.54 (CEST)

: {{Ping|RomkeHoekstra|Ieneach fan 'e Esk}} Al dien --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 28 jun 2021, 15.19 (CEST)

:: It is al klear, sjoch ik wol. Moai sa. Romke, net dat ik jo net even hantlangje wol, mar jo meie dy berjochten sels ek nei beleaven oanpasse, hear. Ik bedoel, dat is by jo beslist fertroud, en jo sitte sels folle better yn 'e stof as ik. Groetnis, [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 28 jun 2021, 23.27 (CEST)
:::Ik soe net witte hoe't dat moat.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 1 jul 2021, 18.34 (CEST)
::::{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Soene jo Freiberch út de trochferwiisbalke fan Saksen ferwiderje kinne? Dy lânkring waard yn 2008 al opheft. Groetnis,--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 9 jul 2021, 18.29 (CEST)
::::: {{Ping|RomkeHoekstra|Ieneach fan 'e Esk}} Al dien --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 9 jul 2021, 19.27 (CEST)
:::Sorry, ik lês jo antwurd fan 1 july no pas. Sa'n balke is eins gewoan in tabel, sa't dy ek wol midden yn artikels foarkomme. Hy is net maklik te ûntwerpen, mar as er ienris oanmakke is, kinne jo de tekst dy't deryn werjûn wurdt, gewoan bewurkje, krekt as by in artikel. Under it tabblêd &quot;bewurkje&quot; by sa'n artikel (dus yn 'e sânbak, sis mar, dêr't ik dit no ek typ) wurdt sa'n berjocht werjûn as (yn dit gefal) &lt;nowiki&gt;{{Saksen}}&lt;/nowiki&gt;. Jo kinne it dan op 'e Wikipedy fine troch yn it sykfinster &quot;Berjocht:Saksen&quot; yn te typen. Dan dêr it tabblêd &quot;Bewurkje&quot; iepenje. Dêr sjogge jo sawol de, hoe sil ik dat neame, de programmeartaal fan 'e tabel as de tekst dy't yn 'e tabel werjûn wurdt, dus yn dit gefal de Landkreisen fan Saksen. Net oan it programmearspul komme, mar de tekst yn 'e tabel kinne jo gewoan nei beleavjen oanpasse. It is sa in bytsje omslachtich útlizzen, as ik it skriuwe moat. Ik hoopje dat ik dúdlik genôch bin. Oars gewoan sizze, dan lis ik it noch in kear út. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 jul 2021, 22.20 (CEST)
::::Ik ha it foar it ferstân hear. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] hie it al oanpast. Mar betanke, sa kin ik it tenea sels wol ôf tink.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 10 jul 2021, 08.36 (CEST)

== Utnûging ==
Goeie. Sa't by de diskusje oer it funksjonearjen fan 'e Wikipedy wer oan it ljocht kommen is, binne der op it stuit mar twa struktureel aktive behearders. Drewes en ik soene graach wat fersterking hawwe wolle en it ek goed brûke kinne. Dêrom woene wy jo freegje oft jo ek behearder wurde wolle. Dat moat fansels net tsjin 't sin. Wy wolle jo net ûnder druk sette. As jo it beslist net wolle, dan kinne jo dat gewoan sizze en dat binne we like goeie freonen. De ôfrûne tiid is mei de diskusje oer it funksjonearjen fan 'e Wikipedy, tink ik, folslein dúdlik wurden wêr't jo yn stappe as jo beslute it te dwaan. Ik soe jo dêrom oanriede wolle der goed oer nei te tinken en ek nochris it stikje op [[Wikipedy:Behearders]] te lêzen foar't jo ús jo antwurd jouwe. Groetnis [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 27 jul 2021, 18.40 (CEST), [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 27 jul 2021, 19.10 (CEST)
:Ik soe jim útstelle wolle it earst noch efkes oan te sjen. Ik bin net sa skrander mei it hiele Wikipedyprojekt as jim en moat ek earlik sizze dat ik de man net sa bin foar drege diskusjes. Mocht de need echt oan de man komme dan wol ik it noch wol ris yn my omgean litte.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 31 jul 2021, 08.19 (CEST)
::Goeie Romke. Dat is goed, neat te rêden. Sa grut is de need no ek wer net en it moat net ta skea fan jo wikynocht gean. It is oars sa dat ik ek it mieer ha oan drege diskusjes, mar soms kin it net oars. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 1 aug 2021, 17.16 (CEST)
::Bêst genôch, Romke. Dan litte we it foarearst gewurde. Sa't ik yn myn útnûging al sei, it moat net tsjin 't sin. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 2 aug 2021, 00.45 (CEST)

== [[:w:en:The Office (American TV series)|The Office (American TV series)]] and [[:w:en:Tomb of Cyrus|Tomb of Cyrus]] ==

Hi! Can you please translate these two articles to Western Frisian? they don't need to be long, just 2 or 3 sentences are enough. That would be appreciated :)      

Yours sincerely,[[Meidogger:ChipsBaMast|ChipsBaMast]] ([[Meidogger oerlis:ChipsBaMast|oerlis]]) 8 des 2021, 21.09 (CET)

== Doardt ==

Dei Romke, ik seach okkerdeis dat jo in stikmannich siden oer tsjerken yn [[Doardt]] skreaun hawwe. Soene jo de side oer Doardt ek wat útwreidzje wolle? Of alteast de keppelings der op sette fan de siden dy't jo oanmakke hawwe. Fr.gr. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 27 des 2021, 19.58 (CET)
* Ik ha de keppelings yn [[Doardt]] ferwurke. Gr. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 des 2021, 16.09 (CET)

== Grûnsiler/Muonts/Boppekruier ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}}{{Ping|Drewes}}  Goeie, ik sit efkes mei it folgjende. Der kloppet neat fan it artikel oer de [[Muonts (mole)]]. Hjir wurdt in achtkante boppekruier beskreaun. In achtkante boppekruier kin in muonts wêze, mar ek in yndustrymûne. De ofbylden dy't der by steane binne gjin foarbylden fan in muonts, mar fan in stellingmûne. In muonts is altiten in achtkante poldermûne, dus net in yndustrymûne of nôtmûne sa sa't hjir skreaun wurdt. In muonts hat ek gjin romp lykas in stellingmûne, mar in stiennen (of houten) ûnderbou. Ik ha dizze side dêrom omneamd nei [[Boppekruier]]. In muonts is it Fryske wurd foar 'grûnsiler' (Nederlânsk: grondzeiler) en dêrom soe ik it artikel [[Grûnsiler]] omneame yn 'Muonts (mole)', mar dat slagget my net om't der al in trochferwizing yn sit. Ik wit efkes net hoe't ik hjir no fierder oer gear moat. Wol ien fan jimme der efkes nei sjen? De tekst moat fierder ek noch oanpast wurde, mar ik tocht earst dit mar efkes.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 30 des 2021, 18.07 (CET)
:Goeie. Bêst genôch. Jo witte wêr't jo it oer hawwe, begryp ik wol, en ik wit neat fan dit ûnderwerp, dat ik gean op jo ôf. Ik neam de side &quot;Grûnsiler&quot; om ta &quot;Muonts (mole)&quot;. Rêde jo jo dan fierder mei de oanpassing fan 'e tekst? [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 des 2021, 21.00 (CET)
::Ik ha by it omneamen fan it eardere artikel Muonts nei Boppekruier de reden neamd. Yn it Fries Molenboek (ISBN 90 70010 92 5, gearstald yn meiwurking fan De Frysk Mole, Gild Fryske Mounders, De Hollandsche Molen en Fryske Akademy) wurdt beskreaun foar hokker type mûne de namme muonts jildt. Ik pas allinne de tekst oan sa't it kloppet, want ik wit lang net de Fryske wurden fan de technyske ûnderdielen fan in mûne. Dêr moat ea in boekje oer útjûn wêze, dat ik sil der nochris nei op 'e strún. Alfêst in goed útein en alles wat winsklik is foar it nije jier!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 31 des 2021, 08.19 (CET)
:::Ek foar jo in noflike jûn en in lokkich nijjier tawinske. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 31 des 2021, 14.29 (CET)
:::Folle lok en seine, allegearre. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 31 des 2021, 21.30 (CET)

== Hidaard ==

{{Ping|Drewes}} Om 't ik mei it [[Tomastsjerke (Hidaard)|Hidaarder tsjerkje]] oan de gong west hie, wie ik ek mei de side fan [[Hidaard]] dwaande om it wat te aktualisearjen en de tekst wat út te wreidzjen. Doe't ik de feroarings opsloech, rekke ik alles wer kwyt om't jo ek al oan de gong wiene. Net dat it in bealch fol wurk wie hear, mar om't it okkerlêsten ek al barde dat ik tafoege ynformaasje kwyt rekke, freegje ik jo om der tenei wat tiid tusken te hâlden en net te gau oan de slach te gean mei de besibbe siden fan in artikeltsje dat ik der krekt op set ha. M.f.g. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 6 jan 2022, 20.12 (CET)
:Tige spitich. Mar as it wer gebeurt, moatte jo ris hielendal omleech scrolle op 'e side dy't jo yn byld krije by sa'n 'redigearkonflikt', sil ik it mar neame. By my, en ik nim oan fan ek by jo, stiet dan hielendal ûnderoan de side noch in twadde finster mei as titel eat yn 'e geast fan &quot;Jo tekst&quot;, mei dêryn de tekst fan 'e side sa't jo dy opslaan woene. Dêrwei kinne jo dy dan gewoan wer kopiëarje nei in nij bewurkingsfinster. Hoewol't jo dan wol wer mear wurk hawwe om rekken te hâlden mei de edits dy't oaren ûnderwilens dien hawwe, reitsje jo al jo wurk net kwyt. Sadree't jo de side oer it redigearkonflikt slute sûnder jo tekst dêrwei te kopiëarjen, is dat fansels wol it gefal. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 6 jan 2022, 21.05 (CET)
::{{Ping|RomkeHoekstra}} Sorry Romke, soks is ferfelend. Ik sil der tenei rekken mei hâlde. It berjocht 'wurk' kinne jo fansels ek pleatse at in bewurking wat langer tiid nimt. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 7 jan 2022, 15.31 (CET)

== Ynformaasje ynfoboks, Noard-Hollânske plaknammen  ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}}{{Ping|Drewes}}{{Ping|Kneppelfreed}}{{Ping|Frou Watzema}}
Ik kom somtiden ynfoboksen oer Fryske plakken tsjin mei ynformaasje oer de gritenij, it tal stimmen en ek it tal hûzen. Wat it lêste oanbelanget: dat feroaret noch al ris, kin dat net út de ynfoboks? En wat de gritenij oanbelanget en it tal stimmen: is soks net eat wat by de skiednis fan in plak heart? Wy ha it oer in bestjoersfoarm dy't al hiel lang net mear bestiet. Wat tinkt jimme? Dêrnjonken haw ik okkerdeis in artikel fan Kerst Huisman fûn yn Nij Frisia (http://www.ffu-frl.eu/PDF/150320.def.NijFrisia.1.maart.2015.pdf) mei û.o. in kaart fan Frysktalige nammen yn Noard-Hollân. Ik set no somtiden efter de Hollânske nammen by de artikels oer de plakken ek de Fryske plaknamme mei de boarne weryn't dy neamd wurd. Kinne jimme jim dêryn fine? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 4 mrt 2022, 12.54 (CET)

:Goeie Romke. Wat gritenij, stimmen en sa oanbelanget bin ik it mei jo iens: mei fan my út de ynfoboks en ûnder it kopke 'skiednis'. Letter oer Kerst Huisman syn pleit om ''in list gear te stallen fan alle Fryske eksonimen dy’t der binne''. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 4 mrt 2022, 20.10 (CET)

:Goeie, ja ik bin it mei Drewes iens oangeande de gritenijen en de stimmen. De Fryske nammen neffens Kerst Huisman meie om my der by neamd wurde, en ek de pleatslike fariant as dy bestiet.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 4 mrt 2022, 20.37 (CET)

:Goejûn mei-inoar. Ik slút my by de oaren oan wat de ynformaasje oer gritenijen en sa yn ynfoboksen fan plakken oangiet. Yn pleats fan it ompielen mei dy ferâldere ynfoboks bin ik der in foarstanner fan om dy ynfoboksen te ferfangen troch in betterenien, mei mear lemma's dy't wól ta de saak dogge, mar dy't yn dy ynfoboks mei gritenijspul ûntbrekke. Sa'n ynfoboks is der al, dat wy hoege it tsjil net op 'e nij út te finen: [[:Berjocht:Universele ynfoboks stêd]], of as der in wapen en/of flagge binne, [[:Berjocht:Stêd mei flagge]]. (De oantsjutting &quot;stêd&quot; yn 'e namme docht der net ta; dy ynfoboksen kinne likegoed foar doarpen brûkt wurde.)

:Wat it stikje yn ''Nij Frisia'' oangiet, dat is wol nijsgjirrich. Ik haw okkerdeis op in side jo feroarings, Romke, weromset nei de Hollânske nammefariant (it gie leau 'k om Easterlân-Oosterland of Westerlân-Westerland), om't we dêr in pear jier lyn (ûndertusken alwer) ôfspraken oer makke hiene troch stimmerij. Mar dy ôfspraken wiene fansels fierhinne basearre op 'e fraach oft der yn sokke gefallen in Frysktalige fariant fan 'e plaknamme bestiet dy't bûten de Wikipedy om brûkt wurdt. As jo dêr in boarne foar fine, lykas mei Abbetsjerk / Abbekerk it gefal is, meie jo om my de ôfspraken oan 'e kant skowe, en de side omneame nei de Frysktalige fariant. Wat fine de oare behearders {{Ping|Drewes|Kneppelfreed}} dêrfan? [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 4 mrt 2022, 22.52 (CET)

::Om my mei se dan wol omneamd wurde. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 5 mrt 2022, 07.09 (CET)
::Om my ek omneame. Kin it wurd 'stêd' fan de ynfoboks dan better net ferfongen wurde troch 'plak' of is soks net mooglik?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 5 mrt 2022, 10.19 (CET)
:::{{Ping|RomkeHoekstra}} dan moat it berjocht omneamd wurde. Kreksa as Ieneach sei it docht der net ta, want dat berjocht kin likegoed foar in doarp brûkt te wurden. It wurd &quot;stêd&quot; ferskynt net op de side.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 5 mrt 2022, 16.15 (CET)
:::Sa't Kneppelfreed seit, de namme fan 'e ynfoboks ferskynt net op 'e &quot;foarkant&quot; fan 'e side, mar stiet inkeld yn 'e &quot;efterkant&quot; of bewurkingsseksje. Ik wit earlik sein net oft it omneamen fan in ynfoboks ek negative gefolgen hat foar de siden dy't dy boks dan &quot;oanroppe&quot; mei de âlde namme en dus in ekstra trochlinking oerbrêgje moatte. Dat soe net sa hearre te wêzen, mar as jins kompjûter traach is soe it samar kinne. En om't der frijwat artikels al fan dy ynfoboks gebrûk meitsje, liket it my de baas om 'e namme mar sa te litten. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2022, 01.12 (CET)

De troch de Kerst Huisman betochte Fryske ferzjes fan de plaknammen sille taalkundich fêst ferantwurde wêze. Oft it histoarysk folslein goed is kin ik net beoardielje. Dus ja, Ieneach der bestiet ' ' in Frysktalige fariant fan 'e plaknamme... bûten de Wikipedy ' ', mar ' brûkt ' wurde dy net, útsein miskien troch in hânfol jongfriezen en djipfriezen. Húsriem binne se perfoast net. As de oare meidoggers der entûsjast oer binne mei fan my Huismans Fryske fariant der tusken heakjes by. Mar dan wol graach mei ferwizing nei it Nij Frisia-artikel, lykas Romke Hoekstra dat oant no ta dien hat, plus de betinker Huisman. Ik bin tsjin it omneamen fan de offisjele plaknammen dy’t hjoed-de-dei de wiere nammen binne. Sydlings: ik hear ek graach de miening fan de noch net ' pingde ' meidoggers.
:{{Ping|Drewes|Kneppelfreed|RomkeHoekstra}}Ik hie dit eins al even unanym hawwe wollen. Hmm. Miskien is it dan better om it mar te litten sa't it is, wat delkomt op wat Drewes hjir foarstelt. Sydlings bin ik it mei Drewes iens dat alle meidoggers hjiroer meiprate meie, dat ris eefkes sjen, wa binne op it stuit aktyf en binne noch net pingd? As {{Ping|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport}} hjir in miening oer op 't aljemint bringe wolle, noegje ik harren dêrta út. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2022, 01.12 (CET)

:Goeie, ik bin it der wol mei tis dat de dy Fryske vertalingen der by komme. By in soad artikelen stiet al in list mei bronnen en dear kin dy bron die Romke Hoekstra neamd moai by. Of besjoch ik dit dilemma ferkeard? [[Meidogger:Anoniem-NOF|Anoniem-NOF]] ([[Meidogger oerlis:Anoniem-NOF|oerlis]]) 7 mrt 2022, 07.03 (CET)
::{{Ping|Anoniem-NOF}} Nee hear, dat is krekt wat Drewes ek foarstelt. Mar in bytsje útlis is miskien wol even op syn plak. Ik sil it sa koart mooglik besykje te hâlden. Foarhinne waarden plaknammen bûten Fryslân yn ús Wikipedy mar yn it wylde wei ferfryske. Dan krigen jo dingen as dat in plak yn Seelân dat [['s-Heer Hendrikskinderen]] hiet hjirre Hear Hindriksbern of sokssawat kaam te hjitten. Doe hawwe wy in pear jier lyn besletten dat it better is om foar plaknammen bûten Fryslân allinne noch mar ferfryske foarmen oan te hâlden as dy ferfryske foarmen bûten de Wikipedy om brûkt wurde, dus as der in boarne foar is, sis mar. We hawwe doe oer in protte plaknammen ek in stimming holden en de útkomst fêstlein yn [[Wikipedy:List fan ferfryske plaknammen bûten Fryslân|dizze list]]. De fraach hjirre is oft we fan dy list ôfwike sille op basis fan it stik dat Kerst Huisman yn ''Nij Frisia'' skreaun hat, en dêr't RomkeHoekstra ús hjirboppe opmerksum op makke hat. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2022, 13.12 (CET)
:::Goeiemiddei, Ik ha my der efkes yn ferdjippe mar de ynfobokse meie om my wol feroarre wurde. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 7 mrt 2022, 13.18 (CET)
::::Mitsdat der in betroubere boarne foar is mei de Fryske namme er om my altyd by, ek as dy slim ferâldere is (klassike foarbylden yn it Hollânsk binne bgl. [[:nl:Gdańsk|Danswijk]] en [[:nl:Plymouth (Verenigd Koninkrijk)|Pleimuiden]]). Wat de namme fan dy ynfoboks oanbelanget bin ik foar de oplossing dy't it minste wurk jout: moai litte sa't it is (mar as immen der tiid yn stekke wol en doch it oars, dan is my dat ek bêst). Wat de ynhâld derfan oangiet kin ik my fine yn it foarstel fan RomkeHoekstra. [[User:Wutsje|Wutsje]] 7 mrt 2022, 16.44 (CET)
:::::Wy binne dus wakker ienriedich oer dy ynboks. Dy haw ik foar wat de Gaasterlânske plakken oanbelanget al oanpast en dêr hoege wy it tink net mear oer te hawwen.

:::::It iennige dêr't wy no noch net oer út binne is wat wy mei de Fryske nammen fan Kerst Huisman dogge. Wat ik der noch oer kwyt wol is dit: ik ha dy list doe ek mei fêststeld - as it my goed heugd wie ik ek ien fan dyjingen dy't nei oanlieding fan hiele healwize nammen de kwestje op it aljemint brocht. Dêrom - en ek om't ik taalkundich net goed ûnderlein bin - joech ik somtiden de foarkar oan de Hollânsktalige namme. Letter, doe't ik stikjes oer bygelyks [[Westerland (Noard-Hollân)|Westerlân]] en [[Oosterland (Wieringen)|Easterlân]] skreau, fûn ik Westerland en Oosterland earlik sein dochs hiel nuver yn in Frysk artikel passen. Ik fûn Westerlân en Easterlân eins sa foar de hân lizzen, dat ik de list net iens neiseach hoe't wy dat meiïnoar fêststeld hiene. 

:::::Om't ik letter mear stikjes skreau oer plakken yn Noard-Hollân en der ek plakken wiene dy't net op de list stiene, bin ik op ynternet dochs wer op 'e strún gien en sa kaam ik lang om let by Nij Frisia telâne. It foel my doe fuort op dat guon nammen op de kaart fan Huisman hiel 'natuerlik' oandogge. Der binne fan de nammen mar in pear dêr't ik wat oan wenne moat, mar de measte nammen bliuwe tink hiel gau hingjen.  

:::::No binne der neffens my trije opsjes:
:::::*  De nammen bliuwe sa't wy dy earder yn de list fêststeld ha en yn de tekst folget tusken heakjes (mei ferwizing fan boarne) de troch Kerst Huisman útstelde nammen, mar fierder brûke wy allinne de Nederlânsktalige namme.   
:::::*  De nammen bliuwe sa't wy dy earder yn de list fêststeld ha, mar yn de tekst brûke wy ûnder ferwizing fan boarne de Frysktalige namme. 
:::::*  De nammen wurde ûnder fermelding fan boarne ferfryske, sa't Kerst Huisman dy fêststeld hat. 

:::::Miskien binne der noch mear opsjes, mar dan kin elk dy der ûnder sette.

:::::De fraach hoefolle minsken de Fryske namme brûke sille is tink ik ek te stellen by nammen lykas Swol of Dimter. Ik bin fan betinken dat wy hjir in boarne hawwe fan immen dy't histoarysk/taalkundich goed ûnderlein is en dêrom soe ik foar ferfryskjen pleitsje. Om de besteande artikels om te neamen is net is measte wurk, der is oer dy hoeke noch net in hiel soad skreaun en ik wol dêr bêst wat tiid yn stekke. As it mar net foar in bepaalde tiid klear moat.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 7 mrt 2022, 17.56 (CET)

::::::Ik soe it bêst fine as de betreffende nammen ferfryske waarden, mar ik kin der ek poerbêst mei libje as de sitewaasje bliuwt sa't er no is. Ik bin gjin foarstanner fan 'e middelste opsje, it brûken fan 'e ferfyske nammen yn in artikel dat de Nederlânsktalige foarm as titel hat. Dat wurket betiizjend en ferrifeljend, en dat moatte wy net wolle. Yn '''oare''' artikels fyn ik it brûken fan 'e ferfryske nammen dan wer net sa'n probleem, as dy mar trochwize nei de juste side. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2022, 18.35 (CET)

::::::Ik slút my fierders by Romke Hoekstra oan. Om my mei dy nammen fan Kerst Huisman omneamd wurde. Ik tink dat Kerst Huisman him in soad op dat mêd dwaande holden hat, dus dy nammen binne wol ferantwurde. De nammen fan Huisman binne foar it grutste part beheind ta it âlde Fryslân, dêr't de nammen in Fryske oarsprong hawwe. As we it litte sa't it no is sil ik der ek net wekker fan lizze, mar it omneamen hat myn foarkar.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 8 mrt 2022, 06.23 (CET)
::::::{{Ping|Drewes|Frou Watzema|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport}} Ik leau net dat der noch mear oan ta te foegjen is en it soe moaie wêze as wy ta in útdragende saak komme, dus no efkes de fraach oft jimme hjir frede mei ha kinne?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 11 mrt 2022, 08.39 (CET)
:::::::As de namme yn it artikel konsistint is: ik wol. [[User:Wutsje|Wutsje]] 11 mrt 2022, 09.36 (CET)
:::::::Ja hear prima. [[Meidogger:Anoniem-NOF|Anoniem-NOF]] ([[Meidogger oerlis:Anoniem-NOF|oerlis]]) 11 mrt 2022, 19.12 (CET)
:Ik bin dus tsjin it omneamen fan de offisjele plaknammen. Tusken heakjes de troch Kerst Huisman útstelde nammen, mar fierder allinne de Nederlânsktalige of Dútske namme. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 11 mrt 2022, 19.45 (CET)
::Moai dat jo dit oankaarte Romke. In echte boarne liket it artikel yn Nij Frisia my net ta (spitigernôch), mar yn de gedachtegong fan Kerst Huisman kin ik my hielendal fine. Iens mei Kneppelfreed dus ek wat dat oangiet. De Noard-Hollânske plaknammen soene lykwols dochs wat mear húsriem wêze moatte foar in sidenamme, dus dochs wat faker brûkt wurde as ien kear. Mar de Fryske namme fan Kerst Huisman moat seker neamd wurde. De side [[Abbekerk]] is in moai foarbyld: De offisjele namme as lemma, mar dêrby omtinken foar it ûntstean en de betsjutting fan de namme beskreaun yn it Frysk. It soe moai wêze as der op elke side oer in Noard-Hollânske plakken wat stean soe oer wêr't de namme weikomt, hoe't it plak ek eartiids ek wol neamd waard. (Mar soks jildt m.m. krektlyk foar plakken yn Grinslân) In soad omtinken foar it ûntstean fan de namme docht ien as [[Karel Gildemacher]] ek yn syn publikaasje oer Fryske plaknammen. Mar der is dan ferlet fan in boarne dêr't de ûntsteansskiednis fan de plaknammen yn Noard-Hollân te finen is. Ik ha Kerst Huisman útnoege om ris mei te tinken. [[Meidogger:Frou Watzema|Frou Watzema]] ([[Meidogger oerlis:Frou Watzema|oerlis]]) 12 mrt 2022, 11.17 (CET)
:::{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Drewes|Frou Watzema|Kneppelfreed|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport}}Dan hâlde wy ynearsten de offisjele nammen (of de al troch ús fêststelde nammen) oan. Njonken de offisjele namme folget yn 'e tekst de Fryske namme mei in ferwizing nei de boarne. Fierder wurdt de offisjele namme ek yn de rest fan de tekst brûkt. Dêr kin elk him yn fine en om 't net elkenien foar omneamen is neffens Huisman's útstellen litte wy it ynearsten sa. Ik leau dat it wol goed is dat wy ienriedich binne yn dit stik fan saken. Soks fierder dan ek by de Noard-Hollânske gemeenten en de plakken dy't dêr ûnder falle: in rige mei de offisjele nammen en in aparte rige mei de troch Huisman útstelde Fryske nammen (of de sa troch ús fêststelde namme neffens de list). Faaks komme der fan Huisman skielk nije arguminten om dochs om te neamen, mar dat moatte wy dan mar efkes ôfwachtsje. Tank ek foar jo bydrage frou Watzema--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 12 mrt 2022, 12.31 (CET)

::::{{Ping|RomkeHoekstra}} Dat is dan om my bêst genôch. Sa'k earder ek al sein hie, sil ik der net wekker om lizze. Tige tank om dit op it aljemint te bringen. Gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 12 mrt 2022, 19.52 (CET)
:::::Ik slút my by Kneppelfreed oan. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 13 mrt 2022, 22.52 (CET)

== Utslaggen GR.  ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Ik soe mei in oare gemeente begjinne om de útslaggen fan de riedsferkiezings der op te smiten, mar ik seach dat jo ek al oan 'e gong west ha. Ik nim oan dat jo de rest no dien ha?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 19 mrt 2022, 13.23 (CET)
:Goeie. Ja, ik hie juster ynienen in aktive bui. It fêstelân is dien, mar de fjouwer eilannen moatte noch. Hawwe jo dêr sin oan? Oars wol ik dat ek wol dwaan, mar juster waard it my te let en hjoed kom ik der ek net oan ta. Groetnis [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 19 mrt 2022, 22.54 (CET)

== Aldamt (gemeente) ==
{{Ping|Kneppelfreed}} Soene jo efkes nei [[Aldamt (gemeente)]]/Gemeenterie/Utslaggen gemeenteriedsferkiezings sjen wolle? Ik leau dat jo dêr in skoft lyn mei te set west ha, mar it stiet der net hielendal goed. De tallen steane net ûnder de goede kopkes. M.f.g. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 26 mrt 2022, 19.45 (CET)
:{{Ping|RomkeHoekstra}} Tanke dat jo dat even seagen. It stiet yndie net goed. Sil it letter hjoed even better sette. Gr. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 26 mrt 2022, 20.22 (CET)
::Bêst genôch, folle jo dan ek noch efkes de gegevens fan 2022 oan? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 26 mrt 2022, 20.36 (CET)
== Reide ==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Drewes|Kneppelfreed|Frou Watzema|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport|Swarte Kees}} Ik kom op wikipedy it buorskip [[Reide]] tsjin en ik ha oan it sykjen west, mar kin gjin delsetting mei dy namme fine. Der wurde fierder gjin boarnen neamd en de ynformaasje kloppet ek net want de gemeente Termunten is al yn 1990 opheven, fier foardat dit skreaun is. Ik wol it bêst mei tekst útwreidzje, mar der is neat te finen. Wat fine jim, moat dit lemma bliuwe? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 22 apr 2022, 21.58 (CEST)
:{{Ping|RomkeHoekstra}} Goeie. Ik bin ris even op nl: te rie gien op [[:nl:Punt van Reide]]. Dêr stiet: &quot;''In het door de zee weggeslagen gebied van Reiderland lagen twee dorpen, [[:nl:Oosterreide]] en [[:nl:Westerreide]].''&quot; As jo op 'e links fan dy beide ferdronken doarpkes klikke, docht bliken dat se beide as synonym &quot;Reide&quot; hiene. Ik nim oan dat mei de buorskip Reide nei Ooster- en Westerreide ferwiisd wurdt, temear om't op 'e Fryske side [[Punt fan Reide]] de namme [[Westerreide]] trochwiisd nei Reide. It docht my sadwaande gjin nij dat jo gjin ynfo fine kinne oer in hjoeddeistige buorskip dy't sa hyt. Ik tink dat it it handichst is om fan Reide in betsjuttingsside te meitsjen mei links nei Oosterreide en Westerreide. Dat hoege net beslist blauwe links te wurden; jo moatte sels witte oft jo dy siden skriuwe wolle of net. Mar wat Reide oangiet, dy ien regel tekst sa't er der no stiet, dy kin om my yndie wol fuort. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 22 apr 2022, 22.10 (CEST)

:Sjoch bgl. ek [https://topotijdreis.nl/kaart/1861/@268298,591873,9.9 1861] en [https://topotijdreis.nl/kaart/1902/@268298,591873,9.9 1902]. [[User:Wutsje|Wutsje]] 22 apr 2022, 22.27 (CEST)
--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 24 apr 2022, 09.11 (CEST)
::Dei {{Ping|RomkeHoekstra|Drewes|Ieneach fan 'e Esk|Wutsje|FreyaSport}} ik haw it stikje oanpast. Wat fine jim dêrfan? Gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 24 apr 2022, 02.52 (CEST)
::: {{Ping|Kneppelfreed|Ieneach fan 'e Esk|Wutsje}} Poerbêst sa. De ynformaasje kloppet no. Om my kin it sa stean bliuwe. Tige tank! --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 24 apr 2022, 09.11 (CEST)
::: {{Ping|Kneppelfreed}} Bêst genôch. Ik haw de trochwizing fan Westerreide nei Reide der noch út helle. Dat sil in selsstannige side wurde moatte, krekt as op nl:. Mar dat hoecht net daliks, we hawwe gjin deadline. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 25 apr 2022, 22.16 (CEST)
::::Tige tanke. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 26 apr 2022, 01.27 (CEST)
::::Ja, it begjin is der. Faaks wol [[Meidogger:Otto S. Knottnerus|Otto S. Knottnerus]] der noch wol wat oer fertelle, dy wit hjir in soad fan (fgl. [[:nl:User:Otto S. Knottnerus]]). [[User:Wutsje|Wutsje]] 24 apr 2022, 16.58 (CEST)
::::: (Ik schrijf geen Fries). De buurtschap Reide is de voortzetting van Westerreide, rondom de kerk werd na 1580 de Reiderschans aangelegd, die onder de Admiraliteit van Friesland viel; er stonden tot halverwege de 19e eeuw een paar huizen op de Punt van Reide. De kerkboeken van Termunten vermelden dit in de 17e en 18e eeuw als buurt. Wel is misschien nog het vermelden waard dat de Admiraliteit van Friesland hier in 1591 een leeuwendaalder liet slaan (zie [http://munthunter.nl/viewtopic.php?f=8&amp;t=15413|hier]). [[Meidogger:Otto S. Knottnerus|Otto S. Knottnerus]] ([[Meidogger oerlis:Otto S. Knottnerus|oerlis]]) 24 apr 2022, 21.44 (CEST)
::::::Tige tanke foar jo antwurd en dy ynformaasje sille we wis brûke. Gr. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 26 apr 2022, 01.27 (CEST)

== Siden oer Fryske plakken. ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Drewes|Kneppelfreed|Frou Watzema|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport}}
Goeie! Ik bin de lêste tiid ek wat oan it wurk mei it fernijen fan de siden oer Fryske plakken. Dêrby foel it my op dat yn in soad siden ferâldere ynformaasje stiet. Sa kom ik bygelyks tsjin: tige ferâldere ynwennertallen (somtiden fan 2004!), it oankundigjen fan feroarings dy’t al lang ferlyn syn beslach hân ha, deade keppelings nei it webstee fan it plak, it neamen fan foarsjennings dy 't net mear besteane en it brûken fan in âldfrinzich begryp as gritenij mei it tal stimmen yn de ynfoboksen (oer dat lêste hawwe wy it okkerdeis al hân). 

Dochs wurde dyselde siden in soad bewurke sûnder dy efterhelle ynformaasje oan te passen. No binne wy minmachtich, it falt ek net ta om alles by te hâlden en it is ek mar krekt hoefolle tiid jo hawwe, mar wat ik jimme al freegje wol is om by in bewurking ek de rest fan de side mei te nimmen. As der bygelyks in ferâldere ynwennertal neamd wurdt, is it net in al te grutte muoite om dat fuort ek oan te passen. De fúzjeweach fan skoallen fan de lêste jierren makket it nedich om ek dêr efkes nei te sjen. En sa binne der noch wol in pear dinkjes dy't sûnder al te folle tiid gaueftich oanpast wurde kinne.

Ik wol perfoarst nimmen wurk opkringe, mar it soe moai wêze dat wy wat ynformaasje oer Fryslân oanbelanget teminsten like ynformatyf en aktueel binne as de Nederlânsktalige side dêrfan. Om dat sa te krijen is der fan ús allegear noch in soad omtinken nedich foar de siden oer Fryske plakken. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 4 mai 2022, 11.29 (CEST)

: Dei {{Ping|RomkeHoekstra}}, ja in soad siden moatte nedich by de tiid brocht wurde. Ik haw ek al in bytsje dêrmei oan 'e gong west, it probleem is lykwols dat we mar in lyts ploechje hawwe. Mar ja ik bin it mei jo iens as we ien fan dy siden bewurkje dat we it tagelyk even neisjein moatte as der de nedige oanpassings dien wurde moatte. Ek de ynfoboksen oanpasje liket my in nedige saak. It is yndie needsaaklik dat we alteast de ynformaasje oer alles wat mei Fryslân te krijen hat by de tiid hâlde. Dus ja ik sil dêr wat mear rekken mei hâlde. Gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 4 mai 2022, 19.53 (CEST)

:Goeie. Jo hawwe beslist in punt. Ik sil der tenei wat mear om tinke. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 5 mai 2022, 01.46 (CEST)

Dei {{Ping|RomkeHoekstra}} as jo de ynfoboksen pleatse, is it faaks wol even handich om earst even nei te sjen dat de krekte ynformaasje der yn stiet. Sa stie yn de ynfoboks fan Kollum bygelyks de flagge en de wapen fan Waaksens. Fierders neat te rêden, hear, soks bart my fansels ek wol. Mar ik woe jo der even op wize. Gr. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 5 mai 2022, 19.35 (CEST)
::{{Ping|Kneppelfreed}} Ik kopiear noch al ris in ynfoboks fanút in oare lemma, mar ik tink dat it tenei handiger is in lege ynfoboks te brûken. Dan is it minder maklik om wat fan it oare lemma stean te litten. Ik seach dat jo it al feroare ha. Tank yn alle gefallen en ik sil besykje der om te tinken!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 5 mai 2022, 20.03 (CEST)

== Skatzenburch of Schatzenburch ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Drewes|Kneppelfreed|Frou Watzema|Wutsje|Anoniem-NOF|FreyaSport}} Is it [[Skatzenburch]] of [[Schatzenburg]]? Yn 'Skiedis fan Menameradiel'(útjefte fan de Fryske Akademy) wurdt op side 401 skrean oer Schatzenburg.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 8 mai 2022, 09.33 (CEST)
:It byld by Delpher foar ''&quot;Schatzenburg&quot;'' is: ''Boeken basiscollecie: 46; Boeken Googlecollectie: sa. 177; Krantenartikelen: 1014; Externe krantenpagina's: 4; Tijdschriften: 11'' ([https://www.delpher.nl/nl/platform/results?query=Schatzenburg&amp;coll=platform kepp.]). Foar ''Skatzenburch'': fiif kear neat. De Schatzenburg-resultaten gean net allegearre oer de state, mar dêr feroaret it byld net folle fan. Yn DKVT komt ''&quot;Skatzenburch&quot;'' net foar, sykje op ''&quot;Schatzenburg state&quot;'' jout 188 resultaten ([https://www.dekrantvantoen.nl/srch/adv.do?v2=true kepp.]). Itnijs.frl hat it dan noch presys ién kear oer ''&quot;Skatzenboarch&quot;'' ([https://www.itnijs.frl/2018/09/programma-iepen-monumintedei-waadhoeke/ kepp.]). Dat liket geef Frysk, mar it sjocht der optocht út. Al mei al soe ik sizze: ''Schatzenburg''. [[User:Wutsje|Wutsje]] 8 mai 2022, 10.14 (CEST), [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 8 mai 2022, 10.41 (CEST) --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 8 mai 2022, 20.40 (CEST)
::Liket my ek sa ta. Skatzenboarch fyn ik ek wat optocht, en dan soe it faaks sels Skat'''s'''enboarch wêze moatte (mei in '''s'''). Ik feroarje it yn Schatzenburg. As immen der  beswier tsjin hat hear ik wol; ik kin it altiten noch werom sette.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 8 mai 2022, 10.36 (CEST)
:::Foar safier ik wit is Schatzenburg de offisjele namme. Foar sawol it rekreasjeterrein as foar de state. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 8 mai 2022, 11.59 (CEST)
::::Ik wit net wat de offisjele namme is, ik kin allinne mar fertelle hoe't de namme pleatslik útsprutsen wurdt, mei't de famylje fan ús mem fan Menaam komt. Om't it swimbad ek sa hjit, kaam de namme yn it praat noch wol gauris foarby. It wurdt dêr sein as Skatsenburch (dus net -boarch), wêrby't de a útsprutsen wurdt as de ò fan &quot;hok&quot;, krekt as yn &quot;latte&quot; of &quot;panne&quot;. Ik wit net oft dit jimme fierder helpt, mar dat is alles dat ik derfan ôfwit. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 mai 2022, 00.11 (CEST)

== Slatting ==
@Ieneach fan 'e Esk, Drewes, Kneppelfreed, Frou Watzema, Wutsje, Anoniem-NOF, en FreyaSport: witte ien fan jimme wat yn it lemma fan [[Burdaard]] bedoeld wurdt mei ...yn [[1506]] wie de earste grutte ''slatting'' fan dizze rivier... en ... Yn [[1777]] bart de twadde grutte ''slatting'' fan de Ie....? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 24 mai 2022, 18.17 (CEST)
:Goeiejûn Romke, Slatte dogge hja om wetter wer út te djipjen, troch alle smoargens en slib der út te heljen. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 24 mai 2022, 18.41 (CEST)
::Dan is it goed en kin it sa bliuwe. Ik koe it wurd slatting net fine op taalweb. Tank foar jo réaksje.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 24 mai 2022, 18.46 (CEST)
:::Jo kinne it wurd fyne ûnder slatte as slatten, bin net alhiel wis oer de stavering slatting. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 24 mai 2022, 18.50 (CEST)

== Dielgebieten Ruslân ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Goeie, soene jo yn de trochferwizingstabel fan 'Dielgebieten fan Ruslân' [[Saratov (oblast)]] tafoegje wolle? En fan Orenboerg Orenburg meitsje wolle? Ik wit net hoe't soks moat en miskien mei ik ek wol net dwaan en is soks allinne foar behearders. En dan ha'k noch wat: ik wit net mear wêr't ik sjen kin hokker nije siden der koartlyn bykommen binne. Ik drok oan it sykjen west, mar kom der net mear út. Kinne jo my dat útlizze? Gr. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 28 jul 2022, 09.59 (CEST)

:Goeie {{Ping|RomkeHoekstra}}, ik haw de trochferwizingsbalke, allyk de siden oer de oblasten fan Ruslân en dielgebieten fan Ruslân oanpast. Oer de side fan Chabarovk jo binne wolkom om dy ôf te meitsjen as jo wolle, en oars wol ik him ek wol ôfmeitsje, mar jo binne op it stuit tige warber mei de Ruusyske dielgebieten oan 'e gong en jo hawwe der in bytsje fan in systeem dêryn dus miskien is it wol handiger as jo dy ôf meitsje wolle, sa net, dan wol ik him wol dienmeitsje. Op de side Koartlyn feroare kinne jo sjen dêr't nije siden oanmakke binne. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 28 jul 2022, 23.14 (CEST)

::Goeie. &quot;Koartlyn feroare&quot; stiet yn 'e sydbalke oan 'e linkerkante fan jo byldskerm, de fjirde regel fan boppen rjocht ûnder it logo fan 'e Wikipedy. En dy navigaasjeboksen ûnderoan 'e side meie jo bêst sels oanpasse, hear, dat is beslist net allinne foar behearders. Dan wol ik eins noch even mei jo op 'e tekst oer Orenboerg/-burg. Orenboerg is eins de korrekte transliteraasje, mei't de namme yn it Russysk mei in û/oe-klank útsprutsen wurdt. &quot;Orenburg&quot; sil yn it Frysk grif mei in u fan &quot;put&quot; útsprutsen wurde, en mei de g oan 'e ein dy't yn it Frysk by -burch net oan 'e ein mei, is it dan yn 'e praktyk eins in fernederlânsking. As jo jo net yn &quot;Orenboerg&quot; fine kinne, soe ik dêrom earlik sein leaver wer werom wolle nei in folsleine ferfrysking, en dan komme we út by &quot;Oarenburch&quot;. Mei fr. gr., [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 29 jul 2022, 00.13 (CEST)
:::Ik bin der earlik sein te gau fan útgien dat de 'oe' yn de namme in typeflater wie. It makket my fierder net út, as it mar konsekwint deselde namme bliuwt, mar om earlik te wêzen soe'k dan it foarbyld fan Sint-Petersburch oanhâlde. En no't ik jim dochs eefkes oan it wurk set ha: hoe meitsje ik sa'n tabel oan en/of wêr feroarje ik soks? En op hokker wize kin ik in trochferwizing meitsje foar in lemma dêr't ferskillende nammen foar binne? Ik rûn dêr lêst mei it lemma oer [[Ivan IV fan Ruslân]] tsjin oan, dy't ek bekend stiet as Ivan de Ferskriklike en sa faak ek yn oare ûnderwerpen neamt wurdt.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 jul 2022, 08.16 (CEST)
::::Moarn, om sa'n trochferwizing te meitsjen geane jo nei &lt;nowiki&gt;Berjocht:DielgebietenRuslân&lt;/nowiki&gt; en gean dan nei &quot;Bewurkje&quot;. Om in nije trochferwizingsbalke te meitsjen, kinne jo it bêste ien fan in besteanden ien meitsje. Ik haw it sa ek leard om dêr earst wat mei om te pielen. Ik hoopje dat ik jo hjirmei holpen haw. Gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 29 jul 2022, 09.24 (CEST)
:::::Dankewol Kneppelfreed, is der noch ien ding: hoe kin ik in redirect meitsje (of hoe't soks mar yn it Frysk neamd wurdt)?
:::::: Graach dien. In redirect, of trochferwiisside, nim ik oan, dan moatte jo even klikke op &quot;Boarne bewurkje&quot; en dan yn 'e balke boppe-oan even op &quot;Avansearre&quot; klikke, dan ferskynt der in twadde balke, en dan even op it twadde icon fan rjochts, dat is in swart blokje mei in wyt pylkje deryn, dy klikke jo oan en dan ferskynt der dit op 'e side &lt;nowiki&gt;#REDIRECT [[Namme doelside]]&lt;/nowiki&gt;. Dêr't &quot;Namme doelside&quot; stiet type jo de namme fan de side dêr't jo nei ta ferwize wolle. As jo bygelyks nei in paragraaf fan siz mar &quot;skiednis&quot; fan side &quot;Huppelepup&quot;, dan sette jo op it plak dêr't &quot;Namme doelside stiet dus: &quot;Huppelepup#Skiednis&quot;. Hoopje dat dit it sa'n bytsje ferklearret. Gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 29 jul 2022, 16.21 (CEST)
:::::::Sorry. Ik wie juster even fergetten dizze diskusje fierder te folgjen. Ik moat earlik sizze, ik fyn it wat yngewikkeld wat Kneppelfreed hjirboppe seit, en ik haw yn 'e balke boppe-oan gjin &quot;Avansearre&quot;, mar dat sil wol oan 'e persoanlike ynstellings lizze, dy't je feroarje kinne yn &quot;Ynstellings&quot;, rjochts boppe-oan op 'e side, njonken de meldings. Persoanlik haw ik in Word-dokumint oanmakke mei alderhanne formules dy't handich binne op 'e Wikipedy, sadat ik dy altyd by de hân haw. Dêr sit &lt;nowiki&gt;#REDIRECT [[XXX]]&lt;/nowiki&gt; ek tusken. Gewoan op in (lege) side plakke en trije X-en ferfange troch de namme fan 'e side dêr't it hinne trochwize moat. Foar it trochwizen fan in kategory: &lt;nowiki&gt;#REDIRECT [[:Kategory:XXX]]&lt;/nowiki&gt;. (Tink om 'e dûbele punt foàr &quot;Kategory&quot;, want as dy mist foegje jo ynstee de side dy't jo trochwize wolle as lemma ta oan de kategory.) Foar it opsykjen fan navigaasjeboksen ûnderoan de side, moatte jo gewoan de namme fan 'e navigaasjeboks nimme, dus yn dit gefal &quot;DielgebietenRuslân&quot;, en dêr &quot;Berjocht:&quot; foar sette. (Op nl: is dat &quot;Sjabloon:&quot; en op en: &quot;Template:&quot;). Dan komme jo op 'e side dy't jo hawwe moatte en dêr kinne jo gewoan mei it tabblêd &quot;Bewurkje&quot; oan 'e gong, krekt as by gewoane artikels. 
:::::::Wat Orenboerg oangiet, dêr bin ik net mei troud, en as jo it leaver ferfryskje wolle, dan dogge wy dat om my. Ik fûn it allinne sa'n ûnbekende namme dat it my de baas taliek om it mar yn it Russysk stean te litten. Mar dan meitsje ik der wer Oarenburch fan, want Orenburg is gjin Russysk en gjin Frysk, mar Nederlânsk. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 31 jul 2022, 00.15 (CEST)
::::::::Ik sil der skielk wolris mei te set en hoopje der út te kommen. Wat Oarenburch/Orenburg/Orenboerg oanbelanget: it bliuwt somtiden wat pielen mei dy nammen en der sil wol wer ris wat komme. Ik tink dat Oarenburch yn dit gefal it bêste is. Tank yn alle gefallen foar jim útlis. En in goede snein.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 31 jul 2022, 05.49 (CEST)

== Stasjon de Westereen ==

{{Ping|Kneppelfreed}} Ik seach dat jo de lemma's stasjons oan it neisjen binne. Tsjintwurdich ride der fan Ljouwert nei Grins nije treinen fan it type WINK, sjoch https://www.arriva.nl/a/noordelijke-lijnen/noordelijke-lijnen/meer-comfort-en-reisbeleving/winktreinen.htm. Is it ek handich by de tiden fan it tsjinstroaster in datum te setten wannear't dy jilde en foar de meast aktuele tiden of feroarings te ferwizen nei de side fan Arriva? Dy kinne nammentlik feroarje. 'Opmerking' yn de tabel soe bygelyks 'tsjinstroaster' mei de datum wêze kinne en dêrûnder in aparte ferwizing. As jo der belang by ha kin ik foar jo noch wol in aktueel ôfbyld fan it stasjon meitsje, ik wenje tichteby De Westereen en bin der hast alle dagen. Ik ha de tekst ek wat feroare wat dat rûn wat nuver en der stiene dingen dûbel yn (lykas de ôfbraak fan it stasjon yn 2003), ha it mei fersin net by de gearfetting set. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 2 aug 2022, 08.57 (CEST)

:Dei {{Ping|RomkeHoekstra}}, tige tank om my dêr even op te wizen en foar jo help. Ja ik woe de lemma's fan de fryske stasjons ek in bytsje ophelpe, sa as bygelyks in ynfoboks derby sette, útwreidzje en by de tiid bringe. Guon fan dy siden sjogge der wat suterich út. Ja as jo wolle dan soe ik wol graach in aktuele ôfbyld fan it stasjon De Westereen wolle. Alfêst tige tank. Fr.gr. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 3 aug 2022, 02.17 (CEST)
::Ha der wat op set by de oare ôfbylden fan it [[Stasjon De Westereen|stasjon fan de Westereen]]. Jo moatte mar sjen wat jo der mei dogge. As jo ek wat fan Hurdegaryp, Feanwâlden en Bûtenpost ha wolle kin ik dat meikoarten ek wol dwaan. En as der wat spesifyks op stean moat, dan hear ik dat graach fan jo.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 6 aug 2022, 11.27 (CEST)
::: Hoi {{Ping|RomkeHoekstra}}, ik seach jo antwurd no pas, mar tige tank foar de foto's. Ik haw de foto fan Stasjon De Westereen yn de ynfoboks set. Ja as jo wolle, soe it moai wêze guon hjoeddeistige foto's fan de oare stasjons te meitsjen. Tige tank. Fr.gr.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 18 aug 2022, 21.29 (CEST)
::::Aktuele ôfbylden Feanwâlden en Hurdegaryp steane der op, Bûtenpost folget noch. Groetnis --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 27 aug 2022, 08.20 (CEST)
:::::Tige tanke [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 13 sep 2022, 04.57 (CEST)

== Underdûken ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} It tiidwurd is neffens my ûnderdûke en moat it lemma dan ek net 'ûnderdûke' (sûnder 'n') wêze? Wat dat lêste stikje tekst oanbelanget bin ik fan betinken dat de tradisjonele assosiaasje mei ûnderdûke hiel oars is as de neamde foarbylden fan 'it tsjintwurdige ûnderdûken'. By it ûnderdûken yn de Twadde Wrâldkriich (en der binne op oare plakken yn 'e wrâld ek genôch foarbylden dy't dêr mei te fergelykjen binne) moasten boargers harren foar in oerheid ferside (en guon boargers) hâlde, dy't in ferfolging fan beskate groepen ynsteld hie. Guon fan dy groepen moasten har yn alle opsichten ûnsichtber meitsje om oan de ferfolging te ûntkommen, dat yn feite late ta it útwiksjen fan harren bestean yn de maatskippij. Yn de foarbylden dy't jo neame fan it ûnderdûken fan no wurde minsken net troch de oerheid (foar safier't dat de Nederlânske sitewaasje oangiet), mar troch persoanen (of groepen út de maatskippij) efternei sitten. Dat is in hiel grut ferskil mei it tradisjonele ûnderdûken, want der is altiten in besteande relaasje mei de dieder. Dat jildt foar de abbekaat dy't bedrige wurdt troch in krimineel, de frou dy't har foar har famylje of man ferside hâlde moat of de politikus dy't de lilkens fan in beskate groep opropt. Hja wurde net fan de kant fan de oerheid rjochteleas makke, harren bestean wurdt net offisjeel útwiske en yn guon gefallen helpt (lykas jo al skriuwe) de oerheid de persoan mei it ferskaffen fan in nije identiteit. It tink dat soks al wat better útlein wurde moat yn it lemma. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 18 aug 2022, 09.27 (CEST)
:Goeie. Neffens my meitsje jo mei de titel in tinkflater, dy't feroarsake wurdt trochdat yn it Nederlânsk (bygelyks) ''onderduiken'' as tiidwurd ek mei in -n oan 'e ein skreaun wurdt. Mar as op 'e Nederlânsktalige Wikipedy in artikel skreaun wurdt oer it ûnderwerp ''onderduiken'' hat men it net oer ''onderduiken'' as tiidwurd, mar oer ''het onderduiken'', dus as haadwurd. Yn it Frysk is dat ferskil sichtber en hearber, mei't it as tiidwurd &quot;ûnderdûke&quot; is en as haadwurd &quot;(it) ûnderdûken&quot;. Mar as jo it ferskynsel beskriuwe, hawwe jo it oer &quot;(it) ûnderdûken&quot;, krekt sa't we hjir artikels hawwe oer bgl. &quot;(it) rinnen&quot;, &quot;(it) swimmen op de Olympyske Simmerspullen 2020&quot;, &quot;(it) bobslydzjen op de Olympyske Winterspullen 2022&quot;, ensfh. 
:Stelregel: as jo der in lidwurd foar sette kinne, moat it mei in -n oan 'e ein. Dus net om jo op jo fouten te wizen, mar poer as foarbyld: hjirboppe skriuwe jo: &quot;[...] bin ik fan betinken dat de tradisjonele assosiaasje mei '''ûnderdûke''' hiel oars is as [...]&quot;. Jo kinne dêrfan fan meitsje: &quot;[...] bin ik fan betinken dat de tradisjonele assosiaasje mei '''it ûnderdûken''' hiel oars is as [...]&quot; sûnder dat de sin ûnlogysk wurdt. Dat betsjut dat it wurd ûnderdûke(n) dêr gjin tiidwurd mar in haadwurd is en -n oan 'e ein hawwe moat.
:Wat jo ynhâldlike opmerkings oangeane, dêr hawwe jo folslein gelyk oan. It is beide kearen ûnderdûken, mar it is in folslein ferskillende sitewaasje. Ik wist net krekt hoe't ik dat yn 'e besteande tekst ynpasse moast, dat ik haw der in ekstra alineä oan taheakke om dat út te lizzen. Jo hiene it hjirboppe al kreas ûnder wurden brocht, dat ik haw dêrfoar jo wurden wat parafrasearre. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 19 aug 2022, 01.23 (CEST)

==  Beilstein (Rynlân-Palts) ==
Ik sjoch, jo hawwe by [[Beilstein (Rynlân-Palts)]] de &quot;opsomming&quot; feroare ta losse sinnen. Almeast is it oarsom, mei gâns de opsomming ferbûn mei stipskrapkes en allinnich op it lêst in stip. Is dat yn de (Fryske) Wikipedy oars ôfpraat as oars? Yn it generaal is it no krekt sa, dat digitale opsommings mei minder ynterpunksje kinne as printe ferzjes. [[Meidogger:Mysha|Mysha]] ([[Meidogger oerlis:Mysha|oerlis]]) 17 nov 2022, 10.34 (CET)
:My is net bekend dat der wat oer ôfpraat is, mar ik sil it wol eefkes oanpasse.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 17 nov 2022, 10.47 (CET)

== Gemeente/gemeinde ==

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Ik sjoch dat jo de [[:Kategory:Gemeente yn Rynlân-Palts]] tafoegje oan bygelyks [[Nehren (Rynlân-Palts)]]. Mar Nehren is eins gjin gemeente yn 'e betsjutting dy't wy oan in (boargerlike) gemeente jouwe. By de Nederlandsktalige wiki sjoch ik dat ek en faaks komt dy betizing om't in doarp yn it Dútsk wol gemeinde neamd wurdt. Neffens  my dekt ús wurd 'gemeente' hjir de lading net. Doarpen dy't ûnderdiel útmeitsje fan in stêd (lykas Boppard) of in gemeente (ferbânsgemeente Cochem yn dit gefal) hawwe yn 'e regel wol in boargemaster (ortsbürgemeister of ortvorsteher), mar dat is suver frijwillich (ehrenamtlich). Hy of sy makket gjin ûnderdiel út fan it bestjoer, dat yn it gefal fan Nehren yn Cochem sit. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 21 nov 2022, 09.27 (CET)
:Goed dat jo my dêr op wize, mar ik fyn it al wat betiizjend. Ik haw it artikel [[Ortsgemeinde]] even oerlêzen nei oanlieding hjirfan (dat is ek in artikel fan jowes). Dêr stiet net hielendal wat jo hjirboppe stelle. Der stiet: &quot;''Ortsgemeinden hawwe gjin eigen bestjoer'' [...] ''De Verbandsgemeindeverwaltung'' [...] ''draacht'' [...] ''de bestjoersferantwurdlikens fan de Ortsgemeinden yn harren namme en yn harren opdracht. Hja'' [de Verbandsgemeinde, nim ik oan] ''binne lykwols bûn oan de besluten fan de gemeenterieden en de boargemaster fan de Ortsgemeinden.''&quot; Hoe kinne Ortsgemeinden no wol in boargemaster en in gemeenteried hawwe, mar gjin eigen bestjoer? Of bedoele jo mei bestjoer in eigen amtlik apparaat? Want dat is neffens my hiel wat oars. Dan komme je yn in selde soarte fan sitewaasje dêr't Dantumadiel ek yn ferkeart, dat in jiermannich lyn syn eigen amtners fuortdien hat en alles fia de amtlike stân fan Noardeast-Fryslân docht (ta wjerssidich sjegryn, haw ik begrepen). Mar Dantumadiel wurdt dúdlik wol as gemeente beskôge. Hoe rime jo dat mei wat jo hjirboppe sizze? [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 22 nov 2022, 01.38 (CET)
::It is ek hiel betiizgjend en in ''Verbandsgemeinde'' is yn de iene dielsteat wer wat oars regele as yn de oare (faaks kinne der ek noch wol ferskillen wêze tusken Verbandsgemeinden yn ien en itselde bûnslân). Yn it gefal fan Cochem (Rynlân-Palts) is it sa: Cochem is it haadplak fan de Verbandsgemeinde. Dêr sit it amtlik apparaat. Om it noch wat yngewikkelder te meitsjen: ek de Verbandsgemeinde Cochem hat in ''Bürgemeister'' (net ehrenamtlich, dus betelle) en in keazen ''Verbandsgemeinderat'' (ehrenamtlich/frijwillich), dy't yn Cochem gearkomt. Elts doarp (''Ortsteil'') hat in keazen ''Bürgemeister'' (ehrenamtlich) en in ried mei in beheind foech, dy't kontakt ûnderhâldt mei it apparaat. In ''Ortsbürgermeister'' wurdt earne oars wer ''Ortsvorsteher'' neamt. Hy of sy sit de ''Ortschaftsrat'' foar. Rynlân-Palts hat by de weryndielings fan de jierren 1970 foar Verbandsgemeinden keazen om de faak lytse plakken noch safolle mooglik selstannich te hâlden, wylst yn oare dielsteaten sokke plakken harren selstannigens folslein kwyt rekken. Jo begripe, plakjes mei somtiden noch gjin 300 ynwenners kinne yn ús betsjutting fan it wurd nea in gemeente wêze, mar yn ferlikening mei ús doarpsbelangen hawwe hja wol mear yn te bringen. Miskien moat ik de lemma's eefkes nei sjen oft it wat dúdliker omskreaun wurde kin, want sa is dat dan net goed (''Gemeinde'' en ''Ort'' wurde yn it Dútsk faak troch inoar brûkt en dêrom giet der by it oersetten somtiden ek wol ris mis). It systeem wurket sa ek by bygelyks guon stêden: de stêd Boppard hat 10 'Ortsbezirke' (it Ortsbezirk Boppard is dan wer ûnder te ferdielen yn twa Ortsteile). Elts Ortsbezirk hat ek wer in eigen Ortsvorsteher mei in ried, dy't de ynwenners fia de regionale krante ynformearret oer de gong fan saken. Mar dat makket it doarp noch gjin gemeente yn ús betsjutting. Somtiden wurde dy doarpkes ek noch as ''Stadtteil'' oantsjut, wylst wy yn ús tinken by it wurd stedsdiel in hiele oare foarstelling fan saken hawwe. Mar sa'k sei, it is en bliuwt in tizeboel. Ik wachtsje earst jo reaksje noch eefkes ôf, faaks hawwe jo ek noch wat ta te foegjen en dan sil ik dêrnei besykje mear dúdlikens oan te bringen. Wat Dantumadiel oanbelanget: foar safier ik wit hawwe Dantumadiel en Noardeast-Fryslân op it stuit tegearre ien amtlike organisaasje (dat skielk wer feroaret want de boel wurdt wer út inoar skuord). Dus Dantumadiel hat wol amtners, mar tegearre mei NE-Fryslân. Dat is krekt wat oars as dat alles fia de amtlike stân fan Noardeast-Fryslân giet. Hoe't soks giet mei de sinteraasje wit ik net, mar Dantumadiel sil syn oandiel ek betelje moatte. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 22 nov 2022, 10.33 (CET)
:::Goeie @[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] en @[[Meidogger:Ieneach fan 'e Esk|Ieneach fan 'e Esk]], tanke Romke foar de útlis. Faaks kin der op de side [[Gemeente (Dútslân)]] wat mear útlis, sa't dy't jo hjir boppe jouwe, oanfolle wurde kinne. It is yndie wis in grutte tizeboel dêr by de Dútsers. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 22 nov 2022, 18.34 (CET)
:::{{Ping|RomkeHoekstra}} Tige tank foar de lange útlis. It stiet my noch hieltyd net alhiel klear foar de geast, mar sa't jo sizze, it is ek wol in tizeboel. Wat my wol dúdlik wurden is, is dat jo jo deryn ferdjippe hawwe en der mear fan witte as ik. Dat ''Ortsgemeinden'' gjin gemeenten binne, sil ik dêrom mar fan jo oannimme. Ik moat al sizze, mei jo útspraak &quot;''plakjes mei somtiden noch gjin 300 ynwenners kinne yn ús betsjutting fan it wurd nea in gemeente wêze''&quot; bin ik it net iens. Jo ferjitte dêrby dat oant 1984 ek sokke gemeenten yn Fryslân bestien hawwe. De &quot;stêd&quot; Sleat wie in folslein selsstannige gemeente mei noch gjin 600 ynwenners. En Skiermûntseach hat no trouwens noch mar om ende by de 900 ynwenners. Wat Dantumadiel oangiet, ik tocht dat Dantumadiel it wurk útbestege hie oan it amtlik apparaat dat folslein fan N.E.F. wie, mar dat kin ik ferkeard begrepen hawwe. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 23 nov 2022, 01.49 (CET)
::::Wat my oanbelanget hat in (boargerlike) gemeente in gemeente- of in stedhûs. Skier hat in gemeentehûs (as Skier gjin eilân wie, mar op 'e wâl lei, soe dat grif oars wêze). Sleat hie in stedhûs (mar dan moatte wy wol teminsten 38 jier tebek en sels foar dy tiid wie Sleat as gemeente al útsûnderlik lyts). Dêrnjonken hat in (boargerlike) gemeente in profesjonele organisaasje. Sa hat Skier (en hie Sleat) in amtlik apparaat mei in betelle kolleezje fan B&amp;W. Dat binne   hiele grutte ferskillen mei in Ortsgemeinde, dat suver en allinne op frijwilligers driuwt. Lykas by ús Doarpsbelang, ek al hat de Ortvorsteher/Bürgemeister folle mear foech as de foarsitter fan Doarpsbelang. De Ortsgemeinde hat dus gjin eigen gemeentehûs, gjin profesjoneel bestjoer, gjin eigen amtlik apparaat en ek it takenpakket fan in Ortsgemeinde is  folle beheinder as dat fan ús gemeente. No kinne ek ús gemeenten taken útbesteegje, mar hja binne dêr frij yn, wylst in Ortsgemeinde altiten bûn is oan de ôfspraken mei de Verbandsgemeinde. Ik ha 300 ynwenners neamd, mar ik soe ek 100 skriuwe kinne, want sokke Ortsgemeinden binne der ek by it soad. Foar my binne de ferskillen te grut om in Ortsgemeinde ien op ien as 'gemeente' oer te setten (it wurdsje Ort wurdt by dy oersetting boppedat net meinommen) en dan yn de Kategory:Gemeente yn Rynlân-Palts op te nimmen. Ik tink dat dêr de betreffende Verbandsgemeinde yn kategorisearre wurde moat, wylst de Ortsgemeinde gewoan yn de Kategory:Plak yn Rynlân-Palts heart te stean. Mar begryp my goed, ik wol neat opkringe as jo dêr in oar idee oer ha is dat ek goed hear. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 23 nov 2022, 12.08 (CET)
:::::Is dat alwer 38 jier lyn? Krammele, ik kin it my noch herinnerje as de sprekwurdlike dei fan juster. Ik leau, ik reitsje op jierren. :-) Mar hawar, jo hawwe jo saak goed bepleite en ik sil net wer ''Ortsgemeinden'' yn 'e kategory:gemeente fan sus-en-sa dwaan. Ik hie gjin idee dat se it dêr yn Dútslân sa yngewikkeld regele hiene. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 25 nov 2022, 01.05 (CET)
::::::Haha, de tiid hâldt gjin skoft Ieneach, mar wat de Ortsgemeinde oanbelanget bliuwt dat in kwestje fan ynterpretearjen. De ien sjocht der wat oars nei as de oar. By de Nederlânsktalige wikipedia fine se it neffens my wol in gemeente, mar oft dêr ek diskusje oer west hat wit ik net, mar dat makket my fierders ek neat út. Ik ha no in beskriuwing fan de Verbandsgemeinde by de Verbandsgemeinde Bernkastel-Kues set. Wolle jo dêr noch eefkes nei sjen? As it jo sa dúdlik is, dan set ik it ek by oare Verbandsgemeinden en pas ik it lemma oer de Ortsgemeinde ek sa oan. En it liket moai, dy selsstannigens, mar it is dêr somtiden ek in gegriem hear en it wol net sizze dat it sa better wurket as by ús. Wat ik bygelyks ek hiel frjemd fyn is dat sels de ried fan de Verbandsgemeinde út frijwilligers bestiet. En no sille hja grif ûnkosten fergoede krije, mar ik freegje my ôf hoelang dat sa'n systeem it úthâldt. Foar dy lytsere plakjes mei faak in fergrizende befolking sil it ek net altiten maklik wêze en fyn in geskikte Ortsvorsteher.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 25 nov 2022, 09.19 (CET)
:::::::Ik haw even nei dy beskriuwing sjoen, en dy liket my poerbêst ta. Dúdlik en net al te lang. Mar ik fyn al dat er op it ferkearde plak stiet. Ik fyn dat dy beskriuwing op 'e side [[Verbandsgemeinde]] heart te stean. Op 'e side fan 'e ûnderskate Verbandsgemeinden heart in link nei de side Verbandsgemeinde te stean (stiet der ek) en miskien in koarte taheakke fan in pear wurden tusken heakjes efter de term, bgl. &quot;blablabla is in [[Verbandsgemeinde]] (in gemeente dy't út ferskate [[Ortsgemeinde]]n bestiet) blablabla&quot;. Dan is neffens my fierder oan 'e lêzer om dêr of wol of net mear ynformaasje oer te sykjen troch op 'e link te klikken. Sa't jo it no by Bernkastel-Kues hawwe, giet it mearendiel fan 'e tekst eins oer in oar ûnderwerp (nammentlik wat in Verbandsgemeinde is), ynstee fan oer dy spesifike Verbandsgemeinde. Ik hoopje dat jo opmurken hawwe dat ik hjirboppe hieltyd skreaun haw &quot;ik fyn&quot;. Dit is dus in miening en jo kinne in oare miening hawwe. Ik wol jo op dit stik net de wet foarskriuwe. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 26 nov 2022, 01.45 (CET)

==Pingen==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}}Eefkes om te besykjen. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 3 jan 2023, 18.25 (CET)

:Ja, hear, it wurket. O, trouwens, wat ik noch net sein hie: as jo mear as ien meidogger tagelyk pinge wolle, kinne jo dat sa dwaan: &lt;nowiki&gt;{{Ping|Namme Meidogger|Namme Meidogger|Namme Meidogger|Namme Meidogger}}&lt;/nowiki&gt; en sa fierder. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 3 jan 2023, 18.27 (CET)
::Yn oarder! [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 3 jan 2023, 18.33 (CET)

==Belgyske plakken/gemeenten==
Goeie. Ik haw de plakken en gemeenten yn Belgje no by de kategoryen nei provinsje yndield ynstee fan inkeld nei gewest. Ik tink, ik sil jo dêr even op wize om't jo de lêste dagen nochal warber west hawwe mei artikels oer Belgyske plakken. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 13 mrt 2023, 16.37 (CET)
:Bêst genôch. Ik sil der rekken mei hâlde.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 13 mrt 2023, 19.56 (CET)

==Posysjekaarten==
{{Ping|Kneppelfreed|Ieneach fan 'e Esk}} De [[Berjocht:Posysjekaart Doardt-Sintrum|Posysjekaart Doardt-Sintrum]] en dy fan [[Berjocht:Posysjekaart Sint-Niklaas|Sint-Niklaas]] wurkje alle twa net. Ik sjoch tink wat oer de holle en sil earne wol wat ferkeard dien ha, mar witte jimme wat?

: Goeie {{Ping|RomkeHoekstra}}, ik tink jo hawwe de ferkearde koördinaten brûkt, lykas [https://fy.wikipedia.org/w/index.php?title=Grutte%20Tsjerke%20(Doardt)&amp;curid=154742&amp;diff=1113455&amp;oldid=1113376 hjir]. --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 21 mrt 2023, 03.16 (CET)
::Knap ûnoazel fan my, ik socht de fout yn it gefal fan Doardt by de posysjekaart om't dy fan Sint-Niklaas ek net wurke. Dat ik tocht ik doch wat net goed mei it opfieren fan dy kaarten. Mar Sint-Niklaas wurket ek nei kontrole fan de koördinaten noch jimmeroan net.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 21 mrt 2023, 07.59 (CET)
:::Aapart, want ik haw de posysjekaart fan Sint-Niklaas deryn set by [[Kastiel Walburg (Sint-Niklaas)]] en de [[Witte Molen (Sint-Niklaas)]], en by my wurket er prima. Brûke jo de goede namme fan 'e kaart wol? Dus bgl. net '''Sint Niklaas''' mar '''Sint-Niklaas''', want in minuskúl ferskil yn 'e stavering kin de hiele boel bedjerre. Oars soe ik net witte wat der misgien wêze kin. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 21 mrt 2023, 15.07 (CET)
::::Sorry mannen foar de drokte dy't ik jim besoarge ha. Ik hie by Sint-Niklaas as namme [[Sint-Niklaas (plak)]] brûkt, sa't dat yn it fjild fan de namme stiet. Mar it is oplost no. Tige tank alletwa!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 21 mrt 2023, 17.27 (CET)
:::::Ah, sjoch, dêr ha je it al. No, mar dat makket neat út, hear. Ik haw sels ek wolris nuvere flaters makke, dat oerkomt eltsenien. As it net minder wurdt, dan mei it hinnebrûze. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 21 mrt 2023, 20.57 (CET)
:::Neat te rêden hear. Bin bliid dat we helpe koene. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 22 mrt 2023, 05.03 (CET)

== Navigaasjebalke West-Flaanderen ==

Hoi @[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], ik haw even in navigaasjebalke [[Berjocht:GemeentenWest-Flaanderen]] oanmakke. Sûnt jo de lêste tiden warber binne mei it oanmeitsjen oer siden fan plakken en gemeenten yn West-Flaanderen, tocht ik dat sa'n navigaasjebalke ûnderoan de side wol handich wêze soe. Dus as jo in nije side oanmeitsje soene jo asjebleaft &lt;nowiki&gt;{{GemeentenWest-Flaanderen}}&lt;/nowiki&gt; sette kinne. Tige tank. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 1 apr 2023, 00.00 (CEST)
: Hartstikke moai. Ek bedankt!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 1 apr 2023, 08.16 (CEST)

== Wjelsryp ==
{{Ping|Drewes}}:Wolle jo eefkes by it [[Oerlis:Wjelsryp]] sjen? [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 20 aug 2023, 08.29 (CEST)

== Fulkaan yn Nederlân ==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Wolle jo hjir eefkes nei de Kategory:Fulkaan yn Nederlân sjen? Nederlân hat fulkanen, mar twa yn 
'e kategory (Mount Scenery en The Quill) lizze wol yn it keninkryk, mar net yn Nederlân.
:Sorry, dit is even by my lâns gien. Ik haw hjir frjemd genôch ek gjin 'ping' fan krigen, hoewol't jo dy hjir wol by set hawwe. Hoe dan ek, Sint-Eustasius en Saba hawwe de status fan bysûndere gemeenten fan Nederlân, en binne net (lykas Kurasau, Arûba en Sint-Marten) aparte lannen binnen it keninkryk, dat dêrom haw ik it sa dien. Ik kin der noch wol even in kategory fan Karibysk Nederlân tusken sette. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 sep 2023, 09.28 (CEST)
::Bêst genôch! Ik tink dat soks wol goed is, want as jo net bestjoerlik mar geografysk besjogge lizze Sint-Eustasius en Saba net yn Nederlân.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 30 sep 2023, 09.34 (CEST)

== Kategory:Lânseigen fauna yn .... ==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Ik sjoch dat jo per lân in aparte kategory tafoegje, dêr't in bist lânseigen is. Ik ha dêr hielendal neat op tsjin hear, mar earlik sein fyn ik it sels in soad wurk om nei te gean yn hokker lannen in bist krekt foarkomt. Boppedat wolle de grinzen fan in ferspriedingsgebiet fan in bist noch wol ris fluktuearje. Foar Fryslân soe ik my noch wol in eigen kategory foarstelle kinne, mar is it foar de rest net handiger om de fersprieding fan in bist wat algemiener te hâlden, lykas in kategory foar in kontinint en/of in biotooptype? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 18 nov 2023, 11.16 (CET)

:Goejûn. Tsja, ik kin net sizze dat der gjin wurk yn sit, mar je hoege der oer it algemien net folle foar út te sykjen, want de ferspriedingskaartsjes binne dúdlik. En as Commons net sa'n kaartsje hat, is der oer it algemien wol ien op Google te finen (sykje op 'e ôfdieling &quot;Afbeeldingen&quot; en dan de Latynske namme fan it bist yntype mei &quot;range&quot; of &quot;area&quot; derefter). Ik haw in sjabloan mei alle kategoryen fan Lânseigen fauna yn ..., dêr't ik lannen út weiskrasse kin ynstee fan alle lannen yntype te hoegen. Dat is wol de handichste metoade. As jo der priis op stelle, kin ik jo dat wol jaan. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 18 nov 2023, 22.52 (CET)--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 19 nov 2023, 08.27 (CET)

:Noch even wat oars: by de krúsbek hawwe jo ek de fersprieding ûnder it kopke biotoop beflapt, mar dat binne wol twa hiel ferskillende dingen. It biotoop is it soarte gebiet (berchtme, wâld, flakte) dêr't in bist libbet. Dat hat yn prinsipe net direkt wat út te stean mei de geografyske distribúsje. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 18 nov 2023, 23.44 (CET)
::Ja dat wie dan in fersin want in biotoop is yndied net itselde as de geografyske fersprieding, al sil it biotoop wol yn de geografyske fersprieding oanwêzich wêze moatte.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 19 nov 2023, 08.27 (CET)   

{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} En dan haw ik noch in fraachje en miskien witte jo de oplossing: nei't ik de ferspriedingskaart/it lûdsfragmint fan 'e fûgel yn 'e ynfobox sette, feroare de layout fan de ynfoboks op 'e mobyl. De gegevens steane allegear tsjin de lofter kant fan it kader en rjochts ûnstiet der binnen it kader in wyt flak. Witte jo hoe't dat kin? Sûnder de ferspriedingskaart/it lûdsfragmint stiet alles kreas yn 'e midden, lykas ek by de oare talen.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 18 nov 2023, 21.55 (CET)

:Hmm. Ik brûk sels de mobile tillefoan net foar ynternet (dat kin ek net iens op dy fan my), dat ik kin dit effekt sels net sjen. Mar ik fermoedzje dat it komt om't de lânkaart links útlinet. En dat haw ik sa dien omdat as je de lânkaart sintrearje, dan wurdt de bygeande leginda ek sintrearre en dan steane de fjouwerkantsjes mei kleuren allegear skots en skeef ûnderinoar. Prebearje it ris mei allinne it lûdsfragmint mar sûnder lânkaart. As it dan goed is, dan sil it yndie wol lizze oan wat ik hjirboppe beskriuw. Ik wit eins net wat ik dêr oan dwaan moat. Ik haw besocht de tekst links út te lynjen as de lânkaart sintrearre is, mar dat krij ik net foarinoar. Oarsom wol, dat sadwaande. Ik sil der nochris even oer neitinke. Kinne jo my fertelle hokker lemma's spesifyk nei links treaun wurde? Want de taksonomy soe yn prinsipe gewoan stean bliuwe moatte dêr't it stiet. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 18 nov 2023, 23.23 (CET)
::Ik sil noch eefkes in fûgeltsje beskriuwe en sjen hoe't it sûnder de kaart giet.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 19 nov 2023, 08.27 (CET)
::{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Ik ha fan 'e moarn de [[Tûfmies]] skrean en it sawol sûnder kaart as it sûnder lûdsfragmint besocht, mar der feroaret neat. Der bliuwt likegoed rjochts in wyt flak binnen it kader. Ik tink dat it earne oars oan leit. By [[Berjocht:Universele ynfoboks bisteryk]] giet it goed, mar dêr past gjin kaart yn. Mar sawol by [[Berjocht:Bistesoarte]] as [[Berjocht:Soarte]] en it [[Berjocht:Biste-ûndersoarte]] slút op 'e mobyl it kader oan 'e rjochter kant net moai oan en ûnstiet der in stik wyt tusken de ynformaasje en it kader.-[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 19 nov 2023, 13.30 (CET)
:::Huh. Wat apart. As [[:Berjocht:Soarte]] it ek hat, dan kin it net lizze oan wat ik hjirboppe neamde. It is wol ferhipte ferfelend, mar dan soe ik net witte wêr't it oan leit. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 19 nov 2023, 18.22 (CET)
:::Ik haw ris even sitten te sykjen en ik haw ûntdutsen dat Wikipedia ek in mobile ferzje hat. Nea witten. As jo in side iepenjen, bgl. [[krúsbek]], stiet hielendal ûnderoan, ûnder de kategoryen en bûten it ramt fan 'e artikeltekst: 
::::Dizze side is it lêst bewurke op 18 nov 2023 om 23.52.
::::De tekst is beskikber ûnder de lisinsje Creative Commons Nammefermelding-Lyk diele; der kinne oanfoljende betingsten fan tapassing wêze. Sjoch de Gebrûksbetingsten foar mear ynformaasje.
::::Privacybelied   Oer Wikipedy   Foarbehâld    Gedrachskoade   Untwikkelders   Statistiken   Taljochting koekjes   Mobile ferzje
:::De ûnderste regel is in rige keppelings. De lêste keppeling jout in ferzje dy't gaadlik is foar mobile tillefoans. As jo dy ferzje oansette, helpt dat ek? [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 19 nov 2023, 18.36 (CET)
::::Nee, ik hie de mobile ferzje al oan stean en krekt dan docht er sa. As ik de PC-ferzje oanset dan krij ik deselde layout fan 'e ynfoboks as op 'e pc, mar yn hiele skiterige letters en de de mobile ferzje is op 'e mobyl fansels dúdliker. It nuvere is dus dat de iene ynfoboks wol goed op de mobyl ferskynt en de oare net. Miskien wit {{Ping|Kneppelfreed}} ried?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 19 nov 2023, 21.22 (CET)
:::::@[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]],@[[Meidogger:Ieneach fan 'e Esk|Ieneach fan 'e Esk]], tsja, ik wit it suver ek net. Ik brûk de mobile ferzje hast ek nea. It ferskil sit him yn de ynfoboksen. It [[Berjocht:Universele ynfoboks bisteryk]] seit it al: it is in universele ynfoboks en dêr is it probleem net. De oare ynfoboksen: [[Berjocht:Bistesoarte]], [[Berjocht:Soarte]] en [[Berjocht:Biste-ûndersoarte]] binne deselde soarten ynfoboksen en dêr spilet it probleem al. Ik haw al even oan it prutsen west, ik tink Ieneach hat deselde dingen besocht dy't ik oan it útbepearjen wie, mar it giet my no al suver boppe de pet. Miskien is der noch in oare techneut hjir? @[[Meidogger:Wutsje|Wutsje]]? Soene jo it witte? [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 19 nov 2023, 22.40 (CET)
::::::{{Ping|RomkeHoekstra|Kneppelfreed}} As it probleem by alle ynfoboksen spilet dy't net gebrûk meitsje fan 'e universele/generike lay-out, dan moat dit probleem ek op oare Wikipedyen spylje. Dan liket it my in probleem ta dat sintraal troch Wikimedia oplost wurde moat. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 20 nov 2023, 00.43 (CET)
:::::::It kloppet wat Kneppelfreed seit, it spilet net by de universele ynfoboksen. Ik ha ek noch nei oare ynfoboksen sjoen en by it [[Berjocht:Ynfoboks provinsje fan Noarwegen]] of it [[Berjocht:Plantesoarte]] sjogge jo itselde ferhaal. By it [[Linnaeusklokje]] is rjochts bygelyks in hiel soad wyt, by [[Akershus]] is ek wyt, mar wat minder om't de ôfbylden dêr tink ik mear de breedte yn geane. Mar yn beide gallen slút it kader oan 'e rjochter kant net moai oan. Ik sjoch dat net by de Nederlânske wiki as sy dêr ôfwike fan 'e universele/generike lay-out. Dan mar it [[Berjocht:Universele ynfoboks bisteryk]] oanpasse en ús safolle mooglik oan 'e universele/generike lay-out hâlde?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 20 nov 2023, 08.53 (CET)
::::::::Dat fyn ik gjin oplossing. It [[:Berjocht:Universele ynfoboks bisteryk]] is net bedoeld foar soarten, mar foar hegere taksonomyske groepen, lykas skiften en famyljes en skaaien. Foar soarten en ûndersoarten fan bisten, planten en skimmels soene dan folslein nije ynfoboksen ûntwurpen wurde moatte. Mar dat feroaret dan likegoed noch neat oan 'e tûzenen artikels op 'e Wikipedy dy't gebrûk meitsje fan in net-generike ynfoboks. Dy soene dan allegear hânmjittich ferfongen wurde moatte. Dêr is gjin begjinnensein oan en boppedat is it ek noch rotwurk om te dwaan. We binne hjir allegearre mar út aardichheid oan 'e gong en wurde net betelle. Soks kin net fan frijwilligers frege wurde. Ik fyn, it moat sintraal oplost wurde sadat gewoane ynfoboksen ek op 'e mobile tillefoan ta har rjocht komme, of oars is it spitich mar dan is it net oars. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 20 nov 2023, 17.43 (CET)
:::::::::Ik bin it mei Ieneach iens. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 20 nov 2023, 17.46 (CET)
::::::::::Bêst, mar mocht it sintraal net slagje dan kin der dochs gewoan njonken de besteande in universele ynfoboks oanmakke wurde foar de nije lemma's? En hoe giet it no fierder, is der immen fan 'e behearders dy't kontakt opnimt mei wiki?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 20 nov 2023, 17.57 (CET)
:::::::::::Ik haw ris even sjoen wat de mooglikheden binne troch in nije universele ynfoboks oan te meitsjen. Ik tocht, miskien as ik alle lemma's presys deselde namme jou as yn 'e al besteande boks, dat we it spul dan gewoan trochwize kinne sûnder der fierder oan te kommen, mar dat wurket net. Je kinne it gedoch wol wat ferlytsje, mar je moatte noch altyd by alle artikels lâns om hânmjittich dingen te feroarjen. Noch mar ris even oer neitinke. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 20 nov 2023, 20.12 (CET)
:::::::::::{{Ping|RomkeHoekstra|Kneppelfreed}} Wat jo lêste fraach oangiet, Romke, ik wit net hoe't dit fierder moat. Ik haw ris eefkes socht, mar ik kin gjin &quot;loket&quot; fine dêr't wy by Wikimedia mei soksoarte swierrichheden telâne kinne. Al wie dat der wol, dan kin ik it probleem noch net oanjaan, want ik haw it net mei eigen eagen sjoen. Ik haw niis de mobile ferzje ris iepene op 'e laptop, mar by my is der dan hielendal neat mis mei de ynfoboksen. It probleem liket beheind te wêzen ta it gebrûk fan 'e mobile ferzje op 'e mobile tillefoan. En dat kin ik net sjen, want ik haw in tillefoan dêr't je allinnich mar mei belje en tekste kinne. Miskien kinne we earst ris ôfwachtsje oft {{Ping|Wutsje}} wit hoe't soks op nl: om en ta giet en oft der in plak is by Wikimedia dêr't je mei sokke dingen hinne kinne. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 20 nov 2023, 23.30 (CET)
::::::::::::{{Ping|RomkeHoekstra|Kneppelfreed|Wutsje}}Ja, it spilet allinne op 'e mobile ferzje fan 'e mobyl, mar dat hie ik leauw 'k al skreaun. Op 'e tablet is ek neat mis. It is dus ek net in hiel grut probleem, alles stiet der wol op, mar moai is it net. Om't de smartphone foar ynternetten hjoed-de-dei yn 'e frije tiid wol in hiel soad brûkt wurdt, soe it moai wêze as it dochs oplost wurdt. Wy wachtsje eefkes Wutsje ôf en oars meitsje ik yn alle gefallen foar de fûgels wol eefkes in universele ynfoboks en dan gean ik dêrmei fierder.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 21 nov 2023, 08.28 (CET)
:::::::::::::Lestich foar my is dat ik dit probleem op myn âld Nokia net reproduseare kin en dat ik dus ek gjin idee haw wêr't de oplossing socht wurde moat. Faaks is it wat en stel de fraach ris op [[:nl:WP:SHEIC]]. Dêr is it nea tige drok, mar dy side wurdt yn de gaten hâlden troch wat lju dy't der ferstân fan hawwe en dy't oaren altyd wol helpe wolle. [[User:Wutsje|Wutsje]] 21 nov 2023, 09.03 (CET)
::::::::::::::{{Ping|RomkeHoekstra|Kneppelfreed}} Om't ik it probleem, krekt as Wutsje, sels net sjen kin, sil ien fan jimme by it troch Wutsje oanjûne adres om rie freegje moatte. Dat fielt in bytsje as oft ik it probleem ôfsko, mar ik kin dus net omskriuwe wat der mis is. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 21 nov 2023, 22.23 (CET)

== Eventuele nije ynfoboks foar bistesoarten ==
Ik meitsje hjir mar even in nije diskusje fan, oars snijt it ûnder yn 'e lawine fan reäksjes en reäksjes op reäksjes hjirboppe. Jo sizze dêr: &quot;''Wy wachtsje eefkes Wutsje ôf en oars meitsje ik yn alle gefallen foar de fûgels wol eefkes in universele ynfoboks en dan gean ik dêrmei fierder.''&quot; Ik moat earlik sizze dat ik it hiel spitich fine soe as foar fûgels no in oare ynfoboks yn gebrûk komt as foar oare bisten. Dat liket my hielendal net nedich. As de rie fan Wutsje neat opsmyt en jo wolle graach dochs in universele ynfoboks hawwe, dan stel ik foar dat we dêr tegearre ris oer gear geane. Ik hie justerjûn al ien makke, mar dat wie om te sjen oft we de hiele boel yn ien kear oersette kinne fan net-generyk nei universeel, dus sûnder hânmjittich bybeunen op alle siden dy't de ynfoboks no brûke. Ik kin jo fertelle: dat slagget net, we moatte hoe dan ek dingen hânmjittich oanpasse. Mar as der dochs in nije ynfoboks komme moat, haw ik ek noch wol in pear ektra dingen dy't ik wol oars hawwe wol. Litte we yn elts gefal ien ynfoboks hâlde foar alle bistesoarten. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 21 nov 2023, 22.31 (CET)
:{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Dêr kin ik my goed yn fine hear, ik ha hjirboppe wol &quot;fûgels&quot; skreaun, mar dat kaam eins mear om't ik fan 'e bisten oant no ta eins allinne oer fûgels skriuw en jo ha gelyk: der kin dan better ien komme foar alle bisten. 
:{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Kneppelfreed|Wutsje}}:Ik ha op [[:nl:Wikipedia:SHEIC]] ûnder it kopke &quot;Probleem bij niet-universele sjablonen bij Friestalige wiki&quot; de fraach útset as ien in oplossing hat. Mar eefkes ôfwachtsje of der in reaksje komt.
::{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Kneppelfreed|Wutsje}}Ik ha yntusken in andert krige en ha de tekst eefkes hjirhinne kopiëarre: &lt;br&gt;
::''Dat is omdat deze infobox niet de class=&quot;infobox&quot; annotatie heeft. De software kan ze daardoor niet herkennen en niet de styling en speciale gedragingen geven die infoboxen normaal hebben. Je kan dus het beste class=infobox toevoegen aan het sjabloon. Er zit sowieso nog wel wat verbeteringen daar. Geen gebruik van table headings and captions, valign en align welken niet langer door browsers worden herkend. Ziet er een beetje 2005 uit ;) TheDJ (overleg) 22 nov 2023 13:35 (CET)''&lt;br&gt;
::Ik doar der net al tefolle mei om te griemen, dus ik hoopje dat immen fan jim der mei út 'e fuotten kin.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 22 nov 2023, 19.37 (CET)
::@[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], @[[Meidogger:Ieneach fan 'e Esk|Ieneach fan 'e Esk]], en @[[Meidogger:Wutsje|Wutsje]], tige tank Romke dat jo it inisjatyf nommen hawwe it even op [[:nl:Wikipedia:SHEIC]] te melden. Ja ik wol my dêr ek net tefolle oan weagje en griem mei dy ynfoboksen om. It neidiel is dat wy sadwaande op dizze wikipedy stadichoan mei ferâldere materiaal oan it wurkjen binne. Neffens in soad oare wiki's rinne we op technysk mêd efteroan. Sels lytseren as de Noardfryske, Platdútske, Nedersaksyske en Limburchske wiki's binne wat dat oanbelanget wat foarliker as uzes. Ik haw besocht mei de posysjekaarten, de berjochten mei statistiken en de berjochten &quot;cite web&quot;, &quot;cite book&quot; (dat makket it ynfoegjen fan boarnen wat makliker) it bewurkjen in bytsje makliker te meitsjen. Ien ding dy't we faaks dwaan kinne, is om nije ynfoboksen te meitsjen en dy fan bygelyks de Nederlânske wiki oerkopiearje en oanpasse oan ús wiki, sa't ik dien hie mei dy niisneamde berjochten. Om nou by alle bistesiden dy ynfoboksen te ferfangen haw ik lykwols ek gjin nocht oan want dêr sil dan sa'n ûnbidige bealch fol wurk yn sitte, dêr't ik tink nimmen fan ús op sit te wachtsjen. We kinne dan faaks nije siden en dêr de nije ynfoboksen by brûke. Om dy nije ynfoboksen fan in oare wiki te meitsjen, dat falt ek net altyd ta en benammen mei dy lêste fan &quot;cite web&quot; ensfth smiet my noch wol de nedige argewaasje op en it is noch hieltyd net folslein yn oarder. De [[:Kategory:Berjochten boarne]] komt mei op de keppele siden te stean en ik wit net hoe't ik dat feroarje moat, want ik haw my dêr al blyn sitte te staren. En doe fûn ik út dat de Ingelsktalige parameters fan &quot;cite web&quot; hjir al wurken. Dus dat wie suver noch om 'e nocht. No net hielendal, want no kinne ek Frysktalige parameters brûkt wurde. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 22 nov 2023, 21.46 (CET)
:::Ik tink dat it goed is dat wy meiïnoar der eefkes oer te set moatte hoe't wy dat oanpakke. Dus net yn 't wylde wei en elts docht mar wat, faaks is it goed om earst in ynventarisaasje te meitsjen fan 'e ynfoboksen dy't oanpast wurde moatte (want miskien binne der wol mear). Of tinke jimme oars?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 22 nov 2023, 22.10 (CET)
::::Nee, dat is wol in goed idee, mar, ûngeduldich dat ik bin, wol ik earst wolris witte oft dizze rie dy't we krigen hawwe no wurket. Ik haw in stikje koade fan [[:Berjocht:Ynfoboks generyk]] stellen (dêr't alle universele ynfoboksen op draaie, dus dêr is it goed) en dat ynplakt yn [[:Berjocht:Bistesoarte]]. Romke, soene jo noris op jo mobile tillefoan sjen kinne oft it euvel ferholpen is? As we seker witte dat dit wurket, kinne we wolris eefkes sjen hokker ynfoboksen dizze pleister ek noch op 'e wûne krije moatte. En mei &quot;we&quot; bedoel ik jo of Kneppelfreed, want sa't ik sei, sels kin ik it net sjen. As jimme dan sizze wêr't ik wêze moat, wol ik dêr wol herhelje wat ik no by Bistesoarte dien haw. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 23 nov 2023, 01.28 (CET)
::::En as it wurket, moatte wy net ferjitte dy man, TheDJ, te betankjen foar syn help, want as it sa relatyf ienfâldich op te lossen is, skeelt it ús in bealchfol wurk. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 23 nov 2023, 01.28 (CET)
:::::It liket te wurkjen. Ik seach by bygelyks [[kloekswan]], dêr't it [[Berjocht:Bistesoarte]] brûkt waard gjin wite romte mear yn 'e ynfoboks op de mobile ferzje fan myn mobyl. By bygelyks it [[Berjocht:Soarte]] sit dy wite romte dêr noch wol. Tige moai dat jo dat fûn hawwe, Ieneach. As it by dy oare ynfoboksen ek sa giet soe ús dat yndie in bealchfol wurk besparje. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 23 nov 2023, 05.28 (CET)
::::::Ja it wurket en it sjocht der hiel goed út. Ien ding soe noch moaier kinne en dat is it lûdsfragmint dat ûnder it sintrearre plaatsje lofts útline stiet. Mar foar de rest sjocht it der no goed út en ik bin sa dik tefreden. Goed wurk mannen en tige tank!--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 23 nov 2023, 06.45 (CET)

{{Ping|RomkeHoekstra|Kneppelfreed}} Moai sa. Ik haw der juster wat mei sitte te prutsen oant ik de ynfoboks wer werom hie yn syn oarspronklik foarm, want troch inkeld class=&quot;infobox&quot; ensfh. deryn te setten krige er wat in oare foarm. Mar ik tocht letter, miskien is dat eins wol moaier. Dat, wat fine jim? De ynfoboks mei dizze lay-out hâlde: 

{| class=&quot;toccolours vatop infobox&quot; cellpadding=&quot;1&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;float:right; clear:right; width:250px; padding:0px; margin-left:0.5em;border: 1px solid #999999; color: #000; background-color: #F8F8F8; font-size:85%&quot;
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#DAA520&quot; | &lt;big&gt;{{PAGENAME}}&lt;/big&gt;
|- 
| align=&quot;center&quot; width=&quot;250&quot; | {{{Ofbyld}}}
|-
{{#if: {{{lûd|}}}| {{!}} {{!}} {{{lûd}}} 
{{!}}-}}
|-
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#DAA520&quot; | [[taksonomy]]
|- 
|
{| style=&quot;border:0; background-color: #F8F8F8&quot; 
|- valign=top
| '''[[ryk (taksonomy)|ryk]]:''' || {{{Ryk}}}
|- valign=top
| '''[[stamme (taksonomy)|stamme]]:''' || {{{Stamme}}}
|- valign=top
| '''[[klasse (taksonomy)|klasse]]:''' || {{{Klasse}}}
|- valign=top
| '''[[skift]]:''' || {{{Skift}}}
|- valign=top
| '''[[famylje (taksonomy)|famylje]]:''' || {{{Famylje}}}
|- valign=top
| '''[[skaai (taksonomy)|skaai]]:''' || {{{Skaai}}}
|}
|- 
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#DAA520&quot; | [[soarte]]
|- 
! align=&quot;center&quot; | ''{{{Namme}}}''
|- 
| align=&quot;center&quot; | &lt;small&gt;{{{Beskriuwer, jier}}}&lt;/small&gt;
|- 
| align=&quot;center&quot; | {{{IUCN-status}}}
|-
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#F8F8F8&quot; | {{#if: {{{lânkaart|}}} | [[ferspriedingsgebiet]] }}
|-
| align=&quot;left&quot; width=&quot;250&quot; | {{{lânkaart}}} 
|}
{{clearright}}
of hawwe jim in foarkar foar dizze lay-out?

{| class=&quot;toccolours vatop infobox&quot; cellspacing=&quot;0&quot; style=&quot;float:right;margin-left:0.5em;border: 1px solid #999999; color: #000; background-color: #F8F8F8; font-size:85%&quot;
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#DAA520&quot; | &lt;big&gt;{{PAGENAME}}&lt;/big&gt;
|- 
| align=&quot;center&quot; width=&quot;250&quot; | {{{Ofbyld}}}
|-
{{#if: {{{lûd|}}}| {{!}} {{!}} {{{lûd}}} 
{{!}}-}}
|-
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#DAA520&quot; | [[taksonomy]]
|- 
|
{| style=&quot;border:0; background-color: #F8F8F8&quot; 
|- valign=top
| '''[[ryk (taksonomy)|ryk]]:''' || {{{Ryk}}}
|- valign=top
| '''[[stamme (taksonomy)|stamme]]:''' || {{{Stamme}}}
|- valign=top
| '''[[klasse (taksonomy)|klasse]]:''' || {{{Klasse}}}
|- valign=top
| '''[[skift]]:''' || {{{Skift}}}
|- valign=top
| '''[[famylje (taksonomy)|famylje]]:''' || {{{Famylje}}}
|- valign=top
| '''[[skaai (taksonomy)|skaai]]:''' || {{{Skaai}}}
|}
|- 
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#DAA520&quot; | [[soarte]]
|- 
! align=&quot;center&quot; | ''{{{Namme}}}''
|- 
| align=&quot;center&quot; | &lt;small&gt;{{{Beskriuwer, jier}}}&lt;/small&gt;
|- 
| align=&quot;center&quot; | {{{IUCN-status}}}
|- 
! align=&quot;center&quot; bgcolor=&quot;#F8F8F8&quot; | {{#if: {{{lânkaart|}}} | [[ferspriedingsgebiet]] }}
|-
| align=&quot;left&quot; width=&quot;250&quot; | {{{lânkaart}}} 
|}
{{clearright}}
Ik haw TheDJ ûnderwilens betanke foar syn help en ik haw ek útfûn hoe't dat lûdsfragmint sintrearre wurde kin. Dat dat soe no ek goed wêze moatte. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 23 nov 2023, 22.09 (CET)

:{{Ping|Ieneach fan &amp;#39;e Esk}} Earlik sein sjoch ik gjin ferskil tusken de ien en de oar.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 23 nov 2023, 22.09 (CET)
::Nee? By de boppeste ynfoboks sitte de rânen der strak omhinne: de kleure flakken reitsje de rânen. By de ûnderste sit der dochs al gau oardel mm romte tusken de rânen en kleure flakken yn. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 23 nov 2023, 22.12 (CET)
:::@[[Meidogger:Ieneach fan 'e Esk|Ieneach fan 'e Esk]], @[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], no hartstikke moai dat it oplost is. Tige tank. Myn lichte foarkar giet út nei de boppeste, mar as jim de foarkar foar de ûnderste hawwe, dan is it my ek wol goed. No kinne we dus wer in ein foarút! [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 24 nov 2023, 01.54 (CET)
:::{{Ping|Ieneach fan &amp;#39;e Esk}} Dat is om myn skerm net te sjen: yn beide gefallen reitsje de balken it kader en dat fyn ik ek it moaiste, dus as by jim der by de ûnderste romte tusken de balkjes en it kader sit dan soe ik mar foar de boppeste gean. 
::::{{Ping|RomkeHoekstra|Kneppelfreed}} Ik haw noch in domme flater út it berjocht:bistesoarte helle dy't ik der sels oarspronklik yn programmearre hie. It wie my opfallen no't ik der hieltyd mei ompielde, en dan sit it my dwers, dat sadwaande. Dêrefteroan haw ik ek fuortendaliks de berjochten Biste-ûndersoarte, Plantesoarte en Skimmelsoarte deselde behanneling mar jûn dy't ik justerjûn oan Bistesoarte jûn hie, dat dy ynfoboksen moatte no ek goed wêze. Foar de rest wit ik it net oft der noch mear gebeure moat. As jim in ynfoboks tsjinkomme dy't noch net omlyk wol, dan moatte jim my mar even oan myn jaske lûke, dan sil ik dêr ek oer gear. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 24 nov 2023, 02.12 (CET)
:::::Ik tink dat it wol goed is om alle net-generike ynfoboksen eefkes nei te rinnen. Ik wit net hoefolle of dat der binne, mar ik sjoch dêr de oankommende tiid wol eefkes nei en as ik wat tsjin kom lit ik wol eefkes fan my hearre.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 24 nov 2023, 08.07 (CET)
::::::It binne der op dit stuit sa te sjen [https://w.wiki/8GKD minder as hûndert]. [[User:Wutsje|Wutsje]] 25 nov 2023, 09.29 (CET)

== Ynwenners Noardhollânske plakken ==
Goeie @[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], ik haw it berjocht [[Berjocht:Statistyk wenplak Noard-Hollân ynwenners]] oanmakke. Mar hy is noch net folslein. Ik hie der allinnich mar de plakken fan de gemeente Skagen ynfoege. As jo in nije side meitsje fan in plak yn Noard-Hollân, moat dy earst [[Berjocht:Noard-Hollân ynwennertallen wenplakken|hjir]] even oan taheake wurde. Alfêst tige tank. Gr. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 3 mrt 2024, 23.10 (CET)
:@[[Meidogger:Kneppelfreed]], goeie. Ik hie it justerjûn al sjoen, mar tocht moarn sjoch ik wol eefkes fierder. Moai wurk Kneppelfreed! Ik ha allinne eefkes in fraach: yn it [[Berjocht:Noard-Hollân ynwennertallen wenplakken|berjocht]] binne de ynwennertallen oant en mei 31.12.2021, wylst ''[https://allecijfers.nl/woonplaats/haringhuizen/ Alle Cijfers]'' de sifers al oant en mei 31.12.2023 ferwurke hat. Is dat om in reden?.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 4 mrt 2024, 08.16 (CET)
::@[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], tige tank foar de kompliminten. De ynwennertallen binne fan it CBS dy't ik oernommen haw fan 'e Nederlânske wiki.  Dy wiene noch fan 2021. Ik tink dat CBS de ynwennertallen ûnderwilens al oanpast hat. Sil der meikoarten ris even nei sjen. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 6 mrt 2024, 08.04 (CET)

== Nuete ein ==
Goeie, RomkeHoekstra. Ik haw jo trochwizing fan [[nuete ein]] (sjoch [[:en:domestic duck]]) nei [[Aylesburyein]] wiske, om't de Aylesburyein mar ien fan withoefolle rassen fan 'e nuete ein is, sjoch [[:en:List of duck breeds]]. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2024, 00.01 (CET)
:Ik soe in artikel skriuwe oer de nuete ein, mar it waard de Aylesbury-ein. Mar ik wist eefkes net hoe't ik dy trochferwizing der wer út helje moast. Ik tocht, ik sjoch moarn wol fierder . Mar jo hawwe it no al dien, dus betanke. Foar in oare kear: kin ik soks ek of is dat allinne in hanneling foar behearders--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 7 mrt 2024, 07.58 (CET)?
::Dat tink ik net. Ik tink dat it wiskjen fan siden in funksje is dy't oan behearders foarbeholden is. Mar ik haw it al sa lang dat ik it suver hast net iens mear wit. No ja, it is maklik te kontrolearjen. Dan moatte jo even in willekeurich artikel iepenje en sjen hokfoar tabblêden jo rjochtsboppe hawwe. Ik haw (f.l.n.rj.) &quot;Lêze&quot;, &quot;Bewurkje&quot;, &quot;Skiednis besjen&quot;, dan it stjerke fan 'e folchlist, en &quot;Mear&quot;. &quot;Mear&quot; is in útklapmenu dêr't ûnder sitte: &quot;Wiskje&quot;, &quot;Omneame&quot; en &quot;Skoattelje&quot;. No, skoattelje is yn elts gefal in ding dat allinnich behearders kinne, en tocht de oare beide ek, mar dat wit in net foar 100% seker. Mar goed, jo kinne fansels altyd eefkes in te wiskjen side fermelde op [[Wikipedy:Siden wiskje]], dan regelje Drewes, Kneppelfreed of ik it foar jo. Gjin probleem. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 7 mrt 2024, 18.51 (CET)
:::Ik kin wol omneame (dat hie ik nammers al dien mei de nuete ein), de rest net. As it wer foarkomt jou ik wol lûd.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 7 mrt 2024, 19.08 (CET)

== Einheidsgemeinde ==
{{Ping|Kneppelfreed}} Wolle jo [[Einheitsgemeinde]] eefkes trochlêze? It is oerset fan it Dútske lemma en dêr stiet it nochal yngewikkeld. Miskien kinne jo it wat ienfâldiger útlizze, want it is nochal betizend. Lykas: &quot;It begryp Einheitsgemeinde foar in selsstannige gemeente, benammen as er út meardere doarpen bestiet, dy't foar administrative doelen net mei op syn minst ien oare selsstannige gemeente ta in gruttere administrative ienheid oansletten is (bygelyks yn Nedersaksen in samtgemeinde - gearwurkingsgemeente) is yn guon dielsteaten wetlik fêstlein, wylst yn oare dielsteaten, sa as Beieren, foar in part net wetlik fêstlein is.&quot; Ek binne guon oersettings neffens my net hielendal korrekt, lykas de folgjende sin. Dêr is it wurd ''Bezeichnung'' as betsjuttenis oerset, wylst dat omskriuwing betsjut. It wurd ienheidsgemeinde hat yn Hessen en it Saarlân net in oare betsjuttenis, mar in oare namme. Ik wol it sels wol oanpasse, mar ek net tefolle yn jo wurk omgrieme. En sa binne der noch wat dinkjes.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 3 jun 2024, 09.09 (CEST)

:@[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], goeie, ik ha it yndie fan it Dútske lemma oerset. Fiel jo frij as jo tinke dat dêr feroarings oan dien wurde moat. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 3 jun 2024, 17.15 (CEST)

== Swarte readsturtsje ==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Kneppelfreed|Drewes}} Wol ien fan jimme eefkes it [[swarte readsturtsje]] ferwiderje. Ik ha it mei fersin twa kear opslein. Yn it foar tank. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 6 jun 2024, 14.18 (CEST)

== Donau-Ries ==
{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Hoe't it kin wit ik net, mar ik woe [[Donau-Ries|Donau-Ries (Landkreis)]] omneame yn Donau-Ries. Wat dêrnei barde is dat de side omneamd waard en dat der tagelyk in kopy fan de side [[Donau-Ries (Landkreis)]] oanmakke is, dêr't ik sûnder erch op fierder wurke mei it útwreidzjen fan it lemma. Ik begryp net hoe 't ik dat hân ha, mar nei it opslaan fan 'e útwreiding ûntdekte ik dat. It handichste is tink dat de [[Donau-Ries|âlde side]] ferwidere wurdt, dan kin dêrnei (Landkreis) út de nij oanmakke side ferwidere wurde. Soene jo dat eefkes oppakke kinne? Yn 't foar tank.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 9 jun 2024, 08.01 (CEST)
:Drewes hat it yntusken al regele. Jo hoege neat mear te dwaan.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 9 jun 2024, 22.59 (CEST)

== Navigaasje ==
--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 sep 2024, 12.58 (CEST)
{{Ping|Kneppelfreed}} By it meitsjen fan in navigaasjebalke (of hoe't sa'n ding mar hjit) fernuverje ik my wat dat alles oan inoar fêst skreaun wurdt (lykas: 
Berjocht:GemeenteHollânsKroan). Ik doch dat dus ek mar om't dat hjir wizânsje is, mar is dêr in spesjale reden foar? [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 8 aug 2024, 23.18 (CEST)

:@[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], ja dat waard earst altyd sa dien, wêrom wit ik net, dus dêrom hie ik it ynearsten mar oanholden, mar it hoecht eins net. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 9 aug 2024, 01.51 (CEST)

== Boarnen ==
Dei @[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], ik sjoch dat jo siden oanmeitsje middels oersetten. By guon Nederlânske siden steane dêr yndie gjin ferwizings nei boarnen ta. Wat ik meastal doch oangeande Nederlânske plakken sjoch ik altyd ek even op siden [https://www.plaatsengids.nl plaatsengids.nl] of op de doapssiden, as dy dêr binne. As dy aardich oerienkomme mei de nl wikiside, dan kinne jo dy boarnen eventueel taheakje. Gr. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 13 aug 2024, 20.24 (CEST)
:{{Ping|Kneppelfreed}} Ik wit net wat der mei de Plaatsengids oan 'e hân is, mar ik kin der optheden net op komme. Jo wol? --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 13 aug 2024, 21.33 (CEST)
::@[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], no dat is nuver. It liket dat de side fan 't ynternet ôfhelle is. Ik kin der op dit stuit no ek net op komme. Ris ôfwachtsje oft er wer werom komt. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 14 aug 2024, 08.31 (CEST)
:{{Ping|Kneppelfreed}} Ja ik fyn it ek hiel nuver, mar it is al in wike of wat sa. Ik ha de side in soad brûkt foar ynformaasje by it beskriuwen fan plakken, mar it liket der op dat se de stekker der útlutsen ha.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 14 aug 2024, 08.35 (CEST)

== Twa ynfoboksen ûnderinoar ==
{{Ping|Kneppelfreed|Ieneach fan 'e Esk}} Ik ha by [[Atos]] twa ynfoboksen ûnderinoar plakt ([[Berjocht:Universele ynfoboks gebiet|ien foar it gebiet]] en  [[Berjocht:Ynfoboks wrâlderfgoed|ien foar UNESCO-gegevens]]. Ik sjoch sels gjin fouten, mar der ûnstiet wat wite romte boppe it begjin fan 'e tekst. By oare wiki's bart soks net. Ha'k wat ferkeard dien?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 sep 2024, 12.58 (CEST)

:{{Ping|RomkeHoekstra}} Goeie. Ik haw earst even by de beide ynfoboksen sjoen dy't jo brûke, mar dêr koe ik net echt wat oan fine. Doe haw ik op in side sûnder ynfoboks twa ynfoboksen ynfoege wêrfan't ik wist dat se goed wurken, en doe krige ik deselde wytregel boppe-oan. Blykber triuwt de twadde ynfoboks de tekst in lyts eintsje nei ûnderen. Ik tocht, ik haw ris earder mei soks ompield. It moast fier weikomme, mar ik haw it fan jierren lyn út myn ûnthâld opdjippe. Jo moatte yn sa'n gefal even in &quot;wrapper&quot; brûke. Dat giet sa: 
:'''&lt;span style=&quot;color:blue;&quot;&gt;&lt;nowiki&gt;{{wrapper}}&lt;/nowiki&gt;
:&lt;span style=&quot;color:blue;&quot;&gt;'''|'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color:red;&quot;&gt;{{1e ynfoboks
:&lt;span style=&quot;color:red;&quot;&gt;|1e ynfoboks
:&lt;span style=&quot;color:red;&quot;&gt;|1e ynfoboks
:&lt;span style=&quot;color:red;&quot;&gt;}}
:&lt;span style=&quot;color:blue;&quot;&gt;'''|-
:&lt;span style=&quot;color:blue;&quot;&gt;'''|'''&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;color:green;&quot;&gt;{{2e ynfoboks
:&lt;span style=&quot;color:green;&quot;&gt;|2e ynfoboks
:&lt;span style=&quot;color:green;&quot;&gt;|2e ynfoboks
:&lt;span style=&quot;color:green;&quot;&gt;}}
:&lt;span style=&quot;color:blue;&quot;&gt;'''|-
:&lt;span style=&quot;color:blue;&quot;&gt;'''|}'''
:Ik haw yn dit foarbyld de wrapper fet blau makke, de 1e ynfoboks read en de 2e ynfoboks grien. Tink derom dat de wrapper út 3 dielen bestiet: in stikje boppe-oan, in stikje tusken de beide ynfoboksen yn en in stikje ûnderoan. Of jo kinne fansels ek gewoan it spul kopiëarje fan hoe't ik it dien haw op 'e side [[Atos]]. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 29 sep 2024, 21.15 (CEST)
::{{Ping|Ieneach fan 'e Esk}} Tige tank. Dêr wie ik sels nea efter kommen! --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 29 sep 2024, 21.41 (CEST)
:::No, graach dien. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 29 sep 2024, 21.46 (CEST)
::::@[[Meidogger:Ieneach fan 'e Esk|Ieneach fan 'e Esk]], @[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]], goed om te witten. Dêr hie ik sels ek nea efterkommen! [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 30 sep 2024, 01.51 (CEST)
:::::Komt dizze útlis no earne dêr't de neikommende meidogger it  weromfine kin? [[Meidogger:Mysha|Mysha]] ([[Meidogger oerlis:Mysha|oerlis]])
::::::{{Ping|Kneppelfreed}} Ik haw it ek net betocht, hear. Ik haw it op en: ris sjoen, net mei ynfoboksen mar mei in kolom plaatsjes ûnderinoar, en doe't ik in stikmannich jierren lyn ek ris twa ynfoboksen brûke woe, en dêrby tsjin itselde probleem oanrûn as RomkeHoekstra, tocht ik: soe it ek wurkje foar ynfoboksen? Dat bliek yndie te wurkjen. Mar it gie doe om in sikehûs, wêrfoar't ik de ynfoboksen organisaasje en bouwurk brûkte. Letter haw ik in spesjale ynfoboks foar sikehuzen oanmakke wêryn't dy beide funksjes kombinearre binne. Dat it wie alwer in moai skoft lyn dat ik dit trúkje foar it lêst brûkt hie. 
::::::{{Ping|Mysha}} Goed punt, Mysha. Wêr soene wy dit it bêst delsette kinne? Ik tink op [[Wikipedy:Ynfoboks]]. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 sep 2024, 21.09 (CEST)

== Wiskje ==
{{Ping|Ieneach fan &amp;#39;e Esk}} Wolle jo de 'Kategory:Plak yn Feneesje' wiskje? Dy ha'k by fersin oanmakke. Alfêste betanke. --[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 13 okt 2024, 22.52 (CEST)

:Tuerlik, komt foar de bakker. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 13 okt 2024, 22.54 (CEST)

== Kategoryen bisten &amp; planten ==
Goeie. Ik woe fan 'e wike de kategory-yndieling fan bisten en planten mar ris oanpakke, dêr't wy it [[Oerlis:Slobeinen#Kategory|hjirre]] oer hân hawwe. Ik sil dêr hjoed in begjintsje mei meitsje. Jo hawwe doe oanbean om te helpen, en dat is hartstikkene moai, mar ik woe earst sels mar ris even sjen hoe't it giet. As it wat flot wol, dan tink ik dat ik my wol rêd. It helpt fansels dat der allinne mar spul by wei hoecht yn pleats fan dat der wat by moat. Mocht ik jo help al nedich wêze, dan jou ik wol in gil. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 27 okt 2024, 11.39 (CET)
:Bêst genôch, jo witte my dan wol te finen.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 27 okt 2024, 13.22 (CET)
::No, it is klear. It wie noch in hiel wurk, fral om't ik ek noch alderhanne nuverichheden tsjinkaam dy't mei-iens ek ôfhannele wurde moasten. Mei as hichtepunt in artikel oer de plant ([[heanen]]), blykber bedoeld as ferklearring fan it toponym [[Heanmar]], wêrby't de ferkearde plant ([[heinebal]]) beskreaun wie. It duorre troch dy omballingen allegearre in bytsje langer as ik yn 't foar hope hie, en ek om't we tiisdeitemiddei, doe't ik in flinke slach meitsje wollen hie, ûnferwachts besite krigen. Dat dat kaam my eins net sa gelegen. Mar hawar, it is wer klear. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 31 okt 2024, 18.52 (CET)
:::{{Ping|Ieneach fan &amp;#39;e Esk}} Goed wurk, dat sit jo net langer op 'e hûd. Moai dat dy put ek ôf is! Tige tank.</text>
      <sha1>2ehddjiq9pnmzof7jhlsn94ogh64mh1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Grôt</title>
    <ns>0</ns>
    <id>51686</id>
    <revision>
      <id>1173665</id>
      <parentid>1134414</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:28:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;Gerst&quot; hjit yn it Frysk &quot;koarn&quot;, net &quot;garst&quot;</comment>
      <origin>1173665</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1010" sha1="ntajplqem0mcjxq2c7mxmmvxmk2h2df" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Hordeum vulgare Gort.jpg|200px|thumb|''Pearelgrôt'']]
'''Grôt''' of '''groat''' is peld [[koarn]]. Pearelgrôt is rûn slipe grôt. It wurdt benammen brûkt as basis foar [[groattenbrij]] en yn [[peareltsjebrij]]. De grôt moat 12 oere weakke wurde en moat dêrnei ûngefear in oere sean wurde. Oant begjin 20e iuw waard it yn Fryslân noch brûkt as mielbasis, mar yn dy funksje is it no hast ferfongen troch [[rys]] en [[pasta (daai)|pasta]]. Koarn waard eartiids mei [[pelmole|pelmoles]] ta grôt peld.

Nettsjinsteande it yn ûnbrûk reitsjen fan grôt, drage ynwenners fan it [[Twinte|Twintske]] doarp [[Rossum (Oerisel)|Rossum]] noch altiten de bynamme ''gortekeurne'', dat grôtkerrels betsjut. En de ynwenners fan it Grinslanner doarp [[Garnwerd]] wurde no noch &quot;Grôtfretters&quot; neamd. Ynwenners fan it doarp [[Oosterend]] op [[Tessel]] wurde &quot;Gortbuukers&quot; neamd. Der bestiet tsjintwurdich en in krûdedrankje dat sa hjit, mar dat is fan resinte datum.

{{DEFAULTSORT:Grot}}
[[Kategory:Nôt]]</text>
      <sha1>ntajplqem0mcjxq2c7mxmmvxmk2h2df</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Flinterstrûk</title>
    <ns>0</ns>
    <id>51892</id>
    <revision>
      <id>1173718</id>
      <parentid>1138779</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:49:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppeling om utens */ kt</comment>
      <origin>1173718</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1826" sha1="3wnwmwwcqn102gd4g7fl3ef5rog5wtz" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= flinterstrûk
| Ofbyld= [[File:BuddlejaDavidiiStrauch.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[lippeblomeftigen]] (''Lamiales'')
| Famylje= [[helmkrûden]] (''Scrophulariaceae'')
| Skaai= [[flinterstrûken (skaai)|flinterstrûken]] (''Buddleja'')
| Wittenskiplike namme= Buddleja davidii
| Beskriuwer, jier= Franchet, 1887
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''flinterstrûk''' (''Buddleja davidii'') is in [[soarte]] út it [[skaai (taksonomy)|skaai]] fan 'e [[flinterstrûken]] (''Buddleja''), de [[famylje (taksonomy)|famylje]] fan 'e [[helmkrûden]] (''Scrophulariaceae'') en it [[skift]] fan 'e [[lippeblomeftigen]] (''Lamiales''). Dizze soarte is bekend as [[túnplant]]. Yn [[Jeropa]] is de soart foaral as túnplant yn gebrûk, mar de [[plant]] komt ek ferwyldere foar. De strûk kin wol wat mar net in soad strange foarst ferneare, by om-en-de-by -15 graden Celsius giet de plant dea.

==Keppeling om utens==
{{CommonsLyts|Buddleja davidii}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Helmkrûd (famylje)]]
[[Kategory:Túnplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Japan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Dútslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Eastenryk]]
[[Kategory:Eksoat yn Frankryk]]
[[Kategory:Eksoat yn Hongarije]]
[[Kategory:Eksoat yn Ingelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Itaalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Kroaasje]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Portegal]]
[[Kategory:Eksoat yn Skotlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Sloveenje]]
[[Kategory:Eksoat yn Slowakije]]
[[Kategory:Eksoat yn Spanje]]
[[Kategory:Eksoat yn Switserlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Tsjechje]]
[[Kategory:Eksoat yn Wales]]</text>
      <sha1>3wnwmwwcqn102gd4g7fl3ef5rog5wtz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hillary Clinton</title>
    <ns>0</ns>
    <id>56566</id>
    <revision>
      <id>1173783</id>
      <parentid>1086825</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:58:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ciaran.london</username>
        <id>38228</id>
      </contributor>
      <origin>1173783</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27046" sha1="qwq8su398ay4nb29stxlehby8rcd69k" xml:space="preserve">{{Politikus
| namme                       = Hillary Clinton
| ôfbylding                   = Hillary Clinton Arizona 2016 .jpg
| ôfbyldingstekst             = 
| ôfbyldingsbreedte           = 180px
| echte namme                 = Hillary Diane Rodham Clinton
| nasjonaliteit               = [[File:Flag of the United States.svg|border|20px]] [[Feriene Steaten|Amerikaansk]]
| berteplak                   = [[Chicago]] ([[Illinois (steat)|Illinois]]) 
| bertedatum                  = [[26 oktober]] [[1947]]
| stjerplak                   = 
| stjerdatum                  = 
| etnisiteit                  = [[File:Flag of France.svg|border|20px]] [[Frânsen|Frânsk]] &lt;br&gt;[[File:Flagge fan de Frânsk-Kanadezen.PNG|border|20px]] [[Frânsk-Kanadezen|Frânsk-Kanadeesk]] &lt;br&gt;[[File:Flag of England.svg|border|20px]] [[Ingelsen|Ingelsk]] &lt;br&gt;[[File:Flag of Scotland.svg|border|20px]] [[Skotten|Skotsk]] &lt;br&gt;[[File:Flag of Wales (1959–present).svg|border|20px]] [[Welsen|Welsk]]
| partij                      = [[Demokratyske Partij (Feriene Steaten)|Demokratyske Partij]]
| prizen                      = [[Grammy Award]] 1997
| funksje1                    = Amerikaansk minister fan Bûtenlânske Saken
| regear1                     = 
| amtsperioade1               = [[2009]] – [[2013]]
| foargonger1                 = [[Condoleezza Rice]]
| opfolger1                   = [[John Kerry]]
| funksje2                    = Amerikaansk senator foar [[New York (steat)|New York]]
| regear2                     = 
| amtsperioade2               = [[2001]] – [[2009]]
| foargonger2                 = [[Daniel Patrick Moynihan]]
| opfolger2                   = [[Kirsten Gillibrand]]
| funksje3                    = ''[[First Lady]]'' fan de [[Feriene Steaten]]
| regear3                     = 
| amtsperioade3               = [[1993]] – [[2001]]
| foargonger3                 = [[Barbara Bush]]
| opfolger3                   = [[Laura Bush]]
| funksje4                    = ''First Lady'' fan [[Arkansas]]
| regear4                     = 
| amtsperioade4               = [[1979]] – [[1981]] &amp;&lt;br&gt; [[1983]] – [[1992]]
| foargonger4                 = Helen Hale Purcell (1) &amp; &lt;br&gt;Gay Daniels White (2)
| opfolger4                   = Betty Tucker
}}
'''Hillary Clinton''', berne as '''Hillary Diane Rodham''' ([[Chicago]], [[26 oktober]] [[1947]]), is in [[Feriene Steaten|Amerikaansk]] [[politika]] fan de [[Demokratyske Partij (Feriene Steaten)|Demokratyske Partij]], dy't [[houlik|troud]] is mei âld-[[presidint]] [[Bill Clinton]], en sadwaande fan [[1993]] oant [[2001]] ''[[first lady]]'' fan 'e [[Feriene Steaten]] wie. Nei't har man presidint-ôf wurden wie, sette hja útein mei in eigen [[polityk|politike]] karriêre as lid fan de [[Amerikaanske Senaat]]. Yn [[2007]]-[[2008]] wie Clinton gadingmakker foar de nominaasje fan har partij foar de Amerikaanske presidintsferkiezings fan [[2008]], mar dêrby moast se it ôflizze tsjin har rivaal [[Barack Obama]]. Neitiid wie se fan [[2009]] oant [[2013]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken yn Obama syn [[regear]]. Yn [[2016]] die Clinton op 'e nij in goai nei it presidintskip. Dêrby fersloech se yn 'e Demokratyske foarferkiezings de linkse [[Amerikaanske Senaat|senator]] [[Bernie Sanders]] en naam se it by de eigentlike ferkiezings yn in ûngewoan hurde kampanje op tsjin [[sakeman]] [[Donald Trump]].

== Libben ==
=== Jonkheid ===
Clinton waard yn [[1947]] as Hillary Diane Rodham berne yn [[Chicago]], yn 'e [[Amerikaanske steaten|steat]] [[Illinois (steat)|Illinois]], as de âldste fan trije [[bern (persoan)|bern]] yn it [[gesin]] fan Hugh Ellsworth Rodham ([[1911]]-[[1993]]), de bedriuwslieder fan in lyts [[tekstyl]]fabryk, mei [[Welsen|Welsk]] en [[Ingelsen|Ingelsk]] bloed, en Dorothy Emma Howell ([[1919]]-[[2011]]), in [[húsfrou]] fan mingd [[Ingelsen|Ingelsk]], [[Skotten|Skotsk]], [[Frânsen|Frânsk]], [[Franko-Kanadezen|Frânsk-Kanadeesk]] en [[Welsen|Welsk]] [[etnyske groep|etnysk]] komôf. Doe't Clinton trije jier wie, ferfear it gesin nei [[Park Ridge (Illinois)|Park Ridge]], in [[foarstêd]] fan Chicago, dêr't hja fierder opgroeide.

As bern die Clinton oan [[swimmen]], [[honkbal]] en oare [[sport]]en, en teffens siet se op 'e [[paadfinerij]]. Se gie nei de [[legere skoalle|legere]] en [[middelbere skoalle]] yn Park Ridge, en wie al jong [[polityk]] aktyf, al wie dat foar de [[Republikeinske Partij (Feriene Steaten)|Republikeinske Partij]], mei't har famylje tige [[konservatisme|konservatyf]] wie en har [[heit]] in fûleindich anty-[[kommunisme|kommunist]]. Ek [[godstsjinst]] hie in grutte ynfloed op har iere libben; krekt as har [[âldelju]] waard Clinton in aktyf lid fan de [[Feriene Metodistyske Tsjerke]]. Har [[mem]] wie tige begien mei sosjale rjochtfeardichheid, en naam Clinton yn [[1962]] mei nei in gearkomste dêr't se [[Amerikaanske Boargerrjochtebeweging|boargerrjochtelieder]] [[Martin Luther King]] mette, in foarfal dat in djippe yndruk makke op it fyftjinjierrige [[famke]] dat se doe wie.
[[File:Hillary_Clinton_1992.jpg|left|thumb|200px|Hillary Rodham Clinton yn [[1992]].]]

=== Oplieding en trouwen ===
Yn [[1965]] sette Clinton útein mei in stúdzje [[politikology]] oan it Wellesley Kolleezje te [[Wellesley (Massachusetts)|Wellesley]], yn 'e steat [[Massachusetts]]. Yn dy snuorje wie se de [[foarsitster]] fan 'e [[feriening]] fan Jonge Republikeinen oan har [[hegeskoalle]], mar meitiid begûnen har politike ideeën te ferskowen, en joech se dy posysje op. Yn in [[brief]] oan har [[dûmny]] omskreau se harsels yn dy tiid as ''&quot;konservatyf fan ferstân en liberaal fan hert.&quot;'' Under de Republikeinske foarferkiezings fan [[1968]] wie se in oanhinger fan 'e frijsinnige kandidaat [[Nelson Rockefeller]], mar se wie skokt troch de manear wêrop't dy troch [[Richard Nixon]] en oare rjochtse kandidaten oan 'e kant set waard, en krige in ôfwearze fan wat se opfette as de ferhoalen [[rasisme|rasistyske]] boadskippen dy't utere waarden op 'e [[Republikeinske Nasjonale Konvinsje]] fan [[1968]]. Sadwaande kearde se dat jiers de Republikeinske Partij foargoed de rêch ta.

Nei't se yn [[1969]] in [[bachelortitel]] yn 'e [[politikology]] behelle hie, brocht Clinton de [[simmer]] [[backpacker|backpackend]] troch yn [[Alaska]], dêr't se yn har ûnderhâld foarseach troch ûnder mear te [[ôfwaskjen|ôf te waskjen]] yn in [[restaurant]] yn it [[Nasjonaal Park Mount McKinley]] en te [[salm]]ûntslymjen yn in [[fiskferwurking]]sfabryk yn [[Valdez (Alaska)|Valdez]] (dêr't se ûntslein waard doe't se oer de gefaarlike wurkomstannichheden klage). Oan 'e ein fan de simmer sette se útein mei in [[rjochten|rjochtestúdzje]] oan de ferneamde en prestizjeuze [[Universiteit fan Yale]], yn [[New Haven (Konnetikut)|New Haven]], yn 'e steat [[Konnetikut]]. By 't [[maityd]] fan [[1971]] mette se yn ien fan 'e [[biblioteek|biblioteken]] fan Yale de [[Arkansas|Arkansaanske]] studint [[Bill Clinton]], dy't ek rjochten studearre mar in jier leger siet as har. Hja krigen wat mei-inoar en wiene al gau ûnskiedber. Yn [[1973]] studearre Clinton ôf as [[master yn de rjochten]]; se hie in jier ekstra te Yale talme om't se by Bill Clinton bliuwe woe. It pear [[houlik|troude]] op [[11 oktober]] [[1975]], en se krigen ien [[bern (persoan)|bern]], in [[dochter]], [[Chelsea Clinton]], dy't berne waard op [[27 febrewaris]] [[1980]].

===Yn Arkansas===
[[File:HillaryRodhamBillClintonLittleRockHouse1adjusted.jpg|right|thumb|250px|It hûs yn [[Little Rock (Arkansas)|Little Rock]] dêr't de Clintons fan [[1977]] oant [[1979]] wennen.]]
Nei't se ôfstudearre wie, learde Clinton fan [[1973]] oant [[1974]] in jier lang troch oan 'e Universiteit fan Yale foar har [[doktoraat]], wêrby't se har talei op [[bernerjochten]]. Yn [[1974]] wie se ien fan 'e juridyske riedslju dy't advys joegen oan it komitee fan it [[Amerikaanske Hûs fan Offurdigen]] dat ûndersyk dwaan moast nei it [[Watergate-skandaal]] om te sjen oft der foldwaande reden wie om in [[ôfsettingsproseduere]] yn wurking te stellen tsjin [[presidint]] [[Richard Nixon]]. Yn [[1975]] besleat Clinton lykwols om, sa't se it sels formulearre, ''&quot;myn hert ynstee fan myn holle te folgjen&quot;''; se joech Bill Clinton tawurd en sette har mei him nei wenjen yn [[Fayetteville (Arkansas)|Fayetteville]], yn 'e [[Amerikaanske Suden|Súdlike]] steat [[Arkansas]].

Wylst har man in politike karriêre begûn, wêrby't er him earst ûnsúksesfol kandidaat stelde foar de [[Amerikaanske Senaat]], doe sûnder folle muoite steatsminister fan Justysje fan Arkansas waard en letter opklom ta [[gûverneur]] fan dy steat, joech Clinton har by it earbiedweardige abbekatekantoar de Rose Law Firm, in bolwurk fan Arkansaanske politike en [[ekonomy]]ske ynfloed. Se spesjalisearre har op it mêd fan [[oktroai]]skeining en wetjouwing op it terrein fan [[auteursrjochten]], mar die ek [[pro deo]]-wurk yn [[rjochtsaak|saken]] dêr't bern by belutsen wiene, al praktisearre se mar komselden yn 'e [[rjochtseal]]. Yn [[1979]] waard Clinton as earste [[frou]] in folweardige partner yn 'e Rose Law Firm.

Doe't Bill Clinton ein [[1976]] ta steatsminister fan Justysje keazen waard, ferhuze it gesin nei de Arkansaanske [[haadstêd]] [[Little Rock (Arkansas)|Little Rock]]. Datselde jiers hie Hillary Clinton kampanjelieder yn 'e steat [[Indiana]] west foar de [[Demokratyske Partij (Feriene Steaten)|Demokratyske]] presidintskandidaat [[Jimmy Carter]], en doe't dy de ferkiezings wûn, beneamde er har ta lid fan 'e [[ried fan bestjoer]] fan 'e [[Legal Services Corporation]], in [[non-profit]]organisaasje oprjochte troch it [[Amerikaanske Kongres]], dy't bewissigje moast dat alle Amerikanen tagong hawwe ta [[subsydzje|subsidiëarre]] [[rjochtshelp]]. Dy funksje beklaaide Clinton fan [[1978]] oant [[1981]]. Mei't har [[oarehelte|man]] fan [[1979]] oant [[1981]] en fan [[1983]] oant [[1992]] [[gûverneur]] wie, hie Clinton yn dy jierren ek ferplichtings as ''first lady'' fan Arkansas. Har man beneamde har fierders ta foarsitster fan it Advyskomitee foar Plattelânssûnens, en yn dy hoedanichheid wist se federale finansiering te bemachtigjen om 'e [[genêskunde|medyske]] fasiliteiten foar de [[earmoede|alderearmsten]] ûnder de Arkansaanske [[befolking]] út te wreidzjen. 
[[File:Hillary Clinton official Secretary of State portrait crop.jpg|left|thumb|200px|Hillary Rodham Clinton as minister fan Bûtenlânske Saken ([[2009]]).]]

Clinton wie yn dyselde snuorje ek fierhinne ferantwurdlik foar de ynvestearrings dy't de sy en har man diene yn ferskate ûndernimmings, wêrûnder de [[Whitewater Development Corporation]]. De twifelige saaklike oerienkomsten mei dat lêste [[bedriuw]] laten letter ta it [[Whitewater-skandaal]], dat de Clintons har hiele politike karriêre efterfolgje soe. Nei't der ferskate jierren lang djipgeand ûndersyk nei dien wie, besleat it [[Iepenbier Ministearje]] lykwols om yn dy saak gjin oanklachten tsjin harren yn te bringen.

Under Bill Clinton syn lettere terminen as gûverneur beneamde er syn [[oarehelte|frou]] yn [[1983]] ta foarsitter fan 'e ''Arkansas Educational Standards Committee'', dy't foar de hiele steat gelikense easken foar it ûnderwiis opstelle moast. Hja rekke troch dat wurk belutsen by in slepende mar úteinlik súksesfolle striid tsjin 'e Arkansaanske Underwiisferiening, dy't him tsjin 'e troch har foarstelde feroarings oankante. Fierders siet se yn it [[bestjoer]] fan in ferskaat oan [[organisaasje]]s, lykas de ôfdieling Juridyske Tsjinsten fan it Arkansaanske Bernesikehûs ([[1988]]-[[1992]]) en it Berneferdigeningsfûns, dêr't se foarsitter fan wie ([[1986]]-[[1992]]). Dêrnjonken siet se ek yn 'e ried fan bestjoer fan in stikmannich bedriuwen, wêrûnder [[Wal-Mart]] ([[1986]]-[[1992]]), de grutste [[supermerk]]keatling fan 'e Feriene Steaten.

===Yn Washington===
Yn [[1992]] stelde Bill Clinton him ferkiesber foar it [[Amerikaanske presidint]]skip, en hy wûn dat jiers de ferkiezings. Hillary Clinton, dy't har tige ynset hie yn 'e kampanje fan har man, wie sadwaande fan [[1993]] oant [[2001]] ''[[first lady]]'' fan 'e Feriene Steaten. Yn dy hoedanichheid wie se de iepentlikst mei-regearjende presidintsfrou sûnt [[Eleanor Roosevelt]], yn 'e [[1930]]-er en [[1940]]-er jierren. Se hie har eigen [[kantoar]] yn 'e [[West Wing]], de regearingsfleugel fan it [[Wite Hûs (Washington D.C.)|Wite Hûs]], njonken it tradisjonele kantoar dat de ''first lady'' altyd al hie yn 'e [[East Wing]], de residinsjefleugel, en se hie hiel wat yn 'e molke te krommeljen by de oanstellings yn it nije [[regear]].
[[File:Hrcfamily.jpg|right|thumb|250px|De Clintons komme wer thús yn it [[Wite Hûs (Washington D.C.)|Wite Hûs]] ([[1993]]).]]

Clinton har wichtichste inisjatyf ûnder it presidintskip fan har man wie har krewearjen foar in algemiene [[syktekostefersekering]] dy't alle Amerikanen omfetsje soe. It plan waard troch tsjinstanners ferhune as ''Hillarycare'', en de wjerstân dertsjin ferskode al rillegau fan krityk ta [[dreksmiterij (polityk)|dreksmiterij]] ta iepentlike fijannichheid. It spul rûn sasear út 'e klauwen dat de [[Secret Service]] derop stie dat Clinton tenei by iepenbiere gearkomsten in [[kûgelfrij fest]] drage soe. Troch tsjinwurking fan sawol de Republikeinen as konservative Demokraten helle de algemiene syktekostefersekering it úteinlik net, en moasten de alderearmsten yn 'e Amerikaanske [[maatskippij]] noch tweintich jier langer [[fersekering|ûnfersekere]] troch it libben. Yn [[1997]] wie Hillary Clinton fierders mei de senators [[Ted Kennedy]] en [[Orrin Hatch]] ien fan 'e driuwende krêften efter it fan krêft wurden fan it Steatsprogramma foar Bernesyktekostefersekering, dat alteast foarseach yn 'e fergoeding fan syktekosten fan bern fan wa't de âldelju ûnfersekere wiene.

Under it presidintskip fan har man besocht Clinton 79 ûnderskate ferskillende [[lân|lannen]], mei Bill Clinton, mar ek gauris op eigen manneboet, wêrmei't se de meast bereizge ''first lady'' út 'e Amerikaanske [[skiednis]] waard. Faak wie se dêrby wurksum as offisjeus [[diplomate]] foar de regearing-Clinton, lykas yn [[maart]] [[1995]], doe't se op fersyk fan it [[Amerikaansk Ministearje fan Bûtenlânske Saken|Amerikaanske Ministearje fan Bûtenlânske Saken]] û.m. [[Pakistan]] en [[Yndia]] oandie yn in besykjen om 'e relaasjes tusken dy beide fijannen te ferbetterjen.
[[File:HillaryGallup1992-2012.png|left|thumb|250px|Grafyk mei de feroarjende mienings fan 'e Amerikanen oer Hillary Rodham Clinton fan [[1992]] oant [[2012]]: blau = in geunstige miening; read = in ûngeunstige miening; grien = gjin miening.]]

Yn [[1998]] waard Clinton yn slimme ferlegenheid brocht troch it [[Lewinsky-skandaal]], dat feroarsake waard troch har man doe't dy [[seksuële omgong]] hie mei [[Monica Lewinsky]], in 22-jierrige [[stazjêre]] yn it Wite Hûs, en letter besocht om dy saak te fertsjustermoanjen. Clinton syn politike tsjinstanners griepen dy saak oan om him oan te fallen, en sa kaam úteinlik alle smoarge wask bûten te hingjen. Foar de bûtenwrâld oer joech Hillary Clinton oan dat se yn dizze saak har man stipe en dat it ferbrekken fan harren houlik foar har net oan 'e oarder wie. Der waard lykwols fan grute dat se eins poer wie, en se skynt twifele te hawwen oer it fuortsetten fan it houlik. Yn [[2003]] skreau se yn har [[autobiografy]] dat nettsjinsteande syn skeanskermjen har [[leafde]] foar Bill Clinton noch like djip wie as yn it begjin fan harren relaasje, en dat dat úteinlik foar har de trochslach jûn hie om by him te bliuwen: ''&quot;Net ien begrypt my better en net ien kin my sa oan it laitsjen krije as Bill. Sels nei al dy jierren is er noch altyd de meast ynteressante, opwekjende en alderferskuorrendst libbene persoan dy't ik ea met haw.&quot;''

===Eigen politike karriêre===
Doe't de langtsjinjende senator foar de steat [[New York (steat)|New York]] [[Daniel Patrick Moynihan]] yn [[1998]] oankundige dat er him yn [[2000]] net wer ferkiesber stelle soe, waard Clinton fan ferskaten kanten oanfitere om yn syn plak mei te dwaan oan 'e ferkiezings. Nei't se besletten hie om dat yndie te dwaan, kochten de Clintons in hûs yn [[Chappaqua (New York)|Chappaqua]] (want as men gjin ynwenner is fan in steat kin men der ek gjin senator foar wêze), en waard hja de earste ''first lady'' ea dy't op eigen titel meidie oan ferkiezings. Clinton hie ferwachte om it opnimme te moatten tsjin 'e populêre Republikeinske [[boargemaster]] fan 'e [[stêd]] [[New York (stêd)|New York]], [[Rudy Giuliani]], mar dy loek him út 'e ferkiezingsstriid werom doe't der by him [[prostaatkanker]] fêststeld waard. Sadwaande wie Clinton har tsjinstanner [[Rick Lazio]], in Republikeinsk lid fan it [[Amerikaanske Hûs fan Offurdigen|Hûs fan Offurdigen]], dy't hja frij maklik fersloech.
[[File:Hillary_Clinton_Feb_3_2008.jpg|right|thumb|250px|Hillary Rodham Clinton by in taspraak yn [[Minneapolis]], ûnder de ferkiezingskampanje fan [[2008]].]]

Clinton tsjinne dêrnei twa terminen, fan [[2001]] oant [[2009]], as [[Amerikaanske Senaat|senator]] foar de steat New York, wêrby't se nei de oanslaggen op it [[World Trade Center (New York)|World Trade Center]], op [[9/11]], djip behelle wie yn it besetten fan federaal jild foar it rêdingswurk en de weropbou. Letter wie se ien fan 'e driuwende krêften yn it ûndersyk nei de sûnensswierrichheden dêr't in protte rêdingswurkers mei oanhelle rekken. Hja joech yn [[2001]] sterke stipe oan 'e [[Oarloch yn Afganistan]], en stimde yn [[2002]] foar de [[wet]] dy't de regearing-[[George W. Bush|Bush]] machtige om 'e [[Irakoarloch]] te begjinnen, al krige se dêr letter betinkings oer.

Yn [[2008]] stelde Clinton har kandidaat foar it [[Amerikaanske presidint]]skip, en foarôf waard hja beskôge as ien fan 'e grutste kânshawwers. Se ferlear yn 'e Demokratyske foarferkiezings lykwols mei in tige smelle marzje fan [[Barack Obama]], in [[negroïde ras|swarte]] senator út [[Illinois (steat)|Illinois]], dy't dêrnei by de eigentlike ferkiezings de Republikeinske kandidaat [[John McCain]] fersloech en it presidintskip wûn. De lange twastriid tusken Clinton en Obama hie djippe breklinen binnen de Demokratyske Partij bleatlein, en yn in besykjen om dat wat te behimmeljen, stelde Obama Clinton yn syn regear oan as [[minister]] fan Bûtenlânske Saken. 

Yn dy hoedanichheid tsjinne hja fan [[21 jannewaris]] [[2009]] oant [[1 febrewaris]] [[2013]], en sette Clinton har û.m. yn foar in ferbettering fan it Amerikaanske imago yn lannen as [[Pakistan]]. Fierders wie se belutsen by de tekening fan in [[ferdrach]], yn [[2009]], tusken de langjierrige fijannen [[Turkije]] en [[Armeenje]], wêrby't dy beide lannen foar it earst [[diplomasy|diplomatike relaasjes]] mei-inoar oanknopen. Ek wie Clinton de earstferantwurdlike foar it Amerikaanske belied foar de [[Arabyske Maityd]] oer. Sa wie se in grut foarstanner fan 'e [[Militêre Yntervinsje yn Lybje (2011)|militêre yntervinsje yn Lybje]], dy't holp om [[diktator]] [[Muammar Kadaffi]] ûnder fuotten te heljen. Yn [[2012]] kaam se datoangeande yn 'e swierrichheden fanwegen [[befeiliging]]sflaters dy't de [[oanfal op de Amerikaanske ambassade yn Benghazi|oanfal op 'e Amerikaanske ambassade]] yn it [[Lybje|Libyske]] [[Benghazi]] mooglik makken, wêrby't de Amerikaanske [[ambassadeur]] en twa oare Amerikanen de dea fûnen. Under har ministerskip kaam Clinton oeral foar [[frouljusrjochten]] op, en teffens brûkte se as earste Amerikaanske minister fan Bûtenlânske Saken de [[sosjale media]] om har boadskip nei bûten te bringen.
[[File:Msc2012_20120204_236_Konferenz_Kai_Moerk.jpg|left|thumb|200px|Hillary Rodham Clinton yn [[2012]].]]

Nei't se begjin [[2013]] har ministerskip deroan joech, wie Clinton ferskate jierren dwaande mei it skriuwen fan in nij [[autobiografy]]sk [[boek]], en fierders wie se belutsen by de troch har man oprjochte [[William J. Clinton Stifting]], in [[goeddiedichheid]]sorganisaasje dy't him û.m. ynset foar de striid tsjin [[HIV]]/[[AIDS]] yn [[Afrika]]. Yn [[desimber]] [[2012]] waard hja in deimannich opnommen yn it [[sikehûs]], om in [[bloedklûnte]] yn har [[holle]] te behanneljen, mar se bettere wer hielendal op. Yn [[2015]] ûntstie der in [[e-mailskandaal fan Hillary Clinton|skandaal]] doe't bekend waard dat Clinton ûnder har ministerskip foar beropsmjittich [[e-mail]]ferkear gebrûk makke hie fan in ûnderbefeilige privee[[server]], mei as gefolch dat [[steatsgeheim]]e ynformaasje mooglik [[hacking|hackt]] en ynsjoen wurde kinnen hie troch lju dy't dêr gjin foech ta hiene. Clinton joech ta dat se mis west hie troch uberhaupt in priveeserver te brûken, mar stelde ek dat se nea steatsgeheime ynformaasje fia dy server ferstjoerd hie en dat de Republikeinen yn it [[Amerikaanske Kongres]] beskate ynformaasje ''[[ex post facto]]'' ta geheim oan it bestimpeljen wiene. Om't der gjin inkeld bewiis wie dat der ek wier geheime ynformaasje útlekt wie, konkludearre de Amerikaanske federale [[resjerzje]] [[FBI]] op [[6 july]] [[2016]] dat der gjin oanklachten tsjin har ynbrocht wurde soene. Dit skandaal waard lange tiid mei opsetsin libben holden troch Republikeinske leden fan it Kongres om [[politike partij|partijpolitike]] redens, sa't guon fan harren sels iepentlik tajoegen yn [[fraachpetear]]en mei [[ferslachjouwer]]s.

Harren wichtichste reden om dat te dwaan, wie om Clinton, dy't har ûnderwilens op [[12 april]] [[2015]] op 'e nij ferkiesber steld hie foar it Amerikaanske presidintskip, yn 'e [[publike opiny]] safolle mooglik skea ta te bringen. Under de Amerikaanske presidintsferkiezings fan [[2016]] fersloech Clinton yn 'e [[foarferkiezing]]s fan 'e Demokratyske Partij de linkse senator [[Bernie Sanders]] út [[Nij-Hampshire]], dy't frijwol nimmen yn 't foar ek mar de lytste kâns tatocht hie, mar dy't it har dochs noch in skoftke flink dreech wist te meitsjen. Op 'e nij ûnstiene der troch de fûleindige (mar op fatsoenlike wize fierde) striid tusken de Demokratyske kandidaten breklinen yn 'e Demokratyske Partij, krekt sa't yn [[2008]] bard wie. Dêrby stiene de progressivere en jongere leden oer it algemien as ien man efter Sanders, wylst de [[etnisiteit|etnyske minderheden]] en de [[fêstige oarder]] fan 'e partij op 'e hân fan Clinton wiene. De twaspjalt by de Demokraten stelde lykwols neat foar yn ferliking mei de tafrielen dy't hat ta ferbjustering fan 'e hiele wrâld yn dyselde snuorje foardiene by de Republikeinen, dêr't de [[sakeman]] en [[populisme|populist]] [[Donald Trump]] dan wol as winner út 'e foarferkiezings kaam en in hiele nije oanhing nei de stimbus lokke hie fan lju dy't noch nea earder stimd hiene, mar ûnderwilens in grut diel fan 'e besteande partij folslein fan him ferfrjemde hie.

Op [[26 july]] [[2016]] waard Clinton op 'e [[Demokratyske Nasjonale Konvinsje]] yn [[Philadelphia]] formeel oanwiisd as de presidintskandidate foar de Demokratyske Partij. Dat wie de earste kear dat ien fan 'e beide grutte Amerikaanske partijen in [[frou]] as presidintskandidaat keas. In dei letter wiisde Clinton de frij ûnbekende [[Tim Kaine]], in [[Amerikaanske Senaat|senator]] út [[Firginia]], oan as har [[fise-presidint]]skandidaat. De dêropfolgjende [[politike kampanje|kampanje]] foar de [[Amerikaanske presidintsferkiezings 2016|presidintsferkiezings]] ûntpopte him ta in ordinêrens en in dreksmiterij, benammen fan 'e kant fan Trump, sa't sels yn 'e Amerikaanske polityk noch nea earder sjoen wie. Trump betocht de [[bynamme]] ''Crooked Hillary'' (&quot;Kriminele Hillary&quot;) foar Clinton, om't se neffens him skuldich wie oan [[machtsmisbrûk]] en [[moard]] (op 'e trije Amerikaanske diplomaten dy't by de oanfal op 'e Amerikaanske [[ambassade]] yn [[Benghazi]] omkommen wiene). Hy warskôge har dat er derfoar soargje soe dat se yn it [[tichthûs (finzenis)|tichthûs]] bedarje soe as hy de ferkiezings wûn. Ek it e-mailskandaal waard wer oprakele en Trump besocht sels it Lewinsky-skandaal tsjin Hillary Clinton te brûken. Clinton sels sloech werom mei û.m. ferwizings nei Trump syn misse setten yn it sakelibben en syn [[frouljushaat|útspraken oer en hâlding foar froulju oer]]. Fierders stelde se dat de helte fan 'e Trump-oanhingers in ''basket of deplorables'' neamd wurde koe, frij fertaald: &quot;in kuorfol stumperts&quot;. Beide kandidaten wiene tige ympopulêr mank de gewoane Amerikanen, mar Trump noch mear as Clinton. Nettsjinsteande dat, en tsjin 'e útslaggen fan frijwol alle [[opinypeiling]]s yn, ferlear Clinton op [[8 novimber]] [[2016]] de presidintsferkiezings fan Trump. De reden dêrfoar wie net, sa't de Republikeinen hawwe woene, dat de Trump in nije groep kiezers foar harren oanboarre hie, want der stimden minder minsken op Trump as dat der yn [[2012]] op [[Mitt Romney]] en yn [[2008]] op [[John McCain]] stimd hiene. Krektoarsom, de reden dat Clinton de ferkiezings ferlear, wie dat in grut part fan it Demokratyske elektoraat thúsbleau. Hoewol't der in rekôroantal fan goed 2,5 miljoen stimmen mear op Clinton útbrocht waarden as op Trump, krige dy lêste troch de eigenaardichheden fan it Amerikaanske kiesstelsel (dat net per útbrochte stim rekkenet, mar [[Amerikaanske steaten|steat foar steat]]) de mearderheid fan 'e [[kiesman (Feriene Steaten)|kiesman]]nen yn it ''[[Electoral College]]'' efter him.

==Sjoch ek==
* ''[[First lady]]''
* [[List fan first ladies fan de Feriene Steaten|List fan ''first ladies'' fan de Feriene Steaten]]

==Keppelings om utens==
* {{en}}[http://www.hillaryclinton.com/ Ferkiezingswebside fan Hillary Rodham Clinton]
* {{en}}[http://www.whitehouse.gov/history/firstladies/hc42.html Biografy fan Hillary Rodham Clinton]
* {{en}}[http://www.youtube.com/watch?v=rLq9sgIhfrQ Hillary Clinton feroaret fan fyzje op 'e [[Irakkriich]]]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Hillary_Rodham_Clinton ''Notes'', ''References'', ''Bibliography'' en ''Further reading'', op dizze side].
----
{{commonscat|Hillary Rodham Clinton}}
}}

{{DEFAULTSORT:Clinton, Hillary Rodham}}
[[Kategory:Amerikaansk abbekaat]]
[[Kategory:Amerikaansk ûndernimmer]]
[[Kategory:Amerikaansk bestjoerder]]
[[Kategory:Oarehelte fan in Amerikaansk gûverneur]]
[[Kategory:Oarehelte fan de presidint fan de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Amerikaansk federaal politikus]]
[[Kategory:Lid fan de Amerikaanske Senaat]]
[[Kategory:Amerikaansk minister fan Bûtenlânske Saken]]
[[Kategory:Amerikaansk presidintskandidaat yn de foarferkiezings fan de Demokratyske Partij]]
[[Kategory:Amerikaansk presidintskandidaat (nominearre troch de Demokratyske Partij)]]
[[Kategory:Amerikaansk autobiograaf]]
[[Kategory:Amerikaansk polityk skriuwer]]
[[Kategory:Amerikaansk feminist]]
[[Kategory:Grammy-winner]]
[[Kategory:Bill Clinton]]
[[Kategory:Amerikaansk persoan fan Frânsk komôf]]
[[Kategory:Amerikaansk persoan fan Frânsk-Kanadeesk komôf]]
[[Kategory:Amerikaansk persoan fan Ingelsk komôf]]
[[Kategory:Amerikaansk persoan fan Skotsk komôf]]
[[Kategory:Amerikaansk persoan fan Welsk komôf]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1947]]</text>
      <sha1>qwq8su398ay4nb29stxlehby8rcd69k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>List fan planetoïden 22901-23000</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59895</id>
    <revision>
      <id>1173697</id>
      <parentid>961594</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:40:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[]] better</comment>
      <origin>1173697</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7931" sha1="lvsmrnibowevgarjligr7emd2woaiot" xml:space="preserve">Dit is in '''list fan [[planetoïde|planetoïden]] 22901-23000'''. 

{| class=&quot;wikitable&quot;
! Namme
! Namme foarearst
! Datum ûntdekking
! Untdekker
|-&lt;onlyinclude&gt;
|-
| [[(22901) Ivanbella]] || 1999 TY&lt;sub&gt;15&lt;/sub&gt;|| 12 oktober 1999 || [[Peter Kušnirák|P. Kušnirák]], [[Petr Pravec|P. Pravec]]
|-
| (22902) - || 1999 TH&lt;sub&gt;17&lt;/sub&gt;|| 15 oktober 1999 || [[Korado Korlević|K. Korlević]]
|-
| (22903) - || 1999 TU&lt;sub&gt;18&lt;/sub&gt;|| 14 oktober 1999 || [[Sauro Donati|S. Donati]]
|-
| (22904) - || 1999 TL&lt;sub&gt;19&lt;/sub&gt;|| 9 oktober 1999 || [[Fumiaki Uto|F. Uto]]
|-
| [[(22905) Liciniotoso]] || 1999 TO&lt;sub&gt;19&lt;/sub&gt;|| 14 oktober 1999 || [[Farra d'Isonzo (persoan)|Farra d'Isonzo]]
|-
| (22906) - || 1999 TQ&lt;sub&gt;25&lt;/sub&gt;|| 3 oktober 1999 || [[Lincoln Near-Earth Asteroid Research|LINEAR]]
|-
| (22907) - || 1999 TL&lt;sub&gt;26&lt;/sub&gt;|| 3 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22908) - || 1999 TK&lt;sub&gt;27&lt;/sub&gt;|| 3 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22909) - || 1999 TJ&lt;sub&gt;28&lt;/sub&gt;|| 4 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22910) - || 1999 TM&lt;sub&gt;30&lt;/sub&gt;|| 4 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22911) - || 1999 TX&lt;sub&gt;30&lt;/sub&gt;|| 4 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22912) - || 1999 TF&lt;sub&gt;31&lt;/sub&gt;|| 4 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22913) - || 1999 TO&lt;sub&gt;32&lt;/sub&gt;|| 4 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22914) - || 1999 TU&lt;sub&gt;36&lt;/sub&gt;|| 13 oktober 1999 || [[Lowell Observatory Near-Earth-Object Search|LONEOS]]
|-
| (22915) - || 1999 TA&lt;sub&gt;40&lt;/sub&gt;|| 3 oktober 1999 || [[Catalina Sky Survey|CSS]]
|-
| (22916) - || 1999 TX&lt;sub&gt;40&lt;/sub&gt;|| 5 oktober 1999 || CSS
|-
| (22917) - || 1999 TA&lt;sub&gt;77&lt;/sub&gt;|| 10 oktober 1999 || [[Spacewatch]]
|-
| (22918) - || 1999 TZ&lt;sub&gt;80&lt;/sub&gt;|| 11 oktober 1999 || Spacewatch
|-
| (22919) - || 1999 TR&lt;sub&gt;91&lt;/sub&gt;|| 2 oktober 1999 || [[Lincoln Near-Earth Asteroid Research|LINEAR]]
|-
| (22920) - || 1999 TF&lt;sub&gt;94&lt;/sub&gt;|| 2 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22921) - || 1999 TG&lt;sub&gt;95&lt;/sub&gt;|| 2 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22922) - || 1999 TF&lt;sub&gt;97&lt;/sub&gt;|| 2 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22923) - || 1999 TM&lt;sub&gt;97&lt;/sub&gt;|| 2 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22924) - || 1999 TH&lt;sub&gt;101&lt;/sub&gt;|| 2 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22925) - || 1999 TH&lt;sub&gt;104&lt;/sub&gt;|| 3 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22926) - || 1999 TK&lt;sub&gt;106&lt;/sub&gt;|| 4 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22927) - || 1999 TW&lt;sub&gt;110&lt;/sub&gt;|| 4 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22928) - || 1999 TS&lt;sub&gt;111&lt;/sub&gt;|| 15 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22929) - || 1999 TL&lt;sub&gt;126&lt;/sub&gt;|| 4 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22930) - || 1999 TN&lt;sub&gt;128&lt;/sub&gt;|| 5 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22931) - || 1999 TB&lt;sub&gt;132&lt;/sub&gt;|| 6 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22932) - || 1999 TU&lt;sub&gt;136&lt;/sub&gt;|| 6 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22933) - || 1999 TZ&lt;sub&gt;141&lt;/sub&gt;|| 7 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22934) - || 1999 TN&lt;sub&gt;155&lt;/sub&gt;|| 7 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22935) - || 1999 TO&lt;sub&gt;155&lt;/sub&gt;|| 7 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22936) - || 1999 TR&lt;sub&gt;172&lt;/sub&gt;|| 10 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22937) - || 1999 TZ&lt;sub&gt;172&lt;/sub&gt;|| 10 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22938) - || 1999 TS&lt;sub&gt;173&lt;/sub&gt;|| 10 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22939) - || 1999 TU&lt;sub&gt;173&lt;/sub&gt;|| 10 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22940) - || 1999 TF&lt;sub&gt;178&lt;/sub&gt;|| 10 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22941) - || 1999 TG&lt;sub&gt;194&lt;/sub&gt;|| 12 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22942) - || 1999 TZ&lt;sub&gt;205&lt;/sub&gt;|| 13 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22943) - || 1999 TV&lt;sub&gt;209&lt;/sub&gt;|| 14 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22944) - || 1999 TB&lt;sub&gt;216&lt;/sub&gt;|| 15 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22945) - || 1999 TY&lt;sub&gt;216&lt;/sub&gt;|| 15 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22946) - || 1999 TH&lt;sub&gt;218&lt;/sub&gt;|| 15 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22947) - || 1999 TW&lt;sub&gt;218&lt;/sub&gt;|| 15 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22948) - || 1999 TR&lt;sub&gt;222&lt;/sub&gt;|| 2 oktober 1999 || [[Lowell Observatory Near-Earth-Object Search|LONEOS]]
|-
| (22949) - || 1999 TH&lt;sub&gt;238&lt;/sub&gt;|| 4 oktober 1999 || [[Catalina Sky Survey|CSS]]
|-
| (22950) - || 1999 TO&lt;sub&gt;241&lt;/sub&gt;|| 4 oktober 1999 || CSS
|-
| (22951) - || 1999 TA&lt;sub&gt;243&lt;/sub&gt;|| 4 oktober 1999 || [[Lowell Observatory Near-Earth-Object Search|LONEOS]]
|-
| (22952) - || 1999 TF&lt;sub&gt;243&lt;/sub&gt;|| 5 oktober 1999 || LONEOS
|-
| (22953) - || 1999 TW&lt;sub&gt;245&lt;/sub&gt;|| 7 oktober 1999 || [[Catalina Sky Survey|CSS]]
|-
| (22954) - || 1999 TU&lt;sub&gt;248&lt;/sub&gt;|| 8 oktober 1999 || CSS
|-
| (22955) - || 1999 TH&lt;sub&gt;251&lt;/sub&gt;|| 7 oktober 1999 || CSS
|-
| (22956) - || 1999 TK&lt;sub&gt;253&lt;/sub&gt;|| 9 oktober 1999 || [[Lincoln Near-Earth Asteroid Research|LINEAR]]
|-
| (22957) - || 1999 TR&lt;sub&gt;270&lt;/sub&gt;|| 3 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22958) - || 1999 TC&lt;sub&gt;288&lt;/sub&gt;|| 10 oktober 1999 || LINEAR
|-
| (22959) - || 1999 UY&lt;sub&gt;1&lt;/sub&gt;|| 16 oktober 1999 || [[Charles W. Juels|C. W. Juels]]
|-
| (22960) - || 1999 UE&lt;sub&gt;4&lt;/sub&gt;|| 27 oktober 1999 || [[Korado Korlević|K. Korlević]]
|-
| (22961) - || 1999 UM&lt;sub&gt;14&lt;/sub&gt;|| 29 oktober 1999 || [[Catalina Sky Survey|CSS]]
|-
| (22962) - || 1999 UH&lt;sub&gt;15&lt;/sub&gt;|| 29 oktober 1999 || CSS
|-
| (22963) - || 1999 UN&lt;sub&gt;24&lt;/sub&gt;|| 28 oktober 1999 || CSS
|-
| (22964) - || 1999 UV&lt;sub&gt;28&lt;/sub&gt;|| 31 oktober 1999 || [[Spacewatch]]
|-
| (22965) - || 1999 UX&lt;sub&gt;40&lt;/sub&gt;|| 16 oktober 1999 || [[Lincoln Near-Earth Asteroid Research|LINEAR]]
|-
| (22966) - || 1999 UM&lt;sub&gt;45&lt;/sub&gt;|| 31 oktober 1999 || [[Catalina Sky Survey|CSS]]
|-
| (22967) - || 1999 VK&lt;sub&gt;4&lt;/sub&gt;|| 1 novimber 1999 || CSS
|-
| (22968) - || 1999 VB&lt;sub&gt;5&lt;/sub&gt;|| 5 novimber 1999 || [[Korado Korlević|K. Korlević]]
|-
| (22969) - || 1999 VD&lt;sub&gt;6&lt;/sub&gt;|| 5 novimber 1999 || [[Takao Kobayashi|T. Kobayashi]]
|-
| (22970) - || 1999 VT&lt;sub&gt;8&lt;/sub&gt;|| 8 novimber 1999 || [[Charles W. Juels|C. W. Juels]]
|-
| (22971) - || 1999 VY&lt;sub&gt;8&lt;/sub&gt;|| 9 novimber 1999 || C. W. Juels
|-
| (22972) - || 1999 VR&lt;sub&gt;12&lt;/sub&gt;|| 11 novimber 1999 || C. W. Juels
|-
| (22973) - || 1999 VW&lt;sub&gt;16&lt;/sub&gt;|| 2 novimber 1999 || [[Spacewatch]]
|-
| (22974) - || 1999 VN&lt;sub&gt;21&lt;/sub&gt;|| 12 novimber 1999 || [[Korado Korlević|K. Korlević]]
|-
| (22975) - || 1999 VR&lt;sub&gt;23&lt;/sub&gt;|| 14 novimber 1999 || [[Charles W. Juels|C. W. Juels]]
|-
| (22976) - || 1999 VY&lt;sub&gt;23&lt;/sub&gt;|| 13 novimber 1999 || [[Fumiaki Uto|F. Uto]]
|-
| (22977) - || 1999 VF&lt;sub&gt;24&lt;/sub&gt;|| 15 novimber 1999 || [[Charles W. Juels|C. W. Juels]]
|-
| [[(22978) Nyrölä]] || 1999 VO&lt;sub&gt;24&lt;/sub&gt;|| 14 novimber 1999 || [[Nyrölän observatorio|Nyrölä]]
|-
| (22979) - || 1999 VG&lt;sub&gt;25&lt;/sub&gt;|| 13 novimber 1999 || [[Takao Kobayashi|T. Kobayashi]]
|-
| (22980) - || 1999 VL&lt;sub&gt;27&lt;/sub&gt;|| 3 novimber 1999 || [[Catalina Sky Survey|CSS]]
|-
| (22981) - || 1999 VN&lt;sub&gt;30&lt;/sub&gt;|| 3 novimber 1999 || [[Lincoln Near-Earth Asteroid Research|LINEAR]]
|-
| (22982) - || 1999 VB&lt;sub&gt;31&lt;/sub&gt;|| 3 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22983) - || 1999 VY&lt;sub&gt;34&lt;/sub&gt;|| 3 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22984) - || 1999 VP&lt;sub&gt;36&lt;/sub&gt;|| 3 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22985) - || 1999 VY&lt;sub&gt;48&lt;/sub&gt;|| 3 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22986) - || 1999 VX&lt;sub&gt;50&lt;/sub&gt;|| 3 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22987) - || 1999 VO&lt;sub&gt;53&lt;/sub&gt;|| 4 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22988) - || 1999 VN&lt;sub&gt;58&lt;/sub&gt;|| 4 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22989) - || 1999 VY&lt;sub&gt;61&lt;/sub&gt;|| 4 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22990) - || 1999 VA&lt;sub&gt;62&lt;/sub&gt;|| 4 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22991) - || 1999 VX&lt;sub&gt;62&lt;/sub&gt;|| 4 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22992) - || 1999 VR&lt;sub&gt;65&lt;/sub&gt;|| 4 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22993) - || 1999 VX&lt;sub&gt;65&lt;/sub&gt;|| 4 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22994) - || 1999 VH&lt;sub&gt;66&lt;/sub&gt;|| 4 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22995) - || 1999 VM&lt;sub&gt;67&lt;/sub&gt;|| 4 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22996) - || 1999 VP&lt;sub&gt;70&lt;/sub&gt;|| 4 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22997) - || 1999 VT&lt;sub&gt;70&lt;/sub&gt;|| 4 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22998) - || 1999 VY&lt;sub&gt;70&lt;/sub&gt;|| 4 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (22999) - || 1999 VS&lt;sub&gt;81&lt;/sub&gt;|| 5 novimber 1999 || LINEAR
|-
| (23000) - || 1999 VU&lt;sub&gt;87&lt;/sub&gt;|| 7 novimber 1999 || LINEAR
&lt;/onlyinclude&gt;|}

{{DEFAULTSORT:List fan planetoïden 022901-23000}}
[[Kategory:List fan planetoïden]]</text>
      <sha1>lvsmrnibowevgarjligr7emd2woaiot</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hjerstseringen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>60359</id>
    <revision>
      <id>1173667</id>
      <parentid>1138888</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:29:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Literatuer */ kt</comment>
      <origin>1173667</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4120" sha1="0xa4nfqu0p526w4y0fopkz52hnxtzp9" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = hjerstseringen
| ôfbylding           =Phlox Paniculata.jpg
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = 
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse (taksonomy)|boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[asteriden]]
| takson13            = [[skift]]:
| namme13             = [[heide-eftigen]] (''Ericales'')
| takson14            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme14             = [[hjerstseringen (famylje)|hjerstseringen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Polemoniaceae'')
| takson15            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme15             = '''hjerstseringen''' (''Phlox'')
| takson16            = 
| namme16             = 
| takson17            = 
| namme17             =
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
}}
De '''hjerstseringen''' of '''floksen''' (''Phlox'', [[Nederlânsk]]: ''vlambloemen'') foarmje in planteskaai mei sa'n santich soarten, dy't ta de hjerstseringefamylje hearre (''Polemoniaceae''). It [[Aldgryksk]]e wurd betsjut 'flam', faaks fanwegen de flammereade kleur fan de wylde soarte. Floksen wurde in soad as [[fêste plant]] yn de [[siertún]] set. Der binne lykwols ek [[ienjierrige plant|ienjierrige]] soarten. Yn [[Noard-Amearika]] komme 27 soarten foar, dêr't in ferskaat fan yn de [[18e iuw]] al nei [[Europa]] brocht binne. Ut dy soarten binne op 't heden goed tûzen [[ras (taksonomy)|rassen]] wûn mei faak readige blommen, mar ek rôze, wite, oranje, fiolette en blauwe komme foar.

''Phlox drummondii'' is in ienjierrige plant dy't fan mids maart oant maaie bloeit. Fêste soarten, lykas ''Phlox divaricata'' bloeit as earste yn april. ''Phlox subulata'' is in lege, soms grienbliuwende soarte, dy't fan april oant mids maaie bloeit. ''Phlox paniculata'', in hege soarte, bloeit oant yn de [[hjerst]] en ferklearret de [[Frysk]]e namme.

== Soarten ==
[[Ofbyld:Phlox diffusa0.jpg|thumb|''Phlox diffusa'']]
[[Ofbyld:Phlox douglasii0.jpg|thumb|''Phlox douglasii'']]
[[Ofbyld:Phlox paniculata fruit and seeds.jpg|thumb|Frucht en sied fan de Hjerstsering (''Phlox paniculata'')]]
* ''Phlox adsurgens''
* ''Phlox alyssifolia''
* ''Phlox andicola''
* ''Phlox austromontana''
* ''Phlox bifida''
* ''Phlox borealis''
* ''Phlox bryoides''
* ''Phlox buckleyi'' 
* ''Phlox caespitosa'' 
* ''Phlox carolina'' 
* ''Phlox cuspidata'' 
* ''Phlox diffusa'' 
* ''Phlox divaricata''
* ''Phlox douglasii''
* ''Phlox drummondii'', ienjierrich
* ''Phlox floridana''
* ''Phlox glaberrima''
* ''Phlox idahonis''
* ''Phlox kelseyi''
* ''Phlox maculata''
* ''Phlox missoulensis'' 
* ''Phlox multiflora'' 
* ''Phlox nana'' 
* ''Phlox nivalis'' 
* ''Phlox ovata''
* ''Phlox paniculata''
* ''Phlox pilosa'' 
* ''Phlox pulchra''  
* ''Phlox sibirica'' 
* ''Phlox speciosa''
* ''Phlox stolonifera''
* ''Phlox subulata''

== Literatuer ==
* {{de}}Hermann Fuchs: ''Phlox - Stauden- und Polsterphlox.'' Ulmer, Stuttgart  ISBN 3-8001-6539-2

{{clear}}
{{commonsBalke|Phlox}}

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Hjerstsering (famylje)]]</text>
      <sha1>0xa4nfqu0p526w4y0fopkz52hnxtzp9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Reid</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63205</id>
    <revision>
      <id>1173657</id>
      <parentid>1125147</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:20:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173657</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9115" sha1="iow5kkygpjkmdreks878ekm60xzt4dn" xml:space="preserve">[[File:Phragmites australis1.jpg|thumb|Reid]]
[[Ofbyld:Phragmites australis rhizome kz.jpg|thumb|Woartelstôk mei útrinners]]
'''Reid''' (''Phragmites australis'' of ''Phragmites communis'') is in plant dy't ta de [[gerzen]] (''Poaceae'') rekkene wurdt. 

De plant is bot oanwêzich oan de wetterkanten. [[Reidgers]] (''Phalaris arundinacea'') liket yn it fegative stadium in protte op reid, mar hat in fluezich tonkje ynsteed fan hierkes. Reid wreidet har op trije wizen út: troch [[Sied (plant)|sied]], troch [[woarteltûkke]]n en troch útrinners, dat wol sizze horizontale [[stâle (plant)|stâle]]n wêr't op de [[Knoop (plant)|knopen]] in nije plant by ûntstiet. De plant komt ek as [[eksoat]] foar yn Noard-Amearika. Dêr wurdt de plant sjoen as in net lânseigen soart en as túch beskôge. Reid kin 1-3 m heech wurde. De stâle stiet stiif rjochtop en it 1-3 sm brede [[blêd (plant)|blêd]] mei spits tarinnende top is griisgrien. Op de grins fan de skie fan it blêd sit in tonkje ([[ligula]]) yn in krânske fan hierkes. 

{{stobbe|plant}}

{{Commonscat|Phragmites australis}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Gersplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syprus]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Egypte]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lybje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tuneezje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Irak]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Koeweit]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bachrein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Katar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Arabyske Emiraten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oman]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jemen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Saûdy-Araabje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kirgyzje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tadzjikistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkmenistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Afganistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Pakistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yndia]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nepal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bûtan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Japan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Taiwan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Filipinen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fjetnam]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Laos]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tailân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Birma]]
[[Kategory:Eksoat yn de Azoaren]]
[[Kategory:Eksoat yn de Kanaryske Eilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn Madeara]]
[[Kategory:Eksoat yn de Amerikaanske Famme-eilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn Anguilla]]
[[Kategory:Eksoat yn Antigûa en Barbûda]]
[[Kategory:Eksoat yn Arûba]] 
[[Kategory:Eksoat yn de Bahama's]]
[[Kategory:Eksoat yn Barbados]]
[[Kategory:Eksoat yn Belize]]
[[Kategory:Eksoat yn Bermuda]]
[[Kategory:Eksoat yn Bonêre]]
[[Kategory:Eksoat yn de Britske Famme-eilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn Dominika]] 
[[Kategory:Eksoat yn de Dominikaanske Republyk]]
[[Kategory:Eksoat yn El Salvador]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Frânsk-Sint-Marten]]
[[Kategory:Eksoat yn Grenada]]
[[Kategory:Eksoat yn Gûadelûp]]
[[Kategory:Eksoat yn Gûatemala]]
[[Kategory:Eksoat yn Haïty]]
[[Kategory:Eksoat yn Hondoeras]]
[[Kategory:Eksoat yn Jamaika]]
[[Kategory:Eksoat yn de Kaaimaneilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Kosta Rika]]
[[Kategory:Eksoat yn Kuba]]
[[Kategory:Eksoat yn Kurasau]]
[[Kategory:Eksoat yn Martinyk]]
[[Kategory:Eksoat yn Meksiko]]
[[Kategory:Eksoat yn Montserrat]]
[[Kategory:Eksoat yn Nikaragûa]]
[[Kategory:Eksoat yn Panama]]
[[Kategory:Eksoat yn Porto Riko]]
[[Kategory:Eksoat yn Saba]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Bartelemy]] 
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Eustasius]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Finsint en de Grenadinen]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Kits en Nevis]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Lusia]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Marten]]
[[Kategory:Eksoat yn Trinidad en Tobago]]
[[Kategory:Eksoat yn de Turks- en Kaikoseilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn Argentynje]]
[[Kategory:Eksoat yn Bolivia]] 
[[Kategory:Eksoat yn Brazylje]]
[[Kategory:Eksoat yn Ekwador]]
[[Kategory:Eksoat yn Fenezuëla]]
[[Kategory:Eksoat yn Frânsk-Guyana]] 
[[Kategory:Eksoat yn Guyana]]
[[Kategory:Eksoat yn Kolombia]]
[[Kategory:Eksoat yn Oerûguay]]
[[Kategory:Eksoat yn Paraguay]]
[[Kategory:Eksoat yn Perû]]
[[Kategory:Eksoat yn Sily]]
[[Kategory:Eksoat yn Suriname]]
[[Kategory:Eksoat yn Yndoneezje]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Papoea Nij-Guineä]]
[[Kategory:Eksoat yn Angoala]]
[[Kategory:Eksoat yn Benyn]]
[[Kategory:Eksoat yn Boerkina Faso]]
[[Kategory:Eksoat yn Boerûndy]]
[[Kategory:Eksoat yn Botswana]]
[[Kategory:Eksoat yn Dzjibûty]]
[[Kategory:Eksoat yn Eritreä]]
[[Kategory:Eksoat yn Etioopje]]
[[Kategory:Eksoat yn Gambia]]
[[Kategory:Eksoat yn Gana]]
[[Kategory:Eksoat yn Guinee]]
[[Kategory:Eksoat yn Guinee-Bissau]] 
[[Kategory:Eksoat yn Ivoarkust]]
[[Kategory:Eksoat yn Kaapverdje]]
[[Kategory:Eksoat yn Kameroen]]
[[Kategory:Eksoat yn Kenia]]
[[Kategory:Eksoat yn de Komoaren]]
[[Kategory:Eksoat yn Kongo (Demokratyske Republyk)]]
[[Kategory:Eksoat yn Lesoto]]
[[Kategory:Eksoat yn Madagaskar]]
[[Kategory:Eksoat yn Majot]]
[[Kategory:Eksoat yn Malawy]]
[[Kategory:Eksoat yn Maly]] 
[[Kategory:Eksoat yn Mauretaanje]]
[[Kategory:Eksoat yn Mauritsius]]
[[Kategory:Eksoat yn Mozambyk]]
[[Kategory:Eksoat yn Namybje]]
[[Kategory:Eksoat yn Nigearia]]
[[Kategory:Eksoat yn Niger]]
[[Kategory:Eksoat yn Reünion]]
[[Kategory:Eksoat yn Rûanda]]
[[Kategory:Eksoat yn Sambia]]
[[Kategory:Eksoat yn Senegal]]
[[Kategory:Eksoat yn Simbabwe]]
[[Kategory:Eksoat yn de Sintraal-Afrikaanske Republyk]]
[[Kategory:Eksoat yn Somaalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Afrika]]
[[Kategory:Eksoat yn Sûdan]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Sûdan]]
[[Kategory:Eksoat yn Swazylân]]
[[Kategory:Eksoat yn Tanzania]]
[[Kategory:Eksoat yn Togo]]
[[Kategory:Eksoat yn Tsjaad]]
[[Kategory:Eksoat yn Tuneezje]]
[[Kategory:Eksoat yn Uganda]]
[[Kategory:Eksoat yn de Westlike Sahara]]</text>
      <sha1>iow5kkygpjkmdreks878ekm60xzt4dn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Apenút</title>
    <ns>0</ns>
    <id>69972</id>
    <revision>
      <id>1173710</id>
      <parentid>1138771</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:46:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173710</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1210" sha1="eexbrmn8qa6692fvdgtjs50d1lo0isp" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= 
| Ofbyld= [[File:Arachis hypogaea - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-163.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[klavereftigen]] (''Fabales'')
| Famylje= [[klavers (famylje)|klavers]] (''Fabaceae'') 
| Skaai= [[apenuten (skaai)|apenuten]] (''Arachis'') 
| Wittenskiplike namme= Arachis hypogaea
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''apenút''' of '''pinda''' (''Arachis hypogaea'') is in plant, en de [[pûlfrucht]] dêrfan. It is, oars as de namme seit, net wier in [[Nút (frucht)|nút]]. Apenútsjes wurde baarne iten, of soms út de skyl, of roastere. Mar der wurdt ek oalje en [[nútsjesmoar]] fan makke.

{{stobbe|plant}}

&lt;gallery&gt;
Peanut 9417.jpg|
Peanut oil bottle.jpg|
PeanutButter.jpg
Peanuts (Arachis hypogaea) - in shell, shell cracked open, shelled, peeled.jpg|
Dragee_&quot;Арахис_в_шоколаде&quot;_02.jpg|
&lt;/gallery&gt;

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Klaver (famylje)]]
[[Kategory:Lânbougewaaks]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Argentynje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bolivia]]</text>
      <sha1>eexbrmn8qa6692fvdgtjs50d1lo0isp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Reade blebberbei</title>
    <ns>0</ns>
    <id>81671</id>
    <revision>
      <id>1173668</id>
      <parentid>1138757</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:30:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tapassings */ kt</comment>
      <origin>1173668</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5657" sha1="s5qcgau6o0htp6x9bf19m1z7ex6tt4m" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = reade blebberbei
| Ofbyld= [[File:Vaccinium vitis-idaea 20060824 003.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[heide-eftigen]] (''Ericales'')
| Famylje= [[heideplanten (famylje)|heideplanten]] (''Ericaceae'')
| Skaai= [[blebberbeien (skaai)|blebberbeien]] (''Vaccinium'')
| Wittenskiplike namme= Vaccinium vitis-idaea
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753 
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''reade blebberbei''' (''Vaccinium vitis-idaea'') is in plant út de [[heidefamylje]] (''Ericaceae'').

== Beskriuwing ==
De [[dwerchstrûk]] wurdt tusken de 10 en 40 sm heech en hat in kompakte, rjochtopsteande foarm. De ovale [[blêd (plant)|blêd]]en binne ôfwikseljend pleatst en twadielich rangskikt. Se binne donkergrien en leareftich. Oan 'e ein fan de tûkjes komme troskes mei meast wite, somtiden wat rossige, klokfoarmige blomkes. De blommetroskes besteane út fjouwer blommen. By oare soarten blebberbeien binne dat meastentiids fiif. Ein aughustus, begjin septimber rypje de beien yn fiif oant seis wike fan wyt nei helder read. Kultifearre rassen rypje ûnder geunstige omstannichheden ein septimber, begjin oktober nochris. De reade blebberbei is in grienbliuwende plant.

== Fersprieding ==
Omdat de reade blebberbei winterhurd is (oant -22&amp;nbsp;°C) komt de soarte oaral op it noardlik healrûn foar, oant de [[noardpoalsirkel]] yn [[Grienlân]]. Yn Nederlân is de soart ûnder oaren te finen yn [[Sallân]] en op de [[Feluwe]]. Se hawwe in foarkar foar sinnige drûge plakken op soere, skrale grûn mar ferneare ek skaadrike bosken en earme sângrûn.
[[File:Vaccinium vitis-idaea (flowering).jpg|thumb|left|250px|Reade blebberbei yn 'e bloei]] 

== Fermeardering ==
Reade blebberbeien fermearderje harren neist bestowing ek troch it foarmjen fan ûndergrûnske útrinners. Hoewol de reade blebberbei faaks te finen is yn de buert fan de [[blauwe blebberbei]] (''Vaccinium myrtillus'') kruse de soarten mar selden. De hybride tusken beide soarten hjit ''Vaccinium × intermedium''.

== Tapassings ==
De reade blebberbei wurdt faak by wyldgerjochten servearre yn de keukens fan noard- en sintraal Europa, benammen yn Skandinaavje, Poalen en Ruslân. Omdat de frucht frijwat soer is, wurdt dy selden rauw iten en meastentiids ferwurke ta kompôte.
De frucht befettet ûnder oaren [[fitamine C]], [[fitamine B1]], [[fitamine B2]], [[fitamine B3]] en [[β-karoteen]] en mineralen as [[kalium]], [[kalsium]], [[magnesium]] en [[fosfaat]].

Oan de blêden wurde genêskrêftige eigenskippen taskreaun. De dêryn foarkommende stof antosyaan soe nier- en blaasynfeksjes foar komme kinne.

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Heide (famylje)]]
[[Kategory:Lânbougewaaks]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Fêreu-eilannen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Alaska]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grienlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Japan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kanada]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Mongoalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Koreä]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sint-Pierre en Miquelon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Koreä]]</text>
      <sha1>s5qcgau6o0htp6x9bf19m1z7ex6tt4m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lavindelplanten</title>
    <ns>0</ns>
    <id>97397</id>
    <revision>
      <id>1173719</id>
      <parentid>1138895</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:50:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Soarten */ kt</comment>
      <origin>1173719</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8893" sha1="nnzx0hy7sgpgck2cjy2q6kmspnb9nlq" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = lavindel
| ôfbylding           =Single lavender flower02.jpg
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = 
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[asteriden]]
| takson13            = (sûnder rang):
| namme13             = [[lamiïden]]
| takson14            = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme14             = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson15            = [[skift]]:
| namme15             = [[lippeblomeftigen]] (''Lamiales'')
| takson16            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme16             = [[lippeblommen]] (''Lamiaceae'')
| takson17            = [[ûnderfamylje]]:
| namme17             = [[munteftigen]] (''Nepetoideae'')
| takson18            = [[tûke (taksonomy)|tûke]]:
| namme18             = [[lavindeleftigen]] (''Lavanduleae'')
| takson19            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme19             = '''lavindelplanten''' (''Lavandula'')
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
}}
De '''lavindelplanten''' of koartwei '''lavindel''' ([[wittenskiplike namme]]: ''Lavandula'') foarmje in [[skaai (taksonomy)|skaai]] fan it [[ryk (taksonomy)|ryk]] fan 'e [[planten]] (''Plantae''), de [[stamme (taksonomy)|stamme]] fan 'e [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta''), de [[klasse (taksonomy)|klasse]] fan 'e [[blomplanten]] (''Anthophyta''), it [[skift]] fan 'e [[lippeblomeftigen]] (''Lamiales''), de [[famylje (taksonomy)|famylje]] fan 'e [[lippeblommen]] (''Lamiaceae'') en de [[tûke (taksonomy)|tûke]] fan 'e [[lavindeleftigen]] (''Lavanduleae''). Dit skaai bestiet út 39 bekende [[soart]]en [[blomplanten|bloeiende planten]] dy't lânseigen binne yn 'e [[Alde Wrâld]] en foarkomme yn súdlik [[Jeropa]], op 'e [[Kanaryske Eilannen]] en de [[Kaapverdje|Kaapverdyske Eilannen]], yn [[Noard-Afrika|Noard]]- en [[East-Afrika]], it [[Heine Easten]] en it suden fan it [[Yndiaaske subkontinint]]. (Yn [[Nederlân]] komt lavindel fan oarsprong net foar.)

In protte soarten lavindel wurde op [[hannel|kommersjele]] wize [[lânbou|ferboud]] om as [[sierplant]]en yn [[tún|tunen]] oanplante te wurden, of as [[krûd (plant)|krûden]] foar [[itensieden|kulinêr]] of [[medisinen|medisinaal]] gebrûk (foar [[lavindeloalje]]). Fral de [[Frankryk|Frânske]] [[Provâns]] stiet bekend om 'e lavindeltylt. De meast ferboude soarte fan it skaai, [[echte lavindel]] (''Lavandula angustifolia''), wurdt faak sûnder mear oantsjut as 'lavindel' en hat sadwaande dy namme jûn oan 'e [[kleur]] [[lavindel (kleur)|lavindel]], wêrmei't in nuânse [[pears]] omskreaun wurdt dy't oerienkomt mei de kleur fan 'e [[blom]]men fan dizze soarte.

==Etymology==
De namme 'lavindel' komt nei alle gedachten (fia it [[Nederlânsk]]e ''lavendel'') fan it [[Aldfrânsk]]e ''lavandre'', dat wer tebekgiet op it [[Latyn]]ske ''lavare'', dat &quot;waskje&quot; betsjut. Dizze namme soe ferwize nei de [[Romeinske Ryk|Romeinske]] gewoante om lavindelekstrakt ta te foegjen oan waskwetter, by wize fan [[rûkersguod]]. In alternative útlis is dat it wurd fuortkomt út it Latynske ''livere'', dat &quot;blauwich&quot; betsjut, ferwizend nei de kleur fan 'e blommen.
[[File:Vaucluselavender.jpg|left|thumb|250px|In lavindelfjild yn 'e [[Vaucluse]].]]

==Uterlike skaaimerken==
It lavindelskaai omfiemet sawol [[ienjierrige plant]]en, [[oerjierrige plant|oerjierrige]] [[krûd (plant)|krûden]] mei in koarte libbensspanne, as [[strewelle|streweleftige]] oerjierrige planten. De foarm fan 'e [[blêd (plant)|blêden]] rint fan [[soarte]] ta soarte útinoar. De [[blom]]men groeie deun byinoar op pjukken dy't boppe de rest fan 'e plant útstykje, en binne [[blau]], [[fiolet]] of [[lila]] fan [[kleur]] yn wylde soarten, mar yn kultivearre soarten soms ek [[dûnkerpears]] tsjin it [[swart]]e oan of sels [[giel]]ich.

==Gebrûk==
De kwaliteiten fan lavindel wiene al yn 'e [[Aldheid]] bekend. By de [[Griken]] waard lavindel 'nardus' neamd, nei de [[Syrje|Syryske]] [[stêd]] Naarda (mooglik it hjoeddeiske [[Dohuk]], yn noardlik [[Irak]]). [[Lavindeloalje]] stiet sadwaande ûnder de namme 'nardusoalje' fermelden yn it [[Nije Testamint]] fan 'e [[Bibel]]. Hjoed de dei stiet benammen de Súdfrânske [[Provâns]] bekend om 'e lavindeltylt. Meastal giet it dêrby om ûnderlinge [[krusing (biology)|krusings]] fan lavindelsoarten mei in sa heech mooglik konsintraasje [[etearyske oalje]]n.

De lavindeloalje wurdt út 'e pearse blommen wûn, en wurdt as [[geur]]stof brûkt foar de produksje fan [[kosmetika]], [[sjippe]] en [[parfum]]. Dêrnjonken wurdt it ek brûkt foar [[aromaterapy]]. Fierders kinne lavindelkerlen yn pûdsjes yn [[klean]]kasten lein wurde, mei as resultaat dat de [[klean]] dernei begjinne te rûken. Neffens guon lju stjit de rook ek [[mot (flinter)|motten]] ôf. Grou mealde lavindelblommen wurde ek wol as [[potpoerry]] ferkocht.

Fierders wurdt lavindel ek yn 'e [[itensieden|koken]] brûkt. Sa binne de blommen in yngrediïnt fan 'e [[Provansaalske krûden]]. Ek kinne se, al of net drûge, brûkt wurde om alderhanne produkten mei op smaak te bringen, lykas [[Frânske tsiis]] en beskate [[griente]]n. Oare produkten op basis fan lavindel binne [[lavindeltee]] en [[lavindelsjerp]]. Sokke [[sjerp (sûkerfloeistof)|sjerp]] wurdt û.m. ferwurke yn [[gebak]] en [[praline]]s. Ek bestiet der [[lavindelhunich]], wêrby't derfoar soarge wurdt dat de [[bij]]en dy't de [[hunich]] produsearje inkeld mei lavindelplanten yn oanrekking komme.

Op [[medisinen|medisinaal]] mêd kin lavindel tapast wurde as [[tee (drank)|tee-ôftreksel]] foar ynwindich gebrûk, en as bestândiel fan [[aromaterapy]] foar útwindich gebrûk. Lavindel hat in kalmearjende en ferlichtsjende wurking. De etearyske oalje fan lavindel kin ek brûkt wurde as [[ûntsmettingsmiddel]].

By gebrûk as [[sierplant]] moat men lavindelplanten 30&amp;nbsp;sm útinoar plantsje. Om [[ferhouting]] tsjin te gean, wêrby't de lavindel útgroeit ta in massive [[strûk]] mei grouwe [[tûke]]n, moatte lavindelplanten twaris jiers bysnoeid wurde. As men dat net docht, produsearret de plant oan 'e ûnderkant gjin blommen mear. De earste snoei moat útfierd wurde yn 'e twadde helte fan [[maart]]; dêrby kin de plant oant 15&amp;nbsp;sm boppe de grûn ferwidere wurde. Neitiid sille dan fluch wer nije twigen útgroeie dêr't wer blommen oan komme. Yn [[augustus]] oant [[oktober]] moat men in twadde kear oan it snoeien, wêrby't inkeld de blommen ôfsnien wurde. Om dy tiid fan it jier is fierdere besnoeiïng taboe om't de lavindelplant dan de [[winter]] net oerlibje sil.
[[File:Bees outside Aix-en-Provence.jpg|right|thumb|250px|[[Bij]]en by in lavindelfjild yn 'e [[Provâns]].]]

==Soarten==
{| class=&quot;vatop&quot;
|

*''Lavandula angustifolia'' ([[echte lavindel]])
*''Lavandula antineae''
*''Lavandula aristibracteata''
*''Lavandula bipinnata''
*''Lavandula bramwellii''
*''Lavandula buchii''
*''Lavandula canariensis'' ([[Kanaryske lavindel]])
*''Lavandula citriodora''
*''Lavandula coronopifolia''
*''Lavandula dentata'' ([[tosklavindel]])
*''Lavandula lanata''
*''Lavandula latifolia'' ([[breedblêdige lavindel]])
*''Lavandula mairei''
| width=25 |
|

*''Lavandula maroccana'' ([[Marokkaanske lavindel]])
*''Lavandula multifida''
*''Lavandula minutolii''
*''Lavandula pedunculata''
*''Lavandula pinnata''
*''Lavandula pubescens''
*''Lavandula rejdalii''
*''Lavandula rotundifolia''
*''Lavandula saharica'' ([[Saharalavindel]])
*''Lavandula stoechas'' ([[tûflavindel]])
*''Lavandula subnuda''
*''Lavandula tenuisecta''
*''Lavandula viridis'' ([[griene lavindel]])
|}

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Lavandula ''Notes'' en ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Lavandula}}
}}

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Lippeblom]]
[[Kategory:Medisinale plant]]
[[Kategory:Lienwurd út it Frânsk]]</text>
      <sha1>nnzx0hy7sgpgck2cjy2q6kmspnb9nlq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rys</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113417</id>
    <revision>
      <id>1173659</id>
      <parentid>1138759</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:22:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Produksje en konsumpsje */ kt</comment>
      <origin>1173659</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7978" sha1="g5k9tm4irz02tcdctlwjciupqubtf94" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = rys
| Ofbyld= [[Ofbyld:Koeh-232.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]]&lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[gerseftigen]] (''Poales'')
| Famylje= [[gerzen (famylje)|gerzen]] (''Poaceae'')
| Skaai= [[risen]] (''Oryza'')
| Wittenskiplike namme= Oryza sativa
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
'''Rys''' (''Oryza sativa'') heart lykas alle [[nôt]]soarten by de [[gersfamylje]] (''Poaceae''). Rys is it wichtichste iten foar in grut part fan de wrâldbefolking, benammen yn de waarmere oarden. Yn de [[subtropen]] wurdt de [[Undersoart (taksonomy)|ûndersoart]] ''Oryza sativa'' subsp. ''japonica'' ferboud, wylst yn de [[tropen]] de ûndersoart ''Oryza sativa'' subsp. ''indica'' de oerhân hat. [[Sina]] is de grutste produsint en konsumint fan rys en [[Tailân]] is de grutste eksporteur.

It wurd ''padie'' slacht op ryskerrels dy’t noch strak yn it [[tsjêf]] sitte.

Rys kin ek meald wurde ta rysmoal en dêrnei seefd ta [[Blom (keuken)|rysblom]]. In bekend merk wie Molenaars bernemoal.

== Aldste rys ==
Op grûn fan [[fytolyt|fytolite]]-ûndersyk waard kultivearre ryst fêststeld yn [[sedimint]]en fan de [[Eastsineeske See]], dy’t foar’t neist troch de [[Jangtsekiang]] oanfierd waarden. Mei [[C14-datearring]] waard in âldens fan 13.900 [[Before Present|kal. jierren BP]] fêststeld, wat der op wiist dat dy kultivaasje datearret út in frijwat waarme en wiete [[Allerød Ynterstadiaal]]. De fytoliten ferdwûnen tusken 13.000–10.000 jier BP, wat oerienkomt mei it kâlde [[Jonge Dryas]] stadiaal. Nei 10.000 jier BP ferskynden se wer. Se konkludearren dat it kâldere klimaat de kultivaasje ûnderbrutsen hie.&lt;ref&gt;2002. [http://web.archive.org/web/20131112112127/http://www.igcas.ac.cn/admin/uploadfiles/2005115172455_lu-rice.pdf ''Rice domestication and climatic change: phytolith evidence from East China.'' Boreas, 31: 378–385]&lt;/ref&gt;

:{|class=&quot;toccolours&quot;
|De âldste rys dy’t troch boeren kultivearre waard, soe ûntdutsen wêze yn [[Súd-Korea]].&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3207552.stm Yn oktober 2000 waard dit troch de [[British Broadcasting Corporation|BBC]] bekendmakke.&lt;/ref&gt; Fia [[radiometryske datearring]] soe fêststeld wêze dat de 59 [[Karbonisaasje|karbonisearre]] ryskerrels út it tiidrek fan 12.000 oant 13.000 jier foar Kr. komme. Dat soe goed 3.000 jier âlder wêze as de ryskerrels dy’t fûn binne by de [[Giele Rivier]] lâns en de [[Jangtsekiang]] yn [[Sina]]. De ryskerrels dy’t fûn binne by opgravings troch Lee Yung-jo en Woo Jong-yoon tusken 1997 en 2001 yn de Súdkoreaanske provinsje [[Noard-Chungcheong]]. Op dit berjocht kaam lykwols gjin inkeld ferfolch mear, sadat de fynst earder sjoen wurde moat as in utering fan in op Koreaansk nasjonalisme basearre winsk de âldste rysfynst kleme te kinnen.&lt;ref&gt;Kim, Minkoo, 'Multivocality, Multifaceted Voices, and Korean Archaeology' in: Junko Habu, Clare Fawcett, John Matsunaga (eds.), ''Evaluating Multiple Narratives. Beyond Nationalist, Colonialist and Imperialist Archaeologies'', New York (Springer) 2007, s.118-138, ISBN 0-387-71824-9&lt;/ref&gt; 
|}

== Rassen ==
Yn Amearika wurde meast rys[[ras (plant)|rassen]] ferboud dy’t in lange kerrel opjouwe. Yn België en Nederlân wurdt meast langkerrelige rys iten. Yn Azië wurde wolle mear rysrassen boud dy’t in koarte kerrel opjouwe.

Yn [[Japan]] wurdt in apart type [[sakee-rys]] boud foar it meitsjen fan de hegere kwaliteiten [[sakee]]. Dy rys mei in lange kerrel wurdt mear as in meter heech, hat in swier ear (de top dêr’t de ryskerrels yn sitte, de [[plûm (bloeiwize)|plûm]] en wurdt mei de hân rispe.

Ofhinklik fan de soarte [[setmoal]] yn de kerrel is der gewoane rys en kleefrys. Kleefrys hat folle mear [[amylopektine]] as gewoane rys, dy’t mear [[amyloaze]] hat. Dy kleefrys sjocht der witer út as gewoane rys en klibbet nei it tameitsjen.

Der binne rassen dy’t geskikt binne foar de saneamde wiete rysbou, en rassen dy’t geskikt binne foar de drûge rysbou. By de wiete rysbou wurde de fjilden splis set lykas yn [[sawa (rysfjild)|sawa’s]]. De wichtichste funksje fan it splis setten is [[túch]]bestriding.
[[File:Oryza rufipogon - National Taiwan University - DSC01108.JPG|right|thumb|180px|Proeffjild by de nasjonale universiteit fan [[Taiwan]].]]

Yn Afrika komt in oare soarte foar, ''[[Oryza glaberrima]]''. Dizze soarte dy’t goed [[resistinsje by planten|resistint]] is tsjin sykten en pleagen en troch syn flotte [[fegetative fermeardering|fegetative]] ûntjouwing túch oerwaakst, wurdt al iuwenlang yn ûnder oare [[Ekwatoriaal-Guinee]], [[Guinee-Bissau]], [[Sierra Leone]] en [[Senegal]] iten. Koartlyn hat it [[WARDA]] (Afrikaansk ûndersykssintrum foar rys) rassen yntrodusearre dy’t fuortkommen binne út krusings tusken ''Oryza sativa'' subsp. ''japonica'' en ''Oryza glaberrima''. Dizze rassen binne bekend ûnder de namme [[NERICA]] - New Rice for Africa.

== Parboiled rys ==
''Parboiled'' rys is yn it tsjêf seane rys, wêrtroch’t der mear [[nutriïnt]]en oerbliuwe nei it [[pelmole|pellen]] fan de ryskerrel en de rys makliker ta te meitsjen is. Ek de tekstuer fan de kerrel feroaret troch it sieden. ''Parboiled'' rys wurdt al mear as 2.000 jier tapast en is foar’t neist ûntstien yn de omkriten fan de [[Perzyske Golf]]. Tsjintwurdich wurdt it in soad iten yn ûnder oare Yndia en Pakistan.

== Tamakkingswetter ==
Tamakke rys befettet in soad fan it [[wetter]] dêr’t it yn tamakke is, de gearstalling fan dat wetter hat ynfloed op de kwaliteit fan de seane rys. De hoemannichte [[drûge stof]] yn it wetter is fan ynfloed op it oplossingsfermogen. [[Wetterhurdens|Hurd wetter]], mei in hege [[pH]], sil minder maklik de ryskerrels ynkomme by it berêden en de ryskerrel minder lykmjittich gear meitsje as sêft wetter mei in legere pH.

== Produksje en konsumpsje ==
Foar de produksje fan rys is waarm waar en wetter essinsjeel. De wichtichste rysprodusearjende lannen lizze yn [[Azië]]. Yn de trije rispjierren tusken 2006/07 en 2008/09 waard yn trochsneed 442,4 miljoen ton, pelde, rys produsearre. Dêrfan wie it oanpart fan Azië krekt mear as 400 miljoen ton, wêrfan’t [[Sina]] allinnich 128,9 miljoen ton prodesearre.&lt;ref&gt;http://www.fao.org/docrep/013/al969e/al969e00.pdf&lt;/ref&gt;.

De ynternasjonale hannel is beheind, jiers wurdt mar sawat 6 à 7 prosint fan de hiele rispinge eksportearre. Wichtige eksporteurs binne [[Tailân]], mei sawat 9 miljoen ton jiers, en [[Fjetnam]]. Bûten Azië is de [[Feriene Steaten]] in grutte eksporteur. De trochsneed ryskonsumpsje leit wrâldwiid op 56 kilo de man jiers, wêrfan’t it swiertepunt dúdlik yn de net-ûntwikkele lannen leit. Yn [[Myanmar]] wurdt de man de measte rys iten, sawat 236 kilo jiers; yn de [[Jeropeeske Uny]] leit dat op sawat 5,5 kilo.&lt;ref&gt;http://www.fao.org/docrep/013/al969e/al969e00.pdf&lt;/ref&gt;.

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
Terrace field yunnan china denoised.jpg|[[Terras (lânbou)|Rysterrassen]] yn de [[Sina|Sineeske]] provinsje [[Yunnan]]
Rice terrace of Tegallalan 200507-3.jpg|Rysterrassen yn [[Baly (eilân)|Baly]]
US long grain rice.jpg|Langkerrelige rys
Rice Field.jpg|Rysfjild
Rice-combine-harvester, Katori-city, Japan.jpg|Rys [[terskjen|terskje]]
Unhulled rice.jpg|Net-pelde rys
WhiteRice.jpg|Pelde en slipe rys
Oryza sativa, Rijst, midden langkorrelige rijst met andere zaden, rechts witte, kort korrelige.jpg|Lofts langkerrelige rys mei oar sied, rjochts wite, koart kerrelige
Riso parboiled.jpg|Parboiled rys
Brown rice.jpg|[[Húltsjerys]] (brune rys)
Wildriceraw.jpg|Wylde rys
Bipolaris oryzae.jpg|Blêdfloksykte 'Brown Spot' ''[[Bipolaris oryzae]]''
&lt;/gallery&gt;

{{Boarnen|boarnefernijing=

&lt;references/&gt;}}

{{DEFAULTSORT:Ris}}
[[Kategory:Basisiten]]
[[Kategory:Lânbougewaaks]]
[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Gersplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]</text>
      <sha1>g5k9tm4irz02tcdctlwjciupqubtf94</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Alternaria</title>
    <ns>0</ns>
    <id>114205</id>
    <revision>
      <id>1173768</id>
      <parentid>1138587</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:21:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Eksterne links */ kt</comment>
      <origin>1173768</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5843" sha1="ic95tkhq8gh7toij5e30t5tbjp08l99" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks skimmelryk
| namme               = ''Alternaria''
| ôfbylding           = Alternaria radicina on Daucus carota.jpg
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = [[Swarte-plakkesykte]] op woartel
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[domein (taksonomy)|domein]]:
| namme2              =[[eukaryoaten]] (''Eukaryota'')
| takson3             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme3              = [[skimmels]] (''Fungi'')
| takson4             = [[stamme  (taksonomy)|stamme]]:
| namme4              = [[Ascomycota]]
| takson5             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme5              = [[Dothideomycetes]]
| takson6             = [[Underklasse (taksonomy)|ûnderklasse]]:
| namme6              =[[Pleosporomycetidae]]
| takson7             = [[skift (taksonomy)|skift]]:
| namme7              =[[Pleosporales]]
| takson8             = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme8              =[[Pleosporaceae]]
| takson9             = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme9              ='''Alternaria'''
| takson11            = 
| namme11             =
| takson12            = 
| namme12             =
| takson13            = 
| namme13             =
| takson14            = 
| namme14             =
| takson15            = 
| namme15             =
| takson16            = 
| namme16             =
| takson17            = 
| namme17             =
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Christian Gottfried Daniel Nees von Esenbeck|Nees]]
}}
'''''Alternaria''''' is in skimmel[[Skaai (biology)|skaai]], dat by de [[Ascomyceten]] heart. ''Alternaria''-soarten binne wichtige feroarsakers fan [[plantesykte]]n. Dêrnjonken binne der ek [[saprofyt|saprofityske]] soarten. ''Alternaria''-soarten produsearje [[mykotoksine]]n, lykas [[alternariol]]. Se wurde mei it ûntstean fan [[sloktermkanker]] yn ferbân brocht. De yn ‘e hûs foarkommende soarten meitsje [[allergeen|allergenen]], dy’t [[heakoarts]] feroarsaakje of [[oergefoeligensreaksje]]s jouwe dy’t bytiden ta [[astma]] liede. By [[aids]]-pasjinten fersoarsaakje se [[opportunisme|opportunistyske reaksjes]].

''Alternaria''-soarten hearre by de saneamde [[Fungi imperfecti]]. Se foarmen gjin [[ascus|asci]] (spoaresekje) en plantsje har net-slachtlik fuort troch de foarming fan mearsellige, raket- of knotsfoarmige [[konidium]]s. Ut genetysk ûndersyk blykt dat in soad ''Alternaria''-soarten as [[telemorf]] (slachtlik stadium) ta it skaai ''[[Lewia]]'' hearre.&lt;ref&gt;[http://speciesfungorum.org/Names/names.asp?strGenus=Alternaria ''Alternaria''-Arten] yn Index Fungorum&lt;/ref&gt; Alternaria-soarten dy;t net ta dit skaai rekkene wurde kinne op grûn fan har slachtlik stadium, wurde net langer as Alternaria-soarten beskôge.

Der binne 299 soarten bekend.&lt;ref&gt;Dictionary10th, Kirk PM, Cannon PF, Minter DW, Stalpers JA., Dictionary of the Fungi. 10th ed, CABI, Wallingford, 2008, isbn=0-85199-826-7, s. 22&lt;/ref&gt;

== Inkelde soarten ==
*''[[Alternaria alternantherae]]''
*''[[Alternaria alternata]]''
*''[[Alternaria arborescens]]''
*''[[Alternaria arbusti]]''
*''[[Alternaria blumeae]]''
*''[[Alternaria brassicae]]'', spikkelsykte
*''[[Alternaria brassicicola]]'', spikkelsykte
*''[[Alternaria burnsii]]''
*''[[Alternaria carotiincultae]]''
*''[[Alternaria carthami]]''
*''[[Alternaria celosiae]]''
*''[[Alternaria cinerariae]]''
*''[[Alternaria citri]]''
*''[[Alternaria conjuncta]]''
*''[[Alternaria cucumerina]]''
*''[[Alternaria dauci]]''
* ''[[Alternaria dianthi]]''
* ''[[Alternaria dianthicola]]''
*''[[Alternaria eichhorniae]]''
*''[[Alternaria euphorbiicola]]''
*''[[Alternaria gaisen]]''
* ''[[Alternaria helianthi]]''
* ''[[Alternaria helianthicola]]''
*''[[Alternaria hungarica]]''
*''[[Alternaria infectoria]]''
*''[[Alternaria japonica]]''
* ''[[Alternaria limicola]]''
* ''[[Alternaria linicola]]''
* ''[[Alternaria longipes]]''
*''[[Alternaria molesta]]''
*''[[Alternaria panax]]''
*''[[Alternaria perpunctulata]]''
*''[[Alternaria petroselini]]''
*''[[Alternaria porri]]'', [[poarpersmetsykte]]
* ''[[Alternaria radicina]]'', [[swarte-plakkesykte]]
* ''[[Alternaria raphani]]''
* ''[[Alternaria saponariae]]''
*''[[Alternaria selini]]''
* ''[[Alternaria senecionis]]''
*''[[Alternaria solani]]''
*''[[Alternaria smyrnii]]''
* ''[[Alternaria tenuissima]]''
* ''[[Alternaria triticina]]''
* ''[[Alternaria zinniae]]''

==Eksterne links==
* [http://www.dehs.umn.edu/iaq_fib_fg_gloss_alternariasp.htm ''Alternaria'' als veroorzaker van binnenshuis voorkomende schimmel-allergenen]
* [http://cals.arizona.edu/plp/alternaria/online/ Alternaria Online]
* [http://www.ipm.ucdavis.edu/PMG/r108100911.html IPM voor ''Alternaria'' bladvlekkenziekte]
* [http://pollen.utulsa.edu/Spores/Alternaria.html Foto galerij]
* [http://www.mycology.adelaide.edu.au/Fungal_Descriptions/Hyphomycetes_(dematiaceous)/Alternaria/ Mycology Online page]
* [http://www.anapsid.org/cnd/diffdx/marinkovitch.html Door schimmels veroorzaakte overgevoeligheid]
* [http://ag.arizona.edu/PLP/alternaria/online/picture_library/alternaria/index.htm Fotogalerij van conidiën van ''Alternaria''-soorten]

{{commonscat|Alternaria}}

{{Boarnen|boarnefernijing=
* [http://www.cultuurwijzer.nl/cultuurwijzer.nl/cultuurwijzer.nl/i000379.html Een punt voor typografie]
* ''Boek. Over het maken van boeken'', H. van Krimpen, Van Loghum Slaterus / Gaade, 1966 / 1986
* ''Tekstwijzer'', K.F. Treebus, SDU Uitgeverij, 1990, ISBN 90-12-06634-4
* ''The Elements of Typographic Style v. 3.0'', Robert Bringhurst, Hartley &amp; Marks, ISBN 0-88179-206-3
* ''Counter-punch, making type in the sixtenth century designing typefaces now'', Fred Smeijers, Hyphen Press, Londen, 1996

&lt;references/&gt;}}

[[Kategory:Skimmelskaai]]
[[Kategory:Pleosporales]]
[[Kategory:Plantesykte]]</text>
      <sha1>ic95tkhq8gh7toij5e30t5tbjp08l99</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fusarium</title>
    <ns>0</ns>
    <id>114242</id>
    <revision>
      <id>1173767</id>
      <parentid>1138588</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:21:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* By bisten */ kt</comment>
      <origin>1173767</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3482" sha1="8b5qo054njecxwj0a7u8aup1i8r63if" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks skimmelryk
| namme               = ''Fusarium''
| ôfbylding           = F.graminearum.JPG
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = Makrokonidia fan ''[[Fusarium graminearum]]''
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[domein (taksonomy)|domein]]:
| namme2              =[[eukaryoaten]] (''Eukaryota'')
| takson3             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme3              = [[skimmels]] (''Fungi'')
| takson4             = [[stamme  (taksonomy)|stamme]]:
| namme4              = [[Ascomycota]]
| takson5             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme5              = [[Sordariomycetes]]
| takson6             = [[Underklasse (taksonomy)|ûnderklasse]]:
| namme6              =[[Hypocreomycetidae]]
| takson7             = [[skift (taksonomy)|skift]]:
| namme7              =[[Hypocreales]]
| takson8             = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme8              =[[Nectriaceae]]
| takson9             = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme9              ='''Fusarium'''
| takson11            = 
| namme11             =
| takson12            = 
| namme12             =
| takson13            = 
| namme13             =
| takson14            = 
| namme14             =
| takson15            = 
| namme15             =
| takson16            = 
| namme16             =
| takson17            = 
| namme17             =
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Johann Heinrich Friedrich Link|Link]], 1809
}}
'''''Fusarium''''' is in skaai fan [[parasitearje]]nde [[skimmels]] dy’t yn de boaiem foarkomme en dy’t [[planten]] en [[bist]]en oantaaste kinne. Dêrnjonken produsearje se ek [[mycotoksine]]n ([[trichotesenen]]) en [[fumonisine]]n dy’t [[iten]] besmette kinne.

==By planten==
By planten feroarsaakje de skimmels '''fusariumrot''': Se taaste de [[woartel (plant)|woartels]] oan, dy’t dêrtroch swart wurde en ôfstjerre. Dêrnei ferwylget de plant en stjert ôf. Ek fersoarsaakje se ôfripingssykten by [[nôt]].

Der is gjin middel tsjin fusariumrot. Alle oantaaste planten moatte sa gau mooglik ferneatige wurde om besmetting fan noch net oantaase planten foar te kommen. De grûn moat dêrnei sterilisearre wurde mei in grûnsterilisator.

Dizze skimmels kinne in soad [[túnplant]]en oantaaste, mar binne benammen in probleem yn [[broeikas]]sen, [[Tropen (geografy)|tropyske]] [[tún|tunen]] en foar [[kwekerij]]en. Ek is dizze sykte te finen yn lânbougewaaksen lykas [[ierdappel]]s en [[nôt]].

Der binne planten dy’t [[resistinsje by planten|resistint]] binne foar fusariumfot. In foarbyld is [[Passiflora edulis forma flavicarpa|''Passiflora edulis'' f. ''flavicarpa'']] dy’t as [[Understam (plant)|ûnderstam]] brûkt wurdt foar de net-resistinte [[Passiflora edulis forma edulis|''Passiflora edulis'' f. ''edulis'']] mei [[frucht (plant)|fruchten]], dy’t as smaakfoller beskôge wurde.
[[File:Fusarium verticillioides 01.jpg|250px|thumb|'Konidiëdrager mei konidys fan ''[[Fusarium verticillioides]]'']] 
[[File:Fusarium solani f.sp. pisi sintomi su cece.jpg|250px|thumb|''Fusarium solani'' f.sp. ''pisi'' by in [[wikke]] (lofts)]]

==By bisten==
By bisten en minsken kin de skimmel foarkomme as [[Opportunistyske ynfeksje|opportunistysk patogeen]] yn [[kornea]]-ynfeksjes en tien[[Neil (anatomy)|neil]]-ynfeksjes.

[[Kategory:Skimmelskaai]]
[[Kategory:Hypocreales]]
[[Kategory:Plantesykte]]</text>
      <sha1>8b5qo054njecxwj0a7u8aup1i8r63if</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Esk (skaai)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>114319</id>
    <revision>
      <id>1173721</id>
      <parentid>866926</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:51:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173721</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" sha1="nkbktup5fcwdvp215q9q5i9erhyd6ev" xml:space="preserve">[[Kategory:Beammeskaai]]
[[Kategory:Oliif (famylje)]]</text>
      <sha1>nkbktup5fcwdvp215q9q5i9erhyd6ev</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173755</id>
      <parentid>1173721</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:11:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173755</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="71" sha1="5fo1zl9nuk97ygw4j0xocpf1x9w5uoc" xml:space="preserve">[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Oliif (famylje)]]
[[Kategory:Beam]]</text>
      <sha1>5fo1zl9nuk97ygw4j0xocpf1x9w5uoc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Flear (skaai)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>114349</id>
    <revision>
      <id>1173708</id>
      <parentid>867037</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:45:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173708</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59" sha1="khpquks4eo1cimfpfzcow2iheewg7wg" xml:space="preserve">[[Kategory:Beammeskaai]]
[[Kategory:Muskuskrûd (famylje)]]</text>
      <sha1>khpquks4eo1cimfpfzcow2iheewg7wg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173756</id>
      <parentid>1173708</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:11:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173756</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="77" sha1="18itigdnj16y2et1g2yp4nrwqhprtn6" xml:space="preserve">[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Muskuskrûd (famylje)]]
[[Kategory:Beam]]</text>
      <sha1>18itigdnj16y2et1g2yp4nrwqhprtn6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Roas (skaai)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>114356</id>
    <revision>
      <id>1173736</id>
      <parentid>867053</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:57:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173736</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52" sha1="546z9791hj9ujq8blhhpobk989blqtz" xml:space="preserve">[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Roas (famylje)]]</text>
      <sha1>546z9791hj9ujq8blhhpobk989blqtz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Ierdbei (skaai)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>114390</id>
    <revision>
      <id>1173735</id>
      <parentid>867155</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:56:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173735</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52" sha1="546z9791hj9ujq8blhhpobk989blqtz" xml:space="preserve">[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Roas (famylje)]]</text>
      <sha1>546z9791hj9ujq8blhhpobk989blqtz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ierdappelplanten (skaai)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>115623</id>
    <revision>
      <id>1173691</id>
      <parentid>1138843</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:38:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gefoelich voor Phytophthora */ kt</comment>
      <origin>1173691</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4625" sha1="j8jrxzqbav0mz3ejxvbc9v57v84wu4l" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = ierdappelplanten 
| ôfbylding           =Aardappel_bloeiend_Fresco.jpg
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = 
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[lamiïden]]
| takson13            = [[skift]]:
| namme13             = [[ierdappeleftigen]] (''Solanales'')
| takson14            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme14             = [[ierdappelplanten (famylje)|ierdappelplanten]] (''Solanaceae'')
| takson15            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme15             = '''ierdappelplanten''' (''Solanum'')
| takson16            = 
| namme16             =
| takson17            = 
| namme17             =
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
}}
'''Ierdappelplanten''' (''Solanum'') is in [[skaai (taksonomy)|skaai]] fan [[planten]] yn de [[ierdappelplanten (famylje)|ierdappelfamylje]] (''Solanaceae'').

It skaai is mei 1500-1700 ferskillende soarten it grutste skaai yn de ierdappelfamylje. Yn de regel binne de soarten [[krûd (planten)|krûdeftich]], faak rankjend of klimmend. In soad soarten komme yn de tropen foar, mar in tal komt ek yn tuskenbeide klimaten foar. Yn de [[Tropen (geografy)|tropen]] binne it gauris [[strúk|struken]] en sels oant 6 meter hege 'beammen'.

Bekende kultuergewaaksen yn it skaai binne de [[ierdappel]] (''Solanum tuberosum''), de [[Auberzjine (plant)|auberzjine]] (''Solanum melongena'') en de [[tomaat]] (''Solanum lycopersicum''). Dy lêste wie foarhinne by it skaai ''Lycopersicon'' yndield, mar wurdt no as lid fan de ierappelfamylje sjoen.

Allinnich [[bitterswiet]] (''Solanum dulcamara'') en [[swarte huningbei]] (''Solanum nigrum'') hearre by de ynheemske floara fan Fryslân.

== Bekende soarten==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
!Namme
!Botanyske namme
|-
|
|''[[Solanum bauerianum]]''
|-
|
|''[[Solanum crispum]]''
|-
|[[Bitterswiet]]
|''Solanum dulcamara''
|-
|[[Klimmende huningbei]]
|''Solanum jasminoides''
|-
|[[Tomaat]]
|''Solanum  lycopersicum''
|-
|[[Antruwa]]
|''Solanum  macrocarpon''
|-
|[[Auberzjine (plant)|Auberzjine]]
|''Solanum  melongena''
|-
|[[Pepino (frucht)|Pepino]]
|''Solanum  muricatum''
|-
|[[Swarte huningbei]]
|''Solanum  nigrum''
|-
|[[Lulo]]
|''Solanum  quitoense''
|-
|[[Blauwe ierdappelstrúk]]
|''Solanum  rantonnetii''
|-
|[[Sodomsappel]]
|''Solanum  sodomaeum''
|-
|[[Orinoco-appel]]
|''Solanum  topiro''
|-
|[[Ierdappel]]
|''Solanum  tuberosum''
|-
|[[Kannibaaltomaat]]
|''Solanum  uporo''
|-
|[[Dûnshuningbei]]
|''Solanum  villosum''
|}

== Ekologyske aspekten ==
De planten yn dit skaai binne iten foar û.o. ''[[Acherontia lachesis]]'', [[deadskopflinter]] (''Acherontia atropos''), ''[[Acherontia styx]]'', ''[[Actinote acerata]]'', ''[[Amerila bubo]]'', ''[[Coelonia fulvinotata]]'', ''[[Ctenoplusia limbirena]]'', ''[[Dircenna klugii]]'', ''[[Helicoverpa armigera]]'', ''[[Helicoverpa assulta]]'', ''[[Hypoleria cassotis]]'', ''[[Spilosoma atridorsia]]'', ''[[Spilosoma aurantiaca]],'' ''[[Spilosoma jacksoni]]'' en ''[[Spodoptera litura]]''.

== Gefoelich voor Phytophthora ==
Ierdappeleftigen steane bekend om har gefoeligens foar in sykte dy’t feroarsake wurdt troch soarten fan ''[[Phytophthora]]'' (hearrend by de [[wetterskimmel]]s). De sykte is bekend ûnder de namme [[ierdappelsykte]]. Oare soarten fan it skaai ierdappelplanten binne ek fetber foar de sykte. By túnkers steane tomaten, paprika en auberzjine bekend as gefoelich foar de sykte.

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Ierdappeleftige]]</text>
      <sha1>j8jrxzqbav0mz3ejxvbc9v57v84wu4l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173695</id>
      <parentid>1173691</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:39:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gefoelich voor Phytophthora */ kt</comment>
      <origin>1173695</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4663" sha1="phrbljpuq5rmim9xqqjxesbgh9sttrt" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = ierdappelplanten 
| ôfbylding           =Aardappel_bloeiend_Fresco.jpg
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = 
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[lamiïden]]
| takson13            = [[skift]]:
| namme13             = [[ierdappeleftigen]] (''Solanales'')
| takson14            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme14             = [[ierdappelplanten (famylje)|ierdappelplanten]] (''Solanaceae'')
| takson15            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme15             = '''ierdappelplanten''' (''Solanum'')
| takson16            = 
| namme16             =
| takson17            = 
| namme17             =
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
}}
'''Ierdappelplanten''' (''Solanum'') is in [[skaai (taksonomy)|skaai]] fan [[planten]] yn de [[ierdappelplanten (famylje)|ierdappelfamylje]] (''Solanaceae'').

It skaai is mei 1500-1700 ferskillende soarten it grutste skaai yn de ierdappelfamylje. Yn de regel binne de soarten [[krûd (planten)|krûdeftich]], faak rankjend of klimmend. In soad soarten komme yn de tropen foar, mar in tal komt ek yn tuskenbeide klimaten foar. Yn de [[Tropen (geografy)|tropen]] binne it gauris [[strúk|struken]] en sels oant 6 meter hege 'beammen'.

Bekende kultuergewaaksen yn it skaai binne de [[ierdappel]] (''Solanum tuberosum''), de [[Auberzjine (plant)|auberzjine]] (''Solanum melongena'') en de [[tomaat]] (''Solanum lycopersicum''). Dy lêste wie foarhinne by it skaai ''Lycopersicon'' yndield, mar wurdt no as lid fan de ierappelfamylje sjoen.

Allinnich [[bitterswiet]] (''Solanum dulcamara'') en [[swarte huningbei]] (''Solanum nigrum'') hearre by de ynheemske floara fan Fryslân.

== Bekende soarten==
{|class=&quot;wikitable sortable&quot;
!Namme
!Botanyske namme
|-
|
|''[[Solanum bauerianum]]''
|-
|
|''[[Solanum crispum]]''
|-
|[[Bitterswiet]]
|''Solanum dulcamara''
|-
|[[Klimmende huningbei]]
|''Solanum jasminoides''
|-
|[[Tomaat]]
|''Solanum  lycopersicum''
|-
|[[Antruwa]]
|''Solanum  macrocarpon''
|-
|[[Auberzjine (plant)|Auberzjine]]
|''Solanum  melongena''
|-
|[[Pepino (frucht)|Pepino]]
|''Solanum  muricatum''
|-
|[[Swarte huningbei]]
|''Solanum  nigrum''
|-
|[[Lulo]]
|''Solanum  quitoense''
|-
|[[Blauwe ierdappelstrúk]]
|''Solanum  rantonnetii''
|-
|[[Sodomsappel]]
|''Solanum  sodomaeum''
|-
|[[Orinoco-appel]]
|''Solanum  topiro''
|-
|[[Ierdappel]]
|''Solanum  tuberosum''
|-
|[[Kannibaaltomaat]]
|''Solanum  uporo''
|-
|[[Dûnshuningbei]]
|''Solanum  villosum''
|}

== Ekologyske aspekten ==
De planten yn dit skaai binne iten foar û.o. ''[[Acherontia lachesis]]'', [[deadskopflinter]] (''Acherontia atropos''), ''[[Acherontia styx]]'', ''[[Actinote acerata]]'', ''[[Amerila bubo]]'', ''[[Coelonia fulvinotata]]'', ''[[Ctenoplusia limbirena]]'', ''[[Dircenna klugii]]'', ''[[Helicoverpa armigera]]'', ''[[Helicoverpa assulta]]'', ''[[Hypoleria cassotis]]'', ''[[Spilosoma atridorsia]]'', ''[[Spilosoma aurantiaca]],'' ''[[Spilosoma jacksoni]]'' en ''[[Spodoptera litura]]''.

== Gefoelich voor Phytophthora ==
Ierdappeleftigen steane bekend om har gefoeligens foar in sykte dy’t feroarsake wurdt troch soarten fan ''[[Phytophthora]]'' (hearrend by de [[wetterskimmel]]s). De sykte is bekend ûnder de namme [[ierdappelsykte]]. Oare soarten fan it skaai ierdappelplanten binne ek fetber foar de sykte. By túnkers steane tomaten, paprika en auberzjine bekend as gefoelich foar de sykte.

[[Kategory:Ierdappelplant (skaai)| ]]
[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Ierdappeleftige]]</text>
      <sha1>phrbljpuq5rmim9xqqjxesbgh9sttrt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Koepel</title>
    <ns>0</ns>
    <id>122907</id>
    <redirect title="Koepel (boukunde)" />
    <revision>
      <id>1173805</id>
      <parentid>905579</parentid>
      <timestamp>2024-11-01T00:51:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>3660</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Robot: Dubbele doorverwijzing gecorrigeerd tot [[Koepel (boukunde)]]</comment>
      <origin>1173805</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31" sha1="c7w50u3fwy7qw3zfsjoah83bnqi2yry" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Koepel (boukunde)]]</text>
      <sha1>c7w50u3fwy7qw3zfsjoah83bnqi2yry</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Blaauwhof (wenwyk)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>129336</id>
    <revision>
      <id>1173693</id>
      <parentid>1032181</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:38:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Strjitnammen */ [[]]</comment>
      <origin>1173693</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13885" sha1="99drxhkvzhydyjuyyttf6mz39zr48fn" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stedswyk
| namme               = Blaauwhof
| ôfbylding           = Joure-Blaauwhof.jpg
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = 
| lân                 =
| bestj. ienh. 1      = Gemeente
| namme bestj. ienh. 1=[[De Fryske Marren]]
| bestj. ienh. 2      = Plak
| namme bestj. ienh. 2= [[De Jouwer]]
| bestj. ienh. 3      =
| namme bestj. ienh. 3= 
| bestj. ienh. 4      =
| namme bestj. ienh. 4=
| ynwennertal         = 
| oerflak             = 0,89 km²
| befolkingstichtens  = 
| hichte              =
| tiidsône            = 
| simmertiid          =
| koördinaten         = 
}}
'''Blaauwhof''' is in wenwyk op [[De Jouwer]]. It is de earste nijbouwyk fan De Jouwer en is foar it grutste part boud yn de jierren fyftich fan de tweintichste iuw. Blaauwhof leit tusken de [[Midstrjitte]], [[Skien (De Jouwer)|Skien]],[[ Sewei]] en [[Hurddraversdyk]].&lt;ref name=&quot;bestem&quot;&gt;[http://ruimtelijkeplannen.nl/documents/NL.IMRO.0051.BPJRE11JOUREZUID-VA02/t_NL.IMRO.0051.BPJRE11JOUREZUID-VA02_index.pdf 'Bestemmingsplan Joure - Zuid']&lt;/ref&gt; De wyk is neamd nei in beamkwekerij dy ’t op it plak fan de hjoeddeiske wyk lei.&lt;ref&gt;Redaksje (27 jannewaris 1936): [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010735517%3Ampeg21%3Ap005%3Aa0142 'Werkobjecten'], ''Nieuwsblad van Friesland''.&lt;/ref&gt; 
Blaauwhof wie yn 2011 de Jouster wyk mei it heechste persintaazje hierhuzen (56%). It meastepart hjirfan (86%) is sosjale wenningbou.&lt;ref name=&quot;cbs&quot;&gt;[http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&amp;PA=70904NED&amp;D1=3,15,41,43-46,157-159&amp;D2=619-630&amp;D3=7-8&amp;HDR=T,G2&amp;STB=G1&amp;VW=T CBS]&lt;/ref&gt;

== Skiednis ==
Yn 1710 waard de [[Hege Simmerdyk]] oanlein, as beskerming fan it túnbougebiet besuden De Jouwer. Undernimmer [[Krijn Wybrens]] lei yn 1749 de hôving Blaauwhof oan. Syn erfgenamten, dy ’t letter de efternamme Taconis drage soene, bouden it bedriuw út.&lt;ref&gt;[http://www.genealogieonline.nl/genealogie-noorlander/I33965.php 'Genealogie Noorlander » Simon Sipkes Taconis'], ''[http://www.genealogieonline.nl GenealogieOnline]'', besjoen op 15 maart 2013.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Redaksje (30 maart 1957): [http://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?id=LC-19570330-5001 'Gemeenten in discrediet door Friese beweging?'], ''Ljouwerter Krante''.&lt;/ref&gt; It bedriuw waard yn 1875 hofleveransier.&lt;ref&gt;Redaksje (10 jannewaris 1875): [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010586687%3Ampeg21%3Ap002%3Aa0034 'Leeuwarden, 9 Januarij'], ''Ljouwerter Krante''.&lt;/ref&gt;
[[Ofbyld:De Jouwer Bûtsingel yn 1921.jpg|thumb|De Bûtsingel yn 1921]]
[[File:Blaauwhof-Butsingel.jpg|thumb|left|De Bûtsingel is ien fan de âldste strjitsjes yn de wyk Blaauwhof.]]
Oan de ein fan de [[19e iuw]] waarden yn it gebiet de earste huzen boud. Wenningbouferiening ''Werkmanslust'' liet om 1900 hinne lytse huzen bouwe oan de lettere Bûtsingel.&lt;ref&gt;[http://www.dbnl.org/tekst/sten009monu06_01/sten009monu06_01_0093.php 'Joure (De Jouwer) (gemeente Skarsterlân)'], ''Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse letteren'', rieplachte op 18 febrewaris 2013.&lt;/ref&gt; De arbeiderswenningen binne boud oan in bûtensingel fan de eartiidske ''[[Stins|State]] Baerdt'' fan [[grytman]] [[Hobbe fan Baerdt]] út de [[17e iuw]].&lt;ref&gt;Zee, P. van der, [http://www.europese-bibliotheek.nl/nl/boeken/Joure_in_oude_ansichten_deel_2/100-106180/artikel/6 'Joure in oude ansichten deel 2'], ''Útjouwerij Europeeske Bibleteek''.&lt;/ref&gt;

Yn de tweintiger jierren fan de 20ste iuw waard it lân besuden de [[Matteüstsjerke (De Jouwer)|roomske tsjerke]] brûkt om roomske ynstellings te bouwen, lykas in legere skoalle (1926), in parochyhûs (1929) en in âldereinhûs (1930). Yn 1928 waard in nij roomsk begraafplak ynwijd.&lt;ref&gt;Redaksje (24 april 1939): [http://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?id=LC-19390424-7015 'Kerk en school, benoemingen, enz.'] Ljouwerter Krante.&lt;/ref&gt; Dit barde neidat Wietske Tadema-Rijpkema lân en jild oan de Jouster parochy skonken hie. Yn 1960 waard in strjitte mei oanleunwenten nei har neamd.&lt;ref&gt;Redaksje (10 febrewaris 2010): [http://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?id=JCH-20100210-01009008&amp;vw=pdf&amp;lm=tademalan%2C1960 'Oud nieuws in een gouden rand']. Jouster Krante, side 9.&lt;/ref&gt; 

De [[Maatskippij ta Nut fan 't Algemien]] kocht yn 1928 kwekerijgrûn oan en liet dêr in draafbaan oanlizze dy't ek as iisbaan brûkt wurde koe.&lt;ref&gt;Redaksje, (28 jannewaris 1928): [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010604218%3Ampeg21%3Ap021%3Aa0187 'Joure Vooruit!']. ''Ljouwerter Krante''.&lt;/ref&gt; Op dizze 'Nutsbaan' wurde sûnt 1986 de [[Fryske Ballonfeesten]] holden. Dielen fan de Fryske film [[De Gouden Swipe (film)|De Gouden Swipe]] fan [[Steven de Jong]] út 1996 binne op dizze baan draaid.&lt;ref&gt;Redaksje (9 oktober 1995): [http://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?id=LC-19951009-1012 'Hoofdrol voor figuranten bij opnamen Gouden Swipe'], ''Ljouwerter Krante''.&lt;/ref&gt;

=== Nijbouplannen ===
[[File:Blaauwhof-plan1.jpg|thumb|It earste plan foar de Blaauwhof út 1937. Allinnich it gedielte dat direkt tusken de Midstrjitte en it sportterrein leit, liket op it strjitteplan fan de hjoeddeiske wyk.]]
Yn 1932 waard sprutsen oer in útwreidingsplan foar De Jouwer tusken de Hurddraversdyk en de Skien. De plannen hingen gear mei de bou fan [[Rykswei 43]].&lt;ref&gt;Redaksje (23 maart 1932): [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010761026%3Ampeg21%3Ap007%3Aa0124 'Friesland en de economische toestand'], ''Nieuwsblad van Friesland''.&lt;/ref&gt; Troch de komst fan de rykswei waard De Jouwer better berikber en waard it plan fan in nijbouwyk útfierber, skreau it ''[[Nieuwsblad van Friesland]]''. Yn in earste plan út 1937 stiet dat huzen foar én efterhûs sinne hawwe soene en dat de wyk rom omsetten wurde soe.&lt;ref&gt;Redaksje (26 novimber 1937): [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010762186%3Ampeg21%3Ap005%3Aa0117 'Het uitbreidingsplan van Joure'], ''Nieuwsblad van Friesland''.&lt;/ref&gt;

Yn 1941 waard in nij útwreidingsplan troch de gemeenterie oannomd. Dit plan wie folle lytser as eardere plannen. It besloech allinnich it gebiet oan de noardkant fan de tsjintwurdige Uilke Boonstraleane. De ûntwerper, Ljouwerter arsjitekt [[Andries Baart sr.|A. Baart]], ferwachte dat het lang duorje soe eardat syn plan folboud wêze soe. Baart woe dat huzen dy't yn de omjouwing fan de buorren stiene, tichter op elkoar kamen te stean as huzen dy't fierder fan de buorren ôf stiene. Yn syn plan liet hy romte frij foar de takomstige útwreidingsplannen.&lt;ref&gt;Redaksje (7 july 1941): [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010760496%3Ampeg21%3Ap005%3Aa0100 'Joure heeft een nieuw uitbreidingsplan'], ''Nieuwsblad van Friesland''.&lt;/ref&gt; Nei in tal oanpassings fan it plan, besleat de gemeenterie yn 1947 om de earste huzen sette te litten yn de Blaauwhof.&lt;ref&gt;Redaksje (30 juny 1947): [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010733173%3Ampeg21%3Ap003%3Aa0066 'Raad Haskerland'], ''Nieuwsblad van Friesland''.&lt;/ref&gt;

=== De bou ===
De wyk groeide ûnferwachts hurd. Neffens de ''[[Friese Koerier]]'' wie de wyk al binnen fiif jier folboud, wylst op fyftjin jier rekkene wie.&lt;ref&gt;Redaksje (15 jannewaris 1959: [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010687953%3Ampeg21%3Ap003%3Aa0067 'Ontwikkeling van Joure in zeer snel tempo'], ''Friese Koerier'', side 3.&lt;/ref&gt; De gemeente [[Haskerlân]] mocht fan it Ryk in soad wenten bouwe, omdat se krotwenten opromme op oare plakken yn de gemeente. Dy ferfangende wenten kamen benammen yn de Blaauwhof te stean.&lt;ref&gt;Redaksje (28 april 1951): [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010612947%3Ampeg21%3Ap004%3Aa0109 'Raad Haskerland: Het oude gemeentehuis te Joure wordt Protestants Verpleeghuis'], ''Ljouwerter Krante''.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Redaksje (18 oktober 1955): [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010686760%3Ampeg21%3Ap003%3Aa0088 'Raad Haskerland: Joure krijgt nieuwe, grotere auto-motorbrandspuit'], ''Heerenveensche Koerier''.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Redaksje (18 desimber 1959): [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010687932%3Ampeg21%3Ap003%3Aa0129 'Gemeenteraad Haskerland: Debat over plaats waar huizen moeten komen'], ''Friese Koerier''.&lt;/ref&gt; 

De bou begûn oan de westkant fan de wyk mei de strjitsjes tusken de Bûtsingel en de Midstrjitte. Dêrnei waard it diel tusken de Bûtsingel en de drafbaan oanlein. As lêste waarden de diken trochlutsen oan de Skien ta, en waard it diel tusken de Uilke Boonstraleane en Blauwhofleane oanlein. Foar de oanlis fan de wyk waarden yn de Midstrjitte inkele winkels ôfbrutsen. Sa koe de Pastorieleane, de wichtichste noard-súd-ferbining, mei de Midstrjitte ferbûn wurde.&lt;ref&gt;Redaksje (28 juny 1955): [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010686664%3Ampeg21%3Ap003%3Aa0064 'Joure breidt zich snel uit'], ''De Heerenveensche koerier''.&lt;/ref&gt;

De útwreidingsplannen besloegen net it gebiet tusken de Blaauwhofleane en de Hege Simmerdyk. Yn it gebiet by de Hurddraversdyk kamen sportfjilden fan [[Fuotbalferiening SC Joure|SC Joure]]. Geandewei kamen der mear sportfjilden by. It eastlike diel wie lange tiid eigendom fan de [[Fraters fan Tilburg]], en bleau noch desennia braak lizzen. Om 1994 kochten twa fêstguodbedriuwen dêr mienskiplik grûn op, om in fillabuert te ûntwikkeljen: ''Groenhof''. Hjir kamen hast allinnich frijsteande wenten te stean, op kavels dy't allegear oan wetter leine. Dêr omhinne is in parkje oanlein.&lt;ref&gt;Redaksje (4 maart 1994): [http://kranten.kb.nl/view/article/id/ddd%3A010623178%3Ampeg21%3Ap020%3Aa0360 '&quot;Plan Sint Nyk is te groot voor particulieren&quot;'], ''Ljouwerter Krante''.&lt;/ref&gt; It kontrast is grut mei de rest fan de wyk, dêr benammen rychjeshuzen steane.

=== Tram ===
[[File:Tramstasjon_De_Jouwer_P7290190.JPG|thumb|It eardere tramstasjon fan De Jouwer (1922).]]
De [[Nederlandsche Tramweg Maatschappij]] (N.T.M.) iepene yn 1901 de tramwei De Jouwer - [[Sint Nyk]] - [[De Lemmer]]. De reels kamen inkele tsientallen meters westlik fan de destiidske Lemmsterwei (no: ''Skien'') te lizzen, yn de hjoeddeiske wyk Blaauwhof.&lt;ref&gt;[http://watwaswaar.nl/#cA-q6-9-1-1v-1c-3onU-3TKK---j7a WatWasWaar Kadaster 1930], rieplachte op 16 febewaris 2013.&lt;/ref&gt; Yn 1922 waard in tramstasjon iepene.&lt;ref&gt;Veenstra, H. (22 juny 2011): [http://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?id=JCH-20110622-01007001&amp;vw=pdf&amp;lm=stationsgebouw%2Cjour%2Cnieuw%2C0%2CJCH%2CDVHN%2CNVHN%2CLC 'Bêd en brochje in voormalig stations koffiehuis'], ''Jouster Courant'', side 7.&lt;/ref&gt; Nei de oanlis fan de rykswei tusken [[Snits (stêd)|Snits]] en [[It Hearrenfean (plak)|It Hearrenfean]] rûn it tal passazjiers fan de stoomtram hurd werom. Yn 1947 besleat de N.T.M. om it persoaneferfier te staken. Fracht waard noch ferfierd oant 1968. Dêrnei waarden de reels fuorthelle.&lt;ref&gt;[Redaksje (19 juny 1969): [http://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?id=LC-19690619-6001&amp;vw=pdf&amp;lm=tram%2Cjour%2Copgebrok%2CJCH%2CDVHN%2CLC 'Binnenkort verwijdering rails spoorbaan naar Lemmer'], Ljouwerter Krante.&lt;/ref&gt;

Doe 't de wyk Blaauwhof boud waard, wie de tram te sjen yn it strjitbyld. Tusken it earste en twadde blok fan de Stationsstrjitte sit bygelyks in soad romte, sadat de tram der tuskentroch ride koe. It trasee gie fierder troch de Stasjonsstrjitte, lâns de efterkant fan de Haverkamp en Op de Bouwen.&lt;ref&gt;[http://watwaswaar.nl/#c4-q0-8-1-1v-1d-3oYK-3TF2---jpw WatWasWaar Kadaster 1970], rieplachte op 16 febrewaris 2013.&lt;/ref&gt; Neidat de reels weihelle wiene, is dit diel in parkearplak wurden. It destiidske spoar fan De Jouwer nei Snits bûgde hjir mei in bocht yn westlike rjochting. Dêr waard letter in fuotpaad makke.

== Strjitnammen ==
De strjitnammen yn de Blaauwhof binne farieard. De strjitten oan de noardkant fan de Bûtsingel binne neamd nei beammen. Oan de súdkant binne se neamd nei persoanen dy't foar de Fryske taal striden ha, lykas [[Geert Aeilco Wumkes]] en [[Waling Dijkstra]]. Strjitten oan de súdkant fan de Uilke Boonstraleane (Fryske fersetsman, [[Uilke Boonstra]]), hawwe in relaasje mei it beamkwekerijferline fan it gebiet (Kwekerijstrjitte, Op de Bouwen).&lt;ref&gt;Redaksje: [http://www.nmkampvught.nl/index.php?id=1020 'Boonstra, Uilke'] ''Nationaal Monument Kamp Vught'', ynfo krigen op 9 jannewaris 2013.&lt;/ref&gt; Guon nammen yn de wyk ferwize nei de (eartiidske) gebouwen yn de buert, lykas de Stasjonsstrjitte (rint nei it âlde tramstasjon), Pelmolestrjitte (dy stiene yn de buert fan de strjitte).

[[File:Blaauwhof-OpDeBouwen.jpg|thumb|Strjitbyld ''Op de Bouwen''.]]
Guon strjitten binne inkeldtalich Nederlânsk, oaren hawwe in Fryske namme. Doe 't de gemeente yn 1952 ientalich Fryske nammen foarstelde foar strjitten dy 't nei Fryske taalbefoarderers neamd wiene, waard se weromfluite troch it Ryk. Fryske strjitnammen soene de rykstaal (it Nederlânsk) behinderje.&lt;ref&gt;Redaksje (8 novimber 1952): [http://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?id=LC-19521108-11001&amp;vw=pdf&amp;lm=fries%2Cstraatnam%2Cjour 'Raad Haskerland houdt voet bij stuk: Friese namen'], ''Ljouwerter Krante''.&lt;/ref&gt; It Frysk waard fjouwer jier letter erkend as offisjele rykstaal yn Fryslân.

Tsjintwurdich binne strjitnammen yn de wyk yn prinsipe twatalich. Dochs wurdt dit op nije strjitnambuorden net konsekwint trochfierd. By strjitten lykas de ''Haverkamp'' ''(Hjouwerkamp)'' en ''Pelmolensstraat'' ''(Pelmounenstrjitte)'' is de Fryske foarm op de nije boerden ferdwûn. Oare strjitten ha bytiden twatalige mar ek wol ientalige Nederlânske nammebuordsjes.

== Skoallen ==
[[File:Blaauwhof-bonifatius.jpg|thumb|left|De eardere Sint Bonifatiusskoalle]]
Oant de jierren njoggentich fan de tweintichste iuw stienen yn de wyk sân legere en middelbere skoallen. Yn it lêste desennium fan de iuw wienen der fúzjes fan in tal skoallen. Begjin tweintichste iuw ferdwûnen hast alle ûnderwiisynstellings út de wyk. Op de frijkomde lokaasjes binne benammen senioarewenten boud.
{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
}}
{{Wenwiken fan De Jouwer}}
[[Kategory:Wyk yn De Jouwer]]</text>
      <sha1>99drxhkvzhydyjuyyttf6mz39zr48fn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Heanen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>130872</id>
    <revision>
      <id>1173642</id>
      <parentid>964118</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T13:13:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173642</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3789" sha1="lpmfjluqus0pn0ja6ni4dy5n9dkzoe6" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Planta_mlastina.jpg|thumb|Heanen]]
'''Heanen''' (''Bolboschoenus maritimus'', synonym: ''Scirpus maritimus'') is in [[blaugerzen|blaugers]]soarte. Heanen komt foar yn skoarren, [[kwelder]]s en op plakken dêr't de grûn noch sâltich is troch eardere dyktrochbrekken dy 't streamkes, rillen, slinken en [[wiel|wielen]] foarmen. Heanen is werom te kennen troch de trijekantige stâle en de bloeiwize. Under de grûn hat de plant rûne houtene knollen dêr 't fiedingsstoffen yn opslein binne. Dy knollen wurde in soad fretten troch oerwinterjende [[skiere goes|skiere guozzen]]. 

De [[Heanmar]] by [[Koudum]] is neamd nei heanen. 

{{Boarnen|boarnefernijing=
* [http://www.kuleuven-kortrijk.be/bioweb/?lang=nl&amp;detail=696 Universiteit Leuven, campus Kortrijk: ynventaris fan planten mei ôfbylden]
* [http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&amp;id=497&amp;menuentry=soorten Heanen op soortenbank.nl]
* [http://www.panneweel.be www.panneweel.be]
}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Blaugersplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Azoaren]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Kanaryske Eilannen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Madeara]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syprus]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Alaska]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kanada]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]</text>
      <sha1>lpmfjluqus0pn0ja6ni4dy5n9dkzoe6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173643</id>
      <parentid>1173642</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T13:45:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>side hielendal oars; heanen is net it Nederlânsktalige &quot;heen&quot; (Bolboschoenus maritimus), mar (neffens sawol it wurdboek Frysk-Ned as de List fan Fryske Plantenammen, sj. ref.) Juncus subuliflorus, wat in synonym is fan Juncus conglomeratus.</comment>
      <origin>1173643</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5885" sha1="rp6rihui797sq8b8ip96bvq7k4ax4l1" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme=heanen
| Ofbyld= [[File:Juncus.conglomeratus.2.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[gerseftigen]] (''Poales'')
| Famylje= [[rusken (famylje)|rusken]] (''Juncaceae'')
| Skaai= [[rusken (skaai)|rusken]] (''Juncus'')
| Wittenskiplike namme= Juncus conglomeratus
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= [[IUCN-status]]: net bedrige
| lânkaart=
}}
'''Heanen''' of '''heannen''' ([[wittenskiplike namme]]: ''Juncus conglomeratus'', syn. ''Juncus subuliflorus''; [[Nederlânsk]]: ''biezenknoppen'')&lt;ref&gt;{{Berjocht:Nederlânsk-Frysk|381}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Aut|Franke, D,}} en {{Aut|Ploeg, D.T.E. van der}}, ''List fan Fryske Plantenammen'', Ljouwert, 1985 ([[Fryske Akademy]]), s. 42.&lt;/ref&gt; is in tichte pôlen foarmjende, [[mearjierrige plant]], dy't heart ta de [[famylje (taksonomy)|famylje]] fan 'e [[rusken (famylje)|rusken]] (''Juncaceae''). De [[Heanmar]] by [[Koudum]] is neamd nei heanen. 

==Foarkommen==
It is in plant fan wiete, soere grûn, dy't foarkomt yn skriele gerslannen, dúndellings en ôfgravings, op wiete [[heide]]paden en op kapflakten. Dizze soarte wurdt fernijd op 'e [[Nederlânske Reade List fan Planten]] as &quot;algemien foarkommend&quot; en as &quot;stabyl of tanommen&quot;. Heanen is lânseigen yn [[Jeropa]], [[Noard-Afrika]] en [[West-Aazje]], en komt no ek as in troch de [[minske]] yntrodusearre [[eksoat]] foar yn [[Noard-Amearika]]. 
[[File:Juncus.conglomeratus.jpg|left|thumb|150px|Bloeiwize.]]

==Skaaimerken==
De plant wurdt 20-100&amp;nbsp;[[sm]] heech, foarmet in koarte, tichte [[woartelstôk]], en hat in dofgriene [[stâle (plant)|stâle]] mei ûnûnderbruten [[murch (plant)|murch]] en tweintich oant fyftich rouwe ribben. De ljochtbrune, skiefoarmige [[blêd (plant)|blêden]] sitte ûnderoan de plant.

==Fuortplanting==
Heanen [[bloei]]t yn [[maaie]] en [[juny]]. De skie fan it stâle-eftige skutblêd is troch de wat ynrôle rânen frij breed. De 2-4&amp;nbsp;sm lange bloeiwize is almeast in ta in kleaune yninoar krongen plom. De glânzjend readbrune [[frucht (plant)|frucht]] is in [[doasfrucht]]. Op 'e yndûkte top fan 'e frucht sit op in ferheging it oerbliuwsel fan 'e [[stile (plant)|stile]]. De wat kleverige frucht is foar syn fersprieding ôfhinklik fan passearjende [[bisten]].

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Juncus_conglomeratus ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Juncus conglomeratus}}
}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Rusk (skaai)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syprus]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Irak]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Saûdy-Araabje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Egypte]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lybje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tuneezje]]
[[Kategory:Eksoat yn Alaska]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]</text>
      <sha1>rp6rihui797sq8b8ip96bvq7k4ax4l1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oat</title>
    <ns>0</ns>
    <id>134417</id>
    <revision>
      <id>1173652</id>
      <parentid>1138715</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T14:02:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173652</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6569" sha1="7rfsr24dc51xagol3n9ffn4v639z7v1" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme = oat
| Ofbyld= [[File:Avena_sterilis_Habitus_2010-5-08_DehesaBoyaldePuertollano.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= blêdplanten (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[gerseftigen]] (''Poales'')
| Famylje= [[gerzen (famylje)|gerzen]] (''Poaceae'')
| Skaai= [[hjouwerplanten]] (''Avena'')
| Wittenskiplike namme= Avena sterilis
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
'''Oat'''&lt;ref&gt;{{Frysk-Nederlânsk|678}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Frysk Hânwurdboek&quot;&gt;{{Fuotnoat|{{Frysk Hânwurdboek|1323}}}}&lt;/ref&gt;, '''ile hjouwer'''&lt;ref&gt;{{Aut|Franke, D.}} en {{Aut|Ploeg, D.T.E. van der}}, ''List fan Offisjele Fryske Plantenammen'', Ljouwert, 1985 (Fryske Akademy), 3e printinge, s. 45.&lt;/ref&gt; of '''wylde hjouwer'''&lt;ref name=&quot;Frysk Hânwurdboek&quot;/&gt; (''Avena sterilis'') is in ienjierrige plant út de gerzefamylje (''Poaceae'') en is de foarâlder fan hjouwer. Oat komt fan natuere foar yn Europa oant Sintraal-Azië en Noard-Afrika. De soarte is ferspraat nei Noard-Amearika.&lt;ref&gt;C.E. Hubbard: ''Grasses. A Guide to their Structure, Identification, Uses and Distribution in the British Isles''. Penguin, Londen 1992, side 237. {{ISBN|0-14-013227-9}}&lt;/ref&gt;

Oat komt foar as ûntúch yn nôt, flaaks en koalsiedikkers en yn bjirmen, op diken en stoartplakken. It oantal [[gromosoom|gromosomen]] is 2n = 42.

Oat wurdt 60-120 sm heech en hat woartels oant in meter djip.&lt;ref&gt;Siegmund Seybold (Hrsg.): ''Schmeil-Fitschen interaktiv'' (cd-rom), Quelle &amp; Meyer, Wiebelsheim 2001/2002, {{ISBN|3-494-01327-6}}&lt;/ref&gt; De keale raaien hawwe 2-5 knopen. De blêdskie is keal, mar de ûnderste binne faak ferspraat behierre. It [[ligula|tonkje]] is 3-6 mm lang mei in fluezige râne. It blêd is 10-50 sm lang, 4-10 mm breed en sawol oan de basis as oan de râne koart behierre.

Oat bloeit fan juny oant augustus. De bloeiwize is in 10-40 sm lange en oant 20 cm brede piramidefoarmige plom mei útsteande tûken en hingjende ierkes. In ierke hat 2-3 blomkes en is sûnder tsjêfnulle 16-25 mm lang. De as fan it ierke is behierre. De ripe fruchten falle ôfsûnderlik ôf. De ûnderste, lansetfoarmige, keale tsjelktsjefkes hawwe 7-9 nerven en binne like lang as it ierke. De ûnderste, lansetfoarmige kroantsjefkes hawwe sân nerven, binne 15-20 mm lang en hawwe oan de top twa koarte tosken. De ûnderste helte is beset mei stive, faak brune hierren. De knikte tsjêfnulle is 15-40 mm lang en yn it ûnderste diel draaid. De [[helmhokje]]s binne 3 mm lang.
&lt;gallery widths=250px heights=250px&gt;
Avena sterilis (1).jpg|Bloeiwize
Avena sterilis spikelet (1).jpg|Ier
Avena sterilis spikelet (2).jpg|Ierkes
&lt;/gallery&gt;

De nôtfrucht is ticht behierre en 7-8 mm lang. Se bliuwe oant 20 jier kymkrêftich.

== Nammen yn oare talen ==
De nammen yn oare talen:
* Dútsk: Tauber Hafer
* Ingelsk: Wild oat
* Sweedsk: Storhavre

{{Boarnen|boarnefernijing=
* [https://www.verspreidingsatlas.nl/5028 Ferspriedingsatlas]
* [http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&amp;id=649&amp;menuentry=soorten Soartebank]
* [http://www.soortenbank.nl/ ''Avena sterilis'' op Soartebank]
* {{fr}}[http://www.tela-botanica.org/bdtfx-nn-8901-synthese Tele Botanica]
----
{{reflist}}
}}

{{CommonsBalke|Avena sterilis}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Gersplant]]
[[Kategory:Nôt]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syprus]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Egypte]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lybje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tuneezje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Afganistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bachrein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bangladesj]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bûtan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Arabyske Emiraten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yndia]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Irak]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jemen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Katar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kirgyzje]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Koeweit]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nepal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oman]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Pakistan]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Saûdy-Araabje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sry Lanka]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tadzjikistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkmenistan]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Meksiko]]
[[Kategory:Eksoat yn Kolombia]]
[[Kategory:Eksoat yn Ekwador]]
[[Kategory:Eksoat yn Perû]]
[[Kategory:Eksoat yn Sily]]
[[Kategory:Eksoat yn Argentynje]]
[[Kategory:Eksoat yn Oerûguay]]
[[Kategory:Eksoat yn Paraguay]]
[[Kategory:Eksoat yn Brazylje]]
[[Kategory:Eksoat yn Maly]]
[[Kategory:Eksoat yn Niger]]
[[Kategory:Eksoat yn Gabon]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Afrika]]
[[Kategory:Eksoat yn Simbabwe]]
[[Kategory:Eksoat yn Kenia]]
[[Kategory:Eksoat yn Eritreä]]
[[Kategory:Eksoat yn Etioopje]]
[[Kategory:Eksoat yn Sibearje]]
[[Kategory:Eksoat yn Sina]]
[[Kategory:Eksoat yn Japan]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]</text>
      <sha1>7rfsr24dc51xagol3n9ffn4v639z7v1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hjouwer</title>
    <ns>0</ns>
    <id>134666</id>
    <revision>
      <id>1173650</id>
      <parentid>1082082</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T13:51:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173650</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3149" sha1="f0bh9ck4n2d7pleomxuhvst3vquvw52" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Haverplant Avena sativa.jpg|thumb|hjouwerplant]]
'''Hjouwer''' (''Avena sativa'') is in ienjierrige plant út de gerzefamylje (''Poaceae''). Strúshjouwer is in âlde fariëteit mei in kompakte bloeiwize. Hjouwer is in nôtsoarte dy't al sûnt 7000 foar kristus teeld wurdt. Hjouwer komt oarspronklik út Súdeast-Europa en Súdwest-Aazje en is ûntstien út [[oat]] (''Avena sterilis''). 

De plant wurdt ûngefear 1,2 m heech. It 5 mm brede tonkje is takkele. De plant bloeit yn juny en de bloeiwize is in plom. De ierkes besteane út twa blommen, dy't harsels bestowe. De kroantsjêfkes binne sûnder nulle of lykas by neakene hjouwer net folslein mei nullen. De fruchten binne ryp yn augustus.

Oant yn de Lette Midsiuwen wie hjouwer yn Nederlân op de sângrûnen in wichtich gewaaks. Yn Nederlân wurdt ûngefear 1750 hektare (2014) hjouwer yn it jier ferboud mei in opbringst fan 6100 kilo de bunder.&lt;ref&gt;[http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&amp;DM=SLNL&amp;PA=7100OOGS&amp;LA=NL cbs.nl: Akkerbouwgewassen; produksje, nei regio]&lt;/ref&gt; Eartiids waaard der neist de wite ek giele en swarte hjouwer ferboud.

Der binne ek rassen mei bleat lizzende siedden dy't benammen yn Ingelân ferboud wurde. By neakene hjouwer bliuwe by de ripe kerrels de tsjêfkes net om de kerrel sitten wat by gewoane hjouwer wol sa is.

Hjouwer waard doe ferboud foar minsklike konsumpsje (hjouwerkoeken, hjouwerbrij en hjouwersop) en ek foar feefoer. Hjouwer wie ek it wichtichste nôt foar de bierbrouwerij. Pas letter is de hjouwer yn de bierbrouwerij ferkrongen troch brougarst. Hjouwer wurdt brûkt as hynstefoer en foar de produksje fan hjouwermoutflokken en hjouwernoal.

Der is bewiis fûn dat hjouwer in golesterolferleegjende wurking hat wat laat hat ta de akseptaasje fan hjouwer as sûnensiten (''health food''). &lt;ref&gt;Sjoch referinsjes Ingelsktalich artikel [[:en:Oat]]&lt;/ref&gt;

== Ynhâldstoffen ==
* 63% [[koalhydraat|koalhydraten]]
* 12% [[proteïne|aaiwyt]]
* 5% fet
Dêrneist sit yn hjouwer [[saponine]]n, [[keizelsoer]], [[kobalt]], [[magnesium]], izer, de [[fitamine]]s [[fitamine K|K]], [[fitamine E|E]], [[tiamine|B1]], [[fitamine B2|B2]], [[fitamine B6|B6]] en karotenen.

== Foto's ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Haver Avena sativa ligula.jpg|tonkje
Ofbyld:Avena sativa, Haver rijp.jpg|Ripe hjouwer
Ofbyld:Haferflocken.jpg|Hjouwerflokken
Ofbyld:Avena nuda0.jpg|Neakene hjouwer
Ofbyld:Avena nuda seeds avnu2 001 php.jpg|Neakene hjouwerkerrels
Ofbyld:Illustration Avena sativa0.jpg|Gewoane hjouwer en strúshjouwer (rjochts)
Ofbyld:Avena sativa, troshaver.jpg|Strúshjouwer
Ofbyld:Hafergruetze.JPG|Hjouwerengrôt en pelle hjouwer (ûnder)
Ofbyld:Avena sativa, Aaltertroshaver graankorrels (1).jpg|Aalterstrúshjouwer
Ofbyld:Avena sativa black oat, Zwarte haver graankorrels (2).jpg|Swarte hjouwer
Ofbyld:Triticum_dicoccum_(left),_Avena_sativa_Aaltertroshaver_(middle),_Avena_sativa_black_oat_(right).jpg|Brúntsjêfsimmeramertarwe (links), aalterstrúshjouwer (midden) en swarte hjouwer (rjochts)
&lt;/gallery&gt;

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

{{Commonscat|Avena sativa}}
[[Kategory:Gersplant]]
[[Kategory:Nôt]]
[[Kategory:Medisinale plant]]</text>
      <sha1>f0bh9ck4n2d7pleomxuhvst3vquvw52</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sint-Janskrûd</title>
    <ns>0</ns>
    <id>137035</id>
    <revision>
      <id>1173725</id>
      <parentid>1142311</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:52:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sompe-sint-Janskrûd */ kt</comment>
      <origin>1173725</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6974" sha1="s4iuyfdty2d2yq81clikdiyvyxlxmyb" xml:space="preserve">{{Disclaimer medyske side}}
{{Plantesoarte|
| Namme = sint-janskrûd
| Ofbyld= [[File:Saint johns wart flowers.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| Skift= [[malpigia-eftigen]] (''Malpighiales'')
| Famylje= [[sint-janskrûden (famylje)|sint-janskrûden]] (''Hypericaceae'')
| Skaai= [[sint-janskrûden (skaai)|sint-janskrûden]] (''Hypericum'')
| Wittenskiplike namme= Hypericum perforatum
| Beskriuwer, jier= [[Linnaeus]], 1753 
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
It '''sint-janskrûd''' (''Hypericum perforatum'') is in plant út de [[Sint-Janskrûdfamylje]] (''Hypericaceae''). De [[fêste plant]] wie hiem yn Europa en hat him dêrút wei fierder ferspraat. It krûd bloeit om de [[nammedei]] fan [[Sint-Johannes]] op 24 juny hinne. De soart wurdt fanâlds as [[Krûdegenêskunde|genêskrêftich krûd]] brûkt en is as plantaardich [[antydepressivum]] te krijen. 

Sint-janskrûd is rûnom te finen yn ‘e berms lâns de diken en it spoar.
De plant wurdt 20-85 sm heech en hat in rûne [[stâle (plant)|stâle]] mei oant twa smelle listen. De keale, elliptyske oant aairûne geefrânige, 1,5-3 sm lange [[blêd (plant)|blêd]]en hawwe in soad trochsichtige punten en in stompe blêdfoet. Dy trochsichtige puntsjes binne folle mei [[etearyske oalje]].
It Sint-Janskrûd bloeit fan juny oant septimber mei giele blommen. De [[blêd (plant)|kroanblêd]]en binne 1-1,6 sm lang. De [[blêd (plant)|tsjelkblêd]]en binne lansetfoarmich, spits en geefrânich. De kroanblêden hawwe mar in pear swarte punten. De blommen teare iepen as in tichtteard doaske dat jo oan ien klep iepenlûke.  Yn in ''reagebol '' fan [[blomstêf]]kes is de stamper suver ferstoppe. De giele blommen foarmje in [[strûs]] en bloeie likernôch trije dagen.  
Yn parken en tunen wurdt in ferskaat oan kweekte farianten fan de Sint-Janskrûdfamylje brûkt as boaiembedekker. Dêr binne guon ûnder mei blommen fan wol 7 oant 8 sm.
== Sompe-sint-Janskrûd ==
Yn it natoergebiet [[Houtwiel (Feanwâlden)|It Houtwiel]] boppe [[Feanwâlden]] groeit in hiel bysûnder famyljelid fan de Sint-Janskrûden, it Sompe-sint-Janskrûd. &lt;ref&gt;Wolfgang Hensel: ''Blommen. Oersetten en foar Fryslân bewurke troch [[Sake Roodbergen|Sake P. Roodbergen]].'' Bornmeer 2013, s. 77.&lt;/ref&gt;

{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references /&gt;
}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Sint-janskrûd (skaai)]]
[[Kategory:Medisinale plant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Azoaren]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Kanaryske Eilannen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Madeara]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syprus]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Afganistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yndia]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Irak]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kirgyzje]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Koeweit]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Mongoalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Pakistan]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Saûdy-Araabje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syrje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tadzjikistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkmenistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Egypte]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lybje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Mauretaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tuneezje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Westlike Sahara]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Hawaï]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Pierre en Miquelon]]
[[Kategory:Eksoat yn Kuba]]
[[Kategory:Eksoat yn Meksiko]]
[[Kategory:Eksoat yn Gûatemala]]
[[Kategory:Eksoat yn Belize]]
[[Kategory:Eksoat yn El Salvador]]
[[Kategory:Eksoat yn Argentynje]]
[[Kategory:Eksoat yn Brazylje]]
[[Kategory:Eksoat yn Sily]]
[[Kategory:Eksoat yn Oerûguay]]
[[Kategory:Eksoat yn Paraguay]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Afrika]]</text>
      <sha1>s4iuyfdty2d2yq81clikdiyvyxlxmyb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Sint-janskrûd (skaai)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>137037</id>
    <revision>
      <id>1173726</id>
      <parentid>967142</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:53:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173726</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" sha1="3497q0f8indsuotdrhge3vc5vjfjv7y" xml:space="preserve">[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Sint-janskrûd (famylje)]]</text>
      <sha1>3497q0f8indsuotdrhge3vc5vjfjv7y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Uke Tellegen-Veldstra</title>
    <ns>0</ns>
    <id>141101</id>
    <revision>
      <id>1173679</id>
      <parentid>1026719</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T15:38:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173679</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2129" sha1="446dft2kb1b2l8s61bo7uts00ejoedu" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Uke Tellegen-Veldstra (1968).jpg|thumb|U. Tellegen-Veldstra (1968)]]
'''Uilkje (Uke) Tellegen-Veldstra''' ([[Akkrum]], [[22 desimber]] [[1910]] – [[De Bilt (doarp)|De Bilt]], [[11 jannewaris]] [[1991]]) wie in [[Nederlân]]sk ûnderwizeres en [[politikus]].&lt;ref&gt;parlement.com&lt;/ref&gt;

== Famylje ==
Tellegen waard berne yn in Fryske arbeidershúshâlding as dochter fan Pieter Veldstra en Geertje Hoekstra. Har heit wie fabryksarbeider, [[wethâlder]] en lid fan de [[Provinsjale Steaten]] fan Fryslân. Hja troude yn 1935 mei de analist Albertus Marinus Tellegen. Ut dat houlik kamen fjouwer bern.

== Wurkpaad ==
Tellegen waard oplaat oan de [[rykskweekskoalle]] foar ûnderwizers yn Utert en wurke oant har houlik as ûnderwizeres. Nei de [[Twadde Wrâldoarloch]] wie se direkteur fan de kweekskoalle foar beukerûnderwiis yn Utert (1945-1948).

Tellegen wie lid fan de [[Partij fan de Arbeid|PvdA]]. Se waard yn 1946 keazen yn de tydlike gemeenterie fan [[Maarssen]] en bleau [[gemeenteriedslid]] oant 1955. Dêrneist wie se lid fan de Provinsjale Steaten fan Utert (1946-1974), lid fan de [[Twadde Keamer fan de Steaten-Generaal]] (1956-1963) en lid fan Deputearre Steaten fan Utert (1962-1971). Yn de Keamer spruts se allinnich oer ûnderwiisfraachstikken. Se wie as deputearre en bestjoerslid yn 1970/1971 nau belutsen by de [[Dennendal|affêre-Dennendal]] om de troch direkteur [[Carel Muller]] trochfierde fernijings yn de swaksinnigesoarch; dat late ek ta spannings yn har eigen partij. Yn 1971 luts se har werom as deputearre.

Tellegen-Veldstra ferstoar yn 1991, op 80-jierrige leeftyd.

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
}}

{{DEFAULTSORT:Tellegen, Uke}}
[[Kategory:Frysk ûnderwizer]]
[[Kategory:Frysk politikus]]
[[Kategory:Frysk sosjalist]]
[[Kategory:Nederlânsk ûnderwizer]]
[[Kategory:Nederlânsk politikus]]
[[Kategory:Deputearre fan Utert]]
[[Kategory:PvdA-politikus]]
[[Kategory:Twadde Keamerlid]]
[[Kategory:Nederlânsk sosjalist]]
[[Kategory:Nederlânsk persoan fan Frysk komôf]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1910]]
[[Kategory:Persoan berne yn Akkrum]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1991]]</text>
      <sha1>446dft2kb1b2l8s61bo7uts00ejoedu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173681</id>
      <parentid>1173679</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T15:42:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>/* Wurkpaad */ red.</comment>
      <origin>1173681</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2132" sha1="g6sf1x7tse9msoa4e824nlcspozg38n" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Uke Tellegen-Veldstra (1968).jpg|thumb|U. Tellegen-Veldstra (1968)]]
'''Uilkje (Uke) Tellegen-Veldstra''' ([[Akkrum]], [[22 desimber]] [[1910]] – [[De Bilt (doarp)|De Bilt]], [[11 jannewaris]] [[1991]]) wie in [[Nederlân]]sk ûnderwizeres en [[politikus]].&lt;ref&gt;parlement.com&lt;/ref&gt;

== Famylje ==
Tellegen waard berne yn in Fryske arbeidershúshâlding as dochter fan Pieter Veldstra en Geertje Hoekstra. Har heit wie fabryksarbeider, [[wethâlder]] en lid fan de [[Provinsjale Steaten]] fan Fryslân. Hja troude yn 1935 mei de analist Albertus Marinus Tellegen. Ut dat houlik kamen fjouwer bern.

== Wurkpaad ==
Tellegen waard oplaat oan de [[rykskweekskoalle]] foar ûnderwizers yn Utert en wurke oant har houlik as ûnderwizeres. Nei de [[Twadde Wrâldoarloch]] wie se direkteur fan de kweekskoalle foar beukerûnderwiis yn Utert (1945-1948).

Tellegen wie lid fan de [[Partij fan de Arbeid|PvdA]]. Se waard yn 1946 keazen yn de tydlike gemeenterie fan [[Maarssen]] en bleau [[gemeenteriedslid]] oant 1955. Dêrneist wie se lid fan de Provinsjale Steaten fan Utert (1946-1974), lid fan de [[Twadde Keamer fan de Steaten-Generaal]] (1956-1963) en lid fan Deputearre Steaten fan Utert (1962-1971). Yn de Keamer spruts se allinnich oer ûnderwiisfraachstikken. Se wie as deputearre en bestjoerslid yn 1970/1971 nau belutsen by de [[Dennendal|affêre-Dennendal]] om de troch direkteur [[Carel Muller]] trochfierde fernijings yn de swaksinnigesoarch; dat late ek ta spannings yn har eigen partij. Yn 1971 luts se har werom as deputearre.

Tellegen-Veldstra ferstoar yn 1991, yn de âldens fan 80 jier.

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
}}

{{DEFAULTSORT:Tellegen, Uke}}
[[Kategory:Frysk ûnderwizer]]
[[Kategory:Frysk politikus]]
[[Kategory:Frysk sosjalist]]
[[Kategory:Nederlânsk ûnderwizer]]
[[Kategory:Nederlânsk politikus]]
[[Kategory:Deputearre fan Utert]]
[[Kategory:PvdA-politikus]]
[[Kategory:Twadde Keamerlid]]
[[Kategory:Nederlânsk sosjalist]]
[[Kategory:Nederlânsk persoan fan Frysk komôf]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1910]]
[[Kategory:Persoan berne yn Akkrum]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1991]]</text>
      <sha1>g6sf1x7tse9msoa4e824nlcspozg38n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Inketfiskswam</title>
    <ns>0</ns>
    <id>146489</id>
    <revision>
      <id>1173773</id>
      <parentid>1138541</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:34:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foarkommen */ kt</comment>
      <origin>1173773</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2194" sha1="4a76o48s2e2mojjrgmvsjh0zp03bv5g" xml:space="preserve">{{Skimmelsoarte|
Namme= inketfiskswam|
Ofbyld= [[File:Inketfiskswam (Burgum).jpg|270px]] ''Inketfiskswam yn Burgum'' |
Ryk= [[skimmels]] (''Fungi'')|
Stamme= [[stâltsjeswammen]] (''Basidiomycota'')|
Klasse= [[plaatsjesswammen (klasse)|plaatsjesswammen]] (''Agaricomycetes'')|
Skift= [[stjonkswameftigen]] (''Phallales'') |
Famylje= [[stjonkswammen]] (''Phallaceae'') | 
Skaai= [[traaljestjonkswammen]] (''Clathrus'') |
Wittenskiplike namme = Clathrus archeri |
Beskriuwer, jier=  ([[Miles Joseph Berkeley|Berk.]]) [[Donald M. Dring|Dring]] 1980 |
}}
De '''Inketfiskswam''' (''Clathrus archeri'', synonym: ''Anthurus archeri'') is in skimmel út de grutte famylje Phallaceae, sis mar de stjonkswammefamylje.

== Beskriuwing ==
De foarm fan de skimmel docht tinken oan de tentakels fan de [[Inketfisken|inketfisk]]. Ynearsten ûntstiet der in aaifoarmige bol, it saneamde [[duvelsaai]], dêr't meardere lange readkleurige tentakels út komme en dan út inoar waakse. Om de swam hinne hinget in nei kadavers stjonkende rook, itjinge tal fan miggen oanlûkt. 

== Foarkommen ==
De inketfiskswam komt oarspronklik út [[Austraalje (kontinint)|Austraalje]] en [[Tasmaanje]] en wurdt sûnt 1921 fûn yn [[Europa]]. Der wurdt tocht dat der spoaren fan de swam meinommen binne troch  de Australyske troepen, dy't yn de [[Earste Wrâldkriich]] yn Europa meifochten. In oare teory is dat skimmel mei de ynfier fan Australyske wol yn Europa telâne kaam. Wis is dat snypsel fan hout it fierder fersprieden fan de inktfiskswam holpen hat.  

De soarte is noch seldsum yn Nederlân, mar komt wol jimmeroan mear foar yn wiet greidelân en/of yn in boskeftige omjouwing.

Yn oktober 2020 helle it foarkommen fan in koloanje inketfiskswammen oan de Kolfbaan yn [[Burgum]] it nijs.&lt;ref&gt;[https://www.lc.nl/friesland/tytsjerksteradiel/Deze-felrode-en-stinkende-inktviszwammen-trekken-hordes-fotografen-naar-Burgum-26128748.html Ljouwerter Krante, 21 oktober 2020]&lt;/ref&gt;
{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Clathrus archeri|Inketfiskswam}}
}}
[[Kategory:Skimmelsoarte]]
[[Kategory:Poddestoel]]
[[Kategory:Stjonkswam]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Jeropa]]</text>
      <sha1>4a76o48s2e2mojjrgmvsjh0zp03bv5g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Boskgoudstjer</title>
    <ns>0</ns>
    <id>165915</id>
    <revision>
      <id>1173714</id>
      <parentid>1138772</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:48:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173714</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2919" sha1="dhebiodei80m2vd20tsj12qhki9jrim" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= boskgoudstjer
| Ofbyld= [[File:Gagea whole plant.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[leelje-eftigen]] (''Liliales'')
| Famylje= [[leeljes (famylje)|leeljes]] (''Liliaceae'')
| Skaai= [[goudstjerren]] (''Gagea'')
| Wittenskiplike namme= Gagea lutea
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) Ker Gawler, 1753
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''boskgoudstjer''' ([[wittenskiplike namme]]: ''Gagea lutea'') heart ta de ynlânske wylde planten. Yn Fryslân lit er him eins allinne noch mar yn [[Feanwâlden]] fine. Tusken de [[Skierstins]] en de [[pastorij]] binne der yn 'e maitiid, sa om maart hinne, lytse tropkes fan dizze goudstjerren lâns de Muontsewei te sjen. Neffens [[Douwe van der Ploeg|D.T.E. van der Ploeg]] liket dat it iennige plak yn Fryslân te wêzen dêr't er him hanthavenje koe. Sok hanthavenjen hat nei alle gedachten te krijen mei de bysûndere boaiem om 'e Skierstins hinne.

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Leelje (famylje)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]</text>
      <sha1>dhebiodei80m2vd20tsj12qhki9jrim</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Berjocht:Fryslân ynwennertallen wenplakken</title>
    <ns>10</ns>
    <id>167461</id>
    <revision>
      <id>1173791</id>
      <parentid>1151835</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T19:51:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>ferkearde ynwennertal</comment>
      <origin>1173791</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9652" sha1="24xd0gyz6xjpxk3pduw4e5git1ljbhx" xml:space="preserve">{{ {{{subst|}}}#if: {{{TXT|}}} |{{ {{{subst|}}}#switch: {{{TXT}}}
| Year = [[1 jannewaris]] [[2023]] &lt;!-- mjitdatum --&gt;
| YearISO = 2023-01-01 &lt;!-- mjitdatum as ISO notaasje --&gt;
}}|}}{{ {{{subst|}}}#if: {{{POP|}}} |{{ {{{subst|}}}#switch: {{{POP}}}
| Aasterein = 145
| Abbegea = 230
| Achlum = 595
| Akkrum = 3320
| Aldeberkeap = 1535
| Aldebiltsyl = 935
| Aldeboarn = 1545
| Aldegea (Gaasterlân) = 285
| Aldegea (Smellingerlân) = 1670
| Aldegea (Súdwest-Fryslân) = 750
| Aldehaske = 1890
| Aldhoarne = 815
| Aldeholtpea = 1115
| Aldeholtwâlde = 145
| Alde Leie = 240
| Aldemardum = 1395
| Alde Ouwer = 85
| Aldetrine = 215
| Aldlemmer = 230
| Aldskoat = 1525
| Aldtsjerk = 665
| Aldwâld = 815
| Allingawier = 75
| Sint-Anne = 4920
| Appelskea = 4875
| Arum = 1045
| Augsbuert-Lytsewâld = 80
| Baaium = 110
| Baaidunen =
| Baard = 195
| Bakhuzen = 1035
| Bakkefean = 1890
| Balk = 4255
| Ballum = 480
| Bantegea = 700
| Bears = 125
| Beetstersweach = 3765
| Berltsum = 2695
| Bitgum = 760
| Bitgummole = 935
| Blauhûs = 600
| Blesdike = 480
| De Blesse = 810
| Blessum = 75
| Blije = 840
| Boalsert = 10120
| Boarnburgum = 1835
| Boarnsweach = 100
| Boarnwert = 110
| Boazum = 410
| Boelensloane = 1200
| Boer (plak) = 50 
| Boerum = 615
| Boyl = 880
| Boksum = 395
| Bontebok = 425
| Brantgum = 240
| Breesândyk = 
| Britsum = 955
| Britswert = 100
| De Broek = 260
| Broeksterwâld = 1220
| Bueren = 760
| Burchwert = 320
| Burdaard = 1170
| Burgum = 9960
| Bûtenpost = 5705
| Damwâld = 5745
| Dearsum = 115
| Dedzjum = 95
| Deinum = 1050
| Diken = 45
| Doanjum = 370
| Dolsterhuzen = 485
| Dokkum = 12965
| Dokkumer Nije Silen = 40
| Donkerbroek = 1930
| Drachten = 45450
| Drachtster Kompenije = 1525
| Driezum = 950
| Drylts = 3050
| Droegeham = 1680
| Dronryp = 3295
| Dunegea = 85
| Eagmaryp = 110
| Eagum = 40
| Ealahuzen = 360
| Ealsum = 120
| Eanjum = 1075
| Earnewâld = 410
| Easterbierrum = 555
| Easterein = 900
| Easterlittens = 435
| Eastermar = 1585
| Easternijtsjerk = 930
| Eastersee = 910
| Easterstreek = 570
| Easterwâlde (Fryslân) = 9825
| Easterwierrum = 320
| East-Flylân = 1291
| Easthim = 455
| Eastrum = 185
| Eksmoarre = 465
| Elslo = 675
| De Falom = 240
| De Feanhoop = 260
| Feankleaster = 110
| Feanwâlden = 3605
| Feanwâldsterwâl =
| Feinsum = 155
| Ferwâlde = 220
| Ferwert = 1815
| Finkegea = 205
| De Fochtel = 360
| Follegea = 180
| Folsgeare = 350
| Formearum = 305
| Foudgum = 75
| Friens = 85
| Fryske Peallen = 990
| Frjentsjer = 13015
| Froubuorren = 700
| Furdgum = 65
| Gaast = 200
| De Gaastmar = 285
| Garyp = 1905
| Gau = 345
| Gerkeskleaster = 785
| Gersleat = 310
| Ginnum = 85
| Giterskebrêge =
| Gytsjerk = 2260
| Goaiïngahuzen = 55
| Goaiïngaryp = 245
| Goaiïngea = 260
| De Gordyk = 7430
| Goutum = 3360
| Greonterp = 90
| Grou = 5915
| Hallum = 2675
| Hantum = 390
| Hantumerútbuorren = 65
| Hantumhuzen = 215
| Harich = 525
| De Harkema = 4320
| Harns (stêd) = 15095
| Hartwert = 110
| Haskerdiken = 375
| Haskerhoarne = 540
| De Haule = 580
| Haulerwyk = 3195
| It Hearrenfean (plak) = 30680
| Heech = 2385
| Hegebeintum = 80
| It Heidenskip = 325
| Hichtum = 85
| Hidaard = 125
| Hieslum = 90
| Hijum = 410
| Hilaard = 310
| Hylpen = 860
| Himmelum = 580
| Himpens = 295
| De Himrik = 755
| Hinnaard = 50
| Hitsum = 225
| Hjerbeam = 270
| Hoarn (Skylge) = 495
| Hoarnstersweach = 820
| De Hoeve = 395
| Hollum = 1310
| Holwert = 1545
| De Hommerts = 650
| De Houtigehage = 925
| Húns = 100
| Hurdegaryp = 5030
| Ychten = 250
| Ychtenbrêge = 995
| Idaerd = 80
| Idzegea = 30
| Ie (Noardeast_Fryslân) = 850
| Iens = 50
| Yndyk (Súdwest-Fryslân) = 115
| Ingelum = 365
| Ingwierrum = 535
| Ypekolsgea = 45
| Ysbrechtum = 680
| Itens = 225
| Sint-Jabik = 1715
| Jannum = 40
| Sint-Jânsgea = 1250
| Jellum = 140
| Jelsum = 320
| Jirnsum = 1390
| Jiskenhuzen = 500
| Jislum = 70
| Jistergea = 55
| Jistrum = 940
| Jobbegea = 3265
| Jonkerslân = 275
| Jorwert = 320
| Jouswier = 40
| De Jouwer = 13060
| Jutryp = 280
| Ketlik = 620
| Kimswert = 550
| Kinum = 20
| De Knipe = 1405
| Kleaster-Lidlum = 40
| Koarnjum = 425
| Koarnwert = 80
| Koarnwertersân = 36
| Koartehimmen = 197
| Koartsweagen =
| Koatstertille = 2480
| Kolderwâlde = 45
| Kollum = 5805
| Kollumerpomp = 430
| Kollumersweach = 3045
| Koudum = 2795
| Koufurderrige = 125
| Kûbaard = 225
| Landerum =
| Langedike = 325
| De Langelille = 270
| Langsweagen = 1055
| Langwar = 1045
| Legemar = 90
| Lekkum = 460
| De Lemmer = 10370
| Leons = 25
| Lichtaard = 85
| Lies = 135
| Lippenhuzen = 1320
| De Lytse Jouwer = 70
| Lytsewierrum = 70
| Ljouwert (stêd) = 96190
| Ald-East (Ljouwert) = 12325
| Aldlân-De Himrik = 6870 
| Bilgaard-Havankpark en omkriten = 6810
| Blitsaerd = 1100
| Foksepark-Helicon = 4680
| Frijheidswyk = 3550
| Heechterp-Skieringen = 3675
| Himpens/Tearns-Suderbuorren = 5870
| Huzum = 2925
| Huzum-West = 6385
| Kammingabuorren en omkriten = 10440
| Ljouwert-Binnenstêd = 6220
| Middelsee (Ljouwert) = 120
| Nijlân-De Swette = 3875
| Potmargesône = 8695
| Sonnenborgh en omkriten = 7960
| De Súdlannen = 3805
| Westein en omkriten = 3810
| Ljussens = 390
| Loaiïngea = 760
| Lollum = 320
| Longerhou = 45
| Lúkswâld = 430
| Lúnbert = 425
| Makkingea = 1030
| Makkum = 3544
| Mantgum = 1140
| Marrum = 1410
| Marsum = 1035
| Menaam = 2795
| Midslân = 1275
| Miedum (Ljouwert) = 55
| Mildaam = 680
| Minnertsgea = 1820
| Mitselwier = 885
| Moarre = 235
| Moddergat = 230
| Molkwar = 355
| Mullum = 610
| Mûnein = 655
| Munnikebuorren = 460
| Muntsjesyl = 480
| Murns = 100
| Nes (It Amelân) = 1275
| Nes (It Hearrenfean) = 1025
| Nes (Noardeast-Fryslân) = 375
| Nyegea = 490
| Nij Altena = 325
| Nij Amearika =
| Nij Beets = 1660
| Nijbrêge = 215
| Nijeberkeap = 265
| Nijehaske = 45
| Nijeholtpea = 510
| Nijeholtwâlde = 190
| Nijemardum = 560
| Nijetrine = 140
| Nijewier = 360
| Nijhoarne = 1455
| Nijhuzum = 60
| Nijlân = 975
| Nijlemmer = 145
| Nijskoat = 180
| Sint-Nyk = 3340
| Noardburgum = 2290
| Noardwâlde (Weststellingwerf) = 3625
| Oentsjerk = 2060
| Oerterp = 4890
| Offenwier = 240
| Olterterp = 70
| It Oranjewâld = 1620
| Ousterhaule = 350
| Ousternijegea = 80
| Parregea = 500
| Peazens = 205
| De Pein = 1730
| Peins = 245
| Penjum = 595
| Pepergea = 100
| Piaam = 55
| Pitersbierrum = 155
| Poppenwier = 160
| Raard = 205
| Raerd = 630
| Ravenswâld = 405
| Reahel = 210
| Reahûs = 195
| Readtsjerk = 195
| Reduzum = 1085
| Reitsum = 135
| Rie = 430
| Rien = 100
| Riis = 185
| Rinsumageast = 1100
| Ryptsjerk = 775
| Rotstergaast = 175
| Rotsterhaule = 590
| Rottefalle = 1410
| Rottum (Fryslân) = 760
| Rûgehuzen = 110
| Sânfurd = 25
| Sânhuzen (Weststellingwerf) = 345
| Seisbierrum = 1675
| Sibrandabuorren = 345
| Sibrandahûs = 40
| Sigerswâld (Opsterlân) = 845
| De Skâns (doarp) = 80
| Skalsum = 145
| Skarl = 60
| Skarsterbrêge = 800
| Skearnegoutum = 1585
| Skerpenseel (Fryslân) = 450
| Skettens = 240
| Skiermûntseach = 985
| Skingen = 110
| Skraard = 150
| Skuzum = 205
| Slappeterp = 85
| Sleat = 715
| Slikenboarch = 40
| Smelbrêge = 20
| Smelle Ie = 45
| Snakkerbuorren = 195
| Sniksweach = 60
| Snits = 35020
| Sondel = 400
| Sonnegea = 240
| Spangea = 199
| Spannum = 260
| Starum = 965
| Steggerda = 1050
| Stiens = 7800
| Stynsgea = 1205
| Strobos = 315
| Sumar = 1385
| Surch = 185
| Surhústerfean = 6100
| Surhuzum = 1265
| Suwâld = 625
| Sweagerbosk = 530
| Sweins = 125
| Swichum = 50
| Tearns = 295
| Terbant = 270
| Terherne = 755
| Teridzert = 315
| Terkaple = 230
| Ternaard = 1310
| Teroele = 25
| Tersoal = 335
| Terwispel = 1015
| De Tike = 350
| De Tynje = 1605
| Tytsjerk = 1610
| Toppenhuzen = 1055
| De Trieme = 325
| Tsjalbert = 840
| Tsjalhuzum = 15
| Tsjerkgaast = 345
| Tsjerkwert = 440
| Tsjom = 1110
| Tsjummearum = 1365
| Turns = 185
| Twellingea = 405
| Twizel = 1095
| Twizelerheide = 1795
| Vegelinsoard = 385
| Waaksens (Noardeast-Fryslân) = 40
| Waaksens (Súdwest-Fryslân) = 80
| Wâldsein = 1370
| Wâlterswâld = 955
| Wânswert = 235
| Warfstermûne = 195
| Warkum = 4570
| Warns = 695
| Warstiens = 30
| Warten = 890
| Waskemar = 830
| Weidum = 540
| Wergea = 1905
| De Westereen = 5130
| Westergeast (Kollumerlân) = 620
| Westhim = 80
| De Westhoek = 260
| West-Skylge = 2565
| Wetsens = 50
| Wier = 195
| Wierum = 305
| Wikel = 650
| Winaam = 485
| De Wylgen = 670
| Wynjewâld = 2130
| Wyns = 250
| Winsum (Fryslân) = 1030
| Wytgaard = 590
| Wytmarsum = 1795
| Wiuwert = 270
| Wjelsryp = 455
| Wolsum = 150
| Wolvegea = 13355
| Wommels = 2365
| Wûns = 290
| Wurdum = 1165
}}
}}&lt;noinclude&gt;
== Doel ==
Dit berjocht is dêrfoar ornearre om 1× of 2× it jier oan te passen sa't de ynwennertallen automatysk oanpast wurde yn de ynfoboksen op eltse side fan [[Fryske doarpen|Fryske plakken]].

Boarne ynwennertallen: [https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/85318NED/table?ts=1683167734895], Tabel: ''Kearnsifers wiken en buerten, {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}},'' Sintraal Buro foar de Statistyk, Foarburch/Hearlen en ''[https://allecijfers.nl/woonplaatsen/ Alle Cijfers]''

'''Tink der om:''' Der binne gjin tûzental skiedingstekens; dat om rekkenjen mei de getallen mooglik te meitsjen, lykas it berekkenjen fan de sekuere befolkingstichtens.

&lt;!-- boarne: https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/85318NED/table?ts=1683167734895 --&gt;

* '''Brûk dit berjocht &lt;u&gt;nea&lt;/u&gt; fuortendaliks op siden.''' Brûk dan: [[Berjocht:Statistyk wenplak Fryslân ynwenners]]

== Tapasse ==
Dit wurdt tapast yn:
* [[Berjocht:Statistyk wenplak Fryslân ynwenners]]

[[Kategory:Berjochten wenplak yn Fryslân]]
[[Kategory:Plak yn Nederlân]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>24xd0gyz6xjpxk3pduw4e5git1ljbhx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Grutte nachtpit (plant)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>168944</id>
    <revision>
      <id>1173728</id>
      <parentid>1138809</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:54:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173728</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2529" sha1="9f4obhbv4xxrond1lbfj75y0hlwgx1h" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme= grutte nachtpit
| Ofbyld= [[File:Oenothera glazioviana 03 ies.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[mirte-eftigen]] (''Myrtales'')
| Famylje= [[tieneblommen (famylje)|tieneblommen]] (''Onagraceae'')
| Skaai= [[nachtlampkes]] (''Oenothera'')
| Wittenskiplike namme= Oenothera glazioviana
| Beskriuwer, jier= Micheli, 1875
| IUCN-status= 
| lânkaart= 
}}
De '''grutte nachtpit''' (''Oenothera glazioviana'') is in nachtbloeier, dy't ein juny en letter bloeit. Gâns it skaai fan 'e [[nachtlampkes]] (''Oenothera'') binne fan [[Amearika|Amerikaansk]] komôf, mar soarten as de grutte nachtpit (dy't lânseigen is yn [[Brazylje]]) binne no tige wenstich yn Fryslân en in protte oare dielen fan 'e wrâld. De blommen bliuwe ticht oan hja ien jûn iepenje en foar dy iene jûn iepen bliuwe. It binne grutte giele blommen dy't yn it jûnsljocht dúdlik te finen binne, dat de jûnsflinters kinne sjen wêr't hja wêze moatte. 

De blommen bloeie mar ien jûn, mar hja groeie yn groepen by elkoar yn ien plant, dat de oare jûns kin him dêr op dat stee wer in nije blom útteare.

{{Stobbe|plant}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Tieneblom]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Brazylje]]
[[Kategory:Eksoat yn Angoala]]
[[Kategory:Eksoat yn Argentynje]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn de Azoaren]]
[[Kategory:Eksoat yn Belgje]]
[[Kategory:Eksoat yn Dútslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Eastenryk]]
[[Kategory:Eksoat yn Ekwador]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Frankryk]]
[[Kategory:Eksoat yn Fryslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Grikelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Ierlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Yndoneezje]]
[[Kategory:Eksoat yn Ingelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Japan]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Lesoto]]
[[Kategory:Eksoat yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Eksoat yn Malta]]
[[Kategory:Eksoat yn Nederlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Oerûguay]]
[[Kategory:Eksoat yn Pakistan]]
[[Kategory:Eksoat yn Portegal]]
[[Kategory:Eksoat yn Sily]]
[[Kategory:Eksoat yn Skotlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Spanje]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Afrika]]
[[Kategory:Eksoat yn Swazylân]]
[[Kategory:Eksoat yn Sweden]]
[[Kategory:Eksoat yn Taiwan]]
[[Kategory:Eksoat yn Tanzania]]
[[Kategory:Eksoat yn Tristan da Cunha]]
[[Kategory:Eksoat yn Wales]]</text>
      <sha1>9f4obhbv4xxrond1lbfj75y0hlwgx1h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Nachtlampkes</title>
    <ns>0</ns>
    <id>169210</id>
    <revision>
      <id>1173729</id>
      <parentid>1138898</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:54:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Foarbyld */ kt</comment>
      <origin>1173729</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2952" sha1="4za74z80rxxkvao5vh0003hi3nxxeu8" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks planteryk
| namme               = nachtlampkes
| ôfbylding           = Oenothera rubricaulis 2014 G1.jpg
| ôfbyldingsbreedte   = 
| ôfbyldingstekst     = In [[lyts nachtlampke]] (''Oenothera rubricaulis'').
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[planten]] (''Plantae'')
| takson3             = (sûnder rang):
| namme3              = [[draaiplanten]] (''Streptophyta'')
| takson4             = [[ûnderryk]]:
| namme4              = [[lânplanten]] (''Embryophyta'')
| takson5             = [[boppestamme]]:
| namme5              = [[faskulêre planten]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Tracheophyta'')
| takson6             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme6              = [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'')
| takson7             = (sûnder rang):
| namme7              = [[ranke planten]] (''Lignophyta'')
| takson8             = [[boppeklasse]]:
| namme8              = [[siedplanten]] (''Spermatophyta'')
| takson9             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme9              = [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'')
| takson11            = (sûnder rang):
| namme11             = [[twasiedblêdigen]]
| takson12            = (sûnder rang):
| namme12             = [[rosiden]]
| takson13            = [[skift]]:
| namme13             = [[mirte-eftigen]] (''Myrtales'')
| takson14            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme14             = [[tieneblommen (famylje)|tieneblommen]] (''Onagraceae'')
| takson15            = [[ûnderfamylje]]:
| namme15             = [[tieneblommen (ûnderfamylje)|tieneblommen]] (''Onagroideae'')
| takson16            = [[tûke (taksonomy)|tûke]]:
| namme16             = [[tieneblommen (tûke)|tieneblommen]] (''Onagreae'')
| takson17            = [[skaai (taksonomy)|skaai]]:
| namme17             = '''nachtlampkes''' (''Oenothera'')
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Linnaeus]], 1753
| lânkaart            = 
| lânkaarttekst       = 
| lânkaartbreedte     = 
}}
De '''nachtlampkes''' (''Oenothera'') binne in skaai fan planten fan [[Amearika|Amerikaansk]] komôf. It skaai omfiemet sa'n 125 soarten: guon [[ienjierrige plant|ienjierrich]], guon [[twajierrige plant|twajierrich]] en guon [[mearjierrige planten]]. De measte soarten binne [[nachtbloeier]]s. Fan juli ôf wurdt der jûns in fjouwerblêdige blom iepenteart. Dy blom lûkt mei fel-giel, as wyt as read, jûnsflinters, dy't dy jûns de blommen bestowe. De oare deis ferwylket de blom, mar om't de planten gauris de blomknoppen ticht byelkoar hat, kin der de oar deis wer in nije blom op itselde stee bloeie.

== Foarbyld ==
In  foarbyld fan de '''Nachtlampkes''' (''Oenothera''):

* [[Grutte nachtpit (plant)|Grutte nachtpit]] (''Oenothera glazioviana'')

[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Tieneblom]]</text>
      <sha1>4za74z80rxxkvao5vh0003hi3nxxeu8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Jonge seeklaai</title>
    <ns>0</ns>
    <id>170647</id>
    <revision>
      <id>1173687</id>
      <parentid>1155714</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:22:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173687</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3109" sha1="rqy5524qr6spfpvqgaypwsh27p5b2c9" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Leidschendam Opgraving KanaalvCorbulo Vlietvoorde fotoCThunnissen.jpg|thumb|Opgraving fan it Korbulokanaal by Leidschendam]]
De '''jonge seeklaai''' is de jongste laach [[seeklaai]] yn de ûndergrûn fan [[Nederlân]] en [[Noardwest-Dútslân]]. Jonge seeklaai komt benammen foar yn [[Seelân]], it noarden fan [[Noard-Hollân]], [[Fryslân]], [[Grinslân]] en de [[Noardsee]]kuststripe yn Noardwest-Dútslân. Ek leit der jonge seeklaai yn [[Belgje]] en it oangrinzgjende gebiet fan [[Frankryk]].&lt;br&gt;
De jonge seeklaai waard fan likernôch 3000 jier lyn ôf oant yn de [[midsiuwen]] foarme. Yn dat tiidrek strûpte de kuststreek gauris ûnder wetter troch it ynbrekken fan de see, dêr't lagunen en [[slinke]]n troch foarme waarden, om't it [[fean]]grûn dy't benefter de [[strânwâl]]en lei troch it ynstreamen fan it wetter begûn yn te klinken&lt;ref&gt;{{Aut|Renes, H}} [https://www.academia.edu/2570518/Veenweiden%20om%20de%20toekomst%20van%20een%20historisch%20landschap ''Veenweiden om de toekomst van een historisch landschap'']&lt;/ref&gt;. Dêr waard sân en klaai yn ôfset. Sa ûntstie in [[kwelder]]gea. Fan de [[sânde iuw f.Kr.]] ôf ûntstie dêr permaninte bewenning om't de kwelders heech genôch opslike waarden sa't dy by floed net altyd mear ûnderstrûpten. Op de kwelders en benammen de [[Kwelderwâl|kwelderrêgen]], dy't by de slinken del troch it oanfierende slyk foarme waarden, waarden [[terp]]en boud. Fan de [[tsiende iuw]] n.Kr. ôf waard mei it bedykjen úteinset. Dêrtroch sliken de slinken en lagunen hieltyd mear oan. Dat oanslike lân waard letter ek wer bedike, lykas bygelyks de [[Marneslinke]], de [[Middelsee]] en [[It Bilt]].

Earder waard der oannommen dat dy ôfsettings foarme waarden troch it algeduerigen omheech gean of sakjen fan de [[seespegel]]. Hjoed-de-dei wurdt oannommen dat it ynbrekken út de see wei it gefolch wie fan it grutskalich ôfgraven fan it fean. Dêrtroch sette in laach klaai op it fean ôf.

Njonken jonge seeklaai bestiet der ek [[âlde blauwe seeklaai]], dy't foarme waard by in eardere tiid fan transgresje.

== Keppeling om utens ==
*[http://www.geologievannederland.nl/landschap/landschapsvormen/zeekleiafzettingen-en-kwelders Geology fan Nederlân - Seeklaaiôfsettings en kwelders]

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
* {{Aut|Berendsen, H.J.A.}} (2004) ''De vorming van het land: inleiding in de geologie en de geomorfologie'', Uitjouwerij Van Gorcum, ISBN 9023240758.
* {{Aut|Weerts, H}}, {{Aut|Cleveringa, P}}, {{Aut|Westerhoff, W}}, {{Aut|Vos, P.}} (2006) [https://web.archive.org/web/20070929124747/http://www.tno.nl/downloads/3.38%20Nooit%20meer;%20afzettingen%20bij%20Duinkerke%20en%20Calais.pdf ''Nooit meer; afzettingen bij Duinkerke en Calais''], Archeobrief (Metoaden en Techniken), 28-34. ''Stichting voor de Nederlandse Archeologie'' (SNA)
* {{Aut|Weerts, H.J.T.}} (2003) [https://www.dinoloket.nl/stratigrafische-nomenclator/formatie-van-naaldwijk ''Formatie van Naaldwijk''], webside fan [[Nederlânske Organisaasje foar tapast-natoerwittenskiplik ûndersyk|TNO]]
}}

[[Kategory:Grûnsoarte]]
[[Kategory:Sedimint]]</text>
      <sha1>rqy5524qr6spfpvqgaypwsh27p5b2c9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rotsdo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>174246</id>
    <revision>
      <id>1173689</id>
      <parentid>1171782</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:35:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173689</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11773" sha1="4srrisbflaqkzq1n3by696376gqjnh3" xml:space="preserve">{{Bistesoarte|
|Namme    = rotsdo
|Ofbyld   = [[Ofbyld:Rock Pigeon Columba livia.jpg|250px]]
|lûd      = [[Ofbyld:Columba oenas - Stock Dove XC489891.mp3|250px]]
|Ryk      = [[dieren]] (''Animalia'')
|Stamme   = [[rêchstringdieren]] (''Chordata'')
|Klasse   = [[fûgels]] (''Aves'')
|Skift    = [[do-eftigen]] (''Columbiformes'') 
|Famylje  = [[dofûgels]] of [[dowen]] (''Columbidae'')  
|Skaai    = [[hôfdowen]] (''Columba'')
|Wittenskiplike namme = Columba livia
|Beskriuwer, jier= [[Johann Friedrich Gmelin|Gmelin]], 1798
|IUCN-status= [[IUCN-status]]: net bedrige
----
|lânkaart =[[Ofbyld:Columba livia distribution map.png|center|250px]]&lt;small&gt;{{Color box|#800000}} oarspronlike fersprieding &lt;br&gt;{{Color box|#ff8080}} yntrodusearre fersprieding
}}
De '''rotsdo''' (''Columba livia'') is in [[Fûgels|fûgelsoarte]] út de famylje fan 'e [[Dofûgels|dowen]] (''Columbidae''). De do is de stamfoarm fan 'e hûsdo (''Columba livia domestica'') en dêrmei ek de [[postdo]] en de [[stedsdo]]. Dy [[Domestikaasje|domestisearre]] en ferwyldere foarm telt ta de meast suksesfolle fûgels fan 'e wrâld hat him mei útsûndering fan 'e poalen yntusken oer de hiele wrâld útwreide. De wylde foarm libbe dêrfoar oer allinne yn [[Europa]] en [[Aazje]].    

== Beskriuwing ==
[[Ofbyld:Columba livia - 01.jpg|thumb|left|Kop fan 'e rotsdo.]]
De rotsdo is 31 oant 34 sm lang en hat in gewicht fan 200 oant 300 gram.

It fearrekleed is ljochtgriis mei in donkergrize kop en hals. De siden fan 'e hals binne glânzgjend grien en pears. De wjukken hawwe twa donkere streken. Yn 'e flecht falt de donkergrize sturt mei de swart bân oan it ein en de wite ûnderwjuk op. De snaffel is donker mei in wite, fleizige ferdikking by de noasgatten. De fûgel hat in oranje iris. Mantsjes en wyfkes hawwe deselde kleuren.     

== Fersprieding ==
Rotsdowen briede fral yn bercheftige gebieten om de [[Middellânske See]]. 

== Undersoarten ==
[[Ofbyld:Rock dove - natures pics.jpg|thumb|250px|Fleanende rotsdo.]]
De soarte is te ferdielen yn njoggen ûndersoarten:&lt;ref&gt;{{en}}[https://www.worldbirdnames.org/new/ Gill, F, D Donsker &amp; P Rasmussen (Eds). 2022. IOC World Bird List (v12.2).]&lt;/ref&gt;
* ''C. l. livia'': fan westlik en sintraal  [[Europa]], noardlik [[Afrika]] oant sintraal [[Aazje]].
* ''C. l. gymnocycla'': fan [[Mauritaanje]] en [[Senegal]] oant it suden fan [[Maly]] en [[Gana]].
* ''C. l. targia'': fan noardlik Maly en súdlik [[Algerije]] oant sintraal [[Sûdan]].
* ''C. l. dakhlae'': westlik [[Egypte]].
* ''C. l. schimperi'': eastlik Egypte, súd Sûdan en [[Eritreä]].
* ''C. l. palaestinae'': fan [[Sinaï (skiereilân)|Sinaï]] oant [[Syrje]] en it westen en it suden fan it [[Arabyske skiereilân]].
* ''C. l. gaddi'': fan eastlik [[Turkije]] oant [[Oezbekistan]] en westlik en noardlik [[Afghanistan]].
* ''C. l. neglecta'': fan westelik [[Pakistan]] en eastlik Afghanistan oant de [[Himalaya]].
* ''C. l. intermedia'': súdlik [[Yndia]] en [[Sry Lanka]].

== Fuortplanting ==
[[Ofbyld:Mom says ' Don't Worry, I am here now' - panoramio.jpg|thumb|left|Rotsdo mei twa jongen.]]
It nêst wurdt yn in ûndjippe rotsspjalt of op in richel boud. It lechsel bestiet yn 'e regel út twa wite aaien, dy't troch de âlders yn 17 dagen wurde útbret. De fûgel kin alle jierren oant twa of trije kear briede, somtiden noch faker.   

De wyfkes besette yn 'e regel jierren efter inoar itselde territoarium. Se bliuwe meast trou oan 'e selde partner. 

== Status ==
It liket der op dat de wrâldpopulaasje fan 'e rotsdowen ôfnimt. Mar de fûgel komt yn in ûnbidich grut gebiet foar en de populaasje is grut, sadat de status troch IUCN op 'e Reade list net bedrige neamd wurdt.&lt;ref&gt;[https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/rock-dove-columba-livia Birdlife, oproppen 15 april 2024.]&lt;/reF&gt;   

{{Boarnen|boarnefernijing=
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Dútsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:de:Felsentaube]] (ferzje 15 april 2024)
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Columba livia|Rotsdo}}
}}
[[Kategory:Fûgelsoarte]]
[[Kategory:Hôfdo]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn de Azoaren]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen fauna yn de Fêreu-eilannen]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn de Kanaryske Eilannen]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Madeara]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Syprus]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Afganistan]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Bachrein]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn de Feriene Arabyske Emiraten]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Yndia]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Irak]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Israel]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Jemen]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Jordaanje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Katar]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Kirgyzje]] 
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Koeweit]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Libanon]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Oman]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Pakistan]] 
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Palestina]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Saûdy-Araabje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Sry Lanka]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Syrje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Tadzjikistan]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Turkmenistan]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Algerije]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Benyn]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Boerkina Faso]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Egypte]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Eritreä]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Etioopje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Gana]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Guinee]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Kaapverdje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Lybje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Maly]] 
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Marokko]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Mauretaanje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Nigearia]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Niger]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Senegal]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Sierra Leöane]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Sûdan]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Togo]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Tsjaad]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn Tuneezje]]
[[Kategory:Lânseigen fauna yn de Westlike Sahara]]
[[Kategory:Eksoat yn Belgje]]
[[Kategory:Eksoat yn Bosnje]]
[[Kategory:Eksoat yn Bulgarije]]
[[Kategory:Eksoat yn Denemark]]
[[Kategory:Eksoat yn Dútslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Eastenryk]]
[[Kategory:Eksoat yn Estlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Finlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Frankryk]]
[[Kategory:Eksoat yn Fryslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Guernsey]]
[[Kategory:Eksoat yn Hongarije]]
[[Kategory:Eksoat yn Ierlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Ingelân]] 
[[Kategory:Eksoat yn Itaalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Jersey]] 
[[Kategory:Eksoat yn Kazachstan]]
[[Kategory:Eksoat yn Kroaasje]]
[[Kategory:Eksoat yn Letlân]] 
[[Kategory:Eksoat yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Eksoat yn Litouwen]]
[[Kategory:Eksoat yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Eksoat yn Man]]
[[Kategory:Eksoat yn Moldaavje]]
[[Kategory:Eksoat yn Nederlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Eksoat yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Eksoat yn Poalen]]
[[Kategory:Eksoat yn Roemeenje]]
[[Kategory:Eksoat yn Servje]]
[[Kategory:Eksoat yn Sibearje]]
[[Kategory:Eksoat yn Skotlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Sloveenje]]
[[Kategory:Eksoat yn Slowakije]]
[[Kategory:Eksoat yn Sweden]]
[[Kategory:Eksoat yn Switserlân]]
[[Kategory:Eksoat yn Tsjechje]]
[[Kategory:Eksoat yn Wales]]
[[Kategory:Eksoat yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Eksoat yn Alaska]]
[[Kategory:Eksoat yn de Amerikaanske Famme-eilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn Anguilla]]
[[Kategory:Eksoat yn Antigûa en Barbûda]]
[[Kategory:Eksoat yn de Bahama's]]
[[Kategory:Eksoat yn Barbados]]
[[Kategory:Eksoat yn Belize]]
[[Kategory:Eksoat yn Bermuda]]
[[Kategory:Eksoat yn de Britske Famme-eilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn Dominika]] 
[[Kategory:Eksoat yn de Dominikaanske Republyk]]
[[Kategory:Eksoat yn El Salvador]]
[[Kategory:Eksoat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Eksoat yn Frânsk-Sint-Marten]]
[[Kategory:Eksoat yn Grenada]]
[[Kategory:Eksoat yn Gûadelûp]]
[[Kategory:Eksoat yn Gûatemala]]
[[Kategory:Eksoat yn Haïty]]
[[Kategory:Eksoat yn Hondoeras]]
[[Kategory:Eksoat yn Jamaika]]
[[Kategory:Eksoat yn de Kaaimaneilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn Kanada]]
[[Kategory:Eksoat yn Kosta Rika]]
[[Kategory:Eksoat yn Kuba]]
[[Kategory:Eksoat yn Martinyk]]
[[Kategory:Eksoat yn Meksiko]]
[[Kategory:Eksoat yn Montserrat]]
[[Kategory:Eksoat yn Nikaragûa]]
[[Kategory:Eksoat yn Panama]]
[[Kategory:Eksoat yn Porto Riko]]
[[Kategory:Eksoat yn Saba]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Bartelemy]] 
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Eustasius]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Finsint en de Grenadinen]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Kits en Nevis]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Lusia]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Marten]]
[[Kategory:Eksoat yn Sint-Pierre en Miquelon]]
[[Kategory:Eksoat yn de Turks- en Kaikoseilannen]]
[[Kategory:Eksoat yn Argentynje]]
[[Kategory:Eksoat yn Brazylje]]
[[Kategory:Eksoat yn Ekwador]]
[[Kategory:Eksoat yn Kolombia]]
[[Kategory:Eksoat yn Oerûguay]]
[[Kategory:Eksoat yn Perû]]
[[Kategory:Eksoat yn Sily]]
[[Kategory:Eksoat yn Bangladesj]] 
[[Kategory:Eksoat yn Birma]]
[[Kategory:Eksoat yn Brûnei]]
[[Kategory:Eksoat yn Bûtan]]
[[Kategory:Eksoat yn de Filipinen]]
[[Kategory:Eksoat yn Fjetnam]] 
[[Kategory:Eksoat yn Yndia]]
[[Kategory:Eksoat yn Yndoneezje]]
[[Kategory:Eksoat yn Japan]]
[[Kategory:Eksoat yn Kambodja]]
[[Kategory:Eksoat yn Laos]]
[[Kategory:Eksoat yn Maleizje]]
[[Kategory:Eksoat yn Mongoalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Nepal]]
[[Kategory:Eksoat yn Noard-Koreä]]
[[Kategory:Eksoat yn Sina]]
[[Kategory:Eksoat yn Singapoer]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Koreä]]
[[Kategory:Eksoat yn Tailân]]
[[Kategory:Eksoat yn Taiwan]]
[[Kategory:Eksoat yn Austraalje]]
[[Kategory:Eksoat yn Hawaï]]
[[Kategory:Eksoat yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Eksoat yn Angoala]]
[[Kategory:Eksoat yn Botswana]]
[[Kategory:Eksoat yn Etioopje]]
[[Kategory:Eksoat yn Kenia]]
[[Kategory:Eksoat yn Malawy]]
[[Kategory:Eksoat yn Mozambyk]]
[[Kategory:Eksoat yn Namybje]]
[[Kategory:Eksoat yn Sambia]]
[[Kategory:Eksoat yn Simbabwe]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Afrika]]
[[Kategory:Eksoat yn Súd-Sûdan]]
[[Kategory:Eksoat yn Tanzania]]
[[Kategory:Eksoat yn Uganda]]</text>
      <sha1>4srrisbflaqkzq1n3by696376gqjnh3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rûgebal</title>
    <ns>0</ns>
    <id>176548</id>
    <revision>
      <id>1173738</id>
      <parentid>1165626</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:58:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferdrukking */ kt</comment>
      <origin>1173738</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8481" sha1="nk8xv1vwtvozc0vfd66f034vjyubpgs" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Equisetum_arvense_foliage.jpg|thumb|Rûgebal]]
[[Ofbyld:Equisetum telmateia detail.jpeg|thumb|Stâle]]
[[Ofbyld:Equisetum arvense fertile spore-bearing stem - Keila.jpg|thumb|Fertile foarm fan rûgebal]]
'''Rûgebal''' (''Equisetum arvense'') is in plant út de [[rûgebalfamylje]] (''Equisetaceae''). De plant wurdt ek wol 'biezemke', ‘hyndersturt’, ‘hynstesturt’, ‘rottesturt’ 'kwadernaat', ‘útlûker’’  of 'ûnjer' neamd. It is in maksimaal 40&amp;nbsp;sm hege [[fêste plant]]. 

== Beskriuwing ==
Yn de maitiid ferskine der blêdgrienleaze stâlen mei spoare-ieren op de top. De ynfertile (net-fruchtbere) stâlen ferskine dêrnei ûngefear twa wiken letter as de fertile stâlen oan it fertoarjen binne. De ynfertile stâlen hawwe in holte dy’t lytser is as in treddepart fan de trochsneed fan de stâle. De sydtûken steane yn krânsen om de stâle, dy ’t op dy plakken in stâleskie hat mei seis oant tolve tosken. De yn krânsen steande blêden besteane út lytse skobben, wêrby ’t de blêdskieën foar it grutstepart mei elkoar fergroeid binne ta in stâleskie. It earste lid fan de sydtûken is folle langer as de byhearrende stâleskie, dit yn tsjinstelling mei wat it gefal is by de [[lidrusk]]. De stâle hat maksimaal seis ribben.

== Fersprieding ==
De plant ferspriedet him mei spoaren dy ’t útgroeie ta in [[protallium]] of foarkym, wêrnei’t de befruchting barre kin. Allinnich op iepen grûn slagget dizze foarm fan fuortplanting. It soarte makket ek in soad [[woartelstok]]ken dy’t djip de grûn yngeane en horizontale sydsprantels foarmje.

It soarte komt yn alle miljeus foar. De protallia kinne allinnich kymje yn iepen, wiete en net al te fiedselrike grûn, mar de plant kin him goed hanthavenje yn oare miljeus.

Rûgebal is in kosmopolyt fan de matige en kâlde streken fan it noardlik healrûn. It is in lid fan de groep planten dy’t foar it ferskinen fan de moderne planten de ierde dominearre. Soartegenoaten groeiden út ta tsientallen meters hege 'beammen' dy’t foar it meastepart de hjoeddeiske stienkoallagen foarmen. Yn it tiidrek fan de dinosauriërs wie dizze plantegroep de meast foarkommende. De plant is in oerlever en wie de earste dy’t nei de útbarsting fan de fulkaan [[Mount St. Helens]] wer fêste foet op de hellingen krige. Ek op yndustryiele terreinen mei swiere fersmoarging of útbrûkte en swier gearpakte grûn is de plant faak de earste dy’t komt of de lêste dy’t ferdwynt.

== Giftichheid ==
Rûgebal kin syn groeiplak dominearje. Rûgebal is foar bepaalde planten fergiftich. 
De plant dijt op ôffalbulten fan slakken. De swiere metalen binne foar in soad planten fergiftich, mar rûgebal slacht se op yn it eigen weefsel, wêrtroch’t de plant mear swiere metalen befettet as de boaiem. 

== Bestriding ==
Rûgebal is lestich te bestriden. De woartelstokken groeie meters djip de grûn yn en fersprantelje harren dêrnei bot yn it horizontale flak.&lt;ref&gt;E.J Weeda, R Westra, Ch. Westra en T. Westra: Nederlandse Oecologische Flora, diel 1. Amsterdam 1985. {{ISBN|9063010184}} blz. 21-22.&lt;/ref&gt; Se brekke maklik en slane yn de groei in fiedingsfoarrie op. By skoffeljen of ploegjen wurde de woartelstokken yn lytse stikken brutsen dy ’t fannijs útrinne sille. Dêrtroch is masinaal of mei de hân weiheljen hast ûnmooglik. De plant is resistint tsjin in soad gemikalyën. Dizze eigenskippen soargje derfoar dat it soarte as in steech ûntúch beskôge wurdt.

=== Bedonging ===
De plant kan net goed oer ticht skaad en tichte beplanting is dan ek in brûkbere manier om him ûnder kontrôle te hâlden. De plant groeit it bêste op fochtige, fiedingsearme en soere grûn. Drainaazje, bedonging en tafoegjen fan kalk wurde dan ek wol oanjûn om yn spesifike omstannichheden de plant te ferswakjen en ûnder kontrôle te hâlden. Rûgebol yn de tún jout oan dat de grûn net fruchtber is.

=== Ferdrukking ===
Troch de 'Nederlandse Maatschappij ter bevordering van Nijverheid' yn Haarlim waard yn 1836 in sulveren medalje takend oan de boer Hendrik Jonk út [[Wijdewormer]]. Dy hie sûnt 1813 de rûgebal op syn pachtgrûn bestride mei in lânrol of ''wentel'', lutsen troch in hynder. Troch dizze duorjende bewurking wie de plant úteinlik ferdwûn, en hie hy in sûne greide krigen.&lt;ref&gt;[https://books.google.nl/books?id=KCVpAAAAcAAJ&amp;pg=PP4&amp;lpg=PP4&amp;dq=hendrik+jonk+landrol&amp;source=bl&amp;ots=ouIbLNtWo9&amp;sig=ACfU3U18dvKrN9rk1N6hQbxWEi98s6YdpA&amp;hl=nl&amp;sa=X&amp;output=html_text Opgaaf van een middel ter uitroeiing van het onkruid unjer of heermoes door Hendrik Jonk ...][https://web.archive.org/web/20230720101454/https://books.google.nl/books?id=KCVpAAAAcAAJ&amp;pg=PP4&amp;lpg=PP4&amp;dq=hendrik+jonk+landrol&amp;source=bl&amp;ots=ouIbLNtWo9&amp;sig=ACfU3U18dvKrN9rk1N6hQbxWEi98s6YdpA&amp;hl=nl&amp;sa=X&amp;output=html_text Gearchiveerd] op 20 juli 2023.&lt;/ref&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
*Oersetten fan de Nederlânsktalige Wikipedia: [[:nl:Heermoes]].
----
&lt;references/&gt;
----
{{commonscat|Equisetum arvense}}
}}

{{DEFAULTSORT:Rugebal}}
[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Rûgebal (skaai)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Abgaazje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Armeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Georgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kazachstan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Súd-Osseesje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Alaska]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kanada]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Argentynje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Brazylje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sily]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Afganistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Yndia]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kirgyzje]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Mongoalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Oezbekistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Pakistan]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sina]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tadzjikistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkmenistan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Austraalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nij-Seelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Madagaskar]]</text>
      <sha1>nk8xv1vwtvozc0vfd66f034vjyubpgs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Rûgebal (skaai)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>176559</id>
    <revision>
      <id>1173739</id>
      <parentid>1165473</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:58:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173739</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="88" sha1="9ybf921w83ashf4x7hdm9k2w94uw98a" xml:space="preserve">{{DEFAULTSORT:Rugebal (skaai)}}
[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Rûgebal (famylje)]]</text>
      <sha1>9ybf921w83ashf4x7hdm9k2w94uw98a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Skiednis fan Hoarnstersweach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177263</id>
    <revision>
      <id>1173793</id>
      <parentid>1170946</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T19:54:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>It moat noch wat better makke wurde, mar dêr haw ik no earst gjin nocht oan. Ik bin net bekend yn dy omkriten. Mocht dêr immen wêze dy't wat bekender is dêre, fiel jo frij!</comment>
      <origin>1173793</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53096" sha1="smdh0pyyief4vo0jktu8wfecnjrgu69" xml:space="preserve">[[File:Hoornsterzwaag b.jpg|thumb|400px]]
Dizze side beskriuwt de '''skiednis fan Hoarnstersweach'''.

== Namme == 
Hoarnstersweach komt oan syn namme troch de ''sweach'' (greide, lân foar fee, langhalich stik lân) fan [[Aldhoarne|Hoarne]]. Hoarne komt mooglik fan in hoeke heger lizzend lân útspringend út sompich mêd. In râne fan in sânrêch. 

Yn [[1408]] waard it doarp as it [[karspel]] ''Suage'' oantsjut. Yn [[1530]] wurdt ''Hoernsterswage'' en ''Hornsterswaeghe'' neamd.  Yn de [[17e iuw]] wurde ''Hoornsterswaegh'' en ''Hornsterswaeg'' neamd.&lt;ref&gt;[https://etymologiebank.nl/trefwoord/hoornsterzwaag ''Friese plaatsnamen: alle steden, dorpen en gehuchten''] {{Aut|Karel F. Gildemacher}} yn [http://etymologiebank.nl etymologiebank.nl]&lt;/ref&gt; 

Yn 1525 komt Hoarnstersweach foar as  ''Housterbage'' yn it ''[[Register van den Aanbreng]]''. Foar safier is nei te gean is Housterbage allinne ien kear oerlevere, yn oare boarnen út dy tiid wurdt it doarp wol beneamd yn de trant fan ‘hoornsterzwaag’. Mooglik is it in ferskriuwwing of in ferkearde transkripsje. Sawol it diel ‘houster’ as ‘bage’ lykje wol op hoornster/hornster en zwage/zwaag. Mocht Housterbage dochs in besteande foarm wêze, dan kin it diel ‘houster;’  op ‘hou’ slaan, wat ‘oandiel yn in stik lân’ betsjut. Bage kin fan ôfbeakening of modder komme.
 
== Prehistoarje == 
Ut [[Archeology|archeologyske]] fynsten hat bliken dien dat oan de [[Tsjonger]] by Hoarnstersweach tûzenen jierren foar it begjin fan de jiertelling al minsken fan de [[Tsjongerkultuer]] wennen. Oan de ”[[Skoatterlânskewei]]” leit, as oerbliuwsel út de [[iistiid]], in mânske grouwe [[balstien]]. De stien wie bedobbe yn it [[miedlân]], mar waard yn [[1960]] wer opdold. Ek [[fjoerstien|fjoerstiennen]] út de iistiid sitte yn de grûn. By de [[Prikkedaam]] binne foarwerpen fan fjoerstien fûn fan sa'n 5200 foar Kristus. By de Tsjonger koene se fiskje en it wie in drinkplak dêr't bisten kamen en sa in maklike proai wiene. In pear kilometer nei it easten leit [[Jardingea]] dêr't yn it [[mesolitikum]] in slachtplak foar [[oerokse|oeroksen]] by de Tsjonger wie.&lt;br&gt;
Dizze minsken ferdwine en dan komme de [[Germanen]]. Dêrmei einiget de [[prehistoarje]]. Yn'e tredde iuw nei Kristus wurdt it gebiet mei wetter oerspield troch klimaatferoaring en wennet der gjinien. As it lân nei twa iuwen wer drûchfalt komme der stammen út Noard-Dútslân en Denemarken oan'e kust te wenjen. De omjouwing fan Hoarnstersweach bliuwt sompich en it fean groeit en it is net botte bewenber.

== Gea ==
Yn de [[Midsiuwen]] is it lân wierskynlik útjûn troch de [[Biskoppen fan Utert|biskop fan Utert]] of in [[lânhearre]], wêrby't elk doarp in stik lân krige fan de Tsjonger oant it fean yn it noarden.
Oan 'e súdkant fan dy wei rûnen healannen nei de fallei fan de Tsjonger. De stripen lân stienen heaks op de wei. De ikkers leinen foaral noardlik fan de wei. 

Noch noardliker fan de dyk leine heechfeanen. Hiel lang lyn rûn om 'e grins tusken Opsterlân en Skoatterlân in rivier. Dy rivier rekke syn ôfwetteringsmooglikheid kwyt doe't it bêd yn in drûge perioade foar in diel tichtstode. Yn de iuwen dêrnei ûntstienen [[sompe]]n, foaral op in ûndergrûn fan klaailiem en troch [[felstbank|fels]] of [[oerbank]]. Hoewol [[fean|heechfean]] syn begjin fynt yn sompich gebiet set it him troch de iuwen op in groeien. Sa kwaam it heechfean hjir heger te lizzen as de [[Heide (fegetaasje)|heide]] en it lân fan de boeren. Om it soere feanwetter en it fean te kearen makken de boeren in dykje by it fean lâns: in leidyk. 

By de Tsjonger lâns wiene de [[miedlân|miedlannen]] dy't brûkt waarden foar it hea en as neiweide. By it winter rûnen dy lannen ûnder wat goed wie foar de fruchtberens. Sommige boeren hierden in stik lân fierderop lâns de Tsjonger en gongen dan in wike te haaien. Se kamen mei in heabult op in [[pream]] wer thús.&lt;br&gt;
Op de wat hegere greiden en heide weiden se fan alle soarten fee. De dong fan it fee en de seadden stutsen fan de heide waarden brûkt foar it bedongjen fan noch heger lizzende boukampen mei ûnder oaren [[rogge]] en [[bokweet]]. Op 4 juny 1812 wie de foarrie fan rogge 0 en [[bokweet]] 31 [[lopens]] (1 lopens is ± 80 liter). Dat dêr is dan noch in soad woast lân. Om de pleatsen en ikkers hinne wienen ornaris wat boskjes.&lt;br&gt; 
De skiep en kij waarden skepere op de heide by de Tsjonger. Dêrtroch bleau de heide. Oan beide kanten fan de Skoatterlânskewei wiene plakken mei heide. Troch iuwenlange beweidzjen en ôfplagjen fan seadden foar de [[Leechstâl|potstâl]] waarden mineralen ôffierd en ferskraalden grutte stikken fan de sângrûn. Boppedat wie troch befolkingsgroei mear hout nedich. Op dy plakken ûntstienen heidefjilden. Op 'e heide waarden ek [[Huningbij|ealjebijen]] hâlden foar [[huning]]. Doe begjin tritiger jierren fan de 20e iuw de Grifformearde Tsjerke mei dêrneist de pastorije boud waard oan de “Skoatterlânskewei” stienen dy op in keale flakte. Ek wie der heidebrân dy't noch tiden ûndergrûnsk troch baarnde. Dêrtroch trape men soms ûnferwachts yn in gat mei jiske.

By hûs hie men in minggat fan 3 by 4 meter yn 'e grûn foar túch en ôffal lykas griente en sa. Yn it foarjier kaam it oer it lân of tún.

De twadde helte fan de 20e iuw, wie de heide net langer mear ferbûn mei de lânbou troch de seadden foar de stâl en de ikkers en foar beweiding. Ynstee dêrfan waard de heide brûkt foar rekreaasje en toerisme (lânskip), [[bioferskaat]] en kultuerhistoarje (museumfunksje). Heide is noch te finen oan de [[Prikkedaam]], de Laweisreed, de Jelle Heidawei, de Jan Hofswyk en de Jan Everstwyk. Ienris yn de safolle tiid komt de hoeder mei de skiep om it fergerskjen fan de heide te kearen.

Op de heide de elzen, bjirken, jeneverpôlen, de blibberbeien, de hulzenpôlen, de bjintepôlen en boskjes mei nullebeamen, spjirren en dinnebeammen. De heide mei de heidepaadsjes en de puoltsjes en it wyld, de harten, [[ree]]ën, [[Wylde baarch|wylde bargen]], hazzen, kninen en de [[njirre]].
Yn de boskjes of op it lân de koerhinnen, de [[fesant]]en, de houtdowen, [[houtekster|houtakster]]s, de roeken, [[ka]]ën, de [[klyster]]s.
By it wetter de wylgen en de snilen, [[moark]], [[rusk]], [[papekul]] en kantsjepôlen en de [[pompeblêd]]en en de [[kikkertskrûd|kikkertsblommen]]. 
Lâns paden de iken, de bjirken, de kûtsjekraal (kwitsenbei) en de toarnbeien en de tieneblommen. It ikenhiem (ek wol neamd de brink) by hûs en de protterbei, de beiepôlen, de koallen en de hynstebeannen. 

Dêr binne ek noch [[Pestboskje|myltfjoerboskjes]].

Dêr is [[Lintdoarp|lintbebouwing]] oan de &quot;Skoatterlânskewei&quot; lâns de trochgeande wei oer de sânrêch en lintbebouwing eastlik fan Jobbegea by de Skoatterlânske Kompanjonsfeart lâns nei de buorskippen [[Petersburch (buorskip)|Petersburch]] en [[Moskou (Eaststellingwerf)|Moskou]]. Dy lêste lintbebouwing is ûntstien troch de turfgraverij.

== Oarloggen en fjochteraasjes == 
As der yn de 14e iuw striid is oer de pacht fan de healannen by Iselham tusken de [[biskoppen fan Utert]] en [[Stellingwerven|Stellingwerf]] en [[Skoatterwerf]] rekket dat ek Hoarnstersweach. Om 1408 hinne moat Hoarnstersweach 30 [[âlde skyld]]en fan 33 Flaamske Grooten (totaal 990 Flaamske Grooten) betelje oan biskop [[Freark III fan Blankenheim]].

Oft Hoarnstersweach lest hie fan soldaten fan it Spaanske leger yn [[Stienwyk]] yn de [[Tachtichjierrige Oarloch]], dy't ek plonderden yn Skoatterlân, is ûnbekend. De grytman [[Tinco fan Oenema]] stelt dan foar Hoarnstersweach fiif doarpswachters oan. Oant [[1622]] bliuwt it ûnrestich yn dizze streek.

Yn de [[Twadde Münsterske Oarloch]] leit Hoarnstersweach efter de grutte skâns fan Makkingea, ûnderdiel fan de [[Fryske Wetterliny]]. Yn de jierren [[1672]] en [[1673]] leit Hoarnstersweach sadwaande ticht by it front fan de mannen fan de biskop fan Münster, [[Bommen Bearend]], mei de Franske oerbefelhawwer Mornas tsjin de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]] mei de mannen fan [[Johan Maurits]], [[Hans Willem fan Aylva]] en de greve fan Dona. 

Tusken 1695 oant 1714 hat de tsjerke seis kear de glêsmakker nedich.

Dominy Regnerus van der Molen wie legerdûmny yn [[1703]], [[1705]] en [[1711]] yn de [[Spaanske Suksesje-oarloch]]. Dûmny Henricus Couperus, Petrus soan wie legerdûmny by it garnizoen te [[Namen (stêd)|Namen]] yn [[1715]]. Soldaten fan Hoarnstersweach yn it leger fan [[Napoleon]] wiene Bonne Jans Bies, Sipke Jacobs Borger, Auke Roels Drenth en Johannes Engberts de Vries. Jan Klazes Doldersom, berne yn Hoarnstersweach, wie in skutter yn de [[Tsiendeiske Fjildtocht]].

Yn de [[Twadde Wrâldkriich|Twadde Wrâldoarloch]] binne fan Hoarnstersweach trije minsken omkaam. Harm Portyk as soldaat by in ûngelok mei in wein yn it leger op 11 maaie 1940 yn [[Heerde]]. Wietze Jonker, masinist KNSM by de Nederlânske Keapfardij, troch in sykte yn [[Curaçao]] op 19 septimber 1941. Tjeerd van der Draai troch in trein by de [[Arbeitseinsatz]] yn [[Bremen (stêd)|Bremen]] op 27 april 1942. Lieuwe van der Molen is sneuvele by de [[Yndonesyske ûnôfhinklikensoarloch]] yn [[Nederlânsk-Ynje]].

== Feanterij en lânoanmakkerij ==
[[Piter Dekema]] fan de [[Skoatterlânske Kompanjy]] kocht al foar [[1551]] grutte stikken [[fean|heechfeangrûn]] by Hoarnstersweach. 

''2 februari 1639; Joannes Overney, dienaar des godlijken woords in 't oosterkwartier van Schoterland, mitsgaders Jan Wybes Rouckema, assessor van 't gerecht van voors. grietenij en de ingezetenen van Hoornsterzwaag, hebben in pacht en eigendom toegestaan en overgedragen aan de heer [[Amel fan Oenema|Amelius van Oenama]], alzodanige veenen als op hun pastorie zathen, gelegen in voors. dorp bij Reinske Roelofs en Roelof Harmens wordende bewoond, vallen, hebbende Wessel Ubles ten oosten, en Albert Hanses ten westen, beginnende zuidwaarts 50 roeden boven de noorderse Leidijk ieder perceel en voorts in lengte noordwaarts, strekkende tot in de veenscheiding en voorts hun andere pastorie veenen, voor ieder roede veen die de zathen in de breedte zullen kunnen uitbrengen, ten einde mate ten einde geld in eens 6 caroli gulden pacht te betalen in 2 termijnen op 1e mei 1639 en 1e mei 1640 en 3 St. voor ieder roede vulling der voors. veenen als die vergraven zullen zijn enz. ''

De Skoatterlânske Kompanjonsfeart wie yn 1732 trochlutsen oant Hoarnstersweach. De feanen binne ta [[Turf (brânstof)|turf]] wûn en de turf waard oer de noardlik rinnende [[Skoatterlânske Kompanjonsfeart]] ferfierd. Yn de tiid fan de [[feanterij]] kamen feanarbeiders fan bûten en setten har ta wenjen oan de Skoatterlânske Kompanjonsfeart en de wiken. Dy noardlike buert hiet eartiids de Hoornsterzwaagstercompagnie en wie part fan De [[Kompenije]]. It [[turfstekke|turfstekken]] barde oan yn de tritiger jierren fan de [[20e iuw]] ta. De [[lawei]] (joech de arbeidstiid oan foar de feanarbeiders) hat stien by de 15de [[Wyk (sydkanaal)|wyk]] foar de skoalle oer. Letter oan de 17e wyk en noch letter noch eastliker. Om 1878 binne ûnder it heechfean beamstammen fûn mei in dikte fan 1 ½ a 2 meter. Hja leine west-east. Miskien foar in paad of brêge om izeroer te winnen. Foar in part binne se troch de feanwurkers ta brânhout makke en foar in part binne se op itselde plak lizzen bleaun. Neidat it fean oant it sân fergroeven wie en mingd war mei [[bolster]], waard it brûkt foar lânbou (sânboekweet). Ek op it fean waard al boekweet boud nei feanbanen (feanboekweet). Ek kamen dêr heidefjilden troch de skiep. Op de heidefjilden sette se boskjes foar brânhout en geriifhout. De lannen binne yn kultuer brocht, lykwols restearje ek boskperselen, de karakteristike wiken en fraaie leanen. Yn it fean binne ek fynsten dien. Dêr binne tritich âlde jildstikken fûn. De measten wiene [[leeuwengrooten]] út de [[14e iuw]]. Dy munten binne slein ûnder it regear fan [[Loadewyk fan Male|Loadewyk II fan Male]], greve fan Flaanderen ([[1346]]—[[1384]]) en [[Willem V fan Hollân|Willem V]], greve fan Hollân ([[1354]]—[[1359]]). Yn it feanbokweetfjild, dêr't earder heechfean ôfgroeven wie, binne tweintich sulverstikken fûn fan [[1601]] – [[1619]] mei [[Latynsk|Latynske]] opskriften. Ek is in [[Gotyk|goatyske]] [[Brûns|brûnzen]] ljochter fûn.

Om 1730 hinne begûn de earmoed al ûnder de feanarbeiders. It wie seizoenarbeid en it wie swier om yn de oare tiid fan it jier wurk te finen. Der wie oanbod fan in soad arbeiders trochdat by [[Giteren]] en yn de [[kop fan Oerisel]] it fean op rekke en de feanarbeiders hjir hinne kamen en troch trekarbeid fan minsken út Dútslân. De konsintraasje fan earme minsken luts ek wer earme minsken oan fan bûten. Der wie soad konkurrinsje fan oare feangebieten, lykas de [[Opsterlânske Kompanjy]], dy fia de [[Opsterlânske Kompanjonsfeart]] wol in oan- en ôffier hie mei de [[Drintske Haadfeart]] wylst de Skoatterlânske Kompanjonsfeart en de Tsjonger dit net hiene en troch de feanterij yn de Stellingwerven. Der ûntstie yn it gebiet wêr de feanen ûntgûn waarden in mienskip fan earme minsken mei in eigen identiteit, De [[Kompenije]]. 

It fean rekke op en om [[1900]] hinne kaam it [[koalmyn|koalwinnen]] op gong as ferfanger fan turf en de [[meganisaasje]] (baggelmasine), de [[Lânboukrisis fan 1880|lânboukrisis]] fan [[1875]]–[[1890]] en de [[Krisis fan 1929]] makken it noch slimmer. De arbeiders waarden trekarbeiders en gongen nei de feanen yn Drinte (Nieuw Amsterdam), Grinslân (Weerdingermond), Twinte, Brabân (Helenaveen), Dútslân (Meppen, de bûthuzen yn Westfalen), de minen yn Limburch of emigrearden. Guon begûnnen in spultsje of in winkeltsje. In soad hiene gjin wurk. Sneons wie de beteldei dat se nei It Fean gienen om fan hûs oan hûs te gean. By winterdei kaam folle biddelfolk lâns by de doar. Se setten fuortendaalks de foet tusken de doar, freegjen om jild of iten. It mes yn de hân op de rêch. Guon mei eigenmakke fegers en earpelbakjes lâns de dyk om se te ferkeapjen. Ek kamen negoasjerinners by de doarren lâns mei knopen, elastyk, fiterbân, luzekammen, hierboarstels en sawat hinne. De earme minsken swabberen de hiele omkriten ôf te [[nijjierroppen]] om mar wat te krijen. It wiene minne tiiden. It [[anargisme]] en it [[sosjalisme]] hie grutte oanhang. Dêr kaam de gedachte fan ferheffing út. Ek yn de foarm fan de toanielferiening en de kuorbalferiening en oandacht foar lêzen en boeken.

Untginning fan grûnen en stifting fan pleatsen oant begin [[20e iuw]] binne dien troch [[Baronesse de Vos fan Stienwyk|Frêlle de Vos fan Stienwyk]]. Heidefjilden op sângrûn ([[woast lân]]) ûntginne wie doe nij foar Fryslân, mar mei djipspitte en keunstdong hiene se dêr fidúsje yn dat der genôch fan it lân ôf kaam. Ek de [[Peter Wilhelm Janssen|P.W. Janssen's Friesche Stichting]] ûntgûn grûn en stifte boerespultsjes yn Hoarnstersweach.

Yn [[1924]] is de ûntginningsmaatskippij &quot;N.V. De Drie Provinciën&quot; oprjochte dy't in soad [[heidegrûn]] by it doarp ûntgûn hat. De Heide Maatskippij hie by de wurken fan de NV de lieding. De ûntginning wie foaral bedoeld as [[wurkferskaffing]] foar it grutte tal wurkleazen. Nei [[1930]] is der in soad oan [[ûntginning]] dien. Foar en nei de [[Twadde Wrâldoarloch]] binne der ek nije ûntginningspleatsen boud. De pleats oan de ‘Skoatterlânskewei’ 56 is boud om [[1925]] troch wurkleazen. Dizze wurkleazen wiene fan hûs út faaks gjin boufakkers. Letter waard dêr dêrom oanbestege (arsjitekten M.O. Meek en C.J. Wierda). De grûn, foaral fan de N-H tsjerke, waard kocht of ûnteigene. It jild kaam fan de ferkeap fan oandielen troch de NV oan de gemeente. De NV hie lykwols swiere ferliezen en ferkocht de grûn oan de oerheid. De pleatsen binne ein [[20e iuw]] troch [[de Domeinen]] ferkocht. De heide waard ôfbaarnd. By it oanmeitsjen fan de heide troch wurkleazen waard in Put (soad sleat) groeven fan 120 sm breed en 60 oant 80 sm djip, ôfhinklik fan de [[felstbank|fels]]laach. De grûn en de felslaach waard stikken hakke en nei boppen wurke om der letter humusrike grûn fan te meitsjen troch der lupinen (stikstof) op te plantsjen en te bedongjen mei keunstmest en dong.  Foar in bettere grûn waard mei it skip ([[skûtsje]]s) [[dwinger (jiskelân)|dwingel]] brocht. Dit alles waard dan ûnderploege. De oertallige grûn waard neist de Put yn kypkarren op rails, dy't se hieltyd ferleinen, ôffierd nei legere dielen om de grûn te egalisearjen. Der stie in swarte skuorre fan de wurkferskaffing fan de Heidemij of D.U.W. of koopmanslân opslach tsjinoer de Skotterlânskewei 113. 

Yn eastlik [[Skoatterlân]] wienen grutte stakingen, [[bollejeie]] neamd, yn [[1925]] en [[1932]]. De lêste wie frij grut en barde by ûntginningswurk yn it eastlike diel fan it doetiidske Skoatterlân. Der waarden mei de tram wol 38 [[fjildwachter]]s en manskippen fan de maresjesee oanfierd om 400 arbeiders de tagong ta it wurk te ûntsizzen. Der waarden 15 minsken arrestearre dy't letter [[Finzenis|finzenisstraffen]] fan 1 oant 3 moanne krigen. De stakingen gienen om it oerelean dat doe 24 sinten wie en de eask wie 30 sinten. In hate opsjenner wie doetiidsk Gaauwe Spanjer.

Troch in artikel yn de krante [[De Telegraaf]], sosjalistyske keamerleden fan Skoatterlân yn de [[Twadde Keamer]], in [[Polygoon-sjoernaal|Polygoon-filmke]] út 1926, presintaasjes mei glêsplaten waarden de tastannen lanlik bekend. De Opboukommisje (''Commissie voor de opbouw van Oost-Schoterland'') fan [[1928]]/[[1929]] is oprjochte nei besite fan [[Jan Kan|minister Kan]] yn [[1927]] en nei foarbyld fan [[Emmen]]. Doe binne der ek lânarbeidershuzen boud, wêrfan’t oan de Dekemawei en it Rogmonepaad noch in pear te finen binne. De [[Griene Krús]]post wie by de kristlike skoalle. De wyksusters en –baaksters fan it Griene Krús leinen tûzenen besiken it jier ôf oan siken, memmen yn ferwachting en minsken mei [[Tuberkuloaze|tbc]]. De memmen kamen mei har bern nei it konsultaasjeburo. Se krigen ek memmekursussen. Fan [[1932]] ôf hâlde ds. Retel aksjes wêrby't guod út hiel [[Nederlân]] ynsammele waard. It wie foar krystpakketten foar de minsken dy't yn in [[spitkeet|spithutte]] op de heide wennen of oan de wiken yn hoallen yn de liemen wâlen dy't meastentiids mei pealtsjes, planken en kisthout betimmere waarden. (de 'heidsjers' en de 'wyksters' of 'swarten'). De liemen wâlen by de wiken en lâns de Skoatterlânske Kompanjonsfeart binne wei helle en it heechfean der ûnder is mei baggelbakken ta turf makke.

De Kompenijsters waarden negearre troch omlizzende boeren en troch it doarp, mar ek troch oerheden en ynstânsjes Se moasten har mar rêde sa as se dat sels ek moasten. Dêrtroch koe de tastân lang bestean bliuwe. De Kompenijsters wiene in bysûnder folk: iepen en gjin blêd foar de mûle nimmend, koart foar de kop, net oanpast, rekalsitrant en destruktyf en soms krimineel, dranksuchtich en biddeljend en soms bern fan mear manlju of ynteelt en berêstend yn har lot, mar ek grutskens, eigensinnich, selsredsum, dielend en ienigens mei de eigen groep en elkoar de hân boppe de holle hâlde. Mei ûnderwiis tichtby ([[ambachtsskoalle]], buerthûs), wykferpleechsters, froedfrou en dokter op de motor nei de minsken, ôfbaarnen fan spitketen en nije opbouwenten kaam ferbettering en de yntegraasje op gong. De weropbou mei fraach nei arbeid holp ek. Troch oplieding en kursussen giene bygelyks froulju oan it wurk troch masjinenaaien en manlju yn de bou. Yn de frije tiid bouden de mannen meielkoar huzen foar elkoar. Ek de jierrenlange ynset fan pleatslik foarmannen Jelle van Dam en Jochem Alberda dy't út de Kompenijsters kamen en yn it doarp wennen en in skeakel wiene tusken de Kompenijsters, it doarp en de boeren, de oerheden en ynstânsjes ha in grutte rol spiele. Sy pasten derfoar op dat regels oplein wurden en / of teplak settend wiene. Trochdat de Kompenijsters lang net bestjoerd binne, is der in mentaliteit fan “it net bestjoeren&quot;, selsbered en mei-inoar oparbeidzje, saken oanpakke en klear krije. Stadichoan ha de Kompenijsters en it doarp en de boeren wat fan elkoar oernam en is der gjin ûnderskied mear.

De [[ruilferkaveling]] “Tjongervallei Noord” waard yn [[1953]] stimme en duorre fan [[1955]]-[[1960]]. It gie om 300 eigeners en 165 boeren en 1050 ha. fan de súd-westkant Donkerbroek oant de Prikkedaam. De nije pleatsen fan it Fryske type krigen in Hollânske stâl. Yn de santiger jierren fan de [[20e iuw]] wie der de ruilferkaveling “Jubbega-Schurega”. Doe is it wetterpeil sterk ferhege troch keardamen in de Skoatterlânske Kompanjonsfeart en troch sleaten te grave. Ek binne doe bosken oanplante. De opstrekkende ferkaveling is yn de rin fan de tiid, foaral troch de ûntginning en de ruilferkaveling, feroare yn in blokferkaveling. Mar noch altyd is de knik yn de ferkaveling te sjen: noardlik fan de âlde leidyk de wiken dwers op de Skoatterlânske Kompanjonsfeart en besuden de âlde leidyk dwers op de &quot;Skoatterlânskewei&quot;.

It sintrale proeffjild foar ierappels yn Hoarnstersweach waard ein jierren santich fan de 20ste iuw opsein fanwege besmetting fan tige swiere ierappelwurgens.

== Diken, Trambaan, Wetter en Brêgen ==
[[Ofbyld:Hoarnstersweach Tsjonger 1445.jpg|thumb|right|250px|''De Tsjonger by Hoarnstersweach'']]
De ferbiningswei fan Aldskoat nei Donkerbroek yn [[Eaststellingwerf]] dy’t yn earder tiden de &quot;Binnewei&quot; (Binneweien leinen faaks yn 'e midden fan sânrêgen) of &quot;Wei nei Donkerbroek&quot; of de Grindwei (ferhurde mei grind yn 1859) of &quot;Geruischloozen Weg&quot; (de firma dy't de wei ferhurde mei asfaltbeton wie &quot;NV De Geruislooze Weg&quot; út Heemstede) neamd waard en no de namme &quot;Skoatterlânskewei&quot; hat, wie de ûntsluting foar de ferspraat steande bebouwing. It wie part fan de wei fan [[Grins (stêd)|Grins]] nei [[De Lemmer]], dêr’t men mei de [[Lemmerboat]] nei Hollân koe.

De [[Prikkedaam]] wie in passaazje oer de [[Tsjonger]]. Dy wie makke fan peallen mei heideseadden en tûken om dêr mei hynder en wein oer te kinnen. Beneasten de Prikkedaam lei eartiids in puolle.

By de [[Kanaal (wetterwei)|kanalisaasje]] fan de Tsjonger yn [[1886]]/[[1887]] is by de Prikkedaam in fêste ophaal[[brêge]] boud. Yn de 20ste iuw is dat in fêste brêge wurden. Troch it útgraven foar de kanalisaasje ûntstiene dêr de hege [[Tsjongerwâlen]] fan sân en liem. Dy binne yn de rin fan de tiid begroeid mei bosk. Troch de kanalisaasje wiene der gjin fruchtbere oerstreamingen mear en rân de heaopbringst efterút. Oant it midden fan de 20e iuw wie de âld Tsjonger ferfallen ta in puolle mei wite wetterleeljes, giele dotters, rûkende [[Galje (plant)|galjes]] en swimmende swarte ringslangen. De Tsjonger is no ûnderdiel fan de [[Turfrûte]]. 

Op de netteplan fan [[1887]] stiet as sydtûke fan de 10e wyk in [[bermsleat]] nei it easten ta oant hielwei de Prikkedaam nei in bocht yn de âld Tsjonger. Dizze T-splitsing wie by de poldermûne. Der lei ek in fonder oer de 10e wyk.

By de 10e wyk by de Kristlike skoalle koene de skippen draaije. Der ha ek wol skûtsjes lein mei dwingel. Ien wike leech meitsje en de oare wike om in nije fracht. Guon bern gongen dan de wike dat se der leinen nei skoalle.

Begjin fan de [[20e iuw]] soene grutte fûneminten opdold wêze eastlik fan de Prikkedaam.

Hoarnstersweach hie iisbaan oan de &quot;Skoatterlânskewei&quot;. Ek op de puollen waard reedriden.

Oer de Skoatterlânske Kompanjonsfeart leinen eartiids [[draai|draaien]]. Nei it roppe fan &quot;brióóóóó&quot; kaam it draaiwyfke út hûs om de draai te iepenen foar ien cent. Om [[1937]] hinne waard dêr in brêge boud by de 15e wyk. De draai oer de Skoatterlânske Kompanjonsfeart by de 15e wyk ferhuze doe nei de 6e wyk. Oer de wiken leinen eartiids de [[Barte|barten]] en de [[fonder|fonders]]. De brêge by de 15e wyk is ôfbrutsen doe de Meester bij de Leij wei klear wie yn 1950. Dêrnei binne se begong mei it ôfdaamjen fan de wiken en de Feart.

Drinkwetter kaam út in put yn 'e grûn. De muorren fan de put wiene opset mei turf. Turf suvert it grûnwetter.&lt;sup&gt;&lt;small&gt;[boarne nedich]&lt;/small&gt;&lt;/sup&gt; Tee koe der net fan set wurde, dat wurdt blau, der kaam in flues op it wetter troch de mineralen dy't der ynsitte (hurd wetter mei û.o. kalsium en magnesium) by in temperatuer boppe de 55°C in ferbining oangean mei stoffen yn de tee. 
Wetter foar tee en kofje kaam út de [[reinwettersbak]] mei sêfter wetter, dat earst sean wurde moast omdat it fan it dak kaam en net suver wie. Ek foar ramen waskje waard it wetter út de reinwettersbak brûkt. Guon huzen hiene in bjinstap oan de feart foar it woskjen. Earme minsken wosken en diene har behoefte yn it wetter en dronken fan it wetter út de wiken.
Yn de jierren 50 fan de 20ste iuw is de wetterlieding oanlein.

Yn [[1911]] begûn de [[Nederlânske Tramwei Maatskippij|tram]] te riden tusken [[De Gordyk]] en [[Easterwâlde (Fryslân)|Easterwâlde]], û.o. oer de Kapellewei. Mar earst moast der noch in brêge boud wurde oer de Kompanjonsfeart. Dat waard de saneamde 'Betonbrêge'. Foar dy tiid wie it in hiel nij ûntwerp. It moat ien fan de earste betonnen brêgen fan Nederlân west ha. [[Beton]] wie in materiaal dat noch net folle tapast waard. Der kamen spesjaal minsken út it westen om lieding te jaan. Boppedat waard der noch in wyk groeven om foar te kommen dat der op koarte ôfstân noch in brêge boud wurde moast. Dy betonbrêge wie de ienichste fêste brêge oer de Kompanjonsfeart mei in hege trochfarhichte. Oan in hege betonbrêgge hoegde neat mear oan dien te wurden en koe ek sûnder it draaiwyfke. Al mei al wie it goedkeaper as in draai. De betonbrêge is mei doel boud op in plak wer de grûn heech en sterk genôch wie foar sa'n konstruksje. De tramferbining is yn [[1962]] ophâlden. De trambaan is begjin sechstiger jierren fan de 20e iuw opromme. Yn 2011 is it hûndert jier betocht mei in lêzing yn Tsjerkje 1621 fan Hoarnstersweach. By de betonbrêge stie it betonhûs. Dêr wennen minsken dy't de ramen en de doarren der úthelle hiene.

De hegedruk gastransportlieding Donkerbroek-Oerterp krust eastlik fan de gemeentegrins tusken Eaststellingwerf en Hearrenfean it trasee de Skoatterlânskewei/’t West en rint dêrnei yn westlike rjochting oant it Wykein. It tarsee folget it Wykein yn westlike rjochting oant de krusing mei de Sint Magnuswei, wêr't it trasee nei it noarden bûgt en de Sint Magnuswei yn noardlike rjochting folget. Fierder noardlik kruset it trasee de Skoatterlânske Kompanjonsfaert en ferlit By de Leijwei dêrnei, yn noardlike rjochting, oer de Jan Evertswyk de gemeente Hearrenfean.

Yn 2013 wie der in proefboarring nei gas oan de Jan Evertswyk op de grins fan de Himrik en Hoarnstersweach. Doel wie dit gasfjild tagelyk te eksploitearjen mei it gasfjild by Donkerbroek sadat de eksploitaasje rendabel wie.

Oan de Kapellewei is yn 2008 op 50 meter djipte in geofoan pleatst om de trillingen yn de grûn te mjitten.

In wurkgroep wie yn 2015 dwaande mei in [[glêsfezel|glêsfezelnetwurk]] yn de Easthoeke. 

Yn 1851 wiene de earste postsegels yn Nederlân te keap dêr't fanôf 1 jannewaris 1852 brieven mei ferstjoerd wurde koene. Yn [[1853]] kaam der in brievebus yn Hoarnstersweach.

== Tsjerken ==
[[Ofbyld:2545 Hoornsterzwaag.JPG|thumb|''Herfoarme tsjerke, no [[Tsjerkje 1621]]'']]
Om it begjin fan de achtste iuw hinne begjint de [[kerstening]] en stadichoan wurde alle âlde goaden en natoerferearing fergetten, hoewol de Friezen de misjonarissen soms oanfalle. Fan it leauwe dat fan dysels is nei it leauwe fan de Roomske tsjerke. By de kerstening wurde wetterboarnen en putten as ienige en ivige boarne tsjinoer de natuerferearing set.&lt;sup&gt;&lt;small&gt;[boarne nedich]&lt;/small&gt;&lt;/sup&gt; 	

Yn [[1315]] wurdt yn in “Capelle-lijst” fan it [[dekanaat]] [[Boarnegoa]] skreaun dat dêr neist de kapelle yn [[Aldhoarne]] noch twa kapellen binne. De haadtsjerke, de Bonifatiustsjerke, wie yn [[Aldeboarn]]. Neffens de skiedskriuwers wiene dy twa kapellen yn [[Nijhoarne]] en Hoarnstersweach. Krekt benoarden de trambrêge oer de [[Skoatterlânske Kompanjonsfeart]] by de 23e [[wyk (sydkanaal)|wyk]] moat yn de [[16e iuw]] de ferneamde [[Bonifatiuskapel (Hoarnstersweach)|Bonifatiuskapel]] stien hawwe. Dy [[Kapellepôle]], in heger lizzend heideterrein is nei de [[Twadde Wrâldoarloch]] oankocht troch [[It Fryske Gea]].

Al yn [[1500]] wier der sprake fan tsjerklik besit yn 'e foarm fan pleatsen en lannen. Yn [[1580]] by de [[Reformaasje|Herfoarming]] waard de macht fan de roomsken yn Fryslân oernomd troch de [[Kalvinisme|kalvinisten]] en waarden de parochys fan [[Jobbegea]], [[Jobbegea Skuorregea|Skuorregea]], Hoarnstersweach en [[Aldhoarne|Ald-]] en [[Nijhoarne]] gearfoege ta in Nederdútsk Grifformearde - mei yngong fan [[1816]] neamd de [[Nederlânske Herfoarme Tsjerke|Nederlânsk Herfoarme]] - mienskip. Pater Claes Leffertsn fan Skuorregea (earder fikaris fan Aldskoat) giet ek mei oer. De pastorije kaam yn [[Aldhoarne]].

Dêr is in ynventaris makke yn [[1580]] troch [[grytman]] [[Jacob Tjebbes]] fan Skoatterlân en syn gritenijsiktaris Hans Jellis. Hja reizgen fan doarp nei doarp - en diene ek Hoarnstersweach oan - om de respektyflike [[Pastoar|pastoars]], [[Tsjerkefâd|tsjerkefâden]] en [[Doarpsrjochter|doarpsrjochters]] of [[Stelling|stellinck]] te ûntbieden en har opjefte te freegjen fan al it geastlik goed, replik en ûnreplik, linnen, kostberheden, ensfh. 

''Specificatie van den landen ende [[Pastorijegoed|guederen den pastorije]] van Hornsterswaegh toebehoerende. In den eersten die [[weeme]] ofte possessie, streckende uuijt den feenscheijdinge in den Cuijnder, op het west Pijer Jans aerffgenaemen, ende op het oost de patroen naestlandet, omtrent viertich [[Roede (mjitte)|roede]]n bree[dt], doen te huere den vierden garwe. Noch twaeleff roeden landes, streckende vant Heerenveen in den Cuijnder, doende jaerlijcx thuere den vierden gaerwe, Jan Oedts op het oest ende Roeleff Jans zoon op het west naestgelandet. Met noch een dachmadt hoeijlandes op het west van die voors. XII roeden, streckende uuijt den maedtsloet hen in den Cuijnder, doet thuere omtrent X stuvers sjaers. Item een stuck landes omtrent acht roeden, streckende uuijt den feenscheijdinge tot buijten in den Cuijnder, daer van daerffgenaemen van salige Garcke Halbes ten oesten ende op het west de aerffgenaemen van salige Wijtte Saeckes ende Jan Bernts zoon aerffgenaemen, doen jaerlijcx thuer omtrent twee karolus guldens. Item vijfftien foeten landes gelegen aen de westsijde in Anders Pijers landt, streckende van tHeerenfeen in den Cuijnder, doen jaerlijcx een scheepel haever. Noch drie roeden landes in Tijedger Roeleffs aerffwe, op die westsijde int huijs weer, streckende vant Heerenfeen hen in den Cuijnder, doen jaerlijcx thuer omtrent drie schepel haever. Noch vijff dachmadt verroepe landt hoeijlandts, streckende van die Hemsloet hen buijten in die Cuijnder, op het oost de Cuijnder langhes loepende, ende op het west Jan Gellius aerffgenaemen, leegh landt, doende thuer jaerlijcx omtrent twee carolus guldens ende thijen stuvers.''

''Ende is voorts bij Rommart Pijers zoon, stellinck, ende Frans Jans zoon, kerckvoegdt, aldaer verclaert datter geen geweelen van sijlver ofte goudt ofte eenige andere guederen van eenige aestimatie in de karcke van Hornsterswaegh gebleeven sijnnen, ergo hijer nijet.''

''Specificatie van de [[Patroangoed|patroens landen]] in Hornsterswaegh. In den eersten in Frans Jan Boelens lant twee roeden hoeijlandts, streckende van die voor maedtsloot in den Cuijnder, de weerderinge omtrent acht stuvers. In Tijedger Roeleffs landt twee roeden, streckende van dat Heerenfeen in die Cuijnder, omtrent thien stuvers daestimatie sjaers. Noch ses roeden landts, streckende van die feenscheijdinge int Cuijnder diept, naestlandet aen de oestersijde Andries Pijers ende an de westersijde Saecke Wijttens aerffgenaemen, de werdieringe omtrent een philips gulden. Hijer lecht op thijen lijeuwedaelers van XXXV stuvers ende XXV slecht daelers van dartich stuvers tstuck. Item een acker landts in salige Claes [...]  s landt, streckende van dat Heerenfeen in den Cuijnder, doet sjaers toe rente acht stuvers. Noch twee ackers landts omtrent vier roeden hiedtlandt, aen de oestersijde Harmen Steewens ende aen de westersijde Jan Broers aerffgenaemen, streckende van tHeerenfeen in den Cuijnder, doen nijet toe rente vermidts dlas[ten van] waeteren ende heerenweghen. Een halff dachmadt hoeijlandts hieten de Halve hem, de Cuijnder ten oesten ende Jan Oeds ten westen, doet sjaers toe rente [...]  stuvers. Aldus bij Rommart Pijers, stellinck, ende Frans Jan Boeles, kerckvoegdt, aengegeven.''

Om [[1775]] hinne wurdt Nijhoarne de tsjerke fan de Herfoarme mienskip Ald- en Nijhoarne, Skuorregea, Jobbegea en Hoarnstersweach. Yn Nijhoarne wurdt yn [[1778]] de âlde tsjerke ôfbrutsen en opnij opboud. De tsjerke in Aldhoarne wurdt yn [[1788]] sloopt.

Yn [[1827]] waard oergien ta skieding fan tsjerke- en doarpsgoed. Foar dy tiid wienen tsjerke en doarp noch ien. Alles wat fan tsjerke wie, wie ek fan it doarp.

Yn [[1832]] waard de kristlike mienskip splitse en waard Othmar ten Cate dominy fan Jobbegea, Skuorregea en Hoarnstersweach. Hy kocht sels ek grûn en nôt yn de rin fan de tiid. Oan it Tsjerkepaed waard yn [[1833]] in nije pastorij boud. Oant [[1920]] wie dizze, de âlde pastorij yn gebrûk. Yn 1864 komt der ek in tsjerke yn Jobbegea Tredde Slûs. Dominy van Lonkhuizen kaam, nei in lange rjochtsaak, úteinlik ta in gelyk mei de gemeente oar de heechfeanen fan de pastorije. Fan it jild liet hy yn [[1920]] in grutte nije pastorije bouwe yn [[Jobbegea Skuorregea|Skuorrega]]. De âlde pastorije waard ferboud ta in pleats. Oan it lêst fan de [[20e iuw]] krige it in wenbestimming.

De Herfoarme Tsjerke oan de &quot;Skoatterlânskewei&quot;, foar de Herfoarming wijd oan [[Sint Magnus]], waard yn [[1621]] boud. Yn [[1788]] melde de Tegenwoordige Staat van Friesland: ”Het Kerkje benevens de Boereplaatsen liggen aan den rydweg naar Donkerbroek in Ooststellingwerf, zeer vermaaklyk in ‘t geboomte. In ‘t Noorden van dit Dorp heeft men hooge veenen, en in ‘t Zuiden naar de Kuinder, of Tjonger, meest laage Hooilanden.” De tsjerke dy‘t der no stiet is yn [[1856]] noch ris yn giele stien ferboud. Ek is yn dat jier 1856 de tsjerke en it klokhús fertimmere. Op de gevelstien stiet in tekst út 2 Timotheüs 2 fers 19 ''Het waarachtig Godsgebouw is de gemeente J C en draagt dit opschrift. De Heer kent degenen, die de zijne zijn, en een iegelijk, die den naam van Christus noemt, sta af van ongeregtigheid. 1856. H:A: Zacht S:S:Luxwolda W:J:Mulder Kerkvoogden''. It is in [[Tsjerke|sealtsjerke]] mei in trijekantich sletten [[Koer (tsjerke)|koar]]. In stien út de muorre fan it tsjerkje is yn de [[Friezentsjerke]] ynmitsele. Yn de tachtiger jierren fan de 20e iuw is by it opknappen in âld plakkaat fûn yn de muorre of yn de doar. Dit plakkaat hat in man út [[Wynjewâld]] meinaam. De Herfoarme Tsjerke fan Hoarnstersweach wie in [[rjochtsinnige]] tsjerke. Tsjinwurdich wurdt it tsjerkje as sadanich net mear brûkt en is it fan de &quot;Stichting Kerkje 1621&quot;. In pear kear yn it jier binne der lêzings en konserten. It los [[klokhûs]] op it begraafplak is fan [[2007]] (yn [[1978]] waard it doetiidske klokhûs ôfbrutsen fanwege betonrot). De oarspronklike klok yn it klokhús is fan [[1688]]: &quot;Anno 1688 [[Pieter Izaäk Overney|Petrus Overney]] fecit Leovardiae Jochum Hendrick en Durck Roeleffsen, beide als kerkvoogden tot Hoornsterzwaeg&quot;. De klok is yn de Twadde Wrâldoarloch yn [[Dútslân]] west en fan [[1979]] oant [[2008]] yn [[Mildaam]]. Alle sneonen om healwei seizen liedt de klok. By it te hôf kommen wurd tsjintwurdich mar ien omgong makke. Eartiids wiene dat dêr trije. 
Om de tsjerke hinne is in grêft en in bûkehage. Earder waard fan de yngong rjocht tsjinoer de tsjerkedoar gebrûk makke. Tsjintwurdich fan de yngong oan de wei. 

Súdlik fan dit tsjerkje op likernôch twa fyfte rjochting de Tsjonger lei eartiids, neffens de oerlevering, in âld tsjerkhôf. Guon sizze ek wol it Joadsk begraafplak.

De pleats fan de tsjerke stie earst efter de tsjerke, letter bewesten fan de tsjerke. Yn de [[20e iuw]] wie der jierliks in [[bazar]] fan de [[frouljusferiening]] yn de seal fan de buorkerij fan de tsjerke neist it tsjerkje. Yn de seal stie ek in [[harmoanium|traapharmoanium]].

Roun 1860 komme de measte tsjerkeminsken fan de Skoatterlânske Kompanjonsfeart en de wyken fan Jobbegea en Hoarnstersweach en se moatte in oere rinne nei de tsjerke yn Hoarnstersweach. Yn [[1864]] krije se in eigen Herfoarme Tsjerke yn Jobbegea oan de Skoatterlânske Kompanjonsfeart.

De [[earmesoarch]] waard dien troch de tsjerke. De earmfâdij stipe de earmen mei jild, guod, earmhuzen en begraven. Rûn 1800 hinne binne de earmekeamers, de &quot;Foksehoale&quot;, boud oan de súdkant fan de Skoatterlânske Kompanjonsfeart tusken de 4e en de 5e wyk. Yn 'e buert fan de 17e wyk stoun in soartgelikense wenning: de &quot;Kninehoale&quot;. Fan [[1809]] ôf moat de earmfâdij rekken en ferantwurding jaan oan de gritenij. Faaks barde dan earst in gearkomst yn de tsjerke mei de [[floreenplichtige]]n. Fan 1854 krijt it earmbestjoer in reglemint en jild fan de gemeente. Nei 1895 wurdt stadichoan oergien nei in algemien boargerlik earmbestjoer. Nei de sloop fan Foksehoale waarden dêr trije gemeentewenten boud.

Tenearsten hearden de Kristlik Grifformearden fan Hoarnstersweach ta de tsjerke fan [[Lippenhuzen]]. De Kristlik Grifformearde Tsjerke is ûntstie út de [[Ofskieding fan 1834]]. Sneins gûnen se al rinnend oer de [[brêge|barten]] fan de wiken fia [[Welgelegen (Jobbegea)|Welgelegen]] nei de tsjerke efkes west fan de Trijehoek. Tusken de twa tsjinsten waard iten en kofje dronken. De “Vereeniging tot Colportage en Evangelisatie in de provincie Drenthe en den Zuid-Oosthoek der provincie Friesland” is oprjochte op 18 novimber 1888 yn [[Assen]]. 
Yn [[1890]] waard it fersyk ta selsstannich gemeente ynwillige, neidat er al eader lêzingen en preken wiene yn Hoarnstersweach. De Kristlik Grifformearde Tsjerke fan [[1890]] wie earst oan de noardkant by de 4de wyk en is ferkocht yn [[1899]]. Yn [[1891]] waard ds. Geert Noordhof beropt as dominy fan Hoarnstersweach, Lippenhuzen en Terwispel. Men begjint ek in sneinsskoalle oan de Belgyske Wyk en letter yn in skuorre yn de Boerestreek. Yn [[1892]] waard de namme feroare yn Grifformearde Tsjerke. By de 6de wyk / by de Leijwei is yn [[1896]] in steviger tsjerke delsetten. De tsjerke wie oant de santiger jierren fan de 20e iuw as tsjerke yn gebrûk, dêrnei as “de Lantearne” foar club- en evangelisaasje wurk. De tsjerke is yn [[1987]] ferkocht en dernei ôfbrutsen. De waarhoanne fan de tsjerke stiet no te glimmen op it binnenplak tusken de Beage en de tsjerke yn Jobbegea. Rûn [[1923]] waard in houten evangelisaasje gebou oan de Belgyske Wyk boud die yn [[1931]] ferkocht is oan de evangelisaasjekommisje fan [[Nijeberkeap]]. Yn [[1928]] waard de frouljusferiening oprjochte. Yn [[1930]] krijt de mienskip syn eigen dominy ds. Herman Retel, dy yn [[1928]] as learend âlderling komt. Yn [[1931]] waard in houten tsjerke boud oan de “Skoatterlânskewei” neist de krekt nij boud pastorije. Dizze tsjerke is yn [[1960]] (arsjitekten J.Bosma en L.van Houten) wer opboud neidat de tsjerke yn [[1959]] yn flammen opgien wie. De tsjerke is yn [[2005]] ferkocht oan it Lôzje fan [[Frijmitselderij|Frijmitselers]] fan it Fean.

Yn [[1977]] is de “Federatie Hervormde Gemeente en Gereformeerde Kerk te Hoornsterzwaag en Jubbega” foarme. Al yn [[1965]] wiene dêr mienskiplike tsjinsten. Op 7 juny [[2006]] binne de Grifformearden en Herfoarmden fusearre ta de “Protestantse Gemeente Jubbega-Schurega-Hoornsterzwaag” mei ien tsjerke yn Jobbegea.

== Skoallen == 
[[Ofbyld:Iepenbiere skoalle 15e wyk, Jubbega - Hoornsterzwaag..jpg|250px|right|thumb|''Iepenbiere legere skoalle, 15e wyk'']]
Oan [[1836]] wie dêr in winterskoalle. Dy skoalle stie oan de wei tsjinoer wêr't in [[1951]] de pleats fan Steunebrink wie. Masters wiene û.o. Tomes Tomesen, Wybe Wymers, Wytse Taerdts, Jan Bees, Pier Jans, Evert Fockes, Jan Everts en Andries Wybes Ruzardi. Fan de 27 manlju út Hoarnstersweach dy't op 10 desimber [[1811]] harren efternamme fêstlizze sette 5 in krúske. ‘de Vries’ is populêr.

Yn [[1901]] komt de [[learplichtwet]]. Elkenien moat fan 6 oant 12 jier nei skoalle. Mar it bart noch jierren dat berne fanôf tsien jier allinich yn de winter nei skoalle gean en oars wurken en heit de boete betelle. De berne kamen út de fiere omkriten rinnend nei skoalle. Dy't net trochleare meie geane nei de legere skoalle oan it wurk. Faaks as lytsfaam of -feint.

De skoalle (1878 Boerestreek skoalle, 1918 Skoalle nr. 7: Jubbega aan de Weg, 1934 Skoalle nr. 14) op de grins fan Hoarnstersweach en Skuorregea is yn [[1836]] oprochte. Masters wiene Albert Lolkes van der Veer (1836-1839), Cornelis Lieuwes Cats (1839-1862), Haije Koops Kraak (1863-1868), Anne de Vries (1868-1880) (pseudonym: S.E. van Drieën), Sijbrand van der Steegh (1880-1884), Daniel Coert Canne (1884-1910) (heit fan skriuwer [[Rudolf Wilhelm Canne|R.W. Canne]]), A. Waterlander (1910-1916), A. van der Sluis (1916-1918), W.D. de Jong (1918-1932), Hendrik Jan Knoppien (1932-1960).
De iepenbiere skoalle fan it doarp hjit Op 'e Grins en is yn [[1960]] boud ([[arsjitekt]]en J. Bosma en L. van Houten) op de grins tusken Hoarnstersweach en Jobbegea. Haad wiene H.J. Knoppien (1960-1965), J. Kootstra (1965-?).
Op 1 augustus 2020 gongen de Mr. J.B. Kanskoalle en Op 'e Grins tegearre fierder op it plak fan Op 'e Grins ûnder de namme It Bûtenplak.
Directeuren wiene Jan Russchen.

Yn [[1878]] is in nije skoalle (skoalle oan de feart, School nr. 9) boud oan de 15e [[wyk (sydkanaal)|wyk]]. Dizze skoalle is ferkocht yn [[1957]]. Masters wiene Geale Pieters Westerhof (1878-1881), Salverda (1881-1882), Bote Heiner (1882-1900), Jacob Geeuwkes de Vries (1900-1908) (ien fan de 12 oprjochters fan de [[Koöperative Boerelienbank|Boerelienbank]] yn 1908), Minne K. Bosma (1908-1912), [[Jan bij de Leij|Jan Lipkes bij de Leij]] (1912-1924), H. Boelmans (1924-1926), A. Hamstra (1926-1930), H. Knoppien (1930-1932), K. Van Gorsel (1932-1934), C.J. Tjaden (1934-1935), H.J.C. van der Snoek (1935-1945), L. de Zee (1945-1951), G. Bosma (1952-?), Lammert Zwerver (?-1957).

De “Vereeniging voor scholen met den Bijbel, te Hoornsterzwaag en Jubbega-Schurega” is oprjochte op 14 desimber 1899 yn Jobbegea. De “Vereeniging tot stichting en instandhouding van eene school of scholen voor Christelijk lager onderwijs in de dorpen Jubbega, Schurega en Hoornsterzwaag&quot; is oprjochte op 10 juny 1900 yn Hoarnstersweach. 
Neist it Rogmonepaed (10e wyk) / “Skoatterlânskewei”, nei de [[skoalstriid]], waard yn [[1919]] de kristlike skoalle boud (boukundigen A. Ellens en K.J. Duursma). Opdrachtjouwer wie de ‘Ger.Schoolvereeniging te Hoornsterzwaag’, oprochte yn [[1899]]. De earste stien is lein troch Lolke Dijkstra. Yn 1964 is dy skoalle ferfongen troch in houten needskoalle, dy't yn 1981 troch in nije skoalle ferfongen waard. Op [[1 jannewaris]] [[1985]] is de skoalle opheft. Dêrnei gongen de bern mei it buske nei de nije skoalle 'Fan 'e wiken' yn Jobbegea. De skoalle is ôfbrutsen. It skoallehûs stiet der noch. Haad fan de skoalle wienen A. v.d. Wei (1919 - 1922), Jan Turkstra (1922 – 1930), Jan Faber (1930 – 1953), Fokke v.d. Woude (1954 – 1967), Henk Bos (1967 – 1990).&lt;br&gt;
De wurkleazens en earmoed wiene der debet oan dat arbeiders en lytse lju út de liberale tsjerken stapten, dêr't se in ûnderdienige posysje ynnimme moasten fergelike mei de better bedielden. Gelikensens, waarmte en burgen-wêze, hope en leauwe luts in part fan dy groep leauwigen nei evangelisaasjelokalen. Yn de skoalle wiene jûns evangelisaasjegearkomsten.

== Mûnen==
Oant [[1756]] stie oan it Rogmonepaad de [[Rogge]][[Nôtmole|mûne]]. Dy Pollemûne (Polle = bewenne keunstmjittige hichte) stie op de &quot;Mounepôle&quot;. Lucas Jans is yn [[1749]] mealder.

By de Tsjonger healwei oan de Twitelderreed (10e [[wyk (sydkanaal)|wyk]]), neamd 't Mounegat, stie in [[Poldermole|poldermûne]]. Dy soarge derfoar dat yn de boppenein fan de Skoatterlânske Kompanjonsfeart genôch wetter stie troch wetter út de Tjonger op te mealen. De earste mealder wie Ibele Jonker, rûn 1900 opfolge troch Gerrit Rinkema. De mûne, in achtkante boppekruier, is om [[1930]] ôfbrutsen en ferfongen troch in elektrysk [[gemaal]]. It [[rinket]] yn de 10e wyk by it Tsjerkepaed regelt it oanfieren fan wetter nei de Skoatterlânske Kompanjonsfeart. De oanfier fan wetter yn de Skoatterlânske Kompanjonsfeart bart fanút de Tjonger fia de 10e wyk. It stik fan Skoatterlânske Kompanjonsfeart tusken de 17e en 23e wyk komt út de Opsterlânske Kompanjonsfeart fia it lân fan Boer Drint.

Beneasten fan de Prikkedaam by de Skoatterlanske Puolle stie in [[Poldermole|poldermûne]] foar it bemeallen fan dizze puolle op polder 8.

== Pleatsen == 
Karakteristike pleatsen binne te finen oan de Bij de Leijwei 43 (±[[1925]], [[stjelp]] far., ynfl. [[Amsterdamske Skoalle]]), Bij de Leijwei 155 (±[[1940]], stjelp, ynfl. [[Delftse Skoalle]]), Kapellewei 3 (±[[1940]], slak), Skoatterlânskewei 104 (±[[1904]], dwershûs, fernijingsstyl), 18e Wyk 68 (±[[1930]]), Skoatterlânskewei 26 (±[[1925]], slak), Skoatterlânskewei 68 (±[[1940]], ynfl. [[Delftse Skoalle]]), 6e Wyk 2 (±[[1919]], [[Kop-hals-romppleats|kop-romp]], keutelbuorkerij). De pleatsen fan begjin [[20e iuw]] oan de Freulewei binne stifte troch [[Baronesse de Vos fan Stienwyk|Freule de Vos van Steenwijk]]. Ek de [[Peter Wilhelm Janssen|P.W. Janssen's Friesche Stichting]] hie oan de Freulewei boerespultsjes.

Yn de rin fan de iuwen en jierren binne de boeren fan foaral de bou, fia mingd oergien nei inkeld fee en foermais.

== Bedriuwen ==
De turfmakkers en lânarbeiders holden faak ek wat fee, meast in [[skiep]] of in [[geit]] (de 'ko fan de earmen'). Stadichoan wreide it oantal út en in inkeldenien kocht dêr in [[ko]] by. Men tsjerne de [[molke]] sels ta [[bûter]]. Soks wie in sekuer wurkje dat geregeld mislearre. Men moast sels de molke kwyt sjen te reitsjen. Dat foel faak net ta. Doe't it [[molkfabryk]] yn Jobbegea oprjochte waard hie dat ta gefolch dat men de molke makliker kwyt koe. Dat makke wer dat mear arbeiders in ko oantúgden. Yn [[1909]] wurdt oan de noardkant fan de Skoatterlânske Kompanjonsfeart tsjin de 9e wyk oer in [[dreachstasjon]], neamd de “Ontromer” mei in wenning boud foar it koöperative molkfabryk “Ons Belang” fan Jobbegea. Oer it wetter is de molke út it easten te lang ûnderweis nei it molkfabryk en is dêr oars ferlies fan kwaliteit fan molke en rjemme. Sûnt [[1912]] waard ek [[tsiis]] makke. Yn [[1934]] wurdt it stasjon sluten en krijt it in wenbestimming. Molke fan de eastlike kant fan de 'Skoatterlânskewei' gie nei it molkfabryk yn Donkerbroek.

Yn [[1830]] wenje dêr 329 minsken wêrfan twa feanbasen, santsjin boeren, twa boerinnen, tolve feinten, tolve fammen, njoggenenfjirtich arbeiders, fyftsjin arbeidsters, sân skiepskepers, trije skroars, ien bijker, ien skuonmakker, ien skoallemaster en ien kafeehâlder. 

As de fyts syn yntree docht kinne se fjierder fan hûs nei de winkel en it wurk of de ferfolchskoalle. Ek komt de winkelman lâns, earst om de boadskippen te notearen om se dan letter te bringen. De skroar komt ek oan hûs. Tusken 1-1-1906 en 31-12-1950 binne 76 kentekens foar autos en motorfytsen útjûn. Benammen de [[brommer]] yn de jierren sechstich fan de twintichste iuw hat in grutte rol spile yn it ferleegjen fan de wirkleazens trochdat wurk op in gruttere ôfstân mooglik waard.

Yn [[1928]] wenje dêr, neist feehâlders, lânbouwers, arbeiders en polderwurkers, ek in weinmakkersfeint, keapman, bakker, tsiismakker, tûnman, trije timmermannen, gemeente-wurkman, masinist molkefabryk, twa kafeehâlders, winkel, feeferloskundige, twa haadmasters, frachtskipper, skipper, trije grûnwurkers, skroar, koperslagger, winkelbetsjinner, trije winkelmannen, twa underwizers, molkfarder en fjouwer ferversfeinten. 

Tsjintwurdich gean de measten nei Jobbegea te boadskipjen. Neist de agraarjers reizgje folle op en del foar it wurk. Ek wurkje minsken yn de net-kommersjele tsjinstferliening. Dêr binne noch inkele bedriuwen en zzp-ers.

== Tol ==
Op de kaart fan de gemeente Skoatterlân 1865-1870 fan Jacob Kuyper stiet in [[Tolhûs|tol]] op de gemeentegrins fan Hoarnstersweach en Donkerbroek.

== Wenten ==
[[Ofbyld:Pastorije Hoarnstersweach 01.jpg|thumb|250px|right|''De âlde pastorije oan it Tsjerkepaed'']]

De measte bebouwing is nei de Twadde Wrâldkriich oan de &quot;Skoatterlânskewei&quot; ta stân kommen. In rige frijsteande [[Weropbouhuzen]] fan om 'e 1960-1970 oan de Skoatterlânskewei 97 -111. Yn de flauwe bocht stiet op de nûmers 1 – 15 in moaie rige tradisjonalistyske, Delfts Read wenningen út om-ende-by [[1948]]. Dêr tichteby is op de nûmers 19-21 in karakteristike dûbele wenning yn [[Amsterdamske Skoalle|Amsterdamske Styl]] út [[1932]] te finen dêr't û.o. [[Goaitsen Burgy]] wenne hat. Hjir stie earst it ferneamde kafee fan Aldershof. De âlde pastorije oan it Tsjerkepaed fan [[1833]] en de eardere Grifformearde pastorije (arsjitektenburo Bosma út Drachten) oan de &quot;Skoatterlânskewei&quot; 28 fan [[1930]], ynfloed [[Ekspresjonisme]], mei de ferspringende geveldielen en fier oerkraachjende dakdielen. De lânarbeidershuzen oan de Dekemawei en it Rogmonepaad fan ±[[1930]]. De âld skoallehuzen oan de &quot;Skoatterlânskewei&quot; 71 en oan de 15e wyk. In soad minsken ha [[balstien]]nen by de optrit.

De omreizgjende sigeuners en wenweinbewenners stiene mei har weinen oan de Twitelderreed (10e wyk) en oan de Skoatterlânskewei beëasten de tsjerke dêr't no in rychje huzen steane.

{{Boarnen|boarnefernijing=
;Noaten
{{Reflist}}
;Boarnen
* {{aut|A.J. Algra}} - ''De Middenstand onder de loep in Zuid-Oost Friesland'', Stichting Structurele Problemen Friese Middenstand. 1963, Uitgeverij A.J. Osinga N.V., Bolsward
* {{aut|Bijlsma}} - ''It Heideblomke, In blomke fan eigen groun 1873 -1973, Jobbegea - Skuorregea - Hoarnstersweach''. 1973
* {{aut|Aaltsje Eijer}} - ''Welgelegen, onderzoek naar de bewoners van Welgelegen''. 2006
* {{aut|Jan Faber}} - ''Overzicht van de geschiedenis der Gereformeerde Kerk te Hoornsterzwaag gedurende de jaren 1890 – 1940, samengesteld door den scriba J. Faber''. 1940
* {{aut|[[Henk de Haan]]}} - ''de pastorievenen van hoornsterzwaag''. 
* {{aut|[[Henk de Haan]]}} - ''De moord in de hoorn, vingerafdrukken van de geschiedenis van Jubbega-Schurega en Hoornsterzwaag''. 1984. 2012
* {{aut|[[W.P. Jalink]]}} - ''Rapport inzake het ontwikkelingsgebied Oostelijk Friesland; sociologisch onderzoek ten bate van de sociale planning.''. 1954
* {{aut|[[Reitze Jonkman]]}} - ''Eene quaestie van vraag en aanbod. Veenbaas Alle Wytzes en zijn arbeiders in Appelscha''. 2020, Bornmeer &amp; Noordboek, Gorredijk
* Jubileumboekje 1915-1990 - ''75 jaar Christelijk onderwijs in Jubbega en Hoornsterzwaag''. 1990
* {{aut|[[Peter Karstkarel]]}} - ''419x Friesland, Van Slijkenburg tot Moddergat''. 2005, Friese Pers Boekerij/Uitgeverij, Leeuwarden
* {{aut|[[Jasper Keizer]]}} - ''Het ontstaan van het Christelijk Onderwijs in de Friese z.o. hoek''. 1980, Uitgeverij Friesch dagblad, Leeuwarden
* {{aut|[[Kees Koopstra]]}} - ''Koalsop, in stikje bôle en in tipke stjonkende tsiis''. 2012, Uitgeverij Elikser B.V., Leeuwarden
* {{aut|[[Siebrand Krul]]}} - ''Het opbouwwerk in de Kompenĳe [1927-1940] en zĳn voorgeschiedenis''. 1984, Heerenveen
* {{aut|[[Siebrand Krul]]}} - ''Geschiedenis van de Kompenije tot 1940''. 1987, stichting Slykjild, Heerenveen
* {{aut|L. te Nijenhuis}} - ''Overzicht Geschiedenis Gereformeerde Kerk Lippenhuizen - Hemrik 1843 - 1993''. 1993
* {{aut|[[Gerard Popkema]]}} - ''Met de kont aangekeken, over buitenlui die burgers werden''. 2016, Moosmedia, Westervoort
* {{aut|[[Roel Visser]]}} - ''Reis door de tijd, Jubileumboek ter ere van het 400 jarig bestaan van het kerkje in Hoornsterzwaag''. 2021, Appelscha
* {{aut|Jan Zwerver}} - ''Jubbega – Schurega in oude ansichten''. 1975, Europese Bibliotheek, Zaltbommel
* {{aut|Jan Zwerver}} - ''De Kompenije yn eader tiid (Jubbega – Schurega – Hoornsterzwaag)''. 1995, Europese Bibliotheek, Zaltbommel
* ''Herinneringen aan de Zevenwouden'', gebaseerd op Het Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden (1839-1851) van Abraham Jacob van der Aa. 1998, His story
* Polygoon bioscoopjournaal, Weeknummer 27-25, Krotwoningen en armoede op de Jubbegasterheide bij Jubbega, Opnamen 01-11-1927
* Polygoon bioscoopjournaal, Weeknummer 29-07, De Minister van Binnenlandse Zaken, mr. J.B. Kan, legt de eerste steen voor een buurthuis in Jubbega, Opnamen 10-03-1929
* Doarpsfilms Jubbega en Hoornsterzwaag 1955 en 1965. Johan Adolfs, Enschede
* Videofilm over oproer in de werkverschaffing in Hoornsterzwaag in 1932 met interviews direct betrokkenen, 1983, Wiebe Hoekstra 
}}</text>
      <sha1>smdh0pyyief4vo0jktu8wfecnjrgu69</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173801</id>
      <parentid>1173793</parentid>
      <timestamp>2024-11-01T00:14:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Wenten */ kt</comment>
      <origin>1173801</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53186" sha1="njhg7kx1s3gikc7cosbxf6syyn4p3vy" xml:space="preserve">[[File:Hoornsterzwaag b.jpg|thumb|400px]]
Dizze side beskriuwt de '''skiednis fan Hoarnstersweach'''.

== Namme == 
Hoarnstersweach komt oan syn namme troch de ''sweach'' (greide, lân foar fee, langhalich stik lân) fan [[Aldhoarne|Hoarne]]. Hoarne komt mooglik fan in hoeke heger lizzend lân útspringend út sompich mêd. In râne fan in sânrêch. 

Yn [[1408]] waard it doarp as it [[karspel]] ''Suage'' oantsjut. Yn [[1530]] wurdt ''Hoernsterswage'' en ''Hornsterswaeghe'' neamd.  Yn de [[17e iuw]] wurde ''Hoornsterswaegh'' en ''Hornsterswaeg'' neamd.&lt;ref&gt;[https://etymologiebank.nl/trefwoord/hoornsterzwaag ''Friese plaatsnamen: alle steden, dorpen en gehuchten''] {{Aut|Karel F. Gildemacher}} yn [http://etymologiebank.nl etymologiebank.nl]&lt;/ref&gt; 

Yn 1525 komt Hoarnstersweach foar as  ''Housterbage'' yn it ''[[Register van den Aanbreng]]''. Foar safier is nei te gean is Housterbage allinne ien kear oerlevere, yn oare boarnen út dy tiid wurdt it doarp wol beneamd yn de trant fan ‘hoornsterzwaag’. Mooglik is it in ferskriuwwing of in ferkearde transkripsje. Sawol it diel ‘houster’ as ‘bage’ lykje wol op hoornster/hornster en zwage/zwaag. Mocht Housterbage dochs in besteande foarm wêze, dan kin it diel ‘houster;’  op ‘hou’ slaan, wat ‘oandiel yn in stik lân’ betsjut. Bage kin fan ôfbeakening of modder komme.
 
== Prehistoarje == 
Ut [[Archeology|archeologyske]] fynsten hat bliken dien dat oan de [[Tsjonger]] by Hoarnstersweach tûzenen jierren foar it begjin fan de jiertelling al minsken fan de [[Tsjongerkultuer]] wennen. Oan de ”[[Skoatterlânskewei]]” leit, as oerbliuwsel út de [[iistiid]], in mânske grouwe [[balstien]]. De stien wie bedobbe yn it [[miedlân]], mar waard yn [[1960]] wer opdold. Ek [[fjoerstien|fjoerstiennen]] út de iistiid sitte yn de grûn. By de [[Prikkedaam]] binne foarwerpen fan fjoerstien fûn fan sa'n 5200 foar Kristus. By de Tsjonger koene se fiskje en it wie in drinkplak dêr't bisten kamen en sa in maklike proai wiene. In pear kilometer nei it easten leit [[Jardingea]] dêr't yn it [[mesolitikum]] in slachtplak foar [[oerokse|oeroksen]] by de Tsjonger wie.&lt;br&gt;
Dizze minsken ferdwine en dan komme de [[Germanen]]. Dêrmei einiget de [[prehistoarje]]. Yn'e tredde iuw nei Kristus wurdt it gebiet mei wetter oerspield troch klimaatferoaring en wennet der gjinien. As it lân nei twa iuwen wer drûchfalt komme der stammen út Noard-Dútslân en Denemarken oan'e kust te wenjen. De omjouwing fan Hoarnstersweach bliuwt sompich en it fean groeit en it is net botte bewenber.

== Gea ==
Yn de [[Midsiuwen]] is it lân wierskynlik útjûn troch de [[Biskoppen fan Utert|biskop fan Utert]] of in [[lânhearre]], wêrby't elk doarp in stik lân krige fan de Tsjonger oant it fean yn it noarden.
Oan 'e súdkant fan dy wei rûnen healannen nei de fallei fan de Tsjonger. De stripen lân stienen heaks op de wei. De ikkers leinen foaral noardlik fan de wei. 

Noch noardliker fan de dyk leine heechfeanen. Hiel lang lyn rûn om 'e grins tusken Opsterlân en Skoatterlân in rivier. Dy rivier rekke syn ôfwetteringsmooglikheid kwyt doe't it bêd yn in drûge perioade foar in diel tichtstode. Yn de iuwen dêrnei ûntstienen [[sompe]]n, foaral op in ûndergrûn fan klaailiem en troch [[felstbank|fels]] of [[oerbank]]. Hoewol [[fean|heechfean]] syn begjin fynt yn sompich gebiet set it him troch de iuwen op in groeien. Sa kwaam it heechfean hjir heger te lizzen as de [[Heide (fegetaasje)|heide]] en it lân fan de boeren. Om it soere feanwetter en it fean te kearen makken de boeren in dykje by it fean lâns: in leidyk. 

By de Tsjonger lâns wiene de [[miedlân|miedlannen]] dy't brûkt waarden foar it hea en as neiweide. By it winter rûnen dy lannen ûnder wat goed wie foar de fruchtberens. Sommige boeren hierden in stik lân fierderop lâns de Tsjonger en gongen dan in wike te haaien. Se kamen mei in heabult op in [[pream]] wer thús.&lt;br&gt;
Op de wat hegere greiden en heide weiden se fan alle soarten fee. De dong fan it fee en de seadden stutsen fan de heide waarden brûkt foar it bedongjen fan noch heger lizzende boukampen mei ûnder oaren [[rogge]] en [[bokweet]]. Op 4 juny 1812 wie de foarrie fan rogge 0 en [[bokweet]] 31 [[lopens]] (1 lopens is ± 80 liter). Dat dêr is dan noch in soad woast lân. Om de pleatsen en ikkers hinne wienen ornaris wat boskjes.&lt;br&gt; 
De skiep en kij waarden skepere op de heide by de Tsjonger. Dêrtroch bleau de heide. Oan beide kanten fan de Skoatterlânskewei wiene plakken mei heide. Troch iuwenlange beweidzjen en ôfplagjen fan seadden foar de [[Leechstâl|potstâl]] waarden mineralen ôffierd en ferskraalden grutte stikken fan de sângrûn. Boppedat wie troch befolkingsgroei mear hout nedich. Op dy plakken ûntstienen heidefjilden. Op 'e heide waarden ek [[Huningbij|ealjebijen]] hâlden foar [[huning]]. Doe begjin tritiger jierren fan de 20e iuw de Grifformearde Tsjerke mei dêrneist de pastorije boud waard oan de “Skoatterlânskewei” stienen dy op in keale flakte. Ek wie der heidebrân dy't noch tiden ûndergrûnsk troch baarnde. Dêrtroch trape men soms ûnferwachts yn in gat mei jiske.

By hûs hie men in minggat fan 3 by 4 meter yn 'e grûn foar túch en ôffal lykas griente en sa. Yn it foarjier kaam it oer it lân of tún.

De twadde helte fan de 20e iuw, wie de heide net langer mear ferbûn mei de lânbou troch de seadden foar de stâl en de ikkers en foar beweiding. Ynstee dêrfan waard de heide brûkt foar rekreaasje en toerisme (lânskip), [[bioferskaat]] en kultuerhistoarje (museumfunksje). Heide is noch te finen oan de [[Prikkedaam]], de Laweisreed, de Jelle Heidawei, de Jan Hofswyk en de Jan Everstwyk. Ienris yn de safolle tiid komt de hoeder mei de skiep om it fergerskjen fan de heide te kearen.

Op de heide de elzen, bjirken, jeneverpôlen, de blibberbeien, de hulzenpôlen, de bjintepôlen en boskjes mei nullebeamen, spjirren en dinnebeammen. De heide mei de heidepaadsjes en de puoltsjes en it wyld, de harten, [[ree]]ën, [[Wylde baarch|wylde bargen]], hazzen, kninen en de [[njirre]].
Yn de boskjes of op it lân de koerhinnen, de [[fesant]]en, de houtdowen, [[houtekster|houtakster]]s, de roeken, [[ka]]ën, de [[klyster]]s.
By it wetter de wylgen en de snilen, [[moark]], [[rusk]], [[papekul]] en kantsjepôlen en de [[pompeblêd]]en en de [[kikkertskrûd|kikkertsblommen]]. 
Lâns paden de iken, de bjirken, de kûtsjekraal (kwitsenbei) en de toarnbeien en de tieneblommen. It ikenhiem (ek wol neamd de brink) by hûs en de protterbei, de beiepôlen, de koallen en de hynstebeannen. 

Dêr binne ek noch [[Pestboskje|myltfjoerboskjes]].

Dêr is [[Lintdoarp|lintbebouwing]] oan de &quot;Skoatterlânskewei&quot; lâns de trochgeande wei oer de sânrêch en lintbebouwing eastlik fan Jobbegea by de Skoatterlânske Kompanjonsfeart lâns nei de buorskippen [[Petersburch (buorskip)|Petersburch]] en [[Moskou (Eaststellingwerf)|Moskou]]. Dy lêste lintbebouwing is ûntstien troch de turfgraverij.

== Oarloggen en fjochteraasjes == 
As der yn de 14e iuw striid is oer de pacht fan de healannen by Iselham tusken de [[biskoppen fan Utert]] en [[Stellingwerven|Stellingwerf]] en [[Skoatterwerf]] rekket dat ek Hoarnstersweach. Om 1408 hinne moat Hoarnstersweach 30 [[âlde skyld]]en fan 33 Flaamske Grooten (totaal 990 Flaamske Grooten) betelje oan biskop [[Freark III fan Blankenheim]].

Oft Hoarnstersweach lest hie fan soldaten fan it Spaanske leger yn [[Stienwyk]] yn de [[Tachtichjierrige Oarloch]], dy't ek plonderden yn Skoatterlân, is ûnbekend. De grytman [[Tinco fan Oenema]] stelt dan foar Hoarnstersweach fiif doarpswachters oan. Oant [[1622]] bliuwt it ûnrestich yn dizze streek.

Yn de [[Twadde Münsterske Oarloch]] leit Hoarnstersweach efter de grutte skâns fan Makkingea, ûnderdiel fan de [[Fryske Wetterliny]]. Yn de jierren [[1672]] en [[1673]] leit Hoarnstersweach sadwaande ticht by it front fan de mannen fan de biskop fan Münster, [[Bommen Bearend]], mei de Franske oerbefelhawwer Mornas tsjin de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]] mei de mannen fan [[Johan Maurits]], [[Hans Willem fan Aylva]] en de greve fan Dona. 

Tusken 1695 oant 1714 hat de tsjerke seis kear de glêsmakker nedich.

Dominy Regnerus van der Molen wie legerdûmny yn [[1703]], [[1705]] en [[1711]] yn de [[Spaanske Suksesje-oarloch]]. Dûmny Henricus Couperus, Petrus soan wie legerdûmny by it garnizoen te [[Namen (stêd)|Namen]] yn [[1715]]. Soldaten fan Hoarnstersweach yn it leger fan [[Napoleon]] wiene Bonne Jans Bies, Sipke Jacobs Borger, Auke Roels Drenth en Johannes Engberts de Vries. Jan Klazes Doldersom, berne yn Hoarnstersweach, wie in skutter yn de [[Tsiendeiske Fjildtocht]].

Yn de [[Twadde Wrâldkriich|Twadde Wrâldoarloch]] binne fan Hoarnstersweach trije minsken omkaam. Harm Portyk as soldaat by in ûngelok mei in wein yn it leger op 11 maaie 1940 yn [[Heerde]]. Wietze Jonker, masinist KNSM by de Nederlânske Keapfardij, troch in sykte yn [[Curaçao]] op 19 septimber 1941. Tjeerd van der Draai troch in trein by de [[Arbeitseinsatz]] yn [[Bremen (stêd)|Bremen]] op 27 april 1942. Lieuwe van der Molen is sneuvele by de [[Yndonesyske ûnôfhinklikensoarloch]] yn [[Nederlânsk-Ynje]].

== Feanterij en lânoanmakkerij ==
[[Piter Dekema]] fan de [[Skoatterlânske Kompanjy]] kocht al foar [[1551]] grutte stikken [[fean|heechfeangrûn]] by Hoarnstersweach. 

''2 februari 1639; Joannes Overney, dienaar des godlijken woords in 't oosterkwartier van Schoterland, mitsgaders Jan Wybes Rouckema, assessor van 't gerecht van voors. grietenij en de ingezetenen van Hoornsterzwaag, hebben in pacht en eigendom toegestaan en overgedragen aan de heer [[Amel fan Oenema|Amelius van Oenama]], alzodanige veenen als op hun pastorie zathen, gelegen in voors. dorp bij Reinske Roelofs en Roelof Harmens wordende bewoond, vallen, hebbende Wessel Ubles ten oosten, en Albert Hanses ten westen, beginnende zuidwaarts 50 roeden boven de noorderse Leidijk ieder perceel en voorts in lengte noordwaarts, strekkende tot in de veenscheiding en voorts hun andere pastorie veenen, voor ieder roede veen die de zathen in de breedte zullen kunnen uitbrengen, ten einde mate ten einde geld in eens 6 caroli gulden pacht te betalen in 2 termijnen op 1e mei 1639 en 1e mei 1640 en 3 St. voor ieder roede vulling der voors. veenen als die vergraven zullen zijn enz. ''

De Skoatterlânske Kompanjonsfeart wie yn 1732 trochlutsen oant Hoarnstersweach. De feanen binne ta [[Turf (brânstof)|turf]] wûn en de turf waard oer de noardlik rinnende [[Skoatterlânske Kompanjonsfeart]] ferfierd. Yn de tiid fan de [[feanterij]] kamen feanarbeiders fan bûten en setten har ta wenjen oan de Skoatterlânske Kompanjonsfeart en de wiken. Dy noardlike buert hiet eartiids de Hoornsterzwaagstercompagnie en wie part fan De [[Kompenije]]. It [[turfstekke|turfstekken]] barde oan yn de tritiger jierren fan de [[20e iuw]] ta. De [[lawei]] (joech de arbeidstiid oan foar de feanarbeiders) hat stien by de 15de [[Wyk (sydkanaal)|wyk]] foar de skoalle oer. Letter oan de 17e wyk en noch letter noch eastliker. Om 1878 binne ûnder it heechfean beamstammen fûn mei in dikte fan 1 ½ a 2 meter. Hja leine west-east. Miskien foar in paad of brêge om izeroer te winnen. Foar in part binne se troch de feanwurkers ta brânhout makke en foar in part binne se op itselde plak lizzen bleaun. Neidat it fean oant it sân fergroeven wie en mingd war mei [[bolster]], waard it brûkt foar lânbou (sânboekweet). Ek op it fean waard al boekweet boud nei feanbanen (feanboekweet). Ek kamen dêr heidefjilden troch de skiep. Op de heidefjilden sette se boskjes foar brânhout en geriifhout. De lannen binne yn kultuer brocht, lykwols restearje ek boskperselen, de karakteristike wiken en fraaie leanen. Yn it fean binne ek fynsten dien. Dêr binne tritich âlde jildstikken fûn. De measten wiene [[leeuwengrooten]] út de [[14e iuw]]. Dy munten binne slein ûnder it regear fan [[Loadewyk fan Male|Loadewyk II fan Male]], greve fan Flaanderen ([[1346]]—[[1384]]) en [[Willem V fan Hollân|Willem V]], greve fan Hollân ([[1354]]—[[1359]]). Yn it feanbokweetfjild, dêr't earder heechfean ôfgroeven wie, binne tweintich sulverstikken fûn fan [[1601]] – [[1619]] mei [[Latynsk|Latynske]] opskriften. Ek is in [[Gotyk|goatyske]] [[Brûns|brûnzen]] ljochter fûn.

Om 1730 hinne begûn de earmoed al ûnder de feanarbeiders. It wie seizoenarbeid en it wie swier om yn de oare tiid fan it jier wurk te finen. Der wie oanbod fan in soad arbeiders trochdat by [[Giteren]] en yn de [[kop fan Oerisel]] it fean op rekke en de feanarbeiders hjir hinne kamen en troch trekarbeid fan minsken út Dútslân. De konsintraasje fan earme minsken luts ek wer earme minsken oan fan bûten. Der wie soad konkurrinsje fan oare feangebieten, lykas de [[Opsterlânske Kompanjy]], dy fia de [[Opsterlânske Kompanjonsfeart]] wol in oan- en ôffier hie mei de [[Drintske Haadfeart]] wylst de Skoatterlânske Kompanjonsfeart en de Tsjonger dit net hiene en troch de feanterij yn de Stellingwerven. Der ûntstie yn it gebiet wêr de feanen ûntgûn waarden in mienskip fan earme minsken mei in eigen identiteit, De [[Kompenije]]. 

It fean rekke op en om [[1900]] hinne kaam it [[koalmyn|koalwinnen]] op gong as ferfanger fan turf en de [[meganisaasje]] (baggelmasine), de [[Lânboukrisis fan 1880|lânboukrisis]] fan [[1875]]–[[1890]] en de [[Krisis fan 1929]] makken it noch slimmer. De arbeiders waarden trekarbeiders en gongen nei de feanen yn Drinte (Nieuw Amsterdam), Grinslân (Weerdingermond), Twinte, Brabân (Helenaveen), Dútslân (Meppen, de bûthuzen yn Westfalen), de minen yn Limburch of emigrearden. Guon begûnnen in spultsje of in winkeltsje. In soad hiene gjin wurk. Sneons wie de beteldei dat se nei It Fean gienen om fan hûs oan hûs te gean. By winterdei kaam folle biddelfolk lâns by de doar. Se setten fuortendaalks de foet tusken de doar, freegjen om jild of iten. It mes yn de hân op de rêch. Guon mei eigenmakke fegers en earpelbakjes lâns de dyk om se te ferkeapjen. Ek kamen negoasjerinners by de doarren lâns mei knopen, elastyk, fiterbân, luzekammen, hierboarstels en sawat hinne. De earme minsken swabberen de hiele omkriten ôf te [[nijjierroppen]] om mar wat te krijen. It wiene minne tiiden. It [[anargisme]] en it [[sosjalisme]] hie grutte oanhang. Dêr kaam de gedachte fan ferheffing út. Ek yn de foarm fan de toanielferiening en de kuorbalferiening en oandacht foar lêzen en boeken.

Untginning fan grûnen en stifting fan pleatsen oant begin [[20e iuw]] binne dien troch [[Baronesse de Vos fan Stienwyk|Frêlle de Vos fan Stienwyk]]. Heidefjilden op sângrûn ([[woast lân]]) ûntginne wie doe nij foar Fryslân, mar mei djipspitte en keunstdong hiene se dêr fidúsje yn dat der genôch fan it lân ôf kaam. Ek de [[Peter Wilhelm Janssen|P.W. Janssen's Friesche Stichting]] ûntgûn grûn en stifte boerespultsjes yn Hoarnstersweach.

Yn [[1924]] is de ûntginningsmaatskippij &quot;N.V. De Drie Provinciën&quot; oprjochte dy't in soad [[heidegrûn]] by it doarp ûntgûn hat. De Heide Maatskippij hie by de wurken fan de NV de lieding. De ûntginning wie foaral bedoeld as [[wurkferskaffing]] foar it grutte tal wurkleazen. Nei [[1930]] is der in soad oan [[ûntginning]] dien. Foar en nei de [[Twadde Wrâldoarloch]] binne der ek nije ûntginningspleatsen boud. De pleats oan de ‘Skoatterlânskewei’ 56 is boud om [[1925]] troch wurkleazen. Dizze wurkleazen wiene fan hûs út faaks gjin boufakkers. Letter waard dêr dêrom oanbestege (arsjitekten M.O. Meek en C.J. Wierda). De grûn, foaral fan de N-H tsjerke, waard kocht of ûnteigene. It jild kaam fan de ferkeap fan oandielen troch de NV oan de gemeente. De NV hie lykwols swiere ferliezen en ferkocht de grûn oan de oerheid. De pleatsen binne ein [[20e iuw]] troch [[de Domeinen]] ferkocht. De heide waard ôfbaarnd. By it oanmeitsjen fan de heide troch wurkleazen waard in Put (soad sleat) groeven fan 120 sm breed en 60 oant 80 sm djip, ôfhinklik fan de [[felstbank|fels]]laach. De grûn en de felslaach waard stikken hakke en nei boppen wurke om der letter humusrike grûn fan te meitsjen troch der lupinen (stikstof) op te plantsjen en te bedongjen mei keunstmest en dong.  Foar in bettere grûn waard mei it skip ([[skûtsje]]s) [[dwinger (jiskelân)|dwingel]] brocht. Dit alles waard dan ûnderploege. De oertallige grûn waard neist de Put yn kypkarren op rails, dy't se hieltyd ferleinen, ôffierd nei legere dielen om de grûn te egalisearjen. Der stie in swarte skuorre fan de wurkferskaffing fan de Heidemij of D.U.W. of koopmanslân opslach tsjinoer de Skotterlânskewei 113. 

Yn eastlik [[Skoatterlân]] wienen grutte stakingen, [[bollejeie]] neamd, yn [[1925]] en [[1932]]. De lêste wie frij grut en barde by ûntginningswurk yn it eastlike diel fan it doetiidske Skoatterlân. Der waarden mei de tram wol 38 [[fjildwachter]]s en manskippen fan de maresjesee oanfierd om 400 arbeiders de tagong ta it wurk te ûntsizzen. Der waarden 15 minsken arrestearre dy't letter [[Finzenis|finzenisstraffen]] fan 1 oant 3 moanne krigen. De stakingen gienen om it oerelean dat doe 24 sinten wie en de eask wie 30 sinten. In hate opsjenner wie doetiidsk Gaauwe Spanjer.

Troch in artikel yn de krante [[De Telegraaf]], sosjalistyske keamerleden fan Skoatterlân yn de [[Twadde Keamer]], in [[Polygoon-sjoernaal|Polygoon-filmke]] út 1926, presintaasjes mei glêsplaten waarden de tastannen lanlik bekend. De Opboukommisje (''Commissie voor de opbouw van Oost-Schoterland'') fan [[1928]]/[[1929]] is oprjochte nei besite fan [[Jan Kan|minister Kan]] yn [[1927]] en nei foarbyld fan [[Emmen]]. Doe binne der ek lânarbeidershuzen boud, wêrfan’t oan de Dekemawei en it Rogmonepaad noch in pear te finen binne. De [[Griene Krús]]post wie by de kristlike skoalle. De wyksusters en –baaksters fan it Griene Krús leinen tûzenen besiken it jier ôf oan siken, memmen yn ferwachting en minsken mei [[Tuberkuloaze|tbc]]. De memmen kamen mei har bern nei it konsultaasjeburo. Se krigen ek memmekursussen. Fan [[1932]] ôf hâlde ds. Retel aksjes wêrby't guod út hiel [[Nederlân]] ynsammele waard. It wie foar krystpakketten foar de minsken dy't yn in [[spitkeet|spithutte]] op de heide wennen of oan de wiken yn hoallen yn de liemen wâlen dy't meastentiids mei pealtsjes, planken en kisthout betimmere waarden. (de 'heidsjers' en de 'wyksters' of 'swarten'). De liemen wâlen by de wiken en lâns de Skoatterlânske Kompanjonsfeart binne wei helle en it heechfean der ûnder is mei baggelbakken ta turf makke.

De Kompenijsters waarden negearre troch omlizzende boeren en troch it doarp, mar ek troch oerheden en ynstânsjes Se moasten har mar rêde sa as se dat sels ek moasten. Dêrtroch koe de tastân lang bestean bliuwe. De Kompenijsters wiene in bysûnder folk: iepen en gjin blêd foar de mûle nimmend, koart foar de kop, net oanpast, rekalsitrant en destruktyf en soms krimineel, dranksuchtich en biddeljend en soms bern fan mear manlju of ynteelt en berêstend yn har lot, mar ek grutskens, eigensinnich, selsredsum, dielend en ienigens mei de eigen groep en elkoar de hân boppe de holle hâlde. Mei ûnderwiis tichtby ([[ambachtsskoalle]], buerthûs), wykferpleechsters, froedfrou en dokter op de motor nei de minsken, ôfbaarnen fan spitketen en nije opbouwenten kaam ferbettering en de yntegraasje op gong. De weropbou mei fraach nei arbeid holp ek. Troch oplieding en kursussen giene bygelyks froulju oan it wurk troch masjinenaaien en manlju yn de bou. Yn de frije tiid bouden de mannen meielkoar huzen foar elkoar. Ek de jierrenlange ynset fan pleatslik foarmannen Jelle van Dam en Jochem Alberda dy't út de Kompenijsters kamen en yn it doarp wennen en in skeakel wiene tusken de Kompenijsters, it doarp en de boeren, de oerheden en ynstânsjes ha in grutte rol spiele. Sy pasten derfoar op dat regels oplein wurden en / of teplak settend wiene. Trochdat de Kompenijsters lang net bestjoerd binne, is der in mentaliteit fan “it net bestjoeren&quot;, selsbered en mei-inoar oparbeidzje, saken oanpakke en klear krije. Stadichoan ha de Kompenijsters en it doarp en de boeren wat fan elkoar oernam en is der gjin ûnderskied mear.

De [[ruilferkaveling]] “Tjongervallei Noord” waard yn [[1953]] stimme en duorre fan [[1955]]-[[1960]]. It gie om 300 eigeners en 165 boeren en 1050 ha. fan de súd-westkant Donkerbroek oant de Prikkedaam. De nije pleatsen fan it Fryske type krigen in Hollânske stâl. Yn de santiger jierren fan de [[20e iuw]] wie der de ruilferkaveling “Jubbega-Schurega”. Doe is it wetterpeil sterk ferhege troch keardamen in de Skoatterlânske Kompanjonsfeart en troch sleaten te grave. Ek binne doe bosken oanplante. De opstrekkende ferkaveling is yn de rin fan de tiid, foaral troch de ûntginning en de ruilferkaveling, feroare yn in blokferkaveling. Mar noch altyd is de knik yn de ferkaveling te sjen: noardlik fan de âlde leidyk de wiken dwers op de Skoatterlânske Kompanjonsfeart en besuden de âlde leidyk dwers op de &quot;Skoatterlânskewei&quot;.

It sintrale proeffjild foar ierappels yn Hoarnstersweach waard ein jierren santich fan de 20ste iuw opsein fanwege besmetting fan tige swiere ierappelwurgens.

== Diken, Trambaan, Wetter en Brêgen ==
[[Ofbyld:Hoarnstersweach Tsjonger 1445.jpg|thumb|right|250px|''De Tsjonger by Hoarnstersweach'']]
De ferbiningswei fan Aldskoat nei Donkerbroek yn [[Eaststellingwerf]] dy’t yn earder tiden de &quot;Binnewei&quot; (Binneweien leinen faaks yn 'e midden fan sânrêgen) of &quot;Wei nei Donkerbroek&quot; of de Grindwei (ferhurde mei grind yn 1859) of &quot;Geruischloozen Weg&quot; (de firma dy't de wei ferhurde mei asfaltbeton wie &quot;NV De Geruislooze Weg&quot; út Heemstede) neamd waard en no de namme &quot;Skoatterlânskewei&quot; hat, wie de ûntsluting foar de ferspraat steande bebouwing. It wie part fan de wei fan [[Grins (stêd)|Grins]] nei [[De Lemmer]], dêr’t men mei de [[Lemmerboat]] nei Hollân koe.

De [[Prikkedaam]] wie in passaazje oer de [[Tsjonger]]. Dy wie makke fan peallen mei heideseadden en tûken om dêr mei hynder en wein oer te kinnen. Beneasten de Prikkedaam lei eartiids in puolle.

By de [[Kanaal (wetterwei)|kanalisaasje]] fan de Tsjonger yn [[1886]]/[[1887]] is by de Prikkedaam in fêste ophaal[[brêge]] boud. Yn de 20ste iuw is dat in fêste brêge wurden. Troch it útgraven foar de kanalisaasje ûntstiene dêr de hege [[Tsjongerwâlen]] fan sân en liem. Dy binne yn de rin fan de tiid begroeid mei bosk. Troch de kanalisaasje wiene der gjin fruchtbere oerstreamingen mear en rân de heaopbringst efterút. Oant it midden fan de 20e iuw wie de âld Tsjonger ferfallen ta in puolle mei wite wetterleeljes, giele dotters, rûkende [[Galje (plant)|galjes]] en swimmende swarte ringslangen. De Tsjonger is no ûnderdiel fan de [[Turfrûte]]. 

Op de netteplan fan [[1887]] stiet as sydtûke fan de 10e wyk in [[bermsleat]] nei it easten ta oant hielwei de Prikkedaam nei in bocht yn de âld Tsjonger. Dizze T-splitsing wie by de poldermûne. Der lei ek in fonder oer de 10e wyk.

By de 10e wyk by de Kristlike skoalle koene de skippen draaije. Der ha ek wol skûtsjes lein mei dwingel. Ien wike leech meitsje en de oare wike om in nije fracht. Guon bern gongen dan de wike dat se der leinen nei skoalle.

Begjin fan de [[20e iuw]] soene grutte fûneminten opdold wêze eastlik fan de Prikkedaam.

Hoarnstersweach hie iisbaan oan de &quot;Skoatterlânskewei&quot;. Ek op de puollen waard reedriden.

Oer de Skoatterlânske Kompanjonsfeart leinen eartiids [[draai|draaien]]. Nei it roppe fan &quot;brióóóóó&quot; kaam it draaiwyfke út hûs om de draai te iepenen foar ien cent. Om [[1937]] hinne waard dêr in brêge boud by de 15e wyk. De draai oer de Skoatterlânske Kompanjonsfeart by de 15e wyk ferhuze doe nei de 6e wyk. Oer de wiken leinen eartiids de [[Barte|barten]] en de [[fonder|fonders]]. De brêge by de 15e wyk is ôfbrutsen doe de Meester bij de Leij wei klear wie yn 1950. Dêrnei binne se begong mei it ôfdaamjen fan de wiken en de Feart.

Drinkwetter kaam út in put yn 'e grûn. De muorren fan de put wiene opset mei turf. Turf suvert it grûnwetter.&lt;sup&gt;&lt;small&gt;[boarne nedich]&lt;/small&gt;&lt;/sup&gt; Tee koe der net fan set wurde, dat wurdt blau, der kaam in flues op it wetter troch de mineralen dy't der ynsitte (hurd wetter mei û.o. kalsium en magnesium) by in temperatuer boppe de 55°C in ferbining oangean mei stoffen yn de tee. 
Wetter foar tee en kofje kaam út de [[reinwettersbak]] mei sêfter wetter, dat earst sean wurde moast omdat it fan it dak kaam en net suver wie. Ek foar ramen waskje waard it wetter út de reinwettersbak brûkt. Guon huzen hiene in bjinstap oan de feart foar it woskjen. Earme minsken wosken en diene har behoefte yn it wetter en dronken fan it wetter út de wiken.
Yn de jierren 50 fan de 20ste iuw is de wetterlieding oanlein.

Yn [[1911]] begûn de [[Nederlânske Tramwei Maatskippij|tram]] te riden tusken [[De Gordyk]] en [[Easterwâlde (Fryslân)|Easterwâlde]], û.o. oer de Kapellewei. Mar earst moast der noch in brêge boud wurde oer de Kompanjonsfeart. Dat waard de saneamde 'Betonbrêge'. Foar dy tiid wie it in hiel nij ûntwerp. It moat ien fan de earste betonnen brêgen fan Nederlân west ha. [[Beton]] wie in materiaal dat noch net folle tapast waard. Der kamen spesjaal minsken út it westen om lieding te jaan. Boppedat waard der noch in wyk groeven om foar te kommen dat der op koarte ôfstân noch in brêge boud wurde moast. Dy betonbrêge wie de ienichste fêste brêge oer de Kompanjonsfeart mei in hege trochfarhichte. Oan in hege betonbrêgge hoegde neat mear oan dien te wurden en koe ek sûnder it draaiwyfke. Al mei al wie it goedkeaper as in draai. De betonbrêge is mei doel boud op in plak wer de grûn heech en sterk genôch wie foar sa'n konstruksje. De tramferbining is yn [[1962]] ophâlden. De trambaan is begjin sechstiger jierren fan de 20e iuw opromme. Yn 2011 is it hûndert jier betocht mei in lêzing yn Tsjerkje 1621 fan Hoarnstersweach. By de betonbrêge stie it betonhûs. Dêr wennen minsken dy't de ramen en de doarren der úthelle hiene.

De hegedruk gastransportlieding Donkerbroek-Oerterp krust eastlik fan de gemeentegrins tusken Eaststellingwerf en Hearrenfean it trasee de Skoatterlânskewei/’t West en rint dêrnei yn westlike rjochting oant it Wykein. It tarsee folget it Wykein yn westlike rjochting oant de krusing mei de Sint Magnuswei, wêr't it trasee nei it noarden bûgt en de Sint Magnuswei yn noardlike rjochting folget. Fierder noardlik kruset it trasee de Skoatterlânske Kompanjonsfaert en ferlit By de Leijwei dêrnei, yn noardlike rjochting, oer de Jan Evertswyk de gemeente Hearrenfean.

Yn 2013 wie der in proefboarring nei gas oan de Jan Evertswyk op de grins fan de Himrik en Hoarnstersweach. Doel wie dit gasfjild tagelyk te eksploitearjen mei it gasfjild by Donkerbroek sadat de eksploitaasje rendabel wie.

Oan de Kapellewei is yn 2008 op 50 meter djipte in geofoan pleatst om de trillingen yn de grûn te mjitten.

In wurkgroep wie yn 2015 dwaande mei in [[glêsfezel|glêsfezelnetwurk]] yn de Easthoeke. 

Yn 1851 wiene de earste postsegels yn Nederlân te keap dêr't fanôf 1 jannewaris 1852 brieven mei ferstjoerd wurde koene. Yn [[1853]] kaam der in brievebus yn Hoarnstersweach.

== Tsjerken ==
[[Ofbyld:2545 Hoornsterzwaag.JPG|thumb|''Herfoarme tsjerke, no [[Tsjerkje 1621]]'']]
Om it begjin fan de achtste iuw hinne begjint de [[kerstening]] en stadichoan wurde alle âlde goaden en natoerferearing fergetten, hoewol de Friezen de misjonarissen soms oanfalle. Fan it leauwe dat fan dysels is nei it leauwe fan de Roomske tsjerke. By de kerstening wurde wetterboarnen en putten as ienige en ivige boarne tsjinoer de natuerferearing set.&lt;sup&gt;&lt;small&gt;[boarne nedich]&lt;/small&gt;&lt;/sup&gt; 	

Yn [[1315]] wurdt yn in “Capelle-lijst” fan it [[dekanaat]] [[Boarnegoa]] skreaun dat dêr neist de kapelle yn [[Aldhoarne]] noch twa kapellen binne. De haadtsjerke, de Bonifatiustsjerke, wie yn [[Aldeboarn]]. Neffens de skiedskriuwers wiene dy twa kapellen yn [[Nijhoarne]] en Hoarnstersweach. Krekt benoarden de trambrêge oer de [[Skoatterlânske Kompanjonsfeart]] by de 23e [[wyk (sydkanaal)|wyk]] moat yn de [[16e iuw]] de ferneamde [[Bonifatiuskapel (Hoarnstersweach)|Bonifatiuskapel]] stien hawwe. Dy [[Kapellepôle]], in heger lizzend heideterrein is nei de [[Twadde Wrâldoarloch]] oankocht troch [[It Fryske Gea]].

Al yn [[1500]] wier der sprake fan tsjerklik besit yn 'e foarm fan pleatsen en lannen. Yn [[1580]] by de [[Reformaasje|Herfoarming]] waard de macht fan de roomsken yn Fryslân oernomd troch de [[Kalvinisme|kalvinisten]] en waarden de parochys fan [[Jobbegea]], [[Jobbegea Skuorregea|Skuorregea]], Hoarnstersweach en [[Aldhoarne|Ald-]] en [[Nijhoarne]] gearfoege ta in Nederdútsk Grifformearde - mei yngong fan [[1816]] neamd de [[Nederlânske Herfoarme Tsjerke|Nederlânsk Herfoarme]] - mienskip. Pater Claes Leffertsn fan Skuorregea (earder fikaris fan Aldskoat) giet ek mei oer. De pastorije kaam yn [[Aldhoarne]].

Dêr is in ynventaris makke yn [[1580]] troch [[grytman]] [[Jacob Tjebbes]] fan Skoatterlân en syn gritenijsiktaris Hans Jellis. Hja reizgen fan doarp nei doarp - en diene ek Hoarnstersweach oan - om de respektyflike [[Pastoar|pastoars]], [[Tsjerkefâd|tsjerkefâden]] en [[Doarpsrjochter|doarpsrjochters]] of [[Stelling|stellinck]] te ûntbieden en har opjefte te freegjen fan al it geastlik goed, replik en ûnreplik, linnen, kostberheden, ensfh. 

''Specificatie van den landen ende [[Pastorijegoed|guederen den pastorije]] van Hornsterswaegh toebehoerende. In den eersten die [[weeme]] ofte possessie, streckende uuijt den feenscheijdinge in den Cuijnder, op het west Pijer Jans aerffgenaemen, ende op het oost de patroen naestlandet, omtrent viertich [[Roede (mjitte)|roede]]n bree[dt], doen te huere den vierden garwe. Noch twaeleff roeden landes, streckende vant Heerenveen in den Cuijnder, doende jaerlijcx thuere den vierden gaerwe, Jan Oedts op het oest ende Roeleff Jans zoon op het west naestgelandet. Met noch een dachmadt hoeijlandes op het west van die voors. XII roeden, streckende uuijt den maedtsloet hen in den Cuijnder, doet thuere omtrent X stuvers sjaers. Item een stuck landes omtrent acht roeden, streckende uuijt den feenscheijdinge tot buijten in den Cuijnder, daer van daerffgenaemen van salige Garcke Halbes ten oesten ende op het west de aerffgenaemen van salige Wijtte Saeckes ende Jan Bernts zoon aerffgenaemen, doen jaerlijcx thuer omtrent twee karolus guldens. Item vijfftien foeten landes gelegen aen de westsijde in Anders Pijers landt, streckende van tHeerenfeen in den Cuijnder, doen jaerlijcx een scheepel haever. Noch drie roeden landes in Tijedger Roeleffs aerffwe, op die westsijde int huijs weer, streckende vant Heerenfeen hen in den Cuijnder, doen jaerlijcx thuer omtrent drie schepel haever. Noch vijff dachmadt verroepe landt hoeijlandts, streckende van die Hemsloet hen buijten in die Cuijnder, op het oost de Cuijnder langhes loepende, ende op het west Jan Gellius aerffgenaemen, leegh landt, doende thuer jaerlijcx omtrent twee carolus guldens ende thijen stuvers.''

''Ende is voorts bij Rommart Pijers zoon, stellinck, ende Frans Jans zoon, kerckvoegdt, aldaer verclaert datter geen geweelen van sijlver ofte goudt ofte eenige andere guederen van eenige aestimatie in de karcke van Hornsterswaegh gebleeven sijnnen, ergo hijer nijet.''

''Specificatie van de [[Patroangoed|patroens landen]] in Hornsterswaegh. In den eersten in Frans Jan Boelens lant twee roeden hoeijlandts, streckende van die voor maedtsloot in den Cuijnder, de weerderinge omtrent acht stuvers. In Tijedger Roeleffs landt twee roeden, streckende van dat Heerenfeen in die Cuijnder, omtrent thien stuvers daestimatie sjaers. Noch ses roeden landts, streckende van die feenscheijdinge int Cuijnder diept, naestlandet aen de oestersijde Andries Pijers ende an de westersijde Saecke Wijttens aerffgenaemen, de werdieringe omtrent een philips gulden. Hijer lecht op thijen lijeuwedaelers van XXXV stuvers ende XXV slecht daelers van dartich stuvers tstuck. Item een acker landts in salige Claes [...]  s landt, streckende van dat Heerenfeen in den Cuijnder, doet sjaers toe rente acht stuvers. Noch twee ackers landts omtrent vier roeden hiedtlandt, aen de oestersijde Harmen Steewens ende aen de westersijde Jan Broers aerffgenaemen, streckende van tHeerenfeen in den Cuijnder, doen nijet toe rente vermidts dlas[ten van] waeteren ende heerenweghen. Een halff dachmadt hoeijlandts hieten de Halve hem, de Cuijnder ten oesten ende Jan Oeds ten westen, doet sjaers toe rente [...]  stuvers. Aldus bij Rommart Pijers, stellinck, ende Frans Jan Boeles, kerckvoegdt, aengegeven.''

Om [[1775]] hinne wurdt Nijhoarne de tsjerke fan de Herfoarme mienskip Ald- en Nijhoarne, Skuorregea, Jobbegea en Hoarnstersweach. Yn Nijhoarne wurdt yn [[1778]] de âlde tsjerke ôfbrutsen en opnij opboud. De tsjerke in Aldhoarne wurdt yn [[1788]] sloopt.

Yn [[1827]] waard oergien ta skieding fan tsjerke- en doarpsgoed. Foar dy tiid wienen tsjerke en doarp noch ien. Alles wat fan tsjerke wie, wie ek fan it doarp.

Yn [[1832]] waard de kristlike mienskip splitse en waard Othmar ten Cate dominy fan Jobbegea, Skuorregea en Hoarnstersweach. Hy kocht sels ek grûn en nôt yn de rin fan de tiid. Oan it Tsjerkepaed waard yn [[1833]] in nije pastorij boud. Oant [[1920]] wie dizze, de âlde pastorij yn gebrûk. Yn 1864 komt der ek in tsjerke yn Jobbegea Tredde Slûs. Dominy van Lonkhuizen kaam, nei in lange rjochtsaak, úteinlik ta in gelyk mei de gemeente oar de heechfeanen fan de pastorije. Fan it jild liet hy yn [[1920]] in grutte nije pastorije bouwe yn [[Jobbegea Skuorregea|Skuorrega]]. De âlde pastorije waard ferboud ta in pleats. Oan it lêst fan de [[20e iuw]] krige it in wenbestimming.

De Herfoarme Tsjerke oan de &quot;Skoatterlânskewei&quot;, foar de Herfoarming wijd oan [[Sint Magnus]], waard yn [[1621]] boud. Yn [[1788]] melde de Tegenwoordige Staat van Friesland: ”Het Kerkje benevens de Boereplaatsen liggen aan den rydweg naar Donkerbroek in Ooststellingwerf, zeer vermaaklyk in ‘t geboomte. In ‘t Noorden van dit Dorp heeft men hooge veenen, en in ‘t Zuiden naar de Kuinder, of Tjonger, meest laage Hooilanden.” De tsjerke dy‘t der no stiet is yn [[1856]] noch ris yn giele stien ferboud. Ek is yn dat jier 1856 de tsjerke en it klokhús fertimmere. Op de gevelstien stiet in tekst út 2 Timotheüs 2 fers 19 ''Het waarachtig Godsgebouw is de gemeente J C en draagt dit opschrift. De Heer kent degenen, die de zijne zijn, en een iegelijk, die den naam van Christus noemt, sta af van ongeregtigheid. 1856. H:A: Zacht S:S:Luxwolda W:J:Mulder Kerkvoogden''. It is in [[Tsjerke|sealtsjerke]] mei in trijekantich sletten [[Koer (tsjerke)|koar]]. In stien út de muorre fan it tsjerkje is yn de [[Friezentsjerke]] ynmitsele. Yn de tachtiger jierren fan de 20e iuw is by it opknappen in âld plakkaat fûn yn de muorre of yn de doar. Dit plakkaat hat in man út [[Wynjewâld]] meinaam. De Herfoarme Tsjerke fan Hoarnstersweach wie in [[rjochtsinnige]] tsjerke. Tsjinwurdich wurdt it tsjerkje as sadanich net mear brûkt en is it fan de &quot;Stichting Kerkje 1621&quot;. In pear kear yn it jier binne der lêzings en konserten. It los [[klokhûs]] op it begraafplak is fan [[2007]] (yn [[1978]] waard it doetiidske klokhûs ôfbrutsen fanwege betonrot). De oarspronklike klok yn it klokhús is fan [[1688]]: &quot;Anno 1688 [[Pieter Izaäk Overney|Petrus Overney]] fecit Leovardiae Jochum Hendrick en Durck Roeleffsen, beide als kerkvoogden tot Hoornsterzwaeg&quot;. De klok is yn de Twadde Wrâldoarloch yn [[Dútslân]] west en fan [[1979]] oant [[2008]] yn [[Mildaam]]. Alle sneonen om healwei seizen liedt de klok. By it te hôf kommen wurd tsjintwurdich mar ien omgong makke. Eartiids wiene dat dêr trije. 
Om de tsjerke hinne is in grêft en in bûkehage. Earder waard fan de yngong rjocht tsjinoer de tsjerkedoar gebrûk makke. Tsjintwurdich fan de yngong oan de wei. 

Súdlik fan dit tsjerkje op likernôch twa fyfte rjochting de Tsjonger lei eartiids, neffens de oerlevering, in âld tsjerkhôf. Guon sizze ek wol it Joadsk begraafplak.

De pleats fan de tsjerke stie earst efter de tsjerke, letter bewesten fan de tsjerke. Yn de [[20e iuw]] wie der jierliks in [[bazar]] fan de [[frouljusferiening]] yn de seal fan de buorkerij fan de tsjerke neist it tsjerkje. Yn de seal stie ek in [[harmoanium|traapharmoanium]].

Roun 1860 komme de measte tsjerkeminsken fan de Skoatterlânske Kompanjonsfeart en de wyken fan Jobbegea en Hoarnstersweach en se moatte in oere rinne nei de tsjerke yn Hoarnstersweach. Yn [[1864]] krije se in eigen Herfoarme Tsjerke yn Jobbegea oan de Skoatterlânske Kompanjonsfeart.

De [[earmesoarch]] waard dien troch de tsjerke. De earmfâdij stipe de earmen mei jild, guod, earmhuzen en begraven. Rûn 1800 hinne binne de earmekeamers, de &quot;Foksehoale&quot;, boud oan de súdkant fan de Skoatterlânske Kompanjonsfeart tusken de 4e en de 5e wyk. Yn 'e buert fan de 17e wyk stoun in soartgelikense wenning: de &quot;Kninehoale&quot;. Fan [[1809]] ôf moat de earmfâdij rekken en ferantwurding jaan oan de gritenij. Faaks barde dan earst in gearkomst yn de tsjerke mei de [[floreenplichtige]]n. Fan 1854 krijt it earmbestjoer in reglemint en jild fan de gemeente. Nei 1895 wurdt stadichoan oergien nei in algemien boargerlik earmbestjoer. Nei de sloop fan Foksehoale waarden dêr trije gemeentewenten boud.

Tenearsten hearden de Kristlik Grifformearden fan Hoarnstersweach ta de tsjerke fan [[Lippenhuzen]]. De Kristlik Grifformearde Tsjerke is ûntstie út de [[Ofskieding fan 1834]]. Sneins gûnen se al rinnend oer de [[brêge|barten]] fan de wiken fia [[Welgelegen (Jobbegea)|Welgelegen]] nei de tsjerke efkes west fan de Trijehoek. Tusken de twa tsjinsten waard iten en kofje dronken. De “Vereeniging tot Colportage en Evangelisatie in de provincie Drenthe en den Zuid-Oosthoek der provincie Friesland” is oprjochte op 18 novimber 1888 yn [[Assen]]. 
Yn [[1890]] waard it fersyk ta selsstannich gemeente ynwillige, neidat er al eader lêzingen en preken wiene yn Hoarnstersweach. De Kristlik Grifformearde Tsjerke fan [[1890]] wie earst oan de noardkant by de 4de wyk en is ferkocht yn [[1899]]. Yn [[1891]] waard ds. Geert Noordhof beropt as dominy fan Hoarnstersweach, Lippenhuzen en Terwispel. Men begjint ek in sneinsskoalle oan de Belgyske Wyk en letter yn in skuorre yn de Boerestreek. Yn [[1892]] waard de namme feroare yn Grifformearde Tsjerke. By de 6de wyk / by de Leijwei is yn [[1896]] in steviger tsjerke delsetten. De tsjerke wie oant de santiger jierren fan de 20e iuw as tsjerke yn gebrûk, dêrnei as “de Lantearne” foar club- en evangelisaasje wurk. De tsjerke is yn [[1987]] ferkocht en dernei ôfbrutsen. De waarhoanne fan de tsjerke stiet no te glimmen op it binnenplak tusken de Beage en de tsjerke yn Jobbegea. Rûn [[1923]] waard in houten evangelisaasje gebou oan de Belgyske Wyk boud die yn [[1931]] ferkocht is oan de evangelisaasjekommisje fan [[Nijeberkeap]]. Yn [[1928]] waard de frouljusferiening oprjochte. Yn [[1930]] krijt de mienskip syn eigen dominy ds. Herman Retel, dy yn [[1928]] as learend âlderling komt. Yn [[1931]] waard in houten tsjerke boud oan de “Skoatterlânskewei” neist de krekt nij boud pastorije. Dizze tsjerke is yn [[1960]] (arsjitekten J.Bosma en L.van Houten) wer opboud neidat de tsjerke yn [[1959]] yn flammen opgien wie. De tsjerke is yn [[2005]] ferkocht oan it Lôzje fan [[Frijmitselderij|Frijmitselers]] fan it Fean.

Yn [[1977]] is de “Federatie Hervormde Gemeente en Gereformeerde Kerk te Hoornsterzwaag en Jubbega” foarme. Al yn [[1965]] wiene dêr mienskiplike tsjinsten. Op 7 juny [[2006]] binne de Grifformearden en Herfoarmden fusearre ta de “Protestantse Gemeente Jubbega-Schurega-Hoornsterzwaag” mei ien tsjerke yn Jobbegea.

== Skoallen == 
[[Ofbyld:Iepenbiere skoalle 15e wyk, Jubbega - Hoornsterzwaag..jpg|250px|right|thumb|''Iepenbiere legere skoalle, 15e wyk'']]
Oan [[1836]] wie dêr in winterskoalle. Dy skoalle stie oan de wei tsjinoer wêr't in [[1951]] de pleats fan Steunebrink wie. Masters wiene û.o. Tomes Tomesen, Wybe Wymers, Wytse Taerdts, Jan Bees, Pier Jans, Evert Fockes, Jan Everts en Andries Wybes Ruzardi. Fan de 27 manlju út Hoarnstersweach dy't op 10 desimber [[1811]] harren efternamme fêstlizze sette 5 in krúske. ‘de Vries’ is populêr.

Yn [[1901]] komt de [[learplichtwet]]. Elkenien moat fan 6 oant 12 jier nei skoalle. Mar it bart noch jierren dat berne fanôf tsien jier allinich yn de winter nei skoalle gean en oars wurken en heit de boete betelle. De berne kamen út de fiere omkriten rinnend nei skoalle. Dy't net trochleare meie geane nei de legere skoalle oan it wurk. Faaks as lytsfaam of -feint.

De skoalle (1878 Boerestreek skoalle, 1918 Skoalle nr. 7: Jubbega aan de Weg, 1934 Skoalle nr. 14) op de grins fan Hoarnstersweach en Skuorregea is yn [[1836]] oprochte. Masters wiene Albert Lolkes van der Veer (1836-1839), Cornelis Lieuwes Cats (1839-1862), Haije Koops Kraak (1863-1868), Anne de Vries (1868-1880) (pseudonym: S.E. van Drieën), Sijbrand van der Steegh (1880-1884), Daniel Coert Canne (1884-1910) (heit fan skriuwer [[Rudolf Wilhelm Canne|R.W. Canne]]), A. Waterlander (1910-1916), A. van der Sluis (1916-1918), W.D. de Jong (1918-1932), Hendrik Jan Knoppien (1932-1960).
De iepenbiere skoalle fan it doarp hjit Op 'e Grins en is yn [[1960]] boud ([[arsjitekt]]en J. Bosma en L. van Houten) op de grins tusken Hoarnstersweach en Jobbegea. Haad wiene H.J. Knoppien (1960-1965), J. Kootstra (1965-?).
Op 1 augustus 2020 gongen de Mr. J.B. Kanskoalle en Op 'e Grins tegearre fierder op it plak fan Op 'e Grins ûnder de namme It Bûtenplak.
Directeuren wiene Jan Russchen.

Yn [[1878]] is in nije skoalle (skoalle oan de feart, School nr. 9) boud oan de 15e [[wyk (sydkanaal)|wyk]]. Dizze skoalle is ferkocht yn [[1957]]. Masters wiene Geale Pieters Westerhof (1878-1881), Salverda (1881-1882), Bote Heiner (1882-1900), Jacob Geeuwkes de Vries (1900-1908) (ien fan de 12 oprjochters fan de [[Koöperative Boerelienbank|Boerelienbank]] yn 1908), Minne K. Bosma (1908-1912), [[Jan bij de Leij|Jan Lipkes bij de Leij]] (1912-1924), H. Boelmans (1924-1926), A. Hamstra (1926-1930), H. Knoppien (1930-1932), K. Van Gorsel (1932-1934), C.J. Tjaden (1934-1935), H.J.C. van der Snoek (1935-1945), L. de Zee (1945-1951), G. Bosma (1952-?), Lammert Zwerver (?-1957).

De “Vereeniging voor scholen met den Bijbel, te Hoornsterzwaag en Jubbega-Schurega” is oprjochte op 14 desimber 1899 yn Jobbegea. De “Vereeniging tot stichting en instandhouding van eene school of scholen voor Christelijk lager onderwijs in de dorpen Jubbega, Schurega en Hoornsterzwaag&quot; is oprjochte op 10 juny 1900 yn Hoarnstersweach. 
Neist it Rogmonepaed (10e wyk) / “Skoatterlânskewei”, nei de [[skoalstriid]], waard yn [[1919]] de kristlike skoalle boud (boukundigen A. Ellens en K.J. Duursma). Opdrachtjouwer wie de ‘Ger.Schoolvereeniging te Hoornsterzwaag’, oprochte yn [[1899]]. De earste stien is lein troch Lolke Dijkstra. Yn 1964 is dy skoalle ferfongen troch in houten needskoalle, dy't yn 1981 troch in nije skoalle ferfongen waard. Op [[1 jannewaris]] [[1985]] is de skoalle opheft. Dêrnei gongen de bern mei it buske nei de nije skoalle 'Fan 'e wiken' yn Jobbegea. De skoalle is ôfbrutsen. It skoallehûs stiet der noch. Haad fan de skoalle wienen A. v.d. Wei (1919 - 1922), Jan Turkstra (1922 – 1930), Jan Faber (1930 – 1953), Fokke v.d. Woude (1954 – 1967), Henk Bos (1967 – 1990).&lt;br&gt;
De wurkleazens en earmoed wiene der debet oan dat arbeiders en lytse lju út de liberale tsjerken stapten, dêr't se in ûnderdienige posysje ynnimme moasten fergelike mei de better bedielden. Gelikensens, waarmte en burgen-wêze, hope en leauwe luts in part fan dy groep leauwigen nei evangelisaasjelokalen. Yn de skoalle wiene jûns evangelisaasjegearkomsten.

== Mûnen==
Oant [[1756]] stie oan it Rogmonepaad de [[Rogge]][[Nôtmole|mûne]]. Dy Pollemûne (Polle = bewenne keunstmjittige hichte) stie op de &quot;Mounepôle&quot;. Lucas Jans is yn [[1749]] mealder.

By de Tsjonger healwei oan de Twitelderreed (10e [[wyk (sydkanaal)|wyk]]), neamd 't Mounegat, stie in [[Poldermole|poldermûne]]. Dy soarge derfoar dat yn de boppenein fan de Skoatterlânske Kompanjonsfeart genôch wetter stie troch wetter út de Tjonger op te mealen. De earste mealder wie Ibele Jonker, rûn 1900 opfolge troch Gerrit Rinkema. De mûne, in achtkante boppekruier, is om [[1930]] ôfbrutsen en ferfongen troch in elektrysk [[gemaal]]. It [[rinket]] yn de 10e wyk by it Tsjerkepaed regelt it oanfieren fan wetter nei de Skoatterlânske Kompanjonsfeart. De oanfier fan wetter yn de Skoatterlânske Kompanjonsfeart bart fanút de Tjonger fia de 10e wyk. It stik fan Skoatterlânske Kompanjonsfeart tusken de 17e en 23e wyk komt út de Opsterlânske Kompanjonsfeart fia it lân fan Boer Drint.

Beneasten fan de Prikkedaam by de Skoatterlanske Puolle stie in [[Poldermole|poldermûne]] foar it bemeallen fan dizze puolle op polder 8.

== Pleatsen == 
Karakteristike pleatsen binne te finen oan de Bij de Leijwei 43 (±[[1925]], [[stjelp]] far., ynfl. [[Amsterdamske Skoalle]]), Bij de Leijwei 155 (±[[1940]], stjelp, ynfl. [[Delftse Skoalle]]), Kapellewei 3 (±[[1940]], slak), Skoatterlânskewei 104 (±[[1904]], dwershûs, fernijingsstyl), 18e Wyk 68 (±[[1930]]), Skoatterlânskewei 26 (±[[1925]], slak), Skoatterlânskewei 68 (±[[1940]], ynfl. [[Delftse Skoalle]]), 6e Wyk 2 (±[[1919]], [[Kop-hals-romppleats|kop-romp]], keutelbuorkerij). De pleatsen fan begjin [[20e iuw]] oan de Freulewei binne stifte troch [[Baronesse de Vos fan Stienwyk|Freule de Vos van Steenwijk]]. Ek de [[Peter Wilhelm Janssen|P.W. Janssen's Friesche Stichting]] hie oan de Freulewei boerespultsjes.

Yn de rin fan de iuwen en jierren binne de boeren fan foaral de bou, fia mingd oergien nei inkeld fee en foermais.

== Bedriuwen ==
De turfmakkers en lânarbeiders holden faak ek wat fee, meast in [[skiep]] of in [[geit]] (de 'ko fan de earmen'). Stadichoan wreide it oantal út en in inkeldenien kocht dêr in [[ko]] by. Men tsjerne de [[molke]] sels ta [[bûter]]. Soks wie in sekuer wurkje dat geregeld mislearre. Men moast sels de molke kwyt sjen te reitsjen. Dat foel faak net ta. Doe't it [[molkfabryk]] yn Jobbegea oprjochte waard hie dat ta gefolch dat men de molke makliker kwyt koe. Dat makke wer dat mear arbeiders in ko oantúgden. Yn [[1909]] wurdt oan de noardkant fan de Skoatterlânske Kompanjonsfeart tsjin de 9e wyk oer in [[dreachstasjon]], neamd de “Ontromer” mei in wenning boud foar it koöperative molkfabryk “Ons Belang” fan Jobbegea. Oer it wetter is de molke út it easten te lang ûnderweis nei it molkfabryk en is dêr oars ferlies fan kwaliteit fan molke en rjemme. Sûnt [[1912]] waard ek [[tsiis]] makke. Yn [[1934]] wurdt it stasjon sluten en krijt it in wenbestimming. Molke fan de eastlike kant fan de 'Skoatterlânskewei' gie nei it molkfabryk yn Donkerbroek.

Yn [[1830]] wenje dêr 329 minsken wêrfan twa feanbasen, santsjin boeren, twa boerinnen, tolve feinten, tolve fammen, njoggenenfjirtich arbeiders, fyftsjin arbeidsters, sân skiepskepers, trije skroars, ien bijker, ien skuonmakker, ien skoallemaster en ien kafeehâlder. 

As de fyts syn yntree docht kinne se fjierder fan hûs nei de winkel en it wurk of de ferfolchskoalle. Ek komt de winkelman lâns, earst om de boadskippen te notearen om se dan letter te bringen. De skroar komt ek oan hûs. Tusken 1-1-1906 en 31-12-1950 binne 76 kentekens foar autos en motorfytsen útjûn. Benammen de [[brommer]] yn de jierren sechstich fan de twintichste iuw hat in grutte rol spile yn it ferleegjen fan de wirkleazens trochdat wurk op in gruttere ôfstân mooglik waard.

Yn [[1928]] wenje dêr, neist feehâlders, lânbouwers, arbeiders en polderwurkers, ek in weinmakkersfeint, keapman, bakker, tsiismakker, tûnman, trije timmermannen, gemeente-wurkman, masinist molkefabryk, twa kafeehâlders, winkel, feeferloskundige, twa haadmasters, frachtskipper, skipper, trije grûnwurkers, skroar, koperslagger, winkelbetsjinner, trije winkelmannen, twa underwizers, molkfarder en fjouwer ferversfeinten. 

Tsjintwurdich gean de measten nei Jobbegea te boadskipjen. Neist de agraarjers reizgje folle op en del foar it wurk. Ek wurkje minsken yn de net-kommersjele tsjinstferliening. Dêr binne noch inkele bedriuwen en zzp-ers.

== Tol ==
Op de kaart fan de gemeente Skoatterlân 1865-1870 fan Jacob Kuyper stiet in [[Tolhûs|tol]] op de gemeentegrins fan Hoarnstersweach en Donkerbroek.

== Wenten ==
[[Ofbyld:Pastorije Hoarnstersweach 01.jpg|thumb|250px|right|''De âlde pastorije oan it Tsjerkepaed'']]

De measte bebouwing is nei de Twadde Wrâldkriich oan de &quot;Skoatterlânskewei&quot; ta stân kommen. In rige frijsteande [[Weropbouhuzen]] fan om 'e 1960-1970 oan de Skoatterlânskewei 97 -111. Yn de flauwe bocht stiet op de nûmers 1 – 15 in moaie rige tradisjonalistyske, Delfts Read wenningen út om-ende-by [[1948]]. Dêr tichteby is op de nûmers 19-21 in karakteristike dûbele wenning yn [[Amsterdamske Skoalle|Amsterdamske Styl]] út [[1932]] te finen dêr't û.o. [[Goaitsen Burgy]] wenne hat. Hjir stie earst it ferneamde kafee fan Aldershof. De âlde pastorije oan it Tsjerkepaed fan [[1833]] en de eardere Grifformearde pastorije (arsjitektenburo Bosma út Drachten) oan de &quot;Skoatterlânskewei&quot; 28 fan [[1930]], ynfloed [[Ekspresjonisme]], mei de ferspringende geveldielen en fier oerkraachjende dakdielen. De lânarbeidershuzen oan de Dekemawei en it Rogmonepaad fan ±[[1930]]. De âld skoallehuzen oan de &quot;Skoatterlânskewei&quot; 71 en oan de 15e wyk. In soad minsken ha [[balstien]]nen by de optrit.

De omreizgjende sigeuners en wenweinbewenners stiene mei har weinen oan de Twitelderreed (10e wyk) en oan de Skoatterlânskewei beëasten de tsjerke dêr't no in rychje huzen steane.

{{Boarnen|boarnefernijing=
;Noaten
{{Reflist}}
;Boarnen
* {{aut|A.J. Algra}} - ''De Middenstand onder de loep in Zuid-Oost Friesland'', Stichting Structurele Problemen Friese Middenstand. 1963, Uitgeverij A.J. Osinga N.V., Bolsward
* {{aut|Bijlsma}} - ''It Heideblomke, In blomke fan eigen groun 1873 -1973, Jobbegea - Skuorregea - Hoarnstersweach''. 1973
* {{aut|Aaltsje Eijer}} - ''Welgelegen, onderzoek naar de bewoners van Welgelegen''. 2006
* {{aut|Jan Faber}} - ''Overzicht van de geschiedenis der Gereformeerde Kerk te Hoornsterzwaag gedurende de jaren 1890 – 1940, samengesteld door den scriba J. Faber''. 1940
* {{aut|[[Henk de Haan]]}} - ''de pastorievenen van hoornsterzwaag''. 
* {{aut|[[Henk de Haan]]}} - ''De moord in de hoorn, vingerafdrukken van de geschiedenis van Jubbega-Schurega en Hoornsterzwaag''. 1984. 2012
* {{aut|[[W.P. Jalink]]}} - ''Rapport inzake het ontwikkelingsgebied Oostelijk Friesland; sociologisch onderzoek ten bate van de sociale planning.''. 1954
* {{aut|[[Reitze Jonkman]]}} - ''Eene quaestie van vraag en aanbod. Veenbaas Alle Wytzes en zijn arbeiders in Appelscha''. 2020, Bornmeer &amp; Noordboek, Gorredijk
* Jubileumboekje 1915-1990 - ''75 jaar Christelijk onderwijs in Jubbega en Hoornsterzwaag''. 1990
* {{aut|[[Peter Karstkarel]]}} - ''419x Friesland, Van Slijkenburg tot Moddergat''. 2005, Friese Pers Boekerij/Uitgeverij, Leeuwarden
* {{aut|[[Jasper Keizer]]}} - ''Het ontstaan van het Christelijk Onderwijs in de Friese z.o. hoek''. 1980, Uitgeverij Friesch dagblad, Leeuwarden
* {{aut|[[Kees Koopstra]]}} - ''Koalsop, in stikje bôle en in tipke stjonkende tsiis''. 2012, Uitgeverij Elikser B.V., Leeuwarden
* {{aut|[[Siebrand Krul]]}} - ''Het opbouwwerk in de Kompenĳe [1927-1940] en zĳn voorgeschiedenis''. 1984, Heerenveen
* {{aut|[[Siebrand Krul]]}} - ''Geschiedenis van de Kompenije tot 1940''. 1987, stichting Slykjild, Heerenveen
* {{aut|L. te Nijenhuis}} - ''Overzicht Geschiedenis Gereformeerde Kerk Lippenhuizen - Hemrik 1843 - 1993''. 1993
* {{aut|[[Gerard Popkema]]}} - ''Met de kont aangekeken, over buitenlui die burgers werden''. 2016, Moosmedia, Westervoort
* {{aut|[[Roel Visser]]}} - ''Reis door de tijd, Jubileumboek ter ere van het 400 jarig bestaan van het kerkje in Hoornsterzwaag''. 2021, Appelscha
* {{aut|Jan Zwerver}} - ''Jubbega – Schurega in oude ansichten''. 1975, Europese Bibliotheek, Zaltbommel
* {{aut|Jan Zwerver}} - ''De Kompenije yn eader tiid (Jubbega – Schurega – Hoornsterzwaag)''. 1995, Europese Bibliotheek, Zaltbommel
* ''Herinneringen aan de Zevenwouden'', gebaseerd op Het Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden (1839-1851) van Abraham Jacob van der Aa. 1998, His story
* Polygoon bioscoopjournaal, Weeknummer 27-25, Krotwoningen en armoede op de Jubbegasterheide bij Jubbega, Opnamen 01-11-1927
* Polygoon bioscoopjournaal, Weeknummer 29-07, De Minister van Binnenlandse Zaken, mr. J.B. Kan, legt de eerste steen voor een buurthuis in Jubbega, Opnamen 10-03-1929
* Doarpsfilms Jubbega en Hoornsterzwaag 1955 en 1965. Johan Adolfs, Enschede
* Videofilm over oproer in de werkverschaffing in Hoornsterzwaag in 1932 met interviews direct betrokkenen, 1983, Wiebe Hoekstra 
}}

[[Kategory:Hoarnstersweach]]
[[Kategory:Skiednis fan Fryslân nei plak|Hoarnstersweach]]</text>
      <sha1>njhg7kx1s3gikc7cosbxf6syyn4p3vy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Freonen fan Fossylfrij Fryslân</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177691</id>
    <revision>
      <id>1173677</id>
      <parentid>1173383</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T15:01:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Boarnefernijing</comment>
      <origin>1173677</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3433" sha1="sc89qxo6yol6t7yoid134b9wtl41jr9" xml:space="preserve">De '''Freonen fan Fossylfrij Fryslân''' binne in yn 2017 oprjochte [[stichting]], mei as doel de ferduorsuming fan de provinsje [[Fryslân]] te ferhastigjen. It Freonenetwurk, besteande út Fryske bedriuwen, ûnderwiisynstellingen, doarpen en (lokale) oerheden, wurket gear oan in provinsje Fryslân dy't folslein fossylfrij is. It duorsumensnetwurk hat, mei yngong fan 14 oktober 2024, goed 140 leden.

== Temas en doelen ==
De Freonen fan Fossylfrij Fryslân hâlde harren binnen har duorsumensambysjes dwaande mei fjouwer tema's, te witten: Bedriuwen, Wenningen, Enerzjy en Mobiliteit.

===Bedriuwen===
De Freonen stimulearje Fryske bedriuwen de oerstap te meitsjen nei in fossylfrije bedriuwsfiering. By produksjeprosessen, gebouferwaarming en weinpark wurdt dan net mear gebrûk makke fan fossile brânstoffen, lykas [[ierdgas]], koalen, [[benzine]] en disel. It Freonenetwurk rjochtet him op it realisearjen fan 100 ekstra fossylfrije bedriuwen yn Fryslân yn 2020, ôfset tsjin de peildatum yn de tiid fan de oprjochting fan de stichting.

===Wenten===
In trochsneed húshâlden stjit alle jierren troch enerzjy yn'e hûs en ferfier acht ton [[koalstofdiokside]] út. De Freonen ambiearje 2.000 ekstra gasleaze wenningen en 5.000 ekstra wenningen mei sinnepanielen binnen Fryslân realisearre te hawwen yn 2020, ôfset tsjin de peildatum yn de tiid fan de oprjochting fan de stichting.

===Enerzjy===
Fryslân hie yn 2019 lanlik sjoen de measte lokale enerzjykoöperaasjes (64). Enerzjykoöperaasjes binne alliânsjes tusken boargers, bedriuwen en gemeenten. De koöperaasjes meitsje har sterk foar duorsume enerzjyopwekking en - distribúsje yn kollektyf behear. It mienskiplik behear kin bygelyks ynkeap fan sinnepanielen, realisaasje fan in biogasynstallaasje of eigendom fan in [[wynturbine]] ynhâlde. De koöperaasje is ofwol in feriening of in bedriuw. Yn it earste gefal wurdt gebrûk makke fan lidmaatskipsjilden om lokale inisjativen te ûntploaien, lykas de oanskaf fan in mienskiplike wynmûne. Yn it lêste gefal transportearret men - by in griene leveransier ynkochte - enerzjy. De Freonen ambiearje 10.000 klanten fan lokale, grien opwekte [[Elektrisiteit|stroom]] binnen Fryslân realisearre te hawwen yn 2020.

===Mobiliteit===
Goed tweintich prosint fan de koalstofdiokside-útstjit yn Nederlân komt foar rekken fan de kategory ferkear en ferfier. It weiferfier jildt dêryn as grutste fersmoarger. De Freonen trúnje Fryske boargers en ûndernimmers oan de oerstap te meitsjen nei fossylfrij ferfier, lykas auto's op elektrisiteit, griengas en blauwe disel. Feartugen kinne ek gebrûk meitsje fan dizze fossylfrije brânstoffen. It Freonen-netwurk stelt him as doel 10.000 ekstra skjinne weinen op de dyk realisearre te hawwen yn 2020, ôfset tsjin de peildatum yn de tiid fan de oprjochting fan de stichting.

== Bestjoer == 
[[Gerben Gerbrandy]], earder lid fan de [[Earste Keamer fan de Steaten-Generaal|Earste Keamer]] en eardere boargemaster fan [[Achtkarspelen]], wie sûnt de oprjochting fan de stichting oant yn 2023 bestjoersfoarsitter. Jetze Lont hat de funksje fan bestjoersfoarsitter yn dat jier oernaam.

== Keppeling om utens ==
* [https://www.fossylfrij.frl/ Offisjele webside]

{{boarnen|boarnefernijing=
* Foar boarnen, referinsjes en noaten sjoch [[:nl:Freonen fan Fossylfrij Fryslân]]
}}

[[Kategory:Fryske stifting]]
[[Kategory:Duorsumens]]
[[Kategory:Organisaasje oprjochte yn 2017]]</text>
      <sha1>sc89qxo6yol6t7yoid134b9wtl41jr9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Bjirk (skaai)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177724</id>
    <revision>
      <id>1173701</id>
      <parentid>1173622</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:43:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173701</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" sha1="axehswpq1qs7nztkaowk0q2tz2vqni4" xml:space="preserve">[[Kategory:Beammeskaai]]
[[Kategory:Bjirk (famylje)]]</text>
      <sha1>axehswpq1qs7nztkaowk0q2tz2vqni4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173754</id>
      <parentid>1173701</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:10:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173754</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="71" sha1="o07stigby3f6krdxh30so9q0nuwf07n" xml:space="preserve">[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Bjirk (famylje)]]
[[Kategory:Beam]]</text>
      <sha1>o07stigby3f6krdxh30so9q0nuwf07n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Rusk (skaai)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177727</id>
    <revision>
      <id>1173644</id>
      <timestamp>2024-10-31T13:46:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1173644</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52" sha1="1kb4926yf21nalnfx5rsezjll713me2" xml:space="preserve">[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Rusk (famylje)]]</text>
      <sha1>1kb4926yf21nalnfx5rsezjll713me2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Rusk (famylje)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177728</id>
    <revision>
      <id>1173645</id>
      <timestamp>2024-10-31T13:47:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1173645</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50" sha1="8kjadjjqf4bwsg7kw3vfxz155p53ril" xml:space="preserve">[[Kategory:Plantefamylje]]
[[Kategory:Gerseftige]]</text>
      <sha1>8kjadjjqf4bwsg7kw3vfxz155p53ril</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Helmgers</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177729</id>
    <revision>
      <id>1173648</id>
      <timestamp>2024-10-31T13:49:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1173648</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" sha1="7t31h6puyj01d6iir382svccm1djmci" xml:space="preserve">[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Gersplant]]</text>
      <sha1>7t31h6puyj01d6iir382svccm1djmci</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Lânseigen floara yn Bachrein</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177730</id>
    <revision>
      <id>1173653</id>
      <timestamp>2024-10-31T14:03:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1173653</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="106" sha1="mo9ttaplep09ctx0v9ygvrh32q96p7q" xml:space="preserve">[[Kategory:Natoer yn Bachrein|Lanseigen floara]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Aazje nei lân|Bachrein]]</text>
      <sha1>mo9ttaplep09ctx0v9ygvrh32q96p7q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Arabyske Emiraten</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177731</id>
    <revision>
      <id>1173654</id>
      <timestamp>2024-10-31T14:03:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1173654</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="143" sha1="p806ri927w9yis4tw7z4ml5e8pfmnsv" xml:space="preserve">[[Kategory:Natoer yn de Feriene Arabyske Emiraten|Lanseigen floara]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Aazje nei lân|Feriene Arabyske Emiraten]]</text>
      <sha1>p806ri927w9yis4tw7z4ml5e8pfmnsv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Lânseigen floara yn Katar</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177732</id>
    <revision>
      <id>1173655</id>
      <timestamp>2024-10-31T14:04:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1173655</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="100" sha1="ohego1fdsjy4kklnhoay1khusmlayp2" xml:space="preserve">[[Kategory:Natoer yn Katar|Lanseigen floara]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Aazje nei lân|Katar]]</text>
      <sha1>ohego1fdsjy4kklnhoay1khusmlayp2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Lânseigen floara yn Sry Lanka</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177733</id>
    <revision>
      <id>1173656</id>
      <timestamp>2024-10-31T14:05:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1173656</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="108" sha1="eaq06598o38m5ol6tjxcmokkxiu5xoq" xml:space="preserve">[[Kategory:Natoer yn Sry Lanka|Lanseigen floara]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Aazje nei lân|Sri Lanka]]</text>
      <sha1>eaq06598o38m5ol6tjxcmokkxiu5xoq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Lânseigen floara yn de Filipinen</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177734</id>
    <revision>
      <id>1173658</id>
      <timestamp>2024-10-31T14:21:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1173658</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="111" sha1="6wzz8symuaxcsd5959k8fdnmisbsi0c" xml:space="preserve">[[Kategory:Natoer yn de Filipinen|Lanseigen floara]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Aazje nei lân|Filipinen]]</text>
      <sha1>6wzz8symuaxcsd5959k8fdnmisbsi0c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Lânseigen floara yn Nikaragûa</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177735</id>
    <revision>
      <id>1173663</id>
      <timestamp>2024-10-31T14:25:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1173663</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="118" sha1="4mjv7xqvxzuv4ojc8jo2k6zgy92i26j" xml:space="preserve">[[Kategory:Natoer yn Nikaragûa|Lanseigen floara]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Amearika nei lân|Nikaragua]]</text>
      <sha1>4mjv7xqvxzuv4ojc8jo2k6zgy92i26j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Heinebal</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177736</id>
    <revision>
      <id>1173688</id>
      <timestamp>2024-10-31T16:34:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nije side makke mei âlde tekst fan 'e side [[heanen]], dêr't de ferkearde plant beskreaun wie (sjoch foar mear útlis myn bewurkingsgearfetting dêre)</comment>
      <origin>1173688</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4329" sha1="2s9wehytahj82n3c79l3xsktjk2uzni" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme=heinebal
| Ofbyld= [[File:BolboschoenusMaritimus2.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[gerseftigen]] (''Poales'')
| Famylje= [[blaugerzen]] (''Cyperaceae'')
| Skaai= [[bolknopspytsen]] (''Bolboschoenus'')
| Wittenskiplike namme= Bolboschoenus maritimus
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) [[Eduard Palla|Palla]], 1905
| IUCN-status= [[IUCN-status]]: net bedrige
| lânkaart=
}}
'''Heinebal''' ([[wittenskiplike namme]]: ''Bolboschoenus maritimus'', synonym: ''Scirpus maritimus'') is in [[plant]]esoarte út 'e [[famylje (taksonomy)|famylje]] fan 'e [[blaugerzen]] (''Cyperaceae''). It komt foar yn skoarren, [[kwelder]]s en op plakken dêr't de grûn noch sâltich is troch eardere dyktrochbrekken dy't streamkes, rillen, slinken en [[wiel|wielen]] foarmen. Heinebal is werom te kennen troch de trijekantige stâle en de bloeiwize. Under de grûn hat de plant rûne houtene knollen dêr't fiedingsstoffen yn opslein binne. Dy knollen wurde in soad fretten troch oerwinterjende [[skiere goes|skiere guozzen]]. 

{{Boarnen|boarnefernijing=
* [http://www.kuleuven-kortrijk.be/bioweb/?lang=nl&amp;detail=696 Universiteit Leuven, campus Kortrijk: ynventaris fan planten mei ôfbylden]
* [http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&amp;id=497&amp;menuentry=soorten Heinebal op soortenbank.nl]
* [http://www.panneweel.be www.panneweel.be]
}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Blaugersplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Azoaren]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Kanaryske Eilannen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Madeara]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syprus]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Alaska]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kanada]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]</text>
      <sha1>2s9wehytahj82n3c79l3xsktjk2uzni</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173690</id>
      <parentid>1173688</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:36:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>+ ref</comment>
      <origin>1173690</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4489" sha1="d1nymyvghkahw0z71saxzd6bh9wvtrs" xml:space="preserve">{{Plantesoarte|
| Namme=heinebal
| Ofbyld= [[File:BolboschoenusMaritimus2.jpg|250px]]
| Ryk= [[planten]] (''Plantae'')
| Stamme= [[blêdplanten]] (''Euphyllophyta'') 
| Klasse= [[bedutsensieddigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Angiospermae'') 
| Skift= [[gerseftigen]] (''Poales'')
| Famylje= [[blaugerzen]] (''Cyperaceae'')
| Skaai= [[bolknopspytsen]] (''Bolboschoenus'')
| Wittenskiplike namme= Bolboschoenus maritimus
| Beskriuwer, jier= ([[Linnaeus|L.]]) [[Eduard Palla|Palla]], 1905
| IUCN-status= [[IUCN-status]]: net bedrige
| lânkaart=
}}
'''Heinebal''' ([[wittenskiplike namme]]: ''Bolboschoenus maritimus'', synonym: ''Scirpus maritimus'')&lt;ref&gt;{{Aut|Franke, D,}} en {{Aut|Ploeg, D.T.E. van der}}, ''List fan Fryske Plantenammen'', Ljouwert, 1985 ([[Fryske Akademy]]), s. 43.&lt;/ref&gt; is in [[plant]]esoarte út 'e [[famylje (taksonomy)|famylje]] fan 'e [[blaugerzen]] (''Cyperaceae''). It komt foar yn skoarren, [[kwelder]]s en op plakken dêr't de grûn noch sâltich is troch eardere dyktrochbrekken dy't streamkes, rillen, slinken en [[wiel|wielen]] foarmen. Heinebal is werom te kennen troch de trijekantige stâle en de bloeiwize. Under de grûn hat de plant rûne houtene knollen dêr't fiedingsstoffen yn opslein binne. Dy knollen wurde in soad fretten troch oerwinterjende [[skiere goes|skiere guozzen]]. 

{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
* [http://www.kuleuven-kortrijk.be/bioweb/?lang=nl&amp;detail=696 Universiteit Leuven, campus Kortrijk: ynventaris fan planten mei ôfbylden]
* [http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl_v2&amp;id=497&amp;menuentry=soorten Heinebal op soortenbank.nl]
* [http://www.panneweel.be www.panneweel.be]
}}

[[Kategory:Plantesoarte]]
[[Kategory:Blaugersplant]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Albaanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Andorra]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Azoaren]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Belgje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bosnje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Bulgarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Denemark]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Dútslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Eastenryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Estlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fatikaanstêd]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Finlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Frankryk]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Fryslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Gibraltar]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Grikelân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Guernsey]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Hongarije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Ingelân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Itaalje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jeropeesk Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Jersey]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Kanaryske Eilannen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kosovo]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kroaasje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Letlân]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lychtenstein]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Litouwen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Lúksemboarch (lân)]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Madeara]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Malta]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Man]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Moldaavje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Monako]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Montenegro]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Nederlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Ierlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noard-Masedoanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Noarwegen]] 
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Oekraïne]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Poalen]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Portegal]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Roemeenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn San Marino]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Servje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sibearje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Skotlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sloveenje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Slowakije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Spanje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Sweden]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Switserlân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Syprus]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Tsjechje]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Turkije]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wales]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Wyt-Ruslân]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Alaska]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Kanada]]
[[Kategory:Lânseigen floara yn Iran]]</text>
      <sha1>d1nymyvghkahw0z71saxzd6bh9wvtrs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fegebart</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177737</id>
    <revision>
      <id>1173692</id>
      <timestamp>2024-10-31T16:38:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Frou Watzema</username>
        <id>31086</id>
      </contributor>
      <comment>f</comment>
      <origin>1173692</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4308" sha1="3c7e69c5li2mfbh243m7v0x0qbcyba8" xml:space="preserve">
{{Ynfoboks band
| band_namme    = Fegebart
| ôfbylding     = 
| ûnderskrift   = 
| nasjonaliteit = {{NEDnasj}}
| sjongtaal     = [[Frysk]]
| sjenre        = [[Countrymuzyk|Country]]
| bestean       = sûnt 2020
| record label  = 
| manager       = 
| prizen        = Liet 2024
| webside       = 
| hjoeddeistige_leden = 
| âld_leden     = 
| funksje1     = elektryske gitaar, sjongen
| lid1          = Piter Reitsma
| funksje2      = akoestyske gitaar
| lid2          = Johannes Reitsma, sjongen
| funksje3      = slachwurk
| lid3          = Anne Martin Koree
| funksje4      = bassist
| lid4          = Inge de Vries
| funksje5      =
| lid5          = 
| funksje6      = 
| lid6          = 
| âldfunksje1   = 
| âldlid1       = Watze Houtstra
}}
'''Fegebart''' is in Fryske indie pop rockband mei in folkeftige oanpak út [[Damwâld]]. ''Fegebart'', ''fegebeart'' of ''fegebeurt'' betsjut yn it Frysk: ’fekke’, in 'hellefeech' dus.

Fegebart bestiet út de bruorren Piter en Jehannes Reitsma. Piter sjongt en spilet elektryske gitaar, Jehannes sjongt en spilet akoestyske gitaar. Fierders bestiet de band op it stuit út muzykdosint en drummer Anne Martin Koree en bassist Inge de Vries. Fegebart hie oarspronklik in oare bassist, Watze Houtstra. Mar doe ’t dy nei Súd-Afrika emigrearre waard hy ferfongen troch Inge de Vries.

== Skiednis ==
Fegebart ûntstie doe't Watze Houtstra en Jehannes Reitsma as 'Friezen foar utens' inoar yn koroanatiden wer fûnen. Hja koene elkoar eins al hiel lang, mar se songen altyd yn it Ingelsk. De bandleden wennen doe allegear op ferskillende plakken, mar se kamen byinoar om ferskes yn harren memmetaal te skriuwen. Se kamen allegear út de rockmuzyk en woene mear nei de folkkant op.

== Muzyk ==
De muzyk bestiet neffens de leden út indiepoprock mei in folkeftige oanpak en hjir en dêr in twist.&lt;ref&gt;[https://liet.nl/artiesten/fegebart-deelnemer-2020/ Fegebart – deelnemer 2020], www.liet.nl&lt;/ref&gt; De lieten fertelle ferhalen lykas minsken yn 'e kroech se fertelle kinne. De teksten geane oer fertroude saken: in moeting yn 'e kroech, in keardel út it doarp, it wetter yn 'e feart. &lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/nl/nieuws/16854518/fegebart-gaat-voor-de-winst-bij-regio-songfestival-de-bescheidenheid-gaat-van-tafel Fegebart gaat voor de winst bij Regio Songfestival: 'De bescheidenheid gaat van tafel'], [[Omrop Fryslân]], 25 septimber 2024&lt;/ref&gt; De band hellet ynspiraasje út in protte ferskillende bands en sjongers, fan Bruce Springsteen oant Radiohead.
Yn 2020 helle Fegebart mei it nûmer ''Tseard Deadogger'' de finale fan [[Liet]].&lt;ref&gt;[https://www.streektaalzang.nl/strk/frie/friefegn.htm Streektaalzang.l]&lt;/ref&gt; Troch de koronakrisis waard de finale fersetten nei 2021 en Fegebart waarden doe sânde.

Mei it nûmer 'Heitelân' stie de band meardere kearen yn de [[Fryske Top 100]].
;Bingojûn
Foar it skriuwen fan in nij nûmer socht Reitsma nei in moai en komysk nûmer, dêr ‘t ek spanning yn sitte moast. Sa kaam er op it konsept fan in bingojûn yn in âldereinhûs. Ynspiraasje wie it nûmer 'De begraffenis fan omke Wopke' fan [[Doede Veeman]]. De senioaren soene inoar grif net it ljocht yn 'e eagen gunne at der in all-inclusive wrâldreis op it spul stean soe. De eskalaasje dy't dan ûntstean soe waard de setting foar it ferske. It humoristyske ferhaal stiet fol one-liners en jout in wat absurdistysk sicht op it doarpslibben.

== Prizen ==
Yn 2024 wûn Fegebart yn Ljouwerter poppoadium Neushoorn mei ''Bingojûn'' it Fryske sjongfestival [[Liet]].

Neist de haadpriis wûn Fegebart ek de Gryt van Duinen tekstpriis foar de bêste Fryske tekst.&lt;ref&gt;[https://www.rtvnof.nl/fegebart-wint-liet-2024-met-komische-ode-aan-dorpsleven/674468/Fegebart Fegebart wint Liet 2024 met komische ode aan dorpsleven], RTVNOF&lt;/ref&gt; Mei de tekstpriis wol de organisaasje it skriuwen fan Frysktalige muzyk stimulearje.

De groep sil Fryslân op 9 novimber 2024 Fryslân ferstjintwurdigje op it Regio Songfestival yn [[Maastricht]].&lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/fy/nijs/16819241/fegebart-wint-liet-en-giet-foar-fryslan-nei-it-regio-songfestival Fegebart wint Liet en giet foar Fryslân nei it Regio Songfestival], Omrop Fryslân, 19 septimber 2024&lt;/ref&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

[[Kategory:Band oprjochte yn 2020]]</text>
      <sha1>3c7e69c5li2mfbh243m7v0x0qbcyba8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173694</id>
      <parentid>1173692</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:38:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Frou Watzema</username>
        <id>31086</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1173694</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4307" sha1="56wgr2ittqi2syaux1mxvjz8ziram72" xml:space="preserve">{{Ynfoboks band
| band_namme    = Fegebart
| ôfbylding     = 
| ûnderskrift   = 
| nasjonaliteit = {{NEDnasj}}
| sjongtaal     = [[Frysk]]
| sjenre        = [[Countrymuzyk|Country]]
| bestean       = sûnt 2020
| record label  = 
| manager       = 
| prizen        = Liet 2024
| webside       = 
| hjoeddeistige_leden = 
| âld_leden     = 
| funksje1     = elektryske gitaar, sjongen
| lid1          = Piter Reitsma
| funksje2      = akoestyske gitaar
| lid2          = Johannes Reitsma, sjongen
| funksje3      = slachwurk
| lid3          = Anne Martin Koree
| funksje4      = bassist
| lid4          = Inge de Vries
| funksje5      =
| lid5          = 
| funksje6      = 
| lid6          = 
| âldfunksje1   = 
| âldlid1       = Watze Houtstra
}}
'''Fegebart''' is in Fryske indie pop rockband mei in folkeftige oanpak út [[Damwâld]]. ''Fegebart'', ''fegebeart'' of ''fegebeurt'' betsjut yn it Frysk: ’fekke’, in 'hellefeech' dus.

Fegebart bestiet út de bruorren Piter en Jehannes Reitsma. Piter sjongt en spilet elektryske gitaar, Jehannes sjongt en spilet akoestyske gitaar. Fierders bestiet de band op it stuit út muzykdosint en drummer Anne Martin Koree en bassist Inge de Vries. Fegebart hie oarspronklik in oare bassist, Watze Houtstra. Mar doe ’t dy nei Súd-Afrika emigrearre waard hy ferfongen troch Inge de Vries.

== Skiednis ==
Fegebart ûntstie doe't Watze Houtstra en Jehannes Reitsma as 'Friezen foar utens' inoar yn koroanatiden wer fûnen. Hja koene elkoar eins al hiel lang, mar se songen altyd yn it Ingelsk. De bandleden wennen doe allegear op ferskillende plakken, mar se kamen byinoar om ferskes yn harren memmetaal te skriuwen. Se kamen allegear út de rockmuzyk en woene mear nei de folkkant op.

== Muzyk ==
De muzyk bestiet neffens de leden út indiepoprock mei in folkeftige oanpak en hjir en dêr in twist.&lt;ref&gt;[https://liet.nl/artiesten/fegebart-deelnemer-2020/ Fegebart – deelnemer 2020], www.liet.nl&lt;/ref&gt; De lieten fertelle ferhalen lykas minsken yn 'e kroech se fertelle kinne. De teksten geane oer fertroude saken: in moeting yn 'e kroech, in keardel út it doarp, it wetter yn 'e feart. &lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/nl/nieuws/16854518/fegebart-gaat-voor-de-winst-bij-regio-songfestival-de-bescheidenheid-gaat-van-tafel Fegebart gaat voor de winst bij Regio Songfestival: 'De bescheidenheid gaat van tafel'], [[Omrop Fryslân]], 25 septimber 2024&lt;/ref&gt; De band hellet ynspiraasje út in protte ferskillende bands en sjongers, fan Bruce Springsteen oant Radiohead.
Yn 2020 helle Fegebart mei it nûmer ''Tseard Deadogger'' de finale fan [[Liet]].&lt;ref&gt;[https://www.streektaalzang.nl/strk/frie/friefegn.htm Streektaalzang.l]&lt;/ref&gt; Troch de koronakrisis waard de finale fersetten nei 2021 en Fegebart waarden doe sânde.

Mei it nûmer 'Heitelân' stie de band meardere kearen yn de [[Fryske Top 100]].
;Bingojûn
Foar it skriuwen fan in nij nûmer socht Reitsma nei in moai en komysk nûmer, dêr ‘t ek spanning yn sitte moast. Sa kaam er op it konsept fan in bingojûn yn in âldereinhûs. Ynspiraasje wie it nûmer 'De begraffenis fan omke Wopke' fan [[Doede Veeman]]. De senioaren soene inoar grif net it ljocht yn 'e eagen gunne at der in all-inclusive wrâldreis op it spul stean soe. De eskalaasje dy't dan ûntstean soe waard de setting foar it ferske. It humoristyske ferhaal stiet fol one-liners en jout in wat absurdistysk sicht op it doarpslibben.

== Prizen ==
Yn 2024 wûn Fegebart yn Ljouwerter poppoadium Neushoorn mei ''Bingojûn'' it Fryske sjongfestival [[Liet]].

Neist de haadpriis wûn Fegebart ek de Gryt van Duinen tekstpriis foar de bêste Fryske tekst.&lt;ref&gt;[https://www.rtvnof.nl/fegebart-wint-liet-2024-met-komische-ode-aan-dorpsleven/674468/Fegebart Fegebart wint Liet 2024 met komische ode aan dorpsleven], RTVNOF&lt;/ref&gt; Mei de tekstpriis wol de organisaasje it skriuwen fan Frysktalige muzyk stimulearje.

De groep sil Fryslân op 9 novimber 2024 Fryslân ferstjintwurdigje op it Regio Songfestival yn [[Maastricht]].&lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/fy/nijs/16819241/fegebart-wint-liet-en-giet-foar-fryslan-nei-it-regio-songfestival Fegebart wint Liet en giet foar Fryslân nei it Regio Songfestival], Omrop Fryslân, 19 septimber 2024&lt;/ref&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

[[Kategory:Band oprjochte yn 2020]]</text>
      <sha1>56wgr2ittqi2syaux1mxvjz8ziram72</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173702</id>
      <parentid>1173694</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T16:43:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Frou Watzema</username>
        <id>31086</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>1173702</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4342" sha1="cotjpph8wmsuamrv8i1up47053u1797" xml:space="preserve">{{Ynfoboks band
| band_namme    = Fegebart
| ôfbylding     = 
| ûnderskrift   = 
| nasjonaliteit = {{NEDnasj}}
| sjongtaal     = [[Frysk]]
| sjenre        = [[Countrymuzyk|Country]]
| bestean       = sûnt 2020
| record label  = 
| manager       = 
| prizen        = [[Liet (festival)|Liet]] 2024
| webside       = 
| hjoeddeistige_leden = 
| âld_leden     = 
| funksje1     = elektryske gitaar, sjongen
| lid1          = Piter Reitsma
| funksje2      = akoestyske gitaar
| lid2          = Johannes Reitsma, sjongen
| funksje3      = slachwurk
| lid3          = Anne Martin Koree
| funksje4      = bassist
| lid4          = Inge de Vries
| funksje5      =
| lid5          = 
| funksje6      = 
| lid6          = 
| âldfunksje1   = 
| âldlid1       = Watze Houtstra
}}
'''Fegebart''' is in Fryske indie pop rockband mei in folkeftige oanpak út [[Damwâld]]. ''Fegebart'', ''fegebeart'' of ''fegebeurt'' betsjut yn it Frysk: ’fekke’, in 'hellefeech' dus.

Fegebart bestiet út de bruorren Piter en Jehannes Reitsma. Piter sjongt en spilet elektryske gitaar, Jehannes sjongt en spilet akoestyske gitaar. Fierders bestiet de band op it stuit út muzykdosint en drummer Anne Martin Koree en bassist Inge de Vries. Fegebart hie oarspronklik in oare bassist, Watze Houtstra. Mar doe ’t dy nei Súd-Afrika emigrearre waard hy ferfongen troch Inge de Vries.

== Skiednis ==
Fegebart ûntstie doe't Watze Houtstra en Jehannes Reitsma as 'Friezen foar utens' inoar yn koroanatiden wer fûnen. Hja koene elkoar eins al hiel lang, mar se songen altyd yn it Ingelsk. De bandleden wennen doe allegear op ferskillende plakken, mar se kamen byinoar om ferskes yn harren memmetaal te skriuwen. Se kamen allegear út de rockmuzyk en woene mear nei de folkkant op.

== Muzyk ==
De muzyk bestiet neffens de leden út indiepoprock mei in folkeftige oanpak en hjir en dêr in twist.&lt;ref&gt;[https://liet.nl/artiesten/fegebart-deelnemer-2020/ Fegebart – deelnemer 2020], www.liet.nl&lt;/ref&gt; De lieten fertelle ferhalen lykas minsken yn 'e kroech se fertelle kinne. De teksten geane oer fertroude saken: in moeting yn 'e kroech, in keardel út it doarp, it wetter yn 'e feart. &lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/nl/nieuws/16854518/fegebart-gaat-voor-de-winst-bij-regio-songfestival-de-bescheidenheid-gaat-van-tafel Fegebart gaat voor de winst bij Regio Songfestival: 'De bescheidenheid gaat van tafel'], [[Omrop Fryslân]], 25 septimber 2024&lt;/ref&gt; De band hellet ynspiraasje út in protte ferskillende bands en sjongers, fan Bruce Springsteen oant Radiohead.
Yn 2020 helle Fegebart mei it nûmer ''Tseard Deadogger'' de finale fan [[Liet]].&lt;ref&gt;[https://www.streektaalzang.nl/strk/frie/friefegn.htm Streektaalzang.l]&lt;/ref&gt; Troch de koronakrisis waard de finale fersetten nei 2021 en Fegebart waarden doe sânde.

Mei it nûmer 'Heitelân' stie de band meardere kearen yn de [[Fryske Top 100]].
;Bingojûn
Foar it skriuwen fan in nij nûmer socht Reitsma nei in moai en komysk nûmer, dêr ‘t ek spanning yn sitte moast. Sa kaam er op it konsept fan in bingojûn yn in âldereinhûs. Ynspiraasje wie it nûmer 'De begraffenis fan omke Wopke' fan [[Doede Veeman]]. De senioaren soene inoar grif net it ljocht yn 'e eagen gunne at der in all-inclusive wrâldreis op it spul stean soe. De eskalaasje dy't dan ûntstean soe waard de setting foar it ferske. It humoristyske ferhaal stiet fol one-liners en jout in wat absurdistysk sicht op it doarpslibben.

== Prizen ==
Yn 2024 wûn Fegebart yn Ljouwerter poppoadium Neushoorn mei ''Bingojûn'' it Fryske sjongfestival [[Liet (festival)|Liet]].

Neist de haadpriis wûn Fegebart ek de Gryt van Duinen tekstpriis foar de bêste Fryske tekst.&lt;ref&gt;[https://www.rtvnof.nl/fegebart-wint-liet-2024-met-komische-ode-aan-dorpsleven/674468/Fegebart Fegebart wint Liet 2024 met komische ode aan dorpsleven], RTVNOF&lt;/ref&gt; Mei de tekstpriis wol de organisaasje it skriuwen fan Frysktalige muzyk stimulearje.

De band sil Fryslân op 9 novimber 2024 Fryslân ferstjintwurdigje op it Regio Songfestival yn [[Maastricht]].&lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/fy/nijs/16819241/fegebart-wint-liet-en-giet-foar-fryslan-nei-it-regio-songfestival Fegebart wint Liet en giet foar Fryslân nei it Regio Songfestival], Omrop Fryslân, 19 septimber 2024&lt;/ref&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

[[Kategory:Band oprjochte yn 2020]]</text>
      <sha1>cotjpph8wmsuamrv8i1up47053u1797</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173765</id>
      <parentid>1173702</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:17:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173765</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4371" sha1="s652v92dku0qr0goizcjpmkk9dyxozu" xml:space="preserve">{{Ynfoboks band
| band_namme    = Fegebart
| ôfbylding     = 
| ûnderskrift   = 
| nasjonaliteit = {{NEDnasj}}
| sjongtaal     = [[Frysk]]
| sjenre        = [[Countrymuzyk|Country]]
| bestean       = sûnt 2020
| record label  = 
| manager       = 
| prizen        = [[Liet (festival)|Liet]] 2024
| webside       = 
| hjoeddeistige_leden = 
| âld_leden     = 
| funksje1     = elektryske gitaar, sjongen
| lid1          = Piter Reitsma
| funksje2      = akoestyske gitaar
| lid2          = Johannes Reitsma, sjongen
| funksje3      = slachwurk
| lid3          = Anne Martin Koree
| funksje4      = bassist
| lid4          = Inge de Vries
| funksje5      =
| lid5          = 
| funksje6      = 
| lid6          = 
| âldfunksje1   = 
| âldlid1       = Watze Houtstra
}}
'''Fegebart''' is in Fryske indie pop rockband mei in folkeftige oanpak út [[Damwâld]]. ''Fegebart'', ''fegebeart'' of ''fegebeurt'' betsjut yn it Frysk: ’fekke’, in 'hellefeech' dus.

Fegebart bestiet út de bruorren Piter en Jehannes Reitsma. Piter sjongt en spilet elektryske gitaar, Jehannes sjongt en spilet akoestyske gitaar. Fierders bestiet de band op it stuit út muzykdosint en drummer Anne Martin Koree en bassist Inge de Vries. Fegebart hie oarspronklik in oare bassist, Watze Houtstra. Mar doe ’t dy nei Súd-Afrika emigrearre waard hy ferfongen troch Inge de Vries.

== Skiednis ==
Fegebart ûntstie doe't Watze Houtstra en Jehannes Reitsma as 'Friezen foar utens' inoar yn koroanatiden wer fûnen. Hja koene elkoar eins al hiel lang, mar se songen altyd yn it Ingelsk. De bandleden wennen doe allegear op ferskillende plakken, mar se kamen byinoar om ferskes yn harren memmetaal te skriuwen. Se kamen allegear út de rockmuzyk en woene mear nei de folkkant op.

== Muzyk ==
De muzyk bestiet neffens de leden út indiepoprock mei in folkeftige oanpak en hjir en dêr in twist.&lt;ref&gt;[https://liet.nl/artiesten/fegebart-deelnemer-2020/ Fegebart – deelnemer 2020], www.liet.nl&lt;/ref&gt; De lieten fertelle ferhalen lykas minsken yn 'e kroech se fertelle kinne. De teksten geane oer fertroude saken: in moeting yn 'e kroech, in keardel út it doarp, it wetter yn 'e feart. &lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/nl/nieuws/16854518/fegebart-gaat-voor-de-winst-bij-regio-songfestival-de-bescheidenheid-gaat-van-tafel Fegebart gaat voor de winst bij Regio Songfestival: 'De bescheidenheid gaat van tafel'], [[Omrop Fryslân]], 25 septimber 2024&lt;/ref&gt; De band hellet ynspiraasje út in protte ferskillende bands en sjongers, fan Bruce Springsteen oant Radiohead.
Yn 2020 helle Fegebart mei it nûmer ''Tseard Deadogger'' de finale fan [[Liet]].&lt;ref&gt;[https://www.streektaalzang.nl/strk/frie/friefegn.htm Streektaalzang.l]&lt;/ref&gt; Troch de koronakrisis waard de finale fersetten nei 2021 en Fegebart waarden doe sânde.

Mei it nûmer 'Heitelân' stie de band meardere kearen yn de [[Fryske Top 100]].
;Bingojûn
Foar it skriuwen fan in nij nûmer socht Reitsma nei in moai en komysk nûmer, dêr ‘t ek spanning yn sitte moast. Sa kaam er op it konsept fan in bingojûn yn in âldereinhûs. Ynspiraasje wie it nûmer 'De begraffenis fan omke Wopke' fan [[Doede Veeman]]. De senioaren soene inoar grif net it ljocht yn 'e eagen gunne at der in all-inclusive wrâldreis op it spul stean soe. De eskalaasje dy't dan ûntstean soe waard de setting foar it ferske. It humoristyske ferhaal stiet fol one-liners en jout in wat absurdistysk sicht op it doarpslibben.

== Prizen ==
Yn 2024 wûn Fegebart yn Ljouwerter poppoadium Neushoorn mei ''Bingojûn'' it Fryske sjongfestival [[Liet (festival)|Liet]].

Neist de haadpriis wûn Fegebart ek de Gryt van Duinen tekstpriis foar de bêste Fryske tekst.&lt;ref&gt;[https://www.rtvnof.nl/fegebart-wint-liet-2024-met-komische-ode-aan-dorpsleven/674468/Fegebart Fegebart wint Liet 2024 met komische ode aan dorpsleven], RTVNOF&lt;/ref&gt; Mei de tekstpriis wol de organisaasje it skriuwen fan Frysktalige muzyk stimulearje.

De band sil Fryslân op 9 novimber 2024 Fryslân ferstjintwurdigje op it Regio Songfestival yn [[Maastricht]].&lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/fy/nijs/16819241/fegebart-wint-liet-en-giet-foar-fryslan-nei-it-regio-songfestival Fegebart wint Liet en giet foar Fryslân nei it Regio Songfestival], Omrop Fryslân, 19 septimber 2024&lt;/ref&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

[[Kategory:Fryske rockband]]
[[Kategory:Band oprjochte yn 2020]]</text>
      <sha1>s652v92dku0qr0goizcjpmkk9dyxozu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Ierdappelplant (skaai)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177738</id>
    <revision>
      <id>1173696</id>
      <timestamp>2024-10-31T16:39:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1173696</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" sha1="2g6w650t3gwcmr7jmlt8eaeupdbwxpn" xml:space="preserve">[[Kategory:Planteskaai]]
[[Kategory:Ierdappeleftige]]</text>
      <sha1>2g6w650t3gwcmr7jmlt8eaeupdbwxpn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Garni</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177739</id>
    <revision>
      <id>1173766</id>
      <timestamp>2024-10-31T17:20:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{Universele ynfoboks stêd | namme                       = Garni&lt;br&gt;Գառնի | ôfbylding                   = GarniCollection2021.jpg | ôfbyldingsbreedte           =  | ôfbyldingstekst             =  | wapen                       = [[File:COA of Garni.jpg|60px]] | lân                         = {{Flagge AM}} [[Armeenje]] | bestjoerlike ienheid 1      = Provinsje | namme bestjoerlike ienheid 1= [[Kotajk]] | bestjoerlike ienheid 2      =  | namme bestjoerlike ienheid 2=...&quot;</comment>
      <origin>1173766</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2567" sha1="5dscbz9y4g3rv2via1v3g7re82fa9m0" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = Garni&lt;br&gt;Գառնի
| ôfbylding                   = GarniCollection2021.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 
| ôfbyldingstekst             = 
| wapen                       = [[File:COA of Garni.jpg|60px]]
| lân                         = {{Flagge AM}} [[Armeenje]]
| bestjoerlike ienheid 1      = Provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Kotajk]]
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| gemeente-yndieling          = 
| ynwennertal                 = 6.910 &lt;small&gt;(2011)&lt;/small&gt;
| oerflak                     = 33.42 km² 
| befolkingstichtens          = 
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 1.400 m 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               =
| postkoade                   = 
| netnûmer                    = 
| tiidsône                    = UTC+4
| simmertiid                  = 
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|40_7_10_N_44_43_23_E_type:city_zoom:16_region:AM|40°7'N 44°43'E}} 
| webside                     = 
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  = 	
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Armeenje
| mapwidth                    = 
| lat_deg                     = 40
| lat_min                     = 7
| lat_sec                     = 10
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 44
| lon_min                     = 43
| lon_sec                     = 23
| lon_dir                     = E
}}
'''Garni''' ([[Armeensk]]: Գառնի) is in doarp yn 'e [[Armeenje|Armeenske]] provinsje [[Kotajk]]. It doarp is fral bekend fanwegen de [[Timpel fan Garni|1e- of 2e-iuwske timpel]], mar der binne mear histoaryske bouwurken en ruïnes. Garni leit op in klif oan 'e delling fan 'e [[Azat]] en it [[Geghamaberchtme]]. Tichteby it doarp leit de kleau mei deselde namme. It kleaster [[Geghard]] leit sân km noardeast fan Garni.

Nei alle gedachten wurdt de lokaasje al sûnt it 3e millenium f.Kr. bewenne. Op it strategyske plak waard om de 3e f.Kr. in fort op 'e klif boud. Yn 1386 plondere de Mongoalske oanfierder [[Timoer Lenk]] it fort. It gebiet waard yn 1679 troffen troch in [[ierdskodding]].

== Sjoch ek ==
* [[Timpel fan Garni]]

{{CommonsBalke|Garni}}
[[Kategory:Plak yn Armeenje]]</text>
      <sha1>5dscbz9y4g3rv2via1v3g7re82fa9m0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Rûnhoedswam</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177740</id>
    <redirect title="Kategory:Kopergrienswameftige" />
    <revision>
      <id>1173770</id>
      <timestamp>2024-10-31T17:29:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1173770</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="91" sha1="hhjgkqg3ne92zx1bgqfkfa0qldn02hn" xml:space="preserve">{{DEFAULTSORT:Rûnhoedswam}}
[[Kategory:Skimmelfamylje]]
[[Kategory:Plaatsjesswam (skift)]]</text>
      <sha1>hhjgkqg3ne92zx1bgqfkfa0qldn02hn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173772</id>
      <parentid>1173770</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T17:30:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>trochwiisd</comment>
      <origin>1173772</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44" sha1="j8zfwbe9e6j85rmydwci88ugbdra4m7" xml:space="preserve">#REDIRECT [[:Kategory:Kopergrienswameftige]]</text>
      <sha1>j8zfwbe9e6j85rmydwci88ugbdra4m7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Lânseigen skimmel yn Austraalje</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177741</id>
    <revision>
      <id>1173774</id>
      <timestamp>2024-10-31T17:35:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1173774</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="115" sha1="mll7b4binyomoyd5evq1akxndmc5emk" xml:space="preserve">[[Kategory:Natoer yn Austraalje|Lanseigen skimmel]]
[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Oseaanje nei lân|Austraalje]]</text>
      <sha1>mll7b4binyomoyd5evq1akxndmc5emk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Lânseigen skimmel yn Oseaanje nei lân</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177742</id>
    <revision>
      <id>1173775</id>
      <timestamp>2024-10-31T17:38:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1173775</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="45" sha1="et0wj2wyoik2judc3pns5jerjax44op" xml:space="preserve">[[Kategory:Lânseigen skimmel yn Oseaanje| ]]</text>
      <sha1>et0wj2wyoik2judc3pns5jerjax44op</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Lânseigen skimmel yn Oseaanje</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177743</id>
    <revision>
      <id>1173777</id>
      <timestamp>2024-10-31T17:40:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1173777</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="105" sha1="848ovcv6encs5yzruta1nfku4dm8luc" xml:space="preserve">[[Kategory:Lânseigen skimmel nei wrâlddiel|Oseaanje]]
[[Kategory:Natoer yn Oseaanje|Lanseigen skimmel]]</text>
      <sha1>848ovcv6encs5yzruta1nfku4dm8luc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Azjdahak</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177744</id>
    <revision>
      <id>1173784</id>
      <timestamp>2024-10-31T19:08:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{Ynfoboks berch | namme                      = Azjdahak&lt;br&gt;Աժդահակ | ôfbylding                  = Azdahak - panoramio.jpg | ôfbyldingsbreedte          =  | ôfbyldingstekst            =  | mapname                    = Armeenje | mapwidth                   =  | lat_deg                    = 40 | lat_min                    = 13 | lat_sec                    = 24.82 | lat_dir                    = N | lon_deg                    = 44 | lon_min                    = 56 | l...&quot;</comment>
      <origin>1173784</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2630" sha1="7fh0zbec0a42raxjpjfx44xtujtr8fn" xml:space="preserve">{{Ynfoboks berch
| namme                      = Azjdahak&lt;br&gt;Աժդահակ
| ôfbylding                  = Azdahak - panoramio.jpg
| ôfbyldingsbreedte          = 
| ôfbyldingstekst            = 
| mapname                    = Armeenje
| mapwidth                   = 
| lat_deg                    = 40
| lat_min                    = 13
| lat_sec                    = 24.82
| lat_dir                    = N
| lon_deg                    = 44
| lon_min                    = 56
| lon_sec                    = 59.53
| lon_dir                    = E
| tekst by posysjekaart      = 
| oare namme                 = 
| lân                        = {{Flagge AM}} [[Armeenje]]
| bestjoerlike ienheid1      = 
| namme bestjoerlike ienheid1= 
| bestjoerlike ienheid2      = 
| namme bestjoerlike ienheid2= 
| bestjoerlike ienheid3      = 
| namme bestjoerlike ienheid3= 
| berchtme                   = Geghamaberchtme
| koördinaten                = 
| hichte boppe seenivo       = 3.597 m
| relative hichte            = 
| folsleine hichte           = 
| oerflak                    = 
| soarte berch               = fulkaan
| lêste útbarsting           = 199 f.Kr.
| âldens                     = 
| stiensoarte                = 
| 1e beklimming              = 
| 1e beklimmer               = 
}}
De '''Azjdahak''' is in [[fulkaan]] yn 'e [[Armeenje|Armeenske]] provinsjes [[Kotajk]] en [[Gegharkûnik]]. De berch hat in hichte fan 3.597 meter boppe seenivo en is it heechste punt fan it [[Geghama]]berchtme. De fulkaan is foar it lêst om 1900 f.Kr. hinne útbarsten.

De top fan 'e berch jout útsjoch op 'e oare fulkanen fan it berchtme en op 'e [[Ararat (berch)|Ararat]] en [[Aragats]]. Likernôch seis km noard fan 'e Azjdahak is de mar [[Akna (mar)|Akna]]. Yn it easten leit de [[Sevanmar]] te sen en yn it west de Hrazdandelling.   

[[Ofbyld:.Աժդահակ 07.jpg|thumb|left|Kratermar.]]
Yn 'e krater fan 'e Azjdahak is troch ranende snie in mar ûntstien dat likernôch 8 m djip is. It wetter is sa skjin, dat de boaiem fan 'e krater te sjen is.

Yn 'e omjouwing fan 'e fulkaan binne in soad [[Petroglyf|petrogliven]] fûn. Simmerdeis brûke [[Jezidi]]'s, ien fan 'e minderheden yn Armeenje, it berchtme om dêr harren fee te weidzjen, dy't dêr yn tinten mei harren hûshâldingen wenje. 

{{Boarnen|boarnefernijing=
* Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan 'e Ingelsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:en:Azhdahak (volcano)]] (ferzje 31.10.2024)
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Azhdahak|Azjdahak}}
}}
{{DEFAULTSORT:Azjdahak}}
[[Kategory:Berch yn Armeenje]]
[[Kategory:Fulkaan yn Armeenje]]</text>
      <sha1>7fh0zbec0a42raxjpjfx44xtujtr8fn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173787</id>
      <parentid>1173784</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T19:16:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <origin>1173787</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2638" sha1="ppp9k00bosweja3uw0jr8qm623dhtkh" xml:space="preserve">{{Ynfoboks berch
| namme                      = Azjdahak&lt;br&gt;Աժդահակ
| ôfbylding                  = Azdahak - panoramio.jpg
| ôfbyldingsbreedte          = 
| ôfbyldingstekst            = 
| mapname                    = Armeenje-reliëf
| mapwidth                   = 
| lat_deg                    = 40
| lat_min                    = 13
| lat_sec                    = 24.82
| lat_dir                    = N
| lon_deg                    = 44
| lon_min                    = 56
| lon_sec                    = 59.53
| lon_dir                    = E
| tekst by posysjekaart      = 
| oare namme                 = 
| lân                        = {{Flagge AM}} [[Armeenje]]
| bestjoerlike ienheid1      = 
| namme bestjoerlike ienheid1= 
| bestjoerlike ienheid2      = 
| namme bestjoerlike ienheid2= 
| bestjoerlike ienheid3      = 
| namme bestjoerlike ienheid3= 
| berchtme                   = Geghamaberchtme
| koördinaten                = 
| hichte boppe seenivo       = 3.597 m
| relative hichte            = 
| folsleine hichte           = 
| oerflak                    = 
| soarte berch               = fulkaan
| lêste útbarsting           = 199 f.Kr.
| âldens                     = 
| stiensoarte                = 
| 1e beklimming              = 
| 1e beklimmer               = 
}}
De '''Azjdahak''' is in [[fulkaan]] yn 'e [[Armeenje|Armeenske]] provinsjes [[Kotajk]] en [[Gegharkûnik]]. De berch hat in hichte fan 3.597 meter boppe seenivo en is it heechste punt fan it [[Geghama]]berchtme. De fulkaan is foar it lêst om 1900 f.Kr. hinne útbarsten.

De top fan 'e berch jout útsjoch op 'e oare fulkanen fan it berchtme en op 'e [[Ararat (berch)|Ararat]] en [[Aragats]]. Likernôch seis km noard fan 'e Azjdahak is de mar [[Akna (mar)|Akna]]. Yn it easten leit de [[Sevanmar]] te sen en yn it west de Hrazdandelling.   

[[Ofbyld:.Աժդահակ 07.jpg|thumb|left|Kratermar.]]
Yn 'e krater fan 'e Azjdahak is troch ranende snie in mar ûntstien dat likernôch 8 m djip is. It wetter is sa skjin, dat de boaiem fan 'e krater te sjen is.

Yn 'e omjouwing fan 'e fulkaan binne in soad [[Petroglyf|petrogliven]] fûn. Simmerdeis brûke [[Jezidi]]'s, ien fan 'e minderheden yn Armeenje, it berchtme om dêr harren fee te weidzjen, dy't dêr yn tinten mei harren hûshâldingen wenje. 

{{Boarnen|boarnefernijing=
* Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan 'e Ingelsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:en:Azhdahak (volcano)]] (ferzje 31.10.2024)
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Azhdahak|Azjdahak}}
}}
{{DEFAULTSORT:Azjdahak}}
[[Kategory:Berch yn Armeenje]]
[[Kategory:Fulkaan yn Armeenje]]</text>
      <sha1>ppp9k00bosweja3uw0jr8qm623dhtkh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173789</id>
      <parentid>1173787</parentid>
      <timestamp>2024-10-31T19:29:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <origin>1173789</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2639" sha1="h8mf67e7td67co2g8dgolo2gd56x6lp" xml:space="preserve">{{Ynfoboks berch
| namme                      = Azjdahak&lt;br&gt;Աժդահակ
| ôfbylding                  = Azdahak - panoramio.jpg
| ôfbyldingsbreedte          = 
| ôfbyldingstekst            = 
| mapname                    = Armeenje-reliëf
| mapwidth                   = 
| lat_deg                    = 40
| lat_min                    = 13
| lat_sec                    = 24.82
| lat_dir                    = N
| lon_deg                    = 44
| lon_min                    = 56
| lon_sec                    = 59.53
| lon_dir                    = E
| tekst by posysjekaart      = 
| oare namme                 = 
| lân                        = {{Flagge AM}} [[Armeenje]]
| bestjoerlike ienheid1      = 
| namme bestjoerlike ienheid1= 
| bestjoerlike ienheid2      = 
| namme bestjoerlike ienheid2= 
| bestjoerlike ienheid3      = 
| namme bestjoerlike ienheid3= 
| berchtme                   = Geghamaberchtme
| koördinaten                = 
| hichte boppe seenivo       = 3.597 m
| relative hichte            = 
| folsleine hichte           = 
| oerflak                    = 
| soarte berch               = fulkaan
| lêste útbarsting           = 1900 f.Kr.
| âldens                     = 
| stiensoarte                = 
| 1e beklimming              = 
| 1e beklimmer               = 
}}
De '''Azjdahak''' is in [[fulkaan]] yn 'e [[Armeenje|Armeenske]] provinsjes [[Kotajk]] en [[Gegharkûnik]]. De berch hat in hichte fan 3.597 meter boppe seenivo en is it heechste punt fan it [[Geghama]]berchtme. De fulkaan is foar it lêst om 1900 f.Kr. hinne útbarsten.

De top fan 'e berch jout útsjoch op 'e oare fulkanen fan it berchtme en op 'e [[Ararat (berch)|Ararat]] en [[Aragats]]. Likernôch seis km noard fan 'e Azjdahak is de mar [[Akna (mar)|Akna]]. Yn it easten leit de [[Sevanmar]] te sen en yn it west de Hrazdandelling.   

[[Ofbyld:.Աժդահակ 07.jpg|thumb|left|Kratermar.]]
Yn 'e krater fan 'e Azjdahak is troch ranende snie in mar ûntstien dat likernôch 8 m djip is. It wetter is sa skjin, dat de boaiem fan 'e krater te sjen is.

Yn 'e omjouwing fan 'e fulkaan binne in soad [[Petroglyf|petrogliven]] fûn. Simmerdeis brûke [[Jezidi]]'s, ien fan 'e minderheden yn Armeenje, it berchtme om dêr harren fee te weidzjen, dy't dêr yn tinten mei harren hûshâldingen wenje. 

{{Boarnen|boarnefernijing=
* Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan 'e Ingelsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:en:Azhdahak (volcano)]] (ferzje 31.10.2024)
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Azhdahak|Azjdahak}}
}}
{{DEFAULTSORT:Azjdahak}}
[[Kategory:Berch yn Armeenje]]
[[Kategory:Fulkaan yn Armeenje]]</text>
      <sha1>h8mf67e7td67co2g8dgolo2gd56x6lp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Berch yn Armeenje</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177745</id>
    <revision>
      <id>1173785</id>
      <timestamp>2024-10-31T19:12:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{Commonscat|Mountains of Armenia|Bergen yn Armeenje}} [[Kategory:Geografy fan Armeenje]] [[Kategory:Berch yn Aazje nei lân|Armeenje]] [[Kategory:Berchtme yn Armeenje|*]]&quot;</comment>
      <origin>1173785</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="171" sha1="ocs0ocqx9xh675sn331u7d3kqaqndzq" xml:space="preserve">{{Commonscat|Mountains of Armenia|Bergen yn Armeenje}}
[[Kategory:Geografy fan Armeenje]]
[[Kategory:Berch yn Aazje nei lân|Armeenje]]
[[Kategory:Berchtme yn Armeenje|*]]</text>
      <sha1>ocs0ocqx9xh675sn331u7d3kqaqndzq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173798</id>
      <parentid>1173785</parentid>
      <timestamp>2024-11-01T00:10:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173798</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="218" sha1="qeibq6jrxmmzd1djs8pglrtyish49mk" xml:space="preserve">{{Commonscat|Mountains of Armenia|Bergen yn Armeenje}}
[[Kategory:Geografy fan Armeenje]]
[[Kategory:Berch yn Aazje nei lân|Armeenje]]
[[Kategory:Berch yn Jeropa nei lân|Armeenje]]
[[Kategory:Berchtme yn Armeenje|*]]</text>
      <sha1>qeibq6jrxmmzd1djs8pglrtyish49mk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Fulkaan yn Armeenje</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177746</id>
    <revision>
      <id>1173786</id>
      <timestamp>2024-10-31T19:14:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{Commonscat|Volcanoes in Armenia|Fulkanen yn Armeenje}} [[Kategory:Fulkaan yn Aazje nei lân|Armeenje]] [[Kategory:Berch yn Armeenje]]&quot;</comment>
      <origin>1173786</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="135" sha1="dc8859zby2ks6m5vbfp3ydt8nece9in" xml:space="preserve">{{Commonscat|Volcanoes in Armenia|Fulkanen yn Armeenje}}
[[Kategory:Fulkaan yn Aazje nei lân|Armeenje]]
[[Kategory:Berch yn Armeenje]]</text>
      <sha1>dc8859zby2ks6m5vbfp3ydt8nece9in</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173799</id>
      <parentid>1173786</parentid>
      <timestamp>2024-11-01T00:10:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1173799</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="184" sha1="i8c8bi36he34phrnqf7nq9fpp2sarsx" xml:space="preserve">{{Commonscat|Volcanoes in Armenia|Fulkanen yn Armeenje}}
[[Kategory:Fulkaan yn Aazje nei lân|Armeenje]]
[[Kategory:Fulkaan yn Jeropa nei lân|Armeenje]]
[[Kategory:Berch yn Armeenje]]</text>
      <sha1>i8c8bi36he34phrnqf7nq9fpp2sarsx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aragats</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177747</id>
    <revision>
      <id>1173794</id>
      <timestamp>2024-10-31T21:03:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{Ynfoboks berch | namme                      = Aragats&lt;br&gt;Արագած | ôfbylding                  = Mount Aragats 2020-05-11.jpg | ôfbyldingsbreedte          =  | ôfbyldingstekst            =  | mapname                    = Armeenje-reliëf | mapwidth                   =  | lat_deg                    = 40 | lat_min                    = 32 | lat_sec                    = 0 | lat_dir                    = N | lon_deg                    = 44 | lon_min                    =...&quot;</comment>
      <origin>1173794</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3494" sha1="3uk45mw9ahidixur8kdztydq3c09pj1" xml:space="preserve">{{Ynfoboks berch
| namme                      = Aragats&lt;br&gt;Արագած
| ôfbylding                  = Mount Aragats 2020-05-11.jpg
| ôfbyldingsbreedte          = 
| ôfbyldingstekst            = 
| mapname                    = Armeenje-reliëf
| mapwidth                   = 
| lat_deg                    = 40
| lat_min                    = 32
| lat_sec                    = 0
| lat_dir                    = N
| lon_deg                    = 44
| lon_min                    = 12
| lon_sec                    = 0
| lon_dir                    = E
| tekst by posysjekaart      = 
| oare namme                 = 
| lân                        = {{Flagge AM}} [[Armeenje]]
| bestjoerlike ienheid1      = 
| namme bestjoerlike ienheid1= 
| bestjoerlike ienheid2      = 
| namme bestjoerlike ienheid2= 
| bestjoerlike ienheid3      = 
| namme bestjoerlike ienheid3= 
| berchtme                   = [[Lytse Kaukasus]]
| koördinaten                = 
| hichte boppe seenivo       = 4.090 m
| relative hichte            = 
| folsleine hichte           = 
| oerflak                    = 
| soarte berch               = fulkaan
| lêste útbarsting           = 
| âldens                     = 
| stiensoarte                = 
| 1e beklimming              = july 1843
| 1e beklimmer               = [[Chatsjatûr Abovjan]] en [[Moritz Wagner]]
}}
De '''Aragats''' ([[Armeensk]]: Արագած) is in [[stratofulkaan]] fan 4.090 m heech. De berch is tagelyk it heechste punt fan [[Armeenje]] en de [[Lytse Kaukasus]]. De Aragats leit yn 'e provinsjes	[[Aragatsotn]] en [[Sjirak]], likernôch 40 km noardwest fan 'e Armeenske haadstêd [[Jerevan]]. Op 'e hellingen fan 'e fulkaan lizze de plakken [[Asjtarak]], [[Artik]], [[Aparan]], [[Talin]], [[Osjakan]] en [[Bjûrakan]].

Neffens de Armeenske tradysje is de namme Aragats gearstald fan 'e wurden ''Ara'' en ''gah'', dat as 'Ara's troan' oerset wurde kin, in ferwizing nei de legindaryske kening [[Ara de Kreaze]]. Neffens de iermidsiuwske kronykskriuwer Movses Chorenatsi soe de berch ferneamd wêze nei Aramaneak, de soan fan Hajk, de legindaryske patriarch fan 'e Armeenjers.

Neffens in âlde Armeenske leginde soe [[Gregoarius de Ferljochter]] faak op 'e top fan 'e berch bidden ha. Nachts krige er dêr ljocht fan in lampe, dy't sûnder tou oan 'e himel hong. Guon sizze dat ek hjoed-de-dei in ljocht boppe de berch te sjen is, mar allinne dyjingen kinne dat ljocht waarnimme dy't dêrta útkeazen binne.

De berch spile in grutte rol yn 'e Armeenske skiednis en kultuer. In soad monuminten binne op 'e hellingen te sjen, lykas û.o.:
[[Ofbyld:Amberd 04.jpg|thumb|left|Amberd.]]
* It mausoleum yn Aghdzk fan 'e dynasty fan 'e Arsasiden datearret út de 4e iuw.
* Op in hichte fan 2.300 m stiet it midsiuwske fort [[Amberd]] en de 11e-iuwske Vahramasjentsjerke.
* Oan 'e autodyk nei Amberd leit in magnetyske heuvel, dy't in toeristyske attraksje waard fanwegen in optyske yllúzje dat in ôfdaling in beklimming liket te wêzen.
* Op 'e hellingen leit ek de ferneamde [[stjerrewacht fan Bjûrakan]], dy 't yn 'e 20e iuw fan Armeenje ien fan 'e sintra yn 'e wrâld fan it ûndersyk fan 'e [[astrofysika]] makke.

{{Boarnen|boarnefernijing=
* Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan 'e Ingelsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:en:Mount Aragats]] (ferzje 31.10.2024)
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Mount Aragats|Aragats}}
}}
{{DEFAULTSORT:Aragats}}
[[Kategory:Berch yn Armeenje]]
[[Kategory:Fulkaan yn Armeenje]]</text>
      <sha1>3uk45mw9ahidixur8kdztydq3c09pj1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fredestimpeltsje fan Riis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177748</id>
    <revision>
      <id>1173808</id>
      <timestamp>2024-11-01T07:13:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{Wurk}} {{Ynfoboks bouwurk | namme                       = Fredestimpeltsje | ôfbylding                   = Rijs_-_Vredestempel-8.JPG | ôfbyldingsbreedte           = 260 | ôfbyldingstekst             = Fredestimpel yn 'e Rysterbosk | lân                         =  | bestjoerlike ienheid 1      =  | namme bestjoerlike ienheid 1=  | bestjoerlike ienheid 2      =  | namme bestjoerlike ienheid 2=  | bestjoerlike ienheid 3      = Gemeente | namme bestjoerlike ienheid 3= {{D...&quot;</comment>
      <origin>1173808</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2198" sha1="jkdzykowqkxoiqy2pzaekga1lrd5alo" xml:space="preserve">{{Wurk}}
{{Ynfoboks bouwurk
| namme                       = Fredestimpeltsje
| ôfbylding                   = Rijs_-_Vredestempel-8.JPG
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = Fredestimpel yn 'e Rysterbosk
| lân                         = 
| bestjoerlike ienheid 1      = 
| namme bestjoerlike ienheid 1= 
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      = Gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 3= {{DFMf}}
| plak                        = [[Riis]]
| adres                       = Murnserleane 1
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_51_41.94_N_5_29_34.584_E_type:city_scale:10000_region:NL|&lt;small&gt;52° 51' 42&quot; NB, 5° 29' 35&quot; EL&lt;/small&gt;}}
| type bouwurk                = [[timpel]]
| subtype                     = 
| keatling                    = 
| boujier                     = 1814 &lt;br&gt;1970 (weropboud)
| sloopjier                   = 
| arsjitekt                   = 
| yngenieur                   = 
| boustyl                     = [[Neoklassisisme|Neoklassisistysk]]
| oerbrêget                   = 
| tunnelet ûnder              = 
| wei of spoar                = 
| monumintale status          = [[Ryksmonumint]]
| monumintnûmer               = [https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/15932 15932]
| hichte                      = 
| lingte                      = 
| breedte                     = 
| draachkrêft                 = 
| oerflak                     = 
| tal ferdjippings            = 
| tal keamers                 = 
| kapasiteit                  = 
| kosten                      = 
| webside                     = 
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  = 
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = De Fryske Marren
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 51
| lat_sec                     = 41.94
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 29
| lon_sec                     = 34.584
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
}}</text>
      <sha1>jkdzykowqkxoiqy2pzaekga1lrd5alo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ara de Kreaze</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177749</id>
    <revision>
      <id>1173811</id>
      <timestamp>2024-11-01T09:14:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;[[Ofbyld:Շամիրամ և Արա Գեղեցիկ.jpg|thumb|260px|De rouwende keninginne by it lichem fan Ara&lt;br&gt;neffens [[Vardges Sûrenjants]]. '''Ara de Kreaze''' is in legindaryske kening fan [[Armeenje]]. Ara is de soan fan Aram, dus de pakesizzer fan 'e  [[Hajk Nahapet|Hajk]], de legindaryske stamheit fan alle Armeenjers en dy't neffens de 5e-iuwske Armeenske skiedkundige [[Movses Chorenatsi]] fan [[Noäch's]] jongste soan Jafet ôfstamde. Ara is in sintrale figuer yn...&quot;</comment>
      <origin>1173811</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2379" sha1="iyqb8odyec8xf6e4cyeveuqrl3khgib" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Շամիրամ և Արա Գեղեցիկ.jpg|thumb|260px|De rouwende keninginne by it lichem fan Ara&lt;br&gt;neffens [[Vardges Sûrenjants]].
'''Ara de Kreaze''' is in legindaryske kening fan [[Armeenje]]. Ara is de soan fan Aram, dus de pakesizzer fan 'e  [[Hajk Nahapet|Hajk]], de legindaryske stamheit fan alle Armeenjers en dy't neffens de 5e-iuwske Armeenske skiedkundige [[Movses Chorenatsi]] fan [[Noäch's]] jongste soan Jafet ôfstamde. Ara is in sintrale figuer yn 'e Armeenske [[mytology]] en hy is fral bekend fanwegen syn konflikt mei de [[Assyrje|Assyryske]] keningine [[Semiramis]]. 

== De leginde fan Ara de Kreaze en Semiramis ==
Keninginne Semiramis fan Assyrje socht de leafde fan Ara, mar hy wiisde har jimmeroan ôf. Om him lang om let dochs te krijen fierde Semiramis oarloch tsjin Armeenje. Hja hie opdracht jûn om de kening libben te fangen, mar neffens de leginde ferlear Ara it libben yn 'e striid, doe't ien fan 'e minnaars fan Semiramis kening Ara mei sin mei in fergiftige pylk yn it boarst skeat om sa fan syn rivaal ôf te kommen.

De keninginne koe syn dea net aksepearje. Hja joech opdracht om it lichem fan Ara nei har ta te bringen, sadat hja noch ien kear nei de man sjen koe dêr't hja sa fan hold. De soldaten brochten it iene nei it oare lichem nei de keninginne want it slachfjild tilde op fan 'e deade Armeenske soldaten, mar gjin ien wie Ara. Neffens in oare ferzje besocht de keninginne it deade lichem fan Ara mei har tsjoenderskeunsten wer ta libben te bringen. Hja fersocht de goaden om de wûnen fan 'e deade Ara skjin te slikjen, mar der barde neat. It lichem fan Ara fergie en hja liet him temûk begrave. Semiramis ferburch har bedroch troch in oare man as kening Ara te ferklaaien en de minsken wiis te meitsjen dat de goaden him de wûnen skjin slikke hiene en him sa wer it libben joegen. 

Dat optinksel gie der by de Armeense befolking yn en dêrmei koe de man syn macht oer Armeenje jilde litte. Semiramis modernisearre it lân en boude yn Armeenje stêden, paleizen en akwadukten.

{{Boarnen|boarnefernijing=
* Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan 'e Frânsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:fr:Ara le Beau]] (ferzje 01.11.2024)
* [https://araratour.com/the-legend-of-ara-the-beautiful araratour.com, oproppen 1 novimber 2024.]
{{reflist}}
}}
[[Kategory:Legindarysk persoan]]</text>
      <sha1>iyqb8odyec8xf6e4cyeveuqrl3khgib</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173812</id>
      <parentid>1173811</parentid>
      <timestamp>2024-11-01T09:16:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <origin>1173812</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2380" sha1="r4q8crnsq341pzjkt4uiojhy1wu0wci" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Շամիրամ և Արա Գեղեցիկ.jpg|thumb|260px|De rouwende keninginne by it lichem fan Ara (neffens [[Vardges Sûrenjants]]).]]
'''Ara de Kreaze''' is in legindaryske kening fan [[Armeenje]]. Ara is de soan fan Aram, dus de pakesizzer fan 'e  [[Hajk Nahapet|Hajk]], de legindaryske stamheit fan alle Armeenjers en dy't neffens de 5e-iuwske Armeenske skiedkundige [[Movses Chorenatsi]] fan [[Noäch's]] jongste soan Jafet ôfstamde. Ara is in sintrale figuer yn 'e Armeenske [[mytology]] en hy is fral bekend fanwegen syn konflikt mei de [[Assyrje|Assyryske]] keningine [[Semiramis]]. 

== De leginde fan Ara de Kreaze en Semiramis ==
Keninginne Semiramis fan Assyrje socht de leafde fan Ara, mar hy wiisde har jimmeroan ôf. Om him lang om let dochs te krijen fierde Semiramis oarloch tsjin Armeenje. Hja hie opdracht jûn om de kening libben te fangen, mar neffens de leginde ferlear Ara it libben yn 'e striid, doe't ien fan 'e minnaars fan Semiramis kening Ara mei sin mei in fergiftige pylk yn it boarst skeat om sa fan syn rivaal ôf te kommen.

De keninginne koe syn dea net aksepearje. Hja joech opdracht om it lichem fan Ara nei har ta te bringen, sadat hja noch ien kear nei de man sjen koe dêr't hja sa fan hold. De soldaten brochten it iene nei it oare lichem nei de keninginne want it slachfjild tilde op fan 'e deade Armeenske soldaten, mar gjin ien wie Ara. Neffens in oare ferzje besocht de keninginne it deade lichem fan Ara mei har tsjoenderskeunsten wer ta libben te bringen. Hja fersocht de goaden om de wûnen fan 'e deade Ara skjin te slikjen, mar der barde neat. It lichem fan Ara fergie en hja liet him temûk begrave. Semiramis ferburch har bedroch troch in oare man as kening Ara te ferklaaien en de minsken wiis te meitsjen dat de goaden him de wûnen skjin slikke hiene en him sa wer it libben joegen. 

Dat optinksel gie der by de Armeense befolking yn en dêrmei koe de man syn macht oer Armeenje jilde litte. Semiramis modernisearre it lân en boude yn Armeenje stêden, paleizen en akwadukten.

{{Boarnen|boarnefernijing=
* Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan 'e Frânsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:fr:Ara le Beau]] (ferzje 01.11.2024)
* [https://araratour.com/the-legend-of-ara-the-beautiful araratour.com, oproppen 1 novimber 2024.]
{{reflist}}
}}
[[Kategory:Legindarysk persoan]]</text>
      <sha1>r4q8crnsq341pzjkt4uiojhy1wu0wci</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Asjtarak</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177750</id>
    <revision>
      <id>1173813</id>
      <timestamp>2024-11-01T10:49:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{Universele ynfoboks stêd | namme                       = Asjtarak&lt;br&gt;Աշտարակ | ôfbylding                   = Ashtarak coll. 2012.jpg | ôfbyldingsbreedte           =  | ôfbyldingstekst             = Monumint fan Davit Bek yn Kapan | wapen                       = [[Ofbyld:Flag of Ashtarak, Armenia.svg|100px]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;[[Ofbyld:Coat of Arms of Ashtarak.png|50px]] | lân...&quot;</comment>
      <origin>1173813</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3206" sha1="91tiy2ckfe9g03a75o82psnnuv9dqrj" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = Asjtarak&lt;br&gt;Աշտարակ
| ôfbylding                   = Ashtarak coll. 2012.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 
| ôfbyldingstekst             = Monumint fan Davit Bek yn Kapan
| wapen                       = [[Ofbyld:Flag of Ashtarak, Armenia.svg|100px]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;[[Ofbyld:Coat of Arms of Ashtarak.png|50px]]
| lân                         = {{Flagge AM}} [[Armeenje]]
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Sjûnik]]
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| gemeente-yndieling          = 
| ynwennertal                 = 18.834 &lt;small&gt;(2011)&lt;/small&gt;
| oerflak                     = 7.5 km² 
| befolkingstichtens          = 
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 1.110 m  
| stifting                    = 
| ferkearsieren               =     
| postkoade                   = 
| netnûmer                    = 
| tiidsône                    = UTC+4
| simmertiid                  = 
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|40_18_0_N_44_21_0_E_type:city_zoom:16_region:AM|40°18'N 44°21'E}} 
| webside                     = [https://ashtarak.am/Pages/Home/Default.aspx ashtarak.am]
| ôfbylding2                  =
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  = 	
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Armeenje
| mapwidth                    = 
| lat_deg                     = 40
| lat_min                     = 18
| lat_sec                     = 0
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 44
| lon_min                     = 21
| lon_sec                     = 0
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = 
| ôfbyldingstekst99           = 
| ôfbyldingsbreedte99         = 
}}
'''Asjtarak''' ([[Armeensk]]: Աշտարակ, itjinge 'toer' of 'fort'betsjut) is it haadplak fan 'e [[Armeenje|Armeenske]] provinsje [[Aragatsotn]]. 

Neffens de sinsus fan 2011 hie de stêd 18.834 ynwenners. By in offisjele rûzing fan 2016 tsoene dat noch 18.000 wêze.

De stêd leit oan 'e iggen fan 'e [[Kasagh]], likernôch 20 km noardwest fan [[Jerevan]]. Asjtarak spilet in grutte rol yn 'e ekonomy fan Armeenje en der binne ferskillende grutte bedriuwen en kulturele ynstituten. Asjtarak is in sintrum fan 'e fiedselferwurkjende yndustry. De stêd hat him ûntwikkele ta in satellytstêd fan Jerevan. 

Yn 'e stêd steane ferskillende midsiuwske tsjerken, wêrfan't twa (de Soerb Mariane (1271) en in lytse 7e-iuwske Karmravortsjerke) noch folslein en oaren as ruïne bewarre bleaun binne. De Sint-Sarkistsjerke is in 19e-iuwsk gebou dat op 'e fûneminten fan in eardere tsjerke boud waard. Oare monuminten tsjûgje fan in permaninte bewenning sûnt de ierkristlike tiid.
{{CommonsBalke|Ashtarak|Asjtarak}}
[[Kategory:Plak yn Armeenje]]</text>
      <sha1>91tiy2ckfe9g03a75o82psnnuv9dqrj</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>