Wikipedy:Siden wiskje

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="fy">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedy</sitename>
    <dbname>fywiki</dbname>
    <base>https://fy.wikipedia.org/wiki/Haadside</base>
    <generator>MediaWiki 1.44.0-wmf.1</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Wiki</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Oerlis</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Meidogger</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Meidogger oerlis</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedy</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Wikipedy oerlis</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Ofbyld</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Ofbyld oerlis</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki oerlis</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Berjocht</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Berjocht oerlis</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Hulp</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Hulp oerlis</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Kategory</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Kategory oerlis</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Tema</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Tema oerlis</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Wikipedy:Siden wiskje</title>
    <ns>4</ns>
    <id>202</id>
    <revision>
      <id>1174022</id>
      <parentid>1173925</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T23:28:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Siden dy't op 'e nominaasje steane om mei koarten wiske te wurden */ - 1 net mear nedich</comment>
      <origin>1174022</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5263" sha1="93fnvqn0sr29ba7hrepmndrymgao95i" xml:space="preserve">Dit is in list fan '''siden dy't wiske wurde moatte''', wat sizze wol dat se hielendal net mear yn it systeem foarkomme sille. Dat kinne siden wêze dêr't de ynhâld fan ferplakke is, dêr't oerstallige ynformaasje op stiet, dêr't gjin ynformaasje op stiet, ensfh. Inkeld [[Wikipedy:Behearders|behearders]] kinne siden wiskje.

== Gong fan saken ==
De opset is dat eltsenien in útstel dwaan kin om in side te wiskjen, mar dat dat proses ek wer stoppe wurde kin.

=== Utstel in side te wiskjen ===
As jo útstelle wolle om in side te wiskjen dan skriuwe jo dy op de list ûnderoan dizze side, mei in koarte reden, jo namme en de datum:
* &lt;font color=&quot;blue&quot;&gt;&lt;u&gt;Titel&lt;/u&gt;&lt;/font&gt;, reden - Brûkersnamme, datum.
 
(Dy lêste twa kinne jo maklik tafoegje mei fjouwer ~-tekens efter elkoar.)&lt;br/&gt;
Nim dan de wiskwarskôging dy't hjirûnder stiet oer en set dy boppenoan de side dy't wiske wurde sil, sa't elstsenien dy't wat oan de side feroarje wol, sjen kin dat dat gjin doel mear hat.

=== Side dy't net wiske wurde moat ===
Fine jo dat in side dy't op de list stiet net wiske wurde moat, helje de rigel dan fuort, en skriuw yn de gearfetting wêrom. Of at jo it net sels dwaan wolle, skriuw dan ûnder it fersyk om te wiskjen in nije rigel, mei de grûn om dat net te dwaan, lykas:

** Reden om net te wiskjen - Brûkersnamme, datum.

At in side ferbettere wurdt dan moat de wiskwarskôging ek fuorthelle wurde, fansels, en it kin wêze dat in part fan de keppelings op 'e nij makke wurde moat.

=== Ofsluten fan de list ===
As in side hjir stean bliuwt, dan wurdt op in stuit de list troch in behearder ôfsletten, as er de siden op de eardere list wisket. De ôfslútdatum wurdt dan ûnderoan de list tafoege. Fan dy datum ôf, is der noch 15 dagen tiid om in side fan de list ôf te heljen. 

=== Wiskjen fan de siden ===
De siden dy't noch op de list stean as de 15 dagen om binne wurde troch in behearder wiske, útsein der binne goede tsjinarguminten of de behearder hat in oare reden om it net te dwaan. As de side net wiske wurdt, dan wurdt er neamd ûnder [[#Siden dy't net wiske binne|Siden dy't net wiske binne]].

=== Daalks wiskjen fan siden ===
Inkeld bart it dat in side daalks wiske wurdt. Dat kin bygelyks barre om't de titel obseen is, of nea goed wêze kin. Yn dat gefal wurdt de útlis opnaam ûnder [[#Daalks wiske siden|Daalks wiske siden]]. Foar ''tekst'' dy't net goed is hoecht dat net; jo kinne altiten de tekst weihelje en de wiskwarskôging der foar yn it stee sette.

=== Siden dy't meardere kearen oanmakke wurde ===
Om't in side dy't gefoelich is foar fandalisme, mar noch net bestiet dochs skoattelje te kinnen is der de side [[Wikipedy:Skoattele lege siden]]. At jo tinke dat de side dy't wiske wurde moat dêrop thús heart, jou dat dan yn it kommentaar oan.

== As in side wiske wurdt betsjut net dat it mêd net goed is ==
''As in side hjir stiet betsjut dat net dat it mêd net op de Wikipedy heart. In wiske side kinne jo letter gewoan op 'e nij skriuwe.''

''In part fan de siden is allinnich oanmakke trochdat immen nei in nije side begûn, begûn is mei it skriuwen, dan nei in pear tekens der fanôfsjoen hat, mar al op &quot;Fêstlizze&quot; klikt hat. Dêrtroch is de side al oanmakke, mar der is gjin ynhâld.''

* Stiet der in mêd op dizze side dêr't jo daalks in side oer skriuwe wolle, wiskje dy dan fan dizze side, gean nei it bewurkingsfjild fan dy side, wiskje alle tekst dy't dêr stiet, as der eat stiet, en skriuw in nijenien. Tink der al om dat der faaks nije keppelings komme moate, as dy ek al fuorthelle binne. 

== Wisk-warskôging ==
Foegje jo in side oan dizze list ta, set dan boppenoan dy side:&lt;br&gt;
&lt;nowiki&gt;{{Wiskwarskôging}}&lt;/nowiki&gt;

De Wiki makket dêr dan dit fan:&lt;br&gt;
{| style=&quot;margin:0.5em; padding:0.5em; background:#FEE; border:1px solid #999;&quot;
|-
| [[File:Icono consulta borrar.png|60px|left]]
| &lt;big&gt;'''Side kin wiske wurde'''&lt;/big&gt;&lt;/br /&gt;
{{#if:{{{1|}}}|Reden: '''{{{1}}}'''&lt;br /&gt;}}&lt;br /&gt;'''Dizze side stiet op de list fan [[Wikipedy:Siden wiskje|siden dy't nominearre binne om wiske te wurden]].'''&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;''Dizze side soe wiske wurde kinne om't eltsenien de side (no) net brûkber mear fynt.&lt;br/&gt; Soenen jo noch in doel sjen foar dizze side, dan kinne jo der gewoan yn skriuwe, mar helje dan al earst de titel fan de list fan [[Wikipedy:Siden wiskje|siden dy't wiske wurde sille]], om't jo wurk oars ek wiske wurde kinne soe.''
|}

----

==Wisklist ==
=== Siden dy't wiske binne ===
Sjoch foar siden dy't wiske binne it [https://fy.wikipedia.org/wiki/Wiki:Loch?type=delete Wisklochboek].

=== Siden dy't net wiske binne ===

=== Siden dy't op 'e nominaasje steane om mei koarten wiske te wurden ===
&lt;big&gt;&lt;font color=red&gt;Dizze siden wurde wiske&lt;/font&gt;&lt;/big&gt; at se, nei't de list ôfsletten is, hjir op syn minst noch 15 dagen neamd wurde:
&lt;/font&gt;&lt;!-- Set de list hjirûnder, mar net it kopke, no hjirboppe del. Ferfang de namme en datum, hjirboppe, dan troch de golfkes --&gt;

=== Siden dy't neamd binne om wiske te wurden ===

=== Siden dy't fuortendalik wiske wurde moatte ===
&lt;font color=red&gt;Dizze siden moatte sa fluch mooglik troch in Behearder wiske wurde&lt;/font&gt; om't de namme obseen is, it nearne nei liket, of oare swierrichheden hat:

==Siden dy't neamd binne om weromset te wurden ==</text>
      <sha1>93fnvqn0sr29ba7hrepmndrymgao95i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Trinus Riemersma</title>
    <ns>0</ns>
    <id>468</id>
    <revision>
      <id>1174041</id>
      <parentid>1100792</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T10:21:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>/* Oer Trinus Riemersma */ + biografy</comment>
      <origin>1174041</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7751" sha1="nlbj3hofiw88dcplkbi6lra7wlw7y8g" xml:space="preserve">{{Ynfoboks skriuwer
| ôfbylding             = Trinus Riemersma (1984).jpg
| ôfbyldingstekst       = Trinus Riemersma by syn promoasje (1984)
| ôfbyldingsbreedte     = 225px
| oar pseudonym         = Jelke Bos
| echte namme           = 
| nasjonaliteit         = {{Flagge_NL}} [[Nederlân|Nederlânsk]]
| berne                 = [[17 maaie]] [[1938]]
| berteplak             = [[Ferwert]]
| stoarn                = [[15 maart]] [[2011]]
| stjerplak             = [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]
| etnisiteit            = {{Flagge_FY}} [[Friezen|Frysk]]
| taal                  = [[Frysk]]
| sjenre                = 
| perioade              =  
| streaming             = 
| tema's                = 
| bekendste wurk(en)    = Fabryk, De reade bwarre, Sinleas geweld
| útjouwer              = 
| prizen                = [[Rely Jorritsmapriis]], [[Gysbert Japicxpriis]] 
| jierren aktyf         = 
| webside               = [http://www.myneigeneker.nl/ Myn eigen eker]
}}
'''Trinus Riemersma''' ([[Ferwert]], [[17 maaie]] [[1938]] - [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]], [[15 maart]] [[2011]]) wie in [[Fryslân|Fryske]] [[taalkundige]], [[skriuwer]] en [[kollumnist]]. 

==Biografy==
Trinus Riemersma waard opbrocht yn in otterdoks-herfoarme húshâlding. Syn heit wie boerarbeider; hy wie de jongste fan fjouwer. Hy gie nei de [[kweekskoalle]] yn [[Dokkum]] en waard dêrnei ûnderwizer en stie oan de kristlike [[legere skoalle]] fan [[Gau]]. Yn Gau krige er dien nei oanlieding fan de opskuor oer de seksuele passaazjes yn syn roman Minskrotten-Rotminsken en waard doe troch [[Josse de Haan]] nei de iepenbiere skoalle fan [[Hjerbeam]] helle. Underwilens studearre er foar de M.U-B-akte [[Frysk]]. Yn 1979 helle er syn doktoraal Frysk. Hy promovearre yn [[1984]] op in [[dissertaasje]] oer ''Proza van het platteland''. De stúdzje gie oer de noarmen en wearden yn it grutter Frysk proaza, skreaun tusken 1855 en 1945. Riemersma wurke, oant it ferdwinen fan de ôfdieling Frysk dêr, as wittenskiplik meiwurker oan de [[Frije Universiteit]] yn [[Amsterdam]] by [[Tony Feitsma]]. Letter wie er dosint Frysk oan de [[Noardlike Hegeskoalle Ljouwert|Noardlike Hegeskoalle]] yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]. Yn 1996 naam er ôfskie fan it ûnderwiis doe't [[longkanker]] by him fêststeld wie.

Trinus Riemersma stie bekend as ien dy't tsjin de stream yn doart te swimmen. Yn de 60'er en 70'er jierren wiene de tema's yn syn wurk faak kontroverseel en it taalgebrûk in syn romans wie fan in direktens dy't guon lju wreed fûnen. De staveringwiziging fan 1980 liet him beslute om in eigen Fryske stavering te brûken. Yn de 80'er jierren hat er dochs mar de oerstap nei de offisjele stavering makke.

Trinus Riemersma krige twa kear de [[Gysbert Japicxpriis]]: Yn [[1967]] foar syn earste roman, Fabryk, en yn 1995 foar de roman De Reade Bwarre. Foar syn ferhalen krige Riemersma seis kear de [[Rely Jorritsmapriis]].

Yn [[1970]] wie Riemersma mei [[Teije Brattinga]] en [[Geart van der Zwaag (dichter)|Geart van der Zwaag]] oprjochter fan de [[Koperative Utjouwerij]] dy't oant yn 2007 bestien hat. 
Fan [[2003]] oant [[2008]] wie Riemersma mei syn frou en kollegaskriuwers [[Josse de Haan]] en [[Reinder Rienk van der Leest]] dwaande foar [[Utjouwerij Venus|útjouwerij Venus]].

== Bibliografy ==
=== Romans ===
* ''Fabryk'' &lt;font size=-1&gt;&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;, ([[1964]])
* ''By de hannen om't ôf'' ([[1965]])
* ''Minskrotten-Rotminsken'' &lt;font size=-1&gt;&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt;, ([[1966]])
* ''De moardner komt werom'' ([[1967]], [[detectiveferhaal|detektive]])
* ''De hite simmer'' ([[1968]])
* ''De mon sûnder gesicht'' ([[1973]], detektive)
* ''Jest yn 'e Ardinnen'' ([[1974]])
* ''Myksomatoze'' ([[1974]])
* ''De skjintme vurt ferbwólgwódde'' ([[1981]])
* ''De reade bwarre'' ([[1984]])
** 2022 fannijs útbrocht yn it standertfysk as ''De reade boarre''
* ''Bretagne libre!'' ([[1998]], [[novelle]])
* ''Toate-los'' ([[1998]], novelle)
* ''Nei de klap'' ([[1999]])
* ''[[Sinleas geweld (roman)|Sinleas geweld]]'' ([[2000]])
* ''Tinzen oer it Libben en de Dea'' ([[2001]], ûnder [[pseudonym]]: ''Jelke Bos'')
* ''De nije Sineeske muorre: polityk-ynkorrekte roman'' ([[2004]])
* ''De fûgel'' ([[2006]])
* ''De fûgel: audioboek'', foarlêzen troch Wouter van der Wal ([[2008]])
* ''De acht foar achten trein'' ([[2009]])

&lt;font size=-1&gt;&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;&lt;/font&gt; Fan Fabryk en Minskrotten ferskynden ek Hollânske oersettingen, beide fan de hân fan [[Rudy Boltendal]]: ''Fabriek'' (1965) en ''De verwoesting van Leeuwarden'' (1968). Letter waard ek Nei de klap yn it Hollânsk útbrocht as ''Na de klap''.

=== Ferhalebondels ===
* ''De duvel misbiteard'' ([[1967]])
* ''Myn folk, myn biminden'' ([[1970]])
* ''Oant du dea der óp fólget'' ([[1973]])
* ''Fôi en fredeloas'' ([[1977]])
* ''In fearnhûndert ferhalen'' ([[1996]])
* ''Salang't de beam bloeit'' ([[2000]])

=== Dichtwurk ===
* ''25 fersen efteryn De hite simmer'' ([[1968]])
* ''Riemersma II:26-50'' ([[1970]])
* ''Roazen ferwylje'' ([[1972]])
* ''Teksten fwar ien hear'' ([[1973]])
* ''Argewaasje fûn - argewaasje jûn'' ([[1996]])

=== Toaniel ===
* ''Elkenientsje'' ([[1970]])
* ''De skriuwer fan it doarpsbelang'' ([[1986]])
* ''Try-out'' ([[1995]])
* ''It Feest'' (bewurking fan it script fan de film ''[[Festen (film)|Festen]]'' fan [[Thomas Vinterberg]]) ([[2005]])

=== Ferskaat ===
* ''It koarte ferhaal yn ’e Fryske literatuer fan de tweintichste ieu'' ([[1977]])
* ''Type en talees (Un stúdzje oer it point of view)'' ([[1980]])
* ''Proza van het platteland. Een onderzoek naar normen en waarden in het grotere Friese proza van 1855-1945''  ([[dissertaasje]]) ([[1984]])
* ''Healwize oanslaggen'' (filmesenario) ([[2003]])
* ''Op 'e nekke fan 'e wrâld'' (Kar út 'e kollums fan 1992-2002) ([[2004]])
* ''Op de barrikaden en der by del : Literêre striidskriuwerij 1965-1970'' ([[2005]])
* ''Hoe binne de helten fallen'' (besoarger: artikels oangeande [[Bauke de Jong]] syn krityk op [[E.B. Folkertsma]]) ([[2006]])
* ''De kul oer it skouder'' (besoarger: artikels oer literêr tydskrift Quatrebras) ([[2007]])
* ''Diktatuer fan it frije wurd'' (In kar út de kollums fan 2002-2011) ([[2011]])

===Oer Trinus Riemersma===
* {{Aut|Antsje Swart}}, ''Bûntskildere werklikheid. Oantinkens oan de skriuwer Trinus Riemersma''. Mei yllustraasjes fan [[Friduwih Riemersma]]. Utjouwerij Grotesk (2020)
* {{Aut|[[Doeke Sijens]]}}, ''Der is neat om glêd te striken''. Biografy fan Trinus Riemersma. Utjouwerij Wijdemeer (2024)

== Prizen ==
* [[1963]] : [[Rely Jorritsmapriis]] – ([[Koart ferhaal|ferhaal]] ''In snein'')
* [[1965]] : Rely Jorritsmapriis – (ferhaal ''Skûmplastic'')
* [[1967]] : [[Gysbert Japicxpriis]] – ([[roman]] ''Fabryk'')
* [[1969]] : Rely Jorritsmapriis – (ferhaal ''In forsetsje'')
* [[1971]] : Rely Jorritsmapriis – (ferhaal ''Miskien kom ik wer'')
* [[1972]] : Rely Jorritsmapriis – (ferhaal ''Gjin plak foar twa'')
* [[1995]] : Gysbert Japicxpriis – (roman ''De reade bwarre'')

== Keppelings om utens ==
* [http://www.myneigeneker.nl Trinus syn eigen eker]
* [https://www.sirkwy.frl/index.php/skriuwers-biografyen/47-r/302-riemersma-trinus Skriuwersynformaasje by Sirkwy]
* [https://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=riem005 Wurk oer en fan Trinus Riemersma yn de DBNL]

{{DEFAULTSORT:Riemersma, Trinus}}
[[Kategory:Frysk ûnderwizer]]
[[Kategory:Frysk taalkundige]]
[[Kategory:Frysk romanskriuwer]]
[[Kategory:Frysk koarte-ferhaleskriuwer]]
[[Kategory:Frysk dichter]]
[[Kategory:Frysk toanielskriuwer]]
[[Kategory:Frysk publisist]]
[[Kategory:Frysk kollumnist]]
[[Kategory:Skriuwer yn it Frysk]]
[[Kategory:Persoan berne yn Ferwert]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn Ljouwert]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1938]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2011]]</text>
      <sha1>nlbj3hofiw88dcplkbi6lra7wlw7y8g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>De Fryske Beweging</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1894</id>
    <revision>
      <id>1173968</id>
      <parentid>1173840</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T12:40:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Klaasgroen</username>
        <id>50943</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Klaasgroen hat de side [[Ried fan de Fryske Beweging]] omneamd ta [[De Fryske Beweging]] fan de trochferwizing: Opdracht fanút de Ried sels: sy wolle net mear bekend stean as de ried, mar as de beweging.</comment>
      <origin>1173840</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11432" sha1="45ztv3lab6b64b8xgcivhz1nfwe9y5r" xml:space="preserve">[[Ofbyld:DFB Logo 2024.jpg|thumb|400x400px|It logo fan De Fryske Beweging]]
{{Net te betiizjen|de '''[[Fryske Beweging]]''', in brede maatskiplike beweging}}
'''De Fryske Beweging''' ('''DFB''') (offisjeel: ''Stifting Ried fan de Fryske Beweging''), foarhinne en noch altyd better bekend as de '''Ried fan de Fryske Beweging''', is in belange-organisaasje foar minsken dy't wiis binne mei [[Fryslân]] en har ynsette wolle foar mear romte foar it [[Frysk]] en de Fryske [[kultuer]]. DFB is in ûnôfhinklike frijwilligersorganisaasje.
De Fryske Beweging is in [[stifting]], dêr't in tal organisaasjes en goed 500 stipers (donateurs) by oansletten binne.

== Skiednis ==
By De Fryske Beweging (DFB) binne ferskate kulturele organisaasjes yn Fryslân oansletten. De statutêre namme is Stifting Ried fan de Fryske Beweging. Mienskiplik ûndernimme de organisaasjes aktiviteiten op it mêd fan de Fryske taal en kultuer. De namme fan de organisaasje ferwiist nei de [[Fryske Beweging]], dêr't sûnt de 19e iuw it gehiel fan persoanen en organisaasjes mei bedoeld wurdt, dy't har ynsette foar it behâld en fersterkjen fan de Fryske taal en kultuer. 

== Foarrinders ==
Oarspronklik wie de Fryske Beweging in reaksje op sintralisaasje fan de politike macht yn Nederlân. De foarrinners fan de Fryske beweging fersetten har net tsjin gebrûk fan it [[Nederlânsk]], mar leine de klam op de Fryske bydrage oan it ûntstean fan de Nederlânske naasje. Yn 1844 waard it [[Selskip foar Fryske Taal- en Skriftekennisse]] (letter Selskip 1844) oprjochte. Om 1900 hinne kaam de Fryske taal sintraal te stean yn de striid fan de Fryske beweging foar lykberjochtiging fan it Frysk en de Friezen.

Nederlân ferpyldere oan it begjin fan de tweintichste iuw. Fansels barde dat yn Fryslân ek. Njonken it 'algemiene' Selskip 1844 ûntstiene ferskate nije organisaasjes, lykas it [[Kristlik Frysk Selskip]] en it [[Roomsk Frysk Boun]]. Al yn 1916 waard in Algemiene Fryske Rie oprjochte, dy't lykwols net lang bestien hat. De ferdieldheid binnen de Fryske beweging wie min oerhinne te kommen. Dochs waarden yn dat tiidrek grutte stappen set troch aktiviteiten fan de Fryske Beweging ûnder te bringen by de oerheid. Hjoeddeiske ynstellings lykas de [[Fryske Akademy]], [[Tresoar]] en [[Afûk]] hawwe woartels yn de Fryske Beweging. 

De organisearre Fryske Beweging kaam út de besettingstiid wei sûnder blaam, mar ek sûnder folle yllegale glâns. Frij fluch nei de befrijing yn 1945 is de stichting Ried fan de Fryske Beweging oprjochte. It moast in kontaktpunt tusken de Fryske beweging en de oerheid wurde. Troch gearwurking besochten de lidorganisaasjes de Fryske taal steviger yn 'e wet te ferankerjen. It Nederlânske regear hie oant dy tiid foar it Frysk sa goed as neat juridysk regele. 

== De earste fyftich jier fan de Ried ==
Oansletten selskippen fan de earste oere wiene it Selskip 1844, it Kristlik Frysk Selskip (KFS), it Roomsk Frysk Boun (RFB) en it Boun fan Frysk-Nasjonale Jongerein. Al gau waard in Kultuerried oprjochte. Yn ’e oarloch wie it fersetsblêd [[Frysk &amp; Frij]] ûntstien. Dat soe it mienskiplike blêd wurde moatte foar de oansletten selskippen. Al rillegau kamen dêrneist oare blêden, lykas de ''Stim fan Fryslân'', dy't oant yn ’e tweintigste iuw bestien hat. It wykblêd Frysk &amp; Frij ferskynde ynearsten oant 1966. It makke letter in trochstart bûten de selskippen om. Jierrenlang wie ''De Stiennen Man'' it orgaan fan de Fryske beweging. Dêryn waarden bytiden snedige stikken publisearre oer fan alles wêr’t de Fryske Beweging him mei dwaande hâlde.

De Ried sette yn op emansipaasje fan it Frysk. Belangrykste striidpunt fan de Ried wiene gelikense rjochten fan it Frysk neist it Nederlânsk, útgeande fan in twatalich Fryslân. Bewustwurding is in wichtich tema. Ut de Frysk-Nasjonale jongerein wei waard de Folkshegeskoalle Skylgeralân oprjochte. Fan 1949 ôf waard de [[Betinking fan de Slach by Warns]] yn 1345 op it [[Reaklif]] organisearre. Dat gie letter oer yn in aparte stifting. De Ried wie fan it begjin ôf lid fan de [[Federale Uny fan Europeeske Nasjonaliteiten|FUEN]]. Yn 1950 organisearren de Friezen it earste ynternasjonale kongres fan dy koepelorganisaasje. Oare striidpunten fan de Fryske Beweging wiene it oersetten fan de bibel yn it Frysk en it befoarderjen fan it Frysk yn de provinsjale en gemeentlike polityk. Yn 1951 moast beweger [[Fedde Schurer]] foar it rjocht komme. De saak gie oer it brûken fan it Frysk. De opskuor op it Saailân, tsjinoer de rjochtbank giet de boeken yn as [[Kneppelfreed]]. It is bepalend wurden foar de posysje fan it Frysk yn it bestjoerlik ferkear. Neist strideraasje foar it Frysk, lykas it befoarderjen fan de Fryske stavering en Frysktalich ûnderwiis, wie ek de Fryske kultuer en de posysje fan Fryslân wichtich. Sa hat de Fryske Beweging him ynset foar it ôfsluten fan de Lauwersee. Dat doel wie twadderlei: mear feilichheid en bettere libbensmooglikheden yn in gebied mei in lytser wurdend ynwennertal.

Stadichoan waard it ynstânhâlden fan it Frysk in taak fan de oerheid. De selskippen jûgen har hieltyd mear ta op it ferdivedearjen fan har eigen leden mei útjeftes en toaniel. It KFS brocht sûnt 1976 in Frysktalich bûsboekje út. Nei’t it KFS ophâlde en part waard fan  Krúspunt stiet de Ried boarch foar de ûnôfhinklike redaksje. Mids jierren tachtich waard it [[Europeesk Buro foar de lytse talen|Europeesk Buro foar de Lytse Talen]] oprjochte. De Ried hold him doe foaral noch dwaande mei ynterne oangelegenheden en it skriuwen fan protestbrieven.   

== Delgongen en nije koersen ==
Begjin jierren 90 wiene ferskate lidorganisaasjes sliepend. It besef ûntstie dat de Ried feroarje moast om rillevant te bliuwen. Dy feroaring kaam nei it fyftichjierrich bestean yn 1995. Der waard mear ynset op wervingsaksjes by it grutte publyk. Sa woene se in gruttere achterban oan de Fryske Beweging bine. Dy koersferoaring soarge foar in oplibbing. Ferskate nije organisaasjes waarden lid. De Ried krige mear it karakter fan in foarum dat him liende foar alderhande kulturele aktiviteiten op it mêd fan de Fryske taal en kultuer. Ek it tal stipers groeide. 

De Ried organisearre fan 1995 oant 1999 alle jierren it Frysktalige popfestival Princessehof. In kommisje wist ferskate gemeentebestjoeren derta te bewegen om har gemeente- of doarpsnammen offisjeel yn it Frysk fêst te stellen. Ek waard de Ried útwreide ta de net-Frysktalige streken fan Fryslân, de [[Stellingwerven]] en [[It Bilt]]. De Ried begûn yn dy jierren mei it priizgjen fan inisjativen foar it Frysk. Neist it ferstjoeren fan plombrieven waard yn 1996 de ''[[Fear yn'e Broek]]'' ynsteld. Dy priis wurdt noch altyd alle jierren útrikt oan in persoan of organisaasje dy’t goed dwaande is mei de Fryske taal.

Yn 1498 waard Fryslân in bestjoerlike ienheid. De provinsje woe in feestlik barren fan it jubileum meitsje. It organisaasjekomitee ''Fryslân 500'' rôp op 20 juny 1998 op, om mei in flaggespektakel de rest fan de wrâld te groetsjen. Net in soad flaggen waarden útstutsen. Guon minsken hongen de flagge sels healstôk. Yn Bitgum wie der in rel om’t de koster in swarte flagge op ’e tsjerke sette. It 'feest' wie dus net tige slagge. It soarge lykwols al foar in tsjinbeweging fan ûnderen op: [[Simmer 2000|Simmer 2000.]]

Mei Simmer 2000 waarden yn ’e simmer fan it jier [[2000]] Friezen om utens útnûge om nei it heitelân werom te kommen foar in reüny. Der waarden troch de hiele provinsje allegear aktiviteiten en festiviteiten organisearre, fan boerehynderraces en blijspullen oant reünys, tsjerketsjinsten en foto-eksposysjes. Yn dat jier waard ek de earste [[Slachtemaraton]] rûn. De belutsenens fan de Ried by Simmer 2000 wie lykwols beheind. Se wiene mear mei har sels dwaande as mei de Fryske befolking. Yn [[2006]] die in wurkgroep in tal útstellen foar fernijing. Der moasten mear organisaasjes lid wurde fan de Ried, wêrûnder sportklups. De namme moast feroarje yn Frysk ferbân. Ek moast der in Frysk Hûs as moetingsplak komme. De ferskillen tusken wurkgroep en it bestjoer fan de Ried wie net oerhinne te kommen. Dêrmei bleau it sa’t it wie.  

== Nije kânsen ==
Nei 2009 krige de Ried troch in erfskip mear finansjele earmslach. Dat makke it mooglik om te wurkjen mei betelle krêften. Ek koene nij projekten opstart wurde, lykas it taallearprojekt VoLANGteers, it boerdspul Euregua, startside.frl en de Fryske taal- en korreksjeservice goedfrysk.frl. Der waard in Fedde Schurerlêzing ynsteld. In langrinnende aktiviteit wie itnijs.frl, in Frysktalige nijsside. Oant en mei 2021 waard de [[Fryske Reklamepriis]] útrikt. Fan 2018 ôant 2022 jûch de Ried it blêd [[DE NIJE]] út, as opfolger fan it blêd De Swingel, dat inkeld foar stipers wie. Finansjeel koe DE NIJE net út. De ferkeap yn ’e kiosk rûn troch de koronamaatregels hielendal op ’e non út. DE NIJE wie rjochte op in breed publyk. DE NIJE wie ek de basis foar in tal publyksaktiviteiten, lykas as in dichtwedstriid en in oersetkriich foar lieten. Foar dy aktiviteiten wie der moai wat flecht op ‘e koai.  

Nei de koronajierren 2020-2021 waard in fernijingstrajekt ynset. It bestjoer fergrize en guon aktiviteiten wiene  troch de tiid ynhelle. Sa wie de taal- en korreksjeservice goedfrysk.frl in ynspiraasjeboarne foar Frysker.nl. Yn 2023 waard de organisaasjestruktuer fan de Ried feroare. De namme waard feroare yn De Fryske Beweging (DFB). Guon aktiviteiten binne ophâlden. De stichting hat lykwols noch altyd it doel om oare Fryske Bewegingsorganisaasjes te fasilitearjen. 

DFB rikt noch alle jierren De Fear út en is belutsen by [[Fedde Schurer-betinking|de Fedde Schurerlêzing.]] Ek plombrieven wurde noch gauris ferstjoerd oan minsken of organisaasjes, dy’t har ynsette foar it brûken fan de Fryske Taal. Startside.frl is yn 2024 opgien yn de side defryskebeweging.frl. Minder sichtber foar it grutte publiek binne de aktiviteiten dy’t DFB fasilitearret op it mêd fan kontakten mei de polityk en it netwurk fan oansletten organisaasjes. Itnijs.frl is yn 2024 omfoarme nei it nije platfoarm goeie.frl. Goeie.frl is in posityf plak, dêr’t DFB op besiket om it bysûndere fan de Friezen en Fryslân te dielen mei oaren, altyd mei in oprop om mei te dwaan.

== Gearstalling ==
De fertsjintwurdige selskippen binne:

*[[Fryske Rie]]
*[[Frysk Boun om Utens]] (FBU)
*[[Federaasje fan Fryske Studinteferienings]] (FFS)
*[[Feriening foar in Federaal Europa]] (FFE)
*[[Freonen fan Omrop Fryslân]] (FFOF)
*[[Feriening foar Frysk Underwiis]] (FFU)
*[[It Frysk Amateur Toaniel]] (IFAT)
*[[Stichting 'Ons Bildt']] 
*[[Jongfryske Mienskip]] (JFM)
*[[Krúspunt )organisaasje)|Krúspunt]] (it eardere [[Kristlik Frysk Selskip]])
*[[Selskip foar Fryske Taal en Skriftekennisse]] (Selskip 1844) 
*[[Stellingwarver Schrieversronte]] (SSR)

Fierder hat de Ried inkele hûnderten stipers.

== Literatuer ==
* [[Sjoerd van der Schaaf]], Skiednis fan de Fryske Beweging. [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] [[1977]].
* [https://neerlandistiek.nl/2022/09/strijden-voor-een-boerentaal/ Liuwe H, Westra, Pionier foar it Frysk. Libben en Striid fan Tony Feitsma 1928-2009. Leeuwarden 2022]

== Keppeling om utens ==
* http://www.fryskebeweging.nl
* https://goeie.frl/

[[Kategory:Frysk]]
[[Kategory:Fryske stifting]]
[[Kategory:Organisaasje oprjochte yn 1945]]
[[Kategory:Organisaasje yn Ljouwert]]
[[Kategory:Fryske Beweging]]</text>
      <sha1>45ztv3lab6b64b8xgcivhz1nfwe9y5r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Klaas Bruinsma (oersetter)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3321</id>
    <revision>
      <id>1174039</id>
      <parentid>1171135</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T10:07:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Top8</username>
        <id>3341</id>
      </contributor>
      <origin>1174039</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47596" sha1="i38hdb2eqi33kxmph6clb003rvotwrm" xml:space="preserve">{{wrapper}}
|{{Persoan algemien
| ôfbylding                    = Klaas Bruinsma (oersetter).jpg
| ôfbyldingstekst              = 
| ôfbyldingsbreedte            = 
| namme                        = Klaas Bruinsma
| echte namme                  = Klaas Bruinsma
| oare namme(n)                = 
| nasjonaliteit                = [[File:Flag of the Netherlands.svg|20px]] [[Nederlân]]sk
| berne                        = [[1 febrewaris]] [[1931]]
| berteplak                    = [[Easterein]] ([[Fryslân]])
| stoarn                       = [[29 oktober]] [[2018]]
| stjerplak                    = [[Drachten]] ([[Fryslân]])
| etnisiteit                   = [[File:Frisian flag.svg|20px]] [[Friezen|Frysk]]
| berop/amt                    = [[ûnderwizer]], [[learaar]] [[Ingelsk]] &amp; &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;[[skiednis]]
| aktyf as                     = [[oersetter]], [[dichter]], [[skriuwer]]
| jierren aktyf                = [[1949]] – 2018
| reden bekendheid             = oersettings fan 'e klassiken&lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;nei it [[Frysk]]
| bekendste wurk(en)           = de ''[[Ilias]]'' en de ''[[Odyssee]]'' &lt;br&gt;''[[Lânwurk]]'' &lt;br&gt;''[[Feroarings fan Stal]]'' &lt;br&gt;''Sofoklês: Trije Trageedzjes'' &lt;br&gt;''[[Rein de Foks]]''&lt;br&gt;''[[Marike fan Nijmegen]]''
| prizen                       = [[dr. Obe Postmapriis]] 1993 &lt;br&gt;dr. Obe Postmapriis 2005 &lt;br&gt;[[Sulveren Anjer]] 2007
| webside                      = 
}}
|-
|{{Ynfoboks skriuwer
| ôfbylding             = 
| ôfbyldingstekst       = 
| ôfbyldingsbreedte     = 
| oar pseudonym         = 
| namme                 = Klaas Bruinsma
| echte namme           = 
| nasjonaliteit         = 
| berne                 = 
| berteplak             = 
| stoarn                = 
| stjerplak             = 
| etnisiteit            = 
| taal                  = [[Frysk]]
| sjenre                = [[poëzij]], [[non-fiksje]]
| perioade              = 2e helte [[20e iuw]]
| streaming             = 
| tema's                = 
| bekendste wurk(en)    = ''De Opstalbeam'' &lt;br&gt;''Us Grutte Foarsjonger Gysbert Japix''
| útjouwer              = 
| prizen                = 
| jierren aktyf         = [[1949]] – no
| webside               = ''gjint''
}}
|-
|}
'''Klaas Bruinsma''' ([[Easterein]], [[1 febrewaris]] [[1931]] - [[Drachten]], [[29 oktober]] [[2018]])&lt;ref name=&quot;stjerberjocht&quot;&gt;{{Fuotnoat|Stjerberjocht fan Klaas Bruinsma, yn: de ''Ljouwerter Krante'', 31 oktober 2018, s. 44}}&lt;/ref&gt; wie in âld-[[ûnderwizer]] en -[[learaar]] [[Ingelsk]] en [[skiednis]], dy't bekendheid krige troch syn [[oersetting]]s fan [[histoarysk]]e [[literatuer|literêre wurken]] yn it [[Frysk]]. Hy wie ferantwurdlik foar in grut ferskaat oan fertalings fan [[proaza]] en [[poëzij]] út it [[Aldgryksk]], [[Latyn]], [[Midfrysk]], [[Nederlânsk]] en [[Midnederlânsk]], [[Dútsk]], [[Aldingelsk|Ald-]], [[Midingelsk|Mid-]] en modern [[Ingelsk]], [[Frânsk]], [[Russysk]], [[Skotsk]] en [[Spaansk]]. Foar de oersettings fan trije [[trageedzje]]s fan [[Sofoklês]] (''[[Filoktêtês]]'', ''[[Kening Oidipoes]]'' en ''[[Oidipoes yn Kolonos]]'') krige Bruinsma yn [[1993]] de [[Dr. Obe Postmapriis]]. Foar syn oersettings fan 'e ''[[Ilias]]'' en de ''[[Odyssee]]'' fan [[Homêros]] ûntfong er yn [[2005]] jitris dyselde [[priis (ûnderskieding)|priis]] en yn [[2007]] waard er dêrfoar eare mei de [[Sulveren Anjer]]. Njonken syn wurk as [[oersetter]] wie Bruinsma ek aktyf as [[dichter]] en as [[skriuwer]] fan [[non-fiksje]]. 

==Libben==
Klaas Bruinsma waard [[berne]] te [[Easterein]] yn wat no de [[gemeente (bestjoer)|gemeente]] [[Súdwest-Fryslân]] is (doe [[Hinnaarderadiel]]), as it op ien nei jongste [[bern (persoan)|bern]] út it [[gesin]] fan in [[ryksfjildwachter]]. Bruinsma syn [[heit]] waard yn 'e [[Twadde Wrâldoarloch]] [[deportearre]] en kaam om yn 'e [[konsintraasjekamp]]en, by wize fan [[represaille]]maatregel om't de [[Nazy-Dútslân|Dútsers]] syn âldste [[soan]], dy't yn it [[Nederlânsk ferset yn de Twadde Wrâldoarloch|ferset]] siet, net krije koene.

Nei de [[legere skoalle]] gie Bruinsma nei de [[MULO]] en folge ûnderwilens [[byles]]sen yn [[Aldgryksk]] en [[Latyn]]. Nei ôfrin fan 'e oarloch besocht er it Grifformeard Gymnasium yn [[Huzum]] (no it [[Kristlik Gymnasium Beyers Naudé]]) en dêrnei learde er fierder oan 'e [[Ljouwert (stêd)|Ljouwerter]] [[kweekskoalle]]. Hy stie in pear jier as [[ûnderwizer]] oan 'e [[legere skoalle]], earst yn [[Spannum]] en doe yn [[Hidaard]]. Syn ferfangende [[tsjinstplicht]] ferfolle er as [[ferpleechkundige|broeder]] yn in [[psychiatrysk sikehûs]]. Hy [[troude]] en [[ferfear]] yn [[1960]] mei syn [[oarehelte|frou]] nei [[Zoetermeer]], dêr't er op 'e nij in oanstelling oan in legere skoalle krige.

Wylst syn [[húshâlding]] oanwoeks ta úteinlik fjouwer bern (Wike, Dukke, Winfried en Inne),&lt;ref name=&quot;stjerberjocht&quot;/&gt; helle Bruinsma de [[akte (ûnderwiis)|akte]] [[Ingelsk]], wêrmei't er yn [[1963]] in oanstelling oan 'e [[MULO]] yn [[Balk]] yn 'e wacht sleepte. Dêr bleau er tsien jier en doe ferhuze er nei [[Drachten]], dêr't er fan [[1973]] oant syn [[pinsjoen]] yn [[1986]] [[learaar]] [[Ingelsk]] en [[skiednis]] oan it [[Ichtus Kolleezje]] wie. Underwilens wie syn [[houlik]] yn 'e earste helte fan 'e [[1980-er jierren|jierren tachtich]] op in [[skieding (houlik)|skieding]] útrûn. Bruinsma wenne dêrnei oant [[2003]] te [[Aldemardum]], mar gie doe wer werom nei Drachten.

Mids [[2018]], doe't er ûnderwilens op hege jierren wie, lei er trije dagen yn it [[sikehûs]] mei in [[koronêr syndroom|akút koronêr syndroom]] (tichtslibbing fan 'e [[krânsslachier]] om it [[hert]] hinne).&lt;ref&gt;{{Aut|Vries, Sietse de}}, ''Lêzen wurdt foar de happy few'', yn: de ''Ljouwerter Krante'', 6 july 2018, bylage ''Freed'', s. 8-9.&lt;/ref&gt; Nei in perioade fan oanboazjende [[sykte|minnichte]] dy't einige mei [[palliative soarch]] yn [[Hospice Smelnehaven]]&lt;ref name=&quot;stjerberjocht&quot;/&gt; yn syn wenplak Drachten, kaam Bruinsma op [[29 oktober]] [[2018]] yn 'e [[âlderdom]] fan 87 jier te [[ferstjerren]].
&lt;ref name=&quot;in memoriam&quot;&gt;{{Fuotnoat|{{Aut|Vries, Sietse de}}, ''In Memoriam: In serieuze taal kin net sûnder eigen Homêros'', yn: de ''Ljouwerter Krante'', 31 oktober 2018, s. 34}}&lt;/ref&gt;

==Oersetter==
Nei syn [[pinsjonearring]] lei Bruinsma him alhiel ta op it oersetten fan 'e klassiken út 'e [[wrâldliteratuer]] yn it Frysk. Hy hie dêr earder ek al út en troch mei oan 'e gong west, mar no hied er der foar it earst alle tiid foar. It wie leafdewurk, want in Frysk [[oersetter]] hoecht net te ferwachtsjen dat er wat foar al syn bodzjen kriget, lit stean dat er derfan libje kinne soe. Sterker noch, de útjefte fan ''Sofoklês: Trije Trageedzjes'' betelle Bruinsma út eigen bûse, oars soe it nea publisearre wêze. Oare bekende oersettings fan syn hân binne û.m. de ''[[Ilias]]'' en de ''[[Odyssee]]'' fan [[Homêros]], ''[[Lânwurk]]'' fan [[Fergilius]], [[Ovidius]] syn ''[[Feroarings fan Stal]]'', en anonime [[Midsiuwen|Midsiuwske]] Nederlânske wurken lykas ''[[Marike fan Nijmegen]]'', ''[[Béatrys]]'' en ''[[Karel en Elegast]]''.

Bruinsma wurke út leafde foar de [[taal]] en út oertsjûging en ideälisme foar Fryslân. Yn in [[fraachpetear]] yn [[2010]] seid er dat er it die foar de status fan it Frysk as literêre taal: &quot;In taal dy't serieus nommen wurdt troch de eigen sprekkers, moat oersettingen ha fan Homêros en de oare klassiken, sa ienfâldich is it.&quot;&lt;ref name=&quot;in memoriam&quot;/&gt; Syn ynset waard yn [[1993]] beleanne mei de takenning fan 'e prestizjeuze [[dr. Obe Postmapriis]] foar ''Sofoklês: Trije Trageedzjes'' en de Kultuerpriis fan [[Gaasterlân-Sleat]] foar syn fertsjinsten op it mêd fan it Frysk yn it algemien. Tolve jier letter, yn [[2005]] wûn er op 'e nij de dr. Obe Postmapriis, diskear foar syn oersettings fan [[Gysbert Japix]] út it Midfrysk nei hjoeddeisk taalgebrûk yn it tinkboek ''Gysbert Japix: een Keuze uit Zijn Werk'', en dêrnjonken fan Fergilius syn ''Lânwurk'' en fral ek fan 'e ''Ilias'' en de ''Odyssee''. Yn [[2007]] waard oan Bruinsma ek noch in [[Sulveren Anjer]] útrikt fanwegen syn ynset foar de Fryske taal en kultuer.

==Mear oer Klaas Bruinsma==
Teake Oppewal: [https://www.dbnl.org/tekst/_jaa004201901_01/_jaa004201901_01_0007.php Levensbericht Klaas Bruinsma]. Yn: ''Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2018-2019'' (2020), side 62-80

==Wurk (ûnfolsleine opsomming)==
Wurken mei de jiertallen tusken rjochte heakken binne wierskynlik (noch) net útjûn (mar wol yn te sjen by [[Tresoar]]).

===Fryske Oersettings===
[[Ofbyld:Bornmeer-Ilias.jpg|thumb|right|200px|De [[Frysk]]e oersetting fan 'e ''[[Ilias]]'', troch Klaas Bruinsma.]]
[[Ofbyld:Bornmeer-Odusseia.jpg|thumb|right|200px|De [[Frysk]]e oersetting fan 'e ''[[Odyssee]]'', troch Klaas Bruinsma.]]
[[Ofbyld:Elikser-De Striid tusken Froasken en Mûzen.jpg|thumb|right|260px|De [[Frysk]]e oersetting fan 'e ''[[Batrachomyomachia]]'', troch Klaas Bruinsma.]]
[[Ofbyld:Elikser-De Tocht fan de Argonauten.jpg|thumb|right|200px|De [[Frysk]]e oersetting fan 'e ''[[Argonautica]]'', troch Klaas Bruinsma.]]
[[Ofbyld:Elikser-Ut Beda Syn HEGA.jpg|thumb|right|200px|De (fragmintaryske) [[Frysk]]e oersetting fan 'e ''[[Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum]]'', troch Klaas Bruinsma.]]
[[Ofbyld:Bornmeer-Lânwurk.jpg|thumb|right|200px|De [[Frysk]]e oersetting fan 'e ''[[Georgica]]'', troch Klaas Bruinsma.]]
[[Ofbyld:Bornmeer-It Libben fan Bonifatius.jpg|thumb|right|200px|De [[Frysk]]e oersetting fan 'e ''[[Vita Bonifatii]]'', troch Klaas Bruinsma.]]
[[Ofbyld:Bornmeer-Feroarings fan Stal.jpg|thumb|right|200px|De [[Frysk]]e oersetting fan 'e ''[[Metamorphoses]]'', troch Klaas Bruinsma.]]
[[Ofbyld:Elikser-Floaris en Blankefloar.jpg|thumb|right|200px|De [[Frysk]]e oersetting fan ''[[Floris ende Blancefloer]]'', troch Klaas Bruinsma.]]
[[Ofbyld:Elikser-Marike fan Nijmegen &amp; Elkenien.jpg|thumb|right|200px|De [[Frysk]]e oersettings fan ''[[Mariken van Nieumeghen]]'' en fan ''[[Elckerlijc]]'' (publisearre yn ien bân), troch Klaas Bruinsma.]]
[[Ofbyld:Elikser-De Roman fan Walewein.jpg|thumb|right|200px|De [[Frysk]]e oersetting fan ''[[De Roman van Walewein]]'', troch Klaas Bruinsma.]]
[[Ofbyld:Elikser-Fergút.jpg|thumb|right|200px|De [[Frysk]]e oersetting fan ''[[Ferguut]]'', troch Klaas Bruinsma.]]
[[Ofbyld:Elikser-Moriaan, de Swarte Ridder.jpg|thumb|right|200px|De [[Frysk]]e oersetting fan ''[[Moriaen]]'', troch Klaas Bruinsma.]]
[[Ofbyld:Elikser-Sint Brandaan yn Fjouwerfâld.jpg|thumb|right|200px|De [[Frysk]]e oersetting fan ''[[Van Sente Brandane]]'', troch Klaas Bruinsma, útbrocht yn ien bân mei trije oare teksten oer [[Sint Brandaan]] yn oersetting fan Eibert van der Veen.]]
[[Ofbyld:Bornmeer-20 Leafdesdichten en in Liet fan Wanhoop.jpg|thumb|right|200px|De [[Frysk]]e oersetting fan ''[[Veinte Poemas de Amor y Una Canción Desesperada]]'', troch Klaas Bruinsma.]]
[[Ofbyld:Elikser-Blomlêzing út 'e Spaanske Poëzij.jpg|thumb|right|200px|De [[Frysk]]e oersettings fan in ferskaat oan [[Spaansk]]talige [[gedicht]]en troch Klaas Bruinsma, gearbrocht yn 'e bondel ''Blomlêzing út 'e Spaanske Poëzij''.]]

====Ut it Dútsk====
* [19??]: ''[[Heinrich Heine|Aria di Giovannini]]'' (''[[Heinrich Heine|Aria di Giovannini]]'') – nei [[Heinrich Heine]] (in [[gedicht]])

====Ut it Frânsk====
* 1994: ''Fryske Keaplju en Seefarders fan de Iere Midsiuwen, Diel I: It Essay'' (''Marchands et Navigateurs frisons du Haut Moyen Âge, Vol. I: Essay'') – nei [[Stéphane Lebecq]] (oers. y.g.m. [[Harke Bremer]])
* 1994: ''Fryske Keaplju en Seefarders fan de Iere Midsiuwen, Diel II: It Corpus'' (''Marchands et Navigateurs frisons du Haut Moyen Âge, Vol. II: Corpus des Sources'') – nei Stéphane Lebecq (oers. y.g.m. [[Harke Bremer]])
* 1994: ''[[Mei Sletten Doarren]]'' (''[[Huis Clos]]'') – nei [[Jean Paul Sartre]] (in [[toanielstik]])

====Ut it Midfrysk====
* [2000]: ''Inkelde Losse Oersettings fan Fersen fan Gysbert Japicx yn it Nijfrysk'' – nei [[Gysbert Japiks]]
* 2003: ''Gysbert Japix: Een Keuze uit Zijn Werk'' – nei Gysbert Japiks (mei oersettings yn modern [[Frysk]] fan Klaas Bruinsma en [[Jan Popkema]])
* 2004: ''Jûnbea'' (''Nachtrêst-bejerte aef Juwn-bede'') – nei Gysbert Japiks (in gedicht)

====Ut it Aldgryksk====
* 1954: Sang 6 út 'e ''[[Odyssee]]'' – nei [[Homêros]] (publ. yn it ''[[Frysk Studinte-Almenak]]'' ûnder it pseudonym Eurútelês)
* 1955: Sang 5 út 'e ''[[Odyssee]]'' – nei Homêros (publ. yn it ''Frysk Studinte Almenak'', ûndertekene mei K.B.)
* 1956: Sang 9 út 'e ''[[Odyssee]]'' – nei Homêros (publ. yn it ''Frysk Studinte Almenak'', ûndertekene mei K.B.)
* 1957: Sang 7 út 'e ''[[Odyssee]]'' – nei Homêros (publ. yn it ''Frysk Studinte Almenak'', net ûndertekene)
* 1958: Sang 8 út 'e ''[[Odyssee]]'' – nei Homêros (publ. yn it ''Frysk Studinte Almenak'', ûndertekene mei K. Bruinsma)
* 1960: Sang 10 út 'e ''[[Odyssee]]'' – nei Homêros (publ. yn it ''Lustrumboek 1960'', ûndertekene mei Grins, K. Bruinsma)
* 1991: ''[[Filoktêtês]]'' (''[[Filoktētēs]]'') – nei [[Sofoklês]] (in toanielstik; útjûn as ûnderdiel fan ''Sofoklês: Trije Trageedzjes'')
* 1991: ''[[Kening Oidipoes]]'' (''[[Oidipous Tyrannos]]'') – nei Sofoklês (in toanielstik; útjûn as ûnderdiel fan ''Sofoklês: Trije Trageedzjes'')
* 1991: ''[[Oidipoes yn Kolonos]]'' (''[[Oidipous epi Kolōnō]]'') – nei Sofoklês (in toanielstik; útjûn as ûnderdiel fan ''Sofoklês: Trije Trageedzjes'')
* 1991: ''[[It Moaiste op 'e Swarte Ierde]]'' ([[Fragmint 16 (Sapfo)|Fragmint 16]]) – nei [[Sapfo fan Lesbos]] (in gedicht)
* 1991: ''[[Antígoné]]'' (''[[Antigonē]]'') – nei Sofoklês (in toanielstik)
* 1991: ''[[Elektra (Sofoklês)|Elektra]]'' (''[[Ēlektra (Sofoklês)|Ēlektra]]'') – nei Sofoklês (in toanielstik)
* [1991]: ''[[De Froulju fan Trakhis]]'' (''[[Trachiniai]]'') – nei Sofoklês (in toanielstik)
* 1993: ''[[Perzen (toanielstik)|Perzen]]'' (''[[Persai]]'') – nei [[Aeschylus]] (in toanielstik)
* [1995]: ''[[Alkêstis (toanielstik)|Alkêstis]]'' (''[[Alkēstis]]'') – nei [[Euripides]] (in toanielstik)
* 1997: ''[[Lysistrata]]'' (''[[Lysistrata]]'') – nei [[Aristofanes]] (in toanielstik)
* 1998: ''[[Aias]]'' (''[[Aias]]'') – nei Sofoklês (in toanielstik)
* 1999: ''[[Fûgels (toanielstik)|Hoppe Syn Sang ta de Nachtegeal]]'' (fragmint út it toanielstik ''[[Ornithes]]'') – nei Aristofanes
* [199?]: ''[[Ealjebijen (toanielstik)|Ealjebijen]]'' (''[[Sfēkes]]'') – nei Aristofanes (in toanielstik)
* [199?]: ''[[Elektra (Euripides)|Elektra]]'' (''[[Ēlektra (Euripides)|Ēlektra]]'') – nei Euripides (in toanielstik)
* [199?]: ''[[Fûgels (toanielstik)|Koaren út Aristófanes Syn &quot;Fûgels&quot;]]'' (fragmint út it toanielstik ''[[Ornithes]]'') – nei Aristofanes
* 199?: ''[[Fûgels (toanielstik)|Fûgels]]'' (''[[Ornithes]]'') – nei Aristofanes (in toanielstik)
* [199?]: ''[[Frede (toanielstik)|Frede]]'' (''[[Eirēnē]]'') – nei Aristofanes (in toanielstik)
* [199?]: ''[[Medéa (toanielstik)|Medéa]]'' (''[[Mēdeia]]'') – nei Euripides (in toanielstik)
* [199?]: ''[[Oresteia]]'' (''[[Oresteia]]'') – nei [[Aeschylus]] (in trilogy fan toanielstikken)
** [1993]: ''[[Agamemnon (toanielstik)|Agamemnon]]'' (''[[Agamemnōn]]'') – nei Aeschylus (in toanielstik; diel 1 fan 'e ''Oresteia'')
** [199?]: ''[[De Offerplingsters]]'' (''[[Choēforoi]]'') – nei Aeschylus (in toanielstik; diel 2 fan 'e ''Oresteia'')
** [199?]: ''[[De Eumeniden]]'' (''[[Eumenides]]'') – nei Aeschylus (in toanielstik; diel 3 fan 'e ''Oresteia'')
* [199?]: ''[[Kikkerts (toanielstik)|Kikkerts]]'' (''[[Bātrachoi]]'') – nei Aristofanes (in toanielstik)
* [199?]: ''[[De Koalebranders]]'' (''[[Acharneis]]'') – nei Aristofanes (in toanielstik)
* [199?]: ûnderskate fersen – nei Aristofanes
* [199?]: ûnderskate fersen – nei Euripides
* [19??]: ''[[Ilias|Lof fan de Sjonger]]'' (fragmint út 'e ''[[Ilias]]'') – nei Homêros
* [19??]: ''[[Ilias|Pêgasos Bliuwt yn 'e Stringen]]'' (fragmint út 'e ''[[Ilias]]'') – nei Homêros
* 2000: ''[[Psalm 151|Psalm 151, in Apokrife Psalm]]'' – nei anonimus
* 2004: ''[[Ilias]]'' (''[[Ilias]]'') – nei Homêros (in [[epos]])
* 2004: ''[[Odusseia]]'' (''[[Odýsseia]]'') – nei Homêros (in epos)
* [2005]: [[Hippolytus (toanielstik)|''De Macht fan Afrodite'' en ''Eros Rikt Fier'']] (fragmint út it toanielstik ''[[Hippolytus (toanielstik)|Hippolytus]]'') – nei Euripides
* 2006: ''[[Psalmen 152-155|Psalm 155 (11 QPs a 155)]]'' – nei anonimus
* 2007: ''[[Wurken en Dagen|Winter yn Bojotia]]'' (fragmint út it epos ''[[Erga kai Hēmerai]]'') – nei [[Hesiodos]]
* 2010: ''[[De Striid tusken Froasken en Mûzen]]'' (''[[Batrachomyomachia]]'') – nei [[De Striid tusken Froasken en Mûzen|Pseudo-Homêros]] (in satirysk epos)
* 2015: ''De Striid fan de Kat en de Mûzen'' Komysk drama út 1150 fan Theodoros Pródromos
* 2016: ''[[De Tocht fan de Argonauten]]'' (''[[Argonautica]]'') – nei [[Apolloanius fan Roados]] (in epos)

====Ut it Gryksk====
* 2017: ''Pégasus. Blomlêzing út 'e Grykse poëzij'' - neffens The Penguin Book of Greek Verse

====Ut it Aldingelsk====
* 1986: ''[[De Dream fan it Krús]]'' (''[[The Dream of the Rood]]'') – nei anonimus (in epysk gedicht)
* 1986: ''[[De Seeman (Aldingelsk gedicht)|De Seeman]]'' (''[[The Seafarer]]'') – nei anonimus (in epysk gedicht)
* 1987: ''[[De Balling]]'' (''[[The Wanderer]]'') – nei anonimus (in epysk gedicht)

====Ut it Midingelsk====
* 1970: ''[[De Canterbury Ferhalen|It Teltsje fan de Priorinne]]'' (''[[The Canterbury Tales|The Prioress's Tale]]'') – nei [[Geoffrey Chaucer]] (ien fan ''[[The Canterbury Tales]]'')
* 1983: ''[[De Canterbury Ferhalen|It Teltsje fan de Mounder]]'' (''[[The Canterbury Tales|The Miller's Tale]]'') – nei [[Geoffrey Chaucer]] (ien fan ''[[The Canterbury Tales]]'')
* [19??]: ''[[De Ule en de Nachtegeal]]'' (''[[The Owl and the Nightingale]]'') – nei [[Nikolaas fan Guildford]]? (in [[fabel]])
* 2001: ''[[Hear Gawain en de Griene Ridder]]'' (''[[Sir Gawayne and the Grene Knyght]]'') – nei anonimus (in [[ridderroman]])

====Ut it Ingelsk====
* 1954: ''Foriviging'' – nei [[Edmund Spenser]] (sonnet, yn: ''[[De Stiennen Man (blêd)|De Stiennen Man]]'', ôfl. 29)
* 1973: ''Simson'' (''Samson Agonistes'') – nei [[John Milton]] (fragmint; yn: ''Alternatyf'' jg. 3, nr. 5, s. 49-52) 
* 1975: ''[[Amoretti|Bea op Peaske]]'' (gedicht út 'e ''[[Amoretti]]'') – nei [[Edmund Spenser]]
* 1976: ''[[De Reis fan de Wizen]]'' (''[[The Journey of the Magi]]'') – nei [[T.S. Eliot]] (in gedicht)
* 1991: ''[[David Storey (skriuwer)|De Sate]]'' (''[[David Storey (skriuwer)|The Farm]]'') – nei [[David Storey (skriuwer)|David Storey]] (in toanielstik)
* 1999: ''[[Thomas Lovell Beddoes|Lyksang]]'' – nei [[Thomas Lovell Beddoes]] (fragmint út ''[[Thomas Lovell Beddoes|Death's Jest-Book]]'' of ''[[Thomas Lovell Beddoes|It Moppeboek fan Hofnar Dea]]'') (in gedicht)
* 19??: ''It Gokkershûs &quot;De Sinneskyn&quot;'' (&lt;small&gt;oarspronklike titel?&lt;/small&gt;) – nei in Ingelsk folkswyske (in ferske)
* 19??: ''De Seeman Syn Faam: Heit, Bou My in Boat en Meitsje it Ree'' (''Father, Father, Build Me a Boat'') – nei in âlde [[Skotlân|Skotske]] ballade (in ferske; tekst neffens de ferzje fan [[Ewan MacColl]])
* 19??: ''’t Sigeunerintsje fan Myn Dream'' (''My Gypsy Dream Girl'') – nei in [[Ingelân|Ingelsk]] folkswyske (in ferske)
* 19??: ''Wa Keart de Rein'' (&lt;small&gt;oarspronklike titel?&lt;/small&gt;) – nei in Ingelsk folkswyske (in ferske)
* 2002: ''[[Philip P. Bliss|Ik Sjong Bliid fan Myn Ferlosser]]'' (''[[Philip P. Bliss|I Will Sing of My Redeemer]]'') – nei [[Philip P. Bliss]] (in [[hymne]])
* 2003: ''[[George Hugh Bourne|In Liet foar Peaske]]'' (&lt;small&gt;oarspronklike titel?&lt;/small&gt;) – nei [[George Hugh Bourne]] (in hymne)
* 2004: ''[[William Williams Pantycelyn|Machtige Ferlosser, Lied My]]'' (''[[William Williams Pantycelyn|Guide Me, O Thou Great Redeemer]]'') – nei [[William Williams Pantycelyn]] (in hymne)
* [20??]: ''[[De Fuortgong]]'' (''[[Birds of Passage (gedicht)|Birds of Passage]]'') – nei [[Henry Wadsworth Longfellow]] (in gedicht)

====Ut it Latyn====
* 1982: ''[[Pinksterbea]]'' (''[[Veni, Creator Spiritus]]'') – nei [[Rabanus Maurus]] (in hymne)
* 1985: ''[[Tyestes (toanielstik)|Twa Koaren]]'' (fragminten út it toanielstik ''[[Thyestes (toanielstik)|Thyestes]]'') – nei [[Lusius Annaeus Seneka]]
* 1992: ''[[Annales Fuldenses|Ut de &quot;Traditiones Fuldensis&quot;: Beskriuwing fan de Ynkomsten út Fryslân ûnder de Abt Hadamarus]]'' (fragminten út 'e ''[[Annales Fuldenses]]'') – nei anonimus (in skiedkundige tekst)
* 1997: ''[[It Libben fan de Hillige Liudger]]'' (''[[Vita Sancti Liudgeri]]'') – nei [[Altfried]] (in [[hilligelibben]]; útjûn as ûnderdiel fan ''Liudger en Gregorius'')
* 1997: ''[[It Libben fan Gregoarius, Abt fan Utert]]'' (''[[Vita Gregorii Abbatis Traiectensis]]'') – nei [[Liudger]] (in hilligelibben; útjûn as ûnderdiel fan ''Liudger en Gregorius'')
* [19??]: ''[[Hoedersdichten|Ekloge I]]'' (earste diel fan 'e ''[[Eclogae]]'') – nei [[Fergilius]] (in epos)
* [19??]: ''[[Hoedersdichten|Ekloge IV]]'' (fjirde diel fan 'e ''[[Eclogae]]'') – nei Fergilius (in epos)
* [19??]: ûnderskate fragminten út ''[[De Rerum Natura]]'' – nei [[Lukretius]] (in epysk gedicht)
* 2000: ''[[Jûnbea fan Ambrosius]]'' ([[Oratio Vespertina (Ambrosius)|''Oratio Vespertina'']]) – nei [[Ambrosius]] (in [[gebed]])
* 2002: ''[[Lânwurk]]'' (''[[Georgica]]'') – nei Fergilius (in epos)
* 2003: ''[[De Lofsang fan Simeön]]'' (''[[Nunc Dimittis]]'') – nei anonimus (in hymne, basearre op ''[[Evangeelje fan Lukas|Lukas]]'' 2:22-38)
* 2004: ''[[It Libben fan Bonifatius]]'' (''[[Vita Bonifatii]]'') – nei [[Willibald fan Mainz]] (in hilligelibben)
* 2010: ''[[Feroarings fan Stal]]'' (''[[Metamorphoses]]'') – nei [[Ovidius]] (in epos)
* [2011]: ''[[Vita Sancti Martini|It Libben fan Sint Martinus: Foarwurd oan Agnes en Radegonde]]'' (fragmint út 'e ''[[Vita Sancti Martini]]'' – nei [[Fenantius Fortunatus]] (út in hilligelibben)
* 2013: ''[[Ut Beda syn HEGA]]'' (fragminten út 'e ''[[Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum]]'') – nei [[Beda]] (in skiedkundige tekst)
* 2013: ''Fersen fan en foar Gadso Coopmans'' (oersetting fan Latynske gedichten fan [[Gadso Coopmans]], perfester yn 'e medisinen oan 'e [[Universiteit fan Frjentsjer]])
* 2018: ''[[It Libben fan Freark fan Hallum]]'' - nei [[Sibrand fan Hallum]] (in hilligelibben)

====Ut it Midnederlânsk====
* 1973: ''[[Rein de Foks]]'' (''[[Van den Vos Reynaerde]]'') – nei [[Willem die Madocke maecte]] (in fabel)
* 1985: ''[[Sa Bist]]'' (''[[Esopet]]'') – nei Calfstaf en Noydekyn? (67 Midflaamske fabels)
* 1993: ''[[Béatrys]]'' (''[[Beatrijs]]'') – nei anonimus (in [[Marijeleginde]])
* 1994: ''[[Karel en Elegast]]'' (''[[Karel ende Elegast]]'') – nei anonimus (in ridderroman)
* 2001: ''[[Fersen fan Minne]]'' (''[[Strofische Gedichten]]'') – nei [[Hadewych (skriuwster)|Hadewych]] (gedichten)
* 2009: ''[[Floaris en Blankefloar]]'' (''[[Floris ende Blancefloer]]'') – nei [[Diderik fan Assenede]] (in leafdesroman)
* 2009: ''[[Marike fan Nijmegen]]'' (''[[Mariken van Nieumeghen]]'') – nei anonimus (in [[merakelspul]]; útjûn yn ien bân mei ''Elkenien'')
* 2009: ''[[Elkenien]]'' (''[[Elckerlijc]]'') – nei anonimus (in [[moraliteit]]; útjûn yn ien bân mei ''Marike fan Nijmegen'')
* 2010: ''[[De Roman fan Walewein]]'' (''[[De Roman van Walewein]]'') – nei [[Penninc]] en [[Piter Vostaert]] (in ridderroman)
* 2011: ''[[Fergút]]'' (''[[Ferguut]]'') – nei [[Willem de Klerk]] (in ridderroman)
* 2011: ''[[Moriaan, de Swarte Ridder]]'' (''[[Moriaen]]'') – nei anonimus (in ridderroman)
* 2012: ''[[De Reis fan Sint Brandaan]]'' (''[[Van Sente Brandane]]'') – nei anonimus (in [[kristendom|kristlike]] [[leginde]]; yn: ''Sint Brandaan yn Fjouwerfâld'', yn 'e mande mei trije teksten oerset út it Latyn troch [[Eibert van der Veen]])
* 2015: ''Ut ʼe Klûs fan Suster Berta'', Opfettings oer religieuze ûnderwerpen fan de midsieuske Suster Bertken
* 2017: ''[[Ridders fan de Rûne Tafel]]'', oersetting fan de episoade Perchevael út de Haachse Lanselotkompilaasje

====Ut it Nederlânsk====
* 1983: ''[[De Brulloft fan it Laam]]'' (''[[Ter Zelver Bruiloft]]'') – nei [[Joast fan de Vondel]] (in gedicht)
* 1986: ''[[Dirk Kerst Koopmans|Buenos Aires]]'' (''[[Dirk Kerst Koopmans|Buenos Aires]]'') – nei [[Dirk Kerst Koopmans]] (in gedicht)
* 1998: ''[[Maaie (Gorter)|Maaie]]'' (''[[Mei (Gorter)|Mei]]'') – nei [[Herman Gorter]] (in lyrysk epos)
* [19??]: ûnderskate fersen – nei [[Gerrit Achterberg]]
* [19??]: ûnderskate fersen – nei [[Tom van Deel]]
* [19??]: ûnderskate fersen – nei [[Hans Faverey]]
* [19??]: ûnderskate fersen – nei [[Rutger Kopland]]
* 2003: ''Fjirtich Dagen ta Oertinking'' (''Veertig Dagen om te Bezinnen'') – nei Tineke Torensma-Van Beijum (gedichten by liturgy)

====Ut it Russysk====
* 1974: Lazarus – nei [[Leonid Nikolajevitsj Andrejev]] (part Ia)
* 1975: Lazarus – nei [[Leonid Nikolajevitsj Andrejev]] (part Ib)
* 2001: ''[[Aleksander Blok|Arktika]]'' (''[[Aleksander Blok|Arktika]]'') – nei [[Aleksander Blok]] (in gedicht)

====Ut it Skotsk====
* 1975: ''[[De Twa Roeken]]'' (''[[The Twa Corbies]]'') – nei in [[Skotlân|Skotske]] ballade (in gedicht)

====Ut it Spaansk====
* 1974: ''Oade oan de lucht'' – nei [[Pablo Neruda]] (in gedicht, oerset tegearre mei [[Dirk Kerst Koopmans]])
* 1974: ''[[De Satrapen]]'' (''[[Las Satrapías]]'') – nei [[Pablo Neruda]] (in gedicht, oerset tegearre mei [[Dirk Kerst Koopmans]])
* 1974: ''Needlot'' – nei [[Rubén Darío]] (in gedicht, oerset tegearre mei [[Dirk Kerst Koopmans]])
* 1974: ''Hwer mei Wilhelmine wol wêze?'' – nei [[Pablo Neruda]] (in gedicht)
* 1976: ''Oer Selskennisse'' (''Al Conocimiento de Si Proprio'') – nei Pedro Espinosa (in gedicht)
* 1980: ''[[Jorge Luis Borges|It Goud fan de Tigers]]'' (''[[Jorge Luis Borges|El Oro de los Tigres]]'') – nei [[Jorge Luis Borges]] (in gedicht)
* 1980: ''[[José de Espronceda|Oan in Nachtegeal]]'' (''[[José de Espronceda|A un Ruiseñor]]'') – nei [[José de Espronceda]] (in gedicht)
* 1981: ''[[Jorge Luis Borges|De Djippe Roas]]'' (''[[Jorge Luis Borges|La Rosa Profunda]]'') – nei Jorge Luis Borges (in gedicht)
* 1981: ''[[Jorge Luis Borges|Susana Bombal]]'' (''[[Jorge Luis Borges|Susana Bombal]]'') – nei Jorge Luis Borges (in gedicht)
* 1981: ûnderskate gedichten – nei [[Jehannes fan it Krús]]
* 1981: ''[[Oade oan de Sipel]]'' (''[[Oda a la Cebolla]]'') – nei Pablo Neruda (in gedicht)
* 1981: ''[[Juan Martínez de Jáuregui y Aguilar|Op in Wrak op it Strân fan de See]]'' (&lt;small&gt;oarspronklike titel?&lt;/small&gt;) – nei [[Juan Martínez de Jáuregui y Aguilar]] (in gedicht)
* 1982: ''[[Lope de Vega|Oan de Godlike Hoeder]]'' (''[[Lope de Vega|El Pastor Divino]]'') – nei [[Lope de Vega]] (in gedicht)
* 1983: ''[[De Fisken en de Drenkeling]]'' (''[[Los Peces y el Ahogado]]'') – nei Pablo Neruda (in gedicht)
* 1983: ''[[Leviathan]]'' (''[[Leviathan]]'') – nei Pablo Neruda (in gedicht)
* 1983: ''[[Octavio Paz|Nijjiersdei]]'' (''[[Octavio Paz|Año Nuevo]]'') – nei [[Octavio Paz]] (in gedicht)
* 1983: ''[[Rubén Darío|Simfony yn Griis Grut]]'' (''[[Rubén Darío|Sinfonía en Gris Mayor]]'') – nei [[Rubén Darío]] (in gedicht)
* 1984: ''[[Miguel de Barrios|By de Dea fan Rachel]]'' (''[[Miguel de Barrios|A la Muerte de Raquel]]'') – nei [[Miguel de Barrios]] (in gedicht)
* 1984: ''[[De Sinnestien]]'' (''[[Piedra de Sol]]'') – nei Octavio Paz (in gedicht)
* 1985: ''[[De Trije Musketiers]]'' (''[[Les Trois Mousquetaires]]'') – Spaanske tekst nei [[Alexandre Dumas]] (tekst by in byldferhaal)
* 1985: ''[[De Lêste Mohikaan]]'' (''[[The Last of the Mohicans]]'') – Spaanske tekst nei [[James Fenimore Cooper]] (tekst by in byldferhaal)
* 1985: ''[[Ivanhoe]]'' (''[[Ivanhoe]]'') – Spaanske tekst nei sir [[Walter Scott]] (tekst by in byldferhaal)
* 1985: ''[[De Aventoeren fan Tom Sawyer]]'' (''[[The Adventures of Tom Sawyer]]'') – Spaanske tekst nei [[Mark Twain]] (tekst by in byldferhaal)
* 1985: ''[[Luis Carrillo y Sotomayor|Op de Fluggens en it Ferlies fan de Tiid]]'' (&lt;small&gt;oarspronklike titel?&lt;/small&gt;) – nei [[Luis Carrillo y Sotomayor]] (in gedicht)
* 1986: ''[[De Leafde fan Don Perlimplín en Belisa yn Syn Tún]]'' (''[[Amor de Don Perlimplín con Belisa en Su Jardín]]'') – nei [[Federico García Lorca]] (in toanielstik)
* 1989: ''[[It Hûs fan Bernarda Alba]]'' (''[[La Casa de Bernarda Alba]]'') – nei Federico García Lorca (in toanielstik)
* 1992?: ''[[Brief fan Columbus]]'' (''[[Carta de Colón]]'' – nei [[Kristoffel Kolumbus]] (in brief)
* 19??: ''[[De Bloedbrulloft]]'' (''[[Bodas de Sangre]]'') – nei Federico García Lorca (in toanielstik)
* 19??: ''[[Doña Rosita Is Frij Faam of De Taal fan de Blommen]]'' (''[[Doña Rosita la Soltera o Las Lenguaje de las Flores]]'') – nei Federico García Lorca (in toanielstik)
* 19??: ''[[Yerma]]'' (''[[Yerma]]'') – nei Federico García Lorca (in toanielstik)
* [19??]: ''[[Ernesto Cardenal|Moderne Psalmen]]'' (''[[Ernesto Cardenal|Salmos]]'') – nei [[Ernesto Cardenal]] (in dichtbondel)
* 2002: ''[[Tweintich Leafdesdichten en in Liet fan Wanhoop|O Wiidte fan Dinnen]]'' (''[[Veinte Poemas de Amor y Una Canción Desesperada|Ah Vastedad de Pinos]]'') – nei Pablo Neruda (in gedicht; ûnderdiel fan 'e bondel ''Tweintich Leafdesdichten en in Liet fan Wanhoop'')
* 2005: ''[[Tweintich Leafdesdichten en in Liet fan Wanhoop]]'' (''[[Veinte Poemas de Amor y Una Canción Desesperada]]'') – nei Pablo Neruda (in dichtbondel)
* 2014: ''Blomlêzing út 'e Spaanse Poëzij'' - nei in ferskaat oan [[Spaansk]]talige [[dichter]]s

===Oare oersettings===

====Ut it Midfrysk nei it Dútsk====
* 2005: ''Heil Du, Freude Aller Welt'' – nei ''Wolkom, Freugde fan 'e Wrâld'', fan Gysbert Japiks (in hymne)
* [2011]: &lt;small&gt;titel oersetting?&lt;/small&gt; – nei ''By 't Opgean fan de Sinne'', fan Gysbert Japiks (in gedicht)

====Ut it Midfrysk nei it Frânsk====
* 2005: ''Joie du Monde et Grandeu'' – nei ''Wolkom, Freugde fan 'e Wrâld'', fan Gysbert Japiks (in hymne)
* [2011]: &lt;small&gt;titel oersetting?&lt;/small&gt; – nei ''By 't Opgean fan de Sinne'', fan Gysbert Japiks (in gedicht)

====Ut it Midfrysk nei it Ingelsk====
* 2003: ''On Vocal Music'' – nei ''Op 't Musyck-sjongen'' fan Gysbert Japiks (in gedicht)
* 2005: ''Welcome, All the World's Delight'' – nei ''Wolkom, Freugde fan 'e Wrâld'', fan Gysbert Japiks (in hymne)
* [2011]: &lt;small&gt;titel oersetting?&lt;/small&gt; – nei ''By 't Opgean fan de Sinne'', fan Gysbert Japiks (in gedicht)

====Ut it Midfrysk nei it Latyn====
* 1974: ''Nocturna Requietis Votum sive Oratio Vespertina'' – nei ''Nachtrêst-Bejerte, aef Juwn-bede'', fan Gysbert Japiks (in gedicht)
* [2011]: &lt;small&gt;titel oersetting?&lt;/small&gt; – nei ''By 't Opgean fan de Sinne'', fan Gysbert Japiks (in gedicht)

====Ut it Midfrysk nei it Nederlânsk====
* 2005: ''Welkom, 's Werelds Hoogste Licht'' – nei ''Wolkom, Freugde fan 'e Wrâld'', fan Gysbert Japiks (in hymne)

====Ut it Frysk nei it Dútsk====
* [19??]: ''Die Ballade von Hil Feikes, Wiedertäuferin'' – nei ''De Ballade fan Hil Feikes, Anabaptiste'', fan [[Douwe Tamminga]] (in gedicht)
* [19??]: ''Die Ballade von das Fräulein von Stavoren'' – nei ''De Ballade fan de Frouwe fan Starum'', fan Douwe Tamminga (in gedicht; ûnfolslein by Tresoar)
* [19??]: ''Batthyánys Tod'' – nei ''Batthyany's Dea'', fan [[Eeltsje Hiddes Halbertsma]] (in gedicht)
* 2004: ''It Fryske Liet de Grinzen Oer: 21 Fryske lieten mei muzyk foar koar, brassband, fanfare en bigband, mei bewurkingen yn it Nederlânsk, Dútsk en Ingelsk'' – nei ferskaat (y.g.m. [[Simy Sevenster]] en [[Ytsen Kooistra]])

====Ut it Frysk nei it Ingelsk====
* [19??]: ''The Ballad of Hil Feikes, Anabaptist'' – nei ''De Ballade fan Hil Feikes, Anabaptiste'', fan Douwe Tamminga (in gedicht)
* [19??]: ''The Ballad of the Lady of Stavoren'' – nei ''De Ballade fan de Frouwe fan Starum'', fan Douwe Tamminga (in gedicht)
* [19??]: ''In Memoriam'' – nei ''In Memoriam'', fan Douwe Tamminga (in gedicht)
* [19??]: ''Of the Four Elements'' – nei ''Fan de Fjouwer Eleminten'', fan [[Obe Postma]] (in gedicht)
* 2001: ''A Pilgrimage through Time: More Than Two Thousand Years of Fryslân'' – nei ''In Pylgerreis troch de Tiid: Mear as Twatûzen Jier Fryslân'', fan [[Kerst Huisman]] (in skiedkundige tekst)
* 2004: ''It Fryske Liet de Grinzen Oer: 21 Fryske .ieten mei muzyk foar koar, brassband, fanfare en bigband, mei bewurkingen yn it Nederlânsk, Dútsk en Ingelsk'' – nei ferskaat (y.g.m. Simy Sevenster en Ytsen Kooistra)

====Ut it Frysk nei it Nederlânsk====
* 2004: ''It Fryske Liet de Grinzen Oer: 21 Fryske .ieten mei muzyk foar koar, brassband, fanfare en bigband, mei bewurkingen yn it Nederlânsk, Dútsk en Ingelsk'' – nei ferskaat (y.g.m. Simy Sevenster en Ytsen Kooistra)

====Ut it Frysk nei it Spaansk====
* 1986: ''Buenos Aires'' – nei ''Buenos Aires'', fan [[Dirk Kerst Koopmans]] (in gedicht)
* 1986: ''Carta de Don Juan'' – nei ''Brief fan Don Juan'', fan [[Sjoerd Spanninga]] (in gedicht)
* 1986: ''Si Tras la Palabra'' – nei &lt;small&gt;oarspronklike titel?&lt;/small&gt;, fan Sjoerd Spanninga (in gedicht)
* 1987: ''Encanto'' – nei ''Betsjoening'', fan [[Tsjits Peanstra]] (in gedicht)
* 1987: ''Agua'' – nei ''Wetter'', fan Tsjits Peanstra (in gedicht)
* 1987: ''Acuerdo'' – nei ''Akkoart'', fan [[Jelle Bangma]] (in gedicht)
* 1989: ''Conservación del Monumento'' – nei ''Natuermonumint'', fan [[Theun de Vries]] (in gedicht)
* 1999: fjouwer fersen – nei 4 fersen fan [[Ella Wassenaer]] (4 gedichten)
* 19??: ''El Dia del Poeta'' – nei ''De Dei fan de Dichter'', fan [[Baukje Wytsma]] (in gedicht)
* 19??: ''Paisaje'' – nei ''Lânskip'', fan Baukje Wytsma (in gedicht)
* [19??]: de Fryske gedichten neffens de earste beide ôfdielings fan ''Country Fair: Poems from Friesland Since 1945'', in blomlêzing en Ingelske oersetting fan [[Rod Jellema]] 
* 2001: ''Dulciamargo'' – nei ''Bitterswiet'', fan [[Tiny Mulder]] (in gedicht)

====Ut it Nederlânsk nei it Dútsk====
* 2005: &lt;small&gt;titel oersetting?&lt;/small&gt; – nei ''Ode aan de Prinsentuin'', fan [[Hans Boschma]] (in gedicht)

====Ut it Nederlânsk nei it Frysk====
* 2005: ''Oade oan de Prinsetún'' – nei ''Ode aan de Prinsentuin'', fan Hans Boschma (in gedicht)

====Ut it Nederlânsk nei it Ingelsk====
* 1996: ''Lowlands' Tree of Life'' – nei ''Levensboom der Lage Landen'', fan [[Binne Lútsen Boarnstra]] (in gedicht)
* 2005: &lt;small&gt;titel oersetting?&lt;/small&gt; – nei ''Ode aan de Prinsentuin'', fan Hans Boschma (in gedicht)

===Oar wurk===

====Oarspronklike poëzij====
Njonken syn wurk as oersetter is Bruinsma ek aktyf as dichter fan oarspronklike poëzij yn it Frysk, almeast fan religieus aard of yn 'e foarm fan gelegenheidsfersen, dat er troch de jierren hinne stikje by bytsje yn in ferskaat oan kranten en tydskriften publisearre hat. Hjirûnder in opsomming dy't nei alle gedachten net folslein is. (N.B.: ''it is '''net''' alhiel ûnmooglik dat hjir noch ferdwaalde oersettings tusken sitte; de boarne, it digitale argyf fan Tresoar, is dêr net altyd like dúdlik oer.'')
* [1973]: ''Sjonkrêst-begeerte of Jûnbede fan de Lêste Fryske Tûntsjeman''
* 1974: ''Handel'' (yn: ''[[HJIR]]'', ôfl. 2; selde jiers werprinte yn ''Maniferstatie'')
* 1974: ''Ut 'e Kronyk fan Jakkele Gabbema, Abt en Kaaiman fan it Kleaster te Swetsum'' (yn: ''HJIR'', ôfl. 2)
* 1975: ''In Grutte Parade en in Lyts Garnizoen, of De Lytse Ballade fan de Lauwersmar'' (ûnder pseudonym Ultsje Wapper; yn: ''[[Frysk en Frij (tydskrift)|Frysk en Frij]]'', 8 febr.)
* 1975: ''It Fûgelparlemint'' (ûnder it pseudonym Ultsje Wapper; yn: ''Frysk en Frij'', 1 mrt.)
* 1975: ''Yn Den Haach Sei in Théatraal Mûske'' (ûnder it pseudonym Ultsje Wapper; yn: ''Frysk en Frij'', 29 mrt.)
* 1975: ''De Ballade fan Hear Idsq'' (yn: ''Frysk en Frij'', 12 july)
* 1975: ''De Dealske Frijer'' (yn: ''Frysk en Frij'', 23 aug.)
* 1975: ''Twa Susters'' (yn: ''Frysk en Frij'', 6 sept.)
* 1975: ''De Fammewelle'' (yn: ''Frysk en Frij'', 13 sept.)
* 1975: ''De Falske Frijer'' (ûnder pseudonym Inne Visser; yn: ''Frysk en Frij'', 4 okt.)
* 1975: ''De Jonge Aldman'' (ûnder pseudonym Inne Visser; yn: ''Frysk en Frij'', 25 okt.)
* 1975: ''Lazarus'' (yn: ''[[Alternatyf (tydskrift)|Alternatyf]]'', ôfl. 6-7)
* 1976: ''Klips-rymkes'' (yn: ''HJIR'', ôfl. 5-6)
* 1977: ''It Doarp Joech Syn Profeet Gâns op Syn Brea'' (yn: ''Fryske Skriuwerskalinder'')
* 1976: ''Sonnet nei Heechliet 5:2-7'' (yn: ''Sonde'', ôfl. 21; yn 1977 werprinte yn ''HJIR'')
* 1976: ''Finger-print'' (yn: ''Fryske Skriuwerskalinder'')
* [1977]: ''Trije Lieten ta Peaske''
* 1977: ''Dokter Snijsum en Patiënt De Vries'' (yn: de ''[[Ljouwerter Krante]]'', 19 jann.)
* 1977: ''Sniejacht'' (yn: ''Frysk en Frij'', 29 jann.)
* 1977: ''See fan Leafde'' (yn: ''HJIR'', ôfl. 2-3)
* 1977: ''Oan de Alderhillichste Faam Marije'' (yn: ''HJIR'', ôfl. 2-3)
* 1977: ''De Nacht'' (yn: ''HJIR'', ôfl. 5-6)
* 1977: ''It Ritme'' (yn: ''HJIR'', ôfl. 5-6)
* 1977: ''Anatomyske Les of Operaasje Weryndieling'' (yn: de ''[[Balkster Krante]]'', 19 jann.; ien dei letter werprinte yn 'e ''[[Jouster Krante]]'')
* 1978: ''De Lêste Reis, Foargoed'' (yn: ''HJIR'', juny)
* 1978: ''Hjerst'' (yn: ''HJIR'', nov.)
* 1978: ''Wengenot'' (yn: ''Fryske Skriuwerskalinder'')
* 1978: ''Bernespul'' (yn: ''Fryske Skriuwerskalinder'', wike 11)
* 1979: ''Jitris en Ienris'' (yn: ''Friesland Dichters Vandaag''; yn 1982 werprinte yn ''HJIR'')
* 1979: ''Oan in Sjongster'' (yn: ''HJIR'', okt.)
* 1980: ''De Komst'' (yn: ''HJIR'', des.)
* 1982: ''Carpe Diem'' (yn: ''HJIR'', febr.)
* 1982: ''Psalm 7:9-22'' (in psalmberiming; yn: ''HJIR'', ôfl. 3)
* 1982: ''Geweld'ge Weagen'' (yn: ''HJIR'', okt.)
* 1982: ''Ik Wit Net'' (yn: ''HJIR'', okt.)
* 1982: ''Untwyk'' (yn: ''HJIR'', okt.)
* 1982: ''Skouwe Fûgels'' (frij nei ''De Stille Plantage'' fan [[Albert Helman]]; yn: ''[[Sneed]]'', winternû.; yn 1983 werprinte yn ''HJIR'')
** [[File:Flag of Germany.svg|20px]] [[Dútsk]]e oersetting: ''Scheue Vögel'' (fert. Klaas Bruinsma, 1998)
* 1982: ''De Ferlosten'' (yn: ''Sneed'', winternû.)
* 1983: ''Dea Omfierrens'' (yn: ''HJIR'', ôfl. 1)
* 1983: ''It Tiidsferrin'' (yn: ''HJIR'', ôfl. 1)
* 1984: ''Hommels'' (yn: ''HJIR'', ôfl. 2)
* 1984: ''Al Waard yn Dit Jier...'' (yn: ''Fryske Skriuwerskalinder'', wike 51.)
* 1986: ''Oade Us Reginten'' (yn: ''[[De Frijbûtser]]'', nû. 208)
* 1987: ''In Jongfaam út it Doarp Kompenije''
* 1987: ''It Liet fan Ingel-lân'' (yn: de ''Ljouwerter Krante'', 25 july)
* 1987: ''In Draakfleander Wenjend yn Riis'' (yn: ''De Frijbûtser'', nû. 215)
* 1988: ''Pêgasus'' (yn: ''HJIR'', ôfl. 2; yn 1996 werprinte yn ''[[De Blauwe Fedde]]'')
* 1991: ''Friezetsjerke'' (yn: ''Hervormd Franeker'', 19 jann.; yn juny werprinte yn ''De Stim fan Fryslân'')
* 1991: ''Slimmerik'' (yn: ''De Frijbûtser'', apr.)
* 1992: ''Oade oan Herman Gorter'' (oade oan [[Herman Gorter]]; yn: it ''[[Snitser Nijsblêd]]'', 12 maaie; 2 dagen letter werprinte yn de ''Balkster Krante''.)
* 1993: ''Namdicht Gysbert Japiks'' (op 'e útnûging foar de offisjele iepening fan 'e tekstwinkel te [[Boalsert]], 15 apr.)
* 1993: ''Oarsprong'' (yn: ''HJIR'', des.)
* [1994]: ''Op de Flesse Damaine Nôtre Dame des Viseilles''
* 1995: ''Ut 'e Romte Tarre'' (resepten fan [[Lou Velleman]] y.g.m. [[Mies Delgorge]], mei fersen en Fryske tekst fan Klaas Bruinsma)
* 1996: ''De Smelle Wei'' (yn: ''Frysk Oekumenysk Wurkferbân Hjerbeam'', winter 1996-'97)
* 1997: ''Fryslân 2000 Jier'' (yn: ''[[De Fleanende Krie]]'', maaie.; werprinte yn itselde blêd yn 2009)
* 1997: ''By it Sjen fan de Lange Anna'' (oer de [[Lange Anna]], by [[Hilgelân]]; yn: ''De Fleanende Krie'', sept.)
** [[File:Flag of Germany.svg|20px]] [[Dútsk]]e oersetting: ''Beim Sehen der Lange Anna'' (fert. Klaas Bruinsma, 1997)
* 1998: ''Earnewâld'' (yn: ''De Fleanende Krie'', febr.)
* 1998: ''Oade oan Doede'' (oade oan [[Doede Lanting]]; yn: ''De Fleanende Krie'', sept.)
* 1999: ''Wyn, Fjoer en Wetter'' (in pinksterliet nei ''[[1 Keningen]]'' 18; yn: ''De Fleanende Krie'', febr.)
* 1999: ''Quatrebras Myn Waterloo'' (ta gelegenheid fan 'e iepen dei fan it [[FLMD]], 13 nov.; ôfprinte op 'e nije folder fan it FLMD)
* 19??: ''De Brân fan Aldehoarne, of: De Ballade fan Ysbrand Stoker'' (nije Fryske tekst op in tradisjonele Skotske wize; yn: ''[[Tsjoch (tydskrift)|Tsjoch]]'', nû. 4)
* [19??]: 2 limmeriks
* 19??: ''It Fizioen fan de Ferlosten''
* [19??]: ''It Hart yn it Wâld''
* [19??]: ''Samling Fersen fan K. Bruinsma Opdroegen of Jûn oan Dr. L. Hornstra''
* 2002: ''Godmorgen, Lille Land: Oade oan Denemarken'' (yn: ''De Fleanende Krie'', febr.)
* 2002: ''Ad Majorem Gloriam Dei'' (yn: ''S.o.W. Kerkblad Franeker'', 25 okt.)
* 2003: ''Ta de Mienskip fan Himmelum'' (yn: ''De Fleanende Krie'', febr.)
* 2003: ''In Lietsje foar Sint Marten'' (yn: it ''[[Nijsblêd fan Noard-East Fryslân]]'', 10 nov.; yn 2007 werprinte yn 'e ''[[Kollumer Krante]]'' en yn ''[[Lyts Frisia]]'')
* 2004: ''Veni, Spiritus Vitae: Kom, Geast fan it Libben'' (losse printinge ta gelegenheid fan 'e oanbieding fan it boek ''Alles Begint bij de Dingen'' fan [[Theun de Vries]])
* 2005: ''In Lyts Epos foar Simy Sevenster: 't Klinget op it Antike'' (losse printinge ta gelegenheid fan 'e presintaasje fan it boek ''Ut de Foarein'' fan [[Simy Sevenster]])
* 2006: ''Helgolân'' (yn: ''Monatzeitung für die Insel Helgoland'')
** [[File:Flag of Helgoland.svg|20px]] [[Hilgelânsk]]e oersetting: ''Deät Lun'' (fert. [[Nils Århammar]], 2006; yn: ''Monatzeitung für die Insel Helgoland'')
* 2007: ''Forel, Reager, Kat en Knyn'' (y.g.m. [[Hans van den Bosch]]; in parody op ''[[Die Forelle]]'' – frij nei [[Franz Schubert]]; yn: de ''Ljouwerter Krante'', 23 nov.)
* 2008: ''As Ik in Blom Wie...'' (yn: ''Lyts Frisia'', sept.)
* 2009: ''Portret fan Beetstersweach'' (yn: ''De Fleanende Krie'', sept.)
* 2009: ''Oade oan Hindrik van der Meer FPBC'' (losse printinge)
* 2018: ''Samle Fersen en Oersettings fan Klaas Bruinsma'' (Elikser)

====Non-fiksje====
Fierdersoan is Bruinsma ek de auteur fan in ferskaat oan non-fiksjestikken, wêrmei't er gauris by wize fan ynlieding syn ljocht skine lit oer de teksten dy't er oerset hat. Mar ek hat er wol opinystikken, resinsjes en artikels skreaun foar de ''[[Ljouwerter Krante]]'', it ''[[Frysk Deiblêd]]'', de regionale hûs-oan-hûsblêden en Frysktalige tydskriften. Hjirûnder in opsomming dy't nei alle gedachten net folslein is.
* 1952: ''Yn Ienriedigens Skouder oan Skouder'' (essay; yn: ''De Stiennen Man'', ôfl. 15)
* 1952: ''De Jouwer en Den Haach'' (opinystik; yn: ''De Stiennen Man'', ôfl. 31)
* 1954: ''Om de Knikkers'' en ''Om de Knikkers II'' (skôging; yn: ''De Stiennen Man'', ôfl. 12 en 13)
* 1954: ''Ut it Doarp fan Tsjibbe Gearts'' (skôging; yn: ''De Stiennen Man'', ôfl. 32)
* 1954: ''Redbad'' (skôging; yn: it ''Frysk Studinte Almenak'')
* 1958: ''Bases, Polityk, Tsjerke – en wy?'' (opinystik; yn: de 'Ljouwerter Krante')&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?code=LC&amp;date=19580129&amp;v2=true&amp;id=LC-19580129-4012 LC 29 jann. 1958]&lt;/ref&gt;
* [1975]: ''Tsjerk Ages, 1568: historysk drama yn saun tafrielen (bedoeld is: sân bedriuwen) troch Lu Tsen (skriuwersnamme fan Dr. Lútsen Harmens Wagenaar)'' (skripsje [[NHL]])
* 1977: ''It twade Frysk sjongfestival to Easterein'' (yn: ''HJIR'', ôfl. 1, s.  28-30)
* 1977: ''Fjouwer Spaanske Leafdeslieten'' (skôging; yn: ''HJIR'', ôfl. 2-3)
* 1977: ''Liet fan de Libb'ne Flam Minne'' (skôging; yn: ''HJIR'', ôfl. 2-3)
* 1978: ''It Probleem fan &quot;Alde Jirden&quot; en fan &quot;Skat&quot;'' (yn: ''Frysk en Frij'', 22 apr.)
* 1986: ''Ynlieding ta &quot;De Dream fan it Krús&quot;'' (yn: ''HJIR'', ôfl. 3)
* 1986: ''Ynlieding ta &quot;De Seeman&quot;'' (yn: ''HJIR'', ôfl. 4)
* 1987: ''Ynlieding ta &quot;De Balling&quot; (&quot;The Wanderer&quot;)'' (yn: ''HJIR'', ôfl. 1)
* 1988: ''Friezen yn 't Spier foar Kening Alfred'' (yn: ''[[Frysk en Frij (wykblêd)|Frysk en Frij]]'', 13 febr.)
* 1995: ''Ut 'e Romte Tarre'' (resepten fan [[Lou Velleman]] y.g.m. [[Mies Delgorge]], mei fersen en Fryske tekst fan Klaas Bruinsma)
* 1996: ''De Opstalbeam: Troch de Iuwen Hinne Warskôging en Needrop'' (taspraak holden by de [[Opstalbeam]] te [[Auwerk (stêd)|Auwerk]] op himelfeartsdei 1996; yn: ''De Fleanende Krie'', sept.; yn 1997 werprinte yn ''[[Lyts Frisia]]'')
* 1996: ''Ynlieding ta it Ofskie fan Hektor en Andrómakhé'' (yn: ''[[Trotwaer]]'', okt.)
* 1998: ''In Namme Seit Mear'' (betsjuttings fan in stikmannich Fryske jonges- en famkesnammen; boekje fan 48 siden, ISBN 9 08 04 31 818; earder ferskynd yn ôfsûnderlike artikeltsjes op 'e ''[[F-side]]'' yn it ''Frysk Deiblêd'' en de ''Ljouwerter Krante'')
* 2001: ''Ynlieding ta Vergilius'' (yn: ''[[Kistwurk]]'', maaie)
* 2003: ''In Libben foar de Friezen en it Frysk'' (in memoriam foar [[Alfred Boysen]] ([[1915]]-[[2003]]); yn: ''Lyts Frisia'', juny)
* 2003: ''Us Grutte Foarsjonger Gysbert Japix: Dichter en Skriuwer Berne yn 1603, Betocht yn 2003'' (ynlieding op titelside fan: ''Einkonsert fan it Gysbert Japixbetinkingsjier, 1603-2003: Lit Us Nochris Swiet Muzykje'', 16 nov.)
* 2004: ''Fersen fan Obe Kinne No oer de Globe: Ingelsktalige Blomlêzing Postma Frysk Salút oan de Wrâld'' (besprek fan ''What the Poet Must Know'', in Ingelsktalige blomlêzing fan 'e fersen fan [[Obe Postma]] troch [[Anthony Paul]] mei in ynlieding troch [[Jabik Veenbaas]]; yn: it ''Frysk Deiblêd'', 7 july)

====Oar====
* 2012: ''De striid tusken Froasken en Mûzen: Audioboek'' ([[audioboek]], foarlêzen troch Klaas Bruinsma)

==Prizen==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Priis
! Kategory
! Foar
|-
|'''1993'''
|[[dr. Obe Postmapriis]]
|bêste oersetting
|''Sofoklês: Trije Trageedzjes'' (''[[Filoktêtês]]'' / ''[[Kening Oidipoes]]'' / ''[[Oidipoes yn Kolonos]]'')
|-
|'''1993'''
|Kultuerpriis fan [[Gaasterlân-Sleat]]
|n.f.t.
|fertsjinsten foar it behâld fan de [[Frysk]]e [[taal]]
|-
|'''2005'''
|[[dr. Obe Postmapriis]]
|bêste oersetting
|oersettings fan it [[Midfrysk]] nei modern [[Frysk]] yn it tinkboek fan [[Gysbert Japix]] (''Gysbert Japix: Een Keuze uit Zijn Werk'')&lt;br&gt; oersetting út it [[Latyn]] nei it [[Frysk]] fan ''[[Lânwurk]]'' fan [[Fergilius]]&lt;br&gt; oersetting út it [[Aldgryksk]] nei it [[Frysk]] fan 'e ''[[Ilias]]'' en de ''[[Odyssee]]'' fan [[Homêros]]
|-
|'''2007'''
|[[Sulveren Anjer]]
|n.f.t.
|ynset foar de [[Frysk]]e [[taal]] en [[kultuer]]
|}

== Keppelings om utens ==
* [http://members.chello.nl/e.hoekstra8/elf.htm Oersettings fan Klaas Bruinsma by de stifting Elektroanyske Letteren Fryslân]
* [https://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=brui019 Klaas Bruinsma yn de [[DBNL]]]
* [http://www.erfgoed-fundaasje.nl/bruinsma-tsjom/kertiersteat-klaes-ennes-bruinsma/ Kertiersteat Klaes Ennes Bruinsma]

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
* [https://www.tresoar.nl/literatuur/biografieen/64133b667611185f13bce9c2 Biografy fan Klaas Bruinsma op 'e literatuerdokumintaasjeside fan Tresoar]
}}

{{DEFAULTSORT:Bruinsma, Klaas (oersetter)}}
[[Kategory:Frysk oersetter]]
[[Kategory:Oersetter nei it Frysk]]
[[Kategory:Frysk dichter]]
[[Kategory:Frysk publisist]]
[[Kategory:Skriuwer yn it Frysk]]
[[Kategory:Frysk ûnderwizer]]
[[Kategory:Sulveren Anjer]]
[[Kategory:Aldemardum]]
[[Kategory:Persoan berne yn Easterein]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn Drachten]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1931]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2018]]</text>
      <sha1>i38hdb2eqi33kxmph6clb003rvotwrm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Harmen Wind</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6496</id>
    <revision>
      <id>1174040</id>
      <parentid>1008297</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T10:13:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Top8</username>
        <id>3341</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Keppelings om utens en boarne */ link tafoege</comment>
      <origin>1174040</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3343" sha1="sm26wqc448yksibt411by1sy69cvygm" xml:space="preserve">{{Ynfoboks skriuwer
| ôfbylding             = Harmen Wind Tresoar 67.jpg
| ôfbyldingstekst       = Harmen Wind
| ôfbyldingsbreedte     = 300px
| oar pseudonym         = 
| echte namme           = 
| nasjonaliteit         = {{Flagge_NL}} [[Nederlân]]sk
| berne                 = [[24 desimber]] [[1945]] 
| berteplak             = [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] 
| stoarn                = [[1 oktober]] [[2010]]
| stjerplak             = [[Doesburch]]
| etnisiteit            = 
| taal                  = [[Frysk]], [[Nederlânsk]]	
| sjenre                = 
| perioade              = 
| streaming             = 
| tema's                = 
| bekendste wurk(en)    = 
| útjouwer              = 
| prizen                = sjoch tekst
| jierren aktyf         = 
| webside               = 
}}
[[File:Doesburg Harmen Wind en Julie Rézac.jpg|thumb|Keunstwurk fan Julie Rézac yn Doesburch mei gedicht oer de [[Isel]] fan Harmen Wind]]
[[Ofbyld:Drachten - Carillon.jpg|thumb|It [[Kariljon (Drachten)|kariljon]] yn [[Drachten]] mei gedicht fan Windː ''Uit aarde zijn wij ...'']]
'''Harmen Wind''' ([[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]], [[24 desimber]] [[1945]] - [[Doesburch]], [[1 oktober]] [[2010]]) wie in [[ûnderwizer]] en [[skriuwer]] dy't yn sawol it Hollânsk as it Frysk publisearre. 

Wind woeks op yn [[Aldeboarn]] en wenne letter yn Doesburch.

Hy hat mei syn wurk ferskate literêre prizen wûn:
* 1987: [[Fedde Schurerpriis]] foar ''Ut ein''
* 2003: [[Debutantepriis]] foar ''Het verzet''
* 2006: [[Rink van der Veldepriis]] foar ''It ferset''

== Wurk==
(Frysktalich)
;Dichtwurk:
*1985 : Ut ein
*1989 : In wjirm mei in izeren rêchbonke
*1992 : Boppe wetter
*1995 : Op alle dagen
*1996 : Plak
*1998 : Wei
*2000 : Op sân
*2002 : By heech en by leech
*2005 : Ierdewurk
*2005 : Ta swijen - in hymne = ''Tot zwijgen'' - ''een hymne''
*2010 ; Heechtiid

;Romans (Frysktalich)
*1998 : De izers fan 'e frijheid
*2004 : It ferset (oersetting fan Het verzet 2002; 2e pr. 2010)
*2008 : Lek en brek : fjirtich fabels
*2008 : Om it libben
*2012 : Rekkenskip

;Ferskaat
*2003 : In dynamyske diskusje (gearstaller en besoarger)

;Oersetting
*2001 : Kikkerjaren (oersetting fan Piksjitten op Snyp, [[Josse de Haan]])

== Sjoch ek ==
* [[Nederlânsktalige dichters]].

== Keppelings om utens en boarne ==
* [http://www.sirkwy.nl/titel/265 Ynformaasje oer Harmen Wind by Tresoar/Sirkwy].
* [http://www.worldcat.org/search?q=Harmen+Wind&amp;fq=&amp;dblist=638&amp;start=51&amp;qt=next_page Harmen Wind op worldcat.org]
* [[Teake Oppewal]]: [https://www.dbnl.org/tekst/_jaa004201401_01/_jaa004201401_01_0019.php Levensbericht Harmen Wind]. Yn: ''Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2013-2014'' (2015), s. 195-207


{{DEFAULTSORT:Wind, Harmen}}
[[Kategory:Frysk ûnderwizer]]
[[Kategory:Frysk dichter]]
[[Kategory:Frysk romanskriuwer]]
[[Kategory:Frysk mearkeskriuwer]]
[[Kategory:Skriuwer yn it Frysk]]
[[Kategory:Frysk boekeredakteur]]
[[Kategory:Frysk oersetter]]
[[Kategory:Nederlânsk ûnderwizer]]
[[Kategory:Nederlânsk dichter]]
[[Kategory:Nederlânsk romanskriuwer]]
[[Kategory:Nederlânsk mearkeskriuwer]]
[[Kategory:Nederlânsk boekeredakteur]]
[[Kategory:Nederlânsk oersetter]]
[[Kategory:Nederlânsk persoan fan Frysk komôf]]
[[Kategory:Persoan berne yn Ljouwert]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1945]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2010]]</text>
      <sha1>sm26wqc448yksibt411by1sy69cvygm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174043</id>
      <parentid>1174040</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T10:25:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Top8</username>
        <id>3341</id>
      </contributor>
      <comment>/* Keppelings om utens en boarne */ keppeling fernijd</comment>
      <origin>1174043</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3394" sha1="36zgr94336tc95w5s79ovl7p0kwfhf3" xml:space="preserve">{{Ynfoboks skriuwer
| ôfbylding             = Harmen Wind Tresoar 67.jpg
| ôfbyldingstekst       = Harmen Wind
| ôfbyldingsbreedte     = 300px
| oar pseudonym         = 
| echte namme           = 
| nasjonaliteit         = {{Flagge_NL}} [[Nederlân]]sk
| berne                 = [[24 desimber]] [[1945]] 
| berteplak             = [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] 
| stoarn                = [[1 oktober]] [[2010]]
| stjerplak             = [[Doesburch]]
| etnisiteit            = 
| taal                  = [[Frysk]], [[Nederlânsk]]	
| sjenre                = 
| perioade              = 
| streaming             = 
| tema's                = 
| bekendste wurk(en)    = 
| útjouwer              = 
| prizen                = sjoch tekst
| jierren aktyf         = 
| webside               = 
}}
[[File:Doesburg Harmen Wind en Julie Rézac.jpg|thumb|Keunstwurk fan Julie Rézac yn Doesburch mei gedicht oer de [[Isel]] fan Harmen Wind]]
[[Ofbyld:Drachten - Carillon.jpg|thumb|It [[Kariljon (Drachten)|kariljon]] yn [[Drachten]] mei gedicht fan Windː ''Uit aarde zijn wij ...'']]
'''Harmen Wind''' ([[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]], [[24 desimber]] [[1945]] - [[Doesburch]], [[1 oktober]] [[2010]]) wie in [[ûnderwizer]] en [[skriuwer]] dy't yn sawol it Hollânsk as it Frysk publisearre. 

Wind woeks op yn [[Aldeboarn]] en wenne letter yn Doesburch.

Hy hat mei syn wurk ferskate literêre prizen wûn:
* 1987: [[Fedde Schurerpriis]] foar ''Ut ein''
* 2003: [[Debutantepriis]] foar ''Het verzet''
* 2006: [[Rink van der Veldepriis]] foar ''It ferset''

== Wurk==
(Frysktalich)
;Dichtwurk:
*1985 : Ut ein
*1989 : In wjirm mei in izeren rêchbonke
*1992 : Boppe wetter
*1995 : Op alle dagen
*1996 : Plak
*1998 : Wei
*2000 : Op sân
*2002 : By heech en by leech
*2005 : Ierdewurk
*2005 : Ta swijen - in hymne = ''Tot zwijgen'' - ''een hymne''
*2010 ; Heechtiid

;Romans (Frysktalich)
*1998 : De izers fan 'e frijheid
*2004 : It ferset (oersetting fan Het verzet 2002; 2e pr. 2010)
*2008 : Lek en brek : fjirtich fabels
*2008 : Om it libben
*2012 : Rekkenskip

;Ferskaat
*2003 : In dynamyske diskusje (gearstaller en besoarger)

;Oersetting
*2001 : Kikkerjaren (oersetting fan Piksjitten op Snyp, [[Josse de Haan]])

== Sjoch ek ==
* [[Nederlânsktalige dichters]].

== Keppelings om utens en boarne ==
* Ynformaasje oer Harmen Wind op [https://www.tresoar.nl/literatuur/biografieen/64133b667611185f13bcea66 Tresoar/Fryske literatuer].
* [http://www.worldcat.org/search?q=Harmen+Wind&amp;fq=&amp;dblist=638&amp;start=51&amp;qt=next_page Harmen Wind op worldcat.org]
* [[Teake Oppewal]]: [https://www.dbnl.org/tekst/_jaa004201401_01/_jaa004201401_01_0019.php Levensbericht Harmen Wind]. Yn: ''Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2013-2014'' (2015), s. 195-207


{{DEFAULTSORT:Wind, Harmen}}
[[Kategory:Frysk ûnderwizer]]
[[Kategory:Frysk dichter]]
[[Kategory:Frysk romanskriuwer]]
[[Kategory:Frysk mearkeskriuwer]]
[[Kategory:Skriuwer yn it Frysk]]
[[Kategory:Frysk boekeredakteur]]
[[Kategory:Frysk oersetter]]
[[Kategory:Nederlânsk ûnderwizer]]
[[Kategory:Nederlânsk dichter]]
[[Kategory:Nederlânsk romanskriuwer]]
[[Kategory:Nederlânsk mearkeskriuwer]]
[[Kategory:Nederlânsk boekeredakteur]]
[[Kategory:Nederlânsk oersetter]]
[[Kategory:Nederlânsk persoan fan Frysk komôf]]
[[Kategory:Persoan berne yn Ljouwert]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1945]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2010]]</text>
      <sha1>36zgr94336tc95w5s79ovl7p0kwfhf3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sondel</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6866</id>
    <revision>
      <id>1173992</id>
      <parentid>1089895</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T19:29:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>oare ynfoboks en side opholpen</comment>
      <origin>1173992</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6735" sha1="jyw4l7xvyn6yj96gny99eu69ytyk7wa" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Sondel, de Hervormde kerk RM15935 IMG 2606 2018-04-19 13.24.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = PKN-tsjerke [[De Haven (Sondel)|De Haven]]
| wapen                       = 
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Sondel}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;https://opendata.cbs.nl/statline&lt;/ref&gt;
| oerflak                     = 9,63 km² (9,31 km² lân, 0,32 km² wetter)
| befolkingstichtens          = 42 ynw. /km²
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = {{Piktogram dyk Nederlân N-wei|359}}
| postkoade                   = 8565
| netnûmer                    = 0514
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_52_16.5_N_5_35_54.5_E_type:city_scale:10000_region:NL|52° 52' NB 5° 36' EL}}
| webside                     = [http://riedo.nl/ Webside Sondel]
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  = 
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 52
| lat_sec                     = 16.5
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 35
| lon_sec                     = 54.5
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = Map_NL_Gaasterlân_Sleat_Sondel.png
| ôfbyldingstekst99           = Himrik fan Sondel (grien) yn de eardere gemeente Gaasterlân-Sleat
| ôfbyldingsbreedte99         = 260
}}                                                   
'''Sondel''' is in doarp yn de gemeente [[De Fryske Marren]], eastlik fan de bosken. Oan de súdkant fan Sondel lizze de grutte [[pleats]]en dy't grinzgje oan de seedyk dêr’t de [[Iselmar]] efter leit. Westlik fan Sondel lizze de [[Gaasterlân (krite)|Gaasterlânske]] bosken, besuden leit it natoergebiet &quot;[[Sondeler Leien|de Leien]]&quot;. Yn de himrik fan it doarp leit de buorskip [[Delbuorren]] en in part fan de buorskip [[Teakesyl]].

Sondel hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Sondel}} ynwenners ({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}}).
 
== Skiednis ==
[[File:Sondel, Jacobus Boomsmastrjitte 5, pleats mei bakhûs.jpg|thumb|260px|Pleats Jacobus Boomsmastrjitte 5]]
It doarp Sondel is tusken 1200 en 1300 ûntstien en ûntlient syn namme oan in sânich plak by in boskje. Yn âlde geskriften wurdt it ek ''Sendel, Senderaland, Sindel, Syndel, Sonderaland, Sundel en Sûndel'' neamd. Yn 1429 hat der in fjildslach west by Sondel tusken [[Skieringers en Fetkeapers]]. Yn Sondel stie it ferneamde slot [[Beuckenswyk]]. Hjoed-de-dei stiet op it stee in pleats mei twa grutte wapenstiennen út de eardere iuwen.

Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] wie dêr in Dútsk barakkekamp mei ôfhark- en radarapparatuer en twa militêre stellingen.

== Mienskip ==
It doarp hat in feriening foar [https://riedo.nl/dorpsbelang/ Doarpsbelang] dy't syn gearkomsten hat yn it doarpshûs [https://riedo.nl/de-bining/ De Bining]. Sûnt 2004 is der in feestkommisje. Fjouwer kear yn 't jier ferskynt it boekje &quot;Praat&quot;. 

=== Skoalle === 
De [[basisskoalle]], kristlike bassiskoalle &quot;Op 'e Terp&quot;, dy't yn 1921 iepene waard, waard yn 2020 sletten. Der is in pjutteboarterplak, &quot;Hummelterp&quot;. 

=== Tsjerke ===
{{Apart|De Haven (Sondel)}}
De Haven is de eardere [[Nederlânsk Herfoarme Tsjerke|herfoarme]] tsjerke fan Sondel. Sûnt 2007 is it ien fan de trije tsjerken fan de [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân|PKN]]-Aldemardum-Nijemardum-Sondel. De tsjerke datearret út de 19e iuw en ferfong in âlder tsjerkegebou. De skiednis fan de tsjerke giet werom op in grutte tsjerke út de 12e of 13e iuw, dy't oan de apostel [[Andréas (apostel)|Andréas]] wijd wie.  
  
=== Ferienings ===
[[File:Sondel, pleats oan de Beuckenswykstrjitte 8.jpg|thumb|260px|Pleats Beuckenswykstrjitte 8]]
* [https://riedo.nl/histoarysk-sondel/ Histoarysk Sondel]
* Toanielferiening &quot;It Begjin&quot;
* Begraffenisferiening &quot;De Laatste Eer&quot;
* [https://riedo.nl/biljartclub-sondel/ Biljertklub Sondel]
* [https://riedo.nl/bilsjongers-2014/ Bilsjongers] - koar
* &quot;De Tsjasker&quot; - toulûken

=== Befolkingsferrin ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:450px&quot;
|-
! style=&quot;text-align:left;&quot;| Jier || 1954 || 1959 || 1964 || 1969 || 1973  || 2004 || 2021 
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;text-align:left;&quot;| '''Ynwenners''' || 382 || 488 || 466 || 284 || 249 || 390 || 400
|}

=== Berne yn Sondel ===
* [[Pieter Boomsma]] (1941), predikant
* [[Freark Smink]], akteur, toanielspiler en regisseur
* [[Jacobus Q. Smink]] (1954), skriuwer en ûnderwizer

=== Eveneminten ===
De [[Sondeler Bil]] is in middenstânsbeurs foar de Súdwesthoeke dy't om de twa jier yn Sondel holden wurdt.

== Ferskaat ==
* Oan de Noarderreed, tichteby de [[Bremer Wyldernis]], is in selspluktún. It Gaasterlânsk Streekmuseum is yn 'e Eppinga Sate fêstige.

== Strjitten ==
* ''Beamkamp'', nei in allinnichsteand bosk
* ''Beuckenswijkstrjitte'', nei it eardere slot [[Beuckenswijk]]
* ''Delbuorsterwei'', paad nei [[Delbuorren]].
* ''It Gaestdykje'', nei de [[geastgrûn]] dêr't it dykje op leit
* ''Heechpaed'', in heger lizzend earder sânpaad
* ''Jacobus Boomsmastrjitte'', nei Jacobus Boomsma, in fersetstrider yn 'e Twadde Wrâldkriich
* ''Krúspaed'', nei in krusing fan diken
* ''De Leijen'', nei de [[Sondeler Leien]]
* ''Noarderreed'', 
* ''Sondelerdyk'', in âlde [[slieperdyk]] om tsjin it wetter fan de [[Sudersee]] te beskermjen
* ''Sondelerleane'', earder 'Sintel'' neamd, eartiids in sânpaad
* ''[[Swaaigat]]'', nei de eardere haven oan de [[Sondeler Feart]]

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen]]
* [[Slach by Sondel]].

{{Boarnen|boarnefernijing=
* [http://www.riedo.nl Webstee Sondel digitaal]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Sondel}}
}}

{{De Fryske Marren}}
[[Kategory:Sondel| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân (gemeente)]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân-Sleat]] 
[[Kategory:Doarp of stêd yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>jyw4l7xvyn6yj96gny99eu69ytyk7wa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173993</id>
      <parentid>1173992</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T19:32:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>koördikanaten</comment>
      <origin>1173993</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6831" sha1="of18bwdbauzpbq7xcp4pwplvtlfcyr7" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Sondel, de Hervormde kerk RM15935 IMG 2606 2018-04-19 13.24.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = PKN-tsjerke [[De Haven (Sondel)|De Haven]]
| wapen                       = 
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Sondel}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;https://opendata.cbs.nl/statline&lt;/ref&gt;
| oerflak                     = 9,63 km² (9,31 km² lân, 0,32 km² wetter)
| befolkingstichtens          = 42 ynw. /km²
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = {{Piktogram dyk Nederlân N-wei|359}}
| postkoade                   = 8565
| netnûmer                    = 0514
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_52_16.5_N_5_35_54.5_E_type:city_scale:10000_region:NL|52° 52' NB 5° 36' EL}}
| webside                     = [http://riedo.nl/ Webside Sondel]
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  = 
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 52
| lat_sec                     = 16.5
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 35
| lon_sec                     = 54.5
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = Map_NL_Gaasterlân_Sleat_Sondel.png
| ôfbyldingstekst99           = Himrik fan Sondel (grien) yn de eardere gemeente Gaasterlân-Sleat
| ôfbyldingsbreedte99         = 260
}}                                                   
'''Sondel''' is in doarp yn de gemeente [[De Fryske Marren]], eastlik fan de bosken. Oan de súdkant fan Sondel lizze de grutte [[pleats]]en dy't grinzgje oan de seedyk dêr’t de [[Iselmar]] efter leit. Westlik fan Sondel lizze de [[Gaasterlân (krite)|Gaasterlânske]] bosken, besuden leit it natoergebiet &quot;[[Sondeler Leien|de Leien]]&quot;. Yn de himrik fan it doarp leit de buorskip [[Delbuorren]] en in part fan de buorskip [[Teakesyl]].

Sondel hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Sondel}} ynwenners ({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}}).
 
== Skiednis ==
[[File:Sondel, Jacobus Boomsmastrjitte 5, pleats mei bakhûs.jpg|thumb|260px|Pleats Jacobus Boomsmastrjitte 5]]
It doarp Sondel is tusken 1200 en 1300 ûntstien en ûntlient syn namme oan in sânich plak by in boskje. Yn âlde geskriften wurdt it ek ''Sendel, Senderaland, Sindel, Syndel, Sonderaland, Sundel en Sûndel'' neamd. Yn 1429 hat der in fjildslach west by Sondel tusken [[Skieringers en Fetkeapers]]. Yn Sondel stie it ferneamde slot [[Beuckenswyk]]. Hjoed-de-dei stiet op it stee in pleats mei twa grutte wapenstiennen út de eardere iuwen.

Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] wie dêr in Dútsk barakkekamp mei ôfhark- en radarapparatuer en twa militêre stellingen.

== Mienskip ==
It doarp hat in feriening foar [https://riedo.nl/dorpsbelang/ Doarpsbelang] dy't syn gearkomsten hat yn it doarpshûs [https://riedo.nl/de-bining/ De Bining]. Sûnt 2004 is der in feestkommisje. Fjouwer kear yn 't jier ferskynt it boekje &quot;Praat&quot;. 

=== Skoalle === 
De [[basisskoalle]], kristlike bassiskoalle &quot;Op 'e Terp&quot;, dy't yn 1921 iepene waard, waard yn 2020 sletten. Der is in pjutteboarterplak, &quot;Hummelterp&quot;. 

=== Tsjerke ===
{{Apart|De Haven (Sondel)}}
De Haven is de eardere [[Nederlânsk Herfoarme Tsjerke|herfoarme]] tsjerke fan Sondel. Sûnt 2007 is it ien fan de trije tsjerken fan de [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân|PKN]]-Aldemardum-Nijemardum-Sondel. De tsjerke datearret út de 19e iuw en ferfong in âlder tsjerkegebou. De skiednis fan de tsjerke giet werom op in grutte tsjerke út de 12e of 13e iuw, dy't oan de apostel [[Andréas (apostel)|Andréas]] wijd wie.  
  
=== Ferienings ===
[[File:Sondel, pleats oan de Beuckenswykstrjitte 8.jpg|thumb|260px|Pleats Beuckenswykstrjitte 8]]
* [https://riedo.nl/histoarysk-sondel/ Histoarysk Sondel]
* Toanielferiening &quot;It Begjin&quot;
* Begraffenisferiening &quot;De Laatste Eer&quot;
* [https://riedo.nl/biljartclub-sondel/ Biljertklub Sondel]
* [https://riedo.nl/bilsjongers-2014/ Bilsjongers] - koar
* &quot;De Tsjasker&quot; - toulûken

=== Befolkingsferrin ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:450px&quot;
|-
! style=&quot;text-align:left;&quot;| Jier || 1954 || 1959 || 1964 || 1969 || 1973  || 2004 || 2021 
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;text-align:left;&quot;| '''Ynwenners''' || 382 || 488 || 466 || 284 || 249 || 390 || 400
|}

=== Berne yn Sondel ===
* [[Pieter Boomsma]] (1941), predikant
* [[Freark Smink]], akteur, toanielspiler en regisseur
* [[Jacobus Q. Smink]] (1954), skriuwer en ûnderwizer

=== Eveneminten ===
De [[Sondeler Bil]] is in middenstânsbeurs foar de Súdwesthoeke dy't om de twa jier yn Sondel holden wurdt.

== Ferskaat ==
* Oan de Noarderreed, tichteby de [[Bremer Wyldernis]], is in selspluktún. It Gaasterlânsk Streekmuseum is yn 'e Eppinga Sate fêstige.

== Strjitten ==
* ''Beamkamp'', nei in allinnichsteand bosk
* ''Beuckenswijkstrjitte'', nei it eardere slot [[Beuckenswijk]]
* ''Delbuorsterwei'', paad nei [[Delbuorren]].
* ''It Gaestdykje'', nei de [[geastgrûn]] dêr't it dykje op leit
* ''Heechpaed'', in heger lizzend earder sânpaad
* ''Jacobus Boomsmastrjitte'', nei Jacobus Boomsma, in fersetstrider yn 'e Twadde Wrâldkriich
* ''Krúspaed'', nei in krusing fan diken
* ''De Leijen'', nei de [[Sondeler Leien]]
* ''Noarderreed'', 
* ''Sondelerdyk'', in âlde [[slieperdyk]] om tsjin it wetter fan de [[Sudersee]] te beskermjen
* ''Sondelerleane'', earder 'Sintel'' neamd, eartiids in sânpaad
* ''[[Swaaigat]]'', nei de eardere haven oan de [[Sondeler Feart]]

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen]]
* [[Slach by Sondel]].

{{Boarnen|boarnefernijing=
* [http://www.riedo.nl Webstee Sondel digitaal]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Sondel}}
}}
{{koördinaten|52_52_16.5_N_5_35_54.5_E_type:city_scale:10000_region:NL|52° 52' NB 5° 36' EL}}
{{De Fryske Marren}}
[[Kategory:Sondel| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân (gemeente)]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân-Sleat]] 
[[Kategory:Doarp of stêd yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>of18bwdbauzpbq7xcp4pwplvtlfcyr7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikel (plak)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6867</id>
    <revision>
      <id>1174004</id>
      <parentid>1166330</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T22:18:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <origin>1174004</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5226" sha1="8vkgeb76px6qzmpqtyg9imc9jjqxhyo" xml:space="preserve">{{Wurk}}
{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Wijckel_Wikel.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = Komboerd fan Wikel
| wapen                       = [[Ofbyld:Wijckel vlag.svg|100px|border]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;[[Ofbyld:Wikel wapen.svg|80px]]
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Wikel}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;https://opendata.cbs.nl/statline&lt;/ref&gt;
| oerflak                     = 11,71 km² (9,37 km² lân, 2,34 km² wetter)
| befolkingstichtens          = 55 ynw. /km²
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = {{Piktogram dyk Nederlân N-wei|359}}
| postkoade                   = 8563
| netnûmer                    = 0514
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_53_19_N_5_37_17_E_type:city_zoom:14_region:NL|52° 53' NB, 5° 37' EL}}
| webside                     = https://www.wikel.nl/
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  = 
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 53
| lat_sec                     = 19
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 37
| lon_sec                     = 17
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = Map_NL_Gaasterlân_Sleat_Wikel.png
| ôfbyldingstekst99           = Himrik fan Wikel (grien) yn de eardere gemeente Gaasterlân-Sleat
| ôfbyldingsbreedte99         = 260
}}          
[[Ofbyld:20080504 Church Wijckel NL.jpg|thumb|right|De tsjerke fan Wikel (2008)]]
'''Wikel''' is in doarp yn de gemeente [[De Fryske Marren]], súdlik fan de [[Sleattemer Mar]] tusken [[Balk]] en [[Sleat (stêd)|Sleat]]. Yn de himrik fan it doarp lizze de buorskippen [[De Bargebek]] en [[Iwert]].

Wikel hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Wikel}} ynwenners ({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}}).

== Tsjerke ==
[[Ofbyld:Wijckel Friesland imp 008.JPG|thumb|left|[[Fêste Boarchtsjerke]]]]
Yn de buorren stiet de [[Fêste Boarchtsjerke]], de herfoarme tsjerke út de [[14e iuw]]. Doe wie it in [[krústsjerke]], no in [[sealtsjerke]] dy't wijd wie oan [[Gregoarius fan Toers|Sint-Gregoarius]]. De liedklok is fan [[1388]].
Yn de tsjerke leit it prielgrêf fan baron [[Menno van Coehoorn]] (1641-1702) de ferneamde festingbouwer. It leit tusken de grêfstiennen fan syn soannen Hindrik Casimir (†&amp;nbsp;1756) en Gozewijn Theodoor (†&amp;nbsp;1736). En stiennen foar in skoansoan fan Gozewijn Theodoor fan Coehoorn, Frederik Willem fan Limburg Stirum (†&amp;nbsp;1747) en Menno syn dochter Geertruyd Alegonde (†&amp;nbsp;1737). 
Oan de râne fan Wikel leit it oan de Menno van Coehoornbosk. Yn dy bosk, ek wol de &quot;Du Toursbosk&quot; neamd, stie fan likernôch [[1680]] oant [[1811]] it slot [[Meerenstein]] fan de baron Van Coehoorn. Dêr steane ek in soad stinzeplanten. De bosk wurdt beheard troch [[It Fryske Gea]].

== Mienskip ==
Yn Doarpshûs Irene hat de feriening foar Pleatslik Belang syn gearkomsten. Op it iepen plak yn de bosk leit no de iisbaan.

=== Ferienings ===
*De Bargebeck - biljerten
*Melodia - muzyk
*Oan Set - damjen en skaken
*DTG - kuorbal

=== Befolking ===
* [[1954]] - 890
* [[1959]] - 862
* [[1964]] - 836
* [[1969]] - 757
* [[1974]] - 706
* [[2008]] - 707?
* [[2012]] - 681
* 2023 - 650

== Ferskaat ==
* Yn 2005 is der in boek oer de skiednis fan Wikel ferskynd.
* Bekende ynwenster is hurdrydster [[Marrit Leenstra (reedrydster)|Marrit Leenstra]]
* Yn it tichteby lizzende natoergebiet de Sânpoel stiet ek in [[Sânpoel (mole)|tsjasker]].

== Strjitten ==
De Vinkebuorren, Dokter Hattinkstrjitte, Du Toursstrjitte, Festing, Gaastfjurwei, Heerenhoogwei, [[Iwert]], J Hornstrawei, Jachtlustwei, Lynbaan, Lunenburchpaad, [[Menno van Coehoorn]]wei, [[Meerenstein]], Munnikeleane, [[Sânmar]], Vogelzangwei.

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen]].

== Keppeling om utens ==
* [http://www.wikel.nl/ Webside fan Wikel]

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
-------------
* {{Wikiwurdboek|Wikel}}
}}
{{CommonsBalke|Wijckel}}
{{Koördinaten|52_53_19_N_5_37_17_E_type:city_zoom:14_region:NL|52° 53' NB, 5° 37' EL}}

{{De Fryske Marren}}
[[Kategory:Wikel (plak)| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân (gemeente)]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân-Sleat]] 
[[Kategory:Doarp of stêd yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>8vkgeb76px6qzmpqtyg9imc9jjqxhyo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174005</id>
      <parentid>1174004</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T22:19:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <origin>1174005</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5144" sha1="4ppvcx9gpqf0yh2bd9lsm8kgxhalj5m" xml:space="preserve">{{Wurk}}
{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Wijckel_Wikel.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = Komboerd fan Wikel
| wapen                       = [[Ofbyld:Wijckel vlag.svg|100px|border]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;[[Ofbyld:Wikel wapen.svg|80px]]
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Wikel}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;https://opendata.cbs.nl/statline&lt;/ref&gt;
| oerflak                     = 11,71 km² (9,37 km² lân, 2,34 km² wetter)
| befolkingstichtens          = 55 ynw. /km²
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = {{Piktogram dyk Nederlân N-wei|359}}
| postkoade                   = 8563
| netnûmer                    = 0514
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_53_19_N_5_37_17_E_type:city_zoom:14_region:NL|52° 53' NB, 5° 37' EL}}
| webside                     = https://www.wikel.nl/
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  = 
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 53
| lat_sec                     = 19
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 37
| lon_sec                     = 17
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = Map_NL_Gaasterlân_Sleat_Wikel.png
| ôfbyldingstekst99           = Himrik fan Wikel (grien) yn de eardere gemeente Gaasterlân-Sleat
| ôfbyldingsbreedte99         = 260
}}          
'''Wikel''' is in doarp yn de gemeente [[De Fryske Marren]], súdlik fan de [[Sleattemer Mar]] tusken [[Balk]] en [[Sleat (stêd)|Sleat]]. Yn de himrik fan it doarp lizze de buorskippen [[De Bargebek]] en [[Iwert]].

Wikel hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Wikel}} ynwenners ({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}}).

== Tsjerke ==
[[Ofbyld:Wijckel Friesland imp 008.JPG|thumb|left|[[Fêste Boarchtsjerke]]]]
Yn de buorren stiet de [[Fêste Boarchtsjerke]], de herfoarme tsjerke út de [[14e iuw]]. Doe wie it in [[krústsjerke]], no in [[sealtsjerke]] dy't wijd wie oan [[Gregoarius fan Toers|Sint-Gregoarius]]. De liedklok is fan [[1388]].
Yn de tsjerke leit it prielgrêf fan baron [[Menno van Coehoorn]] (1641-1702) de ferneamde festingbouwer. It leit tusken de grêfstiennen fan syn soannen Hindrik Casimir (†&amp;nbsp;1756) en Gozewijn Theodoor (†&amp;nbsp;1736). En stiennen foar in skoansoan fan Gozewijn Theodoor fan Coehoorn, Frederik Willem fan Limburg Stirum (†&amp;nbsp;1747) en Menno syn dochter Geertruyd Alegonde (†&amp;nbsp;1737). 
Oan de râne fan Wikel leit it oan de Menno van Coehoornbosk. Yn dy bosk, ek wol de &quot;Du Toursbosk&quot; neamd, stie fan likernôch [[1680]] oant [[1811]] it slot [[Meerenstein]] fan de baron Van Coehoorn. Dêr steane ek in soad stinzeplanten. De bosk wurdt beheard troch [[It Fryske Gea]].

== Mienskip ==
Yn Doarpshûs Irene hat de feriening foar Pleatslik Belang syn gearkomsten. Op it iepen plak yn de bosk leit no de iisbaan.

=== Ferienings ===
*De Bargebeck - biljerten
*Melodia - muzyk
*Oan Set - damjen en skaken
*DTG - kuorbal

=== Befolking ===
* [[1954]] - 890
* [[1959]] - 862
* [[1964]] - 836
* [[1969]] - 757
* [[1974]] - 706
* [[2008]] - 707?
* [[2012]] - 681
* 2023 - 650

== Ferskaat ==
* Yn 2005 is der in boek oer de skiednis fan Wikel ferskynd.
* Bekende ynwenster is hurdrydster [[Marrit Leenstra (reedrydster)|Marrit Leenstra]]
* Yn it tichteby lizzende natoergebiet de Sânpoel stiet ek in [[Sânpoel (mole)|tsjasker]].

== Strjitten ==
De Vinkebuorren, Dokter Hattinkstrjitte, Du Toursstrjitte, Festing, Gaastfjurwei, Heerenhoogwei, [[Iwert]], J Hornstrawei, Jachtlustwei, Lynbaan, Lunenburchpaad, [[Menno van Coehoorn]]wei, [[Meerenstein]], Munnikeleane, [[Sânmar]], Vogelzangwei.

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen]].

== Keppeling om utens ==
* [http://www.wikel.nl/ Webside fan Wikel]

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
-------------
* {{Wikiwurdboek|Wikel}}
}}
{{CommonsBalke|Wijckel}}
{{Koördinaten|52_53_19_N_5_37_17_E_type:city_zoom:14_region:NL|52° 53' NB, 5° 37' EL}}

{{De Fryske Marren}}
[[Kategory:Wikel (plak)| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân (gemeente)]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân-Sleat]] 
[[Kategory:Doarp of stêd yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>4ppvcx9gpqf0yh2bd9lsm8kgxhalj5m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174030</id>
      <parentid>1174005</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T01:31:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>side fernijd: posysjekaart yn ynfoboks en side oanfolle</comment>
      <origin>1174030</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9293" sha1="arjvt7dq35kbtd9t4h98db78q8kp4c2" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Wijckel_Wikel.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = Komboerd fan Wikel
| wapen                       = [[Ofbyld:Wijckel vlag.svg|100px|border]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;[[Ofbyld:Wikel wapen.svg|80px]]
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Wikel}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;https://opendata.cbs.nl/statline&lt;/ref&gt;
| oerflak                     = 11,71 km² (9,37 km² lân, 2,34 km² wetter)
| befolkingstichtens          = 55 ynw. /km²
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = {{Piktogram dyk Nederlân N-wei|359}}
| postkoade                   = 8563
| netnûmer                    = 0514
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_53_19_N_5_37_17_E_type:city_zoom:14_region:NL|52° 53' NB, 5° 37' EL}}
| webside                     = https://www.wikel.nl/
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  = 
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 53
| lat_sec                     = 19
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 37
| lon_sec                     = 17
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = Map_NL_Gaasterlân_Sleat_Wikel.png
| ôfbyldingstekst99           = Himrik fan Wikel (grien) yn de eardere gemeente Gaasterlân-Sleat
| ôfbyldingsbreedte99         = 260
}}          
'''Wikel''' is in doarp yn de gemeente [[De Fryske Marren]], súdlik fan de [[Sleattemer Mar]] tusken [[Balk]] en [[Sleat (stêd)|Sleat]]. Yn de himrik fan it doarp lizze de buorskippen [[De Bargebek]] en [[Iwert]].

Wikel hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Wikel}} ynwenners ({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}}).

== Skiednis ==
Yn [[1132]] wurdt it doarp foar it earst neamd as ''Wicle'', ''Wycle'' of ''Wile''. Dy boarne is yn in kopij út [[1245]] oerlevere. Yn [[1422]] komme ''Wickell'' en ''Wycla'' foar. Yn [[1664]] komt ''Wyckel'' op 'e kaart foar en yn [[1700]] ''Wykel''. It twadde part fan de namme wurdt yn ferbân brocht mei ''*lo''/''*la'' (iepen plak yn 'e bosk) en it earste in persoanenamme Wike.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://etymologiebank.nl/trefwoord/wijckel |titel=''Friese plaatsnamen. Alle steden, dorpen en gehuchten'' |auteur=Karel F. Gildemacher |útjouwer=[http://etymologiebank.nl etymologiebank.nl] |datum=2007}}&lt;/ref&gt; 

It gebiet súdeastlik fan de [[De Luts]] yn [[Balk]] en westlik fan [[De Ie (De Fryske Marren)|De Ie]] yn [[Sleat (stêd)|Sleat]] hearde oarspronklik ta de himrik fan Wikel.

== Tsjerke ==
[[Ofbyld:Wijckel Friesland imp 008.JPG|thumb|left|[[Fêste Boarchtsjerke]]]]
Yn de buorren stiet de [[Fêste Boarchtsjerke]], de herfoarme tsjerke út de [[14e iuw]]. Doe wie it in [[krústsjerke]], no in [[sealtsjerke]] dy't wijd wie oan [[Gregoarius fan Toers|Sint-Gregoarius]]. De liedklok is fan [[1388]].
Yn de tsjerke leit it prielgrêf fan baron [[Menno van Coehoorn]] (1641-1702) de ferneamde festingbouwer. It leit tusken de grêfstiennen fan syn soannen Hindrik Casimir (†&amp;nbsp;1756) en Gozewijn Theodoor (†&amp;nbsp;1736). En stiennen foar in skoansoan fan Gozewijn Theodoor fan Coehoorn, Frederik Willem fan Limburg Stirum (†&amp;nbsp;1747) en Menno syn dochter Geertruyd Alegonde (†&amp;nbsp;1737). 
Oan de râne fan Wikel leit it oan de Menno van Coehoornbosk. Yn dy bosk, ek wol de &quot;Du Toursbosk&quot; neamd, stie fan likernôch [[1680]] oant [[1811]] it slot [[Meerenstein]] fan de baron Van Coehoorn. Dêr steane ek in soad stinzeplanten. De bosk wurdt beheard troch [[It Fryske Gea]].
{{Clearleft}}
== Mienskip ==
[[Ofbyld:Irene school nu Dorpshuis Wijckel.JPG|260px|thumb|Doarpshûs Irene, dat foar 1992 in skoalgebou wie]]
[[Ofbyld:20190627 Zicht op Wijckel vanuit het zuidwesten1 met Vaste Burchtkerk.jpg|260px|thumb|Sicht op Wikel út id súdwesten wei]]
[[Ofbyld:20190627_Zicht_op_Wijckel_vanuit_het_zuiden3_met_Vaste_Burchtkerk.jpg|260px|thumb|Wikel]]
Yn [https://www.wikel.nl/images/pdf/Dorpshuis%20Irene%20Info.pdf Doarpshûs Irene] hat de feriening foar [https://www.wikel.nl/index.php/dorpsbelang Doarpsbelang] syn gearkomsten. Om 'e twa jier wurdt it Wikelerfeest organisearre. Op it iepen plak yn de bosk leit no de iisbaan.

=== Tsjerke === 
* [https://wijckel.protestantsekerk.net/ PKN-gemeente Wikel]

=== Ferienings ===
* &quot;De Kromme Keu&quot; - biljerten
* &quot;Fanfare Melodia Wijckel&quot; - muzyk
* &quot;Oan Set&quot; - damjen en skaken
* [https://www.kvdtg.nl/ DTG] - kuorbal
* &quot;De Bargebeck&quot; - toanielferiening
* [https://www.wikel.nl/images/pdf/verenigingen/Informatie-tennisvereniging-Sleat.pdf Sleat] - tennisferiening
* [http://www.uitvaartverenigingwijckel.nl/ De Laatste Eer] - útfeartferiening Wikel
* [https://www.facebook.com/ijsclubvancoehoornwijckel Van Coehoorn] - iisklub

=== Befolkingsferrin ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1954 !! 1959 !! 1964 !! 1969 !! 1974 !! 2008 !! 2012 !! 2023
|-
| 890 || 862 || 836 || 757 || 706 || 707 || 681 || 650
|}

=== Berne yn Wikel ===
* [[Edzard van der Laan]], dokter en fersetsstrider
* [[Pieter Leffertstra]], politikus
* [[Marike van Dijk]], muzikante
* [[Marrit Leenstra (reedrydster)|Marrit Leenstra]], reedrydster

=== Ferneamde (âld-)ynwenner === 
* [[Menno fan Coehoorn]]

== Ferskaat ==
* Yn 2005 ferskynde der in boek oer de skiednis fan Wikel.
* Yn it tichteby lizzende natoergebiet de Sânpoel stiet ek in [[Sânpoel (mole)|tsjasker]].

== Strjitten ==
* ''Bargebekwei'': yn 'e folksmûle komt de namme [[De Bargebek]] oan in stik lân dy't op 'e kaart in foarm fan in bargesnút hat. Sûnt 1846 stie der op de trijesprong it hearehûs ''Jachtlust''.  
* ''Bonnebrekkenwei'': neamd nei de yn 'e omkriten lizzende natoergebiet de Bonnebrekken.
* ''De Iedyk'': fan [[Teakesyl]] nei Sleat rint it farwetter De Ie en is dus de dyk by De Ie del.
* ''De Vinkebuorren'':neamd nei de persoan Vinke dy't dêr wenne.
* ''Dokter Hattinkstrjitte'': nei twa geslachten Hattink dy't as húsdokter yn Wikel wurksum wiene. Hendrikus Hattink (1865-1942) wie húsdokter fan 1890 oant 1930 en syn soan Jan Hendrik Hattink (1900-1964) wie dat fan 1930 tot 1964. 
* ''Du Toursstraat'': nei de âlde namme fan de Van Coehoornbosk.
* ''Festing'': nei in festing, mooglik om't Menno Fan Coehoorn in festingbouwer wie.
* ''Gaestfjûrwei'': nei de pleats “It Gaestfjûr”. Dy pleats hat yn 'e Twadde Wrâldkriich in grutte rol spile by wapendroppings. De pleats waard yn 1945 yn brân stusten en yn 1954 weropboud.
* ''Heerenhoogweg'': ''Heerenhoogh'' is op al op âlde kaarten te finen.
* ''[[Iwert]]'': op âlde kaarten is de namme Ybert (Ieburd) te finen. Burd betsjut ouwer. De Ybert wie de namme fan de ouwer fan De Ie. Yn 'e folksmûle waard de namme Ybert omfoarme ta Iwert.
* ''Jachthavendyk'': de dyk nei de jachthaven.
* ''Jachtlustweg'': nei it hearehûs ''Jachtlust'' yn 'e buorskip De Bargebek.
* ''Jeen Hornstraweg'': nei Jeen Hornstra (1900-1945) dy't op in pleats oan dy dyk wenne. Yn 'e kriich waard er troch de Dútsers arrestearre om't se fermoeden dat er wapens ferburgen hie. Op 17 maart 18945 waard er yn [[Dunegea]] fusillearre. 
* ''Lunenburgpaed'': Pieter Lunenburg wie de grutte foarfjochter en stifter fan de Grifformearde Tsjerke Wikel. 
* ''Lynbaan'': nei in eardere touslachterij en lynbaan.
* ''Lytse Jerden'': nei de streek Lytse Jerden
* ''[[Meerenstein]]'': nei it bûtenferbliuw fan de famylje fan Menno fan Coehoorn.
* ''Menno van Coehoornweg'': nei Menno, baron fan Coehoorn (1641-1704). 
* ''Munnikeleane'': de leane is part fan de rûte dêr't eartiids muontsen fan [[Starum]] nei it [[kleaster fan Aduard]] rûnen.
* ''Sânmar'': op âlde kaarten komt de namme ''Zandmeer'' foar.
* ''Suderséwei'': nei de eardere [[Sudersee]].
* ''Vogelzangwei'': nei de gegoede famylje Vogelzang

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen]].

== Keppeling om utens ==
* [http://www.wikel.nl/ Webside fan Wikel]

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
-------------
* [https://www.geschiedenisgaasterland.nl/straatnamen/ Histoarysk Wurkferbân Gaasterlân]
* {{Wikiwurdboek|Wikel}}
}}
{{CommonsBalke|Wijckel}}
{{Koördinaten|52_53_19_N_5_37_17_E_type:city_zoom:14_region:NL|52° 53' NB, 5° 37' EL}}

{{De Fryske Marren}}
[[Kategory:Wikel (plak)| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân (gemeente)]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Gaasterlân-Sleat]] 
[[Kategory:Doarp of stêd yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>arjvt7dq35kbtd9t4h98db78q8kp4c2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Nij Beets</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6894</id>
    <revision>
      <id>1173980</id>
      <parentid>1129027</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T14:34:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173980</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10831" sha1="3qjoriikfm2vwlmebzn03tghblno6gb" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = It Houten Himeltsje, Nijbeets.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = ''It Houten Himeltsje''
| wapen                       = [[Ofbyld:Nij Beets vlag.svg|80px]]&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;[[Ofbyld:Nij Beets wapen.svg|60px]]
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Nij Beets}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;https://opendata.cbs.nl/statline&lt;/ref&gt; 
| oerflak                     = 19,11 km², wêrfan: &lt;br&gt; - lân: 18,53 km² &lt;br&gt; - wetter: 0,58 km² 
| befolkingstichtens          = 88 ynw./km²
| stêdekloft                  =
| hichte                      =
| lân                         = {{Flagge NL}} [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = Provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]] 
| bestjoerlike ienheid 2      = Gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ofbyld:Flag of Opsterland.svg|border|20px]] [[Opsterlân]] 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| postkoade                   =
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|53_4_11_N_6_0_10_E_scale:12500_type:landmark_region:NL|53° 4' N 6° 0' E}}
| webside                     = [https://www.nijbeets.info/ www.nijbeets.inf] 
| ôfbylding2                  = Map NL Opsterlân Nij Beets.png
| ôfbyldingstekst2            = ''Lokaasje Nij Beets (grien) yn 'e gemeente Opsterlân''   
| ôfbylding3                  =
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| lat_deg                     = 53   
| lat_min                     = 4
| lat_sec                     = 11
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 6
| lon_min                     = 0
| lon_sec                     = 10
| lon_dir                     = E
}}                                             
'''Nij Beets''' is in doarp west fan [[Beetstersweach]] yn de gemeente [[Opsterlân]]. 

It doarp hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Nij Beets}} &lt;small&gt;({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})&lt;/small&gt;&lt;ref&gt;https://opendata.cbs.nl/statline&lt;/ref&gt; ynwenners.

It [[Polderhaadkanaal]] rint troch it doarp. 

== Skiednis ==
De namme Nij Beets komt fan it tichtby lizzende buorskip [[Ald Beets]], dat eartiids gewoan Beets hiet en in doarp wie. 

Nij Beets waard yn [[1863]] stifte troch feanarbeiders, dy't om [[1860]] hinne dêr it fean fan harren (fean)bazen ôfgroeven om der dêrnei [[Turf (brânstof)|turf]] fan te meitsjen. De delsetting lei yn de [[himrik]] fan it âlde doarp Beets.
[[Ofbyld:Veenderij bij Nij Beets, 1927.jpg|thumb|left|''Feanterij ûnder Nij Beets, 1927'']]        
Troch de feanen rûn in wichtige ferbiningswei nei [[Utingeradiel]], de ''Zeveinsweg''; noardliker lei de ''Ga Weg'' - no de Prikkewei - yn it doarp. Yn de [[Tegenwoordige Staat van Friesland]] (1788): ''Den rydweg, die van Beetsterzwaag door dit Dorp en voorts naar 't Westen loopt, onder den naam van rechte Zeveins weg en dien van Ga weg; gaande de laatste geheel tot aan Utingeradeels grenzen, door de laage landen, die de Beetster Hooi- en Maadlanden worden genaamd. Verder Zuidoostwaards [...] liggen hooi- en weidlanden, bekend by den naam van Wester Buure Vennen, na welke de Marschen volgen.''

Yn [[1831]] waard in nije strjitwei, de Nije Leppedyk (no de Domela Nieuwenhuiswei) tusken de Zeveinsweg en de Gean Wei oanlein. De lannen gienen fan [[1863]] ôf op de skeppe. Tweintich jier liet it lânskip in ôfwikseling fan stroken [[woast lân|woeste grûn]], healannen en turflannen sjen. Der waard benammen oan de Prikkewei boud, oan de eastside fan de Skipsleat en benoarden de Nij Beetsterfeart. Sûnt ein [[19e iuw]] kaam it oanmeitsjen fan de útfeante grûn stadichoan op 'e gong. 
[[Ofbyld:Prikkeweg, spitkeet en stiennen wenten, Nij Beets 1892..jpg|thumb|left|''Prikkewei, Nij Beets 1892'']] 
Nei in wike bealgjen moasten de arbeiders sneins 5 kilometer rinne om yn Beets nei de herfoarme tsjerke. Om't dat foar in soad te fier wie, waard yn 1891 in houten tsjerke boud, dat de namme it Houten Himeltsje krige. Om de tsjerkegong noch mear oan te trunen joech de dûmny it tsjerkefolk snert. Gekjejend waarden de tsjinsten dêr doe ek wol snerttsjinsten neamd. Yn 1908 waard it Houten Himeltsje ferfongen troch stiennen nijbou oan de Skipsleat. Hjoed-de-dei is it Houten Himeltsje yn it iepenloftmuseum fan Nij Beets rekonstruearre. Yn [[1917]] folge oan de Prikkewei de bou fan in grifformearde tsjerke (yn 2004 ôfbrutsen).

Fan de iere organisearre folkswenningbou binne de tweintich wenten út [[1921]] oan de Swynswei (de eardere Zeveinswei) en it streekje fan tolve wenten, dy't yn 1938 en 1940 oan in sydpaad fan de Domela Nieuwenhuiswei kamen, moaie foarbylden.

[[Ofbyld:20181005 Sudergemaal Nij Beets.jpg|thumb|260px|''[[Sudergemaal]]'']]
It [[Sudergemaal]] waard yn 1924 boud en wie ien fan de earste elektryske gemalen yn Fryslân.

=== Koloanje Frij Fryslân ===
Yn [[1903]] waard de koloanje Frij Fryslân yn Nij Beets stifte mei [[Jan Hoen]] as foarman. De koloanjes yn [[Bussum]] ([[Walden (koloanje)|Walden]]) en [[Blaricum (plak)|Blarikum]] ([[Ynternasjonale Bruorskip]]) wienen it foarbyld. [[Frederik van Eeden (skriuwer)]] makke as stifter fan Walden propagandatochten oer de ideeën fan mienskiplik grûnbesit. Yn de earmoedige omkriten fan Nij Beets gienen sokke ideeën der yn as in preek yn in âlderling. Lykas ek yn dy oare koloanjes mislearre it eksperimint; yn [[1908]] kaam in ein oan de koloanje Frij Fryslân. De Van Eedensrtjitte en de Hoenstrjitte yn Nij Beets binne nei de beide manlju neamd.

== Mienskip ==
[[Ofbyld:Nij-Beetsbrêge 2014.JPG|thumb|260px|''Brêge oer it Polderhaadkanaal yn Nij Beets'']]
Nij Beets hat sûnt 1898 in feriening foar Pleatslik Belang. It doarpshûs hjit 't Trefpunt. De doarpskrante [https://www.nijbeets.info/denijsbeetster/ De Nijs Beetster] ferskynt tsienris yn 't jier. [https://www.facebook.com/Skulhoal/ It Skûlhoal] is de jeugdsoas. “De Blauwe Kamp” is sûnt 1955 it iepenloft swimbad fan Nij Beets. 

=== Tsjerke ===
* [http://www.doarpstsjerke.nl/ PKN Nij Beets]

=== Skoalle ===
* [https://jasker.nl/ Iepenbiere basisskoalle De Tsjasker]
* [https://arke-nijbeets.nl/ Kristlike basisskoalle De Arke]

=== Ferienings ===
{|
|valign=top|
* Biljertferiening De Brêge
* Feestkommisje Nij Beets
* Fûgelwacht Nij Beets-De Feanhoop
* [https://www.vv-ods.nl/ Follybalferiening ODS]
* [https://www.facebook.com/profile.php?id=100064009025034 Toanielferiening Kliuwend Omheech]
* Follybalferiening De Tûke Batsers (rekreaasje follybal)
* [[Fuotbalferiening Blue Boys]]
|valign=top|
* [https://www.kvnijbeets.nl/ Gymnastykferiening Krêft en Freonskip]
* Jeu des Boules
* Sjitsportferiening Nij Beets
* [http://www.deturftrapers.nl/ Sloeproeiferiening De Turftrapers]
* [https://www.tennisnijbeets.nl/ Tennisferiening Nij Beets]
* [https://www.ijsclubnijbeets.nl/ Iisklub Nij Beets]
|}
''(&lt;small&gt;De list is yn 2023 bywurke mei help fan de doarpsside. Sjoch foar de meast aktuele ynformaasje oer ferienings op de [https://www.nijbeets.info/cultuurenhistorie/cultureleverenigingen/# hiemside fan it doarp])&lt;/small&gt;''

=== Befolkingsferrin ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:450px&quot;
|-
! style=&quot;text-align:left;&quot;| Jier || 1954 || 1959 || 1964 || 1969 || 1973 || 2005 || 2015 || 2020 
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;text-align:left;&quot;| '''Ynwenners''' || 1801 || 1628 || 1586 || 1529 || 1428 || 1691 || 1671 || 1685
|}
(''&lt;small&gt;Boarnen: 2015 en 2020: [https://allecijfers.nl/woonplaats/luxwoude/ Alle Cijfers]&lt;/small&gt;'')

=== Berne ===
* [[Sjouke de Zee]] (1867-1954), skriuwer en propagandist 
* [[Feite Faber]] (1923–2010), CDA-politikus
* [[Hannie Bruinsma-Kleijwegt]] (1936-2021), PvdA-politika
* [[Dineke van As-Kleijwegt]] (1942), PvdA-politika
* [[Dirkje Postma]] (1951), longarts en heechlearaar Patofysiology fan it sykheljen 
* [[Jan Schulting]] (1956), fuotbaltrener
* [[Femke Kok]] (2000 ), langebaanrydster

=== Eveneminten ===
* [https://www.facebook.com/dorpsfeestnijbeets/ Doarpsfeest] (septimber)
* [https://www.facebook.com/midzomerfeestnijbeets/?locale=nl_NL Midsimmerfeest Nij Beets] (juny)
* [https://www.facebook.com/Keetfeestnijbeets/ Keetfeest]

== Damshûs ==
[[Ofbyld:Dam-Hûske Nij Beets..JPG|thumb|260px|''Dam-Hûske Nij Beets'']]
{{apart|It Damshûs}}
De skiednis fan de earmoede yn 'e feanterij wurdt yn it [https://www.damshus.nl/ leechfeanterijmuseum 'It Damshus'] sichtber makke. In ienkeamerwente oan de Skipsleat foarmet de orizjinele kearn fan it museum. De feanarbeiders fertsjinnen suver neat en moasten yn houten krotten wenje, dy't se faak sels timmerje moasten, of op turffarren, dêr't earder turf op ferfierd waard mar dy't dêr net mear foar brûkt wurde koenen. Fan de boaten waard in húske makke of op de boaten waard in hûs makke.

== Gea ==
Nij Beets leit yn in polderlânskip mei moaie fiersichten. Fan [[de Feanhoop]] ôf rint it [[Polderhoofdkanaal|Polderhaadkanaal]] troch Nij Beets oant de Nije feart by [[Ulesprong (Opsterlân)|De Ulesprong]]. By de Feanhoop leit it natoergebiet de [[Kraanlannen]], dêr't noch [[petgat]]ten út de [[feanterij]]tiid binne. Yn 'e tagonklike Kraanlannen binne in soad fûgels en oare bisten. Besuden Nij Beets rint it [[Boarn|Ald Djip]]. Dat is in rivierke dy't earder útrûn yn de [[Middelsee]]. Mear súdlik fan de rivier leit it natoergebiet [[De Deelen]], dat ek yn 'e tiid fan de feanterij ûntstien is.

Nij Beets leit sintraal yn it gebiet dat grinzet oan it boskgebiet fan [[Beetstersweach]] en it Fryske Marregebiet.

== Strjitten ==
Blauwe Kampwei, De [[Bjirk]], De [[els (beam)|Els]], De [[Esk]], De Peppel, Doarpsstrjitte, [[Domela Nieuwenhuis]]wei, Dumnysbosk, Gearen, Geawei, Giterskewei, Hoenstrjitte, Janssen Stifting, Kanaalwei Noard, Kanaalwei Súd, Krûme Swynswei, Legewei, [[Leppe]]dyk, Prikkewei, Ripen, Swynswei, [[Tjeerd Nawijn]]strjitte, Tolhikbuert, Van der Brugghenstrjitte, Van Eedenstrjitte.

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen]]

== Keppeling om utens ==
* [http://www.beetsonline.nl/ Website Beets Online | Nij Beets, Oud Beets]
* [http://www.damshus.nl/ It Damshûs]

{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Nij Beets}}
}}

{{Koördinaten|53_4_11_N_6_0_10_E_type:city_scale:29000_region:NL|53° 4' NB, 6° 0' EL}}

{{Opsterlân}}
[[Kategory:Nij Beets| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Opsterlân]]</text>
      <sha1>3qjoriikfm2vwlmebzn03tghblno6gb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oerlis:De Fryske Beweging</title>
    <ns>1</ns>
    <id>9201</id>
    <revision>
      <id>1173970</id>
      <parentid>1157879</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T12:40:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Klaasgroen</username>
        <id>50943</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Klaasgroen hat de side [[Oerlis:Ried fan de Fryske Beweging]] omneamd ta [[Oerlis:De Fryske Beweging]] fan de trochferwizing: Opdracht fanút de Ried sels: sy wolle net mear bekend stean as de ried, mar as de beweging.</comment>
      <origin>55905</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="81" sha1="riillnoqp85mywwowrktwx879t0o326" xml:space="preserve">Misschien wil iemand deze informatie vertalen voor de Nederlandstalige Wikipedia?</text>
      <sha1>riillnoqp85mywwowrktwx879t0o326</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174023</id>
      <parentid>1173970</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T23:32:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>.</comment>
      <origin>1174023</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="510" sha1="678kmctyjrwovxtf9vu54t6yquf0hby" xml:space="preserve">Ik fyn dy nammeferoaring fan Ried fan de Fryske Beweging yn &quot;De Fryske Beweging&quot; goed stom. No wurdt tenei allegeduerigen dizze organisaasje betize mei de brede maatskiplike streaming de Fryske Beweging. En ta dy streaming hearre ek persoanen en organisaasjes dy't neat te meitsjen hawwe wolle mei de RFB. Wa betinkt sa'n nammeferoaring? Sok ûnferstân kin ik net oer út. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 5 nov 2024, 00.32 (CET)</text>
      <sha1>678kmctyjrwovxtf9vu54t6yquf0hby</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174044</id>
      <parentid>1174023</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T10:36:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mysha</username>
        <id>254</id>
      </contributor>
      <comment>Oerlis op de oerlisside</comment>
      <origin>1174044</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="884" sha1="qo9mb7lksxapv3si2i9e71uy1n1zaz5" xml:space="preserve">Ik fyn dy nammeferoaring fan Ried fan de Fryske Beweging yn &quot;De Fryske Beweging&quot; goed stom. No wurdt tenei allegeduerigen dizze organisaasje betize mei de brede maatskiplike streaming de Fryske Beweging. En ta dy streaming hearre ek persoanen en organisaasjes dy't neat te meitsjen hawwe wolle mei de RFB. Wa betinkt sa'n nammeferoaring? Sok ûnferstân kin ik net oer út. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 5 nov 2024, 00.32 (CET)
:Jo binne grif net de ienichste dy't dat tinkt. En ik sjoch it net folle oars. At der genôch minsken binne dy't it mei jo iens binne, dan soenen jo in stikje oer it mindermansstânpunt opnimme kinne: ommers, wy beljochtsje it mêd fan alle siden. It is lykwols net wier de soarte fan oerlis foar de oerlisside. [[Meidogger:Mysha|Mysha]] ([[Meidogger oerlis:Mysha|oerlis]])</text>
      <sha1>qo9mb7lksxapv3si2i9e71uy1n1zaz5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>De Bargebek</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9934</id>
    <revision>
      <id>1174031</id>
      <parentid>1144336</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T03:06:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>ynfoboks en oanfolling</comment>
      <origin>1174031</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4649" sha1="mnl7abk8qjnp5ylewpadr8jmrkqok55" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Bargebek.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = Sintrum fan De Bargebek
| wapen                       = 
| ynwennertal                 = ±200
| oerflak                     = 
| befolkingstichtens          = 
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = himrik
| namme bestjoerlike ienheid 3= [[Ofbyld:Wijckel_vlag.svg|20px|border]] [[Wikel (plak)|Wikel]]
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = {{Piktogram dyk Nederlân N-wei|359}}
| postkoade                   = 8563
| netnûmer                    = 0514
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_53_25_N_5_36_19_E_type:city_scale:6250_region:NL|52° 53' NB, 5° 36' EL}}
| webside                     = https://www.wikel.nl/
| ôfbylding2                  = Jagtlust Bargebek.jpg
| ôfbyldingstekst2            = Jagtlust Bargebek
| ôfbylding3                  = 
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = De Fryske Marren
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 53
| lat_sec                     = 25
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 36
| lon_sec                     = 19
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = 
| ôfbyldingstekst99           = 
| ôfbyldingsbreedte99         = 
}}          
'''De Bargebek''' is in [[buorskip]] yn de gemeente [[De Fryske Marren]]. Hy heart ta de [[himrik]] fan [[Wikel (plak)|Wikel]]. De Bargebek leit súdeastlik fan [[Balk]] en westlik fan Wikel oan de wei tusken dy twa plakken (Jachtlustwei/Menno van Coehoornwei). 

== Skiednis == 
[[Ofbyld:Voorgevel - Wijckel - 20256012 - RCE.jpg|thumb|left|De Eben Haezertsjerke yn 1979]]
De buorskip waard neamd nei in stik lân dat de foarm fan in bargekop hie. Yn Fryslân binne mear stikken lân dy't Bargekop neamd wurde. De buorskip ûntstie yn de [[19e iuw]] by it bûtenhûs ''Jagtlust''. Yn [[1889]]/[[1889]] krige it plakje sels in tsjerke. Dat waard de grifformearde tsjerke fan Wikel en waard Eben Haezer neamd. De oargel waard troch de firma [[Van Dam (oargelbouwer)|Van Dam]] út Ljouwert boud. Yn [[1982]] waard de tsjerke oan de koster fan de tsjerke ferkocht en waard letter in opslachromte. De oargel gie nei de herfoarme tsjerke fan [[Oosterhesselen]] yn [[Drinte]]. Oan 'e bûtenkant bleau de tsjerke yn syn âlde foarm.

Nettsjinsteande dat De Bargebek in tsjerke hie, waard it net in doarp neamd. It plak woeks wol stadichoan troch. By de Jachtlustwei, it Lunenburgpaed en in lyts part fan de Menno van Coehoornwei ûntjoech him dêr suver in [[beboude kom]]. Njonken de niisneamde diken lizze de diken de Sânmar, Lynbaen, Vogelzangwei en de Munnikeleane ûnder it gebiet fan de buorskip. Yn 'e hoeke fan de Munnikeleane en de Suderséwei is dêr in lyts apart buorrentsje. De Bargebek hat in stikmannich tal gruttere bedriuwen en guon winkels. Boppedat binne dêr in húsdokterpraktyk, tankstasjon en in herberch/kafee.

Oant [[1984]] hearde De Bargebek yn de gritenij, sawol de gemeente [[Gaasterlân (gemeente)|Gaasterlân]], fan 1984 oant 2014 ta de gemeente [[Gaasterlân-Sleat]] en dêrnei ta de fúzjegemeente De Fryske Marren.

== Sjoch ek ==
* [[Fryske doarpen#Buorskippen|Fryske doarpen/buorskippen/delsettings]]

{{Koördinaten|52_53_25_N_5_36_19_E_type:city_scale:6250_region:NL|52° 53' NB, 5° 36' EL}}

{{Boarnen|boarnefernijing=
*{{Aut|[[Karel F. Gildemacher]]}}, &quot;Friese Plaatsnamen&quot;, Ljouwert, Friese Pers Boekerij 2007, ''De Bargebek''
* [https://020apps.nl/mip/beschrijvingen/Gaasterlan-sleat.pdf Monuminte-ynventarisaasje Gaasterlân-Sleat]
* [https://www.kerk-en-orgel.nl/record.php?action=display%20ordered&amp;province=fr&amp;page%20num=25&amp;page=25&amp;item=489&amp;id=8124 kerk-en-orgel.nl]
}}
{{CommonsBalke|Bargebek}}

{{De Fryske Marren}}
{{DEFAULTSORT:Bargebek, De}}
[[Kategory:Balk]]
[[Kategory:Buorskip yn Gaasterlân (gemeente)]]
[[Kategory:Buorskip yn Gaasterlân-Sleat]] 
[[Kategory:Buorskip yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>mnl7abk8qjnp5ylewpadr8jmrkqok55</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Teakesyl</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10522</id>
    <revision>
      <id>1173999</id>
      <parentid>1068780</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T21:30:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>ynfoboks en side oanfolle</comment>
      <origin>1173999</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5914" sha1="se9ndhc54lika0ck1h2xtdt0lbm8nmq" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Tacozijl_Ee_2008.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = [[De Ie (De Fryske Marren)|De Ie]] by Teakesyl
| wapen                       = 
| ynwennertal                 = 
| oerflak                     = 
| befolkingstichtens          = 
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = himrik
| namme bestjoerlike ienheid 3= [[Sondel]]/[[De Lemmer]]
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = {{Piktogram dyk Nederlân N-wei|359}}
| postkoade                   = 
| netnûmer                    = 
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_51_45_N_5_39_18_E_type:city_zoom:15_region:NL|52° 52' NB, 5° 39' EL}}
| webside                     = [https://riedo.nl/tacozijl/ Teakesyl op webside Sondel]
| ôfbylding2                  = Woudagemaal.jpg
| ôfbyldingstekst2            = [[Yr. D.F. Woudagemaal|It Woudagemaal]] by Teakesyl (2005)
| ôfbylding3                  = Sondelerdyk2_Tacozijl.jpg
| ôfbyldingstekst3            = Sondelerdyk by Teakesyl
| mapname                     = De Fryske Marren
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 51
| lat_sec                     = 45
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 39
| lon_sec                     = 18
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = 
| ôfbyldingstekst99           = 
| ôfbyldingsbreedte99         = 
}}          
'''Teakesyl''' ([[Nederlânsk]]: ''Tacozijl'') is in [[buorskip]] yn it súdlike part fan [[Fryslân]] yn de gemeente [[De Fryske Marren]]. Hy wie eartiids in haven en [[slûs]] oan de [[Sudersee]] en leit oan de [[De Ie (De Fryske Marren)|Ie]] en oan de seedyk flakby de [[Iselmar]] tusken [[De Lemmer]] en [[Sondel]].
 
Teakesyl bestiet út inkelde [[pleats]]en en in slús. Oan de eastkant fan Teakesyl stiet ek it ferneamde [[Yr. D.F. Woudagemaal|Yr. D.F. Woudagemeal]], it grutste noch wurkjende [[stoomgemaal]].

== Skiednis ==
De namme komt nei alle gedachten fan in persoan dy’t Taka (Taeke) hjitte en by de slûs wenne. 'Syl' is in oar wurd foar n ûntwetteringsslûs. It plak waard yn [[1476]] foar it earst neamd as ''Taeckazyl''. Yn [[1482]] waard de syl fernijd en waard der fan ''Nya syl'' sprutsen. Dêrfoar wie it wetter op dat plak ôfdamme, want de slûs waard by de ''Aulda eedam'' boud. Yn [[1483 komt de namme ''Taka zyl'' foar en yn de [[16e iuw]] ''Takezyl''.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://etymologiebank.nl/trefwoord/tacozijl |titel=''Friese plaatsnamen. Alle steden, dorpen en gehuchten'' |auteur=Karel F. Gildemacher |útjouwer=[http://etymologiebank.nl etymologiebank.nl] |datum=2007}}&lt;/ref&gt; 

De syl moat mooglik om 1300 hinne al boud wêze. Ut ferskate boarnen is op te merken dat de Ie fand e [[Middelsee]] yn 'e [[Sudersee]] útmûne. Yn [[1398]] wie Teakesyl ien fan de wichtichste hannelsrûten oan 'e Sudersee. Dêr koe oer de Ie oer [[Sleat (stêd)|Sleat]] nei de [[Sleattemer Mar]] rjochting [[Wâldsein]] en [[Snits]] nei de Middelsee ta fard wurde. It wie ynearsten in frij brede rivier, mar troch it tichtsliken fan 'e Middelsee, ferlear de Ie syn betsjutting hieltyd mear. 

Yn it boekje ''Vereenigde Nederlanden, vijftiende deel'' dat yn [[1788]] útjûn waard, stiet yn skreaun dat Teakesyl yn [[1495]] noch de iennige goede haven fan [[Westergoa]], doch minder gaadlik foar swiere skippen wie. Dat jiers waard der by dy syl ek troch de [[Fetkeapers]] in [[blokhûs]] opwurpen, tsjin de Dútske legeroanfierder [[Nittert Fox]] fan de [[Swarte Heap]], dy't besocht de haven fan Teakesyl yn te nimmen .

Ek hat by de slûs, njonken de slûswachterwente, in [[herberch]] stien dêr't fan de [[17e iuw]] ôf oant [[1905]] it Dykbestjoer fan de Sân Gritenijen en de stêd Sleat syn sit hie. De herberch mei de pleats dy't dêr benefter stie, baarnde yn [[1935]] ôf.

Oant [[1944]] lei de buorskip alhiel yn de gemeente as sawol de gritenij [[Gaasterlân (gemeente)|Gaasterlân]]. Dêrnei waard er ferparte oer de gemeenten Gaasterlân (nei [[1984]] de gemeente [[Gaasterlân-Sleat]]) en [[Lemsterlân]]. Sûnt [[2014]] leit de buorskip fannijs yn ien gemeente, de fúzjegemeente De Fryske Marren. Neffens adressen falt it grutste part ûnder [[De Lemmer]] en in lyts part ûnder [[Sondel]].

Oan 'e eastkant, op it Aldmarderfjild, waard oan 'e ein fan de [[20e iuw]] foar de Prinses Margrietslûs oer in yndustryterrein ûntwikkele.

== [[Joadsk begraafplak (Teakesyl)|Joadsk tsjerkhôf]] ==
[[Ofbyld:Tacozijl Joodse begraafplaats-1.JPG|thumb|left|It joadsk begraafplak]]
Hjir steane tsientallen âlde sarken en in tinkplaat oan de [[WKII|oarloch 1940-1945]]. Yn 'e oarloch waarden ek trije Joadske ynwenners fan De Lemmer op transport nei [[Auschwitz]] setten. Se kamen net werom. It [[Joadsk begraafplak (Teakesyl)|Joadske tsjerkhôf]] wurdt ûnderholden troch de Stifting Joadsk Begraafplak Teakesyl op [[De Lemmer]].

== Keppeling om utens ==
* [https://riedo.nl/tacozijl/ Teakesyl op 'e webside fan Sondel]

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
}}

{{Koördinaten|52_51_45_N_5_39_18_E_type:city_zoom:15_region:NL|52° 52' NB, 5° 39' EL}}

{{De Fryske Marren}}
[[Kategory:De Lemmer]]
[[Kategory:Buorskip yn Lemsterlân]]
[[Kategory:Buorskip yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>se9ndhc54lika0ck1h2xtdt0lbm8nmq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174001</id>
      <parentid>1173999</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T21:35:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>/* Skiednis */</comment>
      <origin>1174001</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5914" sha1="pwqzapu5j7bf31v37xc9u3bi2dp8dvz" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Tacozijl_Ee_2008.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = [[De Ie (De Fryske Marren)|De Ie]] by Teakesyl
| wapen                       = 
| ynwennertal                 = 
| oerflak                     = 
| befolkingstichtens          = 
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = himrik
| namme bestjoerlike ienheid 3= [[Sondel]]/[[De Lemmer]]
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = {{Piktogram dyk Nederlân N-wei|359}}
| postkoade                   = 
| netnûmer                    = 
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_51_45_N_5_39_18_E_type:city_zoom:15_region:NL|52° 52' NB, 5° 39' EL}}
| webside                     = [https://riedo.nl/tacozijl/ Teakesyl op webside Sondel]
| ôfbylding2                  = Woudagemaal.jpg
| ôfbyldingstekst2            = [[Yr. D.F. Woudagemaal|It Woudagemaal]] by Teakesyl (2005)
| ôfbylding3                  = Sondelerdyk2_Tacozijl.jpg
| ôfbyldingstekst3            = Sondelerdyk by Teakesyl
| mapname                     = De Fryske Marren
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 51
| lat_sec                     = 45
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 39
| lon_sec                     = 18
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = 
| ôfbyldingstekst99           = 
| ôfbyldingsbreedte99         = 
}}          
'''Teakesyl''' ([[Nederlânsk]]: ''Tacozijl'') is in [[buorskip]] yn it súdlike part fan [[Fryslân]] yn de gemeente [[De Fryske Marren]]. Hy wie eartiids in haven en [[slûs]] oan de [[Sudersee]] en leit oan de [[De Ie (De Fryske Marren)|Ie]] en oan de seedyk flakby de [[Iselmar]] tusken [[De Lemmer]] en [[Sondel]].
 
Teakesyl bestiet út inkelde [[pleats]]en en in slús. Oan de eastkant fan Teakesyl stiet ek it ferneamde [[Yr. D.F. Woudagemaal|Yr. D.F. Woudagemeal]], it grutste noch wurkjende [[stoomgemaal]].

== Skiednis ==
De namme komt nei alle gedachten fan in persoan dy’t Taka (Taeke) hjitte en by de slûs wenne. 'Syl' is in oar wurd foar n ûntwetteringsslûs. It plak waard yn [[1476]] foar it earst neamd as ''Taeckazyl''. Yn [[1482]] waard de syl fernijd en waard der fan ''Nya syl'' sprutsen. Dêrfoar wie it wetter op dat plak ôfdamme, want de slûs waard by de ''Aulda eedam'' boud. Yn [[1483 komt de namme ''Taka zyl'' foar en yn de [[16e iuw]] ''Takezyl''.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://etymologiebank.nl/trefwoord/tacozijl |titel=''Friese plaatsnamen. Alle steden, dorpen en gehuchten'' |auteur=Karel F. Gildemacher |útjouwer=[http://etymologiebank.nl etymologiebank.nl] |datum=2007}}&lt;/ref&gt; 

De syl moat mooglik om 1300 hinne al boud wêze. Ut ferskate boarnen is op te merken dat de Ie fand e [[Middelsee]] yn 'e [[Sudersee]] útmûne. Yn [[1398]] wie Teakesyl ien fan de wichtichste hannelsrûten oan 'e Sudersee. Dêr koe oer de Ie oer [[Sleat (stêd)|Sleat]] nei de [[Sleattemer Mar]] rjochting [[Wâldsein]] en [[Snits]] nei de Middelsee ta fard wurde. It wie ynearsten in frij brede rivier, mar troch it tichtsliken fan 'e Middelsee, ferlear de Ie syn betsjutting hieltyd mear. 

Yn it boekje ''Vereenigde Nederlanden, vijftiende deel'' dat yn [[1788]] útjûn waard, stiet yn skreaun dat Teakesyl yn [[1495]] noch de iennige goede haven fan [[Westergoa]], doch minder gaadlik foar swiere skippen wie. Dat jiers waard der by dy syl ek troch de [[Fetkeapers]] in [[blokhûs]] opwurpen, tsjin de Dútske legeroanfierder [[Nittert Fox]] fan de [[Swarte Heap]], dy't besocht de haven fan Teakesyl yn te nimmen .

Ek hat by de slûs, njonken de slûswachterwente, in [[herberch]] stien dêr't fan de [[17e iuw]] ôf oant [[1905]] it Dykbestjoer fan de Sân Gritenijen en de Stêd Sleat syn sit hie. De herberch mei de pleats dy't dêr benefter stie, baarnde yn [[1935]] ôf.

Oant [[1944]] lei de buorskip alhiel yn de gemeente as sawol de gritenij [[Gaasterlân (gemeente)|Gaasterlân]]. Dêrnei waard er ferparte oer de gemeenten Gaasterlân (nei [[1984]] de gemeente [[Gaasterlân-Sleat]]) en [[Lemsterlân]]. Sûnt [[2014]] leit de buorskip fannijs yn ien gemeente, de fúzjegemeente De Fryske Marren. Neffens adressen falt it grutste part ûnder [[De Lemmer]] en in lyts part ûnder [[Sondel]].

Oan 'e eastkant, op it Aldmarderfjild, waard oan 'e ein fan de [[20e iuw]] foar de Prinses Margrietslûs oer in yndustryterrein ûntwikkele.

== [[Joadsk begraafplak (Teakesyl)|Joadsk tsjerkhôf]] ==
[[Ofbyld:Tacozijl Joodse begraafplaats-1.JPG|thumb|left|It joadsk begraafplak]]
Hjir steane tsientallen âlde sarken en in tinkplaat oan de [[WKII|oarloch 1940-1945]]. Yn 'e oarloch waarden ek trije Joadske ynwenners fan De Lemmer op transport nei [[Auschwitz]] setten. Se kamen net werom. It [[Joadsk begraafplak (Teakesyl)|Joadske tsjerkhôf]] wurdt ûnderholden troch de Stifting Joadsk Begraafplak Teakesyl op [[De Lemmer]].

== Keppeling om utens ==
* [https://riedo.nl/tacozijl/ Teakesyl op 'e webside fan Sondel]

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
}}

{{Koördinaten|52_51_45_N_5_39_18_E_type:city_zoom:15_region:NL|52° 52' NB, 5° 39' EL}}

{{De Fryske Marren}}
[[Kategory:De Lemmer]]
[[Kategory:Buorskip yn Lemsterlân]]
[[Kategory:Buorskip yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>pwqzapu5j7bf31v37xc9u3bi2dp8dvz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174002</id>
      <parentid>1174001</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T21:41:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>/* Skiednis */ in stikje skiednis taheakke</comment>
      <origin>1174002</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6336" sha1="kb70npmupkej0vy1rbdgq1ki7ltaecc" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Tacozijl_Ee_2008.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = [[De Ie (De Fryske Marren)|De Ie]] by Teakesyl
| wapen                       = 
| ynwennertal                 = 
| oerflak                     = 
| befolkingstichtens          = 
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = himrik
| namme bestjoerlike ienheid 3= [[Sondel]]/[[De Lemmer]]
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = {{Piktogram dyk Nederlân N-wei|359}}
| postkoade                   = 
| netnûmer                    = 
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_51_45_N_5_39_18_E_type:city_zoom:15_region:NL|52° 52' NB, 5° 39' EL}}
| webside                     = [https://riedo.nl/tacozijl/ Teakesyl op webside Sondel]
| ôfbylding2                  = Woudagemaal.jpg
| ôfbyldingstekst2            = [[Yr. D.F. Woudagemaal|It Woudagemaal]] by Teakesyl (2005)
| ôfbylding3                  = Sondelerdyk2_Tacozijl.jpg
| ôfbyldingstekst3            = Sondelerdyk by Teakesyl
| mapname                     = De Fryske Marren
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 51
| lat_sec                     = 45
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 39
| lon_sec                     = 18
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = 
| ôfbyldingstekst99           = 
| ôfbyldingsbreedte99         = 
}}          
'''Teakesyl''' ([[Nederlânsk]]: ''Tacozijl'') is in [[buorskip]] yn it súdlike part fan [[Fryslân]] yn de gemeente [[De Fryske Marren]]. Hy wie eartiids in haven en [[slûs]] oan de [[Sudersee]] en leit oan de [[De Ie (De Fryske Marren)|Ie]] en oan de seedyk flakby de [[Iselmar]] tusken [[De Lemmer]] en [[Sondel]].
 
Teakesyl bestiet út inkelde [[pleats]]en en in slús. Oan de eastkant fan Teakesyl stiet ek it ferneamde [[Yr. D.F. Woudagemaal|Yr. D.F. Woudagemeal]], it grutste noch wurkjende [[stoomgemaal]].

== Skiednis ==
De namme komt nei alle gedachten fan in persoan dy’t Taka (Taeke) hjitte en by de slûs wenne. 'Syl' is in oar wurd foar n ûntwetteringsslûs. It plak waard yn [[1476]] foar it earst neamd as ''Taeckazyl''. Yn [[1482]] waard de syl fernijd en waard der fan ''Nya syl'' sprutsen. Dêrfoar wie it wetter op dat plak ôfdamme, want de slûs waard by de ''Aulda eedam'' boud. Yn [[1483 komt de namme ''Taka zyl'' foar en yn de [[16e iuw]] ''Takezyl''.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://etymologiebank.nl/trefwoord/tacozijl |titel=''Friese plaatsnamen. Alle steden, dorpen en gehuchten'' |auteur=Karel F. Gildemacher |útjouwer=[http://etymologiebank.nl etymologiebank.nl] |datum=2007}}&lt;/ref&gt; 

De syl moat mooglik om 1300 hinne al boud wêze. Ut ferskate boarnen is op te merken dat de Ie fand e [[Middelsee]] yn 'e [[Sudersee]] útmûne. Yn [[1398]] wie Teakesyl ien fan de wichtichste hannelsrûten oan 'e Sudersee. Dêr koe oer de Ie oer [[Sleat (stêd)|Sleat]] nei de [[Sleattemer Mar]] rjochting [[Wâldsein]] en [[Snits]] nei de Middelsee ta fard wurde. It wie ynearsten in frij brede rivier, mar troch it tichtsliken fan 'e Middelsee, ferlear de Ie syn betsjutting hieltyd mear. 

Yn it boekje ''Vereenigde Nederlanden, vijftiende deel'' dat yn [[1788]] útjûn waard, stiet yn skreaun dat Teakesyl yn [[1495]] noch de iennige goede haven fan [[Westergoa]], doch minder gaadlik foar swiere skippen wie. Dat jiers waard der by dy syl ek troch de [[Fetkeapers]] in [[blokhûs]] opwurpen, tsjin de Dútske legeroanfierder [[Nittert Fox]] fan de [[Swarte Heap]], dy't besocht de haven fan Teakesyl yn te nimmen .

De Sondelerdyk, in [[slieperdyk]] tusken Sondel en Teakesyl, waard yn [[1725]] foltôge. Njonken dy dyk rint de [[Sondeler Feart]], dy't yn [[1846]] ferbrede waard, dêr't de dyk ek troch oanpast wurde moast.

Ek hat by de slûs, njonken de slûswachterwente, in [[herberch]] stien dêr't fan de [[17e iuw]] ôf oant [[1905]] it Dykbestjoer fan de Sân Gritenijen en de Stêd Sleat syn sit hie. De herberch mei de pleats dy't dêr benefter stie, baarnde yn [[1935]] ôf.

Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] waard de betonbrêge fan Teakesyl yn  troch de Dútsers opblaasd. Sân jier letter, yn [[1952]] waard er weropboud. Yn [[1928]] waard in ophelbrêge troch de betonbrêge ferfongen.

Oant [[1944]] lei de buorskip alhiel yn de gemeente as sawol de gritenij [[Gaasterlân (gemeente)|Gaasterlân]]. Dêrnei waard er ferparte oer de gemeenten Gaasterlân (nei [[1984]] de gemeente [[Gaasterlân-Sleat]]) en [[Lemsterlân]]. Sûnt [[2014]] leit de buorskip fannijs yn ien gemeente, de fúzjegemeente De Fryske Marren. Neffens adressen falt it grutste part ûnder [[De Lemmer]] en in lyts part ûnder [[Sondel]].

Oan 'e eastkant, op it Aldmarderfjild, waard oan 'e ein fan de [[20e iuw]] foar de Prinses Margrietslûs oer in yndustryterrein ûntwikkele.

== [[Joadsk begraafplak (Teakesyl)|Joadsk tsjerkhôf]] ==
[[Ofbyld:Tacozijl Joodse begraafplaats-1.JPG|thumb|left|It joadsk begraafplak]]
Hjir steane tsientallen âlde sarken en in tinkplaat oan de [[WKII|oarloch 1940-1945]]. Yn 'e oarloch waarden ek trije Joadske ynwenners fan De Lemmer op transport nei [[Auschwitz]] setten. Se kamen net werom. It [[Joadsk begraafplak (Teakesyl)|Joadske tsjerkhôf]] wurdt ûnderholden troch de Stifting Joadsk Begraafplak Teakesyl op [[De Lemmer]].

== Keppeling om utens ==
* [https://riedo.nl/tacozijl/ Teakesyl op 'e webside fan Sondel]

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
}}

{{Koördinaten|52_51_45_N_5_39_18_E_type:city_zoom:15_region:NL|52° 52' NB, 5° 39' EL}}

{{De Fryske Marren}}
[[Kategory:De Lemmer]]
[[Kategory:Buorskip yn Lemsterlân]]
[[Kategory:Buorskip yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>kb70npmupkej0vy1rbdgq1ki7ltaecc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174029</id>
      <parentid>1174002</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T00:20:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>/* Skiednis */ ]]</comment>
      <origin>1174029</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6338" sha1="dtsdgc09zw3c40m1bt05ptdfymxz6yw" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Tacozijl_Ee_2008.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = [[De Ie (De Fryske Marren)|De Ie]] by Teakesyl
| wapen                       = 
| ynwennertal                 = 
| oerflak                     = 
| befolkingstichtens          = 
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 
| lân                         = {{NEDf}}
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= {{FRLf}}
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= {{DFMf}}
| bestjoerlike ienheid 3      = himrik
| namme bestjoerlike ienheid 3= [[Sondel]]/[[De Lemmer]]
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| ferkearsieren               = {{Piktogram dyk Nederlân N-wei|359}}
| postkoade                   = 
| netnûmer                    = 
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{koördinaten yn tekst|52_51_45_N_5_39_18_E_type:city_zoom:15_region:NL|52° 52' NB, 5° 39' EL}}
| webside                     = [https://riedo.nl/tacozijl/ Teakesyl op webside Sondel]
| ôfbylding2                  = Woudagemaal.jpg
| ôfbyldingstekst2            = [[Yr. D.F. Woudagemaal|It Woudagemaal]] by Teakesyl (2005)
| ôfbylding3                  = Sondelerdyk2_Tacozijl.jpg
| ôfbyldingstekst3            = Sondelerdyk by Teakesyl
| mapname                     = De Fryske Marren
| mapwidth                    = 260
| lat_deg                     = 52
| lat_min                     = 51
| lat_sec                     = 45
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 39
| lon_sec                     = 18
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = 
| ôfbyldingstekst99           = 
| ôfbyldingsbreedte99         = 
}}          
'''Teakesyl''' ([[Nederlânsk]]: ''Tacozijl'') is in [[buorskip]] yn it súdlike part fan [[Fryslân]] yn de gemeente [[De Fryske Marren]]. Hy wie eartiids in haven en [[slûs]] oan de [[Sudersee]] en leit oan de [[De Ie (De Fryske Marren)|Ie]] en oan de seedyk flakby de [[Iselmar]] tusken [[De Lemmer]] en [[Sondel]].
 
Teakesyl bestiet út inkelde [[pleats]]en en in slús. Oan de eastkant fan Teakesyl stiet ek it ferneamde [[Yr. D.F. Woudagemaal|Yr. D.F. Woudagemeal]], it grutste noch wurkjende [[stoomgemaal]].

== Skiednis ==
De namme komt nei alle gedachten fan in persoan dy’t Taka (Taeke) hjitte en by de slûs wenne. 'Syl' is in oar wurd foar n ûntwetteringsslûs. It plak waard yn [[1476]] foar it earst neamd as ''Taeckazyl''. Yn [[1482]] waard de syl fernijd en waard der fan ''Nya syl'' sprutsen. Dêrfoar wie it wetter op dat plak ôfdamme, want de slûs waard by de ''Aulda eedam'' boud. Yn [[1483]] komt de namme ''Taka zyl'' foar en yn de [[16e iuw]] ''Takezyl''.&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://etymologiebank.nl/trefwoord/tacozijl |titel=''Friese plaatsnamen. Alle steden, dorpen en gehuchten'' |auteur=Karel F. Gildemacher |útjouwer=[http://etymologiebank.nl etymologiebank.nl] |datum=2007}}&lt;/ref&gt; 

De syl moat mooglik om 1300 hinne al boud wêze. Ut ferskate boarnen is op te merken dat de Ie fand e [[Middelsee]] yn 'e [[Sudersee]] útmûne. Yn [[1398]] wie Teakesyl ien fan de wichtichste hannelsrûten oan 'e Sudersee. Dêr koe oer de Ie oer [[Sleat (stêd)|Sleat]] nei de [[Sleattemer Mar]] rjochting [[Wâldsein]] en [[Snits]] nei de Middelsee ta fard wurde. It wie ynearsten in frij brede rivier, mar troch it tichtsliken fan 'e Middelsee, ferlear de Ie syn betsjutting hieltyd mear. 

Yn it boekje ''Vereenigde Nederlanden, vijftiende deel'' dat yn [[1788]] útjûn waard, stiet yn skreaun dat Teakesyl yn [[1495]] noch de iennige goede haven fan [[Westergoa]], doch minder gaadlik foar swiere skippen wie. Dat jiers waard der by dy syl ek troch de [[Fetkeapers]] in [[blokhûs]] opwurpen, tsjin de Dútske legeroanfierder [[Nittert Fox]] fan de [[Swarte Heap]], dy't besocht de haven fan Teakesyl yn te nimmen .

De Sondelerdyk, in [[slieperdyk]] tusken Sondel en Teakesyl, waard yn [[1725]] foltôge. Njonken dy dyk rint de [[Sondeler Feart]], dy't yn [[1846]] ferbrede waard, dêr't de dyk ek troch oanpast wurde moast.

Ek hat by de slûs, njonken de slûswachterwente, in [[herberch]] stien dêr't fan de [[17e iuw]] ôf oant [[1905]] it Dykbestjoer fan de Sân Gritenijen en de Stêd Sleat syn sit hie. De herberch mei de pleats dy't dêr benefter stie, baarnde yn [[1935]] ôf.

Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] waard de betonbrêge fan Teakesyl yn  troch de Dútsers opblaasd. Sân jier letter, yn [[1952]] waard er weropboud. Yn [[1928]] waard in ophelbrêge troch de betonbrêge ferfongen.

Oant [[1944]] lei de buorskip alhiel yn de gemeente as sawol de gritenij [[Gaasterlân (gemeente)|Gaasterlân]]. Dêrnei waard er ferparte oer de gemeenten Gaasterlân (nei [[1984]] de gemeente [[Gaasterlân-Sleat]]) en [[Lemsterlân]]. Sûnt [[2014]] leit de buorskip fannijs yn ien gemeente, de fúzjegemeente De Fryske Marren. Neffens adressen falt it grutste part ûnder [[De Lemmer]] en in lyts part ûnder [[Sondel]].

Oan 'e eastkant, op it Aldmarderfjild, waard oan 'e ein fan de [[20e iuw]] foar de Prinses Margrietslûs oer in yndustryterrein ûntwikkele.

== [[Joadsk begraafplak (Teakesyl)|Joadsk tsjerkhôf]] ==
[[Ofbyld:Tacozijl Joodse begraafplaats-1.JPG|thumb|left|It joadsk begraafplak]]
Hjir steane tsientallen âlde sarken en in tinkplaat oan de [[WKII|oarloch 1940-1945]]. Yn 'e oarloch waarden ek trije Joadske ynwenners fan De Lemmer op transport nei [[Auschwitz]] setten. Se kamen net werom. It [[Joadsk begraafplak (Teakesyl)|Joadske tsjerkhôf]] wurdt ûnderholden troch de Stifting Joadsk Begraafplak Teakesyl op [[De Lemmer]].

== Keppeling om utens ==
* [https://riedo.nl/tacozijl/ Teakesyl op 'e webside fan Sondel]

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
}}

{{Koördinaten|52_51_45_N_5_39_18_E_type:city_zoom:15_region:NL|52° 52' NB, 5° 39' EL}}

{{De Fryske Marren}}
[[Kategory:De Lemmer]]
[[Kategory:Buorskip yn Lemsterlân]]
[[Kategory:Buorskip yn De Fryske Marren]]</text>
      <sha1>dtsdgc09zw3c40m1bt05ptdfymxz6yw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kamp (lân)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15218</id>
    <revision>
      <id>1173979</id>
      <parentid>1065761</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T14:26:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173979</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="894" sha1="k4peqmzl4cay59zdovxtai0qwhr0h3b" xml:space="preserve">In '''kamp''' is in stik lân dat troch in sleat, beamwâl of oars ôffrede is. It kin gean om in [[fjildnamme]] yn it algemien, mar ek om in stik healân by in pleats. In [[finne]] is faak wat grutter.

Op de [[Klaaistreek|Klaai]] wie in kamp yn de [[19e iuw]] faak wat lytser as yn de [[Wâlden]], mar wie faak wol mear wurdich. Yn [[Dantumadiel]] is in kamp yn trochsnee twa kear sa grut as in klaaikamp en ek grutter as it omlizzende lân, mar is tagelyk minder wurdich as it lân deromhinne. In kamp op de klaai is dus in hiel oars ôffrede lân as in kamp op it sân. De Drintske kampen dy’t yn de [[18e iuw]] oanmakke binne, binne like grut as de lettere kampen yn Dantumadiel.

==Boarne==
* {{Aut|[[Karel Gildemacher]]}} yn: '' Freed'', side 2 yn de [[LC]] fan 21 desimber 2007.

== Keppeling om utens ==
* {{Wikiwurdboek|kamp}}

[[Kategory:Histoaryske geografy]]
[[Kategory:Lânbou]]</text>
      <sha1>k4peqmzl4cay59zdovxtai0qwhr0h3b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Jan Velthuis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24387</id>
    <revision>
      <id>1173977</id>
      <parentid>1150701</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T14:16:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173977</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1735" sha1="b9l0zzosdwqwdd351uf3u0duu6mytye" xml:space="preserve">'''Jan Velthuis''' ([[1949]]) is in byldzjend keunstner út [[Grins (stêd)|Grins]]. Syn eigen Keunstromte Watervast sit oan de Westersingel yn de stêd [[Grins (stêd)|Grins]]. Mei syn frou, de akwarelliste [[Riny Bus]], makket er diel út fan de ’Noardlike Akwarellisten’. Farrend mei syn boat Mars jout er workshops op lokaasjes as De Wieden en it Waad. 

Syn oplieding krige Velthuis oan de Tekenakademy yn Tilburg en [[Akademy Minerva]] yn Grins. Ynspiraasje krijt er by it silen op de [[Waadsee]] en de [[Iselmar]]. Leafst makket er akwarellen dêr't er syn passy foar wetter it bêste yn útdrukke kin. Underwerpen binne faak it drûchfallen Waad, de ivich feroarjende loftpartijen en skippen yn de haven. It giet him net sasear om it krekt wer te jaan wat er sjocht. Yn grutte halen set er syn wurk op. Mei in pear streken en kontoeren wit er de skippen de hoarizon of kaden wer te jaan. Dêrnei skilderet er wiet yn wiet syn yn elkoar oerrinnende kleurflakken. Omdat it úteinlike skilderij trochskinend en sykheljend wêze moat lit er mei opsetsin stikken fan it akwarelpapier ûnbeskildere.  

Wurk fan him is yn kolleksjes fan partikulieren, samlers en bedriuwen yn Nederlân, Dútslân en Belgje en ferskate SBK-ynstellingen.&lt;Br&gt;
Publikaasjes hawwe stien yn it Nieuwsblad van het noorden, [[Ljouwerter Krante]], Volkskrant en Telegraaf.&lt;br&gt;
Fierders wie der in telefyzjepresintaasje yn it programma ''Wat is er aan de hand''. ('Skilderje op it waad') 

{{boarnen|boarnefernijing=
*[http://www.watervast.com Webstee watervast fan Jan Velthuis]
}}

{{DEFAULTSORT:Velthuis, Jan}}
[[Kategory:Nederlânsk byldzjend keunstner]]
[[Kategory:Grinslânsk persoan]]
[[Kategory:Akademy Minerva]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1949]]</text>
      <sha1>b9l0zzosdwqwdd351uf3u0duu6mytye</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173981</id>
      <parentid>1173977</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T15:31:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[]] red</comment>
      <origin>1173981</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1721" sha1="t0q6433dxmung291ptkd92r8bcric9f" xml:space="preserve">'''Jan Velthuis''' ([[1949]]) is in byldzjend keunstner út [[Grins (stêd)|Grins]]. Syn eigen Keunstromte Watervast sit oan de Westersingel yn de stêd Grins. Mei syn frou, de akwarelliste [[Riny Bus]], makket er diel út fan de ’Noardlike Akwarellisten’. Farrend mei syn boat Mars jout er workshops op lokaasjes as De Wieden en it Waad. 

Syn oplieding krige Velthuis oan de Tekenakademy yn Tilburg en [[Akademy Minerva]] yn Grins. Ynspiraasje krijt er by it silen op de [[Waadsee]] en de [[Iselmar]]. Leafst makket er akwarellen dêr't er syn passy foar wetter it bêste yn útdrukke kin. Underwerpen binne faak it drûchfallen Waad, de ivich feroarjende loftpartijen en skippen yn de haven. It giet him net sasear om it krekt wer te jaan wat er sjocht. Yn grutte halen set er syn wurk op. Mei in pear streken en kontoeren wit er de skippen de hoarizon of kaden wer te jaan. Dêrnei skilderet er wiet yn wiet syn yn elkoar oerrinnende kleurflakken. Omdat it úteinlike skilderij trochskinend en sykheljend wêze moat lit er mei opsetsin stikken fan it akwarelpapier ûnbeskildere.  

Wurk fan him is yn kolleksjes fan partikulieren, samlers en bedriuwen yn Nederlân, Dútslân en Belgje en ferskate SBK-ynstellingen.&lt;Br&gt;
Publikaasjes hawwe stien yn it [[Nieuwsblad van het Noorden]], [[Ljouwerter Krante]], Volkskrant en Telegraaf.&lt;br&gt;
Fierders wie der in telefyzjepresintaasje yn it programma ''Wat is er aan de hand''. ('Skilderje op it waad') 

{{boarnen|boarnefernijing=
*[http://www.watervast.com Webstee watervast fan Jan Velthuis]
}}

{{DEFAULTSORT:Velthuis, Jan}}
[[Kategory:Nederlânsk byldzjend keunstner]]
[[Kategory:Grinslânsk persoan]]
[[Kategory:Akademy Minerva]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1949]]</text>
      <sha1>t0q6433dxmung291ptkd92r8bcric9f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Anne de Vries</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25630</id>
    <revision>
      <id>1174013</id>
      <parentid>1173963</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T23:12:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <origin>1174013</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3454" sha1="ayx7qckpulx4avogr3fuuvymuphbzoc" xml:space="preserve">{{Ynfoboks skriuwer
| ôfbylding             = Anne de Vries Rolde.jpg
| ôfbyldingstekst       = Búste fan Anne de Vries yn Rolde, makker: [[Charles Henri]]
| ôfbyldingsbreedte     = 200px
| oar pseudonym         = A. Nassau 
| echte namme           = 
| nasjonaliteit         = {{Flagge_NL}} [[Nederlân]]sk
| berne                 = [[22 maaie]] [[1904]]
| berteplak             = 
| stoarn                = [[29 novimber]] [[1964]] 
| stjerplak             = 
| etnisiteit            = 
| taal                  = [[Nederlânsk]]	
| sjenre                = 
| perioade              = 
| streaming             = 
| tema's                = 
| bekendste wurk(en)    = ''Bartje'', ''Jaap en Gerdientje'', bernebibel
| útjouwer              = 
| prizen                = 
| jierren aktyf         = 
| webside               = 
}}
'''Anne de Vries''' ([[Assen]], [[22 maaie]] [[1904]] – [[Zeist]], [[29 novimber]] [[1964]]) wie in [[Nederlân]]sk [[ûnderwizer]] en [[auteur|skriuwer]].
Hy waard foarlal bekend troch twa [[streekroman]]s oer de [[Drinte|Drintske]] jonge [[Bartje]] (1935).

Sitaat:''Bartje heb ik geschreven vanuit mijn jeugdgevoelens, gecombineerd met mijn studie en ervaring als schoolmeester. Bartje wil een schreeuw zijn om eerlijkheid in de opvoeding, om oprechtheid en belangeloosheid tegenover het kind, dat in ons graag een kameraad wil zien en zich telkens weer door ons bedrogen voelt. Het boek wil laten zien hoe daardoor bij het kind zich wel dezelfde ondeugden moeten ontwikkelen en dezelfde listen en achterbaksheden waar wij als grote mensen altijd mee te strijden hebben''.

Bartje waard ûnder oaren oerset yn it [[Dútsk]], [[Deensk]], [[Sweedsk]], [[Noarsk]], [[Tsjechysk]] en [[Hongaarsk]].

Nasjonale bekendheid krige Anne de Vries nei't ''Bartje'' yn [[1972]] mei grut sukses ferfilme waard ta in tillefyzjerige troch [[Willy van Hemert]]. Mei troch dizze ferfilming waard 'Bartje' it symboal foar de provinsje [[Drinte]].

De Vries troude yn [[1930]] mei Alida Gerdina van Wermeskerken. Hja krigen fiif bern.

Neist jeugdboeken, bygelyks it tige suksesfolle oarlochsboek ''Reis door de nacht'', skreau er [[bernebibel]]s en [[skoalboekje]]s (û.o. oer it [[Súd-Amearika|Súd-Amerikaanske]] yndianejonkje Panokko).

== Wurk (kar) ==
* ''Jongens van de straat'', 1934.
* ''Bartje''. 1935.
* ''De stroper'', 1935.
* ''Jaap en Gerdientje'', 1937.
* ''Op de grote heide'', 1937.
* ''De grote veenbrand'', 1937.
* ''Groot vertelboek voor de Bijbelse geschiedenis'', 1939 ([http://bitflow.dyndns.org/german/AnneDeVries/Das_Grosse_Erzaehlbuch_Zur_Biblischen_Geschichte_2003.pdf as PDF] (23 MB)).
* ''Verhalen voor Kersttijd'', 1948.
* ''Honderd vertellingen uit de bijbel'', 1949.
* ''Het boek van Jan Willem'', 1950.
* ''[[Reis door de nacht]]'', 1951-1958 (4 dielen), sjoch ek:[[Esmée van Eeghen]].
* ''Kinderkleurbijbel (Oude testament)'', 1961.
* ''Het boek van Dietje Jansen''.

== Keppeling om utens ==
* [http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=vrie011 Anne de Vries] by [[DBNL]]]

{{DEFAULTSORT:Vries, Anne de}}
[[Kategory:Nederlânsk ûnderwizer]]
[[Kategory:Nederlânsk berneboekeskriuwer]]
[[Kategory:Nederlânsk romanskriuwer]]
[[Kategory:Nederlânsk oersetter]]
[[Kategory:Nederlânsk fersetsstrider yn de Twadde Wrâldkriich]]
[[Kategory:Bibeloersetter]]
[[Kategory:Nederlânsk persoan fan Frysk komôf]]
[[Kategory:Drintsk persoan]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1904]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1964]]</text>
      <sha1>ayx7qckpulx4avogr3fuuvymuphbzoc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>John Adams</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27516</id>
    <revision>
      <id>1173990</id>
      <parentid>1024671</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T17:14:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kening Aldgilles</username>
        <id>167</id>
      </contributor>
      <origin>1173990</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2112" sha1="92z7sfetycjh3lo3cmrajpqypw1w51z" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Johnadamsvp.flipped.jpg|thumb|right|''John Adams'']]
[[Ofbyld:John Adams Sig 2.svg|150px|right]]
'''John Adams''' ([[Braintree (Massachusetts)|Braintree]]. [[30 oktober]] [[1735]] - ([[Quincy (Massachusetts)|Quincy]], [[4 july]] [[1826]] ) wie in Amerikaansk gesant en letter de 2de [[Presidint fan de Feriene Steaten]] fan [[1797]] oant [[1801]]. 

Earder wie er de 1e fise-presidint ûnder presidint [[George Washington]] fan [[1789]] oant [[1797]]. Adams wie ien fan de wichtichste minsken dy't de [[Amerikaanske Unôfhinklikheidsferklearing]] mooglik makke hawwe. Syn soan [[John Quincy Adams]] wie fan [[1825]] oant [[1829]] de 6de [[Presidint fan de Feriene Steaten]]. 

== Gesant ==
Adams gong yn de simmer fan [[1780]] nei [[Amsterdam]] om yn de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen|Republyk fan de Feriene Nederlannen]] politike en finansjele stipe te finen foar de Amerikaanske opstân tsjin de Ingelsken. Syn soannen John Quincy (13) en Charles (10) holden him by dy reis selskip.

Adams frege yn [[1781]] om talitting as gesant by de Steaten Generaal. De Fryske steaten sprutsen har fan alle gewesten as earste út foar de talitting en foar in freonskips- en hannelsferdrach. Se erkenden sa de ûnôfhinklikheid fan [[Amearika]]. Dat beslút wie oanlieding ta it slaan fan in [[pinning (medalje)|tinkpinning]] en foar feesten yn [[Frjentsjer]]. Fan Amerikaanske kant is der yn it [[Provinsjehûs]] in tinkstien oanbrocht yn [[1909]].

== Keppelings om utens ==
* [http://www.whitehouse.gov/history/presidents/ja2.html Biografy Wite Hûs]
* [http://www.ipl.org/div/potus/jadams.html POTUS]
* [https://avalon.law.yale.edu/subject_menus/adamspap.asp ''The Papers of John Adams'']

{{boarnen|boarnefernijing=
* {{Aut|Brouwer, J. H. en oaren}}, Encyclopedie van Friesland 1953, ''Adams, John''.
}}

{{DEFAULTSORT:Adams, John}}
[[Kategory:Amerikaansk federaal politikus]]
[[Kategory:Presidint fan de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Fise-presidint fan de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Amerikaansk persoan fan Ingelsk komôf]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1735]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1826]]</text>
      <sha1>92z7sfetycjh3lo3cmrajpqypw1w51z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Beuckenswyk</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28031</id>
    <revision>
      <id>1174000</id>
      <parentid>1025304</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T21:34:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>red</comment>
      <origin>1174000</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3325" sha1="qjma0lhb0aci59g8oj7yml0mchavyfc" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Sondel Beuckenswyk1 1900.jpg|thumb|''Beukenswyk yn 1900'']]
'''Beuckenswyk''' wie in [[state]] út de 17e iuw besuden yn [[Sondel]], gemeente [[De Fryske Marren]]. Op it plak stiet hjoed-de-dei in [[pleats]].

It boujier is ûnbekend. It bûten stie in healoere rinnen fan de [[Riniastate (Aldemardum)|Riniastate]]. Op de state wenne Geertruida Wilhelmina Godarda Johanna Rinia fan Nauta. In nicht fan har, Titia de Carpentier wenne op dit bûten.
Beuckenswyk wie in bûten mei in bosk benefter; it wie in grut gebou mei in soad finsters, in hege stoepe en in lange gong. Mear is der net bekend oer it uterlik fan de state.

Yn 1664 trout dr. Wilhelmus Beuckens op [[It Hearrenfean (plak)|It Hearrenfean]] en in soan út dat houlik wie dr. Marius Beuckens. Hy wie ûntfanger fan [[Doanjewerstâl]]. Hy komt yn it [[stimkohier]] fan 1728 foar as eigener fan lannen yn Sondel en [[Nijemardum]]. Hy boaske yn [[1696]] oan Gerritje Sierxma, fandêr it wapen fan Sierxma njonken it wapen fan Beuckens. De wapens Nauta-Beuckens en Swalue fertelle oer in houlik fan leden fan dy geslachten.
Paulus Rombertus neamde himsels nei heit en mem Nauta-Beuckens. Hy wie in soan fan Gijsbertus Nauta en Geertruida Beuckens, dochter fan Marius Beuckens. Syn frou en ek nicht Hester Josine Swalue wie in dochter fan dr. Otto Swalue en Belitie Beuckens, ek in dochter fan Marius Beuckens. Beiden hienen dus as pake en beppe dr. Marius Beuckens en Gerritje Sierxma.

In broer fan Paulus Rombertus Nauta-Beukens wie dr. Bavius Nauta dy't troude mei Tjitske Rinia. In dochter út dat houlik wie Titia Rinia fan Nauta. Hja naam ek de namme fan beide âlden oan.
Titia troude mei Johan Petrus fan Hylckama en harren dochter lei de earste stien foar in nij slot Beuckenswyk. Yn 1800 troude Allethya Aurelia van Hylckama mei Hendrik Jan de Carpentier, frederjochter op [[De Lemmer]], sekretaris Wetterskip De Sân Gritenijen en Stêd Sleat, kontroleur fan de Belesting yn de kontrôle De Lemmer, lid Kommisje fan Lânbou yn Fryslân.
Yn 1885 waard de state ôfbrutsen en op it stee waard in pleats boud.

== List fan eigeners fan slot Beuckenswyk ==
{| class=&quot;wikitable&quot; 
|- 
! Jier !! Brûker
|-
| [[1664]] || Wilhelmus Beuckens
|-
| [[1690]] - [[1722]] || dr. Marius Beuckens (abbekaat) en Gerritje Sierxma
|-
| [[1722]] || Geertruida Beuckens en Gijsbertus Nauta
|-
| [[1763]] - [[1790]] || Paulus Rombertus Nauta Beuckens en Hester Josina Swalue
|-
| [[1790]] - [[1798]]   || dr. Bavius Nauta (in broer fan Paulus) en Tjitske Rinia
|-
| [[1798]] - [[1816]]  || Titia Rinia van Nauta en [[Johan Petrus van Hylckama]]
|-
| [[1816]]  - [[1824]]   || Allethya Aurelia van Hylckama en Hendrik Jan de Carpentier
|-
| [[1824]] - [[1838]] || Hendrik Jan de Carpentier
|-
| [[1838]] - [[1869]] || Titia de Carpentier
|-
| [[1869]] || Jacoba Jeannette D.M. de Carpentier en Jan de Rochefort
|-
|}
{{boarnen|boarnefernijing=
* [http://www.stinseninfriesland.nl/ Stinzen yn Fryslân]
* Genealogy Gerrijt van Belcum troch Jan Leemburg
* {{Aut|L.Post-Beuckens}} - ''Land en mens van gaast en klif''
}}

[[Kategory:Sondel]]
[[Kategory:State]]
[[Kategory:Eardere stins of state yn Fryslân]]
[[Kategory:Stins of state yn Gaasterlân-Sleat]]
[[Kategory:Stins of state yn De Fryske Marren]]
[[Kategory:Bouwurk út 1664]]
[[Kategory:Bouwurk sloopt yn 1885]]</text>
      <sha1>qjma0lhb0aci59g8oj7yml0mchavyfc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Doeke Sijens</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31287</id>
    <revision>
      <id>1174042</id>
      <parentid>1120558</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T10:24:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>/* Bibliografy */</comment>
      <origin>1174042</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6242" sha1="fik5hvq62235d4f4p4me8xh171hevqz" xml:space="preserve">{{Ynfoboks skriuwer
| ôfbylding             = Doeke Sijens Tresoar 50.jpg
| ôfbyldingstekst       = Doeke Sijens
| ôfbyldingsbreedte     = 
| oar pseudonym         = 
| echte namme           = 
| nasjonaliteit         = {{Flagge_NL}} [[Nederlân]]sk
| berne                 = [[9 maart]] [[1955]]	
| berteplak             = [[Hantum]]
| stoarn                = 
| stjerplak             = 
| etnisiteit            = 
| taal                  = [[Frysk]], [[Nederlânsk]]	
| sjenre                = 
| perioade              = 
| streaming             = 
| tema's                = 
| bekendste wurk(en)    = 
| útjouwer              = Utjouwerij Kleine Uil
| prizen                = sjoch tekst
| jierren aktyf         = om 1986-no
| webside               = 
}}
'''Doeke Sijens''' ([[Hantum]], [[9 maart]] [[1955]]) is in Frysk [[skriuwer]] en [[biblioteek]]haad yn [[Grins (stêd)|Grins]]. Hy publisearre oer leden fan de keunstnersferiening [[De Ploeg]] en is redakteur fan it Ploegjaarboek. Ek redaksjelid fan it [[Histoarysk Tydskrift Fryslân]] fan útjouwerij Waanders.

== Libben en wurk ==
Hy groeide op yn Hantum en ferfear yn 1973 nei Grins om dêr in oplieding te folgjen oan de biblioteekakademy. Nei syn ôfstudearjen kaam er as [[bibliotekaris]] te wurkjen by de Grinzer stedsbiblioteek. Healwei de tachtiger jierren wenne er in skoftlang yn itselde hûs as [[Jelle Krol]], literatuerkritikus fan de [[Ljouwerter Krante]]. Krol makke him paadwiis yn de Fryske literatuer sa dat Doeke Sijens ek yn it Frysk begûn te skriuwen.

Dêrfoar hie er al wol ferhalen publisearre yn it biblioteekblêd en foar it blêd fan it [[COC]]. Dy ferhalen hiene almeast in satiryske, humoristyske ynslach. Sijens debutearre mei it ferhaal ''Nei it lân fan palmerûzjen'' yn [[Trotwaer]] 1986. Dêrnei skreau er mear ferhalen foar Trotwaer. De measte kamen út yn de bondel dy't ek ''Nei it lân fan palmerûzjen'' hiet. Doeke Sijens wie de earste Fryske auteur dy’t it tema fan de [[homoseksualiteit]] ‘fan binnen út’ beskreau. Fan 1993 - 2003 makke Sijens diel út fan de redaksje fan Trotwaer, dat yn 2002 opgie yn tydskrift [[De Moanne]]. 
Foar Trotwaer skreau er troch de jierren hinne in grut tal skôgings en essays op it mêd fan literatuer.
In seleksje fan syn essays ferskynde as ''Douwe Kalma yn piama : en oare stikken oer de Fryske literatuer'' yn [[2004]]. Sijens beljochtet yn syn skôgings minder bekende kanten fan soms kontroversjele auteurs as [[Reinder Brolsma]], [[Douwe Kiestra]] en [[Douwe Kalma]]. Yn it libben fan skriuwer Reinder Brolsma (1882-1953) hie Doeke Sijens him al earder ferdjippe, dat resultearre yn ''Sa’n tûzen blauwe skriften: biografy fan Reinder Brolsma''. Hjirfoar krige er yn 2002 de troch de provinsje ynstelde priis foar debutanten, de [[Fedde Schurerpriis]].
Yn 1994/1995 folge in betinkingsboek oer de Koperative útjouwerij ''In útjouwerij fan QuizeQuânsje : tinkboek by it 25-jierrich bestean fan de Koperative Utjouwerij''. 

Sijens skriuwt njonken proaza yn it Frysk ek yn it Nederlânsk, tegearre mei [[Coen Peppelenbos]] skreau er de roman Tavenier, in komyske gay-soap. Twa jier letter ferskynde it ferfolch ûnder de titel ''Harde actie : Tavenier 2.'' Syn ferhalebondel ''Nei it lân fan palmerûzjen'' ferskynde yn [[2007]] yn de Nederlânsktalige oersetting ''Friese jongens en andere verhalen''.
 
Yn oktober 2011 waard Sijens fêste kritikus fan de Fryske literatuer foar de [[Ljouwerter Krante]], hy folge dêryn [[Jetske Bilker]] op.

== Bibliografy ==
* 1987 - ''Josef Cohen: literator en bibliothecaris'' (monografy oer [[Josef Cohen]])
* 1995 - ''In útjouwerij fan QuizeQânsje - tinkboek by it 25 jierrich bestean fan de Koperative Utjouwerij'' (mei Henk van der Veer)
* 1998 - ''Nei it lân fan palmerûzjen'' - (ferhalebondel)
* 2001 - ''Sa’n tûzen blauwe skriften - biografy fan [[Reinder Brolsma]]'' 
* 2003 - ''Tavenier'' (''gaysoap'', Nederlânsktalich, mei [[Coen Peppelenbos]], 2003)
* 2004 - ''Douwe Kalma yn piama en oare stikken oer de Fryske literatuer'' (essays)
* 2005 - ''Harde actie'' (gay-soap mei Coen Peppelenbos)
* 2006 - ''Vader en zoon'' (oer skilderijen en tekeningen fan Gijsbert en [[George Martens]])
* 2007 - ''Friese jongens en andere verhalen'' (oersetting fan ''Nei it lân fan palmerûzjen'')
* 2009 - ''Wobbe Alkema: het absolute, het heldere'' (monografy oer Wobbe Alkema, mei [[Sjoerd van Faassen]] en [[August Hans den Boef]]) 
* 2010 - ''Blauw'' (roman)
* 2012 - ''Eeuwige trouw'' (gay-soap mei Coen Peppelenbos)
* 2014 - ''Lauwertakken en distels'' (resinsjes oer [[Louis Couperus]] - mei Coen Peppelenbos)
* 2014 - ''Gerrit Benner'' (monografy oer [[Gerrit Benner]])
* 2015 - ''Voetsporen'' (monografy oer [[Fie Werkman]])
* 2018 - ''De Ploeg; Avant-garde in Groningen 1918 - 1928'' (redaksje, mei Anneke de Vries, Jikke van der Spek, Egge Knol en Mariëtta Jansen) 
* 2018 - ''Aangeraakt door een nieuw licht, Alida Pott &amp; De Ploeg'' (monografy oer [[Alida Pott]])
* 2019 - ''Jaap Min: wat zich schildert tussen polder en duin'' (monografy oer [[Jaap Min]])
* 2021 - ''De onbekende wereld van Henk Melgers'' (monografy oer [[Henk Melgers]])
* 2022 - ''Zonlicht en warmte spelen met de kleur'' (monografy oer [[Bé Kracht]], mei Jannes de Vries)
* 2024 - ''Der is neat om glêd te striken''. Biografy fan [[Trinus Riemersma]]. Utjouwerij Wijdemeer (2024)

== Prizen ==
* [[1993]] - [[Rely Jorritsmapriis]] foar it ferhaal: ''Op it eilân''
* [[2002]] - [[Fedde Schurerpriis]] foar ''Sa’n tûzen blauwe skriften : biografy fan Reinder Brolsma''
== Keppelingen om utens ==
* [https://www.sirkwy.frl/index.php/skriuwers-biografyen/48-s/248-sijens-doeke Biografy op de side Sirkwy]
* [https://www.kleineuil.nl/manufacturer/doeke-sijens Biografy by Uitgeverij kleine Uil.]
* [https://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=sije002 Biografyen, wurken en teksten] by de [[Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren]]

{{DEFAULTSORT:Sijens, Doeke}}
[[Kategory:Frysk bibletekaris]]
[[Kategory:Frysk tydskriftredakteur]]
[[Kategory:Frysk publisist]]
[[Kategory:Frysk romanskriuwer]]
[[Kategory:Frysk koarte-ferhaleskriuwer]]
[[Kategory:Skriuwer yn it Frysk]]
[[Kategory:Persoan berne yn Hantum]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1955]]</text>
      <sha1>fik5hvq62235d4f4p4me8xh171hevqz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedy:Berjochten</title>
    <ns>4</ns>
    <id>54666</id>
    <revision>
      <id>1173972</id>
      <parentid>1159366</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T13:20:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mysha</username>
        <id>254</id>
      </contributor>
      <comment>Ik haw de Ynfoboksen der tuskenút helle.</comment>
      <origin>1173972</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3725" sha1="2rj2d7wrl84ulx4sqzuo2kmjck6711o" xml:space="preserve">It oersjoch fan de '''berjochten''' dy't brûkt wurde yn de Wikipedy, oardere op alfabet.
* Foar de folsleine list fan ynfoboksen, sjoch: [[Wikipedy:Ynfoboks]].
* Foar de teksten fan de Wiki sjoch: [[Wikipedy:All system messages]].

----

{| border=1 bgcolor=&quot;#F0F0FF&quot;
|- bgcolor=&quot;#B2B2FF&quot;
! Namme !! Tekst !! Doel
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Argyf|Argyf]]}}&lt;br&gt;[[Berjocht oerlis:Argyf|Oerlis]]
| {{Argyf}}
| Set dit boppenoan in argyf-side.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Auteursrjocht|Auteursrjocht]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Auteursrjocht|Oerlis]]
| {{Auteursrjocht}}
| Set dit boppenoan in side dy't faaks in skeining fan it auteursrjocht is.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Eigenwurk|Eigenwurk]]&lt;nowiki&gt;|~~~&lt;/nowiki&gt;}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Eigenwurk|Oerlis]]
| {{Eigenwurk}}
| Brûk dit by it oanbieden fan eigen wurk.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Fandaal-IP|Fandaal-IP]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Stobbe|Oerlis]]
| {{Fandaal-IP}}
| Set dit op de oerlisside fan in anonime fandaal.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Oersette|Oersette]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Oersette|Oerlis]]
| {{Oersette}}
| Set dit boppenoan in side dy't noch oerset wurde moat nei it Frysk ta.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Ymport|Ymport]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Ymport|Oerlis]]
| {{Ymport}}
| Set dit ûnderoan in side dy't oernaam is út in publike boarne, mar dêr't twifels by binne oer de korrektens.
|-

|-
| &lt;nowiki&gt;[[Ynfoboks]]&lt;/nowiki&gt;&lt;br&gt;
|[[Wikipedy:Ynfoboks]]
| Foar de folsleine list fan ynfoboksen, sjoch: [[Wikipedy:Ynfoboks]].
|-

| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Ofbyld oersette|Ofbyld oersette]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Ofbyld oersette|Oerlis]]
| {{Ofbyld oersette}}
| Set dit op in ôfbyldside fan in ôfbyld mei tekst dy't noch oerset wurde moat nei it Frysk ta.
|- &lt;! Dit stiet yn MediaWiki:, mar is in berjocht! --&gt;
| [[MediaWiki:Sitenotice|Sitenotice]]&lt;br&gt;[[MediaWiki oerlis:Sitenotice|Oerlis]]
| {{MediaWiki:Sitenotice}}
| '''Wichtich''' nijs boppe-oan eltse side!
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Stobbe|Stobbe]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Stobbe|Oerlis]]
| {{Stobbe}}
| Set dit op in side dy't noch te min ynformaasje hat om in Wikipedy-side te wêzen.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Wikipedynijs|Wikipedynijs]]}}&lt;br&gt;[[Berjocht oerlis:Wikipedynijs|Oerlis]]
| {{Wikipedynijs}}
| ''Wichtich'' nijs boppe-oan de Haadside.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Wiskwarskôging|Wiskwarskôging]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Wiskwarskôging|Oerlis]]
| {{Wiskwarskôging}}
| Set dit boppenoan in side dy't jo tafoegje oan de list fan siden dy't [[Wikipedy:Siden wiskje|wiske]] wurde.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Wolkom|Wolkom]]&lt;nowiki&gt;|  }}&lt;/nowiki&gt;
|[[Berjocht oerlis:Wolkom|Oerlis]]
|{{Wolkom}}
|Set dit op de oerlis side fan in nije meidogger.
|}

----
(As yn de neikommende berjochten de meidoggger neamd wurdt, dan sil de wiki dy beskriuwe as '''Berjochten'''.)

{| border=1 bgcolor=&quot;#F0F0FF&quot;
|- bgcolor=&quot;#B2B2FF&quot;
! Namme / Oerlis !! Tekst !! Doel
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Kladblokkop|Kladblokkop]]&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;&lt;br&gt;[[Berjocht oerlis:Kladblokkop|Oerlis]]
|{{Berjocht:Kladblokkop}}
|Kop oan it begjin fan it [[Wikipedy:Kladblok]],
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Kladmynkop|Kladmynkop]]&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;&lt;br&gt;[[Berjocht oerlis:Kladmynkop|Oerlis]]
|{{Berjocht:Kladmynkop}}
|Kop oan it begjin fan it persoanlik kladblok fan [[{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}]]
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Ofbrutsen|Ofbrutsen]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Ofbrutsen|Oerlis]]
| {{Ofbrutsen}}
| Set dit boppenoan in side dêr't jo it bewurken fan ûnderbrekke om't der net skreaun wurde kin.
|}

== Sjoch ek ==
* [[Wikipedy:Mienskip/Meidwaan en ferbetterje|Meidwaan en ferbetterje]]

[[Kategory:Wikipedy]]</text>
      <sha1>2rj2d7wrl84ulx4sqzuo2kmjck6711o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173973</id>
      <parentid>1173972</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T13:31:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mysha</username>
        <id>254</id>
      </contributor>
      <comment>Net te betiizjen</comment>
      <origin>1173973</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3830" sha1="92z9c96or4ffv1txqu65qsukp1fg8yv" xml:space="preserve">It oersjoch fan de '''berjochten''' dy't brûkt wurde yn de Wikipedy, oardere op alfabet.
* Foar de folsleine list fan ynfoboksen, sjoch: [[Wikipedy:Ynfoboks]].
* Foar de teksten fan de Wiki sjoch: [[Wikipedy:All system messages]].

----

{| border=1 bgcolor=&quot;#F0F0FF&quot;
|- bgcolor=&quot;#B2B2FF&quot;
! Namme !! Tekst !! Doel
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Argyf|Argyf]]}}&lt;br&gt;[[Berjocht oerlis:Argyf|Oerlis]]
| {{Argyf}}
| Set dit boppenoan in argyf-side.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Auteursrjocht|Auteursrjocht]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Auteursrjocht|Oerlis]]
| {{Auteursrjocht}}
| Set dit boppenoan in side dy't faaks in skeining fan it auteursrjocht is.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Eigenwurk|Eigenwurk]]&lt;nowiki&gt;|~~~&lt;/nowiki&gt;}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Eigenwurk|Oerlis]]
| {{Eigenwurk}}
| Brûk dit by it oanbieden fan eigen wurk.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Fandaal-IP|Fandaal-IP]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Stobbe|Oerlis]]
| {{Fandaal-IP}}
| Set dit op de oerlisside fan in anonime fandaal.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Ymport|Ymport]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Ymport|Oerlis]]
| {{Ymport}}
| Set dit ûnderoan in side dy't oernaam is út in publike boarne, mar dêr't twifels by binne oer de korrektens.
|-
| Ynfoboks
|[[Wikipedy:Ynfoboks]]
| Foar de folsleine list fan ynfoboksen, sjoch: [[Wikipedy:Ynfoboks]].
|-
{{Net te betiizjen|de [[swannepopel]]}}

| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Net te betiizjen|Net te betiizjen]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Net te betiizjen|Oerlis]]
| {{Net te betiizjen}}
| Set dit boppenoan de tekst fan de side, om oan te jaan dat der betizing mûglik is mei in side dêrfan't de namme krekt wat oars is.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Ofbyld oersette|Ofbyld oersette]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Ofbyld oersette|Oerlis]]
| {{Ofbyld oersette}}
| Set dit op in ôfbyldside fan in ôfbyld mei tekst dy't noch oerset wurde moat nei it Frysk ta.
|- &lt;! Dit stiet yn MediaWiki:, mar is in berjocht! --&gt;
| [[MediaWiki:Sitenotice|Sitenotice]]&lt;br&gt;[[MediaWiki oerlis:Sitenotice|Oerlis]]
| {{MediaWiki:Sitenotice}}
| '''Wichtich''' nijs boppe-oan eltse side!
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Stobbe|Stobbe]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Stobbe|Oerlis]]
| {{Stobbe}}
| Set dit op in side dy't noch te min ynformaasje hat om in Wikipedy-side te wêzen.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Wikipedynijs|Wikipedynijs]]}}&lt;br&gt;[[Berjocht oerlis:Wikipedynijs|Oerlis]]
| {{Wikipedynijs}}
| ''Wichtich'' nijs boppe-oan de Haadside.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Wiskwarskôging|Wiskwarskôging]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Wiskwarskôging|Oerlis]]
| {{Wiskwarskôging}}
| Set dit boppenoan in side dy't jo tafoegje oan de list fan siden dy't [[Wikipedy:Siden wiskje|wiske]] wurde.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Wolkom|Wolkom]]&lt;nowiki&gt;|  }}&lt;/nowiki&gt;
|[[Berjocht oerlis:Wolkom|Oerlis]]
|{{Wolkom}}
|Set dit op de oerlis side fan in nije meidogger.
|}

----
(As yn de neikommende berjochten de meidoggger neamd wurdt, dan sil de wiki dy beskriuwe as '''Berjochten'''.)

{| border=1 bgcolor=&quot;#F0F0FF&quot;
|- bgcolor=&quot;#B2B2FF&quot;
! Namme / Oerlis !! Tekst !! Doel
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Kladblokkop|Kladblokkop]]&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;&lt;br&gt;[[Berjocht oerlis:Kladblokkop|Oerlis]]
|{{Berjocht:Kladblokkop}}
|Kop oan it begjin fan it [[Wikipedy:Kladblok]],
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Kladmynkop|Kladmynkop]]&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;&lt;br&gt;[[Berjocht oerlis:Kladmynkop|Oerlis]]
|{{Berjocht:Kladmynkop}}
|Kop oan it begjin fan it persoanlik kladblok fan [[{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}]]
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Ofbrutsen|Ofbrutsen]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Ofbrutsen|Oerlis]]
| {{Ofbrutsen}}
| Set dit boppenoan in side dêr't jo it bewurken fan ûnderbrekke om't der net skreaun wurde kin.
|}

== Sjoch ek ==
* [[Wikipedy:Mienskip/Meidwaan en ferbetterje|Meidwaan en ferbetterje]]

[[Kategory:Wikipedy]]</text>
      <sha1>92z9c96or4ffv1txqu65qsukp1fg8yv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174037</id>
      <parentid>1173973</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T09:51:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mysha</username>
        <id>254</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Wat ark steanlitten.</comment>
      <origin>1174037</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3789" sha1="ca1g1cg0xgbujemxoar6lqszdo60wb3" xml:space="preserve">It oersjoch fan de '''berjochten''' dy't brûkt wurde yn de Wikipedy, oardere op alfabet.
* Foar de folsleine list fan ynfoboksen, sjoch: [[Wikipedy:Ynfoboks]].
* Foar de teksten fan de Wiki sjoch: [[Wikipedy:All system messages]].

----

{| border=1 bgcolor=&quot;#F0F0FF&quot;
|- bgcolor=&quot;#B2B2FF&quot;
! Namme !! Tekst !! Doel
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Argyf|Argyf]]}}&lt;br&gt;[[Berjocht oerlis:Argyf|Oerlis]]
| {{Argyf}}
| Set dit boppenoan in argyf-side.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Auteursrjocht|Auteursrjocht]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Auteursrjocht|Oerlis]]
| {{Auteursrjocht}}
| Set dit boppenoan in side dy't faaks in skeining fan it auteursrjocht is.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Eigenwurk|Eigenwurk]]&lt;nowiki&gt;|~~~&lt;/nowiki&gt;}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Eigenwurk|Oerlis]]
| {{Eigenwurk}}
| Brûk dit by it oanbieden fan eigen wurk.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Fandaal-IP|Fandaal-IP]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Stobbe|Oerlis]]
| {{Fandaal-IP}}
| Set dit op de oerlisside fan in anonime fandaal.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Ymport|Ymport]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Ymport|Oerlis]]
| {{Ymport}}
| Set dit ûnderoan in side dy't oernaam is út in publike boarne, mar dêr't twifels by binne oer de korrektens.
|-
| Ynfoboks
|[[Wikipedy:Ynfoboks]]
| Foar de folsleine list fan ynfoboksen, sjoch: [[Wikipedy:Ynfoboks]].
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Net te betiizjen|Net te betiizjen]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Net te betiizjen|Oerlis]]
| {{Net te betiizjen}}
| Set dit boppenoan de tekst fan de side, om oan te jaan dat der betizing mûglik is mei in side dêrfan't de namme krekt wat oars is.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Ofbyld oersette|Ofbyld oersette]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Ofbyld oersette|Oerlis]]
| {{Ofbyld oersette}}
| Set dit op in ôfbyldside fan in ôfbyld mei tekst dy't noch oerset wurde moat nei it Frysk ta.
|- &lt;! Dit stiet yn MediaWiki:, mar is in berjocht! --&gt;
| [[MediaWiki:Sitenotice|Sitenotice]]&lt;br&gt;[[MediaWiki oerlis:Sitenotice|Oerlis]]
| {{MediaWiki:Sitenotice}}
| '''Wichtich''' nijs boppe-oan eltse side!
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Stobbe|Stobbe]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Stobbe|Oerlis]]
| {{Stobbe}}
| Set dit op in side dy't noch te min ynformaasje hat om in Wikipedy-side te wêzen.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Wikipedynijs|Wikipedynijs]]}}&lt;br&gt;[[Berjocht oerlis:Wikipedynijs|Oerlis]]
| {{Wikipedynijs}}
| ''Wichtich'' nijs boppe-oan de Haadside.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Wiskwarskôging|Wiskwarskôging]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Wiskwarskôging|Oerlis]]
| {{Wiskwarskôging}}
| Set dit boppenoan in side dy't jo tafoegje oan de list fan siden dy't [[Wikipedy:Siden wiskje|wiske]] wurde.
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Wolkom|Wolkom]]&lt;nowiki&gt;|  }}&lt;/nowiki&gt;
|[[Berjocht oerlis:Wolkom|Oerlis]]
|{{Wolkom}}
|Set dit op de oerlis side fan in nije meidogger.
|}

----
(As yn de neikommende berjochten de meidoggger neamd wurdt, dan sil de wiki dy beskriuwe as '''Berjochten'''.)

{| border=1 bgcolor=&quot;#F0F0FF&quot;
|- bgcolor=&quot;#B2B2FF&quot;
! Namme / Oerlis !! Tekst !! Doel
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Kladblokkop|Kladblokkop]]&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;&lt;br&gt;[[Berjocht oerlis:Kladblokkop|Oerlis]]
|{{Berjocht:Kladblokkop}}
|Kop oan it begjin fan it [[Wikipedy:Kladblok]],
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Kladmynkop|Kladmynkop]]&lt;nowiki&gt;}}&lt;/nowiki&gt;&lt;br&gt;[[Berjocht oerlis:Kladmynkop|Oerlis]]
|{{Berjocht:Kladmynkop}}
|Kop oan it begjin fan it persoanlik kladblok fan [[{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}]]
|-
| &lt;nowiki&gt;{{&lt;/nowiki&gt;[[Berjocht:Ofbrutsen|Ofbrutsen]]}}&lt;br&gt;
[[Berjocht oerlis:Ofbrutsen|Oerlis]]
| {{Ofbrutsen}}
| Set dit boppenoan in side dêr't jo it bewurken fan ûnderbrekke om't der net skreaun wurde kin.
|}

== Sjoch ek ==
* [[Wikipedy:Mienskip/Meidwaan en ferbetterje|Meidwaan en ferbetterje]]

[[Kategory:Wikipedy]]</text>
      <sha1>ca1g1cg0xgbujemxoar6lqszdo60wb3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Azerbeidzjanen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>70486</id>
    <revision>
      <id>1173978</id>
      <parentid>1059537</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T14:22:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173978</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1873" sha1="q21kuntze2amshnjuu8duxcj7ivzu75" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Map of the Azerbaijani language.svg|thumb|350x350px|Wengebiet fan de Azerbeidzjanen yn de Kaukasus en in de Midden-Easten]]
De '''Azerbeidzjanen''' ([[Azery]]: ''Azərbaycanlılar'') binne in [[Turkske folken|Turksk folk]] of etnyske kloft dy't har oarsprong hat yn de [[Kaukasus]] en [[Sintraal-Aazje]]. In grut part is dêr altyd wenjen bleaun, benammen yn [[Azerbeidzjan]], mar in protte binne ferspraat nei oare parten fan de wrâld. De Azerbeidzjanen hienen earder wichtige minderheden yn lannen as [[Iran]], [[Geörgje]], [[Ruslân]], [[Turkije]], [[Oekraïne]], [[Kazakstan]], [[Oezbekistan]] en [[Turkmenistan]]. Nei skatting wenje oer de hiele wrâld 35 oant 40 miljoen Azerbeidzjanen. Harren taal makket ûnderdiel út fan Ogoezyske of súdwestlike groep fan de [[Turkske talen]]. De Azerbeidzjanen hawwe meastepart it [[islam]]ityske [[Sjiïsme]] as religy.

Harren oarspronklike thúslân lei yn [[Sintraal-Aazje]] fermoedlik en yn it súdeasten fan [[Mongoalje]]. Der wurdt ûnderskied makke tusken de &quot;wiere&quot; Azerbeidzjanen en de neisieten fan de tenearsten [[Persysk]], letter Turkssprekkende, oarspronklike bewenners fan Azerbeidzjan.

Yn Nederlân wenje sa'n 18.000 Azerbeidzjanen.&lt;ref&gt;[http://mfa.gov.az/eng/downloads/bilaterial/Netherlands.pdf|format=PDF| The Kingdom of the Netherlands: Bilateral relations: Diaspora, Foreign Affairs. Sjoen 17 jannewaris 2012]&lt;/ref&gt;

== Sjoch ek ==
* [[Azerbeidzjan]]

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;}}

{{stobbe-folkekunde}}

[[Kategory:Etnyske groep yn Azerbeidzjan]]
[[Kategory:Etnyske groep yn Armeenje]]
[[Kategory:Etnyske groep yn Georgje]]
[[Kategory:Etnyske groep yn Irak]]
[[Kategory:Etnyske groep yn Iran]]
[[Kategory:Etnyske groep yn Kazachstan]]
[[Kategory:Etnyske groep yn Ruslân]]
[[Kategory:Etnyske groep yn Turkije]]
[[Kategory:Etnyske groep yn Turkmenistan]]
[[Kategory:Turksk folk]]</text>
      <sha1>q21kuntze2amshnjuu8duxcj7ivzu75</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oerlis:Friezebrêge</title>
    <ns>1</ns>
    <id>88501</id>
    <revision>
      <id>1174035</id>
      <parentid>1167168</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T09:40:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2003:E7:B749:CF3A:F081:1BF3:520D:9B32</ip>
      </contributor>
      <origin>1174035</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8024" sha1="fwabvmad7naw9vn0uftlrnyc0g3z6x1" xml:space="preserve">Yndie, in frijwat ratteljend stik Mysha. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 2 feb 2016, 19.13 (CET)

Upload 11.06.2024:

Aktuelle Fortschritte auf der Baustelle der Friesenbrücke 🚧 
Der Betonbau durch AHA in den wasserseitigen Pfeilern schreitet weiter voran, während Verfüll- und Gurtungsarbeiten in den Spitzenlagerbaugruben bereits laufen. Bald stehen auch die Rammarbeiten der innenliegenden Tragrohre im nördlichen Spitzenlager an. Zusätzlich werden Arbeiten am Brückenwärterhaus und den landseitigen Pfeilern sowie Kabeltiefbau vor Ort durchgeführt. 💧🏗️ 
Seit August 2021 arbeitet DEPENBROCK im Auftrag der DB InfraGO AG an der Friesenbrücke, Europas größter Eisenbahn-Hub-Dreh-Brücke. Mit einem beweglichen Brückenteil von 145 Metern und einem Drehpfeiler auf der Ihrhover Seite, um die Fahrrinne freizuhalten, ist dieses Projekt ein Meilenstein. Unsere Leistungen umfassen die Lieferung und den Einbau von 4.500 t Stahl sowie Ramm-, Bohr- und Nassbaggerarbeiten. 🚅 
Die erfolgreiche Zusammenarbeit mit der DB InfraGO AG führte zu weiteren Großaufträgen, darunter die Modernisierung eines Teilstücks der grenzüberschreitenden Bahnstrecke Wunderline. Wir sind stolz auf unsere bisherigen Fortschritte und freuen uns auf die kommenden Herausforderungen.

https://www.facebook.com/depenbrock.bauunternehmen/posts/405129719189325?ref=embed_post
[https://scontent-ham3-1.xx.fbcdn.net/v/t39.30808-6/448058246_405098099192487_6719541094854769274_n.jpg?_nc_cat=110&amp;ccb=1-7&amp;_nc_sid=5f2048&amp;_nc_ohc=FMHfx7svxH4Q7kNvgFHm5rz&amp;_nc_ht=scontent-ham3-1.xx&amp;oh=00_AYDJUKeIn8XUIzYcCyNDJYAlO5vuq_LPUIrbBnuCHaGdOw&amp;oe=66707707][https://scontent-ham3-1.xx.fbcdn.net/v/t39.30808-6/447899181_405098779192419_3696067927134055595_n.jpg?_nc_cat=111&amp;ccb=1-7&amp;_nc_sid=5f2048&amp;_nc_ohc=IRALTlywi44Q7kNvgEAuORb&amp;_nc_ht=scontent-ham3-1.xx&amp;oh=00_AYCu3_V3cl1y4s3TF4RyzNoSvt2QMxYoUXU8O0r7T_485g&amp;oe=667069DA][https://scontent-ham3-1.xx.fbcdn.net/v/t39.30808-6/448095021_405098125859151_800888363028367636_n.jpg?_nc_cat=104&amp;ccb=1-7&amp;_nc_sid=5f2048&amp;_nc_ohc=qmpuWN9jpuYQ7kNvgFWWcFN&amp;_nc_ht=scontent-ham3-1.xx&amp;oh=00_AYAm4CAb2LZwjbWU1QX4wzxxxF6VVblltTGn4u7Ct3w9kA&amp;oe=66704C26][https://scontent-ham3-1.xx.fbcdn.net/v/t39.30808-6/448136266_405098102525820_105205318471627281_n.jpg?_nc_cat=100&amp;ccb=1-7&amp;_nc_sid=5f2048&amp;_nc_ohc=OpNpjowk7vEQ7kNvgHXkbFf&amp;_nc_ht=scontent-ham3-1.xx&amp;oh=00_AYAO_vW51tOEBRrMX6VLrqntGwOEjOK8mh1AMG5Inl2lFQ&amp;oe=66707AC1]

== rebuilt ==
Since Monday, 29. July.

Picrures from Monday:
https://rheiderland.de/artikel/53732/friesenbruecke-der-anfang-ist-gemacht 
https://www.ndr.de/nachrichten/niedersachsen/oldenburg_ostfriesland/Weener-Friesenbruecke-Schwimmkran-hebt-erstes-Bauteil-auf-Brueckenpfeiler,friesenbruecke442.html
https://www.facebook.com/photo/?fbid=3512296202493871&amp;set=pcb.3297870120508598

[https://scontent-ham3-1.xx.fbcdn.net/v/t39.30808-6/453245948_3428009964164794_8886058082638967659_n.jpg?_nc_cat=110&amp;ccb=1-7&amp;_nc_sid=aa7b47&amp;_nc_ohc=sLAT6859IMwQ7kNvgHJHhKn&amp;_nc_ht=scontent-ham3-1.xx&amp;oh=00_AYDy4fRYm--UIZq-LjG8NYLBLAA0eWTxNLA8n1rDaDzniw&amp;oe=66AEF251] https://www.facebook.com/photo/?fbid=3428009967498127&amp;set=gm.3297869667175310&amp;idorvanity=1502279336734361

[https://scontent-ham3-1.xx.fbcdn.net/v/t39.30808-6/452560722_3512296309160527_4538240241500581578_n.jpg?_nc_cat=101&amp;ccb=1-7&amp;_nc_sid=aa7b47&amp;_nc_ohc=J6J4qvgh7LYQ7kNvgHQrQPt&amp;_nc_ht=scontent-ham3-1.xx&amp;oh=00_AYDq7DjZfUphZJgkntshgTE9YTJCWeyYVM90bC3XAVwViA&amp;oe=66AED822] [https://scontent-ham3-1.xx.fbcdn.net/v/t39.30808-6/453484505_3512296355827189_5713892961043004025_n.jpg?_nc_cat=104&amp;ccb=1-7&amp;_nc_sid=aa7b47&amp;_nc_ohc=cvmXQBhrPWUQ7kNvgHWn8if&amp;_nc_ht=scontent-ham3-1.xx&amp;oh=00_AYBWt3K-Bh_yU1trXXSwFXPJtVjXDzrVruz959k0wRbIrw&amp;oe=66AEEAAC] [https://www.facebook.com/photo/?fbid=3428009967498127&amp;set=gm.3297869667175310&amp;idorvanity=1502279336734361
https://www.facebook.com/Horizont.Fotos/posts/122158922294128663?ref=embed_post

[https://scontent-ham3-1.xx.fbcdn.net/v/t39.30808-6/453161561_122158922708128663_7894696225756899262_n.jpg?_nc_cat=109&amp;ccb=1-7&amp;_nc_sid=127cfc&amp;_nc_ohc=Yr-iWk48ekYQ7kNvgHikK9K&amp;_nc_ht=scontent-ham3-1.xx&amp;gid=AdZnenHBkb5ftIIrY7Q7N8P&amp;oh=00_AYClYfKQjEav9ePOiEZFSO8cSHhl2RUD1jv-7UnC9lW-cA&amp;oe=66AEE161] [https://scontent-ham3-1.xx.fbcdn.net/v/t39.30808-6/453505875_122158922954128663_8675539327907658566_n.jpg?_nc_cat=107&amp;ccb=1-7&amp;_nc_sid=127cfc&amp;_nc_ohc=F2jB3Av6awUQ7kNvgG0jpKk&amp;_nc_ht=scontent-ham3-1.xx&amp;gid=AExCBTrRgvCTS-sJCo6715R&amp;oh=00_AYBg3p3Ogn5Ggxq9LO56Z5M6A4TnbR2LkGkzgq_zIAhrzA&amp;oe=66AF0872] [https://scontent-ham3-1.xx.fbcdn.net/v/t39.30808-6/453481291_122158923050128663_922605459960372818_n.jpg?_nc_cat=104&amp;ccb=1-7&amp;_nc_sid=127cfc&amp;_nc_ohc=2RJeJ_3RQu0Q7kNvgFKK566&amp;_nc_ht=scontent-ham3-1.xx&amp;oh=00_AYANSQ0CtBYpMYFNlUNAXZB_PwrYrc-RdzIP9VM-tzG6mg&amp;oe=66AF06A0] [https://scontent-ham3-1.xx.fbcdn.net/v/t39.30808-6/453314593_122158923140128663_4858057297995264540_n.jpg?_nc_cat=103&amp;ccb=1-7&amp;_nc_sid=127cfc&amp;_nc_ohc=IYa0nNLLv5QQ7kNvgEDfVN8&amp;_nc_ht=scontent-ham3-1.xx&amp;gid=AAk8LahZXJCvhodR8N0YAT9&amp;oh=00_AYAarmeUzsfbJWYIUlKlXR1ijhSz140xFmynLP76nycpzA&amp;oe=66AEE46A] [https://scontent-ham3-1.xx.fbcdn.net/v/t39.30808-6/453189229_122158923176128663_4190625548376006320_n.jpg?_nc_cat=104&amp;ccb=1-7&amp;_nc_sid=127cfc&amp;_nc_ohc=R6Y-ObQowbkQ7kNvgEwjvE-&amp;_nc_ht=scontent-ham3-1.xx&amp;oh=00_AYCn2FJ2nMOe7EotDheqViW0sLjOUZpWbOsTJrm-Q9IB1Q&amp;oe=66AEF39F] [https://scontent-ham3-1.xx.fbcdn.net/v/t39.30808-6/453486449_122158923200128663_4183812909258198487_n.jpg?_nc_cat=102&amp;ccb=1-7&amp;_nc_sid=127cfc&amp;_nc_ohc=hVSs3rlY1pwQ7kNvgF1Ogdl&amp;_nc_ht=scontent-ham3-1.xx&amp;gid=A1rB5E5njLK3O8doYgP0IHI&amp;oh=00_AYBia3VQ_QAwWImHQjXEd0jIw-BeQPuG4w3fwywc9rBS3g&amp;oe=66AEE0D3] [https://scontent-ham3-1.xx.fbcdn.net/v/t39.30808-6/453315599_122158923224128663_6111406457927348601_n.jpg?_nc_cat=110&amp;ccb=1-7&amp;_nc_sid=127cfc&amp;_nc_ohc=G3Zn_UV1J5AQ7kNvgH-jNna&amp;_nc_ht=scontent-ham3-1.xx&amp;gid=AdaYvjVArTuI-y51gkMFEXx&amp;oh=00_AYD_os0RVni_fw1qPIEedI8awyA9OPbtrfexteEgyghUzw&amp;oe=66AF0716]
[[Wiki:Meidogger-bydragen/2003:E7:B706:492A:DDF6:662F:1E81:99B8|2003:E7:B706:492A:DDF6:662F:1E81:99B8]] 31 jul 2024, 07.10 (CEST)
https://www.facebook.com/Horizont.Fotos/posts/122158922294128663?ref=embed_post
[[Wiki:Meidogger-bydragen/2003:E7:B706:492A:DDF6:662F:1E81:99B8|2003:E7:B706:492A:DDF6:662F:1E81:99B8]] 31 jul 2024, 07.10 (CEST)

== Boarnen ==

Wêrom heakje jo sa'n soad boarnen oan. Twa of trije soe genôch wêze moatte.

Warum geben Sie so viele Quellen an. Zwei oder drei sollten ausreichen. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 2 aug 2024, 17.52 (CEST)

:@[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] It stikje tafoege tekst is ek dûbeld mei wat der al stie oer de nijbou, al wie it noch net by de tiid brocht mei de nei datum dat it klear wêze sil. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 2 aug 2024, 18.27 (CEST)
::@[[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]], ja de side moat even bywurke wurde. Sil dêr meikoarten even mei oan 'e gong. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 4 aug 2024, 20.21 (CEST)
:::@[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] Ik ha it stik weromset ta de ferzje fan @[[Meidogger:Drewes|Drewes]] op 13 juny 2024. It waard in ûnlêsbere binde troch de anonime goed bedoelde bewurkingen fan út ik tink Dútslân.  [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 6 aug 2024, 10.11 (CEST)
::::@[[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]], ja dat is goed. Troch al dy taheakke boarnen koest troch de beammen it bosk net mear sjen :-) [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 6 aug 2024, 20.01 (CEST)

== Hoenear ==

At oik dit goed lês, soe de brêge der no goeddiels lizze moatte. Is dêr noch kâns op, of wurdt it no 2025/6? [[Meidogger:Mysha|Mysha]] ([[Meidogger oerlis:Mysha|oerlis]]) 18 sep 2024, 15.11 (CEST)

Oktober 2024: https://rheiderland.de/artikel/55342/bruecken-element-in-weener-eingetroffen https://media.rheiderland.de/artikelbild/2024/10/RZ_1730284967000_1/zoom</text>
      <sha1>fwabvmad7naw9vn0uftlrnyc0g3z6x1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174036</id>
      <parentid>1174035</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T09:41:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2003:E7:B749:CF3A:F081:1BF3:520D:9B32</ip>
      </contributor>
      <origin>1174036</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1886" sha1="itlssmyqnxiomjq6ajn6hs0qlzv7xnh" xml:space="preserve">Yndie, in frijwat ratteljend stik Mysha. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 2 feb 2016, 19.13 (CET)

== Boarnen ==

Wêrom heakje jo sa'n soad boarnen oan. Twa of trije soe genôch wêze moatte.

Warum geben Sie so viele Quellen an. Zwei oder drei sollten ausreichen. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 2 aug 2024, 17.52 (CEST)

:@[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] It stikje tafoege tekst is ek dûbeld mei wat der al stie oer de nijbou, al wie it noch net by de tiid brocht mei de nei datum dat it klear wêze sil. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 2 aug 2024, 18.27 (CEST)
::@[[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]], ja de side moat even bywurke wurde. Sil dêr meikoarten even mei oan 'e gong. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 4 aug 2024, 20.21 (CEST)
:::@[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] Ik ha it stik weromset ta de ferzje fan @[[Meidogger:Drewes|Drewes]] op 13 juny 2024. It waard in ûnlêsbere binde troch de anonime goed bedoelde bewurkingen fan út ik tink Dútslân.  [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 6 aug 2024, 10.11 (CEST)
::::@[[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]], ja dat is goed. Troch al dy taheakke boarnen koest troch de beammen it bosk net mear sjen :-) [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 6 aug 2024, 20.01 (CEST)

== Hoenear ==

At oik dit goed lês, soe de brêge der no goeddiels lizze moatte. Is dêr noch kâns op, of wurdt it no 2025/6? [[Meidogger:Mysha|Mysha]] ([[Meidogger oerlis:Mysha|oerlis]]) 18 sep 2024, 15.11 (CEST)

Oktober 2024: https://rheiderland.de/artikel/55342/bruecken-element-in-weener-eingetroffen https://media.rheiderland.de/artikelbild/2024/10/RZ_1730284967000_1/zoom</text>
      <sha1>itlssmyqnxiomjq6ajn6hs0qlzv7xnh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174038</id>
      <parentid>1174036</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T10:05:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mysha</username>
        <id>254</id>
      </contributor>
      <comment>Der wurdt boud oan in muorre?</comment>
      <origin>1174038</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2077" sha1="99schbwxuku1351nrcubtrinilce6xf" xml:space="preserve">Yndie, in frijwat ratteljend stik Mysha. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 2 feb 2016, 19.13 (CET)

== Boarnen ==

Wêrom heakje jo sa'n soad boarnen oan. Twa of trije soe genôch wêze moatte.

Warum geben Sie so viele Quellen an. Zwei oder drei sollten ausreichen. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 2 aug 2024, 17.52 (CEST)

:@[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] It stikje tafoege tekst is ek dûbeld mei wat der al stie oer de nijbou, al wie it noch net by de tiid brocht mei de nei datum dat it klear wêze sil. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 2 aug 2024, 18.27 (CEST)
::@[[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]], ja de side moat even bywurke wurde. Sil dêr meikoarten even mei oan 'e gong. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 4 aug 2024, 20.21 (CEST)
:::@[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] Ik ha it stik weromset ta de ferzje fan @[[Meidogger:Drewes|Drewes]] op 13 juny 2024. It waard in ûnlêsbere binde troch de anonime goed bedoelde bewurkingen fan út ik tink Dútslân.  [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 6 aug 2024, 10.11 (CEST)
::::@[[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]], ja dat is goed. Troch al dy taheakke boarnen koest troch de beammen it bosk net mear sjen :-) [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 6 aug 2024, 20.01 (CEST)

== Hoenear ==

At oik dit goed lês, soe de brêge der no goeddiels lizze moatte. Is dêr noch kâns op, of wurdt it no 2025/6? [[Meidogger:Mysha|Mysha]] ([[Meidogger oerlis:Mysha|oerlis]]) 18 sep 2024, 15.11 (CEST)

: Oktober 2024: https://rheiderland.de/artikel/55342/bruecken-element-in-weener-eingetroffen https://media.rheiderland.de/artikelbild/2024/10/RZ_1730284967000_1/zoom

:: Wit immen wat hjir stiet? Dit sit efter in muorre, dat at it in andert is op myn fraach, dan wit ik net wat dat andert is. [[Meidogger:Mysha|Mysha]] ([[Meidogger oerlis:Mysha|oerlis]])</text>
      <sha1>99schbwxuku1351nrcubtrinilce6xf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sint-Adelbertabdij</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88771</id>
    <revision>
      <id>1173976</id>
      <parentid>1148392</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T14:11:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173976</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3255" sha1="7v0tlm689rz3aljpu87308k12vewxxu" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Adelbertabdij - Egmond-Binnen - 20349882 - RCE.jpg|thumb|De Sint-Adelbertabdij]]
[[Ofbyld:Jewish Cemetery Ruisdael.jpg|thumb|Joodsk begraafplak en ruïnes fan de Sint Adelbertabdij troch [[Jacob van Ruisdael]] om 1655]]
[[Ofbyld:Cornelis Pronk Egmond.jpg|thumb|Ruïne fan de abdij om 1725 (fan [[Cornelis Pronk]])]]
De '''Sint Adelbertabdij''' is in [[Benediktinen|benediktinerabdij]] yn [[Egmond-Binnen]] yn [[Noard-Hollân]]. De stoflike omskotten fan de hillige [[Adelbert fan Egmond]] lizze ûnder it alter fan de abdijtsjerke. Ek de [[Hollân|Hollânsk]] greven [[Durk II fan Hollân|Durk II]], [[Aarnout fan Hollân|Aarnout]], [[Durk III fan Hollân|Durk III]], [[Durk V fan Hollân|Durk V]], [[Floris I fan Hollân|Floris I]] en [[Floris II fan Hollân|Floris II]] waarden dêr beïerdige.

== Skiednis ==
De Sint Adelbertabdij is de âldste [[abdij]] fan [[Hollân]], stichte yn de iere tsiende iuw troch greve [[Dirk I fan Hollân (greve)|Dirk I fan Hollân]]. De abdij ûntjoech him yn de [[Midsiuwen]] ta in wichtich religieus en kultureel sintrum yn Hollân, mei in mânske bibleteek. It aadlik laach [[Hûs fan Egmont|Egmont]] kaam fuort út de ''advocati'' (fâden) fan de abdij.

Yn [[1573]] waard de abdij fanwege [[Willem fan Oranje]] ferwoastge troch de [[wettergeuzen]] oanfierd troch [[Diederik Sonoy]]. De besittingen fan de abdij waard de oprjochting fan de [[universiteit fan Leien]] mei betelle. De ruïnes bleaune bestean oant om 1800 hinne en waarden dêrnei sloopt. It tolfde-iuwske [[Timpaan fan Egmond]], dat boppe de poarte yn de westfasade siet, bleau bewarre en sit sûnt 1842 yn de kolleksje fan it [[Ryksmuseum Amsterdam]].

== De moderne abdij ==
Nei de [[Earste Wrâldoarloch]] hat de katolike politikus Jhr. [[Charles Ruijs de Beerenbrouck]] krewearre foar it fannijs oprjochtsjen fan de abdij. Hy krige de bynamme ''&quot;edelman-bedelman&quot;'' meidat er oeral jild frege foar de oanskaf fan de grûn en de kosten fan de nijbou. It jild kaam der en yn [[1933]] waard út ein set mei de bou en op 23 augustus [[1935]] lutsen de earste mûntsen it nije gebou yn. It ambisjeuze plan fan arsjitekt [[A.J. Kropholler]] waard lykwols mar foar in part útfierd.

Op 12 maart [[1936]] krige it nije kleaster de status fan ''prioratus simplex'' (&quot;ienfâldige [[priorij]]&quot;). Yn 1950 folge de opwurdearring ta abdij.

Yn de perioade 1948-1953 waard it gebou troch arsjitekt [[B.J. Koldewey]] útwreide mei in wenpart en in tsjerke.

De hjoeddeiske [[Abt (abdij)|abt]] is [[Gerard Mathijsen]].
[[File:Adelbertabdij2017.jpg|thumb|Makette fan de abdij]]
== Sjoch ek ==
* [[Annalen fan Egmond]]

== Keppelings om utens ==
* Webstee [http://www.abdijvanegmond.nl/ Abdij fan Egmond].
* Webside oe [http://www.engelfriet.net/Alie/Aad/abdijkasteelegmond.htm De skiednis fan de Abdij en it Kastiel fan Egmond].

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;References/&gt;
}}

{{Commonscat|Sint-Adelbertabdij, Egmond}}

[[Kategory:Kleaster yn Noard-Hollân]]
[[Kategory:Organisaasje mei ûnbekend jier fan oprjochting]]
[[Kategory:Organisaasje oprjochte yn de 10e iuw]]
[[Kategory:Organisaasje opheft yn 1573]]
[[Kategory:Organisaasje oprjochte yn 1933]]
[[Kategory:Bouwurk út de 10e iuw]]
[[Kategory:Bouwurk sloopt yn 1800]]
[[Kategory:Bouwurk út 1935]]</text>
      <sha1>7v0tlm689rz3aljpu87308k12vewxxu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fazanteftigen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>98674</id>
    <revision>
      <id>1174027</id>
      <parentid>1143089</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T23:36:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>red</comment>
      <origin>1174027</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10155" sha1="ombkclz5u17twn55ui5bd1nhzkrbesn" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks bisteryk
| namme               = fazanteftigen
| ôfbylding           =Phasianidae.png
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = Ferskaat fan fazanteftigen.
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[dieren]] (''Animalia'')
| takson3             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme3              = [[rêchstringdieren]] (''Chordata'')
| takson4             = [[ûnderstamme]]:
| namme4              = [[wringedieren]] (''Vertebrata'')
| takson5             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme5              = [[fûgels]] (''Aves'')
| takson6             = [[ûnderklasse]]:
| namme6              = [[moderne fûgels]] (''Neornithes'')
| takson7             = [[tuskenklasse]]:
| namme7              = [[nijkakigen]] (''Neognathae'')
| takson8             = [[boppeskift]]:
| namme8              = [[goes- en hineftigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Galloanserae'')
| takson9             = [[skift]]:
| namme9              = [[hineftigen]] (''Galliformes'')
| takson11            = [[boppefamylje]]:
| namme11             = [[fazantfûgels]] (''Phasianoidea'')
| takson12            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme12             = '''fazanteftigen''' (''Phasianidae'')
| takson13            = 
| namme13             =
| takson14            = 
| namme14             =
| takson15            = 
| namme15             =
| takson16            = 
| namme16             =
| takson17            = 
| namme17             =
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Thomas Horsfield|Horsfield]], 1821
}}
De '''fazanteftigen''' ([[wittenskiplike namme]]: ''Phasianidae'', [[synonym|syn.]] ''Gallidae'') foarmje in [[famylje (taksonomy)|famylje]] fan 'e [[klasse (taksonomy)|klasse]] fan 'e [[fûgels]] (''Aves''), de [[ûnderklasse]] fan 'e [[moderne fûgels]] (''Neornithes''), de [[tuskenklasse]] fan 'e [[nijkakigen]] (''Neognathae''), it [[boppeskift]] fan 'e [[goes- en hineftigen]] (''Galloanserae''), it [[skift]] fan 'e [[hineftigen]] (''Galliformes'') en de [[boppefamylje]] fan 'e [[fazantfûgels]] (''Phasianoidea''). Ta dizze famylje hearre likernôch 185 [[soarte]]n [[hineftigen]], ferdield oer 54 skaaien, mei dêrûnder ferskate bekende [[soarte]]n, lykas de [[hin]] (''Gallus gallus domesticus''), de [[kalkoen]] (''Meleagris gallopavo''), de [[blauwe pau]] (''Pavo cristatus''), de [[patriis]] (''Perdix perdix'') en de [[fazant]] (''Phasianus colchicus'').

==Fersprieding==
Fazanteftigen binne foar it meastepart lânseigen yn [[Jeraazje]] en [[Australaazje]], hoewol't in pear [[skaai (taksonomy)|skaaien]] útslutend foarkomme yn [[Noard-Amearika|Noard]]- en/of [[Midden-Amearika]], lykas de [[kalkoenen]] (''Meleagris''), de [[kraachhinnen]] (''Bonasa''), de [[waaierhinnen]] (''Centrocercus''), de [[beamsniehinnen]] (''Dendragapus'') en de [[prêrjehinnen]] (''Tympanuchus''). In grutte groep hineftigen út [[Noard-Amearika|Noard]]- en [[Súd-Amearika]] dy't sterk op fazanteftigen lykje, de [[toskkwartels]] (''Odontophoridae''), hearre feitliks net ta de famylje fan 'e fazanteftigen, mar foarmje in eigen, selsstannige famylje binnen de boppefamylje fan 'e [[fazantfûgels]]. Itselde jildt foar de [[pearelhinnen]] (''Numididae'') út [[Afrika]].

==Beskriuwing==
Fazanteftigen binne fûgels dy't oer it algemien op 'e grûn libje. Yn gewicht rinne se útinoar fan 'e [[Sineeske dwerchkwartel]] (''Synoicus chinensis''), dy't mar 43&amp;nbsp;[[gram (gewicht)|gram]] weaget, oant de [[kalkoen]] (''Meleagris gallopavo''), dy't in gewicht fan mear as 17&amp;nbsp;[[kg]] berikke kin. By de measte soarten komt in dúdlike [[seksuele dimorfy]] foar, wêrby't it [[mantsje]] felle, opfallende [[kleur]]en hat om yn 'e [[peartiid]] mei te pronkjen, wylst it [[wyfke]] saaie [[skutkleur]]en hat om net op te fallen as se op it [[nêst (fûgels)|nêst]] sit te [[brieden (fûgels)|brieden]]. 

Wat lichemsbou oangiet, binne fazanteftigen ornaris it grouwe it neist, mei koarte [[wjuk]]jes dêr't se faak mar mei muoite mei fan 'e grûn komme kinne. Guon soarten, lykas de [[hin]] (''Gallus gallus domesticus'') kinne hielendal net [[fleanen|fleane]], allinne mar [[fladderjen|fladderje]] en [[sweven|sweve]]. De [[snaffel]] is koart mar stevich en by in protte soarten hawwe alteast de mantsjes in skerpe [[spoar (soölogy)|spoar]] oan eltse [[poat]], dy't it fierst ûntwikkele binne by [[kaamhinnen]] (''Gallus''), [[fazanten]] (''Phasianus''), [[kalkoenen]] (''Meleagris'') en [[paufûgels]] (''Pavonini'').

Fazanteftigen hawwe in dieet dat útinoar rinne kin fan poer [[herbivoar]] ([[sied (plant)|sied]], [[blêd (plant)|blêden]], [[frucht (plant)|fruchten]], [[woartel (plant)|woartels]]) oant [[omnivoar]], wêrby't ek lyts [[dierte]] fretten wurdt, lykas [[ynsekten]], [[larve]]n en sels lytse [[reptilen]]. Ferskate soarten fazanteftigen binne [[domestisearre]] troch de [[minske]], mei yn it foarste plak de [[hin]] en de [[nuete kalkoen]]. 

==Underskiftopbou==
Oant de [[1990-er jierren]] waard de famylje fan 'e fazanteftigen ornaris ferdield yn twa [[ûnderfamylje]]s: de [[echte fazanten]] (''Phasianinae'') en de [[patriisfûgels]] (''Perdicinae''). Lettere yndielings namen dêrnjonken ek de [[kalkoenfûgels]] (''Meleagridinae'') en de [[rûchpoathinnen]] (''Tetraoninae'') as ûnderfamylje op. Neier [[molekulêr]] ûndersyk fan [[mitogondriaal DNA]] hat lykwols útwiisd dat de echte fazanten en de patriisfûgels eins ien groep foarmje dy't [[ôfstamming|ôfstammet]] fan deselde [[foarâlder]]. Boppedat blieken guon leden fan 'e patriisfûgels, lykas de [[patrizen]] (''Perdix''), nauwer besibbe te wêzen oan 'e [[fazanten]] (''Phasianus'') as oan oare skaaien fan 'e eigen ûnderfamylje, wylst de [[stienpatrizen]] (''Alectoris'') en de [[kwartels]] (''Coturnix'') nauwer besibbe wiene oan 'e [[kaamhinnen]] (''Gallus''). Sadwaande waard yn [[2021]] troch de [[Ynternasjonale Uny fan Ornitologen]] (IOU) formeel in nije yndieling akseptearre dy't ûntwikkele wie troch [[Rebecca T. Kimball|Kimball]] ''et al.''

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width: 475px;&quot;
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;width: 50%; background-color: Honeydew;&quot; | {{Stambeam2}}
* famylje '''fazanteftigen''' (''Phasianidae'')
** ûnderfamylje [[boskpatrizen]] (''Rollulinae'')
*** skaai [[Afrikaanske boskpatrizen]] (''Xenoperdix'')
*** skaai [[boskpatrizen]] of echte boskpatrizen (''Arborophila'')
*** skaai [[bûnte boskpatrizen]] of reade boskpatrizen (''Caloperdix'')
*** skaai [[roelroelen]] (''Rollulus'')
*** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[swarte boskpatrizen]] (''Melanoperdix'')
** {{Stambeam2/ein tûke}}ûnderfamylje [[echte fazanten]] (''Phasianinae'')
*** &quot;rjochtoppige&quot; klade
**** ''incertae cedis'' &lt;small&gt;(yndieling ûnwis)&lt;/small&gt;
***** skaai [[bloedfazanten]] (''Ithaginis'')
***** skaai [[Yndyske boskpatrizen]] (''Rhizothera'')
***** skaai [[patrizen]] (''Perdix'')
***** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[sniepatrizen]] (''Lerwa'')
**** tûke [[echte fazantfûgels]] (''Phasianini'')
***** skaai [[earfazanten]] (''Crossoptilon'')
***** skaai [[fazanten]] of gewoane fazanten (''Phasianus'')
***** skaai [[hoannefazanten]] (''Lophura'')
***** skaai [[kraachfazanten]] (''Chrysolophus'')
***** skaai [[langsturtfazanten]] (''Syrmaticus'')
***** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[wallichfazanten]] of Wallichs fazanten (''Catreus'')
**** tûke [[glânsfazantfûgels]] (''Lophophorini'')
***** skaai [[glânsfazanten]] (''Lophophorus'')
***** skaai [[kylsturthinnen]] (''Tetraophasis'')
***** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[saterhinnen]] (''Tragopan'')
**** {{Stambeam2/ein tûke}}tûke [[rûchpoathinnen]] (''Tetraonini'')
***** skaai [[auerhinnen]] (''Tetrao'')
***** skaai [[beamsniehinnen]] (''Dendragapus'')
***** skaai [[boskhinnen]] (''Tetrastes'')
***** skaai [[bosksniehinnen]] (''Canachites'')
***** skaai [[kalkoenen]] (''Meleagris'')
***** skaai [[koklasfazanten]] (''Pucrasia'')
***** skaai [[kraachhinnen]] (''Bonasa'')
***** skaai [[kuorhinnen]] of bjirkhinnen (''Lyrurus'')
***** skaai [[prêrjehinnen]] (''Tympanuchus'')
***** skaai [[sichtewjukhinnen]] (''Falcipennis'')
***** skaai [[sniehinnen]] (''Lagopus'')
***** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[waaierhinnen]] (''Centrocercus'')
*** {{Stambeam2/ein tûke}}&quot;ûnrjochtoppige&quot; klade
**** ''incertae cedis'' &lt;small&gt;(yndieling ûnwis)&lt;/small&gt;
***** skaai [[dwerchfazanten]] (''Galloperdix'')
***** skaai [[Eastaziatyske boskpatrizen]] (''Tropicoperdix'')
***** skaai [[paufazanten]] of spegelpauwen (''Polyplectron'')
***** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[readkopboskpatrizen]] (''Haematortyx'')
**** tûke [[kaamhinfûgels]] (''Gallini'')
***** skaai [[bamboepatrizen]] (''Bambusicola'')
***** skaai [[fjildfrankolinen]] (''Campocolinus'')
***** skaai [[frankolinen]] (''Francolinus'')
***** skaai [[kaamhinnen]] (''Gallus'')
***** skaai [[kwartelfrankolinen]] (''Ortygornis'')
***** skaai [[lathampatrizen]] of Lathams patrizen (''Peliperdix'')
***** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[rûchfearfrankolinen]] (''Scleroptila'')
**** tûke [[kwartelfûgels]] (''Coturnicini'')
***** skaai [[berchhinnen]] (''Tetraogallus'')
***** skaai [[dwerchpatrizen]] (''Perdicula'')
***** skaai [[Himalayakwartels]] (''Ophrysia'')
***** skaai [[kwartels]] (''Coturnix'')
***** skaai [[Madagaskarpatrizen]] (''Margaroperdix'')
***** skaai [[patriisfrankolinen]] (''Pternistis'')
***** skaai [[stienpatrizen]] (''Alectoris'')
***** skaai [[ûnechte kwartels]] (''Synoicus'')
***** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[woastynpatrizen]] (''Ammoperdix'')
**** {{Stambeam2/ein tûke}}tûke [[paufûgels]] (''Pavonini'')
***** skaai [[argusfazanten]] (''Argusianus'')
***** skaai [[Kongopauwen]] (''Afropavo'')
***** skaai [[pauwen]] (''Pavo'')
***** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[toefargusfazanten]] (''Rheinardia'')
{{Stambeam2/ein}}
|-
|}

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Phasianidae ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Phasianidae}}
}}

[[Kategory:Fazanteftige| ]]
[[Kategory:Hineftige]]</text>
      <sha1>ombkclz5u17twn55ui5bd1nhzkrbesn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2024</title>
    <ns>0</ns>
    <id>123054</id>
    <revision>
      <id>1173991</id>
      <parentid>1173852</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T17:15:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ Quincy Jones</comment>
      <origin>1173991</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47864" sha1="7okg9s4oxfgilp8i8b5l8hr4v0jp1cd" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
== Foarfallen ==
;jannewaris
*[[1 jannewaris|1]] - [[Estlân]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[1 jannewaris|1]] - De [[Republyk Artsach]] wurdt formeel opheft, en [[Nagorno-Karabach]] giet op yn [[Azerbeidzjan]].
*[[1 jannewaris|1]] - It westen fan [[Japan]] wurdt troffen troch [[ierdbeving fan Noto (2024)|in swiere ierdbeving]] fan 7,6 op de [[skaal fan Richter]], wêrby't 240 [[minske]]n omkomme en 1.289 oaren [[ferwûne]] reitsje. Begjin [[febrewaris]] binne der noch 15 [[fermist]]en.
*[[1 jannewaris|1]] - [[Etioopje]] makket bekend in oerienkomst mei [[Somalilân]] sletten te hawwen oer it brûken fan 'e [[haven]] fan [[Berbera]]. Somalilân is in ''[[de facto]]'' ûnôfhinklik lân yn it noarden fan [[Somaalje]] dat lykwols gjin erkenning fan 'e bûtenwrâld genietet. Etioopje jout oan fan doel te wêzen om as earste lân de ûnôfhinklikheid fan Somalilân te erkennen.
*[[1 jannewaris|1]] - De [[auteursrjochten]] fan de earste [[tekenfilm]]s fan [[Mickey Mouse]] ferfalle. ''[[Steamboat Willie]]'', de earste tekenfilm [[lûdsfilm|mei lûd]], heart dêr ek ta.
*[[3 jannewaris|3]] - By de fjirde jierlikse [[betinking]] yn 'e [[Iraan]]ske stêd [[Kerman (stêd)|Kerman]] fan 'e [[moard]] troch de [[Feriene Steaten]] op 'e [[Iraan]]ske [[generaal]] [[Kasem Soleimani]] fiert de [[soennisme|soennityske]] [[terrorist]]yske [[organisaasje]] [[Islamityske Steat]] in dûbele [[bomoanslach]] út. Dêrby komme 94 [[minske]]n om en reitsje 284 oaren [[ferwûne]].
*[[8 jannewaris|8]] - Yn [[Ekwador]] ropt [[presidint]] [[Daniel Noboa]] de [[steat fan belis]] út yn it ramt fan [[drugsoarloch yn Ekwador (2023-2024)|oangeande striid]] tsjin 'e [[drugskartel]]s.
*[[10 jannewaris|10]] - [[Súd-Afrika]] beskuldiget [[Israel]] yn it ramt fan 'e oangeande [[Gaza-oarloch (2023-2024)|Gaza-oarloch]] fan [[genoside]] op 'e [[Palestina|Palestynske]] [[befolking]] yn 'e [[Gazastripe]] en spant in [[rjochtsaak|proses]] tsjin Israel oan foar it [[Ynternasjonaal Gerjochtshôf]] yn [[De Haach]].
*[[12 jannewaris|12]] - In [[Westerske wrâld|Westerske koälysje]] ûnder lieding fan 'e [[Feriene Steaten]] set útein mei [[Operaasje Prosperity Guardian|it útfieren fan bombardeminten]] op 'e [[Hûty]]-[[rebel]]len yn noardlik [[Jemen]]. De Hûtys falle al langere tiid passearjende ynternasjonale [[keapfardij]]skippen oan yn 'e [[Golf fan Aden]] en de súdlike [[Reade See]] út ûnfrede oer it [[Israel]]yske hâlden en dragen yn 'e [[Gaza-oarloch (2023-2024)|Gaza-oarloch]].
*[[14 jannewaris|14]] - By in troanwikseling yn [[Denemark]] docht [[keninginne]] [[Margrethe II fan Denemark|Margareta II]] [[abdikaasje|ôfstân fan 'e troan]] yn it foardiel fan har [[soan]], [[Frederik X fan Denemark|Freark X]].
*[[15 jannewaris|15]] - Nei in koarte [[Gûatemalteekske presidintsferkiezings (2023)|politike krisis]] wurdt de herfoarmingsgesinde [[opposysje (polityk)|opposysje]]kandidaat [[Bernardo Arévalo]] dochs beneamd ta [[presidint]] fan [[Gûatemala]].
*[[19 jannewaris|19]] - Mei de op ôfstân betsjinne [[Smart Lander for Investigating the Moon|SLIM]]-misje wurdt [[Japan]] it fyfde lân dat in [[romteskip]] op 'e [[moanne (byplaneet fan de Ierde)|moanne]] lânet.
*[[26 jannewaris|26]] - It [[Ynternasjonaal Gerjochtshôf]] yn [[De Haach]] sprekt in tuskentiids [[fûnis]] út yn 'e [[rjochtsaak]] dy't [[Súd-Afrika]] tsjin [[Israel]] oanspand hat om 'e Israelyske [[genoside]] op 'e [[Palestina|Palestynske]] [[befolking]] yn 'e [[Gazastripe]]. Israel moat der alles oan dwaan om genoside foar te kommen. [[Hamas]] moat de Israelyske [[gizeling (misdriuw)|gizelders]] fuortendaliks frijlitte.
;febrewaris
*[[2 febrewaris|2]] - By [[natoerbrannen yn Sily (2024)|fûleindige boskbrannen]] yn [[Sily]], yn 'e neite fan 'e stêden [[Valparaíso]] en [[Viña del Mar]], komme mear as 120 [[minske]]n om it libben.
*[[8 febrewaris|8]] - By [[Pakistaanske parlemintsferkiezings (2024)|parlemintsferkiezings]] yn [[Pakistan]] winne [[politisy]] fan 'e ferbeane [[politike partij|partij]] fan 'e [[finzen]] sittende âld-[[premier]] [[Imran Khan]] de relative mearderheid fan 101 sitten yn it 264 sitten tellende [[parlemint]]. Om't se lykwols meidwaan moasten as ûnôfhinklike kandidaten, ropt [[Nawaz Sharif]] fan 'e [[Pakistan Muslim League (N)|PML (N)]], dy't mei 75 sitten op it twadde plak einiget, de oerwinning út.
*[[14 febrewaris|14]] - By de [[Yndonezyske presidintsferkiezings (2024)|presidintsferkiezings]] yn [[Yndoneezje]] wint [[Prabowo Subianto]], in eardere [[generaal]] dy't him yn 'e [[1990-er jierren]] skuldich makke hat oan [[oarlochsmisdie]]en en [[misdieden tsjin 'e minsklikheid]] yn sawol Yndoneezje sels as [[East-Timor]].
*[[16 febrewaris|16]] - [[Grikelân]] fiert it [[homohoulik]] yn. It is it earste [[eastersk-otterdoksy|Eastersk-otterdokse]] lân dat dat docht.
*[[16 febrewaris|16]] - Yn in [[finzenis|strafkamp]] yn [[Charp]], yn [[Sibearje]], komt de foaroansteande [[Ruslân|Russyske]] [[opposysje (polityk)|opposysjelieder]] [[Aleksej Navalny]] om it libben. Syn [[famylje (besibskip)|famylje]] en [[Westerske wrâld|Westerske]] [[regear]]ings binne derfan oertsjûge dat er [[fermoarde]] is troch it [[diktatoriale]] [[rezjym (regear)|rezjym]] fan [[Vladimir Pûtin]].
*[[21 febrewaris|21]] - By de bou fan de nije Kanaalbrêge oer it [[Twintekanaal]] yn it [[Nederlân|Nederlânske]] [[Lochem (stêd)|Lochem]] ([[Gelderlân]]), komme twa minsken om it libben as gefolch in ûngelok by it pleatsen fan in part fan de nije brêge.
*[[22 febrewaris|22]] - It [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[Intuitive Machines]] wit as earste [[kommersje]]le [[bedriuw]] in fiertúch op 'e [[moanne (byplaneet fan de Ierde)|moanne]] te lânjen.
* [[26 febrewaris|26]] - Yn [[Berlyn]] wurd [[Rote Armee Fraktion|RAF]]-[[terrorist]]e [[Daniela Klette]] oppakt, nei't se trittich jier op de flecht west hie foar de plysje.&lt;ref&gt;[https://www.zdf.de/nachrichten/politik/deutschland/raf-terroristin-daniela-klette-festnahme-100.html {{de}} ZDF.de, 27-2-2024, RAF-Terroristin Klette in Berlin gefasst]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.nu.nl/buitenland/6303103/lid-van-duitse-terroristische-groep-raf-na-dertig-jaar-opgepakt-in-berlijn.html {{nl}} nu.nl, 27-2-2024, Lid van Duitse terroristische groep RAF na dertig jaar opgepakt in Berlijn]&lt;/ref&gt;
*[[29 febrewaris|29]] - Der binne no ûnder de [[boarger]]befolking fan 'e [[Gazastripe]] 30.000 [[dea]]den fallen troch it [[Israel]]yske optreden yn 'e oangeande [[Gaza-oarloch (2023-2024)|Gaza-oarloch]].
;maart
*[[7 maart|7]] - [[Sweden]] wurdt as 32e [[lân]] lid fan 'e [[NATO]].
*[[11 maart|11]] - Wylst der yn [[Haïty]] in [[Haïtiaanske krisis (sûnt 2018)|krisis hearsket]] dy't it lân ûnderdompele hat yn [[anargy]], wêrby't [[wapen]]e [[binde]]s de tsjinst útmeitsje, makket [[premier]] en [[presidint]] [[Ariel Henry]] syn oansteande ôftreden bekend.
*[[15 maart|15]]-[[17 maart|17]] - By [[Russyske presidintsferkiezings|presidintsferkiezings]] yn [[Ruslân]] dy't noch frij, noch earlik binne, wurdt [[diktator]] [[Vladimir Pûtin]] foar in fyfde termyn &quot;keazen&quot;.
*[[22 maart|22]] - Fjouwer leden fan 'e [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]yske [[organisaasje]] [[Islamityske Steat|IS]] kringe yn it [[Ruslân|Russyske]] [[Krasnogorsk]], in [[foarstêd]] fan [[Moskou]], it [[konsertgebou]] de [[Crocus City Hall]] binnen, dêr't se [[oanslach yn de Crocus City Hall|it fjoer iepenje]] op 'e konsertgongers. Der komme teminsten 144 [[minske]]n om en teminsten 551 oaren reitsje [[ferwûne]]. In fjouwertal manlju út [[Tadzjikistan]], wêrfan't de Russyske autoriteiten sizze dat it de dieders binne, wurdt letter by [[Brjansk]] [[arrestearre]] en mei sichtbere ferwûnings foar de [[rjochter]] brocht. [[Presidint]] [[Vladimir Pûtin]] hâldt tsjin alle bewizen en logika yn fol dat de [[Oekraïne]] op 'e iene of oare manear by de [[oanslach (misdriuw)|oanslach]] belutsen is.
*[[25 maart|25]] - De [[Feilichheidsrie fan 'e Feriene Naasjes]] nimt in [[resolúsje]] oan wêryn't oproppen wurdt om fuortendaliks in [[sjitferbod]] yn te stellen yn 'e [[Gaza-oarloch (2023-2024)|Gaza-oarloch]]. Der binne ûnderwilens al mear as 30.000 [[Palestina|Palestynske]] [[boarger]]s omkommen by de oanhâldende [[Israel]]yske [[bombardemint]]en.
*[[26 maart|26]] - Yn 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] stêd [[Baltimore]] stoart de wichtige [[Francis Scott Keybrêge]] yn nei't der in grut [[containerskip]] tsjinoan fearn is. Seis minsken dy't op dat stuit op 'e [[brêge]] mei ûnderhâld dwaande binne, komme dêrby om. De [[haven]] fan Baltimore wurdt troch de resultearjende ravaazje folslein isolearre, sadat der gjin [[skip]] mear yn of út kin.
*[[26 maart|26]] - Yn 'e nacht fan 25 op 26 maart witte yn [[AquaZoo Friesland|AquaZoo]] te [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] alve [[Waskbear|waskbearen]] te ûntsnappen út harren ferbliuw yn 'e [[bistetún]].&lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/fy/nijs/16386990/opspoaring-fersocht-alve-waskbearen-untsnapt-ut-aquazoo Omrop Fryslân, 26-3-2023, Opspoaring fersocht: alve waskbearen ûntsnapt út AquaZoo]&lt;/ref&gt;
;april
*[[1 april|1]] - [[Israel]] fiert in [[bombardemint]] út op 'e [[Iraan]]ske [[ambassade]] yn 'e [[Syrje|Syryske]] [[haadstêd]] [[Damaskus]], wêrby't 16&amp;nbsp;minsken omkomme. Oanfallen op [[diplomasy|diplomatike]] fertsjintwurdigings binne [[misdie]]den ûnder it [[ynternasjonaal rjocht]], mar de [[Feriene Steaten]] blokkearje yn 'e [[Feilichheidsried]] fan 'e [[Feriene Naasjes]] in [[resolúsje]] ta feroardieling fan Israel.
*[[3 april|3]] - It easten fan [[Taiwan]] wurdt troffen troch [[ierdbeving Taiwan april 2024|in swiere ierdbeving]] fan 7,2 op de [[skaal fan Richter]].
*[[5 april|5]] - Yn 'e [[Ekwador]]aanske [[haadstêd]] [[Quito]] falt de [[plysje]] de [[ambassade]] fan [[Meksiko]] binnen om 'e eardere Ekwadoraanske [[fise-presidint]] [[Jorge Glas]] te [[arrestearjen]]. Glas, dy't foar [[korrupsje]] feroardiele is ta 6 jier [[finzenisstraf]], hie [[polityk asyl]] frege oan en krigen fan Meksiko. De Ekwadoraanske skeining fan it [[Ferdrach fan Wenen oangeande Diplomatyk Ferkear]] bringt Meksiko en [[Nikaragûa]] derta om 'e [[diplomatike]] bannen mei Ekwador te ferbrekken.
*[[9 april|9]] - Yn Itaalje fynt ûnder wetter in eksploazje plak yn in [[wetterkrêftsintrale]] yn it [[opslachmar]] fan [[Suviana]] tusken [[Florâns]] en [[Bologna]]. Ferskate [[wurknimmer]]s komme om it libben.
*[[13 april|13]] - [[Iraan]] fiert mei [[raket]]ten en [[drone]]s in oanfal op [[Israel]] út ta ferjilding fan it Israelyske [[bombardemint]] fan 'e Iraanske [[ambassade]] yn 'e [[Syrje|Syryske]] [[haadstêd]] [[Damaskus]] earder dizze moanne. Mei't Iraan de aksje 72 oeren yn 't foar oankundige hat, slagget it Israel, de [[Feriene Steaten]] en [[Jordaanje]] om frijwol alle raketten en drones del te sjitten foar't se har doelwyt reitsje kinne.
*[[16 april|16]] - Yn [[Kopenhagen]], de [[haadstêd]] fan [[Denemark]], rekket it [[histoarysk]]e [[Børsen|Beursgebou]] slim skansearre troch in [[brân]]. 
*[[16 april|16]] - Swiere [[rein (delslach)|rein]] yn 'e krite fan 'e [[Perzyske Golf]] liedt ta de dea fan teminsten 32 minsken en ta [[oerstreaming]]s yn 'e [[Feriene Arabyske Emiraten]] dy't de [[lofthaven]] fan [[Dûbai]] splis sette. 
*[[26 april|26]] - Yn [[Frjentsjer]] rekket de gevel fan it [[Keatsmuseum]] slim skansearre as gefolch fan in [[plofkreak]].
*[[27 april|27]] - [[Nepal]] fiert it [[homohoulik]] yn.
;maaie
*[[9 maaie|9]] - [[Rapper]] [[Joost Klein]] docht yn it [[Sweden|Sweedske]] [[Malmö]] mei oan de heale finale fan it [[Eurofyzjesjongfestival]].
*[[11 maaie|11]] - De finale fan it [[Eurofyzjesjongfestival]] wurdt holden yn [[Malmö]]. De [[Switserlân|Switserske]] ynstjoering [[Nemo (sjonger)|Nemo]] wint mei it [[liet]] ''the Code''. De [[Nederlân]]ske ynstjoering Joost Klein docht net mei om't er troch de [[European Broadcasting Union|EBU]] [[diskwalifikaasje|diskwalifisearre]] is yn ferbân mei in ynsidint fan &quot;oer de grins geand hâlden en dragen&quot;. Letter docht bliken dat er in opkringerige [[fotografe]] in triuw jûn hat.
*[[10 maaie|10]] - [[SC Cambuur Ljouwert|SC Cambuur]] spilet tsjin [[Helmond Sport]] de lêste kompetysjewedstriid yn it [[Cambuurstadion]].
*[[15 maaie|15]] - By in [[moardoanslach|oanslach]] yn [[Handlová]] wurdt de [[Slowakije|Slowaakse]] [[premier]] [[Robert Fico]] delsketten.
*[[19 maaie|19]] - By in [[helikopter]] ûngelok yn de buert fan [[Varzakan]], yn noardwestlik [[Iraan]], komme de Iraanske [[presidint]] [[Ebrahim Raïsi]] en [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[Hossein Amir-Abdollahian]] om it libben.
*[[19 maaie|19]] - In [[mislearre steatsgreep yn de Demokratyske Republyk Kongo (2024)|besykjen ta steatsgreep]] yn 'e [[Demokratyske Republyk Kongo]], û.l.f. [[Christian Malanga]], mislearret.
*[[20 maaie|20]] - It noardeasten fan [[Fryslân]] wurd troffen troch in [[wolkbrek]], benammen it doarp [[Bûtenpost]] is de skea grut.&lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/fy/nijs/16529763/gebouwen-untromme-troch-wetteroerlest-yn-omjouwing-fan-butenpost Omrop Fryslân, 20-5-2021, Gebouwen ûntromme troch wetteroerlêst yn omjouwing fan Bûtenpost]&lt;/ref&gt;
*[[20 maaie|20]] - De haadoanklager fan it [[Ynternasjonaal Strafhof]] (ICC) yn [[De Haach]] docht in oanfraach foar de útfurdiging fan [[arrestaasjebefel]]len tsjin trije [[Hamas]]-lieders, de [[Israel]]yske [[premier]] [[Benjamin Netanyahu]] en de Israelyske [[minister]] fan Definsje [[Yoav Gallant]] foar [[oarlochsmisdie]]den en [[misdieden tsjin 'e minsklikheid]].
*[[24 maaie|24]] - It [[Ynternasjonaal Gerjochtshôf]] yn [[De Haach]] furdiget in [[fûnis]] út dat [[Israel]] mei direkte yngong ophâlde moat mei syn [[militêr]] [[offinsyf]] by [[Rafah]], yn it suden fan 'e [[Gazastripe]]. Israel kiest derfoar om dy útspraak te negearjen.
*[[24 maaie|24]] - By in grutte [[ierdferskowing]] yn it [[Sintraal Heechlân (Nij-Guineä)|Sintraal Heechlân]] fan [[Papoea Nij-Guineä]] komme mear as 2.000 minsken om.
*[[26 maaie|26]] - Op [[It Amelân]] stoart in [[sportfleantúch]]je koart nei  it omheech gean fan [[Amelân Fleanfjild Ballum|Fleanfjild Ballum]] del yn de dunen, ien persoan rekket ferwûne.&lt;ref&gt;[https://www.waldnet.nl/wn/nieuws/78214/Gewonde_bij_ongeluk_met_sportvliegtuig_op_Ameland.html {{nl}} Waldnet, 26-5-2024, Gewonde bij ongeluk met sportvliegtuig op Ameland]&lt;/ref&gt;
*[[28 maaie|28]] - [[Amtner|Topamtner]] [[Dick Schoof]] wurdt troch de formearjende [[politike partij|partijen]] ([[PVV]], [[VVD]], [[NSC]] en [[BBB]]) foarútskood as de nije [[premier]] fan [[Nederlân]].
*[[29 maaie|29]] - By [[Súdafrikaanske parlemintsferkiezings (2024)|parlemintsferkiezings]] yn [[Súd-Afrika]] ferliest it [[Afrikaansk Nasjonaal Kongres]] (ANC) foar it earst sûnt de [[Ofskaffing fan de apartheid|ôfskaffing]] fan 'e [[apartheid]] yn [[1993]] de absolute mearderheid yn it [[parlemint]]. Dat betsjut dat der in [[koälysjeregear]] foarme wurde moat.
*[[30 maaie|30]] - Yn it [[swijjildproses tsjin Donald Trump|swijjildproses]] tsjin [[Donald Trump]] (oer [[stikferfalsking]] yn ferbân mei it beteljen fan [[swijjild]] oan [[pornostjer]] [[Stormy Daniels]] om syn [[oerhoer]] mei har stil te hâlden foar de [[Amerikaanske presidintsferkiezings fan 2016]]) wurdt de eardere [[Amerikaanske presidint]] op alle 34 punten skuldich befûn. It is de earste kear yn 'e [[Amerikaanske skiednis]] dat in âld-presidint in feroardiele [[krimineel]] wurdt.
;juny
*[[1 juny|1]] - By [[Yndiaaske parlemintferkiezings (2024)|parlemintsferkiezings]] yn [[Yndia]] ferliest de [[hindoe]]-[[fûnemintalisme|fûnemintalistyske]] [[BJP]] ûnferwachts syn absolute mearderheid yn 'e [[Lok Sabha]], it [[legerhûs]] fan it [[parlemint fan Yndia]]. BJP-lieder [[Narendra Modi]] kin fierder as [[premier]], mar is fan no ôf oan ôfhinklik fan 'e stipe fan in stikmannich lytsere regionale [[politike partij]]en.
*[[2 juny|2]] - By [[Meksikaanske presidintsferkiezings (2024)|presidintsferkiezings]] yn [[Meksiko]] komt [[Claudia Sheinbaum]], de eardere [[boargemaster]] fan [[Meksiko-Stêd]], as winneresse út 'e bus. It is foar de earste kear dat Meksiko in froulike presidint kriget. (Dat hie trouwens net oars west as Sheinbaum ferlern hie, want de wichtichste presidintskandidaat fan 'e [[opposysje (polityk)|opposysje]], [[Xóchitl Gálvez]], wie ek in frou.)
*[[6 juny|6]]-[[9 juny|9]] - By [[ferkiezings foar it Jeropeeske Parlemint (2024)|de ferkiezings]] foar it [[Jeropeesk Parlemint]] winne de [[ekstreem-rjochts]]e [[politike partij]]en gâns oan yn grutte, mar de [[kristen-demokraten]], [[sosjaal-demokraten]] en [[liberalen]] behâlde mei-inoar in romme mearderheid.
*[[10 juny|10]]  By in [[fleantúch]]ûngelok yn it [[Wâldreservaat Chikangawa]], yn noarden fan [[Malawy]], kommme de [[fise-presidint]] fan it lân, [[Saulos Chilima]], en acht oaren om it libben.
*[[14 juny|14]]-[[14 july]] - It [[Europeesk kampioenskip fuotbal 2024]] wurdt holden yn [[Dútslân]]. Yn 'e finale wurdt [[Ingelân]] ferslein troch [[Spanje]].
*[[15 juny|15]] - Yn [[Fryslân]] wurdt de 6e edysje fan de [[Slachtemaraton]] holden.
*[[17 juny|17]]-[[9 july]] - Gjin treinferkear fan en nei [[stasjon Ljouwert]] fanwegen wiidweidige wurksemheden oan de spoaren op it opstelterrein.&lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/fy/nijs/16596492/tink-derom-trije-wiken-lang-gjin-treinen-yn-ljouwert Omrop Fryslân, 17-6-2024, Tink derom: trije wiken lang gjin treinen yn Ljouwert]&lt;/ref&gt;
*[[23 juny|23]] - By de [[hadj]] nei [[Mekka]] komme yn [[Saûdy-Araabje]] mear as 1.300 [[islam]]ityske [[pylger]]s om troch de ekstreme [[hjitteweach|hjittens]] fan omtrint 50&amp;nbsp;[[°C]].
*[[23 juny|23]] - By [[oanslaggen yn Dagestan (2024)|twa koördinearre oanslaggen]] yn 'e [[stêd]]en [[Machatsjkala]] en [[Derbent]], yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[autonoom gebiet|dielrepublyk]] [[Dagestan]], bringe [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en 28 minsken om hals.
*[[24 juny|24]] - [[Julian Assange]], de oprjochter fan 'e [[klokkelieder (oanbringer fan ûngerjochtichheden)|klokkeliederswebside]] [[WikiLeaks]], komt nei fiif jier frij út [[foararrest]] yn it [[Feriene Keninkryk]] nei't er mei it [[Iepenbier Ministearje]] fan 'e [[Feriene Steaten]], dat him [[útlevering|útlevere]] hawwe woe, ta in [[skikking (strafrjocht)|skikking]] kommen is.
*[[26 juny|26]] - Yn [[Bolivia]] [[mislearre steatsgreep yn Bolivia (2024)|mislearret de steatsgreep]] dy't de koartlyn [[ûntslein]]e [[generaal]] [[Juan José Zuñiga]] besiket út te fieren. 
*[[29 juny|29]] - By [[bomoanslaggen yn Borno (2024)|trije ûnderskate bomoanslaggen]] yn 'e steat [[Borno (steat)|Borno]], yn it noarden fan [[Nigearia]], komme 30 minsken om en reitsje teminsten 100 oaren ferwûne.
*[[29 juny|29]]-[[21 july]] - De [[Omgong fan Frankryk 2024]] fynt plak, mei de start yn [[Florâns]], [[Itaalje]], en de finish yn [[Nice]]. De [[Sloveenje|Sloveenske]] hurdfytser [[Tadej Pogačar]] wint de Omgong.
;july
*[[2 july|2]] - Yn [[Nederlân]] wurdt nei in [[kabinetsformaasje|formaasje]] fan 223 [[dagen]] it [[Kabinet-Schoof]] ynstallearre.
*[[4 july|4]] - By [[Britske parlemintsferkiezings (2024)|parlemintsferkiezings]] yn it [[Feriene Keninkryk]] lijt de [[Konservative Partij (Feriene Keninkryk)|Konservative Partij]] fan [[premier]] [[Rishi Sunak]] in swiere nederlaach. Winner is de [[Labourpartij (Feriene Keninkryk)|Labourpartij]]. Labourlieder [[Keir Starmer]] wurdt de nije [[minister-presidint]].
*[[7 july|7]] - By [[Frânske parlemintsferkiezings (2024)|parlemintsferkiezings]] yn [[Frankryk]] boekt it [[links (polityk)|linkse]] [[Nije Folksfront]] yn 'e twadde omgong de oerwinning, nei't de winst yn 'e earste omgong, in wike earder, noch nei de [[ekstreem-rjochts]]e [[Nasjonale Gearkomste (Frânske partij)|Nasjonale Gearkomste]] liek te gean.
*[[12 july|12]] - In [[fûnis|útspraak]] fan 'e [[Hege Ried (Nederlân)|Hege Ried]] fan it [[Keninkryk fan 'e Nederlannen]] yn [[De Haach]], dêr't gjin [[heger berop]] mear tsjin mooglik is, soarget derfoar dat it [[homohoulik]] tenei ek útfierd wurde moat op [[Arûba]] en [[Kurasau]] (en yn prinsipe ek op [[Sint-Marten (lân)|Sint-Marten]], dat net by de [[rjochtsaak]] belutsen wie, mar dat yn deselde [[steatsrjocht]]like sitewaasje ferkeart).
*[[12 july|12]] - Yn [[Nederlân]] wurdt [[rapper]] [[Ali B]] troch de [[rjochtbank]] feroardiele ta in [[finzenisstraf]] fan twa jier foar it besykjen ta [[ferkrêfting]] fan [[sjongster]] [[Ellen ten Damme]] en de ferkrêfting fan in oare frou.
*[[13 july|13]] - Op [[kampanje (polityk)|kampanje]] yn [[Butler (Pennsylvania)]] rekket de [[Republikeinske Partij (Feriene Steaten)|Republikeinske]] presidintskandidaat [[Donald Trump]] lichtferwûne by in [[moardoanslach]] troch de geastlik betize tweintiger [[Thomas Matthew Crooks]]. In oare oanwêzige, de âld [[brânwacht]]kommandant Corey Comperatore, wurdt deadlik rekke troch in [[kûgel]] út it [[gewear]] fan Crooks, dy't sels deasketten wurdt troch [[skerpskutter]]s fan 'e [[Secret Service]].
*[[19 july|19]] - By in wrâldwide [[kompjûtercrash]], dy't bekend komt te stean as it [[CrowdStrike-ynsidint]], falle de [[kompjûter]]systemen út fan û.o. [[sikehuzen]], [[bank (finansjele ynstelling)|banken]] en [[loftfeartmaatskippij]]en, wat liedt ta gaos op 'e [[lofthaven]]s, minsken dy't net by harren [[bankrekken]]s kinne en [[operaasje (genêskunde)|operaasjes]] dy't ôfsein wurde moatte. De crash wurdt net feroarsake troch in [[kompjûterfirus]], mar troch in flater yn in [[software]]update foar [[Microsoft Windows]] fan it renommearre softwarebefeiligingsbedriuw [[CrowdStrike]].
*[[21 july|21]] - Nei in desastreus ferrûn [[polityk debat]] mei syn [[Republikeinske Partij (Feriene Steaten)|Republikeinske]] tsjinstanner [[Donald Trump]] en grutte druk út syn eigen efterban beslút de [[Amerikaanske presidint]] [[Joe Biden]] om him werom te lûken as de kandidaat fan 'e [[Demokratyske Partij (Feriene Steaten)|Demokratyske Partij]] foar de [[Amerikaanske presidintsferkiezings (2024)|Amerikaanske presidintsferkiezings]] yn [[novimber]] 2024. Ynstee smyt er syn gewicht efter syn [[fise-presidint]] [[Kamala Harris]].
*[[22 july|22]] - By [[Ierdferskowings yn Gofa (2024)|ierdferskowings]] komme yn in twatal [[doarp]]en yn súdwestlik [[Etioopje]] 257 minsken om it libben.
*[[23 july|23]] - Under bemiddeling fan [[Sina]] komme de rivalisearjende [[Palestina|Palestynske]] partijen [[Fatah]] en [[Hamas]] ta in oerienkomst om in mienskiplik [[regear]] te foarmjen.
*[[26 july|26]]-[[11 augustus]] - Yn [[Parys]] wurde de [[Olympyske Simmerspullen 2024]] holden.
*[[28 july|28]] - By [[Fenezolaanske presidintsferkiezings (2024)|presidintsferkiezings]] yn [[Fenezuëla]] ropt de sittende [[presidint]] [[Nicolás Maduro]] himsels ta winner út, hoewol't [[opinypeiling]]s foar de [[ferkiezing]]s sjen lieten dat rom 70% fan it [[elektoraat]] fan doel wie en stim op 'e kandidaat fan 'e feriene [[opposysje (polityk)|opposysje]], [[Edmundo González Urrutia|Edmundo González]]. Beskuldigings fan [[stimbusfraude]] liede ta [[demonstraasje (protest)|protesten]] yn it hiele lân, wylst gâns lannen yn [[Noard-Amearika|Noard]]- en [[Súd-Amearika]] de [[diplomasy|diplomatike betrekkings]] mei Fenezuëla opskoarje.
*[[31 july|31]] - By in [[moardoanslach]] yn 'e [[Iraan]]ske [[haadstêd]] [[Teheran]] komt [[Ismaïl Haniyeh]], de politike lieder fan 'e [[Palestina|Palestynske]] ekstremistyske organisaasje [[Hamas]], om it libben. Hoewol't [[Israel]] der it swijen ta docht, wurdt der algemien fan útgien dat de [[Mossad]], de Israelyske [[geheime tsjinst]], derefter sit.
*31 - [[Menno van Zwieten]], [[Gabe Jan van Popta]] en [[Tjisse Steenstra]] winne yn [[Frjentsjer]] de [[PC 2024|171ste]] [[PC]]. Tjisse Steenstra wurdt útroppen ta [[kening (keatsen)|kening]].

;augustus
*[[1 augustus|1]] - By [[Finzeneruil fan Ankara (2024)|in finzeneruil]] dy't ûnder bemiddeling fan [[Turkije]] ta stân kommen is, litte [[Ruslân]] en [[Wyt-Ruslân]] 16 finzenen frij, wylst de [[Feriene Steaten]], [[Dútslân]], [[Sloveenje]], [[Poalen]] en [[Noarwegen]] 8 finzenen en 2 [[minderjierrige]]n gean litte. It is de grutste [[finzeneruil]] tusken [[Ruslân]] en it [[Westerske wrâld|Westen]] sûnt de ein fan 'e [[Kâlde Oarloch]].
*[[5 augustus|5]] - Nei dagen fan [[protesten yn Bangladesj (2024)|lanlike protesten]] yn [[Bangladesj]] jout [[premier]] [[Sheikh Hasina]] har [[funksje (posysje)|posysje]] op en nimt mei har [[famylje (besibskip)|famylje]] de wyk nei buorlân [[Yndia]].
*[[7 augustus|7]] - [[Boalsert]] wint yn [[Wommels]] de [[Freulepartij 2024|122ste]] [[Freulepartij]].
*[[8 augustus|8]] - Yn [[Bangladesj]] wurdt [[Nobelpriis]]winner [[Muhammad Yunus]] oansteld as 'haadadviseur' fan in ynterimregear, dat foarme is nei de flecht fan premier [[Sheikh Hasina]], trije dagen earder.
*[[9 augustus|9]] - Yn [[Brazylje]] stoart in [[ferkearsfleantúch]], [[Voepass Linhas Aéreas-flecht 2283]], del yn in wenwyk fan [[São Paulo]]. Alle 61 ynsitters komme om it libben.&lt;ref&gt;[https://nos.nl/artikel/2532608-passagiersvliegtuig-met-61-mensen-aan-boord-neergestort-bij-sao-paulo {{nl}} NOS.nl 9-8-2024, Passagiersvliegtuig met 61 mensen aan boord neergestort bij São Paulo]&lt;/ref&gt;
*[[11 augustus|11]] - Yn 'e [[Russysk-Oekraynske Oarloch]] begjint it [[Oekraïne|Oekraynske]] [[lânmacht|leger]] in ynvaazje fan 'e [[Ruslân|Russyske]] [[oblast|provinsje]] [[Koersk (provinsje)|Koersk]]. 
*[[14 augustus|14]] - De [[apepokken]] wurde troch de [[Wrâldsûnensorganisaasje]] (WHO) útroppen ta in sûnenskrisis fan ynternasjonale noed, nei't der him foar de twadde kear yn twa jier [[apapokke-epidemy (2024)|in grutte útbraak]] yn [[Afrika]] foardocht.
*[[14 augustus|14]] - Yn [[Tailân]] wurdt [[Paetongtarn Shinawatra]] oansteld as [[premier]]. Hja is de jongste premier út 'e skiednis fan it lân. Paetongtarn is de jongste dochter fan 'e eardere premier [[Thaksin Shinawatra]] ([[2001]]–[[2006]]) en in muoikesizzer fan 'e eardere premier [[Yingluck Shinawatra]] ([[2011]]–[[2014]]).
*[[18 augustus|18]] - [[SC Cambuur Ljouwert|SC Cambuur]] spilet foar it earst yn it nijboude [[Kooi Stadion]].
*[[28 augustus|28]]-[[8 septimber]] - Yn [[Parys]] wurde de [[Paralympyske Simmerspullen 2024]] holden.

;septimber
*[[1 septimber|1]] - [[UNICEF]], it bernefûns fan 'e [[Feriene Naasjes]], set yn 'e [[Gazastripe]] útein mei in grutte [[polio]]faksinaasjekampanje, no't dy [[sykte]] dêr troch [[Gaza-oarloch (2023-2024)|oarlochssitewaasje]] de kop op stekt.
*[[2 septimber|2]] - It [[Heechgerjochtshôf fan Brazylje]] bekrêftiget it beslút fan in legere [[rjochter]] om 'e tagong ta it [[sosjale media|sosjale medium]] [[X (Twitter)|X (foarh. Twitter)]] yn hiel [[Brazylje]] te blokkearjen. Dat [[fûnis]] is it gefolch fan 'e wegering fan X-eigner [[Elon Musk]] om wat te dwaan oan 'e [[desynformaasje]] oer de [[Brazyljaanske presidintsferkiezings (2023)|Brazyljaanske presidintsferkiezings fan 2023]], dy't op X rûnom ferspraat wurdt, en dy't laat hat ta de [[Bestoarming fan it Brazyljaanske Kongres (2023)|Bestoarming fan it Brazyljaanske Kongres]].
*[[6 septimber|6]] - De [[tyfoan]] [[Tyfoan Yagi (2024)|Yagi]] tsjocht oer de [[eilannen]] en it [[fêstelân]] fan [[Súdeast-Aazje]]. Benammen [[Fjetnam]], [[Laos]], [[Birma]] en it [[Sina|Sineeske]] eilân [[Hainan]] wurde swier troffen. Der komme teminsten 844 minsken om en dêropta reitsje mear as 2.279 oaren [[ferwûne]].
*[[12 septimber|12]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[miljonêr]] [[Jared Isaacman]], dy't as [[astronaut]] diel útmakket fan 'e [[Polaris Dawn]]-[[romtemisje]], wurdt de earste boarger (d.w.s. net-militêr) dy't in [[romtewanneling]] makket.
*[[17 septimber|17]] - De [[Israel]]yske [[geheime tsjinst]] [[Mossad]] fiert in koördinearre weach fan [[terrorisme|terroristyske]] [[moardoanslach|oanslaggen]] út troch de [[piper (apparaat)|pipers]] fan leden fan 'e [[Libanon|Libaneeske]] [[fersetsbeweging]] [[Hezbollah]] [[ûntploffing|ûntploffe]] te litten, dy't lykwols ek brûkt wurde troch [[genêskunde|medysk personeel]]. Dêrby komme teminsten 12 minsken om, ûnder wa 2 leden fan Hezbollah, 8 ûnskuldige [[folwoeksene]]n en 2 [[bern (persoan)|bern]]. Mear as 2.750 oaren, ûnder wa de [[Iraan]]ske [[ambassadeur]] yn Libanon, reitsje by de oanslaggen [[ferwûne]]. In dei letter, op [[18&amp;nbsp;septimber]], fiert de Mossad op 'e nij in weach fan terroristyske oanslaggen út, diskear troch de [[portofoan]]s fan Hezbollah-leden ûntploffe te litten. Dêrby komme teminsten 30 minsken om en reitsje mear as 750 lju ferwûne. Beide soarten [[apparaten]] blike makke te wêzen troch in [[bedriuw]] dat in front is foar de Mossad en wiene fan it begjin ôf oan foarsjoen fan in lytse [[springstof]]lading.
*[[20 septimber|20]] - De [[Israelyske Loftmacht]] [[bombardemint|bombardearret]] in [[appartemintekompleks]] fan 6 [[ferdjipping]]s yn it suden fan 'e [[Libanon|Libaneeske]] [[haadstêd]] [[Beirût]] om't lieders fan 'e [[sjiïsme|sjiïtyske]] [[fersetsbeweging]] [[Hezbollah]] yn in [[bunker]] ûnder it gebou gearkommen binne. By de operaasje komme teminsten 45 minsken om, ûnder wa Hezbollah-foaroanman [[Ibrahim Akil]]. It meastepart fan 'e [[slachtoffer]]s bestiet lykwols út ûnskuldige boargers, ûnder wa 7 [[froulju]] en 3 [[bern (persoan)|bern]]. Nochris 68 oaren reitsje ferwûne.
*[[26 septimber|26]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Helene|Helene]] komt oan lân oan 'e westkust fan [[Floarida]] as in orkaan fan 'e [[Skaal fan Saffir-Simpson|4e kategory]]. Dêrby komme teminsten 231 minsken om en der wurdt foar mear as [[$]]88&amp;nbsp;miljard oan skea oanrjochte.
*[[27 septimber|27]] - By in [[bombardemint]] troch de [[Israelyske Loftmacht]] fan it [[haadkertier]] fan 'e [[Libanon|Libaneeske]] [[fersetsbeweging]] [[Hezbollah]] yn [[Beirût]] komt de lieder fan 'e organisaasje, [[Hassan Nasrallah]], om it libben.
*[[28 septimber|28]] - By [[Eastenrykske parlemintsferkiezings (2024)|parlemintsferkiezings]] yn [[Eastenryk]] wint de [[ekstreem-rjochts]]e [[politike partij|partij]] [[Freiheitliche Partei Österreichs|FPÖ]] hast in trêdepart (28,9%) fan 'e stimmen.

;oktober
*[[1 oktober|1]] - It [[leger (lânmacht)|leger]] fan [[Israel]] falt it suden fan [[Libanon]] binnen om dêr de [[fersetsbeweging]] [[Hezbollah]] út te skeakeljen. Dit is in grutte eskalaasje fan it oangeande [[konflikt tusken Israel en Hezbollah (2023-2024)|konflikt tusken Israel en Hezbollah]].
*[[1 oktober|1]] - [[Iraan]] besjit [[Israel]] mei [[ballistyske raket]]ten út ferjilding foar de [[terrorist]]yske [[oanslach (misdriuw)|oanslaggen]] fan 'e Israelyske [[geheime tsjinst]] [[Mossad]] op [[Hezbollah]] yn [[Libanon]] op [[17 septimber|17]] en [[18&amp;nbsp;septimber]] l.l.
*[[9 oktober|9]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Milton|Milton]] komt oan lân oan 'e westkust fan [[Floarida]] as in orkaan fan 'e [[Skaal fan Saffir-Simpson|5e kategory]]. Hoewol't it de op ien nei swierste orkaan ea is dy't boppe de [[Golf fan Meksiko]] ta ûntwikkeling kommen is, falt it mei de gefolgen relatyf ta. Der komme 35 minsken om en der wurdt foar [[$]]85&amp;nbsp;miljard oan skea oanrjochte.
*[[10 oktober|10]] - [[Carola Schouten]] wurdt de nije [[boargemaster]] fan [[Rotterdam (gemeente)|Rotterdam]], hja folget [[Ahmed Aboutaleb]] op.
*[[16 oktober|16]] - [[Yahya Sinwar]], de lieder fan 'e militante [[Palestina|Palestynske]] beweging [[Hamas]], [[sneuveljen|sneuvelet]] yn 'e [[Gazastripe]] by in [[fjoergefjocht]] mei [[Israel]]yske [[militêr]]en.
*[[20 oktober|20]] - [[Moldaavje]] hâldt [[Moldavysk referindum oer tatreding ta de Jeropeeske Uny (2024)|in referindum]] oer tatreding ta de [[Jeropeeske Uny]]. Nettsjinsteande [[Ruslân|Russyske]] ynminging om dat foar te kommen, stimt in lytse mearderheid fan it [[elektoraat]] foar.
*[[23 oktober|23]]-[[24 oktober|24]] - De [[tropyske stoarm]] [[Tropyske Stoarm Trami|Trami]] treft de [[Filipinen]], dêr't as gefolch fan 'e stoarm 149 minsken omkomme. 
*[[26 oktober|26]] - By [[Georgyske parlemintsferkiezings (2024)|parlemintsferkiezings]] yn [[Georgje]] wint de pro-[[Ruslân|Russyske]] [[politike partij|partij]] [[Georgyske Dream]] sabeare in absolute mearderheid. De [[opposysje (polityk)|opposysje]] en ynternasjonale waarnimmers sprekke fan grutskalige [[stimbusfraude]] en [[yntimidaasje]] fan kiezers.
*[[29 oktober|29]] - Yn 'e [[Spanje|Spaanske]] [[autonome mienskippen fan Spanje|regio]] [[Falinsia (autonome mienskip)|Falinsia]] falt yn 8 [[oere]]n tiid mear [[rein (delslach)|rein]] as der oars yn in [[jier]] falt. By de resultearjende [[oerstreamings yn Spanje (2024)|slimme oerstreamings]] komme teminsten 205 minsken om. Op [[1&amp;nbsp;novimber]] wurde noch mear as 1.900 oaren [[fermist]].

== Berne ==

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[1 jannewaris|1]] - [[André Hissink]], Nederlânsk kriichsfeteraan (* [[1919]])
* [[2 jannewaris|2]] - [[Carmen Valero]], Spaansk atlete (* [[1955]])
* [[3 jannewaris|3]] - [[René Metge]], Frânsk autokoereur (* [[1941]])
* 3 - [[Daniel Revenu]], Frânsk skermer (* [[1942]])
* [[4 jannewaris|4]] - [[Glynis Johns]], Welsk aktrise (* [[1923]])
* 4 - [[David Soul]], Amerikaansk akteur (* [[1943]])
* [[5 jannewaris|5]] - [[Mário Zagallo]], Braziljaansk fuotballer (* [[1931]])
* [[5 jannewaris|5]] - [[Henk Zoetendal]], Frysk fuotballer (* [[1941]])
* [[7 jannewaris|7]] - [[Franz Beckenbauer]], Dútsk fuotballer (* [[1945]])
* 7 - [[Francisca Ravestein]], Nederlânsk politika (* [[1952]])
* [[9 jannewaris|9]] - [[James Kottak]], Amerikaansk drummer (* [[1962]])
* [[10 jannewaris|10]] - [[Terry Bisson]], Amerikaansk skriuwer (* [[1942]])
* 10 - [[Tisa Farrow]] Amerikaansk aktrise (* [[1951]])
* [[11 jannewaris|11]] - [[Arie van der Valk]], Nederlânsk hoareka ûndernimmer (* [[1929]])
* [[14 jannewaris|14]] - [[Howard Waldrop]], Amerikaansk skriuwer (* [[1946]])
* [[15 jannewaris|15]] - [[Carles Falcón]], Spaansk motorkoereur (* [[1978]])
* [[16 jannewaris|16]] - [[Lise Thiry]], Belgysk firologe (* [[1921]])
* 16 - [[Sergio Sebastiani]], Italjaansk kardinaal (* [[1931]])
* [[17 jannewaris|17]] - [[Shawnacy Barber]], Kanadeesk atleet (* [[1994]])
* [[18 jannewaris|18]] - [[Marjon Brandsma]], Nederlânsk aktrise (* [[1943]])
* [[19 jannewaris|19]] - [[Lance Larson]], Amerikaansk swimmer (* [[1940]])
* [[20 jannewaris|20]] - [[Norman Jewison]] Kanadeesk regisseur (* [[1926]])
* 20 - [[Henk van den Breemen]], Nederlânsk generaal (* [[1941]])
* [[22 jannewaris|22]] - [[Luigi Riva]], Italjaansk fuotballer (* [[1944]])
* 22 - [[Gary Graham]], Amerikaansk akteur (* [[1950]])
* [[23 jannewaris|23]] - [[Frank Farian]], Dútsk muzykprodusint (* [[1941]])
* 23 - [[Melanie Safka]], Amerikaansk sjongeres (* [[1947]])
* [[24 jannewaris|24]] - [[Jesse Jane]], Amerikaansk pornoaktrise  (* [[1980]])
* [[26 jannewaris|26]] - [[Jacobus Q. Smink]], Frysk dichter en oersetter (* [[1954]])
* [[30 jannewaris|30]] - [[Jan de Rooy (rallykoereur)|Jan de Rooy]], Nederlânsk rallykoereur (* [[1943]])

;febrewaris
* [[1 febrewaris|1]] - [[Michel Jazy]], Frânsk atleet (* [[1936]])
* 1 - [[Carl Weathers]], Amerikaansk akteur (* [[1948]])
* [[2 febrewaris|2]] - [[Christopher Priest]], Ingelsk skriuwer (* [[1943]])
* [[3 febrewaris|3]] - [[Victor Emanuel van Savoye]], kroanprins fan [[Itaalje]] (* [[1937]])
* 3 - [[Aston Barrett]], Jamaikaansk bassist (* [[1946]])
* [[4 febrewaris|4]] - [[Jan van Veen (presintator)|Jan van Veen]], Nederlânsk radio presintator (* [[1944]])
* 4 - [[Hage Geingob]], presidint fan [[Namybje]] (* [[1941]])
* [[5 febrewaris|5]] - [[Dries van Agt]], Nederlânsk minister president (* [[1931]])
* 5 - [[Toby Keith]], Amerikaansk muzikant en akteur (* [[1961]])
* [[6 febrewaris|6]] - [[Sebastián Piñera]], presidint fan [[Sily]] (* [[1949]])
* 6 -[[Javier Salmerón]], Spaansk atleet (* [[1966]] &lt;small&gt;''kin ek 1967 wêze''&lt;/small&gt;)
* [[7 febrewaris|7]] - [[Luigi Arienti]], Italjaansk hurdfytser (* [[1937]])\
* [[11 febrewaris|11]] - [[Ino Frankes]], Frysk drummer (* [[1963]])
* 11 - [[Kelvin Kiptum]], Keniaansk atleet (* [[1999]])
* [[14 febrewaris|14]] - [[Volie Schermer-de Jong]],  Frysk fersetstrider (* [[1923]])
* 14 - [[Jacques Rousseau (atleet)|Jacques Rousseau]], Frânsk atleet (* [[1951]])
* [[15 febrewaris|15]] - [[Kagney Linn Karter]], Amerikaanske pornoaktrise (* [[1987]])
* [[16 febrewaris|16]] - [[Chris de Korte]], Nederlânsk judo trainer (* [[1938]])
* 16 - [[Aleksej Navalny]], Russysk politikus en aktivist (* [[1976]])
* [[18 febrewaris|18]] - [[Piet Venema]], Frysk iismaster (* [[1933]])
* [[20 febrewaris|20]] - [[Vasile Dîba]], Roemeensk kanofarder (* [[1954]])
* 20 - [[Andreas Brehme]], Dútsk fuotballer (* [[1960]])
* [[23 febrewaris|23]] - [[Joan Haanappel]], Nederlânsk keunstrydster (* [[1940]])
* [[24 febrewaris|24]] - [[Kenneth Mitchell]], Kanadeesk akteur (* [[1974]])
* [[26 febrewaris|26]] - [[Giuseppe D'Altrui]], Italjaansk wetterpoloër (* [[1934]])
* [[27 febrewaris|27]] - [[Richard Truly]], Amerikaanks astronaut (* [[1937]])
* [[28 febrewaris|28]] - [[Dave Myers (telefyzjekok)|Dave Myers]], Ingelsk telefyzjekok (* [[1957]])
* [[29 febrewaris|29]] - [[Ali Hassan Mwinyi]], presidint fan [[Tanzania]] (* [[1925]])

;maart
* [[1 maart|1]] - [[Iris Apfel]], Amerikaansk ûntwerpster (* [[1921]])
* 1 - [[Péter Povázsay]], Hongaarsk kanofarder (* [[1946]])
* [[4 maart|4]] - [[Kees Rijvers]], Nederlânsk fuotballer en bûnscoach (* [[1926]])
* [[5 maart|5]] - [[Vadym Hladoen]], Oekraynsk basketballer (* [[1937]])
* [[6 maart|6]] - [[Joep Coppens]], Nederlânsk keunstner (* [[1940]])
* 6 - [[Johan Frieswijk]], Frysk skiedkundige (* [[1943]])
* [[9 maart|9]] - [[Antanas Bagdonavičius]], Litousk roeier (* [[1938]])
* [[10 maart|10]] - [[Sergej Diomidov]], Oezbeeksk turner (* [[1943]])
* 10 - [[T.M. Stevens]], Amerikaansk bassist (* [[1951]])
* [[11 maart|11]] - [[Marina van der Es-Siewers]], Aldste minske fan Nederlân (*[[1913]])
* 11 - [[Emilio Correa]], Kubaansk bokser (* [[1953]])
* [[14 maart|14]] - [[Frans de Waal]], Nederlânsk Biolooch (* [[1948]])
* [[15 maart|15]] - [[Paul Josef Cordes]], Dútsk kardinaal (* [[1934]])
* [[16 maart|16]] - [[Kees Verheul]], Nederlânsk skriuwer (* [[1940]])
* [[17 maart|17]] - [[Steve Harley]], Ingelsk sjonger (* [[1951]])
* [[18 maart|18]] - [[Thomas Stafford (romtefarder)|Thomas Stafford]], Amerikaansk romtefarder (* [[1930]])
* 18 - [[Rose Dugdale]], Iersk terroriste (* [[1941]])
* 18 - [[Kenjiro Shinozuka]], Japansk rallykoereur (* [[1948]])
* [[24 maart|24]] - [[Def Rhymz|Dennis Bouman]], Nederlânsk rapper (* [[1970]])
* [[25 maart|25]] - [[Fritz Wepper]], Dútsk akteur (* [[1941]])
* 25 - [[Humphrey Campbell]], Nederlânsk sjonger (* [[1958]])
* [[26 maart|26]] - [[Jerre Hakse]], Frysk keunstner (* [[1937]])
* 26 - [[Richard Serra]], Amerikaansk keunstner (* [[1938]])
* [[28 maart|28]] - [[Theo Olthuis]], Nederlânsk skriuwer (* [[1941]])

;april
* [[2 april|2]] - [[Juan Vicente Pérez Mora]] âldste persoan (* [[1909]])
* [[3 april|3]] - [[Tootie Heath]], Amerikaansk drummer (* [[1935]])
* [[5 april|5]] - [[Harry Dikmans]], Nederlânsk akteur en tekener (* [[1927]])
* [[6 april|6]] - [[Philip Wagner]], Nederlânsk heechlearaar (* [[1962]])
* [[7 april|7]] - [[Pat Hennen]], Amerikaansk motorkoereur (* [[1953]])
* [[8 april|8]] - [[Peter Higgs]], Ingelsk Natuerkunde (* [[1929]])
* [[9 april|9]] - [[Max Werner]], Nederlânsk drummer (* [[1953]])
* [[10 april|10]] - [[O.J. Simpson]], Amerikaansk Amerikaansk fuotballer en akteur (* [[1947]])
* [[12 april|12]] - [[Olga Fikotová]], Tsjechoslowaaksk-Amerikaansk diskuswerpster (* [[1932]])
* 12 - [[Roberto Cavalli]], Italjaansk moade-ûntwerper (* [[1940]])
* [[14 april|14]] - [[Beverly LaHaye]], Amerikaansk skriuwster (* [[1929]])
* [[15 april|15]] - [[Pedro Rubiano Sáenz]], Kolombiaansk kardinaal (* [[1932]]) 
* 15 - [[Bernd Hölzenbein]], Dútsk fuotballer (* [[1946]])
* [[16 april|16]] - [[Jacques Cooper]] Frânsk ûntwerper (* [[1931]])
* 16 - [[Rodney Gould]] Ingelsk motorkoereur (* [[1943]])
* [[18 april|28]] - [[Dickey Betts]], Amerikaansk muzikant (* [[1943]])
* [[23 april|23]] - [[Henk Jongerius]], Nederlânsk preester (* [[1941]])
* 23 - [[Yukio Kasaya]], Japansk skânsspringer (* [[1943]])
* [[24 april|24]] - [[Mike Pinder]], Ingelsk toetsenist en sjonger (* [[1941]])
* [[30 april|30]] - [[Paul Auster]], Amerikaansk skriuwer (* [[1947]])

;maaie
* [[1 maaie|1]] - [[Richard Tandy]], Ingelsk toetsenist (* [[1948]])
* [[2 maaie|2]] - [[Sjoukje Dijkstra]], Frysk keunstrydster (* [[1942]])
* [[3 maaie|3]] - [[Imerio Massignan]], Italjaansk hurdfytser (* [[1937]])
* [[4 maaie|4]] - [[Frank Stella]], Amerikaansk keunstner (* [[1936]])
* [[8 maaie|8]] - [[John Barbata]], Amerikaansk drummer (* [[1945]])
* [[11 maaie|11]] - [[Rick Brink]], Nederlânsk politikus en minskerjochte-aktivist (* [[1985]])
* [[13 maaie|13]] - [[Alice Munro]], Kanadeesk skriuwster (* [[1931]])
* [[14 maaie|14]] - [[George Groot]], Nederlânsk kabaretier (* [[1942]])
* [[16 maaie|16]] - [[Dabney Coleman]], Amerikaansk akteur (* [[1932]])
* 16 - [[Hank Onrust]], Nederlânsk regisseur (* [[1941]])
* [[18 maaie|18]] - [[Mark Wells]], Amerikaansk iishockeyer (* [[1957]])
* 18 - [[Frank Schaafsma]], Nederlânsk akteur en bassist (* [[1964]])
* [[19 maaie|19]] - [[Ebrahim Raisi]], Iraansk presidint (* [[1960]])
* [[22 maaie|22]] - [[David Wilkie (swimmer)|David Wilkie]], Skotsk swimmer (* [[1954]])
* [[23 maaie|23]] - [[Rudolf Spoor]], Nederlânsk regisseur (* [[1938]])
* [[25 maaie|25]] - [[Richard Sherman]], Amerikaansk lietsjeskriuwer (* [[1928]])
* 25 - [[Klaas Dankert]], Frysk politikus (* [[1942]])
* 25 - [[Johnny Wactor]], Amerikaansk akteur (* [[1986]])
* [[26 maaie|26]] - [[Bertien van Manen]], Nederlânsk fotografe (* [[1935]])
* [[29 maaie|29]] - [[Arjen Teeuwissen]], Nederlânsk hynsterider (* [[1971]])
* [[30 maaie|30]] - [[Tom Bower]], Amerikaansk akteur (* [[1938]])
* [[31 maaie|31]] - [[Carel Copier]], Nederlânsk drummer (* [[1952]])

;juny
* [[1 juny|1]] - [[Harry van Hoof]], Nederlânsk dirigint (* [[1943]])
* 1 - [[Erich Anderson]], Amerikaansk akteur (* [[1956]])
* 1 - [[Q.S. Serafijn]], Nederlânsk keunstner (* [[1960]])
* [[2 juny|2]] - [[Janis Paige]], Amerikaansk aktrise (* [[1922]])
* 2 - [[Carl Cain]], Amerikaansk basketballer (* [[1934]])
* [[3 juny|3]] - [[Gerrie Wachtmeester]], Nederlânsk keunstner (* [[1957]])
* [[4 juny|4]] - [[Jan Reehorst]], Nederlânsk politikus (* [[1923]])
* [[7 juny|7]] - [[William Anders]], Amerikaansk astronaut (* [[1933]])
* [[10 juny|10]] - [[Eric Beekes]], Nederlânsk akteur (* [[1949]])
* 10 - [[Lennart van der Meulen]], Nederlânsk bestjoerder (* [[1959]])
* 10 - [[Saulos Chilima]], fise-presidint]] fan Malawy (* [[1973]])
* [[11 juny|11]] - [[Françoise Hardy]], Frânsk sjongeres en aktrise (* [[1944]])
* [[12 juny|12]] - [[Jerry West]], Amerikaansk basketballer (* [[1938]])
* [[16 juny|16]] - [[Bob Schul]], Amerikaansk atleet (* [[1937]])
* 16 - [[Jodie Devos]], Waalsk sopraan (* [[1988]])
* [[19 juny|19]] - [[Jan Cremer]], Nederlânsk skriuwer en keunstner (* [[1940]])
* [[20 juny|20]] - [[Donald Sutherland]], Kandadeesk akteur (* [[1935]])
* [[22 juny|22]] - [[Péter Kovács (gymnast)|Péter Kovács]], Hongaarsk gymnast (* [[1959]])
* [[23 juny|23]] - [[Michael Krause]], Dútsk hockeyer (* [[1946]])
* [[24 juny|24]] - [[Shifty Shellshock]], Britsk sjonger (* [[1974]])
* [[25 juny|25]] - [[Bill Cobbs]], Amerikaansk akteur (* [[1934]])
* [[29 juny|29]] - [[Jacqueline de Jong]], Nederlânsk keunstnaresse (* [[1939]])
* 29 - [[Lalla Latifa Hammou]], oarehelte fan [[Hassan II fan Marokko]] (* [[1946]])

;july
* [[2 july|2]] - [[Wim Hazeu]], Nederlânsk skriuwer (* [[1940]])
* [[4 july|4]] - [[Ank Reinders]], Nederlânsk sopraan (* [[1931]])
* [[5 july|5]] - [[Raphaël Géminiani]], Frânsk hurdfytser (* [[1925]])
* 5 - [[Nikolai Korolkov]], Russysk hynsterider (* [[1946]])
* [[6 july|6]] - [[André Drege]], Noarsk hurdfytser (* [[1999]])
* [[7 july|7]] - [[Bengt Samuelsson]], Sweedsk biogemykus en nobelpriiswinner (* [[1934]])
* [[10 july|10]] - [[Matthijs Röling]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1943]])
* 10 - [[Pieter Sietses Brouwer|Pieter Brouwer]], Frysk skûtsjeskipper (* [[1959]])&lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/fy/nijs/16663040/sks-foarsitter-oer-ferstjerren-pieter-brouwer-hy-wie-altyd-optimistysk Omrop Fryslân, 11-7-2024, SKS-foarsitter oer ferstjerren Pieter Brouwer: &quot;Hy wie altyd optimistysk&quot; ''Riedplachte op 11-7-2024'']&lt;/ref&gt;
* [[11 july|11]] - [[Shelley Duvall]], Amerikaansk aktrise (* [[1949]])
* 11 - [[Bert Tinge]], Nederlânske sjonger, multy-ynstrumintalist producer en lietsjeskriuwer (* [[1938]])
* [[12 july|12]] - [[Tonke Dragt]], Nederlânsk skriuwster (* [[1930]])
* [[13 july|13]] - [[James Sikking]], Amerikaansk akteur (* [[1934]])
* 13 - [[Shannen Doherty]], Amerikaansk aktrise (* [[1971]])
* [[14 july|14]] - [[Dimitar Zapryanov]], Bulgaarsk judoka (* [[1960]])
* [[15 july|15]] - [[Wieteke van Dort]], Nederlânsk aktrise (* [[1943]])
* [[17 july|17]] - [[Kea Homan]], Nederlânsk keunstenares (* [[1939]])
* [[18 july|18]] - [[Bob Newhart]],  Amerikaansk akteur (* [[1929]])
* [[19 july|19]] - [[Ray Reardon]], Welsk snookerspyler (* [[1932]])
* 19 - [[Nguyễn Phú Trọng]], Fjetnameesk presidint (* [[1944]])
* [[22 july|22]] - [[John Mayall]], Ingelsk muzikant (* [[1933]])
* [[23 july|23]] - [[Robin Warren]], Australysk patolooch en Nobelpriis winner (* [[1937]])
* [[23 july|23]] - [[G. Willem Abma]], Frysk skriuwer en dichter (* [[1942]])
* [[26 july|26]] - [[Jacques d'Ancona]], Nederlânsk sjoernalist (* [[1937]])
* 26 - [[Guido Metsers]], Nederlânsk keunstner (* [[1940]])
* [[27 july|27]] - [[Wolfgang Rihm]], Dútsk komponist (* [[1952]])
* [[29 july|29]] - [[Józef Szmidt]], Poalsk atleet (* [[1935]])
* [[30 july|30]] - [[Hans Lenk]], Dútsk roeier (* [[1935]])
* 30 - [[Vladimir Jesjinov]], Russysk roeier (* [[1949]])

;augustus
* [[1 augustus|1]] - [[Peter Kraus (hockeyer)|Peter Kraus]], Dútsk hockeyer (* [[1941]])
* 1 - [[Hinke Luiten]], Nederlânsk keunstneres (* [[1955]])
* [[5 augustus|5]] - [[Vjatsjeslav Ivanov]], Russysk roeier (* [[1938]])
* 5 - [[Joeri Skobov]], Russysk langlaufer (* [[1949]])
* 5 - [[Rik Fernhout]], Nederlânsk keunstner en skriuwer (* [[1959]])
* [[6 augustus|6]] - [[Hans Plomp]], Nederlânsk skriuwer (* [[1944]])
* 6 - [[Jan Dotinga]], Frysk dichter (* [[1934]])
* [[7 augustus|7]] - [[Jon McBride]], Amerikaansk romtefarder (* [[1943]])
* [[10 augustus|10]] - [[Galina Zybina]], Russysk atlete (* [[1931]])
* [[12 augustus|12]] - [[Jikke de Haan]], Frysk oersetster en toanielregisseur (* [[1938]])
* [[13 augustus|13]] - [[Luuk Klazenga]], Frysk tekener 
* [[14 augustus|14]] - [[Gena Rowlands]], Amerikaansk aktrise (* [[1930]])
* 14 - [[Eugènie Herlaar]], Nederlânsk nijslêzer (* [[1939]])
* [[18 augustus|18]] - [[Alain Delon]], Frânsk akteur (* [[1935]])
* [[19 augustus|19]] - [[Maria Branyas Morera]], Aldste minsk (* [[1907]])
* [[21 augustus|21]] - [[Eddy Dykstra]], Frysk-Kanadeesk sjonger (* [[1948]])

;septimber
* [[14 septimber|14]] - [[Arie van der Veer]], Nederlânske predikant en âld-foarsitter fan de Evangelyske Omrop (EO) (* [[1942]])
* [[16 septimber|16]] - [[Ernst Langhout]], Fryske muzikant (* [[1956]])
* [[20 septimber|20]] - [[Jarich Hoekstra]], âld-heechlearaar Fryske taal- en letterkunde oan 'e [[Universiteit fan Kiel]]

;oktober
* [[2 oktober|2]] -  [[Martin Schröder]], oprjochter fan loftfeartmaatskippij Martinair (* [[1931]])
* [[12 oktober|12]] - [[Alex Salmond]], premier fan [[Skotlân]] (* [[1954]])

;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Quicy Jones]], Amerikaanske muzykprodusint, muzikant en lietsjeskriuwer (* [[1933]])

==Tillefyzje==
* ''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The Acolyte]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:2024| ]]
[[Kategory:21e iuw]]</text>
      <sha1>7okg9s4oxfgilp8i8b5l8hr4v0jp1cd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fersetsmonumint (De Like)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>139517</id>
    <revision>
      <id>1173975</id>
      <parentid>1048964</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T14:05:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lytsewâld-Augsbuert</username>
        <id>45397</id>
      </contributor>
      <origin>1173975</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1913" sha1="rfihrd47ojz4w8v9jidj8861xrvp1o1" xml:space="preserve">{{Byld
| ôfbylding             = Het_monument_op_de_Dam,_Leek.JPG
| ôfbyldingstekst       = Fersetsmonumint
| ôfbyldingsbreedte     = 
| jier                  =  1988
| keunstner             = [[Ids Willemsma]] 
| materiaal             = stiel
| hichte                = 4 m
| breedte               = 
| diameter              = 
| plak                  = [[De Like (plak)|De Like]]
| lokaasje              = De Daam, Boppe-ein/Tsjerkewei
| monumintnûmer         = 
| webside               = 
}}
''''Fersetsmonumint yn De Like'''' is in keunstwurk yn [[De Like (plak)|De Like]] dat makke waard troch keunstner [[Ids Willemsma]]. It waard ûntbleate op 29 april 1988 en warskôget tsjin [[fassisme]] en [[diskriminaasje]].

Troch in tal ferfelende foarfallen yn De Like waard begjin tachtiger jierren it 'Jongereinkomitee tsjin Fassisme' oprjochte. It moast de jongerein wjerhâlde fan diskriminaasje en woe foarljochting jaan oer rjochten en plichten yn in demokratyske rjochtssteat. Fanút de jongerein waard jierliks in deadebetinking hâlden yn De Like. In komitee sammele jild yn foar in monumint. Mei stipe fan de gemeente  kaam it monumint yn 1988 yn de buorren te stean, mar waard nei in werynrjochting fan it sintrum fersetten nei De Daam.

De skulptuer bestiet út 32 swarte balken fan metaal dy’t op elkoar lizze en ferspringe. De balken foarmje mei elkoar de letter V fan “Vrijheid” en “Verzet”. De swarte balken fan 12 sintimeter heech en 12 sintimeter breed bûge har earst oer de taskôger hinne, mar geane op healwei oer yn flerken dy’t wiid de loft yn stekke.

{{Boarnen|boarnefernijing=
* [https://www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten/monumenten_zoeken/oorlogsmonument/2443/leek%2C-herdenkingsmonument 4en5mei.nl]
}}

[[Kategory:De Like]]
[[Kategory:Keunstwurk út 1988]]
[[Kategory:Keunstwurk yn Grinslân]]
[[Kategory:Monumint yn Grinslân]]
[[Kategory:Oarlochsmonumint yn Nederlân]]</text>
      <sha1>rfihrd47ojz4w8v9jidj8861xrvp1o1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hagia Sofia (Istanbûl)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>140244</id>
    <revision>
      <id>1174034</id>
      <parentid>1104858</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T08:00:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>+ posysjekaart.</comment>
      <origin>1174034</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20713" sha1="78zr3lqvy1gxzmt1edx96rlbfx00po6" xml:space="preserve">{{Ynfoboks bouwurk
| namme                       = Hagia Sofia
Ἁγία Σοφία / ''Ayasofya''
| ôfbylding                   = Hagia Sophia Mars 2013.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 
| ôfbyldingstekst             = 
| lân                         = [[File:Flag of Turkey.svg|border|20px]] [[Turkije]]
| bestjoerlike ienheid 1      = 
| namme bestjoerlike ienheid 1= 
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3=
| plak                        = Istanbûl
| adres                       = Cankurtaran, Ayasofya Meydanı
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|41_0_31_N_28_58_48_E_type:city_zoom:16_region:TR|41°0'N 28°48'E}} 
| type bouwurk                = oarspronklik tsjerke, dêrnei moskee; tsjintwurdich museum
| keatling                    =
| boujier                     = 532-537
| arsjitekt                   = 
| boustyl                     = Byzantynske arsjitektuer
| oerbrêget                   =
| tunnelet ûnder              =
| wei of spoar                =
| hichte                      = 
| lingte                      =  
| oerflak                     =
| tal ferdjippings            =
| kosten                      =
| webside                     = [https://muze.gov.tr/muze-detay?SectionId=AYS01&amp;DistId=AYS Side museum]
| mapname                     = Istanbûl
| mapwidth                    = 	
| lat_deg                     = 41
| lat_min                     = 0
| lat_sec                     = 31
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 28
| lon_min                     = 58
| lon_sec                     = 48
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
}}
De '''Hagia Sofia''' of de '''Aya Sofia''' ([[Gryksk]]: Ἁγία Σοφία, &quot;Hillige Wiisheid&quot;; [[Latynsk]]: ''Sancta Sophia'' of ''Sancta Sapientia''; [[Turksk]]: ''Ayasofya'') is in eardere eastersk-otterdokse basilika yn it Europeeske diel fan [[Istanbûl]], [[Turkije]]. It wie sûnt de wijing yn 360 de [[katedraal]] fan [[Konstantinopel]]. Tusken 1204 en 1261 wie it de katedraal fan it [[Latynske Ryk]]. Dêrnei krige it wer in otterdokse funksje oant de stêd yn 1453 troch [[sultan]] [[Mehmet II]] ferovere waard, dy't de katedraal op 23 maaie 1453 yn in [[moskee]] feroare. It bleau in moskee oant 1934, doe't it gebou ûnder [[Mustafa Kemal Atatürk]] [[Sekularisaasje|sekularisearre]] waard. Sûnt dy tiid wie de Hagia Sofia in museum (''Ayasofya Müzesi'').

Under lieding fan presidint [[Recep Tayyip Erdogan]] stribbe it Turkske regear der nei om fan it museum wer in moskee fan te meitjsen, in lot dat ek in oantal oare wichtige Byzantynske tsjerken yn Turkije stie te wachtsjen. De plannen laten ta ferset fan [[UNESCO]], de kulturele wrâld en de Turkske opposysje tsjin de kulturele taëigening, mar yn 2020 naam de Turkske Hege Ried nei in lange striid it beslút dat de it gebou wer in moskee wurde mocht. Sûnt dat jier is de Hagia Sopfia wer in moskee.

Yn 2023 warskôgen keunsthistoarisy dat de steat fan ûnderhâld min is en de koepel fan it gebou by de earste ierdskodding driget yn te stoarten.&lt;ref&gt;[https://dekanttekening.nl/nieuws/aya-sophia-brokkelt-af-kunsthistorici-trekken-aan-de-bel/ De Kanttekening: ''Aya Sophia brokkelt af, kunsthistorici trekken aan de bel'', 1 desimber 2023.]

[[File:Hagia Sophia - coupole.jpg|thumb|left|thumb|200px|&lt;center&gt;''De koepel: in masterwurk fan Byzantynske boukeunst''&lt;/center&gt;]]
De Hagia Sofia stiet benammen bekend om de ûnbidich grutte koepel en wurdt beskôge as ien fan 'e moaiste foarbylden fan [[Byzantynske Ryk|Byzantynske]] tsjerke-arsjitektuer. De koepel hie in oarspronklike trochsnit fan 33 meter en is ek tsjintwurdich noch altiten de grutste troch mar fjouwer draachpunten droegen koepel yn 'e skiednis fan 'e arsjitektuer. De Hagia Sofia wurdt ek wol it achtste wrâldwûnder neamd.

De bou fan 'e Hagia Sofia hat de ûntwikkeling fan 'e arsjitektuer beynfloede en hast 1000 jier lang wie it de grutste katedraal fan 'e wrâld. De tsjerke rekke dy titel kwyt mei de foltôging fan 'e [[katedraal fan Sevilla]] yn 1520. Sûnt 641 waard de katedraal brûkt as kroaningstsjerke fan 'e Byzantynske keizers. As katedraal fan it Oekumenyske Patriarchaat fan Konstantinopel en it plak fan tal fan wichtige eveneminten yn 'e skiednis spilet de tsjerke in grutte rol yn 'e skiednis fan it Byzantynske Ryk. Foar in soad otterdokse kristenen jildt de tsjerke ek hjoeddedei noch altiten as it grutste hillichdom.

It ûntwerp fan 'e katedraal is ôfkomstich fan Isidore fan Miletus, in fisikus, en Antemius fan Tralles, in wiskundige. De tsjerke besiet in tige rike samling fan [[Relikwy|reliken]] en hie in sulveren [[ikonostaze]] fan wol 15 meter heech.

Nei de oermastering fan Konstantinopel waard de katedraal feroare yn 'e haadmoskee fan 'e stêd en dat soe hast 500 jier sa bliuwe. De Hagia Sofia hie grutte ynfloed op 'e ûntwikkeling fan de Ottomaanske boukeunst en stie model foar de grutte imperiale moskeeën lykas de Blauwe- en de Süleymaniye-moskee. 

== Foargongers ==
De earste tsjerke op it plak waard op 15 febrewaris yn it jier 360 yn gebrûk nommen. De tsjerke waard fuort by it gebiet boud dêr't de bou fan it keizerlike paleis plakfûn. 
Earder wie de Hagia Irene (&quot;Hillig Frede&quot;) al foltôge en dy tsjerke tsjinne as de katedraal oant de nije grutte tsjerke oplevere waard. Beide tsjerken wiene de haadtsjerken fan it Byzantynske Ryk. De Hagia Sofia waard op 15 febrewaris 360 ynwijd troch de [[Arianisme|ariaanske]] biskop Eudoksius fan Antiochje. Keizer Teodosius I droech yn 380 de katedraal oer oan 'e otterdokse tsjerke en yntrodusearre dêr [[Gregoarius fan Nazianze]], dy't al gau ta de metropolyt fan Konstantinopel waard keazen. Doe't de patriarch fan Konstantinopel [[Jehannes Krysostomos]] yn konflikt rekke mei keizerin [[Aelia Eudoksia]] en op 20 juny 404 ferballe waard, ûnstie der reboelje en baarnde de earste tsjerke foar it measte ôf.

Teodosius II joech opdracht om op it plak in twadde tsjerke te bouwen, dy't op 10 oktober 415 waard ynwijd. De basilika hie in houten plafond en wie boud troch de arsjitekt Rufinus. By de Opskuor fan Nika baarnde de tsjerke op 13 jannewaris 532 oant op de fûneminten ôf. Yn 1936 waard by opgravings de ruïnes fan dy twadde katedraal ûntdutsen.

&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;180px&quot; caption=&quot;De resten fan de twadde Hagia Sofia&quot;&gt;
File: Istanbul.Hagia Sophia009.jpg|
File: Hagia Sophia Theodosius 2007 010.JPG|
File: Hagia Sophia Theodosius 2007 002.jpg|
File: Hagia Sophia Theodosius 2007 007.jpg|
File: Istanbul.Hagia Sophia005.jpg|
&lt;/gallery&gt;

== Bou fan de Hagia Sofia ==
Op 23 febrewaris 532 naam keizer [[Justinianus I]] it beslút om op it plak fan 'e twa tsjerken in folle gruttere basilika te bouwen. Hy socht foar dat doel as arsjitekten de fisikus Isidore fan Miletus en de wiskundige Antemius fan Tralles út. It boumaterjaal foar de te bouwen katedraal liet de keizer út [[Grikelân]], [[Efeze]], [[Egypte]] en [[Syrje]] komme en mear as 10.000 minsken wurken oan it projekt. Op 27 desimber 537 waard de tsjerke mei in grutte plechtichheid yn gebrûk nommen. De ferneamde mozaïken yn 'e tsjerke binne lykwols ûnder it bewâld fan keizer [[Justinianus II]] (565–578) foltôge.

De [[ierdskodding]]s fan augustus 553 en desimber 557 feroarsaken grutte skuorren yn 'e haadkoepel. Op 7 maaie 558 stoarte de hiele koepel by in ierdskodding yn. De ramp brocht grutte skea oan 'e tsjerke en de keizer joech fuortendaliks it befel om de tsjerke wer te restaurearjen. Dat liet er dwaan troch Isidorus de Jongere, in omkesizzer fan Isidore fan Miletus. By de weropbou fan 'e koepel waard no lichter materjaal tapast. Tagelyk mei de werbou waard de koepel ek nochris mei 6,25 meter ferhege ta de hjoeddeiske hichte fan 55,6 meter. Ek liet de keizer yn ± 560 acht korintyske pylders út [[Baalbek]] nei Konstantinopel helje. De restauraasje joech de tsjerke it tsjintwurdige 6e iuwske oansjen en waard yn it jier 562 foltôge.     
[[Ofbyld:Hagia Sophia, Istanbul (37838171516).jpg|thumb|left|Kearûbyn.]]
Yn 726 feardige keizer [[Leo III fan Byzantium|Leo III]] in rige edikten út tsjin de ferearing fan ôfbylden. Hy joech it leger opdracht om alle [[ikoan]]en te ferneatigjen. Dat wie it begjin it tiidrek fan it Byzantynske [[ikoanoklasme]]. Alle religieuze bylden en ôfbylden waarden út de Hagia Sofia ferwidere.
[[Ofbyld:Henricus Dandolo.jpg|thumb|260px|Senotaaf Enrico Dandolo.]]

Nei't troch in grutte ierdskodding op 25 oktober 989 in westlike koepelbôge ynstoarte, frege keizer Basilius II oan 'e [[Armenen|Armeenske]] [[Trdat (arsjitekt)|Trdat]], de arsjitekt fan 'e katedraalen fan [[Ani]], om de lieding te nimmen fan 'e reparaasjes. Dêr wie Trdat seis jier mei dwaande en op 13 maaie 994 waard de katedraal op 'e nij iepene. Njonken de rekonstruksje waarden ek de dekoraasjes fan 'e katedraal renovearre. Dêrnjonken waarden der fjouwer ûnbidich grutte fresko's fan [[Kearûbyn|kearûbinen]] en in nije Kristusfoarstelling yn 'e koepel tafoege en yn 'e [[apsis (arsjitektuer0|apsis]] in foarstelling fan 'e Jongfaam Marije mei yn har hannen Jezus tusken de apostels [[Petrus (apostel)|Petrus]] en [[Paulus]]. Op de grutte sydbôgen waarden foarstellings skildere fan 'e profeten en 'e tsjerkfaars.   

Mei de [[Latynske Ry|Latynske besetting fan Konstantinopel]] (1204–1261) waard de tsjerke plondere en in [[Roomsk-Katolike Tsjerke|roomsk-katolike]] katedraal. In soad reliken waarden nei it Westen stjoerd en kinne tsjintwurdich dêr yn musea sjoen wurde. Enrico Dandolo, the [[doge]] fan [[Republyk Feneesje|Feneesje]] dy't opdracht joech om de stêd yn te fallen en te plonderjen, leit yn 'e tsjerke begroeven. Yn 'e 19e iuw liet in Italjaansk restauraasjeteam in [[senotaaf]] op 'e mooglike lokaasje (de eastlike boppegalerij) oanbringe, dy't noch altiten sichtber is. De stien wurdt faak troch toeristen beskôge as in midsiuwske stien fan it grêf fan 'e doge, mar de echte tombe waard troch de Ottomanen ferneatige nei't se de stêd yn 1453 oermasteren en de katedraal yn in moskee feroaren.

Doe't de Byzantinen yn 1261 de stêd werom feroveren, troffen se in tsjerke yn ferfal oan. Yn 1317 liet keizer Andronikus II fjouwer nije steunbearen bouwe oan 'e eastlike en noardlike kant fan 'e tsjerke. In ierdskodding yn 1344 soarge foar nije skuorren yn 'e koepel en ferskillende dielen fan 'e tsjerke stoarten op 19 maaie 1346 yn. Fan gefolgen wie de tsjerke oant 1354 sletten. Yn 'e tuskentiid waarden restauraasjes útfierd troch de arsjitekten Astras en Peralta.
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;180px&quot; caption=&quot;Mozaïeken&quot;&gt;
File: Costantino.jpg|''Konstantyn de Grutte mei in tsjerkemodel''
File: Apse mosaic Hagia Sophia Virgin and Child.jpg|''Apsismozaïek Marije en Bern''
File: Hagia Sophia Constantinople Angel.jpg|''Aartsingel Michael''
File: 00058 christ pantocrator mosaic hagia sophia 656x800.jpg|''Kristus Pantokrator''
File: Empress Zoe mosaic Hagia Sophia.jpg|''Keizer Konstantyn IX, Kristus Pantockator en keizerin Zoë''
File: Johnchrysostom.jpg|''Jehannes Krysostomos''
&lt;/gallery&gt;

== Moskee (1453-1934 ) ==
Hast tûzen jier lang bleau de Hagia Sofia in symboal fan it [[Kristendom]]. Dêr kaam op 29 maaie 1453 in ein oan doe't Konstantinopel yn hannen foel fan 'e [[Ottomanen]]. Sultan Mehmet II joech nei't de muorren fan Konstantinopel belies joegen lykas doe wenst wie syn troepen tastimming om harren út te tjirgjen. De stêd waard trije folle dagen plondere en doe't de trije dagen om wiene easke de sultan al de noch oerbliuwende wearden foar himsels op. De Hagia Sofia waard net útsûndere fan 'e plonderingen en om't se tochten dat dêr in soad rykdom te finen wie, lei dêr de fokus fan 'e rôvjende troepen. Dat it gyng nei't der iepenings forsearre wiene fuort op nei de Hagia Sofia en de Ottomanen tebûken de doarren fan 'e katedraal om sa tagong te krijen. Al salang it belis fan Konstantinopel duorre hie, waarden yn 'e katedraal trochgeand tsjinsten holden. De bewenners tochten dat de katedraal in feilige haven foarme en in skûlplak foar elk, dy't net meidwaan koe om de stêd te ferdigenjen, lykas froulju, siken, bern, âlde minsken en ferwûne manlju. No sieten se as ratten yn 'e fal en waarden se kriichsbút om ferdield te wurden ûnder de oerwinners. Wylst it gebou al plonderjend ûntwijd waard, fûnen der mishannelings en ferkrêfings plak. Alde minsken, siken of ferwûne minsken waarden fermoarde en nei de ferkrêftings waarden de froulju en bern oan de kettings lein om ferkocht te wurden as slaven. Sa lang as it koe gyngen de preesters fierder mei de tsjinst, oant se troch de ynfallers twongen waarden op te hâlden. Doe't de sultan mei syn gefolch de tsjerke binnen gyng, joech er fuort de opdracht de tsjerke yn in moskee te feroarjen. Mei de op de preekstoel resitearre wurden fan ien fan 'e oanwêzige [[Islaam|islamityske]] gelearden  &quot;Der is gjin God dan Allah en Mohammed is syn profeet&quot; waard dêrta it startskot jûn.
 
Nei de plonderingen joech Mehmet II opdracht de eardere katedraal te renovearjen en geskikt te meitsjen as moskee. Op 1 juny 1453 wenne de sultan yn 'e earste keizerlike moskee fan 'e stêd, de Aya Sofia, foar it earst it Freedgebed by. 

Foar 1481 waard boppe de treptoer oan 'e súdwestlike hoeke fan 'e moskee in lytse minaret boud. Letter waard der noch in minaret oan 'e noardeastlike hoeke boud. Ien fan dy minaretten stoarte by de ierdskodding fan 1509 yn en healwei dy iuw waarden beide minaretten ferfongen troch nije foar inoar oer lizzende minaretten. Yn 'e 16e iuw brocht sultan Süleyman I twa hiele grutte kandlers mei fan syn feroverings yn [[Hongarije]] en liet se oan wjerskanten fan 'e mihrab delsette. Under syn bewâld waarden de fresko's fan Jezus, Marije en ferskate Byzantynske keizers fan in kalklaach oerdutsen, dy't yn 'e jierren 1930 wer foar it ljocht helle waarden.
[[Ofbyld:DSC03812 Istanbul - Aya Sophia - Fontana ottomana per abluzioni (1740) - Foto G. Dall&amp;#039;Orto 24-5-2006.jpg|thumb|left|De yn 1740 boude şadirvan.]]
Under it regear fan Selim II (1566–1574) begûn it gebou lêst fan wargens te krijen. It wie needsaaklik de moskee te fersterken en dat waard útfierd troch de arsjitekt Minar, in ekspert yn ierdskoddings. Njonken fersterkings fan it histoaryske Byzantynske bouwurk liet Sinan twa grutte minaretten op 'e westlike kant fan it gebou tafoegje, in loge foar de sultan en yn 1576–1577 de türbe ([[mausoleum]]) fan Selim II oan 'e súdeastlike kant fan it gebou. Om dat te bouwen moast earst in diel fan it patriarchaat op 'e súdlike hoeke fan it gebou ôfbrutsen wurde. Ek waard op 'e koepel in gouden heale moanne set en út respekt foar de moskee moasten alle gebouwen binnen in seame fan likernôch 25 meter ôfbrutsen wurde. Yn Selim's türbe waarden letter noch 43 tombes fan Ottomaanske prinsen byset. Hôfarsjitekt Davud Ağa boude yn 1594 de türbe foar Murad III, dêr't de sultan en syn frou, Safiye Sultan, waarden begroeven. Dêrnjonken waard troch Dalgiç Mehmet Aĝa yn 1608 it achthoekige mausoleum foar harren soan Mehmet III (1595–1603) boud. Dy syn soan, Mustafa I (1617–1618; 1622–1623) ferboude de oarspronklike doopkapel ta syn türbe.

Yn 1717 liet sultan Ahmed III (1703–1730) de ôfbrokkeljende stúklaach fan it ynterieur renovearje en droech sa ûnbedoeld by oan it behâld fan de mozaïeken ûnder de stúklaach. Yn 1739 waarden it bouwurk restaurearre en in koranskoalle oanboud, dêr't tsjintwurdich de bibleteek fan it museum yn ûnderbrocht is. Ek joech sultan Mahmud I opdracht ta de bou fan in bibleteek en in gearkoken en yn 1740 in şadirvan, in oerdekte fontein foar it rituele waskjen. Yn 'e selde tiid waarden de âlde sultanslôzje en de mihrab ferfongen. 

==== Restauraasje 1857 ====
[[File:Sainte-sophie, a Constantinople.jpg|thumb|260px|De moskee yn 1857.]]
Under lieding fan 'e Switsersk-Italjaanske bruorren Gaspare en Giuseppe Fossati waard yn opdracht fan sultan Abdülmecid de Hagia Sofia tusken 1847 en 1849 restaurearre, dêr't sa'n achthûndert man oan wurken. De koepels en ferwulten waarden fersterke lykas ek de pylders. Tagelyk waard de dekoraasje yn en bûten de moskee renovearre. De mozaïken yn 'e boppegalerij waarden bleatlein en skjin makke, mar ek wer bedutsen &quot;om se te beskermjen tsjin fierdere skea&quot;. De âlde kandlers waarden ferfongen troch nije en ûnbidich grutte rûne buorden waarden oan 'e pylders hongen mei de nammen fan Allah, Mohammed, fjouwer kalifen en twa pakkesizzers fan Mohammed. Yn 1850 bouden de bruorren foar de sultan in nije lôzje yn neobyzantynske styl. De minbar en mihrab waarden ek renovearre en bûten waarden de minaretten renovearre en sa feroare dat se alle fjouwer deselde hichte krigen. Ek waard in nije madrasse boud. Doe't de renovaasje foltôge wie waard de moskee op 13 july 1849 wer iepene.

== Museum ==
Yn 1935 makke de stifter en earste president fan de Republyk Turkije, [[Mustafa Kemal Atatürk]], fan 'e moskee in museum. De flierkleden waarden út de moskee helle en foar it earst sûnt iuwen kamen de moarmeren flierdekoraasjes wer foar it ljocht. Ek in soad mozaïken waarden wer bleatlein. De kondysje fan it gebou waard der yn 'e rin fan 'e 20e iuw net better op en yn 1996 foege it [[World Monuments Fund]] de Hagia Sofia ta oan 'e [[World Monuments Watch]]. It koper fan it dak hie lêst fan skuorren en it lekte wetter oer de kwetsbere fresko's en mozaïken. Ek fan ûnder bedrige focht it monumint troch in hegere grûnwetterpeil, dat foar de farve en de stien in min miljeu feroarsake. 

It WMF hat fan 1997 oant 2002 in rige bydragen jûn foar de restauraasje fan 'e koepel. Nei't it dak fan 'e koepel reparearre wie, koe der útein set wurde mei de renovaasje fan 'e binnenkant fan 'e koepel. It WMF-projekt, dêr't jonge Turkske konservators ûnderfining opdwaan koene, waard yn 2006 foltôge, al gyng de restauraasje op oare plakken yn 'e Hagia Sofia noch fierder. Tsjintwurdich is de Hagia Sofia ien fan 'e meast besochte gebouwen fan it lân en mear as 3 miljoen toeristen bringe alle jierren in besite oan it gebou. Neffens ynformaasje fan it Turkske Ministearje fan Kultuer en Toerisme wie de Hagia Sofia yn 2015 de meast besochte toeristyske attraksje.

== De islamisearring fan it museum ==
[[File:Hagia Sophia, Istanbul, Turkey.JPG|thumb|left|Oersjoch ynterieur.]]
Alhoewol't it ferbean wie om de Hagia Sofia as moskee of tsjerke te brûken, makke de Turkske oerheid nei de foltôging fan 'e restauraasje yn 2006 in lytse romte yn it museum frij as gebedsromte. It soe it begjin wurde fan in troch de oerheid lansearre kampanje om fan it museum wer in moskee te meitsjen, lykas dat ek foar oare tsjerken yn Turkije driget.   

Sûnt 2010 naam de Turkske oerheid, foaral ûnder lieding fan ficepremier Bülent Arınç, it foartou om de Hagia Sofia yn in moskee te feroarjen. Sûnt 2013 wurdt troch de muezzin fanôf de minaretten fan it museum alle dagen twaris de oprop ta gebed songen. Yn 2015 ferklearre de [[moefty]] fan [[Ankara]], Mefail Hızlı, as wraak foar it erkennen fan de [[Armeenske Genoside]] troch paus [[Fransiskus (paus)|Franciskus]], dat der faasje makke wurde soe mei de transformaasje fan 'e Hagia Sofia. Foar it earst yn 85 jier waarden op 1 july 2016 wer islamityske gebeden yn 'e Hagia Sofia heart. Dêrnei fûnen der mear islamityske evenminten yn en by de Hagia Sofia plak. 

Op 31 maart 2018 resitearre Recep Tayyip Erdoğan yn 'e Hagia Sofia it earste fers út de [[Koran]]. Hy wijde syn gebed oan &quot;alle sielen dy't dit wurk as erfenis neilitten hawwe, benammen Istanbûl's oermasterer&quot;. Dêrmei ferstevige Erdoğan de politike beweging om fan 'e Hagia Sofia op 'e nij in moskee te meitsjen. Yn maart 2019 sei Erdoğan jitris dat hy de status fan 'e Hagia Sofia feroarje soe. Hy foege der noch oan ta dat it in tige grutte fout west hie om fan 'e eardere katedraal in museum te meitsjen. 

Om't de Hagia Sofia op de list fan it wrâlderfgoed fan UNESCO stiet, soe de feroaring fan 'e status de tastimming nedich wêze fan it World Heritage Committee. Nettsjinsteande dat waard de Hagia Sofia op 10&amp;nbsp;july 2020 wer in moskee, hoewol't it gebou bûten de [[earetsjinst]]en om ek tagonklik bliuwt foar [[toerist]]en.

{{boarnen|boarnefernijing=
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Ingelsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:en:Hagia Sophia]]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Hagia Sophia}}
}}
[[Kategory:Bouwurk yn Istanbûl]]
[[Kategory:Bouwurk út 537]]
[[Kategory:Byzantynske Ryk]]
[[Kategory:Katedraal yn Turkije]]
[[Kategory:Moskee yn Turkije]]
[[Kategory:Museum yn Turkije]]
[[Kategory:Wrâlderfgoed yn Turkije]]</text>
      <sha1>78zr3lqvy1gxzmt1edx96rlbfx00po6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Chora-tsjerke</title>
    <ns>0</ns>
    <id>140252</id>
    <revision>
      <id>1173998</id>
      <parentid>1007661</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T21:14:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>+ posysjekaart plus noch in pear dinkjes.</comment>
      <origin>1173998</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7440" sha1="qxquz4xybrhm3zm2sa26x3vwjoq015r" xml:space="preserve">{{Ynfoboks bouwurk
| namme                       = Chora-tsjerke
&lt;small&gt;Ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Σωτῆρος ἐν τῇ Χώρᾳ / ''Kariye Kilisesi''&lt;/small&gt;
| ôfbylding                   = Chora Church 2024.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 
| ôfbyldingstekst             = 
| lân                         = [[Ofbyld:Flag of Turkey.svg|border|20px]] [[Turkije]]
| bestjoerlike ienheid 1      = 
| namme bestjoerlike ienheid 1= 
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3=
| plak                        = Fatih-Istanbûl
| adres                       = Dervişali, Kariye Cami Sk. No:18
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|41_1_52_N_28_56_21_E_type:city_zoom:16_region:TR|41°1'N 28°56'E}}
| type bouwurk                = oarspronklik tsjerke, dêrnei moskee en museum
| keatling                    =
| boujier                     = Sûnt de 5e iuw
| arsjitekt                   = 
| boustyl                     = Byzantynske arsjitektuer
| oerbrêget                   =
| tunnelet ûnder              =
| wei of spoar                =
| hichte                      = 
| lingte                      =  
| oerflak                     =
| tal ferdjippings            =
| kosten                      =
| webside                     = [https://muze.gov.tr/muze-detay?DistId=KRY&amp;SectionId=KRY01 Side museum]
| mapname                     = Istanbûl
| mapwidth                    = 
| lat_deg                     = 41
| lat_min                     = 1
| lat_sec                     = 52
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 28
| lon_min                     = 56
| lon_sec                     = 21
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
}}
}}
De '''Tsjerke fan 'e Hillige Ferlosser yn Chora''' ([[Gryksk]]]: Ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Σωτῆρος ἐν τῇ Χώρᾳ, [[Turksk]]: ''Kariye Müzesi, Kariye Camii, Kariye Kilisesi'') is in midsiuwske Byzantynske tsjerke yn 'e westlike wyk Edirnekapı yn it distrikt Fatih fan 'e [[Turkije|Turkske]] haadstêd [[Istanbûl]]. De tsjerke waard in heale iuw nei de [[fal fan Konstantinopel (1453)|fal fan Konstantinopel]] yn 'e 16e iuw yn in [[moskee]] feroare en is sûnt 1948 in museum. 

De tsjerke is fan binnen oerdutsen mei âlde Byzantynske mozaïken en fresko's, dy't nei't de moskee in museum waard wer foar it ljocht helle binne.

De Chora-tsjerke wie ien fan 'e tsjerken dy't it Turkske regear yn it ramt fan in kampanje om fan oarspronklik Byzantynske as museum tsjinjende tsjerken yn in moskeeën te feroarjen.&lt;ref&gt;[https://www.nd.nl/nieuws/geloof/vroegere-byzantijnse-kerk-istanbul-wordt-moskee.3665482.lynkx Nederlands Dagblad: ''Vroegere Byzantinse kerk wordt moskee'', 07.11.2019]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.telegraaf.nl/nieuws/709326754/hagia-sophia-dreigt-moskee-te-worden De Telegraaf: ''Hagia Sophia dreigt moskee te worden'', 08.11.2019]&lt;/ref&gt; Yn 2020 makke [[Recep Tayyip Erdogan]] bekend dat nei de [[Hagia Sofia (Istanbûl)|Aya Sofia]] earder ek de Chora-tsjerke wer as moskee tsjinnet. As it gebou as moskee brûkt wurdt, wurde de kristlike foarstellings oan 'e muorren mei gerdinen oerdutsen. &lt;ref&gt;[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/opnieuw-van-oorsprong-christelijke-kerk-in-istanbul-omgezet-in-moskee~b5a2d7ad/ Volkskrant: ''Opnieuw van oorsprong christelijke kerk in Istanbul omgezet in moskee'', 21.08.2020]&lt;/ref&gt;   

De Chora-tsjerke stiet op 'e list fan [[UNESCO]]-[[wrâlderfgoed]] en hat it grutste noch besteande oerflak oan Byzantynske mozaïken fan Istanbûl. Der besteane grutte soargen oer de gefolgen foar it erfgoed no't de tsjerke wer as moskee funksjonearret.&lt;ref&gt;[https://www.ekathimerini.com/politics/foreign-policy/1238513/demarche-lodged-to-unesco-over-chora-monastery/ .ekathimerini.com: ''Demarche lodged to UNESCO over Chora monastery'', 12 maaie 2024.]&lt;/ref&gt; 

== Skiednis ==
[[Ofbyld:Istanbul Chora Church 01.jpg|thumb|left|Beskildere koepel fan 'e sydkapel fan 'e Chora-tsjerke.]]
Oarspronklik waard de Chora-tsjerke as ûnderdiel fan in kleaster bûten de muorren fan [[Konstantinopêl]] boud. Letterlik oerset betsjutte de namme de &quot;Tsjerke fan 'e hillige Ferlosser op it Fjild&quot;. It wurd ''Chora'', de ferkoarte namme fan 'e tsjerke, ferwiist nei de oarspronklike lokaasje bûten de muorren.     

De earste tsjerke op itselde plak waard oan it begjin fan 'e 4e iuw boud. Doe't Teodosius yn 'e jierren 413-414 nije muorren om 'e stêd boude, kaam de tsjerke yn it ommuorre stedsgebiet te lizzen, mar de namme Chora bleau bestean. Chora droech ek in symboalyske betsjutting: de mozaïken yn 'e [[narteks]] beskriuwe [[Jezus (tradisjoneel-kristlik)|Kristus]] as it &quot;Lân fan 'e Libbenen&quot; en [[Marije (mem fan Jezus)|Marije]] as it &quot;Lân fan de Uneinige&quot;.    

It grutste part fan it hjoeddeiske gebou stamt fan 'e jierren 1077-1081, doe Maria Dukaina, de skoanmem fan Aleksius I Komnenus, de tsjerke op 'e nij boud as in [[krústsjerke]]. Mooglik troch in [[ierdskodding]] stoarte de tsjerke yn 'e 12e iuw foar in part yn. Aleksius tredde soan, Izaäk Komnenus, droech soarch foar de werbou, mar de foltôging fan 'e tsjerke sa't dy der no stiet datearret fan twa iuwen letter. 

Teodorus Metochites, de machtige kânselier en skathâlder ûnder Andronikos II Palaiologos, ferrike yn 'e jierren 1315-1321 yn it ramt fan in restauraasje de tsjerke mei in soad mozaïken en fresko's. De mozaïken binne it wichtichste foarbyld fan 'e [[Paleologen|Paleologyske]] renêssânse. Wa't de keunstwurken oanbrocht hawwe is fierder net bekend. Metochites libbe nei in tydlike ferballing fan twa jier as muonts by de tsjerke, oant er op 13 maaie 1331 ferstoar. Hy waard yn it noardeastlike ein fan 'e kapel byset.

Likernôch in heale iuw nei de ferovering fan Konstantinopel troch de [[Ottomanen]] waard de Chora-tsjerke yn opdracht fan Atık Ali Paşa, de grutfizier fan Bayezid II, yn in moskee feroare en omdoopt ta ''Kariye Camii''. De mozaïken waarden oerkalke. Dat en de ierdskoddings hawwe de rike mozaykdekoraasjes gjin goed dien.

Yn 1948 betellen de Amerikanen Thomas Whittemore en Paul A. Underwood fan it Byzantine Institute of America en it Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies in restauraasje. Sûnt dat momint wie it gebou gjin moskee mear. Yn 1958 waard it gebou op 'e nij iepene as museum: it ''Kariye Müzesi''. Op oantrún fan Recep Tayyip Erdogan waard de tsjerke yn it ramt fan it islamisearjen fan oarspronklik Byzantynske gebouwen sûnt 2020 wer in moskee. 

&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;160px&quot; caption=&quot;Mozaïken&quot;&gt;
St. Irene (2099224261).jpg|Sydkapel
Saint-Sauveur-in-Chora - Pantocrator de l'ésonarthex.jpg|Koepelfresko esonarteks Kristus Pantokrator
Chorachurchfresco.jpg|Koepelfresko sydkapel
Meister der Kahriye-Cami-Kirche in Istanbul 004.jpg|Reis nei Bethlehem
HSX Koimetesis.jpg|Grêflizzing Marije
Chora Church Constantinople 2007 013.jpg|Opstanning 
&lt;/gallery&gt;
{{boarnen|boarnefernijing=
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Ingelsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:en:Chora Church]]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Kariye Museum|Chora-tsjerke}}
}}
[[Kategory:Bouwurk yn Istanbûl]]
[[Kategory:Moskee yn Turkije]]
[[Kategory:Tsjerkegebou yn Turkije]]
[[Kategory:Museum yn Turkije]]
[[Kategory:Bouwurk út de 5e iuw]]
[[Kategory:Wrâlderfgoed yn Turkije]]</text>
      <sha1>qxquz4xybrhm3zm2sa26x3vwjoq015r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174033</id>
      <parentid>1173998</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T06:40:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>}} ferwidere.</comment>
      <origin>1174033</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7437" sha1="3ozboblmrru1eklmltdjv7fw65z6wcf" xml:space="preserve">{{Ynfoboks bouwurk
| namme                       = Chora-tsjerke
&lt;small&gt;Ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Σωτῆρος ἐν τῇ Χώρᾳ / ''Kariye Kilisesi''&lt;/small&gt;
| ôfbylding                   = Chora Church 2024.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 
| ôfbyldingstekst             = 
| lân                         = [[Ofbyld:Flag of Turkey.svg|border|20px]] [[Turkije]]
| bestjoerlike ienheid 1      = 
| namme bestjoerlike ienheid 1= 
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3=
| plak                        = Fatih-Istanbûl
| adres                       = Dervişali, Kariye Cami Sk. No:18
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|41_1_52_N_28_56_21_E_type:city_zoom:16_region:TR|41°1'N 28°56'E}}
| type bouwurk                = oarspronklik tsjerke, dêrnei moskee en museum
| keatling                    =
| boujier                     = Sûnt de 5e iuw
| arsjitekt                   = 
| boustyl                     = Byzantynske arsjitektuer
| oerbrêget                   =
| tunnelet ûnder              =
| wei of spoar                =
| hichte                      = 
| lingte                      =  
| oerflak                     =
| tal ferdjippings            =
| kosten                      =
| webside                     = [https://muze.gov.tr/muze-detay?DistId=KRY&amp;SectionId=KRY01 Side museum]
| mapname                     = Istanbûl
| mapwidth                    = 
| lat_deg                     = 41
| lat_min                     = 1
| lat_sec                     = 52
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 28
| lon_min                     = 56
| lon_sec                     = 21
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
}}
De '''Tsjerke fan 'e Hillige Ferlosser yn Chora''' ([[Gryksk]]]: Ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Σωτῆρος ἐν τῇ Χώρᾳ, [[Turksk]]: ''Kariye Müzesi, Kariye Camii, Kariye Kilisesi'') is in midsiuwske Byzantynske tsjerke yn 'e westlike wyk Edirnekapı yn it distrikt Fatih fan 'e [[Turkije|Turkske]] haadstêd [[Istanbûl]]. De tsjerke waard in heale iuw nei de [[fal fan Konstantinopel (1453)|fal fan Konstantinopel]] yn 'e 16e iuw yn in [[moskee]] feroare en is sûnt 1948 in museum. 

De tsjerke is fan binnen oerdutsen mei âlde Byzantynske mozaïken en fresko's, dy't nei't de moskee in museum waard wer foar it ljocht helle binne.

De Chora-tsjerke wie ien fan 'e tsjerken dy't it Turkske regear yn it ramt fan in kampanje om fan oarspronklik Byzantynske as museum tsjinjende tsjerken yn in moskeeën te feroarjen.&lt;ref&gt;[https://www.nd.nl/nieuws/geloof/vroegere-byzantijnse-kerk-istanbul-wordt-moskee.3665482.lynkx Nederlands Dagblad: ''Vroegere Byzantinse kerk wordt moskee'', 07.11.2019]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.telegraaf.nl/nieuws/709326754/hagia-sophia-dreigt-moskee-te-worden De Telegraaf: ''Hagia Sophia dreigt moskee te worden'', 08.11.2019]&lt;/ref&gt; Yn 2020 makke [[Recep Tayyip Erdogan]] bekend dat nei de [[Hagia Sofia (Istanbûl)|Aya Sofia]] earder ek de Chora-tsjerke wer as moskee tsjinnet. As it gebou as moskee brûkt wurdt, wurde de kristlike foarstellings oan 'e muorren mei gerdinen oerdutsen. &lt;ref&gt;[https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/opnieuw-van-oorsprong-christelijke-kerk-in-istanbul-omgezet-in-moskee~b5a2d7ad/ Volkskrant: ''Opnieuw van oorsprong christelijke kerk in Istanbul omgezet in moskee'', 21.08.2020]&lt;/ref&gt;   

De Chora-tsjerke stiet op 'e list fan [[UNESCO]]-[[wrâlderfgoed]] en hat it grutste noch besteande oerflak oan Byzantynske mozaïken fan Istanbûl. Der besteane grutte soargen oer de gefolgen foar it erfgoed no't de tsjerke wer as moskee funksjonearret.&lt;ref&gt;[https://www.ekathimerini.com/politics/foreign-policy/1238513/demarche-lodged-to-unesco-over-chora-monastery/ .ekathimerini.com: ''Demarche lodged to UNESCO over Chora monastery'', 12 maaie 2024.]&lt;/ref&gt; 

== Skiednis ==
[[Ofbyld:Istanbul Chora Church 01.jpg|thumb|left|Beskildere koepel fan 'e sydkapel fan 'e Chora-tsjerke.]]
Oarspronklik waard de Chora-tsjerke as ûnderdiel fan in kleaster bûten de muorren fan [[Konstantinopêl]] boud. Letterlik oerset betsjutte de namme de &quot;Tsjerke fan 'e hillige Ferlosser op it Fjild&quot;. It wurd ''Chora'', de ferkoarte namme fan 'e tsjerke, ferwiist nei de oarspronklike lokaasje bûten de muorren.     

De earste tsjerke op itselde plak waard oan it begjin fan 'e 4e iuw boud. Doe't Teodosius yn 'e jierren 413-414 nije muorren om 'e stêd boude, kaam de tsjerke yn it ommuorre stedsgebiet te lizzen, mar de namme Chora bleau bestean. Chora droech ek in symboalyske betsjutting: de mozaïken yn 'e [[narteks]] beskriuwe [[Jezus (tradisjoneel-kristlik)|Kristus]] as it &quot;Lân fan 'e Libbenen&quot; en [[Marije (mem fan Jezus)|Marije]] as it &quot;Lân fan de Uneinige&quot;.    

It grutste part fan it hjoeddeiske gebou stamt fan 'e jierren 1077-1081, doe Maria Dukaina, de skoanmem fan Aleksius I Komnenus, de tsjerke op 'e nij boud as in [[krústsjerke]]. Mooglik troch in [[ierdskodding]] stoarte de tsjerke yn 'e 12e iuw foar in part yn. Aleksius tredde soan, Izaäk Komnenus, droech soarch foar de werbou, mar de foltôging fan 'e tsjerke sa't dy der no stiet datearret fan twa iuwen letter. 

Teodorus Metochites, de machtige kânselier en skathâlder ûnder Andronikos II Palaiologos, ferrike yn 'e jierren 1315-1321 yn it ramt fan in restauraasje de tsjerke mei in soad mozaïken en fresko's. De mozaïken binne it wichtichste foarbyld fan 'e [[Paleologen|Paleologyske]] renêssânse. Wa't de keunstwurken oanbrocht hawwe is fierder net bekend. Metochites libbe nei in tydlike ferballing fan twa jier as muonts by de tsjerke, oant er op 13 maaie 1331 ferstoar. Hy waard yn it noardeastlike ein fan 'e kapel byset.

Likernôch in heale iuw nei de ferovering fan Konstantinopel troch de [[Ottomanen]] waard de Chora-tsjerke yn opdracht fan Atık Ali Paşa, de grutfizier fan Bayezid II, yn in moskee feroare en omdoopt ta ''Kariye Camii''. De mozaïken waarden oerkalke. Dat en de ierdskoddings hawwe de rike mozaykdekoraasjes gjin goed dien.

Yn 1948 betellen de Amerikanen Thomas Whittemore en Paul A. Underwood fan it Byzantine Institute of America en it Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies in restauraasje. Sûnt dat momint wie it gebou gjin moskee mear. Yn 1958 waard it gebou op 'e nij iepene as museum: it ''Kariye Müzesi''. Op oantrún fan Recep Tayyip Erdogan waard de tsjerke yn it ramt fan it islamisearjen fan oarspronklik Byzantynske gebouwen sûnt 2020 wer in moskee. 

&lt;gallery mode=&quot;packed&quot; heights=&quot;160px&quot; caption=&quot;Mozaïken&quot;&gt;
St. Irene (2099224261).jpg|Sydkapel
Saint-Sauveur-in-Chora - Pantocrator de l'ésonarthex.jpg|Koepelfresko esonarteks Kristus Pantokrator
Chorachurchfresco.jpg|Koepelfresko sydkapel
Meister der Kahriye-Cami-Kirche in Istanbul 004.jpg|Reis nei Bethlehem
HSX Koimetesis.jpg|Grêflizzing Marije
Chora Church Constantinople 2007 013.jpg|Opstanning 
&lt;/gallery&gt;
{{boarnen|boarnefernijing=
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Ingelsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:en:Chora Church]]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Kariye Museum|Chora-tsjerke}}
}}
[[Kategory:Bouwurk yn Istanbûl]]
[[Kategory:Moskee yn Turkije]]
[[Kategory:Tsjerkegebou yn Turkije]]
[[Kategory:Museum yn Turkije]]
[[Kategory:Bouwurk út de 5e iuw]]
[[Kategory:Wrâlderfgoed yn Turkije]]</text>
      <sha1>3ozboblmrru1eklmltdjv7fw65z6wcf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hagia Sofia (Trabzon)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>140270</id>
    <revision>
      <id>1173996</id>
      <parentid>1021249</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T20:15:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>+ posysjekaart.</comment>
      <origin>1173996</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9164" sha1="q0860mhupncghhhzdib3v67myr0vbbu" xml:space="preserve">{{Ynfoboks bouwurk
| namme                       = Hagia Sofia
&lt;small&gt;Ἁγία Σοφία / ''Ayasofya''&lt;/small&gt;
| ôfbylding                   = Hagia Sophia Trabzon.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 
| ôfbyldingstekst             = 
| lân                         = [[File:Flag of Turkey.svg|20px]] [[Turkije]]
| bestjoerlike ienheid 1      = 
| namme bestjoerlike ienheid 1= 
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3=
| plak                        = Trabzon
| adres                       = Fatih, 61030 Ortahisar
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|41_0_11.12_N_39_41_45.97_E_type:city_zoom:16_region:TR|41°0'N 39°41'E}}
| type bouwurk                = oarspronklik tsjerke, dêrnei moskee en museum
| keatling                    =
| boujier                     = 1238-1263
| arsjitekt                   = 
| boustyl                     = Byzantynske arsjitektuer
| oerbrêget                   =
| tunnelet ûnder              =
| wei of spoar                =
| hichte                      = 
| lingte                      =  
| oerflak                     =
| tal ferdjippings            =
| kosten                      =
| webside                     = 
| mapname                     = Turkije
| mapwidth                    = 
| lat_deg                     = 41
| lat_min                     = 0
| lat_sec                     = 11.12
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 39
| lon_min                     = 41
| lon_sec                     = 45.97
| lon_dir                     = E   
}}
De '''Hagia Sofia''' of '''Aya Sofia''' ([[Gryksk]]: Ἁγία Σοφία, dat oerset Hillige Wiisheid betsjut; [[Turksk]]: ''Ayasofya'') wie oarspronklik in tsjerke en letter in moskee en museum yn [[Trabzon]] yn it east fan [[Turkije]]. It monumint leit wat bûten it sintrum fan 'e stêd en giet werom op 'e 13e iuw, doe't Trabzon de haadstêd wie fan it Gryksk-Byzantynske [[Keizerryk Trebizonde]]. De tsjerke wurdt omskreaun as ien fan 'e moaiste foarbylden fan Byzantynske arsjitektuer en waard nei in fûle striid op oanhâldend oantrunen fan 'e Turkske oerheid yn 2013 wer in moskee.

== Skiednis ==
De Hagia Sophia waard yn 'e jierren 1238-1263 ûnder it bewâld fan [[Manuel I Megas Komnenos|Manuel I]] boud yn it doetiidske Keizerryk Trebizonde. Nei alle gedachten foarme de tsjerke ûnderdiel fan it kleaster dat dêrnjonken lei. Yn 1427 bouden hannelers út [[Genua (stêd)|Genua]] by de tsjerke in frijsteande klokketoer. De toer, dy't ek brûkt waard foar de [[astronomy]], is dekorearre mei in soad fresko's. 
[[Ofbyld:Trabzon Hagia Sophia Decoration exterior 4893.jpg|thumb|left|Byzantynske earn oan 'e muorre.]]
De oermastering fan 'e stêd troch de [[Ottomanen|Ottomaanske]] sultan Mehmet II op 26 oktober 1461 betsjutte it ein fan 'e lêste Byzantynske steat yn [[Anatoalje]]. Om't de tsjerke bûten de stedsmuorren lei waard de tsjerke  net fuortendaliks omboud ta moskee. Dat barde pas in iuw letter, yn 1584. By de ombou fan 'e tsjerke ta in moskee ferdwûnen de fresko's fan 'e tsjerke ûnder in laach witerskalk.

Fanwegen de net sa sintrale lizzing fan 'e moskee rekke it gebou yn 'e rin fan 'e tiid yn ferfal. Yn 1864 waard foar it earst in restauraasje útfierd troch Riza Efendi út Bursa. Doe de [[Russyske Keizerryk|Russen]] yn it begjin fan 'e 20e iuw Trabzon oermasteren, tsjinne de moskee tydlik as hospitaal en foar opslach.

Sûnt de foltôging fan in restauraasje yn 1964 wie de Hagia Sofia in museum en krige it de namme ''Ayasofya Müzesi''. De fresko's dy't doe foar it ljocht helle waarde binne unike foarbylden fan 'e Byzantynske [[Paleologen|paleologyske]] renêssânse. De tún fan 'e Hagia Sofia is ornearre foar âlde fynsten en Ottomaanske grêven fan û.o. bekende persoanen. &lt;ref&gt;[http://www.eslam.de/begriffe/h/hagia_sophia_trabzon.htm Enzyklopädie des Islam, 09.12.2019]&lt;/ref&gt; Yn 'e jierren 2010 lansearre de Turkske oerheid in kampanjne om Byzantynske tsjerken dy't in museumfunksje krige hiene te feroarjen yn moskeeën. Yn 2013 waard in diel fan de tsjerke wer in moskee.     

Yn 2015 die de út de omkriten ôfkomstige Gryksk-Russyske sakeman Ivan Savvidis it útstel om fan eigen jild foar de moslims in nije moskee yn Trabzon te bouwen en de nijbou oer te dragen oan 'e stêd, as dêrmei de Hagia Sofia de oarspronklike funksje as tsjerke werom krije soe.&lt;ref&gt;[http://www.hurriyetdailynews.com/greek-businessman-offers-to-build-new-mosque-in-return-for-trabzon-hagia-sophia-87123 Hürriyet Daily News: '' Greek Businessman Savvidis Offers to Build Mosque in Return for Hagia Sophia'', 18.08.2015]&lt;/ref&gt; Dochs bleau de Hagia Sofia in moskee en yn 2017 waarden plannen fan 'e oerheid bekend om de Hagia Sofia te restaurearjen. Underdiel fan 'e restauraasje wie ek it oanbringen fan in elektronysk systeem dat foar de muorren set wurde kin om de kristlike fresko's op gebedstiden te ferbergjen.&lt;ref&gt;[http://www.hurriyetdailynews.com/hagia-sophia-mosque-to-be-restored-in-turkeys-trabzon-108682 Hürriyet Daily News: ''Hagia Sophia Mosque to be restored in Turkey's Trabzon'', 18.01.2017]&lt;/ref&gt;
&lt;center&gt;&lt;gallery perrow=6 widths=&quot;600px&quot; heights=&quot;200px&quot;&gt;
Ofbyld:Ayasofya - panoramio (2).jpg|Ynterieur.
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

== Striid ==
[[Ofbyld:Trabzon Hagia Sophia Evangelists&amp;#039; fresco 4793.jpg|thumb|left|Symboalen fan 'e evangelisten yn it ferwulft fan 'e [[narteks]].]
Sûnt de AKP, de partij fan [[Recep Tayyip Erdoğan]], it Turkske regear foarmet is de rop om âlde Byzantynske tsjerken om te foarmjen ta moskeeën tanommen. It regear spilet in aktive rol yn 'e islamisearring fan 'e âlde monuminten. Yn 2012 sei fise-premier Bülent Arınç der nei te stribjen om fan 'e Hagia Sofia yn Trabzon wer in moskee te meitsjen. Neffens him besette it Ministearje fan Kultuer en Toerisme de tsjerke yllegaal en koe der foar de eardere tsjerke gjin oare funksje as in islamitysk gebedshûs bestean. Nei't earder yn 2011 al de Hagia Sofia fan Niseä (İznik) as tsjerke mei in hege symboalyske wearde yn 'e skiednis fan it [[Kristendom]] troch de Turkske autoriteiten yn in moskee omfoarme wie, &lt;ref&gt;[https://www.archaeology.wiki/blog/2013/07/04/hagia-sophia-in-trabzon-was-declared-a-mosque/ Archeology and Arts: ''Hagia Sophia in Trabzon was declared a mosque'', 04.07.2013]&lt;/ref&gt; waard yn april 2013 de Hagia Sofia fan Trabzon nei in lange juridyske striid tawiisd oan 'e islamityske stifing &quot;Sultan Mehmet&quot;. Protesten út binnen- en bûtenlân wiene om 'e nocht en mei in gebedstsjinst waard de tsjerke noch foar de [[Ramadan]] as moskee yn gebrûk nommen. &lt;ref&gt;[http://www.refdag.nl/kerkplein/christenvervolging/turkije/turkse_moslims_annexeren_kerk_in_trabzon_1_757876 Reformatorisch Dagblad: ''Turkse moslims annexeren kerk in Trabzon'', 29.07.2013]&lt;/ref&gt;
It islamisearjen fan it gebou hie fan gefolgen dat in diel fan 'e kristlike fresko's efter gerdinen ferstoppe waarden, wylst de âlde klokketoer as minaret yn gebrûk nommen waard. De Turkske Assosiaasje fan Archeologen wie poerlilk en liet witte: &quot;de ferneatiging fan it eigendom fan in museum as de Hagia Sofia, dat tafoege wurde kin oan it [[wrâlderfgoed]], is in misdie tsjin de kultuer en it minskdom&quot;. Tsjinstanners beskuldigen it regear dat it de frijheid fan godstsjinst beheinde ta de frijheid fan 'e [[Soennisme|soennityske]] moslims.&lt;ref&gt;[http://www.ibtimes.co.uk/articles/494506/20130725/hagia-sofia-church-mosque-trabazon.htm International Business Times: ''Trabzon's Hagia Sofia: How Converting Church to Mosque Hurts Both Religions'', 25 july 2013]&lt;/ref&gt;. 

== Arsjitektuer ==
De eardere tsjerke foarmet in wichtich foarbyld fan 'e letbyzantynske arsjitektuer. De tsjerke hat in hege sintrale koepel, dy't op fjouwer massive pylders droegen bôgen rêst. Under de koepel is de flier bedutsen mei in kleurryk mozayk fan [[opus sectile]]. Troch de portiken op it noarden en suden kriget it monumint in [[Krústsjerke|krúsfoarmich]] grûnplan. De Hagia Sofia is 22 meter lang, 11,6 meter breed en 12,7 meter heech. West fan 'e tsjerke stiet in 40 meter hege klokketoer út 1427, wêrfan't it ynterieur ek mei fresko's fersierd is. De fresko's stellen foar it grutste part [[Nije Testamint|Nij-Testamintyske]] sènes foar en waarden yn 'e jierren 1958-1964 troch saakkundigen fan 'e [[Universiteit fan Edinburgh]] yn gearwurking mei de oerheid restaurearre. De fersierings op 'e bûtenmuorren ferwize nei lokale tradysjes fan [[Armeenje|Armeenske]] en [[Georgje|Georgyske]] tsjerken.

== Ofbylden ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Hagia Sophia interior.JPG|Koer''
Ofbyld:Trabzon, Hagia Sophia (39484864565).jpg|
Ofbyld:Trabzon - Hagia Sophia von Trapezunt, Fresken 14. Jh..JPG|Ingels
&lt;/gallery&gt;
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:HagiaSophia,MarriageCana.jpg|Brulloft fan Kana
Ofbyld:Dome frescoes, Hagia Sophia, Trabzon.JPG|Koepel
Ofbyld:Floor of Hagia Sophia, Trabzon.JPG|Flier
&lt;/gallery&gt;
{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Hagia Sophia, Trabzon|Hagia Sofia, Trabzon}}
}}
[[Kategory:Tsjerkegebou yn Turkije]]
[[Kategory:Moskee yn Turkije]]
[[Kategory:Museum yn Turkije]]
[[Kategory:Bouwurk út 1263]]</text>
      <sha1>q0860mhupncghhhzdib3v67myr0vbbu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Echte fazanten</title>
    <ns>0</ns>
    <id>148203</id>
    <revision>
      <id>1174028</id>
      <parentid>1172055</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T23:36:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>red</comment>
      <origin>1174028</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8412" sha1="cbo5x13rr5w3d0sbh3fn18wtbgkiyj4" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks bisteryk
| namme               = echte fazanten
| ôfbylding           =Pheasant.jpg
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = De [[fazant]] (''Phasianus colchicus'').
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[dieren]] (''Animalia'')
| takson3             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme3              = [[rêchstringdieren]] (''Chordata'')
| takson4             = [[ûnderstamme]]:
| namme4              = [[wringedieren]] (''Vertebrata'')
| takson5             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme5              = [[fûgels]] (''Aves'')
| takson6             = [[ûnderklasse]]:
| namme6              = [[moderne fûgels]] (''Neornithes'')
| takson7             = [[tuskenklasse]]:
| namme7              = [[nijkakigen]] (''Neognathae'')
| takson8             = [[boppeskift]]:
| namme8              = [[goes- en hineftigen]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Galloanserae'')
| takson9             = [[skift]]:
| namme9              = [[hineftigen]] (''Galliformes'')
| takson11            = [[boppefamylje]]:
| namme11             = [[fazantfûgels]] (''Phasianoidea'')
| takson12            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]:
| namme12             = [[fazanteftigen]] (''Phasianidae'')
| takson13            = [[ûnderfamylje]]:
| namme13             = '''echte fazanten''' (''Phasianinae'')
| takson14            = 
| namme14             =
| takson15            = 
| namme15             =
| takson16            = 
| namme16             =
| takson17            = 
| namme17             =
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[Thomas Horsfield|Horsfield]], 1821
| lânkaart            = 
| lânkaarttekst       = 
| lânkaartbreedte     = 
}}
De '''echte fazanten''' ([[wittenskiplike namme]]: ''Phasianinae'') foarmje in [[ûnderfamylje]] fan 'e [[klasse (taksonomy)|klasse]] fan 'e [[fûgels]] (''Aves''), it [[boppeskift]] fan 'e [[goes- en hineftigen]] (''Galloanserae''), it [[skift]] fan 'e [[hineftigen]] (''Galliformes''), de [[boppefamylje]] fan 'e [[fazantfûgels]] (''Phasianoidea'') en de [[famylje (taksonomy)|famylje]] fan 'e [[fazanteftigen]] (''Phasianidae''). Ta dizze [[taksonomy]]ske kloft hearre û.o. de [[fazanten]], [[frankolinen]], [[kaamhinnen]] (dêr't de gewoane [[hin]] ta heart), [[kalkoenen]], [[kuorhinnen]], [[kwartels]], [[patrizen]] en [[pauwen]]. 

==Yndieling==
De [[patrizen|patriisfûgels]] (''Perdix'') foarmen foarhinne in eigen ûnderfamylje, de ''Perdicinae'', mar nij ûndersyk nei it [[mitogondriaal DNA]] fan 'e ûnderskate [[soarte]]n hat útwiisd dat dy kloft [[parafyly|parafyletysk]] wie, mei't guon [[skaai (taksonomy)|skaaien]] patriisfûgels nauwer besibben wiene mei de [[kaamhinnen]] (''Gallus''), wylst oaren mear gemien hiene mei de [[fazanten]] (''Phasianus''). Yn 'e nije [[taksonomy]]ske yndieling, dy't yn [[2021]] formeel akseptearre waard troch de gesachhawwende [[Ynternasjonale Uny fan Ornitologen]] (IOU), wurde de skaaien fan 'e pratriisfûgels dêrom oer de ûnderskate [[tûke (taksonomy)|tûken]] fan 'e echte fazanten ferdield. Ek de [[kalkoenfûgels]] en de [[rûchpoathinnen]] dy't foarhinne wol as selsstannige [[ûnderfamylje]]s (''Meleagridinae'', resp. ''Tetraodinae'') beskôge waarden, binne op basis fan nij [[genetika|genetysk]] ûndersyk yn 'e echte fazanten ynpast.

De wichtichste opdieling fan 'e echte fazanten is in opspjalting midstwa yn in pear [[takson|kladen]] dy't noch gjin taksonomyske namme krigen hawwe, mar oantsjut wurde as de &quot;rjochtoppige&quot; klade en de &quot;ûnrjochtoppige&quot; klade. It tinken is dat beide groepen útinoar giene yn it iere [[Oligoseen]], likernôch 30&amp;nbsp;miljoen [[jier]] lyn. It ferskil is dat by soarten út 'e &quot;rjochtoppige&quot; klade by in normale stân de [[kop]] him rjocht of hast rjocht boppe de [[poat]]en befynt. By soarten út 'e &quot;ûnrjochtoppige&quot; klade befynt de kop him by in normale lichemsstân in stik foarliker as de poaten. 

==Beskriuwing==
Echte fazanten wurde karakterisearre troch in sterke [[seksuele dimorfy]], wêrby't de [[mantsje]]s faak felle [[kleur]]en hawwe om yn 'e [[peartiid]] mei te pronkjen en ek tarist binne mei oare fersiersels, lykas [[kaam (fûgels)|kammen]], [[lel (fûgels)|lellen]] en ûnfunksjoneel lange [[sturt]]en, wylst de [[wyfke]]s saaie kleuren hawwe, lykas [[brún]] en [[griis]], sadat se net opfalle as se op it [[nêst (fûgels)|nêst]] sitte te [[brieden (fûgels)|brieden]]. De mantsjes binne fierders yn 'e regel ek in slach(je) grutter as de wyfkes. Se spylje ornaris gjin rol by it [[opfieding|grutbringen]] fan 'e [[fûgelpyk|piken]]. It dieet fan echte fazanten bestiet benammen út [[sied (plant)|sied]] mei wat [[blêd (plant)|blêdgrien]], oanfolle troch [[ynsekten]] en oar lyts wrimelt, lykas [[spinnen]] en [[wjirms]].

==Underfamylje-opbou==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width: 475px;&quot;
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;width: 50%; background-color: Honeydew;&quot; | {{Stambeam2}}
* ûnderfamylje '''echte fazanten''' (''Phasianinae'')
** &quot;rjochtoppige&quot; klade
*** ''incertae cedis'' &lt;small&gt;(yndieling ûnwis)&lt;/small&gt;
**** skaai [[bloedfazanten]] (''Ithaginis'')
**** skaai [[Yndyske boskpatrizen]] (''Rhizothera'')
**** skaai [[patrizen]] (''Perdix'')
**** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[sniepatrizen]] (''Lerwa'')
*** tûke [[echte fazantfûgels]] (''Phasianini'')
**** skaai [[earfazanten]] (''Crossoptilon'')
**** skaai [[fazanten]] of gewoane fazanten (''Phasianus'')
**** skaai [[hoannefazanten]] (''Lophura'')
**** skaai [[kraachfazanten]] (''Chrysolophus'')
**** skaai [[langsturtfazanten]] (''Syrmaticus'')
**** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[wallichfazanten]] of Wallichs fazanten (''Catreus'')
*** tûke [[glânsfazantfûgels]] (''Lophophorini'')
**** skaai [[glânsfazanten]] (''Lophophorus'')
**** skaai [[kylsturthinnen]] (''Tetraophasis'')
**** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[saterhinnen]] (''Tragopan'')
*** {{Stambeam2/ein tûke}}tûke [[rûchpoathinnen]] (''Tetraonini'')
**** skaai [[auerhinnen]] (''Tetrao'')
**** skaai [[beamsniehinnen]] (''Dendragapus'')
**** skaai [[boskhinnen]] (''Tetrastes'')
**** skaai [[bosksniehinnen]] (''Canachites'')
**** skaai [[kalkoenen]] (''Meleagris'')
**** skaai [[koklasfazanten]] (''Pucrasia'')
**** skaai [[kraachhinnen]] (''Bonasa'')
**** skaai [[kuorhinnen]] of bjirkhinnen (''Lyrurus'')
**** skaai [[prêrjehinnen]] (''Tympanuchus'')
**** skaai [[sichtewjukhinnen]] (''Falcipennis'')
**** skaai [[sniehinnen]] (''Lagopus'')
**** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[waaierhinnen]] (''Centrocercus'')
** {{Stambeam2/ein tûke}}&quot;ûnrjochtoppige&quot; klade
*** ''incertae cedis'' &lt;small&gt;(yndieling ûnwis)&lt;/small&gt;
**** skaai [[dwerchfazanten]] (''Galloperdix'')
**** skaai [[Eastaziatyske boskpatrizen]] (''Tropicoperdix'')
**** skaai [[paufazanten]] of spegelpauwen (''Polyplectron'')
**** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[readkopboskpatrizen]] (''Haematortyx'')
*** tûke [[kaamhinfûgels]] (''Gallini'')
**** skaai [[bamboepatrizen]] (''Bambusicola'')
**** skaai [[fjildfrankolinen]] (''Campocolinus'')
**** skaai [[frankolinen]] (''Francolinus'')
**** skaai [[kaamhinnen]] (''Gallus'')
**** skaai [[kwartelfrankolinen]] (''Ortygornis'')
**** skaai [[lathampatrizen]] of Lathams patrizen (''Peliperdix'')
**** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[rûchfearfrankolinen]] (''Scleroptila'')
*** tûke [[kwartelfûgels]] (''Coturnicini'')
**** skaai [[berchhinnen]] (''Tetraogallus'')
**** skaai [[dwerchpatrizen]] (''Perdicula'')
**** skaai [[Himalayakwartels]] (''Ophrysia'')
**** skaai [[kwartels]] (''Coturnix'')
**** skaai [[Madagaskarpatrizen]] (''Margaroperdix'')
**** skaai [[patriisfrankolinen]] (''Pternistis'')
**** skaai [[stienpatrizen]] (''Alectoris'')
**** skaai [[ûnechte kwartels]] (''Synoicus'')
**** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[woastynpatrizen]] (''Ammoperdix'')
*** {{Stambeam2/ein tûke}}tûke [[paufûgels]] (''Pavonini'')
**** skaai [[argusfazanten]] (''Argusianus'')
**** skaai [[Kongopauwen]] (''Afropavo'')
**** skaai [[pauwen]] (''Pavo'')
**** {{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[toefargusfazanten]] (''Rheinardia'')
{{Stambeam2/ein}}
|-
|}

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Phasianinae ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Phasianinae}}
}}

[[Kategory:Fazanteftige]]</text>
      <sha1>cbo5x13rr5w3d0sbh3fn18wtbgkiyj4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Berjocht:De Fryske Marren</title>
    <ns>10</ns>
    <id>155310</id>
    <revision>
      <id>1174003</id>
      <parentid>1160332</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T21:54:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>Iwert taheakke</comment>
      <origin>1174003</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2532" sha1="dmlkfzfezyiggtan6yqm4zt5ksvcgup" xml:space="preserve">{| id=&quot;toc&quot; style=&quot;font-size:90%; margin-top:1em; margin-bottom:-0.5em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both; margin:auto;&quot; width=&quot;100%&quot;
! align=&quot;center&quot; width=&quot;2%&quot; | [[Ofbyld:Frisian flag.svg|30px|border|]]
! align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#ccccff&quot; width=&quot;100%&quot; | [[De Fryske Marren]]
! align=&quot;center&quot; width=&quot;2%&quot; | [[Ofbyld:De_Friese_Meren_vlag.svg|30px|border]]
|-
| align=&quot;center&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot; colspan=&quot;3&quot; | '''Stêd''':&lt;br&gt;[[Sleat (stêd)|Sleat]] &lt;br&gt;
|- style=&quot;text-align:right;&quot;
| align=&quot;center&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot; colspan=&quot;3&quot; | '''Doarpen en útbuorrens''':&lt;br&gt;[[Aldegea (Gaasterlân)|Aldegea]] • [[Aldehaske]] • [[Aldemardum]] • [[Alde&amp;nbsp;Ouwer]] • [[Bakhuzen]] • [[Balk]] • [[Bantegea]] • [[Boarnsweach]] • [[De Broek]] • [[Diken]] • [[Dolsterhuzen]] • [[Dunegea]] • [[Eagmaryp]] • [[Ealahuzen]] • [[Eastersee]] • [[Follegea]] • [[Goaiïngaryp]] • [[Harich]] • [[Haskerhoarne]] • [[Ychten]] • [[Ychtenbrêge]] • [[De Jouwer]] • [[Jiskenhuzen]] • [[Jistergea]] • [[Kolderwâlde]] • [[Langwar]] • [[Legemar]] • [[De Lemmer]] • [[Murns]] • [[Nijehaske]] • [[Nijemardum]] • [[Ousterhaule]] • [[Ousternijegea]] • [[Reahel (De Fryske Marren)|Reahel]] • [[Riis]] • [[Rotstergaast]] • [[Rotsterhaule]] • [[Rottum (Fryslân)|Rottum]] • [[Rûgehuzen]] • [[Skarsterbrêge]] • [[Sint-Jânsgea]] • [[Sint-Nyk]] • [[Sniksweach]] • [[Sondel]] • [[Terherne]] • [[Terkaple]] • [[Teroele]] • [[Tsjerkgaast]] • [[Vegelinsoard]] • [[Wikel (plak)|Wikel]] &lt;br&gt;
|- style=&quot;text-align:right;&quot;
| align=&quot;center&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot; colspan=&quot;3&quot; | '''Buorskippen''':&lt;br&gt;[[Ballingboer]] • [[De Bargebek]] • [[De Bels]] • [[Brekkenpolder]] • [[Delbuorren]] • [[Finkebuorren (Sint-Nyk)|Finkebuorren]] • [[Finkebuorren (Gaasterlân)]] • [[Fjouwerhûs (Reahel)|Fjouwerhûs]] • [[Frisbuorren]] • [[Heaburgen]] • [[De Heide (buorskip)|De Heide]] • [[Hústerheide]] • [[Iwert]] • [[De Kommisjepôle]] • [[Nij Amearika]] • [[De Noed]] • [[De Rylst]] • [[Sânbuert]] • [[Skoattersyl]] &lt;small&gt;(foar in part)&lt;/small&gt; • [[Skou (buorskip)|Skou]] • [[Spannenburch (buorskip)|Spannenburch]] • [[Teakesyl]] • [[Tropherne]] • [[Twahûs]] • [[Unlân (buorskip)|Unlân]] • [[Westein (Eastersee)|Westein]] • [[Westerein Harich]] &lt;br&gt;
|-
|colspan=&quot;3&quot;|{{Bewurklinks|Berjocht:De Fryske Marren}}
|}&lt;noinclude&gt;[[Kategory:Berjocht: Navigaasje Gemeente Fryslân|Fryske Marren, De]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dmlkfzfezyiggtan6yqm4zt5ksvcgup</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Goffers en mûsgoffers</title>
    <ns>0</ns>
    <id>168874</id>
    <revision>
      <id>1174026</id>
      <parentid>1128470</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T23:34:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>red</comment>
      <origin>1174026</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3367" sha1="b828mt4tv5p26exkpzvy1ycnr8b5q4o" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks bisteryk
| ôfbylding           =Kangaroo-rat.jpg
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = In [[kangoeroerotten|kangoeroerôt]].
| namme               = goffers en mûsgoffers
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[dieren]] (''Animalia'')
| takson3             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme3              = [[rêchstringdieren]] (''Chordata'')
| takson4             = [[ûnderstamme]]:
| namme4              = [[wringedieren]] (''Vertebrata'')
| takson5             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme5              = [[sûchdieren]] (''Mammalia'')
| takson6             = [[skift]]:
| namme6              = [[kjifdieren]] (''Rodentia'')
| takson7             = [[ûnderskift]]:
| namme7              = [[bevers en goffers]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Castorimorpha'')
| takson8             = [[tuskenskift]]:
| namme8              = [[goffereftigen]] (''Geomorpha'')
| takson9             = [[boppefamylje]]:
| namme9              = '''goffers en mûsgoffers''' &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Geomyoidea'')
| takson11            = 
| namme11             = 
| takson12            = 
| namme12             = 
| takson13            = 
| namme13             =
| takson14            = 
| namme14             =
| takson15            = 
| namme15             =
| takson16            = 
| namme16             =
| takson17            = 
| namme17             =
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = Bonaparte, 1845
}}
De '''goffers en mûsgoffers''' ([[wittenskiplike namme]]: ''Geomyoidea'') foarmje in [[boppefamylje]] fan 'e [[klasse (taksonomy)|klasse]] fan 'e [[sûchdieren]] (''Mammalia''), it [[skift]] fan 'e [[kjifdieren]] (''Rodentia''), it [[ûnderskift]] fan 'e [[bevers en goffers]] (''Castorimorpha'') en it [[tuskenskift]] fan 'e [[goffereftigen]] (''Geomorpha''). Ta dizze boppefamylje hearre de [[goffers]] en [[mûsgoffers]] (of wangpûdmûzen) en harren [[fossyl|fossile]] sibben. Yn totaal giet it om sa'n 100 libbene [[soarte]]n, dy't benammen foarkomme yn [[Noard-Amearika]], hoewol't guon harren [[ferspriedingsgebiet|fersprieding]] troch de [[Grutte Amerikaanske Utwikseling]] útwreide hawwe nei it noardlike part fan [[Súd-Amearika]].

==Boppefamylje-opbou==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width: 500px;&quot;
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;width: 50%; background-color: Honeydew;&quot; | {{Stambeam2}}
* boppefamylje '''goffers en mûsgoffers''' (''Geomyoidea'')
** ''incertae cedis'' &lt;small&gt;(yndieling ûnwis)&lt;/small&gt;
*** skaai ''[[Diplolophus]]'' †
*** skaai ''[[Floresomys]]'' †
*** skaai ''[[Heliscomys]]'' †
*** skaai ''[[Jimomys]]'' †
*** skaai ''[[Schizodontomys]]'' †
***{{Stambeam2/ein tûke}} skaai ''[[Texomys]]'' †
** famylje ''[[Entoptychidae]]'' †
** famylje ''[[Florentiamyidae]]'' †
** famylje [[goffers]] (''Geomyidae''): 35 soarten
**{{Stambeam2/ein tûke}}famylje [[mûsgoffers]] of wangpûdmûzen (''Heteromyidae''): 63 soarten
{{Stambeam2/ein}}
|-
|}

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Geomyoidea ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Geomyoidea}}
}}

{{DEFAULTSORT:Goffers en musgoffers}}
[[Kategory:Kjifdier]]</text>
      <sha1>b828mt4tv5p26exkpzvy1ycnr8b5q4o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mûsgoffers</title>
    <ns>0</ns>
    <id>168876</id>
    <revision>
      <id>1174025</id>
      <parentid>1131776</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T23:34:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Famylje-opbou */ red</comment>
      <origin>1174025</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4870" sha1="htf25b3qzod37wj98d1e54gyr8o0wsg" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks bisteryk
| ôfbylding           =Dipodomys nitratoides.jpg
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = In [[Fresnokangaroerôt]] (''Dipodomys nitratoides'').
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[dieren]] (''Animalia'')
| takson3             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme3              = [[rêchstringdieren]] (''Chordata'')
| takson4             = [[ûnderstamme]]:
| namme4              = [[wringedieren]] (''Vertebrata'')
| takson5             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme5              = [[sûchdieren]] (''Mammalia'')
| takson6             = [[skift]]:
| namme6              = [[kjifdieren]] (''Rodentia'')
| takson7             = [[ûnderskift]]:
| namme7              = [[bevers en goffers]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Castorimorpha'')
| takson8             = [[tuskenskift]]:
| namme8              = [[goffereftigen]] (''Geomorpha'')
| takson9             = [[boppefamylje]]:
| namme9              = [[goffers en mûsgoffers]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Geomyoidea'')
| takson11            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]: 
| namme11             = '''mûsgoffers''' (''Heteromyidae'')
| takson12            = 
| namme12             = 
| takson13            = 
| namme13             =
| takson14            = 
| namme14             =
| takson15            = 
| namme15             =
| takson16            = 
| namme16             =
| takson17            = 
| namme17             =
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = [[John Edward Gray|Gray]], 1868
}}
De '''mûsgoffers''' ([[wittenskiplike namme]]: ''Heteromyidae''), ek wol '''wangpûdmûzen''' of '''wangsekmûzen''' neamd, foarmje in [[famylje (taksonomy)|famylje]] fan 'e [[klasse (taksonomy)|klasse]] fan 'e [[sûchdieren]] (''Mammalia''), it [[skift]] fan 'e [[kjifdieren]] (''Rodentia''), it [[ûnderskift]] fan 'e [[bevers en goffers]] (''Castorimorpha''), it [[tuskenskift]] fan 'e [[goffereftigen]] (''Geomorpha'') en de [[boppefamylje]] fan 'e [[goffers en mûsgoffers]] (''Geomyoidea''). 

==Beskriuwing==
Ta dizze famylje hearre de [[skeintoskmûsgoffers]], [[stikelmûsgoffers]], [[kangoeroemûzen]] en [[kangoeroerotten]]. Yn totaal giet it dêrby om likernôch 65 libbene [[soarte]]n. Dy komme benammen foar yn [[Noard-Amearika]], hoewol't guon harren [[ferspriedingsgebiet|fersprieding]] troch de [[Grutte Amerikaanske Utwikseling]] fia de [[lânbrêge]] fan [[Midden-Amearika]] útwreide hawwe nei it noardlike diel fan [[Súd-Amearika]].

De mûsgoffers binne lytseftige [[herbivoar]]en, dy't komplekse ûndergrûnske [[hoale]]stelsels oanlizze yn 'e [[prêrje]]s en [[woastinen]] fan 'e westlike helte fan Noard-Amearika. Guon soarten komme lykwols foar yn it [[tropysk reinwâld]], dêr't se in selde soarte [[hâlden en dragen]] fertoane. Mûsgoffers hawwe [[wangpûde]]n dy't net yn 'e [[mûle]] sitte, mar oan 'e bûtenkant oer de [[wang]]en hinne en nei efteren rinne oant oer de sydkant fan 'e [[hals]]. De wangpûden binne fan binnen mei [[hier (begroeiïng)|hier]] begroeid en hawwe iepenings oan 'e foarkant, deunby de mûle. Mûsgoffers libje foar it meastepart fan [[sied (plant)|sied]] en oare dielen fan [[planten]], dy't se yn mânske hoemannichten garje yn harren wangpûden en sa mei weromnimme nei harren hoalen. By [[kâld]] of [[rein (delslach)|reinich]] [[waar]] bliuwe de mûsgoffers binnen en tarre se op 'e foarrieden fretten dy't se oanlein hawwe.

==Famylje-opbou==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width: 450px;&quot;
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;width: 50%; background-color: Honeydew;&quot; | {{Stambeam2}}
* famylje '''mûsgoffers''' (''Heteromyidae'')
** ûnderfamylje [[kangoeroemûzen en -rotten]] (''Dipodomyinae'')
***skaai [[kangoeroemûzen]] (''Microdipodops''): 2 soarten
***{{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[kangoeroerotten]] (''Dipodomys''): 19 soarten
** ûnderfamylje [[skeintoskmûsgoffers]] (''Perognathinae'')
***skaai [[glêdhierrige mûsgoffers]] (''Perognathus''): 9 soarten
***{{Stambeam2/ein tûke}}skaai [[rûchhierrige mûsgoffers]] (''Chaetodipus''): 17 soarten
** {{Stambeam2/ein tûke}}ûnderfamylje [[echte mûsgoffers]] (''Heteromyinae'')
***skaai ''[[Dipriomys]]'' †
***skaai [[stikelmûsgoffers]] (''Heteromys''): 16 soarten*
***{{Stambeam2/ein tûke}}skaai ''[[Metaliomys]]'' †
{{Stambeam2/ein}}
&lt;small&gt;&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;) ynkl. it eardere skaai ''Liomys'', dat [[parafyletysk]] bliek te wêzen.&lt;/small&gt;
|-
|}

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Heteromyidae ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Heteromyidae}}
}}

{{DEFAULTSORT:Musgoffers}}
[[Kategory:Mûsgoffer| ]]
[[Kategory:Sûchdierefamylje]]
[[Kategory:Kjifdier]]</text>
      <sha1>htf25b3qzod37wj98d1e54gyr8o0wsg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Skeintoskmûsgoffers</title>
    <ns>0</ns>
    <id>168881</id>
    <revision>
      <id>1174024</id>
      <parentid>1173057</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T23:33:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>- typfl</comment>
      <origin>1174024</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5499" sha1="oan7rx6bzh692jeaoijxrbce3ztx5ky" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks bisteryk
| ôfbylding           =Perognathus flavus.jpg
| ôfbyldingsbreedte   =
| ôfbyldingstekst     = In [[sidehierrige mûsgoffer]] (''Perognathus flavus'').
| takson1             = 
| namme1              =
| takson2             = [[ryk (taksonomy)|ryk]]:
| namme2              = [[dieren]] (''Animalia'')
| takson3             = [[stamme (taksonomy)|stamme]]:
| namme3              = [[rêchstringdieren]] (''Chordata'')
| takson4             = [[ûnderstamme]]:
| namme4              = [[wringedieren]] (''Vertebrata'')
| takson5             = [[klasse (taksonomy)|klasse]]:
| namme5              = [[sûchdieren]] (''Mammalia'')
| takson6             = [[skift]]:
| namme6              = [[kjifdieren]] (''Rodentia'')
| takson7             = [[ûnderskift]]:
| namme7              = [[bevers en goffers]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Castorimorpha'')
| takson8             = [[tuskenskift]]:
| namme8              = [[goffereftigen]] (''Geomorpha'')
| takson9             = [[boppefamylje]]:
| namme9              = [[goffers en mûsgoffers]] &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Geomyoidea'')
| takson11            = [[famylje (taksonomy)|famylje]]: 
| namme11             = [[mûsgoffers]] (''Heteromyidae'')
| takson12            = [[ûnderfamylje]]:
| namme12             = '''skeintoskmûsgoffers''' &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;(''Perognathinae'')
| takson13            = 
| namme13             =
| takson14            = 
| namme14             =
| takson15            = 
| namme15             =
| takson16            = 
| namme16             =
| takson17            = 
| namme17             =
| takson18            = 
| namme18             =
| takson19            = 
| namme19             =
| beskriuwer, jier    = Coues, 1875
}}
De '''skeintoskmûsgoffers''' ([[wittenskiplike namme]]: ''Perognathinae'') foarmje in [[ûnderfamylje]] fan 'e [[klasse (taksonomy)|klasse]] fan 'e [[sûchdieren]] (''Mammalia''), it [[skift]] fan 'e [[kjifdieren]] (''Rodentia''), it [[ûnderskift]] fan 'e [[bevers en goffers]] (''Castorimorpha''), it [[tuskenskift]] fan 'e [[goffereftigen]] (''Geomorpha''), de [[boppefamylje]] fan 'e [[goffers en mûsgoffers]] (''Geomyoidea'') en de [[famylje (taksonomy)|famylje]] fan 'e [[mûsgoffers]] (''Heteromyidae''). 

==Beskriuwing==
Ta dizze ûnderfamylje hearre twa [[skaai (taksonomy)|skaaien]] fan [[mûsgoffers]], dy't almeast op 'e [[prêrje]]s en [[steppe]]n en yn 'e [[woastinen]] libje fan 'e westlike helte fan [[Noard-Amearika]]. Se fiede har foar it meastepart mei [[sied (plant)|sied]] en oar [[plant]]aardich materiaal en hawwe alsa in [[herbivoar]] dieet. Har fretten sammelje se yn grutte hoemannichten yn har eksterne [[wangpûde]]n, dy't oer de bûtenkant fan 'e [[wang]]en hinne sitte. Sa drage se it mei werom nei de komplekse [[hoale]]stelsels dy't se ûnder de grûn oanlizze om it op te slaan foar [[kâld]] of min [[waar]]. Skeintoskmûsgoffers ûnderskiede har fan oare mûsgoffers trochdat it [[toskglazuer]] op har [[kiezzen]] fluch fuortslyt troch [[kôgjen]], mei as gefolch dat it [[toskbien]] bleat komt te lizzen. Nei dat proses wurdt ferwiisd troch de [[wittenskiplike namme]], dy't bestiet út 'e dielen ''pero-'', [[Gryksk]] foar &quot;skeind&quot; of &quot;misfoarme&quot;, en ''gnathus'', &quot;tosk&quot; of &quot;kaak&quot;.

==Underfamylje-opbou==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width: 500px;&quot;
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
| scope=&quot;row&quot; style=&quot;width: 50%; background-color: Honeydew;&quot; | {{Stambeam2}}
* ûnderfamylje '''skeintoskmûsgoffers''' (''Perognathinae'')
** skaai [[glêdhierrige mûsgoffers]] (''Perognathus'')
*** [[Arizonamûsgoffer]] (''Perognathus amplus'')
*** [[flaktemûsgoffer]] (''Perognathus flavescens'')
*** [[langpoatmûsgoffer]] (''Perognathus longimembris'')
*** [[lytse mûsgoffer]] (''Perognathus parvus'')
*** [[merriammûsgoffer]] of Merriams mûsgoffer (''Perognathus merriami'')
*** [[San Joaquinmûsgoffer]] (''Perognathus inornatus'')
*** [[sidehierrige mûsgoffer]] (''Perognathus flavus'')
*** [[Wyomingmûsgoffer]] (''Perognathus fasciatus'')
***{{Stambeam2/ein tûke}} [[wytearmûsgoffer]] (''Perognathus alticola'')
**{{Stambeam2/ein tûke}} skaai [[rûchhierrige mûsgoffers]] (''Chaetodipus'')
*** [[baileymûsgoffer]] of Bailey's mûsgoffer (''Chaetodipus baileyi'')
*** [[Bajamûsgoffer]] (''Chaetodipus rudinoris'')
*** [[boarstelhierrige mûsgoffer]] (''Chaetodipus hispidus'')
*** [[Chihuahuamûsgoffer]] (''Chaetodipus eremicus'')
*** [[dalquestmûsgoffer]] of Dalquests mûsgoffer (''Chaetodipus dalquesti'')
*** [[goldmanmûsgoffer]] of Goldmans mûsgoffer (''Chaetodipus goldmani'')
*** [[Kalifornyske mûsgoffer]] (''Chaetodipus californicus'')
*** [[langsturtmûsgoffer]] (''Chaetodipus formosus'')
*** [[lytse woastynmûsgoffer]] (''Chaetodipus arenarius'')
*** [[nelsonmûsgoffer]] of Nelsons mûsgoffer (''Chaetodipus nelsoni'')
*** [[rotsmûsgoffer]] (''Chaetodipus intermedius'')
*** [[San Diegomûsgoffer]] (''Chaetodipus fallax'')
*** [[Sinaloamûsgoffer]] (''Chaetodipus pernix'')
*** [[smelkopmûsgoffer]] (''Chaetodipus artus'')
*** [[stikelhierrige mûsgoffer]] (''Chaetodipus spinatus'')
*** [[streekte mûsgoffer]] (''Chaetodipus lineatus'')
***{{Stambeam2/ein tûke}} [[woastynmûsgoffer]] (''Chaetodipus penicillatus'')
{{Stambeam2/ein}}
|-
|}

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Perognathinae ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Perognathinae}}
}}

{{DEFAULTSORT:Skeintoskmusgoffers}}
[[Kategory:Mûsgoffer]]</text>
      <sha1>oan7rx6bzh692jeaoijxrbce3ztx5ky</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Giovanni Losi</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177394</id>
    <revision>
      <id>1174032</id>
      <parentid>1173003</parentid>
      <timestamp>2024-11-05T06:27:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Rei Momo</username>
        <id>15121</id>
      </contributor>
      <origin>1174032</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2449" sha1="t0sj0b7hqcfuurbcpybc455e2z09v3k" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Father Giovanni Losi MCCI.jpg|thumb|Giovanni Losi (1865)]]
[[Ofbyld:Father Giovanni Losi MCCI in-Sudan 1880 ca.jpg|thumb|Giovanni Losi (1880)]]

'''Giovanni Losi''' M.C.C.I. &lt;ref&gt; ''Missionarii Comboniani Cordis Iesu'' &lt;/ref&gt; ([[Caselle Landi]], [[29 novimber]] [[1838]] - [[El Obeid]], [[27 desimber]] [[1882]]) wie in [[Itaalje|Italjaanske]] [[preester]] en [[misjonaris]] yn [[Sûdan]].

Yn Caselle Landi, syn wenplak, waard de strjitte dy't lâns de tsjerke en nei it plattelân rint oan him wijd.

Yn 'e mande mei Luigi Bonomi publisearre er de earste kategismus en it earste wurdboek yn de Nobi-taal, oant doe ta ûnbekend yn Europa.

== Libben en wurk ==
De húshâlding ferhuze nei Roncaglia doe't er noch in bern wie en letter gie er nei it [[Seminarium|biskopseminarium]] fan [[Piacenza]]. Hy waard yn 1862 ta pryster wijd.&lt;ref&gt;Giuseppe Bonfanti, Caselle del Po - Caselle Landi, un paese sul Po, 2a ed, Comune di Caselle Landi, 1998, s. 334&lt;/ref&gt; 

Tsien jier letter, yn 1872, gong er nei it missy-ynstitút fan [[Verona]], oprjochte troch [[Daniele Comboni]], om it jier dêrop mei him nei [[Sûdan]] te gean. Hy waard de persoanlike bychtheit fan pater Comboni. Hy wie oerste fan de missy yn El Obeid oant 1878, mar hie gjin goede relaasjes mei de lokale befolking, dy't [[moslim]] wiene en him altyd tsjin him ferset hie. Nei Comboni syn dea yn 1881 waard er beneamd ta oerste ad interim foar de hiele missy yn Sintraal-Afrika. &lt;ref&gt;[https://www.treccani.it/enciclopedia/giovanni-losi_(Dizionario-Biografico)/ Losi, Giovanni (Dizionario Biografico degli Italiani), Lucia Ceci]&lt;/ref&gt; &lt;br&gt; 
Hy waard siik troch [[skuorbot]] en ferstoar op 27 desimber 1882 yn de âldens fan 44 jier. &lt;ref&gt; Giuseppe Bonfanti, Caselle del Po - Caselle Landi, un paese sul Po, 2a ed, Comune di Caselle Landi, 1998, s. 336 &lt;/ref&gt; 

Hy waard beïerdige yn El-Obeid, mar syn grêf waard ûnthillige troch fûnemintalisten doe't de Mahadi's de regio yn 1889 feroveren. &lt;ref&gt; [https://www.comboni.org/fratelli/106304/ ''In Pace Christi - Giovanni Losi'']. Rieplachte 20 septimber 2024 &lt;/ref&gt;

== Keppeling om utens ==
{{Commonscat}}

{{Boarnen|boarnefernijing=
* Ynlieding fan it Ingelstalige artikel, [[:en:Giovanni Losi]]
{{Reflist}}
}}

{{DEFAULTSORT:Losi, Giovanni}}
[[Kategory:Roomsk-katolyk preester]]
[[Kategory:Italjaansk sindeling]]
[[Kategory:Italjaansk kristlik preester]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1838]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1882]]</text>
      <sha1>t0sj0b7hqcfuurbcpybc455e2z09v3k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Die schwarzen Brüder</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177781</id>
    <revision>
      <id>1174006</id>
      <parentid>1173960</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T23:03:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <origin>1174006</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8571" sha1="eltmti2nuhg87aaxw4sahm1yc6vp3x0" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Ramoneur_savoie.jpg|thumb|ansichtkaart út 1910]]
'''''Die schwarzen Brüder''''' (''De swarte bruorren''), yn it Nederlânsk ferskynd as '''''Levende bezems''''' (''Libbene biezems'') is in boek foar [[jongfolwoeksene]]n fan de [[Switserlân|Switserske]] skriuwster [[Lisa Tetzner]] en har man Kurt Kläber alias [[Kurt Held]].

== Boek ==
It boek waard yn 1940/1941 yn twa dielen publisearre en fertelt it op feiten basearre ferhaal fan de lytse Giorgio út Sonogno yn de Verzasca-fallei yn it kanton Ticino yn Switserlân, dy’t wurke as skoarstienreager. Lisa Tetzner hie yn âld kroaniken lêzen oer it lot fan sokke lytse jonges ut de Verzasca-fallei en oare falleien yn Ticino dy’t fanwege harren lytse as skoarstienreagers ( spazzacamini yn it Italjaansk) yn Milaan wurken. Oant de midden fan de 19de iuw waarden dizze jonges fanwege ekonomyske needsaak foar dit doel ferkocht nei Noard-Italië. In protte stoaren ûnder it gefaarlike wurk.
De jongfolwoeksenenroman waard begûn troch Lisa Tetzner, mar waard ôfmakke troch har man Kurt Kläber. Omdat hy as polityk flechtling yn [[Switserlân]] net publisearje mocht, ferskynde it boek ûnder de namme fan syn frou. It wie Kurt Kläber syn earste boek foar jongerein en syn earste boek ûnder it pseudonym Kurt Held, dat hy dêrnei foar alle publikaasjes brûken bleau.
De Switserske histoarikus Linus Bühler beskreau it maatskiplik-krityske wurk as in bern fan syn tiid, wêryn't de ynfloeden fan de tiid dêr't it yn skreaun is trochskine. Wat benammen opfalt is it negative byld fan de Italjanen dat yn de roman ferbylde is. Om dit negative byld te ûnderstreekjen, waarden ek histoaryske feiten ferkeard foarsteld. Yn it wurk wurde de masterskoarstienreagers presintearre as Italjanen, ek al kamen se eins út Ticino.

== Ynhâld ==
Giorgio groeide op as bern fan earme berchboeren yn it lytse doarp Sonogno. Op in dei brekt syn mem har foet. Om't de famylje gjin jild hat foar de dokter, wurdt Giorgio ferkocht as skoarstienreager. De ‘man mei it litteken’, Antonio Luini, bringt him tagelyk mei oaren nei Milaan ta. Tidens de gefaarlike reis rekket Giorgio befreone mei Alfredo, dy’t ek ferkocht is, en dy't út in doarp yn Misox komt.

Yn Milaan moetet Giorgio de baas skoarstienreager Rossi, dy't ûnder de kwint sit fan syn wrede frou. Giorgio wurdt fernedere troch har soan Anselmo en krijt amper genôch te iten. Rossi syn sike dochter Angeletta jout him sa no en dan wat. De man mei it litteken bringt tegearre mei de skipper Giorgio, Alfredo en in groep oare Tessiner jonges nei Milaan, allinnich de boat slacht om en mar in pear minsken oerlibje it. Noch wurde se ferkocht oan skoarstienreagers. Dy hawwe nammentlik ferlet fan jonge jonges as helpke, omdat dy yn skoarstiens klimme kinne om dy skjinmeitsje te kinnen.

Giorgio rekke befreone mei oare skoarstienreagers en wurdt akseptearre yn de ‘Schwarzen Brüder’-mienskip. Giorgio syn baas, master Rossi, is de kweaste net, en ek syn sike dochter Angeletta stekt Giorgio sa no en dan in hert ûnder de riem. Rossi syn frou en syn bedoarne soan Anselmo (it 'kikkertgesicht') hawwe lykwols fan begjin ôf oan in hekel oan Giorgio en dogge der alles oan om him dwers te sitten. Anselmo is lid fan in jeugdbinde, 'de Wolven', dy’t Giorgio faak lestichfalt. Tegearre ferdigenje se har tsjin de oanfallen fan in groep 'wolven'. Alfredo hat it noch minder troffen mei syn master: in lilkaardich allinnichsteande man dy ’t safolle sûpt dat er al giel sjocht (de 'sitroen'), dy ‘t him striemin behannelt. Alfredo rint [[tuberkuloaze]] op, yn dy tiid in deadlike sykte. Wol biedt hy Giorgio help troch him lid wurde te litten fan de Swartgezichten, in binde fan Switserske skoarstienreagerkes. No is Giorgio net mear warleas tsjin de Wolven. Doe't Giorgio, dy't al slim ferswakke wie troch de hurde libbensomstannichheden, by it wurk yn in ferstoppe skoarstien hast ferstike, seach de dokter Casella út Ticino nei him om. Hy soarge derfoar dat Giorgio him tenei better fielde.
Giorgio syn freon Alfredo stjert yn Milaan oan longtuberkuloaze en Giorgio regelt de begraffenis. As de Wolven dit sjogge en Giorgio ek blyk jout fan edelmoedichheid en dapperheid, krije se sympaty foar de Swartgesichten en by de begraffenis fermoedsoene de beide groepen.

Anselmo wegeret te fermoedsoenjen, mar doe't Giorgio oanbea om it ienris en foar altyd út te fjochtsjen, doarde er it net en naam er syn taflecht ta in oanfal yn 'e rêch. Sels de eardere freonen fan Anselmo fûnen dit sa lef dat se har tsjin him keare, him slaan en him út 'e binde sette. As wraak foar dizze fernedering stelt Anselmo kostberheden, leit se yn Giorgio syn sliepplak en beskuldiget Giorgio. Allinnich Angeletta leaut Giorgio noch, en master Rossi wol de plysje belje. Giorgio beseft dat nimmen him leauwe sil, en mei help fan de Wolven flechtet er út Milaan mei in pear Swartgesichten werom nei Switserlân.

Se wurde holpen troch harren eardere fijannen, de 'wolven'. Yn [[Lugano]] fine se ûnderdak by Dr. Casella. Dit soarget der ek foar dat alles op it lêst goed komt. By in ferbliuw yn Lugano ûntdekt Giorgio Antonio Luini. Antonio wurdt oanhâlden en feroardiele ta in lange finzenisstraf. Giorgio bliuwt njoggen jier by de dokter, groeit op en krijt in oplieding, en boasket mei Alfredo syn suster Bianca. As folwoeksen man en jonge learaar komt er werom nei syn berteplak Sonogno.
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Bub und Meister.JPG|Italjaanske skoarstienreager mei syn feintsje, ein 19e iuw
Ofbyld:Kaminfegerbuben.JPG|Skoarstienreagers yn Mailand
Ofbyld:Kaminfegerbub.jpg|Skoarstienreagersfeintsje
Ofbyld:Spazzacamino piangente.jpg|Gûlende skoanstienreagersjonge om 1865; Skilderij fan Antonio Rinaldi, (1816-1875)
&lt;/gallery&gt;

== Harkspul ==
Heidi Knetsch en Stefan Richwien bewurken it materiaal foar de harkspulferzje. Christiane Ohaus regissearre. It is in produksje fan Radio Bremen, Norddeutscher Rundfunk en Bayerischer Rundfunk út 2002. De útfierders binne Raiko Küster, Hildegard Krekel, Horst Mendroch, Andreas Pietschmann en Ulrich Pleitgen. Yn 2004 krige it harkspul de Kwartaalpriis fan de Dútske platekritisy.
* Lisa Tetzner: ''Die Schwarzen Bruder'', Düsseldorf: Patmos 2003, 2 cd's, 104 min, ISBN 978-3-491-24087-2

==Films/musicals ==
* In 1984 waard Die schwarzen Brüder yn opdracht fan ARD ferfilme as in seisdielige searje.
* Sûnt juny 2012 waard de spylfilm Die schwarzen Brüder opnomd ûnder lieding fan de Switser Xavier Koller. De film is in Dútsk-Switserske mienskiplike produksje fan Enigma Film München en Dschoint Ventschr Filmproduktion, Zürich en in ko-produksje fan de Beierske Radio, yn de mande mei ARD Degeto, Arte, WDR en NDR en de Ticino televyzje RSI. Ta de akteurs hearre Moritz Bleibtreu, Ruby O. Fee, Richy Müller, Waldemar Kobus en Fynn Henkel. De film kaam út yn 2013 en waard bekroane mei de Prix Walo. 
* Yn 1995 waard yn Japan in 33-dielige animaasjesearje (anime) makke as ûnderdiel fan it World Masterpiece Theatre ûnder de titel ''Romeo no aoi sora'' (Japansk:ロミオの青い空 Romio no aoi sora, letterlik: 'Romeo syn blauwe loft'), regisearre troch Kōzō Kusuba. It waard ek yn Dútslân útstjoerd ûnder de titel ''Die schwarzen Brüder''.
* Op 31 maart 2007 gie de musical ''Die schwarzen Brüder'' yn premiêre yn [[Schaffhausen]], Switserlân (komposysje fan Georgij Modestov, tekst fan Mirco Vogelsang). Op 22 july 2010 gie in iepenloftferzje fan de musical yn première op it driuwende poadium oan de Walensee yn Walenstadt.
* Yn april 2011 waard it ferhaal as musical opfierd yn Münsingen.
* Op 7 augustus 2014 belibbe de musical ''Die schwarzen Brüder'' syn Dútske premiêre yn kastiel Bückeburg, regisearre troch Mirco Vogelsang. Maite Kelly spile frou Rossi. Oare dielnimmers wiene Thorsten Tinney, Janko Danailow, Peterzeug en Conny Braun.

== Boekedysjes ==
* ''Die schwarzen Brüder. Underfinings en aventoeren fan in lytse Ticino''. 2 dielen, yllustrearre troch Theo Glinz. Sauerlander, Aarau 1940/1941.
** Nije útjefte, mei tekeningen fan Emil Zbinden. Sauerländer, Aarau 1970, ISBN 3-7941-0402-1 en ISBN 3-7941-0403-X.
** Nije útjefte yn ien diel: Sauerländer, Mannheim 2010, ISBN 978-3-7941-8104-9.
** Op 'en nij besjoene edysje: Fischer Sauerländer, Frankfurt am Main 2024, ISBN 978-3-7335-0782-4.
* ''Die schwarzen Brüder. Roman yn byld, yllustrearre troch Hannes Binder''. Sauerländer by Patmos, Düsseldorf 2002, ISBN 3-7941-4900-9.

{{DEFAULTSORT:Schwarzen bruder, die}}
[[Kategory:Jeugdroman]]
[[Kategory:Dútsktalige roman]]
[[Kategory:Roman út 1941]]</text>
      <sha1>eltmti2nuhg87aaxw4sahm1yc6vp3x0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174008</id>
      <parentid>1174006</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T23:06:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Boekedysjes */ kt</comment>
      <origin>1174008</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8618" sha1="2cdd2wmq70ro0yyywwcljh2688cnenc" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Ramoneur_savoie.jpg|thumb|ansichtkaart út 1910]]
'''''Die schwarzen Brüder''''' (''De swarte bruorren''), yn it Nederlânsk ferskynd as '''''Levende bezems''''' (''Libbene biezems'') is in boek foar [[jongfolwoeksene]]n fan de [[Switserlân|Switserske]] skriuwster [[Lisa Tetzner]] en har man Kurt Kläber alias [[Kurt Held]].

== Boek ==
It boek waard yn 1940/1941 yn twa dielen publisearre en fertelt it op feiten basearre ferhaal fan de lytse Giorgio út Sonogno yn de Verzasca-fallei yn it kanton Ticino yn Switserlân, dy’t wurke as skoarstienreager. Lisa Tetzner hie yn âld kroaniken lêzen oer it lot fan sokke lytse jonges ut de Verzasca-fallei en oare falleien yn Ticino dy’t fanwege harren lytse as skoarstienreagers ( spazzacamini yn it Italjaansk) yn Milaan wurken. Oant de midden fan de 19de iuw waarden dizze jonges fanwege ekonomyske needsaak foar dit doel ferkocht nei Noard-Italië. In protte stoaren ûnder it gefaarlike wurk.
De jongfolwoeksenenroman waard begûn troch Lisa Tetzner, mar waard ôfmakke troch har man Kurt Kläber. Omdat hy as polityk flechtling yn [[Switserlân]] net publisearje mocht, ferskynde it boek ûnder de namme fan syn frou. It wie Kurt Kläber syn earste boek foar jongerein en syn earste boek ûnder it pseudonym Kurt Held, dat hy dêrnei foar alle publikaasjes brûken bleau.
De Switserske histoarikus Linus Bühler beskreau it maatskiplik-krityske wurk as in bern fan syn tiid, wêryn't de ynfloeden fan de tiid dêr't it yn skreaun is trochskine. Wat benammen opfalt is it negative byld fan de Italjanen dat yn de roman ferbylde is. Om dit negative byld te ûnderstreekjen, waarden ek histoaryske feiten ferkeard foarsteld. Yn it wurk wurde de masterskoarstienreagers presintearre as Italjanen, ek al kamen se eins út Ticino.

== Ynhâld ==
Giorgio groeide op as bern fan earme berchboeren yn it lytse doarp Sonogno. Op in dei brekt syn mem har foet. Om't de famylje gjin jild hat foar de dokter, wurdt Giorgio ferkocht as skoarstienreager. De ‘man mei it litteken’, Antonio Luini, bringt him tagelyk mei oaren nei Milaan ta. Tidens de gefaarlike reis rekket Giorgio befreone mei Alfredo, dy’t ek ferkocht is, en dy't út in doarp yn Misox komt.

Yn Milaan moetet Giorgio de baas skoarstienreager Rossi, dy't ûnder de kwint sit fan syn wrede frou. Giorgio wurdt fernedere troch har soan Anselmo en krijt amper genôch te iten. Rossi syn sike dochter Angeletta jout him sa no en dan wat. De man mei it litteken bringt tegearre mei de skipper Giorgio, Alfredo en in groep oare Tessiner jonges nei Milaan, allinnich de boat slacht om en mar in pear minsken oerlibje it. Noch wurde se ferkocht oan skoarstienreagers. Dy hawwe nammentlik ferlet fan jonge jonges as helpke, omdat dy yn skoarstiens klimme kinne om dy skjinmeitsje te kinnen.

Giorgio rekke befreone mei oare skoarstienreagers en wurdt akseptearre yn de ‘Schwarzen Brüder’-mienskip. Giorgio syn baas, master Rossi, is de kweaste net, en ek syn sike dochter Angeletta stekt Giorgio sa no en dan in hert ûnder de riem. Rossi syn frou en syn bedoarne soan Anselmo (it 'kikkertgesicht') hawwe lykwols fan begjin ôf oan in hekel oan Giorgio en dogge der alles oan om him dwers te sitten. Anselmo is lid fan in jeugdbinde, 'de Wolven', dy’t Giorgio faak lestichfalt. Tegearre ferdigenje se har tsjin de oanfallen fan in groep 'wolven'. Alfredo hat it noch minder troffen mei syn master: in lilkaardich allinnichsteande man dy ’t safolle sûpt dat er al giel sjocht (de 'sitroen'), dy ‘t him striemin behannelt. Alfredo rint [[tuberkuloaze]] op, yn dy tiid in deadlike sykte. Wol biedt hy Giorgio help troch him lid wurde te litten fan de Swartgezichten, in binde fan Switserske skoarstienreagerkes. No is Giorgio net mear warleas tsjin de Wolven. Doe't Giorgio, dy't al slim ferswakke wie troch de hurde libbensomstannichheden, by it wurk yn in ferstoppe skoarstien hast ferstike, seach de dokter Casella út Ticino nei him om. Hy soarge derfoar dat Giorgio him tenei better fielde.
Giorgio syn freon Alfredo stjert yn Milaan oan longtuberkuloaze en Giorgio regelt de begraffenis. As de Wolven dit sjogge en Giorgio ek blyk jout fan edelmoedichheid en dapperheid, krije se sympaty foar de Swartgesichten en by de begraffenis fermoedsoene de beide groepen.

Anselmo wegeret te fermoedsoenjen, mar doe't Giorgio oanbea om it ienris en foar altyd út te fjochtsjen, doarde er it net en naam er syn taflecht ta in oanfal yn 'e rêch. Sels de eardere freonen fan Anselmo fûnen dit sa lef dat se har tsjin him keare, him slaan en him út 'e binde sette. As wraak foar dizze fernedering stelt Anselmo kostberheden, leit se yn Giorgio syn sliepplak en beskuldiget Giorgio. Allinnich Angeletta leaut Giorgio noch, en master Rossi wol de plysje belje. Giorgio beseft dat nimmen him leauwe sil, en mei help fan de Wolven flechtet er út Milaan mei in pear Swartgesichten werom nei Switserlân.

Se wurde holpen troch harren eardere fijannen, de 'wolven'. Yn [[Lugano]] fine se ûnderdak by Dr. Casella. Dit soarget der ek foar dat alles op it lêst goed komt. By in ferbliuw yn Lugano ûntdekt Giorgio Antonio Luini. Antonio wurdt oanhâlden en feroardiele ta in lange finzenisstraf. Giorgio bliuwt njoggen jier by de dokter, groeit op en krijt in oplieding, en boasket mei Alfredo syn suster Bianca. As folwoeksen man en jonge learaar komt er werom nei syn berteplak Sonogno.
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Bub und Meister.JPG|Italjaanske skoarstienreager mei syn feintsje, ein 19e iuw
Ofbyld:Kaminfegerbuben.JPG|Skoarstienreagers yn Mailand
Ofbyld:Kaminfegerbub.jpg|Skoarstienreagersfeintsje
Ofbyld:Spazzacamino piangente.jpg|Gûlende skoanstienreagersjonge om 1865; Skilderij fan Antonio Rinaldi, (1816-1875)
&lt;/gallery&gt;

== Harkspul ==
Heidi Knetsch en Stefan Richwien bewurken it materiaal foar de harkspulferzje. Christiane Ohaus regissearre. It is in produksje fan Radio Bremen, Norddeutscher Rundfunk en Bayerischer Rundfunk út 2002. De útfierders binne Raiko Küster, Hildegard Krekel, Horst Mendroch, Andreas Pietschmann en Ulrich Pleitgen. Yn 2004 krige it harkspul de Kwartaalpriis fan de Dútske platekritisy.
* Lisa Tetzner: ''Die Schwarzen Bruder'', Düsseldorf: Patmos 2003, 2 cd's, 104 min, ISBN 978-3-491-24087-2

==Films/musicals ==
* In 1984 waard Die schwarzen Brüder yn opdracht fan ARD ferfilme as in seisdielige searje.
* Sûnt juny 2012 waard de spylfilm Die schwarzen Brüder opnomd ûnder lieding fan de Switser Xavier Koller. De film is in Dútsk-Switserske mienskiplike produksje fan Enigma Film München en Dschoint Ventschr Filmproduktion, Zürich en in ko-produksje fan de Beierske Radio, yn de mande mei ARD Degeto, Arte, WDR en NDR en de Ticino televyzje RSI. Ta de akteurs hearre Moritz Bleibtreu, Ruby O. Fee, Richy Müller, Waldemar Kobus en Fynn Henkel. De film kaam út yn 2013 en waard bekroane mei de Prix Walo. 
* Yn 1995 waard yn Japan in 33-dielige animaasjesearje (anime) makke as ûnderdiel fan it World Masterpiece Theatre ûnder de titel ''Romeo no aoi sora'' (Japansk:ロミオの青い空 Romio no aoi sora, letterlik: 'Romeo syn blauwe loft'), regisearre troch Kōzō Kusuba. It waard ek yn Dútslân útstjoerd ûnder de titel ''Die schwarzen Brüder''.
* Op 31 maart 2007 gie de musical ''Die schwarzen Brüder'' yn premiêre yn [[Schaffhausen]], Switserlân (komposysje fan Georgij Modestov, tekst fan Mirco Vogelsang). Op 22 july 2010 gie in iepenloftferzje fan de musical yn première op it driuwende poadium oan de Walensee yn Walenstadt.
* Yn april 2011 waard it ferhaal as musical opfierd yn Münsingen.
* Op 7 augustus 2014 belibbe de musical ''Die schwarzen Brüder'' syn Dútske premiêre yn kastiel Bückeburg, regisearre troch Mirco Vogelsang. Maite Kelly spile frou Rossi. Oare dielnimmers wiene Thorsten Tinney, Janko Danailow, Peterzeug en Conny Braun.

== Boekedysjes ==
* ''Die schwarzen Brüder. Underfinings en aventoeren fan in lytse Ticino''. 2 dielen, yllustrearre troch Theo Glinz. Sauerlander, Aarau 1940/1941.
** Nije útjefte, mei tekeningen fan Emil Zbinden. Sauerländer, Aarau 1970, ISBN 3-7941-0402-1 en ISBN 3-7941-0403-X.
** Nije útjefte yn ien diel: Sauerländer, Mannheim 2010, ISBN 978-3-7941-8104-9.
** Op 'en nij besjoene edysje: Fischer Sauerländer, Frankfurt am Main 2024, ISBN 978-3-7335-0782-4.
* ''Die schwarzen Brüder. Roman yn byld, yllustrearre troch Hannes Binder''. Sauerländer by Patmos, Düsseldorf 2002, ISBN 3-7941-4900-9.

{{DEFAULTSORT:Schwarzen bruder, die}}
[[Kategory:Jeugdroman]]
[[Kategory:Dútsktalige roman]]
[[Kategory:Roman út 1941]]
[[Kategory:Literatuer oer in skoarstienfager]]</text>
      <sha1>2cdd2wmq70ro0yyywwcljh2688cnenc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174011</id>
      <parentid>1174008</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T23:09:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>red</comment>
      <origin>1174011</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8613" sha1="rp3fsmjdkuxk5xbgk314dnkz23y36xj" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Ramoneur_savoie.jpg|thumb|ansichtkaart út 1910]]
'''''Die schwarzen Brüder''''' (''De swarte bruorren''), yn it Nederlânsk ferskynd as '''''Levende bezems''''' (''Libbene biezems'') is in boek foar [[jongfolwoeksene]]n fan de [[Dútslân|Dútske]] skriuwster [[Lisa Tetzner]] en har man Kurt Kläber alias [[Kurt Held]].

== Boek ==
It boek waard yn 1940/1941 yn twa dielen publisearre en fertelt it op feiten basearre ferhaal fan de lytse Giorgio út Sonogno yn de Verzasca-fallei yn it kanton Ticino yn Switserlân, dy’t wurke as skoarstienreager. Lisa Tetzner hie yn âld kroaniken lêzen oer it lot fan sokke lytse jonges ut de Verzasca-fallei en oare falleien yn Ticino dy’t fanwege harren lytse as skoarstienreagers ( spazzacamini yn it Italjaansk) yn Milaan wurken. Oant de midden fan de 19de iuw waarden dizze jonges fanwege ekonomyske needsaak foar dit doel ferkocht nei Noard-Italië. In protte stoaren ûnder it gefaarlike wurk.
De jongfolwoeksenenroman waard begûn troch Lisa Tetzner, mar waard ôfmakke troch har man Kurt Kläber. Omdat hy as polityk flechtling yn [[Switserlân]] net publisearje mocht, ferskynde it boek ûnder de namme fan syn frou. It wie Kurt Kläber syn earste boek foar jongerein en syn earste boek ûnder it pseudonym Kurt Held, dat hy dêrnei foar alle publikaasjes brûken bleau.
De Switserske histoarikus Linus Bühler beskreau it maatskiplik-krityske wurk as in bern fan syn tiid, wêryn't de ynfloeden fan de tiid dêr't it yn skreaun is trochskine. Wat benammen opfalt is it negative byld fan de Italjanen dat yn de roman ferbylde is. Om dit negative byld te ûnderstreekjen, waarden ek histoaryske feiten ferkeard foarsteld. Yn it wurk wurde de masterskoarstienreagers presintearre as Italjanen, ek al kamen se eins út Ticino.

== Ynhâld ==
Giorgio groeide op as bern fan earme berchboeren yn it lytse doarp Sonogno. Op in dei brekt syn mem har foet. Om't de famylje gjin jild hat foar de dokter, wurdt Giorgio ferkocht as skoarstienreager. De ‘man mei it litteken’, Antonio Luini, bringt him tagelyk mei oaren nei Milaan ta. Tidens de gefaarlike reis rekket Giorgio befreone mei Alfredo, dy’t ek ferkocht is, en dy't út in doarp yn Misox komt.

Yn Milaan moetet Giorgio de baas skoarstienreager Rossi, dy't ûnder de kwint sit fan syn wrede frou. Giorgio wurdt fernedere troch har soan Anselmo en krijt amper genôch te iten. Rossi syn sike dochter Angeletta jout him sa no en dan wat. De man mei it litteken bringt tegearre mei de skipper Giorgio, Alfredo en in groep oare Tessiner jonges nei Milaan, allinnich de boat slacht om en mar in pear minsken oerlibje it. Noch wurde se ferkocht oan skoarstienreagers. Dy hawwe nammentlik ferlet fan jonge jonges as helpke, omdat dy yn skoarstiens klimme kinne om dy skjinmeitsje te kinnen.

Giorgio rekke befreone mei oare skoarstienreagers en wurdt akseptearre yn de ‘Schwarzen Brüder’-mienskip. Giorgio syn baas, master Rossi, is de kweaste net, en ek syn sike dochter Angeletta stekt Giorgio sa no en dan in hert ûnder de riem. Rossi syn frou en syn bedoarne soan Anselmo (it 'kikkertgesicht') hawwe lykwols fan begjin ôf oan in hekel oan Giorgio en dogge der alles oan om him dwers te sitten. Anselmo is lid fan in jeugdbinde, 'de Wolven', dy’t Giorgio faak lestichfalt. Tegearre ferdigenje se har tsjin de oanfallen fan in groep 'wolven'. Alfredo hat it noch minder troffen mei syn master: in lilkaardich allinnichsteande man dy ’t safolle sûpt dat er al giel sjocht (de 'sitroen'), dy ‘t him striemin behannelt. Alfredo rint [[tuberkuloaze]] op, yn dy tiid in deadlike sykte. Wol biedt hy Giorgio help troch him lid wurde te litten fan de Swartgezichten, in binde fan Switserske skoarstienreagerkes. No is Giorgio net mear warleas tsjin de Wolven. Doe't Giorgio, dy't al slim ferswakke wie troch de hurde libbensomstannichheden, by it wurk yn in ferstoppe skoarstien hast ferstike, seach de dokter Casella út Ticino nei him om. Hy soarge derfoar dat Giorgio him tenei better fielde.
Giorgio syn freon Alfredo stjert yn Milaan oan longtuberkuloaze en Giorgio regelt de begraffenis. As de Wolven dit sjogge en Giorgio ek blyk jout fan edelmoedichheid en dapperheid, krije se sympaty foar de Swartgesichten en by de begraffenis fermoedsoene de beide groepen.

Anselmo wegeret te fermoedsoenjen, mar doe't Giorgio oanbea om it ienris en foar altyd út te fjochtsjen, doarde er it net en naam er syn taflecht ta in oanfal yn 'e rêch. Sels de eardere freonen fan Anselmo fûnen dit sa lef dat se har tsjin him keare, him slaan en him út 'e binde sette. As wraak foar dizze fernedering stelt Anselmo kostberheden, leit se yn Giorgio syn sliepplak en beskuldiget Giorgio. Allinnich Angeletta leaut Giorgio noch, en master Rossi wol de plysje belje. Giorgio beseft dat nimmen him leauwe sil, en mei help fan de Wolven flechtet er út Milaan mei in pear Swartgesichten werom nei Switserlân.

Se wurde holpen troch harren eardere fijannen, de 'wolven'. Yn [[Lugano]] fine se ûnderdak by Dr. Casella. Dit soarget der ek foar dat alles op it lêst goed komt. By in ferbliuw yn Lugano ûntdekt Giorgio Antonio Luini. Antonio wurdt oanhâlden en feroardiele ta in lange finzenisstraf. Giorgio bliuwt njoggen jier by de dokter, groeit op en krijt in oplieding, en boasket mei Alfredo syn suster Bianca. As folwoeksen man en jonge learaar komt er werom nei syn berteplak Sonogno.
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Bub und Meister.JPG|Italjaanske skoarstienreager mei syn feintsje, ein 19e iuw
Ofbyld:Kaminfegerbuben.JPG|Skoarstienreagers yn Mailand
Ofbyld:Kaminfegerbub.jpg|Skoarstienreagersfeintsje
Ofbyld:Spazzacamino piangente.jpg|Gûlende skoanstienreagersjonge om 1865; Skilderij fan Antonio Rinaldi, (1816-1875)
&lt;/gallery&gt;

== Harkspul ==
Heidi Knetsch en Stefan Richwien bewurken it materiaal foar de harkspulferzje. Christiane Ohaus regissearre. It is in produksje fan Radio Bremen, Norddeutscher Rundfunk en Bayerischer Rundfunk út 2002. De útfierders binne Raiko Küster, Hildegard Krekel, Horst Mendroch, Andreas Pietschmann en Ulrich Pleitgen. Yn 2004 krige it harkspul de Kwartaalpriis fan de Dútske platekritisy.
* Lisa Tetzner: ''Die Schwarzen Bruder'', Düsseldorf: Patmos 2003, 2 cd's, 104 min, ISBN 978-3-491-24087-2

==Films/musicals ==
* In 1984 waard Die schwarzen Brüder yn opdracht fan ARD ferfilme as in seisdielige searje.
* Sûnt juny 2012 waard de spylfilm Die schwarzen Brüder opnomd ûnder lieding fan de Switser Xavier Koller. De film is in Dútsk-Switserske mienskiplike produksje fan Enigma Film München en Dschoint Ventschr Filmproduktion, Zürich en in ko-produksje fan de Beierske Radio, yn de mande mei ARD Degeto, Arte, WDR en NDR en de Ticino televyzje RSI. Ta de akteurs hearre Moritz Bleibtreu, Ruby O. Fee, Richy Müller, Waldemar Kobus en Fynn Henkel. De film kaam út yn 2013 en waard bekroane mei de Prix Walo. 
* Yn 1995 waard yn Japan in 33-dielige animaasjesearje (anime) makke as ûnderdiel fan it World Masterpiece Theatre ûnder de titel ''Romeo no aoi sora'' (Japansk:ロミオの青い空 Romio no aoi sora, letterlik: 'Romeo syn blauwe loft'), regisearre troch Kōzō Kusuba. It waard ek yn Dútslân útstjoerd ûnder de titel ''Die schwarzen Brüder''.
* Op 31 maart 2007 gie de musical ''Die schwarzen Brüder'' yn premiêre yn [[Schaffhausen]], Switserlân (komposysje fan Georgij Modestov, tekst fan Mirco Vogelsang). Op 22 july 2010 gie in iepenloftferzje fan de musical yn première op it driuwende poadium oan de Walensee yn Walenstadt.
* Yn april 2011 waard it ferhaal as musical opfierd yn Münsingen.
* Op 7 augustus 2014 belibbe de musical ''Die schwarzen Brüder'' syn Dútske premiêre yn kastiel Bückeburg, regisearre troch Mirco Vogelsang. Maite Kelly spile frou Rossi. Oare dielnimmers wiene Thorsten Tinney, Janko Danailow, Peterzeug en Conny Braun.

== Boekedysjes ==
* ''Die schwarzen Brüder. Underfinings en aventoeren fan in lytse Ticino''. 2 dielen, yllustrearre troch Theo Glinz. Sauerlander, Aarau 1940/1941.
** Nije útjefte, mei tekeningen fan Emil Zbinden. Sauerländer, Aarau 1970, ISBN 3-7941-0402-1 en ISBN 3-7941-0403-X.
** Nije útjefte yn ien diel: Sauerländer, Mannheim 2010, ISBN 978-3-7941-8104-9.
** Op 'en nij besjoene edysje: Fischer Sauerländer, Frankfurt am Main 2024, ISBN 978-3-7335-0782-4.
* ''Die schwarzen Brüder. Roman yn byld, yllustrearre troch Hannes Binder''. Sauerländer by Patmos, Düsseldorf 2002, ISBN 3-7941-4900-9.

{{DEFAULTSORT:Schwarzen bruder, die}}
[[Kategory:Jeugdroman]]
[[Kategory:Dútsktalige roman]]
[[Kategory:Roman út 1941]]
[[Kategory:Literatuer oer in skoarstienfager]]</text>
      <sha1>rp3fsmjdkuxk5xbgk314dnkz23y36xj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lisa Tetzner</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177785</id>
    <revision>
      <id>1173985</id>
      <parentid>1173962</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T16:20:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>red.</comment>
      <origin>1173985</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6324" sha1="crulb876q1lpryu534jdlivmh4bixgy" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Lisa-tetzner-mit-kinderschar.jpg|thumb|Lisa Tetzner mei in groep bern (ca. 1919)]]
[[Ofbyld:Lisa Tetzner 1896.jpeg|thumb|Lisa Tetzner as twajierrige]]
'''Lisa Tetzner''' ([[Zittau]], [[10 novimber]] [[1894]] – [[Carona]] , [[2 july]] [[1963]] ) wie in Dútske berneboekeskriuwster en oersetter dy't Dútslân yn 1933 mei har man Kurt Kläber ferlitte moast fanwege ferfolging troch de [[nasjonaalsosjalisten]]. Se waard yn 1938 útstjoerd en krige yn 1948 it Switsersk boargerskip. Se brocht de twadde helte fan har libben troch yn Carona yn it kanton Ticino.

== Jonkheit ==
Lisa Tetzner waard berne yn Zittau yn 1894 as dochter fan in dokter. As gefolch fan in sykte mei kinkhoest doe't se alve jier wie, hie se ûnderling lêst fan knibbelûntstekking, dy't late ta ferstiving fan har lofterknibbel. Se koe pas wer frij rinne nei ferskate jierren fan ûnmobiliteit.

Yn 'e âldens fan 19 jier gie se, tsjin de winsk fan har heit en nettsjinsteande har ynstabile sûnens, nei de sosjale frouljusskoalle yn Berlyn om plysje-assistint te wurden. Se folge kursussen yn spraakoplieding en stimoplieding oan de aktearskoalle fan Max Reinhardt en skreau har yn oan de Universiteit fan Berlyn by Emil Milan, dy't dêr lektor yn foardrachtskeunst wie. Emil Milan waard har mentor en stipe ek har belangstelling foar [[folksferhalen]].

Se waard lid fan de Dútske Jeugdbeweging. Hy rekke ynteressearre yn folksferhalen. Nei't se yn 1917 de útjouwer Eugen Diederichs moete, begûn se as [[Mearke|mearkeferhaleferteller]] troch Dútslân te reizgjen. Har earste boek, ''Vom Märchenerzählen im Volke'', waard útjûn troch Diederichs yn 1921. Der folgen tsientallen berneboeken en mearkebondels.

== Skriuwster ==
Tetzner troude yn 1924 mei de útjouwer en skriuwer Kurt Kläber (1897-1959), dy't ek berneboeken skriuwe soe ûnder de namme Kurt Held. Om't er in funksje yn de Dútske kommunistyske partij hie, moast it pear nei de oername yn 1933 yn ballingskip. Se setten harren nei wenjen yn [[Switserlân]], dêr't Kläber nei in psychologyske krisis ek begûn mei it skriuwen fan berneboeken - ûnder in [[skûlnamme]], om't er ûnder de Switserske ballingskip net útjaan mocht. Syn boeken wiene like súksesfol as dy fan Lisa Tetzner, en se skreaunen ek tegearre it boek ''Die schwarzen Brüder''. De earste Dútsktalige útjefte wie yn 1941 en it boek is yn in protte lannen bekend wurden.

Lisa Tetzner wie yn de jierren fyftich in promotor fan fantastyske berneliteratuer (benammen [[Astrid Lindgren]] har Pippi Langkous, 1945), dat nochal wifkjend akseptearre waard yn Dútslân. Yn 1951 naam se diel oan it ynternasjonale kongres 'International Understanding through Children's Books' organisearre troch de International Youth Library oprjochte troch Jella Lepman. Yn 1957 sette se it earste Narnia-boek fan [[C.S. Lewis]] oer.

== Erkenning ==
* Yn 2016 waard yn it Switserske [[St. Gallen]] in strjitte nei har neamd.
* Skoallen yn [[Berlyn]], Zittau en [[Barsinghausen]] waarden neamd nei Lisa Tetzner

== Wurken ==
=== Berne- en plateboeken, mearkes en bernestikken ===
* ''Guckheraus, heißt mein Haus'' (1925)
* ''Das Märchen vom dicken, fetten Pfannkuchen'' (1925)
* ''Der Gang ins Leben'' (1926)
* ''Die sieben Raben'' (1928)
* ''Hans Urian oder Die Geschichte einer Weltreise'' (1929)
* ''Der große und der kleine Klaus'' (1929)
* ''Vom Märchenbaum der Welt'' (1929)
* ''Der Fußball'' (1932)
* ''Siebenschön'' (1933)
* ''Was am See geschah'' (1935) [1956 ferfilme ûnder de titel ''Zärtliches Geheimnis'']
* ''Die Reise nach Ostende'' (1936)
* ''Der Wunderkessel'' (1936)
* ''Belopazü'' (1938)
* ''[[Die schwarzen Brüder]]'' (tegearre mei [[Kurt Kläber]], 2 bannen, Sauerländer, Aarau 1940/41)
* ''Sugus Märchenbuch'' (1950)
* ''Su – Die Geschichte der sonderbaren zwölf Nächte'' (1950)
* ''Der kleine Su aus Afrika'' (1952)
* ''Die schwarze Nuss'' (1952)
* ''Su und Agaleia'' (1953)
* ''Das Töpflein mit dem Hulle-Bulle-Bäuchlein'' (1953)
* ''Wenn ich schön wäre'' (1956)
* ''Das Mädchen in der Glaskutsche'' (1957)

=== ''Erlebnisse und Abenteuer der Kinder aus Nr. 67'' ===
Lisa Tetzner har haadwurk is de rige ''Erlebnisse und Abenteuer der Kinder aus Nr. 67. Odyssee einer Jugend'', dat fan 1933 oant 1949 útkaam en soms beskôge wurdt as it wichtichste Dútsktalige berneboek fan de [[Ferbanning]]. It beskriuwt de tiid fan [[nasjonaalsosjalisme]] yn Dútslân fanút it perspektyf fan in bern.
* Bân 1: ''Erwin und Paul'' (1933)
* Bân 2: ''Das Mädchen aus dem Vorderhaus'' (1948)
* Bân 3: ''Erwin kommt nach Schweden'' (1941)
* Bân 4: ''Das Schiff ohne Hafen'' (1943)
* Bân 5: ''Die Kinder auf der Insel'' (1944)
* Bân 6: ''Mirjam in Amerika'' (1945)
* Bân 7: ''War Paul schuldig?'' (1945)
* Bân 8: ''Als ich wiederkam'' (1946)
* Bân 9: ''Der neue Bund'' (1949)

=== Ferslaggen, berjochten, teoretyske geskriften ===
* ''Vom Märchenerzählen im Volke'' (1919)
* ''Aus Spielmannsfahrten und Wandertagen – Ein Bündel Berichte (= Vom Märchenerzählen im Volke zweiter Teil)'' (1923)
* ''Im Land der Industrie, zwischen Rhein und Ruhr'' (1923)
* ''Im blauen Wagen durch Deutschland'' (1926)
*  ''Die Intellektuellen haben das Wort''. Yn: Die Linkskurve. 2. jg. nr. 9. septimber 1930, S.&amp;nbsp;8. 
* Lisa Tetzner-Kläber: ''Das war Kurt Held. Vierzig Jahre Leben mit ihm''. Sauerländer, Aarau 1961.
* ''Das Märchen und Lisa Tetzner. Ein Lebensbild'' (1966)
* ''Voraussetzungen der Jugendliteratur''. yn: Helferschule des &quot;LASKO&quot;, Landesverband Schweiz, Kinderfreunde-Organisationen, Zürich 1946

=== Werútjeften ===
* ''Deutsches Rätselbuch'' (1924)
* ''Die schönsten Märchen der Welt für 365 und einen Tag'', 2 bannen, Jena 1926/27; (4 bannen), nijprint ûnder de titel ''Märchenjahr'', München 1956
* ''Dänische Märchen'' (1948)
* ''Englische Märchen'' (1948)
* ''Französische Märchen'' (1948)
* ''Sizilianische Märchen'' (1950)
* ''Russische Märchen'' (1950)
* ''Negermärchen'' (1950)
* ''Indianermärchen'' (1950)
* ''Märchen der Völker'' (1950)
* ''Japanische Märchen'' (1950)
* ''Türkische Märchen'' (1950)
* ''Indische Märchen'' (1950)
* ''Bunte Perlen. Kindergeschichten aus aller Welt'' (1956)
* ''Das Märchenjahr'', 2 Bände (1956)
* ''Europäische Märchen'' (1958)

{{DEFAULTSORT:Tetzner, Lisa}}

[[Kategory:Dútsk skriuwer]]</text>
      <sha1>crulb876q1lpryu534jdlivmh4bixgy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173986</id>
      <parentid>1173985</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T16:25:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <origin>1173986</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6522" sha1="gd65thpa757rqiyabgqcamhapdhmb3b" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Lisa-tetzner-mit-kinderschar.jpg|thumb|Lisa Tetzner mei in groep bern (ca. 1919)]]
[[Ofbyld:Lisa Tetzner 1896.jpeg|thumb|Lisa Tetzner as twajierrige]]
'''Lisa Tetzner''' ([[Zittau]], [[10 novimber]] [[1894]] – [[Carona]] , [[2 july]] [[1963]] ) wie in Dútske berneboekeskriuwster en oersetter dy't Dútslân yn 1933 mei har man Kurt Kläber ferlitte moast fanwege ferfolging troch de [[nasjonaalsosjalisten]]. Se waard yn 1938 útstjoerd en krige yn 1948 it Switsersk boargerskip. Se brocht de twadde helte fan har libben troch yn Carona yn it kanton Ticino.

== Jonkheit ==
Lisa Tetzner waard berne yn Zittau yn 1894 as dochter fan in dokter. As gefolch fan in sykte mei kinkhoest doe't se alve jier wie, hie se ûnderling lêst fan knibbelûntstekking, dy't late ta ferstiving fan har lofterknibbel. Se koe pas wer frij rinne nei ferskate jierren fan ûnmobiliteit.

Yn 'e âldens fan 19 jier gie se, tsjin de winsk fan har heit en nettsjinsteande har ynstabile sûnens, nei de sosjale frouljusskoalle yn Berlyn om plysje-assistint te wurden. Se folge kursussen yn spraakoplieding en stimoplieding oan de aktearskoalle fan Max Reinhardt en skreau har yn oan de Universiteit fan Berlyn by Emil Milan, dy't dêr lektor yn foardrachtskeunst wie. Emil Milan waard har mentor en stipe ek har belangstelling foar [[folksferhalen]].

Se waard lid fan de Dútske Jeugdbeweging. Hy rekke ynteressearre yn folksferhalen. Nei't se yn 1917 de útjouwer Eugen Diederichs moete, begûn se as [[Mearke|mearkeferhaleferteller]] troch Dútslân te reizgjen. Har earste boek, ''Vom Märchenerzählen im Volke'', waard útjûn troch Diederichs yn 1921. Der folgen tsientallen berneboeken en mearkebondels.

== Skriuwster ==
Tetzner troude yn 1924 mei de útjouwer en skriuwer Kurt Kläber (1897-1959), dy't ek berneboeken skriuwe soe ûnder de namme Kurt Held. Om't er in funksje yn de Dútske kommunistyske partij hie, moast it pear nei de oername yn 1933 yn ballingskip. Se setten harren nei wenjen yn [[Switserlân]], dêr't Kläber nei in psychologyske krisis ek begûn mei it skriuwen fan berneboeken - ûnder in [[skûlnamme]], om't er ûnder de Switserske ballingskip net útjaan mocht. Syn boeken wiene like súksesfol as dy fan Lisa Tetzner, en se skreaunen ek tegearre it boek ''Die schwarzen Brüder''. De earste Dútsktalige útjefte wie yn 1941 en it boek is yn in protte lannen bekend wurden.

Lisa Tetzner wie yn de jierren fyftich in promotor fan fantastyske berneliteratuer (benammen [[Astrid Lindgren]] har Pippi Langkous, 1945), dat nochal wifkjend akseptearre waard yn Dútslân. Yn 1951 naam se diel oan it ynternasjonale kongres 'International Understanding through Children's Books' organisearre troch de International Youth Library oprjochte troch Jella Lepman. Yn 1957 sette se it earste Narnia-boek fan [[C.S. Lewis]] oer.

== Erkenning ==
* Yn 2016 waard yn it Switserske [[St. Gallen]] in strjitte nei har neamd.
* Skoallen yn [[Berlyn]], Zittau en [[Barsinghausen]] waarden neamd nei Lisa Tetzner

== Wurken ==
[[Ofbyld:Lisa Tetzner - Die schönsten Märchen der Welt für dreihundertfünfundsechzig und einen Tag.jpg|thumb|''Die schönsten Märchen der Welt für dreihundertfünfundsechzig und einen Tag'']]
=== Berne- en plateboeken, mearkes en bernestikken ===
* ''Guckheraus, heißt mein Haus'' (1925)
* ''Das Märchen vom dicken, fetten Pfannkuchen'' (1925)
* ''Der Gang ins Leben'' (1926)
* ''Die sieben Raben'' (1928)
* ''Hans Urian oder Die Geschichte einer Weltreise'' (1929)
* ''Der große und der kleine Klaus'' (1929)
* ''Vom Märchenbaum der Welt'' (1929)
* ''Der Fußball'' (1932)
* ''Siebenschön'' (1933)
* ''Was am See geschah'' (1935) [1956 ferfilme ûnder de titel ''Zärtliches Geheimnis'']
* ''Die Reise nach Ostende'' (1936)
* ''Der Wunderkessel'' (1936)
* ''Belopazü'' (1938)
* ''[[Die schwarzen Brüder]]'' (tegearre mei [[Kurt Kläber]], 2 bannen, Sauerländer, Aarau 1940/41)
* ''Sugus Märchenbuch'' (1950)
* ''Su – Die Geschichte der sonderbaren zwölf Nächte'' (1950)
* ''Der kleine Su aus Afrika'' (1952)
* ''Die schwarze Nuss'' (1952)
* ''Su und Agaleia'' (1953)
* ''Das Töpflein mit dem Hulle-Bulle-Bäuchlein'' (1953)
* ''Wenn ich schön wäre'' (1956)
* ''Das Mädchen in der Glaskutsche'' (1957)

=== ''Erlebnisse und Abenteuer der Kinder aus Nr. 67'' ===
Lisa Tetzner har haadwurk is de rige ''Erlebnisse und Abenteuer der Kinder aus Nr. 67. Odyssee einer Jugend'', dat fan 1933 oant 1949 útkaam en soms beskôge wurdt as it wichtichste Dútsktalige berneboek fan de [[Ferbanning]]. It beskriuwt de tiid fan [[nasjonaalsosjalisme]] yn Dútslân fanút it perspektyf fan in bern.
* Bân 1: ''Erwin und Paul'' (1933)
* Bân 2: ''Das Mädchen aus dem Vorderhaus'' (1948)
* Bân 3: ''Erwin kommt nach Schweden'' (1941)
* Bân 4: ''Das Schiff ohne Hafen'' (1943)
* Bân 5: ''Die Kinder auf der Insel'' (1944)
* Bân 6: ''Mirjam in Amerika'' (1945)
* Bân 7: ''War Paul schuldig?'' (1945)
* Bân 8: ''Als ich wiederkam'' (1946)
* Bân 9: ''Der neue Bund'' (1949)

=== Ferslaggen, berjochten, teoretyske geskriften ===
* ''Vom Märchenerzählen im Volke'' (1919)
* ''Aus Spielmannsfahrten und Wandertagen – Ein Bündel Berichte (= Vom Märchenerzählen im Volke zweiter Teil)'' (1923)
* ''Im Land der Industrie, zwischen Rhein und Ruhr'' (1923)
* ''Im blauen Wagen durch Deutschland'' (1926)
*  ''Die Intellektuellen haben das Wort''. Yn: Die Linkskurve. 2. jg. nr. 9. septimber 1930, S.&amp;nbsp;8. 
* Lisa Tetzner-Kläber: ''Das war Kurt Held. Vierzig Jahre Leben mit ihm''. Sauerländer, Aarau 1961.
* ''Das Märchen und Lisa Tetzner. Ein Lebensbild'' (1966)
* ''Voraussetzungen der Jugendliteratur''. yn: Helferschule des &quot;LASKO&quot;, Landesverband Schweiz, Kinderfreunde-Organisationen, Zürich 1946

=== Werútjeften ===
* ''Deutsches Rätselbuch'' (1924)
* ''Die schönsten Märchen der Welt für 365 und einen Tag'', 2 bannen, Jena 1926/27; (4 bannen), nijprint ûnder de titel ''Märchenjahr'', München 1956
* ''Dänische Märchen'' (1948)
* ''Englische Märchen'' (1948)
* ''Französische Märchen'' (1948)
* ''Sizilianische Märchen'' (1950)
* ''Russische Märchen'' (1950)
* ''Negermärchen'' (1950)
* ''Indianermärchen'' (1950)
* ''Märchen der Völker'' (1950)
* ''Japanische Märchen'' (1950)
* ''Türkische Märchen'' (1950)
* ''Indische Märchen'' (1950)
* ''Bunte Perlen. Kindergeschichten aus aller Welt'' (1956)
* ''Das Märchenjahr'', 2 Bände (1956)
* ''Europäische Märchen'' (1958)

{{DEFAULTSORT:Tetzner, Lisa}}

[[Kategory:Dútsk skriuwer]]</text>
      <sha1>gd65thpa757rqiyabgqcamhapdhmb3b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173987</id>
      <parentid>1173986</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T16:30:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ek net jonkmem</comment>
      <origin>1173987</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6522" sha1="itsuklsp79w3vparilikkglcieru0h5" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Lisa-tetzner-mit-kinderschar.jpg|thumb|Lisa Tetzner mei in groep bern (ca. 1919)]]
[[Ofbyld:Lisa Tetzner 1896.jpeg|thumb|Lisa Tetzner as twajierrige]]
'''Lisa Tetzner''' ([[Zittau]], [[10 novimber]] [[1894]] – [[Carona]] , [[2 july]] [[1963]] ) wie in Dútske berneboekeskriuwster en oersetter dy't Dútslân yn 1933 mei har man Kurt Kläber ferlitte moast fanwege ferfolging troch de [[nasjonaalsosjalisten]]. Se waard yn 1938 útstjoerd en krige yn 1948 it Switsersk boargerskip. Se brocht de twadde helte fan har libben troch yn Carona yn it kanton Ticino.

== Jonkheid ==
Lisa Tetzner waard berne yn Zittau yn 1894 as dochter fan in dokter. As gefolch fan in sykte mei kinkhoest doe't se alve jier wie, hie se ûnderling lêst fan knibbelûntstekking, dy't late ta ferstiving fan har lofterknibbel. Se koe pas wer frij rinne nei ferskate jierren fan ûnmobiliteit.

Yn 'e âldens fan 19 jier gie se, tsjin de winsk fan har heit en nettsjinsteande har ynstabile sûnens, nei de sosjale frouljusskoalle yn Berlyn om plysje-assistint te wurden. Se folge kursussen yn spraakoplieding en stimoplieding oan de aktearskoalle fan Max Reinhardt en skreau har yn oan de Universiteit fan Berlyn by Emil Milan, dy't dêr lektor yn foardrachtskeunst wie. Emil Milan waard har mentor en stipe ek har belangstelling foar [[folksferhalen]].

Se waard lid fan de Dútske Jeugdbeweging. Hy rekke ynteressearre yn folksferhalen. Nei't se yn 1917 de útjouwer Eugen Diederichs moete, begûn se as [[Mearke|mearkeferhaleferteller]] troch Dútslân te reizgjen. Har earste boek, ''Vom Märchenerzählen im Volke'', waard útjûn troch Diederichs yn 1921. Der folgen tsientallen berneboeken en mearkebondels.

== Skriuwster ==
Tetzner troude yn 1924 mei de útjouwer en skriuwer Kurt Kläber (1897-1959), dy't ek berneboeken skriuwe soe ûnder de namme Kurt Held. Om't er in funksje yn de Dútske kommunistyske partij hie, moast it pear nei de oername yn 1933 yn ballingskip. Se setten harren nei wenjen yn [[Switserlân]], dêr't Kläber nei in psychologyske krisis ek begûn mei it skriuwen fan berneboeken - ûnder in [[skûlnamme]], om't er ûnder de Switserske ballingskip net útjaan mocht. Syn boeken wiene like súksesfol as dy fan Lisa Tetzner, en se skreaunen ek tegearre it boek ''Die schwarzen Brüder''. De earste Dútsktalige útjefte wie yn 1941 en it boek is yn in protte lannen bekend wurden.

Lisa Tetzner wie yn de jierren fyftich in promotor fan fantastyske berneliteratuer (benammen [[Astrid Lindgren]] har Pippi Langkous, 1945), dat nochal wifkjend akseptearre waard yn Dútslân. Yn 1951 naam se diel oan it ynternasjonale kongres 'International Understanding through Children's Books' organisearre troch de International Youth Library oprjochte troch Jella Lepman. Yn 1957 sette se it earste Narnia-boek fan [[C.S. Lewis]] oer.

== Erkenning ==
* Yn 2016 waard yn it Switserske [[St. Gallen]] in strjitte nei har neamd.
* Skoallen yn [[Berlyn]], Zittau en [[Barsinghausen]] waarden neamd nei Lisa Tetzner

== Wurken ==
[[Ofbyld:Lisa Tetzner - Die schönsten Märchen der Welt für dreihundertfünfundsechzig und einen Tag.jpg|thumb|''Die schönsten Märchen der Welt für dreihundertfünfundsechzig und einen Tag'']]
=== Berne- en plateboeken, mearkes en bernestikken ===
* ''Guckheraus, heißt mein Haus'' (1925)
* ''Das Märchen vom dicken, fetten Pfannkuchen'' (1925)
* ''Der Gang ins Leben'' (1926)
* ''Die sieben Raben'' (1928)
* ''Hans Urian oder Die Geschichte einer Weltreise'' (1929)
* ''Der große und der kleine Klaus'' (1929)
* ''Vom Märchenbaum der Welt'' (1929)
* ''Der Fußball'' (1932)
* ''Siebenschön'' (1933)
* ''Was am See geschah'' (1935) [1956 ferfilme ûnder de titel ''Zärtliches Geheimnis'']
* ''Die Reise nach Ostende'' (1936)
* ''Der Wunderkessel'' (1936)
* ''Belopazü'' (1938)
* ''[[Die schwarzen Brüder]]'' (tegearre mei [[Kurt Kläber]], 2 bannen, Sauerländer, Aarau 1940/41)
* ''Sugus Märchenbuch'' (1950)
* ''Su – Die Geschichte der sonderbaren zwölf Nächte'' (1950)
* ''Der kleine Su aus Afrika'' (1952)
* ''Die schwarze Nuss'' (1952)
* ''Su und Agaleia'' (1953)
* ''Das Töpflein mit dem Hulle-Bulle-Bäuchlein'' (1953)
* ''Wenn ich schön wäre'' (1956)
* ''Das Mädchen in der Glaskutsche'' (1957)

=== ''Erlebnisse und Abenteuer der Kinder aus Nr. 67'' ===
Lisa Tetzner har haadwurk is de rige ''Erlebnisse und Abenteuer der Kinder aus Nr. 67. Odyssee einer Jugend'', dat fan 1933 oant 1949 útkaam en soms beskôge wurdt as it wichtichste Dútsktalige berneboek fan de [[Ferbanning]]. It beskriuwt de tiid fan [[nasjonaalsosjalisme]] yn Dútslân fanút it perspektyf fan in bern.
* Bân 1: ''Erwin und Paul'' (1933)
* Bân 2: ''Das Mädchen aus dem Vorderhaus'' (1948)
* Bân 3: ''Erwin kommt nach Schweden'' (1941)
* Bân 4: ''Das Schiff ohne Hafen'' (1943)
* Bân 5: ''Die Kinder auf der Insel'' (1944)
* Bân 6: ''Mirjam in Amerika'' (1945)
* Bân 7: ''War Paul schuldig?'' (1945)
* Bân 8: ''Als ich wiederkam'' (1946)
* Bân 9: ''Der neue Bund'' (1949)

=== Ferslaggen, berjochten, teoretyske geskriften ===
* ''Vom Märchenerzählen im Volke'' (1919)
* ''Aus Spielmannsfahrten und Wandertagen – Ein Bündel Berichte (= Vom Märchenerzählen im Volke zweiter Teil)'' (1923)
* ''Im Land der Industrie, zwischen Rhein und Ruhr'' (1923)
* ''Im blauen Wagen durch Deutschland'' (1926)
*  ''Die Intellektuellen haben das Wort''. Yn: Die Linkskurve. 2. jg. nr. 9. septimber 1930, S.&amp;nbsp;8. 
* Lisa Tetzner-Kläber: ''Das war Kurt Held. Vierzig Jahre Leben mit ihm''. Sauerländer, Aarau 1961.
* ''Das Märchen und Lisa Tetzner. Ein Lebensbild'' (1966)
* ''Voraussetzungen der Jugendliteratur''. yn: Helferschule des &quot;LASKO&quot;, Landesverband Schweiz, Kinderfreunde-Organisationen, Zürich 1946

=== Werútjeften ===
* ''Deutsches Rätselbuch'' (1924)
* ''Die schönsten Märchen der Welt für 365 und einen Tag'', 2 bannen, Jena 1926/27; (4 bannen), nijprint ûnder de titel ''Märchenjahr'', München 1956
* ''Dänische Märchen'' (1948)
* ''Englische Märchen'' (1948)
* ''Französische Märchen'' (1948)
* ''Sizilianische Märchen'' (1950)
* ''Russische Märchen'' (1950)
* ''Negermärchen'' (1950)
* ''Indianermärchen'' (1950)
* ''Märchen der Völker'' (1950)
* ''Japanische Märchen'' (1950)
* ''Türkische Märchen'' (1950)
* ''Indische Märchen'' (1950)
* ''Bunte Perlen. Kindergeschichten aus aller Welt'' (1956)
* ''Das Märchenjahr'', 2 Bände (1956)
* ''Europäische Märchen'' (1958)

{{DEFAULTSORT:Tetzner, Lisa}}

[[Kategory:Dútsk skriuwer]]</text>
      <sha1>itsuklsp79w3vparilikkglcieru0h5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174012</id>
      <parentid>1173987</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T23:12:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Werútjeften */ kt</comment>
      <origin>1174012</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6788" sha1="8juom2fbdlcaobp9ndogbpxjcgcp78v" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Lisa-tetzner-mit-kinderschar.jpg|thumb|Lisa Tetzner mei in groep bern (ca. 1919)]]
[[Ofbyld:Lisa Tetzner 1896.jpeg|thumb|Lisa Tetzner as twajierrige]]
'''Lisa Tetzner''' ([[Zittau]], [[10 novimber]] [[1894]] – [[Carona]] , [[2 july]] [[1963]] ) wie in Dútske berneboekeskriuwster en oersetter dy't Dútslân yn 1933 mei har man Kurt Kläber ferlitte moast fanwege ferfolging troch de [[nasjonaalsosjalisten]]. Se waard yn 1938 útstjoerd en krige yn 1948 it Switsersk boargerskip. Se brocht de twadde helte fan har libben troch yn Carona yn it kanton Ticino.

== Jonkheid ==
Lisa Tetzner waard berne yn Zittau yn 1894 as dochter fan in dokter. As gefolch fan in sykte mei kinkhoest doe't se alve jier wie, hie se ûnderling lêst fan knibbelûntstekking, dy't late ta ferstiving fan har lofterknibbel. Se koe pas wer frij rinne nei ferskate jierren fan ûnmobiliteit.

Yn 'e âldens fan 19 jier gie se, tsjin de winsk fan har heit en nettsjinsteande har ynstabile sûnens, nei de sosjale frouljusskoalle yn Berlyn om plysje-assistint te wurden. Se folge kursussen yn spraakoplieding en stimoplieding oan de aktearskoalle fan Max Reinhardt en skreau har yn oan de Universiteit fan Berlyn by Emil Milan, dy't dêr lektor yn foardrachtskeunst wie. Emil Milan waard har mentor en stipe ek har belangstelling foar [[folksferhalen]].

Se waard lid fan de Dútske Jeugdbeweging. Hy rekke ynteressearre yn folksferhalen. Nei't se yn 1917 de útjouwer Eugen Diederichs moete, begûn se as [[Mearke|mearkeferhaleferteller]] troch Dútslân te reizgjen. Har earste boek, ''Vom Märchenerzählen im Volke'', waard útjûn troch Diederichs yn 1921. Der folgen tsientallen berneboeken en mearkebondels.

== Skriuwster ==
Tetzner troude yn 1924 mei de útjouwer en skriuwer Kurt Kläber (1897-1959), dy't ek berneboeken skriuwe soe ûnder de namme Kurt Held. Om't er in funksje yn de Dútske kommunistyske partij hie, moast it pear nei de oername yn 1933 yn ballingskip. Se setten harren nei wenjen yn [[Switserlân]], dêr't Kläber nei in psychologyske krisis ek begûn mei it skriuwen fan berneboeken - ûnder in [[skûlnamme]], om't er ûnder de Switserske ballingskip net útjaan mocht. Syn boeken wiene like súksesfol as dy fan Lisa Tetzner, en se skreaunen ek tegearre it boek ''Die schwarzen Brüder''. De earste Dútsktalige útjefte wie yn 1941 en it boek is yn in protte lannen bekend wurden.

Lisa Tetzner wie yn de jierren fyftich in promotor fan fantastyske berneliteratuer (benammen [[Astrid Lindgren]] har Pippi Langkous, 1945), dat nochal wifkjend akseptearre waard yn Dútslân. Yn 1951 naam se diel oan it ynternasjonale kongres 'International Understanding through Children's Books' organisearre troch de International Youth Library oprjochte troch Jella Lepman. Yn 1957 sette se it earste Narnia-boek fan [[C.S. Lewis]] oer.

== Erkenning ==
* Yn 2016 waard yn it Switserske [[St. Gallen]] in strjitte nei har neamd.
* Skoallen yn [[Berlyn]], Zittau en [[Barsinghausen]] waarden neamd nei Lisa Tetzner

== Wurken ==
[[Ofbyld:Lisa Tetzner - Die schönsten Märchen der Welt für dreihundertfünfundsechzig und einen Tag.jpg|thumb|''Die schönsten Märchen der Welt für dreihundertfünfundsechzig und einen Tag'']]
=== Berne- en plateboeken, mearkes en bernestikken ===
* ''Guckheraus, heißt mein Haus'' (1925)
* ''Das Märchen vom dicken, fetten Pfannkuchen'' (1925)
* ''Der Gang ins Leben'' (1926)
* ''Die sieben Raben'' (1928)
* ''Hans Urian oder Die Geschichte einer Weltreise'' (1929)
* ''Der große und der kleine Klaus'' (1929)
* ''Vom Märchenbaum der Welt'' (1929)
* ''Der Fußball'' (1932)
* ''Siebenschön'' (1933)
* ''Was am See geschah'' (1935) [1956 ferfilme ûnder de titel ''Zärtliches Geheimnis'']
* ''Die Reise nach Ostende'' (1936)
* ''Der Wunderkessel'' (1936)
* ''Belopazü'' (1938)
* ''[[Die schwarzen Brüder]]'' (tegearre mei [[Kurt Kläber]], 2 bannen, Sauerländer, Aarau 1940/41)
* ''Sugus Märchenbuch'' (1950)
* ''Su – Die Geschichte der sonderbaren zwölf Nächte'' (1950)
* ''Der kleine Su aus Afrika'' (1952)
* ''Die schwarze Nuss'' (1952)
* ''Su und Agaleia'' (1953)
* ''Das Töpflein mit dem Hulle-Bulle-Bäuchlein'' (1953)
* ''Wenn ich schön wäre'' (1956)
* ''Das Mädchen in der Glaskutsche'' (1957)

=== ''Erlebnisse und Abenteuer der Kinder aus Nr. 67'' ===
Lisa Tetzner har haadwurk is de rige ''Erlebnisse und Abenteuer der Kinder aus Nr. 67. Odyssee einer Jugend'', dat fan 1933 oant 1949 útkaam en soms beskôge wurdt as it wichtichste Dútsktalige berneboek fan de [[Ferbanning]]. It beskriuwt de tiid fan [[nasjonaalsosjalisme]] yn Dútslân fanút it perspektyf fan in bern.
* Bân 1: ''Erwin und Paul'' (1933)
* Bân 2: ''Das Mädchen aus dem Vorderhaus'' (1948)
* Bân 3: ''Erwin kommt nach Schweden'' (1941)
* Bân 4: ''Das Schiff ohne Hafen'' (1943)
* Bân 5: ''Die Kinder auf der Insel'' (1944)
* Bân 6: ''Mirjam in Amerika'' (1945)
* Bân 7: ''War Paul schuldig?'' (1945)
* Bân 8: ''Als ich wiederkam'' (1946)
* Bân 9: ''Der neue Bund'' (1949)

=== Ferslaggen, berjochten, teoretyske geskriften ===
* ''Vom Märchenerzählen im Volke'' (1919)
* ''Aus Spielmannsfahrten und Wandertagen – Ein Bündel Berichte (= Vom Märchenerzählen im Volke zweiter Teil)'' (1923)
* ''Im Land der Industrie, zwischen Rhein und Ruhr'' (1923)
* ''Im blauen Wagen durch Deutschland'' (1926)
*  ''Die Intellektuellen haben das Wort''. Yn: Die Linkskurve. 2. jg. nr. 9. septimber 1930, S.&amp;nbsp;8. 
* Lisa Tetzner-Kläber: ''Das war Kurt Held. Vierzig Jahre Leben mit ihm''. Sauerländer, Aarau 1961.
* ''Das Märchen und Lisa Tetzner. Ein Lebensbild'' (1966)
* ''Voraussetzungen der Jugendliteratur''. yn: Helferschule des &quot;LASKO&quot;, Landesverband Schweiz, Kinderfreunde-Organisationen, Zürich 1946

=== Werútjeften ===
* ''Deutsches Rätselbuch'' (1924)
* ''Die schönsten Märchen der Welt für 365 und einen Tag'', 2 bannen, Jena 1926/27; (4 bannen), nijprint ûnder de titel ''Märchenjahr'', München 1956
* ''Dänische Märchen'' (1948)
* ''Englische Märchen'' (1948)
* ''Französische Märchen'' (1948)
* ''Sizilianische Märchen'' (1950)
* ''Russische Märchen'' (1950)
* ''Negermärchen'' (1950)
* ''Indianermärchen'' (1950)
* ''Märchen der Völker'' (1950)
* ''Japanische Märchen'' (1950)
* ''Türkische Märchen'' (1950)
* ''Indische Märchen'' (1950)
* ''Bunte Perlen. Kindergeschichten aus aller Welt'' (1956)
* ''Das Märchenjahr'', 2 Bände (1956)
* ''Europäische Märchen'' (1958)

{{DEFAULTSORT:Tetzner, Lisa}}
[[Kategory:Dútsk romanskriuwer]]
[[Kategory:Dútsk berneboekeskriuwer]]
[[Kategory:Dútsk mearkeskriuwer]]
[[Kategory:Switsersk romanskriuwer]]
[[Kategory:Switsersk berneboekeskriuwer]]
[[Kategory:Switsersk mearkeskriuwer]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1894]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1963]]</text>
      <sha1>8juom2fbdlcaobp9ndogbpxjcgcp78v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Reis door de Nacht</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177786</id>
    <revision>
      <id>1173984</id>
      <parentid>1173964</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T16:08:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>[[]]</comment>
      <origin>1173984</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6475" sha1="m4h9mpoypr6pw0hm9mlqz6djgj3d6mp" xml:space="preserve">'''Reis door de nacht''' is in rige [[berneboeken]] fan [[Anne de Vries]]. Hy skreau de boeken tusken 1951 en 1958, op fersyk fan de Stichting 1940-1945. Tsjintwurdich wurde de fjouwer boeken útjûn yn ien bondel mei fjouwer dielen (yn totaal 604 siden):
# De Tsjusterens yn
# De Stoarm stekt op
# Dage
# De Nije dei

== Oersjoch fan de fjouwer dielen ==
De fjouwer boeken binne in roman dy't foarfallen yn 1940-1945 gronologysk beskriuwt: yn it earste diel sûnt de Dútske oanfal op Nederlân yn maaie 1940 en dêrnei de folgjende besetting, oant de befrijing fan konsintraasjekampfinzenen yn it lêste haadstik fan it fjirde diel.
It 'tsjuster' yn de titel fan it earste boek ferwiist nei de Dútske besetting fan Nederlân. Yn de slotwurden fan it fjirde diel wurdt eksplisyt dúdlik makke dat de &quot;nacht&quot; ferwiist nei de oarloch en eangst en ôfgryslikens dy't de haadpersoanen en in protte oaren ferneare moasten, wêrnei't de ferwachte Befrijing belibbe wurde sil as de dage fan in nije dei, en mei de 'reis' it langstme jierrenlang nei de frede en frijheid dy't der op dy 'nije dei' bestiet, dêr't de titel fan it lêste diel nei ferwiist. &lt;br&gt;
De &quot;stoarm&quot; yn 'e titel fan it twadde boek ferwiist nei de tanimmende Dútske ûnderdrukking en [[Nederlânsk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|ferset]] dêrfoar yn 1942, wêrnei't yn 1943 de earste berjochten fan 'e Alliearde ynfal op Sisylje nei foaren kamen, dy't dúdlik makken dat de oarloch in kearpunt foarby wie. liket foarby te wêzen en der in slach kommendewei liket dy't liede kin ta in ein oan de Dútske ûnderdrukking.&lt;br&gt;
De “Ochtendgloren” yn de titel fan it tredde diel ferwiist nei de eigen hieltyd optimistyskere belutsenens fan de haadpersoanen by fersetaksjes om dêrta by te dragen.

== Persoanen ==
De haadpersoan is Jan de Boer, in 16-jierrige jonge. Hy is de âldste soan fan 'e famylje. It ferhaal begjint op 10 maaie 1940 as de Dútsers Nederlân ynfalle. Stadichoan rekket Jan hieltyd mear belutsen by fersetswurk en leart er oer &quot;goed&quot; en &quot;ferkeard&quot;, fan freonskip en ferrie.

Sylvia, de koerier yn de KP fan Omke Hein, is los basearre op de fersetsfrou [[Esmée van Eeghen]]. De Vries, dy't aktyf wie yn it ferset, hat in protte fan syn eigen oarlochsûnderfiningen yn it boek ferwurke. Ek brûkt er ferskate eleminten út it libben fan [[Johannes Post]], oer wa't er earder in [[histoaryske roman]] skreau (De libbensroman fan Johannes Post, 1948).

== Ferhaal ==
=== De tsjusterens yn ===
De famylje De Boer is krekt ferhuze en wurdt op de earste dei konfrontearre mei de Dútske ynfal. De lytskes wurde tydlik ûnderbrocht by famylje en heit beslút se op te heljen. Heit, mem, Jan en syn jongere suster Guusje stappe yn de auto om nei [[Scheveningen]] te gean. Underweis wurde se troch de Dútse Fallschirmjäger oerfallen. It slagget heit om de parasjutist bûten gefjocht te stellen. It gesin berikt sûnder fierdere fertraging Scheveningen, dêr't se tydlik ferbliuwe omdat der noch in dochter út Hillegersberg ophelle wurde moat. De oare moarns sjogge se de swarte reekplommen opstiigjen boppe [[Rotterdam]], dat platbombardearre is. Se geane gau nei Rotterdam en fine de dochter yn goede sûnens. De grutte stream fan ferwûne minsken soarget derfoar dat de auto opfrege wurdt troch it leger en Jan moat de ferwûnen ôffiere. Sa komt er yn ‘e kunde mei Tryntsje, in ferpleechster. Nei't Nederlân kapitulearre hat, kin it gesin werom nei hûs. Thús wurdt heit letter oppakt foar it ynsidint mei de parasjutist, mar Frits wit him te befrijen.

=== De stoarm stekt op ===
Twa jier binne foarby. De famylje De Boer besiket har paad te finen yn turbulinte tiden. Heit Evert-Jan hantlanget it ferset. Jan en Guusje helpe him dêrmei; Frits, dy't neat oars wol as helpe, wurdt troch syn pubergedrach op ôfstân hâlden. In wichtige figuer is omke Gerrit, in fitale âldere man dy't eartiids boerefeint wie foar de famylje De Boer. Hy hâldt de famylje byinoar mei syn humor en fermogen om dingen yn perspektyf te setten.

De famylje krijt in ûnderdûker mei de namme Wim. Hy wurdt dêrmei in goede freon fan Jan. As op in nacht in Alliearde bommewerper yn de buert delstoart, krijt it gesin in piloat thús. It tal ûnderdûkers nimt ta. Oan 'e ein fan it boek ropt heit in gearkomste fan pleatslike fersetslieders yn syn hûs byinoar, mar syn buorman Walinga ([[NSB]]-lid) ferriedt him en de famylje moat flechtsje. It troch De Boer sels ûntwurpen hûs wurdt troch de bewenner yn 'e brân stutsen.

=== Dage ===
De famylje flechte en foel útinoar. Evert-Jan en Jan binne benammen socht. Jan is dêrom ûnderdûkt by in omke en muoike yn Amsterdam. Hy wurdt dêr oppakt troch Wim, dy't lid is fan in bende (KP). Jan beslút ek lid te wurden. Tegearre mei omke Hein, de lieder fan de bende, docht Jan mei oan oerfallen fan distribúsjekantoaren en likwidaasjes. As er by in oerfal sketten wurdt, komt er koart werom nei hûs, mar ûnderwilens wurdt de groep ferriede en moat er wer ûnderdûke. Yn in besykjen om de ferrieder te deadzjen wurdt er sels oanhâlden en nei in skoftke yn de finzenis te sitten, wurdt er nei de Veluwe brocht om sjitten te wurden. Hy wit út de frachtwein te ûntsnappen en wurdt fûn troch in freonlike boer dêr't er by ûnderdûkt.

=== De nije dei ===
Nei syn ûntsnapping giet Jan werom om fersetswurk te dwaan yn syn thúsregio. Syn heit waard oppakt troch de Dútsers en omke Gerrit hat in lytse binde oprjochte. Jan syn jongere broer Frits is no in hiel man wurden. Tegearre helpe se mei droppings en helpe Alliearde spionnen en ferset oan it wurk om it sa dreech mooglik te meitsjen foar de Dútsers. Oan 'e ein fan it boek wurdt Nederlân befrijd en ûntdekt Frits dat syn heit it finzeniskamp oerlibbe hat. Se ride mei Wim nei [[Dachau]] en bringe him thús.

== Literatuer ==
* {{aut|Pröpper, Henk}} - ''Reis door de nacht: ... de bĳeengelezen Tweede Wereldoorlog van een babyboomer''. De groene Amsterdammer. 3 maaie 1995.
*{{aut|Dane, Jacques}} - ''De onrechtvaardige zal zĳn eigen ziel doden: over de ontstaansgeschiedenis, waardering en protestantse traditie in Anne de Vries' verzetsroman Reis door de nacht, 1951-2001''. Bouwsel voor 't leven: de traditie van de protestantse kinderliteratuur fol. 11 (2003) s. 115-132.
* {{aut|Vries, Anne de}} - ''Reis door de nacht: feit en fictie. De Tweede Wereldoorlog als moreel ĳkpunt: opvoeding, jeugdliteratuur en beeldvorming'' 2005. s. 116-131.

[[Kategory:Wurk fan Anne de Vries]]</text>
      <sha1>m4h9mpoypr6pw0hm9mlqz6djgj3d6mp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173989</id>
      <parentid>1173984</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T16:53:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>skeane titel omreden titel yn oare taal</comment>
      <origin>1173989</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6535" sha1="ksck3jciq0e2yxbd0uxjl62juaegddu" xml:space="preserve">'''''Reis door de nacht''''' (Reis troch de nacht) is in rige [[berneboeken]] fan [[Anne de Vries]]. Hy skreau de boeken tusken 1951 en 1958, op fersyk fan de Stichting 1940-1945. Tsjintwurdich wurde de fjouwer boeken útjûn yn ien bondel mei fjouwer dielen (yn totaal 604 siden):
# De Tsjusterens yn
# De Stoarm stekt op
# Dage
# De Nije dei

== Oersjoch fan de fjouwer dielen ==
De fjouwer boeken binne in roman dy't foarfallen yn 1940-1945 gronologysk beskriuwt: yn it earste diel sûnt de Dútske oanfal op Nederlân yn maaie 1940 en dêrnei de folgjende besetting, oant de befrijing fan konsintraasjekampfinzenen yn it lêste haadstik fan it fjirde diel.
It 'tsjuster' yn de titel fan it earste boek ferwiist nei de Dútske besetting fan Nederlân. Yn de slotwurden fan it fjirde diel wurdt eksplisyt dúdlik makke dat de &quot;nacht&quot; ferwiist nei de oarloch en eangst en ôfgryslikens dy't de haadpersoanen en in protte oaren ferneare moasten, wêrnei't de ferwachte Befrijing belibbe wurde sil as de dage fan in nije dei, en mei de 'reis' it langstme jierrenlang nei de frede en frijheid dy't der op dy 'nije dei' bestiet, dêr't de titel fan it lêste diel nei ferwiist. &lt;br&gt;
De &quot;stoarm&quot; yn 'e titel fan it twadde boek ferwiist nei de tanimmende Dútske ûnderdrukking en [[Nederlânsk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|ferset]] dêrfoar yn 1942, wêrnei't yn 1943 de earste berjochten fan 'e Alliearde ynfal op Sisylje nei foaren kamen, dy't dúdlik makken dat de oarloch in kearpunt foarby wie. liket foarby te wêzen en der in slach kommendewei liket dy't liede kin ta in ein oan de Dútske ûnderdrukking.&lt;br&gt;
De “Ochtendgloren” yn de titel fan it tredde diel ferwiist nei de eigen hieltyd optimistyskere belutsenens fan de haadpersoanen by fersetaksjes om dêrta by te dragen.

== Persoanen ==
De haadpersoan is Jan de Boer, in 16-jierrige jonge. Hy is de âldste soan fan 'e famylje. It ferhaal begjint op 10 maaie 1940 as de Dútsers Nederlân ynfalle. Stadichoan rekket Jan hieltyd mear belutsen by fersetswurk en leart er oer &quot;goed&quot; en &quot;ferkeard&quot;, fan freonskip en ferrie.

Sylvia, de koerier yn de KP fan Omke Hein, is los basearre op de fersetsfrou [[Esmée van Eeghen]]. De Vries, dy't aktyf wie yn it ferset, hat in protte fan syn eigen oarlochsûnderfiningen yn it boek ferwurke. Ek brûkt er ferskate eleminten út it libben fan [[Johannes Post]], oer wa't er earder in [[histoaryske roman]] skreau (De libbensroman fan Johannes Post, 1948).

== Ferhaal ==
=== De tsjusterens yn ===
De famylje De Boer is krekt ferhuze en wurdt op de earste dei konfrontearre mei de Dútske ynfal. De lytskes wurde tydlik ûnderbrocht by famylje en heit beslút se op te heljen. Heit, mem, Jan en syn jongere suster Guusje stappe yn de auto om nei [[Scheveningen]] te gean. Underweis wurde se troch de Dútse Fallschirmjäger oerfallen. It slagget heit om de parasjutist bûten gefjocht te stellen. It gesin berikt sûnder fierdere fertraging Scheveningen, dêr't se tydlik ferbliuwe omdat der noch in dochter út Hillegersberg ophelle wurde moat. De oare moarns sjogge se de swarte reekplommen opstiigjen boppe [[Rotterdam]], dat platbombardearre is. Se geane gau nei Rotterdam en fine de dochter yn goede sûnens. De grutte stream fan ferwûne minsken soarget derfoar dat de auto opfrege wurdt troch it leger en Jan moat de ferwûnen ôffiere. Sa komt er yn ‘e kunde mei Tryntsje, in ferpleechster. Nei't Nederlân kapitulearre hat, kin it gesin werom nei hûs. Thús wurdt heit letter oppakt foar it ynsidint mei de parasjutist, mar Frits wit him te befrijen.

=== De stoarm stekt op ===
Twa jier binne foarby. De famylje De Boer besiket har paad te finen yn turbulinte tiden. Heit Evert-Jan hantlanget it ferset. Jan en Guusje helpe him dêrmei; Frits, dy't neat oars wol as helpe, wurdt troch syn pubergedrach op ôfstân hâlden. In wichtige figuer is omke Gerrit, in fitale âldere man dy't eartiids boerefeint wie foar de famylje De Boer. Hy hâldt de famylje byinoar mei syn humor en fermogen om dingen yn perspektyf te setten.

De famylje krijt in ûnderdûker mei de namme Wim. Hy wurdt dêrmei in goede freon fan Jan. As op in nacht in Alliearde bommewerper yn de buert delstoart, krijt it gesin in piloat thús. It tal ûnderdûkers nimt ta. Oan 'e ein fan it boek ropt heit in gearkomste fan pleatslike fersetslieders yn syn hûs byinoar, mar syn buorman Walinga ([[NSB]]-lid) ferriedt him en de famylje moat flechtsje. It troch De Boer sels ûntwurpen hûs wurdt troch de bewenner yn 'e brân stutsen.

=== Dage ===
De famylje flechte en foel útinoar. Evert-Jan en Jan binne benammen socht. Jan is dêrom ûnderdûkt by in omke en muoike yn Amsterdam. Hy wurdt dêr oppakt troch Wim, dy't lid is fan in bende (KP). Jan beslút ek lid te wurden. Tegearre mei omke Hein, de lieder fan de bende, docht Jan mei oan oerfallen fan distribúsjekantoaren en likwidaasjes. As er by in oerfal sketten wurdt, komt er koart werom nei hûs, mar ûnderwilens wurdt de groep ferriede en moat er wer ûnderdûke. Yn in besykjen om de ferrieder te deadzjen wurdt er sels oanhâlden en nei in skoftke yn de finzenis te sitten, wurdt er nei de Veluwe brocht om sjitten te wurden. Hy wit út de frachtwein te ûntsnappen en wurdt fûn troch in freonlike boer dêr't er by ûnderdûkt.

=== De nije dei ===
Nei syn ûntsnapping giet Jan werom om fersetswurk te dwaan yn syn thúsregio. Syn heit waard oppakt troch de Dútsers en omke Gerrit hat in lytse binde oprjochte. Jan syn jongere broer Frits is no in hiel man wurden. Tegearre helpe se mei droppings en helpe Alliearde spionnen en ferset oan it wurk om it sa dreech mooglik te meitsjen foar de Dútsers. Oan 'e ein fan it boek wurdt Nederlân befrijd en ûntdekt Frits dat syn heit it finzeniskamp oerlibbe hat. Se ride mei Wim nei [[Dachau]] en bringe him thús.

== Literatuer ==
* {{aut|Pröpper, Henk}} - ''Reis door de nacht: ... de bĳeengelezen Tweede Wereldoorlog van een babyboomer''. De groene Amsterdammer. 3 maaie 1995.
*{{aut|Dane, Jacques}} - ''De onrechtvaardige zal zĳn eigen ziel doden: over de ontstaansgeschiedenis, waardering en protestantse traditie in Anne de Vries' verzetsroman Reis door de nacht, 1951-2001''. Bouwsel voor 't leven: de traditie van de protestantse kinderliteratuur fol. 11 (2003) s. 115-132.
* {{aut|Vries, Anne de}} - ''Reis door de nacht: feit en fictie. De Tweede Wereldoorlog als moreel ĳkpunt: opvoeding, jeugdliteratuur en beeldvorming'' 2005. s. 116-131.

{{DISPLAYTITLE:''{{PAGENAME}}''}}
[[Kategory:Wurk fan Anne de Vries]]</text>
      <sha1>ksck3jciq0e2yxbd0uxjl62juaegddu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174014</id>
      <parentid>1173989</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T23:20:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kategoryen tafoege en de ferfryske boektitels wer fernederlânske. It is better om se yn 'e oarspronklike taal stean te litten, oars wurdt de ferkearde yndruk wekt dat fan dizze boeken Fryske oersettings makke binne.</comment>
      <origin>1174014</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6848" sha1="pblj07h9vwnv6gd3j6mi9il3r05149r" xml:space="preserve">'''''Reis door de Nacht''''' (&quot;Reis troch de Nacht&quot;) is in rige [[berneboeken]] fan [[Anne de Vries]]. Hy skreau de boeken tusken 1951 en 1958, op fersyk fan de Stichting 1940-1945. Tsjintwurdich wurde de fjouwer boeken útjûn yn ien bondel mei fjouwer dielen (yn totaal 604 siden):
# ''De Duisternis in''
# ''De Storm steekt op''
# ''Ochtendgloren''
# ''De Nieuwe Dag''

== Oersjoch fan de fjouwer dielen ==
De fjouwer boeken binne in roman dy't foarfallen yn 1940-1945 gronologysk beskriuwt: yn it earste diel sûnt de Dútske oanfal op Nederlân yn maaie 1940 en dêrnei de folgjende besetting, oant de befrijing fan konsintraasjekampfinzenen yn it lêste haadstik fan it fjirde diel.
It 'tsjuster' yn de titel fan it earste boek ferwiist nei de Dútske besetting fan Nederlân. Yn de slotwurden fan it fjirde diel wurdt eksplisyt dúdlik makke dat de &quot;nacht&quot; ferwiist nei de oarloch en eangst en ôfgryslikens dy't de haadpersoanen en in protte oaren ferneare moasten, wêrnei't de ferwachte Befrijing belibbe wurde sil as de dage fan in nije dei, en mei de 'reis' it langstme jierrenlang nei de frede en frijheid dy't der op dy 'nije dei' bestiet, dêr't de titel fan it lêste diel nei ferwiist. &lt;br&gt;
De &quot;stoarm&quot; yn 'e titel fan it twadde boek ferwiist nei de tanimmende Dútske ûnderdrukking en [[Nederlânsk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|ferset]] dêrfoar yn 1942, wêrnei't yn 1943 de earste berjochten fan 'e Alliearde ynfal op Sisylje nei foaren kamen, dy't dúdlik makken dat de oarloch in kearpunt foarby wie. liket foarby te wêzen en der in slach kommendewei liket dy't liede kin ta in ein oan de Dútske ûnderdrukking.&lt;br&gt;
De “Ochtendgloren” yn de titel fan it tredde diel ferwiist nei de eigen hieltyd optimistyskere belutsenens fan de haadpersoanen by fersetaksjes om dêrta by te dragen.

== Persoanen ==
De haadpersoan is Jan de Boer, in 16-jierrige jonge. Hy is de âldste soan fan 'e famylje. It ferhaal begjint op 10 maaie 1940 as de Dútsers Nederlân ynfalle. Stadichoan rekket Jan hieltyd mear belutsen by fersetswurk en leart er oer &quot;goed&quot; en &quot;ferkeard&quot;, fan freonskip en ferrie.

Sylvia, de koerier yn de KP fan Omke Hein, is los basearre op de fersetsfrou [[Esmée van Eeghen]]. De Vries, dy't aktyf wie yn it ferset, hat in protte fan syn eigen oarlochsûnderfiningen yn it boek ferwurke. Ek brûkt er ferskate eleminten út it libben fan [[Johannes Post]], oer wa't er earder in [[histoaryske roman]] skreau (De libbensroman fan Johannes Post, 1948).

== Ferhaal ==
=== ''De Duisternis in'' ===
De famylje De Boer is krekt ferhuze en wurdt op de earste dei konfrontearre mei de Dútske ynfal. De lytskes wurde tydlik ûnderbrocht by famylje en heit beslút se op te heljen. Heit, mem, Jan en syn jongere suster Guusje stappe yn de auto om nei [[Scheveningen]] te gean. Underweis wurde se troch de Dútse Fallschirmjäger oerfallen. It slagget heit om de parasjutist bûten gefjocht te stellen. It gesin berikt sûnder fierdere fertraging Scheveningen, dêr't se tydlik ferbliuwe omdat der noch in dochter út Hillegersberg ophelle wurde moat. De oare moarns sjogge se de swarte reekplommen opstiigjen boppe [[Rotterdam]], dat platbombardearre is. Se geane gau nei Rotterdam en fine de dochter yn goede sûnens. De grutte stream fan ferwûne minsken soarget derfoar dat de auto opfrege wurdt troch it leger en Jan moat de ferwûnen ôffiere. Sa komt er yn ‘e kunde mei Tryntsje, in ferpleechster. Nei't Nederlân kapitulearre hat, kin it gesin werom nei hûs. Thús wurdt heit letter oppakt foar it ynsidint mei de parasjutist, mar Frits wit him te befrijen.

=== ''De Storm steekt op'' ===
Twa jier binne foarby. De famylje De Boer besiket har paad te finen yn turbulinte tiden. Heit Evert-Jan hantlanget it ferset. Jan en Guusje helpe him dêrmei; Frits, dy't neat oars wol as helpe, wurdt troch syn pubergedrach op ôfstân hâlden. In wichtige figuer is omke Gerrit, in fitale âldere man dy't eartiids boerefeint wie foar de famylje De Boer. Hy hâldt de famylje byinoar mei syn humor en fermogen om dingen yn perspektyf te setten.

De famylje krijt in ûnderdûker mei de namme Wim. Hy wurdt dêrmei in goede freon fan Jan. As op in nacht in Alliearde bommewerper yn de buert delstoart, krijt it gesin in piloat thús. It tal ûnderdûkers nimt ta. Oan 'e ein fan it boek ropt heit in gearkomste fan pleatslike fersetslieders yn syn hûs byinoar, mar syn buorman Walinga ([[NSB]]-lid) ferriedt him en de famylje moat flechtsje. It troch De Boer sels ûntwurpen hûs wurdt troch de bewenner yn 'e brân stutsen.

=== ''Ochtendgloren'' ===
De famylje flechte en foel útinoar. Evert-Jan en Jan binne benammen socht. Jan is dêrom ûnderdûkt by in omke en muoike yn Amsterdam. Hy wurdt dêr oppakt troch Wim, dy't lid is fan in bende (KP). Jan beslút ek lid te wurden. Tegearre mei omke Hein, de lieder fan de bende, docht Jan mei oan oerfallen fan distribúsjekantoaren en likwidaasjes. As er by in oerfal sketten wurdt, komt er koart werom nei hûs, mar ûnderwilens wurdt de groep ferriede en moat er wer ûnderdûke. Yn in besykjen om de ferrieder te deadzjen wurdt er sels oanhâlden en nei in skoftke yn de finzenis te sitten, wurdt er nei de Veluwe brocht om sjitten te wurden. Hy wit út de frachtwein te ûntsnappen en wurdt fûn troch in freonlike boer dêr't er by ûnderdûkt.

=== ''De Nieuwe Dag'' ===
Nei syn ûntsnapping giet Jan werom om fersetswurk te dwaan yn syn thúsregio. Syn heit waard oppakt troch de Dútsers en omke Gerrit hat in lytse binde oprjochte. Jan syn jongere broer Frits is no in hiel man wurden. Tegearre helpe se mei droppings en helpe Alliearde spionnen en ferset oan it wurk om it sa dreech mooglik te meitsjen foar de Dútsers. Oan 'e ein fan it boek wurdt Nederlân befrijd en ûntdekt Frits dat syn heit it finzeniskamp oerlibbe hat. Se ride mei Wim nei [[Dachau]] en bringe him thús.

== Literatuer ==
* {{aut|Pröpper, Henk}} - ''Reis door de nacht: ... de bĳeengelezen Tweede Wereldoorlog van een babyboomer''. De groene Amsterdammer. 3 maaie 1995.
*{{aut|Dane, Jacques}} - ''De onrechtvaardige zal zĳn eigen ziel doden: over de ontstaansgeschiedenis, waardering en protestantse traditie in Anne de Vries' verzetsroman Reis door de nacht, 1951-2001''. Bouwsel voor 't leven: de traditie van de protestantse kinderliteratuur fol. 11 (2003) s. 115-132.
* {{aut|Vries, Anne de}} - ''Reis door de nacht: feit en fictie. De Tweede Wereldoorlog als moreel ĳkpunt: opvoeding, jeugdliteratuur en beeldvorming'' 2005. s. 116-131.

{{DISPLAYTITLE:''{{PAGENAME}}''}}

[[Kategory:Literêr wurk fan Anne de Vries]]
[[Kategory:Berneboekesearje]]
[[Kategory:Oarlochsromansearje]]
[[Kategory:Nederlânsktalige romansearje]]
[[Kategory:Roman út 1951]]
[[Kategory:Literatuer oer de Twadde Wrâldkriich]]
[[Kategory:Literatuer oer it ferset yn de Twadde Wrâldkriich]]</text>
      <sha1>pblj07h9vwnv6gd3j6mi9il3r05149r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174015</id>
      <parentid>1174014</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T23:20:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Literatuer */</comment>
      <origin>1174015</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6854" sha1="4dgve4b6nkju0jjdq103sgi0hwu30dd" xml:space="preserve">'''''Reis door de Nacht''''' (&quot;Reis troch de Nacht&quot;) is in rige [[berneboeken]] fan [[Anne de Vries]]. Hy skreau de boeken tusken 1951 en 1958, op fersyk fan de Stichting 1940-1945. Tsjintwurdich wurde de fjouwer boeken útjûn yn ien bondel mei fjouwer dielen (yn totaal 604 siden):
# ''De Duisternis in''
# ''De Storm steekt op''
# ''Ochtendgloren''
# ''De Nieuwe Dag''

== Oersjoch fan de fjouwer dielen ==
De fjouwer boeken binne in roman dy't foarfallen yn 1940-1945 gronologysk beskriuwt: yn it earste diel sûnt de Dútske oanfal op Nederlân yn maaie 1940 en dêrnei de folgjende besetting, oant de befrijing fan konsintraasjekampfinzenen yn it lêste haadstik fan it fjirde diel.
It 'tsjuster' yn de titel fan it earste boek ferwiist nei de Dútske besetting fan Nederlân. Yn de slotwurden fan it fjirde diel wurdt eksplisyt dúdlik makke dat de &quot;nacht&quot; ferwiist nei de oarloch en eangst en ôfgryslikens dy't de haadpersoanen en in protte oaren ferneare moasten, wêrnei't de ferwachte Befrijing belibbe wurde sil as de dage fan in nije dei, en mei de 'reis' it langstme jierrenlang nei de frede en frijheid dy't der op dy 'nije dei' bestiet, dêr't de titel fan it lêste diel nei ferwiist. &lt;br&gt;
De &quot;stoarm&quot; yn 'e titel fan it twadde boek ferwiist nei de tanimmende Dútske ûnderdrukking en [[Nederlânsk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|ferset]] dêrfoar yn 1942, wêrnei't yn 1943 de earste berjochten fan 'e Alliearde ynfal op Sisylje nei foaren kamen, dy't dúdlik makken dat de oarloch in kearpunt foarby wie. liket foarby te wêzen en der in slach kommendewei liket dy't liede kin ta in ein oan de Dútske ûnderdrukking.&lt;br&gt;
De “Ochtendgloren” yn de titel fan it tredde diel ferwiist nei de eigen hieltyd optimistyskere belutsenens fan de haadpersoanen by fersetaksjes om dêrta by te dragen.

== Persoanen ==
De haadpersoan is Jan de Boer, in 16-jierrige jonge. Hy is de âldste soan fan 'e famylje. It ferhaal begjint op 10 maaie 1940 as de Dútsers Nederlân ynfalle. Stadichoan rekket Jan hieltyd mear belutsen by fersetswurk en leart er oer &quot;goed&quot; en &quot;ferkeard&quot;, fan freonskip en ferrie.

Sylvia, de koerier yn de KP fan Omke Hein, is los basearre op de fersetsfrou [[Esmée van Eeghen]]. De Vries, dy't aktyf wie yn it ferset, hat in protte fan syn eigen oarlochsûnderfiningen yn it boek ferwurke. Ek brûkt er ferskate eleminten út it libben fan [[Johannes Post]], oer wa't er earder in [[histoaryske roman]] skreau (De libbensroman fan Johannes Post, 1948).

== Ferhaal ==
=== ''De Duisternis in'' ===
De famylje De Boer is krekt ferhuze en wurdt op de earste dei konfrontearre mei de Dútske ynfal. De lytskes wurde tydlik ûnderbrocht by famylje en heit beslút se op te heljen. Heit, mem, Jan en syn jongere suster Guusje stappe yn de auto om nei [[Scheveningen]] te gean. Underweis wurde se troch de Dútse Fallschirmjäger oerfallen. It slagget heit om de parasjutist bûten gefjocht te stellen. It gesin berikt sûnder fierdere fertraging Scheveningen, dêr't se tydlik ferbliuwe omdat der noch in dochter út Hillegersberg ophelle wurde moat. De oare moarns sjogge se de swarte reekplommen opstiigjen boppe [[Rotterdam]], dat platbombardearre is. Se geane gau nei Rotterdam en fine de dochter yn goede sûnens. De grutte stream fan ferwûne minsken soarget derfoar dat de auto opfrege wurdt troch it leger en Jan moat de ferwûnen ôffiere. Sa komt er yn ‘e kunde mei Tryntsje, in ferpleechster. Nei't Nederlân kapitulearre hat, kin it gesin werom nei hûs. Thús wurdt heit letter oppakt foar it ynsidint mei de parasjutist, mar Frits wit him te befrijen.

=== ''De Storm steekt op'' ===
Twa jier binne foarby. De famylje De Boer besiket har paad te finen yn turbulinte tiden. Heit Evert-Jan hantlanget it ferset. Jan en Guusje helpe him dêrmei; Frits, dy't neat oars wol as helpe, wurdt troch syn pubergedrach op ôfstân hâlden. In wichtige figuer is omke Gerrit, in fitale âldere man dy't eartiids boerefeint wie foar de famylje De Boer. Hy hâldt de famylje byinoar mei syn humor en fermogen om dingen yn perspektyf te setten.

De famylje krijt in ûnderdûker mei de namme Wim. Hy wurdt dêrmei in goede freon fan Jan. As op in nacht in Alliearde bommewerper yn de buert delstoart, krijt it gesin in piloat thús. It tal ûnderdûkers nimt ta. Oan 'e ein fan it boek ropt heit in gearkomste fan pleatslike fersetslieders yn syn hûs byinoar, mar syn buorman Walinga ([[NSB]]-lid) ferriedt him en de famylje moat flechtsje. It troch De Boer sels ûntwurpen hûs wurdt troch de bewenner yn 'e brân stutsen.

=== ''Ochtendgloren'' ===
De famylje flechte en foel útinoar. Evert-Jan en Jan binne benammen socht. Jan is dêrom ûnderdûkt by in omke en muoike yn Amsterdam. Hy wurdt dêr oppakt troch Wim, dy't lid is fan in bende (KP). Jan beslút ek lid te wurden. Tegearre mei omke Hein, de lieder fan de bende, docht Jan mei oan oerfallen fan distribúsjekantoaren en likwidaasjes. As er by in oerfal sketten wurdt, komt er koart werom nei hûs, mar ûnderwilens wurdt de groep ferriede en moat er wer ûnderdûke. Yn in besykjen om de ferrieder te deadzjen wurdt er sels oanhâlden en nei in skoftke yn de finzenis te sitten, wurdt er nei de Veluwe brocht om sjitten te wurden. Hy wit út de frachtwein te ûntsnappen en wurdt fûn troch in freonlike boer dêr't er by ûnderdûkt.

=== ''De Nieuwe Dag'' ===
Nei syn ûntsnapping giet Jan werom om fersetswurk te dwaan yn syn thúsregio. Syn heit waard oppakt troch de Dútsers en omke Gerrit hat in lytse binde oprjochte. Jan syn jongere broer Frits is no in hiel man wurden. Tegearre helpe se mei droppings en helpe Alliearde spionnen en ferset oan it wurk om it sa dreech mooglik te meitsjen foar de Dútsers. Oan 'e ein fan it boek wurdt Nederlân befrijd en ûntdekt Frits dat syn heit it finzeniskamp oerlibbe hat. Se ride mei Wim nei [[Dachau]] en bringe him thús.

== Literatuer ==
* {{aut|Pröpper, Henk}} - ''Reis door de nacht: ... de bĳeengelezen Tweede Wereldoorlog van een babyboomer''. De groene Amsterdammer. 3 maaie 1995.
*{{aut|Dane, Jacques}} - ''De onrechtvaardige zal zĳn eigen ziel doden: over de ontstaansgeschiedenis, waardering en protestantse traditie in Anne de Vries' verzetsroman Reis door de nacht, 1951-2001''. Bouwsel voor 't leven: de traditie van de protestantse kinderliteratuur fol. 11 (2003) s. 115-132.
* {{aut|Vries, Anne de}} - ''Reis door de nacht: feit en fictie. De Tweede Wereldoorlog als moreel ĳkpunt: opvoeding, jeugdliteratuur en beeldvorming'' 2005. s. 116-131.

{{DISPLAYTITLE:''{{PAGENAME}}''}}

[[Kategory:Literêr wurk fan Anne de Vries]]
[[Kategory:Berneboekesearje]]
[[Kategory:Oarlochsromansearje]]
[[Kategory:Nederlânsktalige romansearje]]
[[Kategory:Romansearje út 1951]]
[[Kategory:Literatuer oer de Twadde Wrâldkriich]]
[[Kategory:Literatuer oer it ferset yn de Twadde Wrâldkriich]]</text>
      <sha1>4dgve4b6nkju0jjdq103sgi0hwu30dd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1174020</id>
      <parentid>1174015</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T23:26:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ieneach fan 'e Esk hat de side [[Reis door de nacht]] omneamd ta [[Reis door de Nacht]]: red</comment>
      <origin>1174015</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6854" sha1="4dgve4b6nkju0jjdq103sgi0hwu30dd" xml:space="preserve">'''''Reis door de Nacht''''' (&quot;Reis troch de Nacht&quot;) is in rige [[berneboeken]] fan [[Anne de Vries]]. Hy skreau de boeken tusken 1951 en 1958, op fersyk fan de Stichting 1940-1945. Tsjintwurdich wurde de fjouwer boeken útjûn yn ien bondel mei fjouwer dielen (yn totaal 604 siden):
# ''De Duisternis in''
# ''De Storm steekt op''
# ''Ochtendgloren''
# ''De Nieuwe Dag''

== Oersjoch fan de fjouwer dielen ==
De fjouwer boeken binne in roman dy't foarfallen yn 1940-1945 gronologysk beskriuwt: yn it earste diel sûnt de Dútske oanfal op Nederlân yn maaie 1940 en dêrnei de folgjende besetting, oant de befrijing fan konsintraasjekampfinzenen yn it lêste haadstik fan it fjirde diel.
It 'tsjuster' yn de titel fan it earste boek ferwiist nei de Dútske besetting fan Nederlân. Yn de slotwurden fan it fjirde diel wurdt eksplisyt dúdlik makke dat de &quot;nacht&quot; ferwiist nei de oarloch en eangst en ôfgryslikens dy't de haadpersoanen en in protte oaren ferneare moasten, wêrnei't de ferwachte Befrijing belibbe wurde sil as de dage fan in nije dei, en mei de 'reis' it langstme jierrenlang nei de frede en frijheid dy't der op dy 'nije dei' bestiet, dêr't de titel fan it lêste diel nei ferwiist. &lt;br&gt;
De &quot;stoarm&quot; yn 'e titel fan it twadde boek ferwiist nei de tanimmende Dútske ûnderdrukking en [[Nederlânsk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|ferset]] dêrfoar yn 1942, wêrnei't yn 1943 de earste berjochten fan 'e Alliearde ynfal op Sisylje nei foaren kamen, dy't dúdlik makken dat de oarloch in kearpunt foarby wie. liket foarby te wêzen en der in slach kommendewei liket dy't liede kin ta in ein oan de Dútske ûnderdrukking.&lt;br&gt;
De “Ochtendgloren” yn de titel fan it tredde diel ferwiist nei de eigen hieltyd optimistyskere belutsenens fan de haadpersoanen by fersetaksjes om dêrta by te dragen.

== Persoanen ==
De haadpersoan is Jan de Boer, in 16-jierrige jonge. Hy is de âldste soan fan 'e famylje. It ferhaal begjint op 10 maaie 1940 as de Dútsers Nederlân ynfalle. Stadichoan rekket Jan hieltyd mear belutsen by fersetswurk en leart er oer &quot;goed&quot; en &quot;ferkeard&quot;, fan freonskip en ferrie.

Sylvia, de koerier yn de KP fan Omke Hein, is los basearre op de fersetsfrou [[Esmée van Eeghen]]. De Vries, dy't aktyf wie yn it ferset, hat in protte fan syn eigen oarlochsûnderfiningen yn it boek ferwurke. Ek brûkt er ferskate eleminten út it libben fan [[Johannes Post]], oer wa't er earder in [[histoaryske roman]] skreau (De libbensroman fan Johannes Post, 1948).

== Ferhaal ==
=== ''De Duisternis in'' ===
De famylje De Boer is krekt ferhuze en wurdt op de earste dei konfrontearre mei de Dútske ynfal. De lytskes wurde tydlik ûnderbrocht by famylje en heit beslút se op te heljen. Heit, mem, Jan en syn jongere suster Guusje stappe yn de auto om nei [[Scheveningen]] te gean. Underweis wurde se troch de Dútse Fallschirmjäger oerfallen. It slagget heit om de parasjutist bûten gefjocht te stellen. It gesin berikt sûnder fierdere fertraging Scheveningen, dêr't se tydlik ferbliuwe omdat der noch in dochter út Hillegersberg ophelle wurde moat. De oare moarns sjogge se de swarte reekplommen opstiigjen boppe [[Rotterdam]], dat platbombardearre is. Se geane gau nei Rotterdam en fine de dochter yn goede sûnens. De grutte stream fan ferwûne minsken soarget derfoar dat de auto opfrege wurdt troch it leger en Jan moat de ferwûnen ôffiere. Sa komt er yn ‘e kunde mei Tryntsje, in ferpleechster. Nei't Nederlân kapitulearre hat, kin it gesin werom nei hûs. Thús wurdt heit letter oppakt foar it ynsidint mei de parasjutist, mar Frits wit him te befrijen.

=== ''De Storm steekt op'' ===
Twa jier binne foarby. De famylje De Boer besiket har paad te finen yn turbulinte tiden. Heit Evert-Jan hantlanget it ferset. Jan en Guusje helpe him dêrmei; Frits, dy't neat oars wol as helpe, wurdt troch syn pubergedrach op ôfstân hâlden. In wichtige figuer is omke Gerrit, in fitale âldere man dy't eartiids boerefeint wie foar de famylje De Boer. Hy hâldt de famylje byinoar mei syn humor en fermogen om dingen yn perspektyf te setten.

De famylje krijt in ûnderdûker mei de namme Wim. Hy wurdt dêrmei in goede freon fan Jan. As op in nacht in Alliearde bommewerper yn de buert delstoart, krijt it gesin in piloat thús. It tal ûnderdûkers nimt ta. Oan 'e ein fan it boek ropt heit in gearkomste fan pleatslike fersetslieders yn syn hûs byinoar, mar syn buorman Walinga ([[NSB]]-lid) ferriedt him en de famylje moat flechtsje. It troch De Boer sels ûntwurpen hûs wurdt troch de bewenner yn 'e brân stutsen.

=== ''Ochtendgloren'' ===
De famylje flechte en foel útinoar. Evert-Jan en Jan binne benammen socht. Jan is dêrom ûnderdûkt by in omke en muoike yn Amsterdam. Hy wurdt dêr oppakt troch Wim, dy't lid is fan in bende (KP). Jan beslút ek lid te wurden. Tegearre mei omke Hein, de lieder fan de bende, docht Jan mei oan oerfallen fan distribúsjekantoaren en likwidaasjes. As er by in oerfal sketten wurdt, komt er koart werom nei hûs, mar ûnderwilens wurdt de groep ferriede en moat er wer ûnderdûke. Yn in besykjen om de ferrieder te deadzjen wurdt er sels oanhâlden en nei in skoftke yn de finzenis te sitten, wurdt er nei de Veluwe brocht om sjitten te wurden. Hy wit út de frachtwein te ûntsnappen en wurdt fûn troch in freonlike boer dêr't er by ûnderdûkt.

=== ''De Nieuwe Dag'' ===
Nei syn ûntsnapping giet Jan werom om fersetswurk te dwaan yn syn thúsregio. Syn heit waard oppakt troch de Dútsers en omke Gerrit hat in lytse binde oprjochte. Jan syn jongere broer Frits is no in hiel man wurden. Tegearre helpe se mei droppings en helpe Alliearde spionnen en ferset oan it wurk om it sa dreech mooglik te meitsjen foar de Dútsers. Oan 'e ein fan it boek wurdt Nederlân befrijd en ûntdekt Frits dat syn heit it finzeniskamp oerlibbe hat. Se ride mei Wim nei [[Dachau]] en bringe him thús.

== Literatuer ==
* {{aut|Pröpper, Henk}} - ''Reis door de nacht: ... de bĳeengelezen Tweede Wereldoorlog van een babyboomer''. De groene Amsterdammer. 3 maaie 1995.
*{{aut|Dane, Jacques}} - ''De onrechtvaardige zal zĳn eigen ziel doden: over de ontstaansgeschiedenis, waardering en protestantse traditie in Anne de Vries' verzetsroman Reis door de nacht, 1951-2001''. Bouwsel voor 't leven: de traditie van de protestantse kinderliteratuur fol. 11 (2003) s. 115-132.
* {{aut|Vries, Anne de}} - ''Reis door de nacht: feit en fictie. De Tweede Wereldoorlog als moreel ĳkpunt: opvoeding, jeugdliteratuur en beeldvorming'' 2005. s. 116-131.

{{DISPLAYTITLE:''{{PAGENAME}}''}}

[[Kategory:Literêr wurk fan Anne de Vries]]
[[Kategory:Berneboekesearje]]
[[Kategory:Oarlochsromansearje]]
[[Kategory:Nederlânsktalige romansearje]]
[[Kategory:Romansearje út 1951]]
[[Kategory:Literatuer oer de Twadde Wrâldkriich]]
[[Kategory:Literatuer oer it ferset yn de Twadde Wrâldkriich]]</text>
      <sha1>4dgve4b6nkju0jjdq103sgi0hwu30dd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ried fan de Fryske Beweging</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177788</id>
    <redirect title="De Fryske Beweging" />
    <revision>
      <id>1173969</id>
      <timestamp>2024-11-04T12:40:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Klaasgroen</username>
        <id>50943</id>
      </contributor>
      <comment>Klaasgroen hat de side [[Ried fan de Fryske Beweging]] omneamd ta [[De Fryske Beweging]] fan de trochferwizing: Opdracht fanút de Ried sels: sy wolle net mear bekend stean as de ried, mar as de beweging.</comment>
      <origin>1173969</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" sha1="ldopown35ky7ygu60fdoty6qhq73p6l" xml:space="preserve">#REDIRECT [[De Fryske Beweging]]</text>
      <sha1>ldopown35ky7ygu60fdoty6qhq73p6l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oerlis:Ried fan de Fryske Beweging</title>
    <ns>1</ns>
    <id>177789</id>
    <redirect title="Oerlis:De Fryske Beweging" />
    <revision>
      <id>1173971</id>
      <timestamp>2024-11-04T12:40:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Klaasgroen</username>
        <id>50943</id>
      </contributor>
      <comment>Klaasgroen hat de side [[Oerlis:Ried fan de Fryske Beweging]] omneamd ta [[Oerlis:De Fryske Beweging]] fan de trochferwizing: Opdracht fanút de Ried sels: sy wolle net mear bekend stean as de ried, mar as de beweging.</comment>
      <origin>1173971</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39" sha1="5m8lm0ei40zt1di22lxs6rpdfyljg22" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Oerlis:De Fryske Beweging]]</text>
      <sha1>5m8lm0ei40zt1di22lxs6rpdfyljg22</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Meidogger/Windows</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177790</id>
    <revision>
      <id>1173974</id>
      <timestamp>2024-11-04T14:02:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Mysha</username>
        <id>254</id>
      </contributor>
      <comment>Meitsje it, dan sille hja komme.</comment>
      <origin>1173974</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="95" sha1="tkbq441b7lghxas5roeu0tpqvsag3ur" xml:space="preserve">De neikommende siden sitte yn de kategory fan [[Windows]]-brûkers:
[[Kategory:Meidogger/Ynfo]]</text>
      <sha1>tkbq441b7lghxas5roeu0tpqvsag3ur</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Jean-Joseph Sanfourche</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177791</id>
    <revision>
      <id>1173982</id>
      <timestamp>2024-11-04T15:42:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{Wurk}} '''Jean-Joseph Sanfourche''', ornaris bekend as ''Sanfourche'', wie in Frânske [[keunstskilder]], [[dichter]], ûntwerper en [[byldhouwer]], berne op [[25 juny]] [[1929]] yn [[Bordeaux]], en ferstoarn op [[13 maart]] [[2010]] yn [[Saint-Léonard-de-Noblat]]. Hy wie de soan fan Arthur Sanfourche, in aktivist fan it [[Frânske Ferset]], dy't yn de [[Twadde Wrâldoarloch]] yn de [[finzenis]] omkaam.  Hy beoefene [[Art brut]] en wie de freon fan [[Gaston Chaissac]], [...&quot;</comment>
      <origin>1173982</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1303" sha1="apf30t4p6rywgrjae4ms00kxeymn2nh" xml:space="preserve">{{Wurk}}
'''Jean-Joseph Sanfourche''', ornaris bekend as ''Sanfourche'', wie in Frânske [[keunstskilder]], [[dichter]], ûntwerper en [[byldhouwer]], berne op [[25 juny]] [[1929]] yn [[Bordeaux]], en ferstoarn op [[13 maart]] [[2010]] yn [[Saint-Léonard-de-Noblat]]. Hy wie de soan fan Arthur Sanfourche, in aktivist fan it [[Frânske Ferset]], dy't yn de [[Twadde Wrâldoarloch]] yn de [[finzenis]] omkaam.

Hy beoefene [[Art brut]] en wie de freon fan [[Gaston Chaissac]], [[Jean Dubuffet]], en [[Robert Doisneau]], dêrmei't er ek [[korrespondinsje]] ûnderhâlde.

== Wurk ==
Sanfourche hat skilderijen, byldhouwurken, brânskildere ruten en totempeallen makke. Yn syn wurken binne de glimkjend lytse mantsjes mei grutte eagen te sjen dy't er fan Gaston Chaissac oernaam. In opfallend skaaimerk fan syn skilderijen is dat er syn hantekening yn syn keunst ferwurke hat.

Hy hie ek in grut ferlet fan erkenning. Oan de ein fan syn libben brûkte er withoefolle manieren om opmurken te wurden: sa betocht er dat syn heit Arthur Sanfourche yn de [[Earste Wrâldoarloch]] fusillearre wêze soe.

{{DEFAULTSORT:Sanfourche, Jean-Joseph}}
[[Kategory:Frânsk keunstskilder]]
[[Kategory:Frânsk dichter]]
[[Kategory:Frânsk byldhouwer]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1929]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2010]]</text>
      <sha1>apf30t4p6rywgrjae4ms00kxeymn2nh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173983</id>
      <parentid>1173982</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T15:57:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>wurk</comment>
      <origin>1173983</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3035" sha1="hw8msa6ymci3cc0b2k9ekrszlppean5" xml:space="preserve">{{Wurk}}
'''Jean-Joseph Sanfourche''', ornaris bekend as ''Sanfourche'', wie in Frânske [[keunstskilder]], [[dichter]], ûntwerper en [[byldhouwer]], berne op [[25 juny]] [[1929]] yn [[Bordeaux]], en ferstoarn op [[13 maart]] [[2010]] yn [[Saint-Léonard-de-Noblat]]. Hy wie de soan fan Arthur Sanfourche, in aktivist fan it [[Frânske Ferset]], dy't yn de [[Twadde Wrâldoarloch]] yn de [[finzenis]] omkaam.

Hy beoefene [[Art brut]] en wie de freon fan [[Gaston Chaissac]], [[Jean Dubuffet]], en [[Robert Doisneau]], dêrmei't er ek [[korrespondinsje]] ûnderhâlde.

== Wurk ==
Sanfourche hat skilderijen, byldhouwurken, brânskildere ruten en totempeallen makke. Yn syn wurken binne de glimkjend lytse mantsjes mei grutte eagen te sjen dy't er fan Gaston Chaissac oernaam. In opfallend skaaimerk fan syn skilderijen is dat er syn hantekening yn syn keunst ferwurke hat.

Hy hie ek in grut ferlet fan erkenning. Oan de ein fan syn libben brûkte er withoefolle manieren om opmurken te wurden: sa betocht er dat syn heit yn de [[Earste Wrâldoarloch]] fusillearre wêze soe.

Tusken 1980 en 2000 krige Sanfourche in grutter publyk. Hy die mei oan gâns ynternasjonale útstallings: yn 1990 yn New York (''Neuve Invention'', in reizgjende foarstelling, de namme jûn oan de kolleksje fan wurken dy't ta de Art brut hearre), dêrnei by Jacques Karamanoukian, yn dy syn galery yn [[Michigan]], yn Castellanza, flak by [[Milaan]], by Guy Joussement, by de Impatients yn Montréc, en sels yn [[Súd-Koreä]], [[Japan]], [[Ruslân]], de [[Feriene Steaten]] en [[Quebec (provinsje)|Quebec]]. Fan 1984 ôf stelde de skilder en galeryhâlder Enzo Pagani syn wurk geregeld tentoan. Yn Frankryk hat it Musée de la Création franche yn Bègles, dat laat wurdt troch Gérard Sendrey, in soad fan syn wurken (brânskilderingen, beskildere stiennen, skilderijen, ensfh.) yn de kolleksje.

==Bibliografy==
* ''De belles rencontres'', foto's fan Hervé Desvaux, teksten fan Jean-Joseph Sanfourche, omslach fan J.-J. Sanfourche, Éditions Arts en lumière.
* Jean-Luc Thuillier, Jean-Joseph Sanfourche: de l'homme à l'oeuvre, Coulounieix, Thuillier, 2012, {{ISBN|978-2-9534265-6-4}}.

== Filmografy ==
* Christophe Gatineau, ''Ik, Sanfourche'', 2005. 53 min. De earste langere [[dokumintêre]] wijd oan Jean-Joseph Sanfourche, presintearre yn in foarpremjêre by de Unesco by de feestlike iepening fan de mondiale wike foar it Underwiis foar elkenien. Utstjoerd op KTO en op DVD útbrocht.
* Francis Magnenot, ''Sanfourche, 1000 gesichten'', 2004. 45 min. - By it retrospektyf dat oan him wijd waard yn de galery des Hospices yn Limoges yn 2003, joech Sanfourche ynsjoch yn syn privee- en artistike libben. De film waard nominearre yn 2004 op it ynternasjonale Filmfestival fan de UNESCO (FIFAP) en is útbrocht op DVD mei ekstra materiaal.

{{DEFAULTSORT:Sanfourche, Jean-Joseph}}
[[Kategory:Frânsk keunstskilder]]
[[Kategory:Frânsk dichter]]
[[Kategory:Frânsk byldhouwer]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1929]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2010]]</text>
      <sha1>hw8msa6ymci3cc0b2k9ekrszlppean5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173988</id>
      <parentid>1173983</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T16:52:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <origin>1173988</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5109" sha1="n3cfon46a9rdul08iksb8tsz3ox8vbj" xml:space="preserve">'''Jean-Joseph Sanfourche''', ornaris bekend as ''Sanfourche'', wie in Frânske [[keunstskilder]], [[dichter]], ûntwerper en [[byldhouwer]], berne op [[25 juny]] [[1929]] yn [[Bordeaux]], en ferstoarn op [[13 maart]] [[2010]] yn [[Saint-Léonard-de-Noblat]]. Hy wie de soan fan Arthur Sanfourche, in aktivist fan it [[Frânske Ferset]], dy't yn de [[Twadde Wrâldoarloch]] yn de [[finzenis]] omkaam.

Hy beoefene [[Art brut]] en wie de freon fan [[Gaston Chaissac]], [[Jean Dubuffet]], en [[Robert Doisneau]], dêrmei't er ek [[korrespondinsje]] ûnderhâlde.

== Biografy ==
Jean-Joseph wenne oant 1932 yn Talence. Dêrnei waard syn heit Arthur Sanfourche, dy't testpiloat en meganisien wie op de fleanbasis fan Merignac, oerpleatst nei Rochefort yn Charente-Maritime, en dêrnei nei fleanbasis 274 Limoges-Romanet, dêr't er de meganisien fan de loftfeartpionier [[Maryse Bastié]] waard. Yn 1940 kaam Sanfourche foar it earst mei syn âlden oan yn [[Limousin]].

Yn 1942 waard hy mei syn famylje oppakt troch de [[Gestapo]]. Syn heit, dy't lid wie fan it Frânske ferset, waard yn 1943 fusillearre. Hy en syn mem waarden frijlitten en nei Limoges ta brocht. De adolessint, dy't ûnder fâdij pleatst wie, studearre dêrnei boekhâlden. Oant it ferstjerren fan syn mem yn 1960 wenne Sanfourche mei har yn de rue Montplaisir yn [[Limoges]].

Yn de jierren krekt nei de oarloch gie er om te ûntkommen nei Auvers-sur-Oise, yn de spoaren fan [[Vincent van Gogh]], of nei de omkriten fan de klinyk yn Ivry-sur-Seine dêr't Antonin Artaud opnaam wie. Syn wurk (boekhâlder, bedriuwslieder) brocht him nei Brive-la-Gaillarde, nei [[Algiers]] en nei [[Parys]]. Yn de Périgord wenne er earst yn Belvès en dêrnei yn Bourdeilles. Hy brocht tweintich jier yn Parys troch, dêr't er in tal jierren wurksum wie by it ministearje fan Bûtenlânske Saken. Dêr waard er belêstige mei it ûnderbringen fan Afrikaanske beursstudinten op Frânske universiteiten. Dêrnei wenne er sa'n tsien jier yn Solignac en dêrnei, fan 1975 ôf, yn Saint-Léonard-de-Noblat.

De lêste tsien jier fan syn libben wie Sanfourche nau belutsen by de Mienskip fan de Silichsprekkenden, mar wie er ek lid fan de bruorskip fan Saint-Léonard, dy't as missy hat de hillige [[Leonardus]] te earjen.

Yn 1992 waard er troch de Frânske presidint [[François Mitterrand]] beneamd ta ridder yn it [[Legioen fan Ear]]. Jean-Joseph Sanfourch stoar yn 2010 oan de gefolgen fan alfleisklierkanker yn it sikehûs fan Saint-Léonard-de-Noblat. Hy waard by syn âlden beïerdige op it begraafplak Louyat yn Limoges.

== Wurk ==
Sanfourche hat skilderijen, byldhouwurken, brânskildere ruten en totempeallen makke. Yn syn wurken binne de glimkjend lytse mantsjes mei grutte eagen te sjen dy't er fan Gaston Chaissac oernaam. In opfallend skaaimerk fan syn skilderijen is dat er syn hantekening yn syn keunst ferwurke hat.

Hy hie ek in grut ferlet fan erkenning. Oan de ein fan syn libben brûkte er withoefolle manieren om opmurken te wurden: sa betocht er dat syn heit yn de [[Earste Wrâldoarloch]] fusillearre wêze soe.

Tusken 1980 en 2000 krige Sanfourche in grutter publyk. Hy die mei oan gâns ynternasjonale útstallings: yn 1990 yn New York (''Neuve Invention'', in reizgjende foarstelling, de namme jûn oan de kolleksje fan wurken dy't ta de Art brut hearre), dêrnei by Jacques Karamanoukian, yn dy syn galery yn [[Michigan]], yn Castellanza, flak by [[Milaan]], by Guy Joussement, by de Impatients yn Montréc, en sels yn [[Súd-Koreä]], [[Japan]], [[Ruslân]], de [[Feriene Steaten]] en [[Quebec (provinsje)|Quebec]]. Fan 1984 ôf stelde de skilder en galeryhâlder Enzo Pagani syn wurk geregeld tentoan. Yn Frankryk hat it Musée de la Création franche yn Bègles, dat laat wurdt troch Gérard Sendrey, in soad fan syn wurken (brânskilderingen, beskildere stiennen, skilderijen, ensfh.) yn de kolleksje.

==Bibliografy==
* ''De belles rencontres'', foto's fan Hervé Desvaux, teksten fan Jean-Joseph Sanfourche, omslach fan J.-J. Sanfourche, Éditions Arts en lumière.
* Jean-Luc Thuillier, Jean-Joseph Sanfourche: de l'homme à l'oeuvre, Coulounieix, Thuillier, 2012, {{ISBN|978-2-9534265-6-4}}.

== Filmografy ==
* Christophe Gatineau, ''Ik, Sanfourche'', 2005. 53 min. De earste langere [[dokumintêre]] wijd oan Jean-Joseph Sanfourche, presintearre yn in foarpremjêre by de Unesco by de feestlike iepening fan de mondiale wike foar it Underwiis foar elkenien. Utstjoerd op KTO en op DVD útbrocht.
* Francis Magnenot, ''Sanfourche, 1000 gesichten'', 2004. 45 min. - By it retrospektyf dat oan him wijd waard yn de galery des Hospices yn Limoges yn 2003, joech Sanfourche ynsjoch yn syn privee- en artistike libben. De film waard nominearre yn 2004 op it ynternasjonale Filmfestival fan de UNESCO (FIFAP) en is útbrocht op DVD mei ekstra materiaal.

{{Boarnen|boarnefernijing=
* Sjoch [[:fr:Jean-Joseph Sanfourche]]
}}

{{DEFAULTSORT:Sanfourche, Jean-Joseph}}
[[Kategory:Frânsk keunstskilder]]
[[Kategory:Frânsk dichter]]
[[Kategory:Frânsk byldhouwer]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1929]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2010]]</text>
      <sha1>n3cfon46a9rdul08iksb8tsz3ox8vbj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tsjerke fan it Hillich Krús (Akdamar)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177792</id>
    <revision>
      <id>1173994</id>
      <timestamp>2024-11-04T19:35:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{Ynfoboks tsjerkegebou | namme                       = Hillich Krústsjerke&lt;br&gt;Սուրբխաչ | ôfbylding                   = Türkei, Insel Ahtamar auf dem Vansee mit der armenischen Kirche zum Heiligen Kreuz.jpg | ôfbyldingsbreedte           =  | ôfbyldingstekst             =  | lân                         = {{Flagge TR}} [[Turkije]] | bestjoerlike ienheid 1      =  | namme bestjoerlike ienheid 1=  | bestjoerlike ienheid 2      =  | namme bestjoerlike ienheid 2=  |...&quot;</comment>
      <origin>1173994</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12639" sha1="kyhh1wi8nvuu0daws0qywpzy5m42b2n" xml:space="preserve">{{Ynfoboks tsjerkegebou
| namme                       = Hillich Krústsjerke&lt;br&gt;Սուրբխաչ
| ôfbylding                   = Türkei, Insel Ahtamar auf dem Vansee mit der armenischen Kirche zum Heiligen Kreuz.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 
| ôfbyldingstekst             = 
| lân                         = {{Flagge TR}} [[Turkije]]
| bestjoerlike ienheid 1      = 
| namme bestjoerlike ienheid 1= 
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| plak                        = 
| adres                       = 
| koördinaten                 = 
| tsjerkegenoatskip           = [[Armeensk-Apostoalyske Tsjerke]]
| bisdom                      =
| aartsbisdom                 = 
| patroanhillige              =
| wijd oan                    =
| status                      =
| ôfstjitten                  =
| hjoeddeiske funksje         =   
| arsjitekt                   = 
| yngenieur                   = 
| boujier                     = 10e iuw
| sloopjier                   = 
| boustyl                     = Armeenske arsjitektuer
| hichte                      = 
| monumintale status          = 
| monumintnûmer               = 
| webside                     = [https://www.akdamarchurch.gov.tr/ www.akdamarchurch.gov.]
| mapname                     = Turkije
| mapwidth                    = 
| lat_deg                     = 38
| lat_min                     = 20
| lat_sec                     = 25.08 
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 43
| lon_min                     = 2
| lon_sec                     = 12.84
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
}}
De '''Tsjerke fan it Hillich Krús''' of de '''Tsjerke fan Akdamar''' ([[Armeensk]]: Սուրբխաչ, ''Soerb Chatsj'') is in [[Armeensk-Apostoalyske Tsjerke|Armeensk-apostoalyske]] tsjerke op it eilând [[Akdamar]] yn 'e [[Vanmar]] yn it easten fan [[Turkije]]. De tsjerke is ien fan 'e moaiste foarbylden fan Armeenske arsjitektuer en is mei troch de lizzing ien fan 'e belangrykste toeristyske trekpleisters yn it easten fan [[Anatoalje]]. De tsjerke is troch de Turkske oerheid restaurearre en waard as museum weriepene. Dat fersoarsake fûle debatten en ynternasjonale krityk.

It eilân, dat yn it Armeensk Aghtamar (Աղթամար) hjit, wie it kulturele sintrum fan 'e Armeenjers yn it Armeenske Heechlân. 

==Skiednis ==
De Hillich Krústsjerke waard ûnder kening Gagik Artzruni tusken it jier 915 en 921 boud, dy't it eilân brûkte as ien fan syn residinsjes. It iennige gebou dat fan dy tiid noch bestiet is de tsjerke. Letter, oant de [[Armeenske genoside|folkemoard op 'e Armeenjers yn 1915]], wie de tsjerke de [[Katolikon|haadtsjerke]] fan in kleasterkompleks dêr't súd fan 'e tsjerke noch fûneminten fan binne te sjen. 
[[Ofbyld:Aghtamar1881.png|thumb|left|Aghtamar yn 1881.]]
Tusken 1116 en 1895 hie de katolikos fan Akdamar op it eilân syn sit, de lêste ferstoar yn 1895. By de Armeenske genoside waarden de muontsen fan Akdamar fermoarde, it kleaster waard plondere en de gebouwen waarden ferneatige. Mei in dekreet fan 10 augustus 1916 waard it katolikaat fan Akadamar troch de [[Osmaanske Ryk|Ottomaanske oerheid]] opheft.&lt;ref&gt;Raymond Kévorkian: Le Génocide des Arméniens, Odile Jacob, Paris 2006 bl. 850&lt;/ref&gt; Sûnt rekke de tsjerke yn ferfal.

Doe't de skriuwer en sjoernalist [[Yaşar Kemal]] yn 1951 it eilân besocht, fernaam er dat de oerheid opdracht jûn hie om de leechsteande tsjerke te ferneatigjen. Hy brûkte syn kontakten en wist sa de ferneatiging tefoarren te kommen. Yn 'e jierren 1950 waard it eilân brûkt as militêr oefenterrein.
[[File:King Gagik I Artsruni of Vaspurakan, holding a model of the Cathedral of the Holy Cross, Аghtamar, facade relief, Armenia, 915–921.jpg|thumb|left|Kening Gagik I Artsruni mei yn syn hân in model fan it tsjerkegebou (915-921).]]
De tsjerke besit [[Midsiuwen|midsiuwske]] reliëfs fan [[Bibel]]ske foarstellngen, lykas [[Adam en Eva]], [[Jona (bibelboek)|Jona]] en de walfisk, [[David fan Israel|David]] en [[Goliat (Bibel)|Goliat]]. 

== Fandalisme ==
Nei 1915 stie de tsjerke leech en krigen fandalisten in frijbrief om te dwaan mei de tsjerke wat se woene. De fersierde stiennen balustrade fan 'e keninklike galerij ferdwûn en mei ôfbylden fan foar 1915 is te sjen dat der reliëfs fernield binne. De krússtien fan katolikos Stefanos út 1340 wie troch it stikken slaan fan it fykwurk yn 1956 al teheistere. Fan in oare krússtien út 1444 bleau allinne it ûnderste diel oer, wylst dy yn 1911 noch hiel wie. In yn 1956 noch hiele 19e-iuwske tombe waard letter yn gruzeleminten slein. Mei't de tsjerke faker besocht waard troch toeristen, krige ek de Turkske oerheid mear omtinken foar it bouwurk 

== Restauraasje ==
[[Ofbyld:00 0390 Lake Van, church on Akdamar Island.jpg|thumb|260px|De tsjerke foar de restauraasje.]]
Tusken 2005 en 2007 betelle it Turkske Ministearje in kontroversjele restauraasje fan 'e tsjerke. It stiennen krús op de toer waard net werom set. Yn 'e polityk wie noch diskusje oer it setten fan in krús op 'e toer, mar nei de restauraasje fûn dat dochs noch plak. Boppedat waard de tsjerke as museum iepene, Turkije wegere it gebou wer as tsjerke te iepenjen. 

Ek it útkiezen fan 'e datum troch it Ministearje fan Kultuer om de tsjerke te iepenen soe foar in soad trelit soargje. It Turkske ministearje hie nammentlik 24 april útsocht, de dei dat Turkije yn 1915 begûn mei de arrestaasjes en deportaasjes fan Armeenske yntellektuelen en de datum dat alle jierren de slachtoffers fan 'e dêrop folgjende folkemoard betocht wurdt. De minister fan it ministearje keas nei in soad krityk in nije datum út en dat wie 11 april, de datum dy't neffens de âlde Armeenske kalinder mei 24 april oerien komt. De kar fan gefoelige data om de tsjerke feestlik te iepenjen late der ta dat de letter fermoarde Turksk-Armeenske sjoernalist [[Hrant Dink]] (1954–2007) de oerheid beskuldige fan manipulative bedoelingen.

Op 19 jannewaris 2007, op 'e dei dat Dink yn Istanbûl troch de Turkske ekstremist Ogün Samast fermoarde waard, publisearre er in artikel, wêryn't er de iepening fan it restaurearre tsjerkegebou in komedy neamde. Hrant Dink: 

{{Cquote|Noch jimmeroan is de oerheid net yn steat om de Armeenske kwestje korrekt te benaderjen. It doel (fan de oerheid) is net it oplossen fan in probleem, mar om punten te sammeljen, lykas in wrakseler dat docht yn in wedstriid. Hoenear en op hokker wize it de krekte beweging meitsje moat om de tsjinstanner te ferslaan. Dat is it iennige dat der ta docht. (...) Se roppe Armeenske skiedkundigen op om oer de skiednis te praten, mar sette harren eigen yntellektuelen mei in oare miening oer de Armeenske genoside ûnder druk. De (Turkske) oerheid restaurearret yn it súdeasten in tsjerke, mar der wurdt allinne tocht hoe't dy restauraasje brûkt wurde kin foar it meitsjen fan politike winst yn 'e wrâld en hoe dat ferkocht wurde kin.}}

De moard op Dink sette ek in soad Turken oan it tinken. It gefolch wie dat it artikel fan Dink in soad werprinte en troch folle mear minsken lêzen waard. Nei alle gedachten foarme de moard ek de reden dat de datum foar de iepening fan 'e restaurearre tsjerke op 'e nij feroare. Der waard no keazen foar 29 maart 2007.

== De iepening ==
Op 29 maart 2007 waard it restaurearre tsjerkegebou mei in soad Turkske flaggen en in portret fan [[Atatürk]] iepene. It Turkske regear woe goed útpakke en it hie in soad útnoegingen ferstjoerd om it feest by te wenjen. Dochs foel it oantal hege pommeranten bot ôf. Sels it haad fan 'e Armeenske tsjerke, katolikos [[Karekin II]], kaam net opdagen en de heechste ôffurdige fan 'e Armeenske delegaasje wie mar in steatssiktaris, sadat ek de Turkske premier [[Recep Tayyip Erdoğan|Erdoğan]] it beslút naam om thús te bliuwen.

De gûverneur fan Van, Özdemir Çakacak, beskreau de restauraasje as in foarbyld fan Turksk respekt foar skiednis en kultuer. Mar kritisi argumentearren dat de Turkske namme fan it museum suggerearre as soe it om in Turksk monumint gean yn stee fan in Armeensk monumint. De Armeenske mienskip hie boppedat frege om teminsten ienris yn 't jier yn 'e tsjerke in tsjinst te hâlden, mar dat waard wegere. Troch in ûnbidich grutte Turkske flagge op it eilân krige it hiele projekt in foarm fan taëigening en turkifikaasje. It like der alles fan dat it inisjatyf om de tsjerke wer te restaurearjen net mear as in mediastunt wie.

De Turkske kolumnist [[Cengiz Çandar]] skreau yn &quot;[[Hürriyet]]&quot; de taktyk fan 'e Turkske oerheid as in bliuwende kulturele genoside: 

{{Cquote|Se renovearje in histoarysk tsjerkgebou en fine healwize redenen om der gjin krús op te setten. Wa leaut dan noch dat de oerheid [[Sekularisme|sekulier]] is of dat der respekt is foar oare religy's, of dat dy foar de botsing fan beskavingen oer in alliânsje fan beskavingen fertsjintwurdiget? Wat se dogge is yn ienfâldige wurden in kulturele genoside.}} 

It jaan fan in Turkske namme oan in Armeenske tsjerke sette Çandar yn in bredere opset fan 'e oerheid om Armeenske nammen fan histoaryske plakken te ferfangen troch Turkske nammen. Dat Turkije ynearsten in krús op 'e tsjerke wegere te setten neamde Çandar symptomatysk foar de religieuze yntolerânsje yn Turkije.

De restauraasje fan 'e tsjerke waard troch politisi fral brûkt om Turkije yn in goed deiljocht te setten. Doe't in oantal Turkske yntellektuelen yn 2008 harren yn in petysje ferûntskuldigen foar de ûntkenning fan 'e Armeenske genoside, rekke Erdogan dwers troch alle hinne en rôp dat Turkije him nearne foar te ferûntskuldigjen hie. Yn syn ferdigening lei Erdogan de klam op de restauraasje fan 'e tsjerke en dat de Turkske republyk de doarren fan in Armeenske tsjerke iepene foar it sicht fan 'e hiele wrâld. Erdogan &quot;fergeat&quot; lykwols dat der net in tsjerke iepene waard, mar in museum.

== De earste tsjerketsjinst ==
[[Ofbyld:Turecko kostel svatého Kříže (08).jpg|thumb|left|De tsjerke yn 2009.]]
De binnen- en bûtenlânske krityk hiene lykwols effekt. Yn 2009 mocht der in krús op de tsjerke set wurde en it museum mocht ienris yn 't jier iepensteld wurde om dêr in kristlike tsjinst te fieren.

Mei't bekend waard dat ek yn it Sümelakleaster by [[Trabzon]] in tsjerketsjinst tastien waard, begûnen nasjonalistyske Turken op te sprekken. De ekstreem nasjonalistyske partijen MHP (Milliyetçi Hareket Partisi) en BBP (Büyük Birlik Partisi) fjurren harren oanhingers oan om har tsjin de &quot;ynvaazje fan 'e Armeenske en Grykske diaspora&quot; te ferheffen. Yn it lân waarden demonstraasjes organisearre en de nasjonalistyske parse sette útein mei in offinsyf tsjin it tastean fan tsjerketsjinsten. De krante Yeniçağ publisearre in fûl protest ûnder de kop “Armeenske misse op it ferkrêftingseilân” en skreau dat Akdamar it plak wie dêr't Armeenske milysjes yn 'e [[Earste Wrâldkriich]] Turkske froulju skeinden.

Op snein 19 septimber 2010 wie it safier dat der foar it earst yn hast in iuw wer in tsjinst holden waard yn 'e Hillich Krústsjerke. In soad Armeenjers wennen de tsjinst by, mar ek Koerden en Turken. It krús stie lykwols noch altiten net op 'e toer, ek al wie dat wol tasein, itjinge foar in soad Armeenjers bûten Turkije reden wie om net te gean. Nei't de patriarch fan 'e Armeensk-Katolike Tsjerke Turkije der fan beskuldige mei de tsjinst de diskusje oer de Armeenske genoside wei te moffeljen, boykotten ek de katolike lieders te tsjinst. Neffens lokale autoriteiten hiene hja net genôch tiid en ek net it materiaal ta harren beskikking om it krús op 'e toer te setten, mar lang om let kaam der dochs in krús op 'e toer.&lt;ref&gt;[https://eurasianet.org/the-cross-goes-up-on-akdamar-church eurasianet.org: ''The Cross Goes Up on Akdamar Church'', 5 oktober 2010]&lt;/ref&gt; 

Nei de tsjerketsjinst kamen hûnderten moslims byinoar yn [[Ani]], om dêr, nei in oprop fan 'e grutste nasjonalistyske partij, as andert op 'e tsjinst yn 'e Hillich Krústsjerke, it freedsgebed te organisearjen yn 'e Armeenske katedraal út 1054.

== Keppeling om utens ==
* [http://www.virtualani.org/aghtamar/index.htm De Hillich Krústsjerke op virtualani.org]
 
{{Boarnen|boarnefernijing=
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Nederlânsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:nl:Kerk van het Heilige Kruis]]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Akdamar Church|Hillich Krústsjerke}}
}}
[[Kategory:Bouwurk út de 10e iuw]]
[[Kategory:Tsjerkegebou yn Turkije]]
[[Kategory:Armeensk-apostoalysk tsjerkegebou]]
[[Kategory:Museum yn Turkije]]</text>
      <sha1>kyhh1wi8nvuu0daws0qywpzy5m42b2n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1173995</id>
      <parentid>1173994</parentid>
      <timestamp>2024-11-04T19:39:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <origin>1173995</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12775" sha1="lp3tqfecsol66mv0zrqpa0415yk4cy6" xml:space="preserve">{{Ynfoboks tsjerkegebou
| namme                       = Hillich Krústsjerke&lt;br&gt;Սուրբխաչ
| ôfbylding                   = Türkei, Insel Ahtamar auf dem Vansee mit der armenischen Kirche zum Heiligen Kreuz.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 
| ôfbyldingstekst             = 
| lân                         = {{Flagge TR}} [[Turkije]]
| bestjoerlike ienheid 1      = 
| namme bestjoerlike ienheid 1= 
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| plak                        = 
| adres                       = 
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|38_20_25.08_N_43_2_12.84_E_type:city_zoom:16_region:TR|38°20'N 43°2'E}}
| tsjerkegenoatskip           = [[Armeensk-Apostoalyske Tsjerke]]
| bisdom                      =
| aartsbisdom                 = 
| patroanhillige              =
| wijd oan                    =
| status                      =
| ôfstjitten                  =
| hjoeddeiske funksje         =   
| arsjitekt                   = 
| yngenieur                   = 
| boujier                     = 10e iuw
| sloopjier                   = 
| boustyl                     = Armeenske arsjitektuer
| hichte                      = 
| monumintale status          = 
| monumintnûmer               = 
| webside                     = [https://www.akdamarchurch.gov.tr/ www.akdamarchurch.gov.]
| mapname                     = Turkije
| mapwidth                    = 
| lat_deg                     = 38
| lat_min                     = 20
| lat_sec                     = 25.08 
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 43
| lon_min                     = 2
| lon_sec                     = 12.84
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = 
}}
De '''Tsjerke fan it Hillich Krús''' of de '''Tsjerke fan Akdamar''' ([[Armeensk]]: Սուրբխաչ, ''Soerb Chatsj'') is in [[Armeensk-Apostoalyske Tsjerke|Armeensk-apostoalyske]] tsjerke op it eilând [[Akdamar]] yn 'e [[Vanmar]] yn it easten fan [[Turkije]]. De tsjerke is ien fan 'e moaiste foarbylden fan Armeenske arsjitektuer en is mei troch de lizzing ien fan 'e belangrykste toeristyske trekpleisters yn it easten fan [[Anatoalje]]. De tsjerke is troch de Turkske oerheid restaurearre en waard as museum weriepene. Dat fersoarsake fûle debatten en ynternasjonale krityk.

It eilân, dat yn it Armeensk Aghtamar (Աղթամար) hjit, wie it kulturele sintrum fan 'e Armeenjers yn it Armeenske Heechlân. 

==Skiednis ==
De Hillich Krústsjerke waard ûnder kening Gagik Artzruni tusken it jier 915 en 921 boud, dy't it eilân brûkte as ien fan syn residinsjes. It iennige gebou dat fan dy tiid noch bestiet is de tsjerke. Letter, oant de [[Armeenske genoside|folkemoard op 'e Armeenjers yn 1915]], wie de tsjerke de [[Katolikon|haadtsjerke]] fan in kleasterkompleks dêr't súd fan 'e tsjerke noch fûneminten fan binne te sjen. 
[[Ofbyld:Aghtamar1881.png|thumb|left|Aghtamar yn 1881.]]
Tusken 1116 en 1895 hie de katolikos fan Akdamar op it eilân syn sit, de lêste ferstoar yn 1895. By de Armeenske genoside waarden de muontsen fan Akdamar fermoarde, it kleaster waard plondere en de gebouwen waarden ferneatige. Mei in dekreet fan 10 augustus 1916 waard it katolikaat fan Akadamar troch de [[Osmaanske Ryk|Ottomaanske oerheid]] opheft.&lt;ref&gt;Raymond Kévorkian: Le Génocide des Arméniens, Odile Jacob, Paris 2006 bl. 850&lt;/ref&gt; Sûnt rekke de tsjerke yn ferfal.

Doe't de skriuwer en sjoernalist [[Yaşar Kemal]] yn 1951 it eilân besocht, fernaam er dat de oerheid opdracht jûn hie om de leechsteande tsjerke te ferneatigjen. Hy brûkte syn kontakten en wist sa de ferneatiging tefoarren te kommen. Yn 'e jierren 1950 waard it eilân brûkt as militêr oefenterrein.
[[File:King Gagik I Artsruni of Vaspurakan, holding a model of the Cathedral of the Holy Cross, Аghtamar, facade relief, Armenia, 915–921.jpg|thumb|left|Kening Gagik I Artsruni mei yn syn hân in model fan it tsjerkegebou (915-921).]]
De tsjerke besit [[Midsiuwen|midsiuwske]] reliëfs fan [[Bibel]]ske foarstellngen, lykas [[Adam en Eva]], [[Jona (bibelboek)|Jona]] en de walfisk, [[David fan Israel|David]] en [[Goliat (Bibel)|Goliat]]. 

== Fandalisme ==
Nei 1915 stie de tsjerke leech en krigen fandalisten in frijbrief om te dwaan mei de tsjerke wat se woene. De fersierde stiennen balustrade fan 'e keninklike galerij ferdwûn en mei ôfbylden fan foar 1915 is te sjen dat der reliëfs fernield binne. De krússtien fan katolikos Stefanos út 1340 wie troch it stikken slaan fan it fykwurk yn 1956 al teheistere. Fan in oare krússtien út 1444 bleau allinne it ûnderste diel oer, wylst dy yn 1911 noch hiel wie. In yn 1956 noch hiele 19e-iuwske tombe waard letter yn gruzeleminten slein. Mei't de tsjerke faker besocht waard troch toeristen, krige ek de Turkske oerheid mear omtinken foar it bouwurk 

== Restauraasje ==
[[Ofbyld:00 0390 Lake Van, church on Akdamar Island.jpg|thumb|260px|De tsjerke foar de restauraasje.]]
Tusken 2005 en 2007 betelle it Turkske Ministearje in kontroversjele restauraasje fan 'e tsjerke. It stiennen krús op de toer waard net werom set. Yn 'e polityk wie noch diskusje oer it setten fan in krús op 'e toer, mar nei de restauraasje fûn dat dochs noch plak. Boppedat waard de tsjerke as museum iepene, Turkije wegere it gebou wer as tsjerke te iepenjen. 

Ek it útkiezen fan 'e datum troch it Ministearje fan Kultuer om de tsjerke te iepenen soe foar in soad trelit soargje. It Turkske ministearje hie nammentlik 24 april útsocht, de dei dat Turkije yn 1915 begûn mei de arrestaasjes en deportaasjes fan Armeenske yntellektuelen en de datum dat alle jierren de slachtoffers fan 'e dêrop folgjende folkemoard betocht wurdt. De minister fan it ministearje keas nei in soad krityk in nije datum út en dat wie 11 april, de datum dy't neffens de âlde Armeenske kalinder mei 24 april oerien komt. De kar fan gefoelige data om de tsjerke feestlik te iepenjen late der ta dat de letter fermoarde Turksk-Armeenske sjoernalist [[Hrant Dink]] (1954–2007) de oerheid beskuldige fan manipulative bedoelingen.

Op 19 jannewaris 2007, op 'e dei dat Dink yn Istanbûl troch de Turkske ekstremist Ogün Samast fermoarde waard, publisearre er in artikel, wêryn't er de iepening fan it restaurearre tsjerkegebou in komedy neamde. Hrant Dink: 

{{Cquote|Noch jimmeroan is de oerheid net yn steat om de Armeenske kwestje korrekt te benaderjen. It doel (fan de oerheid) is net it oplossen fan in probleem, mar om punten te sammeljen, lykas in wrakseler dat docht yn in wedstriid. Hoenear en op hokker wize it de krekte beweging meitsje moat om de tsjinstanner te ferslaan. Dat is it iennige dat der ta docht. (...) Se roppe Armeenske skiedkundigen op om oer de skiednis te praten, mar sette harren eigen yntellektuelen mei in oare miening oer de Armeenske genoside ûnder druk. De (Turkske) oerheid restaurearret yn it súdeasten in tsjerke, mar der wurdt allinne tocht hoe't dy restauraasje brûkt wurde kin foar it meitsjen fan politike winst yn 'e wrâld en hoe dat ferkocht wurde kin.}}

De moard op Dink sette ek in soad Turken oan it tinken. It gefolch wie dat it artikel fan Dink in soad werprinte en troch folle mear minsken lêzen waard. Nei alle gedachten foarme de moard ek de reden dat de datum foar de iepening fan 'e restaurearre tsjerke op 'e nij feroare. Der waard no keazen foar 29 maart 2007.

== De iepening ==
Op 29 maart 2007 waard it restaurearre tsjerkegebou mei in soad Turkske flaggen en in portret fan [[Atatürk]] iepene. It Turkske regear woe goed útpakke en it hie in soad útnoegingen ferstjoerd om it feest by te wenjen. Dochs foel it oantal hege pommeranten bot ôf. Sels it haad fan 'e Armeenske tsjerke, katolikos [[Karekin II]], kaam net opdagen en de heechste ôffurdige fan 'e Armeenske delegaasje wie mar in steatssiktaris, sadat ek de Turkske premier [[Recep Tayyip Erdoğan|Erdoğan]] it beslút naam om thús te bliuwen.

De gûverneur fan Van, Özdemir Çakacak, beskreau de restauraasje as in foarbyld fan Turksk respekt foar skiednis en kultuer. Mar kritisi argumentearren dat de Turkske namme fan it museum suggerearre as soe it om in Turksk monumint gean yn stee fan in Armeensk monumint. De Armeenske mienskip hie boppedat frege om teminsten ienris yn 't jier yn 'e tsjerke in tsjinst te hâlden, mar dat waard wegere. Troch in ûnbidich grutte Turkske flagge op it eilân krige it hiele projekt in foarm fan taëigening en turkifikaasje. It like der alles fan dat it inisjatyf om de tsjerke wer te restaurearjen net mear as in mediastunt wie.

De Turkske kolumnist [[Cengiz Çandar]] skreau yn &quot;[[Hürriyet]]&quot; de taktyk fan 'e Turkske oerheid as in bliuwende kulturele genoside: 

{{Cquote|Se renovearje in histoarysk tsjerkgebou en fine healwize redenen om der gjin krús op te setten. Wa leaut dan noch dat de oerheid [[Sekularisme|sekulier]] is of dat der respekt is foar oare religy's, of dat dy foar de botsing fan beskavingen oer in alliânsje fan beskavingen fertsjintwurdiget? Wat se dogge is yn ienfâldige wurden in kulturele genoside.}} 

It jaan fan in Turkske namme oan in Armeenske tsjerke sette Çandar yn in bredere opset fan 'e oerheid om Armeenske nammen fan histoaryske plakken te ferfangen troch Turkske nammen. Dat Turkije ynearsten in krús op 'e tsjerke wegere te setten neamde Çandar symptomatysk foar de religieuze yntolerânsje yn Turkije.

De restauraasje fan 'e tsjerke waard troch politisi fral brûkt om Turkije yn in goed deiljocht te setten. Doe't in oantal Turkske yntellektuelen yn 2008 harren yn in petysje ferûntskuldigen foar de ûntkenning fan 'e Armeenske genoside, rekke Erdogan dwers troch alle hinne en rôp dat Turkije him nearne foar te ferûntskuldigjen hie. Yn syn ferdigening lei Erdogan de klam op de restauraasje fan 'e tsjerke en dat de Turkske republyk de doarren fan in Armeenske tsjerke iepene foar it sicht fan 'e hiele wrâld. Erdogan &quot;fergeat&quot; lykwols dat der net in tsjerke iepene waard, mar in museum.

== De earste tsjerketsjinst ==
[[Ofbyld:Turecko kostel svatého Kříže (08).jpg|thumb|left|De tsjerke yn 2009.]]
De binnen- en bûtenlânske krityk hiene lykwols effekt. Yn 2009 mocht der in krús op de tsjerke set wurde en it museum mocht ienris yn 't jier iepensteld wurde om dêr in kristlike tsjinst te fieren.

Mei't bekend waard dat ek yn it Sümelakleaster by [[Trabzon]] in tsjerketsjinst tastien waard, begûnen nasjonalistyske Turken op te sprekken. De ekstreem nasjonalistyske partijen MHP (Milliyetçi Hareket Partisi) en BBP (Büyük Birlik Partisi) fjurren harren oanhingers oan om har tsjin de &quot;ynvaazje fan 'e Armeenske en Grykske diaspora&quot; te ferheffen. Yn it lân waarden demonstraasjes organisearre en de nasjonalistyske parse sette útein mei in offinsyf tsjin it tastean fan tsjerketsjinsten. De krante Yeniçağ publisearre in fûl protest ûnder de kop “Armeenske misse op it ferkrêftingseilân” en skreau dat Akdamar it plak wie dêr't Armeenske milysjes yn 'e [[Earste Wrâldkriich]] Turkske froulju skeinden.

Op snein 19 septimber 2010 wie it safier dat der foar it earst yn hast in iuw wer in tsjinst holden waard yn 'e Hillich Krústsjerke. In soad Armeenjers wennen de tsjinst by, mar ek Koerden en Turken. It krús stie lykwols noch altiten net op 'e toer, ek al wie dat wol tasein, itjinge foar in soad Armeenjers bûten Turkije reden wie om net te gean. Nei't de patriarch fan 'e Armeensk-Katolike Tsjerke Turkije der fan beskuldige mei de tsjinst de diskusje oer de Armeenske genoside wei te moffeljen, boykotten ek de katolike lieders te tsjinst. Neffens lokale autoriteiten hiene hja net genôch tiid en ek net it materiaal ta harren beskikking om it krús op 'e toer te setten, mar lang om let kaam der dochs in krús op 'e toer.&lt;ref&gt;[https://eurasianet.org/the-cross-goes-up-on-akdamar-church eurasianet.org: ''The Cross Goes Up on Akdamar Church'', 5 oktober 2010]&lt;/ref&gt; 

Nei de tsjerketsjinst kamen hûnderten moslims byinoar yn [[Ani]], om dêr, nei in oprop fan 'e grutste nasjonalistyske partij, as andert op 'e tsjinst yn 'e Hillich Krústsjerke, it freedsgebed te organisearjen yn 'e Armeenske katedraal út 1054.

== Keppeling om utens ==
* [http://www.virtualani.org/aghtamar/index.htm De Hillich Krústsjerke op virtualani.org]
 
{{Boarnen|boarnefernijing=
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Nederlânsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:nl:Kerk van het Heilige Kruis]]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Akdamar Church|Hillich Krústsjerke}}
}}
{{DEFAULTSORT:Hillich Krús, Akdamar}}
[[Kategory:Bouwurk út de 10e iuw]]
[[Kategory:Tsjerkegebou yn Turkije]]
[[Kategory:Armeensk-apostoalysk tsjerkegebou]]
[[Kategory:Museum yn Turkije]]</text>
      <sha1>lp3tqfecsol66mv0zrqpa0415yk4cy6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Berjocht:Posysjekaart Istanbûl</title>
    <ns>10</ns>
    <id>177793</id>
    <revision>
      <id>1173997</id>
      <timestamp>2024-11-04T20:51:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{#switch:{{{1}}} | name         = Istanbûl | top          = 41.619888 | bottom       = 40.796666 | left         = 27.941666 | right        = 29.973888 | image        = Turkey Istanbul location map.svg }}&lt;noinclude&gt; {{Posysjekaart/Ynfo}} [[Kategory:Berjocht:Posysjekaart Turkije]]&quot;</comment>
      <origin>1173997</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="281" sha1="ckue2qrgksx2t8ccb33b74284lh474r" xml:space="preserve">{{#switch:{{{1}}}
| name         = Istanbûl
| top          = 41.619888
| bottom       = 40.796666
| left         = 27.941666
| right        = 29.973888
| image        = Turkey Istanbul location map.svg
}}&lt;noinclude&gt;
{{Posysjekaart/Ynfo}}
[[Kategory:Berjocht:Posysjekaart Turkije]]</text>
      <sha1>ckue2qrgksx2t8ccb33b74284lh474r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Roman út 1941</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177794</id>
    <revision>
      <id>1174007</id>
      <timestamp>2024-11-04T23:04:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1174007</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="68" sha1="1aglaotp2h53h9uwlbk1vtaabnigftv" xml:space="preserve">[[Kategory:Roman nei jier|1941]]
[[Kategory:Literêr wurk út 1941]]</text>
      <sha1>1aglaotp2h53h9uwlbk1vtaabnigftv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Literatuer oer in skoarstienfager</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177795</id>
    <revision>
      <id>1174009</id>
      <timestamp>2024-11-04T23:06:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1174009</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="87" sha1="f4yqdjs5ifcaadskky6e1bxoap3hyij" xml:space="preserve">[[Kategory:Literatuer oer in beropsgroep|skoarstienfager]]
[[Kategory:Skoarstienfager]]</text>
      <sha1>f4yqdjs5ifcaadskky6e1bxoap3hyij</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Skoarstienfager</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177796</id>
    <revision>
      <id>1174010</id>
      <timestamp>2024-11-04T23:08:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1174010</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52" sha1="ewa923jxdurtnx55mjvsw0xe1esytef" xml:space="preserve">[[Kategory:Histoarysk berop]]
[[Kategory:Himmeljen]]</text>
      <sha1>ewa923jxdurtnx55mjvsw0xe1esytef</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Literêr wurk fan Anne de Vries</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177797</id>
    <revision>
      <id>1174016</id>
      <timestamp>2024-11-04T23:21:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1174016</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54" sha1="3ztn1uoc9i0tefworfmmlhn4ks5k7jl" xml:space="preserve">[[Kategory:Literêr wurk nei skriuwer|Vries, Anne de]]</text>
      <sha1>3ztn1uoc9i0tefworfmmlhn4ks5k7jl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Oarlochsromansearje</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177798</id>
    <revision>
      <id>1174017</id>
      <timestamp>2024-11-04T23:22:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1174017</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="70" sha1="isrzgu6ftftlam4eml8k4o0peug4114" xml:space="preserve">[[Kategory:Oarlochsfiksje|searje]]
[[Kategory:Romansearje nei sjenre]]</text>
      <sha1>isrzgu6ftftlam4eml8k4o0peug4114</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Romansearje út 1951</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177799</id>
    <revision>
      <id>1174018</id>
      <timestamp>2024-11-04T23:23:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1174018</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74" sha1="niomow3cyinviipbvjgze15v7xlbakl" xml:space="preserve">[[Kategory:Romansearje nei jier|1951]]
[[Kategory:Literêr wurk út 1951]]</text>
      <sha1>niomow3cyinviipbvjgze15v7xlbakl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Literatuer oer it ferset yn de Twadde Wrâldkriich</title>
    <ns>14</ns>
    <id>177800</id>
    <revision>
      <id>1174019</id>
      <timestamp>2024-11-04T23:25:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <origin>1174019</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="103" sha1="05473ul4t2yl48d5hndme407pykmne4" xml:space="preserve">[[Kategory:Literatuer oer de Twadde Wrâldkriich|Ferset]]
[[Kategory:Ferset yn de Twadde Wrâldkriich]]</text>
      <sha1>05473ul4t2yl48d5hndme407pykmne4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Reis door de nacht</title>
    <ns>0</ns>
    <id>177801</id>
    <redirect title="Reis door de Nacht" />
    <revision>
      <id>1174021</id>
      <timestamp>2024-11-04T23:26:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ieneach fan 'e Esk hat de side [[Reis door de nacht]] omneamd ta [[Reis door de Nacht]]: red</comment>
      <origin>1174021</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" sha1="evg7ahlbg75ek8bu8py3varkn17pc3t" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Reis door de Nacht]]</text>
      <sha1>evg7ahlbg75ek8bu8py3varkn17pc3t</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>