Iomáint

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="ga">
  <siteinfo>
    <sitename>Vicipéid</sitename>
    <dbname>gawiki</dbname>
    <base>https://ga.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%ADomhleathanach</base>
    <generator>MediaWiki 1.42.0-wmf.25</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Meán</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Speisialta</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Plé</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Úsáideoir</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Plé úsáideora</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Vicipéid</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Plé Vicipéide</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Íomhá</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Plé íomhá</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Plé MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Teimpléad</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Plé teimpléid</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Cabhair</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Plé cabhrach</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Catagóir</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Plé catagóire</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Iomáint</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2821</id>
    <revision>
      <id>1210127</id>
      <parentid>1189342</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T20:20:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11534" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Sonraí Spórt}}

[[Íomhá:Hurling Ball and Hurley.JPG|deas|300px|mion|[[Camán]] agus [[sliotar]].]]
Cluiche foirne atá san '''iomáint''' (nó '''iománaíocht''') ina mbaintear feidhm as maide ar a dtugtar [[camán]] agus liathróid ar a dtugtar [[sliotar]]. Tá bunús réamhstairiúil ag an spórt, a imrítear in [[Éire|Éirinn]] den chuid is mó, agus deirtear go bhfuil sé ar cheann de na cluichí foirne is sciobtha ar domhan. Ceann de [[Na Cluichí Gaelacha|na cluichí Gaelacha]] atá ann, agus is é an [[Cumann Lúthchleas Gael]] a eagraíonn an spórt. Tugtar an [[camógaíocht|chamógaíocht]] ar an leagan den chluiche a imríonn mná.

Is é cuspóir an chluiche ná níos mó pointí a bhaint amach ná an taobh eile. Faightear pointe nuair a thiomáintear an sliotar idir cuaillí na foirne eile. Tá trastomhas 65[[milliméadar|mm]] (2.55 [[orlach]]) ag an sliotar agus tá sé clúdaithe le leathar. As adhmad na fuinseoige a dhéantar an camán agus bíonn sé idir 26–40 orlach i leith. Bíonn ceann leata air ar a dtugtar bas. Tá an bas níos mó ar chamán an chúl báire, chun go mbeidh sé nó sí ábalta an sliotar a stopadh. Nuair a bhuailtear an sliotar, is féidir é a thiomáint ag 150 ciliméad san uair agus suas go 100m ar fhad.

Tá baint ag an iomáint le [[camanachd]] nó ''iomain'', cluiche a imrítear in [[Albain]] den chuid is mó.

==Ainmneacha ar an Spórt==
Tá réimse leathan ainmneacha a thugtar ar an gcluiche sa Ghaeilge.
* iomáint / iomáin / iománaíocht
* ag bualadh báire / báireoireacht / ag imirt báire / ag báire
* camánacht 
* ag lúbadh na fuinseoige
* cluiche lúibe (is liathróide)
* hurláil

== Stair ==
Cuireadh cosc ar iománaíocht a imirt faoi Reachtanna Chill Chainnigh sa 14ú haois..&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.erc.ie/documents/g2leabhransamplach2015.pdf|teideal=Amlíne Iománaíochta|údar=erc.ie|dátarochtana=2023}}&lt;/ref&gt;

== Rialacha ==
[[Íomhá:Gaelic football pitch diagram.svg|clé|200px|thumb|An pháirc.]]
=== An pháirc imeartha ===
Tá an pháirc imeartha 140 [[méadar]] (153 [[slat]]) ar fhad, le péire cuaillí ar gach taobh. Tá cuma &quot;H&quot; ar na cuaillí, ar nós cuaillí [[rugbaí]] ach tá líon ag a mbun mar atá i [[sacar]]. Tá na cuaillí 6.4 méadar (7 slat) óna chéile, agus tá an cuaille trasna 2.13 méadar (7 d[[troigh]]) os cionn na talún. Tá línte trasna na páirce ag 13 méadar, 20 méadar agus 65 méadar ó na cúl-línte. Is í an pháirc imeartha céanna a úsáidtear i bpeil Ghaelach.

=== Na foirne ===
Tá cúig imreoir déag i ngach foireann, agus úsáidtear an leag amach céanna i gcónaí. Tá cúl báire amháin (uimhir 1), seisear cosantóir (uimhreacha 2-7), beirt imreoir lár-pháirce (uimhreacha 8 agus 9) agus seisear ionsaitheoir (uimhreacha 10-15). Bíonn an cúl báire gléasta i ndath difriúil ó na himreoirí eile. Tá cúigear fear ionaid déag (uimhreacha 16 agus ar aghaidh), agus is féidir cúigear a úsáid in aon chluiche amháin.

=== An liathróid ===
[[Íomhá:ClubIomana.JPG|280px|thumb|right|Craobh Iomána Sóisir B Cathair [[CLG Coiste Luimneach|Luimnigh]], [[CLG Áth an Mhuilinn (Luimneach)|Áth an Mhuilinn]] i gcoinne [[CLG Tobar Phádraig|Tobar Phádraig]] sa chluiche leathcheannais, 28ú Lúnasa 2004.]]
Chun an sliotar a bhogadh ó áit amháin go dtí áit eile, is iad na rudaí atá ceadaithe ná:
* Ag tabhairt buail (nó ''poc'') leis an gcamán
* Ag déanamh ''pas boise'' (nó pas láimhe) leis an lámh
* Ag ciceáil (tá sé ceadaithe, ach níl sé ró-éifeachtúil)

Is iad na rudaí nach bhfuil ceadaithe ná:
* Ag piocadh na liathróide go díreach ón dtalamh
* Ag caitheamh na liathróide
* Ag rith níos mó ná ceithre choiscéim gan pasáil nó preab a dhéanamh ar an gcamán
* Ag gabháil na liathróide trí huaire i ndiaidh a chéile gan tadhall leis an talamh
* Ag caitheamh na liathróide ó lámh amháin go dtí an lámh eile
* Ag caitheamh nó ag tabhairt pas boise isteach sa chúl
* Ag caitheamh an chamáin
* Ag déanamh scór nuair a bhfaigheann an ionsaitheoir an liathróid istigh sa chearnóg

=== Ag scóráil ===
Déantar pointe nuair a thiomáintear an sliotar idir chuaillí an taoibh eile. Buaitear cúl, le luach trí phointe (nó cúilíní), nuair a chuirtear an sliotar faoin gcuaille trasna. Léiríonn an moltóir brat glas nuair atá cúl déanta. Buaitear pointe amháin (cúilín) nuair a chuirtear an sliotar thar an trasnán, agus taispeánann an moltóir brat bán. Taispeántar na scóranna san fhormáid {cúl}-{cúilíní}. Mar shampla, i gcás cluiche ceannais [[Craobh Iomána Sinsearach na hÉireann 2006]], b'é an toradh deiridh [[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]] 1-16 [[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]] 1-13 (bhí an bua ag Cill Chainnigh, lé trí chúilín). 

== Comórtais ==
* [[Craobh Iomána Sinsearach na hÉireann]]
** [[Craobh Iomána Sinsearach na Mumhan]]
** [[Craobh Iomána Sinsearach Laighean]]
** [[Craobh Iomána Sinsearach Ulaidh]]
** [[Craobh Iomána Sinsearach Chonnacht]]
* [[Sraithchomórtas Iomána Náisiúnta]]
* [[Corn an Iarnróid]]
* [[Corn Uí Rinn]]
* [[Corn Mhic Riocaird]]
* [[Craobh Iomána Sinsearach Club na hÉireann]]
** [[Craobh Iomána Sinsearach Club Laighean]]
* [[Craobh Iomána Faoi-21 na hÉireann]]
** [[Craobh Iomána Faoi-21 Laighean]]
* [[Craobh Iomána Mionúrach na hÉireann]]
* [[Poc Fada]]
* [[Féile na nGael]]
* [[Iomána chomhrialacha Shinty/Iomáint]], cluichí idirnáisiúnta idir Éire agus Alban

== Iománaithe cáiliúla ==
* [[D. S. Ó Ciara]], [[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]
* [[Criostóir Uí Rinn]], [[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]
* [[Éadbhard Ó Cathaoir]], [[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]]
* [[Nioclás Mac Riocaird]], [[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]]
* [[Mícheál Mac Aodha]], ([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]]
* [[Seán Ó Loingsigh]], [[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]]
* [[Seán Ó Dúghaill]], [[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]
* [[Brian Ó Faoileacháin]], [[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]]
* [[Nioclás Inglis]], [[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobraid Árann]]
* [[John Connolly|Seán Ó Conghaile]], [[CLG, Coiste Chontae na Gaillimhe|Gaillimh]]
* [[Seán Ó Céin]], [[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]]

== Foireann na Mílaoise ==
Roghnaíodh Foireann na Mílaoise sa bhliain [[1999]] as na himreoirí is fearr a d'imir an spórt idir [[1884]] agus an bhliain [[2000]]. B'iad an CLG agus na h-iriseoirí spóirt a roghnaigh an fhoireann.

{| border=&quot;0&quot; width=&quot;100%&quot;
| &lt;/br&gt;
|- 
| width=&quot;25%&quot; | 
| width=&quot;50%&quot; align=&quot;center&quot; | '''Cúl báire'''
| width=&quot;25%&quot; | 
|- 
| width=&quot;25%&quot; | 
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | [[Máirtín &quot;Tony&quot; Ó Roideacháin]]&lt;br /&gt;([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobrad Árann]])
| width=&quot;25%&quot; | 
|-
|&lt;br /&gt;
|- 
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | '''Lánchúlaí deas'''
| width=&quot;50%&quot; align=&quot;center&quot; | '''Lánchúlaí láir'''
|width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | '''Lánchúlaí clé'''
| 
|- 
|width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | [[Seán Ó Dúghaill]]&lt;br /&gt;([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobrad Árann]])
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | [[Nioclás Ó Domhnaill]]&lt;br /&gt;([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]])  	
|  width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | [[Roibeaird Mac Riocaird]]&lt;br /&gt;([[CLG Coiste Loch Garman|Loch Garman]])
|- 
| &lt;/br&gt;
|- 
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | '''Leathchúlaí deas'''
| width=&quot;50%&quot; align=&quot;center&quot; | '''Leathchúlaí láir'''
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | '''Leathchúlaí clé'''
|-
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | [[Pádraig Ó Faoláin]]&lt;br /&gt;([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]])
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | [[Seán Ó Céin]]&lt;br /&gt;([[CLG Coiste Phort Láirge|Port Láirge]])
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | [[Brian Ó Faoileacháin]]&lt;br /&gt;([[CLG Coiste Uíbh Fhailí|Uíbh Fhailí]])
|- 
| &lt;/br&gt;
|- 
| width=&quot;25%&quot; | 
| width=&quot;50%&quot; align=&quot;center&quot; | '''Lár na páirce'''
| width=&quot;25%&quot; | 
|- 
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | [[Seán Ó Loingsigh]]&lt;br /&gt;([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]])
| width=&quot;50%&quot; align=&quot;center&quot; |
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | [[Lorenzo Ó Meachair]]&lt;br /&gt;([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]])
|- 
|&lt;/br&gt;
|- 
|width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | '''Leatosaí deas'''
| width=&quot;50%&quot; align=&quot;center&quot; | '''Leatosaí láir'''
|  width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | '''Leatosaí clé'''
|- 
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | [[Criostóir Uí Rinn]]&lt;br /&gt;([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]])
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | [[Mícheál Mac Aodha]]&lt;br /&gt;([[CLG Coiste Luimneach|Luimneach]])
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | [[Séamas Langtún]]&lt;br /&gt;([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]])
|- 
| &lt;/br&gt;
|-
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | '''Lántosaí deas'''
| width=&quot;50%&quot; align=&quot;center&quot; | '''Lántosaí láir'''
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | '''Lántosaí clé'''
|- 
|
|-
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | [[Éadbhard Ó Cathaoir]]&lt;br /&gt;([[CLG Coiste Contae Cill Chainnigh|Cill Chainnigh]])
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | [[Réamann Ó Coimín]]&lt;br /&gt;([[CLG Coiste Contae Chorcaí|Corcaigh]])
| width=&quot;25%&quot; align=&quot;center&quot; | [[Séamas Ó Dúghaill]]&lt;br /&gt;([[CLG, Coiste Contae Thiobraid Árainn|Tiobrad Árann]])
|- 
|}

==Féach freisin==

* [[Comhrialacha camanachd-iománaíocht]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.gaa.ie/ Suíomh oifigiúil an CLG.]
* [http://www.gaa.ie/page/hurling.html Iomáint ar shuíomh oifigiúil an CLG.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040528133509/http://www.gaa.ie/page/hurling.html |date=2004-05-28 }}
* [http://www.gaa.ie/files/official_playing_rules.pdf Rialacha iomána.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080410113325/http://www.gaa.ie/files/official_playing_rules.pdf |date=2008-04-10 }}
* Treoracha iománaíochta: [http://www.nagaa.org/guide/hurling-guide/whatishurling1-hq.wmv Uimhir a hAon] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090929120507/http://www.nagaa.org/guide/hurling-guide/whatishurling1-hq.wmv |date=2009-09-29 }}, [http://www.nagaa.org/guide/hurling-guide/whatishurling2-hq.wmv Uimhir a Dó] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090929120603/http://www.nagaa.org/guide/hurling-guide/whatishurling2-hq.wmv |date=2009-09-29 }}, [http://www.nagaa.org/guide/hurling-guide/whatishurling3-hq.wmv Uimhir a Trí] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090929120535/http://www.nagaa.org/guide/hurling-guide/whatishurling3-hq.wmv |date=2009-09-29 }}. 
* [http://www.anfearrua.com 'An Fear Rua - The GAA Unplugged!'] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100408032449/http://anfearrua.com/ |date=2010-04-08 }}
* [http://www.sports.ie/GAA/ Sports.ie Hurling, Nuacht, cluichí agus torthaí.] 
* [http://cyc.gaa.ie/ The Continental Youth Championships] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060821081020/http://cyc.gaa.ie/ |date=2006-08-21 }}.
* [http://www.hurling-club.com.ar Iománaíocht san [[An Airgintín|Airgintín]]].
* [http://www.gaelicfootball.com.au/hurling.htm Iománaíocht san [[an Astráil|Astráil]] agus san [[An Nua-Shéalainn|Nua-Shéalainn]]].
* [http://www.gaelicgazette.com/brianmcginn.htm An chéad chluiche iomána i [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]].
* [http://www.sportsfile.com/search/hurling/ Grianghrafanna ar an Sportsfile Sports Photo Agency.]
* [http://www.youtube.com/watch?v=AM-kB1e96CA What is Hurling, ar youtube.]

{{Cluichí Gaelacha}}

[[Catagóir:Iomáint| ]]</text>
      <sha1>eith7k5jcs4bcat2tjbfw1d7ci6aahs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>8 Aibreán</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4783</id>
    <revision>
      <id>1210076</id>
      <parentid>1203699</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:54:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>/* Daoine a fuair bás ar an lá seo */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2957" xml:space="preserve">{{Aibreán}}
Is é an '''8 Aibreán''' an 98ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 99ú lá i mbliain bhisigh. Tá 267 lá fágtha sa bhliain.

== Féilte ==
* [[An tSeapáin]] - Breithlá an Bhúda (かんぶつえ)

== Daoine a rugadh ar an lá seo ==
* [[1605]] — [[Pilib IV na Spáinne]] (b. [[1665]])
* [[1815]] — [[Andrew Graham (réalteolaí)|Andrew Graham]], réalteolaí Éireannach
* [[1890]] — [[Thomas F. O'Higgins]], polaiteoir agus dochtúir Éireannach
* [[1911]] — [[Melvin Calvin]], ceimicí (b. [[1997]])
* [[1912]] — [[Sonja Henie]], scátálaí fíorach Ioruach
* [[1930]] — [[Frank Cluskey]], polaiteoir Éireannach
* [[1930]] — [[Rafael Cadenas]], scríbhneoir Veiniséalach
* [[1938]] — [[Kofi Annan]], 7ú Ard-Rúnaí na Náisiún Aontaithe
* [[1943]] — [[Feargal Mac Amhlaoibh]], scríbhneoir, ceoltóir agus gníomhaí teanga Éireannach
* [[1943]] - Tony Banks, polaiteoir Briotanach (bás. [[2006]])
* [[1954]] — [[Joe Kernan]], imreoir peil Ghaelach agus bainisteoir
* [[1955]] — [[Gerrie Coetzee]], dornálaí as an Afraic Theas
* [[1955]] — [[Ron Johnson]], polaiteoir Meiriceánach
* [[1967]] — [[Aaron Davis]], dornálaí Meiriceánach
* [[1972]] — [[Lisa Cameron]], polaiteoir Albanach
* [[1974]] — [[Martin Conway]], polaiteoir Éireannach
* [[1982]] — [[Gennady Golovkin]], dornálaí Casacach
* [[1999]] — [[Catherine Bellis]], imreoir leadóige Meiriceánach

== Daoine a fuair bás ar an lá seo ==
* [[1129]] — [[Ceallach, easpag Ard Mhacha|Cellach Mac Aodh]], easpag Ard Mhacha (r. [[1080]])
* [[1848]] — [[Gaetano Donizetti]], scríbhneoir ceoldrámaí Iodálach (r. [[1797]])
* [[1931]] — [[Erik Aksel Karlfeldt]], File agus scríbhneoir Sualannach (r. [[1864]])
* [[1950]] — [[Vaslav Nijinsky]], damhsóir bailé (r.[[1890]])
* [[1970]] — [[Julius Pokorny]], teangeolaí Ostarach (r. [[1970]])
* [[1973]] — [[Pablo Picasso]], péintéir [[An Spáinn|Spáinneach]] (r. [[1881]])
* [[1977]] — [[Stefania Turkewich]], cumadóir, pianódóir agus ceoleolaí Úcránach (r. [[1898]])
* [[1981]] — [[Margaretta Bowen]], péintéir Éireannach (r. [[1880]])
* [[1984]] — [[Pyotr Leonidovich Kapitsa]], fisiceoir (r. [[1894]])
* [[1992]] — [[Daniel Bovet]], acadóir (r. [[1907]])
* [[2004]] — [[Éinde Ó Callaráin]], imreoir peil Ghaelach (r [[1942]])
* [[2010]] — [[Teddy Scholten]], amhránaí Ísiltíreach (r. [[1926]])
* [[2013]] — [[Margaret Thatcher]], Príomh-Aire na Ríochta Aontaithe (r. [[1925]])

== Tarluithe eile ==
* [[1953]] - Gearradh téarma príosúnachta le daorobair seacht mbliana ar Jomo Kenyatta as an mbaint a bhí aige leis an [[Éirí Amach na Mau Mau|Mau Mau]].

* [[1986]] - Toghadh an t-aisteoir [[Clint Eastwood]] ina mhéara ar bhaile Carmel i [[California]].
* [[1986]] - Fuadaíodh Jennifer Guinness duine de chlann an Grúdlann [[Guinness]].

[[Catagóir:Dátaí|0408]]
[[Catagóir:Míonna|Aibreán, 08]]</text>
      <sha1>h1sy086fbhdqvzgun1bm5oon4r532fz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210077</id>
      <parentid>1210076</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:58:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>/* Daoine a rugadh ar an lá seo */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3079" xml:space="preserve">{{Aibreán}}
Is é an '''8 Aibreán''' an 98ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 99ú lá i mbliain bhisigh. Tá 267 lá fágtha sa bhliain.

== Féilte ==
* [[An tSeapáin]] - Breithlá an Bhúda (かんぶつえ)

== Daoine a rugadh ar an lá seo ==
* [[1605]] — [[Pilib IV na Spáinne]] (b. [[1665]])
* [[1815]] — [[Andrew Graham (réalteolaí)|Andrew Graham]], réalteolaí Éireannach (b. [[1908]])
* [[1890]] — [[Thomas F. O'Higgins]], polaiteoir agus dochtúir Éireannach (b. [[1953]])
* [[1911]] — [[Melvin Calvin]], ceimicí (b. [[1997]])
* [[1912]] — [[Sonja Henie]], scátálaí fíorach Ioruach (b. [[1969]])
* [[1930]] — [[Frank Cluskey]], polaiteoir Éireannach (b. [[1989]])
* [[1930]] — [[Rafael Cadenas]], scríbhneoir Veiniséalach 
* [[1938]] — [[Kofi Annan]], 7ú Ard-Rúnaí na Náisiún Aontaithe (b. [[2018]])
* [[1943]] — [[Feargal Mac Amhlaoibh]], scríbhneoir, ceoltóir agus gníomhaí teanga Éireannach (b. [[2023]])
* [[1943]] - [[Tony Banks, Barún Stratford]], polaiteoir Briotanach (bás. [[2006]])
* [[1954]] — [[Joe Kernan]], imreoir peil Ghaelach agus bainisteoir 
* [[1955]] — [[Gerrie Coetzee]], dornálaí as an Afraic Theas (b. [[2023]])
* [[1955]] — [[Ron Johnson]], polaiteoir Meiriceánach
* [[1967]] — [[Aaron Davis]], dornálaí Meiriceánach
* [[1972]] — [[Lisa Cameron]], polaiteoir Albanach
* [[1974]] — [[Martin Conway]], polaiteoir Éireannach
* [[1982]] — [[Gennady Golovkin]], dornálaí Casacach
* [[1999]] — [[Catherine Bellis]], imreoir leadóige Meiriceánach

== Daoine a fuair bás ar an lá seo ==
* [[1129]] — [[Ceallach, easpag Ard Mhacha|Cellach Mac Aodh]], easpag Ard Mhacha (r. [[1080]])
* [[1848]] — [[Gaetano Donizetti]], scríbhneoir ceoldrámaí Iodálach (r. [[1797]])
* [[1931]] — [[Erik Aksel Karlfeldt]], File agus scríbhneoir Sualannach (r. [[1864]])
* [[1950]] — [[Vaslav Nijinsky]], damhsóir bailé (r.[[1890]])
* [[1970]] — [[Julius Pokorny]], teangeolaí Ostarach (r. [[1970]])
* [[1973]] — [[Pablo Picasso]], péintéir [[An Spáinn|Spáinneach]] (r. [[1881]])
* [[1977]] — [[Stefania Turkewich]], cumadóir, pianódóir agus ceoleolaí Úcránach (r. [[1898]])
* [[1981]] — [[Margaretta Bowen]], péintéir Éireannach (r. [[1880]])
* [[1984]] — [[Pyotr Leonidovich Kapitsa]], fisiceoir (r. [[1894]])
* [[1992]] — [[Daniel Bovet]], acadóir (r. [[1907]])
* [[2004]] — [[Éinde Ó Callaráin]], imreoir peil Ghaelach (r [[1942]])
* [[2010]] — [[Teddy Scholten]], amhránaí Ísiltíreach (r. [[1926]])
* [[2013]] — [[Margaret Thatcher]], Príomh-Aire na Ríochta Aontaithe (r. [[1925]])

== Tarluithe eile ==
* [[1953]] - Gearradh téarma príosúnachta le daorobair seacht mbliana ar Jomo Kenyatta as an mbaint a bhí aige leis an [[Éirí Amach na Mau Mau|Mau Mau]].

* [[1986]] - Toghadh an t-aisteoir [[Clint Eastwood]] ina mhéara ar bhaile Carmel i [[California]].
* [[1986]] - Fuadaíodh Jennifer Guinness duine de chlann an Grúdlann [[Guinness]].

[[Catagóir:Dátaí|0408]]
[[Catagóir:Míonna|Aibreán, 08]]</text>
      <sha1>0arikn9tjn74y9u0lq2xjnb8rnq4vof</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210081</id>
      <parentid>1210077</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:02:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tarluithe eile */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3178" xml:space="preserve">{{Aibreán}}
Is é an '''8 Aibreán''' an 98ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 99ú lá i mbliain bhisigh. Tá 267 lá fágtha sa bhliain.

== Féilte ==
* [[An tSeapáin]] - Breithlá an Bhúda (かんぶつえ)

== Daoine a rugadh ar an lá seo ==
* [[1605]] — [[Pilib IV na Spáinne]] (b. [[1665]])
* [[1815]] — [[Andrew Graham (réalteolaí)|Andrew Graham]], réalteolaí Éireannach (b. [[1908]])
* [[1890]] — [[Thomas F. O'Higgins]], polaiteoir agus dochtúir Éireannach (b. [[1953]])
* [[1911]] — [[Melvin Calvin]], ceimicí (b. [[1997]])
* [[1912]] — [[Sonja Henie]], scátálaí fíorach Ioruach (b. [[1969]])
* [[1930]] — [[Frank Cluskey]], polaiteoir Éireannach (b. [[1989]])
* [[1930]] — [[Rafael Cadenas]], scríbhneoir Veiniséalach 
* [[1938]] — [[Kofi Annan]], 7ú Ard-Rúnaí na Náisiún Aontaithe (b. [[2018]])
* [[1943]] — [[Feargal Mac Amhlaoibh]], scríbhneoir, ceoltóir agus gníomhaí teanga Éireannach (b. [[2023]])
* [[1943]] - [[Tony Banks, Barún Stratford]], polaiteoir Briotanach (bás. [[2006]])
* [[1954]] — [[Joe Kernan]], imreoir peil Ghaelach agus bainisteoir 
* [[1955]] — [[Gerrie Coetzee]], dornálaí as an Afraic Theas (b. [[2023]])
* [[1955]] — [[Ron Johnson]], polaiteoir Meiriceánach
* [[1967]] — [[Aaron Davis]], dornálaí Meiriceánach
* [[1972]] — [[Lisa Cameron]], polaiteoir Albanach
* [[1974]] — [[Martin Conway]], polaiteoir Éireannach
* [[1982]] — [[Gennady Golovkin]], dornálaí Casacach
* [[1999]] — [[Catherine Bellis]], imreoir leadóige Meiriceánach

== Daoine a fuair bás ar an lá seo ==
* [[1129]] — [[Ceallach, easpag Ard Mhacha|Cellach Mac Aodh]], easpag Ard Mhacha (r. [[1080]])
* [[1848]] — [[Gaetano Donizetti]], scríbhneoir ceoldrámaí Iodálach (r. [[1797]])
* [[1931]] — [[Erik Aksel Karlfeldt]], File agus scríbhneoir Sualannach (r. [[1864]])
* [[1950]] — [[Vaslav Nijinsky]], damhsóir bailé (r.[[1890]])
* [[1970]] — [[Julius Pokorny]], teangeolaí Ostarach (r. [[1970]])
* [[1973]] — [[Pablo Picasso]], péintéir [[An Spáinn|Spáinneach]] (r. [[1881]])
* [[1977]] — [[Stefania Turkewich]], cumadóir, pianódóir agus ceoleolaí Úcránach (r. [[1898]])
* [[1981]] — [[Margaretta Bowen]], péintéir Éireannach (r. [[1880]])
* [[1984]] — [[Pyotr Leonidovich Kapitsa]], fisiceoir (r. [[1894]])
* [[1992]] — [[Daniel Bovet]], acadóir (r. [[1907]])
* [[2004]] — [[Éinde Ó Callaráin]], imreoir peil Ghaelach (r [[1942]])
* [[2010]] — [[Teddy Scholten]], amhránaí Ísiltíreach (r. [[1926]])
* [[2013]] — [[Margaret Thatcher]], Príomh-Aire na Ríochta Aontaithe (r. [[1925]])

== Tarluithe eile ==
* [[1953]] - Gearradh téarma príosúnachta le daorobair seacht mbliana ar Jomo Kenyatta as an mbaint a bhí aige leis an [[Éirí Amach na Mau Mau|Mau Mau]].
* [[1986]] - Toghadh an t-aisteoir [[Clint Eastwood]] ina mhéara ar bhaile Carmel i [[California]].
* [[1986]] - Fuadaíodh Jennifer Guinness duine de chlann an Grúdlann [[Guinness]].
* [[1993]] - Chuaigh [[an Mhacadóin Thuaidh]] sna [[na Náisiúin Aontaithe|Náisiúin Aontaithe]]

[[Catagóir:Dátaí|0408]]
[[Catagóir:Míonna|Aibreán, 08]]</text>
      <sha1>o3c3be7s5u2arlx2becbffmr6hjtq50</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1777</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5667</id>
    <revision>
      <id>1210107</id>
      <parentid>1095025</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:31:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Breitheanna */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1303" xml:space="preserve">{| align=right cellpadding=3 class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;margin-left: 15px;&quot;
|- 
| align=&quot;center&quot; colspan=2 | &lt;small&gt;'''[[Bliain|Blianta]]:'''&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;  [[1774]] [[1775]] [[1776]] - '''1777 (MDCCLXXVII)''' - [[1778]] [[1779]] [[1780]]
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=2 | &lt;small&gt;'''[[Deichniúr]]a:'''&lt;/small&gt; &lt;br /&gt;  [[1740í]] [[1750í]] [[1760í]] - '''[[1770í]]''' - [[1780í]] [[1790í]] [[1800í]] 
|- 
| align=&quot;center&quot; | &lt;small&gt;'''[[Aois]]:'''&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[17ú haois]] - '''[[18ú haois]]''' - [[19ú haois]]&lt;hr&gt;
|}
&lt;br /&gt;

== Tarluithe ==
* 
== Breitheanna ==
* [[22 Meitheamh]] — [[William Brown (aimiréal)|William Brown]], aimiréal i gCabhlach na hAirgintíne (b. [[1857]])
* [[27 Iúil]] — [[Thomas Campbell]], file [[Albain|Albanach]] (b. [[1844]])
* [[23 Nollaig|23 Mí na Nollag]] - Sár [[Alsander I na Rúise]] (b. [[1825]])
*  Gan dáta – [[Pádraig Phiarais Cúndún]], file agus imirceach Éireannach (b. [[1857]])

== Básanna ==
* [[16 Meán Fómhair]] — [[Simon Harcourt, 1ú Iarla Harcourt]], Taidhleoir agus ginearál Briotanach
* [[25 Meán Fómhair]] — [[Johann Heinrich Lambert]], matamaiticeoir a saolaíodh san Alsáis
* [[12 Nollaig]] — [[Albrecht von Haller]], bitheolaí, anatamaí, luibheolaí Eilvéiseach
* 

&lt;!-- idirvicí --&gt;

[[Catagóir:Blianta]]</text>
      <sha1>0tei9jp53izp792fbpgmqyvieijd6xb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210108</id>
      <parentid>1210107</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:32:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Breitheanna */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1302" xml:space="preserve">{| align=right cellpadding=3 class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;margin-left: 15px;&quot;
|- 
| align=&quot;center&quot; colspan=2 | &lt;small&gt;'''[[Bliain|Blianta]]:'''&lt;/small&gt;&lt;br /&gt;  [[1774]] [[1775]] [[1776]] - '''1777 (MDCCLXXVII)''' - [[1778]] [[1779]] [[1780]]
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=2 | &lt;small&gt;'''[[Deichniúr]]a:'''&lt;/small&gt; &lt;br /&gt;  [[1740í]] [[1750í]] [[1760í]] - '''[[1770í]]''' - [[1780í]] [[1790í]] [[1800í]] 
|- 
| align=&quot;center&quot; | &lt;small&gt;'''[[Aois]]:'''&lt;/small&gt; &lt;br /&gt; [[17ú haois]] - '''[[18ú haois]]''' - [[19ú haois]]&lt;hr&gt;
|}
&lt;br /&gt;

== Tarluithe ==
* 
== Breitheanna ==
* [[22 Meitheamh]] — [[William Brown (aimiréal)|William Brown]], aimiréal i gCabhlach na hAirgintíne (b. [[1857]])
* [[27 Iúil]] — [[Thomas Campbell]], file [[Albain|Albanach]] (b. [[1844]])
* [[23 Nollaig|23 Mí na Nollag]] - Sár [[Alastar I na Rúise]] (b. [[1825]])
*  Gan dáta – [[Pádraig Phiarais Cúndún]], file agus imirceach Éireannach (b. [[1857]])

== Básanna ==
* [[16 Meán Fómhair]] — [[Simon Harcourt, 1ú Iarla Harcourt]], Taidhleoir agus ginearál Briotanach
* [[25 Meán Fómhair]] — [[Johann Heinrich Lambert]], matamaiticeoir a saolaíodh san Alsáis
* [[12 Nollaig]] — [[Albrecht von Haller]], bitheolaí, anatamaí, luibheolaí Eilvéiseach
* 

&lt;!-- idirvicí --&gt;

[[Catagóir:Blianta]]</text>
      <sha1>trc8yzdiylfc6flnmilruzyw8aozqg6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Maifia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6206</id>
    <revision>
      <id>1210115</id>
      <parentid>1209955</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:40:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* An Maifia sna Stáit Aontaithe */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23989" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}

[[File:Van houtte octopus.jpg|thumb|An Maifia á léiriú go siombalach mar ochtapas: fiú má dhícheanntar é, coimeádfaidh an t-ochtapas roinnt mhaith dá bhraiteoga gníomhach.]]

Is é an rud atá i gceist leis an '''Maifia''', nó, mar a thugtar air as [[Iodáilis]] freisin, ''La Cosa Nostra'' (&quot;an gnó seo againn&quot;), ná [[rúnchumann]] coiriúil a rinne a chéad fhorbairt in oileán na [[An tSicil|Sicile]] sa naoú haois déag, agus é fite fuaite le rialtas áitiúil an réigiúin inniu. De dheasca na himirce móire ón [[An Iodáil|Iodáil]] go dtí [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]], bunaíodh craobh eile den Mhaifia i gCósta Thoir na Stát Aontaithe, nuair a bhí an naoú haois déag ag druidim chun deireanais. 

Go hiondúil, tugtar ''mafia'' ar dhronga coiriúla de gach sórt i ngnáthchaint an lae inniu. Ní hionann an Maifia agus dornán de pheasghadaithe suaracha sráide, áfach. Deir an t-iriseoir Sualannach Maud Webster, agus í i ndiaidh an-taighde a dhéanamh ar an Maifia, gurb é an phríomhdhifríocht idir an Maifia agus gnáthchoiriúlacht ná an dóigh a mbíonn an Maifia ag teacht i dtír, mar chineál seadán nó paraisít, ar ghnáthshaol dlíthiúil na sochaí - ar orgáin an rialtais áitiúil, cuir i gcás, nó ar an saol gnó.

Ní féidir a rá gur brainsí den eagraíocht chéanna iad an dá Mhafia seo, áfach. I Meiriceá, tá an Maifia sásta coirpeoirí ó Napoli agus áiteanna eile san Iodáil a fháiltiú mar earcaigh. San Iodáil féin, áfach, tá an Maifia teoranta don tSicil i gcónaí. Tá rúnchumainn choiriúla den chineál chéanna ar fáil i réigiúin eile na tíre, ach ní hionann iad agus an Maifia mar eagraíochtaí.

Is dócha gur focal [[Araibis]]e é ainm na heagraíochta féin. I gcanúint na Sicile, atá chomh difriúil leis an Iodáilis is gur féidir a rá gur teanga ar leith í, ciallaíonn ''mafia'' bród agus áilleacht. Is é an dóigh a mínítear an comhcheangal smaointe seo ná gur duine é an ''mafioso'' - an coirpeoir atá ina bhall den eagraíocht - a bhfuil iompar bródúil le haithint air, agus an dúrud á shíleadh aige de féin. 

Thosaigh údaráis na hIodáile ag trácht ar an Maifia mar eagraíocht ar leith sna 1860idí. Tá míchlú an Mhaifia sna Stáit Aontaithe ag baint le tréimhse i bhfad níos deireanaí. Dealraíonn sé gur shroich cumhacht an Mhaifia i gcúrsaí na Stát Aontaithe a buaicphointe sna caogaidí. Ina dhiaidh sin, áfach, chúngaigh fiosruithe an [[FBI]] ar an eagraíocht, go háirithe sna seachtóidí agus sna hochtóidí. Mar sin féin, maireann an focal féin i mbéal an phobail sna Stáit Aontaithe, agus tábhacht nach beag leis an Maifia i saol coiriúil Mheiriceá i gcónaí, go háirithe i [[Siceagó]] agus i g[[Cathair Nua-Eabhrac]]. 

== An Maifia san Iodáil ==

Tháinig an Maifia ar an bhfód sa tSicil thart ar lár na naoú haoise déag, i dtréimhse an ''[[Risorgimento]]''. Bhí an fhorbairt seo ag baint leis an dóigh ar spreag an ''Risorgimento'' - aontú na hIodáile - fás na tionsclaíochta agus na heacnamaíochta. Ba é Iarthar na Sicile an chuid den oileán ba mhó a bhain leis an Maifia riamh, agus ós rud é gurbh í Cathair [[Palermo]] lárionad na heacnamaíochta is na tráchtála san oileán, rinneadh príomhchathair an Mhaifia di, chomh maith. 

Is iad na [[toradh|tortha]]í - na h[[Oráiste (toradh)|oráistí]] agus na [[líomóid]]í - príomh-onnmhuire na Sicile. Mar sin, theastaigh ó na plandóirí lámh láidir a chur ar a lucht oibre uaireanta, le hiad a choinneáil faoi smacht. Ba é an Maifia a chuidigh leosan an phá a choinneáil íseal. Ina éiric sin, chabhraigh na plandóirí is na tiarnaí talún leis an Maifia gnóthaí coiriúla eile a chur ar bun beag beann ar na póilíní. Bhí an Maifia faoi choimirce pholaitiúil na n-uasal is na n-úinéirí móra talún, mar sin, agus cuid mhór de na coimirceoirí seo féin sásta dul san eagraíocht mar bhaill mhóidithe. Go prionsabálta, is é pósadh seo na polaitíochta agus na coiriúlachta is cúis leis an Maifia bheith chomh dainséarach is atá sé.

Nuair a bhain [[Benito Mussolini]] amach an [[deachtóireacht]] san Iodáil, d'fhéach sé leis an Maifia a scrios le lámh láidir. Bhronn sé cumhachtaí neamhghnácha ar cheann feadhna na bpóilíní i bPalermo, [[Cesare Mori]], leis an Maifia a chur de dhroim an tsaoil. Is díol conspóide í an obair a rinne Mori leis an gcuspóir seo a chur i gcrích. Deir cuid de na staraithe gur fear idéalach ionraic a bhí ann agus é ag déanamh a dhíchill leis an gcoiriúlacht eagraithe a chloí san oileán. Ón taobh eile de, cuirtear ina leith nach raibh i gceist aige riamh ach cur i gcéill agus bolscaireacht, agus nár ghabh sé aon bhoc mór de chuid an Mhaifia riamh. Dealraíonn sé, tríd is tríd, go ndearna sé iarracht fhónta leis an Maifia a chur faoi chois, ach ós rud é gur [[Faisisteachas|Faisisteach]] a bhí ann, rinne sé a bheag de chearta na ndaoine éigiontacha agus é ag troid na gcoirpeoirí. Is dócha gur chothaigh an mhursantacht sin diúnas agus gangaid i measc na ndaoine. Thar aon rud eile, más fíor go raibh Mori chomh mór ar nós cuma liom i leith an dlí agus an Maifia féin, is éadócha go raibh muintir na Sicile puinn níos fonnmhaire chun a saol a chaitheamh de réir na ndlíthe i ndiaidh a fheachtais agus a bhí siad roimhe sin.

Nuair a chuaigh na Meiriceánaigh agus na Sasanaigh i dtír sa tSicil sa bhliain 1943, bhí Siciligh de dhíth orthu le teanga agus treoir a dhéanamh dóibh. Chuaigh na Meiriceánaigh i muinín a gcuid inimirceánach ón tSicil, a bhí insíothlaithe ag an Maifia. Mar sin, d'fhág siad cead a gcos ag fir cosúil le [[Lucky Luciano]], a bhí sa phríosún roimhe sin, le go gcabhródh sé leis na díormaí leaindeála sa tSicil. Réitigh Luciano an bóthar do na trúpaí le cuidiú a chuid &quot;cairde&quot; i measc lucht an Mhaifia sa tSicil féin.

I ndiaidh do na Comhghuaillithe an cath a bhriseadh ar na Naitsithe, thosaigh an Cogadh Fuar. Bhí dearcadh frith-Chumannach ag an Maifia ar chúiseanna cumhachta: bhí an Páirtí Cumannach réasúnta láidir i nDeisceart dealbh dearóil na hIodáile, agus an Maifia go tréan in aghaidh aon eagraíocht eile a bheadh in ann na sluaite móra a mhealladh chuici sa tSicil. Mar sin, tá siad ann a deir go raibh na Meiriceánaigh sásta dul i dtuilleamaí an Mhaifia le hiarsmaí an Chumannachais a ghlanadh as rialtas iarchogaidh na hIodáile agus as na ceardchumainn i dtionsclaíocht loingseoireachta na Stát Aontaithe. 

I ndiaidh an chogaidh, ruaigeadh Lucky Luciano as na Stáit Aontaithe go dtí an Iodáil. Is ar éigean is féidir a rá gur pionós a bhí ann, ó bhí Luciano in ann impireacht nua coiriúlachta a thógáil anois. D'éirigh leis dul i gcomhghuaillíocht leis na coirpeoirí sa Chorsaic agus trádbhealach mór drugaí a chur ar bun tríd an gCorsaic agus trí Chathair Marseilles. I dtús báire, thagadh an hearóin ón Tuirc, agus ina dhiaidh sin, nuair a bhreabhsaigh póilíní na Tuirce suas, ghlac Luciano buntáiste ar an bpraiseach idirnáisiúnta le linn Chogadh Vítneam le foinsí nua óipiam a oscailt sa Triantán Órga.

Bhí an Maifia cloíte ag Mussolini, ach d'éirigh sé cumhachtach san Iodáil arís le teacht na Meiriceánach. Sna hochtóidí agus sna nóchaidí, áfach, d'éirigh an oiread sin mionchogaí idir na &quot;teaghlaigh&quot; éagsúla agus gur lagaíodh an Maifia go mór mór. De thoradh na faicseanaíochta seo, tá glúin óg an Mhaifia inniu ag iarraidh príomhbhéim an ghnó a athrú ón dúmhálaíocht gharbh agus ón dúnmharfóireacht lom i dtreo chamghnóthaí na veiste báine. Sin é an fáth go bhfuil nuachtáin na hIodáile ag tagairt do &quot;La Cosa Nuova&quot; (&quot;an gnó nua&quot;) inniu, mar mhalairt ar &quot;La Cosa Nostra&quot;.

Ritheann an scoilt is tábhachtaí idir iad siúd atá i dtóin phríosúin, cosúil le [[Salvatore &quot;Toto&quot; Riina|Toto Riina]] agus Leoluca Bagarella, a bhí ina &quot;cheann urra ar na cinn urra go léir&quot; (''capo di tutti capi'') ar an Maifia sna blianta 1993-1995, agus iad siúd, cosúil le [[Bernardo Provenzano]], nár éirigh leis na húdaráis a ghabháil roimh an mbliain 2006. De réir mar a éilíonn an dlí Iodálach úd ''41 bis'', cuirtear an-srianta le haon chaidreamh a bhíonn ag na príosúnaigh leis an saol mór amuigh. Duine de lucht iontaobhais Phrovenzano, arb ainm dó Antonio Giuffrè, d'iompaigh sé ina ''[[pentito|phentito]]'', is é sin, ina bhrathadóir, nuair a cimíodh é sa bhliain 2002. Deir Giuffrè anois go raibh dlúthchaidreamh ag lucht an Mhaifia le [[Silvio Berlusconi]] thiar sa bhliain 1993, nuair a bhí [[Forza Italia]] sna fonsaí tógála ag Berlusconi, agus gur gheall Berlusconi an dlí sin &quot;41 bis&quot; agus dlíthe eile a bhí reachtaithe leis an Maifia a throid - gur gheall sé na dlíthe sin a chur ar ceal in éiric na tacaíochta a gheobhadh sé ón gcoirpeacht eagraithe. Is é éirim an scéil go bhfuil an Maifia den bharúil gur lig Berlusconi síos iad mar chairde, ó nár chuir sé an dlí áirithe sin ar ceal.

=== Daoine tábhachtacha de chuid an Mhaifia san Iodáil ===

* [[Salvatore &quot;Toto&quot; Riina|Salvatore Riina]], nó &quot;Totò&quot;. Bhí sé ina ardcheannasaí ar theaghlach Corleonesi agus ar an Maifia ar fud na Sicile go dtí gur cimíodh é. Tháinig Provenzano i gcomharbas air.

* [[Tommaso Buscetta]]. Ba eisean an chéad bhoc mór de chuid an Mhaifia sa tSicil a d'iompaigh ina bhrathadóir sna seachtóidí. Baineadh an-úsáid as a chuid fianaise le linn na dtrialacha móra ar a dtugtar trialacha &quot;Maxi&quot;.

* [[Bernardo Provenzano]]. Bhí sé i gceannas ar an Maifia ar fud na Sicile go dtí le gairid, agus é ar a theitheadh ó lámh an dlí le breis is dhá scór bliain. Rug na póilíní air i Mí an Mheithimh, [[2006]].

* [[Giovanni Brusca]]. Duine de na dúnmharfóirí is cruálaí de chuid an Mhaifia. Ba é Brusca a mharaigh an laoch breithimh úd [[Giovanni Falcone]]. Thairis sin, d'fhuadaigh sé buachaill deich mbliana d'aois agus chaith sé conablach bliana ag céasadh an ghasúir lena bhrú ar a athair gan comhoibriú leis na póilíní a thuilleadh. Nó bhí an t-athair, fear de chuid an Mhaifia, iompaithe ina bhrathadóir. Sa deireadh, thacht Brusca an páiste agus chaith sé in umar aigéid é leis an gcorpán a chur as aithne. An íde a thug Brusca don ghasúr, áfach, chuaigh sí in aghaidh an chuspóra. Nó spreagadh roinnt ''mafiosi'' chun iompó ina mbrathadóirí iad féin, agus an scanrú a bhain an choir áirithe seo astu.

=== Rúnchumainn Choiriúla Eile san Iodáil ===

Tá an Maifia sa tSicil roinnte ina &quot;chlanna&quot; nó ina &quot;theaghlaigh&quot; - ''cosca'' an focal Sicilise (''cosche'' an fhoirm iolra). Tá eagraíochtaí cosúla ag obair i réigiúin eile na hIodáile, cosúil le Ndrangheta i gcúige Calabria, La Sacra Corona Unita i gcúige Puglia, Camorra i gcathair Napoli agus Mala del Brenta i Venezia. Bíonn na rúnchumainn seo ag comhoibriú agus ag déanamh trádála le chéile ó am go ham, ach is eagraíochtaí difriúla iad, agus iad neamhspleách ar a chéile.

== An Maifia sna Stáit Aontaithe ==

Chuir an Maifia an chéad chos i dteannta i dtimpeallacht Nua-Eabhrac, agus é ag déanamh a fhairsingiú de réir a chéile ón mionchoirpeoireacht chúlsráide go dtí an gnó idirnáisiúnta. Tháinig cúig theaghlach chun tosaigh ar na cinn eile, agus gach ceann acu ainmnithe as duine de na boic mhóra a bhí thuas i dtús an scéil: Teaghlach Bonanno, Teaghlach Colombo, Teaghlach Gambino, Teaghlach Genovese agus Teaghlach Lucchese.

Bhí gach teaghlach á rialú ag an ''don'' - ag an taoiseach - agus é dealaithe ó ghnáthobair choiriúil a chuid &quot;saighdiúirí&quot; le céimeanna idirmheánacha údaráis. Creidtear go coitianta go raibh an ''consigliere'' - focal Iodáilise a chiallaíonn &quot;comhairleoir&quot; - ina chúntóir pearsanta agus ina fhear comhairle ag an ''don'', ach dealraíonn sé go bhfuil sé níos cóngaraí don fhírinne gur sórt idirghabhálaí nó fear eadraiscíne a bhí sa chonsigliere agus é ag tabhairt chun síochána cibé díospóireacht a d'éiríodh idir baill den teaghlach chéanna. Bhí a leithéid de rud agus ''underboss'' nó fo-thaoiseach ann freisin. Maidir leis na gnáthchoirpeoirí a bhíodh ag déanamh na gcoireanna, thugtaí &quot;saighdiúirí&quot; orthu, agus iad innealta ina reisimintí (''regime''). 

Bhí ''caporegime'' i gceannas ar gach reisimint, agus é ag fáil a chuid orduithe díreach ón {{sic|hide=y|mb|as}} nó ón taoiseach. Nuair a chinn an taoiseach ar chomhairle éigin, ní labhródh sé riamh go díreach leis na saighdiúirí. Ina áit sin, thabharfadh sé an t-ordú don chaporegime, agus eisean ag labhairt leis na gnáthshaighdiúirí ansin. Bhí an slabhra ceannasaíochta mar sciath láidir chosanta ag an taoiseach ar an dlí, nó siúd is go mbéarfadh na póilíní ar na saighdiúirí, ní fhéadfaí an bas féin a chiontú.

Chaithfeadh gach ball nua den eagraíocht an mhóid a thabhairt de réir na sean-deasghnátha a d'fhorbair sa tSicil sa naoú haois déag. An t-iarrthóir a bhí leis an mballraíocht iomlán a bhaint amach dó féin, sheolfaí isteach chuig an taoiseach é, agus na fo-thaoisigh láithreach san áit. Ansin, phriocfadh duine den lucht ceannais leathlámh an iarrthóra le braon beag fola a bhaint aisti. Chaithfeadh an t-iarrthóir an fhuil seo a dhoirteadh ar naomhphictiúr, agus nuair a ghlacfadh sé dualgaisí na móide air, dhófaí an naomhphictiúr agus chaithfí luaith an phictiúir sna ceithre hairde, mar shiombaile ar an dóigh a ndíothófaí an fealltóir.

An mafioso a bhí tar éis an mhóid a mhionnú mar seo, thabharfaí ''uomo d'onore'' - &quot;fear onórach&quot; - air as Iodáilis. ''Made man'' an téarma Béarla a chloisfeá sna Stáit Aontaithe. Ní fhéadfadh aon duine dochar a dhéanamh d'fhear onórach gan díoltas an teaghlaigh go léir a tharraingt anuas air féin. Má bhí fear onórach le cur chun báis, chaithfeadh an ''don'' a fhaomhadh a thabhairt don bhású seo roimh ré. Dá maródh ball de theaghlach amháin ''uomo d'onore'' de chuid teaghlach eile, bhainfeadh an chéad teaghlach sásamh an fhir mhairbh as an dara teaghlach trí chúpla fear dá gcuidsean a mharú. D'fhéadfadh sé go n-éireodh ina chogadh dearg idir an dá theaghlach de dheasca a leithéide.

== An Dlí agus an Maifia ==

San Iodáil, is gnách leis an Maifia póilíní, breithiúna agus ionchúisitheoirí a mharú le misneach a bhaint de lucht coimeádta na síochána poiblí. Ní hionann sin agus cás an Mhaifia i Meiriceá, áfach. Ba leasc le lucht an Mhaifia sna Stáit Aontaithe na seantithe a tharraingt anuas orthu féin ar an dóigh sin. An drongadóir [[Dutch Schultz]] sna Stáit, mar shampla, lámhach a chuid cairde é, de réir dealraimh, nuair a bhí sé ag maíomh go raibh sé meáite ar Thomas Dewey, ionchúisitheoir poiblí Chathair Nua-Eabhrac, a mharú. 

Sna seachtóidí agus sna hochtóidí, thosaigh ag maolú ar ghníomhaíocht an Mhaifia sna Stáit Aontaithe. Dlíthe nua cosúil le hAcht RICO ba chúis leis seo, nó bhí sé leagtha amach sna dlíthe seo téarma príosúin a ghearradh do dhaoine toisc iad a bheith ina mbaill d'eagraíochtaí coiriúla, gan aon chúis phionóis eile. Thairis sin, tháinig scéim chosanta na bhfinnéithe ar an bhfód faoin am seo, agus, sa bhreis air sin fós, bhí pobal Iodálach na Stát Aontaithe ag imeacht go tiubh téirimeach. Is é sin, bhí an pobal ar fad á leá i slige na náisiún. Nó bhí na daoine óga ag socrú cleamhnaisí measctha le buachaillí agus cailíní de chuid na bpobal eitneach eile, agus na seandaoine, an ghlúin ba mhó Iodálachais, ag fágáil slán agus beannacht ag gleann seo na ndeor. Ós rud é go raibh an Iodáil féin athraithe, agus sruth na himirce go Meiriceá ag trá is ag triomú, ní raibh an pobal á athnuachan a thuilleadh.

I lár na fichiú haoise, bhí sé de mhíchlú ar ghluaiseacht na gceardchumann sna Stáit Aontaithe, go háirithe ar cheardchumann na n-oibrithe iompair - na ''Teamsters'', mar a thugtaí orthu - iad a bheith ag spallaíocht le Mafia ar dhóigh éigin. Chuaigh ceal i Jimmy Hoffa, cathaoirleach cheardchumann na n-oibrithe iompair, agus creidtear gurbh iad lucht an Mhaifia a mharaigh é. Sna hochtóidí, áfach, chrom rialtas na Stát Aontaithe ar fheachtas cuimsitheach leis an Maifia a ruaigeadh as na ceardchumainn, agus is é an chuma atá ar an scéal gur éirigh leis an bhfeachtas seo.

Níl sé as cosán a rá go bhfuil údaráis dhlíthiúla na hIodáile ag fáil an chinn is fearr ar an Maifia inniu leis na dlíthe nua diana agus leis an dóigh a bhfuil ''{{lang|it|[[Omertà|omertà]]}}'', nó dlí neamhscríofa an chiúnais, ag géilleadh slí don ollbhrathadóireacht. Is iomaí duine de chuid Mhafia a bhí sásta iompú ina [[pentito|phentito]], is é sin, ina ollbhrathadóir, agus é ag tabhairt faisnéise agus fianaise uaidh, ar acht go maolófaí ar bhreith na cúirte. Tá ''mafiosi'' an lae inniu ag éirí as an ngunnadóireacht agus ag cur na veistí bána orthu féin. Tá an chúigleáil agus an claonchasadh ag teacht in ionad an dúmhála agus an dúnmharaithe. Mar sin, is iad na coireanna eacnamaíochta is mó a bhíonn idir lámhaibh ag na póilíní inniu, agus iad ag fiosrú coireanna de chuid an Mhaifia.

== Struchtúr Ceannasaíochta an Mhaifia ==

Is gnách a shíleadh gurb é ''capo di tutti capi'' nó ceann urra na gceann urra go léir a bhíonn os cionn ghníomhaíocht an Mhaifia go léir, ach is é an breithiúnas atá ag Maud Webster, an t-iriseoir Sualannach, ná go bhfuil an deachtóireacht seo i ndiaidh áit a ghéilleadh do choiste comhcheannasaíochta ar a dtugtar ''cupola'', a fhad is atá an Iodáil i gceist. Na fir atá ina mbaill den choiste seo, tugtar ''capimandamento'' (foirm uatha: ''capomandamento'') orthu. Tá gach capomandamento ina cheannasaí ar ''mhandamento'', nó eagraíocht chomhoibrithe trí &quot;theaghlach&quot; (''famiglia''). Is é ceann urra an teaghlaigh (''capofamiglia'' nó ''capomafia'') an &quot;cara Chríost&quot;, mar a thug [[Mario Puzo]] agus [[Francis Ford Coppola]] air. Tá an comhairleoir nó ''consigliere'' mar iontaobhaí aige, mar a chonaic muid thuas cheana, agus na ''capidecina'' (is ionann iadsan agus na ''capiregime'' sna Stáit) go díreach os cionn na &quot;saighdiúirí&quot; (''soldati, picciotti''). Is iad na saighdiúirí a bhíonn i mbun na gcoireanna féin, ach is minic a théann siad i muinín lucht cúntóireachta nó idirghabhála nach bhfuil móidí an Mhaifia tugtha acu ar aon nós.

== Coincheapanna Tábhachtacha ==

* ''{{lang|it|amicizia}}'' - cairdeas. Ní hionann é cairdeas an Mhaifia agus cairdeas na ngnáthdhaoine. An duine atá ina &quot;chara&quot; ag an Maifia (is gnách ''amico degli Amici'', ''cara de chuid na gCarad'' a thabhairt ar a leithéid), tá sé i dteideal cabhrach agus cuidithe ón Maifia, ach má tá, caithfidh sé féin a bheith chomh hoibleagáideach céanna, nuair a bheidh a chabhair ag teastáil ó na ''mafiosi''.

* ''{{lang|it|Camorra}}'' - an eagraíocht choiriúil a bhí ag rith damhsa i Napoli agus i gcúige Campania go háirithe sa naoú haois déag. D'éirigh leis na húdaráis i ndiaidh an Risorgimento Camorra a chloí i bhfad níos fearr ná an Maifia, agus d'éalaigh an chuid ba mhó de lucht Camorra go Meiriceá, áit a ndeachaigh siad leis an Maifia áitiúil. Nuair a bhí Camorra ina neart, bhí sí ag plé le foghail mhara freisin, rud nach samhlófá leis an Maifia ach ar éigean.

* ''{{lang|it|capo di tutti capi}}'' - ceann urra na gceann urra ar fad, an duine is airde ceannasaíochta in eagraíocht an Mhaifia. Tá níos mó tábhachta agus cumhachta ag baint leis an gcéim seo i Meiriceá ná san Iodáil. Cuireann na hIodálaigh níos mó béime ar chomhcheannasaíocht an choiste &quot;Cupola&quot;, agus níl i gceist le ''capo di tutti capi'' ansin ach cathaoirleach an choiste.

* ''{{lang|it|capofamiglia, capomafia}}'' - an &quot;cara Chríost&quot; nó an taoiseach atá i gceannas ar aon teaghlach (''famiglia'') amháin.

* ''{{lang|it|cavalleria rusticana}}'' - ridireacht na tuaithe. Iad siúd nach n-admhaíonn gur eagraíocht choiriúil é an Maifia, is gnách leo a áitiú nach coirpeachas atá i gceist leis ach tuiscint mhuintir na Sicile ar choincheap na honórach. Deir siad gur cineál &quot;ridirí tuaithe&quot; iad fir na Sicile agus iad ag cosaint a n-onórach le lámh láidir. Tháinig gearrscéal dar theideal ''{{lang|it|Cavalleria rusticana}}'' ó pheann an scríbhneora Shiciligh [[Giovanni Verga]] (1840-1920), agus fuair [[Pietro Mascagni]] inspioráid ón scéal seo le ceoldráma a chumadh. Chuaigh an ceoldráma ar an stáitse ar an 17 Bealtaine 1890. Triantán grá é an scéal seo nach bhfuil baint dhíreach aige leis an Maifia, cé gur threisigh sé le híomhá mhuintir na Sicile lena linn - an cineál íomhá is furasta a shamhlú leis an Maifia.

* ''{{lang|it|combinazione}}'' - deasghnátha mionnaithe na móide le ball nua a ghlacadh isteach sa Mhaifia. 

* ''{{lang|it|consigliere}}'' - comhairleoir, cúntóir nó iontaobhaí an taoisigh.

* ''{{lang|it|cupola}}'' - coiste ceannasaíochta an Mhaifia san Iodáil.

* ''{{lang|it|famiglia}}'' - &quot;teaghlach&quot; de chuid an Mhaifia. I Meiriceá is mó a úsáidtear an téarma seo, nó is é ''cosca'' a thugtar ar a leithéid de &quot;theaghlach&quot; sa tSicil. Níl sé riachtanach go mbeadh gaol ag baill an ''famiglia'' le chéile.

* ''{{lang|it|La Cosa Nostra}}'' - &quot;an gnó seo againne&quot;, an Maifia nó gnóthaí laethúla an Mhaifia.

* ''{{lang|it|La Cosa Nuova}}'' - an téarma a úsáidtear i nuachtáin na hIodáile le tagairt don athrú a tháinig ar an Maifia, agus an eagraíocht ag plé le coirpeoireacht eacnamúil inniu, níos mó ná le robáil agus le dúmhál.

* ''{{lang|it|mafia}}'' - an bród, an áilleacht, an chúis mhaíte. Focal an-mholtach ab ea ''mafia'' i gcanúint na Sicile riamh. Ar dtús, d'fhéadfaí ''mafiosa'' a thabhairt ar bhean a raibh idir dhathúlacht agus mhórtas cine ag roinnt léi.

* ''{{lang|it|mammasantissima}}'' - an Mháthair Rónaofa. Seo ainm a thugann na ''mafiosi'' go minic ar cheann urra an teaghlaigh nó ar an eagraíocht go léir, le béim a chur ar an gcoimirce agus ar an gcosaint a dhlítear don ''mhafioso'' aonair óna &quot;theaghlach&quot;, a fhad is nach mbrisfidh sé féin na dlíthe neamhscríofa.

* ''{{lang|it|mandamento}}'' - eagraíocht chúigiúil nó áitiúil de chuid an Mhaifia, agus í comhdhéanta as trí ''famiglia''.

* ''{{lang|it|Ndrangheta}}'' - an eagraíocht rúnda atá ag na coirpeoirí i gcúige [[Calabria]]. Is minic a chuirtear i gcomparáid leis an Maifia í, ach tá sí i bhfad níos primitíbhí, agus béim a gníomhaíochta ar shaol na tuaithe i gCalabria. Bíonn comhoibriú ócáidiúil á dhéanamh ag Ndrangheta leis an Maifia ó am go ham, ach ní fo-eagraíocht den Mhaifia í Ndrangheta ar aon nós. Tá struchtúr Ndrangheta bunaithe ar &quot;theaghlaigh&quot; i gciall liteartha an fhocail. Mar sin, is féidir a rá gurb ionann Ndrangheta agus &quot;prótastaid&quot; neamhfhorbartha an Mhaifia. Is dócha go raibh an chuma is an bhail chéanna ar an Maifia céad bliain ó shin agus atá ar Ndrangheta inniu.

Focal Gréigise é an focal sin féin ''ndrangheta'' ó thús, agus [[Griko (teanga)|canúint Ghréigise]] á labhairt i gcuid mhaith de shráidbhailte an chúige i gcónaí. Ciallaíonn sé &quot;gaisce&quot; nó &quot;crógacht&quot;, agus is é an bunbhrí a bhí leis an bhfocal Gréigise ná &quot;fearúlacht&quot;.

* ''{{lang|it|omertà}}'' - prionsabal an chiúnais. Ós rud é nach bhfuil sé onórach a bheith ag spalpadh bréag, is fearr leis na ''mafiosi'' fanacht ina dtost faoina bhfuil idir lámhaibh ag an Maifia.

[[Catagóir:Maifia| ]]
[[Catagóir:Coirpeacht]]
[[Catagóir:Coiriúlacht eagraithe sna Stáit Aontaithe]]
[[Catagóir:Grúpaí coiriúlachta eagraithe sna Stáit Aontaithe]]
[[Catagóir:An tSicil]]
[[Catagóir:An Iodáil]]</text>
      <sha1>2co52q231mqn6yi69g5hzbnn4vyhzzv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>SEIF</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8133</id>
    <revision>
      <id>1210111</id>
      <parentid>1050499</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:34:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>litriú neamhchaighdeánach</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22436" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Galar}}

Seasann na [[Litir (aibítir)|litreach]]&lt;nowiki/&gt;a '''SEIF''' don '''siondróm easpa imdhíonachta faighte'''. Is é atá ann ná cnuasach d'airíonna, tholgáin agus ionfhabhtuithe a thagann ar an [[duine]] de thoradh an dochar ar leith a dhéanann an [[Víreas easpa imdhíonachta daonna|Víreas Easpa Imdhíonachta Daonna]] nó an [[VEID]] dá chóras [[imdhíonacht]]a. Fágann céim dheireanach an tsiondróim an t-othar gan imdhíonacht ar bith ar tholgáin agus sceachaillí a thapaíonn an deis.

== Stair ==
[[Íomhá:AIDS Poster If You're Dabbling in Drugs 1989.jpg|mion|clé|Póstaer, [[Ceanada]] 1989]]
Inniu, is galar paindéimeach é an SEIF, agus meastar go bhfuil tolgadh an víris faighte ag corradh is 38.6 milliún de dhaoine ar fud [[An Domhan|an domhain]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hiv-aids|teideal=HIV/AIDS|language=en|work=www.who.int|dátarochtana=2022-04-23}}&lt;/ref&gt; 

I Mí Eanáir sa bhliain 2006, mheasúnaigh Clár Comhair [[Na Náisiúin Aontaithe|na Náisiún Aontaithe]] agus na h[[Eagraíocht Dhomhanda Sláinte|Eagraíochta Domhanda Sláinte]] go raibh breis agus 25 milliún duine tar éis bás a fháil leis an SEIF ó haithníodh an chéad uair riamh é, ar an [[5 Meitheamh]] [[1981]]. Mar sin, tá an SEIF ar ceann de na galair is mó a mharaigh daoine ó tháinig an chéad taifead [[stair]]&lt;nowiki/&gt;iúil ar pár. Sa bhliain 2005, meastar gur cailleadh 2.4-3.3 milliún duine leis an SEIF, agus nach raibh 570,000 duine acu ach ina bpáistí. San [[An Afraic|Afraic]] taobh theas den t[[An Sahára|Sahára]] a thit ceann as gach triúr de na [[bás]]&lt;nowiki/&gt;anna seo amach.

Dá thoradh sin, tá sochaí na dtíortha sa chuid sin den domhan ag titim as a chéile ar fad ag an ngalar, nó má tá cuid mhór de dhaonra na [[tír]]&lt;nowiki/&gt;e ag éileamh leis an ngalar agus ag fáil bháis, ní féidir an geilleagar ná an córas riaracháin féin a choinneáil ag imeacht. Is féidir gearradh siar ar an mortlaíocht agus maolú ar chruachás na n-othar le cóireáil fhrith-reitrivíreasach, ach níl a leithéid de chógaisí ar fáil go réidh i ngach tír. Tarraingíonn an SEIF níos mó náire anuas ar an othar ná an chuid is mó de na galair mharfacha, agus is minic a ghreamaíonn an náire seo, fiú, de na daoine atá ag tabhairt sóláis agus leighis don othar.

[[Íomhá:HIV Testing in the U.S.-CDC Vital Signs-December 2010.pdf|mion|clé]]

== Ionfhabhtú ==
Is é an SEIF an dóigh is tromchúisí ar féidir don ionfhabhtú leis an VEID teacht chun solais. [[Reitrivíreas]] is ea an VEID is mó a ionfhabhtaíonn comhchodanna ardtábhachtacha an chórais imdhíonachta, cosúil leis na cealla CD4+ T (sórt T-chealla iad seo), macrafagaigh agus cealla deindríteacha. Díothaíonn an VEID na cealla CD4+ T go díreach agus go hindíreach, agus ní féidir don chóras imdhíonachta oibriú i gceart in uireasa na gceall seo. Nuair nach bhfuil oiread is 200 cill den chineál seo fágtha i ngach micrilítear fola, tá an imdhíonacht cheallach caillte, agus an SEIF ar na bacáin. I ndiaidh an chéad ionfhabhtú géar, is dual don VEID é féin a choinneáil faoi cheilt ar feadh tamaill, go dtí go dtiocfaidh na chéad luathairíonna chun solais. Ina dhiaidh sin, iompóidh an t-ionfhabhtú ina ShEIF, a bheidh inaitheanta ar an mbeagán ceall den chineál CD4+ T a fhanfaidh san fhuil, chomh maith le hionfhabhtuithe ar leith a bhíonn coitianta ag na hothair SEIF.

Mura bhfuil cógaisí frith-[[reitrivíreas]]acha ar fáil, is gnách don ionfhabhtú iompú ina SEIF i rith naoi nó deich mbliana, agus nuair a bheidh an SEIF ann, ní bheidh ach naoi mí agus seachtain fágtha ag an othar ar an saol seo, ar meán. Mar sin féin, bíonn forchéimniú an ghalair éagsúil go leor ag othair dhifriúla, agus é ag luainiú idir dhá sheachtain agus fiche bliain. Imríonn go leor imthoscaí a dtionchar ar ráta an fhorchéimnithe. Más duine óg atá againn agus coimpléasc capaill aige, is follasach go mbeidh sé in ann cúl a choinneáil ar an aicíd níos faide ná an seanduine fannlag. 
[[Íomhá:Symptoms of acute HIV infection.svg|mion|Airíonna an Ghalair]]
Má úsáidtear cógaisí frith-reitrivíreasacha in am, is ea is faide a bheifear ábalta an SEIF a mhoilliú agus an t-othar a choinneáil beo breabhsánta.

== Diagnóis ==
Ón gcúigiú lá de Mhí an Mheithimh sa bhliain 1981 anuas, is iomaí sainmhíniú ar an SEIF a forbraíodh le haghaidh faireachas eipidéimeolaíoch, cosúil le sainmhíniú [[Bangui]] agus cás-sainmhíniú fairsingithe na hEagraíochta Domhanda Sláinte ar an SEIF ón mbliain 1994. Ní raibh na córais seo ceaptha le céimeanna an ghalair a aithint thar a chéile san ospidéal, áfach. Sna tíortha tearcfhorbartha, úsáidtear córas na hEagraíochta Domhanda Sláinte leis an ionfhabhtú VEID a aithint agus le céimeanna forbartha an ghalair a shainmhíniú de réir na sonraí cliniciúla agus saotharlainne. Sna tíortha forbartha, áfach, téitear i dtuilleamaí chóras aicmithe na ''Centers for Disease Control'' (CDC) sna [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit]].

=== Córas na hEagraíochta Domhanda Sláinte le céimeanna forbartha an ionfhabhtaithe agus an ghalair a aithint ===
[[Íomhá:Africa HIV-AIDS 2002.svg|clé|200px|thumb|SEIF san [[an Afraic|Afraic]]. '''Eochair''':&lt;br /&gt; {{legend|#FFD9B3|0%-2%}}{{legend|#FFC078|2%-5%}} {{legend|#FF8000|5%-10%}} {{legend|#FF0000|10%-15%}} {{legend|#800000|15%-20%}} {{legend|#5B0000|20%-30%}}{{legend|#C0C0C0|Níl eolas ar fáil}} ]]
Sa bhliain 1990, d'aicmigh an [[Eagraíocht Dhomhanda Sláinte|Eagraíocht Dhomhanda Shláinte]] na hionfhabhtuithe agus na riochtaí sláinte seo leanas le chéile le córas céimaitheanta a thabhairt isteach d'othair atá ionfhabhtaithe le VEID-1. Nuashonraíodh an córas i Mí Mheán Fómhair sa bhliain 2005. An chuid is mó de na riochtaí seo, níl iontu ach tolgáin a thapaíonn an deis nuair nach bhfuil imdhíonacht ag an othar: nuair a thagann siad ar an duine nach bhfuil ionfhabhtaithe leis an VEID, ní bhíonn sé deacair iad a leigheas.

* '''Céim a hAon''': Ní aithnítear airíonna ar bith ar an othar, cé go bhfuil sé ionfhabhtaithe leis an víreas. Ní aicmítear an riocht seo mar SEIF go fóill
* '''Céim a Dó''': Mionairíonna an ghalair le haithint ar an gcraiceann agus ar na seicneacha múcasacha. Bíonn an [[slaghdán]] ag teacht ar an othar anois is arís.
* '''Céim a Trí''': Síor[[Buinneach|bhuinneach]] dhomhínithe ar an othar le mí anuas, nó níos faide. Ionfhabhtuithe tromchúiseacha [[baictéar]]acha. [[Eitinn]] na [[scamhóg]].
* '''Céim a Ceathair''': [[Tocsaplasmóis]] na h[[Inchinn|inchinne]], [[candaidiáis]] an [[Éasafagas|éasafagais]], na [[traicé]], na m[[Broncais|broncas]] nó na [[scamhóg]]. [[Sarcóma Kaposi]]. Ar na haicídí seo a aithnítear an SEIF thar aon dabht nó déidearbhadh.

=== Córas aicmithe CDC le haghaidh an ionfhabhtaithe VEID ===
I dtús báire, d'aicmigh na Lárionaid um Srianadh agus Chosc na nAicídí (Centers for Disease Control and Prevention, [[CDC]]) sna Stáit an SEIF mar &quot;GRID&quot;, is é sin, ''Gay Related Immune Disease'', nó galar imdhíonachta na bhfeileacán. Ina dhiaidh sin, áfach, fuarthas amach nach raibh an SEIF teoranta do dhaoine [[Homaighnéasachas|homaighnéasacha]] amháin, agus mar sin, baisteadh an t-ainm nua, neodrach air. Sa bhliain 1993, d'fhairsingigh na Lárionaid seo a sainmhíniú ar choincheap an SEIF. 
[[Íomhá:AIDS and HIV prevalence 2009.svg|mion|forleithne, 2009]]
Ó shin i leith, deirtear go bhfuil an SEIF ar gach duine atá ionfhabhtaithe leis an VEID agus a bhfuil níos lú ná 200 T-chill i micrilítear dá chuid fola, sin nó mura bhfuil ach 14 % nó níos lú as na fuilchealla bána ar fad aige ina dT-chealla. An chuid is mó de na hothair nua sna tíortha forbartha, is de réir an tsainmhínithe seo nó an tsean-sainmhínithe ó na blianta roimh 1993 a haithnítear iad. An duine ar aithníodh an SEIF air de réir na sainmhínithe seo, beifear ag dearcadh air mar othar SEIF fiú i ndiaidh do na cealla seo éirí níos líonmhaire de bharr na cóireála, nó i ndiaidh do na seachghalair a bheith leigheasta.
[[Íomhá:Aufforderung zum HIV-Test bei Studentenprotest Hohoe 2011 B002.jpg|mion|Ghana, 2011]]

== Na hairíonna is na seachghalair ==
Na hairíonna ar a n-aithnítear an SEIF, ní airíonna don SEIF iad sa chiall liteartha, nó is torthaí iad do na galair a thagann ar an othar i ndiaidh don SEIF an córas imdhíonachta a chur ó mhaith. Dá mbeadh an córas sin ag oibriú mar ba chuí, ní bheadh oiread is deis ag na haicídí sin teacht a fhad leis sin. Na baictéir, na víreasanna, na fungais agus na seadáin a tharraingíonn na galair seo ar an othar, is iomaí ceann acu nach ndéanfadh a dhath ar an duine folláin. Téann an VEID i gcion ar gach cuid den orgánach, beagnach. Iad siúd a bhfuil an SEIF orthu, bagraíonn an ailse orthu freisin, nó tá cineálacha ailse ar leith a bhuaileann othair SEIF níos fusa ná na daoine eile, go háirithe sarcóma Kaposi, ailse an mhuiníl agus ailse an chórais imdhíonachta féin (liomfóma).
[[Íomhá:Symptoms of AIDS.png|mion]]
Na hothair a bhfuil an SEIF orthu, bíonn gnáthairíonna an othair ionfhabhtaithe ag luí orthu, ar nós fiabhras, bárcadh allais (istoíche ach go háirithe), faireoga ata, creathnú fuachta, fannlaige ghinearálta, agus cailleadh meáchain. Meastar go bhfuil níos mó ná cúig bliana saoil i ndán don othar i ndiaidh dhiagnóisiú an SEIF, ach ós rud é go bhfuiltear ag forbairt cóireálacha nua agus an víreas féin ag éirí dochloíte ag na seanchógaisí, is dócha go mbeidh athruithe agus ath-athruithe ag teacht ar an measúnú seo amach anseo. An t-othar nach bhfuil fáil aige ar an gcóireáil fhrith-reitrivíreasach, ní mhaireann sé bliain i ndiaidh na diagnóise, de ghnáth. Cailltear an chuid is mó de na hothair leis na tolgáin a thapaíonn an deis nó leis na cineálacha aillse a thagann orthu i ndiaidh don chóras imdhíonachta teip orthu.

Bíonn an galar ag dul chun donais ag rátaí éagsúla ar othair éagsúla, agus é braiteach ar thionchar a lán fachtóirí ar nós so-ghabhálacht an othair, an riocht ina raibh a chóras imdhíonachta agus a shláinte roimh an tolgadh, feabhas an chúraim shláinte sa tír ina bhfuil sé ina chónaí, na hionfhabhtuithe lena raibh sé buailte nuair a tholg sé an VEID, agus an tréithchineál den víreas féin a bhuail é. Na seachghalair a bhuaileann an t-othar, bíonn siad ag brath ar aeráid na timpeallachta. An seachghalar a thiocfadh ort sa teochrios, ní thagann sé ort sa Ghraonlainn.

=== Na galair scamhógacha a bhuaileann an t-othar ===
;An cineál [[niúmóine]] ar a dtugtar ''Pneumocystis jiroveci'' nó ''Pneumocystic carinii''
Is ar éigean a thagann an niúmóine seo ar dhaoine folláine a bhfuil a gcóras imdhíonachta ag oibriú mar is cóir, ach is minic a bhíonn sé ag luí ar othair a fuair an tolgadh VEID. A fhad is nach raibh diagnóis, cóir leighis ná réamhchosc forbartha don ghalar seo, ba mhinic a thug sé bás na n-othar SEIF faoi dheireadh, fiú sna tíortha saibhre. Maidir leis an Tríú Domhan, tá an galar seo i gcónaí ar ceann de phríomchomharthaí sóirt an SEIF ag othair nach ndeachaigh faoi thástáil VEID, cé nach gnách dó othar a bhualadh mura bhfuil leibhéal na gceall CD4 tite glan níos ísle ná 200 ceann in aghaidh an mhicrilítir.
;An [[eitinn]]
Murab ionann agus na hionfhabhtuithe eile a bhíonn ag dul leis an SEIF, is féidir leis an eitinn dul ón othar SEIF go daoine nach bhfuil a dhath cearr lena gcóras imdhíonachta. Is é an córas ríospráide an bealach a thagann an tolgadh. Níl sé deacair an eitinn a leigheas le cógaisí an lae inniu, ach tá an dainséar ann i gcónaí go gcaillfidh na cógaisí a mbrí, agus na frídíní ag éirí díonta orthu. Cé go bhfuil an eitinn imithe as an gcuid is mó de na tíortha Iartharacha, agus an sláinteachas ag dul i bhfeabhas, níl an scéal leath chomh maith sna tíortha tearcfhorbartha ina bhfuil an SEIF féin ag rith damhsa. Go gairid i ndiaidh an ionfhabhtaithe, bíonn an eitinn teoranta do na scamhóga, ach de réir is mar atá an t-othar ag éirí lag agus an víreas ag fáil an lámh in uachtar air, is féidir leis an eitinn an t-orgánach a ionsaí taobh amuigh de na scamhóga. Is minic a bhíonn sí á leitheadú go dtí na cnámha agus go smior na gcnámh, chomh maith leis an ngoile agus na putóga, an chrua-ae, agus lárchóras na néaróg.

=== Na galair ghastraistéigeacha a bhuaileann an t-othar ===
* Is é is éasafagaíteas ann ná [[athlasadh]] íochtar an éasafagais. Is iad na [[fungas|fungais]] ([[candaidiáis]]) nó na [[víreas]]anna (''herpes simplex'' a haon, nó citimeiglivíreas) is mó a tharraingíonn an t-éasafagaíteas ar an othar atá ionfhabhtaithe leis an VEID. Sa chorrchás, is féidir gur miceabaictéir is cúis leis.
* An tsíor[[buinneach|bhuinneach]] a bhuaileann an t-othar, is iomaí cineál baictéar ar féidir leis a leithéid a tharraingt air: ''[[Salmonella]]'', ''[[Shigella]]'', ''[[Listeria]]'', an campalabaictéar, nó ''[[Escherichia coli]]'', cuir i gcás, chomh maith le hinfhabhtuithe [[seadán]]acha agus infhabhtuithe neamhghnácha a thapaíonn an deis, ar nós crioptaspóiridióis, micreaspóiridióis, ''Mycobacterium avium'' (MAC) agus [[drólainníteas]] citimeiglivíreasach. Is féidir freisin gurb iad na cógaisí a tharraingíonn an bhuinneach ar an othar nó gurb é an VEID féin is cúis léi, go háirithe le linn chéim thosaigh an ionfhabhtaithe. Agus an galar ag dul chun donais, tagann athruithe ar an dóigh a n-ionsúnn an chonair stéigeach na cothaithigh, agus creidtear gurb é seo is cúis leis an mbuinneach teacht ar na seanothair.

[[Íomhá:Organs of the Immune System by AIDS.gov.jpg|mion|clé]]

=== Na galair néarógacha a bhuaileann an t-othar ===
* Galar seadánach is ea an [[tocsaplasmóis]], agus is é an [[seadán]] aoncheallach úd ''Toxoplasma gondii'' is cúis leis. Is gnách don tseadán an inchinn a ionfhabhtú agus athlasadh inchinne nó [[einceifilíteas]] tocsaplasmach a tharraingt air, ach thairis sin, tá sé in ann na súile agus na scamhóga a ionfhabhtú chomh maith, agus dochar a dhéanamh dóibh.
* Galar [[miailin]]scriosach is ea an leoiceinceifileapaite ilfhócasach chéimnitheach (''progressive multifocal leukoencephalopathy'', PML). Scriosann an galar seo an mhiailin timpeall ar acsóin na néarcheall, agus mar sin, baineann sé de chumas an orgánaigh néar-ríoga a iompar. Is é an víreas &quot;JC&quot; is cúis leis an leoiceinceifileapaite. Tá an víreas seo ar iompar ag seachtar daoine as gach deichniúr faoi cheilt, ach má fhanann an córas imdhíonachta ag obair go maith, ní dhéanfaidh sé dochar ar bith. Nuair a chuirfidh an VEID an córas sin ó mhaith, áfach, tosóidh an víreas seo ag ionfhabhtú na néarcheall, agus má thosaíonn, ní bheidh sé i bhfad ag díothú an córas néarógach ar fad. Mar sin, ní mhairfidh an t-othar ach cúpla mí i ndiaidh na diagnóise, de ghnáth.
* Tugtar '''ADC''', nó '''[[néaltrú]]''' (dara leanbaíocht, aois leanbaíochta) '''de dheasca an SEIF''' ar einceifileapaite [[Meitibileacht|mheitibileach]] a gcuireann an t-ionfhabhtú VEID an chéad tús leis, agus é ag dul chun donais de réir mar atá an SEIF ag oibriú ar na macrafagaigh - na fuilchealla móra bána - agus ar na fagaicítí eile san inchinn atá ag iarraidh an t-orgánach a chosaint. Is é sin, má ionfhabhtaíonn an SEIF na cealla seo, tosóidh siad ag tál substaintí a dhéanann dochar do na néaróga (substaintí néarthocsacha). Is é is toradh don dochar seo ná mínormáltachtaí cognaíochta, [[iompraíocht]]a, agus luaile, agus iad ag teacht chun solais, fiú, na blianta fada i ndiaidh an chéad ionfhabhtú VEID. Tá an &quot;dara leanbaíocht de dheasca an SEIF&quot; seo i bhfad níos coitianta ar na hothair sna tíortha Iartharacha ná san India. Is dócha gurb é an cineál den víreas atá coitianta san India is cúis leis an difríocht seo.
* Is é atá i gceist leis an '''meiningíteas crioptacocúil''' ná [[meiningíteas]] nó athlasadh meininge (is é is [[meining]] ann ná an tseicin a chumhdaíonn an inchinn agus corda an dromlaigh) arb é an fungas úd ''Cryptococcus neoformans'' is cúis leis. Sórt fiabhras inchinne atá ann, mar sin. Is iad na hairíonna a théann leis an meiningíteas crioptacocúil ná fiabhras, tinneas cinn, atuirse, samhnas, agus múisc. Is féidir leis an meiningíteas seo bás an othair a thabhairt, mura thugtar cógas agus cóir leighis dó in am.

[[Íomhá:AIDS life cycle illustration.jpg|mion|clé|Saolré SEIF]]
[[Íomhá:AIDS lesions on mouse.jpg|mion|clé|Loit SEIF ar [[luch]].]]

=== Na cineálacha ailse a bhuaileann an t-othar ===
Tá cineálacha urchóideacha ailse ann a thagann ar na hothair VEID thar aon dream eile. Is é is cúis leis an íogaireacht seo ná an comh-ionfhabhtú le víreas oincigineach a bhfuil aigéad dí-ocsairibeanúicléasach ann. Víreasanna den chineál seo is ea Víreas Epstein agus Barr (EBV), an víreas úd KSHV a bhfuil [[sarcóma Kaposi]] ag baint leis, agus an cineál den víreas ''Papilloma'' a bhuaileann daoine (HPV). Má aithnítear na cineálacha ailse seo leanas ar othar atá ionfhabhtaithe leis an VEID, is féidir a rá go bhfuil an SEIF air.
* Is é '''sarcóma Kaposi''' an [[siad]] is tipiciúla agus is coitianta a thagann ar na hothair seo. Sa bhliain [[1981]], tugadh faoi deara go raibh an sarcóma seo ag iompú ina eipidéim ar fhir óga homaighnéasacha, agus inniu, tá a fhios againn gurbh é an VEID agus an SEIF ba chúis leis an eipidéim seo. Víreas den chineál ''gáma-herpes'' ar a dtugtar KSHV (is é sin, &quot;an víreas ''herpes'' atá ag baint le sarcóma Kaposi&quot;, nó ''Kaposi's sarcoma-associated herpes virus'' as [[Béarla]]) is cúis leis an sarcóma seo. Aithnítear an sarcóma mar [[nóidín]]í a bhfuil dath sórt purpartha iontu, ach is féidir dó orgáin eile a bhualadh chomh maith, go háirithe an béal, an chonair ghastraistéigeach, agus na scamhóga.
* '''Liomfómaí''' áirithe, go háirithe liomfóma Burkitt agus liomfómaí atá cosúil leis sin, bíonn siad níos coitianta ar na hothair atá ionfhabhtaithe leis an VEID ná ar dhaoine eile. Na cineálacha seo ailse, is tuar tubaiste iad go minic don othar. I gcásanna áirithe, is féidir an SEIF a aithint ar na liomfómaí seo. Is iad KSHV agus víreas Epstein agus Barr is cúis le cuid mhór de na liomfómaí seo.
* Ar mhná atá ionfhabhtaithe leis an VEID, is féidir an SEIF a aithint ar an '''ailse cheirbheacsach'''. Is é an víreas ''papilloma'', nó HPV, is cúis leis an ailse seo.

I mbreis ar na cineálacha ailse thuas ansin, is baol do na hothair VEID siadaí áirithe eile a tholgadh, go háirithe [[galar Hodgkin]] - sórt [[liomfóma]] é sin freisin - agus carcanómaí san [[anas]] agus sa [[reicteam]] (ailse sa tóin). Tá cuid mhaith cineálacha ailse ann, áfach, nach mbíonn níos coitianta ar na hothair VEID ná ar an gcuid eile den daonra - [[Ailse chíche|ailse na gcíoch]] agus ailse na drólainne, cuir i gcás. In áiteanna a mbaintear úsáid fhorleathan as an modh leighis ar a dtugtar HAART - is é sin, cóireáil fhrith-reitrivíreasach ardghníomhach, a chiallaíonn go dtugtar sraith de chógaisí frith-reitrivíreasacha éagsúla don othar - bíonn na cineálacha sainiúla ailse a théann leis an SEIF ag dul chun annaimhe, ach san am céanna, bíonn na hothair VEID ag fáil bháis le cineálacha eile ailse.
[[Íomhá:Aids Conference Durban.jpg|mion|Póstaer, 2016, Durban]]

=== Ionfhabhtuithe eile a thapaíonn an deis ===
Nuair nach bhfuil díonadh ná cosaint cheart fágtha san othar, is iomaí cineál baictéar nó frídín eile a thapaíonn an deis. Mar sin, bíonn ionfhabhtuithe éagsúla ag luí ar an othar VEID, agus airíonna sách ginearálta ag dul leo, ar nós fiabhras agus cailliúint mheáchain. Is féidir leis an ''Mycobacterium avium'' agus leis an gcitimeigilivíreas an t-othar a ionfhabhtú, mar shampla. Tagann an drólainníteas leis an gcitimeiglivíreas go minic, mar a chonaic muid thuas cheana, agus is féidir leis an víreas sin [[reitine]] na súl a bhualadh freisin agus an t-othar a fhágáil dall. San Áise Thoir-Theas, is minic a thagann peinicillióis ar an othar. Is é is cúis leis an bpeinicillióis ná an fungas úd ''Penicillium marneffei''. Go coitianta, ní gnách linn dearcadh ar fhungais an ghéinis úd ''Penicillium'' mar fhoinsí galair, ach mar fhoinsí leighis. An té atá fágtha gan imdhíonacht ag an VEID, áfach, is féidir leis éirí an-tinn de thoradh ionfhabhtú leis an b''Penicillium'', fiú bás a fháil.

== Tolgadh agus cosc an ghalair ==
[[Íomhá:Red Ribbon.svg|deas|100px|mion|clé|An Ribín Dearg.]]
Seo meastachán a thaispeánann priacal tolgtha an VEID de réir an dóigh a dtéitear i dteagmháil leis an víreas. Taispeánann an figiúr na hionfhabhtuithe in aghaidh deich míle ócáid teagmhála le foinse an víris.

* [[Fuilaistriú]]: 9,000
* Breith an Linbh (seachadadh an víris ó mháthair go leanbh) 2,500
* Beirt ag baint úsáide as an tsnáthaid chéanna le druga a instealladh 67
* [[Comhriachtain]] tríd an tóin gan choiscín, an priacal don duine atá sa ról neamhghníomhach 50
* Comhriachtain tríd an bhfaighin gan choiscín, an priacal don bhean 10
* Comhriachtain tríd an tóin gan choiscín, an priacal don duine atá sa ról gníomhach 6.5
* Comhriachtain tríd an bhfaighin gan choiscín, an priacal don fhear 5
* Faoiseamh an bhéil gan choiscín, an priacal don duine atá ag tabhairt faoisimh 1
* Faoiseamh an bhéil gan choiscín, an priacal don duine atá ag fáil faoisimh 0.5

=== Conas an tolgadh a chosc roimh ré ===

==== An teagmháil ghnéis ====

Is é an teagmháil ghnéis - an chomhriachtain - an dóigh is coitianta leis an SEIF a tholgadh ar na saolta seo. Is é an [[coiscín]] an t-aon ghléas amháin atá ann le priacal an tolgtha a laghdú le linn comhriachtana.

== Féach freisin ==

* [[Víreas easpa imdhíonachta daonna]]  nó [[VEID]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:SEIF}}
[[Catagóir:Galair]]
[[Catagóir:Galair agus ionfhabhtuithe gnéas-tarchurtha]]
[[Catagóir:Easpa imdhíonachta]]</text>
      <sha1>rsq0rhe6i1s9znb8auiw1renvt1ykjn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Robert Mugabe</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10435</id>
    <revision>
      <id>1210109</id>
      <parentid>993803</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:32:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3305" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba ceann rialtais [[an tSiombáib|na Siombáibe]] é '''Robert Gabriel Mugabe''' ([[21 Feabhra]] [[1924]] - [[6 Meán Fómhair]] [[2019]]), ó [[1980]] go dtí 2017. Bhí sé ina phríomh-aire ar dtús, agus ina uachtarán níos déanaí.

Chuir cuid mhór anailíseoirí i leith Mugabe gurbh deachtóir é, ach bhí tacaíocht láidir aige fós ina thír fhéin agus san [[An Afraic|Afraic]]. Bhí an ráta boilscithe is measa ar domhan ag an tSiombáib faoi a réim agus tá an geilleagar ag titim as a chéile. Bhí an páirtí freasúra, an ''Movement for Democratic Change'' nó MDC á cur faoi chois go rialta ag póilíní an stáit. Fuair ceannaire an pháirtí siúd, [[Morgan Tsvangirai]], buaileadh trom ó na póilíní at [[11 Márta]] [[2007]]. Dúirt easpaig Caitliceacha na tíre gurbh réimeas ciníoch, éillitheach agus aindleathach é rialtas Mugabe. 

Bhuaigh Tsvangirai toghchán na huachtarántachta ar [[29 Márta]] [[2008]] ach ní raibh móramh sách mór aige le dul i gcomharbacht ar Mugabe de réir na dtorthaí (a thóg 5 seachtain le foilsiú). De réir na rialacha bhí gá le toghchán eile idir na beirte. Rinneadh ionsaí ar Tsvangirai agus a lucht leanúna san idirlinn agus d'fhógair sé ar [[22 Meitheamh]] go raibh sé ag éirí as an toghcháin ar mhaithe le sábháilteacht a lucht leanúna. Ritheadh an toghchán dá uireasa ar [[27 Meitheamh]] agus atoghadh Mugabe mar uachtarán. 

Ar 15 Samhain 2017, chuir Arm na Siombáibe an phríomhchathair faoina smacht agus cuireadh Robert Mugabe faoi bhraighdeanas baile.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-41997982|teideal=Robert Mugabe 'under house arrest'|date=2017-11-15|work=BBC News|access-date=2017-11-15|language=en-GB}}&lt;/ref&gt; 

==Luathshaol==
Rugadh Mugabe in Kutama, baile beag misin i dtuaisceart na Róidéise. D'éirigh go seoigh leis ar an mbunscoil ach níor chaith sé mórán ama leis na páistí eile. Mar gheall ar argóint idir eisean agus duine de na sagairt, dhírigh na h[[Íosánach|Íosánaigh]] a theaghlach ón misean agus chuir siad fúthu i sráidbhaile eile timpeall is 7 míle slí ó Kutama, cé go raibh cead ag na páistí leanúint ar aghaidh sa bhunscoil agus iad ag fanacht le gaoil leo le linn na seachtaine. Thréig athair Robert an teaghlach sa bhliain 1931 agus chuaigh sé go [[Bulawayo]], mar a bhunaigh sé teaghlach eile. Sa bhliain 1934 chuaigh sagart nua i gceannas ar an misean in Kutama, mar atá, an tAthair Jerome O'Hea, [[Éireannach]]. Chuir O'Hea fáilte roimh an teaghlach teacht ar ais. Lean Robert lena bhunascolaíocht agus, ag tosnú sa bhliain 1941, thug sé faoi chlár oiliúint múinteoirí i gColáiste Kutama. Mar chuid den oiliúint chuaigh sé i mbun teagaisc ina shean-bhunscoil. Chuir sé deireadh leis an gclár sa choláist sa bhliain 1945.
[[Íomhá:Demonstration against Mugabe.JPG|thumb|left|300px|Agóid in aghaidh Mugabe ag ambasáid na [[Siombáibe]] i [[Londain]]]]

==Saol pearsanta agus bás==
Fuair sé bás i Singeapór, ar a thuras deireanach chuig an tír sin i gcomhair cóireáil leighis.

==Tagairtí==
{{reflist}}

==Naisc sheachtracha==

{{DEFAULTSORT:Mugabe, Robert}}
[[Catagóir:Polaiteoirí na Siombáibe]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1924]]
[[Catagóir:Básanna in 2019]]</text>
      <sha1>ck3ja5tayhqsochikmmj7yygy4yf530</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Glas Naíon</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10573</id>
    <revision>
      <id>1210171</id>
      <parentid>1205918</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T11:33:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Daithimac</username>
        <id>114</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Athscríobh beag</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10146" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Is bruachbhaile mhór i dTuaisceart [[Baile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]] í '''Glas Naíon'''.&lt;ref name='Logainm'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/1166174|title=Glas Naíon/Glasnevin {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2023-07-10|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}&lt;/ref&gt; Tá Glas Naíon suite i mbarúntacht na [[An Chúlóg|Cúlóige]] taobh amuigh de theorainneacha chathair Bhaile Átha Cliath agus is áit chónaithe don chuid is mó í anois, ach tá áiseanna eile ann cosúil le [[Garraithe Náisiúnta na Lus]] agus [[Reilig Ghlas Naíon]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/s?txt=Glas+Na%u00edon&amp;str=on|teideal='Glas Naíon'|language=ga|work=Logainm.ie|dátarochtana=2019-12-04}}&lt;/ref&gt; 
Tháinig an t-ainm Glas Naíon ón fhocal Gluais, sruthán nó ''stream'' sa Bhéarla, agus ainmníodh an áit mar gheall ar an gcraobh-abhainn seo d'abhainn na [[An Tulcha|Tulchann]], Glas Naoidhean nó Glas Naíon mar a litrítear í sa lá atá inniu ann.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=A history of Glasnevin : its village, lands and people|url=https://www.worldcat.org/oclc/751806121|publisher=Original Writing|date=2011|location=Dublin|oclc=751806121|author=O'Doherty, Tony.}}&lt;/ref&gt; Ceaptar go gciallaíonn sé ''stream of infants'' sa Bhéarla ach níl na saineolaithe go hiomlán cinnte.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Glasnevin|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Glasnevin&amp;oldid=927344422|journal=Wikipedia|date=2019-11-21|language=en}}&lt;/ref&gt;

==Stair==

[[Íomhá:Round tower at Glasnevin Cemetery.jpg|mion|clé|311x311px|Griangraf de chloigtheach i reilig Glas Naíon]]

Tosaíonn stair Glas Naíon thart ar an 5ú haois nó 6ú haois, beagnach ceithre chéad bhliain sula bunaíodh an chathair. I dtús báire, bunaíodh Glas Naíon mar mhainistir lonnaíochta do [[:en:Mobhí_Clárainech|Naomh Mobhi]] i dTuaisceart Bhaile Átha Cliath. Deirtear go raibh a lán naomh cáiliúla i mbun staidéar ar chúrsaí faoi Naomh Mobhi sa mhainistir sin, cosúil le Naomh Colmcille, Comgall, Canice agus Ciarán.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

Sna Meánaoiseanna, thosaigh pobail ag teacht chun cinn timpeall an mhainistir ach nuair a bhí na [[Lochlannaigh]] is na Danair ag teacht i dtír in [[Éire|Éirinn]] ón 9ú aois, rinneadar an-réabadh ar bhailte agus mhainistreacha na hÉireann, san áireamh mhainistir Ghlas Naíon.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Tharla an cath is mó in Éirinn i rith na mblianta sin agus i nGlas Naíon, tharla an cath cáiliúil [[Cath Chluain Tarbh|Cath Chluain tarbh]]. Le linn an chath, bhí troid mhór ar siúl idir na Lochlannaigh agus na nGaeil a tharla in aice le abhainn ‘An Tulcha’  i 1014. Chloigh [[Brian Bóramha|Brian Bóirmhe]] leis na Lochlannaigh sa chath seo ach bhí an throid go uafásach sin agus fuair na mílte bás.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Cath Chluain Tarbh|url=https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Cath_Chluain_Tarbh&amp;oldid=926983|journal=Vicipéid|date=2019-04-23|language=ga}}&lt;/ref&gt; 

Tháinig na [[Normannaigh]] go hÉirinn sa 12ú haois agus chuaigh, rí na Normannaigh, Rí Henry, i gceannas ar phíosa talamh in Éirinn. Bhí Glas Naíon faoi smacht rí Henry agus ba é sin an tús a bhí leis an smacht dhíreach a bhí ag na Sasanaigh ar Éireann.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

Tar éis teacht na hAnglo-Normannaigh, D’athraigh talún Ghlas Naíon isteach ina mhainéar a bhí faoi úinéireacht ag an Priory of the Holy Trinity (Teampall Chríost)&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/137057?s=teampall+chr%u00edost|teideal=Teampall Chríost/Christ Church|language=ga|work=Logainm.ie|dátarochtana=2019-12-04}}&lt;/ref&gt; agus bhí an sráidbhaile cosúil le baile eile sa [[An Pháil|Pháil]]. Bhí Teampall Chríost an-tábhachtach i stair agus i bhforbairt sráidbhaile Ghlas Naíon. 

I rith an 17ú haois, bhí go leor fadhbanna ag tarlú ó cheann ceann na tíre mar thoradh ar chogaí Cromwell agus ar díláithriú na mainistreacha (Glas Naíon san áireamh). Bhí sráidbhaile Glas Naíon ag dul in olcas mar thoradh ar na fadhbanna ach atógadh an sráidbhaile i rith an 18ú haois agus bhí sé ina háit an-fhaiseanta.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

Rinneadh bailecheantar de Ghlas Naíon i 1878 agus tháinig sé mar chuid de Chathair Bhaile Átha Cliath i 1900. D’éirigh Glas Naíon níos measa don chéad leath den aois seo ach atógadh an sráidbhaile sa dara leath den aois seo.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

==Sráidbhaile Glas Naíon sa Lá atá inniu==
Sa lá atá inniu, is sráidbhaile mór agus forbartha í. Tá athrú mór tagtha ar an sráidbhaile thar na mblianta, agus tá sé mar pháirt de chathair Bhaile Átha Cliath sa lá atá inniu ann. Tá meascán do theaghlaigh óga, seanóir agus mic léinn a bhíonn ag freastal [[Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath]] ina cónaí i nGlas Naíon. Tá an ceantar faoi bhláth san am i láthair leis na háiseanna go léir atá lonnaithe ann.

[[Íomhá:Garraithe Náisiúnta na Lus.jpg|mion|236x236px|Grianghraf de theach gloine i nGarraithe Náisiúnta na Lus]]

=== Oideachas i nGlas Naíon ===
Tá ocht bhunscoil agus trí mheánscoil i gceantar Ghlas Naíon, le gaelscoil [[Scoil Mobhí]] ag an mbunleibhéal, Gaelcholáiste [[Scoil Chaitríona]] agus scoil riachtanais speisialta, Scoil Chiarain san áireamh.

Tá Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath suite i nGlas Naíon freisin. Cruthaíodh an institiúid i 1975 agus freastalaíonn thart ar 10,000 mac léinn uirthi.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Dublin City University|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Dublin_City_University&amp;oldid=928811813|journal=Wikipedia|date=2019-12-01|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Reilig Ghlas Naíon ===
Is é [[Reilig Ghlas Naíon]] an reilig is mó sa tír seo. Tá a lán de na daoine is tábhachtaí i stair na hÉireann curtha ann, sé sin iad siúd a bhí baint acu le chúrsaí poblachtachas agus Chaitliceachas in Éirinn. Mar shampla, [[Dónall Ó Conaill|Dónal Ó’Conaill]] atá curtha sa reilig agus tá cloigtheach tógtha i gcuimhne Dhónail sa reilig. Tá páirt lárnach a imirt ag reilig Ghlas Naíon mar gheall ar an stair a bhaineann leis agus na daoine atá curtha ann agus tarraingíonn an músaem atá suite sa reilig go leor turasóirí chun na reilige chomh maith.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

=== Garraithe Náisiúnta na Lus ===
[[Íomhá:Met ireann (Irish Meteorological Service) (1387399963).jpg|mion|237x237px|Grianghraf de Mheitéareolaíochta na hÉireann]]
Bunaíodh [[Garraithe Náisiúnta na Lus (Éire)|Garraithe Náisiúnta na Lus]] i nGlas Naíon sa bhliain 1795, nuair a ghlac Sochaí Ríoga Bhaile Átha Cliath seilbh ar thalamh Ghlas Naíon. I dtús ama, an aidhm a bhí ag na Garraithe nó dearcadh eolaíocht talmhaíochta a chur chun cinn ach trí na mblianta, d’athraigh an aidhm ón eolaíochta talmhaíochta go dtí eolas a bheith ar chúrsaí luibheolaíochta. Sa lá atá inniu, bíonn an-tóir ag turasóirí ar Gharraithe Náisiúnta na Lus agus tá sé dhochreidthe ar fad.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://botanicgardens.ie/glasnevin/history/|teideal=History {{!}} National Botanic Gardens of Ireland {{!}} The Office of Public Works|language=en-US|dátarochtana=2019-12-04}}&lt;/ref&gt; 

=== Met Éireann ===
Tá Ionad [[Meitéareolaíocht|Meitéareolaíochta]] na hÉireann lonnaithe i nGlas Naíon atá mar cheanncheathrú Sheirbhís Meitéareolaíochta na hÉireann. Bhí an fhoirgneamh deartha ag Liam McCormack i gcruth pirimide. Sa bhliain 1979, bhí an cheanncheathrún tógtha i nGlas Naíon ar Seanbhóthar 

an Fhionnghlas.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dublincity.ie/dublin-buildings/met-eireann|teideal=Met Eireann {{!}} Dublin City Council|work=www.dublincity.ie|dátarochtana=2019-12-04|archivedate=2019-12-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191204220253/https://www.dublincity.ie/dublin-buildings/met-eireann}}&lt;/ref&gt; 

=== Pirimid na hEaglaise (Our Ladys of Dolours Church) ===
Tógadh Pirimid na hEaglaise i nGlas Naíon i 1881 mar Eaglais shealadach agus tar éis nócha bliain, atógadh an Eaglais go díreach mar a bhí. Tógadh an eaglais nua i gcruth pirimide in 1971 agus cé go raibh an phirimid conspóideach ag an am seo, tá páirt mhór a imirt aige i bpobal Ghlas Naíon i saol an lae inniu. 
&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.glasnevinparish.ie/history|teideal=Parish History|work=www.glasnevinparish.ie|dátarochtana=2019-12-04|archivedate=2020-08-01|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200801073138/https://www.glasnevinparish.ie/history}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;

== Aiseanna agus clubanna ==
Tá CLG Na Fianna suite i gcroílár Ghlas Naíon agus bunaíodh an chumann i 1955. Cuimsíonn Na Fianna gach ghné den Chumann Lúthchleas Gael ó thaobh na cluichí gaelacha sé sin, iománaíocht, peil gaelach, camógaíocht, liathroid lámha agus cluiche corr a bhí go léir a imirt lastaigh den chlub.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://clgnafianna.com/who-are-na-fianna/|teideal=Who are Na Fianna? – CLG Na Fianna|language=en-GB|dátarochtana=2019-12-04}}&lt;/ref&gt;

Tá go leor clubanna eile sa cheantar seo cosúil le Tolka Rovers, Cumann Cispheile Naomh Uinseann, Cumann Dornálaíochta Glas Naíon agus Club leadóige Ghlas Naíon.

Tá an chlub óige Foróige suite i nGlas Naíon freisin agus cuireann sé le cumas daoine óga forbairt a dhéanamh ar leibhéal sóisialta agus is áit sábháilte agus spraíúil í.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://volunteering.force.com/OpportunityDetail?id=a00D000000iCnUfIAK&amp;showWrapper=true&amp;showEmail=true|work=volunteering.force.com|dátarochtana=2019-12-04}}&lt;/ref&gt; 

Bunaíodh grúpa gasóga i nGlas Naíon in 1911 ar Bhóthar Bhaile Gall Thiar agus cheiliúir siad céad bliana i 2011. Tugann an grúpa seo deis do dhaoine óga forbairt a dhéanamh ar chúrsaí phraiticiúil sa cheantar.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Glasnevin|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Glasnevin&amp;oldid=927344422|journal=Wikipedia|date=2019-11-21|language=en}}&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{Reflist}}

{{Ceantracha i mBaile Átha Cliath}}</text>
      <sha1>4z9cd4053p12u1va180k9w109e0jq9a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hydra</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10760</id>
    <revision>
      <id>1210165</id>
      <parentid>1132814</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T02:09:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kwamikagami</username>
        <id>1308</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1071" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Réad Réalteolaíoch
|simbol=[[file:Hydra moon symbol (bold).svg|24px]]
}}
[[Satailít nádúrtha]] de chuid [[Plútón (pláinéad)|Phlútóin]] is ea '''Hydra'''. B'é [[Spásteileascóp Hubble]] a tháinig uirthi i Mí Bhealtaine sa bhliain [[2005]], san am céanna ar fionnadh [[Nix]]. Tá an ghealach seo ag timpeallú Phlútóin, nó meáchanlár chóras Phlútóin, ar fhithis beagnach cruinn ar aon phlána le [[Carón]] agus Nix. Tá ga na fithise timpeall 65,000 ciliméadar, agus críochnaíonn Hydra aon chúrsa amháin timpeall an lárphointe in aghaidh 38.2 lá. Níor tomhaiseadh Hydra go fóill, ach creidtear go bhfuil sí idir 40 agus 130 ciliméadar ar trastomhas, agus cé gur measadh ar dtús go mbeadh sí beagáinín níos mó ná Nix, is deacair a rá, dháiríre, an bhfuil.

Scaoileadh an spástaiscéalaí [[New Horizons]] chun bóthair i Mí Eanáir [[2006]], agus tabharfaidh sé cuairt ar Phlútón agus a chuid satailítí sa bhliain 2015.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{síol-réalteolaíocht}}

[[Catagóir:Plútón]]</text>
      <sha1>tgy62hlxotgn0h8ldtedyvn0vrcv6kh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Mathshlua Órga</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12327</id>
    <revision>
      <id>1210063</id>
      <parentid>1182408</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:20:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="942" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
[[Íomhá:Golden Horde 1389.svg|right|thumb|350px|An Mathshlua Órga, 1389.]]Stát ab ea an '''Mathshlua Órga''' a tháinig ar an bhfód sa [[An Rúis|Rúis]] agus san [[An Úcráin|Úcráin]] sna [[1240í|1240idí]], i ndiaidh don [[Impireacht Mhongólach]] titim as a chéile. Stát Mongólach a bhí ann ar dtús, ach de réir a chéile, b’iad na treibheacha Turcacha a shealbhaigh é. Nuair a bhí an Mathshlua Órga i mbarr a mhaitheasa, shín sé ón [[An Mhuir Dhubh|Muir Dhubh]] isteach sa tSibéir.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://cstair.blogspot.com/2016/01/|teideal=Tromluí na staire|údar=Vincent Morley|dáta=2016-01-31|work=Cúrsaí Staire|dátarochtana=2023-08-31}}&lt;/ref&gt;

== Féach freisin ==

* [[Tataraigh na Crimé]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}{{stumpa}}
{{DEFAULTSORT:Mathshlua Orga, An}}

[[Catagóir:Stair na Rúise]]
[[Catagóir:Tartaraigh]]
[[Catagóir:An Chrimé]]</text>
      <sha1>95nw8w5aa1tyd3hdafv32ys0vatjnzt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Jagadguru Kripaluji Maharaj</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13922</id>
    <revision>
      <id>1210123</id>
      <parentid>1206484</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:56:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>athscríobh de dhíth. +NPOV?</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5479" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Íomhá:óráid.jpg|thumb|400px|Slua mór ag éisteacht le hóraid spioradálta [http://www.experiencefestival.com/jagadguru_kripaluji_maharaj ''Jagadguru Shree Kripaluji Maharaj''] san [[India]]]]
Ba mháistir spioradálta [[Hiondúchas|Hiondúch]] é '''Jagadguru Shree Kripaluji Maharaj'''&lt;ref&gt;http://www.barsanadham.org/index-jskm.html&lt;/ref&gt;. B'é an cúigiú duine i stair na hIndia a bhain an teideal ''Jagadguru'' amach. Is éard is ciall leis an téarma [[Sanscrait]]e ''Jagad[[Gúrú|guru]]'' ná &quot;ardmháistir spioradálta an domhain&quot;. Bhí lucht leanúna aige ar fud an domhain. Thug siad ''Shree Maharajji'' air lena gceanúlacht air a chur in iúl.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=http://www.jkp.org/jagadguru_kripaluji/ |teideal=Bheathaisnéis Kripalu Maharaj |dátarochtana=2007-08-20 |archivedate=2007-08-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070811101402/http://www.jkp.org/jagadguru_kripaluji/ }}&lt;/ref&gt; Cailleadh é ar an [[15 Samhain]] [[2013]] tar éis díobháil inchinne.&lt;ref&gt;[http://zeenews.india.com/news/nation/spiritual-guru-jagadguru-kripalu-maharaj-passes-away_890031.html Spiritual Guru Jagadguru Kripalu Maharaj passes away]&lt;/ref&gt;

== Óige Kripaluji Maharaj ==
Rugadh Jagadguru Kripaluji Maharaj i n[[Deireadh Fómhair]] [[1922]] é,&lt;ref&gt;[http://www.barsanadham.org/index-jskm.html Kripaluji Maharaj] - 1922&lt;/ref&gt; agus b'é an chéad ainm a bhí air ná ''Ram Kripalu''. Nuair a tháinig Kripaluji Maharaj chun saoil, bhí oíche lánré ann, agus an fhéile úd ''Sharat Poornima'' (Féile na Lánré) á ceiliúradh. Teaghlach reiligiúnda [[Bráman|Brámain]] ab ea a mhuintir, agus cónaí orthu i [[Mangarh]], sráidbhaile beag in aice le hAllahabad san [[An India|India]]. Nuair a bhí sé ceithre bliana déag d'aois, cuireadh chuig coláiste [[Sanscrait]]e é in Indore le teanga an tseanléinn Indiaigh a fhoghlaim agus le staidéar a dhéanamh ar an litríocht sa teanga. Creidtear nár thóg sé ach dhá bhliain air le deireadh a chur ar an gcúrsa léinn.&lt;ref&gt;[http://kripalu-maharaj.org/ Óige Kripaluji Maharaj]&lt;/ref&gt;

Ní raibh Kripaluji Maharaj ach sé bliana déag d'aois, nuair a thug sé cuairt ar Chitrakoot, Sharbhang, Mahoba agus Jhansi. Chaith sé dhá bhliain i ndlúthfhoraois na hIndia ag déanamh a mharana ar Dhia agus ar chúrsaí creidimh. I rith an ama seo, thuill sé an teideal Sanscraite 'महाभाव', mar aitheantas ar an riocht spioradálta ina raibh sé.

== An ardmháistreacht spioradálta ==
[[Íomhá:varnasi.jpg|thumb|400px|Varsani (Kashi) - Cathair Naofa an Hiondúchais]]
Sa bhliain 1955, d'eagraigh Jagadguru comhdháil reiligiúnda i Chitrakoot san India. Tháinig ceannairí spioradálta mór le rá na hIndia le chéile ansin. Ar na toscairí, bhí Mahamahopadhyay Giridhar Sharma, uachtarán na scoláirí reiligiúnda in Kashi, ''Kashi Vidvat Parishat''. Chuaigh saíocht reiligiúnda Jagadguru Shree Kripaluji Maharaj go mór i bhfeidhm air.&lt;ref&gt;[http://kripalu-maharaj.org/ Kripaluji Maharaj mar Jagadguru]&lt;/ref&gt;. 
 
Sa bhliain 1956, i rith comhdhála reiligiúnda eile i Varanasi&lt;ref&gt;[http://varanasi.nic.in/ Kashi Vidvat Parishat, Varanasi, áit a chónaí Kripalu Maharaj]&lt;/ref&gt;, tháinig ''Shree Raj Narain, Shat Shastree'' chun éisteacht le léachtaí Kripaluji Maharaj. Thug sé cuireadh do Kripaluji Maharaj léachtaí a thabhairt do scoláirí reiligiúnda in Kashi. Mar sin, chuaigh Kripaluji ansin sa bhliain 1957.&lt;REF&gt;http://kripalumaharaj.net/ Kripaluji Maharaj i gKashi i 1957&lt;/REF&gt;
 
Tháinig scoláirí reiligiúnda na cathrach naofa ar fad le chéile in araicis an teagaisc a thabharfadh Kripaluji Maharaj dóibh, timpeall is dhá chéad míle duine ar fad. Ba mhó an t-ábhar iontais dóibh an tuiscint a bhí ag Jagadguru Shree ar an gcreideamh Hiondúch agus do na scríbhinní naofa. Bhí dianstaidéar déanta aige ar na Véidí, ar na hÚpainiséadaí, ar na hUipvéidí, ar na Veideangaí, ar na Dairsean-Seastraí, ar na Puranaí, ar na hIteahaí, rud ab annamh do dhuine nach raibh ach cúig bliana déag is fiche d'aois. Labhair Kripalu Maharaj ar feadh seacht lá. I ndiaidh na n-óráidí, bhronn na scoláirí an teideal ''Jagadguru''&lt;ref&gt;[http://maharajji-kripalu.com/index.html Faoi Jagadguru Kripalu]&lt;/ref&gt; air. Roimhe sin, níor tugadh an teideal seo ach do chúigear máistrí le cúig mhíle bliain anuas, mar atá, Adi Sankaracharya (509-477 RC), Nimbarkacharya (roimh 600 RC), Madhavacharya (sa tríú haois déag) agus Ramanujacharya (1017-1137 i ndiaidh bhreith Chríost).

== Leathanacha eile ==
* [[Gurú]]
* [[Scrioptúirí Hionduach]]

== Tagairtí ==
{{reflist|2}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.bebo.com/Kripaluji-Maharaj Naisc Kripaluji Maharaj]
* [http://www.spiritus-temporis.com/jagadguru-kripaluji-maharaj Airteagail faoi Jagadguru Kripaluji Maharaj]{{Dead link|date=Deireadh Fómhair 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://www.BarsanaDham.org Barsana Dham, U.S.A.]
* [http://video.google.com/videoplay?docid=-6376525281699792973 Fistéip le Jagadguru Kripaluji Maharaj ag caint] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110620103727/http://video.google.com/videoplay?docid=-6376525281699792973 |date=2011-06-20 }}
* [http://shree-kripaluji-maharaj.blogspot.com Nuacht Laethiúl.]

{{DEFAULTSORT:Kripaluji,Maharaj}}
[[Catagóir:Hiondúchas]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1922]]
[[Catagóir:Básanna in 2013]]
[[Catagóir:Ceannairí reiligiúnacha]]
[[Catagóir:Filí]]</text>
      <sha1>em1v2v1rfu6f3qygb7jlndxspspqgia</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Stílbhileoga cascáideacha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14507</id>
    <revision>
      <id>1210051</id>
      <parentid>1110834</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T12:59:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="982" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Formáid Chomhaid}}
Is [[teanga stílbhileoga]] í '''stílbhileoga cascáideacha'''&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/st%EDlbhileog%20chasc%E1ideach/|title=“stílbhileog chascáideach” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-08}}&lt;/ref&gt; ([[Béarla]]: ''{{lang|en|cascading stylesheets}}'' nó ''CSS''}}) a úsáidtear i bhforbairt bogearraí don [[Gréasán Domhanda|Ghréasán]] le haghaidh cur síos a dhéanamh ar cháipéis atá scríofa i [[Teanga mharcála|dteanga mharcála]]. Úsáidtear don chuid is mó í le haghaidh leathanaigh atá scríofa i [[HTML]] nó [[XHTML]] a stíleáil ach is féidir í a chur i bhfeidhm ar aon cháipéis [[XML]], [[SVG]] agus XUL ina measc.

== Féach freisin ==

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

{{Síol-ríomhaireacht}}

[[Catagóir:Teangacha stílbhileoga]]</text>
      <sha1>szvwdaz7cg3ecl0iq1pk6opthgjemgd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210052</id>
      <parentid>1210051</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T13:00:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="980" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Formáid Chomhaid}}
Is [[teanga stílbhileoga]] í '''stílbhileoga cascáideacha'''&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/st%EDlbhileog%20chasc%E1ideach/|title=“stílbhileog chascáideach” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-08}}&lt;/ref&gt; ([[Béarla]]: ''{{lang|en|cascading stylesheets}}'' nó ''CSS'') a úsáidtear i bhforbairt bogearraí don [[Gréasán Domhanda|Ghréasán]] le haghaidh cur síos a dhéanamh ar cháipéis atá scríofa i [[Teanga mharcála|dteanga mharcála]]. Úsáidtear don chuid is mó í le haghaidh leathanaigh atá scríofa i [[HTML]] nó [[XHTML]] a stíleáil ach is féidir í a chur i bhfeidhm ar aon cháipéis [[XML]], [[SVG]] agus XUL ina measc.

== Féach freisin ==

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

{{Síol-ríomhaireacht}}

[[Catagóir:Teangacha stílbhileoga]]</text>
      <sha1>95knxxe5lhlpe3hs2l5cbvhrcl7u9ni</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>University of Texas Southwestern Medical Center</title>
    <ns>0</ns>
    <id>21965</id>
    <revision>
      <id>1210122</id>
      <parentid>1057104</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:46:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1608" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}

Is ionad [[leigheas|leighis]] é an '''University of Texas Southwestern Medical Center''', atá ina chuid den [[Southwestern Medical District]], agus atá lonnaithe i n[[Dallas, Texas]]. Tá sé ar cheann de na hionaid leighis is aitheannta ar domhan.

Tá scoil leighis poiblí bainteach leis an ospidéal poiblí den ainm [[Parkland Memorial Hospital]], mar a bhfuil thart faoi 1,100 leabaí do h-othar agus freisin bainteach leis an [[Zale-Lipshey University Hospital]], [[St. Paul University Hospital]] agus [[Children's Medical Center Dallas]]. Tá réimse cuimsitheach seirbhísigh leighis, den chaighdeann is airde, á thairgeadh ag an ionad leighis do mhuintir Texas agus ar ndóigh daoine níos faide ar siúl.

Sa bhliain [[2007]] rangaíodh an scoil leighis ar an naoú háit déag i [[SAM]] i measc scoileanna leighis. Tá clú ar leith uirthi i réimse an taighde agus í ar cheann de na hollscoil leighis a fhaigheann an maoiniú is mó ó an [[National Institute of Health]] (NIH).

Is í an scoil leighis is fearr i d[[Texas]] í de réir dealramh. Cláríonn 200 daltaí nua san ollscoil ann chuile bhliain tar éis iomaíocht géarr. Tá urraíocht airgid ó Stát Texas le fáil ag muintir an Stáit, rud a ciallaíon go bhfuil sé saor go leor dóibh freastal air. 

Tá clú ar leith ar Pharkland ós rud é gurbh ann a tógadh [[John F. Kennedy]] tar éis a lámhachadh i nDallas sa bhliain [[1963]].

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{síol-us}}

{{DEFAULTSORT:Southwestern}}
[[Catagóir:Ollscoileanna i Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
[[Catagóir:Texas]]</text>
      <sha1>3iq6rdp8pgbg8mjvdv8vjvptjk2cx6k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Éiclips</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24309</id>
    <revision>
      <id>1210137</id>
      <parentid>1117252</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T22:06:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>/* Féach freisin */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="178" xml:space="preserve">{{Idirdhealú}}
* [[Urú]]
* [[Urú na gréine]]
* [[Urú na Gealaí|Urú na gealaí]]
* [[Éiclipteach]]


[[Catagóir:Grian]]
[[Catagóir:Éiclipsí]]
[[Catagóir:An Ghealach]]</text>
      <sha1>lndn3c8a9bcfugwq0wigz3bdb22uim5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Herta Müller</title>
    <ns>0</ns>
    <id>24848</id>
    <revision>
      <id>1210133</id>
      <parentid>1029262</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T20:30:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* A saothar */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4757" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Scríbhneoir is ea '''Herta Müller''' (rugadh ar an [[17 Lúnasa]] [[1953]] í), a bhain amach [[Duais Nobel na Litríochta]] sa bhliain [[2009]]. Is as [[an Rómáin]] di, ach is le Gearmáinis a tógadh í, agus scríobhann sí i [[Gearmáinis|nGearmáinis]]. Bhí a hathair ina bhall den [[SS|Waffen SS]] agus [[an Dara Cogadh Domhanda]] ar siúl, rud a raibh tionchar nach beag aige ar a saol agus a saothar. Tá an chodarsnacht idir an [[faisisteachas]] ina saol pearsanta agus an [[cumannachas]] inar fhás sí aníos tábhachtach ina cuid oibre. Deirtear gurb í Müller guth na cosmhuintire díshealbhaithe s[[an Eoraip]].

== A muintir is a saol ==

Saolaíodh Herta Müller i Nitzkydorf in aice le Timişoara in Iarthar na Rómáine. Bhí a seanathair ina fheirmeoir shaibhir agus ina fhear ranna roimh theacht na [[cumannachas|gcumannach]] i gcumhacht sa tír, ach nuair a bunaíodh an phoblacht Shóisialach, baineadh a chuid maoine de. Maidir le hathair Herta, chuaigh sé chun cogaidh in aghaidh an [[APSS|Aontais Shóivéadaigh]] ina bhall den [[SS]], agus i ndiaidh an [[An Dara Cogadh Domhanda|chogaidh]], bhí sé ag obair ina thiománaí leoraí. Chaith máthair Herta tréimhse fhada i ndaorbhroid san Aontas Sóivéadach. I ndiaidh di an mheánscoil a chríochnú chuaigh Herta chun na hollscoile leis an léann Gearmánach agus Rómánach a staidéar, agus sa bhliain 1976, thosaigh sí ag obair ina haistritheoir i monarcha. Trí bliana ina dhiaidh sin, áfach, dhiúltaigh sí cabhrú leis an rúnseirbhís slándála, an ''Securitate'', agus thug an mhonarcha bata agus bóthar di. Ina dhiaidh sin, chaithfeadh sí a cuid a shaothrú ag déanamh spailpeanna múinteoireachta anseo agus ansiúd, ag múineadh Gearmáinise go príobháideach. Sa bhliain 1982, foilsíodh an chéad leabhar léi, an díolaim ghearrscéalta úd ''Niederungen'', sa Rómáin, ach rinne an chinsireacht an-sceanairt ar an leabhar. Tháinig an leagan iomlán i gcló sa Ghearmáin dhá bhliain ina dhiaidh sin, ón teach beag foilsitheoireachta úd ''Rotbuch Verlag''. Sa bhliain 1987, d'éalaigh Müller agus a fear céile, [[Richard Wagner (scríbhneoir)|Richard Wagner]], scríbhneoir Gearmáinise eile ón Rómáin, go dtí an Ghearmáin. Ina dhiaidh sin, bhí sí ina scríbhneoir cónaitheach ina lán ollscoileanna. Tá cónaí uirthi i mBeirlín inniu.

== A saothar ==
* ''{{lang|de|Niederungen}}'' (&quot;Na hÍsleáin&quot;), Búcairist 1982, Beirlín 1984 
* ''{{lang|de|Drückender Tango}}'' (&quot;An Tangó Trom&quot;), Búcairist 1984 
* ''{{lang|de|Der Mensch ist ein großer Fasan auf der Welt}}'' (&quot;Is mór an [[piasún]] é an duine ar an saol seo&quot;), Beirlín 1986 
* ''{{lang|de|Barfüßiger Februar}}'' (&quot;An Fheabhra Chostarnocht&quot;), Beirlín 1987 
* ''{{lang|de|Reisende auf einem Bein}}'' (&quot;Ag Taisteal ar Leathchos&quot;), Beirlín 1989 
* ''{{lang|de|Wie Wahrnehmung sich erfindet}}'' (&quot;Fionnachtain na hAireachtála&quot;), Paderborn 1990 (17 lch.) 
* ''{{lang|de|Der Teufel sitzt im Spiegel. Wie Wahrnehmung sich erfindet}}'' (&quot;An Diabhal ina Shuí sa Scáthán&quot;), Beirlín 1991 (141 lch. - a cuid scríbhinní faoi theoiric na litríochta) 
* ''{{lang|de|Der Fuchs war damals schon der Jäger}}'' (&quot;San Am sin féin, ba é an Madra Rua an Sealgaire cheana féin&quot;), Reinbek 1992 
* ''{{lang|de|Eine warme Kartoffel ist ein warmes Bett}}'' (&quot;Is Te an Leaba an Práta Te&quot;), Hamburg 1992 
* ''{{lang|de|Der Wächter nimmt seinen Kamm}}'' (&quot;Tugann an Séiléir a Chíor féin leis&quot;), Reinbek 1993 
* ''{{lang|de|Angekommen wie nicht da}}'' (&quot;Tháinig, mar nach mbeadh ann&quot;), Lichtenfels 1994 
* ''{{lang|de|Herztier}}'' (&quot;An Croí-Ainmhí&quot;), Reinbek bei Hamburg 1994 
* ''{{lang|de|Hunger und Seide}}'' (&quot;Ocras agus Síoda&quot;), Reinbek bei Hamburg 1995 
* ''{{lang|de|In der Falle}}'' (&quot;I nGaiste&quot;), Göttingen 1996 
* ''{{lang|de|Heute wär ich mir lieber nicht begegnet}}'' (&quot;B'Fhearr liom nach gCasfaí orm féin mé Inniu&quot;), Reinbek bei Hamburg 1997 
* ''{{lang|de|Der fremde Blick oder Das Leben ist ein Furz in der Laterne}}'' (&quot;An Radharc Coimhthíoch, nó, Is Broim faoi Sholas é an Saol&quot;), Göttingen 1999 
* ''{{lang|de|Im Haarknoten wohnt eine Dame}}'', Reinbek bei Hamburg 2000 
* ''{{lang|de|Heimat ist das, was gesprochen wird}}'', Blieskastel 2001 
* ''{{lang|de|Der König verneigt sich und tötet}}'', München [agus áiteanna eile] 2003 
* ''{{lang|de|Die blassen Herren mit den Mokkatassen}}'', München [agus áiteanna eile] 2005 
* ''{{lang|de|Este sau nu este Ion}}'', Iaşi 2005 
* ''{{lang|de|Atemschaukel}}'', München [agus áiteanna eile] 2009

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:Muller, Herta}}

[[Catagóir:Scríbhneoirí Gearmánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1953]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>tjm8kyh9x4yyfzak1umefddx9r8y8u9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hadrón</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28382</id>
    <revision>
      <id>1210124</id>
      <parentid>1209922</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T20:06:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1644" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Cáithnín‎}}

Sa bh[[fisic cháithníní]], is éard is '''hadrón''' ann ([[Sean-Ghréigis]]: ''{{lang|grc|ἁδρός}}'', ''{{lang|grc|hadrós}}'', “storrúil, tiubh”) ná cáithnín déanta de [[cuarc|chuairc]], coinnithe le chéile ag an [[idirghníomhú láidir|bhfórsa láidir]] (sa dul céanna, is a mbíonn móilíní á gcoinneáil le chéile ag lucht leictreach). Bíonn hadróin rangaithe ina dhá theaghlach: [[barón|baróin]] (déanta de thrí chuarc), agus [[méasón|méasóin]] (déanta as cuarc amháin agus [[frithchuarc]] amháin).

Is iad an dá chineál hadrón is aithnidiúla ná [[prótón|prótóin]] agus [[neodrón|neodróin]] (dís ina bharóin), agus bíonn fáil orthu sa núicléas adamhach. 
Bíonn na hadróin go léir, seachas prótóin, éagobhsaí agus tagann meath ar a gcáithníní — bíonn neodróin, áfach, cobhsaí nuair a fhaightear iad taobh istigh den núicléas adamhach. Is iad na cineálacha méasón is aitheanta na [[pión|pióin]] agus [[céón|céóin]], thángthas orthu i rith turgnamh [[ga cosmach|gha chosmaigh]], sna 1940í déanacha agus go luath sna 1950í. Tá líon mór hadrón ann áfach — fionnadh cuid mór acu go dtí le déanaí. 

Féadfar cineálacha eile hadrón a bheith ann, mar shampla [[teitreachuarc|teitreachuairc]] (nó, níos ginearálta, méasóin andúchasacha) agus [[peinteachuarc|peinteachuairc]] (baróin andúchasacha), ach níl bhfuarthas aon fhianaise chinntitheach gur ann dóibh fós.
== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Síol-fisic}}

[[Catagóir:Hadróin| ]]
[[Catagóir:Fisic cháithníní]]
[[Catagóir:Fisic núicléach]]</text>
      <sha1>7kket7spt86skwic2bpxhab8ayk9trv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Néaróga cráiniacha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>34700</id>
    <revision>
      <id>1210169</id>
      <parentid>1174188</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T10:30:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Zemant</username>
        <id>11962</id>
      </contributor>
      <comment>/* Na néaróga cráiniacha */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2735" xml:space="preserve">[[File:Brain human normal inferior view.svg|ainm=Néaróga Cráiniacha|thumb|upright=1.3||Leagan amach na néaróg, radharc ó bhun na hinchinne. 
{{legend|#DEDC98|I. – [[An Néaróg Bholtanach]] }}
{{legend|#7ECBB1|II. – [[An Néaróg Shúil-luaileach]]}}
{{legend|#EEE288|III. – [[An Néaróg Shúil-luaileach]]}}
{{legend|#E1A6C1|IV. – [[An Néaróg Thróicléach/Ulógach/An Néaróg Phatach]]}}
{{legend|#7BD3F7|V. – [[An Néaróg Thrígheimineach /An Néaróg Dhéadach]]}}
{{legend|#C0A1C4|VI. – [[An Néaróg Abduchtach]] }}
{{legend|#9DC155|VII. – [[An Néaróg Ghnúiseach]] }}
{{legend|#F392BD|VIII. – [[An Néaróg Éisteachta/An Néaróg Chuaschochlach]]}}
{{legend|#FFEBC4|IX. – [[An Néaróg Ghlosfharaingeach]]}}
{{legend|#E6A389|X. – [[An Néaróg Lúbach]] }}
{{legend|#A6C1DB|XI. – [[An Néaróg Choimhdeach/An Néaróg Dhromlaigh]]}}
{{legend|#EDCC80|XII. – [[An Néaróg Hipeaglosach]]}}
]]

Is 12 péire de [[néaróg]]a atá lonnaithe taobh istigh, den chuid is mó, de bhlaosc an duine, atá i gceist leis '''na Néaróga Cráiniacha'''. Smachtaíonn siad na céadfaí atá ag roinnt orgán atá gearr don bhlaosc; na [[súile]], an [[Teanga (anatamaíocht)|teanga]], [[matáin na haghaidhe]], na [[cluasa]] agus an [[tsrón]] ina measc. Tagann 2 cheann ón g[[ceirbream]] agus 10 gcinn ó [[stoc na hinchinne]].

== Ainm ==
Sa [[Laidin]] is ''nervus cranialis'' (iolra: ''nervi craniales'') atá orthu.

[[Íomhá:Néaróga C.pdf|500px|thumb|Leagan amach na néaróg, radharc ó bhun na hinchinne]] 
== Na [[néarchóras|néaróga]] cráiniacha ==
(Leagan foirmiúil agus gnáthleagan)

* I - An Néaróg Bholtanach 
* II - An Néaróg Optach
* III - An Néaróg Shúil-luaileach
* IV - An Néaróg Thróicléach/Ulógach/An Néaróg Phatach
* V - An Néaróg Thrígheimineach /An Néaróg Dhéadach
* VI – An Néaróg Abduchtach 
* VII - An Néaróg Ghnúiseach 
* VIII - An Néaróg Éisteachta/An Néaróg Chuaschochlach 
* IX – An Néaróg Ghlosfharaingeach
* X - An Néaróg Lúbach 
* XI – An Néaróg Choimhdeach/An Néaróg Dhromlaigh
* XII – An Néaróg Hipeaglosach

== Cuimhneolaíocht ==
Sa [[Cuimhneolaíocht|Chuimhneolaíocht]] is ann do [[neamónach]] le cuimhniú ar na Néaróga Cráiniacha: 

'''''B'''hí '''O'''ilibhéar '''S'''aghas '''T'''apa, '''D'''eas, '''A'''gus '''G'''lórmhar, ′'''D'''tí '''G'''o '''L'''ífeadh '''C'''lais '''H'''amstair.''

I - '''B''', II - '''O''', III - '''S''', IV - '''T''', V - '''D''', VI - '''A''', VII - '''G''', VIII - '''D''', IX - '''G''', X - '''L''', XI - '''C''', XII - '''H'''

== Féach freisin ==
* [[Néareolaíocht]]
* [[Inchinn]]

[[Catagóir:Néareolaíocht]]
[[Catagóir:Inchinn]]
[[Catagóir:Néaróga]]</text>
      <sha1>6gdi0f15ntaytw3f3dd5iwadoshbihx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Treasa Ní Cheannabháin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>35747</id>
    <revision>
      <id>1210114</id>
      <parentid>1206583</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:39:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gníomhaí ar son chearta an duine */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3081" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Rugadh agus tógadh '''Treasa Ní Cheannabháin''' i g[[Cill Chiaráin]] i g[[Conamara]], ach tá sí ina cónaí le roinnt mhaith blianta anois i m[[Bearna]]. Chaith sí an chuid is mó dá saol ag [[múinteoir|múineadh scoile]]. 

Tá sí ag casadh amhráin ó bhí sí ina cailín beag bídeach agus chuir sí suim mhór san [[amhránaí]]ocht ar an [[Sean-nós (amhránaíocht)|sean nós]] i dtús na 70óidí nuair a chuaigh sí ag an [[Oireachtas]] i m[[Baile Átha Cliath]]. 

Bhain sí amach a lán duaiseanna san amhránaíocht ar an Sean Nós, ag féilte, [[An Fhleadh Cheoil|fleadhanna]] agus an t-[[Oireachtas]]. Bhuaigh sí Corn na mBan i 1995 agus an dara h-áit i g[[Corn Uí Riada]] sa mbliain céanna. 
Tá go leor ceárdlainn amhránaíocht ar an Sean Nós tugtha aici ag féilte síos thríd na blianta. Ina measc; scoil [[Acla]], Féile [[Joe Éiniú]], Scoil [[Dubhghlas de hÍde|Dhúglais De hÍde]] agus thar lear. 

Tá Treasa pósta le Dr. Elsafty ón Éigipt. Tá triúr iníon agus mac amháin acu agus tá amhráin ar an sean nós ar a dtoil ag na cailíní (féach ar [[Róisín Elsafty]] agus [[Naisrín Elsafty]]) agus duaiseanna bainte amach acu ag ríar mhaith féilte agus [[An Fhleadh Cheoil|fleadhanna]] ó bhí siad an–óg. 

== Gníomhaí ar son chearta an duine ==
Is gníomhaí cearta daonna í Treasa Ní Cheannabháin agus tá go leor dá hama tugtha aici chun aird a tharraingt ar chás truamhéileach na [[An Phalaistín|bPalistíneach]] agus tugann sí turais rialta don Phalaistín go háirid go [[Stráice Gaza|Gaza]]. 
Tá amhráin cumtha ag Treasa Ní Cheannabháin faoin [[An Iaráic|Iaráic]] agus [[an Phalaistín]]. 
Sa bhliain [[2008]] coinneáladh Treasa Ní Cheannabháin agus a iníon, [[Naisrín Elsafty]], tamall i n[[Stráice Gaza|Gaza]] tar éis dóibh éalú thar teorainn isteach ón [[An Éigipt|Éigipt]] le hairgead a bailíodh in [[Éire|Éirinn]] do theaghlaigh [[An Phalaistín|Phalaistíneacha]].&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/northern_ireland/7236865.stm BBC News - ’Irishwoman to face military court’ - Feabhra 2008] Breathnaíodh air ar [[6 Iúil]] [[2011]]&lt;/ref&gt;

== Dioscliosta ==
* ''Irlande: L’art du Sean-Nós'', Róisín Elsafty &amp; Treasa Ní Cheannabháin (Buda Musique 92711-2)

== Scannánliosta ==
{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot;
|+ Teilifís
|-
!scope=&quot;col&quot;| Bliain
!scope=&quot;col&quot;| Teideal
!scope=&quot;col&quot;| Ról
!scope=&quot;col&quot; class=&quot;unsortable&quot; | Nótaí
|-
| 2014
!scope=&quot;row&quot;| ''[[An Bronntanas]]''
|Mary
|
|-
|}

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Féach freisin ==
* [[Ceol traidisiúnta na hÉireann]] 
* [[Sean-nós (amhránaíocht)]]
* [[Amhráin is Ansa Liom]]

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.galwaynews.ie/2756-barnas-treasa-ni-cheannabhain-set-free-egypt BARNA'S TREASA NI CHEANNABHAIN SET FREE IN EGYPT ]

{{DEFAULTSORT:Cheannabháin, Treasa Ni}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1953]]
[[Catagóir:Amhránaithe ar an Sean-Nós]]
[[Catagóir:Daoine as Contae na Gaillimhe]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Iorras Aithneach]]</text>
      <sha1>0wrdspckbnbod6rk35v8439rgl5a5wj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Maigh Dheilge</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39293</id>
    <revision>
      <id>1210119</id>
      <parentid>1209257</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:44:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15579" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
[[An Paróiste Sibhialta in Éirinn|Paróiste sibhialta]], [[paróiste Caitliceach Rómhánach]]&lt;ref&gt; Tugtar ''Paróiste Mhá Dheilge agus Ádh Mheáin'' ar an bParóiste Caitliceach Rómhánach&lt;/ref&gt;, [[toghroinn]] agus sráidbhaile in iarthar [[Contae Phort Láirge|Chontae Phort Láirge]] in Éirinn is ea '''Má Dheilge''' ([[Béarla]]: ''Modeligo'', ''Magh Dheilge'' nó ''Maigh Dheilge''&lt;ref&gt; De réir logainm.ie ach táim amharasach faoi. Is dóchúla gur seantuiseal tabharthach atá i gceist le ''maigh''&lt;/ref&gt; i n[[Gaeilge]] tráth).

== Ainm ==
De réir an bhéaloidis, ba é [[Naomh Deaglán]] a chéadbhaistigh &quot;Magh Dheilge&quot; ar an gceantar nuair a ghortaigh sé a mhéar agus é ag gabháil thart.

== Stair ==
Tá íarsma de thrí chaisléan sa pharóiste. Tógadh ''[[Caisleán a' tSlé]]'' sa chéad leath den 15ú aoise agus b'ann a chónaigh taoiseach clann Mac Craith, Pilib sular tógadh ''[[Caisleán na Slaodaí]]'' sa bhliain [1628].

== Limistéar Mhá Dheilge ==
=== Bailte Fearann Paróiste Sibhialta Mhá Dheilge ===
Tá 45 Baile Fearainn sa tsean-pharóiste sibhialta Mhá Dheilge agus 7,495 acra (3,033 heicteár) ann: 

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! Uimhir !! Baile Fearainn !! Béarla !! Acra !!Toghlimistéar Áitiúil !!Toghroinn!!Paróiste Sibhialta
|-
|1||An Carragán (Mansfield)||Carrigaun (Mansfield)||189||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|2||An Gleann Íochtarach||Glen, Lower||125||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|3||An Gleann Uachtarach||Glen, Upper||96||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|4||An Lios Rua||Lisroe||238||Dún Garbháin||Magh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|5||Baile an Bhiocáire Theas||	Vicarstown, South||164||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|6||Baile an Bhiocáire Thuaidh||Vicarstown, North||136||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|7||Baile Uí Chéirín Íochtarach||Ballykerin, Lower||125||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|8||Baile Uí Chéirín Méanach||Ballykerin, Middle||183||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|9||Baile Uí Chéirín Uachtarach||Ballykerin, Upper||235||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|10||Caisleán a tSlé Theas||Mountaincastle, South||184||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|11||Caisleán a tSlé Thuaidh|| Mountaincastle, North|| 165||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|12||Carraig an Fhiolair||Eaglehill|| 215||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|13||Ceathrú an Chaisleáin||Castlequarter||64|| Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|14||Cill Liath||Killeagh|| 157 ||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|15||Cnoc an Cheatharnaigh||Knockacaharna||310 ||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)|| Maigh Dheilge
|-
|16|| Cnocán na gClócaí|| Knockaunnaglokee|| 205||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)|| Maigh Dheilge
|-
|17|| Currach na Slaodaí|| Sleadycastle|| 77 ||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|18||	Tigh na Coille||Woodhouse||104||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Maigh Dheilge
|-
|19|| Tigh na laidhre || Tinalira || 307||Dún Garbháin ||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)|| Maigh Dheilge
|-
|20||An Baile Nua || Newtown ||172 || Lios Mór || Maigh Dheilge (Lios Mór) || Maigh Dheilge
|-
|21||An Carragán (Hely)||Carrigaun (Hely)||73||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||Maigh Dheilge
|-
|22||An Cúl Rua||Coolroe||125||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||Maigh Dheilge
|-
|23||An Doire Íochtarach||Derry, Lower||157||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||Maigh Dheilge
|-
|24||An Doire Uachtarach||Derry, Upper||157||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||Maigh Dheilge
|-
|25||An Garrán Íochtair||Garraun, Upper||68||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||Maigh Dheilge
|-
|26||An Garrán Uachtair||Garraun, Lower||141||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||Maigh Dheilge
|-
|27||An Ghráig Bheag||Graigue Beg||99||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||Maigh Dheilge
|-
|28||An Ghráig Mhór||Graigue, More||195||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||Maigh Dheilge
|-
|29||An Pháirc Mhór||Parkmore||63||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||Maigh Dheilge
|-
|30||Bán na bhFionnóg||Bawnnavinnoge||235||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||Maigh Dheilge
|-
|31||Bóthar a' Mhuillinn||Boherawillin||289||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||Maigh Dheilge
|-
|32||	Ceathrú an Teampaill||	Churchquarter||103||Lios Mór ||Maigh Dheilge (Lios Mór)|| Maigh Dheilge
|-
|33||	Cnoc an  Gharráin (Sergeant)||	Knockgarraun (Sergeant)|| 59|| Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||Maigh Dheilge
|-
|34|| Cnoc an Gharráin (Hely)|| Knockgarraun (Hely)||109 || Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||Maigh Dheilge
|-
|35|| Cnoc na gCaorach|| Knocknageragh|| 54 ||Lios Mór ||Maigh Dheilge (Lios Mór) ||Maigh Dheilge
|-
|36|| Gráig  an Bhurra|| Graigueavurra|| 203	||Lios Mór||  Maigh Dheilge (Lios Mór)	||Maigh Dheilge
|-
|37|| Scairt Mhaighe Dheilge (Hely)|| Scart (Hely)|| 95||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór) ||Maigh Dheilge
|-
|38|| Scairt Mhaighe Dheilge (Sergeant)|| Scart (Sergeant)||76 || Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór) || Maigh Dheilge
|-
|39|| Sliabh na Scairte || Scartmountain|| 1209 ||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)|| Maigh Dheilge
|-
|40|| Stéig Bhrád || Staigbraud || 53 || Lios Mór ||Maigh Dheilge (Lios Mór) || Maigh Dheilge
|-
|41||Tigh an tSrutháin||Brooklodge||52||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||Maigh Dheilge
|-
|42||Tigh na Carraige|| Rockfield||131||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||Maigh Dheilge
|-
|43||Baile na gCléireach||Ballynagleragh||70||Dún Garbháin||Seisceannán||Maigh Dheilge
|-
|44|| Linn an Fhuaráin|| Laganoran|| 161||Dún Garbháin ||Seisceannán|| Maigh Dheilge
|-
|45||An Tuar||Toor||	67||Lios Mór||?||Maigh Dheilge
|-
|''Iomlán''|| || ||''7,495'' |||| ||
|}

=== Bailte Fearann Paróistí Sibhialta Eile i dToghroinn Ceantair Mhá Dheilge ===

Nuair a cruthaíodh na Toghranna Ceantair éagsúla sa bhliain [[1838]], áiríodh dhá bhaile fearainn ó pharóiste shibhialta Mhá Dheilge i dToghroinn Ceantair [[Seisceannán|Sheisceannáin]] (''Linn an Fhuaráin'' agus ''Baile na gCléireach'', 231 acra). Áiríodh na bailte fearann eile i bparóiste sibhialta Mhá Dheilge i dToghroinn Ceantair nua Mhá Dheilge mar aon le 11 baile fearainn ó pharóiste shibhialta eile:

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! Uimhir !! Baile Fearainn !! Béarla !! Acra !!Toghlimistéar Áitiúil !!Toghroinn!!Paróiste Sibhialta 
|-
|1||	An Cheathrú Gharbh||Carrowgarriff||150||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Coilligeán
|-
|2||	An Cheathrú Gharbh Bheag||Carrowgarriff Beg||145||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Coilligeán
|-
|3||	An Cheathrú Gharbh Mhór||Carrowgarriff More||321||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Coilligeán
|-
|4||	Cnoc an Phaoraigh Íochtarach||Knockanpower, Lower||471||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Coilligeán
|-
|5||	Cnoc an Phaoraigh Uachtarach||Knockanpower, Upper||358||Dún Garbháin||Maigh Dheilge (Dún Garbháin)||Coilligeán
|-
|6||	An Baile Árd||	Ballyard||84||	Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||An Teampall Geal
|-
|7||	Baile Nicoláis / Baile na Tóna||Nicholastown||46||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||An Teampall Geal
|-
|8||	Baile Uí Cháin||Ballyhane||133||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||An Teampall Geal
|-
|9||	Cill Chloithir / Cill Cluthmhar||Kilclogher||222||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||An Teampall Geal
|-
|10||	Clais na gCoiníní||Clashnaboneen||247||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||An Teampall Geal
|-
|11||	Maigh Gheithe||	Magaha||312||Lios Mór||Maigh Dheilge (Lios Mór)||An Teampall Geal
|-
|}

=== Bailte Fearann Paróiste Sibhialta Leic Dhobhráin i bParóiste Caitliceach Rómhánach Mhá Dheilge ===

Tá Paróiste Caitliceach Rómhánach Mhá Dheilge i gcomhcheangal le Paróiste Caitliceach Rómhánach [[Ádh Mheáin]] agus, gan aon stádas sibhialta, níl teorainneacha an aontais leagtha amach chomh daingean is atá teorainneacha an tsean-pharóiste shibhialta nó an Toghranna Ceantair. É sin ráite, mar aon le cuid mhaith de na bailte fearann thuas, tá baint ag cuid mhaith de na bailte fearann seo leanas atá i bparóiste sibhialta [[Leic Dhobhráin]] le Paróiste Caitliceach Rómhánach Mhá Dheilge:

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!Uimhir!! Baile Fearainn!! Ainm Malartach!! Béarla!! Acra!!Toghlimistéar Áitiúil!! Toghroinn!! Paróiste Sibhialta
|-
|1||Broe (Leic Dhobhráin)||||Broemountain (Lickoran)||387||Lios Mór||Béal na Molt||Leic Dhobhráin
|-
|2||Deighric||	||Dyrick||244||Lios Mór||Béal na Molt||Leic Dhobhráin
|-
|3||Fearnán Íochtarach||||Farnane, Lower||594||Lios Mór||Béal na Molt||Leic Dhobhráin
|-
|4||Fearnán Uachtarach||||Farnane, Upper||233||Lios Mór||Béal na Molt||Leic Dhobhráin
|-
|5||Ladhar Aitinn||||Lyrattin||594||Lios Mór||Béal na Molt||Leic Dhobhráin
|-
|6||Leic Dhobhráin||Leic Uaráin||Lickoran||215||Lios Mór||Béal na Molt||Leic Dhobhráin
|-
|7||Sliabh Leic Dhobhráin||Sliabh Leic Uaráin||Lickoran Mountain||96||Lios Mór||Béal na Molt||Leic Dhobhráin
|}

== Oideachas ==

Bunaíodh Scoil Náisiúnta Mhá Dheilge sa bhliain 1867, ach téann traidisiúin na scolaíochta sa pharóiste níos faide siar. De réir tuarascála an Choimisiúin Ríoga a cuireadh ar bun sa bhliain 1832, bhí ceithre scoil sa pharóiste ag an am agus 343 dalta cláraithe iontu – idir 230 buachaill agus 113 cailín.&lt;ref&gt;Phelan, Micheál (1995), ''Modeligo/Affane Travelling in time'' Midleton, Co. Cork: Litho Press Co.&lt;/ref&gt;

Ar an gcéad lá de mhí Iúil 1867, chuaigh ceann de na scoileanna sin, Scoil Mhagh Dheilge, faoi choimirce Córas na Scoileanna Náisiúnta. Dhún na scoileanna eile agus as sin amach d'fhreastail Scoil Náisiúnta Mhá Dheilge ar an bpobal áitiúil.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=http://modeligo.com/link4.html |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2012-12-26 |archivedate=2013-02-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130218034504/http://modeligo.com/link4.html }}&lt;/ref&gt;

Tógadh príomhfhoirgneamh scoil an lae inniu sa bhliain 1958. Ar dtús ní raibh ach dhá sheomra ranga agus beirt mhúinteoirí sa scoil. Tógadh seomra eile ranga agus seomra ilfhóinteach sa bhliain 1979, agus leabharlann/seomra ríomhaireachta sa bhliain 1998. Sa la atá inniu ann (Eanáir 2008) tá triúr múinteoirí agus cúntóir riachtanas spesialta amháin sa scoil agus 72 dalta a múinteoireacht acu.

Is mór an difríocht idir saol dalta an lae inniu agus dalta na seanscoile a tógadh sa bhliain 1830 agus a leagadh sna h80í. Bhí dhá urlár sa tseanscoil. Bhí na buachaillí ar an mbunurlár agus na cailíní ar an gcéad urlár. Bhí seacht mbinse i scoil na mbuachaillí agus sé mbinse i scoil na gcailiní agus iad go léir deich dtroigh ar fad. I mí Lúnasa 1869, bhí 254 dalta cláraithe sa scoil, idir 120 buachaill agus 134 cailín cé gurbh iondúil 187 dalta a bheith i láthair sna sé mhí roimhe sin.&lt;ref&gt;Phelan, Micheál (1995), ''Modeligo/Affane Travelling in time'' Midleton, Co. Cork: Litho Press Co. ach féach uimhir na ndaltaí atá cláraithe sa scoil sa bhliain 1871 sa tábla thuas de réir na foinse céanna.&lt;/ref&gt;

Líon na ndaltaí ag freastal ar Scoil Náisiúnta Mhá Dheilge:
 
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Bliain !! Buachaillí !! Cailíní !! Iomlán
|-
| 1871 || 45 || 47 || 92
|-
| 1881 || 30 || 35 || 65
|-
| 1891 || 46 || 32 || 78
|-
| 1922 || 36 || 43 || 79
|-
| 1937 || 35 || 34 || 69
|-
| 1946 || 31 || 32 || 63
|-
| 1954 || 41 || 19 || 60
|-
| 1968 || 21 || 27 || 48
|-
| 2003 ||  ||  || 51
|-
| 2007 ||  ||  || 72
|}

== Creidimh ==

Tá eaglais Chaitliceach sa pharóiste, Eaglais Naomh Mhuire, a tógadh sa bhliain 1816. Tá fothracha de sheaneaglais gar di, ach níl aon eolas faoi. Tá tobar beannaithe suite tamall gearr ón eaglais i gCnoc an Ghéaráin.  Tugtar Tobar Mhuire nó ''Lady's Well'' ar an tobar.

== Spórt agus Áiseanna Spóirt ==

Tá páirc imeartha an phobail, seomraí feistis agus ionad an phobail suite in aice le [[Abhainn an Fhinnisc]] thíos an bhóthair ón eaglais Chaitliceach. Thosaigh ar fhorbairt na páirce imeartha sa bhliain 1988 agus imríodh an chéad chluiche an bhliain dár gcionn. Tógadh an t-ionad agus na seomraí fesitis idir 1991 agus 1992. Osclaíodh go hoifigiúil iad sa bhliain 1994. Sa bhliain 1998, osclaíodh síneadh nua a bhfuil stáitse ann.&lt;ref&gt;http://modeligo.tripod.com/modeligocommcentre.html{{Dead link|date=Deireadh Fómhair 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

Tá cúirt liathróid láimhe suite in aice na heaglaise chomh maith. Níl an chúirt, a tógadh sa bhliain 1935, in úsáid a thuilleadh.

=== Cumann Lúthchleas Gael Mhá Dheilge ===
Athbhunaíodh Cumann Lúthchleas Gael Mhá Dheilge sa bhliain 1977. Bunaíodh cumann ar dtús sna 40 í ach theip air.&lt;ref&gt;http://modeligo.tripod.com/modeligogaa.html{{Dead link|date=Deireadh Fómhair 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Tá na gradaim seo leanas ag an gcumann:

* Curaidh Peil Shóisearach an Iarthair: 1986, 1990, 1992, 1996, 2007
* Curaidh Peil Shóisearach an Chontae: 1996
* Curaidh Iománaíocht Shóisearach 'B' an Iarthair: 1986, 1991,
* Curaidh Iománaíocht Shóisearach an Iarthair: 2008
* Curaidh Iománaíocht Shóisearach an Chontae: 2008

=== Cumann Lúthchleas Gael Naomh Bríd ===
Sa bhliain 1986, tháinig C.L.G. Mhá Dheilge agus C.L.G. Naomh Mhuire/Sliabh gCua le chéile agus bunaíodh Cumann Lúthchleas Gael Naomh Bríd. Téann C.L.G. Naomh Bríd san iomaíocht i gcomórtais faoi sé bliana déag amháin. Roimhe seo, bhíodh deacrachtaí ag an ndá chumann foireann iomlán a sheoladh ar an bpáirc imeartha. Seo leanas gradaim an chumainn go dtí seo:
 
* Curaidh Iománaíocht an Iarthair faoi 12: 1988, 2004, 2010
* Curaidh Pheil an Iarthair faoi 16: 1989, 1995, 1998
* Curaidh Iománaíocht Mhionúrach an Iarthair: 1990, 1994
* Curaidh Pheil Mhionúrach an Iarthair: 1990, 1991
* Curaidh Craobhchomórtas Mionúrach Phort Láirge: 1991
* Curaidh Pheil an Iarthair faoi 14: 1992
* Curaidh Iománaíocht an Iarthair faoi 16: 1994, 1995, 2001, 2006
* Curaidh Pheil an Iarthair faoi 12: 1995, 1996, 1997, 2002, 2005
* Curaidh Iománaíocht Talún an Iarthair faoi 11: 2002, 2006, 2007
* Curaidh Iománaíocht an Chontae faoi 12: 2004, 2010
* Curaidh Pheil an Chontae faoi 12: 2005

== Daoine mór le rá ==
* [[Donnchadh Ruadh Mac Conmara]] (1715–1810) – Faoi 1741, bhí scoil ar bun aige i gCarraig an Chodlata i Maigh Dheilge
* [[Francis Hearne]] (1747–1801) – Diagaire caitliceach agus saoi teangacha as Doire i Maígh Dheile é.  Bhí tionchar aige ar litríocht na bPléimeannaach.
* [[Patrick Denn]] (1756–1828) – múinteoir agus file as an gChúil Rua i Maigh Dheilge é.   Foilsíodh an leabhar ''The Catholic Children's Religious Primer'' sa bhliain 1858 agus ''Eachtra an bháis'' sa bhliain 1899.
* [[John O'Daly]] (1800–1878) scríbhneoir, eagarthóir, scríobhaí, file, díoltóir leabhar, foilsitheoir agus bailitheoir lámhscríbhinní. B'as Fearnán ó dhúchas é.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Port Láirge}}

{{Síol-tír-ie}}

[[Catagóir:Bailte i gContae Phort Láirge]]</text>
      <sha1>okczdzhbycsv3zk865jvfrin89zslnw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lance Armstrong</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41521</id>
    <revision>
      <id>1210126</id>
      <parentid>1175428</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T20:19:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3014" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is rothaí [[SAM|Meiriceánach]] é '''Lance Armstrong''' a rugadh sa bhliain 1971. D'admhaigh sé sa bhliain 2013 gur ghlac sé manglam drugaí le [[Tour de France]] a bhuachan 7 n-uaire as a chéile i measc rásaí eile a bhuachan. Is in dhá agallamh ar an gclár teilifíse Meiriceáanch [[Oprah Winfrey]] a rinne sé an admháil seo go raibh drugaí glactha aige leis na rásaí a bhuachan. Dúirt sé gur 2005 an bhliain dheireanach gur bhain sé úsáid as na drugaí seo a bhí i gcoinne rialacha an spóirt. Cuireadh cosc saoil air ag éirí as tuairisc USADA (''United States Anti-Doping Agency''). Tá Lance féin den tuairim go bhfuil sé seo ródhain ar fad air agus ceapann sé nach mbeidh sé in ann rith i maratóin, nó rás 10km áitiúil. Dar le roinnt d'adhmhaigh sé ag an bpointe sin toisc go raibh [[reacht na dtréimhsí]] istigh don chaimiléireacht chomh fada le 2005. Baineadh na buanna sa Tour de France uaidh, thréig a chuir urraithe é agus baineadh an bonn créumha a bhuaigh sé sna [[cluichí Oilimpeacha]] i mbliain an [[2000]]. Iarradh air seasamh siar ón mbord don charthanacht ailse [[Livestrong]] sa bhliain [[2012]]. Bhí sé go naimhdeach i gcoinne na ndaoine a dúirt go raibh smál na ndrugaí air [[David Walsh]] agus [[Paul Kimmage]] ach go háirithe.

== Feachtas dópála ==
I measc na ndrugaí a d'adhmhaigh sé gur úsáid sé tá; [[eiritreapóéisin]], [[téististéarón]], [[cortacaistéaóidigh]], agus [[fuilaistrithe]] le cabhrú leis tuilleadh fuinnimh a bheith aige agus ábaltacht ocsaigin a chur timpeall a cholainne níos éifeachtúla.

== Colainn Lance ==
Dar leis an [[National Geographic]] tá [[tomhaltas uasta ocsaigine]] fíor ard ag Lance. An meán leibhéal a bheadh ag duine nach gcleachtann spórt ná 35 ml/kg/nóim. 70 ml/kg/nóim a bheadh ag lúthchleasaithe profaisiúnta, agus 85 ml/kg/nóim a bhí ag Lance Armstrong. Chomh maith leis sin tá sé in ann aigéad lachtach a ghlanadh óna cholainn an-mhear agus ní tháirgeann sé ach thart ar leath an gnáthmhéid. Is cosúil chomh maith gur éirigh leis an líon [[snáithíní matáin mearbhíogacha]] i gcomórtas le cinn mhallbhíogacha a athrú.

== Clár Oprah ==
Ráitis:
:''&quot;That’s like saying we have to have air in our tyres or water in our bottles. It was part of the job.&quot;''

:''&quot;I looked up the definition of cheating and the definition is ‘to gain an advantage on a rival or foe’. I did not view it that way. I viewed it as a level playing field.&quot;''
:(''Lorg me sainmhíniú ar chaimiléireacht agus an sainmhínioú ná 'buntáiste a bhrith ar chomhghleacaí nó namhaid' Níor bhreathnaíosa air sa tslí sin. Bhreathnaigh mise air mar pháirc chothrom'')

Caineadh é as gan an fhírinne ar fad a insint dar le hirisoirí.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Armstrong, Lance}}
[[Catagóir:Rothaithe Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Caimiléirí spóirt]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1971]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>5plxs33m8ftglvz0y858yboin0vey62</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Brillín</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45419</id>
    <revision>
      <id>1210106</id>
      <parentid>1141192</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T17:19:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Sciencia58</username>
        <id>46014</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3736" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is [[Gnéasorgán|gnéasorgán]] baineannach é '''an brillín''' ([[An Laidin|Laidin]]:''glans clitoris''), atá i láthair i [[Mamach|mamaigh]], [[Ostrais|ostraisí]] agus líon teoranta ainmhithe eile. I ndaoine, tá an chuid infheicthe - [[Breall|an bhreall]] - ag acomhal tosaigh na ''labia minora'', os cionn oscailt an [[úiréadra]]. Murab ionann agus an péineas, sé sin, an [[Homalógacht|homalóg]] fireann atá coibhéiseach leis an mbrillín, de ghnáth ní bhíonn an chuid aimhneasaigh (nó oscailte) den úiréadra ann, agus mar sin ní úsáidtear é le haghaidh an mhúin. I bhformhór na speiceas, níl aon fheidhm atáirgthe ag an mbrillín. Cé go ní mhúnann roinnt ainmhithe tríd an mbrillín nó a úsáideann é i gcomhair atáirgthe, Fualann, cúplálann agus  gineann an [[hiéana breac]], a bhfuil brillín thar a bheith mór aige, tríd an orgán. Tá brillín mór ag roinnt mamach eile freisin, mar shampla  [[Léamar|léamair]] agus moncaithe géagach.&lt;ref&gt;Goodman, S. (2009). &quot;Family Eupleridae (Madagascar Carnivores)&quot;. In Wilson, D; Mittermeier, R (eds.). Handbook of the Mammals of the World. Vol. 1: Carnivores. Lynx Edicions. ISBN 978-84-96553-49-1.&lt;/ref&gt;
[[File:Human genitalia - development 1.png|thumb|300px|left|]]
[[File:Clitoris Penis Homology 1.png|thumb|300px|left|]]
Is é an brillín an réimse earóigineach is íogaire ag an ndaonnaí  baineann agus go ginearálta príomhfhoinse [[Anatamaíocht|anatamaíoch]] an phléisiúir ghnéasaigh.&lt;ref&gt; Rodgers, Joann Ellison (2003). Sex: A Natural History. Macmillan. ISBN 978-0-8050-7281-5.&lt;/ref&gt;  I ndaoine agus i mamaigh eile, forbraíonn sé as fhiafhás san [[suth]] ar a dtugtar an tiúbarcal giniúna. Neamhdhifreáilte, ar dtús,  forbraíonn an tiúbarcal ina '''phéineas''' nó ina bhrillín le linn forbairt an chórais atáirgthe ag brath ar nochtadh do andraiginí (ar hormóin fireann iad go príomha). Is struchtúr casta é an brillín, agus is féidir a mhéid agus a íogaireacht a athrú. Bíonn breall (ceann) an bhrillín daonna thart ar mhéid agus cruth pise agus meastar go bhfuil 8,000, agus b'fhéidir níos mó ná 10,000 néarchinn chéadfacha aige.&lt;ref&gt;Carroll, Janell L. (2012). Sexuality Now: Embracing Diversity. Cengage Learning. ISBN 978-1-111-83581-1 
&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt; White, Franny (27 October 2022). &quot;Pleasure-producing human clitoris has more than 10,000 nerve fibers&quot;. News. Oregon Health &amp; Science University. Retrieved 2 November 2022. Blair Peters, M.D., an assistant professor of surgery in the OHSU School of Medicine and a plastic surgeon who specializes in gender-affirming care as part of the OHSU Transgender Health Program, led the research and presented the findings. Peters obtained clitoral nerve tissue from seven adult transmasculine volunteers who underwent gender-affirming genital surgery. Tissues were dyed and magnified 1,000 times under a microscope so individual nerve fibers could be counted with the help of image analysis software.
Peters, B; Uloko, M; Isabey, P; How many Nerve Fibers Innervate the Human Clitoris? A Histomorphometric Evaluation of the Dorsal Nerve of the Clitoris 2 p.m. ET 27 October 2022, 23rd annual joint scientific meeting of Sexual Medicine Society of North America and International Society for Sexual Medicine&lt;/ref&gt;
==Naisc sheachtracha==
*[https://www.theguardian.com/environment/2022/dec/14/snakes-have-a-clitoris-scientists-overcome-a-massive-taboo-around-female-genitalia Snakes have a clitoris: scientists overcome ‘a massive taboo around female genitalia’]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Clitoris| ]]
[[Catagóir:Córas atáirgthe baineann mamach]]
[[Catagóir:Pit|*]]
[[Catagóir:Sláinte na mban]]</text>
      <sha1>t806m8l3ilbvugssfoaigy4ahszoqoe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cailíopsó</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45594</id>
    <revision>
      <id>1210056</id>
      <parentid>1148342</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T13:03:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="547" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Réad Réalteolaíoch}}
An 14ú [[satailít]] nádúrtha de chuid [[Satarn (pláinéad)|Satairn]]. Thángthas uirthi den chéad uair i [[1980]] agus í sa bhfithis chéanna le Téiteas. 295,000 km amach ón [[Pláinéad|bpláinéad]], le trastomhas 30 km.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Cailíopsó|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=105}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>h9yafdzyify0fs1qog616yuqg8u3m26</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210057</id>
      <parentid>1210056</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T13:04:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="830" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Réad Réalteolaíoch}}
Is é '''Cailíopsó'''&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/Cail%EDops%F3/|title=“Cailíopsó” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-08}}&lt;/ref&gt; an 14ú [[satailít]] nádúrtha de chuid [[Satarn (pláinéad)|Satairn]]. Thángthas uirthi den chéad uair i [[1980]] agus í sa bhfithis chéanna le Téiteas. 295,000 km amach ón [[Pláinéad|bpláinéad]], le trastomhas 30 km.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Cailíopsó|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=105}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>03fobfz3zk44ssw3wduxnlp7i7nj2m6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210064</id>
      <parentid>1210057</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:21:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="857" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Réad Réalteolaíoch}}
Is é '''Cailíopsó'''&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/Cail%EDops%F3/|title=“Cailíopsó” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-08}}&lt;/ref&gt; an 14ú [[satailít]] nádúrtha de chuid [[Satarn (pláinéad)|Satairn]]. Thángthas uirthi den chéad uair i [[1980]] agus í san fithis chéanna le Téiteas. Tá sé lonnaithe 295,000 km amach ón [[Pláinéad|bpláinéad]], agus tá trastomhas 30 km ann.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Cailíopsó|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=105}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>2iu4k91tx55w1a1109vtpy5c0cvtn6z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Caipín buailte</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45615</id>
    <revision>
      <id>1210050</id>
      <parentid>1148356</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T12:56:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1045" xml:space="preserve">[[Íomhá:Booth_deringer.jpg|deas|250px|thumb|Caipín buailte]]
Is éard is '''caipín buailte'''&lt;ref name='FGB'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.teanglann.ie/ga/fgb/caip%EDn%20buailte|title=Foclóir Gaeilge-Béarla (Ó Dónaill): caipín buailte|editor=[[Niall Ó Dónaill]], eag.|year=1977|publisher=[[An Gúm]]|location=[[Baile Átha Cliath]]|isbn=978-1857910384|access-date=2024-04-08|language=ga|work=Teanglann.ie}}&lt;/ref&gt; ann ná soitheach beag le lucht pléascach, forbairt i [[Teicneolaíocht|dteicneolaíocht]] na n-arm sa [[19ú haois|19ú céad]]. Le titim casúir, adhantar an caipín agus madhmann sé sin an príomhlucht tiomántáin sa chartús. Ba chéim bhunúsach í i bhforbairt na mionarm nua-aoiseach le cartúis agus caipín buailte i lár an bhoinn.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Caipín buailte|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=106}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>a7swkm3wqpw2n1z59bser2zcpvkqnbb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Carme</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45755</id>
    <revision>
      <id>1210055</id>
      <parentid>1148470</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T13:03:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="518" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Réad Réalteolaíoch}}
An 11ú [[satailít]] nádúrtha de chuid [[Iúpatar (pláinéad)|Iúpatair]], a fionnadh i [[1938]]. 22,600,000 km amach ón [[Pláinéad|bpláinéad]], le trastomhas 40 km.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Carme|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=118}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}

[[Catagóir:Gealacha Iúpatair]]</text>
      <sha1>aejyafv5kgi5j6i3avj217wmm40h9g9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cráitéar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>46478</id>
    <revision>
      <id>1210054</id>
      <parentid>1149077</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T13:02:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1359" xml:space="preserve">[[Íomhá:Tycho_crater_on_the_Moon.jpg|deas|200px|thumb|Cráitéar]]
Is ísliú ciorclach i ndromchla reanna phláinéadaigh é '''cráitéar'''.&lt;ref name='FGB'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.teanglann.ie/ga/fgb/cr%E1it%E9ar|title=Foclóir Gaeilge-Béarla (Ó Dónaill): cráitéar|editor=[[Niall Ó Dónaill]], eag.|year=1977|publisher=[[An Gúm]]|location=[[Baile Átha Cliath]]|isbn=978-1857910384|access-date=2024-04-08|language=ga|work=Teanglann.ie}}&lt;/ref&gt; Rinneadh an chuid is mó díobh ar [[Mearcair (pláinéad)|Mhearcair]], [[an Ghealach]] agus na satailítí nádúrtha de chuid na [[Pláinéad|bpláinéad]] trí imbhuailtí dreigítí nó [[cóiméad]] i bhfad ó shin. Tá cráitéir bholcánacha ar an nGealach, [[Mars (pláinéad)|Mars]], [[Véineas (pláinéad)|Véineas]] agus [[Io (gealach)|Io]] (ceann de shatailítí [[Iúpatar (pláinéad)|Iúpatair]]) freisin. Tá cráitéir ar [[An Domhan|Domhan]] a tharla mar thoradh ar imbhuailtí dreigítí (mar shampla, [[Cráitéar na Dreigíte]]) agus pléascthaí bolcánacha (mar shampla, Loch an Chráitéir in Oregon).&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Cráitéar|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=178}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>pue7osdsl2ispnyw8cxb36dl58tkcwe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tástáil Marsh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>49974</id>
    <revision>
      <id>1210046</id>
      <parentid>1155069</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T12:42:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="679" xml:space="preserve">Tástáil ar [[arsanaic]] (As) is [[antamón]] (Sb) ina ndí-ocsaídítear a gcomhdhúile chuig AsH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt; is SbH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;, iad araon so-ghalaithe ionas go ndeascann na miotail ar dhromchla gloine le [[scáthán]] a dhéanamh. Ainmnithe as an [[Ceimic|gceimicí]] Briotanach James Marsh ([[1794]]-[[1846]]), a bhí ina chúntóir le [[Michael Faraday]] in Acadamh Ríoga an Airm i [[Londain]].&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Tástáil Marsh|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=440}}&lt;/ref&gt; 

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>ijjat2wffojmmvnxjpooidls55pqzzn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210047</id>
      <parentid>1210046</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T12:43:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="677" xml:space="preserve">Tástáil ar [[arsanaic]] (As) is [[antamón]] (Sb) ina ndí-ocsaídítear a gcomhdhúile chuig AsH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt; is SbH&lt;sub&gt;3&lt;/sub&gt;, iad araon so-ghalaithe ionas go ndeascann na miotail ar dhromchla gloine le [[scáthán]] a dhéanamh. Ainmnithe as an [[Ceimic|gceimicí]] Sasanach James Marsh ([[1794]]-[[1846]]), a bhí ina chúntóir le [[Michael Faraday]] in Acadamh Ríoga an Airm i [[Londain]].&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Tástáil Marsh|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=440}}&lt;/ref&gt; 

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>1186afuv25l6v4uuot7w99loghz05tm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Méadailín (croí)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50003</id>
    <revision>
      <id>1210049</id>
      <parentid>1152906</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T12:53:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="884" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Anatamaíocht}}
Is éard is '''méadailín'''&lt;ref name='FGB'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.teanglann.ie/ga/fgb/m%E9adail%EDn|title=Foclóir Gaeilge-Béarla (Ó Dónaill): méadailín|editor=[[Niall Ó Dónaill]], eag.|year=1977|publisher=[[An Gúm]]|location=[[Baile Átha Cliath]]|isbn=978-1857910384|access-date=2024-04-08|language=ga|work=Teanglann.ie}}&lt;/ref&gt; ann ná seomra sa [[croí|chroí]] a gcaidéalaítear an fhuil amach as isteach sa stoc scamhógach (an méadailín deas) agus san [[aorta]] (an méadailín clé).&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Méadailíní|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=442}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol-anat}}

[[Catagóir:Croí]]
[[Catagóir:Córas Cardashoithíoch]]</text>
      <sha1>0evdtl3ugvw0pkfhzkbr796qfsj2uuq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Néiréid</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50388</id>
    <revision>
      <id>1210058</id>
      <parentid>1199038</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T13:07:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Neiréid]] go [[Néiréid]]: téarma.ie</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="562" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Réad Réalteolaíoch | simbol = Nereid symbol (bold).svg}}
[[Satailít]] sheachtrach de chuid [[Neiptiún (pláinéad)|Neiptiúin]], a fionnadh i [[1949]]. Trastomhas 340 km aici. Fithis éalárnach an-chlaonta timpeall an phláinéid, agus is dóchúil gur réad gafa é.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Neiréid|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=482}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>pj4l9rj0c50h5zv0as87lb5vek8y7n3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210060</id>
      <parentid>1210058</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T13:08:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="584" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Réad Réalteolaíoch | simbol = Nereid symbol (bold).svg}}
Is [[satailít]] sheachtrach de chuid [[Neiptiún (pláinéad)|Neiptiúin]] í '''Néiréid''', a fionnadh i [[1949]]. Trastomhas 340 km aici. Fithis éalárnach an-chlaonta timpeall an phláinéid, agus is dóchúil gur réad gafa é.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Neiréid|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=482}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>79g2gxuc887zexz69v5ohv5s9pqjk50</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oftailme</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50481</id>
    <revision>
      <id>1210048</id>
      <parentid>1153132</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T12:50:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="876" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Galar}}
Is éard is '''oftailme'''&lt;ref name='FGB'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.teanglann.ie/ga/fgb/oftailme|title=Foclóir Gaeilge-Béarla (Ó Dónaill): oftailme|editor=[[Niall Ó Dónaill]], eag.|year=1977|publisher=[[An Gúm]]|location=[[Baile Átha Cliath]]|isbn=978-1857910384|access-date=2024-04-08|language=ga|work=Teanglann.ie}}&lt;/ref&gt; ann [[athlasadh]] scannán thonn na súile a chlúdaíonn [[an tsúil]] sa naíonán nuabheirthe. Tarlaíonn sí de bharr ionfhabhtaithe le [[gónairith]] ón máthair, nó mar thoradh ar ghortú don tsúil eile.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Oftailme|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=492}}&lt;/ref&gt; 

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}

[[Catagóir:Galair na Súl]]</text>
      <sha1>0epb7ghvqwt5ws1lw2ivywatgojzfyn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pasiphae</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50648</id>
    <revision>
      <id>1210053</id>
      <parentid>1153273</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T13:01:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="525" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Réad Réalteolaíoch}}
An 8ú [[satailít]] nádúrtha de chuid [[Iúpatar (pláinéad)|Iúpatair]], ar thángthas uirthi i [[1908]]. 23,500,000 km amach ón [[Pláinéad|bpláinéad]], le trastomhas 50 km is tréimhse fithise 723 lá.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Pasiphae|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=509}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>qsy2abhnbtt25t22du2dp5y6mdg3bbd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bitheolaíocht na gceall</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57289</id>
    <revision>
      <id>1210116</id>
      <parentid>1194762</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:42:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>litriú neamhchaighdeánach</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41717" xml:space="preserve">'''Bitheolaíocht na gceall''': bunús na hinnealtóireachta géinití


==Réamhrá==

Is é atá i gceist in [[innealtóireacht ghéiniteach]] ná láimhseáil agus athchóiriú an ábhair ghéinitigh in orgánaigh éagsúla trí theicnící fisiceacha, ceimiceacha agus bitheolaíocha, chun tréithe dúchasacha a athrú.

Ní hamháin ceist bhitheolaíochta ach ceist bhunúsach [[eitic]]e agus [[Fealsúnacht|fhealsúnachta]] í an cumas nua seo ag daoine, cur isteach ar phróisis dhúchasacha aon ruda bheo agus fiú struchtúr géiniteach ár ngné féin a athrú.  

Is ag a tús fós atá an obair seo agus a feidhmiúcháin.  Ach más sárdheacair don phobal na ceisteanna a bhaineann le buamaí núicléacha, le [[cumhacht núicléach]], le [[truailliú]] an [[comhshaol|chomhshaoil]], le [[ginmhilleadh]] agus eile, is lán díreach chomh sárdheacair na ceisteanna atá á mhúscailt ag innealtóireacht ghéiniteach.

Is gá agus is práinneach mar sin go leathnófaí eolas agus tuiscint agus díospóireacht mar gheall ar an ábhar seo, i measc daoine uile an domhain.  Chuige sin is gá go mbeadh litearthacht sa bhitheolaíocht cheallach, sa [[Bitheolaíocht mhóilíneach|bhitheolaíocht mhóilíneach]] agus sa [[Bitheolaíocht ghéiníteach|bhitheolaíocht ghéiniteach]] á sholáthar sna meánscoileanna agus sna [[Meáin chumarsáide na hÉireann|meáin sa tír seo]] agus i n[[Meáin chumarsáide|gach tír eile]].

==An chill bhitheolaíoch==

==Orgánaigh==
[[Íomhá:Bluetongue virus.gif|mion|Víreas gormtheanga feicthe trí leictreonmhicreascóp. Is ionann an scála agus 50 nanaiméadar.]]
Sa [[tacsanomaíocht]] rangaítear na h[[Orgánach|orgánaigh]] bheo de réir a gcosúlachtaí agus an n-éagosúlachtaí, mar seo a leanas:
[[Monera]], orgánaigh aoncheallacha gan aon [[núicléas]], mar [[víreas|víris]], [[baictéar|baictéir]] agus a leithéidí;
[[Protista]], orgánaigh aoncheallacha le núicléis, mar [[Aiméibe|aiméibí]];
[[fungas|Fungi]], orgánaigh shimplí ilcheallacha le núicléis, cosúil le [[Beacán|beacáin]] agus [[coincleach]]a;
[[Plantae]], plandaí ilcheallacha le núicléis;
[[Animalia]], ainmhithe ilcheallacha le núicléis.

==An chill==

Is as cealla a thógtar gach foirm bheatha fhéinatáirgthe—ó na baictéir shimplí aoncheallacha go dtí na [[Míol mór|míolta móra]] mara.  Is micreascópach iad cealla den chuid is mó ach tá cúpla ceann, cosúil le h[[ubh]] circe, sách mór.  Is sna cealla a tharlaíonn mórchuid bunfheidhmeanna an orgánaigh bheo—sintéis na bpróitéiní, úscadh na gcothaitheach fuinniúil agus atáirgeadh.  Is é an bunstruchtúr atá ag cill ná an sac nó an [[cillscannán]] fíorthanaí atá mórthimpeall na cille, an núicléas a choimeádann an t-ábhar giniúnach taobh istigh dá scannán núicléach féin i lár báire agus an an t-ábhar slaodach tréshoilseach ar a dtugtar an [[cíteaplasma]] a líonann an spás idir núicléas agus cillscannán.

==Núicléas na cille==

Fochuid den chill bhitheolaíoch ina bhfuil na géinte atá comhdhéanta as [[móilín]]í [[DNA]] (aigéad déocsiriobanúicléiseach) cornaithe ina g[[Crómasóm|crómasóim]] is ea an núicléas.  Stiúrann núicléas na cille fás, [[meitibileacht]] agus [[atáirgeadh]] na cille.  Tá na treoracha sna crómasóim chun [[próitéin]]í a thógáil trí bhíthin [[RNA]] (aigéad riobanúicléiseach) taobh amuigh den núicléas sa cíteaplasma.

==Aigéid núicléiseacha==

Moilíní fada slabhrúla atá ina gcuid lárnach de struchtúr agus d’fheidhmiú na cille bitheolaíche is ea na haigéid núicléiseacha.  Stiúrann siad an-chuid gníomhuithe sna cealla agus gníomhuithe idircheallacha freisin.  Tá dhá shaghas aigéid núicléisigh ann, an DNA atá i núicléas na cille agus an RNA atá i cíteaplasma na cille.

==DNA==

Thaispeáin [[James Watson]] agus [[Francis Crick]] gurb é atá i ngach móilín den DNA i ngach cill ná péire de thointemhóilíní, gach ceann acu ina shaghas chóip den cheann eile.  Tá na tointí seo leagtha amach taobh lena chéile mar a bheadh dréimire ann, ach an dréimire casta ina héilics, an déhéilics mar a dtugtar uirthi, agus naisc idir fo-aonaid cheimiceacha ar leith ar na tointí, ar a dtugtar [[núicléitíd]]í, ag feidhmiú mar na rungaí ar an dréimire casta.  Níl ach ceithre chinn de na núicléitídí seo a bhfaightear in DNA, na [[púiríní]], [[adainín]] (A) agus [[guainín]] (G), agus na [[pirimidíní]], [[cíotóisín]] (C) agus [[timín]] (T).  Ní féidir ach na naisc A-T agus C-G a bheith ann idir na tointí agus mar sin bhíonn an dá thointe ina gcóipeanna scáthánacha nó inbhéartaithe dá chéile, an A i gceann amháin i gcónaí os comhair T sa cheann eile agus C i dtointe amháin i gcónaí os comhair G sa tointe eile.  Is é ord na núicléitídí a litríonn na [[géin]]te agus a chineann na treoracha i gcill ar bith chun feidhmeanna na cille a rialú agus chun atáirgeadh na cille a chur chun tosaigh.

==RNA==

Bíonn gnó tábhachtach ag an RNA ag cabhrú leis an DNA i rialú na cille, agus go mór mór i ndéanamh na bpróitéiní.  Is móilín fada slabhrúil é RNA a bhíonn comhdhéanta as tointe amháin de núicléitídí idir na púiríní, adainín agus guainín, agus na pirimidíní, cíotóisín agus [[úraicil]] (U).  Nuair a nascann RNA le DNA, is iad na naisc cheadaithe ná A-U agus C-G.  Tá trí phríomhshaghas RNA ann, RNA aistriúcháin (tRNA), RNA teachtaire (mRNA) agus RNA riobasómach.  

Feidhmíonn an tRNA chun an teachtaire géiniteach a léamh ón DNA sa núicléas agus a iompar go dtí an [[riobasóm]], an t-innealra sa cíteaplasma ina ndéantar na próitéiní.  Is amhlaidh a roghnaíonn an tRNA [[Aimínaigéad|aimíonaigéad]] ar leith ón gcíteaplasma agus a iompraíonn é go dtí an riobasóm.

===Próitéiní===

==Na haimínea-aigéid==

[[Aigéad|Aigéid]] orgánacha is ea na haimínea-aigéid atá ina mbloic thógála lena dtógtar na próitéiní.  Tá fiche ceann de na gnáth-aimínea-aigéid ann agus braitheann airíonna gach próitéine ar mhéid agus ar ord na n-aimíonaigéad feadh mhóilín-shlabhra na próitéine.  I struchtúr na próitéine bíonn an slabhra fada líneach seo lúbtha arís agus arís eile air féin agus cinneann an cruth deiridh seo feidhmiú na próitéine.

==Próitéiní==

Is macramóilíní orgánacha iad na próitéiní atá líneach ina mbunstruchtúir, iad tógtha as shraith d’aimínea-aigéid, agus ansin na slabhraí lúbtha ar a céile ar shlite éagsúla.  Tagann fiche aimíonaigéad i gceist i dtógáil na bpróitéiní.  Tá na próitéiní bunúsach don bheatha.  Tá próitéiní ann a fheidhmíonn mar [[einsím]]í a ghlacann páirt riachtanach i n[[díleá]] na bpróitéiní sa [[Bia|bhia]] a itear.  Is próitéin ar leith í [[haemaglóibin]], atá taobh istigh d’[[eiritricítí]] (cealla dearga) na [[Fuil|fola]] agus a fheidhmíonn chun [[ocsaigin]] a iompar ó na [[scamhóg]]a ar fud an choirp agus [[dé-ocsaíd charbóin]] ó bhaill uile an choirp go dtí na scamhóga chun é a easanálú.  Is lárnach iad próitéiní i struchtúr na bh[[fíochán]] táite.  Comhdhéanann na próitéiní céatadán mór de [[mais|mhais]] gach aon ruda bheo agus ní mór go mbeadh cuid mhaith díobh i gcothú gach [[ainmhí]].  Is í bunfheidhm gach cille beo móilíní próitéine a dhéanamh as aimínea-aigéid de réir treoracha atá códaithe i móilíní DNA.  Braitheann cruth agus feidhm gach próitéine ar shainsheicheamh na n-aimíonaigéad atá inti.

==Einsímí==

Is é atá in einsím ná móilín próitéine a fheidhmíonn in imoibriú bithcheimiceach mar [[caitilíseach|chatailíseach]] chun an t-[[Imoibriú ceimiceach|imoibriú]] a chur ar aghaidh go tapa, agus nach n-athraítear an móilín sin ar chor ar bith san imoibriú.  Ábhar nach mbíonn ach rian de sa chóras, a mhéadaíonn ráta imoibrithe cheimicigh agus nach n-athraítear in aon chor é sa phróiseas is ea caitilíseach.  Is iontach tábhachtach einsímí i meitibileacht bia sa [[Corp an duine|chorp daonna]], agus tagann einsímí ar leith i bhfeidhm chun déileáil le bianna éagsúla, próitéin, [[geir]] agus [[stailc]].  Mar shampla táltar tiailin ag na [[Faireog sheileach|faireoga seileacha]] sa [[Béal|bhéal]] agus feidhmíonn an einsím seo ar na stailceanna sa bhia, chun iad a bhriseadh ina bhfochodanna insúite ag an mbealach díleáite.  Tá einsímí tábhachtacha freisin san fhuil a chabhraíonn i d[[téachtadh]] na fola nuair is gá leis sin.

==An cíteaplasma==

Tugtar an cíteaplasma ar an mheán lena struchtúir éagsúla idir chillscannán agus scannán an núicléis.  Is anseo a tharlaíonn an chuid is mó de mheitibileacht agus d’fheidhmiú ginearálta na cille.  Sa líontán [[ionphlasma]]ch tá na riobasóim ina mhonaraítear na próitéin.  Sa ghaireas Golgi stóráiltear próitéiní.  Sna [[Miteachoindre|miteachoindrí]] stóráiltear na heinsímí a fheidhmíonn ar na móilíní fuinniúla de shaghas thrífhosfáit aideinisín (ATP) atá an-thábhachtach i soláthar [[Fuinneamh|fuinnimh]] i gcealla agus i bhfíocháin.  Tá [[Liseasóm|líseasóim]] sa cíteaplasma freisin agus feidhmíonn na struchtúir seo chun ábhair eachtrannacha a dhíleá agus a ruaigeadh amach as an gcill.  Tá [[ceintrín]]í sa cíteaplasma a fheidhmíonn i roinnt shómach na cille chun na crómasóim a tharraingt chuig taoibh urchóireacha na cille, díreach tar éis iad a atáirgeadh agus roimh roinnt na cille.  Is iad siúd na príomhstruchtúir sa cíteaplasma ach tá a lán eile nach iad.

==Atáirgeadh na cille==

Tá dhá mhodh ann chun cealla a atáirgeadh, an modh gnéasach agus an modh sómach.

===Modh gnéasach===

Sa mhodh gnéasach tagann dhá chill ghnéasacha ar leith le chéile, ceann amháin ón mháthair (an t-[[ubhán]]) agus an ceann eile ón athair (an [[speirm]]).  Chun ubhán a chruthú roinntear na crómasóim, na móilíní déhéilicse DNA, ina dhá leath i gcealla ar leith ón mháthair ionas nach bhfuil fágtha i ngach ubhán ach leath de gach crómasóm agus leath den ábhar giniúnach ón mháthair.  Is mar an gcéanna leis an speirm.  Nuair a nascann ubhán agus speirm le chéile chun ubh thoirchithe a tháirgeadh, bíonn an líon iomlán den ábhar giniúnach san ubh.  Tugtar an [[siogót]] ar an ubh thoirchithe seo, roimh tuilleadh roinnte sómaí di.  Sa [[Mamach|mhamach]] tugtar [[suth]] ar feadh cúpla mí ar an ubh thoirchithe tar éis a roinnte sa [[Broinn (útaras)|bhroinn]] agus ina dhiaidh sin tugtar [[féatas]] uirthi go dtí go mbeirtear é.

===Modh sómach===

Is é an modh sómach a tharlaíonn i ngnáthfhás fíochán, i ndeisiú fíochán agus i g[[clónú]].  Sa mhodh seo atáirgthe, roinneann na crómasóim ar dtús ach ansin atáirgtear DNA iomlán nua agus déantar macasamhail de na crómasóim go léir taobh istigh den chill.  Ina dhiaidh sin scarann an dá mhacasamhail den DNA do dhá thaobh urchomhaireacha na cille agus diaidh ar ndiaidh cruthaítear scannán núicléis mórthimpeall an dá DNA seo agus roinntear an chill go léir ina dá leath.  Briseann an cillscannán agus dúnann sé arís mórthimpeall an dá chill iníne.  Is mar seo a tharlaíonn fás in orgánach agus deisiú i bhfíocháin.  Mar shampla i gcorp sláintiúil daonna tarlaíonn 1012 atáirgeadh sómach gach lá, chun athnuachaint a dhéanamh ar chealla na fola, conair an díleá, an [[Craiceann|chraicinn]], na [[gruaig]]e agus eile.

==Clónú==

Is é is clónú ann ná cóip ghéiniteach d’orgánach ar leith a chruthú trí fhéin-atáirgeadh neamhghnéasach ina spreagtar an núicléas i gcill as corp an aon tuismitheora chun é féin a roinnt.  De bhrí go bhfaigheann an [[clón]] a ghéinte go léir mar oidhreacht ó thuismitheoir amháin, is ionann é ar bhonn géiniteach leis an tuismitheoir sin.  Is clónú a dhéanann na plandeolaithe i [[nódú]] plandaí agus is trí chlónáil a atáirgeann baictéir, víris agus orgánaigh aoncheallacha eile.

Is féidir sa bhith-theicneolaíocht nua-aoiseach siogóit a chlónáil agus uaidh sin an-chuid ainmhithe ionanna feirme a tháirgeadh.

==Hormóin==

Is ceimiceáin, go minic próitéiní, iad na [[Hormón|hormóin]], a tháltar i bhfaireoga áirithe sa chorp agus a fheidhmíonn mar theachtairí ceimiceacha de bhrí go dtéann siad i bhfeidhm áit éigin sa chorp i bhfad ón bhfaireog inchríneach bhunaidh.  Táltar na hormóin de ghnáth isteach in imshruthú na fola agus ansin iompraíonn an fhuil an hormón go dtí na sprioc-chealla.  Sa tslí ina bhfeidhmíonn na hormóin ar fhíocháin áirithe chun a bhfeidhmiúcháin sin a mhodhnú, tá na faireoga inchríneacha ceangailte go dlúth leis an g[[córas néarógach]], mar a bheadh dhá chóras chomhthreomhara chomhlántacha iontu.


==An cód géiniteach==

Is é an cód géiniteach na rialacha atá scríofa ins na bonnphéirí de na núicléitídí san DNA chun tógáil próitéiní agus feidhmiúcháin bhithcheimiceacha eile na cille a threorú.  Mar a dúradh cheanna is amhlaidh nach bhfuil sna céad míle géin sa chorp daonna ach amháin ceithre núicléitíd, adainín (A), timín (T), cíotóisín (C) agus guainín (G).  Mar sin níl ach ceithre litir san aibítir ghéiniteach, ach iad in oird éagsúla ar fud an DNA i ngach crómasóm.  Is péire de thointemhóilíní de na núicléitídí é an DNA, agus é i bhfoirm déhéilicse.  Tarlaíonn na núicléitídí seo ionas go mbíonn na péirí A-T agus C-G amháin os comhair a chéile mar naisc idir na tointí.  

Is é ord uathúil na mbonnphéirí seo sna crómasóim go léir san ainmhí a chuimsíonn an cód géiniteach don ainmhí uathúil sin.  Ní leor péire amháin chun gné ar bith a shainniú ach is amhlaidh gur gá trírín díobh nó códón, chun géin amháin a litriú.

==Códón==

Is é atá i gcódón ná [[seicheamh]] de thrí núicléitíd san DNA a shainíonn aimíonaigéad ar leith a chur isteach in ionad ar leith i struchtúr próitéine le linn a tógála.  Is bunghné den chód géiniteach í go sainíonn tríríní de na ceithre núicléitíd, adainín (A), timín (T), cíotóisín (C) agus guainín (G), san DNA, mar shamplaí AAA, AAG, AGA, GAA, AGT, etc., tógáil próitéiní agus a rialaíonn feidhmeanna eile na cille bitheolaíochta.  Bíonn ord ar leith de na códóin i ngéin ar bith feadh chrómasóim.  De bhrí nach ceadaithe ach na naisc A-T agus C-G idir núicléitídí urchomhaireacha ar an dá thointemhóilín san déhéilics den DNA, má tá códón AGT ar thointe amháin tá an códón freagrach TCA ar an tointe os a comhair amach.

==Géinte==

Aonaid an dúchais, na seichimh de chódóin ar an DNA, a threoraíonn déanamh próitéine ar leith nó cur i gcrích tréithe ar leith is ea na [[géin]]te.  Tá na géinte go léir mar a bheadh ina bpleananna do na cealla agus tá siad lonnaithe go dlúth ar na crómasóim.  Is géin í mar sin mír áirithe den DNA i gcrómasóm, a bhfuil feidhm áirithe aici.

Cuirtear síos ar fheidhmeanna éagsúla na cille mar seo a leanas.  Tá an núicléas mar a bheadh an leabharlann le treoracha an bheatha inti.  Tá na crómasóim ina seilfeanna leabhar, an DNA ina leabhair, na géinte ina gcaibidlí sna leabhair agus na buin núicléitíde ina bhfocail ar na leathanaigh.

==Baictéir agus víris==

===Baictéir===

Is micrea-orgánaigh aoncheallacha gan núicléis eagraithe iontu na baictéir agus tugtar ginidíní nó frídíní galair orthu freisin.  Is é atá i miocrorgánach ná foirm bheatha mhicreascópach.  Ní plandaí ná ainmhithe na baictéir ach cineál beatha eile ar a dtugtar Monera ina mbíonn struchtúr an-shimplí taobh istigh de na cealla.  Sa bhaictéar bíonn an DNA scaipthe ar fud na cille cé go mbíonn an DNA i gcill phlanda nó ainmhí coimeádta i núicléas scoite.

===Víris===

Gníomhaithe orgánacha tógálacha atá ar an gcríoch idir damhna beo agus damhna neamhbheo, is ea na víris.  Is é atá i víreas ná píosa beag de DNA i bhfoirm shlaite nó [[Sféar|sféir]], agus é clúdaithe le brat próitéine, an struchtúr go léir i bhfoirm sféir le eireaball air.  Is féidir le víreas atáirgeadh taobh istigh de chealla óstaigh éigin bheo, baictéir, plandaí nó ainmhí.  Nuair a dhéanann víris ionradh ar chill shláintiúil, greamaíonn barr an eireabaill leis an gcillscannán, sreabhann an DNA amach as an víreas agus isteach sa chill ionraithe, áit a atáirgeann sé arís agus arís eile chun a thuilleadh víreas a dhéanamh, agus an chill sin a mharú.  Ansin éalaíonn na víris nua chun ionradh a dhéanamh ar cheall eile.  Dá bharr seo is fíorthógálach na víris.  Feidhmíonn an víreas mar [[Seadán|sheadán]] chun an chill ionsaithe a chur i ndaoirse.

I bplandaí cuireann vírís tús le [[Galar mósáice|galair mhósáice]] i d[[tobac]], i d[[tráta]]í, i b[[Pónaire soighe|pónairí soighe]] agus eile.  In ainmhithe is galair iad seo a leanas a éiríonn as ionradh víreas: [[Ailse|ailsí]] áirithe, [[conslaod]] madrúil, [[galar crúibe is béil]] i mbeithígh agus [[confadh]].  Is galair víris i ndaoine iad ailsí áirithe, [[SEIF|AIDS]], [[heirpéas]], [[slaghdán]], [[fliú]], [[polaimiailíteas]] agus [[heipitéis]].

==Frithbheathaigh==

Tá níos mó ná leathchéad bliain ann ó d’fhionn [[Alexander Fleming]] [[peinicillin]] agus ag an am sin mhill an frithbheathach seo an-chuid bhaictéar go fíor-éifeachtach.  Measadh ag an am agus ar feadh i bhfad ina dhiaidh sin go raibh [[cógas]] lán-éifeachtach ag an gcine daonna chun na galair go léir a tharlaíonn de bharr baictéar a chloí.  Ach ní mar a shíltear a bítear.  Is amhlaidh a chúlthroid na baictéir ar shlí a thuigtear anois a bheith bunaithe ar chineálacha baictéar a bhí frithbheartach i gcoinne na peinicilline, ionas gur tháinig na cineálacha sin chun treise díreach nuair a milleadh na cineálacha eile.  Faoi seo tá suas le 50% de na baictéir a chuireann tús le galruithe i gconair an mhúin lán-fhrithbheartach i gcoinne pheinicilline.

Ní fheidhmíonn na frithbheathaigh atá go hiontach i gcoinne baictéar, i gcoinne víreas ar chor ar bith.  Ach freagraíonn an córas imdhíonach ionradh víris ar dhá bhealach.  Táirgeann an córas [[antasubstaintí]] a ghabhann na víris mar [[antaigin]]í.  Cuimhníonn an córas ar conas na hantasubstaintí seo a dhéanamh ar feadh i bhfad tar éis an ghalraithe thosaigh.  Chomh maith leis sin táirgeann an córas imdhíonach [[inteirféarón]], próitéin ar leith a chuireann cosc ar scaipeadh an víris go dtí cealla sláintiúla.


===An córas imdhíonach===

Is é an córas imdhíonach an córas inmheánach sa chorp daonna a dhéanann an corp a chosaint i gcoinne baictéar agus víreas.  Nuair a dhéanann baictéir nó víris ionradh ar an gcorp tagann cealla bána na fola timpeall orthu agus cruthaíonn siad antasubstaintí ar leith chun iad a ionsaí.  Déanann na cealla bána na hionraitheoirí neamhurchóideach nó daingníonn iad go dtí go n-itheann na cealla bána iad amach is amach.  Fanann na hantasubstaintí seo sa chorp le blianta tar éis ionradh baictéar nó víreas, ionas go mbíonn an corp réidh b’fhéidir ar feadh saol an duine ina dhiaidh sin, chun cosaint i gcoinne an ghalair sin agus fiú an galar sin a sheachaint.  Tá galair áirithe víreas ann áfach, AIDS mar shampla, a mhilleann na cealla gníomhacha sa chóras imdhíonach agus a fhágann an corp gan chosaint i gcoinne a lán [[galar tógálach]] agus cealla ailseacha.

Is é atá i gceist nuair a imdhíontar an corp le vaicsín de ghalar ná an corp a spreagadh chun antasubstaintí ar leith a chruthú le cealla neamhurchóideacha den ghalar sin.  Fanann na hantasubstaintí seo san fhuil ar feadh na mblianta chun cosaint i gcoinne an dhrochghalair sin.

==Antaiginí agus antasubstaintí==

Aon ábhar eachtrannach cosúil le víreas a spreagann córas imdhíonach an choirp chun antasubstaintí a chruthú, nuair a théann sé isteach sa chorp, tugtar [[antaigin]] ar a leithéid.  De ghnáth treánn aintiginí an corp greamaithe le baictéir nó le [[Pailin|pailín]]í agus is mar fhreagairt orthu sin agus chun an corp a chosaint a dhéanann an córas imdhíonach na hantasubstaintí.

==Antashubstaintí==

Próitéiní is ea na hantasubstaintí a chruthaítear san fhuil mar fhreagairt ar phróitéiní eachtrannacha chun iad a chealú nó chun imdhíonadh a sholáthar ina gcoinne.  Taistealaíonn siad den chuid is mó le himshruthú na fola, agus mar a bheadh diúracáin dhírithe iontu, seachnaíonn siad cealla sláintiúla agus déanann siad ar bhaictéir nó ar víris chun iomaíocht leo agus iad a chur ar ceal.  Is féidir le córas imdhíonach an choirp níos mó ná milliún antasubstaint éagsúla a chruthú.

==Antashubstaintí monachlónacha==

Tá an-chuid taighde déanta ar [[Antashubstaint mhonaclónach|antasubstaintí monaclónacha]], a déantar ar shlí éigin taobh amuigh den chorp, mar shampla in ullmhuithe de chealla ar leith nó in ainmhithe beaga, agus a instealltar san imshruthú fola.  Ba deacair dóthain de na hantasubstaintí a dhéanamh ar bhonn tráchtála ar an mbealach bitheolaíoch seo.  Níl ach móilíní gabhlógacha sna hantasubstaintí monachlónacha agus faoi seo tá siad á dhearadh le ríomhairí agus á thógáil ar bhealach, ar a dtugtar innealtóireacht mhóilíneach, chun go bhfuil seans maith ann gur féidir an cruth agus an méid is gá a sholáthar d’othar ar bith le galar ar bith.  Piléar draíochta i ndáiríre a bheadh in a leithéid, má éiríonn leis an bplean.

==Gáma-globailín==

Próitéiní ar leith a iompraíonn antasubstaintí na fola is ea na gáma-ghlobailíní.  Aonraítear amach as [[séiream]] fhuil téarnamhaigh agus as an slánadh iarbhreithe é agus úsáidtear é mar [[Cóir leighis|chóir leighis]] i gcoinne na [[Bruitíneach|bruitíní]], an [[Polaimiailítis|pholaimiailítis]], na heipitéise tógálaí agus galar eile tógálacha.

==Inteirféaróin==

Is cuid de chóras cosanta an choirp i gcoinne víreas iad inteirféaróin chomh maith le hantasubstaintí.  Nuair a ghalraítear cealla daonna le víreas, cruthaítear próitéiní ar leith sna cealla sin agus idirleathann siad isteach i gcealla eile mórthimpeall.  Tagann na cealla a bhfaigheann na próitéiní seo le bheith frithsheasmhach i gcoinne an víris seo de bhrí go gcuireann an próitéin idirleata isteach ar iarrachtaí an víris atáirgeadh nó macasamhlú taobh istigh de na cealla sin.  Táthar ag iarraidh inteirféaróin shaorga a úsáid chun dul i gcoimhlint le galruithe víreas agus fiú le hailse, ach de bhrí go bhfuil droch-thaobhthorthaí ag baint leo, ní mór an dul chun cinn atá déanta go dtí seo.  

==Vacsaíní==

Córacha leighis iad seo a spreagann an corp chun antasubstaintí a chruthú a dhíreodh ar agus a d’ionsódh galrú ar leith.  Den chuid is mó is é a bhíonn i [[vacsaín]] ná dáileog éadrom den ghalar, is é sin baictéir nó víris lagaithe nó mharbha den ghalar.  Tar éis an bhabhta éadroim sin den ghalar, fanann na hantasubstaintí sa chorp chun cosaint a sholáthar i gcoinne an ghalair sin aon am ina dhiaidh sin.  Le déanaí táthar in ann mír bheag den víreas a úsáid chun an fhreagairt imdhíonach a spreagadh agus laghdaíonn sé seo an baol beag go spreagfadh an víreas iomlán lag [[frithghníomhú]] baolach i ndaoine áirithe.

Ba sa bhliain 1798 a d’fhionn an dochtúir Sasanach, [[Edward Jenner]] gur féidir daoine a imdhíonadh i gcoinne víris amháin le víreas eile.  Is amhlaidh a thaispeáin sé gur féidir an [[Bolgach|bholgach]] mharfach a sheachaint i ndaoine le h[[ionaclú]] den víreas [[bolgach bó]], atá baolach do [[Bó|bha]] ach nach bhfuil baolach do dhaoine.  Is ón ainm Laidineach don bholgach bó, ''vaccina]], a d’ainmnigh Jenner an próiseas seo vacsaíniú.  Ina dhiaidh sin fuair Louis Pasteur amach de thaisme gur féidir foirm ghéar de ghalar a athrú ina fhoirm éadrom tríd an miocrorgánach is cúis leis a lagú le teas, mar shampla.  Uaidh sin d’fhéadfaí an fhoirm éadrom den ghalar a úsáid chun imdhíonadh a sholáthar.  Is ar an mbonn seo a shaothraigh Pasteur vacsaíní i gcomhair raon leathan galar.

==Aicídí dúchasacha==

Tarlaíonn aicídí dúchasacha de bharr lochtanna nó easnaimh i ngéinte áirithe an duine.  Tá níos mó ná 2000 de na haicídí seo a bhfuil géin amháin mar bhun leo.  

Is féidir an dóchúlacht go bhfaigheadh leanbh aicíd mar seo a ríomh ó stair clanna na dtuismitheoirí, ó thástáil géinte na dtuismitheoirí agus ó thástáil na gcealla a bhfaightear sa [[sreabhán]] aimníneach.  Tugtar [[aimnínpholladh]] ar an bpróiseas a úsáidtear chun sampla den sreabhán aimníneach a fháil le snáithín ón sac ina bhfuil an féatas i mbroinn a mháthar.  Cuirfidh mapáil na ngéinte i scéim an ghéineoim dhaonna go mór le cruinneas na réamhinsinte ar aicídí dúchasacha.   

Tá raon leathan aicídí dúchasacha ann, agus is iad seo a leanas cuid de na cinn is forleithne.

===Aicíd Tay-Sachs===

Easnamh einsím ar leith sa chóras néarógach atá san [[Galar Tay-Sachs|aicíd seo]] a tharlaíonn do Ghiúdaigh ó Oirthear na hEorpa agus do dhaoine a bhfuil cuid den tsinsearacht sin acu. Maraíonn sí an leanbh taobh istigh de cheithre bliana.

===Feinilcéatanúiréa===

Easnamh einsím a chabhraíonn le díbriú an aimínea-aigéid, [[feiniolailinín]], as an gcorp, is bun leis an [[Feinilcéatanúiréa|aicíd seo]].  Tá gá le feiniolailinín sa chorp ach tarlaíonn droch-éalang mheabhrach má tá an iomarca de sa chorp.  Is féidir an leanbh a thástáil go luath tar éis a bhreithe, féachaint an bhfuil an aicíd seo aige agus is féidir í a leigheas, nó ar a laghad a láimhseáil, le cothú ina bhfuil ar éigin dóthain feiniolailinín.

===Anaemacht chorrán-chille===

Ní tharlaíonn an [[Anaemacht chorrán-chille|aicíd seo]] ach do dhaoine gorma.  San aicíd seo tá locht sna móilíní [[haemaglóibin]]e a iompraíonn an [[ocsaigin]] i gcealla dearga na fola, ionas go bhfuil na cealla díchumtha ina gcorráin agus go mbriseann an-chuid de na cealla seo.  Go minic calcann na cealla briste seo fuilfheadáin bheaga, rud a chuireann isteach go mór ar imshruthú na fola agus ar sholáthar oscaigine do na fíocháin.  Déanann sé seo dochar do na fíocháin agus faigheann mór-chuid na n-íobhartach bás roimh fiche bliain d’aois.

===Anaemacht Cooley===

Aicíd an-chosúil le hanaemacht chorrán-chille is ea [[ainéime Cooley]], a bhuaileann daoine de shinsearacht ón [[An Mheánmhuir|Mheánmhuir]].

===Fibreóis chisteach===

Buaileann an aicíd seo daoine de shinsearacht ón Eoraip Thuaidh agus mar thoradh uirthi, ní fheidhmíonn na faireoga seileacha ná faireoga eile i gceart.  Thar am bailíonn múcas tiubh in aerphasáistí na [[scamhóg]], rud a chuireann isteach ar an ionanálú agus a chuireann tús le hionfhabhtuithe sna scamhóga.

===An ailse===

Tá níos mó ná céad saghas aicíde ann a dtugtar [[ailse]] orthu agus is cúis bháis í ailse i níos mó ná 20% de bhásanna in Éirinn.  Is i méid atá minicíocht na hailse sa tír seo le linn an chéid seo.  

De ghnáth fásann agus atáirgeann cealla an choirp—sa chraiceann, sna [[Matán|matáin]], sna [[cnámh]]a—ar mhodh rialta stiúrtha faoi rialú na ngéinte, chun tuilleadh cealla den saghas céanna a chruthú.  Is mar seo a fhásann an corp agus a dheisíonn fíocháin tar éis ghortaithe.  Ach uaireanta tarlaíonn atáirgeadh neamhrialta agus cruthaítear siad nó [[sceachaill]].  Nuair is mall fás agus leathadh an tsiada, tugtar siad éadrom air.  Is eiseamláir iad [[Faithne|faithní]] agus [[Ball dobhráin|baill dhobhráin]] dá leithéid.  Tugtar siad urchóideach ar shiad a leathann trí insíothlú isteach i bhfíocháin eile nó a théann isteach in imshruthú na fola agus a neadaíonn agus a fhásann siada in áiteanna eile ar fud an choirp.  Spré a thugtar ar an bpróiseas coilínithe seo.

Tugtar údar ailse nó [[carcanaigin]] ar ghníomhaí a chuireann tús le hailse agus faoi seo tá an-chuid díobh seo ar eolas, ina measc caitheamh tobac, deatach tionsclaíoch, X-radaíocht, [[gámaradaíocht]], radaíocht ultraivialait, an-chuid dathanna agus [[aispeist]].  Tuigtear go gcuireann carcanaigin bun le hathruithe i ngéinte cille agus uaidh sin go spreagann na géinte athraithe an fás neamhrialta ailseach.

Le roinnt bliana anuas, is ar dhrugaí ciotatocsacha a bhí lucht leighis ag brath leis na cealla ailse a mharú.  Ach tá treo na taighde dírithe anois ar staidéar na n-[[oncaigéin]]te, i.e. géinte na hailse, agus ar a dtorthaí próitéine siúd.  Séard atá á lorg anois mar leigheas ná ceimiceáin a bheadh gníomhach ina n-aghaidh siúd.

==Oncaigéinte==

Is géinte iad seo atá rud beag éagsúil le gnáthghéinte ionas go gcuireann siad tús le sceachillí.  Ciallaíonn an réimír &quot;onca(i)&quot; baint le sceachaill.  Fuarthas amach le blianta beaga anuas go bhfuil géinte i ngach chill de gach ghné bheo, ar féidir iad a thiontú ina gcúis ailse tríd athruithe dá laghad a dhéanamh orthu. Is próta-oncaigéinte iad seo agus nuair atá siad athraithe is [[oncaigéin]]te iad.  Meastar gur féidir an t-athrú seo sna géinte a bheith chomh beag le &quot;litir&quot; nó &quot;giotán&quot; amháin i gcódón amháin sa chód géiniteach ann.

==SEIF==

Galar marfach is ea SEIF (AIDS) ina mhilltear cuid de chealla bána na fola (na [[limficít]]í) sa chorp ionas go lagaítear an [[córas imdhíonach]] agus cumas an choirp é féin a chosaint.  Tá an galar SEIF ([[Siondróm Easpa Imdhíonachta Faighte]]) ag leathadh go tapa ar fud an domhain, agus is ag dul in olcas i gcónaí atá an scéal.  Tá ar eolas le deich mbliain anuas gurb é an víreas HIV ([[Víreas easpa imdhíonachta daonna|Víreas Easpa Imdhíonachta Daonna]]) is cúis amháin le AIDS ach tá an tuairim ann freisin gur féidir go bhfuil cúiseanna eile le AIDS.  Is féidir duine a bheith galraithe ag HIV agus gan AIDS a bheith air, ach bíonn gach baol ann go dtiocfaidh AIDS amach is amach air, ar ball.

Nuair a bhíonn duine galraithe ag AIDS bíonn sé i gcónaí ag troid le galar i ndiaidh galair, mar is féidir le baictéir, is cuma cé chomh neamhurchóideach iad go hiondúil, teacht isteach ina chorp ceal córais imdhíonaigh.

Tá tréaniarracht ar siúl ag taighdeoirí ar fud an domhain chun teacht ar leigheas.  Is é an chéad sprioc tábhachtach a bhaineadar amach ná an víreas HIV a aonrú agus a iniúchadh.  Faoi mar a tharla, ní víreas simplí atá ann ach víreas de chineál ar leith ar a dtugtar [[reitrivíreas]], agus meastar go bhfuil an struchtúr aige níos coimpléascaí ná struchtúr víris ar bith eile dá bhfacthas riamh.  Ach tá an struchtúr sin déanta amach anois agus is mór an chabhair é sin.  Is é an chéad aidhm eile atá ag an lucht taighde ná cur isteach ar shuíomha áirithe sa struchtúr.  Mar shampla, táthar tar éis dhá einsím ar leith a aonrú ón víreas—einsímí a bhaineann le HIV amháin agus nach mbaineann le haon víreas eile; anois más féidir teacht ar cheimiceáin a mhillfeadh ceachtar den dá einsím sin, cuirfear bac le macasamhlú an víris.

Cheana féin tá an ceimiceán [[aisíditímidín]] (AZT) a chuireann isteach rud beag ar cheann de na heinsímí siúd, á úsáid mar leigheas.  I gcás daoine a bhíonn galraithe ag HIV, measann a lán taighdeoirí go gcuireann sé feabhas ar an saol a bhíonn acu agus go gcuireann sé síneadh leis an bhfaoiseamh a bhíonn acu sula dtagann AIDS iomlán orthu.  Ní bhíonn sé chomh feidhmiúil céanna in aghaidh AIDS; bíonn droch-thionchar aige ar chúrsaí fola an othair agus chomh maith leis sin tagann athruithe ar an víreas féin le himeacht ama, sa chaoi gur beag ná go ndéantar víreas nua de—víreas nach mbíonn an fheidhm chéanna ag AZT ina aghaidh.  Mar sin féin tugann cás AZT dóchas beag do na taighdeoirí gur féidir srian a chur le HIV, murab ionann agus AIDS féin.

==Innealtóireacht ghéiniteach==

Láimhseáil agus athchóiriú an ábhair ghéinitigh trí theicnící fisiceacha, ceimiceacha agus bitheolaíocha, chun tréithe dúchasacha a athrú, atá i gceist in [[innealtóireacht ghéiniteach]].  Tugtar géinspladhsáil agus teicneolaíocht DNA athchuingrigh air seo freisin.  A luaithe agus a bhí teicnící ann chun an cód géiniteach a aimsiú tosaíodh ar shlite a shaothrú chun an cód a athrú agus na géinte a bheartú.  San innealtóireacht ghéiniteach baintear feidhm as einsímí ar leith chun géin de chuid orgánaigh amháin a ghearradh amach agus a spladhsáil nó a athchuingriú isteach san ionad ceart in DNA orgánaigh eile.  Ansin feidhmíonn an t-orgánach faighteora chun treoracha na géine nua a chur i gcrích.  


===Eiseamláir d’innealtóireacht ghéiniteach chun inslin dhaonna a mhonarú===

Déantar [[inslin]] dhaonna i gcomhair diaibéiteach trí bhíthin bhaictéar ina bhfuil na géinte cuí daonna spladhsáilte.  Is éard an baictéar Escherichia Coli (E. Coli) atá i láthair go flúirseach sa [[stéig]] dhaonna, a úsáidtear sa mhonarú seo.  Mar a dúradh roimhe níl aon núicléas i mbaictéar agus is amhlaidh atá cuid den DNA ann ina bhfáinní ar a dtugtar plasmaidí.  Chun an ghéinspladhsáil a chur i gcrích, baintear plaismidí amach as na cealla den E. Coli ar dtús agus measctar iad le heinsím ar leith a ghearrann na fáinní ag ionad ar leith.  I bpróiseas eile measctar DNA as cealla daonna le heinsím eile a ghearrann amach na géinte a fheidhmíonn mar chód i gcomhair insline.  Ansin measctar an dá [[Tuaslagán|thuaslagán]] seo le chéile chomh maith le heinsín eile ar leith ar a dtugtar liogás, a fheidhmíonn chun na géinte i gcomhair insline a nascadh isteach sna fáinní plasmaide agus na fáinní a iomlánú arís.  Ansin tugtar na plasmaidí ciméaracha seo ar ais isteach i gcealla E. Coli.  Clónaítear na cealla E. Coli nua seo chun na billiúin díobh a chruthú agus táirgeann na cealla E. Coli seo inslin dhaonna go rialta leanúnach sa mheán cothaithe ina bhfuil siad.

==Alfa-inteirféarón==

Tá aicme amháin inteirféaróin, an t-alfa-inteirféarón atá éifeachtach mar chóir leighis i gcoinne heipitéise, leoicéime ar leith agus ailse ar leith fola.  Táthar ag tuar go mbeidh a leithéid áisiúil chun othair le AIDS a chóireáil freisin.

Déantar méid mór den alfa-inteirféarón ar mhodh cosúil leis an mhodh monarú insline thuas.  Nuair a chuirtear sa chorp é is amhlaidh a ghríosaíonn an t-alfa-inteirféarón athchuingreach géinte a tháirgeann próitéiní a chuireann isteach ar mhacasamhlú an víris.  Modhnaíonn an t-alfa-inteirféarón feidhmiú an chórais imdhíonaigh freisin, rud a chuireann leis an gcosaint fhrithvíreasach agus a choisceann fás ailsí.  Tá an-chuid thaighde mar sin ar siúl san innealtóireacht ghéiniteach chun drugaí bunaithe ar alfa-inteirféaróin agus a bheidh éifeachtach sa chóras imdhíonach a fháil amach.

==Scéim an ghéineoim dhaonna==

Seo scéim chomhoibritheach i measc a lán bitheolaithe i Meiriceá agus i dtíortha eile, na géinte go léir ar gach cromasóm daonna a mhapáil, is é sin an cód iomlán den chéad míle ghéin a threoraíonn an neach daonna a scaoileadh.

Tá na géinte seo suite go randamach feadh timpeall cúpla méadar de na móilíní déhéilicse DNA atá lúbtha arís agus arís eile ar a chéile i gcrómasóim gach cille, ach amháin na cealla dearga fola, sa chorp daonna.  Is é atá i gceist ná gach géin díobh seo a aimsiú, a seoladh ar na crómasóim a fháil amach agus a chomhdhéanamh bithcheimiceach, na péirí núicléitídí agus a n-ord sa ghéin, a dhéanamh amach.  Tá suas le trí bhilliún péirí núicléitídí i gceist ina iomláine.  Tar éis timpeall trí bhliain de thaighde ar an scéim ní raibh ach timpeall 4% de na géinte aimsithe agus mapáilte agus meastar go leanfaidh an scéim seo ar feadh deich mbliain eile ar a laghad.

Trí úsáid a bhaint as na teicnící céanna atá in úsáid chun an cód géiniteach daonna a mhapáil, tiocfaidh ionannú géiniteach chun foirfeachta i gcúrsaí dlí agus eile.  Tiocfaidh feabhsú nó athrú na ngéinte daonna chun cinn freisin.

==Teiripe ghéiniteach==

Is é atá i gceist in dteiripe ghéiniteach ná géinte ar leith nua a insealbhú i ndaoine nó in ainmhithe eile nó i bplandaí chun easnamh éigin géiniteach, mar a bhíonn ann in aicíd dhúchasach, a leigheas nó a cheartú.  

I dteiripe shómach is é a bheadh i gceist ná cuid de cealla cuí an choirp a bhaint amach agus iad a chóireáil ar shlí cosúil leis na cealla E. Coli i gcás monarú inslin chun na géinte fabhtacha a bhaint amach agus géinte sláintiúla a chur ar ais ina n-áit.  Ansin clónófaí na cealla ceartaithe agus insealbhófaí ar ais sa chorp iad.

I dteiripe ghnéasach bheadh ceartú na ngéinte le déanamh in ubhán na máthar agus i speirmeacha an athar roimh iad a chur le chéile chun an t-ubhán a thoirchiú.

==Feabhsuithe ar bharraí agus ar stoc==

Go dtí seo táthar tar éis géinte a bhaint amach as baictéir atá frithbheartach i gcoinne féaraicídí agus iad a spladhsáil isteach i síolta tobac, rud a dhéanann an planda seo i bhfad níos frithbheartaí i gcoinne fhéaraicídí ná mar atá an gnáth-thobac.  Mar thoradh air seo is féidir fiailí a dhíothú i bhfad níos iomláine ná go dtí seo le níos mó de na ceimiceáin seo, agus ina dhiaidh sin barr tobac níos mó a fháil.

Níl dabht ach go mbeidh buntáistí i bhfad níos mó ná seo le fáil i gcásanna barraí bia, bíodh is nach bhfuil a leithéid fós ar an mhargadh.

Tá an-chuid oibre ar siúl ar ghéinte atá frithbheartach i gcoinne aicídí áirithe a athchuingriú isteach i bplandaí.  Chomh maith leis sin tá na baictéir, na víris agus na seadáin eile a chónaíonn ar phlandaí bia á mhodhnú ar mhodh géiniteach chun feidhmithe eile - cosaint i gcoinne seaca, ceapadh nítrigine agus a lán eile - a insealbhú sna horgánaigh seo mar chosaint agus chabhair don bhunphlanda.

Tá taighde forleathan ar siúl freisin i bhfeidhmiú innealtóireachta géinití ar ainmhithe bia, trí ghéinte eile a iomportáil isteach iontu, chun iad a dhéanamh níos fribheartaí i gcoinne aicídí agus an táirgeadh feola a dhéanamh níos éifeachtaí agus níos saoire.  Is cinnte go dtiocfaidh an-chuid feidhmiúchán eile chun tosaigh as seo amach.


==Ceisteanna morálta/eitice==

Is ag a tús atá an obair seo ar fad.  Is ceist bhunúsach eitice agus fhealsúnachta agus mhoráltachta í an cumas nua seo ag daoine, cur isteach chomh scioptha sin ar na próisis dhúchasacha agus struchtúr géiniteach ár ngné féin fiú a athrú.  Is féidir a rá nach bhfuil ar éigin tosaithe ar na fadhbanna seo a phlé go forleathan.

I dtús ré na hinnealtóireachta géinití agus de bhrí go n-úsáidtí - agus go n-úsáidtear - an baictéar E. Coli an oiread sin san obair, bhí an-imní go gcruthófaí aicmí baolacha den bhaictéar seo agus gur féidir go mbeadh eipidéimí dochloíte dá bharr.  Go dtí seo níor tharla a leithéid agus tá rialacha dochta i réim i ngach tír chun an taighde seo a bhainistiú go slán sábháilte.

Ach an bhfuil sé inghlactha aicmí nua ainmhithe - beithígh, caoirigh, madraí agus eile - a chruthú ?  Cad iad na hathruithe in ainmhithe a bheadh inghlactha ?  Cad iad na teorainneacha a bheidh leis an obair seo ?  Mar shampla táthar tar éis géinte daonna a stiúrann déanamh hormón fáis a spladhsáil i muca chun níos mó feola trua a tháirgeadh ar níos lú bia.  B’fhéidir gur inghlactha é sin ar bhonn trádálach ach cá chríochnóidh an próiseas seo ?  Cá mbeidh an teorainn idir an rud daonna agus an rud neamhdhaonna amach anseo ?

Is féidir ceimiceáin fhíor-nimhneacha a chruthú trí innealtóireacht ghéiniteach agus uaidh sin córais mhíleata bhitheolaíocha nach raibh a leithéidí riamh ar domhan a chur ar bun.  Cá chuirfear stop leis na saothruithe seo nó an gcuirfear stop leo ar chor ar bith ?

Más féidir aicídí dúchasacha a réamhinsint cé a chinnfidh cad atá le déanamh leis an eolas ?  Cad iad na rialacha a chuirfear i gcrích ar theiripe ghéiniteach ?  Mar bharr air sin, má tá an t-eolas ar fáil chun dea-ghinic a chleachtadh, chun daoine intleachtacha nó daoine láidre nó daoine dathúla nó fir amháin nó mná amháin nó daoine le pé gnéithe is mian a roghnú, cé a roghnóidh ?


==Achoimriú==

Is teicneolaíocht chumasach fhadtéarmach í an innealtóireacht ghéiniteach arbh fhéidir an-chuid shochair agus an-chuid dochair a theacht aisti.  Músclaíonn an teicneolaíocht seo ceisteanna ní hamháin do na heolaithe féin ach do gach éinne a chumhdaíonn agus a chloíonn le bunluachanna éigin daonna.  Ní féidir iad a shéanadh agus ní ceart iad a shéanadh.

Ba chóir agus ba cheart na ceisteanna a bheith os comhair an phobail.  Ba chóir agus ba cheart go mbeadh na bunfhíricí i leith na teicneolaíochta seo ina ndual lárnach de gach córas oideachais amach anseo.


==Leabharliosta==

J. Newell, ''The Gene Splicers'', W H Allen, Londain, 1989.
H. Schneider &amp; L Schneider, ''Dictionary of Science for Everyone'', Bloomsbury, Londain, 1990.

==Naisc sheachtracha==
{{commonscat}}
*{{Dmoz|Science/Biology/Cell_Biology|Cell Biology}}

[[Catagóir:Bitheolaíocht cheallach]]</text>
      <sha1>fgu41c9d2gcxmt98mzv3ze8zal5qewk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Judge Dredd</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59213</id>
    <revision>
      <id>1210118</id>
      <parentid>1104743</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:44:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>litriú neamhchaighdeánach</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1511" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Carachtar}}

Is duine ficseanach é '''Judge Joseph Dredd''' a bhíonn le feiceáil i roinnt greannán, scannán agus físchluichí. Scaoileadh an chéad fhoilsiú den scannán ''Judge Dredd'' sa bhliain 1977. Ba é Rebellion Developments, sa [[An Bhreatain Mhór|Bhreatain]], an teach foilsitheoireachta. Chruthaigh John Wagner agus Carlos Ezquerra Judge Dredd. Bhí Judge Dredd curtha in iúl in dhá scannán: ''Judge Dredd'' (1977) agus arís in ''Dredd'' (2012). 

Is é Judge Dredd an breitheamh sa cheantar Mega City One. Ní obair éasca é sin in aon chaoi. Bíonn sé ag obair mar bhreitheamh agus ar an gcoiste cúirte. Is gluaisteánaí é Judge Dredd, tiománann sé rothar mótair darbh ainm Lawmaster. Úsaideann sé gunnaí speisialta agus caitheann sé [[clogad]].

Tá Judge Dredd ina chónaí i saol iar-apacailipteach. Tá an talamh lasmuigh de na cathracha raidighníomhach agus neamhthorhúil. Do cheann féin a chur i mbaol má chónaíonn tú i ngar do  bhallaí na cathrach mar éireoidh tú tinn nó ciorraithe. Tá a lán coireachta i ngach cathair agus mar sin, ba chúis sin le cruthú na &quot;Judges&quot;, Judge Dredd ina measc.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

==Naisc sheachtracha==
* [http://comicsbulletin.com/35-years-2000-ad-and-judge-dredd/ 35 bliana de 2000AD agus Judge Dredd, ''Comics Bulletin''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141110190203/http://comicsbulletin.com/35-years-2000-ad-and-judge-dredd/ |date=2014-11-10 }}

[[Catagóir:Sárlaochra]]</text>
      <sha1>fnve6n0c69m22eu4krgjyk0gzpo78uq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vicente Aleixandre</title>
    <ns>0</ns>
    <id>61417</id>
    <revision>
      <id>1210113</id>
      <parentid>1185418</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:36:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1202" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[File]] [[Spáinnigh|Spáinneach]] ab ea '''Vicente Pío Marcelino Cirilo Aleixandre y Merlo''' ([[1898]] – [[1984]]). Rugadh é ar an 26ú d'Aibreán i gcathair [[Sevilla]] agus fuair sé bás ar an 13ú lá de mhí na Nollag i [[Maidrid]] na [[An Spáinn|Spáinne]]. 

Bhí sé ina bhall de ''{{lang|es|Generación del 27}}'' ([[An Ghaeilge|Gaeilge]]: 'Glúin de 27'), gluaiseacht liteartha Spáinneach a bhí gníomhach idir 1923 agus 1927. Bronnadh ''{{lang|es|Premio Nacional de Poesía}}'' (Gaeilge: 'Duais Náisiúnta na Filíochta') ar a chnuasach filíochta ''{{lang|es|La destrucción o el amor}}'' (Gaeilge: 'An Millteanas nó an Grá') sa bhliain 1934. 

Bronnadh [[Duais Nobel na Litríochta]] air sa bhliain [[1977]]. Ball de ''{{lang|es|Real Academia Española}}'' (Gaeilge: 'Acadamh Ríoga Spáinneach') a bhí ann leis, ba í 'Cathaoir an O' a bhí aige idir 1950 agus 1984.

== Féach freisin    ==

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:Aleixandre, Vicente}}
[[Catagóir:Filí Spáinneacha]]
[[Catagóir:Daoine LADT]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1898]]
[[Catagóir:Básanna i 1984]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Dhuais Nobel na Litríochta]]</text>
      <sha1>10wbmqgvkbz16ecw8z1tb2rz2k3l7yk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sebastiano Serlio</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63468</id>
    <revision>
      <id>1210129</id>
      <parentid>1169778</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T20:24:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tráchtas ailtireachta */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14072" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Image:Serlio 5 orders peake.png|thumb|right|150px|Liosta Serlio de na Cúig Ord Ailtireachta.]]

Ailtire Iodálach [[Gothaíochas|Gothaíoch]] ba ea '''Sebastiano Serlio''' (6 Meán Fómhair 1475 - c. 1554) agus é ina dhuine den mheitheal Iodálach a bhí ag tógáil Phálás Fontainebleau. Chuidigh sé leis an ord clasaiceach ailtireachta a chinntiú i dtráchtas clúiteach dar theideal ''I sette libri dell'architettura'' (&quot;Seacht Leabhar na hAiltireachta&quot;) nó ''Tutte l'opere d'architettura et prospetiva'' (&quot;Na Saothair Uile faoi Ailtireacht agus faoi Pheirspictíocht&quot;).

==Beatha==
Rugadh Serlio in [[Bologna]] agus bhain sé an Róimh amach i 1514. D’oibrigh sé i saotharlann [[Baldassare Tommaso Peruzzi|Baldassare Peruzzi]], mar a raibh sé go dtí gur chuir [[Creach na Róimhe (1527)]] gach tionscadal ailtireachta ar fionraí ar feadh tamaill.  Chuaigh sé i mbun ceirde mar phéintéir ar dtús. Bhí sé ina chónaí sa Veinéis ó thimpeall 1527 go dtí an chéad chuid de na 1540í agus is beag rian a d’fhág sé ann.

[[Image:SerlioChurchFacade.jpg|thumb|right|Bhuanaigh samhail Serlio d’éadan eaglaise i 1537 cruth eaglasta a mhair anuas go dtí 18ú haois.]]

Is éard a bhí i samhail Serlio d’éadan eaglaise leagan eagraithe clasaiceach den bhealach nua a bhí ann chun éadan a chur ar eaglais a raibh corp ard aige agus boghta air, agus taobhranna ísle aige. B’ionann seo agus éadan clasaiceach a chur ar fhoirm Ghotach, mar a rinne [[Leon Battista Alberti|Alberti]] le Santa Maria Novella i bhFlórans (c. 1458). Smaoineamh é a bhí á phlé go forleathan sna 1530s agus é le haithint ar chló roinnt eaglaisí, ach d’fhág greanadh adhmaid Serlio i lámh gach ailtire é. 

Mar innealtóir sibhialta dhearadh sé daingin.

Ba iad foilseacháin Serlio a tharraing aird [[François I na Fraince]] air. Iarradh air teacht chun na Fraince chun comhairle a thabhairt i dtaobh thógáil agus mhaisiú Phálás Fontainebleau. Ghlac sé le roinnt coimisiún príobháideach, cé nach maireann díobh i bhfoirm inaitheanta ach an Château d'Ancy-le-Franc, a tógadh i 1546 in aice le Tonnerre sa [[An Bhurgúin|Bhurgúin]].   

Fuair Serlio bás timpeall 1554 in Fontainebleau tar éis dó blianta deireanacha a shaoil a chaitheamh in [[Lyon]].

==Tráchtas ailtireachta==

Ba é tráchtas praiticiúil Serlio ar an ailtireacht is mó a chuaigh i bhfeidhm ar dhaoine. Cé gur scríobh  Leon Battista Alberti an chéad tráchtas fada ar an ailtireacht san Athbheochan (c. 1450, foilsithe i 1486),&lt;ref&gt;Alberti 1988, p.xvi,xviii&lt;/ref&gt; bhí sé i Laidin agus gan léaráidí. Scríobhadh é le hintinn daonnachtaithe léannta agus pátrúin a mhealladh chomh maith le hailtirí agus tógálaithe. Is amhlaidh gurbh é Serlio an chéad duine a bhain tairbhe as léaráidí maithe chun an téacs a shoiléiriú. Scríobh sé in Iodáilis agus d’fhoilsigh sé cuid leabhar le téacsanna comhthreomhara in Iodáilis agus i bhFraincis. Bhí a thráchtas le léamh ag ailtirí, ag tógálaithe agus ag ceardaithe.  

I réamhrá Leabhar IV deir Serlio gur cheart na rudaí fiúntacha atá ann a chur i leith Baldazzare Peruzzi.

:''{{lang|it|Di tutto quello, che trovarete in questo libro che vi piaccia, non darete già laude a me: ma si bene al precettor mio, Baldassar Peruzzi di Siena: il qual fu non solo dottissimo in quest’arte, e per teorica, e per pratica: ma fu ancor cortese, e liberale assai…}}''&lt;ref&gt; L’Auttore ai Lettori, Libro IV, ''Tutte l'opere d'architettura et prospetiva''&lt;/ref&gt; 

:''(Ná mol mise as an méid a thaitníonn leat sa leabhar seo: ach mol mo chomhairleoir, Baldassare Peruzzi ó Siena, mar ní amháin go raibh sé an-oilte ar an ealaín seo ó thaobh na teoirice agus an chleachta araon, ach bhí sé múinte agus leathan-aigeantach chomh maith…)''

Bhí Peruzzi chun tosaigh i mionstaidéar ar iarsmaí clasaiceacha, agus d’fhág sé a chuid dearaí ag Serlio. Ní fios, áfach, cén tionchar a bhí ag Peruzzi ar an saothar.&lt;ref&gt;Allardyce Nicoll: &quot;Sebastiano Serlio, 1475-1554&quot; in Hewitt 1958, lch 19.&lt;/ref&gt;


===Plean agus foilsiú===

{| class=&quot;infobox&quot;
|-
| || || ||4|| || || || || ||1537 An Veinéis   ||''{{lang|it|delle maniere de’ cinque ordini}}'' (“faoi na cúige chineál foirgneamh”)
|-
| || ||3|| || || || || || ||1540 An Veinéis   ||''{{lang|it|gl’edificii Antichi di Roma, e molti d’Italia}}'' (“foirgnimh ársa na Róimhe agus mórán eile san Iodáil”)
|-
|1||2|| || || || || || || ||1545 Páras    ||''{{lang|it|d’Architettura/di prospettiva}}'' (“faoin ailtireacht”/”faoin bpeirspictíocht”)
|-
| || || || ||5|| || || || ||1547 Páras    ||''{{lang|it|di diverse formi di Tempii sacri}}'' (“faoi chineálacha éagsúla teampall naofa”)
|-
| || || || || || || ||X|| ||1551 Lyon     ||''{{lang|it|cinquante porte}}'' (“caoga doras”)&lt;ref&gt;Chuir Serlio roimhe seacht leabhar a scríobh ach d’fhan leabhar 6 ina lámhscríbhinn, agus uaireanta tugtar &quot;Book VI&quot; air seo go mícheart, más de réir loighice é.&lt;/ref&gt;
|-
| || || || || || ||7|| || ||1575 Frankfurt    ||''{{lang|it|molti nobili edificii, tanto publici, come privati; e varie accidenti, che possono occorrere nello edificere}}'' (“mórán foirgneamh galánta idir phoiblí agus phríobháideach; agus fadhbanna a d’fhéadfadh titim amach i rith tógála”)
|-
| || || || || ||6|| || || ||1966 Milano    ||''Áitribh'' (foilseachán iarbháis; macasamhail lámhscríbhinne)
|-
| || || || || || || || ||Y||1994 Milano   ||''Faoi chuntas Phoilibias ar Leagan Amach Campa''
|-
| colspan=11 | Seo ord foilsithe na leabhar le hais ord uimhreach Serlio.&lt;ref&gt;Hart &amp; Hicks 1996, lch xxv&lt;/ref&gt;
|}

Faoi 1537, nuair a foilsíodh an chéad leabhar, bhí Serlio ag obair ar an tráchtas le deich mbliana ar a laghad agus bhí seacht leabhar déanta de aige. Níor foilsíodh i rith a shaoil ach na chéad chúig leabhar. D’fhan an séú ceann ina lámhscríbhinn go dtí an fichiú haois.&lt;ref&gt;Tá lámhscríbhinn de Leabhar VI san Avery Architectural Library, Columbia University. Tá lámhscríbhinn eile de Leabhar VI agus lámhscríbhinn de &quot; Faoi chuntas Phoilibias ar Leagan Amach Campa&quot; (a luaitear uaireanta mar &quot;Leabhar VIII&quot;) sa Staatsbibliothek, München.&lt;/ref&gt; Scríobh sé dhá leabhar eile ar féidir iad a lua mar aguisíní: ''Leabhar na nDoirse'', an leabhar deireanach a chuir sé i gcló, agus ''Faoi chuntas Phoilibias ar Leagan Amach Campa'', cur síos ar leagan amach campaí Rómhánacha nach cinnte ar críochnaíodh é ná cén bhaint atá aige leis na leabhair eile.

Ní fios cén teideal ba mhian le Serlio a thabhairt don saothar - ''D’Architettura'' (“faoin Ailtireacht”), b’fhéidir, cé gur ghearr gur tugadh don chéad leabhar é.&lt;ref&gt;Hart &amp; Hicks 1996, lch xxxix&lt;/ref&gt; Thugtaí na Cúig nó na Seacht Leabhar Ailtireachta ar bhailiúcháin dhifriúla, de réir an ábhair. Tugtar an teideal ''Tutte l'opere d'architettura et prospetiva'' do roinnt eagrán tábhachtach, cé nár foilsíodh na naoi leabhar (nó fiú na seacht leabhar) mar eagrán amháin nó gur tháinig aistriúchán Béarla dhá imleabhar amach idir 1996 agus 2001 &lt;ref&gt;Hart &amp; Hicks 2001, lch liv&lt;/ref&gt;

===Ábhar===

De réir uimhreacha, gluaiseann na leabhair ar aghaidh ó ábhar ginearálta go dtí sainábhar. 1: An bharrshamhail Eoiclidéach le sainmhínithe céimseatan na bpointí, na línte agus na bplánaí foirfe. 2: Bunfhoirmeacha tríthoiseacha an nádúir de réir theoiric na peirspictíochta. 3: Foirm fhoirfe na hailtireachta de réir an Phaintéoin agus fhoirgnimh “idéalaithe” an tseansaoil. 4: Rialacha na nOrd ón stíl Thuscánach go dtí na comhoird, mar atá siad le feiceáil i bhfothracha agus i dtéacs Vitruvius, agus fónamh uilíoch na nOrd chun doirse, tinteáin agus éadain pháláis a dhéanamh. 5: Úsáid na nOrd i dteampaill a chum Serlio féin. 6: Úsáid na nOrd i ndearadh tithe (de réir oird ó bhothán go pálás). 7: Fadhbanna a d’fhéadfadh a bheith ag ailtire.&lt;ref&gt;Hart &amp; Hicks 1996, lch xxvi&lt;/ref&gt;    
I ndeireadh an dara leabhar, &quot;Di Prospettiva&quot;, tá trí radharc amharclannacha (coiméideach, tragóideach, aorach), in éineacht le plean stáitse agus trasghearradh a raibh tionchar mór acu ar amharclannaíocht na hAthbheochana. 

Ó thaobh na haeistéitice de, tá Serio ar na chéad daoine a bhain feidhm as an abairt “belli arte” (“mínealaíona”).&lt;ref&gt;''Regole generali della architettura'',Leabhar IV: &quot;et ultimamente Leone X padre, et protettore di tutte le belle arti, et di tutti i buoni operatori…&quot;&lt;/ref&gt;

===Tionchar===

Chuaigh saothar Serlio go mór i bhfeidhm ar dhaoine sa Fhrainc, san Ísiltír agus i Sasana agus é ag cur stíl na hAthbheochana Iodálaí in iúl, agus ba ghearr go raibh sé ar fáil ina lán teangacha. Sholáthair a chuid pleananna d’fhoirgnimh Rómhánacha íomhánna úsáideacha a chuirtí i gcló go minic.

I gceann cúig bliana rinne an scoláire Pléimeannach [[Pieter Coecke van Aelst]] leaganacha neamhúdaraithe de Leabhar IV i bPléimeannais, i nGearmáinis agus i bhFraincis in Antuairp; ba dhóigh le Serlio nach raibh iontu ach leaganacha suaracha falsa, ach leathnaigh siad tionchar a shaothair.&lt;ref&gt;Hart &amp; Hicks 1996, lgh xxxii-xxxiii, 470.&lt;/ref&gt; Chuir dalta Coecke van Aelst, an t-ailtire agus innealtóir Ollannach [[Hans Vredeman de Vries]], maisiú Serlio in iúl lastuaidh de na hAlpa. Bunaíodh aistriúchán Béarla Leabhair I-V a d’fhoilsigh [[Robert Peake Mór|Robert Peake]] I Londain i 1611 ar leagan Ollainnise a foilsíodh in Amstardam I 1606 agus é bunaithe, mórán, ar aistriúchán Coecke van Aelst. Cé nach raibh san aistriúchán Béarla ach leagan de leaganacha eile ba é an t-eagrán Béarla ba chuimsithí de Serlio é ar feadh beagnach ceithre chéad bliain. Sheas sé in aghaidh ghreanadóireachtaí Ghothaíochas Antuairp, na rudaí ba mhó a spreag ailtireacht Sheaicibíteach.&lt;ref&gt;Hart &amp; Hicks 1996, lch xxxiv.&lt;/ref&gt;

D’fhoilsigh Juan de Ayala Leabhair III &amp; IV i Spáinnis i 1552 in [[Toledo]] leis na bunléaráidí.

==Nótaí==
{{reflist}}

==Tagairtí==
*Alberti, Leon Battista (1988) (aistrithe ag Joseph Rykwert, Neil Leach &amp; Robert Tavernor). ''On the Art of Building in Ten Books''. MIT Press. ISBN 0-262-01099-2

*Hart, Vaughan &amp; Hicks, Peter (1996). ''Sebastiano Serlio on Architecture'', Volume One: Books I-V of ''Tutte L'Opere D'Architettura et Prospetiva''. Yale University Press. ISBN 0-300-06286-9

*Hart, Vaughan &amp; Hicks, Peter (2001). ''Sebastiano Serlio on Architecture'', Volume Two: Books VI and VII of ''Tutte L'Opere D'Architettura et Prospetiva'', with ''Castrametation of the Romans'' and ''The Extraordinary Book of Doors''. Yale University Press. ISBN 0-300-08503-6

*Hewitt, Barnard (1958). ''The Renaissance Stage: Documents of Serlio, Sabbattini, Furttenbach''. University of Miami Press. (SBN 87024-004-8)

==Naisc sheachtracha==
*[http://www.rarebookroom.org/Control/serext/index.html Extraordinario libro di architettvra] 1560. Ón [http://www.loc.gov/rr/rarebook/ Roinn Leabhar Uathúil agus Bailiúchán Speisialta] ag Leabharlann na Comhdhála
*[http://www.rarebookroom.org/Control/serarc/index.html Regole generali di architetvra sopra le cinqve maniere de gliedifici]... 1537. Ón [http://www.loc.gov/rr/rarebook/ Roinn Leabhar Uathúil agus Bailiúchán Speisialta] ag Leabharlann na Comhdhála
*[http://www.rarebookroom.org/Control/serilt/index.html Il terzo libro, nel qval si figvrano...] 1540. Ón [http://www.loc.gov/rr/rarebook/ Roinn Leabhar Uathúil agus Bailiúchán Speisialta] ag Leabharlann na Comhdhála
* [http://www.palladiancenter.org/predecessors.html Palladio's Literary Predecessors] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181217055656/http://www.palladiancenter.org/predecessors.html |date=2018-12-17 }}
* [http://en.chateaudefontainebleau.net/ Château de Fontainebleau ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060617062754/http://en.chateaudefontainebleau.net/ |date=2006-06-17 }} (I mBéarla)

* '''Eagráin de ''Architettura'' Serlio ar líne '''
** ''Tutte l'opere d'architettura et prospetiva'' di Sebastiano Serlio, Bolognese, Dove si mettono in disegno tutte le maniere di edificii, e si trattano di quelle cose, che sono più necessarie a sapere gli Architetti [http://www.e-rara.ch/zut/content/structure/108882]
** [http://architectura.cesr.univ-tours.fr/Traite/Auteur/Serlio.asp?param=en Leabharliosta agus leabhair ar líne]
** Dutch: De vijf boeken van architecturen Sebastiani Serlii (Amsterdam, 1606) [http://igitur-archive.library.uu.nl/bijzcoll/2011-0202-200505/UUindex.html Book I] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110807042436/http://igitur-archive.library.uu.nl/bijzcoll/2011-0202-200505/UUindex.html |date=2011-08-07 }} [http://igitur-archive.library.uu.nl/bijzcoll/2011-0202-200507/UUindex.html Book II] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110807042450/http://igitur-archive.library.uu.nl/bijzcoll/2011-0202-200507/UUindex.html |date=2011-08-07 }} [http://igitur-archive.library.uu.nl/bijzcoll/2011-0202-200508/UUindex.html Book III] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110807042511/http://igitur-archive.library.uu.nl/bijzcoll/2011-0202-200508/UUindex.html |date=2011-08-07 }} [http://igitur-archive.library.uu.nl/bijzcoll/2011-0202-200510/UUindex.html Book IV] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110807042521/http://igitur-archive.library.uu.nl/bijzcoll/2011-0202-200510/UUindex.html |date=2011-08-07 }} [http://igitur-archive.library.uu.nl/bijzcoll/2011-0203-200459/UUindex.html Book V] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110807042540/http://igitur-archive.library.uu.nl/bijzcoll/2011-0203-200459/UUindex.html |date=2011-08-07 }}
** Béarla: [http://www.archive.org/details/firstbookeofarch00serl The Five Books of Architecture (London, 1611)] [[]]

{{DEFAULTSORT:Serlio, Sebastiano}}
[[Catagóir:Ailtireacht]]
[[Catagóir:Ailtirí Iodálacha na hAthbheochana]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1475]]
[[Catagóir:Básanna i 1554]]</text>
      <sha1>fqy4et41qfthkcwzky78s1vz9qwhgiv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fuath ban</title>
    <ns>0</ns>
    <id>67295</id>
    <revision>
      <id>1210043</id>
      <parentid>1209915</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T12:14:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1198" xml:space="preserve">[[Íomhá:Women's March Chicago (32084960150).jpg|mion]]
Is dearcthaí atá réamhchlaonta in aghaidh ban agus cailíní é '''fuath ban'''. Tagann di leithcheal ar bhonn inscne, foréigean in aghaidh na mban agus oibiachtú ar mhná, agus mar sin de.

[[Íomhá:Malala Yousafzai 2015.jpg|mion|[[Malala Yousafzai]], 2015]]

== Eachtraí foréigin ==

* Ar an [[15 Iúil]] [[2016]], [[Dúnmharú|dúnmhar]]&lt;nowiki/&gt;aíodh [[Qandeel Baloch]], réalta meán sóisialta sa [[An Phacastáin|Phacastáin]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Qandeel_Baloch|teideal=Qandeel Baloch|údar=en.wikipedia.org|dáta=|dátarochtana=}}&lt;/ref&gt;. Thacht a deartháir í (marú onóra de bharr &quot;mí-iompar&quot;).
* [[Malala Yousafzai|Malala Yousafzai]],
* [[Qandeel Baloch|Dúnmharú Qandeel Baloch]], 2016

==Féach freisin==
*[[Feimineachas]]
*[[Leithcheal]]
*[https://ancroiait.wordpress.com/2013/10/18/131-fuath-ban-sa-tir-is-sa-teanga/ Fuath Ban sa tír is sa teanga: An Croiait] (2013)
*[https://ancroiait.wordpress.com/tag/fuath-ban/ An Croiait: fuath ban]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Eagla]]
[[Catagóir:Fóibí]]
[[Catagóir:Forrántacht]]
[[Catagóir:Fuath ban]]
[[Catagóir:Fuath]]</text>
      <sha1>hbrxg0e73dir06nxlma8zdlw9ad71xu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210044</id>
      <parentid>1210043</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T12:15:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1185" xml:space="preserve">[[Íomhá:Women's March Chicago (32084960150).jpg|mion]]
Is dearcthaí atá réamhchlaonta in aghaidh ban agus cailíní é '''fuath ban'''. Baineann leithcheal ar bhonn inscne, foréigean in aghaidh na mban agus oibiachtú ar mhná leis.

[[Íomhá:Malala Yousafzai 2015.jpg|mion|[[Malala Yousafzai]], 2015]]

== Eachtraí foréigin ==

* Ar an [[15 Iúil]] [[2016]], [[Dúnmharú|dúnmhar]]&lt;nowiki/&gt;aíodh [[Qandeel Baloch]], réalta meán sóisialta sa [[An Phacastáin|Phacastáin]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Qandeel_Baloch|teideal=Qandeel Baloch|údar=en.wikipedia.org|dáta=|dátarochtana=}}&lt;/ref&gt;. Thacht a deartháir í (marú onóra de bharr &quot;mí-iompar&quot;).
* [[Malala Yousafzai|Malala Yousafzai]],
* [[Qandeel Baloch|Dúnmharú Qandeel Baloch]], 2016

==Féach freisin==
*[[Feimineachas]]
*[[Leithcheal]]
*[https://ancroiait.wordpress.com/2013/10/18/131-fuath-ban-sa-tir-is-sa-teanga/ Fuath Ban sa tír is sa teanga: An Croiait] (2013)
*[https://ancroiait.wordpress.com/tag/fuath-ban/ An Croiait: fuath ban]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Eagla]]
[[Catagóir:Fóibí]]
[[Catagóir:Forrántacht]]
[[Catagóir:Fuath ban]]
[[Catagóir:Fuath]]</text>
      <sha1>8liomo6oxns8noob4zhijcwm6z1s662</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Greenfield</title>
    <ns>0</ns>
    <id>68099</id>
    <revision>
      <id>1210067</id>
      <parentid>1043126</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:39:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="298" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is é '''Greenfield''' príomhbhaile [[Contae Franklin, Massachusetts]]. Bhí 17,456 ina gcónaí i nGreenfield sa bhliain 2010.

{{stumpa}}

[[Catagóir:Cathracha sna Stáit Aontaithe]]
[[Catagóir:Massachusetts]]
[[Catagóir:Príomhbhailte Massachusetts]]</text>
      <sha1>tslphyyx85cp8mk3d7i24b408no3zgn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dé-ocsaíd sulfair</title>
    <ns>0</ns>
    <id>68304</id>
    <revision>
      <id>1210173</id>
      <parentid>1208198</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T11:55:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3420" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Comhdhúil Cheimiceach}}
Is [[comhdhúil cheimiceach]] í '''Dé-ocsaíd sulfair'''. Ag [[atmaisféar caighdeánach]], is [[gás]] tocsaineach é le boladh géar greannach. Is é a [[tríphointe]] ná 197.69 K agus 1.67 kPa. Scaoiltear amach í go nádúrtha le linn [[Gníomhaíocht bholcánach|gníomhaíochta bolcánacha]].

Bhain na Rómhánaigh úsáid as dé-ocsaíd sulfair chun fíon a dhéanamh nuair a fuair siad amach nuair a dhóití coinnle sulfair taobh istigh de soithí folamh fíona go gcoimeádtar iad saor ó bholadh fhínéagair.&lt;ref&gt;
{{cite web
| url = http://www.practicalwinery.com/janfeb09/page1.htm
| publisher = www.practicalwinery.com
| date = 1 Feb 2009
| title = Practical Winery &amp; Vineyard Journal Jan/Feb 2009
}}
&lt;/ref&gt;
== Struchtúr agus nascadh ==

Is móilín lúbtha é SO&lt;sub&gt;2 le C2v [[Grúpaí pointe i dtrí thoise|grúpa pointí siméadrach]]. Chuirfeadh chur chuige bunaithe ar teoiric an fhiúsnaisc, ag scrúdú ar s agus p fithiseáin amháin, síos ar an nascadh i dtéarmaí [[Athshondas (ceimic fhisiceach)|athshondais]] idir dhá struchtúr athshondas.
[[Íomhá:Sulfur-dioxide-resonance-2D.svg|center|350px|thumb|
Dhá struchtúr athshondas de SO&lt;sub&gt;2]]

Tá [[nascord]] de 1.5 ag an nasc idir sulfair agus ocsaigin. Tugtar tacaíocht don chur chuige simplí seo nach n-agraíonn rannpháirtíocht '' d ' '  fithiseach. 

Maidir le foirmiúlachas leictreonchomhairimh, tá [[staid ocsaídiúcháin]] de +4 ag adamh sulfair agus [[lucht foirmiúil]] de +1.&lt;ref&gt;{{cite journal
| title = Chemical bonding in oxofluorides of hypercoordinatesulfur
|author1=Cunningham, Terence P. |author2=Cooper, David L. |author3=Gerratt, Joseph |author4=Karadakov, Peter B. |author5=Raimondi, Mario  |lastauthoramp=yes | journal = Journal of the Chemical Society, Faraday Transactions
| year = 1997
| volume = 93
| issue = 13
| pages = 2247–2254
| doi = 10.1039/A700708F
}}&lt;/ref&gt;
==Tarlú==
Bíonn SO&lt;sub&gt;2 le fáil ar an Domhan ach i dtiúchan an-bheag agus san atmaisféar ag thart ar 1 csb (codanna sa billiún).

Ar phláinéid eile, is féidir teacht uirthi i dtiúchain éagsúla, an ceann is tábhachtaí ná ar [[atmaisféar Véineas]], áit a bhfuil sí ar an an tríú gás is suntasaí, ag 150 csm. Ansin, comhdhlúthaíonn sí chun scamaill á dhéanamh, agus bíonn sí ina cuid thábhachtach de imoibrithe ceimiceacha san atmaisféar agus cuidíonn sí leis an [[téamh domhanda]]. Luaitear í mar an ghníomhaire lárnach is mó a bhíonn freagrach as luathtéamh [[Mars (pláinéad)|Mharsa]], le meastacháin na tiúchana san ísealatmaisféar chomh hard le 100 csm, cé nach mbíonn sí ann ach amháin i méideanna rian ann bheag. Ar Véineas agus Mars agus ar an Domhan araon, creidtear gurb é sceitheadh gáis bholcánaigh a phríomhfhoinse. Bíonn 90 % dé-ocsaíd sulfair san atmaisféar [[Io (gealach)|Io]] agus ceaptar go mbíonn rianméideanna freisin in atmaisféar [[Iúpatar (pláinéad)|Iúpatair]]. 
[[File:Io Aurorae color.jpg|thumb|left| Tá dé-ocsaíd sulfair bholcánach freagrach as an gealán gorm ar Io.]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}


[[Catagóir:Ocsaídí aigéadacha]]
[[Catagóir:Gáis tionsclaíocha]]
[[Catagóir:Idirchailcigí]]
[[Catagóir:Leasaithigh]]
[[Catagóir:Cuisneáin]]
[[Catagóir:Toitcheo]]
[[Catagóir:Ocsaídí Sulfair]]
[[Catagóir:Móilíní comharthaíochta gásacha]]
[[Catagóir:Móilíní adamhacha]]</text>
      <sha1>iqu23p3d2oypon9h7auhl1rmiiim8f9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cruinniú Mullaigh an Ghréasáin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>68910</id>
    <revision>
      <id>1210128</id>
      <parentid>1188374</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T20:21:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>litriú neamhchaighdeánach</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1991" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Imeacht}}
Leis an '''cruinniú mullaigh an [[Gréasán Domhanda|ghréasáin]]''' ('''Web Summit''' i m[[Béarla]]), tá neart feidhmeannach [[teicneolaíocht]]a ag déanamh machnaimh ar [[Gnó|ghnólachtaí]] nuathionscanta (.i. nuaghnóthaí nó ‘startups’ an Bhéarla).&lt;ref&gt;[http://www.beo.ie/alt-gnolacht-a-thionscnamh.aspx &quot;Gnólacht a Thionscnamh&quot;, beo.ie, Samhain 2013]&lt;/ref&gt; Is deis [[margaíocht|mhargaíochta]] é an chomhdháil do bhoic na teicneolaíochta san [[Eoraip]], chun naisc ghnó a chruthú agus a chothú.

Tionóladh an chéad mullach sa bhliain 2009 i m[[Baile Átha Cliath]]. Reáchtálaíodh an mullach i 2011 i g[[Cumann Ríoga Bhaile Átha Cliath]], i n[[Droichead na Dothra]]. 

Tionóladh an chomhdháil i [[Liospóin]] sa bhliain 2016 don chéad uair. Bhí 50,000 duine i láthair, ina measc Ja Rule, Tinie Tempah, agus Lily Cole.&lt;ref&gt;[https://www.maynoothuniversity.ie/sites/default/files/assets/document/Eleathanach_246_0.pdf Eleathnach 246]&lt;/ref&gt; 

Bhí [[Paddy Cosgrave]] ina phríomhfheidhmeannach ar an chomhlacht [[Cruinniú Mullaigh an Ghréasáin|Web Summit]] idir 2009-2023.  Tharraing sé conspóid go minic; seift ba ea é chun poiblíocht a fháil uaireanta b'fhéidir.

==Féach freisin==

* [[Paddy Cosgrave]]

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.sraidmhuirfean.ie/ga/Catag%C3%B3ir-Inn%C3%A9acs/Geilleagar/raitis-on-taoiseach-an-tuasal-enda-kenny-chuig-cruinniu-mullaigh-an-ghreasain-de-ceadaoin.52549.shortcut.html#sthash.Jt0JuG2s.dpuf Ráitis ón Taoiseach, an tUasal Enda Kenny chuig Cruinniú Mullaigh an Ghréasáin], 2013.
* [http://www.rte.ie/radio/utils/radioplayer/rteradioweb.html#!rii=b17%5F20874856%5F11598%5F04%2D11%2D2015%5F Siobhán Ní Chofaigh, Príomhfheidhmeannach Mint Tek Circuits], 2015 ar Cormac ag a Cúig, [[Raidió na Gaeltachta]].

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{síol}}
[[Catagóir:Comhlachtaí Éireannacha]]
[[Catagóir:Idirlíon]]
[[Catagóir:Gréasán Domhanda]]
[[Catagóir:Comhdhálacha]]</text>
      <sha1>9zgs0o4pgsqcw8mh2mtwvk7mstq4neq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ciorrú ball giniúna ban</title>
    <ns>0</ns>
    <id>83009</id>
    <revision>
      <id>1210065</id>
      <parentid>1209918</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:24:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5666" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Galar}}

[[Íomhá:Campaign road sign against female genital mutilation (cropped) 2.jpg|mion]]
Meastar go bhfuil 200 milliún [[bean]] ar [[An Domhan|domhan]], idir chailíní agus [[Bean|mhná]], a ndearnadh '''Ciorrú ball giniúna ban'''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.tearma.ie/q/ciorr%C3%BA%20ball%20gini%C3%BAna%20ban/ga/|teideal=&quot;ciorrú ball giniúna ban&quot;|work=téarma.ie|dátarochtana=2021-02-06}}&lt;/ref&gt; nó '''Ciorrú baill ghiniúna ban'''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.focloir.ie/ga/dictionary/ei/ciorr%C3%BA+baill+ghini%C3%BAna+ban|teideal=ciorrú baill ghiniúna ban - Aistriúchán Gaeilge ar ciorrú baill ghiniúna ban (An Foclóir Nua Béarla-Gaeilge)|work=www.focloir.ie|dátarochtana=2021-02-06}}&lt;/ref&gt; orthu, de réir staitisticí na h[[Eagraíocht Dhomhanda Sláinte|Eagraíochta Domhanda Sláinte]]&lt;ref&gt;[http://www.europarl.europa.eu/news/ga/headlines/society/20170203STO61016/malin-bjork-ta-ionsaithe-a-ndeanamh-ar-chearta-na-mban-ar-bhonn-leanunach Parlaimint na hEorpa,  agallamh le Malin Björk, feisire AE, 6  Feabhra 2017]&lt;/ref&gt;.  Déantar an gníomh seo ar chailíní agus iad faoi bhun 15 bliana d’aois de ghnáth. 

== Modhanna ==
In amanna baintear an [[brillín]] nó déantar páirtshéalú ar an labia&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.europarl.europa.eu/news/ga/headlines/society/20180122STO92230/rinneadh-ciorru-baill-ghiniuna-ar-leathmhilliun-bean-san-aontas-eorpach|teideal=Rinneadh ciorrú baill ghiniúna ar leathmhilliún bean san Aontas Eorpach {{!}} Nuacht {{!}} Parlaimint na hEorpa|dáta=2018-01-25|language=ga|work=www.europarl.europa.eu|dátarochtana=2021-02-06}}&lt;/ref&gt;. Déantar é go minic faoi choinníollacha mí[[Míochaine phobail|shláinte]]&lt;nowiki/&gt;acha agus de ghnáth ar chailíní in aois 5-8.
[[Íomhá:No-FGM.svg|mion]]
Ní bhaineann buntáiste [[Míochaine|leighis]] ar bith leis. D’fhéadfadh an gníomh seo a bheith ina chúis le hiarmhairtí fisiciúla nó [[Síceolaíocht|síceolaíoch]]&lt;nowiki/&gt;a ar feadh an tsaoil.

==Stair==
Is nós é atá níos sine ná an [[An Chríostaíocht|Chríostaíocht]] agus [[Ioslam]] araon. Cé nach bhfuil baint aige leis an [[Creideamh|reiligiún]], tá baint dhíreach aige leis an bpatrarcacht, agus is bealach é ciorrú ball giniúna ban chun smacht a fháil ar choirp agus ar [[Gnéasacht|ghnéasacht]] na mban.

Inniu.déantar ciorrú ar bhaill ghiniúna ban i roinnt tíortha, san Afraic go háirithe. 
[[Íomhá:Doussou Konate (8591360901).jpg|clé|mion|Oideachas]]

==Polaitíocht ==
* Chuir an [[rialtas]] [[Donald Trump|Trump]] deireadh a chur le maoiniú i gcomhair eagraíochtaí a thacaíonn leis an gceart chun ginmhillte sa bhliain 2017&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.vox.com/world/2017/4/4/15177964/unfpa-abortion-defunding-trump-un-women-children|teideal=Women and children last: Trump strips global family planning organization of US funds|údar=Sarah Wildman|dáta=2017-04-04|language=en|work=Vox|dátarochtana=2021-02-06}}&lt;/ref&gt;. 
* Sa [[An Rúis|Rúis]], dí-choiríodh foréigean baile sa bhliain 2017&lt;ref&gt;[https://www.irishtimes.com/news/world/europe/russia-decriminalises-some-forms-of-domestic-violence-1.2955336 Russia decriminalises some forms of domestic violence, 28 Eanáir 2017, Irish Times]&lt;/ref&gt;.
* Ritheadh go leor rún sa [[Parlaimint na hEorpa|Pharlaimint]] [[An tAontas Eorpach|na Eorpa]] inar cáineadh ciorrú baill ghiniúna ban agus an foréigean in aghaidh na mban i gcoitinne&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://oeil.secure.europarl.europa.eu/oeil/popups/ficheprocedure.do?lang=en&amp;reference=2017/2936(RSP)|teideal=Procedure File: 2017/2936(RSP) {{!}} Legislative Observatory {{!}} European Parliament|work=oeil.secure.europarl.europa.eu|dátarochtana=2021-02-06}}&lt;/ref&gt;. Foilsíodh straitéis AE sa bhliain 2013 i dtaca le deireadh a chur leis an gcleachtas. 
[[Íomhá:2013 Female Genital Mutilation Cutting FGM World Map UNICEF.jpg|clé|mion|upright=1.5|Léarscáil, UNICEF]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://twitter.com/UCDLawSchool/status/1357989913245978625|teideal=Téama 2021|údar=Scoil Dlí, COBÁC|dáta=2021|dátarochtana=2021}}&lt;/ref&gt;

== Dlí ==
Tá an cleachtas in aghaidh an [[dlí]] san [[An tAontas Eorpach|Aontas Eorpach]] ach déantar é ar chailíní óga ó chúlra [[inimirce]]. Meastar go ndearnadh ciorrú ar bhaill ghiniúna leathmhilliún bean san [[An Eoraip|Eoraip]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.europarl.europa.eu/news/ga/headlines/society/20180122STO92230/rinneadh-ciorru-baill-ghiniuna-ar-leathmhilliun-bean-san-aontas-eorpach|teideal=Rinneadh ciorrú baill ghiniúna ar leathmhilliún bean san Aontas Eorpach {{!}} Nuacht {{!}} Parlaimint na hEorpa|dáta=2018-01-25|language=ga|work=www.europarl.europa.eu|dátarochtana=2021-02-06}}&lt;/ref&gt;.

== Agóid ==
Ceiliúrtar an ''Lá  Idirnáisiúnta na Neamhfhulaingthe ar Chiorrú Ball Giniúna Ban''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.tearma.ie/q/L%C3%A1%20Idirn%C3%A1isi%C3%BAnta%20na%20Neamhfhulaingthe%20ar%20Chiorr%C3%BA%20Ball%20Gini%C3%BAna%20Ban/ga/|teideal=&quot;Lá Idirnáisiúnta na Neamhfhulaingthe ar Chiorrú Ball Giniúna Ban&quot;|work=téarma.ie|dátarochtana=2021-02-06}}&lt;/ref&gt; ar an [[6 Feabhra]] gach bliain.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://twitter.com/i/status/1093235379065389057|teideal=Físeán ar Twitter|údar=AE  @Europarl_GA|dáta=6 Feabhra 2019|dátarochtana=2021}}&lt;/ref&gt;

Téama 2020ː Deis a thabhairt do chumhacht an aosa óig

Téama 2021ː Níor cheart gur thráth na faillí domhanda é: aontaítear agus gníomhaítear agus maoinítear gníomhaíocht chun deireadh a chur le ciorrú ball giniúna baineann.

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Mná]]
[[Catagóir:Cearta daonna]]</text>
      <sha1>4309ghq82b52r21ud4k1hksl6vanji5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Scéal Muc Mhic Dhathó</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86263</id>
    <revision>
      <id>1210120</id>
      <parentid>1201001</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:45:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30200" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}

Is scéal sa [[Rúraíocht]] é '''''Scéal Muc Mhic Dhathó''''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''''Scéla Muicce Meicc Da Thó'''''), scríofa go formhór as prós agus sága laochais.  Is amhlaidh gur cumadh an scéal mar a chaomhnaítear inniu é le húdar Laighneach c. AD 800, fós le fáil i sé lámhscríbhinn ar a laghad, scríofa idir na 12ú agus 18ú haoiseanna.

Insítear scéal an achrainn idir na [[Connachta]], le h[[Ailill mac Máta]] agus [[Méabh]] i gceannas, agus na h[[Ulaidh]], le [[Conchúr mac Neasa]], agus iad ag iarraidh seilbh a fháil ar chú na Laighean, Ailbhe.  Sa deireadh, réitigh rí na Laighean, Mac Da Thó, an t-aighneas ag fleadh eagraithe aige ag a bhrú. I rith na fleidhe, ámh, bhí an [[curadhmhír|churadhmhír]] agus cé an té a raibh sí tuillte aige, mar chúis achrann eile.

I measc phríomhábhar an scéil, tá an choimhlint idir na cúigí Uladh agus Connacht; féastaíocht chomhroinnte; agus an comórtas gaisciúil faoin churadhmhír. Taispeánann na heilimintí seo cosúlachtí le traidisiúin na nGallach agus traidisiúin na gCeilteach go léir.  Cé, de réir cosúlachta, gur scéal tipiciúil de chuid na Rúraíochta é ar go leor slite, déanann an scéal scigaithris chomh maith trí aoir shofaisticiúil.

Is cosúil go raibh an-tóir ar an scéal sa Mheánaoise agus ina diaidh, agus faightear é mar ábhar i roinnt dánta neamhspleácha.  Tá a macasamhail seo d'fhigiúir lárnach na muice ar fáil ins an torc mór allta i litríocht na Breatnaise agus ''Ceist na Breataine'', go háirithe ''Twrch Trwyth'' (''Torc Allta''), sa scéal Breatnaise de chuid an 11ú haois ''Culhwch ac Olwenar'' (''Culhwch agus Olwenar'').

==Foinsí agus cumadóireacht==
[[File:Book of Leinster, folio 53.jpg|thumb|''A page from the [[Book of Leinster]].]]

Lámhscríbhinní:
# [[Leabhar Laighneach]] ([[Coláiste na Tríonóide]], Baile Átha Cliath)
# [[H. 3.18]] (CnT, BÁC)
# [[Harley 5280]] ([[British Library]])
# [[Rawlinson B 512]] ([[Bodleian Library]])
# MS. XXXVI ([[National Library of Scotland]])
# [[H. 6.8]] (CnT, BÁC)


Tá sé lámhscríbhinn ann ar a laghad ina gcaomhnaítear an scéal.&lt;ref name=&quot;Chadwick81&quot;&gt;Chadwick, lch. 81&lt;/ref&gt; Faightear an leagan is luaite agus is fearr i dtrí téacs, in ord aoise: Leabhar Laighneach, c. AD 1160; H 3.18, céad leath den 16ú haois; Harley 5280, c. AD 1700.&lt;ref name=&quot;Thurneyseni-ii&quot;&gt;Thurneysen, ll. i–ii&lt;/ref&gt; 

Sa Leabhar Laighneach, is é teideal an scéil ná ''Incipit Scēl Mucci M''(''ei'')''c Dathó'';&lt;ref name=&quot;Thurneyseni&quot;/&gt; in H.3.18 agus Harley 5280, ''Scēla muici M''(''ei'')''c Dathó''.

Níl aon bhaint ag na téacsanna seo le chéile, ach creidtear go bhfréamhaítear iad ó fhoinse comhchoiteann, lámhscríbhinn na 11ú nó 12ú haoise atá ar iarraidh, é féin bunaithe ar leagan a théann siar go dtí c. AD 800.&lt;ref name=&quot;Thurneyseniv&quot;&gt;Thurneysen, lch. iv&lt;/ref&gt;

Molann láthair an scéil, go háirithe eolas ar [[Contae Chill Dara|Chontae Chill Dara]], gurbh as Cúige Laighean an t-údar, ach is amhlaidh go raibh eolas aige faoi iardheisceart na tíre.&lt;ref name=&quot;Thurneysenv&quot;&gt;Thurneysen, lch. v&lt;/ref&gt;

Caomhnaítear an ceathrú leagan san [[Rawlinson B 512]] den 15ú haois, le fáil anois sa [[Bodleian Library]], nach bhfuil chomh beacht nó coimeádach leis na trí réamhluaite.  Sa leagan seo, is é teideal an scéil ná ''Scaradh Ulad ocus Connacht im choin M(ei)c Dá-Thó ocus immá muic''.&lt;ref name=&quot;Thurneyseni&quot;&gt;Thurneysen, lch. i&lt;/ref&gt;  Faightear forbairtí agus athruithe eile i ngach aon mhír nach mór.&lt;ref name=&quot;Thurneysenii&quot;&gt;Thurneysen, lch. ii&lt;/ref&gt;  B'fhéidir go bhfuil an eagraíocht seo as an 11ú nó 12ú haois.  Scríobhadh an téacs ag an scríbhneoir céanna a scríobh ''[[Baile in Scáil]]'', a thóg sé as leabhar den 11ú haois, ''Leabhar Dub-Da-Leithe''.  Molann [[Kuno Meyer]] dá bharr go bhfuil an leagan i Rawlinson B 512 fraomhaithe ón bhfoinse chéanna.

Ó thaobh na teangan de, is cosúil le Harley 5280 é téacs an Rawlinson B 512, go háirithe ag an tús.  Tá  nuálaíocht ann mar an gcéanna leis an Leabhar Laighneach, a léiríonn go raibh níos mó ná lámhscríbhinn amháin ar fáil ag an eagarthóir.&lt;ref name=&quot;Thurneyseniii&quot;&gt;Thurneysen, lch. iii&lt;/ref&gt;  I gcás amháin ar a laghad, tá an teanga níos gaire don bhuntéacs ná lámhscríbhinn eile a mhaireann.  Tá idirshliocht ann maidir le [[Cú Raoi]] a chur le fios gur as [[Mumha]] an leagan seo.&lt;ref name=&quot;Thurneysenii&quot;/&gt;  In ainneoin roinnt míthuiscint an scéil ag an scríobhaí athbhreithnitheach, is níos ''smoother'' é an stíl liteartha ná an leagan níos luaithe, rud atá cabhrach, de réir [[Rudolf Thurneysen]], chun an scéal iomlán a thuiscint.&lt;ref name=&quot;Thurneysenii-iii&quot;&gt;Thurneysen, ll. ii–iii&lt;/ref&gt;

Is iad MS. XXXVI i [[National Library of Scotland]] agus ''H 6.8'' i gCnT, scríofa 1690–1691 agus c. 1777 respectively, and lámhscríbhinní dearanacha ina chaomhnaítear an scéal,  Faightear iontu nualeagan den scéal, scríofa is amhlaidh san 15ú no 16ú haois.&lt;ref name=&quot;Chadwick82&quot;&gt;Chadwick, lch. 82&lt;/ref&gt;  Tá difríochtaí eatarthu i roinnt bealaí, agus tá drochlitriú iontu.  Tugann [[William J. Watson]] faoi ndeara go bhfuil bunaithe ar an leagan le fáil i Rawlinson B 512, ach ní ar an lámhscríbhinn féin.  Tá na hathruithe sna nualeaganacha seo chomh suntasach sin, nach bhfuil luach iontú chun an bunscéal a athchruthú.

==Achoimre==
Pearsa: 
* Mac Dá Thó, rí Laighean
* [[Cet mac Mágach]]
* [[Conall Cernach]]
* [[Conchúr mac Neasa]]
* ''Fer Loga'', carbadóir [[Ailill mac Máta|Ailille Mhic Mháta]]


Bhí cú darbh ainm Ailbe ag rí cáiliúil na [[Laighean]], Mac Dá Thó.&lt;ref name=&quot;Gantz180&quot;&gt;Gantz, lch. 180&lt;/ref&gt;  Chosnaíodh Ailbe an cúige go léir agus scaip a chlú agus a cháil ar fud oileán na [[Éire|hÉireann]].  Chuir [[Ailill mac Máta]] agus [[Méabh]], rí agus banríon na g[[Connacht]], teachtairí chuig Mac Da Thó, ag éileamh an cú dóibh féin, mar an gcéanna agus ag an am céanna le [[Conchúr mac Neasa]], rí na n[[Uladh]].  Thairg teachtairí na gConnacht mar éarlais 160 bó bhainne, carbad agus dhá chapall den scoth na gConnacht, agus an cíos céanna geallta an bhliain dár gcion.&lt;ref name=&quot;Gantz181&quot;&gt;Gantz, lch. 181&lt;/ref&gt;  Thairg teachtairí na nUladh dá réir sin do Mhac Dá Thó &quot;seodra agus bólacht agus araile ón tuaisceart&quot; agus comhaontas de bharr an chairdis mhóir a bheadh eatarthu mar thoradh sin.

Bhí Mac Dá Thó trí na céile de bharr seo, ionas nár ith sé agus nár ól sé agus nár chodladh sé ar feadh trí lá.  Thug a bhean chéile comhairle dó, ámh, go dtabharfadh sé an cú chucu dís agus go ligfí dóibh troid ar a shon.  Bhí Mac Da Thó an-tógtha leis an smaoineamh seo, agus thug sé gach toscaireacht ar leaththaobh, agus chuir sé in iúl dóibh dís go mbronnadh sé an cú dóibh tar éis an-chuid machnaimh a dhéanamh.&lt;ref name=&quot;Gantz182&quot;&gt;Gantz, lch. 182&lt;/ref&gt;  I ngan fhios dóibh, d'aontaigh an dá thoscaireacht go dtiocfadh a ndream ar an lá céanna go féasta i gcúige Laighean, chun  Ailbe a ghlacadh go hoifigiúil.

Chuir Mac DaThó an féasta ar bhun ina bhrú féin, ar chean de na brúnna is cáiliúla sa tír.  Bhí seacht mbealach isteach ag an mbrú, seacht gcoire lán de mhairteoil agus muiceoil saillte, agus seacht tinteán; agus caoga céim idir gach doras.  Tháinig na  Ulaidh agus na Connachta ag an am céanna chun an cú a bhailiú.  Lig Mac Dathó air go neamhurchóideach go raibh fadhb follasach ann, ach thug cuireadh ámh isteach do cách chun féasta.  Bhí an brú mór lán de theannas, agus naimhde ina suí os comhair a chéile.

Sheol Mac Dathó a mhuc chun maraithe, muc a cothaíodh ag 60 loilíoch ar feadh seacht mbliana, agus anois 40 damh leagtha thairis.  Tharraing an mhuc aird na nUladh agus na gConnacht, a gcaithfidís a shocrú conas í a roinnt, agus cérbh é a raibh an [[curadhmhír]] tuillte aige.  Shocraigh siad go gcuireadh na gaiscí dúshlán ar a chéile, ag maíomh as a n-éachtaí catha.&lt;ref&gt;Gantz, ll. 182–183&lt;/ref&gt;   Faoi dheireadh, d'éirigh gaiscíoch na gConnacht [[Cet mac Mágach]] an lámh in uachtar á bhaint lena cuid maímh.  Thóg sé a scian ina láimh, shuigh síos agus dúirt:

&quot;Aimsigh dom i measc fir na hÉireann an té atá inchurtha liom ó thaobh éachtaí de – muna aimsítear, gearrfaidh mé an mhuc pig.&quot;  Labhair [[Laoghaire Buach]] ansin: &quot;Níl sé ceart ná cóir go ngearrfadh Cead before mhuc os ár  gcoinne.&quot;  D'fhreagair Cead, &quot;Fan bomaite, a Laoghaoire, go labhraí mé leat.  Is é de nós agaibhse Ulaidh, airm a bhaint agus na Connachta a bagairt.  Tháinig tú chuig an teorainn agus bhuail mé leat; thréig tú do chapaill agus carbadóir, agus d'éalaigh tú agus mo gha tharat.  An é sin do mholadh chun an mhuc a bhaint?&quot; Shuigh Laoghaire síos.&lt;ref name=&quot;Gantz183&quot;&gt;Gantz, lch. 183&lt;/ref&gt;

Insítear sraith mar an gcéanna ansin: éilíonn Cead dúshlán, seasann gaiscígh na nUladh, glaonn na hUlaidh eile a ainm, agus tosaíonn Cead á náiriú, ag insint ceann dá éachtaí ina n-éadan.
* chuir sé náire ar Aonghas mac Láimhe Gabhuí, ag insint conas a bhain sé i mbun catha lámha a athar&lt;ref&gt;Gantz, ll. 183–184&lt;/ref&gt;
* chuir sé náire ar Eoghan mac ''Durthacht'', rí ''Fermag'', ag insint conas ar bhain sé a súil amach i mbun tána&lt;ref name=&quot;Gantz184&quot;&gt;Gantz, lch. 184&lt;/ref&gt;
* chuir sé i gcuimhne do ''Mhuinremur mac Gerrgend'' conas ar bhain sé mar éiric ceann a mhic   ach sé lá roimhe sin
* chuir sé i gcuimhne do ''Mhend mac Salchad'', conas ar scoith sé cos a athar
* chuir sé i gcuimhne do [[Cealtchar|Chealtchar]] mac of ''Uthecar'', conas ar choill sé é lena gha&lt;ref&gt;Gantz, ll. 184–185&lt;/ref&gt; 
* agus chuir sé náire fiú ar mhac Conchúir, ''Cúscraid Mend Machae'', ag insint conas a pholl sé a mhuineál le ga i rith a chéad éacht airm, agus mar a thréig sé dá bharr tríú cuid dá lucht coimhdeachta as cúlú go cladhartha.&lt;ref name=&quot;Gantz185&quot;&gt;Gantz, lch. 185&lt;/ref&gt;

I ngach cás, b'éigean don ghaiscíoch cloíte suí arís le náire.

Díreach agus Cead ar tí a bhua thar bhuíon gaiscí na nUladh a cheiliúradh, tháinig laoch na  nUladh [[Conall Cernach]] isteach sa bhrú, agus léim isteach i lár an tseomra, agus fuair sé gártha fáilte an na hUlaidh.  Bheannaigh Cead agus Conall a chéile le rannta ársa óráidíochta, agus géilleann Cead gur ghaiscíoch níos fearr é Conall ná é.&lt;ref&gt;Gantz, ll. 185-186&lt;/ref&gt;  Deir Cead chomh maith ámh go gcloíodh a dheartháir Anluan Conall.  

'Is é ár ndrochrath é,' ar sé 'nach bhfuil sé sa tigh.' 'Ach tá,' arsa Conall, agus thóg ceann Anluain amach as a sparán, agus chaith i dtreo brollach Ceada, go '' so that a mouthful of blood spattered over the lips.&lt;ref name=&quot;Gantz186&quot;&gt;Gantz, lch. 186&lt;/ref&gt;

[[File:Navan.jpg|thumb|''[[Eamhain Mhacha]], ceannáras na nUladh, arbh éigean mná na nUladh canadh do charbadóir na gConnacht, ''Fer Loga'']]

Agus náire air, d'fhág Cead an mhuc do Chonall, a ghlac chuige féin an bholgmhír mar ba cheart dó, eire do naonúr, ag fágaint ach na crúibíní dosna na Connachta.  Míshásta lena roinn gann, d'éirigh na Connachta amach in éadan na nUladh, agus tharla babhta trom ólacháin  sa bhrú agus chuaigh amach ar an gclós.&lt;ref name=&quot;Gantz186-187&quot;&gt;Gantz, ll. 186–187&lt;/ref&gt;  I measc seo,  bhain Fearghas crann darach ó fhréamh.&lt;ref name=&quot;Gantz187&quot;&gt;Gantz, lch. 187&lt;/ref&gt;  Lig Mac Dathó an cú Ailbe ama h chun go bhfeice cé acu a roghnódh sé.  Thogh Ailbe na hUlaidh, agus bhí seo lasair sa bharrach ag greadadh na gConnacht.  Bhain ''Fer Loga'', carbadóir Ailille, a cheann den mhadra féin ag [[Maigh nAilbhe]].

Agus na sluaite ag réabadh siar trasna na [[Contae na Mí|Mí]], chuaigh ''Fer Loga'' í bhfolach san fhraoch, agus léim isteach i gcarbad Conchúir ag dul thar bhráid, agus rug greim ar chionn an rí ón gcúl.  Gheall Conchúr dó cibé fuascailt dár mhian leis; d'iarr ''Fer Loga'' go dtóga sé go h[[Eamhain Mhacha]], príomhchathair na nUladh, go gcana mná na nUladh agus a deirfiúracha mealltacha dó d'aon ghuth gach tráthnóna, &quot;&amp;nbsp;'Sé mo laoch é, ''Fer Loga''.&quot;

Bliain ina dhiaidh sin ag deireadh an scéil, chuaigh ''Fer Loga'' ag marcaíocht siar go h[[Áth Luain]] le dhá chapall de chuid Conchúir agus srianta óir dóibh dís.

==Dinnseanchas==
Sa mhír dheireanach den scéal, faightear deashampla de [[Dinnseanchas|Dhinnseanchas]], nó béaloideas [[ainmeolaíocht]]a, &quot;''a touch of antiquarianism dear to the ancient Irish''&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick87&quot;&gt;Chadwick, lch. 87&lt;/ref&gt; Deirtear gurb é ''Mag nAilbi'' (Magh Ailbhe) an áit a scoilt Fer Loga ceann Ailbe ar   chrann fearsaide a carabaid, ar bhruacha [[An Bhearú|na Bearú]]. &lt;!--idir [[Contae Laoise]], [[Contae Cheatharlach]] agus [[Contae Chill Dara]].--&gt;&lt;ref name=&quot;Thurneysen66&quot;&gt;Thurneysen, lch. 66&lt;/ref&gt;

==Léirmheastóireacht==
===Stíl scéalaíochta===
De réir an scoláire cheiltigh [[Nora Chadwick]], &quot;insítear an scéal le cumhacht scéalaíochta den scoth&quot;: chuirfeadh a ghreann agus a ghontacht ságaí is fearr na hÍoslainne i gcuimhne.&lt;ref name=&quot;Chadwick88&quot;&gt;Chadwick, lch. 88&lt;/ref&gt;  Tá a dhialóg go suntasach ardoilte, le &quot;deisbhéalaí chaolchúiseach&quot;, agus le &quot;fíorachomaireacht&quot; ina rogha focal.  &quot;'Sna focail ráite ag Mac Dathó lena chuairteoirí, tugann sé le tuiscint ach le cúpla focal gonta, snáithe a smaointe agus a ghliceas, agus é i gceist aige ná a fhíorsheift a cheilt óna chuairteoirí, ach í a moladh dúinne.&quot;

In ainneoin na bhfoirmeacha liteartha le fáil sna téacsanna a mhaireann, is saothar den bhéaloideas é an scéal.  Is sainthréith éden scéal ná &quot;easpa ghlan machnaimh&quot;; &quot;ní chuirtear focal ar bith amú, ní fhorbraíonn abairt ar bith&quot;.  Insítear go tapaidh scéal na n-eachtraí, leis an aidhm aird an éisteora a ghríosú, seachas smaoineamh an léitheora a spreagadh.  Baineann an scéalaí úsáid as dúil an iontais, forbairtí tapúla agus teannas drámata.  Téann sé i bhfeidhm orainn le ''crescendo'' gasta go buaicphointe iontach agus geit&quot;; mar shampla nuair a ghéilleann Cead go drogallach do Chonall Cearnach, ach ansin cuireann Conall náire air, gan coinne agus go tobann, os comhair slua gaiscí na hÉireann, agus ceann Anluai teilgthe aige &quot;in éadan bhrollach a chéile comhraic lena leithéid de neart gur phléasc steall fola amach trí bheola Cheada&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick88-89&quot;&gt;Chadwick, ll. 88–89&lt;/ref&gt;

Feictear do Chadwick gur scéal é seo a mheallann na fir seachas mná, i gcodarsnacht leis an scéal &quot;galánta agus dea-scríofa [[Tochmharc Éadaoine]] faoi eachtraí osnádúrtha Eochaidhe agus Éadaoine leis an dia [[Midhir]]&quot;; le &quot;háilleacht fileata scéal [[Deirdre|Dheirdre]] agus na mac Uisnigh&quot;; maraon le scéalta luachmhara déanacha [[An Fhiannaíocht|na Fiannaíochta]], &quot;scéalta faoin saol amuigh faoin aer, faoi sheilg agus ghrá, agus faoi dhraíocht agus ghaisce i sochaí níos simplí agus is lú an eagraíocht ann ná an ceann le feiceáil ag fleadh Mhic Dathó.&quot;&lt;ref name=&quot;Chadwick89&quot;&gt;Chadwick, lch. 89&lt;/ref&gt;  Léiríonn an bhearna idir na scéalta seo &quot;an réimse ábhair ar leith a raibh faoi mháistreacht na scéalaithe luath-ghaelacha&quot;.  Mar fhocal scor, deir Chadwick:

&quot;Is saothar ealaíne ardchaighdeánach as féin é an sága próis ''Mac Da Thó''.  Gan blúirín rómánsúlachta, gan tairngreacht draíochta nó osnádúir, gan ábhair ársa nach mór, coimeádann sé ár n-aird lena scéalaíocht tapaidh gan teip, le hanonn is anall tapa na dialóige, agus lena mhórchumas drámaíochta.  Níor léiríodh riamh nós Aois Ghaelach na Laochra le leagan chomh spéisiúil sin...&quot;&lt;ref name=&quot;Chadwick92-93&quot;/&gt;

===Téama ársa===
[[File:The Image of Irelande - plate03.jpg|thumb|''Ba chuid thábhachtach é an fleadh sa tsochaí Ghaelach, fós suas go [[Na Túdair|concas na Túdar]], an ré inar scríobhadh an leagan H 5280]]

Deirtear gurb é ''Scéal Muc Mhic Dhathó'' &quot;thar barr ó thaobh inste de, i measc na luathságaí Gaelacha&quot;, agus &quot;cur síos ar sheansaol laochais na hÉireann agus a meon cogúil&quot; á phlé aige.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 80–81&lt;/ref&gt;

Is é mar bhuntéama an scéil ná an [[curadhmhír|churadhmhír]], agus an ceart a raibh ag an laoch is cróga ag fleadh éigin í seo a éileamh ón gcoire lárnach.&lt;ref name=&quot;Chadwick82&quot;&gt;Chadwick, lch. 82&lt;/ref&gt;  Chun a cheart don churadhmhír a dhearbhú, b'éigean d'éilitheoir ar dtús a éachtaí laochais a maíomh astu, agus ansin náire a chur ar a chéile comhraic, ag cur deiridh lena n-agóidí agus a bhfrithéilimh.  Muna raibh buaiteoir follasach ann, rachadh an cheist chun eadrána, mar shampla scéal mar a chéile na [[Rúraíocht]]a, ''[[Fleadh Bhricreann]]''.  Molann Chadwick go bhféadfadh go dhéantar scigaithris ar an eadráin nuair a scaoileann Mac Dathó an cú Ailbe, chun go bhfeice cén cúige gurbh fhearr leis.

Áitíonn Chadwick go bhfuil téama an scéil – an fleadh – an ceann is ársa dearfa thar aon nós Gaelach eile.  Tugann eitneagrafaithe clasaiceach de nós [[Posidonius]], go háirithe [[Athenaeus]] na 2a haoise, cur síos ar na fleadha Gallacha a bhí an-chosúil lena ngaolta na n-oileán.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 82–83&lt;/ref&gt;  Aer an gcuma chéanna, déanann eitneagrafaí na céad aoise [[Diodorus Siculus]] cur síos mionsonraithe conas a bhronnadh na Gallaigh &quot;na míreanna is fearr feola ar fhir chéimiúla&quot;, agus conas, mar thoradh achrainn, a tháinig dúshláin astu, ina thugann siad faoi ag móradh crógacht a sinsear agus ag maíomh as a ngaiscí féin; agus ag an am gcéanna, ag déanamh ceap magaidh agus a bheag as a gcéile comhraic,  agus ag iarraidh lena gcuid cainte  misneach a gcroíthe a ghoid&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick83&quot;&gt;Chadwick, lch. 83&lt;/ref&gt;

Is é téama tánaisteach chomórtas na curadhmhíre ná an iomaíocht idir cúigí ríoga na gConnacht agus na nUladh, réitithe i gcomórtas na beirte laochra, Cead Mac Mágach and Conall Cearnach.&lt;ref name=&quot;Chadwick83&quot;/&gt;  Claontar scéal na hiomaíochta le dearcadh Laighneach an údair.&lt;ref name=&quot;Chadwick80&quot;&gt;Chadwick, lch. 80&lt;/ref&gt;  Déanann sé ceap magaidh den dá chúige le gliceas Mhic Dhathó, Rí na Laighean. Go háirithe, is fearr leis an údar na Connachta ó thaobh polaitíochta de agus bíonn sé doicheallach leis na hUlaidh go dtí críoch an scéil.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 80, 84, 88&lt;/ref&gt;  Maíonn Mac Dathó do chách ann nach bhfuil do na Laighin ach mionrud é an bia go léir curtha ar fáil ag an fleadh.&lt;ref name=&quot;Thurneysen26&quot;&gt;Thurneysen, lch. 26&lt;/ref&gt;  D'fhéadfaí a shocrú gurb é spreagadh an scéil ná éileamh na Laighean, idir na hUlaidh agus na Connachta a chloí.&lt;ref name=&quot;Chadwick84&quot;&gt;Chadwick, lch. 84&lt;/ref&gt;  Is amhlaidh, ámh, nach bhfuil na hábhair polaitiúla i ndáiríre tábhachtach don údar agus é ag scríobh.  Níl sa téama dó ach dóigh fóirsteanach chun scéal maith a insint.

Is suntasach é nach bhfuil trácht ar Chú Chulainn ar chor ar bith sa scéal seo, cé go mbuaileamar le slua mór laochra ón mbuíon chéanna mar a fhaightear sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]'', ar a laghad deichniúr is fiche.&lt;ref name=&quot;Chadwick83-84&quot;&gt;Chadwick, ll. 83–84&lt;/ref&gt;  Molann Chadwick go gcuireann seo ársaíocht an scéil le fios dúinn, níos sine fós ná forbairt scéal Chú Chulainn sa Rúraíocht.  Is sean agus doiléir iad cuid de na rannta ann, ach is amhlaidh gur scríobhadh níos deireanaí roinnt ábhair scigaithrise.&lt;ref name=&quot;Gantz180&quot;/&gt;

===Ábhair aoracha ===
Cé gurb amhlaidh é gur scéal clasaiceach na [[Rúraíocht]]a é ''Scéal Mhuc Mhic Dhathó'' ó thaobh téama agus scéalaíochta de,  tá roinnt eilimintí neamhghnácha le fáil ann a thugann le fios go bhfuil gné aorach ann, ag déanamh scigaithrise ar sheánra laochais na Rúraíochta.&lt;ref name=&quot;Gantz180&quot;/&gt;  Is léir go bhfuil bunús miotasach ag an mhuc eapaimneach, ach is amhlaidh gurb aorach é a méid áibhéalach.  Agus cé sa ''[[Táin Bó Cuailnge]]'' go dtéann na hUlaidh agus na Connachta i mbun cogaidh ar son an tarbh is luachmhaire na hÉireann, sa scéal seo, níl ach cú i gceist.

Le linn &quot;sainsraithe de ghreann coimrithe&quot;, geallann Mac Dathó an cú don dá bhuíon, agus ansin cuireann cuma bréige ar nuair a thagann siad ar an lá céanna.&lt;ref name=&quot;Chadwick85&quot;&gt;Chadwick, lch. 85&lt;/ref&gt;  I rith comórtas an ghaisce, ní amháin go gcuirtear a sáith náire ar laochra na nUladh, ach i dteannta sin cuma amaideach.  Baintear úsáid ghreannmhar as an áibhéil nuair a chaitheann Conall ceann Anluain ag a chéile comhraic, Cead.&lt;ref name=&quot;Chadwick89&quot;/&gt;  Tugann Thurneysen faoi ndeara go dtugtar  &quot;an-bhabhta dí&quot; (''so-imól''), ar chomh-mharú na n-aíonna sa lámhscríbhinn Harley 5280, &quot;greann sách garbh&quot; a athraíodh nó a fágadh ar lár i lámhscríbhinní níos déanaí, is amhlaidh toisc nár thuig na cóipeálaithe é.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. 29&lt;/ref&gt;  Tugann Gantz faoi ndeara go bhfuil éileamh ''Fer Loga'', go gcanfadh mná mealltacha na nUladh 'Is mó mhuirnín é Fer Loga' dó gach oíche, chomh bharrúil sin nach féidir leis bheith ann de thaisme.&lt;ref&gt;Gantz, ll. 180–181&lt;/ref&gt;  De réir Chadwick, is ea an scéal &quot;saobhadh iomráiteach an tSaoil Ársa le té a thug urraim do agus a bhí ag gáire faoina nósanna&quot;.&lt;ref name=&quot;Chadwick89&quot;/&gt;

Níl cruinn ceart a rá gur scigaithris é an scéal; ina ionad sin, is amhlaidh &quot;gur chruthaigh saoi liteartha nós laochais ar ár son, trí phriosma ré nis deireanaí.  Tugann sé tuiscint aibí, íoróin dhian, agus áibhéil éadrom chun tairbhe ina chuid scríbhneoireachta.&quot;&lt;ref name=&quot;Chadwick92-93&quot;&gt;Chadwick, ll. 92–93&lt;/ref&gt;

==Tradisiúin ghaolmhara==
Is léir go raibh an-aithne ar an scéal i measc luchta liteartha.&lt;ref&gt;Chadwick, lch. 90&lt;/ref&gt;  Luadh an scéal i ndán de chuid ''[[Flannacán Mac Cellaich|Flannagáin Mhic Ceallaigh]]'' sa [[Leabhar Buí Leacáin]].  Deirtear gur mharaigh na Lochlannaigh Flannagán in 896.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. iv&lt;/ref&gt;  I measc liosta na bpríomhscéalta (iad a insíodh na filí di na ríthe) ón 10ú haois, tá tagairt eile do scéal darb ainm ''Orguin&lt;ref&gt;[http://dil.ie/34005 Orgun] ar eDIL; ár, eirleach.&lt;/ref&gt; Mic Da Thó''.  Luaitear Brú Mhic Dhathó i dteannta roinnt eile i ndán faoi ''bruidhne'' ndá hÉireann ársa.&lt;ref&gt;Chadwick, ll. 90–91&lt;/ref&gt;  Is léir gur sean nós é, cumtha roimh an cóip is sine atá caomhnaithe againn, am [[Leabhar Laighneach]].

Bhí clú agus cáil ag an scéal níos deireanaí, agus ceapadh roinnt dánta neamhspleácha agus é mar ábhair; ach is amhlaidh nach bhfuil ceann ar bhith acu bunaithe ar an téacs atá fós ann, rud a chuireann le fios gur spreag leaganacha eile den scéal é.&lt;ref&gt;Chadwick, lch. 91&lt;/ref&gt;  Tá dán amháin ann mar chuid den Leabhar Laighneach, de Harley 5280 agus de H.3.18.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. v&lt;/ref&gt;  Taispeánann an t-údar a chuid eolais faoi ainmneacha laochra Gaelacha i gcoitinne, ina measc carachtair ó scéalta eile.  Tá dara dán ann a leanann an chéad cheann i Harley 5280, agus caomhnaítear é i dtrí lámhscríbhinn eile: an [[Leabhar Mór Leacáin]], [[Laud 610]] sa [[Bodelian Library]] agus sa [[Lámhscríbhinní Stowe]].

[[File:Culhwch.jpg|thumb|I mbunleagan an scéil, d'fhéadfadh gurbh an príomhcharachtar é muc Mic Dathó, a chuireann le fios macasamhlacha le seilg an [[torc allta|toirc allta]] sna [[seanscéalta Artúrach]].]]

Sa dá dhán seo, ní hé an cú Ailbe an laoch, ach an mhuc, mar a chuireann teideal an scéil le fios go bunúsach.  Leis an rogha neamhghnách de mhuc mar príomhcharachtar, ceanglaítear an scéal le traidisiúin níos leithne Ceilteacha, agus móitíf [[torc allta|thorc allta]] móitíf na [[seanscéalta Artúraigh]] san áireamh.  Mar shampla, is cúis anró é an torc allta [[Twrch Trwyth]] d'fhir chúirt Artúir i scéal den 11ú haois ''[[Culhwch agus Olwen]]''; agus tá cosúlachtaí ann ó thaobh sonraí tíreolaíocha a thurais agus na Connachta á chloí ag Ailbe le turas Twrch Trwyth féin.  Go deimhin, tugann Thurneysen faoi ndeara go scríobhann an file ''torc'' agus ''muc'' go hinmhalartaithe agus é ag trácht ar mhuc Mhic Dathó.&lt;ref&gt;Thurneysen, ll. 30, 55, 62&lt;/ref&gt;

Sna dánta seo, luaitear sonraí breise den scéal, ina measc, bean chéile Mhic Dhathó, ''[[Maine Athrai]]'', a dhá mhac, agus a gharmhac [[Léana]].  De réir na leaganacha seo, aimsíonn Léana an mhuc don chéad uair ar t[[Sliabh Bladhma]], agus déanann chúram dó go dtí go bhfuil seacht n-orlaí saille ar a chaincín.  Tá an mhuc ag teastáil ó ''Mhaine Athrai'' d'fhleadh a fear céile, ach diúltaíonn Léana.  Maraítear é agus an mhuc ag tochailt cré, á chlúdach beo ina chodladh.  Sa leagan seo den scéal, a thugann le fios cé mhéad a fágadh ar lár sa tsága, tugann muicí Mhic Dhathó ''[[Follscaide]]'' an mhuc leis chuig fleadh a mháistir.

''Sna lámhscríbhinní Laud 610 agus Stowe, caomhnaítear an dán ag moladh mhuc Mhic Dhatho mar aguisín den Dinnseanchas faoi [[Magh Léana|Mhagh Léana]], Contae Uíbh Failí.&lt;ref&gt;Thurneysen, ll. v, 66&lt;/ref&gt;  Ní bheifí ag súil lena mhalairt mar mhíniú ar an logainm i sanasaíochtaí na meánaoise.  Le fírinne, níl sa bhrí le ''magh léana'' ach &quot;machaire/má cluana&quot;.  Ar an mbealach céanna, tá sanasaíocht dúchais ach bhíodh amhrasach i sága eile, sách níos deireanaí ná an bunscéal, a mholann gurb ionann an t-ainm Mac Da Thó agus ''Mac Dá Túa''&lt;ref&gt;[http://dil.ie/41136 Tóe] ar eDIL.&lt;/ref&gt;, &quot;mac na beirte tostaí&quot;, toisc gur bodhar balbh a thuistí. Cé go bhfuil sé bréagach sa chuid is fearr de, ghlac roinnt filí agus eagarthóirí leis an míniú seo, amhail scríobhaithe na lámhscríbhinne ''Rawlinson B 512'' (a scríobhann ''Dá'' (le ''a'' fada), agus a dhéanann uaim le ''Thó'' agus ''t''.&lt;ref&gt;Thurneysen, lch. i&lt;/ref&gt;

==Leabharliosta==
===Príomhfhoinsí===
''Leabharliosta le Thurneysen ll. i-ii''
* [[Leabhar Laighneach]], [[Coláiste na Tríonóide]] (CnT), Baile Átha Cliath (BÁC):
** [[Ernst Windisch|Windisch, Ernst]]. Irische Texte I 93 sqq.
** Facsimile den [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], ll.&amp;nbsp;111 sqq.
** {{cite book|
title=An Early Irish Reader|
author=[[Nora Chadwick|Chadwick, Nora]]|
publisher=Cambridge|
year=1927|
series=|
volume=|
id=
}}
* H.3.18, CnT, BÁC:
** Scarre, Annie M. ''Anecdota from Irish manuscripts'' 5, 8 sqq.
* Harley MS. 5280, fol. 40r-42r (sean leathanú; fol. 50, 52, 53r, nua leathanú); British Library
* [[Rawlinson B. 512]], fol. 105 v 2–108 r 2; Bodleian Library, Oxford.
** {{cite book|
title=Hibernica Minora|
editor=[[Kuno Meyer|Meyer, Kuno]]|
pages=51 sqq|
publisher=|
date=|
series=|
volume=|
id=
}}
* MS. XXXVI, fol. 86r-91v; National Library of Scotland:
** [[William J. Watson|Watson, William J]].  ''[[Zeitschrift für celtische Philologie]]'' 17. 213 sqq.
* H.6.8, ll.&amp;nbsp;37–50; CnT, BÁC.

===Tráchtaireachta===
* {{cite book|
title=Irish Sagas|
editor=[[Myles Dillon|Dillon, Myles]]|
chapter=Scéla Muicce Meicc Da Thó|
author=Chadwick, Nora|
publisher=Irish Stationery Office|
year=1959|
series=Radio Éireann Thomas Davis Lectures|
volume=|
id=
}}
* {{cite book|
title=Early Irish myths and sagas| url=https://archive.org/details/earlyirishmythss00jeff|
author=Gantz, Jeffrey|
publisher=Penguin Classics|
year=1981|
isbn=978-0140443974
}}
* {{cite book|
title=Scéla mucce Meic Dathó|
editor=[[Rudolf Thurneysen|
Thurneysen, Rudolf]]|
publisher=[[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]]|
year=1935|
edition=1975|
series=Mediaeval and Modern Irish Series|
volume=VI|
id=
}}

===Tuilleadh le léamh===
* {{Cite journal|
first=Caoimhín|
last=Breatnach|
title=The Early Modern Version of ''Scéla Mucce Meic Da Thó'' — Tempus, Locus, Persona et Causa Scribendijournal=[[Ériu (iriseán)|Ériu]]|
volume=41|
year=1990|
pages=37–60
}}
* {{Cite journal|
first=Cornelius G.|
last=Buttimer|
title=''Scéla Mucce Meic Dathó'': A Reappraisal|
journal=Proceedings of the Harvard Celtic Colloquium|
volume=2|
year=1982|
pages=61–73
}}
* {{Cite journal|
first=James W.|
last=Gleasure|
title=The Rawlinson B512 Version of ''Scéla Mucce Meic Dathó'' Revisited|
journal=Scottish Gaelic Studies |
volume=17|
year=1996|
pages=143–5
}}
* {{cite book|
title=The Celtic Heroic Age: Literary Sources for Ancient Celtic Europe and Early Ireland and Wales| url=https://archive.org/details/celticheroicagel0000unse|
editor1=Koch, John T|
editor2=Carey, John|
publisher=Celtic Studies Publications|
year=2003|
isbn=978-1891271090
}}
English translation.
* {{Cite journal|
first=Kim R.|
last=McCone|
title=''Scéla Muicce Meic Dá Thó'' |
journal=Léachtaí Cholm Cille|
volume=14|
year=1983|
pages=5–38
}}
* {{Cite journal|
first=Erich|
last=Poppe|
title=''Scéla Muicce Meic Da Thó'' Revisited|
journal=Studia Celtica Japonica|
volume=9|
year=1997|
pages=1–9
}}
* {{Cite journal|
last=Sayers|
first=William|
title=Severed Heads Under Conall's Knee (''Scéla Mucce Meic Dathó'')| url=https://archive.org/details/sim_mankind-quarterly_summer-1994_34_4/page/369|
journal=The Mankind Quarterly|
volume=34.4|
year=1994|
pages=369–78
}}
* {{Cite journal |first=William |last=Sayers |title=Serial Defamation in Two Medieval Tales: The Icelandic ''Ólkofra Tháttr'' and the Irish ''Scéla Mucce Meic Dathó''|
journal=Oral Tradition|
volume=6.1|
year=1991|
pages=35–57
}}
* {{Cite journal|
first=William|
last=Sayers|
title=Conall's Welcome to Cét in the Old Irish ''Scéla Mucce Meic Dathó''|
journal=Florilegium|
volume=4|
year=1982|
pages=100–8
}}

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.vanhamel.nl/codecs/Sc%c3%a9la_mucce_Meic_Da_Th%c3%b3 Scéla mucce Meic Da Thó] ar CODECS
* [https://iso.ucc.ie/Scel-datho/Scel-datho-index.html Scéla Mucce Meic Da Thó] ar ''Irish Sagas Online''
* [http://www.ucc.ie/celt/published/G301016/ Scéla Mucce Meic Dathó], ar [[Corpus of Electronic Texts]]
* [http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ The Story of Mac Dathó's Pig], téacs Sean-Ghaeilge le haistriúchán Béarla, ó ''An Early Irish Reader''.

==Tagairtí==
{{reflist|2}}


{{An Rúraíocht}}
[[Catagóir:Scéalta na Rúraíochta]]</text>
      <sha1>imab1phixhk1ivsr02bvk0ffgdc1fu2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Jerez de la Frontera</title>
    <ns>0</ns>
    <id>86649</id>
    <revision>
      <id>1210121</id>
      <parentid>1052376</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:46:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1703" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Is cathair agus bardas í '''Jerez de la Frontera''' nó '''Jerez''', suite i gcúige [[Cádiz (Cúige)|Cádiz]] na h[[An Andalúis|Andalúise]] in iardheisceart na [[An Spáinn|Spáinne]]. Tá suite idir an [[An tAigéan Atlantach|Aigéan Atlantach]] agus Sleibhte Cádiz. Ón mbliain [[2017]] tá thart ar 212,900 daoine ina gcónaí sa chathair, agus 650,000 nuair a thógtar an mórcheantar uirbeach san áireamh. Is í an chathair is mó sa chúige, an 5ú chathair is mó san Andalúis agus an 25ú chathair is mó sa Spáinn. Tá sí mar chuid den Comhlathas Bhá Cádiz, agus í ar an tríú mórcheantar uirbeach is mó san Andalúis agus an 12ú cheann is mó sa Spáinn. Leis an méid forbairt sa chathair tá sí in úsáid mar mol iompair agus cumarsáide níos mó ná [[Cádiz]] fiú  agus í mar phríomhchathair an chúige. Ó thaobh achar de tá Jerez an bardas is mó sa chúige. Tá an ithir saibhir thart ar an mbardas go maith le haghaidh talmhaíochta de. Tá clú agus cáil chomh maith ar fhíon an réigiúin chomh maith. Tá an Páirc náisiúnta ''Los Alcornocales Natural'' agus Sierra de Gibalbín, sa bharas chomh maith.  Tá an chathair 12cm ón Aigean Atlantach. Tá tóir ar leith ag ''Alcazar Jerez'', Eaglais San Miguel, agus Ardeaglais San Salvador.

Bíonn Grand Prix gluaisrothair ar siúil ar ''Circuito de Jerez'' i mí Bealtaine. Bíonn féile mór acu i rith Seachtain na Cásca sé sin ''Feria de Jerez''.
Glaotar Cathair flamenco, sheiris, chapail agus ghluaisrothair uirthi. Sa bhliain [[2013]], bhí Jerez mar phríomhchathair Fíon na hEorpa. 


{{síol-tír-es}}
[[Catagóir:Cathracha agus Bailte san Andalúis]]</text>
      <sha1>csv82yreua4zpafc7iyhhvp4g1y4nu2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Philemon Holland</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90800</id>
    <revision>
      <id>1210117</id>
      <parentid>1189636</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:43:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>litriú neamhchaighdeánach</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36962" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Máistir scoile, dochtúir agus aistritheoir Sasanach ab ea  é '''Philemon Holland''' (1552 - 9 Feabhra 1637). Tá cáil air as a chéad aistriúchán go Béarla ar roinnt shaothair de chuid [[Livias]], [[Plinias Mór]] agus [[Plútarc]], agus freisin as ''Britannia'' le [[William Camden]] a aistriú go Béarla. 

== Teaghlach ==
Rugadh Philemon Holland i [[Chelmsford]], [[Essex]], sa bhliain 1552, ina mhac le John Holland (a fuair bás sa bhliain 1578), comhalta den teaghlach [[Norfolk]] céanna le Sir John Holland, 1ú Bairnéad (1603–1701). D'éiligh brainse Norfolk gaol le Hollandaigh de chuid Up Holland, [[Lancashire]], ach tá sé seo amhrasach.&lt;ref&gt;Lee and Sharpe state that he was of the family of Holland of [[Denton, Greater Manchester|Denton]], in [[Lancashire]].&lt;/ref&gt; Ba de Glassthorpe, [[Northamptonshire]] a sheanathair, Edward Holland.  Bhí athair Holland, John Holland, ar dhuine de na deoraithe Marian le Miles Coverdale le linn réimeas [[Máire I Shasana|Mháire I]], nuair a athbhunaíodh an Caitliceachas. Tar éis Eilís I Shasana teacht i gcoróin, i mí na Samhna 1558, d'fhill sé ar Shasana, agus i 1559 oirníodh é mar shagart ag an Easpag Edmund Grindal.  Ceapadh é ina reachtaire ar [[Great Dunmow]], Essex, an 26 Meán Fómhair 1564, áit a bhfuair sé bás i 1578.  

== Gairmréim ==
Cuireadh oideachas ar Philemon Holland i Scoil Ghramadaí an Rí Edward VI, Chelmsford,&lt;ref&gt;It is said that more than 300 years later, a house was named ''Philemon Holland'' at the school. Columbia Electronic Encyclopedia, 2004, Retrieved 24 March 2013.&lt;/ref&gt; sula ndeachaigh sé ar aghaidh go Coláiste na Tríonóide, Cambridge thart ar 1568,   áit ar theagasc John Whitgift é, [[Ardeaspag Canterbury|ardeaspag]] ina dhiaidh sin [[Ardeaspag Canterbury|in Canterbury]].  Bhain sé an chéim Baitsiléir Ealaíon amach sa bhliain 1571, agus toghadh é ina mhion-Chomhalta i gColáiste na Tríonóide ar an 28 Meán Fómhair 1573 agus ina mhór-Chomhalta ar an 3 Aibreán 1574. Cuireadh deireadh lena chomhaltacht nuair a phós sé sa bhliain 1579.  

Tar éis a phósta, bhog Holland go [[Coventry]], thart ar 25 míle ó bhaile chlann a mhná céile in Perry Hall. Rinneadh uiséir de (''máistir cúnta'') ag Scoil an Rí, Anraí VIII, a bhunaigh John Hales sa bhliain 1545. Thug an post teach dó agus £10 sa bhliain.   

Ar an 11 Iúil 1585 corpraíodh Holland mar Mháistir Ealaíon in [[Ollscoil Oxford|Oxford]], agus sa bhliain 1597 bronnadh an chéim Dochtúir Leighis air in [[Ollscoil Cambridge|Cambridge]].   

Tugadh saoirse chathair Coventry dó ar an 30 Meán Fómhair 1612, agus nuair a thug an [[Séamas VI, Albain agus Séamas I, Sasana agus Éire|Rí Séamas]] cuairt ar an gcathair ar 2 Meán Fómhair 1617, roghnaíodh é chun óráid a dhéanamh in onóir an Rí. Bhí culaith dhorcha shróil á caitheamh aige ar an ócáid, agus deirtear go raibh an-mholadh ag dul don óráid. Foilsíodh é ina dhiaidh sin mar &quot;A learned, elegant and religious Speech delivered unto His...Maiestie, at...Coventry&quot;.&lt;ref name=&quot;Lee2&quot;&gt;{{Harvnb|Lee|1891|pp=151–53}}.&lt;/ref&gt;   

Chomh maith lena dhualgais teagaisc scoile, rinneadh Holland ina theagascóir do George Berkeley (an 8ú Barún Berkeley ina dhiaidh sin), a raibh a theach in aice láimhe ag Caisleán Caludon. Ar 23 Eanáir 1628, nuair a bhí sé 77 bliain d'aois, cheap méara agus seanóirí Choventry é ina phríomhoide scoile;  de réir Sharpe, tá síniú bunaidh Holland ar fáil san ordú ceapacháin. Dealraíonn sé gur tugadh an post dó ag a aois mhór le hómós ar a bhuanna agus a sheirbhís don chathair, agus súil acu go bhfeabhsaítear a staid airgeadais. Níor choinnigh sé é ach ar feadh ceithre mhí dhéag, áfach, agus é ag iarraidh go ndéanfaí é a chríochnú go foirmiúil ar an 26 Samhain 1628.  

Ar an 24 Deireadh Fómhair 1632 dheonaigh an méara agus an bardasach pinsean de £ 3 6s 8d dó sna trí bliana ina dhiaidh sin, &quot;forasmuch as Dr. Holland, by reason of his age, is now grown weak and decayed in his estate&quot;. 

&lt;ref name=&quot;sharpe1812&quot;&gt;{{Harvnb|Sharpe|1871|p=181}}.&lt;/ref&gt; 
&lt;br /&gt;
[[Íomhá:Monument to Dr Philemon Holland (died 1637), Holy Trinity Church, Coventry.jpg|deas|mion| Múrtháibléad do Philemon Holland i [[Holy Trinity Church, Coventry|Séipéal na Tríonóide Naofa, Coventry]] ]]
Ar an 11 Aibreán 1635 bhronn Henry Smythe, Leas-Seansailéir Ollscoil Cambridge, ceadúnas ar na Máistrí agus na Comhaltaí de gach coláiste i Cambridge chun f'''laithiúlacht'''an charthanachta a bhronnadh ar Holland de réir mar is cuí leo, ag smaoineamh ar a chuid foghlama agus ar a riachtanas airgeadais   Sa bhliain 1636 bhí sé ag coinneáil na leapa. Fuair sé bás ag Coventry an 9 Feabhra 1637 agus adhlacadh é ag [[Holy Trinity Church, Coventry|Séipéal na Tríonóide Naofa]], áit a bhfuil cuimhne air i bhfeartlaoi dá chuid féin, ag caoineadh básanna na seisear mhac a fuair bás  roimhe.  Tá Anne, bean chéile Holland, a fuair bás sa bhliain 1627 nuair a bhí sí 72 bliana d'aois, curtha sa séipéal freisin, áit a bhfuil feartlaoi Laidine ann a chum a mac, Henry.  

== Oibreacha ==
Chónaisc Holland a theagasc agus a chleachtas leighis le haistriú saothar clasaiceach agus comhaimseartha. Ba é an chéad aistriúchán a foilsíodh ná, ''The Romane Historie'' (1600), an chéad léiriú iomlán ar ''[[:en:Ab_Urbe_Condita|Ab Urbe Condita]]'' [[An Laidin|de chuid]] Livias, go Béarla. Dar le John Considine: &lt;blockquote&gt; It was a work of great importance, presented in a grand [[:en:Folio_(printing)|folio]] volume of 1458 pages, and dedicated to the [[:en:Elizabeth_I_of_England|Queen]]. The translation set out to be lucid and unpretentious, and achieved its aim with marked success. It is accurate, and often lively, and although it does not attempt to imitate the terseness of Latin, it avoids prolixity. As part of his book Holland translated two other substantial works – [[:en:Florus|an ancient epitome of Roman history which provides an outline of the lost books of Livy]], and [[:en:Bartolomeo_Marliani|Bartolomeo Marliani]]'s guide to the [[:en:Topography_of_ancient_Rome|topography of Rome]] – as well as some smaller texts. These were taken from the edition of Livy published in Paris in 1573; by translating them, Holland was making available in English a great learned [[:en:Compendium|compendium]] of historical knowledge, not simply a single ancient author.&lt;/blockquote&gt; Sa bhliain 1601 d’fhoilsigh Holland [[:en:Pliny_the_Elder|Pliny the Elder]]'s ''[[:en:Natural_History_(Pliny)|The Historie of the World]]''  &quot;an equally huge translation&quot; ón bhunleagan Laidine ''Naturalis Historia''. Thiomnaigh sé é do Sir Robert Cecil,  agus Príomh-Rúnaí na Banríona ansin. B’fhéidir gurb é seo an t-aistriúchán is mó tóir de chuid Holland.  Deir Considine air: &lt;blockquote&gt; This encyclopaedia of ancient knowledge about the natural world had already had a great indirect influence in England, as elsewhere in Europe, but had not been translated into English before, and would not be again for 250 years. Indeed, after four centuries, Holland is still the only translator of this work to attempt to evoke its literary richness and beauty. &lt;/blockquote&gt;

Sa bhliain 1603 d’fhoilsigh Holland ''The Philosophie, commonly called, the Morals'', agus é á thiomnú don [[Séamas VI, Albain agus Séamas I, Sasana agus Éire]]Rí Séamas. Ba é seo an chéad aistriúchán Béarla de ''Moralia'' [[Plútarc|Phlutarch]]. Lean Holland Ghréigis bhunaidh de chuid Phlútarc, agus freisin, bhain sé úsáid as aistriúchán Laidine agus Fraincise na bliana 572 ag Jacques Amyot. Deirtear gur mhaígh Holland gur scríobh sé an t-iomlán dá aistriúchán ar an ''Moralia'' le cleite amháin, a chaomhnaigh Lady Harington ina dhiaidh sin:  &lt;blockquote&gt; This Booke I wrote with one poore Pen, made of a grey Goose quill &lt;ref name=&quot;sharpe1822&quot;&gt;{{Harvnb|Sharpe|1871|p=182}}&lt;/ref&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; A Pen I found it, us'd before, a Pen I leave it still. &lt;/blockquote&gt; Mar achoimre ar an tréimhse luath seo de tháirgiúlacht neamhghnách, tugann Considine le fios &quot;In all, over the four years 1600–1603, Holland published 4332 folio pages of translations of the very highest quality.&quot;  

Trí bliana ina dhiaidh sin, d’fhoilsigh Holland ''The Historie of Twelve Caesars'' (1606), aistriúchán ar ''De Vita Caesarum'' de chuid Suetonius, a thiomnaigh sé do Lady Anne Harington (c. 1554–1620), iníon Robert Keilway, Suirbhéir don 'Court of Wards and Liveries', agus bean chéile John Harington, 1ú Barún Harington as Exton.   

Sa bhliain 1609, d'fhoilsigh sé a aistriúchán ar na leabhair a bhí ar marthain de stair Ammianus Marcellinus ar an Impireacht Rómhánach sa cheathrú haois dhéanach, agus é á thiomnú do mhéara agus do sheanóirí Choventry: d'íoc an Chorparáid £ 4 faoi choinne na foilsitheoireachta.  

Sa bhliain 1610 d’ aistrigh Holland eagrán na bliana 1607 de ''Britannia'' le William Camden go Béarla. Cé gur dealraitheach gurbh é an t-aistriúchán amháin a bhí sé freagrach as, leathnaíodh an obair agus chuir Camden méid áirithe ábhair nua leis.  Ba é John Norton, duine de phrintéirí-foilsitheoirí an imleabhair, agus is é mac Holland, Henry, a bhí ina phrintíseach aige, agus is dócha gurbh é Henry a d'earcaigh a athair isteach sa tionscadal. Fuair Philemon pátrún ina dhiaidh sin i Elizabeth, Lady Berkeley, agus bheadh Holland ina theagascóir dá mhac George ina dhiaidh sin: is cosúil gur thairg sí £ 20 don fhoilseachán, agus mheas sí é seo a dhúbailt go £ 40.  Mar sin féin, nuair a scaipeadh na chéad leathanaigh phriontáilte, tuairiscíodh go raibh Camdend míshásta...&quot;misliketh it &amp; thinketh he [i. e. Holland] hath don him wrong&quot; agus d’fhéadfadh go raibh athmhachnamh déanta ag Lady Berkeley ar a tacaíocht: mar níl a pátrúnacht luaite san imleabhar foilsithe.  Ag an nóiméad deireanach, thug Bardas Coventry £ 5 don fhoilseachán. Níor foilsíodh an dara heagrán, a iontráladh sa [[:en:Stationers'_Register|Stationers' Register]] sa bhliain 1625, go dtí 1637.  

Sa bhliain 1615, d'fhoilsigh Holland ''Thomae Thomasii Dictionarium'', forlíonadh don fhoclóir Laidine a d'fhoilsigh an printéir ó Chambridge, Thomas Thomas (1553–1588) sa bhliain1587,  ag cur 6000 focal agus bríonna le bunobair Thomas a tarraingíodh as saothair na n-údair ársa agus nua Laidine. Sa bhliain ina dhiaidh sin d'fhoilsigh sé ''Theatrum Imperii Magnae Britanniae'', aistriúchán ón mBéarla go Laidin de ''The Theatre of the Empire of Great Britaine le'' [[John Speed|Speed]].    

Sa bhliain 1617 d'aistrigh sé an ''Regimen Sanitatis Salerni'', agus é á fhoilsiú in éineacht le haistriúchán níos luaithe Thomas Paynell ar thráchtaireacht &lt;a href=&quot;https://en.wikipedia.org/wiki/Arnaldus_de_Villa_Nova&quot; rel=&quot;mw:ExtLink&quot; data-linkid=&quot;180&quot; class=&quot;cx-link&quot; title=&quot;Arnaldus de Villa Nova&quot;&gt;Arnaldus de Villa Nova&lt;/a&gt; ar an ''Regimen''.   

D'aistrigh Holland freisin ''Cyropaedia de chuid''  [[Xenophon]], ag críochnú an chéad dréacht sa bhliain 1621, agus ag leanúint ar aghaidh ag obair air sna deich mbliana ina dhiaidh sin. Foilsíodh é sa bhliain 1632, le réamhráite leis a phortráid agus tíolacadh do Séarlas I, Rí Shasana, na hÉireann agus na hAlban ag mac Holland, an printéir Henry Holland. San áireamh leis an imleabhar freisin bhí athchló de dhán ar [[Cath Lepanto|Chath Lepanto]] le mac Holland, an file Abraham Holland, agus cur síos ag Henry Holland ar fháinne comharthaíochta a athar.   

== Stíl aistriúcháin ==
Bhí stíl aistriúcháin Holland saor agus i gcaint na ndaoine, ag baint úsáide as canúint agus foclóir ársa cuibheasach doiléir, agus ag leathnú go minic ar a fhoinse na dtéacsanna ar mhaithe le soiléireacht. Sheas sé leis an gcur chuige seo i réamhráite ré ar na haistriúcháin a rinne sé ar Livias agus Phlinias, agus dúirt sé gur roghnaigh sé &quot;a meane and popular stile&quot;, agus &quot;that Dialect or Idiome which [is] familiar to the basest clowne&quot;, agus an bunleagan á mhionsaothrú chun  &quot;obscure and darke&quot; á sheachaint.     

== Clú ==
Bhí meas mór ar Holland le linn a shaoil, as cainníocht agus cáilíocht a chuid aistriúcháin. I bpíosa '''rabhcáin''', comhdhéanta i ndiaidh fhoilsiú ''Historie'' Suetonius sa bhliain 1606 (agus ag fonóid faoi chognóman Suetonius), a chuamar seo a leanas; &lt;blockquote&gt; Phil: Holland with translations doth so fill us,&lt;ref name=&quot;Considine3&quot;&gt;{{Harvnb|Considine|2004}}.&lt;/ref&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; He will not let Suetonius be Tranquillus &lt;/blockquote&gt; Chuir Thomas Fuller, a scríobh i lár an 17ú haois, Holland san áireamhan i measc a ''Worthies of England'', agus é á rá faoi &quot;the translator general in his age, so that those books alone of his turning into English will make a country gentleman a competent library for historians.&quot;   

Mar sin féin, chuaigh a ghnáthchaint as dáta go luath. Rinne John Aubrey mar fhochéimí sna 1640idí, agus é ag léamh aistriúcháin Holland de Livias agus de '''Phlinias''' liostaí de shamplaí de na rudaí a mheas sé mar théarmaí seanchaite agus ársa.  D' fhoilsigh Edmund Bohun aistriúchán nua de Livias sa bhliain 1686, ag cáineadh leagan Holland agus é ag rá&quot; our English Language is much refined within the last four score years&quot;; agus sa bhliain 1692–93, bhí cur síos mar seo ar eagrán Holland de Britannia; &quot;a very bad one, and the Translation very ill&quot;.  Bhí léirmheastóirí an fichiú haois níos flaithiúla. Tá sé ráite go bhfuil &quot;Holland's Pliny is sometimes superior, despite the antiquated language he uses, to the 20th-century English translations commonly available&quot;,&lt;ref&gt;{{cite SBDEL|wstitle=Holland, Philemon}}&lt;/ref&gt; agus go bhfuil sleachta in aistriúchán ''Moralia le Plutarch &quot;have hardly been excelled by any later prose translator of the classics&quot;.''  

== Pósadh agus sliocht ==
Ar an 10 Feabhra, 1579 phós Holland Anne Bott (1555-1627), iníon William Bott ''(ailias'' Peyton) de Perry Hall, [[Handsworth, Midlands Thiar|Handsworth]], [[Staffordshire]], ag a raibh seachtar mac agus triúr iníonacha aige, lena n-áirítear an file Abraham Holland, an foilsitheoir agus údar  Henry Holland, an foilsitheoir cló Compton Holland (a fuair bás 1622), William Holland (1592-1632), máinlia a bhfuil a thráchtas ar [[Gúta|ghúta]], ''Gutta Podagrica'' a foilsíodh, tar éis a bháis sa bhliain 1633, agus Elizabeth Holland, a phós ceannaí Londain, William Angell.   

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

* [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?cs=frb&amp;frbg=188316510&amp;fctN=facet_frbrgroupid&amp;fctV=188316510&amp;doc=BLL01002202560&amp;dscnt=0&amp;ublrpp=10&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363466791509&amp;srt=rank&amp;ct=Next%20Page&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;indx=11&amp;tb=t&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 The Romane Historie scríofa ag T. Livius de Padua.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?cs=frb&amp;frbg=188316510&amp;fctN=facet_frbrgroupid&amp;fctV=188316510&amp;doc=BLL01002202560&amp;dscnt=0&amp;ublrpp=10&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363466791509&amp;srt=rank&amp;ct=Next%20Page&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;indx=11&amp;tb=t&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 Chomh maith leis sin, Breoiteoirí L. Florus: le Chronologie to the Historie ar fad (curtha le chéile de réir na dtáblaí agus na dtaifead ar Verrius Flaccus, etc.): agus Topagrafaíocht na Róimhe le himeacht aimsire (ag JB Marlianus).]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?cs=frb&amp;frbg=188316510&amp;fctN=facet_frbrgroupid&amp;fctV=188316510&amp;doc=BLL01002202560&amp;dscnt=0&amp;ublrpp=10&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363466791509&amp;srt=rank&amp;ct=Next%20Page&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;indx=11&amp;tb=t&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 Arna aistriú as an Laitine go Béarla, ag P. Holland, etc.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?cs=frb&amp;frbg=188316510&amp;fctN=facet_frbrgroupid&amp;fctV=188316510&amp;doc=BLL01002202560&amp;dscnt=0&amp;ublrpp=10&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363466791509&amp;srt=rank&amp;ct=Next%20Page&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;indx=11&amp;tb=t&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 (London: A. Islip, 1600), cóip de Leabharlann na Breataine]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Aisghabháil 16 Márta 2013 
* [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;frbg=&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363474067509&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;vid=BLVU1&amp;fn=search Stair an Domhain, ar a dtugtar C. Plinius Secundus mar Stairire Naturall.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;frbg=&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363474067509&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;vid=BLVU1&amp;fn=search Philemon Holland aistrithe go Béarla.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;frbg=&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363474067509&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;vid=BLVU1&amp;fn=search (London: A. Islip, 1601), cóip de Leabharlann na Breataine]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. Aisghabháil 16 Márta 2013 
* [http://penelope.uchicago.edu/holland/index.html Aistriúchán Ollainn ar Stair Nádúrtha Pliny] (ar siúl, Leabhair I-III, VII-XIII), James Eason 
* [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363473012742&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 An Philosophie, ar a dtugtar na Morálta, a scríobh an Fealsamh foghlamtha, Plutarch of Chæronea.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363473012742&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 Aistríodh amach as Greeke go Béarla, agus bronnadh na haistriúcháin Latine, agus na Fraince air, ag Philemon Holland.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363473012742&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363473012742&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363473012742&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 Cibé áit a bhfuil na hachoimrí is gá a léamh roimh gach conradh.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363473012742&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 (Londain: A. Hatfield, 1603), cóip de Leabharlann na Breataine]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Aisghabháil 16 Márta 2013 
* [http://www.philological.bham.ac.uk/cambrit/ Aistriúchán Holland ar ''Britannia'' (1610) William Camden, le hipearnasc leis an eagrán 1607 Laidine.] 
* [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363473012742&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 Regimen Sanitatis Salerni.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363473012742&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 An Schoole of Salernes, an Stiúrthóir is mó a d'fhoghlaim agus a thuig sé, nó Treoracha Methodicall &amp;#x5B; i véarsa, le Joannes de Mediolano &amp;#x5D; as sláinte an duine a threorú agus a ghríosú.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363473012742&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 Tiomnaithe ... do Rí Ard agus Mighty Shasana.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363473012742&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363473012742&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363473012742&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 Léirithe, agus ceartaithe ó go leor neamhfhorálacha móra, a rinneadh in iar-imprisean: leis an Comment &amp;#x5B; de Arnaldus de Villa Nova &amp;#x5D;, agus na véarsaí go léir a laghdaíodh go Béarla &amp;#x5B; ag Philemon Holland &amp;#x5D;, etc.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?dscnt=0&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363473012742&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;vl%28freeText0%29=philemon+holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1 (London, 1617), cóip de Leabharlann na Breataine]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Aisghabháil 16 Márta 2013 
* [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 Thomæ Thomasii Dictionarium.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 Is iontach an rud é ... níl aon rochtain agat air, is féidir leat a úsáid a bhaint as, agus laghdú a dhéanamh ar an gcostas, agus an t-eolas faoi Anglis iam in vsu, tractatus.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 De bharr an méid seo a leanas an t-eolas is fearr a fháil ar Graecarum.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 Is é seo an rud is fearr, forbhreathnú an Pholainn, an Pholainn. ... vnà cum nouo Anglolatino dictionario.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 (Londini: ex officina Iohannis Legati, 1615)]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Aisghabháil 17 Márta 2013 
* [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 Theatrum Imperii Magnae Britanniae; .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 Is é seo an rud is fearr le Iohanne Spédo ... le haghaidh Philemone Hollando ... latinitate donatum. pp. &amp;nbsp; 146.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 (Londain: I. Sudbury et G. Humble, 1616)]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Aisghabháil 17 Márta 2013 
* [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 Óráid fhoghlama, ghalánta agus reiligiúnach a seachadadh chuig a.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 Maiestie, ag.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 Coventry.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 De réir P. Holland.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 In éineacht le seanmóir.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 .]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 De réir S. Buggs, etc.]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [http://catalogue.bl.uk/primo_library/libweb/action/search.do?ct=Next+Page&amp;pag=nxt&amp;dscnt=2&amp;vl%28174399379UI0%29=any&amp;scp.scps=scope%3A%28BLCONTENT%29&amp;frbg=&amp;tab=local_tab&amp;dstmp=1363535220717&amp;srt=rank&amp;ct=search&amp;mode=Basic&amp;dum=true&amp;tb=t&amp;indx=1&amp;fromLogin=true&amp;vl%28freeText0%29=philemon%20holland&amp;fn=search&amp;vid=BLVU1&amp;ublrpp=10 (Londain: Arna phriontáil ag J. Dawson do J. Bellamie, 1622)]{{Dead link|date=Samhain 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Aisghabháil 17 Márta 2013 
* [http://www.bartleby.com/214/0107.html Philemon Holland i ''Stair Cambridge de Litríocht an Bhéarla agus Mheiriceá in 18 Imleabhar (1907–21)'', Imleabhar IV] Aisghabháil 16 Márta 2013 
* [https://www.jstor.org/stable/40339985 Culhane, Peter, 'Livy Philemon Holland: Comhthéacsanna agus Comhthéacsanna' san ''Aistriúchán agus sa Litríocht'', Vol. 13, Uimh. 2, Preas Ollscoil Dhún Éideann, (Fómhar, 2004), lgh. 268-286] Aisghabháil 16 Márta 2013 
* &quot;Holland, Philemon&quot; . Encyclopædia Britannica (11ú eag.). 1911. 

{{DEFAULTSORT:Holland, Philemon}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1552|Philemon Holland]]
[[Catagóir:Básanna i 1637|Philemon Holland]]
[[Catagóir:Daoine ó Chelmsford]]
[[Catagóir:Daoine ó Coventry]]
[[Catagóir:Alumni de Choláiste na Tríonóide, Cambridge]]
[[Catagóir:Daoine de thréimhse na dTúdarach]]
[[Catagóir:Aistritheoirí Gréigis-Béarla]]
[[Catagóir:aistritheoirí Laidin-Béarla]]
[[Catagóir:Aistritheoirí Béarla an 16ú haois]]
[[Catagóir:scríbhneoirí Béarla ón 17ú haois]]
[[Catagóir:scríbhneoirí fir ón 17ú haois]]
[[Catagóir:Aistritheoirí ón 17ú haois]]
[[Catagóir:Daoine a fuair oideachas i Scoil Ghramadaí an Rí Edward VI, Chelmsford]]</text>
      <sha1>pjn8gb4k1kys0u2p9n2n6od8152k4df</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Idirghabhálacha Leighis Idirghnéasacha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93424</id>
    <revision>
      <id>1210062</id>
      <parentid>964413</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:05:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="784" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Idirghabháil Leighis}}
Is éard atá i gceist le h'''idirghabhálacha leighis idirghnéasacha''' ná idirghabhálacha [[Máinliacht|máinliachta]], hormónacha, agus leighis eile a dhéantar chun [[Idirghnéasacht|baill ghiniúna débhríocha]] nó aitíopúla, nó saintréithe [[gnéas]] eile a mhodhnú. Baineann conspóid le stair na máinliachta idirghnéasaí mar gheall ar thuairiscí gur féidir le máinliacht cur isteach ar fheidhm ghnéasach agus ar bhraith, agus saincheisteanna sláinte ar feadh an tsaoil a chruthú.    
[[Íomhá:Protection_of_intersex_children_from_harmful_practices.svg|deas|mion|452x452px| Leanaí idirghnéasacha a chosaint ar chleachtais dhochracha {{Legend|#002255|Legal prohibition of non-consensual medical interventions}}]]</text>
      <sha1>26h0qxarn9zfrp8zw5sriv4dfj2yi7e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cath na Corrchoille</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94245</id>
    <revision>
      <id>1210134</id>
      <parentid>1107178</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T20:40:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>bosca níos fearr</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1054" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Coinbhleacht Mhíleata}}
[[Cath]] a troideadh sa [[An Chorrchoill|Chorrchoill]], [[Contae Chill Dara]] ar an [[24 Bealtaine]] [[1798]] mar chuid d'[[Éirí Amach 1798|Éirí Amach na nÉireannach Aontaithe]] ab ea '''Cath na Corrchoille'''.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://prosperousheritage.com/battle-of-prosperous|teideal=Battle Of Prosperous|údar=prosperousheritage.com|dáta=|work=|dátarochtana=2020-08-04}}&lt;/ref&gt;  

[[Sráidbhaile|Sráibhaile]] mheasartha nuabhunaithe a bhí ann, curtha i dtoll a chéile mar ionad déantúsaíochta cadáis thiar sa bhliain 1780. 

Rinne trí scór duine de chuid na nÉireannach Aontaithe ionsaí ar gharastún Briotanach go luath sa fheachtas míleata.

Chuadar i mbun troda faoi choim na hoíche ar an 24 Bealtaine ag 2 a.m. chun an ruaig a chur ar lucht an gharastúin - mílíste Chorcaí agus díorma de reisimint Bhriotanach darb ainm na &quot;Ancient Britons&quot;.

==Tagairtí ==
{{reflist}}
{{stumpa}}

[[Catagóir:Cathanna Éirí Amach 1798 in Éirinn]]
[[Catagóir:Stair Chontae Chill Dara]]</text>
      <sha1>hktgzm4cfrhycmnqkqszy8i20m7btyw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úsáideoir:Llywelyn2000/List of birds with article on Vicipeid</title>
    <ns>2</ns>
    <id>94806</id>
    <revision>
      <id>1210168</id>
      <parentid>1209664</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T09:45:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ListeriaBot</username>
        <id>25319</id>
      </contributor>
      <comment>Wikidata list updated [V2]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="133440" xml:space="preserve">{{Wikidata list
|sparql=
SELECT DISTINCT	?item ?name 
WHERE 
{
 	?item wdt:P31 wd:Q16521 .   # this calls up the taxon
  	?item wdt:P171* wd:Q5113 .  # Q5113 is bird
  	?item wdt:P105 wd:Q7432 .   # species only
	FILTER NOT EXISTS { ?item wdt:P141 wd:Q237350 }  # not extinct
        ?articleURL schema:about ?item ; schema:name ?name ; schema:isPartOf &lt;https://ga.wikipedia.org/&gt; .  #must have sitelink to gawiki
}
ORDER BY ?name
OFFSET 0
LIMIT 2000
|links=local
|section=
|sort=label
|columns=number:#,qid,label,P18,p225:enw tacson,P373,P2067,P2050,P7770
}}
{| class='wikitable sortable'
! #
! qid
! label
! íomhá
! enw tacson
! catagóir Commons
! mais
! réise sciathán
! tréimhse ghoir
|-
| style='text-align:right'| 1
| Q1268205
| [[Súmaire gabhair ghlórach|Antrostomus vociferus]]
| [[Íomhá:Caprimulgus vociferusAAP065B.jpg|center|128px]]
| Antrostomus vociferus
| [[:commons:Category:Antrostomus vociferus|Antrostomus vociferus]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 2
| Q652266
| [[Argas mór|Argusianus argus]]
| [[Íomhá:Great Argus Pheasant SMTC.jpg|center|128px]]
| Argusianus argus
| [[:commons:Category:Argusianus argus|Argusianus argus]]
| 
| 
| 24
|-
| style='text-align:right'| 3
| Q692192
| [[Póiseard ceannrua Meiriceánach|Aythya americana]]
| [[Íomhá:Redhead in Central Park (15503).jpg|center|128px]]
| Aythya americana
| [[:commons:Category:Aythya americana|Aythya americana]]
| 1.1&lt;br/&gt;990
| 79.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 4
| Q26742
| [[Aythya ferina]]
| [[Íomhá:Aythya ferina Sandwell 2.jpg|center|128px]]
| Aythya ferina
| [[:commons:Category:Aythya ferina|Aythya ferina]]
| 66
| 0.77
| 25
|-
| style='text-align:right'| 5
| Q132669
| [[Éigrit eallaigh|Bubulcus ibis]]
| [[Íomhá:Cattle Egret (Bubulcus ibis) -walking in grass3.jpg|center|128px]]
| Bubulcus ibis
| [[:commons:Category:Bubulcus ibis|Bubulcus ibis]]
| 
| 92
| 
|-
| style='text-align:right'| 6
| Q852622
| [[Cnagaire impiriúil|Campephilus imperialis]]
| [[Íomhá:Kaiserspecht fg02.jpg|center|128px]]
| Campephilus imperialis
| [[:commons:Category:Campephilus imperialis|Campephilus imperialis]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 7
| Q284331
| [[Cnagaire Magellanach|Campephilus magellanicus]]
| [[Íomhá:Magellanic Woodpecker Male (Campephilus magellanicus).jpg|center|128px]]
| Campephilus magellanicus
| [[:commons:Category:Campephilus magellanicus|Campephilus magellanicus]]
| 260
| 0.6
| 20
|-
| style='text-align:right'| 8
| Q21090684
| [[Iolar breac mór|Clanga clanga]]
| [[Íomhá:Greater spotted eagle.jpg|center|128px]]
| Clanga clanga
| [[:commons:Category:Clanga clanga|Clanga clanga]]
| 110
| 167.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 9
| Q210341
| [[Cochlearius cochlearius]]
| [[Íomhá:Boat-billed Heron, Transpantaneira, Poconé, Mato Grosso, Brazil 4.jpg|center|128px]]
| Cochlearius cochlearius
| [[:commons:Category:Cochlearius cochlearius|Cochlearius cochlearius]]
| 
| 
| 25
|-
| style='text-align:right'| 10
| Q244429
| [[Gearg Shíneach|Coturnix chinensis]]
| [[Íomhá:Excalfactoria chinensis (aka).jpg|center|128px]]
| Coturnix chinensis
| [[:commons:Category:Excalfactoria chinensis|Excalfactoria chinensis]]
| 4.8&lt;br/&gt;41&lt;br/&gt;35.6
| 
| 17
|-
| style='text-align:right'| 11
| Q110257516
| [[Gilphíb choiteann|Curruca communis]]
| [[Íomhá:20150531 019 Kessel Weerdbeemden Grasmus (17687324114).jpg|center|128px]]
| Curruca communis
| 
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 12
| Q110257504
| [[Gilphíb bheag|Curruca curruca]]
| [[Íomhá:Braamsluiper-1 (28569578081).jpg|center|128px]]
| Curruca curruca
| [[:commons:Category:Sylvia curruca|Sylvia curruca]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 13
| Q110257505
| [[Ceolaire Ménétries|Curruca mystacea]]
| [[Íomhá:Sylvia mystacea.jpg|center|128px]]
| Curruca mystacea
| [[:commons:Category:Curruca mystacea|Curruca mystacea]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 14
| Q104867606
| [[Ceolaire barrach|Curruca nisoria]]
| [[Íomhá:Barred Warbler - Hortobagy - Hungary 282 (18677066453).jpg|center|128px]]
| Curruca nisoria
| [[:commons:Category:Sylvia nisoria|Sylvia nisoria]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 15
| Q110257524
| [[Ceolaire fraoigh|Curruca undata]]
| [[Íomhá:Sylvia undata.jpg|center|128px]]
| Curruca undata
| [[:commons:Category:Sylvia undata|Sylvia undata]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 16
| Q838749
| [[Scréachóg Steller|Cyanocitta stelleri]]
| [[Íomhá:Cyanocitta stelleri stelleri, Vancouver 1.jpg|center|128px]]
| Cyanocitta stelleri
| [[:commons:Category:Cyanocitta stelleri|Cyanocitta stelleri]]
| 8.1&lt;br/&gt;94
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 17
| Q919707
| [[Cúcabarra sluasaidghobach|Dacelo rex]]
| [[Íomhá:Shovel-billed Kingfisher.jpg|center|128px]]
| Dacelo rex
| [[:commons:Category:Clytoceyx rex|Clytoceyx rex]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 18
| Q275591
| [[Meánchnagaire breac|Dendrocoptes medius]]
| [[Íomhá:Middle-spotted Woodpecker - HungaryCS4E4424 (16224259449).jpg|center|128px]]
| Dendrocoptes medius
| [[:commons:Category:Dendrocoptes medius|Dendrocoptes medius]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 19
| Q856531
| [[Dicrurus paradiseus]]
| [[Íomhá:Greater Racket-tailed Drongo Dicrurus paradiseus (Linnaeus, 1766) (16169002507).jpg|center|128px]]
| Dicrurus paradiseus
| [[:commons:Category:Dicrurus paradiseus|Dicrurus paradiseus]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 20
| Q645528
| [[Euplectes franciscanus|Easpag flannbhuí]]
| [[Íomhá:Euplectes franciscanus -Kotu Creek, Western Division, The Gambia -male-8.jpg|center|128px]]
| Euplectes franciscanus
| [[:commons:Category:Euplectes franciscanus|Euplectes franciscanus]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 21
| Q205491
| [[Gealóg charraige|Emberiza cia]]
| [[Íomhá:Emberiza cia Martien Brand.jpg|center|128px]]
| Emberiza cia
| [[:commons:Category:Emberiza cia|Emberiza cia]]
| 2.77&lt;br/&gt;23
| 
| 14
|-
| style='text-align:right'| 22
| Q1060483
| [[Eurylaimus ochromalus]]
| [[Íomhá:Black-and-yellow Broadbill (Eurylaimus ochromalus).jpg|center|128px]]
| Eurylaimus ochromalus
| [[:commons:Category:Eurylaimus ochromalus|Eurylaimus ochromalus]]
| 33
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 23
| Q25876
| [[Fabhcún coille Eoráiseach]]
| [[Íomhá:Eurasian Hobby (14574008925) (cropped).jpg|center|128px]]
| Falco subbuteo
| [[:commons:Category:Falco subbuteo|Falco subbuteo]]
| 24&lt;br/&gt;181.5&lt;br/&gt;240.5
| 0.74
| 29
|-
| style='text-align:right'| 24
| Q28114227
| [[Gobadán gobleathan]]
| [[Íomhá:Myrsnäppa, Ottenby, Öland, September 2017 (38594025261).jpg|center|128px]]
| Calidris falcinellus
| [[:commons:Category:Calidris falcinellus|Calidris falcinellus]]
| 9.1&lt;br/&gt;37
| 36.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 25
| Q177856
| [[Bultúr gríofa|Gyps fulvus]]
| [[Íomhá:Gyps fulvus -Basque Country-8.jpg|center|128px]]
| Gyps fulvus
| [[:commons:Category:Gyps fulvus|Gyps fulvus]]
| 252&lt;br/&gt;8.328
| 2.591
| 54
|-
| style='text-align:right'| 26
| Q274179
| [[Gé Éigipteach]]
| [[Íomhá:Egyptian Goose (Alopochen aegyptiaca), Lake Ziway, Ethiopia.jpg|center|128px]]
| Alopochen aegyptiaca
| [[:commons:Category:Alopochen aegyptiaca|Alopochen aegyptiaca]]
| 
| 144
| 
|-
| style='text-align:right'| 27
| Q888660
| [[Bonnán amhrasach|Ixobrychus dubius]]
| [[Íomhá:Australian Little Bittern Sherwood Nov01.jpg|center|128px]]
| Ixobrychus dubius
| [[:commons:Category:Ixobrychus dubius|Ixobrychus dubius]]
| 
| 45
| 18
|-
| style='text-align:right'| 28
| Q888651
| [[Bonnán scartha|Ixobrychus involucris]]
| [[Íomhá:Ixobrychus involucris.jpg|center|128px]]
| Ixobrychus involucris
| [[:commons:Category:Ixobrychus involucris|Ixobrychus involucris]]
| 80
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 29
| Q28106837
| [[Rualacha|Lacha rua]]
| [[Íomhá:Eurasian Wigeon - male.jpg|center|128px]]
| Mareca penelope
| [[:commons:Category:Mareca penelope|Mareca penelope]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 30
| Q644012
| [[Leptoptilos dubius]]
| [[Íomhá:Greater adjutant.jpg|center|128px]]
| Leptoptilos dubius
| [[:commons:Category:Leptoptilos dubius|Leptoptilos dubius]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 31
| Q673417
| [[Malacocincla perspicillata]]
| [[Íomhá:Naturalis Biodiversity Center - RMNH.AVES.89412 - Malacocincla perspicillata (Bonaparte, 1850) - Black-browed Babbler - specimen - lateral view.jpeg|center|128px]]
| Malacocincla perspicillata
| [[:commons:Category:Malacocincla perspicillata|Malacocincla perspicillata]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 32
| Q28106966
| [[Gadual|Mareca strepera]]
| [[Íomhá:Gadwall-Anas-strepera.jpg|center|128px]]
| Mareca strepera
| [[:commons:Category:Mareca strepera|Mareca strepera]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 33
| Q27075424
| [[Mionfhuiseog ladharghearr]]
| [[Íomhá:Terrera Marismeña, Calandrella rufescens (5824832901).jpg|center|128px]]
| Alaudala rufescens
| [[:commons:Category:Alaudala rufescens|Alaudala rufescens]]
| 
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 34
| Q210954
| [[Steilléadar|Mionlacha lochlannach]]
| [[Íomhá:047 - STELLER'S EIDER (6-16-2016) barrow, alaska -02 (27539228164).jpg|center|128px]]
| Polysticta stelleri
| [[:commons:Category:Polysticta stelleri|Polysticta stelleri]]
| 58&lt;br/&gt;807
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 35
| Q1193048
| [[Gearg choille scornáin|Odontophorus strophium]]
| [[Íomhá:Odontophorus strophium - 1820-1863 - Print - Iconographia Zoologica - Special Collections University of Amsterdam - UBA01 IZ17100201 (cropped).tif|center|128px]]
| Odontophorus strophium
| [[:commons:Category:Odontophorus strophium|Odontophorus strophium]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 36
| Q188660
| [[Opisthocomus hoazin]]
| [[Íomhá:Hoatzin - Manu NP - Perù 9203 (15525812066).jpg|center|128px]]
| Opisthocomus hoazin
| [[:commons:Category:Opisthocomus hoazin|Opisthocomus hoazin]]
| 
| 
| 31
|-
| style='text-align:right'| 37
| Q25307
| [[Snag breac|Pica pica]]
| [[Íomhá:Pica pica perched on branch 2.jpg|center|128px]]
| Pica pica
| [[:commons:Category:Pica pica|Pica pica]]
| 9.9&lt;br/&gt;221&lt;br/&gt;191
| 56
| 
|-
| style='text-align:right'| 38
| Q494544
| [[Corr bheag|Platalea minor]]
| [[Íomhá:Platalea minor okinawa.jpg|center|128px]]
| Platalea minor
| [[:commons:Category:Platalea minor|Platalea minor]]
| 
| 110
| 
|-
| style='text-align:right'| 39
| Q187902
| [[Cearcóg chorcra|Porphyrio porphyrio]]
| [[Íomhá:Purpurhuhn.jpg|center|128px]]
| Porphyrio porphyrio
| [[:commons:Category:Porphyrio porphyrio|Porphyrio porphyrio]]
| 
| 
| 25
|-
| style='text-align:right'| 40
| Q1262047
| [[Seabhac droimliath|Pseudastur occidentalis]]
| [[Íomhá:Gray-backed Hawk - South-Ecuador S4E8637 (15478568822).jpg|center|128px]]
| Pseudastur occidentalis
| [[:commons:Category:Pseudastur occidentalis|Pseudastur occidentalis]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 41
| Q643836
| [[Pyrrhocorax pyrrhocorax]]
| [[Íomhá:Bran goesgoch Pyrrhocorax pyrrhocorax.jpg|center|128px]]
| Pyrrhocorax pyrrhocorax
| [[:commons:Category:Pyrrhocorax pyrrhocorax|Pyrrhocorax pyrrhocorax]]
| 312&lt;br/&gt;263
| 82
| 17
|-
| style='text-align:right'| 42
| Q27461190
| [[Praslacha Bhaikalach|Sibirionetta formosa]]
| [[Íomhá:Baikal Teal, Kaohsiung City, Taiwan 1.jpg|center|128px]]
| Sibirionetta formosa
| [[:commons:Category:Sibirionetta formosa|Sibirionetta formosa]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 43
| Q28106902
| [[Praslacha shamhraidh|Spatula querquedula]]
| [[Íomhá:Anas querquedula, Llobregat Delta, Barcelona 5.jpg|center|128px]]
| Spatula querquedula
| [[:commons:Category:Spatula querquedula|Spatula querquedula]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 44
| Q616393
| [[Ulchabhán mínlíneach|Strix leptogrammica]]
| [[Íomhá:Brown Wood Owl (24165248055).jpg|center|128px]]
| Strix leptogrammica
| [[:commons:Category:Strix leptogrammica|Strix leptogrammica]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 45
| Q17592
| [[Struthio|Struthio camelus]]
| [[Íomhá:North African Ostrich - Masai Ostrich (Struthio camelus massaicus) - Flickr - Lip Kee.jpg|center|128px]]
| Struthio camelus
| [[:commons:Category:Struthio camelus|Struthio camelus]]
| 1.5&lt;br/&gt;115&lt;br/&gt;100
| 
| 42
|-
| style='text-align:right'| 46
| Q218543
| [[Corr thíograch chíorbhán|Tigriornis leucolopha]]
| [[Íomhá:White-crested Tiger-Heron - Ankasa - Ghana 14 S4E2068 (16010535898).jpg|center|128px]]
| Tigriornis leucolopha
| [[:commons:Category:Tigriornis leucolopha|Tigriornis leucolopha]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 47
| Q26147
| [[abhóiséad]]
| [[Íomhá:Pied Avocet Recurvirostra avosetta.jpg|center|128px]]
| Recurvirostra avosetta
| [[:commons:Category:Recurvirostra avosetta|Recurvirostra avosetta]]
| 31.7
| 78
| 24
|-
| style='text-align:right'| 48
| Q202504
| [[amadán móinteach]]
| [[Íomhá:Charadrius morinellus male.jpg|center|128px]]
| Charadrius morinellus
| [[:commons:Category:Charadrius morinellus|Charadrius morinellus]]
| 17
| 60
| 
|-
| style='text-align:right'| 49
| Q26431
| [[Cromán móna iartharach|an cromán móna iartharach]]
| [[Íomhá:Western Marsh Harrier- Bangalore, India.jpg|center|128px]]
| Circus aeruginosus
| [[:commons:Category:Circus aeruginosus|Circus aeruginosus]]
| 40
| 1.16
| 34
|-
| style='text-align:right'| 50
| Q170718
| [[Beachadóir Eorpach|beachadóir]]
| [[Íomhá:Merops apiaster 04.jpg|center|128px]]
| Merops apiaster
| [[:commons:Category:Merops apiaster|Merops apiaster]]
| 6.5
| 0.47
| 20
|-
| style='text-align:right'| 51
| Q1951359
| [[Beachadóir Peirseach|beachaire gormleicneach]]
| [[Íomhá:Şahlûrê kesk (Merops persicus).jpg|center|128px]]
| Merops persicus
| [[:commons:Category:Merops persicus|Merops persicus]]
| 49.4
| 
| 24
|-
| style='text-align:right'| 52
| Q25450
| [[biorearrach]]
| [[Íomhá:Male northern pintail at Llano Seco.jpg|center|128px]]
| Anas acuta
| [[:commons:Category:Anas acuta|Anas acuta]]
| 1.025&lt;br/&gt;866
| 0.9
| 
|-
| style='text-align:right'| 53
| Q591831
| [[bobóilinc]]
| [[Íomhá:Male Bobolink in Full Breeding Plummage at Lake Woodruff - Flickr - Andrea Westmoreland.jpg|center|128px]]
| Dolichonyx oryzivorus
| [[:commons:Category:Dolichonyx oryzivorus|Dolichonyx oryzivorus]]
| 2.75
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 54
| Q25709
| [[Bonnán buí (éan)|bonnán]]
| [[Íomhá:2015-10-19 Botaurus stellaris, Gosforth Park 5.jpg|center|128px]]
| Botaurus stellaris
| [[:commons:Category:Botaurus stellaris|Botaurus stellaris]]
| 42&lt;br/&gt;2.906&lt;br/&gt;2.017
| 1.27
| 
|-
| style='text-align:right'| 55
| Q743017
| [[Bonnán breicneach|bonnán Meiriceánach]]
| [[Íomhá:Botaurus lentiginosus 28079.JPG|center|128px]]
| Botaurus lentiginosus
| [[:commons:Category:Botaurus lentiginosus|Botaurus lentiginosus]]
| 36
| 115
| 
|-
| style='text-align:right'| 56
| Q26129
| [[bonnán beag]]
| [[Íomhá:47-090506-little-bittern-at-upper-ford-near-Sigri-.jpg|center|128px]]
| Ixobrychus minutus
| [[:commons:Category:Ixobrychus minutus|Ixobrychus minutus]]
| 13&lt;br/&gt;147
| 49
| 18
|-
| style='text-align:right'| 57
| Q204111
| [[Bonnán cainéaldathach|bonnán cainéil]]
| [[Íomhá:Ixobrychus cinnamomeus Jaunpur.JPG|center|128px]]
| Ixobrychus cinnamomeus
| [[:commons:Category:Ixobrychus cinnamomeus|Ixobrychus cinnamomeus]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 58
| Q469586
| [[Bonnán caol|bonnán seang]]
| [[Íomhá:Least Bittern (Ixobrychus exilis) - male (8724152438).jpg|center|128px]]
| Ixobrychus exilis
| [[:commons:Category:Ixobrychus exilis|Ixobrychus exilis]]
| 10&lt;br/&gt;80
| 43
| 
|-
| style='text-align:right'| 59
| Q188877
| [[Breacán (éan)|breacán]]
| [[Íomhá:Fringilla montifringilla 2 (Marek Szczepanek).jpg|center|128px]]
| Fringilla montifringilla
| [[:commons:Category:Fringilla montifringilla|Fringilla montifringilla]]
| 2.14&lt;br/&gt;22
| 0.27
| 11
|-
| style='text-align:right'| 60
| Q26650
| [[breacóg]]
| [[Íomhá:Calidris alpina alpina, Riga, Latvia 1.jpg|center|128px]]
| Calidris alpina
| [[:commons:Category:Calidris alpina|Calidris alpina]]
| 
| 0.36
| 
|-
| style='text-align:right'| 61
| Q25440
| [[broigheall]]
| [[Íomhá:2021-05-05 Phalacrocorax carbo carbo, Killingworth Lake, Northumberland 1-2.jpg|center|128px]]
| Phalacrocorax carbo
| [[:commons:Category:Phalacrocorax carbo|Phalacrocorax carbo]]
| 2.4&lt;br/&gt;2
| 1.4
| 
|-
| style='text-align:right'| 62
| Q244319
| [[Mionbhroigheall|broigheall bídeach]]
| [[Íomhá:Microcarbo pygmaeus - Pygmy cormorant.jpg|center|128px]]
| Microcarbo pygmaeus
| [[:commons:Category:Microcarbo pygmaeus|Microcarbo pygmaeus]]
| 
| 85
| 28
|-
| style='text-align:right'| 63
| Q18700
| [[bróg-ghob]]
| [[Íomhá:Entebbe Shoe Bill Stork.jpg|center|128px]]
| Balaeniceps rex
| [[:commons:Category:Balaeniceps rex|Balaeniceps rex]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 64
| Q121221
| [[budragár]]
| [[Íomhá:Budgerigar-male-strzelecki-qld.jpg|center|128px]]
| Melopsittacus undulatus
| [[:commons:Category:Melopsittacus undulatus|Melopsittacus undulatus]]
| 2.15
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 65
| Q168677
| [[bultúr luaithriúíl]]
| [[Íomhá:Buitre negro.jpg|center|128px]]
| Aegypius monachus
| [[:commons:Category:Aegypius monachus|Aegypius monachus]]
| 243
| 2.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 66
| Q126167
| [[bultúr uan]]
| [[Íomhá:Bearded Vulture - Catalan Pyrenees - Spain (25098398432).jpg|center|128px]]
| Gypaetus barbatus
| [[:commons:Category:Gypaetus barbatus|Gypaetus barbatus]]
| 224&lt;br/&gt;4.913&lt;br/&gt;6.175
| 2.621
| 54
|-
| style='text-align:right'| 67
| Q33504
| [[bultúr Éigipteach]]
| [[Íomhá:Egyptian Vultures - Immature(L) and Adult (R).jpg|center|128px]]
| Neophron percnopterus
| [[:commons:Category:Neophron percnopterus|Neophron percnopterus]]
| 94&lt;br/&gt;1.977
| 1.676
| 42
|-
| style='text-align:right'| 68
| Q290871
| [[bustard Houbara]]
| [[Íomhá:Houbara035.JPG|center|128px]]
| Chlamydotis undulata
| [[:commons:Category:Chlamydotis undulata|Chlamydotis undulata]]
| 68&lt;br/&gt;1.96&lt;br/&gt;1.15
| 
| 24
|-
| style='text-align:right'| 69
| Q188601
| [[bustard beag]]
| [[Íomhá:Tettet.jpg|center|128px]]
| Tetrax tetrax
| [[:commons:Category:Tetrax tetrax|Tetrax tetrax]]
| 41
| 110
| 21
|-
| style='text-align:right'| 70
| Q171655
| [[bustard mór]]
| [[Íomhá:Otis tarda, Hortobagy, Hungary 1.jpg|center|128px]]
| Otis tarda
| [[:commons:Category:Otis tarda|Otis tarda]]
| 143
| 235&lt;br/&gt;180
| 25
|-
| style='text-align:right'| 71
| Q26205
| [[buíóg]]
| [[Íomhá:Emberiza citrinella -Midtjylland, Denmark -male-8.jpg|center|128px]]
| Emberiza citrinella
| [[:commons:Category:Emberiza citrinella|Emberiza citrinella]]
| 2.94
| 26
| 13
|-
| style='text-align:right'| 72
| Q908909
| [[búbúc Norfolk]]
| [[Íomhá:Nz boobook.JPG|center|128px]]
| Ninox novaeseelandiae
| [[:commons:Category:Ninox novaeseelandiae|Ninox novaeseelandiae]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 73
| Q179959
| [[cacapó]]
| [[Íomhá:Strigops habroptilus 1-1c.jpg|center|128px]]
| Strigops habroptila
| [[:commons:Category:Strigops habroptila|Strigops habroptila]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 74
| Q27050
| [[cadhan]]
| [[Íomhá:Branta bernicla bernicla Norfolk 1.jpg|center|128px]]
| Branta bernicla
| [[:commons:Category:Branta bernicla|Branta bernicla]]
| 
| 1.01
| 
|-
| style='text-align:right'| 75
| Q188446
| [[caipín dubh]]
| [[Íomhá:Sylvia atricapilla -Lullington Heath, East Sussex, England -male-8.jpg|center|128px]]
| Sylvia atricapilla
| [[:commons:Category:Sylvia atricapilla|Sylvia atricapilla]]
| 2.19&lt;br/&gt;18.1
| 23
| 13
|-
| style='text-align:right'| 76
| Q1589281
| [[caislín Sibéarach]]
| [[Íomhá:Siberian Stonechat (Saxicola maura)- Male at Bharatpur I IMG 5768.jpg|center|128px]]
| Saxicola maurus
| [[:commons:Category:Saxicola maurus|Saxicola maurus]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 77
| Q235057
| [[caislín aille]]
| [[Íomhá:Rufous-tailed Rock-thrush (Monticola saxitilis) (38253100512).jpg|center|128px]]
| Monticola saxatilis
| [[:commons:Category:Monticola saxatilis|Monticola saxatilis]]
| 4.95&lt;br/&gt;47&lt;br/&gt;52.4
| 
| 14
|-
| style='text-align:right'| 78
| Q155869
| [[caislín aitinn]]
| [[Íomhá:Saxicola rubetra -Belgium -male-8.jpg|center|128px]]
| Saxicola rubetra
| [[:commons:Category:Saxicola rubetra|Saxicola rubetra]]
| 2.06
| 22
| 13
|-
| style='text-align:right'| 79
| Q1315689
| [[caislín cloch]]
| [[Íomhá:African Stonechat (Saxicola torquatus) male (31251199192).jpg|center|128px]]
| Saxicola torquatus
| [[:commons:Category:Saxicola torquatus|Saxicola torquatus]]
| 
| 
| 14
|-
| style='text-align:right'| 80
| Q838665
| [[caislín cloch Eorpach]]
| [[Íomhá:Saxicola rubicola clochdar y cerrig.jpg|center|128px]]
| Saxicola rubicola
| [[:commons:Category:Saxicola rubicola|Saxicola rubicola]]
| 
| 
| 15
|-
| style='text-align:right'| 81
| Q208334
| [[Donnóg Alpach|cantaire Alpshléibhe]]
| [[Íomhá:Alpine accentor saganta.jpg|center|128px]]
| Prunella collaris
| [[:commons:Category:Prunella collaris|Prunella collaris]]
| 
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 82
| Q1049121
| [[Donnóg Radde|cantaire carraige]]
| [[Íomhá:Prunella ocularis 1a.jpg|center|128px]]
| Prunella ocularis
| [[:commons:Category:Prunella ocularis|Prunella ocularis]]
| 
| 
| 11
|-
| style='text-align:right'| 83
| Q129059
| [[capall coille]]
| [[Íomhá:Tetrao urogallus, Glenfeshie, Scotland 1.jpg|center|128px]]
| Tetrao urogallus
| [[:commons:Category:Tetrao urogallus|Tetrao urogallus]]
| 3.8&lt;br/&gt;1.97&lt;br/&gt;53
| 106
| 25
|-
| style='text-align:right'| 84
| Q26198
| [[caróg dhubh]]
| [[Íomhá:Corvus corone -near Canford Cliffs, Poole, England-8.jpg|center|128px]]
| Corvus corone
| [[:commons:Category:Corvus corone|Corvus corone]]
| 
| 0.91
| 19
|-
| style='text-align:right'| 85
| Q831597
| [[catéan liath]]
| [[Íomhá:Gray catbird (85315).jpg|center|128px]]
| Dumetella carolinensis
| [[:commons:Category:Dumetella carolinensis|Dumetella carolinensis]]
| 3.8&lt;br/&gt;35.7&lt;br/&gt;39.6
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 86
| Q25384
| [[ceann cait]]
| [[Íomhá:Asio otus11.JPG|center|128px]]
| Asio otus
| [[:commons:Category:Asio otus|Asio otus]]
| 
| 95
| 
|-
| style='text-align:right'| 87
| Q25376
| [[Cearc cheannann Eoráiseach|cearc cheannann]]
| [[Íomhá:Fulica atra Georges-Valbon 01.jpg|center|128px]]
| Fulica atra
| [[:commons:Category:Fulica atra|Fulica atra]]
| 36.5&lt;br/&gt;835&lt;br/&gt;715
| 75
| 22
|-
| style='text-align:right'| 88
| Q637533
| [[cearc cheannann]]
| [[Íomhá:Eurasian Coot on the Thames.jpg|center|128px]]
| Fulica
| [[:commons:Category:Fulica|Fulica]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 89
| Q470016
| [[cearc cheannann Mheiriceánach]]
| [[Íomhá:American coot in Prospect Park (06152).jpg|center|128px]]
| Fulica americana
| [[:commons:Category:Fulica americana|Fulica americana]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 90
| Q901228
| [[cearc mhailí]]
| [[Íomhá:Leipoa ocellata.jpg|center|128px]]
| Leipoa ocellata
| [[:commons:Category:Leipoa ocellata|Leipoa ocellata]]
| 2.4&lt;br/&gt;175&lt;br/&gt;1.8
| 
| 63
|-
| style='text-align:right'| 91
| Q178702
| [[cearc shailí]]
| [[Íomhá:Lagopède des saules - Abiskojaure 10.jpg|center|128px]]
| Lagopus lagopus
| [[:commons:Category:Lagopus lagopus|Lagopus lagopus]]
| 720&lt;br/&gt;580
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 92
| Q18847
| [[cearc uisce]]
| [[Íomhá:Common moorhen (Gallinula chloropus) France.jpg|center|128px]]
| Gallinula chloropus
| [[:commons:Category:Gallinula chloropus|Gallinula chloropus]]
| 348
| 52
| 
|-
| style='text-align:right'| 93
| Q312779
| [[ceolaire Blyth]]
| [[Íomhá:Blyth's Reed Warbler I2 IMG 9417.jpg|center|128px]]
| Acrocephalus dumetorum
| [[:commons:Category:Acrocephalus dumetorum|Acrocephalus dumetorum]]
| 1.68
| 
| 12
|-
| style='text-align:right'| 94
| Q650114
| [[ceolaire Cetti]]
| [[Íomhá:Rouxinol-bravo, Cetti's Warbler; Sesimbra, Portugal (49996990303).jpg|center|128px]]
| Cettia cetti
| [[:commons:Category:Cettia cetti|Cettia cetti]]
| 
| 17
| 16
|-
| style='text-align:right'| 95
| Q321272
| [[ceolaire Savi]]
| [[Íomhá:Rohrschwirl Chiemgau.jpg|center|128px]]
| Locustella luscinioides
| [[:commons:Category:Locustella luscinioides|Locustella luscinioides]]
| 2.08
| 20
| 10
|-
| style='text-align:right'| 96
| Q14753772
| [[ceolaire bánlíoch]]
| [[Íomhá:Hippolais pallida Akko Israel 2.jpg|center|128px]]
| Iduna pallida
| [[:commons:Category:Iduna pallida|Iduna pallida]]
| 
| 
| 12
|-
| style='text-align:right'| 97
| Q208710
| [[ceolaire casarnaí]]
| [[Íomhá:Grashoppsangare-070512.jpg|center|128px]]
| Locustella naevia
| [[:commons:Category:Locustella naevia|Locustella naevia]]
| 
| 17
| 14
|-
| style='text-align:right'| 98
| Q1345750
| [[ceolaire casarnaí Pallas]]
| [[Íomhá:Rusty-rumped Warbler (Locustella certhiola) I IMG 2750.jpg|center|128px]]
| Locustella certhiola&lt;br/&gt;Helopsaltes certhiola
| [[:commons:Category:Locustella certhiola|Locustella certhiola]]
| 1.82
| 
| 12
|-
| style='text-align:right'| 99
| Q27075477
| [[ceolaire coille]]
| [[Íomhá:Flickr - Rainbirder - Wood Warbler (Phylloscopus sibilatrix).jpg|center|128px]]
| Phylloscopus sibilatrix
| [[:commons:Category:Phylloscopus sibilatrix|Phylloscopus sibilatrix]]
| 1.32&lt;br/&gt;10
| 22
| 
|-
| style='text-align:right'| 100
| Q210422
| [[ceolaire corraigh]]
| [[Íomhá:Acrocephalus palustris Irpin6.JPG|center|128px]]
| Acrocephalus palustris
| [[:commons:Category:Acrocephalus palustris|Acrocephalus palustris]]
| 1.85
| 20
| 13
|-
| style='text-align:right'| 101
| Q27236
| [[ceolaire cíbe]]
| [[Íomhá:Acrocephalus schoenobaenus -Sweden-8 (1).jpg|center|128px]]
| Acrocephalus schoenobaenus
| [[:commons:Category:Acrocephalus schoenobaenus|Acrocephalus schoenobaenus]]
| 1.65
| 19
| 
|-
| style='text-align:right'| 102
| Q1590574
| [[Ceolaire Upcher|ceolaire fann]]
| [[Íomhá:Upcher's Warbler (Hippolais languida) (8079442053).jpg|center|128px]]
| Hippolais languida
| [[:commons:Category:Hippolais languida|Hippolais languida]]
| 1.79
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 103
| Q210791
| [[ceolaire feanearrach]]
| [[Íomhá:Zitting Cisticola - Cisticola juncidis.JPG|center|128px]]
| Cisticola juncidis
| [[:commons:Category:Cisticola juncidis|Cisticola juncidis]]
| 
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 104
| Q596278
| [[Ceolaire mion|ceolaire fásaigh]]
| [[Íomhá:Asian Desert Wrabler.jpg|center|128px]]
| Sylvia nana
| [[:commons:Category:Sylvia nana|Sylvia nana]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 105
| Q202478
| [[ceolaire garraí]]
| [[Íomhá:Sylvia borin (Örebro County).jpg|center|128px]]
| Sylvia borin
| [[:commons:Category:Sylvia borin|Sylvia borin]]
| 
| 22
| 12
|-
| style='text-align:right'| 106
| Q159080
| [[ceolaire giolcaí]]
| [[Íomhá:Eurasian Reed Warbler.jpg|center|128px]]
| Acrocephalus scirpaceus
| [[:commons:Category:Acrocephalus scirpaceus|Acrocephalus scirpaceus]]
| 
| 19
| 
|-
| style='text-align:right'| 107
| Q827657
| [[ceolaire goirt ríse]]
| [[Íomhá:Paddyfield Warbler Acrocephalus agricola by Dr. Raju Kasambe DSCN8336 (11).jpg|center|128px]]
| Acrocephalus agricola
| [[:commons:Category:Acrocephalus agricola|Acrocephalus agricola]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 108
| Q27674
| [[ceolaire ictireach]]
| [[Íomhá:Hippolais icterina, Riga, Latvia 1.jpg|center|128px]]
| Hippolais icterina
| [[:commons:Category:Hippolais icterina|Hippolais icterina]]
| 1.7
| 22
| 14
|-
| style='text-align:right'| 109
| Q27075547
| [[Ceolaire tiubhghobach|ceolaire oirféasach]]
| [[Íomhá:Eastern Orphean Warbler - Uzbekistan S4E8419 (18675147404)-cropped.jpg|center|128px]]
| Sylvia crassirostris
| [[:commons:Category:Sylvia crassirostris|Sylvia crassirostris]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 110
| Q757116
| [[Ceolaire cuaráin|ceolaire rúiseach]]
| [[Íomhá:Iduna caligata telor bacsiog.jpg|center|128px]]
| Iduna caligata
| [[:commons:Category:Iduna caligata|Iduna caligata]]
| 
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 111
| Q27239
| [[ceolaire sailí]]
| [[Íomhá:Willow Warbler Phylloscopus trochilus.jpg|center|128px]]
| Phylloscopus trochilus
| [[:commons:Category:Phylloscopus trochilus|Phylloscopus trochilus]]
| 
| 19
| 13
|-
| style='text-align:right'| 112
| Q460229
| [[ceolaire scothghlas]]
| [[Íomhá:Greenish Warbler Sikkim India 11.05.2014.jpg|center|128px]]
| Phylloscopus trochiloides
| [[:commons:Category:Phylloscopus trochiloides|Phylloscopus trochiloides]]
| 
| 
| 12
|-
| style='text-align:right'| 113
| Q26982
| [[circín starraiceach]]
| [[Íomhá:Pipíška chochlatá (Galerida cristata).jpg|center|128px]]
| Galerida cristata
| [[:commons:Category:Galerida cristata|Galerida cristata]]
| 
| 
| 12
|-
| style='text-align:right'| 114
| Q148583
| [[cirlghealóg]]
| [[Íomhá:Emberiza cirlus -Valencian Community, Spain -male-8 (1).jpg|center|128px]]
| Emberiza cirlus
| [[:commons:Category:Emberiza cirlus|Emberiza cirlus]]
| 
| 24
| 13
|-
| style='text-align:right'| 115
| Q25385
| [[clamhán]]
| [[Íomhá:Buteo buteo -Netherlands-8.jpg|center|128px]]
| Buteo buteo
| [[:commons:Category:Buteo buteo|Buteo buteo]]
| 0.925&lt;br/&gt;60&lt;br/&gt;790&lt;br/&gt;966.5
| 1.24
| 34
|-
| style='text-align:right'| 116
| Q233684
| [[clamhán cosfhada]]
| [[Íomhá:Long-legged Buzzard (24521858347).jpg|center|128px]]
| Buteo rufinus
| [[:commons:Category:Buteo rufinus|Buteo rufinus]]
| 73
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 117
| Q26407
| [[clamhán lópach]]
| [[Íomhá:Fjellvåk (Buteo lagopus) (Rough-legged Buzzard) (Fjällvråk).jpg|center|128px]]
| Buteo lagopus
| [[:commons:Category:Buteo lagopus|Buteo lagopus]]
| 824.6&lt;br/&gt;1.027
| 1.35
| 
|-
| style='text-align:right'| 118
| Q170466
| [[clamhán riabhach]]
| [[Íomhá:Wespenbussard European honey buzzard Pernis apivorus, crop.jpg|center|128px]]
| Pernis apivorus
| [[:commons:Category:Pernis apivorus|Pernis apivorus]]
| 49
| 1.26
| 32
|-
| style='text-align:right'| 119
| Q26420
| [[Clochrán coiteann|clochrán]]
| [[Íomhá:Steinschmaetzer Northern wheatear male.jpg|center|128px]]
| Oenanthe oenanthe
| [[:commons:Category:Oenanthe oenanthe|Oenanthe oenanthe]]
| 
| 0.28
| 
|-
| style='text-align:right'| 120
| Q769528
| [[Clochrán earr-rua|clochrán Afganastánach]]
| [[Íomhá:Oenanthe chrysopygia.JPG|center|128px]]
| Oenanthe chrysopygia
| [[:commons:Category:Oenanthe chrysopygia|Oenanthe chrysopygia]]
| 
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 121
| Q763538
| [[clochrán alabhreac]]
| [[Íomhá:Pied Wheatear (Oenanthe pleschanka) (8079431820).jpg|center|128px]]
| Oenanthe pleschanka
| [[:commons:Category:Oenanthe pleschanka|Oenanthe pleschanka]]
| 2.43
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 122
| Q385723
| [[Oenanthe hispanica|clochrán cluasdubh]]
| [[Íomhá:CollalbaRubia.jpg|center|128px]]
| Oenanthe hispanica
| [[:commons:Category:Oenanthe hispanica|Oenanthe hispanica]]
| 
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 123
| Q769093
| [[Clochrán Finsch|clochrán droimbhán]]
| [[Íomhá:Çilferşik.jpg|center|128px]]
| Oenanthe finschii
| [[:commons:Category:Oenanthe finschii|Oenanthe finschii]]
| 26&lt;br/&gt;29
| 
| 12
|-
| style='text-align:right'| 124
| Q1303323
| [[Clochrán Coirdíneach|clochrán earrdhearg]]
| [[Íomhá:Oenanthe xanthoprymna - Kurdish Wheatear, Osmaniye, Turkey 01.jpg|center|128px]]
| Oenanthe xanthoprymna
| [[:commons:Category:Oenanthe xanthoprymna|Oenanthe xanthoprymna]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 125
| Q769934
| [[clochrán fásaigh]]
| [[Íomhá:Desert Wheatear Oenanthe deserti by Dr. Raju Kasambe DSCN9430 (1).jpg|center|128px]]
| Oenanthe deserti
| [[:commons:Category:Oenanthe deserti|Oenanthe deserti]]
| 
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 126
| Q747686
| [[clochrán gainimh]]
| [[Íomhá:Isabelline wheatear (Oenanthe isabellina) male, non-breeding.jpg|center|128px]]
| Oenanthe isabellina
| [[:commons:Category:Oenanthe isabellina|Oenanthe isabellina]]
| 3.04&lt;br/&gt;29
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 127
| Q752481
| [[Cnagaire Siriach|cnagaire Síriach]]
| [[Íomhá:PikiWiki Israel 51253 wildlife and plants of israel.jpg|center|128px]]
| Dendrocopos syriacus
| [[:commons:Category:Dendrocopos syriacus|Dendrocopos syriacus]]
| 5.1
| 
| 10
|-
| style='text-align:right'| 128
| Q207290
| [[Cnagaire droimgheal|cnagaire droimbhán]]
| [[Íomhá:Dendrocopos leucotos 2.jpg|center|128px]]
| Dendrocopos leucotos
| [[:commons:Category:Dendrocopos leucotos|Dendrocopos leucotos]]
| 
| 
| 15
|-
| style='text-align:right'| 129
| Q143284
| [[cnagaire dubh]]
| [[Íomhá:BlackWoods.jpg|center|128px]]
| Dryocopus martius
| [[:commons:Category:Dryocopus martius|Dryocopus martius]]
| 11.8
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 130
| Q166171
| [[cnagaire glas]]
| [[Íomhá:Green woodpecker Franconville 2022 01 21 2.jpg|center|128px]]
| Picus viridis
| [[:commons:Category:Picus viridis|Picus viridis]]
| 8.9&lt;br/&gt;193
| 41
| 19
|-
| style='text-align:right'| 131
| Q27124
| [[cnota]]
| [[Íomhá:Calidris canutus no.JPG|center|128px]]
| Calidris canutus
| [[:commons:Category:Calidris canutus|Calidris canutus]]
| 19.3&lt;br/&gt;126&lt;br/&gt;148
| 0.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 132
| Q156767
| [[cnóshnag Eorpach]]
| [[Íomhá:Sitta europaea europaea, Slottsskogen, Göteborg, Sweden 3.jpg|center|128px]]
| Sitta europaea
| [[:commons:Category:Sitta europaea|Sitta europaea]]
| 2.25&lt;br/&gt;23
| 24
| 16
|-
| style='text-align:right'| 133
| Q749701
| [[Cnóshnag Neumayer|cnóshnag creige]]
| [[Íomhá:Westernrocknuthatch Sitta neumayer.jpg|center|128px]]
| Sitta neumayer
| [[:commons:Category:Sitta neumayer|Sitta neumayer]]
| 2.43
| 
| 15
|-
| style='text-align:right'| 134
| Q514809
| [[cocaitíl]]
| [[Íomhá:Wild cockatiel - panoramio.jpg|center|128px]]
| Nymphicus hollandicus
| [[:commons:Category:Nymphicus hollandicus|Nymphicus hollandicus]]
| 5.68&lt;br/&gt;86
| 
| 20
|-
| style='text-align:right'| 135
| Q1274601
| [[coileach sneachta Caispeach]]
| [[Íomhá:Tetraogallus caspius.jpg|center|128px]]
| Tetraogallus caspius
| [[:commons:Category:Tetraogallus caspius|Tetraogallus caspius]]
| 2.59&lt;br/&gt;2.07&lt;br/&gt;75
| 100
| 
|-
| style='text-align:right'| 136
| Q1137277
| [[coileach sneachta Cugasach]]
| [[Íomhá:Tetraogallus caucasicus.jpg|center|128px]]
| Tetraogallus caucasicus
| [[:commons:Category:Tetraogallus caucasicus|Tetraogallus caucasicus]]
| 
| 87.5
| 28
|-
| style='text-align:right'| 137
| Q25332
| [[coirneach]]
| [[Íomhá:Pandion haliaetus - Osprey.jpg|center|128px]]
| Pandion haliaetus
| [[:commons:Category:Pandion haliaetus|Pandion haliaetus]]
| 
| 1.6
| 
|-
| style='text-align:right'| 138
| Q42326
| [[colm aille]]
| [[Íomhá:Columba livia Baltasound Shetland 1.jpg|center|128px]]
| Columba livia
| [[:commons:Category:Columba livia|Columba livia]]
| 294&lt;br/&gt;267
| 690
| 
|-
| style='text-align:right'| 139
| Q26026
| [[Colúr coille|colm coille]]
| [[Íomhá:Columba palumbus ssp. palumbus.jpg|center|128px]]
| Columba palumbus
| [[:commons:Category:Columba palumbus|Columba palumbus]]
| 18.9
| 0.75
| 17
|-
| style='text-align:right'| 140
| Q26140
| [[colm gorm]]
| [[Íomhá:2019-03-17 Columba oenas, Jesmond Dene 1.jpg|center|128px]]
| Columba oenas
| [[:commons:Category:Columba oenas|Columba oenas]]
| 16.7
| 0.75
| 22
|-
| style='text-align:right'| 141
| Q170598
| [[condar na nAindéas]]
| [[Íomhá:Cóndores no se entierran a diario.JPG|center|128px]]
| Vultur gryphus
| [[:commons:Category:Vultur gryphus|Vultur gryphus]]
| 
| 3.048
| 
|-
| style='text-align:right'| 142
| Q25382
| [[corcrán coille]]
| [[Íomhá:Bullfinch male.jpg|center|128px]]
| Pyrrhula pyrrhula
| [[:commons:Category:Pyrrhula pyrrhula|Pyrrhula pyrrhula]]
| 2.41&lt;br/&gt;31
| 0.26
| 15
|-
| style='text-align:right'| 143
| Q1084895
| [[corcrán coille ceannliath]]
| [[Íomhá:Grey-headed Bullfinch.jpg|center|128px]]
| Pyrrhula erythaca
| [[:commons:Category:Pyrrhula erythaca|Pyrrhula erythaca]]
| 21.7
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 144
| Q160488
| [[corr chorcra]]
| [[Íomhá:Ardea purpurea (Domaine des oiseaux).jpg|center|128px]]
| Ardea purpurea
| [[:commons:Category:Ardea purpurea|Ardea purpurea]]
| 51
| 1.35
| 
|-
| style='text-align:right'| 145
| Q171360
| [[corr leitheadach Eoráiseach]]
| [[Íomhá:Eurasian Spoonbill.jpg|center|128px]]
| Platalea leucorodia
| [[:commons:Category:Platalea leucorodia|Platalea leucorodia]]
| 76
| 1.3
| 23
|-
| style='text-align:right'| 146
| Q126216
| [[corr oíche]]
| [[Íomhá:Nycticorax nycticorax nycticorax Camargue.jpg|center|128px]]
| Nycticorax nycticorax
| [[:commons:Category:Nycticorax nycticorax|Nycticorax nycticorax]]
| 682&lt;br/&gt;590
| 1.06
| 
|-
| style='text-align:right'| 147
| Q722981
| [[corr ríoga]]
| [[Íomhá:Royal Spoonbill mouth open.jpg|center|128px]]
| Platalea regia
| [[:commons:Category:Platalea regia|Platalea regia]]
| 69
| 120
| 22
|-
| style='text-align:right'| 148
| Q191394
| [[corr scréachach]]
| [[Íomhá:Crabier chevelu.jpg|center|128px]]
| Ardeola ralloides
| [[:commons:Category:Ardeola ralloides|Ardeola ralloides]]
| 16&lt;br/&gt;288
| 0.86
| 
|-
| style='text-align:right'| 149
| Q144218
| [[coscaróba]]
| [[Íomhá:Coscoroba coscoroba1.jpg|center|128px]]
| Coscoroba coscoroba
| [[:commons:Category:Coscoroba coscoroba|Coscoroba coscoroba]]
| 4.6&lt;br/&gt;3.8&lt;br/&gt;185
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 150
| Q18859
| [[cosdeargán]]
| [[Íomhá:Common Redshank Tringa totanus.jpg|center|128px]]
| Tringa totanus
| [[:commons:Category:Tringa totanus|Tringa totanus]]
| 22.3&lt;br/&gt;129
| 62
| 24
|-
| style='text-align:right'| 151
| Q28103
| [[cosdeargán breac]]
| [[Íomhá:Dunkler Wasserläufer.jpg|center|128px]]
| Tringa erythropus
| [[:commons:Category:Tringa erythropus|Tringa erythropus]]
| 24.5&lt;br/&gt;142&lt;br/&gt;161
| 64
| 
|-
| style='text-align:right'| 152
| Q230837
| [[cromán bánlíoch]]
| [[Íomhá:Pallid Harrier Adult Male (46333226825).jpg|center|128px]]
| Circus macrourus
| [[:commons:Category:Circus macrourus|Circus macrourus]]
| 28&lt;br/&gt;322&lt;br/&gt;445
| 1.09
| 29
|-
| style='text-align:right'| 153
| Q26574
| [[cromán liath]]
| [[Íomhá:Flickr - don macauley - Bird 015.jpg|center|128px]]
| Circus pygargus
| [[:commons:Category:Circus pygargus|Circus pygargus]]
| 24&lt;br/&gt;261&lt;br/&gt;370
| 1.09
| 28
|-
| style='text-align:right'| 154
| Q25572
| [[cromán na gcearc]]
| [[Íomhá:Circus cyaneus, Ballaugh Curragh, Isle of Man 1.jpg|center|128px]]
| Circus cyaneus
| [[:commons:Category:Circus cyaneus|Circus cyaneus]]
| 346&lt;br/&gt;527
| 1.1
| 
|-
| style='text-align:right'| 155
| Q27102
| [[crosán]]
| [[Íomhá:Razorbill with a nice catch.jpg|center|128px]]
| Alca torda
| [[:commons:Category:Alca torda|Alca torda]]
| 
| 0.661
| 
|-
| style='text-align:right'| 156
| Q18854
| [[crotach]]
| [[Íomhá:Eurasian Curlew.jpg|center|128px]]
| Numenius arquata
| [[:commons:Category:Numenius arquata|Numenius arquata]]
| 76&lt;br/&gt;742&lt;br/&gt;869
| 0.97
| 28
|-
| style='text-align:right'| 157
| Q61857
| [[crotach Artach]]
| [[Íomhá:Numenius borealis (Harvard University).JPG|center|128px]]
| Numenius borealis
| [[:commons:Category:Numenius borealis|Numenius borealis]]
| 
| 70
| 
|-
| style='text-align:right'| 158
| Q18858
| [[crotach eanaigh]]
| [[Íomhá:Whimbrel Numenius phaeopus.jpg|center|128px]]
| Numenius phaeopus
| [[:commons:Category:Numenius phaeopus|Numenius phaeopus]]
| 
| 1.07
| 
|-
| style='text-align:right'| 159
| Q79915
| [[Murlach mara|cruidín]]
| [[Íomhá:Alcedo Atthis.jpg|center|128px]]
| Alcedo atthis
| [[:commons:Category:Alcedo atthis|Alcedo atthis]]
| 4.3
| 25
| 19.5
|-
| style='text-align:right'| 160
| Q735158
| [[Cruidíní píbgheal|cruidín uchtbhán]]
| [[Íomhá:Halcyon smyrnensis - White-throated kingfisher 02.jpg|center|128px]]
| Halcyon smyrnensis
| [[:commons:Category:Halcyon smyrnensis|Halcyon smyrnensis]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 161
| Q18845
| [[Cuach choiteann|cuach]]
| [[Íomhá:Cuculus canorus vogelartinfo chris romeiks CHR0791 cropped.jpg|center|128px]]
| Cuculus canorus
| [[:commons:Category:Cuculus canorus|Cuculus canorus]]
| 3.22&lt;br/&gt;117&lt;br/&gt;106
| 58
| 12
|-
| style='text-align:right'| 162
| Q852265
| [[cuach ghob-bhuí]]
| [[Íomhá:Coccyzus-americanus-001.jpg|center|128px]]
| Coccyzus americanus
| [[:commons:Category:Coccyzus americanus|Coccyzus americanus]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 163
| Q27442
| [[cuilire alabhreac]]
| [[Íomhá:Ficedula hypoleuca -Wood of Cree Nature Reserve, Scotland -male-8a.jpg|center|128px]]
| Ficedula hypoleuca
| [[:commons:Category:Ficedula hypoleuca|Ficedula hypoleuca]]
| 1.7&lt;br/&gt;12
| 22
| 14
|-
| style='text-align:right'| 164
| Q241499
| [[cuilire broinnrua]]
| [[Íomhá:Ficedula parva мухоловка мала.jpg|center|128px]]
| Ficedula parva
| [[:commons:Category:Ficedula parva|Ficedula parva]]
| 1.45
| 
| 12
|-
| style='text-align:right'| 165
| Q1591580
| [[cuilire leathmhuinceach]]
| [[Íomhá:SemicollaredFlycatcher.jpg|center|128px]]
| Ficedula semitorquata
| [[:commons:Category:Ficedula semitorquata|Ficedula semitorquata]]
| 
| 
| 14
|-
| style='text-align:right'| 166
| Q26607
| [[cuilire liath]]
| [[Íomhá:SpottedFlycatcheronfence.jpg|center|128px]]
| Muscicapa striata
| [[:commons:Category:Muscicapa striata|Muscicapa striata]]
| 1.92
| 24
| 14
|-
| style='text-align:right'| 167
| Q690826
| [[Cuilire bán|cuilire muinceach]]
| [[Íomhá:Collared flycatcher (Ficedula albicollis).jpg|center|128px]]
| Ficedula albicollis
| [[:commons:Category:Ficedula albicollis|Ficedula albicollis]]
| 1.6
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 168
| Q25345384
| [[cág]]
| [[Íomhá:Coloeus monedula -Munkedal, Vastra Gotaland, Sweden-8.jpg|center|128px]]
| Gralla
| [[:commons:Category:Coloeus monedula|Coloeus monedula]]
| 
| 0.65
| 20
|-
| style='text-align:right'| 169
| Q191386
| [[cág gob-bhuí]]
| [[Íomhá:Alpine Chough by Jim Higham.jpg|center|128px]]
| Pyrrhocorax graculus
| [[:commons:Category:Pyrrhocorax graculus|Pyrrhocorax graculus]]
| 
| 
| 19
|-
| style='text-align:right'| 170
| Q208405
| [[cánóg dhubh]]
| [[Íomhá:Manx Shearwater.JPG|center|128px]]
| Puffinus puffinus
| [[:commons:Category:Puffinus puffinus|Puffinus puffinus]]
| 521
| 82
| 
|-
| style='text-align:right'| 171
| Q25234
| [[Lon dubh|céirseach]]
| [[Íomhá:20190722 Turdus Merula 02.jpg|center|128px]]
| Turdus merula
| [[:commons:Category:Turdus merula|Turdus merula]]
| 
| 36
| 13
|-
| style='text-align:right'| 172
| Q244197
| [[Cíobhaí Beag Breac|cíobhaí beag breac]]
| [[Íomhá:Little spotted kiwi, Apteryx owenii, Auckland War Memorial Museum.jpg|center|128px]]
| Apteryx owenii
| [[:commons:Category:Apteryx owenii|Apteryx owenii]]
| 285
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 173
| Q734829
| [[Cíobhaí Donn an Oileáin Thuaidh|cíobhaí donn an Oileáin Thuaidh]]
| [[Íomhá:Apteryx mantelli -Rotorua, North Island, New Zealand-8a.jpg|center|128px]]
| Apteryx mantelli
| [[:commons:Category:Apteryx mantelli|Apteryx mantelli]]
| 2.25&lt;br/&gt;2.955
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 174
| Q730091
| [[Cíobhaí Mór Breac|cíobhaí mór breac]]
| [[Íomhá:ApteryxHaastiiKeulemans.jpg|center|128px]]
| Apteryx haastii
| [[:commons:Category:Apteryx haastii|Apteryx haastii]]
| 425
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 175
| Q26657
| [[Cíorbhuí coiteann|cíorbhuí]]
| [[Íomhá:Regulus regulus -Vendee, France-8.jpg|center|128px]]
| Regulus regulus
| [[:commons:Category:Regulus regulus|Regulus regulus]]
| 0.77
| 14
| 17
|-
| style='text-align:right'| 176
| Q869023
| [[cíorlacha Phatagónach]]
| [[Íomhá:Lophonetta specularioides -Puerto Natales, Patagonia, Chile-8.jpg|center|128px]]
| Lophonetta specularioides
| [[:commons:Category:Lophonetta specularioides|Lophonetta specularioides]]
| 
| 
| 30
|-
| style='text-align:right'| 177
| Q80362
| [[cúr dubh]]
| [[Íomhá:Milvus migrans front(ThKraft).jpg|center|128px]]
| Milvus migrans
| [[:commons:Category:Milvus migrans|Milvus migrans]]
| 56&lt;br/&gt;828
| 1.52
| 
|-
| style='text-align:right'| 178
| Q156250
| [[cúr rua]]
| [[Íomhá:Milvus milvus Jura.jpg|center|128px]]
| Milvus milvus
| [[:commons:Category:Milvus milvus|Milvus milvus]]
| 63&lt;br/&gt;1.012&lt;br/&gt;1.232
| 1.66
| 31
|-
| style='text-align:right'| 179
| Q184825
| [[deargán sneachta]]
| [[Íomhá:Redwing Turdus iliacus.jpg|center|128px]]
| Turdus iliacus
| [[:commons:Category:Turdus iliacus|Turdus iliacus]]
| 4.9&lt;br/&gt;62
| 0.36
| 13
|-
| style='text-align:right'| 180
| Q11380593
| [[deargéadan beag]]
| [[Íomhá:Acanthis cabaret 1 East Chevington.jpg|center|128px]]
| Acanthis cabaret
| [[:commons:Category:Acanthis cabaret|Acanthis cabaret]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 181
| Q20754771
| [[deargéadan coiteann]]
| [[Íomhá:Acanthis flammea, Kotka, Finland 2.jpg|center|128px]]
| Acanthis flammea
| [[:commons:Category:Acanthis flammea|Acanthis flammea]]
| 
| 23
| 
|-
| style='text-align:right'| 182
| Q26698
| [[donnóg]]
| [[Íomhá:Järnsparv Dunnock (13329301154).jpg|center|128px]]
| Prunella modularis
| [[:commons:Category:Prunella modularis|Prunella modularis]]
| 
| 0.21
| 14
|-
| style='text-align:right'| 183
| Q167230
| [[Snámhaí balla|dreapaire balla]]
| [[Íomhá:Tichodroma muraria02 cropped.jpg|center|128px]]
| Tichodroma muraria
| [[:commons:Category:Tichodroma muraria|Tichodroma muraria]]
| 
| 
| 19
|-
| style='text-align:right'| 184
| Q25740
| [[dreoilín]]
| [[Íomhá:Eurasian wren (Troglodytes troglodytes).jpg|center|128px]]
| Troglodytes troglodytes
| [[:commons:Category:Troglodytes troglodytes|Troglodytes troglodytes]]
| 
| 15
| 
|-
| style='text-align:right'| 185
| Q27160
| [[droimneach beag]]
| [[Íomhá:Larus fuscus Finnboda 2012.jpg|center|128px]]
| Larus fuscus
| [[:commons:Category:Larus fuscus|Larus fuscus]]
| 880&lt;br/&gt;755
| 1.34
| 25
|-
| style='text-align:right'| 186
| Q26629
| [[droimneach mór]]
| [[Íomhá:Great Black-backed Gull Larus marinus.jpg|center|128px]]
| Larus marinus
| [[:commons:Category:Larus marinus|Larus marinus]]
| 
| 1.67
| 
|-
| style='text-align:right'| 187
| Q25469
| [[Druid choiteann|druid]]
| [[Íomhá:Toulouse - Sturnus vulgaris - 2012-02-26 - 2.jpg|center|128px]]
| Sturnus vulgaris
| [[:commons:Category:Sturnus vulgaris|Sturnus vulgaris]]
| 
| 0.38
| 
|-
| style='text-align:right'| 188
| Q890912
| [[Druid droimchorcra|druid dauria]]
| [[Íomhá:Daurian starling from Uppungal Kole Wetlands 2018 by Nesru Tirur.jpg|center|128px]]
| Agropsar sturninus
| [[:commons:Category:Agropsar sturninus|Agropsar sturninus]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 189
| Q20823352
| [[druid rósach]]
| [[Íomhá:Pastor roseus, Parwan, Afghanistan 1.jpg|center|128px]]
| Pastor roseus
| [[:commons:Category:Pastor roseus|Pastor roseus]]
| 6.6&lt;br/&gt;79.6&lt;br/&gt;66.9
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 190
| Q25402
| [[eala bhalbh]]
| [[Íomhá:Mute Swan Emsworth2.JPG|center|128px]]
| Cygnus olor
| [[:commons:Category:Cygnus olor|Cygnus olor]]
| 11.8&lt;br/&gt;9.67
| 230
| 
|-
| style='text-align:right'| 191
| Q131044
| [[eala dhubh]]
| [[Íomhá:00 2102 Trauerschwäne (Breisach am Rhein).jpg|center|128px]]
| Cygnus atratus
| [[:commons:Category:Cygnus atratus|Cygnus atratus]]
| 258&lt;br/&gt;6.2&lt;br/&gt;5.1
| 180
| 38
|-
| style='text-align:right'| 192
| Q25612
| [[eala ghlórach]]
| [[Íomhá:Cygnus cygnus 070416 IOL.jpg|center|128px]]
| Cygnus cygnus
| [[:commons:Category:Cygnus cygnus|Cygnus cygnus]]
| 331&lt;br/&gt;14&lt;br/&gt;8.75
| 2.29
| 36
|-
| style='text-align:right'| 193
| Q244432
| [[eala phíbdhubh]]
| [[Íomhá:Cygnus melancoryphus -Puerto Natales, Patagonia, Chile-8.jpg|center|128px]]
| Cygnus melancoryphus
| [[:commons:Category:Cygnus melancoryphus|Cygnus melancoryphus]]
| 
| 
| 35
|-
| style='text-align:right'| 194
| Q26603
| [[eala thundra]]
| [[Íomhá:Tundra Swan (Cygnus columbianus) (8571142484).jpg|center|128px]]
| Cygnus columbianus
| [[:commons:Category:Cygnus columbianus|Cygnus columbianus]]
| 7.258&lt;br/&gt;6.305
| 1.98
| 
|-
| style='text-align:right'| 195
| Q26620
| [[earrdheargán]]
| [[Íomhá:Gartenrotschwanz 1.jpg|center|128px]]
| Phoenicurus phoenicurus
| [[:commons:Category:Phoenicurus phoenicurus|Phoenicurus phoenicurus]]
| 
| 22
| 13
|-
| style='text-align:right'| 196
| Q796484
| [[Earrdheargán báneiteach|earrdheargán Cugasach]]
| [[Íomhá:Phoenicurus erythrogastrus, Stepantsminda, Georgia 1.jpg|center|128px]]
| Phoenicurus erythrogastrus
| [[:commons:Category:Phoenicurus erythrogastrus|Phoenicurus erythrogastrus]]
| 
| 
| 14
|-
| style='text-align:right'| 197
| Q26755
| [[earrdheargán dubh]]
| [[Íomhá:Phoenicurus ochruros ochruros.png|center|128px]]
| Phoenicurus ochruros
| [[:commons:Category:Phoenicurus ochruros|Phoenicurus ochruros]]
| 
| 25
| 14
|-
| style='text-align:right'| 198
| Q748290
| [[fabhcún Barbarach]]
| [[Íomhá:Wüstenfalke.jpg|center|128px]]
| Falco pelegrinoides
| [[:commons:Category:Falco peregrinus pelegrinoides|Falco peregrinus pelegrinoides]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 199
| Q33554
| [[fabhcún Lanner]]
| [[Íomhá:Lanner falcon, Falco biarmicus, at Kgalagadi Transfrontier Park, Northern Cape, South Africa (34447024871).jpg|center|128px]]
| Falco biarmicus
| [[:commons:Category:Falco biarmicus|Falco biarmicus]]
| 
| 100.5
| 32
|-
| style='text-align:right'| 200
| Q165974
| [[fabhcún Saker]]
| [[Íomhá:Falco cherrug 1 (Bohuš Číčel).jpg|center|128px]]
| Falco cherrug
| [[:commons:Category:Falco cherrug|Falco cherrug]]
| 53&lt;br/&gt;875&lt;br/&gt;1.13
| 111.5
| 30
|-
| style='text-align:right'| 201
| Q179625
| [[fabhcún cosdearg]]
| [[Íomhá:Rotfußfalke Falco vespertinus.jpg|center|128px]]
| Falco vespertinus
| [[:commons:Category:Falco vespertinus|Falco vespertinus]]
| 17&lt;br/&gt;150&lt;br/&gt;167
| 0.72
| 
|-
| style='text-align:right'| 202
| Q30535
| [[Falco peregrinus|fabhcún gorm]]
| [[Íomhá:Faucon pelerin 7 mai.jpg|center|128px]]
| Falco peregrinus
| [[:commons:Category:Falco peregrinus|Falco peregrinus]]
| 
| 1.02
| 
|-
| style='text-align:right'| 203
| Q177688
| [[fabhcún tuaithe]]
| [[Íomhá:Falco rusticolus white cropped.jpg|center|128px]]
| Falco rusticolus
| [[:commons:Category:Falco rusticolus|Falco rusticolus]]
| 
| 58
| 
|-
| style='text-align:right'| 204
| Q206840
| [[falaróp gobchaol]]
| [[Íomhá:Red-necked Phalarope.jpg|center|128px]]
| Phalaropus lobatus
| [[:commons:Category:Phalaropus lobatus|Phalaropus lobatus]]
| 6.3&lt;br/&gt;35&lt;br/&gt;39
| 0.34
| 19
|-
| style='text-align:right'| 205
| Q208335
| [[falaróp gobmhór]]
| [[Íomhá:Phalaropus fulicarius 10.jpg|center|128px]]
| Phalaropus fulicarius
| [[:commons:Category:Phalaropus fulicarius|Phalaropus fulicarius]]
| 
| 0.42
| 19
|-
| style='text-align:right'| 206
| Q26470
| [[falcóg bheag]]
| [[Íomhá:AlleAlle 2.jpg|center|128px]]
| Alle alle
| [[:commons:Category:Alle alle|Alle alle]]
| 28
| 0.32
| 
|-
| style='text-align:right'| 207
| Q683138
| [[faoileán Airméanach]]
| [[Íomhá:Armenian gull near Sevanavank, side view.jpg|center|128px]]
| Larus armenicus
| [[:commons:Category:Larus armenicus|Larus armenicus]]
| 1
| 140
| 
|-
| style='text-align:right'| 208
| Q2735427
| [[Faoileán Heuglin|faoileán Sibéarach]]
| [[Íomhá:Heuglis Gull-Arpit.JPG|center|128px]]
| Larus heuglini
| [[:commons:Category:Larus fuscus heuglini|Larus fuscus heuglini]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 209
| Q619065
| [[faoileán an Aigéin Chiúin]]
| [[Íomhá:Larus pacificus - Derwent River Estuary.jpg|center|128px]]
| Larus pacificus
| [[:commons:Category:Larus pacificus|Larus pacificus]]
| 98.4&lt;br/&gt;1.55&lt;br/&gt;1.077
| 147
| 24
|-
| style='text-align:right'| 210
| Q754885
| [[faoileán bandghobach]]
| [[Íomhá:Ring-billed gull in Red Hook (42799).jpg|center|128px]]
| Larus delawarensis
| [[:commons:Category:Larus delawarensis|Larus delawarensis]]
| 566&lt;br/&gt;471
| 1150
| 
|-
| style='text-align:right'| 211
| Q26427
| [[faoileán bán]]
| [[Íomhá:Larus canus Common Gull in Norway.jpg|center|128px]]
| Larus canus
| [[:commons:Category:Larus canus|Larus canus]]
| 413&lt;br/&gt;360
| 1.11
| 
|-
| style='text-align:right'| 212
| Q27375
| [[faoileán glas]]
| [[Íomhá:Glacous Gull on ice.jpg|center|128px]]
| Larus hyperboreus
| [[:commons:Category:Larus hyperboreus|Larus hyperboreus]]
| 1.576&lt;br/&gt;1.249
| 158
| 
|-
| style='text-align:right'| 213
| Q391421
| [[Crotach gobchaol|faoileán gobchaol]]
| [[Íomhá:Chroicocephalus genei, Barcelona, Spain 1.jpg|center|128px]]
| Chroicocephalus genei
| [[:commons:Category:Chroicocephalus genei|Chroicocephalus genei]]
| 29&lt;br/&gt;275&lt;br/&gt;236
| 102
| 22
|-
| style='text-align:right'| 214
| Q389505
| [[faoileán gáiriteach]]
| [[Íomhá:Larus cachinnans 3 (Marek Szczepanek).jpg|center|128px]]
| Larus cachinnans
| [[:commons:Category:Larus cachinnans|Larus cachinnans]]
| 60&lt;br/&gt;1.275&lt;br/&gt;1.033
| 141
| 27
|-
| style='text-align:right'| 215
| Q28236
| [[faoileán scadán]]
| [[Íomhá:Larus argentatus, Vaxholm, Stockholm, Sweden (14923468303).jpg|center|128px]]
| Larus argentatus
| [[:commons:Category:Larus argentatus|Larus argentatus]]
| 
| 1.34
| 
|-
| style='text-align:right'| 216
| Q704982
| [[faoileán scadán cosbhuí]]
| [[Íomhá:Larus michahellis LC0046.jpg|center|128px]]
| Larus michahellis
| [[:commons:Category:Larus michahellis|Larus michahellis]]
| 
| 130
| 28
|-
| style='text-align:right'| 217
| Q742574
| [[feadlacha aghaidhbhán]]
| [[Íomhá:Dendrocygna viduata 2.jpg|center|128px]]
| Dendrocygna viduata
| [[:commons:Category:Dendrocygna viduata|Dendrocygna viduata]]
| 36&lt;br/&gt;674
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 218
| Q378192
| [[feadlacha na nIndiacha Thiar]]
| [[Íomhá:West Indian Whistling Duck, Bayahibe, Dominican Republic 2017-12-10.jpg|center|128px]]
| Dendrocygna arborea
| [[:commons:Category:Dendrocygna arborea|Dendrocygna arborea]]
| 54
| 
| 30
|-
| style='text-align:right'| 219
| Q752461
| [[feadlacha tharrdhubh]]
| [[Íomhá:Black-bellied Whistling Duck, Tobago, Trinidad and Tobago 1.jpg|center|128px]]
| Dendrocygna autumnalis
| [[:commons:Category:Dendrocygna autumnalis|Dendrocygna autumnalis]]
| 831
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 220
| Q752485
| [[Feadóg Áiseach|feadóg Chaispeach]]
| [[Íomhá:Caspian Plover in Koonthalulam Tamilnadu, India, by Dr. Tejinder Singh Rawal.jpg|center|128px]]
| Anarhynchus asiaticus
| [[:commons:Category:Charadrius asiaticus|Charadrius asiaticus]]
| 
| 58
| 
|-
| style='text-align:right'| 221
| Q21148
| [[feadóg bhuí]]
| [[Íomhá:Rohkunborri Pluvialis Apricaria.jpg|center|128px]]
| Pluvialis apricaria
| [[:commons:Category:Pluvialis apricaria|Pluvialis apricaria]]
| 32.8&lt;br/&gt;175
| 72
| 29
|-
| style='text-align:right'| 222
| Q18865
| [[feadóg bhuí Chiúin-Aigéanach]]
| [[Íomhá:Pluvialis fulva -Bering Land Bridge National Preserve, Alaska, USA-8.jpg|center|128px]]
| Pluvialis fulva
| [[:commons:Category:Pluvialis fulva|Pluvialis fulva]]
| 18&lt;br/&gt;135
| 44
| 
|-
| style='text-align:right'| 223
| Q216836
| [[feadóg bhuí Mheiriceánach]]
| [[Íomhá:Pluvialis dominica1.jpg|center|128px]]
| Pluvialis dominica
| [[:commons:Category:Pluvialis dominica|Pluvialis dominica]]
| 26&lt;br/&gt;145
| 0.62
| 
|-
| style='text-align:right'| 224
| Q26816
| [[feadóg chladaigh]]
| [[Íomhá:Charadrius hiaticula 3 breeding.jpg|center|128px]]
| Charadrius hiaticula
| [[:commons:Category:Charadrius hiaticula|Charadrius hiaticula]]
| 10.9
| 0.41
| 
|-
| style='text-align:right'| 225
| Q752398
| [[Pilibín Indiach|feadóg dheargsprochallach]]
| [[Íomhá:Red-wattled Lapwing denoised.jpg|center|128px]]
| Vanellus indicus
| [[:commons:Category:Vanellus indicus|Vanellus indicus]]
| 
| 0.683
| 28
|-
| style='text-align:right'| 226
| Q827245
| [[feadóg earrbhán]]
| [[Íomhá:Vanellus leucurus, Ag-Gel National Park.jpg|center|128px]]
| Vanellus leucurus
| [[:commons:Category:Vanellus leucurus|Vanellus leucurus]]
| 
| 62.5
| 22
|-
| style='text-align:right'| 227
| Q18857
| [[feadóg ghainimh mhór]]
| [[Íomhá:Greater Sand Plover.jpg|center|128px]]
| Anarhynchus leschenaultii
| [[:commons:Category:Charadrius leschenaultii|Charadrius leschenaultii]]
| 
| 52
| 
|-
| style='text-align:right'| 228
| Q18835
| [[feadóg ghlas]]
| [[Íomhá:Pluvialis squatarola (summer plumage).jpg|center|128px]]
| Pluvialis squatarola
| [[:commons:Category:Pluvialis squatarola|Pluvialis squatarola]]
| 
| 77
| 
|-
| style='text-align:right'| 229
| Q755737
| [[feadóg ghlórach]]
| [[Íomhá:Killdeer.jpg|center|128px]]
| Charadrius vociferus
| [[:commons:Category:Charadrius vociferus|Charadrius vociferus]]
| 
| 61
| 
|-
| style='text-align:right'| 230
| Q468009
| [[feadóg mhionbhosach]]
| [[Íomhá:Semipalmated plover in Quogue (26942).jpg|center|128px]]
| Charadrius semipalmatus
| [[:commons:Category:Charadrius semipalmatus|Charadrius semipalmatus]]
| 
| 47.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 231
| Q18851
| [[feadóigín chladaigh]]
| [[Íomhá:Charadrius dubius (49820761043).jpg|center|128px]]
| Charadrius dubius
| [[:commons:Category:Charadrius dubius|Charadrius dubius]]
| 7.7
| 45
| 24
|-
| style='text-align:right'| 232
| Q18855
| [[feadóigín chosdubh]]
| [[Íomhá:Charadrius alexandrinus (Kentish Plover), Port d'Alcúdia, Mallorca.jpg|center|128px]]
| Anarhynchus alexandrinus
| [[:commons:Category:Charadrius alexandrinus|Charadrius alexandrinus]]
| 47
| 42.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 233
| Q25405
| [[Caróg liath|feannóg]]
| [[Íomhá:Corvus cornix (33515567265).jpg|center|128px]]
| Corvus cornix
| [[:commons:Category:Corvus cornix|Corvus cornix]]
| 
| 98
| 18
|-
| style='text-align:right'| 234
| Q168514
| [[Fearán Eorpach|fearán]]
| [[Íomhá:European Turtle Dove (Streptopelia turtur).jpg|center|128px]]
| Streptopelia turtur
| [[:commons:Category:Streptopelia turtur|Streptopelia turtur]]
| 8.2&lt;br/&gt;136
| 50
| 15
|-
| style='text-align:right'| 235
| Q54696
| [[fearán baicdhubh]]
| [[Íomhá:Streptopelia decaocto, Hărman, România (34881606270).jpg|center|128px]]
| Streptopelia decaocto
| [[:commons:Category:Streptopelia decaocto|Streptopelia decaocto]]
| 9.2&lt;br/&gt;193
| 30
| 
|-
| style='text-align:right'| 236
| Q750027
| [[fearán gubhach]]
| [[Íomhá:Mourning Dove 2006.jpg|center|128px]]
| Zenaida macroura
| [[:commons:Category:Zenaida macroura|Zenaida macroura]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 237
| Q391198
| [[Colm gáiriteach|fearán pailme]]
| [[Íomhá:Stigmatopelia senegalensis -Gaborone Game Reserve, Botswana-8, crop.jpg|center|128px]]
| Spilopelia senegalensis
| [[:commons:Category:Spilopelia senegalensis|Spilopelia senegalensis]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 238
| Q25357
| [[fiach dubh]]
| [[Íomhá:Corvus corax ad berlin 090516.jpg|center|128px]]
| Corvus corax
| [[:commons:Category:Corvus corax|Corvus corax]]
| 689&lt;br/&gt;1625&lt;br/&gt;1041&lt;br/&gt;25
| 120&lt;br/&gt;150
| 
|-
| style='text-align:right'| 239
| Q25393
| [[filiméala]]
| [[Íomhá:Nachtigall (Luscinia megarhynchos)-2.jpg|center|128px]]
| Luscinia megarhynchos
| [[:commons:Category:Luscinia megarhynchos|Luscinia megarhynchos]]
| 2.65
| 24
| 14
|-
| style='text-align:right'| 240
| Q206130
| [[filiméala smólaigh]]
| [[Íomhá:Luscinia luscinia vogelartinfo chris romeiks CHR3635.jpg|center|128px]]
| Luscinia luscinia
| [[:commons:Category:Luscinia luscinia|Luscinia luscinia]]
| 3.06
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 241
| Q192058
| [[foitheach cluasach]]
| [[Íomhá:Podiceps auritus (13909575538) (cropped).jpg|center|128px]]
| Podiceps auritus
| [[:commons:Category:Podiceps auritus|Podiceps auritus]]
| 22.5&lt;br/&gt;449.5
| 62
| 
|-
| style='text-align:right'| 242
| Q579718
| [[foitheach gob-alabhreac]]
| [[Íomhá:Podilymbus-podiceps-001.jpg|center|128px]]
| Podilymbus podiceps
| [[:commons:Category:Podilymbus podiceps|Podilymbus podiceps]]
| 20.5&lt;br/&gt;522&lt;br/&gt;358
| 54
| 
|-
| style='text-align:right'| 243
| Q25422
| [[foitheach mór]]
| [[Íomhá:Haubentaucher (49) (34640834430).jpg|center|128px]]
| Podiceps cristatus
| [[:commons:Category:Podiceps cristatus|Podiceps cristatus]]
| 39.5&lt;br/&gt;920&lt;br/&gt;830
| 88
| 28
|-
| style='text-align:right'| 244
| Q185183
| [[foitheach píbdhubh]]
| [[Íomhá:Black-necked Grebe Schwarzhalstaucher.jpg|center|128px]]
| Podiceps nigricollis
| [[:commons:Category:Podiceps nigricollis|Podiceps nigricollis]]
| 
| 58
| 
|-
| style='text-align:right'| 245
| Q179919
| [[foitheach píbrua]]
| [[Íomhá:Podiceps grisegena (33665871935).jpg|center|128px]]
| Podiceps grisegena
| [[:commons:Category:Podiceps grisegena|Podiceps grisegena]]
| 30.5&lt;br/&gt;873.5&lt;br/&gt;785.4
| 0.725
| 
|-
| style='text-align:right'| 246
| Q21062
| [[foracha]]
| [[Íomhá:Common Guillemots Reykjanes Iceland.jpg|center|128px]]
| Uria aalge
| [[:commons:Category:Uria aalge|Uria aalge]]
| 108
| 0.707
| 
|-
| style='text-align:right'| 247
| Q212055
| [[foracha dhubh]]
| [[Íomhá:Tystie1.jpg|center|128px]]
| Cepphus grylle
| [[:commons:Category:Cepphus grylle|Cepphus grylle]]
| 381
| 55
| 
|-
| style='text-align:right'| 248
| Q285165
| [[Francolin dubh|francóilín dubh]]
| [[Íomhá:Francolinus francolinus, Azerbaijan.jpg|center|128px]]
| Francolinus francolinus
| [[:commons:Category:Francolinus francolinus|Francolinus francolinus]]
| 425&lt;br/&gt;355
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 249
| Q25961
| [[Alauda arvensis|fuiseog]]
| [[Íomhá:Skylark 2, Lake District, England - June 2009.jpg|center|128px]]
| Alauda arvensis
| [[:commons:Category:Alauda arvensis|Alauda arvensis]]
| 
| 0.35
| 
|-
| style='text-align:right'| 250
| Q207249
| [[fuiseog adharcach]]
| [[Íomhá:Horned Lark on Seedskadee NWR (24752443620).jpg|center|128px]]
| Eremophila alpestris
| [[:commons:Category:Eremophila alpestris|Eremophila alpestris]]
| 
| 32
| 
|-
| style='text-align:right'| 251
| Q470853
| [[Fuiseog chalandra|fuiseog aithriseach]]
| [[Íomhá:Bereşe.jpg|center|128px]]
| Melanocorypha calandra
| [[:commons:Category:Melanocorypha calandra|Melanocorypha calandra]]
| 63&lt;br/&gt;55
| 
| 12
|-
| style='text-align:right'| 252
| Q1137284
| [[fuiseog bháneiteach]]
| [[Íomhá:White-winged Lark - Kazakistan S4E0496 (16947462615).jpg|center|128px]]
| Alauda leucoptera
| [[:commons:Category:Alauda leucoptera|Alauda leucoptera]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 253
| Q26969
| [[fuiseog choille]]
| [[Íomhá:Lullula arborea (Rodrigo de Almeida).jpg|center|128px]]
| Lullula arborea
| [[:commons:Category:Lullula arborea|Lullula arborea]]
| 
| 29
| 14
|-
| style='text-align:right'| 254
| Q318893
| [[Fuiseog Elton|fuiseog dhubh]]
| [[Íomhá:Zwarte leeuwerik.jpg|center|128px]]
| Melanocorypha yeltoniensis
| [[:commons:Category:Melanocorypha yeltoniensis|Melanocorypha yeltoniensis]]
| 4.34&lt;br/&gt;63.7&lt;br/&gt;56.4
| 
| 15
|-
| style='text-align:right'| 255
| Q819885
| [[fuiseog dhébhallach]]
| [[Íomhá:Bimaculated Lark (Melanocorypha bimaculata).jpg|center|128px]]
| Melanocorypha bimaculata
| [[:commons:Category:Melanocorypha bimaculata|Melanocorypha bimaculata]]
| 4.04&lt;br/&gt;54
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 256
| Q24843
| [[fuiseog ladharghearr]]
| [[Íomhá:Alondra.jpg|center|128px]]
| Calandrella brachydactyla
| [[:commons:Category:Calandrella brachydactyla|Calandrella brachydactyla]]
| 
| 
| 12
|-
| style='text-align:right'| 257
| Q525871
| [[fuiseog oirthearach]]
| [[Íomhá:Oriental Skylark I IMG 0571.jpg|center|128px]]
| Alauda gulgula
| [[:commons:Category:Alauda gulgula|Alauda gulgula]]
| 
| 
| 10
|-
| style='text-align:right'| 258
| Q25429
| [[fáinleog]]
| [[Íomhá:Hirundo rustica gwennol.jpg|center|128px]]
| Hirundo rustica
| [[:commons:Category:Hirundo rustica|Hirundo rustica]]
| 
| 0.32
| 13.5
|-
| style='text-align:right'| 259
| Q26055
| [[gabhlán binne]]
| [[Íomhá:Delichon urbica.jpg|center|128px]]
| Delichon urbicum
| [[:commons:Category:Delichon urbicum|Delichon urbicum]]
| 
| 0.29
| 15
|-
| style='text-align:right'| 260
| Q165923
| [[gabhlán bánlíoch]]
| [[Íomhá:Apus pallidus -Greece-8.jpg|center|128px]]
| Apus pallidus
| [[:commons:Category:Apus pallidus|Apus pallidus]]
| 3.5&lt;br/&gt;41.3
| 0.44
| 22
|-
| style='text-align:right'| 261
| Q213216
| [[gabhlán creige Eoráiseach]]
| [[Íomhá:Ptyonoprogne rupestris -Europe-8.jpg|center|128px]]
| Ptyonoprogne rupestris
| [[:commons:Category:Ptyonoprogne rupestris|Ptyonoprogne rupestris]]
| 2.08&lt;br/&gt;20
| 0.32
| 15
|-
| style='text-align:right'| 262
| Q31769
| [[gabhlán earrspíonach]]
| [[Íomhá:White-throated Needletail 09a.jpg|center|128px]]
| Hirundapus caudacutus
| [[:commons:Category:Hirundapus caudacutus|Hirundapus caudacutus]]
| 
| 
| 40
|-
| style='text-align:right'| 263
| Q25909
| [[gabhlán gainimh]]
| [[Íomhá:Riparia riparia -Markinch, Fife, Scotland -flying-8-4c.jpg|center|128px]]
| Riparia riparia
| [[:commons:Category:Riparia riparia|Riparia riparia]]
| 
| 0.27
| 
|-
| style='text-align:right'| 264
| Q25377
| [[gabhlán gaoithe]]
| [[Íomhá:Apus apus -Barcelona, Spain-8 (1).jpg|center|128px]]
| Apus apus
| [[:commons:Category:Apus apus|Apus apus]]
| 3.5
| 0.4
| 20
|-
| style='text-align:right'| 265
| Q321267
| [[Gabhlán Alpach|gabhlán gaoithe alpach]]
| [[Íomhá:Tachymarptis melba -Barcelona, Spain -flying-8.jpg|center|128px]]
| Tachymarptis melba
| [[:commons:Category:Tachymarptis melba|Tachymarptis melba]]
| 6.05&lt;br/&gt;96
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 266
| Q611324
| [[Gabhlán beag|gabhlán gaoithe beag]]
| [[Íomhá:Little Swift - Aberdares - Kenya.jpg|center|128px]]
| Apus affinis
| [[:commons:Category:Apus affinis|Apus affinis]]
| 
| 
| 23
|-
| style='text-align:right'| 267
| Q912863
| [[gabhlán simléir]]
| [[Íomhá:Chimney swift overhead.jpg|center|128px]]
| Chaetura pelagica
| [[:commons:Category:Chaetura pelagica|Chaetura pelagica]]
| 23.6
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 268
| Q128002
| [[gaineamhchearc Pallas]]
| [[Íomhá:Syrrhapte paradoxal (cropped).jpg|center|128px]]
| Syrrhaptes paradoxus
| [[:commons:Category:Syrrhaptes paradoxus|Syrrhaptes paradoxus]]
| 21
| 69
| 24
|-
| style='text-align:right'| 269
| Q18875
| [[Geabhróg choiteann|geabhróg]]
| [[Íomhá:2014-05-18 Sterna hirundo, Killingworth Lake, Northumberland 04.jpg|center|128px]]
| Sterna hirundo
| [[:commons:Category:Sterna hirundo|Sterna hirundo]]
| 
| 0.88
| 
|-
| style='text-align:right'| 270
| Q26800
| [[geabhróg Artach]]
| [[Íomhá:2009 07 02 - Arctic tern on Farne Islands - The blue rope demarcates the visitors' path.JPG|center|128px]]
| Sterna paradisaea
| [[:commons:Category:Sterna paradisaea|Sterna paradisaea]]
| 114
| 0.8
| 
|-
| style='text-align:right'| 271
| Q27129
| [[geabhróg Chaispeach]]
| [[Íomhá:Sterna-caspia-010.jpg|center|128px]]
| Hydroprogne caspia
| [[:commons:Category:Hydroprogne caspia|Hydroprogne caspia]]
| 680&lt;br/&gt;588
| 133.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 272
| Q12267692
| [[geabhróg bheag]]
| [[Íomhá:Sterna albifrons P6284602.jpg|center|128px]]
| Sternula albifrons
| [[:commons:Category:Sternula albifrons|Sternula albifrons]]
| 10&lt;br/&gt;57
| 0.52
| 
|-
| style='text-align:right'| 273
| Q233616
| [[geabhróg bhroinndubh]]
| [[Íomhá:Chlidonias hybrida 2 (Marek Szczepanek).jpg|center|128px]]
| Chlidonias hybrida
| [[:commons:Category:Chlidonias hybrida|Chlidonias hybrida]]
| 90&lt;br/&gt;78
| 67
| 
|-
| style='text-align:right'| 274
| Q241753
| [[geabhróg bháneiteach]]
| [[Íomhá:Chlidonias leucopterus Mai Po.jpg|center|128px]]
| Chlidonias leucopterus
| [[:commons:Category:Chlidonias leucopterus|Chlidonias leucopterus]]
| 10.5
| 0.65
| 
|-
| style='text-align:right'| 275
| Q27215
| [[geabhróg dhubh]]
| [[Íomhá:Čorík čierny (Chlidonias niger) a (4644831482).jpg|center|128px]]
| Chlidonias niger
| [[:commons:Category:Chlidonias niger|Chlidonias niger]]
| 11&lt;br/&gt;60
| 0.539
| 
|-
| style='text-align:right'| 276
| Q18834
| [[geabhróg ghobdhubh]]
| [[Íomhá:Gelochelidon nilotica 1.jpg|center|128px]]
| Gelochelidon nilotica
| [[:commons:Category:Gelochelidon nilotica|Gelochelidon nilotica]]
| 
| 94
| 
|-
| style='text-align:right'| 277
| Q321293
| [[geabhróg rósach]]
| [[Íomhá:2021-07-10 Sterna dougallii, St Marys Island, Northumberland 17.jpg|center|128px]]
| Sterna dougallii
| [[:commons:Category:Sterna dougallii|Sterna dougallii]]
| 
| 76
| 
|-
| style='text-align:right'| 278
| Q27547
| [[geabhróg scothdhubh]]
| [[Íomhá:2020-07-18 Thalasseus sandvicensis, St Marys Island, Northumberland 05.jpg|center|128px]]
| Thalasseus sandvicensis
| [[:commons:Category:Thalasseus sandvicensis|Thalasseus sandvicensis]]
| 
| 1
| 
|-
| style='text-align:right'| 279
| Q466200
| [[Gealbhan Easpáinneach|gealbhan Spáinneach]]
| [[Íomhá:Passer hispaniolensis Israel 2.jpg|center|128px]]
| Passer hispaniolensis
| [[:commons:Category:Passer hispaniolensis|Passer hispaniolensis]]
| 
| 
| 12
|-
| style='text-align:right'| 280
| Q14683
| [[gealbhan binne]]
| [[Íomhá:House sparrow male in Prospect Park (53532).jpg|center|128px]]
| Passer domesticus
| [[:commons:Category:Passer domesticus|Passer domesticus]]
| 
| 239
| 
|-
| style='text-align:right'| 281
| Q25968
| [[gealbhan crainn]]
| [[Íomhá:Tree-Sparrow-2009-16-02.jpg|center|128px]]
| Passer montanus
| [[:commons:Category:Passer montanus|Passer montanus]]
| 
| 21
| 
|-
| style='text-align:right'| 282
| Q736313
| [[Gealbhan petronia|gealbhan creige]]
| [[Íomhá:Petronia petronia -Ariege, Midi-Pyrenee, France-8-4c.jpg|center|128px]]
| Petronia petronia
| [[:commons:Category:Petronia petronia|Petronia petronia]]
| 
| 
| 12
|-
| style='text-align:right'| 283
| Q1318638
| [[Gealbhan ladharghearr|gealbhan mílítheach]]
| [[Íomhá:Carpospiza brachydactyla.jpg|center|128px]]
| Carpospiza brachydactyla
| [[:commons:Category:Carpospiza brachydactyla|Carpospiza brachydactyla]]
| 
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 284
| Q422873
| [[gealbhan sionnaigh]]
| [[Íomhá:Passerella iliaca-001.jpg|center|128px]]
| Passerella iliaca
| [[:commons:Category:Passerella iliaca|Passerella iliaca]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 285
| Q499290
| [[Glasán gléigeal|gealbhan sneachta]]
| [[Íomhá:Montifringilla nivalis Francer.jpg|center|128px]]
| Montifringilla nivalis
| [[:commons:Category:Montifringilla nivalis|Montifringilla nivalis]]
| 
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 286
| Q27220
| [[gealóg bhuachair]]
| [[Íomhá:Miliaria calandra-Corn Bunting.jpg|center|128px]]
| Emberiza calandra
| [[:commons:Category:Emberiza calandra|Emberiza calandra]]
| 
| 29
| 13
|-
| style='text-align:right'| 287
| Q334183
| [[gealóg cheanndubh]]
| [[Íomhá:28-090504-black-headed-bunting-at-first-layby.jpg|center|128px]]
| Emberiza melanocephala
| [[:commons:Category:Emberiza melanocephala|Emberiza melanocephala]]
| 3.08&lt;br/&gt;28
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 288
| Q206630
| [[gealóg gharraí]]
| [[Íomhá:Ortolan bunting in Sierra de Guara, Aragon, Spain.jpg|center|128px]]
| Emberiza hortulana
| [[:commons:Category:Emberiza hortulana|Emberiza hortulana]]
| 2.48
| 26
| 11
|-
| style='text-align:right'| 289
| Q26961
| [[gealóg ghiolcaí]]
| [[Íomhá:2014-06-01 Emberiza schoeniclus, Swallow Pond, Northumberland 1.jpg|center|128px]]
| Emberiza schoeniclus
| [[:commons:Category:Emberiza schoeniclus|Emberiza schoeniclus]]
| 
| 24
| 13
|-
| style='text-align:right'| 290
| Q837753
| [[Gealóg Chretzschmar|gealóg liathghorm]]
| [[Íomhá:Emberiza caesia.jpg|center|128px]]
| Emberiza caesia
| [[:commons:Category:Emberiza caesia|Emberiza caesia]]
| 2.31
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 291
| Q648313
| [[Gealóg Bhuchanan|gealóg liathmhuinceach]]
| [[Íomhá:GreyNeckedBunting PrasadBR.jpg|center|128px]]
| Emberiza buchanani
| [[:commons:Category:Emberiza buchanani|Emberiza buchanani]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 292
| Q26416
| [[gealóg shneachta]]
| [[Íomhá:Plectrophenax nivalis P3130099.jpg|center|128px]]
| Plectrophenax nivalis
| [[:commons:Category:Plectrophenax nivalis|Plectrophenax nivalis]]
| 
| 35
| 
|-
| style='text-align:right'| 293
| Q28358
| [[Gearg choiteann|gearg]]
| [[Íomhá:Coturnix coturnix, Fraunberg, Bayern, Deutschland 2, Ausschnitt.jpg|center|128px]]
| Coturnix coturnix
| [[:commons:Category:Coturnix coturnix|Coturnix coturnix]]
| 8.2
| 34
| 18
|-
| style='text-align:right'| 294
| Q852146
| [[gearg Himiléach]]
| [[Íomhá:Ophrysia superciliosa.jpg|center|128px]]
| Ophrysia superciliosa
| [[:commons:Category:Ophrysia superciliosa|Ophrysia superciliosa]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 295
| Q716869
| [[gearg Sheapánach]]
| [[Íomhá:Coturnix japonica, Yehliu, Taiwan 1.jpg|center|128px]]
| Coturnix japonica
| [[:commons:Category:Coturnix japonica|Coturnix japonica]]
| 8
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 296
| Q142651
| [[gearg bhabaight]]
| [[Íomhá:Virginiawachtel 2007-06-16 065.jpg|center|128px]]
| Colinus virginianus
| [[:commons:Category:Colinus virginianus|Colinus virginianus]]
| 8.9&lt;br/&gt;171
| 34.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 297
| Q237670
| [[gearr Baillon]]
| [[Íomhá:Baillon's crake.jpg|center|128px]]
| Porzana pusilla
| [[:commons:Category:Porzana pusilla|Porzana pusilla]]
| 35
| 
| 18
|-
| style='text-align:right'| 298
| Q270680
| [[gearr beag]]
| [[Íomhá:Porzana parva (50).jpg|center|128px]]
| Porzana parva
| [[:commons:Category:Porzana parva|Porzana parva]]
| 7.9
| 36.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 299
| Q194024
| [[gearr breac]]
| [[Íomhá:Porzana porzana 3 (Marek Szczepanek).jpg|center|128px]]
| Porzana porzana
| [[:commons:Category:Porzana porzana|Porzana porzana]]
| 10.9&lt;br/&gt;80
| 0.38
| 18
|-
| style='text-align:right'| 300
| Q936740
| [[gearr sora]]
| [[Íomhá:Sora (Porzana carolina).jpg|center|128px]]
| Porzana carolina
| [[:commons:Category:Porzana carolina|Porzana carolina]]
| 8.9
| 37.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 301
| Q921335
| [[glasán Mongólach]]
| [[Íomhá:BirdsAsiaJohnGoVGoul 0128 cropped.jpg|center|128px]]
| Bucanetes mongolicus
| [[:commons:Category:Bucanetes mongolicus|Bucanetes mongolicus]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 302
| Q27075785
| [[glasán darach]]
| [[Íomhá:Chloris chloris (profile).jpg|center|128px]]
| Chloris chloris
| [[:commons:Category:Chloris chloris|Chloris chloris]]
| 2.17
| 0.25
| 14
|-
| style='text-align:right'| 303
| Q559977
| [[Glasán cródheargach|glasán deargeiteach]]
| [[Íomhá:RhodopechysSanguineus.jpg|center|128px]]
| Rhodopechys sanguineus
| [[:commons:Category:Rhodopechys sanguineus|Rhodopechys sanguineus]]
| 
| 
| 14
|-
| style='text-align:right'| 304
| Q174088
| [[glasán gobmhór]]
| [[Íomhá:Coccothraustes coccothraustes 1 (Martin Mecnarowski).jpg|center|128px]]
| Coccothraustes coccothraustes
| [[:commons:Category:Coccothraustes coccothraustes|Coccothraustes coccothraustes]]
| 
| 31
| 12
|-
| style='text-align:right'| 305
| Q559883
| [[Glasán cogalach|glasán trumpa]]
| [[Íomhá:Bucanetes githagineus -Salinas de Janubio, Lanzarote, Spain-8.jpg|center|128px]]
| Bucanetes githagineus
| [[:commons:Category:Bucanetes githagineus|Bucanetes githagineus]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 306
| Q25984
| [[glasóg bhuí]]
| [[Íomhá:Wiesenschafstelze.JPG|center|128px]]
| Motacilla flava
| [[:commons:Category:Motacilla flava|Motacilla flava]]
| 
| 0.26
| 
|-
| style='text-align:right'| 307
| Q25399
| [[glasóg bhán]]
| [[Íomhá:Motacilla alba in Hessen 01.jpg|center|128px]]
| Motacilla alba
| [[:commons:Category:Motacilla alba|Motacilla alba]]
| 
| 0.26
| 
|-
| style='text-align:right'| 308
| Q206540
| [[glasóg chiotrónach]]
| [[Íomhá:Motacilla citreola 2.jpg|center|128px]]
| Motacilla citreola
| [[:commons:Category:Motacilla citreola|Motacilla citreola]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 309
| Q201316
| [[glasóg liath]]
| [[Íomhá:Terîhejoka boçikzer.jpg|center|128px]]
| Motacilla cinerea
| [[:commons:Category:Motacilla cinerea|Motacilla cinerea]]
| 1.91&lt;br/&gt;17.4
| 26
| 13
|-
| style='text-align:right'| 310
| Q27075852
| [[gleoiseach]]
| [[Íomhá:Carduelis cannabina -England -male-8.jpg|center|128px]]
| Linaria cannabina
| [[:commons:Category:Linaria cannabina|Linaria cannabina]]
| 1.66&lt;br/&gt;19
| 0.24
| 13
|-
| style='text-align:right'| 311
| Q10965357
| [[gleoiseach sléibhe]]
| [[Íomhá:Carduelis flavirostris.jpg|center|128px]]
| Linaria flavirostris
| [[:commons:Category:Linaria flavirostris|Linaria flavirostris]]
| 1.37
| 23
| 13
|-
| style='text-align:right'| 312
| Q839834
| [[gobach mór broinnrósach]]
| [[Íomhá:Rose-breasted Grosbeak (7093900369).jpg|center|128px]]
| Pheucticus ludovicianus
| [[:commons:Category:Pheucticus ludovicianus|Pheucticus ludovicianus]]
| 44
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 313
| Q788649
| [[gobadáinín Baird]]
| [[Íomhá:Calidris bairdii -Gullbringusysla, Iceland-8.jpg|center|128px]]
| Calidris bairdii
| [[:commons:Category:Calidris bairdii|Calidris bairdii]]
| 9.6
| 38
| 21
|-
| style='text-align:right'| 314
| Q58921
| [[gobadáinín Temminck]]
| [[Íomhá:Temmincks Stint.jpg|center|128px]]
| Calidris temminckii
| [[:commons:Category:Calidris temminckii|Calidris temminckii]]
| 5.8&lt;br/&gt;24.3&lt;br/&gt;27.8
| 36
| 21
|-
| style='text-align:right'| 315
| Q27232
| [[gobadáinín beag]]
| [[Íomhá:Little Stint.jpg|center|128px]]
| Calidris minuta
| [[:commons:Category:Calidris minuta|Calidris minuta]]
| 6.3&lt;br/&gt;24&lt;br/&gt;27.1
| 36
| 22
|-
| style='text-align:right'| 316
| Q913052
| [[gobadáinín bídeach]]
| [[Íomhá:Least Sandpiper.jpg|center|128px]]
| Calidris minutilla
| [[:commons:Category:Calidris minutilla|Calidris minutilla]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 317
| Q62345
| [[gobadáinín crotaigh]]
| [[Íomhá:Calidris ferruginea, winter adult, Pak Thale.jpg|center|128px]]
| Calidris ferruginea
| [[:commons:Category:Calidris ferruginea|Calidris ferruginea]]
| 12
| 44
| 19
|-
| style='text-align:right'| 318
| Q845969
| [[gobadáinín ladharfhada]]
| [[Íomhá:Calidris subminuta - Pak Thale.jpg|center|128px]]
| Calidris subminuta
| [[:commons:Category:Calidris subminuta|Calidris subminuta]]
| 7.5&lt;br/&gt;29&lt;br/&gt;32
| 30.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 319
| Q18860
| [[gobadáinín píbrua]]
| [[Íomhá:Calidris ruficollis - Marion Bay.jpg|center|128px]]
| Calidris ruficollis
| [[:commons:Category:Calidris ruficollis|Calidris ruficollis]]
| 8.3&lt;br/&gt;26
| 31
| 21
|-
| style='text-align:right'| 320
| Q18850
| [[Gobadán coiteann|gobadán]]
| [[Íomhá:Common sandpiper lake geneva-4.jpg|center|128px]]
| Actitis hypoleucos
| [[:commons:Category:Actitis hypoleucos|Actitis hypoleucos]]
| 
| 0.273
| 
|-
| style='text-align:right'| 321
| Q18856
| [[gobadán Terek]]
| [[Íomhá:Xenus cinereus (Alnus).jpg|center|128px]]
| Xenus cinereus
| [[:commons:Category:Xenus cinereus|Xenus cinereus]]
| 
| 58
| 23
|-
| style='text-align:right'| 322
| Q599749
| [[gobadán bánphrompach]]
| [[Íomhá:White-rumped Sandpiper.jpg|center|128px]]
| Calidris fuscicollis
| [[:commons:Category:Calidris fuscicollis|Calidris fuscicollis]]
| 10.8&lt;br/&gt;39.7&lt;br/&gt;45.8
| 37
| 
|-
| style='text-align:right'| 323
| Q18837
| [[gobadán coille]]
| [[Íomhá:Liro uimarannalla.jpg|center|128px]]
| Tringa glareola
| [[:commons:Category:Tringa glareola|Tringa glareola]]
| 13.5&lt;br/&gt;62&lt;br/&gt;73
| 0.4
| 22
|-
| style='text-align:right'| 324
| Q62359
| [[gobadán cosbhuí]]
| [[Íomhá:Calidris maritima.jpg|center|128px]]
| Calidris maritima
| [[:commons:Category:Calidris maritima|Calidris maritima]]
| 67.6&lt;br/&gt;76.3
| 44
| 
|-
| style='text-align:right'| 325
| Q753760
| [[gobadán earr-rinneach]]
| [[Íomhá:Calidris acuminata - Hexham Swamp.jpg|center|128px]]
| Calidris acuminata
| [[:commons:Category:Calidris acuminata|Calidris acuminata]]
| 13.7&lt;br/&gt;70.3&lt;br/&gt;63.5
| 39.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 326
| Q28450
| [[gobadán glas]]
| [[Íomhá:Tringa ochropus Llobregat 2.jpg|center|128px]]
| Tringa ochropus
| [[:commons:Category:Tringa ochropus|Tringa ochropus]]
| 15.5&lt;br/&gt;75&lt;br/&gt;85
| 59
| 21
|-
| style='text-align:right'| 327
| Q839820
| [[gobadán scodalach]]
| [[Íomhá:Calidris himantopus.jpg|center|128px]]
| Calidris himantopus
| [[:commons:Category:Calidris himantopus|Calidris himantopus]]
| 
| 42.5
| 20
|-
| style='text-align:right'| 328
| Q530194
| [[gobadán sléibhe]]
| [[Íomhá:UplandSandpiperOntarioCropped.jpg|center|128px]]
| Bartramia longicauda
| [[:commons:Category:Bartramia longicauda|Bartramia longicauda]]
| 
| 66
| 
|-
| style='text-align:right'| 329
| Q26578
| [[gormphíb]]
| [[Íomhá:Blåhake Bluethroat (20162398078).jpg|center|128px]]
| Luscinia svecica
| [[:commons:Category:Luscinia svecica|Luscinia svecica]]
| 
| 22
| 
|-
| style='text-align:right'| 330
| Q457477
| [[grús Meiriceánach]]
| [[Íomhá:Grus americana Sasata.jpg|center|128px]]
| Grus americana
| [[:commons:Category:Grus americana|Grus americana]]
| 7.497
| 215
| 
|-
| style='text-align:right'| 331
| Q21949185
| [[grús Sibéarach]]
| [[Íomhá:Schneekranich Grus leucogeranus 090501 We 147.JPG|center|128px]]
| Leucogeranus leucogeranus
| [[:commons:Category:Grus leucogeranus|Grus leucogeranus]]
| 197
| 235
| 29
|-
| style='text-align:right'| 332
| Q191683
| [[grús coimir]]
| [[Íomhá:Demoiselle Cranes at Tal Chappar.jpg|center|128px]]
| Anthropoides virgo
| [[:commons:Category:Grus virgo|Grus virgo]]
| 
| 167.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 333
| Q4764
| [[grús coiteann]]
| [[Íomhá:2017.07.04.-01-Wendisch Rietz--Kranich.jpg|center|128px]]
| Grus grus
| [[:commons:Category:Grus grus|Grus grus]]
| 
| 2.22
| 30
|-
| style='text-align:right'| 334
| Q27461
| [[guairdeall]]
| [[Íomhá:Hydrobates pelagicus.jpg|center|128px]]
| Hydrobates pelagicus
| [[:commons:Category:Hydrobates pelagicus|Hydrobates pelagicus]]
| 
| 38
| 
|-
| style='text-align:right'| 335
| Q283458
| [[Cnota mór|guilbneach Hudsúnach]]
| [[Íomhá:Hudsonian Godwit - Churchill - Canada 01 (15657156459).jpg|center|128px]]
| Limosa haemastica
| [[:commons:Category:Limosa haemastica|Limosa haemastica]]
| 37.5&lt;br/&gt;222&lt;br/&gt;289
| 73
| 23
|-
| style='text-align:right'| 336
| Q18841
| [[guilbneach earrdhubh]]
| [[Íomhá:Black-tailed Godwit cropped.jpg|center|128px]]
| Limosa limosa
| [[:commons:Category:Limosa limosa|Limosa limosa]]
| 39&lt;br/&gt;264&lt;br/&gt;315
| 76
| 23
|-
| style='text-align:right'| 337
| Q18864
| [[guilbneach stríocearrach]]
| [[Íomhá:Bar-tailed Godwit.jpg|center|128px]]
| Limosa lapponica
| [[:commons:Category:Limosa lapponica|Limosa lapponica]]
| 313&lt;br/&gt;354
| 0.73
| 
|-
| style='text-align:right'| 338
| Q371633
| [[guilbnín gobghearr]]
| [[Íomhá:Short-billed dowitcher in JBWR (40844).jpg|center|128px]]
| Limnodromus griseus
| [[:commons:Category:Limnodromus griseus|Limnodromus griseus]]
| 113
| 48
| 
|-
| style='text-align:right'| 339
| Q26733
| [[gé Cheanadach]]
| [[Íomhá:Bernache du Canada, à l'Île Paton (2).jpg|center|128px]]
| Branta canadensis
| [[:commons:Category:Branta canadensis|Branta canadensis]]
| 3.814&lt;br/&gt;3.314&lt;br/&gt;5
| 1.69
| 
|-
| style='text-align:right'| 340
| Q257006
| [[gé Thasmánach]]
| [[Íomhá:Cereopsis novaehollandiae 2.jpg|center|128px]]
| Cereopsis novaehollandiae
| [[:commons:Category:Cereopsis novaehollandiae|Cereopsis novaehollandiae]]
| 137&lt;br/&gt;5.29&lt;br/&gt;3.77
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 341
| Q212937
| [[gé alabhreac chosbhuí]]
| [[Íomhá:Magpie goose.jpg|center|128px]]
| Anseranas semipalmata
| [[:commons:Category:Anseranas semipalmata|Anseranas semipalmata]]
| 128
| 155&lt;br/&gt;145
| 28
|-
| style='text-align:right'| 342
| Q187852
| [[gé bhroinnrua]]
| [[Íomhá:Brantha ruficollis In Taimyr Reserve.jpg|center|128px]]
| Branta ruficollis
| [[:commons:Category:Branta ruficollis|Branta ruficollis]]
| 1.095&lt;br/&gt;90&lt;br/&gt;1.375
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 343
| Q172093
| [[gé bhánéadanach]]
| [[Íomhá:Anser albifrons albifrons Swallow Pond 2.jpg|center|128px]]
| Anser albifrons
| [[:commons:Category:Anser albifrons|Anser albifrons]]
| 
| 1.41
| 
|-
| style='text-align:right'| 344
| Q26680
| [[gé ghiúrainn]]
| [[Íomhá:Branta leucopsis -standing in a field-8.jpg|center|128px]]
| Branta leucopsis
| [[:commons:Category:Branta leucopsis|Branta leucopsis]]
| 107&lt;br/&gt;1.788&lt;br/&gt;1.586
| 1.08
| 
|-
| style='text-align:right'| 345
| Q25882
| [[gé ghlas]]
| [[Íomhá:Anser anser Chorzów.jpg|center|128px]]
| Anser anser
| [[:commons:Category:Anser anser|Anser anser]]
| 160&lt;br/&gt;3.692&lt;br/&gt;3.237
| 1.55
| 
|-
| style='text-align:right'| 346
| Q244189
| [[Gé Hutchins|gé ghogallach]]
| [[Íomhá:AleutianCanadaGoose2.jpg|center|128px]]
| Branta hutchinsii
| [[:commons:Category:Branta hutchinsii|Branta hutchinsii]]
| 
| 
| 26
|-
| style='text-align:right'| 347
| Q658658
| [[gé ghormeiteach Aibisíneach]]
| [[Íomhá:Blue Winged Goose5.jpg|center|128px]]
| Cyanochen cyanoptera
| [[:commons:Category:Cyanochen cyanoptera|Cyanochen cyanoptera]]
| 52&lt;br/&gt;2.18
| 
| 32
|-
| style='text-align:right'| 348
| Q755653
| [[Gé impireach|gé impiriúil]]
| [[Íomhá:Chen canagica Adak Island 1.jpg|center|128px]]
| Anser canagicus
| [[:commons:Category:Anser canagicus|Anser canagicus]]
| 
| 119
| 
|-
| style='text-align:right'| 349
| Q766276
| [[gé luaithcheannach]]
| [[Íomhá:Chloephaga poliocephala -Patagonia-8.jpg|center|128px]]
| Chloephaga poliocephala
| [[:commons:Category:Chloephaga poliocephala|Chloephaga poliocephala]]
| 89&lt;br/&gt;2.233
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 350
| Q837402
| [[gé mhongach]]
| [[Íomhá:Chenonetta jubata female 2.jpg|center|128px]]
| Chenonetta jubata
| [[:commons:Category:Chenonetta jubata|Chenonetta jubata]]
| 54&lt;br/&gt;807
| 79
| 
|-
| style='text-align:right'| 351
| Q129036
| [[gé shléibhe]]
| [[Íomhá:Chloephaga picta.jpg|center|128px]]
| Chloephaga picta
| [[:commons:Category:Chloephaga picta|Chloephaga picta]]
| 73&lt;br/&gt;3.17&lt;br/&gt;2.69
| 1.29
| 30
|-
| style='text-align:right'| 352
| Q27074540
| [[gé shneachta]]
| [[Íomhá:Snow Goose (24510697391).jpg|center|128px]]
| Anser caerulescens
| [[:commons:Category:Anser caerulescens|Anser caerulescens]]
| 127&lt;br/&gt;2.63
| 148.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 353
| Q247412
| [[gé sporeiteach]]
| [[Íomhá:Spur-winged Geese (Plectropterus gambensis niger) male.jpg|center|128px]]
| Plectropterus gambensis
| [[:commons:Category:Plectropterus gambensis|Plectropterus gambensis]]
| 5.4&lt;br/&gt;4.375&lt;br/&gt;140
| 
| 31
|-
| style='text-align:right'| 354
| Q191125
| [[gé stríoc-cheannach]]
| [[Íomhá:Bar-headed Goose by Dr. Raju Kasambe DSCN7530 (23).jpg|center|128px]]
| Anser indicus
| [[:commons:Category:Anser indicus|Anser indicus]]
| 141&lt;br/&gt;2.505&lt;br/&gt;2.23
| 150
| 28
|-
| style='text-align:right'| 355
| Q25247
| [[húpú]]
| [[Íomhá:Upupa epops Madrid 02.jpg|center|128px]]
| Upupa epops
| [[:commons:Category:Upupa epops|Upupa epops]]
| 
| 44
| 15
|-
| style='text-align:right'| 356
| Q17970
| [[iabairiú]]
| [[Íomhá:Jabiru Mato Grosso Pantanal Brazil-2.jpg|center|128px]]
| Jabiru mycteria
| [[:commons:Category:Jabiru mycteria|Jabiru mycteria]]
| 
| 245
| 
|-
| style='text-align:right'| 357
| Q232523
| [[Iolar breac beag|iolar beag breac]]
| [[Íomhá:Clanga pomarina, Belarus 1.jpg|center|128px]]
| Clanga pomarina
| [[:commons:Category:Clanga pomarina|Clanga pomarina]]
| 88&lt;br/&gt;1.258&lt;br/&gt;1.693
| 
| 39
|-
| style='text-align:right'| 358
| Q182971
| [[iolar crúbchlúmhach]]
| [[Íomhá:Booted eagle, Hieraaetus pennatus, at Kgalagadi Transfrontier Pa (32334023348).jpg|center|128px]]
| Hieraaetus pennatus
| [[:commons:Category:Hieraaetus pennatus|Hieraaetus pennatus]]
| 62&lt;br/&gt;709&lt;br/&gt;975
| 1.11
| 38
|-
| style='text-align:right'| 359
| Q41181
| [[iolar fíréan]]
| [[Íomhá:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|center|128px]]
| Aquila chrysaetos
| [[:commons:Category:Aquila chrysaetos|Aquila chrysaetos]]
| 3.572&lt;br/&gt;5.194
| 2.03
| 
|-
| style='text-align:right'| 360
| Q53745
| [[iolar hairpí]]
| [[Íomhá:Harpia harpyja 001 800.jpg|center|128px]]
| Harpia harpyja
| [[:commons:Category:Harpia harpyja|Harpia harpyja]]
| 4.4&lt;br/&gt;7.5
| 188.5
| 56
|-
| style='text-align:right'| 361
| Q168976
| [[iolar impiriúil]]
| [[Íomhá:Eastern Imperial Eagle cr.jpg|center|128px]]
| Aquila heliaca
| [[:commons:Category:Aquila heliaca|Aquila heliaca]]
| 2.585&lt;br/&gt;3.845&lt;br/&gt;132
| 197.5
| 44
|-
| style='text-align:right'| 362
| Q170251
| [[Iolar nathartha gearrladhrach|iolar ladharghearr]]
| [[Íomhá:Short-toed Eagle - Castuera - Extremadura S4E6234 (14554066988).jpg|center|128px]]
| Circaetus gallicus
| [[:commons:Category:Circaetus gallicus|Circaetus gallicus]]
| 136
| 177
| 46
|-
| style='text-align:right'| 363
| Q127216
| [[iolar maol]]
| [[Íomhá:Bald Eagle (Haliaeetus leucocephalus) Kachemak Bay, Alaska.jpg|center|128px]]
| Haliaeetus leucocephalus
| [[:commons:Category:Haliaeetus leucocephalus|Haliaeetus leucocephalus]]
| 117&lt;br/&gt;4.13&lt;br/&gt;5.35
| 2.3
| 
|-
| style='text-align:right'| 364
| Q25438
| [[Iolar mara earrbhán|iolar mara]]
| [[Íomhá:Adult White-tailed Eagle defending prey, Rezerwat Gostynin-Wloclawek, Poland.jpg|center|128px]]
| Haliaeetus albicilla
| [[:commons:Category:Haliaeetus albicilla|Haliaeetus albicilla]]
| 142&lt;br/&gt;4.014&lt;br/&gt;5.572
| 2.18
| 
|-
| style='text-align:right'| 365
| Q179359
| [[iolar steipeach]]
| [[Íomhá:20191213 Aquila nipalensis, Jor Beed Bird Sanctuary, Bikaner 0923 8257.jpg|center|128px]]
| Aquila nipalensis
| [[:commons:Category:Aquila nipalensis|Aquila nipalensis]]
| 117&lt;br/&gt;2.459&lt;br/&gt;2.987
| 2.03
| 45
|-
| style='text-align:right'| 366
| Q654901
| [[lacha Fhilipíneach]]
| [[Íomhá:Anas luzonica, Candaba Marsh, Luzon 1.jpg|center|128px]]
| Anas luzonica
| [[:commons:Category:Anas luzonica|Anas luzonica]]
| 906&lt;br/&gt;779
| 84
| 
|-
| style='text-align:right'| 367
| Q845624
| [[lacha Hartlaub]]
| [[Íomhá:Afreend.PNG|center|128px]]
| Pteronetta hartlaubii
| [[:commons:Category:Pteronetta hartlaubii|Pteronetta hartlaubii]]
| 40&lt;br/&gt;1.035&lt;br/&gt;790
| 
| 31
|-
| style='text-align:right'| 368
| Q917490
| [[lacha Meller]]
| [[Íomhá:Anas.melleri.3.jpg|center|128px]]
| Anas melleri
| [[:commons:Category:Anas melleri|Anas melleri]]
| 45
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 369
| Q26444
| [[lacha bhadánach]]
| [[Íomhá:Tufted Duck Aythya fuligula Male by Dr. Raju Kasambe DSCN9795 (17).jpg|center|128px]]
| Aythya fuligula
| [[:commons:Category:Aythya fuligula|Aythya fuligula]]
| 56
| 0.71
| 
|-
| style='text-align:right'| 370
| Q25495361
| [[lacha bháneiteach]]
| [[Íomhá:White-winged wood duck.jpg|center|128px]]
| Asarcornis scutulata
| [[:commons:Category:Asarcornis scutulata|Asarcornis scutulata]]
| 3.25&lt;br/&gt;2.65&lt;br/&gt;72.3
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 371
| Q597144
| [[lacha cheann-bhándearg]]
| [[Íomhá:Rhodonessa caryophyllacea.jpg|center|128px]]
| Rhodonessa caryophyllacea
| [[:commons:Category:Rhodonessa caryophyllacea|Rhodonessa caryophyllacea]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 372
| Q241399
| [[lacha cheannbhán]]
| [[Íomhá:Oxyura leucocephala, Clot-de-Galvany, Alicante 16.jpg|center|128px]]
| Oxyura leucocephala
| [[:commons:Category:Oxyura leucocephala|Oxyura leucocephala]]
| 96&lt;br/&gt;737&lt;br/&gt;593
| 66
| 
|-
| style='text-align:right'| 373
| Q322159
| [[lacha choille]]
| [[Íomhá:Wood duck druid ridge cemetery 10.10.20 DSC 6035.jpg|center|128px]]
| Aix sponsa
| [[:commons:Category:Aix sponsa|Aix sponsa]]
| 
| 71
| 
|-
| style='text-align:right'| 374
| Q845292
| [[lacha chosrua]]
| [[Íomhá:028 - AMERICAN BLACK DUCK (2-19-11) Quidi Vidi Lake, St John's, Newfoundland (8710694225).jpg|center|128px]]
| Anas rubripes
| [[:commons:Category:Anas rubripes|Anas rubripes]]
| 1.252&lt;br/&gt;1.111
| 90.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 375
| Q426968
| [[lacha chuircíneach]]
| [[Íomhá:Knob-billed Duck at Sonkhaliya, Rajasthan, India, July 2013.jpg|center|128px]]
| Sarkidiornis melanotos
| [[:commons:Category:Sarkidiornis melanotos|Sarkidiornis melanotos]]
| 66&lt;br/&gt;1.455&lt;br/&gt;1.777
| 
| 29
|-
| style='text-align:right'| 376
| Q26597
| [[lacha earrfhada]]
| [[Íomhá:Long-tailed-duck.jpg|center|128px]]
| Clangula hyemalis
| [[:commons:Category:Clangula hyemalis|Clangula hyemalis]]
| 
| 0.71
| 
|-
| style='text-align:right'| 377
| Q535206
| [[lacha ghob-bhuí]]
| [[Íomhá:Gelbschnabelente Anas undulata 0505273 Wikiausschnitt.jpg|center|128px]]
| Anas undulata
| [[:commons:Category:Anas undulata|Anas undulata]]
| 55
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 378
| Q851349
| [[lacha ghobrósach]]
| [[Íomhá:Netta peposaca, Costanera Sur 4.jpg|center|128px]]
| Netta peposaca
| [[:commons:Category:Netta peposaca|Netta peposaca]]
| 1.181&lt;br/&gt;1.004
| 
| 28
|-
| style='text-align:right'| 379
| Q26635
| [[lacha iascán]]
| [[Íomhá:2017-03-24 Aythya marila, male, Killingworth Lake, Northumberland 20.jpg|center|128px]]
| Aythya marila
| [[:commons:Category:Aythya marila|Aythya marila]]
| 
| 0.82
| 
|-
| style='text-align:right'| 380
| Q200339
| [[lacha mhandrach]]
| [[Íomhá:Aix galericulata -Bei Hai Park, Changqiao, Beijing, China -pair-8.jpg|center|128px]]
| Aix galericulata
| [[:commons:Category:Aix galericulata|Aix galericulata]]
| 41
| 71
| 
|-
| style='text-align:right'| 381
| Q191723
| [[lacha mheirgeach]]
| [[Íomhá:Ferruginous Pochard Aythya nyroca Male by Dr. Raju Kasambe DSCN2746 (12).jpg|center|128px]]
| Aythya nyroca
| [[:commons:Category:Aythya nyroca|Aythya nyroca]]
| 43&lt;br/&gt;583&lt;br/&gt;520
| 65
| 
|-
| style='text-align:right'| 382
| Q601055
| [[lacha mhuinceach]]
| [[Íomhá:Ring-necked Duck (m) (26265137481).jpg|center|128px]]
| Aythya collaris
| [[:commons:Category:Aythya collaris|Aythya collaris]]
| 744&lt;br/&gt;671
| 68
| 
|-
| style='text-align:right'| 383
| Q647461
| [[lacha rua]]
| [[Íomhá:065 - RUDDY DUCK (3-26-13) mustang island, nueces co, tx (8719200030).jpg|center|128px]]
| Oxyura jamaicensis
| [[:commons:Category:Oxyura jamaicensis|Oxyura jamaicensis]]
| 590&lt;br/&gt;499
| 57.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 384
| Q839542
| [[lacha spotghobach]]
| [[Íomhá:Pair Indian Spot-billed Duck Karanji Mysore Dec23 A7C 08342.jpg|center|128px]]
| Anas poecilorhyncha
| [[:commons:Category:Anas poecilorhyncha|Anas poecilorhyncha]]
| 57&lt;br/&gt;1.365&lt;br/&gt;1.025
| 0.689
| 26
|-
| style='text-align:right'| 385
| Q570379
| [[ladhrán buí]]
| [[Íomhá:Greater Yellowlegs2.jpg|center|128px]]
| Tringa melanoleuca
| [[:commons:Category:Tringa melanoleuca|Tringa melanoleuca]]
| 27.9&lt;br/&gt;170
| 72
| 
|-
| style='text-align:right'| 386
| Q18840
| [[laidhrín glas]]
| [[Íomhá:Greenshank (Tringa nebularia).jpg|center|128px]]
| Tringa nebularia
| [[:commons:Category:Tringa nebularia|Tringa nebularia]]
| 30.5&lt;br/&gt;173
| 0.61
| 26
|-
| style='text-align:right'| 387
| Q25418
| [[lasair choille]]
| [[Íomhá:Carcar.jpg|center|128px]]
| Carduelis carduelis
| [[:commons:Category:Carduelis carduelis|Carduelis carduelis]]
| 1.53
| 0.24
| 14
|-
| style='text-align:right'| 388
| Q27471
| [[Lasairchíor choiteann|lasairchíor]]
| [[Íomhá:Regulus ignicapilla Frank Vassen.jpg|center|128px]]
| Regulus ignicapilla
| [[:commons:Category:Regulus ignicapilla|Regulus ignicapilla]]
| 
| 14
| 16
|-
| style='text-align:right'| 389
| Q179863
| [[Lasairéan mór|lasairéan]]
| [[Íomhá:Flamant rose Salines de Thyna.jpg|center|128px]]
| Phoenicopterus roseus
| [[:commons:Category:Phoenicopterus roseus|Phoenicopterus roseus]]
| 
| 163.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 390
| Q155878
| [[liathchearc]]
| [[Íomhá:Birkhahn.jpg|center|128px]]
| Lyrurus tetrix
| [[:commons:Category:Lyrurus tetrix|Lyrurus tetrix]]
| 1.175&lt;br/&gt;925&lt;br/&gt;35.5
| 72
| 26
|-
| style='text-align:right'| 391
| Q845408
| [[Cearc fhraoigh Chugasaigh|liathchearc cugasach]]
| [[Íomhá:Tetras du caucase jogo 0g.jpg|center|128px]]
| Lyrurus mlokosiewiczi
| [[:commons:Category:Lyrurus mlokosiewiczi|Lyrurus mlokosiewiczi]]
| 32.5&lt;br/&gt;865&lt;br/&gt;766
| 
| 22
|-
| style='text-align:right'| 392
| Q178942
| [[liatráisc]]
| [[Íomhá:Turdus viscivorus Brych y coed.jpg|center|128px]]
| Turdus viscivorus
| [[:commons:Category:Turdus viscivorus|Turdus viscivorus]]
| 
| 0.44
| 15
|-
| style='text-align:right'| 393
| Q26641
| [[lon creige]]
| [[Íomhá:2015-04-20 Turdus torquatus torquatus Cairngorm 2.jpg|center|128px]]
| Turdus torquatus
| [[:commons:Category:Turdus torquatus|Turdus torquatus]]
| 7.4
| 40
| 13
|-
| style='text-align:right'| 394
| Q58958
| [[luathrán]]
| [[Íomhá:2014-05-25 Sanderling, Paignton Beach, Devon 1.jpg|center|128px]]
| Calidris alba
| [[:commons:Category:Calidris alba|Calidris alba]]
| 
| 35
| 
|-
| style='text-align:right'| 395
| Q184432
| [[lóma Artach]]
| [[Íomhá:Plongeon arctique nid.jpg|center|128px]]
| Gavia arctica
| [[:commons:Category:Gavia arctica|Gavia arctica]]
| 
| 1.2
| 
|-
| style='text-align:right'| 396
| Q558990
| [[Lóma an Aigéin Chiúin|lóma ciúinmuirí]]
| [[Íomhá:PacificLoon24.jpg|center|128px]]
| Gavia pacifica
| [[:commons:Category:Gavia pacifica|Gavia pacifica]]
| 95&lt;br/&gt;2.349&lt;br/&gt;2.115
| 
| 29
|-
| style='text-align:right'| 397
| Q26691
| [[lóma rua]]
| [[Íomhá:Gavia stellata -Iceland -swimming-8.jpg|center|128px]]
| Gavia stellata
| [[:commons:Category:Gavia stellata|Gavia stellata]]
| 1.729&lt;br/&gt;1.477
| 1.04
| 
|-
| style='text-align:right'| 398
| Q25348
| [[mallard]]
| [[Íomhá:Anas platyrhynchos (Male) on the ground.jpg|center|128px]]
| Anas platyrhynchos
| [[:commons:Category:Anas platyrhynchos|Anas platyrhynchos]]
| 
| 0.88
| 
|-
| style='text-align:right'| 399
| Q4967039
| [[Meantán Hyrcaniach|meantán Iaránach]]
| [[Íomhá:Poecile hyrcanus 122184675.jpg|center|128px]]
| Poecile hyrcanus
| [[:commons:Category:Poecile hyrcanus|Poecile hyrcanus]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 400
| Q273067
| [[Meantán crochta|meantán crochadánach]]
| [[Íomhá:Teixidor - Pájaro moscón adulto - Penduline Tit - Remiz pendulinus.jpg|center|128px]]
| Remiz pendulinus
| [[:commons:Category:Remiz pendulinus|Remiz pendulinus]]
| 0.95
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 401
| Q192817
| [[meantán croiméalach]]
| [[Íomhá:Bartmeise(Cropped) by Wolfram Riech.jpg|center|128px]]
| Panurus biarmicus
| [[:commons:Category:Panurus biarmicus|Panurus biarmicus]]
| 1.88&lt;br/&gt;15.3
| 17
| 12
|-
| style='text-align:right'| 402
| Q207831
| [[meantán cuircíneach]]
| [[Íomhá:Lophophanes cristatus - 01.jpg|center|128px]]
| Lophophanes cristatus
| [[:commons:Category:Lophophanes cristatus|Lophophanes cristatus]]
| 1.31
| 100000
| 14
|-
| style='text-align:right'| 403
| Q574281
| [[Meantán gruama|meantán duairc]]
| [[Íomhá:Poecile lugubris, Bulgaria 1.jpg|center|128px]]
| Poecile lugubris
| [[:commons:Category:Poecile lugubris|Poecile lugubris]]
| 1.68&lt;br/&gt;16.8
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 404
| Q191096
| [[meantán dubh]]
| [[Íomhá:Svartmeis.JPG|center|128px]]
| Periparus ater
| [[:commons:Category:Periparus ater|Periparus ater]]
| 1.04
| 0.18
| 15
|-
| style='text-align:right'| 405
| Q170831
| [[meantán earrfhada]]
| [[Íomhá:Длиннохвостая синица (Aegithalos caudatus).jpg|center|128px]]
| Aegithalos caudatus
| [[:commons:Category:Aegithalos caudatus|Aegithalos caudatus]]
| 
| 18
| 
|-
| style='text-align:right'| 406
| Q25404
| [[meantán gorm]]
| [[Íomhá:ParusCaeruleus.jpg|center|128px]]
| Cyanistes caeruleus
| [[:commons:Category:Cyanistes caeruleus|Cyanistes caeruleus]]
| 1.14&lt;br/&gt;11.8
| 18
| 14
|-
| style='text-align:right'| 407
| Q207838
| [[meantán lathaí]]
| [[Íomhá:Parus palustris02.jpg|center|128px]]
| Poecile palustris
| [[:commons:Category:Poecile palustris|Poecile palustris]]
| 1.24&lt;br/&gt;11.9
| 19
| 15
|-
| style='text-align:right'| 408
| Q215211
| [[meantán léana]]
| [[Íomhá:Parus atricapillus 2 (Marek Szczepanek).jpg|center|128px]]
| Poecile montanus
| [[:commons:Category:Poecile montanus|Poecile montanus]]
| 
| 19
| 14
|-
| style='text-align:right'| 409
| Q25485
| [[meantán mór]]
| [[Íomhá:Great tit (Parus major), Parc de Woluwé, Brussels (13042792905).jpg|center|128px]]
| Parus major
| [[:commons:Category:Parus major|Parus major]]
| 1.68&lt;br/&gt;18.5
| 0.23
| 13
|-
| style='text-align:right'| 410
| Q571268
| [[Stercorarius maccormicki|meirleach Antartach]]
| [[Íomhá:Skua Terra Nova Bay 01.jpg|center|128px]]
| Stercorarius maccormicki
| [[:commons:Category:Stercorarius maccormicki|Stercorarius maccormicki]]
| 89.4&lt;br/&gt;1.277&lt;br/&gt;1.421
| 135
| 29
|-
| style='text-align:right'| 411
| Q203053
| [[meirleach Artach]]
| [[Íomhá:Arctic skua (Stercorarius parasiticus) on an ice floe, Svalbard.jpg|center|128px]]
| Stercorarius parasiticus
| [[:commons:Category:Stercorarius parasiticus|Stercorarius parasiticus]]
| 
| 1.06
| 
|-
| style='text-align:right'| 412
| Q207760
| [[meirleach mór]]
| [[Íomhá:GreatSkuaInWater.jpg|center|128px]]
| Stercorarius skua
| [[:commons:Category:Stercorarius skua|Stercorarius skua]]
| 111.7&lt;br/&gt;1.735&lt;br/&gt;1.935
| 136
| 29
|-
| style='text-align:right'| 413
| Q212767
| [[meirleach pomairíneach]]
| [[Íomhá:Stercorarius pomarinusPCCA20070623-3985B.jpg|center|128px]]
| Stercorarius pomarinus
| [[:commons:Category:Stercorarius pomarinus|Stercorarius pomarinus]]
| 66&lt;br/&gt;648&lt;br/&gt;740
| 1.18
| 26
|-
| style='text-align:right'| 414
| Q131918
| [[meirliún]]
| [[Íomhá:Merlin prey fencepost Cochrane cropped.jpg|center|128px]]
| Falco columbarius
| [[:commons:Category:Falco columbarius|Falco columbarius]]
| 162&lt;br/&gt;212
| 60
| 
|-
| style='text-align:right'| 415
| Q184518
| [[mionchnagaire breac]]
| [[Íomhá:PicoidesMinorBack.jpg|center|128px]]
| Dryobates minor
| [[:commons:Category:Dryobates minor|Dryobates minor]]
| 
| 26
| 
|-
| style='text-align:right'| 416
| Q386949
| [[mionghé Afracach]]
| [[Íomhá:African pygmy goose, Nettapus auritus, at Muirhead Dams, Royal Macadamia Plantations, Machado, Limpopo, South Africa - male (26210431045) cropped.jpg|center|128px]]
| Nettapus auritus
| [[:commons:Category:Nettapus auritus|Nettapus auritus]]
| 23
| 
| 24
|-
| style='text-align:right'| 417
| Q191628
| [[mionghé bhánéadanach]]
| [[Íomhá:Fjällgås, Sätunaviken, Östergötland, April 2017 1.jpg|center|128px]]
| Anser erythropus
| [[:commons:Category:Anser erythropus|Anser erythropus]]
| 100&lt;br/&gt;1.797
| 125
| 26
|-
| style='text-align:right'| 418
| Q833243
| [[mionlacha iascán]]
| [[Íomhá:Lesser scaup - Aythya affinis.jpg|center|128px]]
| Aythya affinis
| [[:commons:Category:Aythya affinis|Aythya affinis]]
| 825&lt;br/&gt;748
| 72.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 419
| Q28000
| [[mionladhrán buí]]
| [[Íomhá:Lesser Yellowlegs.jpg|center|128px]]
| Tringa flavipes
| [[:commons:Category:Tringa flavipes|Tringa flavipes]]
| 17.4&lt;br/&gt;81
| 61.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 420
| Q229408
| [[mionphocaire gaoithe]]
| [[Íomhá:Falco naumanni, Israel 11.jpg|center|128px]]
| Falco naumanni
| [[:commons:Category:Falco naumanni|Falco naumanni]]
| 16&lt;br/&gt;148&lt;br/&gt;170
| 0.65
| 27
|-
| style='text-align:right'| 421
| Q239393
| [[mionscréachán liath]]
| [[Íomhá:Lesser Grey Shrike by Daniel Bastaja.jpg|center|128px]]
| Lanius minor
| [[:commons:Category:Lanius minor|Lanius minor]]
| 4.3&lt;br/&gt;46
| 
| 15
|-
| style='text-align:right'| 422
| Q191155
| [[mionulchabhán Eoráiseach]]
| [[Íomhá:Eurasian pygmy owl (Glaucidium passerinum) Białowieza.jpg|center|128px]]
| Glaucidium passerinum
| [[:commons:Category:Glaucidium passerinum|Glaucidium passerinum]]
| 8.3&lt;br/&gt;58&lt;br/&gt;73
| 35
| 
|-
| style='text-align:right'| 423
| Q742818
| [[monál Himiléach]]
| [[Íomhá:Himalayan Monal, male, Kedarnath Sanctuary, Chamoli, Uttarakhand, India (16745965827).jpg|center|128px]]
| Lophophorus impejanus
| [[:commons:Category:Lophophorus impejanus|Lophophorus impejanus]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 424
| Q242851
| [[musclacha]]
| [[Íomhá:Cairina moschata -Uarini, Amazonas, Brasil-8.jpg|center|128px]]
| Cairina moschata
| [[:commons:Category:Cairina moschata|Cairina moschata]]
| 74&lt;br/&gt;3&lt;br/&gt;1.25
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 425
| Q116667
| [[Míona coiteann|míona]]
| [[Íomhá:Common Myna (Acridotheres tristis) on Kapok (Ceiba pentandra) in Kolkata W IMG 4297.jpg|center|128px]]
| Acridotheres tristis
| [[:commons:Category:Acridotheres tristis|Acridotheres tristis]]
| 7.1
| 0.378
| 15
|-
| style='text-align:right'| 426
| Q180835
| [[mórcheolaire giolcaí]]
| [[Íomhá:Drosselrohrsänger Great reed warbler.jpg|center|128px]]
| Acrocephalus arundinaceus
| [[:commons:Category:Acrocephalus arundinaceus|Acrocephalus arundinaceus]]
| 3.15
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 427
| Q26209
| [[mórchnagaire breac]]
| [[Íomhá:Dendrocopos major EM1B2679 (35219263071).jpg|center|128px]]
| Dendrocopos major
| [[:commons:Category:Dendrocopos major|Dendrocopos major]]
| 5.7&lt;br/&gt;89
| 36
| 15
|-
| style='text-align:right'| 428
| Q665363
| [[mórchuach bhreac]]
| [[Íomhá:Clamator glandarius (juvenile).jpg|center|128px]]
| Clamator glandarius
| [[:commons:Category:Clamator glandarius|Clamator glandarius]]
| 9.85&lt;br/&gt;169&lt;br/&gt;138
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 429
| Q476356
| [[Sléibhín Pallas|mórfhaoileán ceanndubh]]
| [[Íomhá:Larus ichtyaetus 6.png|center|128px]]
| Ichthyaetus ichthyaetus
| [[:commons:Category:Ichthyaetus ichthyaetus|Ichthyaetus ichthyaetus]]
| 112&lt;br/&gt;1.599&lt;br/&gt;1.189
| 161
| 25
|-
| style='text-align:right'| 430
| Q184508
| [[mórscréachán liath]]
| [[Íomhá:Lanius excubitor, Chilham, Kent 1.jpg|center|128px]]
| Lanius excubitor
| [[:commons:Category:Lanius excubitor|Lanius excubitor]]
| 63.4
| 32
| 16
|-
| style='text-align:right'| 431
| Q81515
| [[mórulchabhán cluasach]]
| [[Íomhá:Bubo virginianus -Canada-6.jpg|center|128px]]
| Bubo virginianus
| [[:commons:Category:Bubo virginianus|Bubo virginianus]]
| 
| 1.34
| 
|-
| style='text-align:right'| 432
| Q25692
| [[naoscach]]
| [[Íomhá:Bekassine (Blick nach oben).jpg|center|128px]]
| Gallinago gallinago
| [[:commons:Category:Gallinago gallinago|Gallinago gallinago]]
| 111&lt;br/&gt;128
| 0.52
| 
|-
| style='text-align:right'| 433
| Q26711
| [[naoscach bhídeach]]
| [[Íomhá:Lymnocryptes minimus.jpg|center|128px]]
| Lymnocryptes minimus
| [[:commons:Category:Lymnocryptes minimus|Lymnocryptes minimus]]
| 53.7&lt;br/&gt;46.7
| 40
| 20
|-
| style='text-align:right'| 434
| Q687695
| [[néné]]
| [[Íomhá:Branta sandvicensis -Kilauea Point National Wildlife Refuge, Hawaii, USA-8.jpg|center|128px]]
| Branta sandvicensis
| [[:commons:Category:Branta sandvicensis|Branta sandvicensis]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 435
| Q27075910
| [[parúl tuaisceartach]]
| [[Íomhá:Northern Parula by Dan Pancamo.jpg|center|128px]]
| Setophaga americana
| [[:commons:Category:Setophaga americana|Setophaga americana]]
| 1.26
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 436
| Q26106
| [[Patraisc choiteann|patraisc]]
| [[Íomhá:Nurmkana (cropped).jpg|center|128px]]
| Perdix perdix
| [[:commons:Category:Perdix perdix|Perdix perdix]]
| 
| 46
| 
|-
| style='text-align:right'| 437
| Q733777
| [[patraisc bhroinnliath]]
| [[Íomhá:Lossy-page1-2929px-Perdix personata - 1820-1863 - Print - Iconographia Zoologica - Special Collections University of Amsterdam - UBA01 IZ17100109.png|center|128px]]
| Arborophila orientalis
| [[:commons:Category:Arborophila orientalis|Arborophila orientalis]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 438
| Q754863
| [[patraisc chosdearg]]
| [[Íomhá:AlectorisRufa.jpg|center|128px]]
| Alectoris rufa
| [[:commons:Category:Alectoris rufa|Alectoris rufa]]
| 20.1
| 48
| 
|-
| style='text-align:right'| 439
| Q194043
| [[patraisc thiucair]]
| [[Íomhá:Chukar Partridge (Alectoris chukar) (39660989151).jpg|center|128px]]
| Alectoris chukar
| [[:commons:Category:Alectoris chukar|Alectoris chukar]]
| 650&lt;br/&gt;565&lt;br/&gt;22.5
| 51
| 
|-
| style='text-align:right'| 440
| Q168748
| [[Peannaire (éan)|peannaire]]
| [[Íomhá:Sagittarius serpentarius Sekretär.JPG|center|128px]]
| Sagittarius serpentarius
| [[:commons:Category:Sagittarius serpentarius|Sagittarius serpentarius]]
| 130&lt;br/&gt;4.052
| 203
| 44
|-
| style='text-align:right'| 441
| Q208060
| [[pearaicít rósbhráisléadach]]
| [[Íomhá:African Rose-ringed Parakeet, Tamanrasset, Algeria 1.jpg|center|128px]]
| Psittacula krameri
| [[:commons:Category:Psittacula krameri|Psittacula krameri]]
| 
| 45
| 23
|-
| style='text-align:right'| 442
| Q220328
| [[pearóid liath Afracach]]
| [[Íomhá:Psittacus erithacus -flying-8a.jpg|center|128px]]
| Psittacus erithacus
| [[:commons:Category:Psittacus erithacus|Psittacus erithacus]]
| 18.7
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 443
| Q184751
| [[peileacán Dalmátach]]
| [[Íomhá:Pelican NalSarovar.jpg|center|128px]]
| Pelecanus crispus
| [[:commons:Category:Pelecanus crispus|Pelecanus crispus]]
| 
| 320
| 32
|-
| style='text-align:right'| 444
| Q199427
| [[peileacán bán]]
| [[Íomhá:Great white pelican (Pelecanus onocrotalus).jpg|center|128px]]
| Pelecanus onocrotalus
| [[:commons:Category:Pelecanus onocrotalus|Pelecanus onocrotalus]]
| 180&lt;br/&gt;11.45&lt;br/&gt;7.59
| 2.91
| 
|-
| style='text-align:right'| 445
| Q385891
| [[piasún cír]]
| [[Íomhá:Cheer Pheasant.jpg|center|128px]]
| Catreus wallichii
| [[:commons:Category:Catreus wallichii|Catreus wallichii]]
| 1.525&lt;br/&gt;1.13
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 446
| Q25392
| [[pilibín]]
| [[Íomhá:Northern-Lapwing-Vanellus-vanellus.jpg|center|128px]]
| Vanellus vanellus
| [[:commons:Category:Vanellus vanellus|Vanellus vanellus]]
| 25.5
| 0.75&lt;br/&gt;69.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 447
| Q279307
| [[pilibín ealtúil]]
| [[Íomhá:Sociable Lapwing, Korgalzhynskiy, Kazakhstan 1.jpg|center|128px]]
| Vanellus gregarius
| [[:commons:Category:Vanellus gregarius|Vanellus gregarius]]
| 26.5&lt;br/&gt;252&lt;br/&gt;200
| 70
| 28
|-
| style='text-align:right'| 448
| Q161829
| [[piongain impireach]]
| [[Íomhá:Aptenodytes forsteri -Snow Hill Island, Antarctica -adults and juvenile-8.jpg|center|128px]]
| Aptenodytes forsteri
| [[:commons:Category:Aptenodytes forsteri|Aptenodytes forsteri]]
| 425
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 449
| Q26490
| [[Pocaire gaoithe coiteann|pocaire gaoithe]]
| [[Íomhá:Common kestrel falco tinnunculus.jpg|center|128px]]
| Falco tinnunculus
| [[:commons:Category:Falco tinnunculus|Falco tinnunculus]]
| 201
| 0.73
| 28
|-
| style='text-align:right'| 450
| Q25700
| [[praslacha]]
| [[Íomhá:Common Teal Male (8602525826).jpg|center|128px]]
| Anas crecca
| [[:commons:Category:Anas crecca|Anas crecca]]
| 
| 0.59
| 
|-
| style='text-align:right'| 451
| Q331447
| [[praslacha mharmarach]]
| [[Íomhá:Marbled Teal (Marmaronetta angustirostris) RWD2.jpg|center|128px]]
| Marmaronetta angustirostris
| [[:commons:Category:Marmaronetta angustirostris|Marmaronetta angustirostris]]
| 562&lt;br/&gt;492
| 65
| 26
|-
| style='text-align:right'| 452
| Q695729
| [[pratancól dubheiteach]]
| [[Íomhá:Black-winged pratincole (Glareola nordmanni) at Mkhombo Dam, Mpumalanga (36861637734).jpg|center|128px]]
| Glareola nordmanni
| [[:commons:Category:Glareola nordmanni|Glareola nordmanni]]
| 11&lt;br/&gt;97
| 64
| 
|-
| style='text-align:right'| 453
| Q330310
| [[pratancól muinceach]]
| [[Íomhá:Collared pratincole (Glareola pratincola).jpg|center|128px]]
| Glareola pratincola
| [[:commons:Category:Glareola pratincola|Glareola pratincola]]
| 10.1&lt;br/&gt;77
| 65
| 18
|-
| style='text-align:right'| 454
| Q244350
| [[póiseard cíordhearg]]
| [[Íomhá:Netta rufina - Jona (SG) Stampf 2011-04-24 15-55-50.jpg|center|128px]]
| Netta rufina
| [[:commons:Category:Netta rufina|Netta rufina]]
| 56&lt;br/&gt;1.115
| 87
| 27
|-
| style='text-align:right'| 455
| Q642685
| [[riabhóg chladaigh]]
| [[Íomhá:Eurasian Rock Pipit, Helgoland 1.jpg|center|128px]]
| Anthus petrosus
| [[:commons:Category:Anthus petrosus|Anthus petrosus]]
| 
| 25
| 
|-
| style='text-align:right'| 456
| Q143313
| [[riabhóg choille]]
| [[Íomhá:2015-04-21 Anthus trivialis, Abernethy Forest 1.jpg|center|128px]]
| Anthus trivialis
| [[:commons:Category:Anthus trivialis|Anthus trivialis]]
| 22&lt;br/&gt;25
| 0.27
| 13
|-
| style='text-align:right'| 457
| Q27226
| [[riabhóg dhonn]]
| [[Íomhá:AnthusCampestris cropped.jpg|center|128px]]
| Anthus campestris
| [[:commons:Category:Anthus campestris|Anthus campestris]]
| 2.73&lt;br/&gt;22
| 
| 12
|-
| style='text-align:right'| 458
| Q26956
| [[riabhóg mhóna]]
| [[Íomhá:Wiesenpieper Meadow pipit.jpg|center|128px]]
| Anthus pratensis
| [[:commons:Category:Anthus pratensis|Anthus pratensis]]
| 2.06
| 0.26
| 
|-
| style='text-align:right'| 459
| Q241347
| [[riabhóg phíbrua]]
| [[Íomhá:Red-throated Pipit.jpg|center|128px]]
| Anthus cervinus
| [[:commons:Category:Anthus cervinus|Anthus cervinus]]
| 2.01
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 460
| Q208707
| [[riabhóg uisce]]
| [[Íomhá:Anthus spinoletta (28965878508).jpg|center|128px]]
| Anthus spinoletta
| [[:commons:Category:Anthus spinoletta|Anthus spinoletta]]
| 2.73
| 26
| 
|-
| style='text-align:right'| 461
| Q179367
| [[rollóir Eorpach]]
| [[Íomhá:Coracias garrulus in Shirahmad wildlife refuge of Sabzevar 001.jpg|center|128px]]
| Coracias garrulus
| [[:commons:Category:Coracias garrulus|Coracias garrulus]]
| 
| 
| 18
|-
| style='text-align:right'| 462
| Q927358
| [[rowi]]
| [[Íomhá:Okarito kiwi 2.jpg|center|128px]]
| Apteryx rowi
| [[:commons:Category:Apteryx rowi|Apteryx rowi]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 463
| Q28122714
| [[rufachán]]
| [[Íomhá:Philomachus pugnaxRuffKampfläufer.JPG|center|128px]]
| Calidris pugnax
| [[:commons:Category:Calidris pugnax|Calidris pugnax]]
| 21&lt;br/&gt;170&lt;br/&gt;102
| 
| 21
|-
| style='text-align:right'| 464
| Q185099
| [[rálóg uisce]]
| [[Íomhá:Water rail 2022 04 30 01.jpg|center|128px]]
| Rallus aquaticus
| [[:commons:Category:Rallus aquaticus|Rallus aquaticus]]
| 125&lt;br/&gt;98
| 42
| 20
|-
| style='text-align:right'| 465
| Q25383
| [[rí rua]]
| [[Íomhá:Fringilla coelebs (5577610542).jpg|center|128px]]
| Fringilla coelebs
| [[:commons:Category:Fringilla coelebs|Fringilla coelebs]]
| 2.16&lt;br/&gt;22
| 0.26
| 12
|-
| style='text-align:right'| 466
| Q182209
| [[rí-phiongain]]
| [[Íomhá:King Penguins on Saunders Island (5586254113).jpg|center|128px]]
| Aptenodytes patagonicus
| [[:commons:Category:Aptenodytes patagonicus|Aptenodytes patagonicus]]
| 306&lt;br/&gt;12.8&lt;br/&gt;11.5
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 467
| Q130933
| [[Rí-ulchabhán Eoráiseach|rí-ulchabhán]]
| [[Íomhá:Hubro (Bubo bubo).JPG|center|128px]]
| Bubo bubo
| [[:commons:Category:Bubo bubo|Bubo bubo]]
| 80&lt;br/&gt;2.38&lt;br/&gt;2.992
| 174
| 
|-
| style='text-align:right'| 468
| Q1273551
| [[rí-ulchabhán beag]]
| [[Íomhá:PseudoptynxGurneyiSmit.jpg|center|128px]]
| Otus gurneyi
| [[:commons:Category:Otus gurneyi|Otus gurneyi]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 469
| Q819706
| [[Rósghlasán rubicilla|rósghlasán mór Cugasach]]
| [[Íomhá:Great Rosefinch.jpg|center|128px]]
| Carpodacus rubicilla
| [[:commons:Category:Carpodacus rubicilla|Carpodacus rubicilla]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 470
| Q46143
| [[rósghlasán scarlóideach]]
| [[Íomhá:Carpodacus erythrinus 20060623.jpg|center|128px]]
| Carpodacus erythrinus
| [[:commons:Category:Carpodacus erythrinus|Carpodacus erythrinus]]
| 
| 26
| 11
|-
| style='text-align:right'| 471
| Q25386
| [[rúcach]]
| [[Íomhá:Corvus frugilegus -Dartmoor, Devon, England-8.jpg|center|128px]]
| Corvus frugilegus
| [[:commons:Category:Corvus frugilegus|Corvus frugilegus]]
| 489&lt;br/&gt;418
| 0.93
| 16
|-
| style='text-align:right'| 472
| Q25777
| [[sacán]]
| [[Íomhá:Björktrast (Turdus pilaris)-4.jpg|center|128px]]
| Turdus pilaris
| [[:commons:Category:Turdus pilaris|Turdus pilaris]]
| 6.8&lt;br/&gt;105
| 0.42
| 12
|-
| style='text-align:right'| 473
| Q201300
| [[sceadach]]
| [[Íomhá:Velvet Scoter, Eyebrook Reservoir, Leics.jpg|center|128px]]
| Melanitta fusca
| [[:commons:Category:Melanitta fusca|Melanitta fusca]]
| 1.762
| 0.97
| 
|-
| style='text-align:right'| 474
| Q178821
| [[scodalach dubheiteach]]
| [[Íomhá:Himantopus himantopus - Pak Thale.jpg|center|128px]]
| Himantopus himantopus
| [[:commons:Category:Himantopus himantopus|Himantopus himantopus]]
| 21.8&lt;br/&gt;160
| 
| 25
|-
| style='text-align:right'| 475
| Q752678
| [[Scréachán isibéalach|scréachán banbhuí]]
| [[Íomhá:Basai Wetland Gurgaon DSC9380 Isabelline shrike.JPG|center|128px]]
| Lanius isabellinus
| [[:commons:Category:Lanius isabellinus|Lanius isabellinus]]
| 30
| 
| 15
|-
| style='text-align:right'| 476
| Q235052
| [[scréachán coille]]
| [[Íomhá:Lanius senator01 new.jpg|center|128px]]
| Lanius senator
| [[:commons:Category:Lanius senator|Lanius senator]]
| 3.4
| 
| 15
|-
| style='text-align:right'| 477
| Q26671
| [[scréachán droimrua]]
| [[Íomhá:Lanius collurio 5.jpg|center|128px]]
| Lanius collurio
| [[:commons:Category:Lanius collurio|Lanius collurio]]
| 3.15
| 26
| 14
|-
| style='text-align:right'| 478
| Q25354
| [[scréachóg]]
| [[Íomhá:Garrulus glandarius 1 Luc Viatour.jpg|center|128px]]
| Garrulus glandarius
| [[:commons:Category:Garrulus glandarius|Garrulus glandarius]]
| 8.5
| 0.54
| 18
|-
| style='text-align:right'| 479
| Q80858
| [[scréachóg liath]]
| [[Íomhá:Perisoreus canadensis mercier2.jpg|center|128px]]
| Perisoreus canadensis
| [[:commons:Category:Perisoreus canadensis|Perisoreus canadensis]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 480
| Q25317
| [[scréachóg reilige]]
| [[Íomhá:Tyto alba tylluan wen detail.jpg|center|128px]]
| Tyto alba
| [[:commons:Category:Tyto alba|Tyto alba]]
| 580
| 1.13
| 
|-
| style='text-align:right'| 481
| Q742468
| [[scótar toinne]]
| [[Íomhá:Melanitta perspicillata.jpg|center|128px]]
| Melanitta perspicillata
| [[:commons:Category:Melanitta perspicillata|Melanitta perspicillata]]
| 62&lt;br/&gt;1&lt;br/&gt;900
| 84
| 
|-
| style='text-align:right'| 482
| Q606755
| [[Speirsheabhac Seapánach|seabhac Seapánach]]
| [[Íomhá:ツミ.jpg|center|128px]]
| Accipiter gularis
| [[:commons:Category:Accipiter gularis|Accipiter gularis]]
| 
| 52
| 26
|-
| style='text-align:right'| 483
| Q943329
| [[Tuirne lín Meiriceánach|seabhac oíche Meiriceánach]]
| [[Íomhá:Chordeiles minor -British Columbia -Canada-8c.jpg|center|128px]]
| Chordeiles minor
| [[:commons:Category:Chordeiles minor|Chordeiles minor]]
| 79.3
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 484
| Q234722
| [[Iolar Bonelli|seabhaciolar]]
| [[Íomhá:Bonelli's Eagle.jpg|center|128px]]
| Aquila fasciata
| [[:commons:Category:Aquila fasciata|Aquila fasciata]]
| 1.82&lt;br/&gt;2.56&lt;br/&gt;112
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 485
| Q115452
| [[seaga]]
| [[Íomhá:Phalacrocorax aristotelis.jpg|center|128px]]
| Phalacrocorax aristotelis
| [[:commons:Category:Phalacrocorax aristotelis|Phalacrocorax aristotelis]]
| 51&lt;br/&gt;1.948&lt;br/&gt;1.598
| 98
| 30
|-
| style='text-align:right'| 486
| Q25761
| [[seil-lacha]]
| [[Íomhá:2014-04-18 Tadorna tadorna pair, Swallow Pond.jpg|center|128px]]
| Tadorna tadorna
| [[:commons:Category:Tadorna tadorna|Tadorna tadorna]]
| 78&lt;br/&gt;1.261&lt;br/&gt;1.043
| 112
| 30
|-
| style='text-align:right'| 487
| Q170723
| [[seil-lacha rua]]
| [[Íomhá:Ruddy shelduck David Raju.jpg|center|128px]]
| Tadorna ferruginea
| [[:commons:Category:Tadorna ferruginea|Tadorna ferruginea]]
| 83&lt;br/&gt;1.36&lt;br/&gt;1.1
| 133
| 28
|-
| style='text-align:right'| 488
| Q621833
| [[seirín ceanndubh]]
| [[Íomhá:Fire-fronted Serin.jpg|center|128px]]
| Serinus pusillus
| [[:commons:Category:Serinus pusillus|Serinus pusillus]]
| 1.43
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 489
| Q27075864
| [[siscín]]
| [[Íomhá:Carduelis spinus male.jpg|center|128px]]
| Spinus spinus
| [[:commons:Category:Spinus spinus|Spinus spinus]]
| 1.29&lt;br/&gt;13.8
| 0.21
| 12
|-
| style='text-align:right'| 490
| Q25634
| [[sléibhín]]
| [[Íomhá:Lachmöwe Chroicocephalus ridibundus.jpg|center|128px]]
| Chroicocephalus ridibundus
| [[:commons:Category:Chroicocephalus ridibundus|Chroicocephalus ridibundus]]
| 294&lt;br/&gt;267
| 0.97
| 
|-
| style='text-align:right'| 491
| Q276189
| [[sléibhín Meánmhuirí]]
| [[Íomhá:Larus melanocephalus aka Mediterranean Gull rare guest in Sweden2.jpg|center|128px]]
| Ichthyaetus melanocephalus
| [[:commons:Category:Ichthyaetus melanocephalus|Ichthyaetus melanocephalus]]
| 
| 96
| 24
|-
| style='text-align:right'| 492
| Q164467
| [[sléibhín beag]]
| [[Íomhá:Hydrocoloeus minutus Russia 42.jpg|center|128px]]
| Hydrocoloeus minutus
| [[:commons:Category:Hydrocoloeus minutus|Hydrocoloeus minutus]]
| 98
| 78
| 
|-
| style='text-align:right'| 493
| Q258964
| [[smólach Sibéarach]]
| [[Íomhá:Geokichla sibirica.jpg|center|128px]]
| Geokichla sibirica
| [[:commons:Category:Geokichla sibirica|Geokichla sibirica]]
| 60&lt;br/&gt;70
| 
| 10
|-
| style='text-align:right'| 494
| Q949662
| [[smólach White]]
| [[Íomhá:Zoothera aurea, Hong Kong 1.jpg|center|128px]]
| Zoothera aurea
| [[:commons:Category:Zoothera aurea|Zoothera aurea]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 495
| Q843175
| [[smólach breacdhorcha]]
| [[Íomhá:Turdus naumanni naumanni.jpg|center|128px]]
| Turdus naumanni
| [[:commons:Category:Turdus naumanni|Turdus naumanni]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 496
| Q26349
| [[smólach ceoil]]
| [[Íomhá:Song thrush (Turdus philomelos philomelos).jpg|center|128px]]
| Turdus philomelos
| [[:commons:Category:Turdus philomelos|Turdus philomelos]]
| 6&lt;br/&gt;72
| 0.36
| 14
|-
| style='text-align:right'| 497
| Q152144
| [[Smólach an tsléibhe|smólach gorm creige]]
| [[Íomhá:Monticola solitarius, Spain 1.jpg|center|128px]]
| Monticola solitarius
| [[:commons:Category:Monticola solitarius|Monticola solitarius]]
| 5.95
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 498
| Q80780
| [[smólach píbdhubh]]
| [[Íomhá:Svarthalsad trast, Växjö, Februari 2017 (33349504344).jpg|center|128px]]
| Turdus atrogularis
| [[:commons:Category:Turdus atrogularis|Turdus atrogularis]]
| 
| 
| 11
|-
| style='text-align:right'| 499
| Q1591651
| [[Smólach ordúil|smólach rua-eiteach]]
| [[Íomhá:Turdus eunomus s3.jpg|center|128px]]
| Turdus eunomus
| [[:commons:Category:Turdus eunomus|Turdus eunomus]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 500
| Q796672
| [[Éan oighinn|smólach talún]]
| [[Íomhá:Ovenbird (90497).jpg|center|128px]]
| Seiurus aurocapilla
| [[:commons:Category:Seiurus aurocapilla|Seiurus aurocapilla]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 501
| Q193593
| [[Snag coiteann|snag]]
| [[Íomhá:Обыкновенная пищуха (Certhia familiaris).jpg|center|128px]]
| Certhia familiaris
| [[:commons:Category:Certhia familiaris|Certhia familiaris]]
| 9.95
| 19
| 
|-
| style='text-align:right'| 502
| Q125895
| [[Reathaí ladharghearr|snag ladharghearr]]
| [[Íomhá:Short-toed treecreeper (Certhia brachydactyla megarhynchos).jpg|center|128px]]
| Certhia brachydactyla
| [[:commons:Category:Certhia brachydactyla|Certhia brachydactyla]]
| 1.16&lt;br/&gt;8.4
| 
| 14
|-
| style='text-align:right'| 503
| Q28106731
| [[Spadalach tuaisceartach|spadalghob]]
| [[Íomhá:Northern shoveler Steve Sinclair outreach use only (19838806616).jpg|center|128px]]
| Spatula clypeata
| [[:commons:Category:Spatula clypeata|Spatula clypeata]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 504
| Q25334
| [[Spideog bhroinndearg|spideog]]
| [[Íomhá:Rouge gorge familier - crop (WB correction).jpg|center|128px]]
| Erithacus rubecula
| [[:commons:Category:Erithacus rubecula|Erithacus rubecula]]
| 2.4
| 21
| 15
|-
| style='text-align:right'| 505
| Q557745
| [[spideog phíb-bhán]]
| [[Íomhá:Berkute (cropped).jpg|center|128px]]
| Irania gutturalis
| [[:commons:Category:Irania gutturalis|Irania gutturalis]]
| 2.66
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 506
| Q25380
| [[spioróg]]
| [[Íomhá:Sperber (Accipiter nisus) male -20200308 (2).JPG|center|128px]]
| Accipiter nisus
| [[:commons:Category:Accipiter nisus|Accipiter nisus]]
| 110&lt;br/&gt;22.5&lt;br/&gt;150&lt;br/&gt;290
| 0.67
| 
|-
| style='text-align:right'| 507
| Q114338
| [[spioróg Leiveantach]]
| [[Íomhá:Accipiter brevipes, male.jpg|center|128px]]
| Accipiter brevipes
| [[:commons:Category:Accipiter brevipes|Accipiter brevipes]]
| 
| 0.7
| 
|-
| style='text-align:right'| 508
| Q25353
| [[spioróg mhór]]
| [[Íomhá:Northern Goshawk ad M2.jpg|center|128px]]
| Accipiter gentilis
| [[:commons:Category:Accipiter gentilis|Accipiter gentilis]]
| 67&lt;br/&gt;712&lt;br/&gt;1.14
| 115&lt;br/&gt;100
| 
|-
| style='text-align:right'| 509
| Q25421
| [[spágaire tonn]]
| [[Íomhá:Zwergtaucher 060319 3.jpg|center|128px]]
| Tachybaptus ruficollis
| [[:commons:Category:Tachybaptus ruficollis|Tachybaptus ruficollis]]
| 13.7
| 42
| 20
|-
| style='text-align:right'| 510
| Q753741
| [[Gaineamhchearc bhiorearrach|steipcholúr biorearrach]]
| [[Íomhá:Pterocles alchata (cropped).jpg|center|128px]]
| Pterocles alchata
| [[:commons:Category:Pterocles alchata|Pterocles alchata]]
| 25&lt;br/&gt;250&lt;br/&gt;225
| 59.5
| 21
|-
| style='text-align:right'| 511
| Q383182
| [[Gaineamhchearc bholgdhubh|steipcholúr tarrdhubh]]
| [[Íomhá:Pterocles orientalis in flight.jpg|center|128px]]
| Pterocles orientalis
| [[:commons:Category:Pterocles orientalis|Pterocles orientalis]]
| 28&lt;br/&gt;428&lt;br/&gt;383
| 71.5
| 23
|-
| style='text-align:right'| 512
| Q25352
| [[storc bán]]
| [[Íomhá:Ciconia ciconia.jpg|center|128px]]
| Ciconia ciconia
| [[:commons:Category:Ciconia ciconia|Ciconia ciconia]]
| 110
| 1.91
| 
|-
| style='text-align:right'| 513
| Q25398
| [[storc dubh]]
| [[Íomhá:Ciconia nigra -Kruger National Park-8.jpg|center|128px]]
| Ciconia nigra
| [[:commons:Category:Ciconia nigra|Ciconia nigra]]
| 
| 1.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 514
| Q192524
| [[séirín Canárach]]
| [[Íomhá:Serinus canaria -Parque Rural del Nublo, Gran Canaria, Spain -male-8a.jpg|center|128px]]
| Serinus canaria
| [[:commons:Category:Serinus canaria|Serinus canaria]]
| 1.54&lt;br/&gt;15.3
| 
| 13
|-
| style='text-align:right'| 515
| Q26135
| [[síodeiteach Boihéamach]]
| [[Íomhá:Bombycilla garrulus, Novosibirsk 1.jpg|center|128px]]
| Bombycilla garrulus
| [[:commons:Category:Bombycilla garrulus|Bombycilla garrulus]]
| 
| 34
| 
|-
| style='text-align:right'| 516
| Q1084995
| [[Estrilda melpoda|síodghob leiceann flannbhuí]]
| [[Íomhá:Orange-Cheeked Waxbill zackandzill.jpg|center|128px]]
| Estrilda melpoda
| [[:commons:Category:Estrilda melpoda|Estrilda melpoda]]
| 0.68&lt;br/&gt;7.8
| 
| 11
|-
| style='text-align:right'| 517
| Q26452
| [[síolghé]]
| [[Íomhá:Sædgås (Anser fabalis).jpg|center|128px]]
| Anser fabalis
| [[:commons:Category:Anser fabalis|Anser fabalis]]
| 146&lt;br/&gt;3.198&lt;br/&gt;2.843
| 1.62
| 
|-
| style='text-align:right'| 518
| Q673280
| [[síolghé thundra]]
| [[Íomhá:Tundra Bean Goose.jpg|center|128px]]
| Anser serrirostris
| [[:commons:Category:Anser serrirostris|Anser serrirostris]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 519
| Q200646
| [[síolta gheal]]
| [[Íomhá:Mergellus albellus, Zevenhuizen, Texel, Netherlands 1.jpg|center|128px]]
| Mergellus albellus
| [[:commons:Category:Mergellus albellus|Mergellus albellus]]
| 42&lt;br/&gt;652&lt;br/&gt;568
| 62
| 27
|-
| style='text-align:right'| 520
| Q180991
| [[síolta mhór]]
| [[Íomhá:Mergus merganser -Sandwell -England -male-8.jpg|center|128px]]
| Mergus merganser
| [[:commons:Category:Mergus merganser|Mergus merganser]]
| 1.709&lt;br/&gt;1.232
| 0.93
| 
|-
| style='text-align:right'| 521
| Q189609
| [[síolta rua]]
| [[Íomhá:Mergus serrator -New Jersey -USA -winter-8.jpg|center|128px]]
| Mergus serrator
| [[:commons:Category:Mergus serrator|Mergus serrator]]
| 72&lt;br/&gt;1.135&lt;br/&gt;908
| 0.87
| 
|-
| style='text-align:right'| 522
| Q205930
| [[tarmachan]]
| [[Íomhá:Rock Ptarmigan (Lagopus Muta).jpg|center|128px]]
| Lagopus muta
| [[:commons:Category:Lagopus muta|Lagopus muta]]
| 665&lt;br/&gt;555
| 57
| 22
|-
| style='text-align:right'| 523
| Q185784
| [[tiuf-teaf]]
| [[Íomhá:Chiff Chaff (13324838524).jpg|center|128px]]
| Phylloscopus collybita
| [[:commons:Category:Phylloscopus collybita|Phylloscopus collybita]]
| 
| 18
| 13
|-
| style='text-align:right'| 524
| Q3729103
| [[Ceolaire Sindeach|tiuf-teaf sléibhe]]
| [[Íomhá:Phylloscopus sindianus 1889.jpg|center|128px]]
| Phylloscopus sindianus
| [[:commons:Category:Phylloscopus sindianus|Phylloscopus sindianus]]
| 7
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 525
| Q667778
| [[tokoeka]]
| [[Íomhá:Tokoeka.jpg|center|128px]]
| Apteryx australis
| [[:commons:Category:Apteryx australis|Apteryx australis]]
| 2.208&lt;br/&gt;2.535
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 526
| Q607027
| [[torspideog ruadhonn]]
| [[Íomhá:Agrobate roux au Parc National de l'Ichkeul (Tunisia), crop.jpg|center|128px]]
| Cercotrichas galactotes
| [[:commons:Category:Cercotrichas galactotes|Cercotrichas galactotes]]
| 3.2&lt;br/&gt;22.7
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 527
| Q26017
| [[traonach]]
| [[Íomhá:Corncrake2.jpg|center|128px]]
| Crex crex
| [[:commons:Category:Crex crex|Crex crex]]
| 13.2
| 50
| 17
|-
| style='text-align:right'| 528
| Q26717
| [[Tuirne lín Eorpach|tuirne lín]]
| [[Íomhá:Caprimulgus europaeus g.JPG|center|128px]]
| Caprimulgus europaeus
| [[:commons:Category:Caprimulgus europaeus|Caprimulgus europaeus]]
| 
| 60
| 
|-
| style='text-align:right'| 529
| Q1265138
| [[ulchabhán Soumagne]]
| [[Íomhá:Tyto soumagnei 6733815.jpg|center|128px]]
| Tyto soumagnei
| [[:commons:Category:Tyto soumagnei|Tyto soumagnei]]
| 380
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 530
| Q129958
| [[ulchabhán beag]]
| [[Íomhá:Athene noctua, Ambula, Montenegro 2.jpg|center|128px]]
| Athene noctua
| [[:commons:Category:Athene noctua|Athene noctua]]
| 
| 56
| 
|-
| style='text-align:right'| 531
| Q174466
| [[ulchabhán bóireach]]
| [[Íomhá:Aegolius-funereus-001.jpg|center|128px]]
| Aegolius funereus
| [[:commons:Category:Aegolius funereus|Aegolius funereus]]
| 
| 56
| 
|-
| style='text-align:right'| 532
| Q25756
| [[ulchabhán donn]]
| [[Íomhá:Kautz.jpg|center|128px]]
| Strix aluco
| [[:commons:Category:Strix aluco|Strix aluco]]
| 426&lt;br/&gt;524
| 99
| 
|-
| style='text-align:right'| 533
| Q200724
| [[ulchabhán mór liath]]
| [[Íomhá:Strix nebulosa CT.jpg|center|128px]]
| Strix nebulosa
| [[:commons:Category:Strix nebulosa|Strix nebulosa]]
| 
| 1.37
| 
|-
| style='text-align:right'| 534
| Q190083
| [[ulchabhán na hÚraile]]
| [[Íomhá:2012-11-01 Ural Owl, Novosibirsk Oblast, Russia.jpg|center|128px]]
| Strix uralensis
| [[:commons:Category:Strix uralensis|Strix uralensis]]
| 
| 114.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 535
| Q25769
| [[ulchabhán réisc]]
| [[Íomhá:Hibou des marais.jpg|center|128px]]
| Asio flammeus
| [[:commons:Category:Asio flammeus|Asio flammeus]]
| 
| 102
| 
|-
| style='text-align:right'| 536
| Q171563
| [[ulchabhán scopach Eoráiseach]]
| [[Íomhá:Otus scops ab cropped.png|center|128px]]
| Otus scops
| [[:commons:Category:Otus scops|Otus scops]]
| 
| 58.5
| 
|-
| style='text-align:right'| 537
| Q1270124
| [[ulchabhán scopach Sokoke]]
| [[Íomhá:Flickr - Rainbirder - Sokoke Scops Owl (Otus ireneae).jpg|center|128px]]
| Otus ireneae
| [[:commons:Category:Otus ireneae|Otus ireneae]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 538
| Q1256551
| [[ulchabhán seabhaic Oileán na Nollag]]
| [[Íomhá:Christmas Island Hawk Owl.jpg|center|128px]]
| Ninox natalis
| [[:commons:Category:Ninox natalis|Ninox natalis]]
| 184
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 539
| Q193192
| [[Ulchabhán seabhaic|ulchabhán seabhaic tuaisceartach]]
| [[Íomhá:Surnia-ulula-002.jpg|center|128px]]
| Surnia ulula
| [[:commons:Category:Surnia ulula|Surnia ulula]]
| 
| 76
| 
|-
| style='text-align:right'| 540
| Q170177
| [[ulchabhán sneachtúil]]
| [[Íomhá:Bubo scandiacus male Muskegon.jpg|center|128px]]
| Bubo scandiacus
| [[:commons:Category:Bubo scandiacus|Bubo scandiacus]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 541
| Q926291
| [[ulchabhán síofrach]]
| [[Íomhá:Micrathene whitneyi 29APR12 Madera Canyon AZ.jpg|center|128px]]
| Micrathene whitneyi
| [[:commons:Category:Micrathene whitneyi|Micrathene whitneyi]]
| 
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 542
| Q467068
| [[ulchabhán uachasach]]
| [[Íomhá:Burrowing Owl (4303107856).jpg|center|128px]]
| Athene cunicularia
| [[:commons:Category:Athene cunicularia|Athene cunicularia]]
| 
| 595
| 
|-
| style='text-align:right'| 543
| Q207846
| [[éadar taibhseach]]
| [[Íomhá:049 - KING EIDER (6-15-2016) barrow, alaska -06 (27577003883).jpg|center|128px]]
| Somateria spectabilis
| [[:commons:Category:Somateria spectabilis|Somateria spectabilis]]
| 73&lt;br/&gt;1.617
| 0.93
| 
|-
| style='text-align:right'| 544
| Q93208
| [[éamú]]
| [[Íomhá:Emu 1 - Tidbinbilla.jpg|center|128px]]
| Dromaius novaehollandiae
| [[:commons:Category:Dromaius novaehollandiae|Dromaius novaehollandiae]]
| 581.2&lt;br/&gt;32.7&lt;br/&gt;38.3
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 545
| Q131709
| [[éigrit bheag]]
| [[Íomhá:Aigrette garzette au lac sud de Tunis (site RAMSAR).jpg|center|128px]]
| Egretta garzetta
| [[:commons:Category:Egretta garzetta|Egretta garzetta]]
| 28&lt;br/&gt;532
| 92
| 21
|-
| style='text-align:right'| 546
| Q130730
| [[éigrit mhór]]
| [[Íomhá:Great Egret (Ardea alba) (25562005404).jpg|center|128px]]
| Ardea alba
| [[:commons:Category:Ardea alba|Ardea alba]]
| 
| 1.44
| 
|-
| style='text-align:right'| 547
| Q208763
| [[íbis bheannaithe]]
| [[Íomhá:Threskiornis aethiopicus -Mida Creek mud flats, Kenya-8.jpg|center|128px]]
| Threskiornis aethiopicus
| [[:commons:Category:Threskiornis aethiopicus|Threskiornis aethiopicus]]
| 62
| 118
| 29
|-
| style='text-align:right'| 548
| Q589171
| [[íbis bhán Mheiriceánach]]
| [[Íomhá:White Ibis (Eudocimus albus) RWD2.jpg|center|128px]]
| Eudocimus albus
| [[:commons:Category:Eudocimus albus|Eudocimus albus]]
| 1.036&lt;br/&gt;764
| 
| 
|-
| style='text-align:right'| 549
| Q245414
| [[íbis mhaol thuaisceartach]]
| [[Íomhá:Geronticus eremita.jpg|center|128px]]
| Geronticus eremita
| [[:commons:Category:Geronticus eremita|Geronticus eremita]]
| 68
| 
| 27
|-
| style='text-align:right'| 550
| Q178811
| [[íbis niamhrach]]
| [[Íomhá:Plegadis falcinellus Syracuse.jpg|center|128px]]
| Plegadis falcinellus
| [[:commons:Category:Plegadis falcinellus|Plegadis falcinellus]]
| 633
| 0.89
| 
|-
| style='text-align:right'| 551
| Q25388
| [[óiréal órga]]
| [[Íomhá:Loriot d'Europe by Michel Idre.jpg|center|128px]]
| Oriolus oriolus
| [[:commons:Category:Oriolus oriolus|Oriolus oriolus]]
| 7.3
| 46
| 16
|-
| style='text-align:right'| 552
| Q576762
| [[órshúileach ceannsceadach]]
| [[Íomhá:Bucephala-albeola-007.jpg|center|128px]]
| Bucephala albeola
| [[:commons:Category:Bucephala albeola|Bucephala albeola]]
| 481&lt;br/&gt;367
| 57
| 
|-
| style='text-align:right'| 553
| Q369767
| [[órshúileach Íoslannach]]
| [[Íomhá:Barrow's Goldeneye Drake Seedskadee NWR (16656643482).jpg|center|128px]]
| Bucephala islandica
| [[:commons:Category:Bucephala islandica|Bucephala islandica]]
| 70&lt;br/&gt;1.09&lt;br/&gt;730
| 75.5
| 
|}
{{Wikidata list end}}</text>
      <sha1>orr4gybzlm7ykscdws2gmuz7fmmg5p8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Urú na gréine</title>
    <ns>0</ns>
    <id>98133</id>
    <revision>
      <id>1210136</id>
      <parentid>1005917</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T22:05:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Removed redirect to [[Éiclips]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3396" xml:space="preserve">[[Íomhá:Solar eclipse 1999 4.jpg|thumb|Grianghraf d'Urú na Gréine i 1999.]]
[[Íomhá:ECLIPSE OF THE SUN 2015 in Espoo Finland • AURINGONPIMENNYS 2015 (HD).webm|mion|Espoo, [[An Fhionlainn]], 2015]]
Tarlaíonn '''urú na gréine''' nó '''éiclips''' nuair a bhíonn treo na [[an Ghrian|gréine]] agus na [[Ghealach|gealaí]] in aon [[líne dhíreach|líne]] leis [[an domhan]]. Mar sin, tagann an ghealach idir an ghrian agus an domhan. 

De réir mar a ghluaiseann an Ghrian, an Ghealach is an Domhan tríd an spás, caitheann an Ghealach i Íár báire scáil thar chonair thanaí fhada trasna an Domhain.  Bíodh is go bhfuil an ghealach 400 oiread níos lú ná an ghrian, de bhrí go bhfuil sí timpeaIl 400 oiread níos cóngaraí dúinn, is féidir léi an ghrian iomlán a chlúdach agus bac a chur le gach pioc den solas uaithi.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Hussey, Matt|date=2011|title=Fréamh an Eolais|volume=Coiscéim}}&lt;/ref&gt;   Tarlaíonn i réimsí áirithe den domhan ó uair go chéile.
[[Íomhá:2017 Eclipse (rough).webm|mion|Oregon, 21 Lúnasa 2017 ]]
[[Íomhá:Time lapse of eclipse watchers (35887267924).webm|mion|físeán imeacht ama, Capitol Mall, Salem,  21 Lúnasa 2017 ]]

=== Léirmheas ===
Ní ligeann an ghealach do [[solas|sholas]] na gréine an réimse sin den domhan a bhaint amach. [[Plána (matamaitic)|Plána]] [[Fithis an Domhain|Fhithis an Domhain]] agus plána fithis na gGealaí - is uillinn chlaonta a dhéanann siad le chéile. Dá bharr sin ní hí gach uile [[mí|mhí]] a thagann an ghealach idir an domhan agus an ghrian. 

Is mó faoi 400 an ghrian ná an ghealach. Is cóngaraí faoi 400 an ghealach don domhan ná don ghrian. Is féidir leis an ngealach radharc na gréine a mhúchadh ar fad orainn, agus bac dá réir sin a chur ar an solas go léir uaithi.  

Le linn di a bheith idir an domhan agus an ghrian, caitheann an ghealach lánscáil ar chonair thanaí fhada trasna an domhain. An lánscáil sin, bíonn sí na mílte [[ciliméadar]] ar fad, agus timpeall cúpla céad ciliméadar ar leithead. Taobh istigh den lánscáil sin a bhíonn an t-urú iomlán.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Díreach timpeall na lánscáile, bíonn réimse níos leithne fós den Domhan mar nach mbíonn an t-urú iomlán, agus bíonn leathscáil ansin.  

=== '''Minicíocht''' ===
Is annamh a tharlaíonn urú na gréine.  De bhrí go bhfuil uillinn chlaonta idir plána fhithis an Domhain is plána fhithis na Gealaí, ní théann an Ghealach díreach idir an Domhan is an Ghrian gach mí.  Ach tarlaíonn éiclips uair amháin áit éigin ar Domhan timpeall gach bliain go leith. 

Bíodh is go mbíonn urú áit éigin ar domhan gach uile bhliain go leith, ní fhilleann urú na gréine ar an áit chéanna ach uair in aghaidh na dtrí chéad bliain.

==Sláinte==
Caithfear a bheith an-chúramach ag féachaint ar an ngrian mar is féidir leis an ngrian na súile a ghortú.

==Stair==
* Tharla urú na gréine in Éirinn sa bhliain 1999.
* Tharla urú na gréine [[20 Márta]] [[2015]] in Éirinn idir 9.00 agus 10.30 ar [[maidin]]. Ar an drochuair, bhí an spéir an-scamallach an lá sin. 
* Ní bheidh ceann eile in Éirinn go dtí 2026. 

== Féach freisin ==
* [[Urú na Gealaí|Urú na gealaí]]
* [[Éiclipteach]]

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Grian]]
[[Catagóir:An Domhan]]
[[Catagóir:Éiclipsí]]
[[Catagóir:An Ghealach]]</text>
      <sha1>jnkf20zo0wyi9anvzpa7l43ecyuvg3g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210141</id>
      <parentid>1210136</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T23:06:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4056" xml:space="preserve">[[Íomhá:Solar eclipse 1999 4.jpg|thumb|Grianghraf d'Urú na Gréine i 1999.]]
[[Íomhá:ECLIPSE OF THE SUN 2015 in Espoo Finland • AURINGONPIMENNYS 2015 (HD).webm|mion|Espoo, [[An Fhionlainn]], 2015]]
Tarlaíonn '''urú na gréine''' nó '''éiclips''' '''na gréine''' nuair a bhíonn treo na [[an Ghrian|gréine]] agus na [[Ghealach|gealaí]] in aon [[líne dhíreach|líne]] leis [[an domhan]]. Mar sin, tagann an ghealach idir an ghrian agus an domhan. 

De réir mar a ghluaiseann an ghrian, an ghealach is an domhan tríd an spás, caitheann an ghealach i lár báire scáil thar chonair thanaí fhada trasna an domhain.  Bíodh is go bhfuil an ghealach 400 oiread níos lú ná an ghrian, de bhrí go bhfuil sí timpeall 400 oiread níos cóngaraí dúinn, is féidir léi an ghrian iomlán a chlúdach agus bac a chur le gach pioc den solas uaithi.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Hussey, Matt|date=2011|title=Fréamh an Eolais|volume=Coiscéim}}&lt;/ref&gt;   Tarlaíonn i réimsí áirithe den domhan ó uair go chéile.
[[Íomhá:2017 Eclipse (rough).webm|mion|Oregon, 21 Lúnasa 2017 ]]
[[Íomhá:Time lapse of eclipse watchers (35887267924).webm|mion|físeán imeacht ama, Capitol Mall, Salem,  21 Lúnasa 2017 ]]

=== Léirmheas ===
Ní bhíonn aon urú ar an ngrian le feiceáil riamh ach i gcuid den phláinéad seo mar níl an ghealach ach an ceathrú cuid d’achar an domhain agus mar sin níl ar a cumas an domhan uilig a chlúdach agus í ag gabháil idir muid agus an ghrian.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/pairturu-ar-an-ngrian-sa-tir-seo-trathnona/|teideal=Páirturú ar an ngrian sa tír seo tráthnóna|dáta=2024-04-08|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-04-08}}&lt;/ref&gt; 

Ní ligeann an ghealach do [[solas|sholas]] na gréine an réimse sin den domhan a bhaint amach. [[Plána (matamaitic)|Plána]] [[Fithis an Domhain|fhithis an domhain]] agus plána fithis na ggealaí - is uillinn chlaonta a dhéanann siad le chéile. Dá bharr sin ní hí gach uile [[mí|mhí]] a thagann an ghealach idir an domhan agus an ghrian. 

Is mó faoi 400 an ghrian ná an ghealach. Is cóngaraí faoi 400 an ghealach don domhan ná don ghrian. Is féidir leis an ngealach radharc na gréine a mhúchadh ar fad orainn, agus bac dá réir sin a chur ar an solas go léir uaithi.  

Le linn di a bheith idir an domhan agus an ghrian, caitheann an ghealach lánscáil ar chonair thanaí fhada trasna an domhain. An lánscáil sin, bíonn sí na mílte [[ciliméadar]] ar fad, agus timpeall cúpla céad ciliméadar ar leithead. Taobh istigh den lánscáil sin a bhíonn an t-urú iomlán.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Díreach timpeall na lánscáile, bíonn réimse níos leithne fós den domhan mar nach mbíonn an t-urú iomlán, agus bíonn leathscáil ansin.  

=== '''Minicíocht''' ===
Is annamh a tharlaíonn urú na gréine.  De bhrí go bhfuil uillinn chlaonta idir plána fhithis an domhain is plána fhithis na gealaí, ní théann an ghealach díreach idir an domhan is an ghrian gach mí.  Ach tarlaíonn éiclips uair amháin áit éigin ar domhan timpeall gach bliain go leith. 

Bíodh is go mbíonn urú áit éigin ar domhan gach uile bhliain go leith, ní fhilleann urú na gréine ar an áit chéanna ach uair in aghaidh na dtrí chéad bliain.

==Sláinte==
Caithfear a bheith an-chúramach ag féachaint ar an ngrian mar is féidir leis an ngrian na súile a ghortú.

==Stair==
* Tharla urú na gréine in Éirinn sa bhliain 1999.
* Tharla urú na gréine [[20 Márta]] [[2015]] in Éirinn idir 9.00 agus 10.30 ar [[maidin]]. Ar an drochuair, bhí an spéir an-scamallach ar an lá sin.
* Tharla urú iomlán na gréine i Meiriceá ar 8 Aibreán 2024, ag tarraingt cuid mhór cainte is iontais.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;
* Ar an 29 Márta 2025 a bheidh an chéad pháirturú eile ar an ngrian in Éirinn.

== Féach freisin ==
* [[Urú]]
* [[Urú na gealaí]]
* [[Éiclipteach]]

==Tagairtí==
{{reflist}}

[[Catagóir:Grian]]
[[Catagóir:An Domhan]]
[[Catagóir:Éiclipsí]]
[[Catagóir:An Ghealach]]</text>
      <sha1>04x3q68js26ppug4ja80y3lghcano32</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>6ú Tuarascáil de chuid an Phainéil Idir-Rialtasach ar an Athrú Aeráide</title>
    <ns>0</ns>
    <id>100646</id>
    <revision>
      <id>1210132</id>
      <parentid>1111021</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T20:28:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6210" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}

[[Íomhá:Scientific consensus - Earth's climate is warming (Temperature Anomaly ℃).png|mion|clé]]
Foilsíodh an '''6ú Tuarascáil de chuid an [[Painéal Idir-Rialtasach ar an Athrú Aeráide|Phainéil Idir-Rialtasach ar an Athrú Aeráide]]''' ([[Painéal Idir-Rialtasach ar an Athrú Aeráide|PIRAA]]) na [[Na Náisiúin Aontaithe|Náisiún Aontaithe]]  sa bhliain 2021/2022. Thug an PIRAA foláireamh faoi ghuaiseacha aeráide nach féidir a sheachaint. Foilsíodh 

* [https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/downloads/report/IPCC_AR6_WGI_Full_Report.pdf Cuid a hAon (''The Physical Science Basis'')] ar 9 Lúnasa 2021;
* [https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/ Cuid a Dó (''Impacts, Adaptation and Vulnerability'')] ar 1 Márta 2022.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/|teideal=Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability|language=en|work=www.ipcc.ch|dátarochtana=2022-03-06}}&lt;/ref&gt; 
* Cuid a Trí (''[https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg3/ Mitigation of Climate Change] nó  ‘Maolú ar an Athrú Aeráide’'') ar 4 Márta 2022&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg3/|teideal=Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change|language=en|work=www.ipcc.ch|dátarochtana=2022-04-10}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=IPCC Sixth Assessment Report|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=IPCC_Sixth_Assessment_Report&amp;oldid=1081890459|journal=Wikipedia|date=2022-04-10|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=&quot;Athrú mór de dhíth le téamh na cruinne a choinneáil faoi smacht&quot;|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0404/1290354-athru-mor-de-dhith-le-teamh-na-cruinne-a-choinneail-faoi-smacht/|date=2022-04-04|language=ga}}&lt;/ref&gt;

[[Íomhá:2021 Public opinion on climate change - Yale Program on Climate Change Communication.svg|mion|clé]]
Deir an IPCC gur in ainneoin na n-iarrachtaí atá déanta go dtí seo, tá athrú aeráide mar gheall ar ghníomhaíocht an chine dhaonna ag cur isteach go mór ar an dúlra agus ag cur isteach isteach ar shaol na billiún duine ar fud an domhain.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Foláireamh faoi ghuaiseacha aeráide nach féidir a sheachaint|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0228/1283458-folaireamh-faoi-ghuaiseacha-aeraide-dosheachanta/|date=2022-02-28|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt; Deir Cathaoirleach an ghrúpa Hoesung Lee gur foláireamh tubaisteach atá ann maidir leis an tionchar a bheidh ar chúrsaí muna ndéantar gníomhú go pras, agus gur bagairt mhór atá san athrú aeráide ar shláinte daoine agus ar phláinéad sláintiúil ag rá nach leor lagiarrachtaí a thuilleadh.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
[[Íomhá:Changement prévu des températures d'ici 2090 AR6.svg|mion|clé|1.5C nó 4C a bhliain 2090?]]

=== An 6ú Tuarascáil, cuid a Dó ===
Is achoimre atá sa Tuarascáil do lucht déanta polasaithe maidir leis an eolas eolaíoch faoin tionchar atá ag athrú aeráide ar chúrsaí. Deirtear sa tuarascáil go bhfuil guaiseacha aeráide nach féidir a sheachaint i ndán don domhan idir na blianta 2022-2042, mar gheall ar théamh domhanda do 1.5C.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Tarlóidh tuilleadh [[Tonn teasa|tonnta teasa]], [[Triomach|triomaigh]], agus [[Tuile|tuilte]]. Beidh na milliún duine gann ar bhia agus ar uisce dá bharr cheana féin, go háirithe san Afraic, san Áis agus i lár agus i ndeisceart Mheiriceá Theas chomh maith le ar oileáin bheaga san Artach.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Páistí an lae inniu a mhairfidh go dtí an bhliain 2100, feicfidh siad a ceithre oiread tubaistí aeráide thar mar a bhíonn againne sa lá inniu má ardaíonn an teocht fiú cúpla deichiú cuid de chéim eile. Dar leis na heolaithe idirnáisiúnta seo, má ardaíonn an teocht 2 chéim Celsius eile, beidh ar na páistí sin déileáil lena chúig oiread tuilte, stoirmeacha, triomach, agus tonnta teasa.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/caithfear-na-heiceachorais-a-scriosadh-a-athchoiriu-agus-idir-30-50-de-ghnathoga-mara-agus-talun-an-domhain-a-chaomhnu-le-go-storalfar-an-carbon-iontu/|teideal=Caithfear ‘an fhaill bheag ghairid’ atá againn a thapú chun an domhan a shábháil|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-03-06}}&lt;/ref&gt;

Deirtear go gcaithfidh polaiteoirí maoiniú agus tacaíocht a chur ar fáil más leo an chontúirt dhomhanda a mhaolú agus caithfidh an pobal, an earnáil phríobháideach agus na rialtais comhoibriú ar mhaithe leis an gceartas, an comhshaol agus todhchaí na cruinne.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

=== An 6ú Tuarascáil, cuid a Trí&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; ===
Sa tuarascáil seo, mhol an Painéal Saineolaithe cur chuige iltaobhach.&lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt; Fáil réidh le breoslaí iontaise agus díriú ar fhoinsí nach scaoileann carbón ar bith nó fíorbheagán an sprioc atá uathu. Moltar dul i muinín foinsí amhail an ghrian, an ghaoth, uisce, hidrigin nó fuinneamh núicléach.&lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/athru-aeraide-anois-no-riamh-na-naisiuin-aontaithe/|teideal=‘Anois nó riamh’ – foláireamh na Náisiún Aontaithe faoin athrú aeráide|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-04-10}}&lt;/ref&gt; 

Moltar chomh maith [[Foirgneamh|foirgnimh]] a dhéanamh níos éifeachtúla in úsáid fuinnimh agus athruithe a dhéanamh ar ár nósmhaireachtaí saoil – gearradh siar ar an méid feola a ithimid agus ar na heitiltí a dhéanaimid.  Déantar moltaí sa tuarascáil chomh maith maidir le carbón a bhaint as an atmaisféar – trí chrainnte a chur agus bealaí feirmeoireachta a athrú, srl.&lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;

== Féach freisin ==

* [[Athrú aeráide]]
* [[Athruithe aeráide thar na linnte]]
* [[Painéal Idir-Rialtasach ar an Athrú Aeráide]]
* Tuarascáil PIRAA, [https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/downloads/report/IPCC_AR6_WGI_Full_Report.pdf Cuid a hAon (''The Physical Science Basis'')] 
* Tuarascáil PIRAA, [https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg2/ Cuid a Dó (''Impacts, Adaptation and Vulnerability'')]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Athrú aeráide]]
[[Catagóir:2021]]
[[Catagóir:2022]]
[[Catagóir:Painéal Idir-Rialtasach ar an Athrú Aeráide]]</text>
      <sha1>i1qj54ps848bp6gjrri4aarq0qgpqq4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Coláiste Hymers</title>
    <ns>0</ns>
    <id>106782</id>
    <revision>
      <id>1210110</id>
      <parentid>1196585</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:33:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gadoneus</username>
        <id>56534</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1646" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
Is scoil lae chomhoideachais agus neamhspléach in [[Kingston upon Hull]] é '''Coláiste Hymers'''.  Is ceann de na scoileanna is fearr [[East Riding of Yorkshire|sa cheantar]] í, ag múineadh páistí idir 3 bliana agus 18 mbliana d'aois. Is ball de [[Comhdháil na nArdmháistrí agus nArdmháistreásaí|Chomhdháil na nArdmháistrí agus na nArdmháistreásaí]] é an coláiste.&lt;ref&gt;[http://www.hymerscollege.co.uk/ Coláiste Hymers, Hull]&lt;/ref&gt; 

=== Stair ===
Bunaíodh sa bhliain 1893 í, a bhuí le mórshuim airgid cionroinnte in uacht [[John Hymers]]. Bhí an scoil ar oscailt do bhuachaillí amháin i dtús báire, ach thosaigh sé ag glacadh le cailíní de réir a chéile ó na 1970idí, go dtí go raibh sé ina scoil chomhoideachais go hiomlán i 1989.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=http://www.hymerscollege.co.uk/content/about-hymers/school-history |teideal=Stair Choláiste Hymers |dátarochtana=2023-05-27 |archivedate=2014-06-20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140620141931/http://hymerscollege.co.uk/content/about-hymers/school-history }}&lt;/ref&gt;

Bhí ocht n-ardmháistir i gceannas ar an scoil ó bhunaíodh í; cuireadh an ardmháistir reatha Justin Stanley, seánchlasaicíoch, i mbun an choláiste i Meán Fómhair 2019.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.hulldailymail.co.uk/news/education/hulls-hymers-college-unveils-new-2659780|teideal=Nochtann Coláiste Hymers a ardmháistir nua|údar=|dáta=2019-03-19|language=en|work=Hull Live|dátarochtana=2024-04-08}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Síol-en}}
[[Catagóir:East Riding of Yorkshire]]
[[Catagóir:Meánscoileanna]]</text>
      <sha1>s9x5fii2kd12kiixk6sxzv11ffuk3b6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Julia Grenan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>106974</id>
    <revision>
      <id>1210045</id>
      <parentid>1210007</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T12:41:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Iarmhairt */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6249" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine|image=[[Íomhá:Julia Grenan portrait.png]]|parents=Máthair - Elizabeth Kenny
Athair - Patrick Grenan}}
Náisiúnach Éireannach, poblachtach, sufragóir, sóisialach agus ball de [[Cumann na mBan|Chumann na mBan]] ab ea '''Julia Grenan''' ([[Baile Átha Cliath|Baile Athá Cliath]], [[2 Iúil]] 1883 – [[6 Eanáir]] [[1972]]) . Tá aithne uirthi mar dhuine den triúr ban deireanach a d’fhág an Ceanncheathrú le linn [[Éirí Amach na Cásca]] 1916.

== Cúlra ==
Rugadh Julia Grenan ar 2 Iúil 1883. Bhí máthair s'aici Elizabeth Kenny, a fuair bás i 1900 ó bhroincíteas ainsealach, i measc ailments eile. Patrick Grenan an t-ainm a bhí ar athair s'aici. Bhí beirt deartháireacha aici agus ba í an t-aon chailín ina clann í.  Chuaigh sí go scoil Shiúracha na Trócaire (Sisters of Mercy school) agus ina dhiaidh sin rinneadh gúnadóir di. Caitheadh an chuid is mó dá saol le [[Elizabeth O'Farrell]], an bheirt chailíní ina gcairde ón óige agus d'fhás siad anuas le chéile  Mar mhná ba náisiúnaithe láidre iad, labhair siad Gaeilge agus chuaigh siad isteach sna heagraíochtaí éagsúla i mBaile Átha Cliath ar nós [[Conradh na Gaeilge|Chonradh na Gaeilge]], Conradh Saincheadúnais Mhná na hÉireann agus Ceardchumann Oibrithe Ban na hÉireann.

== Éirí Amach na Cásca ==
Domhnach Cásca 1916 (23 Aibreán) chuaigh An [[Constance Gore-Booth Markiewicz|Chuntaois Markievicz]] leí agus le O’Farrell go Halla na Saoirse agus dúirt sí le [[Séamus Ó Conghaile|James Connolly]] go bhféadfaí muinín iomlán a chur iontu. Le éirí amach beartaithe don lá dár gcionn, sannadh iad d'Arm Cathartha na hÉireann.

Cuireadh Grenan go [[Dún Dealgan]] agus go [[Carraig Mhachaire Rois]]. Nuair a fhilleann Bhaile Átha Cliath, thuairiscigh siad go raibh siad ar dualgas d'Ard-Oifig an Phoist agus rinne said cúiréireachta as seo go ceann cúpla lá; Chomh maith leis sin, sheachaid siad armlón ó [[Ard-Oifig an Phoist]] chuig an ngarastún i gColáiste na Máinlianna trína chur i bhfolach faoina gcuid éadaí.

Leis an bhfoirgneamh i lasracha, dhiúltaigh   O,Farrell, Grenan agus rúnaí Connolly, [[Winifred Carney]], imeacht go dtí an t-aslonnú deiridh tráthnóna Dé hAoine, 28 Aibreán, agus ba iad na mná deireanacha a d'fhág. Chúlaigh siad leis an ngarastún go Moore áit ar d’freastail O'Farrell agus Grenan an lucht créachtaithe ag Uimh. Seo na ceannairí ar deireadh shocraigh siad a gcuid arm a leagan síos.

Cuireadh Grenan i bpríosún [[Cill Mhaighneann|Chill Mhaighneann]] tar éis an ghéillte go dtí an 9 Bealtaine, agus chuala sé na chuir sé roinnt de cheannairí an Éirí Amach chun báis.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Miradas históricas a la formación del profesorado en Chihuahua|url=http://dx.doi.org/10.33010/ie_rie_rediech.v8i14.35|journal=IE Revista de Investigación Educativa de la REDIECH|date=2017-04-03|issn=2448-8550|pages=147–154|volume=8|issue=14|doi=10.33010/ie_rie_rediech.v8i14.35|author=Elizabeth Carrillo-Vargas}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Scrap|url=https://books.google.ie/books?id=JR_zCQAAQBAJ&amp;pg=PT152&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q&amp;f=false|publisher=Transworld|date=2015-10-22|language=en|author=Gene Kerrigan}}&lt;/ref&gt;

Ghlac thart ar 250 bean páirt in Éirí Amach na Cásca. Bhí Julia Grenan ar dhuine den líon ban a d’fhóin in Ard-Oifig an Phoist le linn Éirí Amach na Cásca. I rith na seachtaine bhí siad ag tabhairt aire do na lucht créachtaithe, ag beathú an gharastúin, ag iompar seolta agus lón lámhaigh chuig ionaid éagsúla ar fud na cathrach. Chuimhnigh Grenan ar na hóráidí a thug [[Pádraig Mac Piarais]] dóibh agus ba mhór an sásamh a bhí aici é a chloisteáil ag labhairt.&lt;blockquote&gt;''“Tá Baile Átha Cliath fuascailte againn. Tá smal Emmet glanta againn”.''&lt;/blockquote&gt;Ar an Aoine, rinne an Ceannfort Pearse an cinneadh iarraidh ar na mná imeacht. Thit cluas bodhar ar a n-agóidí agus d’fhan gach bean seachas triúr san fhoirgneamh, Julia Grenan, [[Elizabeth O'Farrell|Elizabeth O’Farrell]] agus [[Winifred Carney]] a roghnaigh an Pearse chun fanacht le garastún na Ceanncheathrún. D'fhan an triúr leo go dtí an géilleadh ar an Satharn 29 Aibreán agus gabhadh a gcomrádaithe cosúil leis. Gabhadh seacht gcéad ban ar fad tar éis an Éirí Amach agus cuireadh i bpríosún iad i b[[Príosún Chill Mhaighneann|Príosún Chill Mhaighneann.]]

Bhí Julia Grenan ina ball de Chraobh Inghinidhe na hÉireann, Cumann na mBan.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://1916.rte.ie/women-in-the-rising/it-was-a-request-but-now-its-an-order/|teideal=“It Was A Request But Now It’s An Order”|language=en-US|work=1916.rte.ie|dátarochtana=2024-04-08}}&lt;/ref&gt;

== Iarmhairt ==
Gabhadh Grenan leis na fir ó Moore Street agus coinníodh iad thar oíche ar dtús i ngairdíní an Rotunda.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://1916rebellionmuseum.com/1916-easter-rising/elizabeth-ofarrell/|teideal=1916 Rebellion Museum {{!}} Story of the Surrender|dáta=2016-03-18|work=web.archive.org|dátarochtana=2024-03-11|archivedate=2016-03-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160318223104/http://1916rebellionmuseum.com/1916-easter-rising/elizabeth-ofarrell/}}&lt;/ref&gt; Bhí siad ann go dtí an 9ú lá de mí na Bealtaine. Lean Grenan ar aghaidh ag obair lena cara [[Elizabeth O'Farrell]] le ''Cumann na mBan''. D’iompair siad seolta le linn [[Cogadh na Saoirse (Éire)|Chogadh Saoirse na hÉireann]]. Nuair a síníodh an [[Conradh Angla-Éireannach]] i 1921, d’fhan siad in aghaidh an Chonartha agus d’fhan siad naimhdeach don Saorstát.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://centenaries.ucd.ie/wp-content/uploads/2015/04/OFarrell-Elizabeth.pdf|teideal=Frances Clarke and James Quinn (2015). &quot;O'Farrell, Elizabeth&quot;|údar=Frances Clarke and James Quinn|dáta=2015|dátarochtana=2015}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Síol-ie}}
{{Rialú údaráis}}

{{DEFAULTSORT:Porter, Margaret Grey}}
[[Catagóir:Daonchairde Éireannacha]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Mná Éireannacha]]
[[Catagóir:Coláiste Oiriall]]
[[Catagóir:Sufragóirí]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1883]]
[[Catagóir:Básanna i 1972]]
[[Catagóir:Baill de Chumann na mBan]]</text>
      <sha1>16mqfvoofs58xy97k1lv8iul3ryomz0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Athaontú na hÉireann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>109780</id>
    <revision>
      <id>1210135</id>
      <parentid>1209671</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T21:50:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6389" xml:space="preserve">
[[Íomhá:United Ireland in Irish.png|mion|an bhrionglóid]]
Tharla [[críochdheighilt na hÉireann]] nuair a roinn [[Rialtas na Ríochta Aontaithe]] [[Éire]] ina dhá chuid féinrialaithe: [[Tuaisceart Éireann]] agus Deisceart Éireann. Achtaíodh é ar 3 Bealtaine 1921 faoin [[An tAcht um Rialtas na hÉireann (1920)|Acht um Rialtas na hÉireann (1920)]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/documents/history/2021/01/u7.-leabhar-tionscadail-na-hidirbhliana-c.3.pdf|teideal=Atlas of the Irish Revolution - Acmhainní do Scoileanna - AONAD 7, Cuid a 3|údar=UCC / RTÉ|dáta=|dátarochtana=2023}}&lt;/ref&gt;  Ó shin i leith, tá daoine ag labhairt faoi '''Athaontú na hÉireann''', '''Éire aontaithe''', agus '''&lt;nowiki/&gt;'Éire Nua'''&lt;nowiki/&gt;', srl.

[[Íomhá:2010 opinion south united ireland.png|mion|pobalbhreith, Red C/Sunday Times, 2010]]

=== Conspóidí ===
[[Íomhá:Proposed Flag of United Ireland.png|mion|Bratach nua ?]]
I láthair na huaire, tugann an pobal Aontachtach, tuairim is 1 mhilliún duine, a ndílseacht do Rialtas Londan, fiú is go bhfuil an dílseacht chéanna faoi bhrú mar gheall ar an dtréas a mhothaíonn sciar acu mar gheall ar an b[[An Prótacal maidir le hÉirinn agus Tuaisceart Éireann|Prótocal]], [[Breatimeacht]], [[Creat Windsor]] agus mar sin de.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.meoneile.ie/anailis/tuiscint-agus-aontas-de-dhith-ar-an-bhothar-i-dtreo-an-athaontaithe|teideal=Tuiscint agus aontas de dhíth ar an bhóthar i dtreo an athaontaithe &lt; Meon Eile|work=www.meoneile.ie|dátarochtana=2023-09-11}}&lt;/ref&gt;  Tá an baol ann go bhfuil an Ríocht Aontaithe chun titim as a chéile (le [[neamhspleáchas na hAlban]]) agus cá bhfágfaidh sin an Tuaisceart? Ag an am céanna, tá daoine ann ón taobh aontachtach a thuigeann go gcaithfidh siad páirt a ghlacadh sa díospóireacht faoi Éirinn Nua, nó beidh Protastúnaigh an Tuaiscirt thíos leis sa deireadh.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ta-protastunaigh-ann-ata-ar-son-athaontu-na-tire-eistear-leo/|teideal=Tá Protastúnaigh ann atá ar son athaontú na tíre… Éistear leo…|údar=Eoin Ó Murchú|dáta=11 Meán Fómhair 2023|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-09-11}}&lt;/ref&gt;

Tá sé ráite in aidhmeanna gach mórpháirtí na 26 Chontae gur cloch ar a bpaidrín é aontú na tíre. Bhí sé ráite ag an Taoiseach Leo Varadkar in 2023 go gcreideann sé go mbeidh Éire aontaithe an athuair le linn a mharthana.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=&quot;Beidh Éire aontaithe le linn mo mharthana&quot; – Taoiseach|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2023/0907/1403995-beidh-eire-aontaithe-le-linn-mo-mharthana-taoiseach/|date=2023-09-07|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt; Ach ag an am céanna, tá fócas an phobail ó Dheas ar cheisteanna nach mbaineann le stair na tíre agus gur mó an tsuim atá acu i nithe nach mbaineann le teorainneacha is bunreachtai, srl.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

Dar le daoine eile, Is teip í an chríochdheighilt; [[Críochdheighilt na hÉireann|chruthaigh]] sé na blianta fada de mheath eacnamúil sa Tuaisceart.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/gniomhaiochas/polaitiocht/eire-nua-aontaithe-seo-an-t-am/|teideal=Éire nua aontaithe: seo an t-am|údar=Gerry Adams|dáta=2016-11-29|language=ga-IE|dátarochtana=2023-09-11}}&lt;/ref&gt;

=== Feoil a chur ar chnámha ===
Molann Sinn Féin go mbunófaí tionól saoránach chun Éire aontaithe a phlé.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/da-mbeadh-fiordhiospoireacht-thomhaiste-ann-faoi-athaontu-na-heireann/|teideal=Dá mbeadh fíordhíospóireacht thomhaiste ann faoi athaontú na hÉireann|údar=Cathal Mac Coille|dáta=2 Meán Fómhair  2023|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-09-11}}&lt;/ref&gt;

==== Costas ====
Chosnódh Athaontú na hÉireann €20 billiún gach bliain ar feadh 20 bliain le Éire aontaithe a chur i gcrích, de réir taighde foilsithe in 2024 ag an [[Institiúid Gnóthaí Idirnáisiúnta agus Eorpacha]] (agus an tOllamh John Fitzgerald comhúdar an staidéir). Chaithfí 25% sa mbreis cánach a bhailiú lena leithéid de chostas a sheasamh; é sin nó an tsuim chéanna a aimsiú i bhfoirm caiteachas an Stáit a laghdú.&lt;ref&gt;Bhí na figiúirí sin bunaithe ar eolas a bailíodh sula dtáinig an víreas corónach, mar sin deir an Institiúid go mbeadh an costas níos airde fós.&lt;/ref&gt; Cuirfeadh aontú na tíre 5% d'Ollioncam módhnaithe Náisiúnta le easnamh an Stáit. Bheadh a dhá oiread i gceist dhá ndéanfaí cothromú ó thuaidh mar atá ó dheas den teorainn faoi láthair ar rátaí íocaíochtaí leasa agus ar rátaí pá san earnáil phoiblí. D’fhágfadh sin an ceathrú cuid sa mbreis ag teastáil ón Státchiste, gan dá thairbhe a deir an staidéar ach borradh beag ar theacht-isteach.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=&quot;€400 billiún thar 20 bliain&quot; le Éire a aontú|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0404/1441675-400-billiun-thar-20-bliain-le-eire-a-aontu/|date=2024-04-04|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;

An leigheas a bheadh ar an gcostas go n-athródh Tuaisceart Éireann a ngeilleagar ó bhonn, go háirid in earnáil an oideachais, leis an mbearna idir thuaidh agus theas a mhaolú agus ar mhaithe leis an ioncam ó thuaidh a ardú. Molann an staidéar freisin go dtreiseodh Tuaisceart Éireann an táirgiúlacht sa ngeilleagar, bíodh aontú ann nó ná bíodh, mar go neartófaí an caighdeán maireachtála i gcoitinne.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.meoneile.ie/anailis/as-an-reicneail|teideal=As an reicneáil &lt; Meon Eile|údar=Ciarán Ó Pronntaigh|dáta=8 Aibreán 2024|language=ga-IE|work=www.meoneile.ie|dátarochtana=2024-04-08}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ta-athaontu-na-tire-chomh-heiginnte-lena-chostas-ach-tuilleann-se-fiosru-tomhaiste/|teideal=Tá athaontú na tíre chomh héiginnte lena chostas ach tuilleann sé fiosrú tomhaiste|údar=Cathal Mac Coille|dáta=6 Aibreán 2024|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-04-08}}&lt;/ref&gt;

== Féach freisin ==

* [[Todhchaí na hÉireann (stocairí)]]
* [[Críochdheighilt na hÉireann]]
* [[Neamhspleáchas na hAlban]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Athaontú na hÉireann]]
[[Catagóir:Polaitíocht na hÉireann]]
[[Catagóir:Polaitíocht Thuaisceart Éireann]]
[[Catagóir:Bunreacht na hÉireann]]
[[Catagóir:Poblachtachas na hÉireann]]</text>
      <sha1>6imcm2ubefnjy99pdc9yu8koyvglszp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Coinbhinsiún um Chearta an Linbh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>110366</id>
    <revision>
      <id>1210112</id>
      <parentid>1189034</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T19:35:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5989" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Imeacht}}

is doiciméad atá sa '''Coinbhinsiún um Chearta an Linbh''' (CNACL nó i mBéarla: '''Convention on the Rights of the Child''') de chuid na [[Na Náisiúin Aontaithe|Náisiún Aontaithe]] a dhéanann cur síos soiléir ar chearta daonnaa an linbh, agus a cuireadh i bhfeidhm sa bhliain 1990.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.unicef.ie/app/uploads/2022/01/CRC-Poster-Irish.pdf|teideal=Téacs as Gaeilge|údar=unicef.ie|dátarochtana=2023}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=United Nations Convention on the Rights of the Child|url=https://en.wikisource.org/wiki/United_Nations_Convention_on_the_Rights_of_the_Child|author=United Nations}}&lt;/ref&gt; Míníonn an Coinbhinsiún um Chearta an Linbh cé hiad na leanaí, na cearta ar fad atá acu, agus na dualgais atá ar na rialtais ina leith. Is é an CNACL an conradh chearta daonnaa is forleithne daingnithe sa stair.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.europarl.europa.eu/news/ga/headlines/eu-affairs/20141125STO80502/ceiliurann-feisiri-25-bliain-o-glacadh-leis-an-gcoinbhinsiun-um-chearta-an-linbh|teideal=Ceiliúrann feisirí 25 bliain ó glacadh leis an gCoinbhinsiún um Chearta an Linbh {{!}} Nuacht {{!}} Parlaimint na hEorpa|dáta=2014-11-26|language=ga-IE|work=www.europarl.europa.eu|dátarochtana=2023-11-01}}&lt;/ref&gt; 

[[Íomhá:Kidoz Times Newspaper Issue-017.pdf|clé|mion|Kidoz, 2021]]
[[Íomhá:Stamp of Kazakhstan - 25 years of signing the Convention of the Rights of the Child (2019).png|clé|mion|stampa poist na [[An Chasacstáin|Casacstáine]], 2019]]

=== Cearta ===
Cuireann an CNACL [[Dearbhú Uilechoiteann Chearta an Duine]] in iúl ar bhealach atá oiriúnach go sonrach do leanaí (a shainmhíníonn mar ‘leanbh’ aon duine faoi bhun aois 18 mbliana), soláthraíonn sé cosaintí breise do leanaí, ag cur san áireamh a leochaileacht ar leith, agus cuireann sé san áireamh gur minic a bhíonn comhlíonadh a gcuid ceart ag brath ar ghníomhartha daoine eile, leithéidí tuismitheoirí.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dcya.gov.ie/documents/youthaffairs/20180808_NationlYouthStrategyGaeilge.pdf|teideal=AN STRAITÉIS NÁISIÚNTA ÓIGE 2015–2020|údar=An Roinn Leanaí / dcya.gov.ie|dáta=2015|dátarochtana=2023|archivedate=2019-08-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826211620/https://www.dcya.gov.ie/documents/youthaffairs/20180808_NationlYouthStrategyGaeilge.pdf}}&lt;/ref&gt;

Go háirithe, faoi Alt 12 tá sé de cheart ag leanaí tuairim a chur in iúl, agus go gcuirfí an tuairim sin san áireamh in aon cheist a théann i bhfeidhm orthu, de réir a n-aoise agus a n-aibíochta.
[[Íomhá:Stamp of Indonesia - 1996 - Colnect 253496 - UNICEF.jpeg|clé|mion|stampa poist na h[[An Indinéis|Indinéise]]]]
Tá 54 airteagal sa choinbhinsiún. Is féidir achoimre a dhéanamh orthu :&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cogg.ie/wp-content/uploads/tobar-na-gaoise.pdf|teideal=TOBAR NA GAOISE (LÁMHLEABHAR DÉAGÓRA DO RANGANNA IARBHUNOIDEACHAIS SÓISIALTA, PEARSANTA AGUS SLÁINTE (OSPS))|údar=Brendan Ó Dufaigh|dáta=2015|dátarochtana=2023}}&lt;/ref&gt;

==== • Cearta maireachtála. ====
Sna hairteagail seo cosnaítear cearta bunúsacha páistí: bia, éadach agus foscadh. Mar shampla, go leor bia agus uisce glan ;  Cúram speisialta agus oiliíunt chuí do pháistí le míchumas, srl.

==== • An Ceart ar Chosaint ====
Tá sé tábhachtach go mbeadh deis ag páistí maireachtáil i dtimpeallacht atá sábháilte.  Mar shampla, bheith lena dteaghlach nó le daoine a thabharfaidh aire mar is ceart dóibh agus caighdeán sásúil maireachtála agus cúram sláinte ann ; Gan mhí-úsáid nó gan neamart nó fáilí a fhulaingt ; Gan a bheith in úsáid mar oibrí saor ar phá íseal ; Gan a bheith in úsáid mar shaighdiúir in arm, srl. 

==== • Cearta Forbartha ====
Tá sé de cheart ag gach páiste a chumas iomlán a fhíorú. Díríonn an chuid seo den doiciméad ar an cheart atá ag páistí ar oideachas, ar spraoi agus ar chearta daonna. Mar shampla,  oideachas atá saor in aisce agus foirsteanach. A dteanga féin a labhairt agus  a reiligiún féin a chleachtadh  ; Foghlaim faoina gcultúr féin agus páirt a ghlacadh ann ; An rud a smaoiníonn sé/sí a rá ; Bualadh le páistí eile chun a gcuid tuairimí agus a gcuid smaointí a chur in iúl ; A gcuid tuairimí a bheith san áireamh agus cinntí a bhaineann leo á ndéanamh;  Foghlaim faoina gcearta féin.  srl.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Stair agus sínitheoirí ===
Rinne [[Comhthionól Ginearálta na Náisiún Aontaithe]] an Coinbhinsiún um Chearta an Linbh a ghlacadh an 20 Samhain 1989 agus ó shin i leith tá sé daingnithe ag gach ballstát de chuid na Náisiún Aontaithe; ach amháin an tSomáil, an tSúdáin Theas agus na Stáit Aontaithe.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

Tá an Coinbhinsiún sínithe ag gach tír ar domhan ach amháin [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] agus [[an tSomáil]]. Níor shínigh an tSomáil é ar an ábhar nach bhfuil rialtas ceart i bhfeidhm. Níl sé sínithe ag SAM ar an ábhar go bhfuil roinnt stát ann ina bhfuil [[pionós an bháis]] ceadaithe do dhaoine faoi 18 bliana d’aois, rud nach bhfuil ceadaithe in aon áit eile ar domhan.

=== Éire ===
Shínigh Éire an Coinbhinsiún ar an 30 Meán Fómhair 1990. Ciallaíonn sé seo go n-aithníonn an [[Rialtas na hÉireann|rialtas Éireannach]] go bhfuil cearta speisialta ag páistí agus go gcaithfear iad a chosaint.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Caithfidh an Ombudsman do Leanaí feasacht maidir le cearta leanaí a chur chun cinn, lena n-áirítear i measc leanaí agus daoine óga agus lena n-áirítear an CNACL.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Ombudsman do Leanaí|url=https://www.oco.ie/app/uploads/2018/02/CeartaLeana%C3%ADaFh%C3%ADor%C3%BA_SraithSh%C3%B3isearach.pdf|title=Cearta Leanaí}}&lt;/ref&gt;

== Féach freisin   ==

* [[Lá na Leanaí Uile]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Conarthaí na Náisiún Aontaithe]]
[[Catagóir:Leanaí]]
[[Catagóir:Cearta daonnaa]]</text>
      <sha1>hh92iknmgbcczazfk8oka7kvzky8t2c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Łucja Frey-Gottesman</title>
    <ns>0</ns>
    <id>110479</id>
    <revision>
      <id>1210130</id>
      <parentid>1189844</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T20:27:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19460" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
{{glanadh}}
Lia agus [[Néareolaíocht|néareolaí]] Polannach-Ghiúdach ab ea '''Łucja Frey''' nó '''Łucja Frey-Gottesman''' (3 Samhain, 1889, i Lwów - 1942?), a raibh aithne air as cur síos a dhéanamh ar an siondróm a ainmníodh ina diaidh níos déanaí. Bhí sí ar dhuine de na chéad néareolaithe acadúla baineanna san Eoraip. Cailleadh Frey le linn an [[Uileloscadh]] i 1942 i ghetto Lwów in aois a 53.

== Saol ==
Rugadh Łucja Frey ar an 3 Samhain, 1889, i Lwów, a bhí mar chuid den Impireacht Austro-Ungárach ag an am sin, mar iníon an chonraitheora tógála Szymon Symcha Frey agus a bhean chéile, Dina (née Weinreb) &lt;ref name=&quot;moltrecht&quot;&gt;Mirjam Moltrecht: Dr. med. Lucja Frey. Eine Ärztin aus Lwow 1889-1942. Rekonstruktion eines Lebens. Hartung Gorre Verlag Konstanz, 2004. [http://www.uniklinikum-leipzig.de/forschung/download/dissertationen/moltrecht_2004.pdf PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200601173222/http://www.uniklinikum-leipzig.de/forschung/download/dissertationen/moltrecht_2004.pdf |date=2020-06-01 }}&lt;/ref&gt; [[An Giúdachas|Giúdaigh]] ba ea Frey agus a teaghlach.&lt;ref name=&quot;glinski&quot;&gt;Gliński JB. Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów ofiar drugiej wojny światowej. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban &amp; Partner, 1997&lt;/ref&gt; D’fhreastail sí ar bhunscoil Chríostaí idir 1896 agus 1900. Bhain sí céim amach ó mheánscoil Franciszek-Józef mar dhalta seachtrach i 1907. Tar éis di céim a bhaint amach rinne sí staidéar ar an matamaitic agus ar an bhfealsúnacht faoin ollamh Marian Smoluchowski (1872-1917). Bhí sí ina mac léinn de dhámh na fealsúnachta ó 1907 go 1912, ach tar éis cúig bliana d'aistrigh sí go [[Vársá]] agus thosaigh sé ag staidéar leighis.

Rinne Frey staidéar ar leigheas ó 1918 go 1923 agus fuair sí dioplóma leighis ar 2 Meitheamh, 1923. Cuireadh isteach ar a cuid staidéir ar feadh bliana mar gheall ar an gCogadh Polannach-Úcráinis.&lt;ref name=&quot;moltrecht&quot;/&gt;

Tar éis di céim a bhaint amach, lean sí lena cuid oibre mar chúntóir sinsearach don ollamh [[Kazimierz Orzechowski]] (1878–1942) ina chlinic néareolaíoch i Vársá. &lt;ref name=&quot;glinski&quot;&gt;Gliński JB. Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów ofiar drugiej wojny światowej. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban &amp; Partner, 1997&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;herman&quot;&gt;Eufemiusz Herman: Neurolodzy polscy. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1958, ss. 225-227.&lt;/ref&gt; I ndeireadh na bliana 1928 d’fhág sí Vársá le dul ar ais go Lwów, agus phós sí dlíodóir darbh ainm Mordechai (Marek) Gottesman (1887 i Komarno – 1941?). &lt;ref name=&quot;moltrecht&quot;/&gt; Ó Bhealtaine 1929 bhí sí ag obair sa chlinic néareolaíoch i Lwów ar Shráid Rappaporta mar leas-chomhairleoir sinsearach. Rugadh sí dá hiníon, Danuta, i 1930. &lt;ref name=&quot;moltrecht&quot; /&gt;

Tar éis ionradh na Sóivéide ar an bPolainn ar 19 Meán Fómhair, 1939, agus forghabháil Lwów ina dhiaidh sin, cúisíodh Marek Gottesman as gníomhaíochtaí frith-réabhlóideacha agus ghabh an NKVD é; níl aon eolas faoi tar éis an phointe seo. Sa bhliain 1941, faoi fhorghabháil Gearmánach Lwów, athlonnaíodh Łucja Frey go dtí an ghetto agus cuireadh iallach air oibriú i Ghettopoliklinik i Zamarstynowska 112 . Is dócha gur dúnmharaíodh í in éineacht lena cuid othar le linn leachtú an ghetto i Lúnasa 1942 nó go gairid tar éis díbeartha go campa díothaithe Belzec . Níl aon fhianaise ann gur mhair sí féin, nó aon duine dá gaolta. &lt;ref name=&quot;moltrecht&quot;/&gt; &lt;ref name=&quot;glinski&quot;&gt;Gliński JB. Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów ofiar drugiej wojny światowej. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban &amp; Partner, 1997&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;maciejewska&quot;&gt;Maciejewska I, Dziewiatkowski J, Spodnik E. Lucja Frey: a pioneering physician in tragic times. Clin Anat. 20. 6: 588-90 (2007). {{Doi|10.1002/ca.20481}}. {{PMID|17352411}}.&lt;/ref&gt;

Tá go leor neamhchinnteachtaí faoina saol. De réir fianaise Yad Vashem ó dheirfiúr-chéile Frey, bhí mac ag Hedwa Balat, Łucja agus Marek darbh ainm Jakub, a rugadh i 1919. Is dócha gurb é seo Jakub Gottesman, mac Marek Gottesman lena chéad bhean, Klara Philipp. Maraíodh Jakub san Uileloscadh chomh maith agus a mháthair, Klara, agus a leasathair, an Dr. Michal Sokaler.

== Aitheantas ==
Go dtí 2004, ní raibh ann ach ailt ghearra beathaisnéise faoi shaol Łucja Frey: sa Pholainnis, &lt;ref name=&quot;glinski&quot;&gt;Gliński JB. Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów ofiar drugiej wojny światowej. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban &amp; Partner, 1997&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;bennett&quot;&gt;Bennett JD, Pietruski J. Łucja Frey (1889-1943). W 70 rocznicę ogłoszenia zespołu uszno-skroniowego i 50 rocznicę śmierci. Otolaryngologia Polska. 47. 4: 378-382 (1993). {{PMID|8255594}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Herman E. Wspomnienia pośmiertne. Neurologia Polska 24, 27-28 (1950)&lt;/ref&gt; Sualainnis, &lt;ref&gt;Erkki Hakulinen: Känd för sin beskrivning av en gustatoriskt utløst svettning i ansiktet. Läkartidningen 4: 211-212 (1992).&lt;/ref&gt; agus Béarla. &lt;ref name=&quot;maciejewska&quot;&gt;Maciejewska I, Dziewiatkowski J, Spodnik E. Lucja Frey: a pioneering physician in tragic times. Clin Anat. 20. 6: 588-90 (2007). {{Doi|10.1002/ca.20481}}[[Doi (identifier)|doi]]&lt;span data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;:&lt;/span&gt;[[doi:10.1002/ca.20481|10.1002/ca.20481]]. {{PMID|17352411}}[[PMID (identifier)|PMID]]&amp;nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17352411 17352411].&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Bennett JD. The woman behind the syndrome: Frey's syndrome--the untold story. Journal of the History of the Neurosciences. 2 (3): 139–44 (1994). {{PMID|11618815}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Burton MJ, Brochwicz-Lewinski M. Lucja Frey and the auriculotemporal nerve syndrome. J R Soc Med. 84. 10: 619-20 (1992). {{PMID|1744848}} [http://www.pubmedcentral.nih.gov/picrender.fcgi?artid=1295563&amp;blobtype=pdf PDF]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;O'Neill JP, Condron C, Curran A, Walsh A. Lucja Frey--historical relevance and syndrome review. The surgeon : journal of the Royal Colleges of Surgeons of Edinburgh and Ireland. 3 (6): 178–81 (2008). {{PMID|18581755}}&lt;/ref&gt; Chuir na foilseacháin seo in iúl arís fíricí blúirí agus tearca ó mhonagraf clasaiceach [[Eufemiusz Herman]] faoi néareolaithe Polannacha. &lt;ref name=&quot;herman&quot;&gt;Eufemiusz Herman: Neurolodzy polscy. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1958, ss. 225-227.&lt;/ref&gt; Foilsíodh fíricí nua faoina saol tragóideach i mbeathaisnéis Mirjam Moltrecht. &lt;ref name=&quot;moltrecht&quot;/&gt; Mar sin féin, fágtar an t-ainm Frey ar lár nó go ndéantar mílitriú air (mar &quot;Lucy&quot; &lt;ref&gt;Parviz Janfaza, Joseph B. Nadol, Robert Galla, Richard L Fabian, William W. Montgomery: Surgical Anatomy of the Head and Neck. Lippincott Williams &amp; Wilkins, 2001 p. 418 {{ISBN|0-683-06302-2}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;D. S. Grewal, Bachi T Hathiram: Atlas of Facial Nerve Surgery. McGraw-Hill Professional Publishing, 2007 {{ISBN|0-07-148576-7}}&lt;/ref&gt; nó &quot;Lucie&quot; &lt;ref name=&quot;stedman&quot;&gt;Susan L. Bartolucci, Thomas Lathrop Stedman: Stedman's Medical Eponyms. Lippincott Williams &amp; Wilkins, 2005 p.899 {{ISBN|0-7817-5443-7}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;roche&quot;&gt;Roche Lexikon Medizin. Elsevier,Urban&amp;FischerVerlag, 2003 p.646 {{ISBN|3-437-15150-9}}&lt;/ref&gt; ) i go leor téacsleabhair agus foclóirí. Uaireanta tugadh dátaí breithe agus báis an dochtúir Ostaireach agus an fiseolaí Maximilian Ruppert Franz von Frey (1852-1932) mar léi féin. &lt;ref name=&quot;stedman&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;roche&quot; /&gt;

== Saothair ==
Foilsíodh foilseachán Frey faoin siondróm néarógach chluaisínmhéadailíneach, ar a dtugtar go forleathan anois &quot; siondróm Frey &quot; (&quot;zespół Łucji Frey&quot; sa Pholainnis), i 1923, ar dtús san iris Pholainnise &quot;Polska Gazeta Lekarska&quot;, agus níos déanaí an bhliain sin san iris cháiliúil Francach &quot;Revue Neurologique&quot;. &lt;ref&gt;Frey Ł. Le syndrome du nerf auriculo-temporal. Revue Neurologique 2, 2, 97-104 (1923). The same in Polish: Przypadek zespołu nerwu usznoskroniowego. Polska Gazeta Lekarska 41, 708-710 (1923)&lt;/ref&gt; Níorbh é an chéad chur síos ar an mbraisle  siomptóm seo é. &lt;ref&gt;Dulguerov P, Marchal F, Gysin C. Frey Syndrome Before Frey: The Correct History. Laryngoscope 109:1471–1474 (1999) {{PMID|10499057}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;dunbar&quot;&gt;Dunbar EM, Singer TW, Singer K, Knight H, Lanska D, Okun MS. Understanding gustatory sweating. What have we learned from Lucja Frey and her predecessors?. Clinical autonomic research : official journal of the Clinical Autonomic Research Society. 3 (12): 179–84 (czerwiec 2002). {{PMID|12269550}}&lt;/ref&gt; Ba iad na réamhtheachtaithe a bhí ag Frey ná Kastremsky (1740), Duphenix (1757), &lt;ref&gt;Duphenix M . Observations sur les fistules du canal salivaire de Stenson. I. Sur une playe compliq la joue ou le canal salivaire fut déchireé. Mémoires de l’Académie royale de chrirugie III:431–439 (1857)&lt;/ref&gt; Barthez (1806), &lt;ref&gt;Barthez (1806) Nouveaux Éléments de la Science de L’ hommo, Paris, vol II&lt;/ref&gt; Dupuy (1816), &lt;ref&gt;Dupuy LE (1816) Sur l’enévement des ganglions gutturaux des nerfs trisplanchniques sur des chevau. Journal de médecine, chirurgie, pharmacie, Paris 37:340–350 As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; Brown-Sequard (1849), &lt;ref&gt;Brown-Séquard CE: Production de sueur sous l’influence d’une excitation vive des nerfs du goût. Compte Rendu Société de Biologie 1:104 (1850) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Brown-Séquard CE: Remarques sur la précédente note. Compte Rendu Société de Biologie 1:449–450 (1850) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; Baillarger (1853), Henle (1855), &lt;ref&gt;Henle J: Handbuch der rationnellen Pathologie, 3rd ed, vol. 1, p. 236 (1855) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; Berard (1855), &lt;ref&gt;Bérard PH. Cours de physiologie, fait à la Faculté de médecine de Paris, vol 4 (1855) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; Bergounhioux (1859), &lt;ref&gt;Bergounhioux: La Gazette de Hôspitaux, Paris (1859) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; Rouyer (1859), &lt;ref&gt;Rouyer J. Sur l’éphidrose parotidienne. Journal de la physiologie de l’homme et des animaux: 447 (1859)&lt;/ref&gt; Botkin (1875), &lt;ref&gt;Botkin S. Über die Reflexerscheinungen im Gebiete der Hautgefässe
und über den reflectorischen Schweiss. Berliner Klinische Wochenschrift 7:81–83 (1857) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; Parkes Weber (1897), &lt;ref&gt;Weber FP. Clinical cases V: a case of localized sweating. Transactions: Clinical Society of London 31: 277–280 (1897) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; Nua agus Bozer (1922) &lt;ref&gt;New GB, Bozer HE. Hyperhydrosis of the check associated with the parotid region. Minnesota Medicine, vol. 5 (1922) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; agus Lipsztat (1922). &lt;ref&gt;Lipsztat J. Przypadek umiejscowionego pocenia się podczas jedzenia. Neurologia Polska 6 (1922) As cited in Frey (1923)&lt;/ref&gt; Thuairiscigh Brown-Sequard agus Henle a gcuid comharthaí féin. &lt;ref name=&quot;dunbar&quot; /&gt; Níl léargas leathan ar an anatamaíocht, ar an bpaiteolaíocht agus ar mheicníocht chruinn an allais bhlastachta. Meastar gurb í alt Łucja Frey &quot;Przypadek zespołu nerwu usznoskroniowego&quot; (&quot;Le Siondróm du Nerf Auriculo-Temporal&quot;) an chéad tuairisc dá leithéid ar an bhfeiniméan. Ba í Frey an chéad duine a d'aithin an siondróm seo mar neamhord na spreagthaí comhbhraiteacha  agus paraisimpiteacha araon. &lt;ref name=&quot;maciejewska&quot;/&gt;

Thug Henryk Higier an t-ainm &quot;siondróm Frey&quot; isteach sa litríocht leighis i 1926 &lt;ref&gt;Higier S. Das auriculo-temporale syndrom und seine pathogenese. Z Ges Neur Psych 1926;106:114–119.&lt;/ref&gt; agus i 1932 ag Bassoe. &lt;ref&gt;Bassoe PN. The auriculotemporal syndrome and other vasomotor disturbances about the head. Med North Am 1932; 16:405–412.&lt;/ref&gt; Mar aitheantas ar thuairiscí níos luaithe ar an siondróm seo, tugtar siondróm Baillarger, siondróm Frey-Baillarger nó siondróm Dupuy air freisin. 

Chomh maith leis an obair thábhachtach seo, d'fhoilsigh Frey páipéir ar éifeachtaí nimheanna glasraí ar mheathlú chorda an dromlaigh, &lt;ref&gt;Frey Ł. O działaniu jadów wegetatywnych na drżenie włókienkowe w sprawach zanikowych pochodzenia rdzeniowego. Księga Pamiątkowa XII Zjazdu Lek Przyr 2, 158 (1925-1926) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; topagrafaíocht stoc na hinchinne, &lt;ref&gt;Frey Ł. Przyczynki do nauki o topografii w trzonie mózgowym. Ogniska boczne i środkowe w rdzeniu przedłużonym. Neurologia Polska 8, 2, 124-142 (1925) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Frey Ł. Przyczynki do nauki o topografii w trzonie mózgowym. Ogniska w wyższych piętrach mostu Varola. Polska Gazeta Lekarska 15, 335-338 (1925) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; scléaróis chliathánach amatrófach, &lt;ref&gt;Frey Ł, Orzechowski K. Zmiany anatomiczne w chorobie Charcota. Neurologia Polska 8, 3-4, 196-219 (1925) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Frey Ł, Orzechowski K. Zmiany anatomiczne w chorobie Charcota. Księga Pamiątkowa XII Zjazdu Lek Przyr 2, 145 (1925-1926) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; ailt Charcot,  ainéarais  mhogalra an mheidill, &lt;ref&gt;Frey Ł. Przypadek tętniaka splotowatego rdzenia. Neurologia Polska 9, 1-2, 21-30 (1926) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Frey Ł. Rdzeń i preparaty drobnowidzowe z przypadku tętniaka splotowatego rdzenia. Polska Gazeta Lekarska 22, 431 (1927) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; cisteanna na méadailíní inchinne, &lt;ref&gt;Frey Ł. Pokaz mózgu z torbielą III komory. Warszawskie Czasopismo Lekarskie 14, 192 (1926) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; siadaí clivus, &lt;ref&gt;Frey Ł. Przypadek chorego z guzem stoku Blumenbacha. Polska Gazeta Lekarska 14, 328 (1925) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; siadaí maotháin tosaigh agus siadaí ''retrosplenial'' . &lt;ref&gt;Frey Ł. Przypadek guza retrosplejalnego. Neurologia Polska 11, 3-4, 319-320 (1928) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Frey Ł. Przypadek guza retrosplejalnego. Polska Gazeta Lekarska 14, 261 (1928) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt;

== Leabharliosta ==
Liosta iomlán de shaothair Łucja Frey (is í an t-aon údar mura luaitear a mhalairt): &lt;ref name=&quot;moltrecht&quot;/&gt;

* Przypadek podrażnienia nerwu usznskroniowego. Pamiętnik Kliniczny Szpitala Dzieciątka Íosa 8, 1-2 (1923)
* Przypadek zakrzepu tętnicy móżdżkowej. Pamiętnik Kliniczny Szpitala Dzieciątka Jezus 8, 24 (1923)
* Przypadek zespołu bocznej ściany zatoki jamistej (Zespół Feix). Pamiętnik Kliniczny Szpitala Dzieciątka Jezus 8, 8-9 (1923)
* Przypadek zespołu nerwu usznskroniowego. Polska Gazeta Lekarska 41, 708-710 (1923)
* Le siondróm du nerf auriculo-temporal. Revue Neurologique 2, 2, 97-104 (1923)
* O działaniu jadów wegetatywnych na drżenie włókienkowe w sprawach zanikowych pochodzenia rdzeniowego. Medycyna Doświadcsalna agus Spaile 5, 5–6, 379-387 (1925)
* Przyczynki do nauki nó topografii w trzonie mózgowym. Ogniska boczne i środkowe w rdzeniu przedłużonym. Néareolaíocht Polainnis 8, 2, 124-142 (1925)
* Frey Ł, (1925) &quot;Przyczynki do nauki o topografii w trzonie mózgowym. Ogniska w wyższych piętrach mostu Varola.&quot; ''Polska Gazeta Lekarska'' '''15''' 335 &amp;#x2013; 338 (i Polainnis)
* Przypadek chorego z guzem stoku Blumenbacha. Polska Gazeta Lekarska 14, 328 (1925)
* Przypadek guza stoku Blumenbacha. Pamiętnik Kliniczny Szpitala Dzieciątka Jezus 9, 6-7 (1925)
* Przypadek zapalenia nerwów posurowiczego. Néareolaíocht Polainnis 8, 340-341 (1925)
* Frey Ł, Orzechowski K. Zmiany anatamaíocht w chorobie Charcota. Néareolaíocht Polainnis 8, 3–4, 196-219 (1925)
* Frey Ł, Orzechowski K. Zmiany anatamaíocht w chorobie Charcota. Księga Pamiątkowa XII Zjazdu Lek Przyr 2, 145 (1925-1926)
* O działaniu jadów wegetatywnych na drżenie włókienkowe w sprawach zanikowych pochodzneia rdzeniowego. Księga Pamiątkowa XII Zjazdu Lek Przyr 2, 158 (1925-1926)
* Étude anatomo-pathologique d'un cas d'anévrisme cirsoide de la moelle. Revue Neurologique 1, 709 (1926)
* Pokaz mózgu z torbielą III komory. Warszawskie Czasopismo Lekarskie 14, 192 (1926)
* Ullmhaigh torbieli III-ej komory. Polska Gazeta Lekarska 16, 312 (1926)
* Przypadek cierpienia rodzinno-dziedzicznego, dotyczącego głównie kończyn dolnych. Warszawskie Czasopismo Lekarskie 4, 193 (1926)
* Myelitis przypadek. Polska Gazeta Lekarska 50, 955 (1926)
* Przypadek tętniaka splotowatego rdzenia. Néareolaíocht Polainnis 9, 1–2, 21-30 (1926)
* Przypadek tętniaka splotowatego rdzenia. Nowiny Síc 9, 1–2, 21-28 (1926)
* Frey Ł, Orzechowski K. Sur l'histopathologie de la maladie de Charcot. Revue Neurologique 2, 2, 188 (1926)
* Cuimhní cinn Torbiel III. Brak objawów lejkowych przy zupełnym zniszczeniu dna III komory. Nowiny Lekarskie 38, 289-292 (1926)
* Przypadek tętniaka splotowatego rdzenia. Néareolaíocht Polainnis 10, 3–4, 346-347 (1927)
* Kyste du III ventricule. Scriosadh iomlán de la région infundibulaire sans signes dits hypophysiaires. Revue Neurologique 2, 413 (1927)
* Kyste du III ventricule. Scriosadh iomlán de la région infundibulaire sans signes dits hypophysiaires. L Encéphale 22, 21-26 (1927)
* Paraplegia spastica heredofamiliris. Néareolaíocht Polainnis 10, 1, 58 (1927)
* Przypadek: Osteoarthropatiae veirteabrach tabidorum. Pamiętnik Kliniczny Szpitala Dzieciątka Jezus 10, 30-32 (1927)
* Frey Ł, Opalski A. Przyczynki kliniczne do staidéar nad schorzeniami dziedzicznemi układu nerwowego. Polska Gazeta Lekarska 15, 6, 277-280 (1927)
* Rdzeń agus drobnowidzowe z przypadku tętniaka splotowatego rdzenia. Polska Gazeta Lekarska 22, 431 (1927)
* Etude anatomo-clinique d'un cas d'anévrisme cirsoide de la moelle. Pamiętnik I Zjazdu Anatomo-Zoologicznego w Warszawie 98-99 (1927)
* Frey Ł, Orzechowski K. Neurirétinite unilatérale due à une Highmorite du même coté, améliorée après une ponction du sinus maxillaire. Lésions pagétoides dans les os de la voûte crânienne décelées à la radiographie. Revue Neurologique 2, 284 (1927)
* Frey £, Drozdowicz. Neuroretinitis jednego oka przy zajęciu jamy Highmor'a tej że strony u osobnika z czaszką Pagetowską. Néareolaíocht Polainnis 11, 2, 246-248 (1928)
* Przypadek guza retrosplejalnego. Néareolaíocht Polainnis 11, 3–4, 319-320 (1928)
* Przypadek guza retrosplejalnego. Polska Gazeta Lekarska 14, 261 (1928)
* Przypadek operowanego guza śródbłonka mózgu. Polska Gazeta Lekarska 8, 150 (1928)
* Frey £, Sławiński. Przypadek operowany śródbłoniaka płata czołowego. Néareolaíocht Polainnis 11, 3–4, 312 (1928)
* Przypadek: Osteoarthropatiae veirteabrach tabidorum. Néareolaíocht Polainnis 11, 1, 128-130 (1928)
* Przypadek sympatomatu rdzenia kręgowego. Néareolaíocht Polainnis 11, 1, 125-127 (1928)
* Przypadek śródbłoniaka płata czołowego wyłuszczonego pomyślnie. Polska Gazeta Lekarska 20, 373-376 (1928)
* Urazowe podrażnienie nerwów promieniowego i mięśniowo-skórnego z przerwaniem kilku ścięgien. Néareolaíocht Polainnis 11, 3–4, 350-351 (1928)
* Étude anatomo-clinique d'un cas d'anévrisme cirsoide de la moelle épinière. Ann d anat-cosán 5, 971-979 (1928)

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.ushmm.org/museum/exhibit/online/frey/lucja.php Lucja Frey Gottesman] Músaem Cuimhneacháin Uileloscadh na Stát Aontaithe
* Lucja Frey-Gottesman  

{{DEFAULTSORT:Frey-Gottesman, Łucja}}
[[Catagóir:Básanna i 1942]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1889]]
[[Catagóir:Giúdaigh]]
[[Catagóir:Lianna]]
[[Catagóir:Mná]]
[[Catagóir:Néareolaí]]</text>
      <sha1>flcn1c7dlrmw5bgzxulx6al7uib56lv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210131</id>
      <parentid>1210130</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T20:27:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Saol */ google translatese</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19460" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
{{glanadh}}
Lia agus [[Néareolaíocht|néareolaí]] Polannach-Ghiúdach ab ea '''Łucja Frey''' nó '''Łucja Frey-Gottesman''' (3 Samhain, 1889, i Lwów - 1942?), a raibh aithne air as cur síos a dhéanamh ar an siondróm a ainmníodh ina diaidh níos déanaí. Bhí sí ar dhuine de na chéad néareolaithe acadúla baineanna san Eoraip. Cailleadh Frey le linn an [[Uileloscadh]] i 1942 i ghetto Lwów in aois a 53.

== Saol ==
Rugadh Łucja Frey ar an 3 Samhain, 1889, i Lwów, a bhí mar chuid den Impireacht Austro-Ungárach ag an am sin, mar iníon an chonraitheora tógála Szymon Symcha Frey agus a bhean chéile, Dina (née Weinreb) &lt;ref name=&quot;moltrecht&quot;&gt;Mirjam Moltrecht: Dr. med. Lucja Frey. Eine Ärztin aus Lwow 1889-1942. Rekonstruktion eines Lebens. Hartung Gorre Verlag Konstanz, 2004. [http://www.uniklinikum-leipzig.de/forschung/download/dissertationen/moltrecht_2004.pdf PDF] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200601173222/http://www.uniklinikum-leipzig.de/forschung/download/dissertationen/moltrecht_2004.pdf |date=2020-06-01 }}&lt;/ref&gt; [[An Giúdachas|Giúdaigh]] ba ea Frey agus a teaghlach.&lt;ref name=&quot;glinski&quot;&gt;Gliński JB. Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów ofiar drugiej wojny światowej. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban &amp; Partner, 1997&lt;/ref&gt; D’fhreastail sí ar bhunscoil Chríostaí idir 1896 agus 1900. Bhain sí céim amach ó mheánscoil Franciszek-Józef mar dhalta seachtrach i 1907. Tar éis di céim a bhaint amach rinne sí staidéar ar an matamaitic agus ar an bhfealsúnacht faoin ollamh Marian Smoluchowski (1872-1917). Bhí sí ina mac léinn de dhámh na fealsúnachta ó 1907 go 1912, ach tar éis cúig bliana d'aistrigh sí go [[Vársá]] agus thosaigh sé ag staidéar leighis.

Rinne Frey staidéar ar leigheas ó 1918 go 1923 agus fuair sí dioplóma leighis ar 2 Meitheamh, 1923. Cuireadh isteach ar a cuid staidéir ar feadh bliana mar gheall ar an gCogadh Polannach-Úcránach.&lt;ref name=&quot;moltrecht&quot;/&gt;

Tar éis di céim a bhaint amach, lean sí lena cuid oibre mar chúntóir sinsearach don ollamh [[Kazimierz Orzechowski]] (1878–1942) ina chlinic néareolaíoch i Vársá. &lt;ref name=&quot;glinski&quot;&gt;Gliński JB. Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów ofiar drugiej wojny światowej. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban &amp; Partner, 1997&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;herman&quot;&gt;Eufemiusz Herman: Neurolodzy polscy. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1958, ss. 225-227.&lt;/ref&gt; I ndeireadh na bliana 1928 d’fhág sí Vársá le dul ar ais go Lwów, agus phós sí dlíodóir darbh ainm Mordechai (Marek) Gottesman (1887 i Komarno – 1941?). &lt;ref name=&quot;moltrecht&quot;/&gt; Ó Bhealtaine 1929 bhí sí ag obair sa chlinic néareolaíoch i Lwów ar Shráid Rappaporta mar leas-chomhairleoir sinsearach. Rugadh sí dá hiníon, Danuta, i 1930. &lt;ref name=&quot;moltrecht&quot; /&gt;

Tar éis ionradh na Sóivéide ar an bPolainn ar 19 Meán Fómhair, 1939, agus forghabháil Lwów ina dhiaidh sin, cúisíodh Marek Gottesman as gníomhaíochtaí frith-réabhlóideacha agus ghabh an NKVD é; níl aon eolas faoi tar éis an phointe seo. Sa bhliain 1941, faoi fhorghabháil Gearmánach Lwów, athlonnaíodh Łucja Frey go dtí an ghetto agus cuireadh iallach air oibriú i Ghettopoliklinik i Zamarstynowska 112 . Is dócha gur dúnmharaíodh í in éineacht lena cuid othar le linn leachtú an ghetto i Lúnasa 1942 nó go gairid tar éis díbeartha go campa díothaithe Belzec . Níl aon fhianaise ann gur mhair sí féin, nó aon duine dá gaolta. &lt;ref name=&quot;moltrecht&quot;/&gt; &lt;ref name=&quot;glinski&quot;&gt;Gliński JB. Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów ofiar drugiej wojny światowej. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban &amp; Partner, 1997&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;maciejewska&quot;&gt;Maciejewska I, Dziewiatkowski J, Spodnik E. Lucja Frey: a pioneering physician in tragic times. Clin Anat. 20. 6: 588-90 (2007). {{Doi|10.1002/ca.20481}}. {{PMID|17352411}}.&lt;/ref&gt;

Tá go leor neamhchinnteachtaí faoina saol. De réir fianaise Yad Vashem ó dheirfiúr-chéile Frey, bhí mac ag Hedwa Balat, Łucja agus Marek darbh ainm Jakub, a rugadh i 1919. Is dócha gurb é seo Jakub Gottesman, mac Marek Gottesman lena chéad bhean, Klara Philipp. Maraíodh Jakub san Uileloscadh chomh maith agus a mháthair, Klara, agus a leasathair, an Dr. Michal Sokaler.

== Aitheantas ==
Go dtí 2004, ní raibh ann ach ailt ghearra beathaisnéise faoi shaol Łucja Frey: sa Pholainnis, &lt;ref name=&quot;glinski&quot;&gt;Gliński JB. Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów ofiar drugiej wojny światowej. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Urban &amp; Partner, 1997&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;bennett&quot;&gt;Bennett JD, Pietruski J. Łucja Frey (1889-1943). W 70 rocznicę ogłoszenia zespołu uszno-skroniowego i 50 rocznicę śmierci. Otolaryngologia Polska. 47. 4: 378-382 (1993). {{PMID|8255594}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Herman E. Wspomnienia pośmiertne. Neurologia Polska 24, 27-28 (1950)&lt;/ref&gt; Sualainnis, &lt;ref&gt;Erkki Hakulinen: Känd för sin beskrivning av en gustatoriskt utløst svettning i ansiktet. Läkartidningen 4: 211-212 (1992).&lt;/ref&gt; agus Béarla. &lt;ref name=&quot;maciejewska&quot;&gt;Maciejewska I, Dziewiatkowski J, Spodnik E. Lucja Frey: a pioneering physician in tragic times. Clin Anat. 20. 6: 588-90 (2007). {{Doi|10.1002/ca.20481}}[[Doi (identifier)|doi]]&lt;span data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;:&lt;/span&gt;[[doi:10.1002/ca.20481|10.1002/ca.20481]]. {{PMID|17352411}}[[PMID (identifier)|PMID]]&amp;nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17352411 17352411].&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Bennett JD. The woman behind the syndrome: Frey's syndrome--the untold story. Journal of the History of the Neurosciences. 2 (3): 139–44 (1994). {{PMID|11618815}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Burton MJ, Brochwicz-Lewinski M. Lucja Frey and the auriculotemporal nerve syndrome. J R Soc Med. 84. 10: 619-20 (1992). {{PMID|1744848}} [http://www.pubmedcentral.nih.gov/picrender.fcgi?artid=1295563&amp;blobtype=pdf PDF]&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;O'Neill JP, Condron C, Curran A, Walsh A. Lucja Frey--historical relevance and syndrome review. The surgeon : journal of the Royal Colleges of Surgeons of Edinburgh and Ireland. 3 (6): 178–81 (2008). {{PMID|18581755}}&lt;/ref&gt; Chuir na foilseacháin seo in iúl arís fíricí blúirí agus tearca ó mhonagraf clasaiceach [[Eufemiusz Herman]] faoi néareolaithe Polannacha. &lt;ref name=&quot;herman&quot;&gt;Eufemiusz Herman: Neurolodzy polscy. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1958, ss. 225-227.&lt;/ref&gt; Foilsíodh fíricí nua faoina saol tragóideach i mbeathaisnéis Mirjam Moltrecht. &lt;ref name=&quot;moltrecht&quot;/&gt; Mar sin féin, fágtar an t-ainm Frey ar lár nó go ndéantar mílitriú air (mar &quot;Lucy&quot; &lt;ref&gt;Parviz Janfaza, Joseph B. Nadol, Robert Galla, Richard L Fabian, William W. Montgomery: Surgical Anatomy of the Head and Neck. Lippincott Williams &amp; Wilkins, 2001 p. 418 {{ISBN|0-683-06302-2}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;D. S. Grewal, Bachi T Hathiram: Atlas of Facial Nerve Surgery. McGraw-Hill Professional Publishing, 2007 {{ISBN|0-07-148576-7}}&lt;/ref&gt; nó &quot;Lucie&quot; &lt;ref name=&quot;stedman&quot;&gt;Susan L. Bartolucci, Thomas Lathrop Stedman: Stedman's Medical Eponyms. Lippincott Williams &amp; Wilkins, 2005 p.899 {{ISBN|0-7817-5443-7}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;roche&quot;&gt;Roche Lexikon Medizin. Elsevier,Urban&amp;FischerVerlag, 2003 p.646 {{ISBN|3-437-15150-9}}&lt;/ref&gt; ) i go leor téacsleabhair agus foclóirí. Uaireanta tugadh dátaí breithe agus báis an dochtúir Ostaireach agus an fiseolaí Maximilian Ruppert Franz von Frey (1852-1932) mar léi féin. &lt;ref name=&quot;stedman&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;roche&quot; /&gt;

== Saothair ==
Foilsíodh foilseachán Frey faoin siondróm néarógach chluaisínmhéadailíneach, ar a dtugtar go forleathan anois &quot; siondróm Frey &quot; (&quot;zespół Łucji Frey&quot; sa Pholainnis), i 1923, ar dtús san iris Pholainnise &quot;Polska Gazeta Lekarska&quot;, agus níos déanaí an bhliain sin san iris cháiliúil Francach &quot;Revue Neurologique&quot;. &lt;ref&gt;Frey Ł. Le syndrome du nerf auriculo-temporal. Revue Neurologique 2, 2, 97-104 (1923). The same in Polish: Przypadek zespołu nerwu usznoskroniowego. Polska Gazeta Lekarska 41, 708-710 (1923)&lt;/ref&gt; Níorbh é an chéad chur síos ar an mbraisle  siomptóm seo é. &lt;ref&gt;Dulguerov P, Marchal F, Gysin C. Frey Syndrome Before Frey: The Correct History. Laryngoscope 109:1471–1474 (1999) {{PMID|10499057}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;dunbar&quot;&gt;Dunbar EM, Singer TW, Singer K, Knight H, Lanska D, Okun MS. Understanding gustatory sweating. What have we learned from Lucja Frey and her predecessors?. Clinical autonomic research : official journal of the Clinical Autonomic Research Society. 3 (12): 179–84 (czerwiec 2002). {{PMID|12269550}}&lt;/ref&gt; Ba iad na réamhtheachtaithe a bhí ag Frey ná Kastremsky (1740), Duphenix (1757), &lt;ref&gt;Duphenix M . Observations sur les fistules du canal salivaire de Stenson. I. Sur une playe compliq la joue ou le canal salivaire fut déchireé. Mémoires de l’Académie royale de chrirugie III:431–439 (1857)&lt;/ref&gt; Barthez (1806), &lt;ref&gt;Barthez (1806) Nouveaux Éléments de la Science de L’ hommo, Paris, vol II&lt;/ref&gt; Dupuy (1816), &lt;ref&gt;Dupuy LE (1816) Sur l’enévement des ganglions gutturaux des nerfs trisplanchniques sur des chevau. Journal de médecine, chirurgie, pharmacie, Paris 37:340–350 As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; Brown-Sequard (1849), &lt;ref&gt;Brown-Séquard CE: Production de sueur sous l’influence d’une excitation vive des nerfs du goût. Compte Rendu Société de Biologie 1:104 (1850) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Brown-Séquard CE: Remarques sur la précédente note. Compte Rendu Société de Biologie 1:449–450 (1850) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; Baillarger (1853), Henle (1855), &lt;ref&gt;Henle J: Handbuch der rationnellen Pathologie, 3rd ed, vol. 1, p. 236 (1855) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; Berard (1855), &lt;ref&gt;Bérard PH. Cours de physiologie, fait à la Faculté de médecine de Paris, vol 4 (1855) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; Bergounhioux (1859), &lt;ref&gt;Bergounhioux: La Gazette de Hôspitaux, Paris (1859) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; Rouyer (1859), &lt;ref&gt;Rouyer J. Sur l’éphidrose parotidienne. Journal de la physiologie de l’homme et des animaux: 447 (1859)&lt;/ref&gt; Botkin (1875), &lt;ref&gt;Botkin S. Über die Reflexerscheinungen im Gebiete der Hautgefässe
und über den reflectorischen Schweiss. Berliner Klinische Wochenschrift 7:81–83 (1857) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; Parkes Weber (1897), &lt;ref&gt;Weber FP. Clinical cases V: a case of localized sweating. Transactions: Clinical Society of London 31: 277–280 (1897) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; Nua agus Bozer (1922) &lt;ref&gt;New GB, Bozer HE. Hyperhydrosis of the check associated with the parotid region. Minnesota Medicine, vol. 5 (1922) As cited in Dunbar et al. (2002)&lt;/ref&gt; agus Lipsztat (1922). &lt;ref&gt;Lipsztat J. Przypadek umiejscowionego pocenia się podczas jedzenia. Neurologia Polska 6 (1922) As cited in Frey (1923)&lt;/ref&gt; Thuairiscigh Brown-Sequard agus Henle a gcuid comharthaí féin. &lt;ref name=&quot;dunbar&quot; /&gt; Níl léargas leathan ar an anatamaíocht, ar an bpaiteolaíocht agus ar mheicníocht chruinn an allais bhlastachta. Meastar gurb í alt Łucja Frey &quot;Przypadek zespołu nerwu usznoskroniowego&quot; (&quot;Le Siondróm du Nerf Auriculo-Temporal&quot;) an chéad tuairisc dá leithéid ar an bhfeiniméan. Ba í Frey an chéad duine a d'aithin an siondróm seo mar neamhord na spreagthaí comhbhraiteacha  agus paraisimpiteacha araon. &lt;ref name=&quot;maciejewska&quot;/&gt;

Thug Henryk Higier an t-ainm &quot;siondróm Frey&quot; isteach sa litríocht leighis i 1926 &lt;ref&gt;Higier S. Das auriculo-temporale syndrom und seine pathogenese. Z Ges Neur Psych 1926;106:114–119.&lt;/ref&gt; agus i 1932 ag Bassoe. &lt;ref&gt;Bassoe PN. The auriculotemporal syndrome and other vasomotor disturbances about the head. Med North Am 1932; 16:405–412.&lt;/ref&gt; Mar aitheantas ar thuairiscí níos luaithe ar an siondróm seo, tugtar siondróm Baillarger, siondróm Frey-Baillarger nó siondróm Dupuy air freisin. 

Chomh maith leis an obair thábhachtach seo, d'fhoilsigh Frey páipéir ar éifeachtaí nimheanna glasraí ar mheathlú chorda an dromlaigh, &lt;ref&gt;Frey Ł. O działaniu jadów wegetatywnych na drżenie włókienkowe w sprawach zanikowych pochodzenia rdzeniowego. Księga Pamiątkowa XII Zjazdu Lek Przyr 2, 158 (1925-1926) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; topagrafaíocht stoc na hinchinne, &lt;ref&gt;Frey Ł. Przyczynki do nauki o topografii w trzonie mózgowym. Ogniska boczne i środkowe w rdzeniu przedłużonym. Neurologia Polska 8, 2, 124-142 (1925) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Frey Ł. Przyczynki do nauki o topografii w trzonie mózgowym. Ogniska w wyższych piętrach mostu Varola. Polska Gazeta Lekarska 15, 335-338 (1925) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; scléaróis chliathánach amatrófach, &lt;ref&gt;Frey Ł, Orzechowski K. Zmiany anatomiczne w chorobie Charcota. Neurologia Polska 8, 3-4, 196-219 (1925) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Frey Ł, Orzechowski K. Zmiany anatomiczne w chorobie Charcota. Księga Pamiątkowa XII Zjazdu Lek Przyr 2, 145 (1925-1926) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; ailt Charcot,  ainéarais  mhogalra an mheidill, &lt;ref&gt;Frey Ł. Przypadek tętniaka splotowatego rdzenia. Neurologia Polska 9, 1-2, 21-30 (1926) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Frey Ł. Rdzeń i preparaty drobnowidzowe z przypadku tętniaka splotowatego rdzenia. Polska Gazeta Lekarska 22, 431 (1927) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; cisteanna na méadailíní inchinne, &lt;ref&gt;Frey Ł. Pokaz mózgu z torbielą III komory. Warszawskie Czasopismo Lekarskie 14, 192 (1926) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; siadaí clivus, &lt;ref&gt;Frey Ł. Przypadek chorego z guzem stoku Blumenbacha. Polska Gazeta Lekarska 14, 328 (1925) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; siadaí maotháin tosaigh agus siadaí ''retrosplenial'' . &lt;ref&gt;Frey Ł. Przypadek guza retrosplejalnego. Neurologia Polska 11, 3-4, 319-320 (1928) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;Frey Ł. Przypadek guza retrosplejalnego. Polska Gazeta Lekarska 14, 261 (1928) As cited in Moltrecht (2004)&lt;/ref&gt;

== Leabharliosta ==
Liosta iomlán de shaothair Łucja Frey (is í an t-aon údar mura luaitear a mhalairt): &lt;ref name=&quot;moltrecht&quot;/&gt;

* Przypadek podrażnienia nerwu usznskroniowego. Pamiętnik Kliniczny Szpitala Dzieciątka Íosa 8, 1-2 (1923)
* Przypadek zakrzepu tętnicy móżdżkowej. Pamiętnik Kliniczny Szpitala Dzieciątka Jezus 8, 24 (1923)
* Przypadek zespołu bocznej ściany zatoki jamistej (Zespół Feix). Pamiętnik Kliniczny Szpitala Dzieciątka Jezus 8, 8-9 (1923)
* Przypadek zespołu nerwu usznskroniowego. Polska Gazeta Lekarska 41, 708-710 (1923)
* Le siondróm du nerf auriculo-temporal. Revue Neurologique 2, 2, 97-104 (1923)
* O działaniu jadów wegetatywnych na drżenie włókienkowe w sprawach zanikowych pochodzenia rdzeniowego. Medycyna Doświadcsalna agus Spaile 5, 5–6, 379-387 (1925)
* Przyczynki do nauki nó topografii w trzonie mózgowym. Ogniska boczne i środkowe w rdzeniu przedłużonym. Néareolaíocht Polainnis 8, 2, 124-142 (1925)
* Frey Ł, (1925) &quot;Przyczynki do nauki o topografii w trzonie mózgowym. Ogniska w wyższych piętrach mostu Varola.&quot; ''Polska Gazeta Lekarska'' '''15''' 335 &amp;#x2013; 338 (i Polainnis)
* Przypadek chorego z guzem stoku Blumenbacha. Polska Gazeta Lekarska 14, 328 (1925)
* Przypadek guza stoku Blumenbacha. Pamiętnik Kliniczny Szpitala Dzieciątka Jezus 9, 6-7 (1925)
* Przypadek zapalenia nerwów posurowiczego. Néareolaíocht Polainnis 8, 340-341 (1925)
* Frey Ł, Orzechowski K. Zmiany anatamaíocht w chorobie Charcota. Néareolaíocht Polainnis 8, 3–4, 196-219 (1925)
* Frey Ł, Orzechowski K. Zmiany anatamaíocht w chorobie Charcota. Księga Pamiątkowa XII Zjazdu Lek Przyr 2, 145 (1925-1926)
* O działaniu jadów wegetatywnych na drżenie włókienkowe w sprawach zanikowych pochodzneia rdzeniowego. Księga Pamiątkowa XII Zjazdu Lek Przyr 2, 158 (1925-1926)
* Étude anatomo-pathologique d'un cas d'anévrisme cirsoide de la moelle. Revue Neurologique 1, 709 (1926)
* Pokaz mózgu z torbielą III komory. Warszawskie Czasopismo Lekarskie 14, 192 (1926)
* Ullmhaigh torbieli III-ej komory. Polska Gazeta Lekarska 16, 312 (1926)
* Przypadek cierpienia rodzinno-dziedzicznego, dotyczącego głównie kończyn dolnych. Warszawskie Czasopismo Lekarskie 4, 193 (1926)
* Myelitis przypadek. Polska Gazeta Lekarska 50, 955 (1926)
* Przypadek tętniaka splotowatego rdzenia. Néareolaíocht Polainnis 9, 1–2, 21-30 (1926)
* Przypadek tętniaka splotowatego rdzenia. Nowiny Síc 9, 1–2, 21-28 (1926)
* Frey Ł, Orzechowski K. Sur l'histopathologie de la maladie de Charcot. Revue Neurologique 2, 2, 188 (1926)
* Cuimhní cinn Torbiel III. Brak objawów lejkowych przy zupełnym zniszczeniu dna III komory. Nowiny Lekarskie 38, 289-292 (1926)
* Przypadek tętniaka splotowatego rdzenia. Néareolaíocht Polainnis 10, 3–4, 346-347 (1927)
* Kyste du III ventricule. Scriosadh iomlán de la région infundibulaire sans signes dits hypophysiaires. Revue Neurologique 2, 413 (1927)
* Kyste du III ventricule. Scriosadh iomlán de la région infundibulaire sans signes dits hypophysiaires. L Encéphale 22, 21-26 (1927)
* Paraplegia spastica heredofamiliris. Néareolaíocht Polainnis 10, 1, 58 (1927)
* Przypadek: Osteoarthropatiae veirteabrach tabidorum. Pamiętnik Kliniczny Szpitala Dzieciątka Jezus 10, 30-32 (1927)
* Frey Ł, Opalski A. Przyczynki kliniczne do staidéar nad schorzeniami dziedzicznemi układu nerwowego. Polska Gazeta Lekarska 15, 6, 277-280 (1927)
* Rdzeń agus drobnowidzowe z przypadku tętniaka splotowatego rdzenia. Polska Gazeta Lekarska 22, 431 (1927)
* Etude anatomo-clinique d'un cas d'anévrisme cirsoide de la moelle. Pamiętnik I Zjazdu Anatomo-Zoologicznego w Warszawie 98-99 (1927)
* Frey Ł, Orzechowski K. Neurirétinite unilatérale due à une Highmorite du même coté, améliorée après une ponction du sinus maxillaire. Lésions pagétoides dans les os de la voûte crânienne décelées à la radiographie. Revue Neurologique 2, 284 (1927)
* Frey £, Drozdowicz. Neuroretinitis jednego oka przy zajęciu jamy Highmor'a tej że strony u osobnika z czaszką Pagetowską. Néareolaíocht Polainnis 11, 2, 246-248 (1928)
* Przypadek guza retrosplejalnego. Néareolaíocht Polainnis 11, 3–4, 319-320 (1928)
* Przypadek guza retrosplejalnego. Polska Gazeta Lekarska 14, 261 (1928)
* Przypadek operowanego guza śródbłonka mózgu. Polska Gazeta Lekarska 8, 150 (1928)
* Frey £, Sławiński. Przypadek operowany śródbłoniaka płata czołowego. Néareolaíocht Polainnis 11, 3–4, 312 (1928)
* Przypadek: Osteoarthropatiae veirteabrach tabidorum. Néareolaíocht Polainnis 11, 1, 128-130 (1928)
* Przypadek sympatomatu rdzenia kręgowego. Néareolaíocht Polainnis 11, 1, 125-127 (1928)
* Przypadek śródbłoniaka płata czołowego wyłuszczonego pomyślnie. Polska Gazeta Lekarska 20, 373-376 (1928)
* Urazowe podrażnienie nerwów promieniowego i mięśniowo-skórnego z przerwaniem kilku ścięgien. Néareolaíocht Polainnis 11, 3–4, 350-351 (1928)
* Étude anatomo-clinique d'un cas d'anévrisme cirsoide de la moelle épinière. Ann d anat-cosán 5, 971-979 (1928)

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.ushmm.org/museum/exhibit/online/frey/lucja.php Lucja Frey Gottesman] Músaem Cuimhneacháin Uileloscadh na Stát Aontaithe
* Lucja Frey-Gottesman  

{{DEFAULTSORT:Frey-Gottesman, Łucja}}
[[Catagóir:Básanna i 1942]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1889]]
[[Catagóir:Giúdaigh]]
[[Catagóir:Lianna]]
[[Catagóir:Mná]]
[[Catagóir:Néareolaí]]</text>
      <sha1>danx0u40a305zz62fbed307wihe1xrd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>James Toher</title>
    <ns>0</ns>
    <id>110677</id>
    <revision>
      <id>1210068</id>
      <parentid>1204328</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:42:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1318" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

[[Iomáint|Iománaí]] [[Muintir na hÉireann|Éireannach]] é '''James Toher''' (rugadh é sa bhliain 1993) a imríonn cúl lárnach d’fhoireann sinsir na [[CLG Chontae na Mí|Mí]]. Tá sé ag múineadh i Boone freisin.

Rugadh é i dTroim, Contae na Mí. Tháinig Toher faoi radharc idir-contae nuair a bhí sé sé bliana déag d'aois. Nuair a d'imir sé lena foireann mior Mhí, roimh a chuaigh sé an foireann faoi-21. Rinne sé a teacht sinsearach nuair a sraith 2012. Bhuaigh Toher an gradam Christy Ring (2016). Thosach sé a fhoireann, agus fuair sé trofaí faoi dhó ina mí amhain, tar éis scór conspóideach, ach bhí an scór sin iompaithe lena CCC.

Ag an leibhéal idirnáisiúnta, d’imir Toher d’fhoireann [[comhrialacha camanachd-iománaíocht|chomhrialacha camanachd-iománaíocht]], bhí sé ina chaptaen ar na F21s in 2013 agus 2014 agus rinne sé a chéad cluiche sinsearach in 2015. Ag leibhéal an chlub, imríonn sé le [[Baile Átha Troim]]. Meastar go bhfuil sé ar dhuine de na himreoirí is fearr a bhí ariamh ann.

== Onóracha ==

; An Mhí

* [[Corn Uí Rinn|Corn Christy Ring]] (1): [[Corn Uí Rinn 2016|2016]] (c)

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1993]]
[[Catagóir:Ailt le téacs sa Ghaeilge]]</text>
      <sha1>hegyc4z4zd0z5dwpvw8zrypure5l3r4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cúltaca cognaíoch</title>
    <ns>0</ns>
    <id>110717</id>
    <revision>
      <id>1210098</id>
      <parentid>1191194</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:49:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Cúltaca cognaíocha]] go [[Cúltaca cognaíoch]]: gramadach</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2662" xml:space="preserve">
Is éard is '''cúltaca cognaíoch''' ann ná frithsheasmhacht an aigne agus na hinchinne in aghaidh damáiste don inchinn. Déantar mianach an aigne a mheas ó thaobh iompraíochta de, ach déantar an damáiste  néarapaiteolaíoch a mheas go histeolaíoch, cé gur féidir damáiste a mheas trí úsáid a bhaint as marcóirí fola-bhunaithe agus modhanna íomháithe. Tá dhá shamhail ann is féidir a úsáid agus an coincheap &quot;cúltaca &quot; á iniúchadh: ''cúltaca inchinne'' agus ''cúltaca cognaíocha''. Is bealach úsáideach iad na téarmaí seo, cé go n-úsáidtear iad go hidirmhalartaithe go minic sa litríocht, chun na samhlacha a phlé. Ag baint úsáide as analach idir an inchinn agus ríomhaire, is féidir  cúltaca inchinne a fheiceáil mar chrua-earraí agus  cúltaca cognaíocha mar bhogearraí. Creidtear faoi láthair go gcuireann na fachtóirí seo go léir le cúltaca  iomlán. Úsáidtear cúltaca cognaíoch go coitianta chun tagairt a dhéanamh do chúltacaí inchinne agus cognaíocha araon sa litríocht.

Sa bhliain 1988 léirigh staidéar, a foilsíodh in ''Annals of Neurology'' a thuairiscigh torthaí ó scrúduithe iarbháis ar 137 duine scothaosta, gan choinne go raibh neamhréireacht idir an leibhéal [[Néarapaiteolaíocht|néarapaiteolaíochta]] san [[Galar Alzheimer|ghalair Alzheimer]] agus léirithe cliniciúla an ghalair: &lt;ref name=&quot;:11&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|date=February 1988|title=Clinical, pathological, and neurochemical changes in dementia: a subgroup with preserved mental status and numerous neocortical plaques|journal=Annals of Neurology|volume=23|issue=2|pages=138–44|doi=10.1002/ana.410230206|pmid=2897823}}&lt;/ref&gt;  bhí roinnt rannpháirtithe ann a raibh paiteolaíocht fhairsing an ghalair Alzheimer ar a n - inchinn, ach nach raibh aon léiriú cliniciúil ar an ngalar acu nó gur beag léiriú cliniciúil a bhí acu. Ina theannta sin, léirigh an staidéar go raibh meáchain inchinne níos airde agus líon níos mó néarón ag na daoine seo i gcomparáid le  cóimheastóirí aois-chomhoiriúnaithe. Thuairimigh na himscrúdaitheoirí ar dhá mhíniú a d’fhéadfadh a bheith ar an bhfeiniméan seo: b’fhéidir go raibh galar Alzheimer tosaigh ag na daoine seo ach ar bhealach eile sheachain siad líon mór [[Néarón|néaróin a chailleadh]], nó mar mhalairt air sin, thosaigh siad le inchinní níos mó agus níos mó [[néarón]] agus mar sin d’fhéadfaí a rá go raibh níos mó &quot;cúltaca&quot; acu. Seo an chéad uair a úsáideadh an téarma seo sa litríocht sa chomhthéacs seo.
==Tagairt== 
{{Reflist}}
[[Catagóir:Néareolaíocht]]
[[Catagóir:Síciatracht gheiriatrach]]</text>
      <sha1>39dugwhc0pqz0yxv755qju6xq71zz7u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Olltoghchán na Ríochta Aontaithe 2015 sa Bhreatain Bheag</title>
    <ns>0</ns>
    <id>110802</id>
    <revision>
      <id>1210097</id>
      <parentid>1192070</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:47:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28458" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Imeacht}}
{{glanadh}}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Clár na dtorthaí de réir toghcheantair
!Toghcheantair &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;
!Iomlán na dtoghthóirí &lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;
!Páirtí a bhuaigh
!Tromlach
!Foinse/Foinsí
|-
|[[Aberafan (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe))|Aberafan]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |49,821
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |10,445
|
|-
|[[Aberconwy (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Aberconwy]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |45,525
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |3,999
|
|-
|[[Alun a Glannau Dyfrdwy (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Alyn and Deeside]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |62,016
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |3,343
|
|-
|[[Arfon (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Arfon]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |40,492
|Coinnithe ag  [[Plaid Cymru]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |3,668
|&lt;ref&gt;rejected ballots 95 email from Gwynedd Council 3Jun15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Blaenau Gwent (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Blaenau Gwent]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |51,335
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |12,703
|
|-
|[[Brycheiniog a Sir Faesyfed (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Brecon and Radnorshire]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |54,441
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |5,102
|&lt;ref&gt;rejected ballots 71 email from Powys County Council 15Jul15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Pen-y-bont ar Ogwr (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Bridgend]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |59,998
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |1,927
|
|-
|[[Caerffili (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Caerphilly]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |63,603
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |10,073
|
|-
|[[Canol Caerdydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Cardiff Central]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |57,456
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |4,981
|
|-
|[[Gogledd Caerdydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Cardiff North]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |67,196
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |2,137
|
|-
|[[De Caerdydd a Phenarth (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Cardiff South and Penarth]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |76,006
|Labour Co-operative Party hold
| style=&quot;text-align: right;&quot; |7,453
|
|-
|[[Gorllewin Caerdydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Cardiff West]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |66,762
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |6,789
|
|-
|[[Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Carmarthen East and Dinefwr]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |55,605
|Coinnithe ag  [[Plaid Cymru]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |5,599
|&lt;ref&gt;rejected ballots 61 email from Carmarthenshire County Council 27Jul15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Gorllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Carmarthen West and South Pembrokeshire]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |57,777&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;email from Pembrokeshire County Council 14Jul15&lt;/ref&gt;
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |6,054
|
|-
|[[Ceredigion (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Ceredigion]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |54,243
|Welsh Liberal Democrats hold
| style=&quot;text-align: right;&quot; |3,067
|
|-
|[[De Clwyd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Clwyd South]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |54,996
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |2,402
|
|-
|[[Gorllewin Clwyd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Clwyd West]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |58,644
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |6,730
|
|-
|[[Cwm Cynon (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Cynon Valley]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |51,422
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |9,406
|
|-
|[[Delyn (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Delyn]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |53,639
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |2,930
|
|-
|[[Dwyfor Meirionnydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Dwyfor Meirionnydd]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |44,394
|Coinnithe ag  [[Plaid Cymru]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |5,261
|&lt;ref name=&quot;Gwyynedd Council&quot; /&gt;&lt;ref&gt;rejected ballots 65 email from Gwynedd Council 3Jun15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Gŵyr (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Gower]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |61,820
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |27
|
|-
|[[Islwyn (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Islwyn]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |55,697
|Labour Co-operative Party hold
| style=&quot;text-align: right;&quot; |10,404
|
|-
|[[Llanelli (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Llanelli]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |59,796
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |7,095
|&lt;ref&gt;rejected ballots 40 email from Carmarthenshire County Council 27Jul15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Merthyr Tudful a Rhymni (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Merthyr Tydfil and Rhymney]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |61,716
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |11,513
|
|-
|[[Mynwy (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Monmouth]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |62,248
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |10,982
|
|-
|[[Maldwyn (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Montgomeryshire]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |48,690
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |5,325
|&lt;ref name=&quot;Powys results&quot; /&gt;&lt;ref&gt;rejected ballots 54 email from Powys County Council 15Jul15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Castell-nedd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Neath]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |56,097
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |9,546
|&lt;ref name=&quot;Aberavon and Neath&quot; /&gt;
|-
|[[Dwyrain Casnewydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Newport East]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |56,015
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |4,705
|&lt;ref&gt;rejected ballots 70 email from Newport City Council 4Sep15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Gorllewin Casnewydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Newport West]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |62,137
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |3,510
|&lt;ref name=&quot;Newport results&quot; /&gt;&lt;ref&gt;rejected ballots 76 email from Newport City Council 4Sep15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Ogwr (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Ogmore]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |55,320&lt;ref&gt;email from Bridgend County Borough Council 29Jun15&lt;/ref&gt;
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |13,043
|&lt;ref name=&quot;Bridgend and Ogmore results&quot; /&gt;
|-
|[[Pontypridd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Pontypridd]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |58,940
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |8,985
|&lt;ref name=&quot;Rhondda Cynon Taf&quot; /&gt;
|-
|[[Preseli Penfro (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Preseli Pembrokeshire]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |57,371&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot; /&gt;
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |4,969
|&lt;ref name=&quot;Pembrokeshire results&quot; /&gt;
|-
|[[Rhondda (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Rhondda]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |51,811
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |7,455
|&lt;ref name=&quot;Rhondda Cynon Taf&quot; /&gt;
|-
|[[Dwyrain Abertawe (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Swansea East]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |58,011
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |12,028
|&lt;ref name=&quot;Gower and Swansea results&quot; /&gt;
|-
|[[Gorllewin Abertawe (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Swansea West]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |58,776
|Llafur Cymrur &lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; hold
| style=&quot;text-align: right;&quot; |7,036
|&lt;ref name=&quot;Gower and Swansea results&quot; /&gt;
|-
|[[Torfaen (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Torfaen]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |61,896
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |8,169
|
|-
|[[Dyffryn Clwyd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Vale of Clwyd]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |56,505
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |237
|
|-
|[[Bro Morgannwg (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Vale of Glamorgan]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |72,187
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |6,880
|
|-
|[[Wrecsam (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Wrexham]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |50,992
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |1,831
|
|-
|[[Ynys Môn (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Ynys Môn]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |49,939
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |229
|
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Table of results by constituency
!Constituency &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;
!Total electorate &lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;
!Winning party
!Majority
!Source(s)
|-
|[[Aberafan (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Aberafan]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |49,821
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |10,445
|
|-
|[[Aberconwy (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Aberconwy]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |45,525
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |3,999
|
|-
|[[Alun a Glannau Dyfrdwy (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Alyn and Deeside]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |62,016
|Welsh Labour hold
| style=&quot;text-align: right;&quot; |3,343
|
|-
|[[Arfon (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Arfon]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |40,492
|Coinnithe ag  [[Plaid Cymru]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |3,668
|&lt;ref&gt;rejected ballots 95 email from Gwynedd Council 3Jun15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Blaenau Gwent (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Blaenau Gwent]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |51,335
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |12,703
|
|-
|[[Brycheiniog a Sir Faesyfed (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Brecon and Radnorshire]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |54,441
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |5,102
|&lt;ref&gt;rejected ballots 71 email from Powys County Council 15Jul15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Pen-y-bont ar Ogwr (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Bridgend]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |59,998
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |1,927
|
|-
|[[Caerffili (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Caerphilly]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |63,603
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |10,073
|
|-
|[[Canol Caerdydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Cardiff Central]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |57,456
|Welsh Labour gain
| style=&quot;text-align: right;&quot; |4,981
|
|-
|[[Gogledd Caerdydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Cardiff North]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |67,196
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |2,137
|
|-
|[[De Caerdydd a Phenarth (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Cardiff South and Penarth]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |76,006
|Labour Co-operative Party hold
| style=&quot;text-align: right;&quot; |7,453
|
|-
|[[Gorllewin Caerdydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Cardiff West]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |66,762
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |6,789
|
|-
|[[Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Carmarthen East and Dinefwr]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |55,605
|Coinnithe ag  [[Plaid Cymru]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |5,599
|&lt;ref&gt;rejected ballots 61 email from Carmarthenshire County Council 27Jul15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Gorllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Carmarthen West and South Pembrokeshire]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |57,777&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;email from Pembrokeshire County Council 14Jul15&lt;/ref&gt;
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |6,054
|
|-
|[[Ceredigion (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Ceredigion]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |54,243
|Welsh Liberal Democrats hold
| style=&quot;text-align: right;&quot; |3,067
|
|-
|[[De Clwyd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Clwyd South]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |54,996
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |2,402
|
|-
|[[Gorllewin Clwyd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Clwyd West]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |58,644
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |6,730
|
|-
|[[Cwm Cynon (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Cynon Valley]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |51,422
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |9,406
|
|-
|[[Delyn (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Delyn]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |53,639
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |2,930
|
|-
|[[Dwyfor Meirionnydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Dwyfor Meirionnydd]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |44,394
|Coinnithe ag  [[Plaid Cymru]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |5,261
|&lt;ref name=&quot;Gwyynedd Council&quot; /&gt;&lt;ref&gt;rejected ballots 65 email from Gwynedd Council 3Jun15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Gŵyr (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Gower]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |61,820
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |27
|
|-
|[[Islwyn (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Islwyn]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |55,697
|Labour Co-operative Party hold
| style=&quot;text-align: right;&quot; |10,404
|
|-
|[[Llanelli (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Llanelli]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |59,796
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |7,095
|&lt;ref&gt;rejected ballots 40 email from Carmarthenshire County Council 27Jul15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Merthyr Tudful a Rhymni (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Merthyr Tydfil and Rhymney]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |61,716
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |11,513
|
|-
|[[Mynwy (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Monmouth]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |62,248
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |10,982
|
|-
|[[Maldwyn (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Montgomeryshire]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |48,690
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |5,325
|&lt;ref name=&quot;Powys results&quot; /&gt;&lt;ref&gt;rejected ballots 54 email from Powys County Council 15Jul15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Castell-nedd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Neath]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |56,097
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |9,546
|&lt;ref name=&quot;Aberavon and Neath&quot; /&gt;
|-
|[[Dwyrain Casnewydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Newport East]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |56,015
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |4,705
|&lt;ref&gt;rejected ballots 70 email from Newport City Council 4Sep15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Gorllewin Casnewydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Newport West]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |62,137
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |3,510
|&lt;ref name=&quot;Newport results&quot; /&gt;&lt;ref&gt;rejected ballots 76 email from Newport City Council 4Sep15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Ogwr (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Ogmore]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |55,320&lt;ref&gt;email from Bridgend County Borough Council 29Jun15&lt;/ref&gt;
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |13,043
|&lt;ref name=&quot;Bridgend and Ogmore results&quot; /&gt;
|-
|[[Pontypridd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Pontypridd]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |58,940
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |8,985
|&lt;ref name=&quot;Rhondda Cynon Taf&quot; /&gt;
|-
|[[Preseli Penfro (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Preseli Pembrokeshire]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |57,371&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot; /&gt;
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |4,969
|&lt;ref name=&quot;Pembrokeshire results&quot; /&gt;
|-
|[[Rhondda (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Rhondda]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |51,811
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |7,455
|&lt;ref name=&quot;Rhondda Cynon Taf&quot; /&gt;
|-
|[[Dwyrain Abertawe (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Swansea East]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |58,011
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |12,028
|&lt;ref name=&quot;Gower and Swansea results&quot; /&gt;
|-
|[[Gorllewin Abertawe (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Swansea West]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |58,776
|Llafur Cymru&lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; hold
| style=&quot;text-align: right;&quot; |7,036
|&lt;ref name=&quot;Gower and Swansea results&quot; /&gt;
|-
|[[Torfaen (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Torfaen]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |61,896
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |8,169
|
|-
|[[Dyffryn Clwyd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Vale of Clwyd]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |56,505
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |237
|
|-
|[[Bro Morgannwg (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Vale of Glamorgan]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |72,187
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |6,880
|
|-
|[[Wrecsam (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Wrexham]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |50,992
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |1,831
|
|-
|[[Ynys Môn (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Ynys Môn]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |49,939
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |229
|
|}
Reáchtáladh olltoghchán na Ríochta Aontaithe 2015 sa Bhreatain Bheag ar an 7 Bealtaine 2015 agus bhí 40 suíochán san iomaíocht ar fad na Breataine Bige.  &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.bbc.co.uk/news/election/2015/results/wales|work=[[BBC News]]}}&lt;/ref&gt;  Rinneadh an toghchán do gach suíochán ar bhonn an chéad duine abhaile .

In ainneoin gur bhuaigh páirtí an Lucht Oibre an líon is mó vótaí sa Bhreatain Bheag, bhuaigh na Coimeádaigh ar fud na Ríochta Aontaithe go léir. 

== Forbhreathnú ar thorthaí ==
Tá liosta iomlán de na torthaí sa Bhreatain Bheag le fáil ar an House of Commons Library General Elections Online.  Seo a leanas tábla iomlán na dtorthaí don Bhreatain Bheag ag an BBC. {{bar box|title=Popular vote|titlebar=#ddd|width=600px|barwidth=410px|bars={{bar percent|'''Labour'''|{{party color|Welsh Labour Party}}|36.87}}
 {{bar percent|Conservative|{{party color|Welsh Conservative Party}}|27.22}}
 {{bar percent|UKIP|{{party color|UK Independence Party}}|13.64}}
 {{bar percent|Plaid Cymru|{{party color|Plaid Cymru}}|12.13}}
 {{bar percent|Liberal Democrats|{{party color|Welsh Liberal Democrats}}|6.53}}
 {{bar percent|Greens|{{party color|Green Party of England and Wales}}|2.56}}
 {{bar percent|Other|#777777|1.05}}}}

{{bar box|title=Parliament seats|titlebar=#ddd|width=600px|barwidth=410px|bars={{bar percent|'''Labour'''|{{party color|Welsh Labour Party}}|62.50}}
 {{bar percent|Conservative|{{party color|Welsh Conservative Party}}|27.50}}
 {{bar percent|Plaid Cymru|{{party color|Plaid Cymru}}|7.50}}
 {{bar percent|Liberal Democrats|{{party color|Welsh Liberal Democrats}}|2.50}}}}

== Staitisticí tinrimh ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Staitisticí maidir le vótáil toghcháin
!
! foinse agus trácht
|-
| Daonra iomlán measta na Breataine Bige
| style=&quot;text-align: right;&quot; | 3.1M
|  sonraí don 30 Meitheamh 2015
|-
| Iomlán na dtoghthóirí incháilithe
| style=&quot;text-align: right;&quot; | 2.281M
| &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; 
|-
| toghthóirí mar chomhréir den daonra iomlán
| style=&quot;text-align: right;&quot; | 74%
|
|-
| Iomlán na vótaí bailí
| style=&quot;text-align: right;&quot; | 1.498M
| &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; 
|-
| Meánlíon tinrimh bunaithe ar vótaí bailí iomlána
| style=&quot;text-align: right;&quot; | 65.67%
|
|-
| Meán mar mheán na dtorthaí dáilcheantair
| style=&quot;text-align: right;&quot; | 65.64%
|
|-
| Meán mar atá thuas ach bunaithe ar líon na n-iarrthóirí sa bhosca ballóide
| style=&quot;text-align: right;&quot; | 65.77%
| Áirítear ballóidí diúltaithe i &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; líon tionóil sa bhosca ballóide &lt;ref name=&quot;voter turnout defn&quot; /&gt;
|-
| An meánlíon vótála bailí
| style=&quot;text-align: right;&quot; | 65.0%
| an líon tinrimh leath bealaigh idir an 20ú agus an 21ú toghcheantar
|-
| An meánlíon vótáil bhailí sa RA
| style=&quot;text-align: right;&quot; | 66.7%
|  chun comparáid a dhéanamh leis an méid thuas
|}
Tagann &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; vóta bailí, comhaireamh na mballóidí diúltaithe agus an líon iomlán toghthóirí ón bhfoinse/ó na foinsí a thugtar i ‘Tábla na dtorthaí de réir dáilcheantair’ thíos.

== Torthaí de réir toghcheantair ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Table of results by constituency
!Constituency &lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;
!Total electorate &lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt;
!Winning party
!Majority
!Source(s)
|-
|[[Aberafan (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Aberavon]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |49,821
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |10,445
|
|-
|[[Aberconwy (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Aberconwy]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |45,525
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |3,999
|
|-
|[[Alun a Glannau Dyfrdwy (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Alyn and Deeside]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |62,016
|Welsh Labour hold
| style=&quot;text-align: right;&quot; |3,343
|
|-
|[[Arfon (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Arfon]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |40,492
|Coinnithe ag  [[Plaid Cymru]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |3,668
|&lt;ref&gt;rejected ballots 95 email from Gwynedd Council 3Jun15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Blaenau Gwent (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Blaenau Gwent]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |51,335
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |12,703
|
|-
|[[Brycheiniog a Sir Faesyfed (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Brecon and Radnorshire]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |54,441
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |5,102
|&lt;ref&gt;rejected ballots 71 email from Powys County Council 15Jul15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Pen-y-bont ar Ogwr (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Bridgend]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |59,998
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |1,927
|
|-
|[[Caerffili (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Caerphilly]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |63,603
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |10,073
|
|-
|[[Canol Caerdydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Cardiff Central]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |57,456
|Welsh Labour gain
| style=&quot;text-align: right;&quot; |4,981
|
|-
|[[Gogledd Caerdydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Cardiff North]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |67,196
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |2,137
|
|-
|[[De Caerdydd a Phenarth (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Cardiff South and Penarth]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |76,006
|Labour Co-operative Party hold
| style=&quot;text-align: right;&quot; |7,453
|
|-
|[[Gorllewin Caerdydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Cardiff West]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |66,762
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |6,789
|
|-
|[[Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Carmarthen East and Dinefwr]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |55,605
|Coinnithe ag  [[Plaid Cymru]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |5,599
|&lt;ref&gt;rejected ballots 61 email from Carmarthenshire County Council 27Jul15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Gorllewin Caerfyrddin a De Sir Benfro (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Carmarthen West and South Pembrokeshire]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |57,777&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;email from Pembrokeshire County Council 14Jul15&lt;/ref&gt;
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |6,054
|
|-
|[[Ceredigion (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Ceredigion]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |54,243
|Welsh Liberal Democrats hold
| style=&quot;text-align: right;&quot; |3,067
|
|-
|[[De Clwyd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Clwyd South]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |54,996
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |2,402
|
|-
|[[Gorllewin Clwyd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Clwyd West]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |58,644
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |6,730
|
|-
|[[Cwm Cynon (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Cynon Valley]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |51,422
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |9,406
|
|-
|[[Delyn (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Delyn]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |53,639
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |2,930
|
|-
|[[Dwyfor Meirionnydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Dwyfor Meirionnydd]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |44,394
|Coinnithe ag  [[Plaid Cymru]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |5,261
|&lt;ref name=&quot;Gwyynedd Council&quot; /&gt;&lt;ref&gt;rejected ballots 65 email from Gwynedd Council 3Jun15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Gŵyr (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Gower]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |61,820
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |27
|
|-
|[[Islwyn (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Islwyn]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |55,697
|Labour Co-operative Party hold
| style=&quot;text-align: right;&quot; |10,404
|
|-
|[[Llanelli (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Llanelli]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |59,796
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |7,095
|&lt;ref&gt;rejected ballots 40 email from Carmarthenshire County Council 27Jul15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Merthyr Tudful a Rhymni (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Merthyr Tydfil and Rhymney]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |61,716
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |11,513
|
|-
|[[Mynwy (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Monmouth]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |62,248
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |10,982
|
|-
|[[Maldwyn (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Montgomeryshire]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |48,690
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |5,325
|&lt;ref name=&quot;Powys results&quot; /&gt;&lt;ref&gt;rejected ballots 54 email from Powys County Council 15Jul15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Castell-nedd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Neath]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |56,097
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |9,546
|&lt;ref name=&quot;Aberavon and Neath&quot; /&gt;
|-
|[[Dwyrain Casnewydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Newport East]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |56,015
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |4,705
|&lt;ref&gt;rejected ballots 70 email from Newport City Council 4Sep15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Gorllewin Casnewydd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Newport West]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |62,137
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |3,510
|&lt;ref name=&quot;Newport results&quot; /&gt;&lt;ref&gt;rejected ballots 76 email from Newport City Council 4Sep15&lt;/ref&gt;
|-
|[[Ogwr (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Ogmore]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |55,320&lt;ref&gt;email from Bridgend County Borough Council 29Jun15&lt;/ref&gt;
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |13,043
|&lt;ref name=&quot;Bridgend and Ogmore results&quot; /&gt;
|-
|[[Pontypridd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Pontypridd]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |58,940
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |8,985
|&lt;ref name=&quot;Rhondda Cynon Taf&quot; /&gt;
|-
|[[Preseli Penfro (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Preseli Pembrokeshire]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |57,371&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot; /&gt;
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |4,969
|&lt;ref name=&quot;Pembrokeshire results&quot; /&gt;
|-
|[[Rhondda (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Rhondda]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |51,811
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |7,455
|&lt;ref name=&quot;Rhondda Cynon Taf&quot; /&gt;
|-
|[[Dwyrain Abertawe (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Swansea East]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |58,011
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |12,028
|&lt;ref name=&quot;Gower and Swansea results&quot; /&gt;
|-
|[[Gorllewin Abertawe (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Swansea West]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |58,776
|Llafur Cymru &lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; hold
| style=&quot;text-align: right;&quot; |7,036
|&lt;ref name=&quot;Gower and Swansea results&quot; /&gt;
|-
|[[Torfaen (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Torfaen]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |61,896
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |8,169
|
|-
|[[Dyffryn Clwyd (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Vale of Clwyd]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |56,505
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |237
|
|-
|[[Bro Morgannwg (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Vale of Glamorgan]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |72,187
|Coinnithe ag Ceidwadwyr Cymreig
| style=&quot;text-align: right;&quot; |6,880
|
|-
|[[Wrecsam (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Wrexham]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |50,992
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |1,831
|
|-
|[[Ynys Môn (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)|Ynys Môn]]
| style=&quot;text-align: right;&quot; |49,939
|Coinnithe ag Llafur Cymru
| style=&quot;text-align: right;&quot; |229
|
|}
&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; Tagann an t-eolas ar an bpáirtí buaiteach agus an tromlach ón bhfoinse/ó na foinsí a luaitear.&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; &lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; Is ó  a thagann an líon iomlán toghthóirí mura dtugtar tagairt eile.&lt;nowiki&gt;&lt;/br&gt;&lt;/nowiki&gt; &lt;sup&gt;3&lt;/sup&gt; Is ball de Pháirtí Chomharchumann an Lucht Oibre an MP  ach ainmníodh é mar ‘Breatnais Labour’.</text>
      <sha1>1xro55yigeccq8tq0zxu8b2h9g9nqu7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dúlachán</title>
    <ns>0</ns>
    <id>110843</id>
    <revision>
      <id>1210096</id>
      <parentid>1193031</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:46:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1157" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Carachtar}}
Is féidir gur neach samhalta ó bhéaloideas na hÉireann é an '''dúlachán''', ach is féidir nach bhfuil ann ach cumadóireacht. Is féidir gur chineál de cholainn gan cheann a bhí ann, agus gur thiomáin sé “cóiste bodhar”.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/na-10-logainm-is-scanrula-in-eirinn/|teideal=Na 10 logainm is scanrúla in Éirinn!|údar=Michelle Dunne|dáta=2019-10-31|dátarochtana=2023-12-23}}&lt;/ref&gt;

Níl aon tagairt dó ar [[Dúchas.ie]] rud a chothaíonn amhras áirithe arbh ann dó i mbéaloideas na hÉireann dáiríre, nó an cumadóireacht níos déanaí é. https://duchas.ie/en/src?q=Dullahan

Sa leabhar ''Fairy Legends and Traditions of the South of Ireland'' (Croker) luaitear ''The Dullahan'' faoi ''Fairy Legends''.

https://books.google.ie/books?id=2LpG

I Lámhleabhar Béaloidis Uí Shúilleabháin luaitear ''dullahan'', colainn gan cheann agus [[béacadán]].

==Féach freisin==

* [[béacadán]]
* [[colainn gan cheann]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Béaloideas na hÉireann]]
[[Catagóir:Neacha Miotaseolaíocha]]
[[Catagóir:Colainneacha gan cheanna]]</text>
      <sha1>akn1kdz8jgnzqnccbnoxomzla23s434</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mainistir Cholmcille</title>
    <ns>0</ns>
    <id>110891</id>
    <revision>
      <id>1210095</id>
      <parentid>1193091</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:45:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1236" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}}
Mainistir ar an Maigh Rua i gCo. Luimnigh (Ard-Dheoise Chaitliceach Chaiseal-Imleach) is ea '''Mainistir Cholmcille'''.

Mainistir Bheinidicteach is ea é a bunaíodh nuair a tháinig manaigh anoir ón mBeilg. Cuireadh an mhainistir ar bun sa bhliain 1927. Is é an tAth. Brendan Coffey an t-[[ab]] reatha.

Tá meánscoil phríobháideach ar an suíomh.

Bíonn paidreacha na mainistreach á gcraoladh ar líne.

Tá tigh lóistín sa mhainistreach, inar féidir le hoilithrigh agus le cuairteoirí fanacht ann.

Bhí muintir Barrington i bhfeighil ar an talamh agus ar an dtigh ina bhfuil an mhainistir lonnaithe sular tháinig na manaigh.

== An Ghaeilge ==
Bhí an scoláire Gaelainne an tAth. Seán Ó Duinn ina mhanach anseo. 

== Irisleabhar ==
Foilsíonn an mhainistir iris gach ráithe darb ainm an ''Glenstal Abbey Chronicle.''

== Amchlár na bPaidreacha ==
Paidreacha na Maidne: 6.35 rn (ach 7:00 rn Dé Domhnaigh)

Aifreann: 12.10 in (ach 10:00 rn Dé Domhnaigh)

Paidreacha Meánlae: 12:35 in (Dé Domhnaigh amháin)

Paidreacha an Tráthnóna (as Laidin): 6:00 in

Paidreacha na hOíche: 8.35 in (Bigil seachas paidreacha oíche Dé Sathairn)
[[Catagóir:Eaglais Chaitliceach Rómhánach]]</text>
      <sha1>4iyvanaym2isrkzd0y7b759j57tdarn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tort</title>
    <ns>0</ns>
    <id>110894</id>
    <revision>
      <id>1210094</id>
      <parentid>1193149</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:44:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1092" xml:space="preserve">Réimse den dlí coiteann is ea '''tort'''.&lt;ref name='FGB'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.teanglann.ie/ga/fgb/tort|title=Foclóir Gaeilge-Béarla (Ó Dónaill): tort|editor=[[Niall Ó Dónaill]], eag.|year=1977|publisher=[[An Gúm]]|location=[[Baile Átha Cliath]]|isbn=978-1857910384|access-date=2024-04-08|language=ga|work=Teanglann.ie}}&lt;/ref&gt; Baineann dlí tort le héagóracha sibhialta.

Ní hionann é agus an dlí [[Coiriúlacht|coiriúil]] (ina mbíonn an [[Stiúrthóir na nIonchúiseamh Poiblí|SIP]] (ionchúisitheoir an stáit) i mbun ionchúisimh) agus dlí conartha (ina mbíonn sárú ar chonradh faoi chaibidil).

Déanann tort iarracht damáistí airgid a bhronnadh ar dhuine a d'fhulaing éagóir. Is féidir le cás coiriúil agus cúis tort eascairt ón eachtra céanna.

I measc na dtort coitianta, tá

* [[clúmhilleadh]]
* [[neamart]] (faillí) - pléann an tort seo le dualgais chúraim (mar shampla an dualgas cúraim atá ar thiománaithe maidir le tiománaithe eile)
* [[foghail]] (treaspás) - mar shampla: ionsaí nó príosúnú mídhleathach

[[Catagóir:Dlí]]</text>
      <sha1>2zwwxi8uyg4vjjb8h9y3m9fl1jjvtkm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hífe</title>
    <ns>0</ns>
    <id>110904</id>
    <revision>
      <id>1210093</id>
      <parentid>1207167</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:43:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1262" xml:space="preserve">
[[Íomhá:Penicillium.jpg|mion| Hífí  de ''[[Penicillium]]'']]
[[Íomhá:HYPHAE.png|mion|Cealla Hífí Fungasacha: 1- Balla hífeach 2- Seipteam 3- Miteacoindre 4- Folúisín 5- Criostail eirgistéaróil 6- Ribeasóm 7- Núicléas 8- Líontán ionphlasmach 9- Corp lipide 10- Scannán plasma 11- Spitzenkörper  12- Coimpléasc Golgi]]
[[Íomhá:Hypha_on_rice.jpg|mion|Hífí ag fás ar anlann trátaí]]
[[Íomhá:Aspergillus_niger_01.jpg|mion| ''Aspergillus niger'']]
[[Íomhá:Conidium.png|mion| Conidia ar choinideafór ]]

Is éard is '''hífe'''&lt;ref name='FGB'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.teanglann.ie/ga/fgb/h%EDfe|title=Foclóir Gaeilge-Béarla (Ó Dónaill): hífe|editor=[[Niall Ó Dónaill]], eag.|year=1977|publisher=[[An Gúm]]|location=[[Baile Átha Cliath]]|isbn=978-1857910384|access-date=2024-04-08|language=ga|work=Teanglann.ie}}&lt;/ref&gt; ann (ón tSean-Ghréigis ὑφή (huphé) ‘gréasán’; iolra: ''hífí'') ná struchtúr fada, brainseach, filiméadach d'[[Fungas|fhungas]], [[úimícéit]], nó [[achtanabaictéar]]. Sa chuid is mó de na fungais, is iad na hífí an príomh-mhodh fáis fásúil, agus tugtar [[mícéiliam]] orthu le chéile.

==Tagairtí==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Moirfeolaíocht fhungasach agus anatamaíocht]]</text>
      <sha1>7c6putha4khk6sjqyqgiyln41de8jtp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Iarnród Thuaisceart Éireann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>110955</id>
    <revision>
      <id>1210092</id>
      <parentid>1193601</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:42:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16472" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}

Is é [[Iarnróid Thuaisceart Éireann]] an t-oibreoir iarnróid i dTuaisceart Éireann, ar a dtugtar freisin Northern Ireland Railways  agus, ar feadh tamaill ghairid, Ulster Transport Railway (UTR). Tá NIR, fochuideachta de chuid Translink, arb í an Northern Trains í, ceann de ocht n-oibreoirí traenach faoi úinéireacht phoiblí sa Ríocht Aontaithe, mar aon le Direct Rail Services, Northern Trains, Transport for Wales Rail, Southeastern, LNER, ScotRail, agus TransPennine Express. Cuideachta Sealbhaíochta Iompar Éireann (NITHCo). Roinneann sé Bord Bainistíochta le Ulsterbus agus Metro (Citybus roimhe seo), an dá ghnólacht eile sa chuideachta.

Níl an gréasán iarnróid i dTuaisceart Éireann mar chuid de ghréasán Iarnróid Náisiúnta na Breataine Móire, agus ní úsáideann sé Tomhsaire Caighdeánach, ina ionad sin baintear úsáid as Tomhsaire Éireannach mar atá i bPoblacht na hÉireann. Chomh maith leis sin, is é NIR an t-aon oibreoir paisinéirí neamhoidhreachta tráchtála sa Ríocht Aontaithe a fheidhmíonn samhail um chomhtháthú ingearach, agus é freagrach as gach gné den líonra lena n-áirítear traenacha a rith, rothra agus bonneagar a chothabháil, agus praghsáil. Ón Treoir Eorpach Aonair um Iarnróid 2012, cheadaigh an chuideachta oibríochtaí rochtana oscailte ag oibreoirí iarnróid eile, cé nach bhfuil aon oibreoir tosaithe ar sheirbhís den sórt sin. Ar 2019, d’iompair NI Railways breis is 15 milliún paisinéir. &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.derryjournal.com/news/40-increase-in-rail-passengers-on-derry-line-1-8646340|title=40% increase in rail passengers on Derry line|date=25 September 2018|work=Derry Journal|access-date=25 April 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190425205118/https://www.derryjournal.com/news/40-increase-in-rail-passengers-on-derry-line-1-8646340|archive-date=25 April 2019}}&lt;/ref&gt;

Reáchtálann NIR an tseirbhís traenach Enterprise idir [[Béal Feirste]] agus [[Baile Átha Cliath]] le [[Iarnród Éireann|hIarnród Éireann]] . Níl aon nasc leis an gcóras iarnróid sa Bhreatain Mhór ; Tá moltaí déanta, ach chaithfí an tomhsaire iarnróid éagsúil ( tomhsaire caighdeánach ) atá in úsáid sa Bhreatain agus in Éirinn ( tomhsaire Éireannach ) a chur san áireamh.
[[File:Ni_railways_logo.svg|mion| Lógó a úsáideadh ó 1996 go 2021]]
I 2021, d’fhógair Translink go n-athródh sé a lógónna íocónacha go léir (a úsáideadh le 25 bliain roimhe sin i mbranda Translink agus i bhfo-bhrandaí mar NI Railways, Ulsterbus &amp; Metro ) go dearadh nua. Bhí sé mar aidhm ag an dearadh díriú ar &quot;láithreacht an bhranda a nuachóiriú agus a shimpliú&quot;. Chosain cruthú an lógó £15,000 agus chruthaigh an comhlacht McCadden Design atá lonnaithe i mBéal Feirste i gcomhpháirtíocht le Translink é. &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.belfastlive.co.uk/news/northern-ireland/cost-public-revealed-translinks-new-21710802|title=Cost to public confirmed of Translink's new logo design|author=Hughes|first=Brendan|date=2021-09-29|language=en|work=BelfastLive|access-date=2023-08-07}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://logos-world.net/translink-unveils-a-new-logo-style-with-a-focus-on-the-future/|title=Translink unveils a new logo style with a focus on the future|language=en-US|access-date=2023-08-07}}&lt;/ref&gt;

== Feidhmíocht ==
Na figiúirí feidhmíochta is déanaí  i gcás NIR de réir Translink is ionann 99% de na traenacha a shroicheann an ceann scríbe laistigh de chúig nóiméad agus 100% laistigh de dheich nóiméad den am sceidealaithe. I measc duaiseanna eile, bhuaigh NIR Gradam Gnó Iarnróid na Bliana na RA don bhliain 2008. &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.translink.co.uk/Corporate/About-Us/Publications/Monitoring-Results/NIR/|title=Monitoring Results - Translink|author=Translink|work=www.translink.co.uk|access-date=4 April 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160410201547/http://www.translink.co.uk/Corporate/About-Us/Publications/Monitoring-Results/NIR/|archive-date=10 April 2016}}&lt;/ref&gt;
[[File:Northern_Ireland_Railways.png|mion| Lógó a úsáideadh ó 1987 go 1996]]
I 2018 – 2019, thaifead NIR 15.8{{Spaces}}milliún turas paisinéara, an ceann is mó i stair 50 bliain na cuideachta. &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;Rail Express 284 January 2020 p 96 published 20 December 2019&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable mw-collapsible mw-collapsed&quot;
|+NIR Uimhreacha Paisinéirí Ó 2010 i leith
! Bliain
! Iomlán
|-
| 2010 - 2011
|10.4 milliún &lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite web-en|url=https://www.drdni.gov.uk/sites/default/files/publications/drd/northern-ireland-transport-statistics-2014-2015-public-transport.xlsx|title=NI Railway Stats|archive-url=https://web.archive.org/web/20160105072935/https://www.drdni.gov.uk/sites/default/files/publications/drd/northern-ireland-transport-statistics-2014-2015-public-transport.xlsx|archive-date=5 January 2016}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2011 - 2012
|10.7 milliún &lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web-en|url=https://library2.nics.gov.uk/pdf/drd/2013/0315.pdf|title=Northern Ireland Transport Statistics 2012-13|access-date=16 October 2023}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2012 - 2013
|11.5 milliún &lt;ref name=&quot;:4&quot; /&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; | ''&lt;small&gt;Cuirtear traenacha nua-aimseartha C4K in ionad na dtraenacha deiridh d’Aosú 80 agus 450 Aicme&lt;/small&gt;''
|-
| 2013 - 2014
|12.5 milliún &lt;ref name=&quot;:5&quot;&gt;{{Cite web-en|url=https://www.infrastructure-ni.gov.uk/system/files/publications/infrastructure/NI%20Transport%20Statistics%20Annual%202016-2017.pdf|title=Northern Ireland Transport Statistics 2016-2017|access-date=16 October 2023}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2014 - 2015
|13.4 milliún &lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;
|-
| 2015 - 2016
|13.5 milliún &lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;
|-
| 2016 - 2017
|14.2 milliún &lt;ref name=&quot;:5&quot; /&gt;
|-
| 2017 - 2018
|15.0 milliún &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.infrastructure-ni.gov.uk/system/files/publications/infrastructure/northern-ireland-transport-statistics-2018-2019-publication.pdf|title=Northern Ireland Transport Statistics 2018-2019|access-date=16 October 2023}}&lt;/ref&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; | ''&lt;small&gt;Comóradh 50 bliain NI Railways&lt;/small&gt;''
|-
| 2018 - 2019
|15.8 milliún &lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;Rail Express 284 January 2020 p 96 published 20 December 2019&lt;/ref&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; | ''&lt;small&gt;Cuirtear tús le [[paindéim COVID-19]], rud a thugann tréimhsí fada srianta taistil leis&lt;/small&gt;''
|-
| 2019 - 2020
|15.1 milliún &lt;ref name=&quot;:6&quot;&gt;{{Cite web-en|url=https://datavis.nisra.gov.uk/infrastructure/public-transport-statistics-northern-ireland-2122.html#Figure_1_Public_Transport_Passenger_Journeys:_2019-20_to_2021-22|title=Public Transport Statistics Northern Ireland 2021-22|work=datavis.nisra.gov.uk|access-date=2023-10-16}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2020 - 2021
|3.3 milliún &lt;ref name=&quot;:6&quot; /&gt;
|-
| 2021 - 2022
|8.7 milliún &lt;ref name=&quot;:6&quot; /&gt;
|-
! colspan=&quot;2&quot; | ''&lt;small&gt;Deireadh le srianta taistil COVID-19&lt;/small&gt;''
|-
| 2022 - 2023
|11.5 milliún &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.whatdotheyknow.com/request/972545/response/2312885/attach/html/4/FOI1317%20NIR%20Footfall%202223.xlsx.html|title=FOI1317 NIR Footfall 2223.xlsx|date=17 April 2023|work=www.whatdotheyknow.com|access-date=2023-10-16}}&lt;/ref&gt;
|}

== Stoc rollta ==

=== Cabhlach reatha ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |Aicme
! rowspan=&quot;2&quot; | Íomha
! rowspan=&quot;2&quot; | Cineál
! colspan=&quot;2&quot; | Luas barr
! rowspan=&quot;2&quot; | Uimhir Seachadta
! rowspan=&quot;2&quot; | Bealaí a oibríodh
! rowspan=&quot;2&quot; | Tógtha
|- style=&quot;background:#f9f9f9;&quot;
!&amp;nbsp;mph&amp;nbsp;
!&amp;nbsp;km/h&amp;nbsp;
|-
! colspan=&quot;8&quot; |Cabhlach paisinéirí
|-
| Rang 3000
|[[Íomhá:Seahill_(1)_(cropped).jpg|100x100px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |Ilaonad díosail
| rowspan=&quot;2&quot; | 90
| rowspan=&quot;2&quot; | 145
| 23
| rowspan=&quot;2&quot; | [[Béal Feirste]] – [[Doire]]&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;[[Stáisiún an Láir Béal Feirste|Béal Feirste]] – [[Iúr Cinn Trá]]&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;[[Stáisiún an Láir Béal Feirste|Béal Feirste]] – [[Beannchar, Contae an Dúin|Beannchar]]&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;[[Stáisiún an Láir Béal Feirste|Béal Feirste]] – [[Latharna]]&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;[[Cúil Raithin]] – [[Port Rois]]
| 2003–2005
|-
| Rang 4000
|[[Íomhá:Coleraine_railway_station_3.jpg|100x100px]]
| 20
| 2010 – 2012
|-
! colspan=&quot;8&quot; | Cabhlach bonneagair
|-
| Aicme 111
|[[Íomhá:Ballast_Train,_Antrim.JPG|100x100px]]&lt;
| Innill díosail
| 90
| 145
| 3
| Dualgais bhonneagair
| 1980-1984
|-
| Aicme IE 201
|[[Íomhá:209,_Moira.JPG|100x100px]]
| Innill díosail
| 102
| 164
| 2
| Dualgais bhonneagair, seirbhísí paisinéirí Trasteorann
| 1994 – 1995
|-
| MPV
|[[Íomhá:NIR_MPV,_Adelaide.jpg|frameless|100x100px]]
| Ilaonad díosail
| 62
| 100
| 1
| Dualgais Sandite
| 2016
|}
[[Íomhá:NIR_3000-4000.jpg|alt=2 NI Railways trains at a platform with an overhead gantry|mion| Iarnróid TÉ Aicme 4000 (ar chlé) agus Aicme 3000 (ar dheis); taobh le taobh ag Stáisiún Mhór Shráid Victoria, Béal Feirste, Deireadh Fómhair 2022.]]
[[Íomhá:NIR_C4k_no._4017_at_Portadown.jpg|alt=Extended train 4017 being checked by engineers at Portadown station whilst on test.|mion| Traein sínte 4017 ag Port an Dúnáin.]]

=== Cabhlach anuas ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|'''&amp;nbsp;Aicme&amp;nbsp;'''
|'''&amp;nbsp;Íomha&amp;nbsp;'''
|'''&amp;nbsp;Cineál&amp;nbsp;'''
|'''&amp;nbsp;Tógtha&amp;nbsp;'''
|'''&amp;nbsp;Tarraingthe siar&amp;nbsp;'''
|'''&amp;nbsp;Nótaí&amp;nbsp;'''
|-
|Aicme Z
|[[Íomhá:Lough_Erne,_Whitehead.JPG|frameless|98x98px]]
| rowspan=&quot;2&quot; |Innill ghaile
|1949
| 1969
| Sean-aicme SLNCR Loch.
|-
| Rang WT
|[[Íomhá:NCC_WT_Class_loco_no_4.JPG|frameless|98x98px]]
| 1946-1950
| 1969-1971
| Innill umar 2-6-4 leasainm &quot;Jeeps&quot; mar gheall ar a gcumas tráchta ginearálta.
Úsáidtear é le haghaidh traenacha millte ó [[Machaire Morna|Mhachaire Mhúrn]] go cladach [[Loch Lao|Loch Bhéal Feirste]] chomh maith le sealaíocht, paisinéirí agus lasta.

D’fhéadfaí a mhaíomh gurb iad na hinnill ghaile deiridh atá i bhfeidhm ar an bpríomhlíne in Éirinn agus sna Breataine Móire.
|-
| AEC
|[[Íomhá:Lambeg_station_(1971)_-_geograph.org.uk_-_991887.jpg|frameless|100x100px]]
| rowspan=&quot;6&quot; |Ilaonad díosail
|1948-1950
| 1972
| 10 Ar oidhreacht ón UTA.
|-
| ACH
|[[Íomhá:BUT_railcar,_Lisburn_-_geograph.org.uk_-_1442604.jpg|frameless|100x100px]]
| 1948-1950
| 1975 – 1980
| Tiontaíodh naoi bhfeithicil go stoc tarraingthe thar na 1970idí, mhair siad seo go dtí 1980.
|-
| MED
|[[Íomhá:Delayed_train,_Lisburn_-_geograph.org.uk_-_1087236.jpg|100x100px]]
| 1952-1954
|1873-1980
| Tá sé beartaithe do sheirbhísí áitiúla timpeall [[Béal Feirste|Bhéal Feirste]] .
|-
| MPD
|[[Íomhá:Railcar_at_Crumlin_-_geograph.org.uk_-_1087272.jpg|100x100px]]
| 1957-1962
| 1981 – 1984
| Beartaithe le haghaidh iar-bhealaí NCC agus Fiontar.
|-
| 70 Aicme
|[[Íomhá:Permanent_way_train,_Larne_-_geograph.org.uk_-_1088463.jpg|100x100px]]
| 1966-1968
| 1985 – 1986
| DEMU paisinéirí. Innill arna n-aisghabháil le húsáid in aonaid Rang 450. Tá meánmheánach amháin caomhnaithe ag Iarnród Dhún Pádraig agus Contae an Dúin. Caomhnaíodh leantóir tiomána amháin freisin, ach scriosadh é.
|-
| 80 Aicme
|[[Íomhá:Sandite_At_Helen's_Bay.JPG|100x100px]]
| 1974-1979
| 2011 – 2017
| Paisinéir DEMU leasainm affectionate 'Thumpers'.
Oibrítear ar gach bealach. Úsáidtear freisin le haghaidh Sandite go dtí 2017.
|-
| 101 Aicme
|[[Íomhá:101_NIR_enterprise_service_-_dublin_-_15-09-1980.jpg|100x100px]]
| rowspan=&quot;2&quot; | Innill díosail
| 1970
| 2002
| Tá sé beartaithe le haghaidh seirbhísí Fiontraíochta a tharchuirtear loco.
|-
| 104 Aicme
|[[Íomhá:Ballast_train,_Whitehead_-_geograph.org.uk_-_1630002.jpg|100x100px]]
| 1956-1957
| 1997
| Ar dtús bhí sé á oibriú faoi [[Córas Iompair Éireann|CIÉ]] ; aistríodh seisear chuig NIR i 1986.
|-
| Aicme 450
|[[Íomhá:A_Passing_train_-_geograph.org.uk_-_395636.jpg|100x100px]]
| Ilaonad díosail
| 1985 – 1987
| 2011 – 2012
| Thug díograiseoirí leasainm paisinéir DEMU ar an Castle Class.
Gluaisteáin cumhachta ainmnithe i ndiaidh caisleáin Thuaisceart Éireann.

Dearadh é ar dtús do thrácht comaitéireachta nó brainse ach d’fhéadfaí é a fháil thar an líonra iomlán.

Tá sampla amháin caomhnaithe ar [[Iarnród Dhún Pádraig agus Chontae an Dúin|Iarnród Dhún Pádraig agus Contae an Dúin]] .
|-
| RB3
|[[Íomhá:Railbus,_Portrush.jpg|100x100px]]
| Ráilcharr díosail
| 1980
| 1990
| Fréamhshamhail a tógadh d' Iarnród na Breataine ; aistrithe go NIR i 1983. Caomhnaithe ag Iarnród Dhún Pádraig agus Contae an Dúin.
|-
| Aicme 1
|[[Íomhá:Broken-down_train_at_Ballyrobert_-_geograph.org.uk_-_1021197.jpg|100x100px]]
| Innill díosail
| 1969
| 1989
| Shunters. Ó tarraingíodh siar é, athchóiríodh dhá cheann le haghaidh oibre i [[Srí Lanca]] ; tá ceann amháin i stór sa [[An Bhreatain Bheag|Bhreatain Bheag]] .
|}

== Bealaí ==
[[Íomhá:Northern_Ireland_rail_network_sb.svg|mion|350x350px| Líonra NIR]]
Coinníonn NIR na línte seo a leanas:

* Baile Átha Cliath-Béal Feirste, an turas ó Bhéal Feirste go Baile Átha Cliath. Reáchtáiltear na seirbhísí go léir faoin ainm Enterprise agus tá siad bunaithe as Plás Lanain Bhéal Feirste. Iarnród Éireann a bhí á reáchtáil.
* Béal Feirste - Port an Dúnáin Is í Beannchar an áit a bhfuil formhór na seirbhísí bunaithe. Is é Port an Dúnáin an teirminéal is minicí a úsáidtear. Críochnaíonn seirbhísí áirithe ag Lios na gCearrbhach agus san Iúr le linn buaicuaireanta. Tá seirbhísí ar fáil go Béal Feirste agus uaidh le linn buaicuaireanta.
* Beannchar – Béal Feirste Ritheann formhór na seirbhísí as Port an Dúnáin. Feidhmítear seirbhísí ó Lios na gCearrbhach, Béal Feirste agus an tIúr le linn buaicuaireanta.
* Béal Feirste-Larne Críochnaíonn an líne seo ag Cuan Latharna agus tá sí cois cósta den chuid is mó.
* Béal Feirste – Doire an cosán is faide ó thaobh fad agus fad de. Is minic a thugtar an Maiden City Flyer ar an líne a nascann an dá chathair is mó i dTuaisceart Éireann.
* Cúil Raithin-Port Rois Roghnaíonn formhór na saoire a thaistealaíonn ó Bhéal Feirste an bealach seo. Níl ach ceithre stad ar an líne seo.

Is iad Plás Lanáin Bhéal Feirste (ó Lios na gCearrbhach go Béal Feirste agus an chuid eile den ghréasán), Port an Dúnáin (an teorainn le Lios na gCearrbhach), agus Cúil Raithin (Cúil Raithin go Port Rois) na trí shuíomh óna ndéantar bainistíocht ar chomharthaíocht.

=== Seirbhísí ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! colspan=&quot;4&quot; |Iarnróid Thuaisceart Éireann
|-
! Bealach
! {{Abr|tph|trains per hour}}
! Ag glaoch ar
|-
| An tIúr agus Port an Dúnáin – Beannchar
| 2
|[[An Lorgain]], [[Maigh Rath]], [[Lios na gCearrbhach]], Hilden, ''Lann Bheag'', Doireaghy, [[Dún Muirígh|Dún Muirí,]] ''Fionnachadh'', Baile Mhoireil, Adelaide, [[Béal Feirste|Béal Feirste Sráid Mhór Victoria]] (traein ar ais), Ospidéal na Cathrach, Lus, Plás Lanain Bhéal Feirste, Ceathrú an Titanic, Sydenham, Coill Naofa, Marino, Cultra, Seahill , Cuan Helen, Carnalea, Beannchar Thiar

* {{Abr|4tpd|4 trains per day}} sínte ó/chuig Iúr Cinn Trá, ag glaoch ar , ansin mar atá thuas chuig/ó Beannchar
|-
| Béal Feirste Sráid Victoria Mhór – Whitehead (agus Larne Harbour )
| 2
|Ospidéal na Cathrach, Luibheolaíocht, Plás Lanáin Bhéal Feirste, Geata Eabhrac, an Mhainistir Bhán, Baile Shiurdáin, Oileán na nOileán, Trooperslane, Baile an Chlochair, Carraig Fhearghasa, Contae an Dúin

* Síneadh {{Abr|1tph|1 train per hour}} go/ó Chuan Latharna, ag glaoch ar
|-
| Béal Feirste Sráid Victoria Mhór – Doire
| 1
|Ospidéal na Cathrach, Luibheolaíocht, Plás Lanáin Bhéal Feirste, Geata Eabhrac, An Mhainistir Bhán (teoranta), Maighsle Thiar, Aontroim, Baile Meánach, Cullybackey, Baile Monaidh, Cúil Raithin, Caisleán na Carraige, Béal an Átha
|-
| Cúil Raithin – Portrush
| 1
|Ollscoil, Dhu Varren
|-
! colspan=&quot;4&quot; | Fiontar
|-
! Bealach
! {{Abr|tph|trains per hour}}
! Ag glaoch ar
|-
| Plás Lanain Bhéal Feirste – Baile Átha Cliath Connolly
|
|[[Port an Dúnáin]], [[An tIúr]], [[Dún Dealgan]], [[Droichead Átha]]
* 1 Glaonn Traein ar an Domhnach ó Bhéal Feirste ag [[Lios na gCearrbhach]] agus [[an Lorgain]] freisin
* Seirbhísí a oibríodh i gcomhpháirt le h[[Iarnród Éireann]]
|}

== Féach freisin ==

* [[Stair iarnróid na hÉireann|Stair an iompair iarnróid in Éirinn]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

*
* láithreán gréasáin oifigiúil</text>
      <sha1>7i9a0c9winnmrztt34rgqpmsl3e86ak</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Coinbhinsiúin um Chinedhíothú</title>
    <ns>0</ns>
    <id>111110</id>
    <revision>
      <id>1210091</id>
      <parentid>1207815</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:41:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2033" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Doiciméad}}
[[Íomhá:Genocide Convention.pdf|mion|Coinbhinsiúin um Chinedhíothú de chuid na [[Na Náisiúin Aontaithe|Náisiún Aontaithe]], 1948]]
De réir an '''Choinbhinsiúin um Chinedhíothú''' de chuid na [[Na Náisiúin Aontaithe|Náisiún Aontaithe]], a ritheadh i 1948, is é is [[cinedhíothú]] ann gníomhartha a dhéantar le rún cine, grúpa náisiúnta, grúpa eitneach nó grúpa creidimh faoi leith a scriosadh nó a dhísciú.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Tús sa Háig le cás na hAfraice Theas in aghaidh Iosrael|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0111/1425966-tus-sa-haig-le-cas-na-hafraice-theas-in-aghaidh-iosrael/|date=2024-01-11|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Rialtas le hidirghabháil a dhéanamh sa chás in aghaidh Iosrael|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0327/1440272-rialtas-le-hidirghabhail-a-dheanamh-sa-chas-in-aghaidh-iosrael/|date=2024-03-27|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;

Cumadh an Coinbhinsiún um Chinedhíothú de dheasca na n-ionsaithe uafásacha,  An t[[Uileloscadh]], a rinneadh ar Ghiúdaigh agus ar ghrúpaí eile le linn an [[Dara Cogadh Domhanda|Dara Cogadh Domhanda.]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/gb/podcast/27-ean%C3%A1ir-2024-t%C3%ADr-eoghain/id1525428808?i=1000643195605|teideal=‎Nuacht Mhall (Tír Eoghain)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=27 Eanáir 2024|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2024-01-28}}&lt;/ref&gt;

== Féach freisin     ==

* [[Cinedhíothú]]
* [[Cúirt Bhreithiúnais Idirnáisiúnta]] 
* [[Cinedhíothú na nAirméanach]] ;  An t[[Uileloscadh]] ;  [[Cinedhíothú na gCambódach]] ;  [[Cinedhíothú na Ruandach]] ;  [[Sléacht Srebrenica]] &amp; [[An Binse Coiriúil Idirnáisiúnta don iar-Iúgslaiv]] ; [[An Afraic Theas v. Iosrael (Coinbhinsiún um Chinedhíothú)|Cinedhíothú na bPalaistíneach]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{síol}}
[[Catagóir:Cinedhíothú]]
[[Catagóir:Conarthaí]]
[[Catagóir:Náisiúin Aontaithe]]</text>
      <sha1>hwnth0n8ba607cz7d94wfmwt4xinazr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aonghas Caimbeul (Am Puilean)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>111210</id>
    <revision>
      <id>1210088</id>
      <parentid>1204027</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:39:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1100" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba fhile Gaelach é '''Aonghas Caimbeul''' ( [[9 Deireadh Fómhair]] [[1903]] - [[28 Eanáir]] [[1982]] ), nó ''''Am Puilean'''&lt;nowiki/&gt;' mar ab fhearr leis féin. Rugadh é i gceantar Nis, [[Leòdhas]] . Bhí mac eile sa chlann leis an ainm céanna, Aonghas, ach ba é a leasainm ná “ “&lt;a href=&quot;https://gd.wikipedia.org/wiki/Am_Bocsair&quot; rel=&quot;mw:ExtLink&quot; title=&quot;Am Bocsair&quot; class=&quot;mw-redirect cx-link&quot; data-linkid=&quot;47&quot;&gt;Am Bocsair&lt;/a&gt;” ”.

Le linn [[Dara Cogadh Domhanda|an Dara Cogadh Domhanda]], bhí sé ina phríosúnach sa [[An Pholainn|Pholainn]] .

== Leabharliosta ==

* ''Moll is Cruithneachd'' (1972), cnuasach filíochta
* ''Touching Many Reds'' (1973), dírbheathaisnéis

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.bbc.co.uk/alba/oran/people/aonghas_caimbeul_am_puilean/ Bliain na nAmhrán BBC Scotland: Angus Campbell (Am Pulean)]
* [http://www.hebrideanconnections.com/people/106381 Hebridean Connections: Aonghas Caimbeul]
[[Catagóir:Filí Gaelacha]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí Gaelacha]]
[[Catagóir:Boird Ghaelacha]]
[[Catagóir:Daoine Albánacha]]</text>
      <sha1>apbc54wmqjwl3yor8kcz8lk0bdsrvk7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210089</id>
      <parentid>1210088</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:40:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="948" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba fhile Gaelach é '''Aonghas Caimbeul''' ([[9 Deireadh Fómhair]] [[1903]] – [[28 Eanáir]] [[1982]]), nó '''''Am Puilean''''' mar ab fhearr leis féin. Rugadh é i gceantar Nis, [[Leòdhas]]. Bhí mac eile sa chlann leis an ainm céanna, Aonghas, ach ba é a leasainm ná “Am Bocsair”.

Le linn [[Dara Cogadh Domhanda|an Dara Cogadh Domhanda]], bhí sé ina phríosúnach sa [[An Pholainn|Pholainn]].

== Leabharliosta ==

* ''Moll is Cruithneachd'' (1972), cnuasach filíochta
* ''Touching Many Reds'' (1973), dírbheathaisnéis

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.bbc.co.uk/alba/oran/people/aonghas_caimbeul_am_puilean/ Bliain na nAmhrán BBC Scotland: Angus Campbell (Am Pulean)]
* [http://www.hebrideanconnections.com/people/106381 Hebridean Connections: Aonghas Caimbeul]

[[Catagóir:Filí Gaelacha]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí Gaelacha]]
[[Catagóir:Boird Ghaelacha]]
[[Catagóir:Daoine Albánacha]]</text>
      <sha1>2x5ngkrzob8vvn55krgd8ngumltpy8z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210090</id>
      <parentid>1210089</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:40:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Naisc sheachtracha */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="947" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba fhile Gaelach é '''Aonghas Caimbeul''' ([[9 Deireadh Fómhair]] [[1903]] – [[28 Eanáir]] [[1982]]), nó '''''Am Puilean''''' mar ab fhearr leis féin. Rugadh é i gceantar Nis, [[Leòdhas]]. Bhí mac eile sa chlann leis an ainm céanna, Aonghas, ach ba é a leasainm ná “Am Bocsair”.

Le linn [[Dara Cogadh Domhanda|an Dara Cogadh Domhanda]], bhí sé ina phríosúnach sa [[An Pholainn|Pholainn]].

== Leabharliosta ==

* ''Moll is Cruithneachd'' (1972), cnuasach filíochta
* ''Touching Many Reds'' (1973), dírbheathaisnéis

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.bbc.co.uk/alba/oran/people/aonghas_caimbeul_am_puilean/ Bliain na nAmhrán BBC Scotland: Angus Campbell (Am Pulean)]
* [http://www.hebrideanconnections.com/people/106381 Hebridean Connections: Aonghas Caimbeul]

[[Catagóir:Filí Gaelacha]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí Gaelacha]]
[[Catagóir:Boird Ghaelacha]]
[[Catagóir:Daoine Albanacha]]</text>
      <sha1>bok7roowfuvwn5thna6i4bgfhta116m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pataigineas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>111266</id>
    <revision>
      <id>1210087</id>
      <parentid>1196205</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:38:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>FGB</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="936" xml:space="preserve">Sa [[Paiteolaíocht|phaiteolaíocht]], is éard is '''pataigineas'''&lt;ref name='FGB'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.teanglann.ie/ga/fgb/pataigineas|title=Foclóir Gaeilge-Béarla (Ó Dónaill): pataigineas|editor=[[Niall Ó Dónaill]], eag.|year=1977|publisher=[[An Gúm]]|location=[[Baile Átha Cliath]]|isbn=978-1857910384|access-date=2024-04-08|language=ga|work=Teanglann.ie}}&lt;/ref&gt; ann ná an próiseas trína bhforbraíonn [[galar]]. Cuimsíonn sé fachtóirí a chabhraíonn le tosú an ghalair, chomh maith le fachtóirí a bhaineann lena dhul chun cinn agus lena chothabháil.&lt;ref name=&quot;Gellman2013&quot;&gt;{{Cite book-en|title=Encyclopedia of Behavioral Medicine|date=2013|publisher=Springer|location=New York|isbn=978-1-4419-1380-7}}&lt;/ref&gt; Tagann an focal ón t[[Sean-Ghréigis]]  πάθος (''pathos'') “fulaingt, galar”, agus γένεσις (''genesis'') “cruthú”.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Paiteolaíocht]]</text>
      <sha1>jk2dyucdawaygimm0m7ea9baq7c1ie0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé:Agaricus bisporus</title>
    <ns>1</ns>
    <id>111522</id>
    <revision>
      <id>1210172</id>
      <parentid>1209175</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T11:48:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ListeriaBot</username>
        <id>25319</id>
      </contributor>
      <comment>Wikidata list updated [V2]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2367" xml:space="preserve">== glanadh-mar|profléitheoireacht de dhíth ==

Tá súil agam go bhfuil mo bhotúin ceartaithe agam![[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]] ([[Plé úsáideora:Ériugena|plé]]) 14:14, 3 Feabhra 2024 (UTC)

:GRMA. [[Úsáideoir:Kevin Scannell|kscanne]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 14:18, 3 Feabhra 2024 (UTC)

==https://cy.wikipedia.org/wiki/Madarch_meithrin==

Is trua nach bhfuil mé in ann leas a bhaint as an 'Wikidata list' seo a leanas;
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P105 wd:Q7432. ?item wdt:P171 ?sub0 . ?sub0 (wdt:P171)* wd:Q913614 }
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:rhywogaeth,P225,P18:delwedd
|row_template=Zutabe formatoa/Familiak
|thumb=80
|links=
}}
{| class='wikitable sortable'
! rhywogaeth
! ainm an tacsóin
! delwedd
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10496863|Floccularia albolanaripes]]''
| p225 = Floccularia albolanaripes
| p18 = [[Íomhá:Floccularia albolanaripes 65197.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10496865|Floccularia fusca]]''
| p225 = Floccularia fusca
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q9260869|Floccularia luteovirens]]''
| p225 = Floccularia luteovirens
| p18 = [[Íomhá:2013-10-20 Floccularia luteovirens (Alb. &amp; Schwein.) Pouzar 411604.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10496867|Floccularia pitkinensis]]''
| p225 = Floccularia pitkinensis
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10496868|Floccularia subcaligata]]''
| p225 = Floccularia subcaligata
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10508003|Melanophyllum haematospermum]]''
| p225 = Melanophyllum haematospermum
| p18 = [[Íomhá:Melanophyllum echinatum 2.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10588714|Montagnea arenaria]]''
| p225 = Montagnea arenaria
| p18 = [[Íomhá:Montagnea arenaria 305111.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10588713|Montagnea argentina]]''
| p225 = Montagnea argentina
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10588715|Montagnea candollei]]''
| p225 = Montagnea candollei
}}
|-
{{Zutabe formatoa/Familiak
| label = ''[[:d:Q10588716|Montagnea radiosa]]''
| p225 = Montagnea radiosa
}}
|}
{{Wikidata list end}} [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]] ([[Plé úsáideora:Ériugena|plé]]) 14:30, 3 Feabhra 2024 (UTC)</text>
      <sha1>sbh8n9m8pd76vh7zaz0d1629hvz9i11</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An tOspidéal Náisiúnta Leanaí, Éire</title>
    <ns>0</ns>
    <id>111672</id>
    <revision>
      <id>1210086</id>
      <parentid>1199370</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:09:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2715" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}}
[[Íomhá:St. James's Hospital Dublin Luas station sign (2019).jpg|mion|Beidh an t-Ospidéal Náisiúnta Leanaí suite in aice le [[Ospidéal San Séamas]].]]
Tá ospidéal nua leanaí á thógáil i mBaile Átha Cliath.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.newchildrenshospital.ie/|teideal=Irelands New Children's Hospital|údar=newchildrenshospital.ie|dátarochtana=2024-02-13}}&lt;/ref&gt; Beidh an t'''Ospidéal Náisiúnta Leanaí''' suite in aice le [[Ospidéal San Séamas]]. Osclófar é i mí Aibreáin 2025 ar a luaithe.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Ospidéal Náisiúnta Leanaí: costas ardaithe €500 milliún|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0213/1432075-ospideal-naisiunta-leanai-costas-ardaithe-500-milliun/|date=2024-02-13|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;

=== Conspóidí ===
Tá conspóid ag baint le tógáil an ospidéil beagnach ón tús. Bhí sé ina achrann le blianta fada faoi shuíomh an ospidéil seo, an dearadh a bheidh air agus a fheiliúnaí agus a bheidh sé.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/nil-sa-run-mimhuinine-san-aire-slainte-ach-cuid-de-gheamaireacht-na-dala/|teideal=Níl sa rún mímhuiníne san Aire Sláinte inniu ach cuid de gheamaireacht na Dála|údar=Máirín Ní Ghadhra|dáta=20 Feabhra 2019|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-02-13}}&lt;/ref&gt;

I dtuarascáil a chuir iniúchóirí PwC i dtoll a chéile in 2019, dúradh go raibh lochtanna móra ar phleanáil agus ar bhuiséadú an togra. Cáineadh bord an ospidéil sa tuarascáil agus dúradh nár choinnigh na baill súil ar chostais éagsúla mar ba chóir.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Meastar anois gur thart ar €2.25 billiún costas an ospidéil nua. Ach nuair a fógraíodh an togra ar an gcéad dul síos in 2021, dúradh gur €450 milliún a chosnódh sé. Bhí an costas ag méadú go tráthrialta idir 2021-2024. Bhí an milleán faoi sin curtha ar [[Boilsciú|ráta an bhoilscithe]], ar an b[[Paindéim COVID-19|paindéim Covid-19]] agus ar éilimh gan choinne ón tógálaí BAM.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

==== Páirceáil ====
Beagnach míle spás páirceála a chuirfear ar fáil san ospidéal, 575 acu le haghaidh cuairteoirí. Ach tá sé i gceist €10 sa ló ar a mhéad a ghearradh ar dhaoine as páirceáil san Ospidéal Náisiúnta Leanaí. Ábhar conspóide le blianta fada is ea na táillí arda páirceála a ghearrtar ar othair agus ar chuairteoirí in ospidéil ar fud na tíre.

== Féach freisin     ==

* [[Ospidéal San Séamas]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Ospidéil i gContae Bhaile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Ospidéil Feidhmiúcháin na Seirbhíse Sláinte]]
[[Catagóir:Scannail Pholaitiúla in Éirinn]]</text>
      <sha1>53iut71kbw4ljch4lmytj819i0rvqdy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210104</id>
      <parentid>1210086</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T17:06:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Eomurchadha an leathanach [[Ospidéal Náisiúnta Leanaí]] go [[An tOspidéal Náisiúnta Leanaí, Éire]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2715" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}}
[[Íomhá:St. James's Hospital Dublin Luas station sign (2019).jpg|mion|Beidh an t-Ospidéal Náisiúnta Leanaí suite in aice le [[Ospidéal San Séamas]].]]
Tá ospidéal nua leanaí á thógáil i mBaile Átha Cliath.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.newchildrenshospital.ie/|teideal=Irelands New Children's Hospital|údar=newchildrenshospital.ie|dátarochtana=2024-02-13}}&lt;/ref&gt; Beidh an t'''Ospidéal Náisiúnta Leanaí''' suite in aice le [[Ospidéal San Séamas]]. Osclófar é i mí Aibreáin 2025 ar a luaithe.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Ospidéal Náisiúnta Leanaí: costas ardaithe €500 milliún|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0213/1432075-ospideal-naisiunta-leanai-costas-ardaithe-500-milliun/|date=2024-02-13|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;

=== Conspóidí ===
Tá conspóid ag baint le tógáil an ospidéil beagnach ón tús. Bhí sé ina achrann le blianta fada faoi shuíomh an ospidéil seo, an dearadh a bheidh air agus a fheiliúnaí agus a bheidh sé.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/nil-sa-run-mimhuinine-san-aire-slainte-ach-cuid-de-gheamaireacht-na-dala/|teideal=Níl sa rún mímhuiníne san Aire Sláinte inniu ach cuid de gheamaireacht na Dála|údar=Máirín Ní Ghadhra|dáta=20 Feabhra 2019|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-02-13}}&lt;/ref&gt;

I dtuarascáil a chuir iniúchóirí PwC i dtoll a chéile in 2019, dúradh go raibh lochtanna móra ar phleanáil agus ar bhuiséadú an togra. Cáineadh bord an ospidéil sa tuarascáil agus dúradh nár choinnigh na baill súil ar chostais éagsúla mar ba chóir.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Meastar anois gur thart ar €2.25 billiún costas an ospidéil nua. Ach nuair a fógraíodh an togra ar an gcéad dul síos in 2021, dúradh gur €450 milliún a chosnódh sé. Bhí an costas ag méadú go tráthrialta idir 2021-2024. Bhí an milleán faoi sin curtha ar [[Boilsciú|ráta an bhoilscithe]], ar an b[[Paindéim COVID-19|paindéim Covid-19]] agus ar éilimh gan choinne ón tógálaí BAM.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

==== Páirceáil ====
Beagnach míle spás páirceála a chuirfear ar fáil san ospidéal, 575 acu le haghaidh cuairteoirí. Ach tá sé i gceist €10 sa ló ar a mhéad a ghearradh ar dhaoine as páirceáil san Ospidéal Náisiúnta Leanaí. Ábhar conspóide le blianta fada is ea na táillí arda páirceála a ghearrtar ar othair agus ar chuairteoirí in ospidéil ar fud na tíre.

== Féach freisin     ==

* [[Ospidéal San Séamas]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Ospidéil i gContae Bhaile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Ospidéil Feidhmiúcháin na Seirbhíse Sláinte]]
[[Catagóir:Scannail Pholaitiúla in Éirinn]]</text>
      <sha1>53iut71kbw4ljch4lmytj819i0rvqdy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Rialachán Ginearálta maidir le Cosaint Sonraí</title>
    <ns>0</ns>
    <id>111679</id>
    <revision>
      <id>1210085</id>
      <parentid>1199463</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:09:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="742" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Doiciméad|nom_original=An Rialachán Ginearálta maidir le Cosaint Sonraí}}
Is rialachán de chuid an Aontais Eorpaigh é an '''Rialachán Ginearálta maidir le Cosaint Sonraí''', nó ''GDPR'' as Béarla, giorrúchán do ''General Data Protection Regulation''. Leagann an rialachán síos rialacha [[cosaint sonraí|chosaint sonraí]] maidir le próiseáil sonraí pearsanta dhaoine nádúrtha, chomh maith le rialacha maidir le saorghluaiseacht sonraí den sórt sin.

==Naisc sheachtracha==
Láithreán oifigiúíl an Aontais Eorpaigh faoin Rialachán Ginearálta maidir le Cosaint Sonraí https://gdprinfo.eu/ga/gdpr Dáta rochtana 14 Feabhra 2024

{{DEFAULTSORT:Rialachán Ginearálta maidir le Cosaint Sonraí, An}}</text>
      <sha1>i48nyf5gtt57benqfd9qhdqj7e6rd6d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hibernia (pearsantú)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>111717</id>
    <revision>
      <id>1210084</id>
      <parentid>1200508</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:06:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="787" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Carachtar}}
Pearsantú náisiúnta ar [[Éire|Éirinn]] a bhí le feiceáil i go leor cartún agus saothar ealaíne, go háirithe sa naoú haois déag, is ea '''''Hibernia'''''.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.irishtimes.com/news/ireland/irish-news/1916-coins-to-feature-hibernia-statue-and-proclamation-terms-1.2347144|work=Irish Times|teideal=1916 coins to feature Hibernia statue and proclamation terms}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book-en|title=Recreating science in nineteenth-century Britain|author=Amanda Mordavsky Caleb|url=https://books.google.com/books?id=HIo-AQAAIAAJ&amp;q=hibernia+personification|date=2007|publisher=Cambridge Scholars|isbn=9781847182203}}&lt;/ref&gt;

== Féach freisin ==
* [[Hibernia]] — ainm Laidine ar oileán na hÉireann

==Tagairtí==
{{Reflist}}</text>
      <sha1>ezs0kfv3yi6v1268m5f7u0x9a21iw8c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Túr Gloine</title>
    <ns>0</ns>
    <id>111958</id>
    <revision>
      <id>1210083</id>
      <parentid>1201626</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:04:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4128" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
[[Íomhá:Dublin_St._Patrick's_Cathedral_North_Transept_Window_King_Cormac_of_Cashel_Detail_Irish_Royal_Regiment_2012_09_26.jpg|mion|Fuinneog le Sarah Purser agus Alfred E. Child in [[Ardeaglais Naomh Pádraig, Baile Átha Cliath|Ardeaglais Naomh Pádraig]] i m[[Baile Átha Cliath]]]]
Stiúideo ealaíne, ceardlann agus comharchumann ba ea '''An Túr Gloine''', iarracht idéalach ar thraidisiúin ársa na gloine daite a athbheochan in Éirinn.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.beo.ie/alt-oide-an-chiubachais-oidhreacht-andre-lhote.aspx|teideal=Oide an Chiúbachais: Oidhreacht André Lhote|údar=Mícheál Ó hAodha|dáta=EAGRÁN 159 · IÚIL 2014|language=ga-IE|work=Beo!|dátarochtana=2024-03-03}}&lt;/ref&gt;  Bhunaigh an t-ealaíontóir [[Sarah Purser]] é ar Shráid Pheambróg i mBaile Átha Cliath sa bhliain 1903, a raibh d’aidhm aici glúin mac léinn nua-oilte a thabhairt le chéile ar bhonn comharchumannach chun réimse ealaíne na gloine daite a chur chun cinn.. Mhair an tionscnamh go dtí 1944. 

=== Athmhúscailt ===
Ag tús an chéid seo caite bhí ealaíontóirí agus scríbhneoirí ag iarraidh bonn láidir nua a chur faoi chúrsaí ealaíne agus deartha in Éirinn. Bhí tionchar mór ag an ngluaiseacht ‘Ealaín agus Ceardaíocht’ sa mBreatain orthu. Ach sa tír seo chuireadar rompu ealaín agus ceardaíocht le blas láidir Éireannach a chur chun cinn.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ce-ata-a-chaitheamh-agat-ta-me-ag-caitheamh-harry-clarke/|teideal=Cé atá á chaitheamh agat? Tá mé ag caitheamh Harry Clarke…|údar=Mairéad Ní Nuadháin|dáta=24 Márta 2023|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-03-03}}&lt;/ref&gt;

=== An Stiúideo ===
Chonaic Purser an gá le hathmhúscailt a dhéanamh ar an ealaín agus ar an gceardaíocht dhúchasach, ar nós go leor eile a bhain leis an nglúin agus leis an aicme sin le linn na h[[Athbheochan na Gaeilge|Athbheochana Cultúrtha]] ag casadh an [[20ú haois]]. Thug Purser cúnamh agus airgead le tús a chur leis an gceardlann as a dtiocfadh ábhar gloine dhaite atá anois le feiceáil in áiteacha éagsúla ar fud na hÉireann.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ealaiontoir-ceannrodaioch-a-raibh-ceangal-aici-leis-an-spideal/|teideal=Ealaíontóir ceannródaíoch a raibh ceangal aici leis An Spidéal|údar=Mairéad Ní Nuadháin|dáta=1 Márta 2024|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-03-03}}&lt;/ref&gt;

Cé go mba ealaíontóir Purser í féin, níor oibrigh sí go díreach ar an ngloine go hiondúil. Ach luaitear a hainm go minic mar inspioráid. Thug sí obair agus stádas ar leith d’ealaíontóirí Éireannacha a raibh baint acu leis an Túr ina dhiaidh sin.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ce-ata-a-chaitheamh-agat-ta-me-ag-caitheamh-harry-clarke/|teideal=Cé atá á chaitheamh agat? Tá mé ag caitheamh Harry Clarke…|údar=Mairéad Ní Nuadháin|dáta=24 Márta 2023|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-03-03}}&lt;/ref&gt;   Fuair Purser bás sa mbliain 1943 agus tháinig deireadh leis an Túr Gloine thart ar an am sin.

=== Saothair ===

* D’oibrigh an t-ealaíontóir [[Ethel Rhind]] leis an Túr Gloine agus dhear sí na fuinneoga daite i gCill Éinde sa [[An Spidéal|Spidéal]]. Dar leis an Tiarna Cill Ainnín, rinneadh stáisiúin na Croise i stiúideo Purser agus chosain chaon cheann acu £20 – suim mhaith airgid ag an am.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;
* Ba sa Túr Gloine a dhear Geddes an chéad saothar crábhaidh aici, trí phainéal bheaga dar teideal Saol Cholmán Macduagh, painéil atá inniu i n[[Dánlann Hugh Lane]], Baile Átha Cliath.&lt;ref&gt;Pól Ó Muiri,  &quot;Déanta in Éirinn&quot;, 28 Lúnasa  2013&lt;/ref&gt;
* Bhí [[Harry Clarke]] ar dhuine den dream a d’oibrigh le Purser cé go raibh stiúideo ag a mhuintir féin.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Féach freisin     ==

* [[Sarah Purser]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Gloine dhaite]]
[[Catagóir:Na hEalaíona in Éirinn]]
[[Catagóir:Baile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Gluaiseachtaí ealaíne]]
[[Catagóir:Athbheochan na Gaeilge]]
[[Catagóir:An Túr Gloine]]</text>
      <sha1>59tdxv92kn3pq3yt4gy9gga8xkwuzox</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Olltoghchán na hÉireann, 2002</title>
    <ns>0</ns>
    <id>111986</id>
    <revision>
      <id>1210082</id>
      <parentid>1202366</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:03:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2223" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Imeacht}}
Reáchtáladh '''Olltoghchán na hÉireann, 2002''' ar an [[17 Bealtaine]] [[2002]]. Toghadh 165 as na 166 suíochán sa 29ú Dáil Éireann, gach suíochán seachas suíochán an iar-Chinn Comhairle.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.oireachtas.ie/ga/publications?q=D%C3%A1il+General+Election+Results+and+Transfer+of+Votes&amp;author%5B0%5D=dail-eireann&amp;date=&amp;term=%2Fie%2Foireachtas%2Fhouse%2Fdail%2F33&amp;fromDate=10%2F06%2F2020&amp;toDate=10%2F06%2F2020&amp;topic%5B0%5D=elections&amp;topic%5B1%5D=election-results|teideal=Foilseacháin Thithe an Oireachtais – Tithe an Oireachtais|údar=Tithe an Oireachtais|dáta=2018-02-02|language=ga|work=www.oireachtas.ie|dátarochtana=2024-03-06}}&lt;/ref&gt;

== Torthaí ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
| colspan=&quot;7&quot; |[[Íomhá:Irish general election 2002.svg|lár|360x360px]]
|-
! colspan=&quot;1&quot; rowspan=&quot;2&quot; |Páirtí
! rowspan=&quot;2&quot; |Ceannaire
! colspan=&quot;3&quot; |Vótaí céadrogha
! colspan=&quot;2&quot; |Suíocháin
|-
!Vótaí
!% 1. rogha
!Athrú (%)
!TDanna a toghadh 
!Athrú TDanna
|-
|[[Fianna Fáil]]
|[[Bertie Ó hEachthairn]]
|770,748
|41.5
|
|81
|
|-
|[[Fine Gael]]
|[[Micheál Ó Nuanáin|Mícheál Ó Nuanáin]]
|417,619
|22.5
|
|31
|
|-
|[[Páirtí an Lucht Oibre (Éire)|Páirtí an Lucht Oibre]]
|[[Ruairí Ó Cuinn]]
|200,130
|10.8
|
|21
|
|-
|[[Sinn Féin]]
|[[Gerry Adams]]
|121,020
|6.5
|
|5
|
|-
|[[An Páirtí Daonlathach (Éire)|An Páirtí Daonlathach]]
|[[Máire Ní Áirne]]
|73,628
|4.0
|
|8
|
|-
|[[Comhaontas Glas]]
|[[Trevor Sargent]]
|71,470
|3.9
|
|6
|
|-
|[[Páirtí Sóisialach (Éire)|Páirtí Sóisialach]]
|[[Joe Higgins]]
|14,896
|0.8
|
|1
|
|-
|[[Comhar Críostaí]]
|
|4,741
|0.3
|
|0
|
|-
|[[Páirtí na nOibrithe]]
|Seán Garland
|4,012
|0.2
|
|0
|
|-
|Páirtí Sóisialach na nOibrithe
|''Gan ceannaire''
|3,333
|0.2
|
|0
|
|-
|Neamhspleáigh
|—
|176,305
|9.5
|
|13
|
|-
| colspan=&quot;2&quot; |Vótaí bailí
|1,857,902
|98.9
| colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; |
|-
| colspan=&quot;2&quot; |Vótaí millte
|20,707
|1.1
|-
| colspan=&quot;2&quot; |Iomlán
|1,878,609
|100%
|—
|166
|
|-
| colspan=&quot;2&quot; |Toghthóírí Cláraithe agus an Céatadán dóibh a vótáil
|3,002,173
|62.6%
|
|
|}

== Tagairtí ==
&lt;references /&gt;
{{Toghcháin agus reifrinn i bPoblacht na hÉireann}}</text>
      <sha1>i5slnihatsz21zklbazusou7f31wpt4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Alice Kober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112035</id>
    <revision>
      <id>1210125</id>
      <parentid>1202693</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T20:18:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Gairm */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14598" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Scoláire clasaicíoch Meiriceánach ab ea '''Alice Elizabeth Kober''' (23 Nollaig, 1906 &amp;#x2013; 16 Bealtaine, 1950) a raibh cáil uirthi mar gheall ar a cuid oibre an script ársa Linear B. Cuireadh oideachas uirthi i gColáiste Hunter agus in [[Ollscoil Columbia]], agus mhúin Kober na clasaicí i gColáiste Brooklyn ó 1930 go dtí a bás. Sna 1940idí, d'fhoilsigh sí trí mhórpháipéar ar an script, ag léiriú fianaise ar infhilleadh; lig a fionnachtain do chaidrimh foghraíochta a asbhaint idir comharthaí éagsúla gan luachanna foghraíochta a shannadh dóibh, agus bheadh sé ina chéim lárnach i scaoileadh na scripte sa deireadh.

== Luathshaol agus oideachas ==
Rugadh Alice Elizabeth Kober i Nua-Eabhrac ar an 23 Nollaig, 1906 do na hinimircigh Ungáracha  Franz agus Katharina Kober. Bhí cónaí ar an teaghlach i Yorkville, Manhattan, agus d'oibrigh Franz mar chumhdaitheoir troscán agus níos déanaí mar cheannfort árasán. Bhí deartháir amháin aici, William, dhá bhliain níos óige. {{Sfn|Fox|2013}} Rinne Kober staidéar ag Hunter College High School, agus i 1924 bhuaigh sí scoláireacht $100 in aghaidh na bliana. {{Sfn|Fox|2013}} Chuaigh sí ar aghaidh chun freastal ar Choláiste Hunter, áit a rinne sí Laidin nó na clasaicí mar phríomhábhar agus bhain sí céim amach magna cum laude i 1928. {{Sfn|Hahn|1950}} {{Sfn|Fox|2013}} Ba le linn a cuid staidéir fochéime a cuireadh na scripteanna Mionócha ina láthairdon chéad uair. {{Sfn|Fox|2013}} Tar éis di céim a bhaint amach, thosaigh sí ar staidéar iarchéimein [[Ollscoil Columbia]], ag teagasc go comhuaineach i roinn clasaicí Choláiste Hunter. {{Sfn|Hahn|1950}} Bronnadh MA ó Columbia uirthi i 1929, agus [[Céim dochtúra|PhD]] i 1932. {{Sfn|Minos|1951}} Bhí a tráchtas PhD ar &quot;''The Use of Color Terms in the Greek Poets, including all the Poets from Homer to 146 BC except the Epigrammatists''&quot;, {{Sfn|Voight}} faoi mhaoirseacht Charles Knapp . {{Sfn|Dow|1954}}

Mar scoláire iarchéime, rinne Kober staidéar go forleathan, ag glacadh ranganna sa mhatamaitic, sa cheimic, agus sa réalteolaíocht chomh maith leis na clasaicí. {{Sfn|Hahn|1950}} Tar éis di a PhD a chríochnú, fuair sí taithí sa tseandálaíocht, ag glacadh páirte in obair allamuigh i Chaco Canyon a d’eagraigh Ollscoil Nua-Mheicsiceo i 1936, agus sa Ghréig leis an ''American School of Classical Studies in Athens'' sa bhliain 1939. {{Sfn|Hahn|1950}} Rinne sí staidéar ar theangacha éagsúla. Chomh maith le máistreacht a fháil [[An Ghréigis|ar an nGréigis]], [[An Laidin|ar an Laidin]], [[An Fhraincis|ar an bhFraincis]], ar [[An Ghearmáinis|an nGearmáinis]], agus ar an Angla-Shacsainis, {{Sfn|Fox|2013}} rinne sí cúrsaí sa [[An tSanscrait|tSanscrait]] san Institiúid Teangeolaíochta i 1941 agus 1942, agus ag Yale ó 1942 go 1945; ghlac sí ranganna freisin san Hitise, sa tSean-Peirsis, [[An Tocáiris|san Tocáiris]] , [[An tSean-Ghaeilge|sa tSean-Ghaeilge]], [[An Acáidis|san Acáidis]], [[An tSuiméiris|san Suiméiris]] , sa tSínis agus [[An Bhascais|sa Bhascais]] . {{Sfn|Hahn|1950}} Go déanach sa bhliain 1946, ag tús a [[Comhaltacht Ghuggenheim|Comhaltachta Guggenheim]], rinne sí staidéar ar roinnt teangacha de chuid na Sean-Áise Bige, lena n-áirítear Carianais, Hataicis, [[Hurraigh|Hurracais]], Licianais, agus Lidianais . {{Sfn|Fox|2013}}

== Gairm ==
[[Íomhá:Brooklyn_College_-_Library_Building.jpg|deas|mion| Leabharlann i gColáiste Brooklyn, áit a raibh Kober ag múineadh ó 1930 go dtí a bás]]
Ó 1930 go dtí a bás i 1950, bhí Kober ag múineadh i gColáiste Brooklyn.{{Sfn|Hahn|1950}} Sa bhliain rinneadh ollamh cúnta di ansin; sa bhliain  tugadh ardú céime di ina ollamh comhlach.{{Sfn|Voight}} Institiúid mhúinteoireachta a bhí i gColáiste Brooklyn go príomha seachas institiúid taighde, agus mhúin sí ualach iomlán cúrsa, ag roinnt oifige le ceathrar eile. {{Sfn|Fox|2013}} Ó 1944 i leith, thiontaigh sí téacsleabhair agus scrúduithe go braille freisin do mhic léinn dalla uile Choláiste Bhrooklyn.. {{Sfn|Fox|2013}}

Bhí Kober ina hall de go leor eagraíochtaí gairmiúla, lena n-áirítear an ''American Classical League'', an ''Archaeological Institute of America''; ag freastal ar bhord eagarthóireachta don ''American Journal of Seandálaíocht'' &amp;#x2013;, {{Sfn|Voight}} an ''American Philological Association'', {{Sfn|Minos|1951}} agus an ''Linguistic Society of Meiriceá''. {{Sfn|Hahn|1950}} Ó na 1940idí luatha, bhí sí ina comhairleoir dáimhe do chaibidil Coláiste Hunter de Eta Sigma Phi, cumann onóra do na clasaicí. {{Sfn|Fox|2013}} Sa bhliain 1948, rinneadh comhlach taighde di de mhúsaem Ollscoil Pennsylvania. . {{Sfn|Fox|2013}}

=== Líneach B ===
Níor phós Kober riamh, agus ní fios go raibh caidreamh rómánsúil ar bith aici; diomaite de dá tiomantais don teagaisc, thiomnaigh sí a saol do dhírúnscríobh Líneach B. {{Sfn|Fox|2013}} Thosaigh sí ag obair ar an script go luath sna 1930idí, cé nár thug sí léacht air agus nár fhoilsigh sí a saothar go dtí na 1940idí. {{Sfn|Fox|2013}} Murab ionann agus scoláirí eile ag an am, a chuir tús lena n-anailís ar an script trí iarracht a dhéanamh an teanga a d’ionchódaigh sé a aithint, chreid Kober go gcaithfeadh aon dhírúnscríobh ar Líneach B tosú le fianaise inmheánach na dtáibléad Líneach B. {{Sfn|Fox|2013}} Chuir sí tús lena cuid oibre ar Líneach B trí anailís a dhéanamh ar na carachtair aonair ar na táibléid, staitisticí a thiomsú faoina minicíocht, na suíomhanna ina raibh siad, agus na carachtair a raibh siad le feiceáil taobh leo. {{Sfn|Fox|2013}} Le linn a cuid oibre ar an script, líon sí 40 leabhar nótaí agus &amp;#x2013; tar éis thús an [[Dara Cogadh Domhanda]] a rinne páipéar a bheith níos deacra  a aimsiú &amp;#x2013; rinne sí 180,000 cárta innéacs as fhuíollpháipéar  lena nótaí taighde. {{Sfn|Fox|2013}}Pulas
[[Íomhá:NAMA_Linear_B_tablet_of_Pylos.jpg|clé|mion| Táibléad líneach B aimsithe ag Pylos. Rinne Kober a saol a thiomnú do dhírúnscríobh na scripte.]]
Sa bhliain 1945, d'fhoilsigh Kober an chéad cheann de thrí pháipéar mhóra ar Líneach B, &quot;''Evidence of Inflection in the Chariot' Tablets of Knossos''&quot;, rud a chruthaíonn an hipitéis, a mhol [[Arthur John Evans|Sir Arthur Evans]] ar dtús, gur thaifead sé teanga infhillte. {{Sfn|Fox|2013}} Sa bhliain1946 d’fhoilsigh sí an dara ceann dá mórpháipéir ar an script, “''Inflection in Linear Class B''”, a mhéadaigh ar an saothar ina páipéar 1945. {{Sfn|Fox|2013}} Bheadh ​​an páipéar seo, dar le Maurice Pope a cuid oibre  &quot;m''ost rigorous and most famous''&quot;,{{sfn|Pope|1975|p=161}} dá cuid, {{Sfn|Pope|1975}} chun Líneach B a dhírúnscríobh sa deireadh. Inti, d’aithin Kober nascsiollaí imar a thugtar orthu, áit a bhfuil tús an tsiolla mar chuid d’fhréamh an fhocail, agus an foirceann mar chuid den iarmhír infhillte; cheadaigh sé seo gaol foghraíochta a aithint idir tacair de chomharthaí Líneach B. {{Sfn|Fox|2013}}

Sa bhliain 1946 freisin, bronnadh Comhaltacht Guggenheim ar Kober, rud a chuir ar a cumas bliain saor a thógáil óna dualgais teagaisc chun oibriú go lánaimseartha ar Líneach B. {{Sfn|Fox|2013}} Thaistil sí go Sasana, agus chaith sí cúig seachtaine i ''St. Hugh's College'', [[Oxford]] áit a mbeadh fáil aici ar an mbailiúchán iomlán d’inscríbhinní Líneach B neamhfhoilsithe a d’aimsigh Evans. {{Sfn|Fox|2013}} Chaith Kober a cuid ama in Oxford ag cóipeáil na hinscríbhinní seo de láimh, ionas go bhféadfaí anailís a dhéanamh orthu nuair a d’fhill sí ar Nua-Eabhrac; áit nach raibh rochtain aici ach ar an tuairim is 200 inscríbhinn a foilsíodh cheana féin, {{Sfn|Fox|2013}} tar éis a cuid ama ag St. Hugh’s bhí cóipeanna de bheagnach 1800 aici. {{Sfn|Fox|2013}}

I Meán Fómhair 1947, ar spreagadh John Franklin Daniel, eagarthóir an ''American Journal of Archaeology'', thosaigh Kober ag obair ar a tríú mórpháipéar ar Líneach B, ag tabhairt achoimre ar staid na scoláireachta ar na scripteanna Mionócha; {{Sfn|Fox|2013}} chuir sí an lámhscríbhinn chríochnaithe isteach i mí Dheireadh Fómhair 1947, {{Sfn|Fox|2013}} agus foilsíodh i 1948 í. {{Sfn|Fox|2013}} Ag tógáil ar a páipéir ó 1945 agus 1946, san alt seo leag Kober amach greille de dheich gcarachtar Líneach B, ag taispeáint do gach carachtar,cé na comharthaí eile a roinn sé consan nó guta leo. {{Sfn|Fox|2013}} Sna 1940idí déanacha, thosaigh sí ag léamh profaí agus ag clóscríobh lámhscríbhinn John Myres de ''Scripta Minoa II'' . {{Sfn|Fox|2013}} D’fhill sí ar Oxford i 1948 chun oibriú le Myres ar ullmhú na lámhscríbhinne lena foilsiú, agus thoiligh sí cuidiú le ''Scripta Minoa III'', a bhí chun Líneach A a chlúdach.. {{Sfn|Fox|2013}}

== Bás agís oidhreacht ==
I mí Iúil 1949, thit Kober tinn agus cuireadh san ospidéal é. {{Sfn|Fox|2013}} D’éag sí 16 Bealtaine, 1950, in aois a 43. {{Sfn|Fox|2013}} Níl aon taifead ar chúis a breoiteachta ina comhfhreagras, teastas báis nó cuntas iarbháis. {{Sfn|Fox|2013}} De réir a col ceathrair, dúirt ráfla teaghlaigh go bhfuair sí bás le hailse bholg. {{Sfn|Fox|2013}} D’fhág Kober a cartlann ag Emmett L. Bennett Jr., {{Sfn|PASP}} clasaicíoch Meiriceánach  a raibh comhfhreagras aici leis ó 1948. {{Sfn|Fox|2013}} Tá siad i seilbh Ollscoil Texas in Austin . {{Sfn|Gallafent|2013}}

Cuimhnítear ar Kober mar dhuine a chuir go mór le dhírúnscríobh Líneach B. I scéala báis san iris ''Language'', scríobh Adelaide Hahn &quot;''if and when this decipherment is ultimately achieved, surely her careful and faithful spade-work will be found to have played a part therein''&quot;. {{Sfn|Hahn|1950}} Bheadh an tuar seo fíor: tar éis do [[Michael Ventris]] an script a dhírúnscríobh, d’aithin a chomhghleacaí John Chadwick í as an dúshraith a leagan síos, agus chuir sé síos ar a rannchuidiú le staidéar Líneach B mar &quot;''the most valuable''&quot; roimh réiteach deiridh Ventris. {{Sfn|Chadwick|1967}}

== Leabharliosta roghnaithe ==

*  
* {{Luaigh foilseachán|author=Kober|first=Alice|title=Evidence of Inflection in the 'Chariot' Tablets of Knossos|year=1945|journal=American Journal of Archaeology|volume=49|issue=2|pages=143&amp;ndash;151|doi=10.2307/499698|jstor=499698}}
* {{Luaigh foilseachán|author=Kober|first=Alice|title=Inflection in Linear Class B: I &amp;ndash; Declension|year=1946|journal=American Journal of Archaeology|volume=50|issue=2|pages=268&amp;ndash;276|doi=10.2307/499054|jstor=499054}}
* {{Luaigh foilseachán|author=Kober|first=Alice|title=The Minoan Scripts: Fact and Theory|year=1948|journal=American Journal of Archaeology|volume=52|issue=1|pages=82&amp;ndash;103|doi=10.2307/500554|jstor=500554}}

== Féach freisin ==

* ''The Riddle of the Labyrinth'', leabhar le Margalit Fox faoi anailísí Kober ar Líneach B

== Nótaí ==

# Her obituary in ''Language'' lists her major as classics; Margalit Fox says Latin
# '''^''' During Kober's lifetime, Linear B was referred to as a Minoan script; only in 1953 did Michael Ventris and John Chadwick reject the designation Minoan in favour of Mycenaean.
# '''^''' Though the publication date of the paper was 1946, it was not printed until 1947.
{{Notelist}}

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Oibreacha a luadh ==

* {{Cite book-en|author=Chadwick|first=John|year=1967|title=The Decipherment of Linear B|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|edition=2nd}}
* {{Luaigh foilseachán|author=Dow|first=Stirling|year=1954|title=Necrology: Alice Elizabeth Kober|journal=American Journal of Archaeology|volume=58|issue=2|jstor=500113}}
* {{Cite book-en|author=Fox|first=Margalit|year=2013|title=Riddle of the Labyrinth|publisher=Profile Books|location=London|isbn=9781781251324}}
* {{Cite web-en|url=https://www.bbc.co.uk/news/magazine-22782620|title=Alice Kober: Unsung heroine who helped decode Linear B|author=Gallafent|first=Alex|date=6 June 2013|publisher=BBC}}
* {{Luaigh foilseachán|author=Hahn|first=Adelaide|year=1950|title=Alice E. Kober|journal=Language|volume=26|issue=3}}
* {{Luaigh foilseachán|title=Miscelanea|journal=Minos|volume=1|year=1951|pages=138&amp;ndash;139}}
* {{Cite web-en|url=https://sites.utexas.edu/scripts/about-pasp/pasp-archives-and-finding-aids/|title=PASP Archives and Finding Aids|publisher=University of Texas|access-date=4 April 2022}}
* {{Cite book-en|author=Pope|first=Maurice|title=The Story of Decipherment: From Egyptian Hieroglyphics to Linear B|url=https://archive.org/details/storyofdecipherm0000pope|publisher=Thames and Hudson|location=London|year=1975}}
* {{Cite web-en|url=https://www.brown.edu/Research/Breaking_Ground/bios/Kober_Alice.pdf|title=Professor Alice Kober|author=Voight|first=Laura A.|publisher=Brown University}}

== Naisc sheachtracha ==

* {{Cite web-en|url=https://dbcs.rutgers.edu/all-scholars/8851-kober-alice-elizabeth|title=KOBER, Alice Elizabeth|author=Briggs|first=Ward W.|work=Database of Classical Scholars|publisher=Rutgers University|access-date=March 10, 2022}}
* {{Lua idirlín|url=https://www.nytimes.com/2013/05/12/sunday-review/alice-e-kober-43-lost-to-history-no-more.html?ref=obituaries&amp;_r=0|work=New York Times|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130512211643/https://www.nytimes.com/2013/05/12/sunday-review/alice-e-kober-43-lost-to-history-no-more.html|archivedate=12 May 2013}}
* {{Cite web-en|url=http://www.utexas.edu/research/pasp/publications/editorials/27oct03.html|title=Archives Revive Interest in Forgotten Life|author=Palaima|first=Thomas|work=University of Texas at Austin|archive-url=https://web.archive.org/web/20110514003444/http://www.utexas.edu/research/pasp/publications/editorials/27oct03.html|archive-date=14 May 2011}}
* {{Cite web-en|url=https://repositories.lib.utexas.edu/handle/2152/15875|title=Alice E. Kober Papers|publisher=University of Texas at Austin}}
==Tagairtí==
[[Catagóir:Teangeolaithe]]
[[Catagóir:Básanna i 1950]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1906]]
[[Catagóir:Meiriceánaigh an 20ú haois]]
[[Catagóir:Mná Meiriceánacha an 20ú haois]]
[[Catagóir:Scolairí clasaiceacha Mheiriceá]]
[[Catagóir:Meiriceánach de shliocht na hUngáire]]
[[Catagóir:Dámh Choláiste Brooklyn]]
[[Catagóir:Focleolaithe clasaiceacha]]
[[Catagóir:Alumni Ollscoil Columbia]]
[[Catagóir:Alumni Coláiste Hunter]]
[[Catagóir:Teangeolaithe]]
[[Catagóir:Daoine ó Yorkville, Manhattan]]
[[Catagóir:Scoláirí clasaiceacha]]
[[Catagóir:Teangeolaithe mná]]
[[Catagóir:Líneach B]]</text>
      <sha1>e5ro2kjkfbnzjfrdw2keev09lyu4efh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cartlann Scannán agus Raidió Oileáin Dhún na nGall</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112072</id>
    <revision>
      <id>1210080</id>
      <parentid>1205190</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:01:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2598" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
Bhunaigh Féile Ealaíona an Earagail '''Cartlann Scannán agus Raidió Oileáin Dhún na nGall''' sa bhliain 2011 le maoiniú ó [[Comhar na nOileán|Chomhar na nOileán]], [[Comhairle Contae Dhún na nGall]] agus na heagraíochtaí pobail a dhéanann ionadaíocht ar na hoileáin amach ó chósta Dhún na nGall.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://issuu.com/dcm2020/docs/do_theaghlach_conallach_gaeilge_w|teideal=Do Theaghlach Conallach|pages=49|dátarochtana=2024-03-20}}&lt;/ref&gt; Is ábhar teilifíse, físeáin agus raidió a bhaineann leis na hoileáin amach ó chósta Dhún na nGall ó na 1950ídí atá sa chartlann. Tá an chartlann dhigiteach seo ar fáil don phobal saor in aisce in [[Árainn Mhór]], ar [[Oileán Thoraigh]], i Leabharlann [[Gaoth Dobhair|Ghaoth Dobhair]] agus i [[Músaem Contae Dhún na nGall]]. Insítear stair chultúrtha, shóisialta agus eacnamaíochta Oileáin Dhún na nGall den chéad uair. Tríd an ábhar atá sa chnuasach seo is féidir éisteacht le saothair [[Béaloideas|Bhéaloidis]] [[Séamus Ennis|Shéamuis Ennis]] agus [[Seán Ó hEochaidh (bailitheoir béaloidis)|Sheáin Uí hEochaidh]] a ndearnadh taifeadadh orthu sna 50ídí. Tugtar léargas ar na cinntí deacra a bhí ar na hoileánaigh a dhéanamh sna 1960ídí agus a n-oileáin á bhfágáil ina ndiaidh acu agus iad ag athlonnú ar an mórthír. Feictear chomh gar is a chuaigh [[Toraigh]] don bhánú iomlán sna 70ídí; na feachtais a tharla chun seirbhísí bunúsacha uisce, iompair, calafoirt agus oideachais a bhaint amach ar Thoraigh agus ar Árainn Mhór sna 1980ídí; an ghluaiseacht chun athdhaonrú a dhéanamh ar na hoileáin bheaga sna 1990idí agus na seirbhísí a baineadh amach sa mhílaois nua a chabhraigh le buanú phobail na n-oileán. Bhí plean ann freisin maidir le céim 2 ina mbeadh tuilleadh ábhar á chur isteach sa chartlann, ar nós griangraf agus ailt chlóite, chomh maith le ríomhairí a bheith in úsáid chun an t-eolas a chur ar fáil do thurasóirí. Tá ábhar ó na hoileáin seo a leanas amach ó chósta Dhún na nGall ar áireamh sa chartlann: Toraigh, Árainn Mhóir, [[Inis Fraoigh]], [[Inis Caorach]], [[Inis Mhic an Doirn]], [[Gabhla]], [[Uaighe]], [[Inis Meáin]], [[Inis Oirthir]], [[Inis Bó Finne (Contae Dhún na nGall)|Inis Bó Finne]] agus [[Oileán Ruaidh]].

==Féach freisin==
* [[Oileáin na hÉireann]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Dún na nGall]]
[[Catagóir:Oileáin na hÉireann]]
[[Catagóir:Cartlanna Éireannacha]]
[[Catagóir:Cartlanna Raidió]]
[[Catagóir:Cartlanna Scannán]]</text>
      <sha1>lv88miq1hrl9xixbcn9jq1xb3sgeodm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rombóideach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112219</id>
    <revision>
      <id>1210079</id>
      <parentid>1204559</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T15:00:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD?</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="588" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Polytope}}
Is éard atá sa '''rombóideach''' sa [[geoiméadracht|gheoiméadracht]] thraidisiúnta, [[comhthreomharán]] a bhfuil fad neamhionann sna taobhanna cóngaracha agus ina bhfuil na huillinneacha neamhdhronuilleach. Is minic a chomhcheanglaítear na téarmaí rombóideach agus comhthreomharán; ach níl sa rombóideach ach fochineál den chomhthreomharán.

[[Rombas]] seachas rombóid is ea comhthreomharán a bhfuil an fad céanna sna taobhanna aige.

[[Dronuilleog]] seachas rombóid is ea comhreomharán dronuilleach.     


[[Catagóir:Geoiméadracht]]</text>
      <sha1>lehrk1abtugfbolwn3pzskd4op6xj9i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>R v Sparrow</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112244</id>
    <revision>
      <id>1210078</id>
      <parentid>1204735</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:59:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>nós</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1921" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Imeacht}}
{{Teideal iodálach}}
Ba bhreith thábhachtach de chuid Chúirt Uachtarach [[Ceanada|Cheanada]] é '''''R v Sparrow''''', [1990] 1 S.C.R. 1075 maidir le cearta Bundúchasacha faoi alt 35(1) d'Acht an Bhunreachta, 1982. Dhearbhaigh an Chúirt go bhfuil cearta Bundúchasacha, mar shampla cearta [[Iascaireacht|iascaireachta]], a bhí ann in 1982 faoi chosaint [[Bunreacht Cheanada|Bhunreacht Cheanada]], agus mar sin ní féidir iad a shárú gan údar maith mar gheall ar dhualgas muiníneach an rialtais i leith na bPobal Bundúchasach i gCeanada.

== Cúlra ==
Gabhadh Ronald Edward Sparrow, ball de Bhanna [[Musqueam]], agus é ag iascaireacht le sruthlíon a bhí 45 feá (82 m) ar fad, 20 feá (37 m) níos faide ná mar a ceadaíodh de réir cheadúnas iascaireachta an bhanna faoin Acht Iascaigh, 1985. Níor shéan Sparrow fíorais an cháis, ach sheas sé lena chuid gníomhartha ar an bhforas go raibh sé ag cur a chearta Bundúchasacha i bhfeidhm faoi alt 35(1) d'Acht an Bhunreachta, 1982.

Ag an chéad triail, chinn an breitheamh nár chosain alt 35 ach na cearta conartha a bhí ann cheana, agus nach raibh aon bhuncheart chun iascaireachta ann. Díbheadh achomharc chun Chúirt an Chontae, agus díbheadh achomharc eile chun na Cúirte Achomhairc ar an bhforas nach raibh dóthain fianaise ann chun an chosaint a dhéanamh.

Ba í an tsaincheist a cuireadh faoi bhráid na Cúirte Uachtaraí ná ar sháraigh an dlí faoi fhad an tsruthlín alt 35(1).

Thug an Chúirt Uachtarach breithiúnas d'aon ghuth sa chás. Chinn sé go raibh Sparrow ag baint leas as buncheart Bundúchasach (“inherent Aboriginal right”) a bhí ann roimh reachtaíocht an chúige, agus go raibh an ceart sin faoi ráthaíocht agus faoi chosaint alt 35 d'Acht an Bhunreachta, 1982.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Cearta bundúchasacha]]
[[Catagóir:Cásanna dlí]]
[[Catagóir:Ceanada]]</text>
      <sha1>e2bvn4p5p1jfepvpa5xia9srez3h0rf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oighreachd Ghabhsainn</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112258</id>
    <revision>
      <id>1210075</id>
      <parentid>1205124</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:50:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2085" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is eastát 230 km² ar iarthuaisceart Eilean Leòdhais é Oighreachd Ghabhsainn (Béarla: ''Galson Estate''). Cheannaigh an pobal é in 2007 faoin ainm Urras Oighreachd Ghabhsainn. &lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/highlands_and_islands/6254625.stm BBC News 2007-01-12: Islanders in huge estate buy-out]&lt;/ref&gt;

Tá dhá shráidbhaile is fiche inOighreachd Ghabhsainn. Is iad (ó thiar theas go soir ó thuaidh):

* Barbhas Uarach
* Baile an Truiseil
* Siadar Uarach
* Siadar Iarach
* Còig Peighinnean Bhuirgh
* Am Baile Àrd
* Mealabost Bhuirgh
* Gabhsann bho Dheas
* Gabhsann bho Thuath
* Dail bho Dheas
* Dail bho Thuath
* Cros
* Suaineabost
* Tàbost
* Lìonail
* Eòrapaidh
* Còig Peighinnean Nis
* An Cnoc Àrd
* Port Nis
* Adabroc
* Eòradal
* Sgiogarstaigh


== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.galsontrust.com/ Iontaobhas Eastát Ghavsain] ''(suíomh gréasáin)''
* [https://www.facebook.com/GalsonEstateTrust Iontaobhas Eastát Ghavsain ar Facebook]
* [http://www.bbc.co.uk/naidheachdan/20676695 BBC News 2012-12-11: An Grúpa Athchóirithe Talún sna hOileáin Thiar]
* [http://www.bbc.co.uk/naidheachdan/29456505 BBC News 2014-10-02: Leathnú beartaithe do Ghabssann]
* [http://www.bbc.co.uk/naidheachdan/29506511 BBC News 2014-12-06: Episodes of Ghavsain ar fáil anois]
* [http://www.bbc.co.uk/naidheachdan/30587816 BBC News 2014-12-23: Tá beagnach £400,000 bailithe ag Energy Trust]
* [http://www.bbc.co.uk/naidheachdan/36310520 BBC News 2016-05-17: Toradh ó scaireanna Ghavsain]
* [http://www.bbc.co.uk/naidheachdan/37894831 BBC News 2016-11-07 : Plean nua 20 bliain do Ghavsann]
* [http://www.bbc.co.uk/naidheachdan/37904200 BBC News 2016-11-07: Plean forbartha do thuaisceart Leòdhais] ''(tuairisc físe 2:10)''
* [http://www.bbc.co.uk/naidheachdan/38605022 BBC News 2017-01-12: Deich mbliana ó fuair muintir Gavsain smacht ar a n-eastát] ''(tuairisc físe 2:34)''
* {{Lua idirlín|url=https://www.bbc.co.uk/naidheachdan/sgeulachdan/c90elqz01q8o}}  
[[Catagóir:Na hOileáin Siar]]
==Tagairtí==
{{Reflist}}</text>
      <sha1>j7971ecyxubj8sjdt97j2d5zoz011b2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Amaretto</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112279</id>
    <revision>
      <id>1210072</id>
      <parentid>1206513</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:48:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="471" xml:space="preserve">Is éard is '''Amaretto''' ann ná briosca beag faoi bhlas almóinne a itear mar mhilseog.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Michela Murgia (Aistriúchán le [[Máire Nic Mhaoláin]])|title=Athmháthair|publisher=[[Éabhlóid]]|year=2023}}&lt;/ref&gt; Ón [[Iodáil]] a tháinig sé i dtosach.

Tugtar Amaretto ar [[Amaretto (deoch)|dheoch]] freisin.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Milseoga Iodáileacha]]
[[Catagóir:Brioscaí Iodáileacha]]
[[Catagóir:Almóinní]]</text>
      <sha1>tuklg62lhs3lnrhegvf1p6croavx9xp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210073</id>
      <parentid>1210072</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:48:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="467" xml:space="preserve">Is éard is '''Amaretto''' ann ná briosca beag faoi bhlas almóinne a itear mar mhilseog.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Michela Murgia (Aistriúchán le [[Máire Nic Mhaoláin]])|title=Athmháthair|publisher=[[Éabhlóid]]|year=2023}}&lt;/ref&gt; Ón [[Iodáil]] a tháinig sé i dtosach.

Tugtar Amaretto ar [[Amaretto (deoch)|dheoch]] freisin.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Milseoga Iodálacha]]
[[Catagóir:Brioscaí Iodálacha]]
[[Catagóir:Almóinní]]</text>
      <sha1>cx4c1plmnvc3finatkh8kcw913r7vpm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210074</id>
      <parentid>1210073</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:48:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="492" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Bia}}
Is éard is '''Amaretto''' ann ná briosca beag faoi bhlas almóinne a itear mar mhilseog.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Michela Murgia (Aistriúchán le [[Máire Nic Mhaoláin]])|title=Athmháthair|publisher=[[Éabhlóid]]|year=2023}}&lt;/ref&gt; Ón [[Iodáil]] a tháinig sé i dtosach.

Tugtar Amaretto ar [[Amaretto (deoch)|dheoch]] freisin.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Milseoga Iodálacha]]
[[Catagóir:Brioscaí Iodálacha]]
[[Catagóir:Almóinní]]</text>
      <sha1>1qszxasvksajf2p05ruqjphsi0xz3um</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gruth</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112324</id>
    <revision>
      <id>1210071</id>
      <parentid>1206699</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:45:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1182" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Bia}}
[[Íomhá:Fabrication_du_Beaufort_(11).jpg|mion| Gruth á théamh agus á mheascadh sa Fhrainc]]
Faightear '''gruth''' trí [[Bainne|bhainne]] a théachtadh i bpróiseas  ar a dtugtar ''gruthú''. Úsáidtear an toradh mar tháirge inite déiríochta é féin, nó sa chéad chéim i ndéanamh [[Cáis|cáise]].&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.accessdata.fda.gov/scripts/cdrh/cfdocs/cfcfr/CFRSearch.cfm?CFRPart=133|title=CFR - Code of Federal Regulations Title 21|work=www.accessdata.fda.gov|access-date=2023-08-05}}&lt;/ref&gt; Is féidir an téachtadh a chur i bhfeidhm trí [[binid]], nó aon substaint [[Aigéad|aigéadach]] inite (ar nós [[Líomóid|sú líomóide]] nó [[fínéagar]]), a chur le bainne. Mar gheall ar an méadú ar aigéadacht, tagann na próitéiní bainne ([[cáiséin]]) le chéile ina bpíosaí soladacha ar a dtugtar gruth. Cruthaítear gruth freisin nuair a ligtear do bhainne géarú (bainne amh nó [[Paistéarachán|bainne paistéartha]] a gcuirtear baictéir [[Aigéad lachtach|lachtaigéid]] leis), agus táirgtear cáis bhainne ghéir sa chaoi seo.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Cáis]]
[[Catagóir:Déiríocht]]</text>
      <sha1>r5hsbk96888s1n6xj0vj60sp2tvbxy8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Meadhg</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112326</id>
    <revision>
      <id>1210070</id>
      <parentid>1206748</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:45:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="691" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Bia}}
Is éard is '''meadhg''' ann ná an leacht atá fágtha tar éis [[bainne]] a [[Gruth|ghruthú]] agus a scagadh. Is fotháirge de chuid dhéanamh na [[Cáis|cáise]] í, agus is iomaí úsáid thráchtálach a bhaintear aisti. Tugtar '''meadhg mhilis''' ar an meadhg a fhaightear trí [[Binid|bhinid]] a chur le bainne, mar shampla nuair a dhéantar cáiseanna crua ar nós céadar nó cáis Eilvéiseach. Tugtar '''meadhg ghéar''' ar an meadhg a fhaightear mar fhotháirge ó tháirgí déiríochta de chineál aigéadach a dhéanamh, mar shampla [[iógart]] scagtha.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Cáis]]
[[Catagóir:Bainne]]
[[Catagóir:Déiríocht]]</text>
      <sha1>iljwouu6gdilrefzl6ffr4hzkuthb31</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Clann Choláiste Mhuire</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112383</id>
    <revision>
      <id>1210069</id>
      <parentid>1208390</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:43:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="811" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
Iarchumann [[CLG]] ab ea '''Clann Choláiste Mhuire''' a bhí comhdhéanta d’iarscoláirí Choláiste Mhuire, Gaelcholáiste aitheanta a bhíodh ar Chearnóg Pharnell i m[[Baile Átha Cliath]] a bhí ag feidhmiú ó na 1950idí go deireadh na 90idí. Ní raibh club iománaíochta dá chuid féin ag Coláiste Mhuire. D’imríodh [[Ciarán Ó Feinneadha]] le Clann Choláiste Mhuire i mBaile Átha Cliath agus bhí sé lárnach ar fhoireann ré órga an chumainn idir 1978-1983 nuair a d’éirigh leo dul ón ngrád na Sóisear C go grád na Sinsear.

==Féach freisin==

* [[Na Gaeil Óga CLG]]

[[Catagóir:Clubanna CLG]]
[[Catagóir:Grúpaí Gaeilge]]
[[Catagóir:Grúpaí pobail i mBÁC]]
[[Catagóir:Grúpaí spóirt]]
[[Catagóir:Clubanna CLG i gContae Átha Cliath]]</text>
      <sha1>gznwemoa0en7x0q8p6srxry0k4hypc5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bean feasa</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112400</id>
    <revision>
      <id>1210163</id>
      <parentid>1207968</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T01:58:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>an-deas!!  figiúir = uimhreacha, de ghnáth.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3620" xml:space="preserve">I mbéaloideas na hÉireann, tá ról suntasach ag '''mná feasa''' (uatha '''bean feasa'''), a bhaineann go minic le cleachtais leighis traidisiúnta. Scrúdaíonn an t-alt seo na cosúlachtaí idir ról bean feasa i sochaí na hÉireann agus síciteiripe nua-aimseartha.. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Book of the Cailleach, Stories of the Wise-Woman Healer|url=http://dx.doi.org/10.2307/20520872|journal=Béaloideas|date=2004|issn=0332-270X|pages=285|volume=72|doi=10.2307/20520872|author=Kelly Fitzgerald, Gearóid Ó Crualaoich}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Research Article: Reading the&lt;i&gt;Bean Feasa&lt;/i&gt;|url=http://dx.doi.org/10.1080/0015587052000337707|journal=Folklore|date=2005-04|issn=0015-587X|pages=37–50|volume=116|issue=1|doi=10.1080/0015587052000337707|author=Gearóid Ó Crualaoich}}&lt;/ref&gt;
=== Ról sa Sochaí in Éirinn ===

Bhí ról ríthábhachtach ag mná feasa i soláthar seirbhísí pobail, mar aon le mná chaointe, mná ghlúine, agus mná leighis, mar shampla. Déanann an chuid seo mionscrúdú ar fheidhmeanna sochaíocha agus ar thábhacht na ndaoine seo i gcultúr na hÉireann.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Is minic gur comharsana scothaosta a bhí sna mná seo, ar tuairiscíodh go ndeachaigh siad isteach i stáit mheabhracha cosúil le thámhnéal agus go dtabharfadh siad faisnéis ar ais ón Domhan Eile. Tarlaíonn sé seo go minic le linn dúiseacht, de réir staidéir Ó Crualaoich ar chuntais.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

===== Barántúlacht agus Ionadaíocht =====
Scrúdaíonn Ó Crualaoich léiriúcháin chodarsnacha na mban i bhfoinsí scríofa in aghaidh an traidisiúin bhéil. Aibhsítear an bhean feasa agus [[Cailleach|An Chailleach]] mar shamplaí de léirithe barántúla i dtraidisiún béil na hÉireann, a thugann dúshlán na scéalta patriarchacha atá i réim sa litríocht scríofa.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Non-Sovereignty Queen Aspects of the Otherworld Female in Irish Hag Legends: The Case of Cailleach Bhéarra|url=http://dx.doi.org/10.2307/20522445|journal=Béaloideas|date=1994|issn=0332-270X|pages=147|volume=62/63|doi=10.2307/20522445|author=Gearóid Ó Crualaoich}}&lt;/ref&gt; Ról agus léiriú na mná ciallmhar mar neach cumhachtach atá, cé go bhfuil sé fós daonna, ceangailte leis an Domhan Eile agus a bhfuil roinnt cumhachtaí osnádúrtha leighis nó léargais aici. Sa ról seo tá sí i staid na cumhachta agus eagna sinsear nach bhféadfaí, ar shlí eile, a thabhairt di mar mhná sa tsochaí.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=An Irish Wise Woman: Fact and Legend|url=http://dx.doi.org/10.2307/3814072|journal=Journal of the Folklore Institute|date=1977|issn=0015-5934|pages=169|volume=14|issue=3|doi=10.2307/3814072|author=Nancy Schmitz}}&lt;/ref&gt;

==== Léirmheasanna Feimineach ====
Pléann an chuid seo léirmheasanna feimineach ar léiriú pearsana baineanna mar an Bean feasa i mbéaloideas na hÉireann. Iniúchann sé ceisteanna a bhaineann le dlisteanacht foinsí agus an léiríonn scéalta taifeadta go cruinn róil na mban sa tsochaí. Tugann léargais ó scoláirí ar nós Ó Crualaoich léargas ar chastacht na léiriú seo.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Fios (coincheap) ===
Cuirtear síos ar an bhfocal ‘fios’ in [[An Foclóir Beag]] mar ''‘a bhfuil foghlamtha agus tuigthe ag duine, a bhfuil eolas ag duine; eolas, tuiscint, nádúrtha nó os nádúrtha’'' agus thíos faoin ‘bean feasa’ seo mar théarma a thugtar.

=== Mná Feasa Céimiúl ===

* [[Mary Butters]]
* [[Biddy Early]]
* [[Moll Anthony]]
* [[Ann (Goody) Glover|Anne 'Goody' Glover]]

====== Tagairtí ======</text>
      <sha1>qhdgxvjof59njpvbwqc4sn9vwsp7kj9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210164</id>
      <parentid>1210163</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T01:59:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3625" xml:space="preserve">I mbéaloideas na hÉireann, tá ról suntasach ag '''mná feasa''' (uatha '''bean feasa'''), a bhaineann go minic le cleachtais leighis traidisiúnta. Scrúdaíonn an t-alt seo na cosúlachtaí idir ról bean feasa i sochaí na hÉireann agus síciteiripe nua-aimseartha.. &lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Book of the Cailleach, Stories of the Wise-Woman Healer|url=http://dx.doi.org/10.2307/20520872|journal=Béaloideas|date=2004|issn=0332-270X|pages=285|volume=72|doi=10.2307/20520872|author=Kelly Fitzgerald, Gearóid Ó Crualaoich}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Research Article: Reading the&lt;i&gt;Bean Feasa&lt;/i&gt;|url=http://dx.doi.org/10.1080/0015587052000337707|journal=Folklore|date=2005-04|issn=0015-587X|pages=37–50|volume=116|issue=1|doi=10.1080/0015587052000337707|author=Gearóid Ó Crualaoich}}&lt;/ref&gt;
=== Ról sa Sochaí in Éirinn ===

Bhí ról ríthábhachtach ag mná feasa i soláthar seirbhísí pobail, mar aon le mná chaointe, mná ghlúine, agus mná leighis, mar shampla. Déanann an chuid seo mionscrúdú ar fheidhmeanna sochaíocha agus ar thábhacht na ndaoine seo i gcultúr na hÉireann.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; Is minic gur comharsana scothaosta a bhí sna mná seo, ar tuairiscíodh go ndeachaigh siad isteach i stáit mheabhracha cosúil le thámhnéal agus go dtabharfadh siad faisnéis ar ais ón Domhan Eile. Tarlaíonn sé seo go minic le linn dúiseacht, de réir staidéir Ó Crualaoich ar chuntais.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

===== Barántúlacht agus Ionadaíocht =====
Scrúdaíonn Ó Crualaoich léiriúcháin chodarsnacha na mban i bhfoinsí scríofa in aghaidh an traidisiúin bhéil. Aibhsítear an bhean feasa agus [[Cailleach|An Chailleach]] mar shamplaí de léirithe barántúla i dtraidisiún béil na hÉireann, a thugann dúshlán na scéalta patriarchacha atá i réim sa litríocht scríofa.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Non-Sovereignty Queen Aspects of the Otherworld Female in Irish Hag Legends: The Case of Cailleach Bhéarra|url=http://dx.doi.org/10.2307/20522445|journal=Béaloideas|date=1994|issn=0332-270X|pages=147|volume=62/63|doi=10.2307/20522445|author=Gearóid Ó Crualaoich}}&lt;/ref&gt; Ról agus léiriú na mná ciallmhar mar neach cumhachtach atá, cé go bhfuil sé fós daonna, ceangailte leis an Domhan Eile agus a bhfuil roinnt cumhachtaí osnádúrtha leighis nó léargais aici. Sa ról seo tá sí i staid na cumhachta agus eagna sinsear nach bhféadfaí, ar shlí eile, a thabhairt di mar mhná sa tsochaí.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=An Irish Wise Woman: Fact and Legend|url=http://dx.doi.org/10.2307/3814072|journal=Journal of the Folklore Institute|date=1977|issn=0015-5934|pages=169|volume=14|issue=3|doi=10.2307/3814072|author=Nancy Schmitz}}&lt;/ref&gt;

==== Léirmheasanna Feimineach ====
Pléann an chuid seo léirmheasanna feimineach ar léiriú pearsana baineanna mar an Bean feasa i mbéaloideas na hÉireann. Iniúchann sé ceisteanna a bhaineann le dlisteanacht foinsí agus an léiríonn scéalta taifeadta go cruinn róil na mban sa tsochaí. Tugann léargais ó scoláirí ar nós Ó Crualaoich léargas ar chastacht na léiriú seo.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Fios (coincheap) ===
Cuirtear síos ar an bhfocal ‘fios’ in [[An Foclóir Beag]] mar ''‘a bhfuil foghlamtha agus tuigthe ag duine, a bhfuil eolas ag duine; eolas, tuiscint, nádúrtha nó os nádúrtha’'' agus thíos faoin ‘bean feasa’ seo mar théarma a thugtar.

=== Mná Feasa Cáiliúla ===

* [[Mary Butters]]
* [[Biddy Early]]
* [[Moll Anthony]]
* [[Ann (Goody) Glover|Anne 'Goody' Glover]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}</text>
      <sha1>kwozc95v0snpx9efsn4cpfmhpe6079o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cruinniú na bhFliúit</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112617</id>
    <revision>
      <id>1210162</id>
      <parentid>1209046</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T01:33:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>WD</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="260" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Imeacht}}
Is féile bhliantúil í '''Cruinniú na bhFliúit''' a thiteann amach i gcroílár [[Gaeltacht Mhúscraí|Ghaeltacht Mhúscraí]]. Bítear ag ceiliúradh na feadóige móire is gach a bhaineann léi. I mí Aibreáin a bhíonn sí.</text>
      <sha1>7dvq2bhg23ox2wjzwzt8okpv5as8jlr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210166</id>
      <parentid>1210162</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T08:42:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="530" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Imeacht}}
Is féile bhliantúil í '''Cruinniú na bhFliúit''' a thiteann amach i gcroílár [[Gaeltacht Mhúscraí|Ghaeltacht Mhúscraí]]. Bítear ag ceiliúradh na feadóige móire is gach a bhaineann léi ag an bhféile. I mí Aibreáin a bhíonn sí.

[[Catagóir:Féilte bliantúla]]
[[Catagóir:Féilte Éireannacha]]
[[Catagóir:Gaeltacht Mhúscraí]]
[[Catagóir:An fheadóg mhór]]
[[Catagóir:Ceol Gaelach]]
[[Catagóir:Ceol Traidisiúnta]]
[[Catagóir:Féilte Gaelacha]]
[[Catagóir:Féilte ceoil]]</text>
      <sha1>aoc3adyjguk7ezk8v42e1rn5079xqtt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>John Brophy</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112703</id>
    <revision>
      <id>1210066</id>
      <parentid>1209973</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T14:25:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4905" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Duine tábhachtach sna ceardchumainn Mheiriceánacha ''United Mine Workers of America'' (UWMA) agus ''Congress of Industrial Organizations'' (CIO) ab ea '''John Brophy''' (1883 – 1963). Ba é an t-iomaitheoir deireanach a thug dúshlán do chumhacht John L. Lewis san UMWA agus, tar éis do Lewis é a athfhostú, bhí sé ina cheannaire tábhachtach sa CIO.

== Mianadóireacht ==
Rugadh Brophy i [[Lancashire]], [[Sasana]] do theaghlach mianadóirí. Chuaigh an teaghlach ar imirce go dtí na [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]] nuair a bhí sé naoi mbliana d’aois, agus fuair siad obair sna [[Mianadóireacht guail|mianaigh ghuail]] in [[Pennsylvania]]. Thosaigh Brophy ag obair sna mianaigh in aois a haon déag, agus bhí sé ina bhall den UMWA nuair a bhí sé ceithre bliana déag d'aois.  D’éirigh go maith leis sa cheardchumann, agus tar éis tamaill, bhí sé ina uachtarán ar Cheantar 2 den UMWA.&lt;ref&gt;Brophy, ''A Miner's Life'', pp. 3-26, 123-126.&lt;/ref&gt;

Sheas Brophy i gcoinne Lewis i dtoghchán uachtaránachta an UMWA in 1926, faoin mhana “Sábháil an Ceardchumann”. An phríomhaidhm a bhí aige ná tionscal an ghuail a náisiúnú. Is dócha go mbeadh an lámh in uachtar aige sa toghchán dá reáchtálfaí é ar bhealach daonlathach.&lt;ref&gt;Brophy, ''A Miner's Life, pp. 214-218.''&lt;/ref&gt;

Chuir Lewis ruaig ar Brophy agus ar a lucht tacaíochta amach as an gceardchumann tar éis a bhua in 1926. Chuir Lewis cúiseamh “dé-cheardchumannachas” i leith Brophy bunaithe ar an tacaíocht a fuair sé ó Chonradh Oideachais na gCeardchumann, craobh den Pháirtí Cumannach a thacaigh lena fheachtas uachtaránachta. Cháin an Páirtí Cumannach Brophy ina dhiaidh sin, ag rá gur “leasaitheoir” é, tar éis don Pháirtí glacadh le polasaí in aghaidh na ngnáth-cheardchumann le linn na “Tríú Tréimhse”.

Fear a bhain oideachas amach dó féin ab ea Brophy, agus tar éis do Lewis é a dhíbirt as UMWA, chaith sé am ag déanamh staidéir ar an [[eacnamaíocht]] agus ar an bh[[fealsúnacht]]. B'fhear cráifeach é freisin, agus d'úsáid sé ''Rerum novarum'', imlitir ón Phápa [[Pápa Leo XIII|Leo XIII]] a thacaigh le ceart an lucht oibre ceardchumainn a bhunú, mar dhroichead idir a chreideamh agus a thiomantas do chearta an lucht oibre.&lt;ref&gt;Brophy, ''A Miner's Life'', p. 127; Bernstein, ''The Lean Years'', p. 133.&lt;/ref&gt;

I mí Mheán Fómhair 1927, thug Brophy cuairt ar [[An tAontas Sóivéadach|an Aontas Sóivéadach]] mar bhall de thoscaireacht Mheiriceánach faoi cheannas James H. Maurer, agus chas sé le [[Iósaf Stailín]].&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.marxists.org/reference/archive/stalin/works/1927/09/15.htm|title=Questions &amp; Answers to American Trade Unionists: Stalin's Interview With the First American Trade Union Delegation to Soviet Russia|work=Marxists Internet Archive|publisher=Workers Library Publishers|access-date=14 June 2019}}&lt;/ref&gt;

== CIO ==
Bhí Brophy lasmuigh de ghluaiseacht an lucht oibre ar feadh na mblianta ina dhiaidh sin, go dtí 1933 nuair a thug Lewis post dó san UMWA. Ba é an chéad Stiúrthóir Náisiúnta ar an CIO ó 1935 go 1938. Bhí easaontas idir Brophy agus Lewis in 1940 maidir le  hiarrthóireacht [[Franklin D. Roosevelt|Roosevelt]] sa toghchán uachtaránachta (chreid Lewis nár chóir do Roosevelt seasamh den tríú huair). D'fhan Brophy leis an CIO tar éis do Lewis é a fhágáil in 1941.&lt;ref&gt;Brophy, ''A Miner's Life'', p. 286.&lt;/ref&gt;

Tháinig Philip Murray i gcomharbacht ar Lewis mar Uachtarán an CIO, agus d'ainmnigh sé Brophy mar Stiúrthóir Chomhairlí na gCeardchumann Tionsclaíoch (Béarla: ''Industrial Union Councils''). Bhí sé lárnach i mbunú na gcomhairlí seo i gcathracha ar fud na tíre, ag breathnú orthu mar “eagraíochtaí pobail an CIO”. Dúirt Brophy gur aontaigh an chuid is mó de na daoine le haidhmeanna an CIO, agus gurb é an rud a bhí in easnamh orthu ná “an cheannaireacht is féidir le ceardchumainn amháin a thabhairt...” &lt;ref&gt;{{Cite book-en|author=Eimer|first=Stuart|title=The Challenge of Organizing the Organized The CIO Greater New York Industrial Union Council and Working Class Formation|date=2000|publisher=University of Wisconsin-Madison|edition=Dissertation|url=https://books.google.com/books?id=DsFrAAAAMAAJ}}&lt;/ref&gt;

Ba é Brophy ionadaí an CIO in eagraíochtaí idirnáisiúnta an lucht oibre, ar nós Cónaidhm Dhomhanda na gCeardchumann agus Cónaidhm Idirnáisiúnta na gCeardchumann Saor, agus ionadaí an lucht oibre ar roinnt gníomhaireachtaí rialtais sna Stáit Aontaithe freisin. Lean sé ar aghaidh ag obair leis an AFL-CIO tar éis don dá eagraíocht teacht le chéile arís in 1955.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Básanna i 1963]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1883]]
[[Catagóir:Ceardchumannaithe na Stát Aontaithe]]
[[Catagóir:Daoine as Lancashire]]</text>
      <sha1>pq30f66veyj9pjvfyyh7kf4imny272r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Neiréid</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112708</id>
    <redirect title="Néiréid" />
    <revision>
      <id>1210059</id>
      <timestamp>2024-04-08T13:07:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Neiréid]] go [[Néiréid]]: téarma.ie</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Néiréid]]</text>
      <sha1>jyyw90vxd41jba6xalkgogfwuglc548</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Néiriad</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112709</id>
    <redirect title="Néiréid" />
    <revision>
      <id>1210061</id>
      <timestamp>2024-04-08T13:08:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Ag athdhíriú go [[Néiréid]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23" xml:space="preserve">#redirect [[Néiréid]]</text>
      <sha1>0jbppcylz2rte31v3wmrv42mn6vyqg4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cúltaca cognaíocha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112710</id>
    <redirect title="Cúltaca cognaíoch" />
    <revision>
      <id>1210099</id>
      <timestamp>2024-04-08T15:49:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Cúltaca cognaíocha]] go [[Cúltaca cognaíoch]]: gramadach</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Cúltaca cognaíoch]]</text>
      <sha1>l7s9cn1q87twuj28qmxxmtrliu2nssg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Giacomo Matteotti</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112711</id>
    <revision>
      <id>1210100</id>
      <timestamp>2024-04-08T16:39:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1214144078|Giacomo Matteotti]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1458" xml:space="preserve">Polaiteoir [[Sóisialachas|sóisialach]] Iodálach ab ea '''Giacomo Matteotti''' ( 22 Bealtaine 1885 – 10 Meitheamh 1924). Ar 30 Bealtaine 1924, labhair sé go hoscailte i bParlaimint na hIodáile ag líomhain go ndearna na &lt;nowiki&gt;&lt;b&gt;faisistithe&lt;/b&gt;&lt;/nowiki&gt; Iodálacha calaois in olltoghchán na hIodáile sa bhliain 1924, agus cháin sé an foréigean a d'úsáid siad chun vótaí a fháil. Aon lá dhéag ina dhiaidh sin, fuadach agus mharaigh Faisistigh é.

== Gairm pholaitiúil ==
Rugadh Matteotti i dteaghlach saibhir, i Fratta Polesine, Cúige Rovigo i [[Veneto]] . Bhain sé céim sa dlí amach in [[Ollscoil Bhologna|Ollscoil Bologna]] .

Bhí sé ina aindiachaí &lt;ref&gt;Antonio G. Casanova, ''Matteotti. Una vita per il socialismo'', Bompiani, Milan, 1974, p. 90.&lt;/ref&gt; agus go luath ina ghníomhaí sa ghluaiseacht sóisialach agus i bPáirtí Sóisialach na hIodáile (PSI), chuir sé i gcoinne na hIodáile '''páirt a ghlacadh''' sa [[An Chéad Chogadh Domhanda|Chéad Chogadh Domhanda]] (agus imtheorannaíodh é sa [[An tSicil|tSicil]] le linn na coinbhleachta ar an gcúis sin).

Toghadh é ina ionadaí trí huaire: i 1919, 1921 agus 1924 .

Mar dheisceabal  de chuid Filippo Turati,  rinneadh ceannaire den Pháirtí Sóisialach Aonadach leasaitheach (PSU) de i Teach  na dTeachtaí, tar éis dó Páirtí Sóisialach na hIodáile, a bhí níos radacaí, a fhágáil.
[[Catagóir:Básanna i 1924]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1885]]</text>
      <sha1>oy6rmaaq7dxxooyw1zl6g69xjq3mzrx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210101</id>
      <parentid>1210100</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T16:44:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1841" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Polaiteoir [[Sóisialachas|sóisialach]] Iodálach ab ea '''Giacomo Matteotti''' ( 22 Bealtaine 1885 – 10 Meitheamh 1924). Ar 30 Bealtaine 1924, labhair sé go hoscailte i bParlaimint na hIodáile ag líomhain go ndearna na &lt;nowiki&gt;&lt;b&gt;faisistithe&lt;/b&gt;&lt;/nowiki&gt; Iodálacha calaois in olltoghchán na hIodáile sa bhliain 1924, agus cháin sé an foréigean a d'úsáid siad chun vótaí a fháil. Aon lá dhéag ina dhiaidh sin, fuadach agus mharaigh Faisistigh é.

== Gairm pholaitiúil ==
Rugadh Matteotti i dteaghlach saibhir, i Fratta Polesine, Cúige Rovigo i [[Veneto]] . Bhain sé céim sa dlí amach in [[Ollscoil Bhologna|Ollscoil Bologna]] .

Bhí sé ina aindiachaí &lt;ref&gt;Antonio G. Casanova, ''Matteotti. Una vita per il socialismo'', Bompiani, Milan, 1974, p. 90.&lt;/ref&gt; agus go luath ina ghníomhaí sa ghluaiseacht sóisialach agus i bPáirtí Sóisialach na hIodáile (PSI), chuir sé i gcoinne na hIodáile páirt a ghlacadh sa [[An Chéad Chogadh Domhanda|Chéad Chogadh Domhanda]] (agus imtheorannaíodh é sa [[An tSicil|tSicil]] le linn na coinbhleachta ar an gcúis sin).

Toghadh é ina ionadaí trí huaire: i 1919, 1921 agus 1924 .

Mar dheisceabal  de chuid Filippo Turati,  rinneadh ceannaire den Pháirtí Sóisialach Aonadach leasaitheach (PSU) de i Teach  na dTeachtaí, tar éis dó Páirtí Sóisialach na hIodáile, a bhí níos radacaí, a fhágáil.
==Tagairtí==
[[Catagóir:Básanna i 1924]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1885]]
[[Catagóir:Giacomo Matteotti| ]]
[[Catagóir:Daoine a fuadaíodh]]
[[Catagóir:Polaiteoirí a dúnmharaíodh]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Pháirtí Sóisialach na hIodáile]]
[[Catagóir:Polaiteoirí an Pháirtí Aontachta Sóisialach]]
[[Catagóir:Íospartaigh deachtóireachtaí Naitsíoch-Faisisteacha]]
[[Catagóir:Mic léinn Ollscoil Bologna]]</text>
      <sha1>ieohbr34ya81nx0tyybfsgttqmfqn5j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210102</id>
      <parentid>1210101</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T16:52:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1938" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Polaiteoir [[Sóisialachas|sóisialach]] Iodálach ab ea '''Giacomo Matteotti''' ( 22 Bealtaine 1885 – 10 Meitheamh 1924). Ar 30 Bealtaine 1924, labhair sé go hoscailte i bParlaimint na hIodáile (''Parlamento italiano'') ag líomhain go ndearna na faisistithe Iodálacha calaois in olltoghchán na hIodáile sa bhliain 1924, agus cháin sé an foréigean a d'úsáid siad chun vótaí a fháil. Aon lá dhéag ina dhiaidh sin, fuadach agus mharaigh Faisistigh é.

== Gairm pholaitiúil ==
Rugadh Matteotti i dteaghlach saibhir, i Fratta Polesine, Cúige Rovigo i [[Veneto]] . Bhain sé céim sa dlí amach in [[Ollscoil Bhologna|Ollscoil Bologna]] .

Bhí sé ina aindiachaí &lt;ref&gt;Antonio G. Casanova, ''Matteotti. Una vita per il socialismo'', Bompiani, Milan, 1974, p. 90.&lt;/ref&gt; agus go luath ina ghníomhaí sa ghluaiseacht sóisialach agus i bPáirtí Sóisialach na hIodáile (''Partito Socialista Unitario (PSU)''), chuir sé i gcoinne na hIodáile páirt a ghlacadh sa [[An Chéad Chogadh Domhanda|Chéad Chogadh Domhanda]] (agus imtheorannaíodh é sa [[An tSicil|tSicil]] le linn na coinbhleachta ar an gcúis sin).

Toghadh é ina ionadaí trí huaire: i 1919, 1921 agus 1924 .

Mar dheisceabal  de chuid Filippo Turati,  rinneadh ceannaire den Pháirtí Sóisialach Aonadach leasaitheach (PSU) de i Teach  na dTeachtaí ,(''Camera dei deputat''i) tar éis dó Páirtí Sóisialach na hIodáile (''Partito Socialista Italiano''), a bhí níos radacaí, a fhágáil.

==Tagairtí==
[[Catagóir:Básanna i 1924]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1885]]
[[Catagóir:Giacomo Matteotti| ]]
[[Catagóir:Daoine a fuadaíodh]]
[[Catagóir:Polaiteoirí a dúnmharaíodh]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Pháirtí Sóisialach na hIodáile]]
[[Catagóir:Polaiteoirí an Pháirtí Aontachta Sóisialach]]
[[Catagóir:Íospartaigh deachtóireachtaí Naitsíoch-Faisisteacha]]
[[Catagóir:Mic léinn Ollscoil Bologna]]</text>
      <sha1>9wso6nag3y946ymmahrn2eb9nqhcq07</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210103</id>
      <parentid>1210102</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T16:57:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1956" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Polaiteoir [[Sóisialachas|sóisialach]] Iodálach ab ea '''Giacomo Matteotti''' ( 22 Bealtaine 1885 – 10 Meitheamh 1924). Ar 30 Bealtaine 1924, labhair sé go hoscailte i bParlaimint na hIodáile (''Parlamento italiano'') ag líomhain go ndearna na [[Faisisteachas|faisistithe]] Iodálacha calaois in olltoghchán na hIodáile sa bhliain 1924, agus cháin sé an foréigean a d'úsáid siad chun vótaí a fháil. Aon lá dhéag ina dhiaidh sin, fuadach agus mharaigh Faisistigh é.

== Gairm pholaitiúil ==
Rugadh Matteotti i dteaghlach saibhir, i Fratta Polesine, Cúige Rovigo i [[Veneto]] . Bhain sé céim sa dlí amach in [[Ollscoil Bhologna|Ollscoil Bologna]] .

Bhí sé ina aindiachaí &lt;ref&gt;Antonio G. Casanova, ''Matteotti. Una vita per il socialismo'', Bompiani, Milan, 1974, p. 90.&lt;/ref&gt; agus go luath ina ghníomhaí sa ghluaiseacht sóisialach agus i bPáirtí Sóisialach na hIodáile (''Partito Socialista Unitario (PSU)''), chuir sé i gcoinne na hIodáile páirt a ghlacadh sa [[An Chéad Chogadh Domhanda|Chéad Chogadh Domhanda]] (agus imtheorannaíodh é sa [[An tSicil|tSicil]] le linn na coinbhleachta ar an gcúis sin).

Toghadh é ina ionadaí trí huaire: i 1919, 1921 agus 1924 .

Mar dheisceabal  de chuid Filippo Turati,  rinneadh ceannaire den Pháirtí Sóisialach Aonadach leasaitheach (PSU) de i Teach  na dTeachtaí ,(''Camera dei deputat''i) tar éis dó Páirtí Sóisialach na hIodáile (''Partito Socialista Italiano''), a bhí níos radacaí, a fhágáil.

==Tagairtí==
[[Catagóir:Básanna i 1924]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1885]]
[[Catagóir:Giacomo Matteotti| ]]
[[Catagóir:Daoine a fuadaíodh]]
[[Catagóir:Polaiteoirí a dúnmharaíodh]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Pháirtí Sóisialach na hIodáile]]
[[Catagóir:Polaiteoirí an Pháirtí Aontachta Sóisialach]]
[[Catagóir:Íospartaigh deachtóireachtaí Naitsíoch-Faisisteacha]]
[[Catagóir:Mic léinn Ollscoil Bologna]]</text>
      <sha1>ez5pbr874vipkmw2bezzafrhh3pw3tt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ospidéal Náisiúnta Leanaí</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112712</id>
    <redirect title="An tOspidéal Náisiúnta Leanaí, Éire" />
    <revision>
      <id>1210105</id>
      <timestamp>2024-04-08T17:06:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog Eomurchadha an leathanach [[Ospidéal Náisiúnta Leanaí]] go [[An tOspidéal Náisiúnta Leanaí, Éire]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" xml:space="preserve">#athsheoladh [[An tOspidéal Náisiúnta Leanaí, Éire]]</text>
      <sha1>bg3gy7miiy3wth3kqu2owbml6oi1yei</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Urú (réalteolaíocht)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112713</id>
    <revision>
      <id>1210138</id>
      <timestamp>2024-04-08T22:07:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le '....'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4" xml:space="preserve">....</text>
      <sha1>e8rhiz0tks39lthvf9x9y3pdkzx6oa0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210139</id>
      <parentid>1210138</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T22:10:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="185" xml:space="preserve">....
== Féach freisin ==
* [[Urú na gréine]]
* [[Urú na Gealaí|Urú na gealaí]]
* [[Éiclipteach]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{Síol-réalteolaíoch}}

[[Catagóir:Éiclipsí]]</text>
      <sha1>7pblzkhzbkjxd24uj4aqkdsyayil9cg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210142</id>
      <parentid>1210139</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T23:25:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="310" xml:space="preserve">Tarlaíonn '''urú''', nó '''éiclips''', nuair a bhfuil [[réad réalteolaíoch]] (nó [[spásárthach]]) ceilte go sealadach 

== Féach freisin ==
* [[Urú na gréine]]
* [[Urú na Gealaí|Urú na gealaí]]
* [[Éiclipteach]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{Síol-réalteolaíoch}}

[[Catagóir:Éiclipsí]]</text>
      <sha1>l7nha910urbgyrn3rzt3hov31trkfyq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210154</id>
      <parentid>1210142</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T00:35:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Urú]] go [[Urú (réalteolaíocht)]]: dab</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="310" xml:space="preserve">Tarlaíonn '''urú''', nó '''éiclips''', nuair a bhfuil [[réad réalteolaíoch]] (nó [[spásárthach]]) ceilte go sealadach 

== Féach freisin ==
* [[Urú na gréine]]
* [[Urú na Gealaí|Urú na gealaí]]
* [[Éiclipteach]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{Síol-réalteolaíoch}}

[[Catagóir:Éiclipsí]]</text>
      <sha1>l7nha910urbgyrn3rzt3hov31trkfyq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210161</id>
      <parentid>1210154</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T00:59:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="391" xml:space="preserve">:''Tá níos mó ná brí amháin leis an bhfocal “urú”; féach [[Urú]].''
Tarlaíonn '''urú''', nó '''éiclips''', nuair a bhfuil [[réad réalteolaíoch]] (nó [[spásárthach]]) ceilte go sealadach 

== Féach freisin ==
* [[Urú na gréine]]
* [[Urú na Gealaí|Urú na gealaí]]
* [[Éiclipteach]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{Síol-réalteolaíoch}}

[[Catagóir:Éiclipsí]]</text>
      <sha1>jal65ru37a2bxt4pk85t6q5c8v53hss</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Róisín Seoighe</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112714</id>
    <revision>
      <id>1210140</id>
      <timestamp>2024-04-08T22:37:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taghdtaighde</username>
        <id>60452</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le 'Is amhránaí agus scríbhneoir amhrán Éireannach í Róisín Seoighe. Déanann sí cumasc de sheánraí éagsúla ina saothar, idir phopcheol, ceol damhsa leictreonach, ceol traidisiúnta, agus ceol rithim ⁊ gormacha. Thosaigh sí ag gabháil den sean-nós i dtús báire agus tá a rian sin le haireachtáil in a cuid ceol i gcónaí. Pléann a chuid liricí le réimse topaicí éagsúla m.sh. cearta teanga, ár gcaidreamh leis an domhan mórthimpeall, agus dóchas á aimsiú in umar an éadóchais...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1955" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[amhránaí]] agus scríbhneoir amhrán [[Éireannach]] í '''Róisín Seoighe'''.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/gradam-nos-buaite-ag-roisin-seoighe/|teideal=Gradam NÓS buaite ag Róisín Seoighe|dáta=02 Feabhra 2018|work=Nós|dátarochtana=08 Aibreán 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181228045545/https://nos.ie/cultur/gradam-nos-buaite-ag-roisin-seoighe/|archivedate=28 Nollaig 2018}}&lt;/ref&gt;

Déanann sí cumasc de sheánraí éagsúla ina saothar, idir [[Popcheol|phopcheol]], ceol [[Ceol damhsa leictreonach|damhsa leictreonach]], ceol [[Ceol traidisiúnta na hÉireann|traidisiúnta]], agus ceol [[Ceol rithim agus gormacha|rithim ⁊ gormacha]]. Thosaigh sí ag gabháil den [[sean-nós]] i dtús báire agus tá a rian sin le haireachtáil in a cuid ceol i gcónaí. Pléann a chuid liricí le réimse topaicí éagsúla m.sh. cearta teanga, ár gcaidreamh leis an [[Éiceolaíocht|domhan mórthimpeall]], agus dóchas á aimsiú in umar an [[Dúlagar|éadóchais]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://imro.ie/news/new-single-from-imle-and-roisin-seoighe/|teideal=New Single From IMLÉ and Róisín Seoighe|dáta=14 Meán Fómhair 2022|work=IMRO|dátarochtana=08 Aibreán 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230604233517/https://imro.ie/news/new-single-from-imle-and-roisin-seoighe/|archivedate=04 Meitheamh 2023}}&lt;/ref&gt;

Bronnadh Gradam NÓS don amhrán nuachumtha is fearr uirthi in 2018 agus í fós ar an meánscoil nó bhí sí &quot;aitheanta cheana féin mar cheoltóir cumasach&quot;.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{stumpa}}

[[Catagóir:Ceoltóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Amhránaithe popcheoil]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Mná Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine as Conamara]]
[[Catagóir:Daoine as Contae na Gaillimhe]]
[[Catagóir:Rapálaithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Bannaí a chanann i nGaeilge]]
[[Catagóir:Cumadóirí Éireannacha]]</text>
      <sha1>cjvwk4dbdnf1ogax18j5v7aby6xyqwv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210167</id>
      <parentid>1210140</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T09:07:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1956" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[amhránaí]] agus scríbhneoir amhrán [[Éireannach]] í '''Róisín Seoighe'''.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/gradam-nos-buaite-ag-roisin-seoighe/|teideal=Gradam NÓS buaite ag Róisín Seoighe|dáta=02 Feabhra 2018|work=Nós|dátarochtana=08 Aibreán 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181228045545/https://nos.ie/cultur/gradam-nos-buaite-ag-roisin-seoighe/|archivedate=28 Nollaig 2018}}&lt;/ref&gt;

Déanann sí cumasc de sheánraí éagsúla ina saothar, idir [[Popcheol|phopcheol]], cheol [[Ceol damhsa leictreonach|damhsa leictreonach]], cheol [[Ceol traidisiúnta na hÉireann|traidisiúnta]], agus cheol [[Ceol rithim agus gormacha|rithim ⁊ gormacha]]. Thosaigh sí ag gabháil don [[sean-nós]] i dtús báire agus tá a rian sin le haireachtáil ina cuid ceol i gcónaí. Pléann a cuid liricí le réimse topaicí éagsúla m.sh. cearta teanga, ár gcaidreamh leis an [[Éiceolaíocht|domhan mórthimpeall]], agus dóchas á aimsiú in umar an [[Dúlagar|éadóchais]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://imro.ie/news/new-single-from-imle-and-roisin-seoighe/|teideal=New Single From IMLÉ and Róisín Seoighe|dáta=14 Meán Fómhair 2022|work=IMRO|dátarochtana=08 Aibreán 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230604233517/https://imro.ie/news/new-single-from-imle-and-roisin-seoighe/|archivedate=04 Meitheamh 2023}}&lt;/ref&gt;

Bronnadh Gradam NÓS don amhrán nuachumtha is fearr uirthi in 2018 agus í fós ar an meánscoil nó bhí sí &quot;aitheanta cheana féin mar cheoltóir cumasach&quot;.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{stumpa}}

[[Catagóir:Ceoltóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Amhránaithe popcheoil]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Mná Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine as Conamara]]
[[Catagóir:Daoine as Contae na Gaillimhe]]
[[Catagóir:Rapálaithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Bannaí a chanann i nGaeilge]]
[[Catagóir:Cumadóirí Éireannacha]]</text>
      <sha1>fbffy71ebjrdhhcpi785l78gqs2s63q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Michel DeGraff</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112715</id>
    <revision>
      <id>1210143</id>
      <timestamp>2024-04-08T23:56:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1217443867|Michel DeGraff]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4920" xml:space="preserve">Is teangeolaí [[Háítí|Háítíoch]] agus saineolaí ar [[Fásteanga|theangacha crióil]] é '''Michel Frederic DeGraff'''.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://lenouvelliste.com/lenouvelliste/article/138941/les-33-academiciens-du-creole-haitien-investis-dans-leur-fonction|title=Les 33 académiciens du créole haïtien investis dans leur fonction|date=4 December 2014|editor=Mercéus, Bertrand|publisher=Le NOuvelliste|access-date=22 June 2016}} {{In lang|fr}}&lt;/ref&gt; Tá sé ina ollamh le teangeolaíocht in [[Institiúid Teicneolaíochta Massachusetts]],&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; stiúrthóir ar an Tionscnamh MIT-Haiti, agus ina bhall de bhord eagarthóireachta an ''Journal of Haitian Studies''.&lt;ref name=&quot;zephir&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Zéphir|first=Flore|authorlink=Flore Zéphir|title=Creolist Michel Degraff: A profile of Commitment, Advocacy, Excellence and Hope|journal=Journal of Haitian Studies|date=Fall 2012|volume=18|issue=2}}&lt;/ref&gt; Tá sé ar dhuine de bhunaitheoirí Acadamh Chriól Háítí chomh maith.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://whamit.mit.edu/2014/12/15/michel-degraff-becomes-member-of-the-haitian-creole-academy/|title=Michel DeGraff named charter member of the Haitian Creole Academy|date=15 December 2014|work=Whamit!|access-date=2015-11-02}}&lt;/ref&gt;  Sa bhliain 2022, toghadh é mar chomhalta de Chumann Teangeolaíochta Mheiriceá, an gradam is airde sa réimse acadúil. Tá clú agus cáil air as a chuid oibre a thacaíonn leis an dearcadh gur teanga lánfhorbartha é Criól Háítí.&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Sa bhliain 2012, fuair sé deontas $1 milliún ón bhFondúireacht Eolaíochta Náisiúnta (SAM) chun ábhar ar líne i gCriól Háítí a thabhairt isteach i múinteoireacht STEM i Háití.&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Creideann sé gur chóir leanaí Haitíocha a mhúineadh ina dteanga dhúchais ag gach leibhéal oideachais, dearcadh a thagann salach ar an traidisiún seanbhunaithe sa tír, is é sin múinteoireacht trí mheán [[An Fhraincis|na Fraincise]], teanga iasachta don chuid is mó acu.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.voicesfromhaiti.com/inner-views/michel-degraff-mit-linguistics-professor-our-word-is-our-bond/|title=Michel Degraff: Our Word is Our Bond|author=Ulysse|first=Katia|date=11 August 2011|work=Voices from Haïti|access-date=17 March 2015}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
D'fhás sé aníos i dteaghlach meánaicmeach i Háítí, agus d'fhreastail sé ar scoil trí mheán na Fraincise. Deir sé go mothaíodh sé go minic go raibh an Fhraincis ina bhac air, in ainneoin é a bheith ina dhalta den chéad scoth, toisc gur cúis le coimpléacs ísleachta é nuair nach labhraítear go maith í.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.voicesfromhaiti.com/inner-views/michel-degraff-mit-linguistics-professor-our-word-is-our-bond/|title=Michel Degraff: Our Word is Our Bond|author=Ulysse|first=Katia|date=11 August 2011|work=Voices from Haïti|access-date=17 March 2015}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFUlysse2011&quot;&gt;Ulysse, Katia (11 August 2011). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Chreid sé gur labhair sé “teanga go leith”, agus gurbh é Criól an leath-theanga cé gurbh é sin a theanga dhúchais.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt; Cé gur cuireadh dualgas air Fraincis a úsáid sa bhaile agus sa seomra ranga, níor úsáidtí í ar an bpáirc shacair ná chun scéal grinn a insint.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt;

== Oideachas ==
Tá PhD sa ríomheolaíocht ag an Dr. DeGraff ó Ollscoil Pennsylvania.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://newsoffice.mit.edu/2011/profile-degraff-0512|title=A Champion of Creole|author=Dizikes|first=Peter|publisher=MIT|access-date=5 January 2015}}&lt;/ref&gt; Sular bhain sé PhD amach, rinne sé staidéar ar ríomheolaíocht ag Coláiste Chathair Nua-Eabhrac.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt; D’fhorbair sé suim sa teangeolaíocht le linn intéirneachta ag Bell Labs i [[Nua-Gheirsí]] in 1985.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt;

== Obair i Háití ==
Tá an Dr. DeGraff ag obair faoi láthair chun áiseanna teicneolaíochta a thabhairt isteach trí Chriól Háítí i Scoil Matènwa in La Gonâve. Moltar do na páistí [[Google Translate]] a úsáid chun ábhar i dteangacha eile ar an nGréasán a léamh. Leis an deontas ón bhFondúireacht Náisiúnta Eolaíochta, tá sé ag baint úsáide as cluichí ríomhaireachta i gCriól chun scileanna matamaitice a mhúineadh dóibh freisin.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.voicesfromhaiti.com/inner-views/michel-degraff-mit-linguistics-professor-our-word-is-our-bond/|title=Michel Degraff: Our Word is Our Bond|author=Ulysse|first=Katia|date=11 August 2011|work=Voices from Haïti|access-date=17 March 2015}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFUlysse2011&quot;&gt;Ulysse, Katia (11 August 2011). &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1963]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Teangeolaithe Iodálacha]]
[[Catagóir:Daoine Háítíocha]]</text>
      <sha1>7uig9upmsgse38dd6himhzecae9feyw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210144</id>
      <parentid>1210143</parentid>
      <timestamp>2024-04-08T23:57:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4205" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[Teangeolaíocht|teangeolaí]] [[Háítí|Háítíoch]] agus saineolaí ar [[Fásteanga|theangacha crióil]] é '''Michel Frederic DeGraff'''.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://lenouvelliste.com/lenouvelliste/article/138941/les-33-academiciens-du-creole-haitien-investis-dans-leur-fonction|title=Les 33 académiciens du créole haïtien investis dans leur fonction|date=4 December 2014|editor=Mercéus, Bertrand|publisher=Le NOuvelliste|access-date=22 June 2016}} {{In lang|fr}}&lt;/ref&gt; Tá sé ina ollamh le teangeolaíocht in [[Institiúid Teicneolaíochta Massachusetts]],&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; stiúrthóir ar an Tionscnamh MIT-Haiti, agus ina bhall de bhord eagarthóireachta an ''Journal of Haitian Studies''.&lt;ref name=&quot;zephir&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|last=Zéphir|first=Flore|authorlink=Flore Zéphir|title=Creolist Michel Degraff: A profile of Commitment, Advocacy, Excellence and Hope|journal=Journal of Haitian Studies|date=Fall 2012|volume=18|issue=2}}&lt;/ref&gt; Tá sé ar dhuine de bhunaitheoirí Acadamh Chriól Háítí chomh maith.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://whamit.mit.edu/2014/12/15/michel-degraff-becomes-member-of-the-haitian-creole-academy/|title=Michel DeGraff named charter member of the Haitian Creole Academy|date=15 December 2014|work=Whamit!|access-date=2015-11-02}}&lt;/ref&gt;  Sa bhliain 2022, toghadh é mar chomhalta de Chumann Teangeolaíochta Mheiriceá, an gradam is airde sa réimse acadúil. Tá clú agus cáil air as a chuid oibre a thacaíonn leis an dearcadh gur teanga lánfhorbartha é Criól Háítí.&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Sa bhliain 2012, fuair sé deontas $1 milliún ón bhFondúireacht Eolaíochta Náisiúnta (SAM) chun ábhar ar líne i gCriól Háítí a thabhairt isteach i múinteoireacht STEM i Háití.&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Creideann sé gur chóir leanaí Haitíocha a mhúineadh ina dteanga dhúchais ag gach leibhéal oideachais, dearcadh a thagann salach ar an traidisiún seanbhunaithe sa tír, is é sin múinteoireacht trí mheán [[An Fhraincis|na Fraincise]], teanga iasachta don chuid is mó acu.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.voicesfromhaiti.com/inner-views/michel-degraff-mit-linguistics-professor-our-word-is-our-bond/|title=Michel Degraff: Our Word is Our Bond|last=Ulysse|first=Katia|date=11 August 2011|work=Voices from Haïti|access-date=17 March 2015}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
D'fhás sé aníos i dteaghlach meánaicmeach i Háítí, agus d'fhreastail sé ar scoil trí mheán na Fraincise. Deir sé go mothaíodh sé go minic go raibh an Fhraincis ina bhac air, in ainneoin é a bheith ina dhalta den chéad scoth, toisc gur cúis le coimpléacs ísleachta é nuair nach labhraítear go maith í.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt; Chreid sé gur labhair sé “teanga go leith”, agus gurbh é Criól an leath-theanga cé gurbh é sin a theanga dhúchais.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt; Cé gur cuireadh dualgas air Fraincis a úsáid sa bhaile agus sa seomra ranga, níor úsáidtí í ar an bpáirc shacair ná chun scéal grinn a insint.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt;

== Oideachas ==
Tá PhD sa ríomheolaíocht ag an Dr. DeGraff ó Ollscoil Pennsylvania.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://newsoffice.mit.edu/2011/profile-degraff-0512|title=A Champion of Creole|last=Dizikes|first=Peter|publisher=MIT|access-date=5 January 2015}}&lt;/ref&gt; Sular bhain sé PhD amach, rinne sé staidéar ar ríomheolaíocht ag Coláiste Chathair Nua-Eabhrac.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt; D’fhorbair sé suim sa teangeolaíocht le linn intéirneachta ag Bell Labs i [[Nua-Gheirsí]] in 1985.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt;

== Obair i Háití ==
Tá an Dr. DeGraff ag obair faoi láthair chun áiseanna teicneolaíochta a thabhairt isteach trí Chriól Háítí i Scoil Matènwa in La Gonâve. Moltar do na páistí [[Google Translate]] a úsáid chun ábhar i dteangacha eile ar an nGréasán a léamh. Leis an deontas ón bhFondúireacht Náisiúnta Eolaíochta, tá sé ag baint úsáide as cluichí ríomhaireachta i gCriól chun scileanna matamaitice a mhúineadh dóibh freisin.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1963]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Teangeolaithe Iodálacha]]
[[Catagóir:Daoine Háítíocha]]</text>
      <sha1>bj68422vw9roc5uxbtgmjfhgjumfb9k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210145</id>
      <parentid>1210144</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T00:01:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4221" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[Teangeolaíocht|teangeolaí]] [[Háítí|Háítíoch]] agus saineolaí ar [[Fásteanga|theangacha crióil]] é '''Michel Frederic DeGraff'''.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://lenouvelliste.com/lenouvelliste/article/138941/les-33-academiciens-du-creole-haitien-investis-dans-leur-fonction|title=Les 33 académiciens du créole haïtien investis dans leur fonction|date=4 Nollaig 2014|editor=Mercéus, Bertrand|publisher=Le NOuvelliste|access-date=22 Meitheamh 2016}} {{In lang|fr}}&lt;/ref&gt; Tá sé ina ollamh le teangeolaíocht in [[Institiúid Teicneolaíochta Massachusetts]],&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; stiúrthóir ar an Tionscnamh MIT-Haiti, agus ina bhall de bhord eagarthóireachta an ''Journal of Haitian Studies''.&lt;ref name=&quot;zephir&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|last=Zéphir|first=Flore|authorlink=Flore Zéphir|title=Creolist Michel Degraff: A profile of Commitment, Advocacy, Excellence and Hope|journal=Journal of Haitian Studies|date=Fómhar 2012|volume=18|issue=2}}&lt;/ref&gt; Tá sé ar dhuine de bhunaitheoirí [[Acadamh Chriól Háítí]] chomh maith.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://whamit.mit.edu/2014/12/15/michel-degraff-becomes-member-of-the-haitian-creole-academy/|title=Michel DeGraff named charter member of the Haitian Creole Academy|date=15 Nollaig 2014|work=Whamit!|access-date=2015-11-02}}&lt;/ref&gt;  Sa bhliain 2022, toghadh é mar chomhalta de Chumann Teangeolaíochta Mheiriceá, an gradam is airde sa réimse acadúil. Tá clú agus cáil air as a chuid oibre a thacaíonn leis an dearcadh gur teanga lánfhorbartha é [[Criól Háítí]].&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Sa bhliain 2012, fuair sé deontas $1 milliún ón bhFondúireacht Eolaíochta Náisiúnta (SAM) chun ábhar ar líne i gCriól Háítí a thabhairt isteach i múinteoireacht STEM i Háití.&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Creideann sé gur chóir leanaí Haitíocha a mhúineadh ina dteanga dhúchais ag gach leibhéal oideachais, dearcadh a thagann salach ar an traidisiún seanbhunaithe sa tír, is é sin múinteoireacht trí mheán [[An Fhraincis|na Fraincise]], teanga iasachta don chuid is mó acu.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.voicesfromhaiti.com/inner-views/michel-degraff-mit-linguistics-professor-our-word-is-our-bond/|title=Michel Degraff: Our Word is Our Bond|last=Ulysse|first=Katia|date=11 Lúnasa 2011|work=Voices from Haïti|access-date=17 Márta 2015}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
D'fhás sé aníos i dteaghlach meánaicmeach i Háítí, agus d'fhreastail sé ar scoil trí mheán na Fraincise. Deir sé go mothaíodh sé go minic go raibh an Fhraincis ina bhac air, in ainneoin é a bheith ina dhalta den chéad scoth, toisc gur cúis le coimpléacs ísleachta é nuair nach labhraítear go maith í.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt; Chreid sé gur labhair sé “teanga go leith”, agus gurbh é Criól an leath-theanga cé gurbh é sin a theanga dhúchais.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt; Cé gur cuireadh dualgas air Fraincis a úsáid sa bhaile agus sa seomra ranga, níor úsáidtí í ar an bpáirc shacair ná chun scéal grinn a insint.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt;

== Oideachas ==
Tá PhD sa ríomheolaíocht ag an Dr. DeGraff ó Ollscoil Pennsylvania.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://newsoffice.mit.edu/2011/profile-degraff-0512|title=A Champion of Creole|last=Dizikes|first=Peter|publisher=MIT|access-date=5 Eanáir 2015}}&lt;/ref&gt; Sular bhain sé PhD amach, rinne sé staidéar ar ríomheolaíocht ag Coláiste Chathair Nua-Eabhrac.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt; D’fhorbair sé suim sa teangeolaíocht le linn intéirneachta ag Bell Labs i [[Nua-Gheirsí]] in 1985.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt;

== Obair i Háití ==
Tá an Dr. DeGraff ag obair faoi láthair chun áiseanna teicneolaíochta a thabhairt isteach trí Chriól Háítí i Scoil Matènwa in La Gonâve. Moltar do na páistí [[Google Translate]] a úsáid chun ábhar i dteangacha eile ar an nGréasán a léamh. Leis an deontas ón bhFondúireacht Náisiúnta Eolaíochta, tá sé ag baint úsáide as cluichí ríomhaireachta i gCriól chun scileanna matamaitice a mhúineadh dóibh freisin.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1963]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Teangeolaithe Iodálacha]]
[[Catagóir:Daoine Háítíocha]]</text>
      <sha1>fhzlv2rxv61dksws3lfbufp4gsw55l1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210146</id>
      <parentid>1210145</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T00:03:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4293" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[Teangeolaíocht|teangeolaí]] [[Háítí|Háítíoch]] agus saineolaí ar [[Fásteanga|theangacha crióil]] é '''Michel Frederic DeGraff'''.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://lenouvelliste.com/lenouvelliste/article/138941/les-33-academiciens-du-creole-haitien-investis-dans-leur-fonction|title=Les 33 académiciens du créole haïtien investis dans leur fonction|date=4 Nollaig 2014|editor=Mercéus, Bertrand|publisher=Le NOuvelliste|access-date=22 Meitheamh 2016}} {{In lang|fr}}&lt;/ref&gt; Tá sé ina ollamh le teangeolaíocht in [[Institiúid Teicneolaíochta Massachusetts]],&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; stiúrthóir ar an Tionscnamh MIT-Haiti, agus ina bhall de bhord eagarthóireachta an ''Journal of Haitian Studies''.&lt;ref name=&quot;zephir&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|last=Zéphir|first=Flore|authorlink=Flore Zéphir|title=Creolist Michel Degraff: A profile of Commitment, Advocacy, Excellence and Hope|journal=Journal of Haitian Studies|date=Fómhar 2012|volume=18|issue=2}}&lt;/ref&gt; Tá sé ar dhuine de bhunaitheoirí [[Acadamh Chriól Háítí]] chomh maith.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://whamit.mit.edu/2014/12/15/michel-degraff-becomes-member-of-the-haitian-creole-academy/|title=Michel DeGraff named charter member of the Haitian Creole Academy|date=15 Nollaig 2014|work=Whamit!|access-date=2015-11-02}}&lt;/ref&gt;  Sa bhliain 2022, toghadh é mar chomhalta de Chumann Teangeolaíochta Mheiriceá, an gradam is airde sa réimse acadúil. Tá clú agus cáil air as a chuid oibre a thacaíonn leis an dearcadh gur teanga lánfhorbartha é [[Criól Háítí]].&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Sa bhliain 2012, fuair sé deontas $1 milliún ón bhFondúireacht Eolaíochta Náisiúnta (SAM) chun ábhar ar líne i gCriól Háítí a thabhairt isteach i múinteoireacht ETIM&lt;ref&gt;Eolaíocht, Teicneolaíocht, Innealtóireacht agus Matamaitic&lt;/ref&gt; i Háití.&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Creideann sé gur chóir leanaí Haitíocha a mhúineadh ina dteanga dhúchais ag gach leibhéal oideachais, dearcadh a thagann salach ar an traidisiún seanbhunaithe sa tír, is é sin múinteoireacht trí mheán [[An Fhraincis|na Fraincise]], teanga iasachta don chuid is mó acu.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.voicesfromhaiti.com/inner-views/michel-degraff-mit-linguistics-professor-our-word-is-our-bond/|title=Michel Degraff: Our Word is Our Bond|last=Ulysse|first=Katia|date=11 Lúnasa 2011|work=Voices from Haïti|access-date=17 Márta 2015}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
D'fhás sé aníos i dteaghlach meánaicmeach i Háítí, agus d'fhreastail sé ar scoil trí mheán na Fraincise. Deir sé go mothaíodh sé go minic go raibh an Fhraincis ina bhac air, in ainneoin é a bheith ina dhalta den chéad scoth, toisc gur cúis le coimpléacs ísleachta é nuair nach labhraítear go maith í.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt; Chreid sé gur labhair sé “teanga go leith”, agus gurbh é Criól an leath-theanga cé gurbh é sin a theanga dhúchais.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt; Cé gur cuireadh dualgas air Fraincis a úsáid sa bhaile agus sa seomra ranga, níor úsáidtí í ar an bpáirc shacair ná chun scéal grinn a insint.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt;

== Oideachas ==
Tá PhD sa ríomheolaíocht ag an Dr. DeGraff ó Ollscoil Pennsylvania.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://newsoffice.mit.edu/2011/profile-degraff-0512|title=A Champion of Creole|last=Dizikes|first=Peter|publisher=MIT|access-date=5 Eanáir 2015}}&lt;/ref&gt; Sular bhain sé PhD amach, rinne sé staidéar ar ríomheolaíocht ag Coláiste Chathair Nua-Eabhrac.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt; D’fhorbair sé suim sa teangeolaíocht le linn intéirneachta ag Bell Labs i [[Nua-Gheirsí]] in 1985.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt;

== Obair i Háití ==
Tá an Dr. DeGraff ag obair faoi láthair chun áiseanna teicneolaíochta a thabhairt isteach trí Chriól Háítí i Scoil Matènwa in La Gonâve. Moltar do na páistí [[Google Translate]] a úsáid chun ábhar i dteangacha eile ar an nGréasán a léamh. Leis an deontas ón bhFondúireacht Náisiúnta Eolaíochta, tá sé ag baint úsáide as cluichí ríomhaireachta i gCriól chun scileanna matamaitice a mhúineadh dóibh freisin.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1963]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Teangeolaithe Iodálacha]]
[[Catagóir:Daoine Háítíocha]]</text>
      <sha1>ckjuqi5w9ltcibwt4cbrsqci32s7bs4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210147</id>
      <parentid>1210146</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T00:04:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4572" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[Teangeolaíocht|teangeolaí]] [[Háítí|Háítíoch]] agus saineolaí ar [[Fásteanga|theangacha crióil]] é '''Michel Frederic DeGraff'''.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://lenouvelliste.com/lenouvelliste/article/138941/les-33-academiciens-du-creole-haitien-investis-dans-leur-fonction|title=Les 33 académiciens du créole haïtien investis dans leur fonction|date=4 Nollaig 2014|editor=Mercéus, Bertrand|publisher=Le NOuvelliste|access-date=22 Meitheamh 2016}} {{In lang|fr}}&lt;/ref&gt; Tá sé ina ollamh le teangeolaíocht in [[Institiúid Teicneolaíochta Massachusetts]],&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; stiúrthóir ar an Tionscnamh MIT-Haiti, agus ina bhall de bhord eagarthóireachta an ''Journal of Haitian Studies''.&lt;ref name=&quot;zephir&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|last=Zéphir|first=Flore|authorlink=Flore Zéphir|title=Creolist Michel Degraff: A profile of Commitment, Advocacy, Excellence and Hope|journal=Journal of Haitian Studies|date=Fómhar 2012|volume=18|issue=2}}&lt;/ref&gt; Tá sé ar dhuine de bhunaitheoirí [[Acadamh Chriól Háítí]] chomh maith.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://whamit.mit.edu/2014/12/15/michel-degraff-becomes-member-of-the-haitian-creole-academy/|title=Michel DeGraff named charter member of the Haitian Creole Academy|date=15 Nollaig 2014|work=Whamit!|access-date=2015-11-02}}&lt;/ref&gt;  Sa bhliain 2022, toghadh é mar chomhalta de Chumann Teangeolaíochta Mheiriceá, an gradam is airde sa réimse acadúil.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://news.mit.edu/2022/michel-degraff-linguistics-society-america-fellow-1013|teideal=Professor Michel DeGraff named a fellow of the Linguistics Society of America|dátarochtana=2024-04-08|dáta=2022-10-13|last=Lanier|first=Alison|work=MIT News}}&lt;/ref&gt; Tá clú agus cáil air as a chuid oibre a thacaíonn leis an dearcadh gur teanga lánfhorbartha é [[Criól Háítí]].&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Sa bhliain 2012, fuair sé deontas $1 milliún ón bhFondúireacht Eolaíochta Náisiúnta (SAM) chun ábhar ar líne i gCriól Háítí a thabhairt isteach i múinteoireacht ETIM&lt;ref&gt;Eolaíocht, Teicneolaíocht, Innealtóireacht agus Matamaitic&lt;/ref&gt; i Háití.&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Creideann sé gur chóir leanaí Haitíocha a mhúineadh ina dteanga dhúchais ag gach leibhéal oideachais, dearcadh a thagann salach ar an traidisiún seanbhunaithe sa tír, is é sin múinteoireacht trí mheán [[An Fhraincis|na Fraincise]], teanga iasachta don chuid is mó acu.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.voicesfromhaiti.com/inner-views/michel-degraff-mit-linguistics-professor-our-word-is-our-bond/|title=Michel Degraff: Our Word is Our Bond|last=Ulysse|first=Katia|date=11 Lúnasa 2011|work=Voices from Haïti|access-date=17 Márta 2015}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
D'fhás sé aníos i dteaghlach meánaicmeach i Háítí, agus d'fhreastail sé ar scoil trí mheán na Fraincise. Deir sé go mothaíodh sé go minic go raibh an Fhraincis ina bhac air, in ainneoin é a bheith ina dhalta den chéad scoth, toisc gur cúis le coimpléacs ísleachta é nuair nach labhraítear go maith í.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt; Chreid sé gur labhair sé “teanga go leith”, agus gurbh é Criól an leath-theanga cé gurbh é sin a theanga dhúchais.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt; Cé gur cuireadh dualgas air Fraincis a úsáid sa bhaile agus sa seomra ranga, níor úsáidtí í ar an bpáirc shacair ná chun scéal grinn a insint.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt;

== Oideachas ==
Tá PhD sa ríomheolaíocht ag an Dr. DeGraff ó Ollscoil Pennsylvania.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://newsoffice.mit.edu/2011/profile-degraff-0512|title=A Champion of Creole|last=Dizikes|first=Peter|publisher=MIT|access-date=5 Eanáir 2015}}&lt;/ref&gt; Sular bhain sé PhD amach, rinne sé staidéar ar ríomheolaíocht ag Coláiste Chathair Nua-Eabhrac.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt; D’fhorbair sé suim sa teangeolaíocht le linn intéirneachta ag Bell Labs i [[Nua-Gheirsí]] in 1985.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt;

== Obair i Háití ==
Tá an Dr. DeGraff ag obair faoi láthair chun áiseanna teicneolaíochta a thabhairt isteach trí Chriól Háítí i Scoil Matènwa in La Gonâve. Moltar do na páistí [[Google Translate]] a úsáid chun ábhar i dteangacha eile ar an nGréasán a léamh. Leis an deontas ón bhFondúireacht Náisiúnta Eolaíochta, tá sé ag baint úsáide as cluichí ríomhaireachta i gCriól chun scileanna matamaitice a mhúineadh dóibh freisin.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1963]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Teangeolaithe Iodálacha]]
[[Catagóir:Daoine Háítíocha]]</text>
      <sha1>856390n5225ftas9u0xfadhzq1ddyz7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210148</id>
      <parentid>1210147</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T00:07:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Oideachas */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4584" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[Teangeolaíocht|teangeolaí]] [[Háítí|Háítíoch]] agus saineolaí ar [[Fásteanga|theangacha crióil]] é '''Michel Frederic DeGraff'''.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://lenouvelliste.com/lenouvelliste/article/138941/les-33-academiciens-du-creole-haitien-investis-dans-leur-fonction|title=Les 33 académiciens du créole haïtien investis dans leur fonction|date=4 Nollaig 2014|editor=Mercéus, Bertrand|publisher=Le NOuvelliste|access-date=22 Meitheamh 2016}} {{In lang|fr}}&lt;/ref&gt; Tá sé ina ollamh le teangeolaíocht in [[Institiúid Teicneolaíochta Massachusetts]],&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; stiúrthóir ar an Tionscnamh MIT-Haiti, agus ina bhall de bhord eagarthóireachta an ''Journal of Haitian Studies''.&lt;ref name=&quot;zephir&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|last=Zéphir|first=Flore|authorlink=Flore Zéphir|title=Creolist Michel Degraff: A profile of Commitment, Advocacy, Excellence and Hope|journal=Journal of Haitian Studies|date=Fómhar 2012|volume=18|issue=2}}&lt;/ref&gt; Tá sé ar dhuine de bhunaitheoirí [[Acadamh Chriól Háítí]] chomh maith.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://whamit.mit.edu/2014/12/15/michel-degraff-becomes-member-of-the-haitian-creole-academy/|title=Michel DeGraff named charter member of the Haitian Creole Academy|date=15 Nollaig 2014|work=Whamit!|access-date=2015-11-02}}&lt;/ref&gt;  Sa bhliain 2022, toghadh é mar chomhalta de Chumann Teangeolaíochta Mheiriceá, an gradam is airde sa réimse acadúil.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://news.mit.edu/2022/michel-degraff-linguistics-society-america-fellow-1013|teideal=Professor Michel DeGraff named a fellow of the Linguistics Society of America|dátarochtana=2024-04-08|dáta=2022-10-13|last=Lanier|first=Alison|work=MIT News}}&lt;/ref&gt; Tá clú agus cáil air as a chuid oibre a thacaíonn leis an dearcadh gur teanga lánfhorbartha é [[Criól Háítí]].&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Sa bhliain 2012, fuair sé deontas $1 milliún ón bhFondúireacht Eolaíochta Náisiúnta (SAM) chun ábhar ar líne i gCriól Háítí a thabhairt isteach i múinteoireacht ETIM&lt;ref&gt;Eolaíocht, Teicneolaíocht, Innealtóireacht agus Matamaitic&lt;/ref&gt; i Háití.&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Creideann sé gur chóir leanaí Haitíocha a mhúineadh ina dteanga dhúchais ag gach leibhéal oideachais, dearcadh a thagann salach ar an traidisiún seanbhunaithe sa tír, is é sin múinteoireacht trí mheán [[An Fhraincis|na Fraincise]], teanga iasachta don chuid is mó acu.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.voicesfromhaiti.com/inner-views/michel-degraff-mit-linguistics-professor-our-word-is-our-bond/|title=Michel Degraff: Our Word is Our Bond|last=Ulysse|first=Katia|date=11 Lúnasa 2011|work=Voices from Haïti|access-date=17 Márta 2015}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
D'fhás sé aníos i dteaghlach meánaicmeach i Háítí, agus d'fhreastail sé ar scoil trí mheán na Fraincise. Deir sé go mothaíodh sé go minic go raibh an Fhraincis ina bhac air, in ainneoin é a bheith ina dhalta den chéad scoth, toisc gur cúis le coimpléacs ísleachta é nuair nach labhraítear go maith í.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt; Chreid sé gur labhair sé “teanga go leith”, agus gurbh é Criól an leath-theanga cé gurbh é sin a theanga dhúchais.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt; Cé gur cuireadh dualgas air Fraincis a úsáid sa bhaile agus sa seomra ranga, níor úsáidtí í ar an bpáirc shacair ná chun scéal grinn a insint.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt;

== Oideachas ==
Tá PhD sa [[ríomheolaíocht]] ag an Dr. DeGraff ó [[Ollscoil Pennsylvania]].&lt;ref name=&quot;dizikes&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://newsoffice.mit.edu/2011/profile-degraff-0512|title=A Champion of Creole|last=Dizikes|first=Peter|publisher=MIT|access-date=5 Eanáir 2015}}&lt;/ref&gt; Sular bhain sé PhD amach, rinne sé staidéar ar ríomheolaíocht ag [[Coláiste Cathrach Nua-Eabhrac]].&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt; D’fhorbair sé suim sa teangeolaíocht le linn intéirneachta ag Bell Labs i [[Nua-Gheirsí]] in 1985.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt;

== Obair i Háití ==
Tá an Dr. DeGraff ag obair faoi láthair chun áiseanna teicneolaíochta a thabhairt isteach trí Chriól Háítí i Scoil Matènwa in La Gonâve. Moltar do na páistí [[Google Translate]] a úsáid chun ábhar i dteangacha eile ar an nGréasán a léamh. Leis an deontas ón bhFondúireacht Náisiúnta Eolaíochta, tá sé ag baint úsáide as cluichí ríomhaireachta i gCriól chun scileanna matamaitice a mhúineadh dóibh freisin.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1963]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Teangeolaithe Iodálacha]]
[[Catagóir:Daoine Háítíocha]]</text>
      <sha1>pzbjhcbx4w319oh9onjpry163hiuyaq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210149</id>
      <parentid>1210148</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T00:08:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Obair i Háití */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4596" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[Teangeolaíocht|teangeolaí]] [[Háítí|Háítíoch]] agus saineolaí ar [[Fásteanga|theangacha crióil]] é '''Michel Frederic DeGraff'''.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://lenouvelliste.com/lenouvelliste/article/138941/les-33-academiciens-du-creole-haitien-investis-dans-leur-fonction|title=Les 33 académiciens du créole haïtien investis dans leur fonction|date=4 Nollaig 2014|editor=Mercéus, Bertrand|publisher=Le NOuvelliste|access-date=22 Meitheamh 2016}} {{In lang|fr}}&lt;/ref&gt; Tá sé ina ollamh le teangeolaíocht in [[Institiúid Teicneolaíochta Massachusetts]],&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; stiúrthóir ar an Tionscnamh MIT-Haiti, agus ina bhall de bhord eagarthóireachta an ''Journal of Haitian Studies''.&lt;ref name=&quot;zephir&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|last=Zéphir|first=Flore|authorlink=Flore Zéphir|title=Creolist Michel Degraff: A profile of Commitment, Advocacy, Excellence and Hope|journal=Journal of Haitian Studies|date=Fómhar 2012|volume=18|issue=2}}&lt;/ref&gt; Tá sé ar dhuine de bhunaitheoirí [[Acadamh Chriól Háítí]] chomh maith.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://whamit.mit.edu/2014/12/15/michel-degraff-becomes-member-of-the-haitian-creole-academy/|title=Michel DeGraff named charter member of the Haitian Creole Academy|date=15 Nollaig 2014|work=Whamit!|access-date=2015-11-02}}&lt;/ref&gt;  Sa bhliain 2022, toghadh é mar chomhalta de Chumann Teangeolaíochta Mheiriceá, an gradam is airde sa réimse acadúil.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://news.mit.edu/2022/michel-degraff-linguistics-society-america-fellow-1013|teideal=Professor Michel DeGraff named a fellow of the Linguistics Society of America|dátarochtana=2024-04-08|dáta=2022-10-13|last=Lanier|first=Alison|work=MIT News}}&lt;/ref&gt; Tá clú agus cáil air as a chuid oibre a thacaíonn leis an dearcadh gur teanga lánfhorbartha é [[Criól Háítí]].&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Sa bhliain 2012, fuair sé deontas $1 milliún ón bhFondúireacht Eolaíochta Náisiúnta (SAM) chun ábhar ar líne i gCriól Háítí a thabhairt isteach i múinteoireacht ETIM&lt;ref&gt;Eolaíocht, Teicneolaíocht, Innealtóireacht agus Matamaitic&lt;/ref&gt; i Háití.&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Creideann sé gur chóir leanaí Haitíocha a mhúineadh ina dteanga dhúchais ag gach leibhéal oideachais, dearcadh a thagann salach ar an traidisiún seanbhunaithe sa tír, is é sin múinteoireacht trí mheán [[An Fhraincis|na Fraincise]], teanga iasachta don chuid is mó acu.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.voicesfromhaiti.com/inner-views/michel-degraff-mit-linguistics-professor-our-word-is-our-bond/|title=Michel Degraff: Our Word is Our Bond|last=Ulysse|first=Katia|date=11 Lúnasa 2011|work=Voices from Haïti|access-date=17 Márta 2015}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
D'fhás sé aníos i dteaghlach meánaicmeach i Háítí, agus d'fhreastail sé ar scoil trí mheán na Fraincise. Deir sé go mothaíodh sé go minic go raibh an Fhraincis ina bhac air, in ainneoin é a bheith ina dhalta den chéad scoth, toisc gur cúis le coimpléacs ísleachta é nuair nach labhraítear go maith í.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt; Chreid sé gur labhair sé “teanga go leith”, agus gurbh é Criól an leath-theanga cé gurbh é sin a theanga dhúchais.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt; Cé gur cuireadh dualgas air Fraincis a úsáid sa bhaile agus sa seomra ranga, níor úsáidtí í ar an bpáirc shacair ná chun scéal grinn a insint.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt;

== Oideachas ==
Tá PhD sa [[ríomheolaíocht]] ag an Dr. DeGraff ó [[Ollscoil Pennsylvania]].&lt;ref name=&quot;dizikes&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://newsoffice.mit.edu/2011/profile-degraff-0512|title=A Champion of Creole|last=Dizikes|first=Peter|publisher=MIT|access-date=5 Eanáir 2015}}&lt;/ref&gt; Sular bhain sé PhD amach, rinne sé staidéar ar ríomheolaíocht ag [[Coláiste Cathrach Nua-Eabhrac]].&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt; D’fhorbair sé suim sa teangeolaíocht le linn intéirneachta ag Bell Labs i [[Nua-Gheirsí]] in 1985.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt;

== Obair i Háití ==
Tá an Dr. DeGraff ag obair faoi láthair chun áiseanna teicneolaíochta i gCriól Háítí a thabhairt isteach i Scoil Matènwa in La Gonâve. Moltar do na páistí [[Google Translate]] a úsáid chun ábhar i dteangacha eile ar an nGréasán a léamh. Leis an deontas ón bhFondúireacht Náisiúnta Eolaíochta, tá sé ag baint úsáide as cluichí ríomhaireachta i gCriól chun scileanna [[Matamaitic|matamaitice]] a mhúineadh dóibh freisin.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1963]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Teangeolaithe Iodálacha]]
[[Catagóir:Daoine Háítíocha]]</text>
      <sha1>jd8q3i8qvibpb4djzxnbnn8nxtu766c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210150</id>
      <parentid>1210149</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T00:14:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4581" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[Teangeolaíocht|teangeolaí]] [[Háítí|Háítíoch]] agus saineolaí ar [[Fásteanga|theangacha crióil]] é '''Michel Frederic DeGraff'''.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://lenouvelliste.com/lenouvelliste/article/138941/les-33-academiciens-du-creole-haitien-investis-dans-leur-fonction|title=Les 33 académiciens du créole haïtien investis dans leur fonction|date=4 Nollaig 2014|editor=Mercéus, Bertrand|publisher=Le NOuvelliste|access-date=22 Meitheamh 2016}}&lt;/ref&gt; Tá sé ina ollamh le teangeolaíocht in [[Institiúid Teicneolaíochta Massachusetts]],&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; stiúrthóir ar an Tionscnamh MIT-Haiti, agus ina bhall de bhord eagarthóireachta an ''Journal of Haitian Studies''.&lt;ref name=&quot;zephir&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|last=Zéphir|first=Flore|authorlink=Flore Zéphir|title=Creolist Michel Degraff: A profile of Commitment, Advocacy, Excellence and Hope|journal=Journal of Haitian Studies|date=Fómhar 2012|volume=18|issue=2}}&lt;/ref&gt; Tá sé ar dhuine de bhunaitheoirí [[Acadamh Chriól Háítí]] chomh maith.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://whamit.mit.edu/2014/12/15/michel-degraff-becomes-member-of-the-haitian-creole-academy/|title=Michel DeGraff named charter member of the Haitian Creole Academy|date=15 Nollaig 2014|work=Whamit!|access-date=2015-11-02}}&lt;/ref&gt;  Sa bhliain 2022, toghadh é mar chomhalta de Chumann Teangeolaíochta Mheiriceá, an gradam is airde sa réimse acadúil.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://news.mit.edu/2022/michel-degraff-linguistics-society-america-fellow-1013|teideal=Professor Michel DeGraff named a fellow of the Linguistics Society of America|dátarochtana=2024-04-08|dáta=2022-10-13|last=Lanier|first=Alison|work=MIT News}}&lt;/ref&gt; Tá clú agus cáil air as a chuid oibre a thacaíonn leis an dearcadh gur teanga lánfhorbartha é [[Criól Háítí]].&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Sa bhliain 2012, fuair sé deontas $1 milliún ón bhFondúireacht Eolaíochta Náisiúnta (SAM) chun ábhar ar líne i gCriól Háítí a thabhairt isteach i múinteoireacht ETIM&lt;ref&gt;Eolaíocht, Teicneolaíocht, Innealtóireacht agus Matamaitic&lt;/ref&gt; i Háití.&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Creideann sé gur chóir leanaí Haitíocha a mhúineadh ina dteanga dhúchais ag gach leibhéal oideachais, dearcadh a thagann salach ar an traidisiún seanbhunaithe sa tír, is é sin múinteoireacht trí mheán [[An Fhraincis|na Fraincise]], teanga iasachta don chuid is mó acu.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.voicesfromhaiti.com/inner-views/michel-degraff-mit-linguistics-professor-our-word-is-our-bond/|title=Michel Degraff: Our Word is Our Bond|last=Ulysse|first=Katia|date=11 Lúnasa 2011|work=Voices from Haïti|access-date=17 Márta 2015}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
D'fhás sé aníos i dteaghlach meánaicmeach i Háítí, agus d'fhreastail sé ar scoil trí mheán na Fraincise. Deir sé go mothaíodh sé go minic go raibh an Fhraincis ina bhac air, in ainneoin é a bheith ina dhalta den chéad scoth, toisc gur cúis le coimpléacs ísleachta é nuair nach labhraítear go maith í.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt; Chreid sé gur labhair sé “teanga go leith”, agus gurbh é Criól an leath-theanga cé gurbh é sin a theanga dhúchais.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt; Cé gur cuireadh dualgas air Fraincis a úsáid sa bhaile agus sa seomra ranga, níor úsáidtí í ar an bpáirc shacair ná chun scéal grinn a insint.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt;

== Oideachas ==
Tá PhD sa [[ríomheolaíocht]] ag an Dr. DeGraff ó [[Ollscoil Pennsylvania]].&lt;ref name=&quot;dizikes&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://newsoffice.mit.edu/2011/profile-degraff-0512|title=A Champion of Creole|last=Dizikes|first=Peter|publisher=MIT|access-date=5 Eanáir 2015}}&lt;/ref&gt; Sular bhain sé PhD amach, rinne sé staidéar ar ríomheolaíocht ag [[Coláiste Cathrach Nua-Eabhrac]].&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt; D’fhorbair sé suim sa teangeolaíocht le linn intéirneachta ag Bell Labs i [[Nua-Gheirsí]] in 1985.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt;

== Obair i Háití ==
Tá an Dr. DeGraff ag obair faoi láthair chun áiseanna teicneolaíochta i gCriól Háítí a thabhairt isteach i Scoil Matènwa in La Gonâve. Moltar do na páistí [[Google Translate]] a úsáid chun ábhar i dteangacha eile ar an nGréasán a léamh. Leis an deontas ón bhFondúireacht Náisiúnta Eolaíochta, tá sé ag baint úsáide as cluichí ríomhaireachta i gCriól chun scileanna [[Matamaitic|matamaitice]] a mhúineadh dóibh freisin.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1963]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Teangeolaithe Iodálacha]]
[[Catagóir:Daoine Háítíocha]]</text>
      <sha1>asxd69wsk58npbq7pmtn7zuziwv1rks</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210151</id>
      <parentid>1210150</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T00:16:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4583" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[Teangeolaíocht|teangeolaí]] [[Háítí|Háítíoch]] agus saineolaí ar [[Fásteanga|theangacha crióil]] é '''Michel Frederic DeGraff'''.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://lenouvelliste.com/lenouvelliste/article/138941/les-33-academiciens-du-creole-haitien-investis-dans-leur-fonction|title=Les 33 académiciens du créole haïtien investis dans leur fonction|date=4 Nollaig 2014|editor=Mercéus, Bertrand|publisher=Le NOuvelliste|access-date=22 Meitheamh 2016}}&lt;/ref&gt; Tá sé ina ollamh le teangeolaíocht in [[Institiúid Teicneolaíochta Massachusetts]],&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; stiúrthóir ar an Tionscnamh MIT-Haiti, agus ina bhall de bhord eagarthóireachta an ''Journal of Haitian Studies''.&lt;ref name=&quot;zephir&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|last=Zéphir|first=Flore|authorlink=Flore Zéphir|title=Creolist Michel Degraff: A profile of Commitment, Advocacy, Excellence and Hope|journal=Journal of Haitian Studies|date=Fómhar 2012|volume=18|issue=2}}&lt;/ref&gt; Tá sé ar dhuine de bhunaitheoirí [[Acadamh Chriól Háítí]] chomh maith.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://whamit.mit.edu/2014/12/15/michel-degraff-becomes-member-of-the-haitian-creole-academy/|title=Michel DeGraff named charter member of the Haitian Creole Academy|date=15 Nollaig 2014|work=Whamit!|access-date=2015-11-02}}&lt;/ref&gt;  Sa bhliain 2022, toghadh é mar chomhalta de Chumann Teangeolaíochta Mheiriceá, an gradam is airde sa réimse acadúil.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://news.mit.edu/2022/michel-degraff-linguistics-society-america-fellow-1013|teideal=Professor Michel DeGraff named a fellow of the Linguistics Society of America|dátarochtana=2024-04-08|dáta=2022-10-13|last=Lanier|first=Alison|work=MIT News}}&lt;/ref&gt; Tá clú agus cáil air as a chuid taighde a thacaíonn leis an dearcadh gur teanga lánfhorbartha é [[Criól Háítí]].&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Sa bhliain 2012, fuair sé deontas $1 milliún ón bhFondúireacht Eolaíochta Náisiúnta (SAM) chun ábhar ar líne i gCriól Háítí a thabhairt isteach i múinteoireacht ETIM&lt;ref&gt;Eolaíocht, Teicneolaíocht, Innealtóireacht agus Matamaitic&lt;/ref&gt; i Háití.&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Creideann sé gur chóir leanaí Haitíocha a mhúineadh ina dteanga dhúchais ag gach leibhéal oideachais, dearcadh a thagann salach ar an traidisiún seanbhunaithe sa tír, is é sin múinteoireacht trí mheán [[An Fhraincis|na Fraincise]], teanga iasachta don chuid is mó acu.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.voicesfromhaiti.com/inner-views/michel-degraff-mit-linguistics-professor-our-word-is-our-bond/|title=Michel Degraff: Our Word is Our Bond|last=Ulysse|first=Katia|date=11 Lúnasa 2011|work=Voices from Haïti|access-date=17 Márta 2015}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
D'fhás sé aníos i dteaghlach meánaicmeach i Háítí, agus d'fhreastail sé ar scoil trí mheán na Fraincise. Deir sé go mothaíodh sé go minic go raibh an Fhraincis ina bhac air, in ainneoin é a bheith ina dhalta den chéad scoth, toisc gur cúis le coimpléacs ísleachta é nuair nach labhraítear go maith í.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt; Chreid sé gur labhair sé “teanga go leith”, agus gurbh é Criól an leath-theanga cé gurbh é sin a theanga dhúchais.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt; Cé gur cuireadh dualgas air Fraincis a úsáid sa bhaile agus sa seomra ranga, níor úsáidtí í ar an bpáirc shacair ná chun scéal grinn a insint.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt;

== Oideachas ==
Tá PhD sa [[ríomheolaíocht]] ag an Dr. DeGraff ó [[Ollscoil Pennsylvania]].&lt;ref name=&quot;dizikes&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://newsoffice.mit.edu/2011/profile-degraff-0512|title=A Champion of Creole|last=Dizikes|first=Peter|publisher=MIT|access-date=5 Eanáir 2015}}&lt;/ref&gt; Sular bhain sé PhD amach, rinne sé staidéar ar ríomheolaíocht ag [[Coláiste Cathrach Nua-Eabhrac]].&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt; D’fhorbair sé suim sa teangeolaíocht le linn intéirneachta ag Bell Labs i [[Nua-Gheirsí]] in 1985.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt;

== Obair i Háití ==
Tá an Dr. DeGraff ag obair faoi láthair chun áiseanna teicneolaíochta i gCriól Háítí a thabhairt isteach i Scoil Matènwa in La Gonâve. Moltar do na páistí [[Google Translate]] a úsáid chun ábhar i dteangacha eile ar an nGréasán a léamh. Leis an deontas ón bhFondúireacht Náisiúnta Eolaíochta, tá sé ag baint úsáide as cluichí ríomhaireachta i gCriól chun scileanna [[Matamaitic|matamaitice]] a mhúineadh dóibh freisin.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1963]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Teangeolaithe Iodálacha]]
[[Catagóir:Daoine Háítíocha]]</text>
      <sha1>fjai3aki1zm9qu3sdjyftqja9xld9gy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210152</id>
      <parentid>1210151</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T00:20:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Luathshaol */ níos soiléire</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4605" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[Teangeolaíocht|teangeolaí]] [[Háítí|Háítíoch]] agus saineolaí ar [[Fásteanga|theangacha crióil]] é '''Michel Frederic DeGraff'''.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://lenouvelliste.com/lenouvelliste/article/138941/les-33-academiciens-du-creole-haitien-investis-dans-leur-fonction|title=Les 33 académiciens du créole haïtien investis dans leur fonction|date=4 Nollaig 2014|editor=Mercéus, Bertrand|publisher=Le NOuvelliste|access-date=22 Meitheamh 2016}}&lt;/ref&gt; Tá sé ina ollamh le teangeolaíocht in [[Institiúid Teicneolaíochta Massachusetts]],&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; stiúrthóir ar an Tionscnamh MIT-Haiti, agus ina bhall de bhord eagarthóireachta an ''Journal of Haitian Studies''.&lt;ref name=&quot;zephir&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|last=Zéphir|first=Flore|authorlink=Flore Zéphir|title=Creolist Michel Degraff: A profile of Commitment, Advocacy, Excellence and Hope|journal=Journal of Haitian Studies|date=Fómhar 2012|volume=18|issue=2}}&lt;/ref&gt; Tá sé ar dhuine de bhunaitheoirí [[Acadamh Chriól Háítí]] chomh maith.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://whamit.mit.edu/2014/12/15/michel-degraff-becomes-member-of-the-haitian-creole-academy/|title=Michel DeGraff named charter member of the Haitian Creole Academy|date=15 Nollaig 2014|work=Whamit!|access-date=2015-11-02}}&lt;/ref&gt;  Sa bhliain 2022, toghadh é mar chomhalta de Chumann Teangeolaíochta Mheiriceá, an gradam is airde sa réimse acadúil.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://news.mit.edu/2022/michel-degraff-linguistics-society-america-fellow-1013|teideal=Professor Michel DeGraff named a fellow of the Linguistics Society of America|dátarochtana=2024-04-08|dáta=2022-10-13|last=Lanier|first=Alison|work=MIT News}}&lt;/ref&gt; Tá clú agus cáil air as a chuid taighde a thacaíonn leis an dearcadh gur teanga lánfhorbartha é [[Criól Háítí]].&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Sa bhliain 2012, fuair sé deontas $1 milliún ón bhFondúireacht Eolaíochta Náisiúnta (SAM) chun ábhar ar líne i gCriól Háítí a thabhairt isteach i múinteoireacht ETIM&lt;ref&gt;Eolaíocht, Teicneolaíocht, Innealtóireacht agus Matamaitic&lt;/ref&gt; i Háití.&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Creideann sé gur chóir leanaí Haitíocha a mhúineadh ina dteanga dhúchais ag gach leibhéal oideachais, dearcadh a thagann salach ar an traidisiún seanbhunaithe sa tír, is é sin múinteoireacht trí mheán [[An Fhraincis|na Fraincise]], teanga iasachta don chuid is mó acu.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.voicesfromhaiti.com/inner-views/michel-degraff-mit-linguistics-professor-our-word-is-our-bond/|title=Michel Degraff: Our Word is Our Bond|last=Ulysse|first=Katia|date=11 Lúnasa 2011|work=Voices from Haïti|access-date=17 Márta 2015}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
D'fhás sé aníos i dteaghlach meánaicmeach i Háítí, agus d'fhreastail sé ar scoil trí mheán na Fraincise. Deir sé go mothaíodh sé go minic go raibh an Fhraincis ina bhac air, cé gur dhalta den chéad scoth é, toisc gur cúis le coimpléacs ísleachta é nuair nach labhraítear go maith í.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt; Chreid sé gur labhair sé “teanga go leith”, agus gurbh é Criól an leath-theanga cé gurbh é sin a theanga dhúchais.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt; Is cuimhin leis nach n-úsáidtí an Fhraincis ar an bpáirc shacair ná chun scéal grinn a insint, d'ainneoin gur cuireadh dualgas air an teanga sin a úsáid sa bhaile agus sa seomra ranga.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt;

== Oideachas ==
Tá PhD sa [[ríomheolaíocht]] ag an Dr. DeGraff ó [[Ollscoil Pennsylvania]].&lt;ref name=&quot;dizikes&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://newsoffice.mit.edu/2011/profile-degraff-0512|title=A Champion of Creole|last=Dizikes|first=Peter|publisher=MIT|access-date=5 Eanáir 2015}}&lt;/ref&gt; Sular bhain sé PhD amach, rinne sé staidéar ar ríomheolaíocht ag [[Coláiste Cathrach Nua-Eabhrac]].&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt; D’fhorbair sé suim sa teangeolaíocht le linn intéirneachta ag Bell Labs i [[Nua-Gheirsí]] in 1985.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt;

== Obair i Háití ==
Tá an Dr. DeGraff ag obair faoi láthair chun áiseanna teicneolaíochta i gCriól Háítí a thabhairt isteach i Scoil Matènwa in La Gonâve. Moltar do na páistí [[Google Translate]] a úsáid chun ábhar i dteangacha eile ar an nGréasán a léamh. Leis an deontas ón bhFondúireacht Náisiúnta Eolaíochta, tá sé ag baint úsáide as cluichí ríomhaireachta i gCriól chun scileanna [[Matamaitic|matamaitice]] a mhúineadh dóibh freisin.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1963]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Teangeolaithe Iodálacha]]
[[Catagóir:Daoine Háítíocha]]</text>
      <sha1>1bflmlt4qqkfh8m6tso1xh1oglwqe43</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210153</id>
      <parentid>1210152</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T00:31:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Luathshaol */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4604" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[Teangeolaíocht|teangeolaí]] [[Háítí|Háítíoch]] agus saineolaí ar [[Fásteanga|theangacha crióil]] é '''Michel Frederic DeGraff'''.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://lenouvelliste.com/lenouvelliste/article/138941/les-33-academiciens-du-creole-haitien-investis-dans-leur-fonction|title=Les 33 académiciens du créole haïtien investis dans leur fonction|date=4 Nollaig 2014|editor=Mercéus, Bertrand|publisher=Le NOuvelliste|access-date=22 Meitheamh 2016}}&lt;/ref&gt; Tá sé ina ollamh le teangeolaíocht in [[Institiúid Teicneolaíochta Massachusetts]],&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; stiúrthóir ar an Tionscnamh MIT-Haiti, agus ina bhall de bhord eagarthóireachta an ''Journal of Haitian Studies''.&lt;ref name=&quot;zephir&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|last=Zéphir|first=Flore|authorlink=Flore Zéphir|title=Creolist Michel Degraff: A profile of Commitment, Advocacy, Excellence and Hope|journal=Journal of Haitian Studies|date=Fómhar 2012|volume=18|issue=2}}&lt;/ref&gt; Tá sé ar dhuine de bhunaitheoirí [[Acadamh Chriól Háítí]] chomh maith.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://whamit.mit.edu/2014/12/15/michel-degraff-becomes-member-of-the-haitian-creole-academy/|title=Michel DeGraff named charter member of the Haitian Creole Academy|date=15 Nollaig 2014|work=Whamit!|access-date=2015-11-02}}&lt;/ref&gt;  Sa bhliain 2022, toghadh é mar chomhalta de Chumann Teangeolaíochta Mheiriceá, an gradam is airde sa réimse acadúil.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://news.mit.edu/2022/michel-degraff-linguistics-society-america-fellow-1013|teideal=Professor Michel DeGraff named a fellow of the Linguistics Society of America|dátarochtana=2024-04-08|dáta=2022-10-13|last=Lanier|first=Alison|work=MIT News}}&lt;/ref&gt; Tá clú agus cáil air as a chuid taighde a thacaíonn leis an dearcadh gur teanga lánfhorbartha é [[Criól Háítí]].&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Sa bhliain 2012, fuair sé deontas $1 milliún ón bhFondúireacht Eolaíochta Náisiúnta (SAM) chun ábhar ar líne i gCriól Háítí a thabhairt isteach i múinteoireacht ETIM&lt;ref&gt;Eolaíocht, Teicneolaíocht, Innealtóireacht agus Matamaitic&lt;/ref&gt; i Háití.&lt;ref name=&quot;zephir&quot; /&gt; Creideann sé gur chóir leanaí Haitíocha a mhúineadh ina dteanga dhúchais ag gach leibhéal oideachais, dearcadh a thagann salach ar an traidisiún seanbhunaithe sa tír, is é sin múinteoireacht trí mheán [[An Fhraincis|na Fraincise]], teanga iasachta don chuid is mó acu.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.voicesfromhaiti.com/inner-views/michel-degraff-mit-linguistics-professor-our-word-is-our-bond/|title=Michel Degraff: Our Word is Our Bond|last=Ulysse|first=Katia|date=11 Lúnasa 2011|work=Voices from Haïti|access-date=17 Márta 2015}}&lt;/ref&gt;

== Luathshaol ==
D'fhás sé aníos i dteaghlach meánaicmeach i Háítí, agus d'fhreastail sé ar scoil trí mheán na Fraincise. Deir sé go mothaíodh sé go minic go raibh an Fhraincis ina bac air, cé gur dhalta den chéad scoth é, toisc gur cúis le coimpléacs ísleachta í nuair nach labhraítear go maith í.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt; Chreid sé gur labhair sé “teanga go leith”, agus gurbh é Criól an leath-theanga cé gurbh é sin a theanga dhúchais.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt; Is cuimhin leis nach n-úsáidtí an Fhraincis ar an bpáirc shacair ná chun scéal grinn a insint, d'ainneoin gur cuireadh dualgas air an teanga sin a úsáid sa bhaile agus sa seomra ranga.&lt;ref name=&quot;VFH&quot; /&gt;

== Oideachas ==
Tá PhD sa [[ríomheolaíocht]] ag an Dr. DeGraff ó [[Ollscoil Pennsylvania]].&lt;ref name=&quot;dizikes&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://newsoffice.mit.edu/2011/profile-degraff-0512|title=A Champion of Creole|last=Dizikes|first=Peter|publisher=MIT|access-date=5 Eanáir 2015}}&lt;/ref&gt; Sular bhain sé PhD amach, rinne sé staidéar ar ríomheolaíocht ag [[Coláiste Cathrach Nua-Eabhrac]].&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt; D’fhorbair sé suim sa teangeolaíocht le linn intéirneachta ag Bell Labs i [[Nua-Gheirsí]] in 1985.&lt;ref name=&quot;dizikes&quot; /&gt;

== Obair i Háití ==
Tá an Dr. DeGraff ag obair faoi láthair chun áiseanna teicneolaíochta i gCriól Háítí a thabhairt isteach i Scoil Matènwa in La Gonâve. Moltar do na páistí [[Google Translate]] a úsáid chun ábhar i dteangacha eile ar an nGréasán a léamh. Leis an deontas ón bhFondúireacht Náisiúnta Eolaíochta, tá sé ag baint úsáide as cluichí ríomhaireachta i gCriól chun scileanna [[Matamaitic|matamaitice]] a mhúineadh dóibh freisin.&lt;ref name=&quot;VFH&quot;/&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1963]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Teangeolaithe Iodálacha]]
[[Catagóir:Daoine Háítíocha]]</text>
      <sha1>745rtth4iycr7cf5d38ecgf1kx5qc2t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Urú</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112716</id>
    <revision>
      <id>1210155</id>
      <timestamp>2024-04-09T00:35:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Urú]] go [[Urú (réalteolaíocht)]]: dab</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Urú (réalteolaíocht)]]</text>
      <sha1>msnxo5lycemb1r7aam73dkj3iuwu2kb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210156</id>
      <parentid>1210155</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T00:35:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Removed redirect to [[Urú (réalteolaíocht)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="72" xml:space="preserve">{{idirdhealú}}
*[[Urú (réalteolaíocht)]]
*[[Urú (teangeolaíocht)]]</text>
      <sha1>rbnguzhn8dkicy3blugzqow642vwj5l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Urú (teangeolaíocht)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112717</id>
    <revision>
      <id>1210157</id>
      <timestamp>2024-04-09T00:55:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:fr:Special:Redirect/revision/172994598|Éclipse (linguistique)]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1732" xml:space="preserve">
I bhfoghraíocht stairiúil agus fóineolaíocht na [[Teangacha Ceilteacha|dteangacha Ceilteacha]], agus [[Teangacha Gaelacha|na teangacha Gaelacha]] go háirithe, is athrú tosaigh a chuirtear i bhfeidhm i gcomhthéacsanna áirithe é an t-urú. Eascraíonn sé go stairiúil as consan srónach a chomhshamhlú ag tús an fhocail.

Sa [[An Ghaeilge|Ghaeilge]] mar shampla, tá éifeacht ag an eclipse :

* consan glórach a chur in áit consain neamhghlóraigh (nó /f/);
* consan srónach a chur in áit consain ghlóraigh;
* /n/ a chur roimh guta tosaigh.

Mar shampla:
{|
!Bunfhocal
! Uraithe
! Brí
|-
| {{Lang|ga|'''''p'''eann''}} /pʲaːn̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''bp'''eann''}} /bʲaːn̪ˠ/
| peann
|-
| {{Lang|ga|'''''t'''eanga''}} /tʲaŋɡə/
| {{Lang|ga|'''''dt'''eanga''}} /dʲaŋɡə/
| teanga
|-
| {{Lang|ga|'''''c'''eann''}} /caːn̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''gc'''eann''}} /ɟaːn̪ˠ/
| ceann
|-
| {{Lang|ga|'''''b'''ean''}} /bʲan̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''mb'''ean''}} /mʲan̪ˠ/
| mná
|-
| {{Lang|ga|'''''d'''roim''}} /d̪ˠɾˠiːmʲ/
| {{Lang|ga|'''''nd'''roim''}} /n̪ˠɾˠiːmʲ/
| ar ais
|-
| {{Lang|ga|'''''g'''lúin''}} /ɡɫ̪uːnʲ/
| {{Lang|ga|'''''ng'''lúin''}} /ŋɫ̪uːnʲ/
| glúin
|-
| {{Lang|ga|'''''f'''reagra''}} /fʲɾʲaɡɾˠə/
| {{Lang|ga|'''''bhf'''reagra''}} /vʲɾʲaɡɾˠə/
| freagra
|-
| {{Lang|ga|''éan''}} /eːn̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''n-'''éan''}} /nʲeːn̪ˠ/
| éan
|-
| {{Lang|ga|''oíche''}} /iːhə/
| {{Lang|ga|'''''n-'''oíche''}} /n̪ˠiːhə/
| oíche
|}
Tá athrú den bhunús céanna sa [[An Bhreatnais|Bhreatnais]] freisin, ach tugtar “athrú srónach” air (''treiglad trwynol'').

== Féach freisin ==

[[Catagóir:Teangeolaíocht]]
[[Catagóir:Teangacha Ceilteacha]]</text>
      <sha1>k23bw2btarc9fnevge6vidr5pnqgffe</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210158</id>
      <parentid>1210157</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T00:56:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1677" xml:space="preserve">
I bhfoghraíocht stairiúil agus fóineolaíocht na [[Teangacha Ceilteacha|dteangacha Ceilteacha]], agus [[Teangacha Gaelacha|na teangacha Gaelacha]] go háirithe, is athrú tosaigh a chuirtear i bhfeidhm i gcomhthéacsanna áirithe é an t-urú. Eascraíonn sé go stairiúil as consan srónach a chomhshamhlú ag tús an fhocail.

Sa [[An Ghaeilge|Ghaeilge]] mar shampla, tá éifeacht ag an eclipse :

* consan glórach a chur in áit consain neamhghlóraigh (nó /f/);
* consan srónach a chur in áit consain ghlóraigh;
* /n/ a chur roimh guta tosaigh.

Mar shampla:
{|
!Bunfhocal
! Uraithe
|-
| {{Lang|ga|'''''p'''eann''}} /pʲaːn̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''bp'''eann''}} /bʲaːn̪ˠ/
|-
| {{Lang|ga|'''''t'''eanga''}} /tʲaŋɡə/
| {{Lang|ga|'''''dt'''eanga''}} /dʲaŋɡə/
|-
| {{Lang|ga|'''''c'''eann''}} /caːn̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''gc'''eann''}} /ɟaːn̪ˠ/
|-
| {{Lang|ga|'''''b'''ean''}} /bʲan̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''mb'''ean''}} /mʲan̪ˠ/
|-
| {{Lang|ga|'''''d'''roim''}} /d̪ˠɾˠiːmʲ/
| {{Lang|ga|'''''nd'''roim''}} /n̪ˠɾˠiːmʲ/
|-
| {{Lang|ga|'''''g'''lúin''}} /ɡɫ̪uːnʲ/
| {{Lang|ga|'''''ng'''lúin''}} /ŋɫ̪uːnʲ/
|-
| {{Lang|ga|'''''f'''reagra''}} /fʲɾʲaɡɾˠə/
| {{Lang|ga|'''''bhf'''reagra''}} /vʲɾʲaɡɾˠə/
|-
| {{Lang|ga|''éan''}} /eːn̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''n-'''éan''}} /nʲeːn̪ˠ/
|-
| {{Lang|ga|''oíche''}} /iːhə/
| {{Lang|ga|'''''n-'''oíche''}} /n̪ˠiːhə/
|}
Tá athrú den bhunús céanna sa [[An Bhreatnais|Bhreatnais]] freisin, ach tugtar “athrú srónach” air (''{{lang|cy|treiglad trwynol}}'').

== Féach freisin ==
* [[Séimhiú]]

[[Catagóir:Teangeolaíocht]]
[[Catagóir:Teangacha Ceilteacha]]</text>
      <sha1>n601a1nj1ykuzkbdqf55j1tl2ehwc5a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210159</id>
      <parentid>1210158</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T00:58:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1757" xml:space="preserve">:''Tá níos mó ná brí amháin leis an bhfocal “urú”; féach [[Urú]].''
I bhfoghraíocht stairiúil agus fóineolaíocht na [[Teangacha Ceilteacha|dteangacha Ceilteacha]], agus [[Teangacha Gaelacha|na teangacha Gaelacha]] go háirithe, is athrú tosaigh a chuirtear i bhfeidhm i gcomhthéacsanna áirithe é an t-urú. Eascraíonn sé go stairiúil as consan srónach a chomhshamhlú ag tús an fhocail.

Sa [[An Ghaeilge|Ghaeilge]] mar shampla, tá éifeacht ag an eclipse :

* consan glórach a chur in áit consain neamhghlóraigh (nó /f/);
* consan srónach a chur in áit consain ghlóraigh;
* /n/ a chur roimh guta tosaigh.

Mar shampla:
{|
!Bunfhocal
! Uraithe
|-
| {{Lang|ga|'''''p'''eann''}} /pʲaːn̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''bp'''eann''}} /bʲaːn̪ˠ/
|-
| {{Lang|ga|'''''t'''eanga''}} /tʲaŋɡə/
| {{Lang|ga|'''''dt'''eanga''}} /dʲaŋɡə/
|-
| {{Lang|ga|'''''c'''eann''}} /caːn̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''gc'''eann''}} /ɟaːn̪ˠ/
|-
| {{Lang|ga|'''''b'''ean''}} /bʲan̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''mb'''ean''}} /mʲan̪ˠ/
|-
| {{Lang|ga|'''''d'''roim''}} /d̪ˠɾˠiːmʲ/
| {{Lang|ga|'''''nd'''roim''}} /n̪ˠɾˠiːmʲ/
|-
| {{Lang|ga|'''''g'''lúin''}} /ɡɫ̪uːnʲ/
| {{Lang|ga|'''''ng'''lúin''}} /ŋɫ̪uːnʲ/
|-
| {{Lang|ga|'''''f'''reagra''}} /fʲɾʲaɡɾˠə/
| {{Lang|ga|'''''bhf'''reagra''}} /vʲɾʲaɡɾˠə/
|-
| {{Lang|ga|''éan''}} /eːn̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''n-'''éan''}} /nʲeːn̪ˠ/
|-
| {{Lang|ga|''oíche''}} /iːhə/
| {{Lang|ga|'''''n-'''oíche''}} /n̪ˠiːhə/
|}
Tá athrú den bhunús céanna sa [[An Bhreatnais|Bhreatnais]] freisin, ach tugtar “athrú srónach” air (''{{lang|cy|treiglad trwynol}}'').

== Féach freisin ==
* [[Séimhiú]]

[[Catagóir:Teangeolaíocht]]
[[Catagóir:Teangacha Ceilteacha]]</text>
      <sha1>nyr75ssgpybetgbplkbm2a8e7ri5964</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210160</id>
      <parentid>1210159</parentid>
      <timestamp>2024-04-09T00:59:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1763" xml:space="preserve">:''Tá níos mó ná brí amháin leis an bhfocal “urú”; féach [[Urú]].''
I bhfoghraíocht stairiúil agus fóineolaíocht na [[Teangacha Ceilteacha|dteangacha Ceilteacha]], agus [[Teangacha Gaelacha|na teangacha Gaelacha]] go háirithe, is athrú tosaigh a chuirtear i bhfeidhm i gcomhthéacsanna áirithe é '''an t-urú'''. Eascraíonn sé go stairiúil as consan srónach a chomhshamhlú ag tús an fhocail.

Sa [[An Ghaeilge|Ghaeilge]] mar shampla, tá éifeacht ag an eclipse :

* consan glórach a chur in áit consain neamhghlóraigh (nó /f/);
* consan srónach a chur in áit consain ghlóraigh;
* /n/ a chur roimh guta tosaigh.

Mar shampla:
{|
!Bunfhocal
! Uraithe
|-
| {{Lang|ga|'''''p'''eann''}} /pʲaːn̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''bp'''eann''}} /bʲaːn̪ˠ/
|-
| {{Lang|ga|'''''t'''eanga''}} /tʲaŋɡə/
| {{Lang|ga|'''''dt'''eanga''}} /dʲaŋɡə/
|-
| {{Lang|ga|'''''c'''eann''}} /caːn̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''gc'''eann''}} /ɟaːn̪ˠ/
|-
| {{Lang|ga|'''''b'''ean''}} /bʲan̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''mb'''ean''}} /mʲan̪ˠ/
|-
| {{Lang|ga|'''''d'''roim''}} /d̪ˠɾˠiːmʲ/
| {{Lang|ga|'''''nd'''roim''}} /n̪ˠɾˠiːmʲ/
|-
| {{Lang|ga|'''''g'''lúin''}} /ɡɫ̪uːnʲ/
| {{Lang|ga|'''''ng'''lúin''}} /ŋɫ̪uːnʲ/
|-
| {{Lang|ga|'''''f'''reagra''}} /fʲɾʲaɡɾˠə/
| {{Lang|ga|'''''bhf'''reagra''}} /vʲɾʲaɡɾˠə/
|-
| {{Lang|ga|''éan''}} /eːn̪ˠ/
| {{Lang|ga|'''''n-'''éan''}} /nʲeːn̪ˠ/
|-
| {{Lang|ga|''oíche''}} /iːhə/
| {{Lang|ga|'''''n-'''oíche''}} /n̪ˠiːhə/
|}
Tá athrú den bhunús céanna sa [[An Bhreatnais|Bhreatnais]] freisin, ach tugtar “athrú srónach” air (''{{lang|cy|treiglad trwynol}}'').

== Féach freisin ==
* [[Séimhiú]]

[[Catagóir:Teangeolaíocht]]
[[Catagóir:Teangacha Ceilteacha]]</text>
      <sha1>2or7cyg0gmuzyf6qjv5v29d11enfp89</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Death Has a Shadow</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112718</id>
    <revision>
      <id>1210170</id>
      <timestamp>2024-04-09T11:09:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>87.38.138.5</ip>
      </contributor>
      <comment>added a discription</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" xml:space="preserve">brian griffin is my therian girlfriend</text>
      <sha1>mh27v0jhz2hpicjo0l51zwr6f36655h</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>