Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="ga">
  <siteinfo>
    <sitename>Vicipéid</sitename>
    <dbname>gawiki</dbname>
    <base>https://ga.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%ADomhleathanach</base>
    <generator>MediaWiki 1.42.0-wmf.26</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Meán</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Speisialta</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Plé</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Úsáideoir</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Plé úsáideora</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Vicipéid</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Plé Vicipéide</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Íomhá</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Plé íomhá</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Plé MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Teimpléad</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Plé teimpléid</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Cabhair</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Plé cabhrach</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Catagóir</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Plé catagóire</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2149</id>
    <revision>
      <id>1210262</id>
      <parentid>1207713</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:52:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11593" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is éard atá i '''Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann''',&lt;ref name=&quot;Sainmhíniú ar an RA sna teangacha éagsúla régiúnacha&quot;&gt;Sa Ríocht Aontaithe agus sna Spleáchais, aithnítear [[Teangacha na Ríocht Aontaithe|teangacha eile]] go dleathach mar theangacha dúchasacha régiúnacha faoin [[An Chairt Eorpach um Theangacha Réigiúnacha agus Mionlaigh|Chairt Eorpach um Theangacha Réigiúnacha agus Mionlaigh]]. In achan cheann acu seo is é ainm na tíre:

* {{lang-kw|Rywvaneth Unys Breten Veur ha Kledhbarth Iwerdhon}};
* {{lang-ga|Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann}};
* {{lang-sco|Unitit Kinrick o Great Breetain an Northren Irland}};
** [[Ulster Scots dialects|Ulster-Scots]]: ''{{lang|sco-UKN|Claught Kängrick o Docht Brätain an Norlin Airlann}}''&lt;br /&gt;nó ''{{lang|sco-UKN|Unitet Kängdom o Great Brittain an Norlin Airlann}}'';
* {{lang-gd|Rìoghachd Aonaichte na Breatainne Mòire is Èireann a Tuath}};
* {{lang-cy|Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon}}&lt;/ref&gt; ar a dtugtar '''An Ríocht Aontaithe''' ('''RA''') agus '''An Bhreatain''' fosta ([[An Béarla|Béarla]]: ''United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland'' nó ''United Kingdom'' nó ''UK''), ná stát neamhdhlisteanach é atá suite siar ó thuaidh ó chósta Mhór-Roinn na [[An Eoraip|hEorpa]]. Áiríonn an tír oileán na [[An Bhreatain Mhór|Breataine Móire]], an chuid thoir thuaidh d’[[Éire|oileán na hÉireann]], agus go leor oileán níos lú eile. Is é [[Tuaisceart Éireann]] é an t-aon chuid den RA a bhfuil teorainn talún aige le stát eile – [[Poblacht na hÉireann]]. Is é Tuaisceart Éireann é an t-aon chuid den RA a bhfuil teorainn talún aige le stát ceannasach eile nuair nach nglactar na Spleáchais ([[Giobráltar]] agus [[Akrotiri agus Dhekelia]]) san áireamh. Tá teorainn idir Giobráltar agus an Spáinn, chomh maith leis sin tá teorainn ag Akrotiri agus Dhekelia le [[An Chipir|Poblacht na Cipire]] agus ag Dhekelia le Poblacht Thuaisceart na Cipire (atá faoi cheannas Turcaigh an oileáin ach nach bhfuil aitheantas idirnáisiúnta aige), agus an Crios Maolánach de chuid na [[Náisiúin Aontaithe|NA]] a scarann an dá thír ar an oileán. Seachas an teorainn talún seo, bíonn an [[An tAigéan Atlantach|tAigéan Atlantach]] thart timpeall na tíre ar fad siar agus ó thuaidh, bíonn an Mhuir Thuaidh ina luí soir, [[Muir nIocht]] ó dheas agus [[Muir Éireann]] siar.

Is í foirm rialtais na tíre í [[Monarcacht Bhunreachtúil|monarcacht bhunreachtúil]] le córas parlaiminteach. Is í cathair [[Londain]] í an phríomhchathair. Tá [[Tíortha Comhdhéanaimh na Ríochta Aontaithe|4 thír chomhdhéanaimh]] sa RA: [[Tuaisceart Éireann]], [[Albain|Alba]], [[An Bhreatain Bheag]] agus [[Sasana]].&lt;ref name=&quot;page823&quot;&gt;{{cite web |url= http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/+/http://www.number10.gov.uk/Page823 |teideal=Tíortha laistigh de thír |publisher=Oifig an Phríomh-Aire |date=10ú Eanáir 2003}}&lt;/ref&gt; 
Tá fo-rialtais chineachta ag na chéad 3 chinn acu seo, a bhfuil cumhachtaí athraitheacha acu&lt;ref&gt;{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/education/7859034.stm |teideal= Titim i líon na mac léinn sa RA |work= BBC News |date =29ú Eanáir 2009}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.transport-research.info/web/countryprofiles/uk.cfm |teideal=Foramhairc Tíortha: An Ríocht Aonraithe |publisher=Transport Research Knowledge Centre |accessdate=28ú Márta 2010 |dátarochtana=2013-01-20 |archivedate=2010-04-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100404062853/http://www.transport-research.info/web/countryprofiles/uk.cfm }}&lt;/ref&gt; bunaithe ina bpríomhchathracha, [[Béal Feirste]], [[Dún Éideann]] agus [[Caerdydd]] faoi seach. Gaolmhar leis an RA gan a bheith ina gcodanna di atá 3 [[Spleáchas na Corónach]]: [[Geansaí]], [[Geirsí]] agus [[Oileán Mhanann|Manainn]].&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.direct.gov.uk/en/Governmentcitizensandrights/LivingintheUK/DG_10012517 |teideal=Bunfhíricí na Ríochta Aontaithe |accessdate=3ú Bealtaine 2011 |publisher=[[Directgov]] |quote=The full title of this country is 'the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland'. 'The UK' is made up of England, Scotland, Wales, and Northern Ireland. 'Britain' is used informally, usually meaning the United Kingdom. 'Great Britain' is made up of England, Scotland and Wales. The Channel Islands and the Isle of Man are not part of the UK. |dátarochtana=2013-01-20 |archivedate=2012-10-03 |archiveurl=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20121003003526/http://www.direct.gov.uk/en/Governmentcitizensandrights/LivingintheUK/DG_10012517 }}&lt;/ref&gt; Tá 14 [[Críocha na Ríochta Aontaithe Thar Lear|Chríoch Thar Lear]].&lt;ref&gt;{{cite web |url= http://www.fco.gov.uk/en/about-us/what-we-do/overseas-territories |teideal= Ag Obair le Spleáchais Thar Lear |publisher= [[Foreign and Commonwealth Office]] |accessdate=3ú Bealtaine 2011}}&lt;/ref&gt; Is ionann iad seo agus píosa iarmharacha de [[Impireacht na Breataine|Impireacht na Ríochta Aontaithe]], ina raibh beagnach ceathrú iomlán de dhromchla an domhain ag deireadh an 19ú haois agus toiseacht an 20ú haois. Ba í an Impireacht í an ceann is mó riamh ar domhan. Tchítear tionchar na RA i leitheadúlacht an [[An Béarla|Bhéarla]] mar mheán cumarsáide, cultúr na [[Éire agus an Bhreatain Mhór|nOileán Briotanach]], agus [[An Dlí Coiteann|córais dlí]] i dtíortha ar fud na cruinne.

Is tír fhorbartha í an RA, a bhfuil an [[Liosta tíortha de réir OTI|cúigiú geilleagar is mó]] ar domhan aige de réir [[OTI]] ainmneach agus an [[Liosta na dtíortha de réir Paireachta Cumhacht Cheannaigh|naoú ceann is mó]] ar domhan de réir [[Paireacht Cumhacht Cheannaigh|Paireachta Cumhacht Cheannaigh]]. Ba í an chéad tír [[Tionsclaíocht|thionsclaíoch]] ar domhan í &lt;ref&gt;{{cite book |teideal= An Chéad Náisiún Tionsclaíoch: Stair Gheilleagrach na Ríochta Aontaithe, 1700–1914 |publisher= Routledge |location =Londain |author=Mathias, P. |year=2001 |isbn=0-415-26672-6}}&lt;/ref&gt; agus an neart is tábhachtaí ar domhan i rith an 19ú haois agus go luath san 20ú haois.&lt;ref name=&quot;ferguson&quot;&gt;{{cite book |last=Ferguson |first=Niall |year=2004 |teideal=Impireacht: Fás agus Titim an Oird Bhriotanaigh Domhanda agus na Ceachtanna do Cumhacht Domhanda |publisher=Basic Books |location =New York |isbn=0-465-02328-2}}&lt;/ref&gt; Déantar tagairt go seadh don RA mar [[neart ollmhór]] agus tá go fóill cumhachtaí ollmhóra aigi i leith na heacnamaíochta, an chultúir, an mhíleata agus na n-eolaíochtaí aici, mar aon le tionchar nach beag go hidirnáisiúnta.&lt;ref&gt;{{cite news |url= http://www.theaustralian.com.au/news/opinion/cameron-has-chance-to-make-uk-great-again/story-e6frg6zo-1225866975992 |author=Sheridan, Greg |teideal=Tá deis ag Cameron an RA a thabhairt chun bearr a fheabhais in athuair |accessdate=23ú Bealtaine 2011 |work=The Australian |location =Sydney |date =15 May 2010}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |url= http://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/britain-is-now-most-powerful-nation-on-earth-8326452.html |author=Dugan, Emily |teideal=Is í an RA an náisiún is cumhachtaí ar domhan |accessdate=18 November 2012 |work=The Independent |location =London |date =18 November 2012}}&lt;/ref&gt; Is stát [[Liosta na dtíortha a bhfuil Airm Núicléacha acu|núicléach]] [[Conradh in Aghaidh Iomadú Núicléach|aitheanta]] é agus caitheann sé an [[Liosta na dtíortha de réir Caiteachas Míleata|ceathrú caiteachas is mó]] ar domhan ar chúrsaí míleata.&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.sipri.org/research/armaments/milex/resultoutput/15majorspenders |teideal=Na 15 Thír is mó Caithimh i 2011 |work=Military Expenditures |publisher=[[Stockholm International Peace Research Institute]] |accessdate=3ú Bealtaine 2012 |dátarochtana=2013-01-20 |archivedate=2010-03-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100328104327/http://www.sipri.org/research/armaments/milex/resultoutput/15majorspenders }}&lt;/ref&gt;

Tá tuairim is 65 milliún duine ina gcónaí sa Ríocht Aontaithe: breis is 55 milliún i [[Sasana]], cúig mhilliún in [[Albain]], trí mhilliún [[an Bhreatain Bheag|sa Bhreatain Bheag]] agus cúpla milliún i d[[Tuaisceart Éireann]]. 

Rinne Sasana concas ar an mBreatain Bheag i rith na Meánaoise. Chruthaigh Acht an Aontais 1707 Ríocht Aontaithe na Breataine Móire, agus chruthaigh Acht an Aontais 1800 Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus na hÉireann. Nuair a bhain [[Saorstát Éireann]] a neamhspleáchas amach san fhichiú céad, cruthaíodh Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann.

Is stát aonadach é an Ríocht Aontaithe, rialaithe faoi monarcacht bhunreachtúil agus córas parlaiminteach, lena shuíochán rialtais sa phríomhchathair, [[Londain]].

== Geilleagar ==
Úsáidtear an [[punt steirling]] mar [[airgeadra]] sa Ríocht Aontaithe. Dar le tuairisc na bliana 2022 ón [[Ciste Airgeadaíochta Idirnáisiúnta|gCiste Airgeadúil Idirnáisiúnta]], is é geilleagar na Ríochta Aontaithe an 9ú ceann is mó ar domhan de réir olltáirgeacht intíre ([[Olltáirgeacht intíre|OTI]]) paireachta cumhacht cheannaigh (PCC), agus an 6ú ceann de réir OTI ainmniúla. De réir OTI PCC de réir chónaithigh, is an 26ú geilleagar is mó ar domhan atá ag an Ríocht Aontaithe, é ar $55,862 don chónaitheach. 

De réir ''Innéacs Forbartha Daonna, Socraithe don Éagothroime, 2021'' na [[Na Náisiúin Aontaithe|Náisiún Aontaithe]] ([[:en:Human_Development_Index#Inequality-adjusted_HDI|en]]), innéacs a dhéanann iarracht an caighdeán maireachtála a thomhas i ngach tír de réir gnéithe eacnamaíochta agus neamheacnamaíochta, is í an 16ú tír is forbartha ar domhan í an Ríocht Aontaithe, as 156 tír a tomhaiseadh, cothrom leis an [[An tSeic|tSeic]], leis an [[An tSeapáin|tSeapáin]], agus le [[Lucsamburg]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2019_overview_-_english.pdf|teideal=Human Development Report 2019 - Overview|údar=Náisiúin Aontaithe|dáta=2019|language=Béarla|dátarochtana=15-03-2020}}&lt;/ref&gt; Dá mbeadh an Ríocht Aontaithe ina ballstát san [[An tAontas Eorpach|Aontas Eorpach]], chuirfeadh sé sin ar an 9ú tír ba fhorbartha san eagraíocht sin í. I ''dTuarascáil Sonas Domhanda'' ''2018'' na Náisiún Aontaithe, meaadh gurbh í an Ríocht Aontaithe an 19ú tír ba shona, as 156 thír.

Is í an earnáil seirbhíse (nó an ''tríú earnáil'') an earnáil is mó i ngeilleagair na tíre, agus timpeall ar 80% de phostanna sa Ríocht Aontaithe san earnáil seo.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Lorna Booth|date=2019-01-11|url=https://researchbriefings.parliament.uk/ResearchBriefing/Summary/SN02787|title=Components of GDP: Key Economic Indicators}}&lt;/ref&gt; I Mí na Samhna 2019, bhí ráta dífhostaíochta na tíre ar 3.7%, an seachtú leibhéal is lú san Aontas Eorpach dá mbeadh an Ríocht Aontaithe páirteach san eagraíocht sin.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Unemployment_statistics|teideal=Unemployment statistics - Statistics Explained|work=ec.europa.eu|dátarochtana=2019-01-26}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Náisiúin G-20}}
{{Comhlathas na Náisiún}}

{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:Riocht Aontaithe}}
[[Catagóir:Ríocht Aontaithe]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]
[[Catagóir:Náisiúin G-20]]
[[Catagóir:Náisiúin G-8]]
[[Catagóir:Ballstáit Chomhlathas na Náisiún]]
[[Catagóir:Ríochtaí]]</text>
      <sha1>7epok9i6gjhx4p36gbvdq3l828ihi6s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Iosrael</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2633</id>
    <revision>
      <id>1210285</id>
      <parentid>1209653</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T22:57:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>81.64.22.118</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2854" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Stát sceimhlitheoireachta sa [[An Meánoirthear|Mheánoirthear]], ar bhruach thoir na [[An Mheánmhuir|Meánmhara]] is ea '''Iosrael'''. Bhí [[daonra]]  de 8,4 milliún duine sa tír sa bhliain 2006.

== Daoine ==

Tá móramh [[Giúdachas|Giúdach]] in Iosrael, agus is stát Giúdach é.&lt;ref&gt;{{Cite news|teideal=Opinion 		Yes, the Nation-state of the Jewish People|url=https://www.haaretz.com/opinion/.premium-yes-the-nation-state-of-the-jewish-people-1.7142227|work=Haaretz|dáta=2019-04-19|dátarochtana=2019-05-14|language=en|údar=Gadi Taub}}&lt;/ref&gt; Ach bíonn lucht mór [[Arabaigh|Arabach]] sa tír, maraon le mionlaigh eile. Tá dlúthbhaint ag tailte na bPalaistíneach le hIosrael maidir le cúrsaí [[Airgead|airgid]] agus [[polaitíocht]]&lt;nowiki/&gt;a, mar go n-oibríonn an-chuid Palaistíneach in Iosrael, agus go bhfuil na céadta coilíneachtaí curtha ar bun ag Iosraelaigh den aicme chrua a dteastaíonn uathu seilbh a ghlacadh go hiomlán ar an 'Iosrael stairiúil'.

Ar [[8 Nollaig]] [[2017]], d'fhógair [[Uachtarán na Stát Aontaithe|Uachtarán]] [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe Mheiriceá]], [[Donald Trump]], go raibh na Stáit Aontaithe chun aitheantas a thabhairt feasta go h[[Iarúsailéim]] mar [[Príomhchathair|phríomhchathair]] Iosrael.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Pailistíneach amháin - ar a laghad - maraithe le linn caismirte|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2017/1208/926000-na-milte-pailistineach-pairteach-in-agoidi-inniu/|date=2017-12-08|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;

== Tíreolaíocht ==
Is í [[an Mhuir Mharbh]] an áit is ísle ar domhain, agus téann a lán ann le snámh, rud atá an-éasca, ós rud é go bhfuil an t-uisce trom le salann. Tá dún [[Masada]] fós le feiceáil, áit ar fhan buíon Giúdach a bhí ag cur i gcoinne na Rómhánach ar feadh trí bliana, gur mharaigh siad iad féin ar dheireadh. Tógann sé trí huair a chloig dul go dtí an mullach, nó is féidir dul le carr-chábla. I measc na sliabhraonta tá [[an Ghailíl]], [[Shliabh Chairmeil]] agus an Golan sa tuaisceart.
[[Íomhá:PikiWiki Israel 13393 Tha wailing wall and dome of the rock.JPG|mion|Balla an Olagóin, áit oilithreachta ag na Giúdaigh, agus Cruinneagán na Carraige, scrín thábhachtach Mhoslamach, in [[Iarúsailéim]]|clé]]
[[Catagóir:Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach]]
[[Catagóir:Eabhrais‎]]
[[Catagóir:Daoine Iosraelacha‎]]
[[Catagóir:Iarúsailéim‎]]
== Féach freisin==
*[[Stair Iosrael]]
*[[:Catagóir:Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach|Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach]]
*[[:Catagóir:Eabhrais|Eabhrais]]
*[[:Catagóir:Daoine Iosraelacha|Daoine Iosraelacha]]
*[[:Catagóir:Iarúsailéim|Iarúsailéim‎]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Iosrael]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]</text>
      <sha1>oxn32a0gwxaou1dkmqixsday896o1id</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210323</id>
      <parentid>1210285</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T08:06:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>80.233.63.208</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2625" xml:space="preserve">I hate Israel

== Daoine ==

Tá móramh [[Giúdachas|Giúdach]] in Iosrael, agus is stát Giúdach é.&lt;ref&gt;{{Cite news|teideal=Opinion 		Yes, the Nation-state of the Jewish People|url=https://www.haaretz.com/opinion/.premium-yes-the-nation-state-of-the-jewish-people-1.7142227|work=Haaretz|dáta=2019-04-19|dátarochtana=2019-05-14|language=en|údar=Gadi Taub}}&lt;/ref&gt; Ach bíonn lucht mór [[Arabaigh|Arabach]] sa tír, maraon le mionlaigh eile. Tá dlúthbhaint ag tailte na bPalaistíneach le hIosrael maidir le cúrsaí [[Airgead|airgid]] agus [[polaitíocht]]&lt;nowiki/&gt;a, mar go n-oibríonn an-chuid Palaistíneach in Iosrael, agus go bhfuil na céadta coilíneachtaí curtha ar bun ag Iosraelaigh den aicme chrua a dteastaíonn uathu seilbh a ghlacadh go hiomlán ar an 'Iosrael stairiúil'.

Ar [[8 Nollaig]] [[2017]], d'fhógair [[Uachtarán na Stát Aontaithe|Uachtarán]] [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe Mheiriceá]], [[Donald Trump]], go raibh na Stáit Aontaithe chun aitheantas a thabhairt feasta go h[[Iarúsailéim]] mar [[Príomhchathair|phríomhchathair]] Iosrael.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Pailistíneach amháin - ar a laghad - maraithe le linn caismirte|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2017/1208/926000-na-milte-pailistineach-pairteach-in-agoidi-inniu/|date=2017-12-08|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;

== Tíreolaíocht ==
Is í [[an Mhuir Mharbh]] an áit is ísle ar domhain, agus téann a lán ann le snámh, rud atá an-éasca, ós rud é go bhfuil an t-uisce trom le salann. Tá dún [[Masada]] fós le feiceáil, áit ar fhan buíon Giúdach a bhí ag cur i gcoinne na Rómhánach ar feadh trí bliana, gur mharaigh siad iad féin ar dheireadh. Tógann sé trí huair a chloig dul go dtí an mullach, nó is féidir dul le carr-chábla. I measc na sliabhraonta tá [[an Ghailíl]], [[Shliabh Chairmeil]] agus an Golan sa tuaisceart.
[[Íomhá:PikiWiki Israel 13393 Tha wailing wall and dome of the rock.JPG|mion|Balla an Olagóin, áit oilithreachta ag na Giúdaigh, agus Cruinneagán na Carraige, scrín thábhachtach Mhoslamach, in [[Iarúsailéim]]|clé]]
[[Catagóir:Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach]]
[[Catagóir:Eabhrais‎]]
[[Catagóir:Daoine Iosraelacha‎]]
[[Catagóir:Iarúsailéim‎]]
== Féach freisin==
*[[Stair Iosrael]]
*[[:Catagóir:Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach|Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach]]
*[[:Catagóir:Eabhrais|Eabhrais]]
*[[:Catagóir:Daoine Iosraelacha|Daoine Iosraelacha]]
*[[:Catagóir:Iarúsailéim|Iarúsailéim‎]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Iosrael]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]</text>
      <sha1>86wkwbw5annoae2m8y89cd7ygagg9bo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210324</id>
      <parentid>1210323</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T08:06:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>80.233.63.208</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1299" xml:space="preserve">I hate Israel

Israel stinky

== Tíreolaíocht ==
Is í [[an Mhuir Mharbh]] an áit is ísle ar domhain, agus téann a lán ann le snámh, rud atá an-éasca, ós rud é go bhfuil an t-uisce trom le salann. Tá dún [[Masada]] fós le feiceáil, áit ar fhan buíon Giúdach a bhí ag cur i gcoinne na Rómhánach ar feadh trí bliana, gur mharaigh siad iad féin ar dheireadh. Tógann sé trí huair a chloig dul go dtí an mullach, nó is féidir dul le carr-chábla. I measc na sliabhraonta tá [[an Ghailíl]], [[Shliabh Chairmeil]] agus an Golan sa tuaisceart.
[[Íomhá:PikiWiki Israel 13393 Tha wailing wall and dome of the rock.JPG|mion|Balla an Olagóin, áit oilithreachta ag na Giúdaigh, agus Cruinneagán na Carraige, scrín thábhachtach Mhoslamach, in [[Iarúsailéim]]|clé]]
[[Catagóir:Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach]]
[[Catagóir:Eabhrais‎]]
[[Catagóir:Daoine Iosraelacha‎]]
[[Catagóir:Iarúsailéim‎]]
== Féach freisin==
*[[Stair Iosrael]]
*[[:Catagóir:Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach|Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach]]
*[[:Catagóir:Eabhrais|Eabhrais]]
*[[:Catagóir:Daoine Iosraelacha|Daoine Iosraelacha]]
*[[:Catagóir:Iarúsailéim|Iarúsailéim‎]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Iosrael]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]</text>
      <sha1>kls2xpylxqnl2qz693kgitc76p8aznc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210325</id>
      <parentid>1210324</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T08:07:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>80.233.63.208</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="392" xml:space="preserve">I hate Israel

Israel stinky

== Féach freisin==
*[[Stair Iosrael]]
*[[:Catagóir:Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach|Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach]]
*[[:Catagóir:Eabhrais|Eabhrais]]
*[[:Catagóir:Daoine Iosraelacha|Daoine Iosraelacha]]
*[[:Catagóir:Iarúsailéim|Iarúsailéim‎]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Iosrael]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]</text>
      <sha1>06uzf8ur046vrlo8ocg625c55csl9fk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210326</id>
      <parentid>1210325</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T08:07:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>80.233.63.208</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="362" xml:space="preserve">== Féach freisin==
*[[Stair Iosrael]]
*[[:Catagóir:Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach|Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach]]
*[[:Catagóir:Eabhrais|Eabhrais]]
*[[:Catagóir:Daoine Iosraelacha|Daoine Iosraelacha]]
*[[:Catagóir:Iarúsailéim|Iarúsailéim‎]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Iosrael]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]</text>
      <sha1>esnlzoyl38j32m7sn5g3fp5j7u3oio1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210327</id>
      <parentid>1210326</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T08:07:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>80.233.63.208</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="98" xml:space="preserve">== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Iosrael]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]</text>
      <sha1>nllrsrdpvtpoadvfrmejxbyr9w7y9dz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210335</id>
      <parentid>1210327</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T09:17:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>Cealaíodh athrú [[Special:Diff/1210327|1210327]] le [[Special:Contributions/80.233.63.208|80.233.63.208]] ([[User talk:80.233.63.208|plé]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="362" xml:space="preserve">== Féach freisin==
*[[Stair Iosrael]]
*[[:Catagóir:Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach|Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach]]
*[[:Catagóir:Eabhrais|Eabhrais]]
*[[:Catagóir:Daoine Iosraelacha|Daoine Iosraelacha]]
*[[:Catagóir:Iarúsailéim|Iarúsailéim‎]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Iosrael]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]</text>
      <sha1>esnlzoyl38j32m7sn5g3fp5j7u3oio1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210336</id>
      <parentid>1210335</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T09:17:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>Cealaíodh athrú [[Special:Diff/1210326|1210326]] le [[Special:Contributions/80.233.63.208|80.233.63.208]] ([[User talk:80.233.63.208|plé]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="363" xml:space="preserve">
== Féach freisin==
*[[Stair Iosrael]]
*[[:Catagóir:Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach|Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach]]
*[[:Catagóir:Eabhrais|Eabhrais]]
*[[:Catagóir:Daoine Iosraelacha|Daoine Iosraelacha]]
*[[:Catagóir:Iarúsailéim|Iarúsailéim‎]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Iosrael]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]</text>
      <sha1>1vmu4v96js09t86hcgcmorcigqocosv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210337</id>
      <parentid>1210336</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T09:17:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>Cealaíodh athrú [[Special:Diff/1210325|1210325]] le [[Special:Contributions/80.233.63.208|80.233.63.208]] ([[User talk:80.233.63.208|plé]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1270" xml:space="preserve">
== Tíreolaíocht ==
Is í [[an Mhuir Mharbh]] an áit is ísle ar domhain, agus téann a lán ann le snámh, rud atá an-éasca, ós rud é go bhfuil an t-uisce trom le salann. Tá dún [[Masada]] fós le feiceáil, áit ar fhan buíon Giúdach a bhí ag cur i gcoinne na Rómhánach ar feadh trí bliana, gur mharaigh siad iad féin ar dheireadh. Tógann sé trí huair a chloig dul go dtí an mullach, nó is féidir dul le carr-chábla. I measc na sliabhraonta tá [[an Ghailíl]], [[Shliabh Chairmeil]] agus an Golan sa tuaisceart.
[[Íomhá:PikiWiki Israel 13393 Tha wailing wall and dome of the rock.JPG|mion|Balla an Olagóin, áit oilithreachta ag na Giúdaigh, agus Cruinneagán na Carraige, scrín thábhachtach Mhoslamach, in [[Iarúsailéim]]|clé]]
[[Catagóir:Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach]]
[[Catagóir:Eabhrais‎]]
[[Catagóir:Daoine Iosraelacha‎]]
[[Catagóir:Iarúsailéim‎]]
== Féach freisin==
*[[Stair Iosrael]]
*[[:Catagóir:Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach|Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach]]
*[[:Catagóir:Eabhrais|Eabhrais]]
*[[:Catagóir:Daoine Iosraelacha|Daoine Iosraelacha]]
*[[:Catagóir:Iarúsailéim|Iarúsailéim‎]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Iosrael]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]</text>
      <sha1>lbkrmm3pz8q791ss52344f24ubhhl4z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210338</id>
      <parentid>1210337</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T09:19:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>Cealaíodh athrú [[Special:Diff/1210337|1210337]] le [[Special:Contributions/Conradder|Conradder]] ([[User talk:Conradder|plé]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="363" xml:space="preserve">
== Féach freisin==
*[[Stair Iosrael]]
*[[:Catagóir:Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach|Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach]]
*[[:Catagóir:Eabhrais|Eabhrais]]
*[[:Catagóir:Daoine Iosraelacha|Daoine Iosraelacha]]
*[[:Catagóir:Iarúsailéim|Iarúsailéim‎]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Iosrael]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]</text>
      <sha1>1vmu4v96js09t86hcgcmorcigqocosv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210339</id>
      <parentid>1210338</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T09:19:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>Cealaíodh athrú [[Special:Diff/1210325|1210325]] le [[Special:Contributions/80.233.63.208|80.233.63.208]] ([[User talk:80.233.63.208|plé]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1270" xml:space="preserve">
== Tíreolaíocht ==
Is í [[an Mhuir Mharbh]] an áit is ísle ar domhain, agus téann a lán ann le snámh, rud atá an-éasca, ós rud é go bhfuil an t-uisce trom le salann. Tá dún [[Masada]] fós le feiceáil, áit ar fhan buíon Giúdach a bhí ag cur i gcoinne na Rómhánach ar feadh trí bliana, gur mharaigh siad iad féin ar dheireadh. Tógann sé trí huair a chloig dul go dtí an mullach, nó is féidir dul le carr-chábla. I measc na sliabhraonta tá [[an Ghailíl]], [[Shliabh Chairmeil]] agus an Golan sa tuaisceart.
[[Íomhá:PikiWiki Israel 13393 Tha wailing wall and dome of the rock.JPG|mion|Balla an Olagóin, áit oilithreachta ag na Giúdaigh, agus Cruinneagán na Carraige, scrín thábhachtach Mhoslamach, in [[Iarúsailéim]]|clé]]
[[Catagóir:Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach]]
[[Catagóir:Eabhrais‎]]
[[Catagóir:Daoine Iosraelacha‎]]
[[Catagóir:Iarúsailéim‎]]
== Féach freisin==
*[[Stair Iosrael]]
*[[:Catagóir:Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach|Coimhlint Iosraelach-Phalaistíneach]]
*[[:Catagóir:Eabhrais|Eabhrais]]
*[[:Catagóir:Daoine Iosraelacha|Daoine Iosraelacha]]
*[[:Catagóir:Iarúsailéim|Iarúsailéim‎]]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Iosrael]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe]]</text>
      <sha1>lbkrmm3pz8q791ss52344f24ubhhl4z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>10 Aibreán</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6308</id>
    <revision>
      <id>1210277</id>
      <parentid>1206348</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T19:44:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>/* Daoine a fuair bás ar an lá seo */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4085" xml:space="preserve">{{Aibreán}}
Is é an '''10 Aibreán''' an 100ú lá den bhliain de réir an gvjgfágthayyhjréagóra nó an 101ú lá i mbliain bhisigh. Tá 265 lá gvjgfágthay sa bhliain.

== Féilte ==
*

== Daoine a rugadh ar an lá seo ==
* [[1270]] — [[Uilleam Uallas]], ridire Albanach
* [[1431]] — [[François Villon]], file Francach
* [[1512]] — [[Séamas V, Rí na nAlbanach]] (b [[1452]])
* [[1755]] — [[Samuel Hahnemann|Christian Friedrich Samuel Hahnemann]], dochtúir Gearmánach
* [[1868]] — [[George Arliss]], aisteoir Sasanach
* [[1875]] — [[Joseph McGuinness]], polaiteoir Éireannach
* [[1889]] — [[John Lynch (Ciarraí)|John Lynch]], polaiteoir Éireannach de chuid Fine Gael
* [[1891]] — [[Tim McCoy]], aisteoir Meiriceánach
* [[1913]] — [[Stefan Heym]], scríbhneoir Gearmánach
* [[1917]] — [[Robert Burns Woodward]], ceimicí orgánach Meiriceánach (b [[1979]])
* [[1927]] — [[Marshall Warren Nirenberg]], bithcheimicí (b. [[2010]])
* [[1929]] — [[Max von Sydow]], aisteoir Sualannach
* [[1929]] — [[Mike Hawthorn]], tiománaí carr rásaíochta Briotanach
* [[1932]] — [[Omar Sharif]], aisteoir Éigipteach
* [[1952]] — [[Steven Seagal]], aisteoir Meiriceánach
* [[1956]] — [[Gerda Stevenson]], aisteoir agus scríbhneoir Albanach
* [[1956]] — [[Sumbu Kalambay]], dornálaí Iodálach
* [[1966]] — [[Steve Claridge]], imreoir agus ban-aisteoir sacair
* [[1967]] — [[Marty Walsh]], polaiteoir as Bostún, SAM
* [[1968]] — [[Orlando Jones]], fuirseoir Meiriceánach
* [[1973]] — [[Roberto Carlos da Silva]], imreoir sacair Brasaíleach
* [[1976]] — [[Maria Bailey]], polaiteoir Éireannach
* [[1979]] — [[Rachel Corrie]], gníomhaí frithchogaidh Meiriceánach
* [[1983]] — [[Paul Green]], imreoir sacair Éireannach
* [[1985]] — [[Willo Flood]], peileadóir Éireannach
* [[1987]] — [[Hayley Dee Westenra]], amhránaí
* [[1992]] — [[Daisy Ridley]], ban-aisteoir Sasanach
* [[1996]] — [[Thanasi Kokkinakis]], imreoir leadóige Astrálach

== Daoine a fuair bás ar an lá seo ==
* [[1287]] — [[Pápa Honorius IV]], Pápa ó 1285 go 1287 (b. [[1287]])
* [[1585]] — [[Pápa Gréagóir XIII]], (r. [[1502]])
* [[1841]] — [[Henry Sanfourche]], saighdiúir Francach (b. [[1775]])
* [[1863]] — [[Giovanni Battista Amici]], radharcmheastóir, réalteolaí is eolaí Iodálach (b. [[1786]])
* [[1919]] — [[Emiliano Zapata]], réabhlóidí Meicsiceach (r.[[1879]])
* [[1923]] — [[Liam Ó Loingsigh]], ball d’Óglaigh na hÉireann (r.[[1893]])
* [[1951]] — [[Nora Barnacle]], céile James Joyce (b. [[1884]])
* [[1955]] — [[Pierre Teilhard de Chardin]], fealsamh Francach agus sagart Íosánach (b. [[1881]])
* [[1962]] — [[Stuart Sutcliffe]], ceoltóir ó [[The Beatles]] (r. [[1940]])
* [[1965]] — [[George Barnett (staraí)|George Barnett]], staraí Éireannach (b. [[1876]])
* [[1975]] — [[Marjorie Main]], ban-aisteoir (r. [[1890]])
* [[1975]] — [[Walker Evans]], grianghrafadóir Meiriceánach (r. [[1903]])
* [[1976]] — [[Nioclás Mac Riocaird]], iománaí Éireannach (r.[[1922]])
* [[1984]] — [[Patrick Finucane]], polaiteoir Éireannach (r. [[1890]])
* [[2010]] — [[Lech Kaczyński]], Uachtarán na Polainne (r. [[1949]])
* [[2016]] — [[Howard Marks]], smuigléir drugaí agus údar Breatnach (r. [[1945]])

== Imeachtaí eile ==
* [[1912]] - Chuaigh an long [[RMS Titanic|Titanic]] chun farraige i [[Southampton]], [[Sasana]].
* [[1972]] - Mharaigh crith talún san [[An Iaráin|Iaráin]] 5,000 duine.
* [[1981]] - Toghadh [[Roibeard Gearóid Ó Seachnasaigh|Bobby Sands]], a bhí ar stailc ocrais, ina Fheisire Parlaiminte i [[Westminster]].
* [[1981]] - Tharla círéibeacha in [[Brixton]] na [[An Ríocht Aontaithe|Breataine]] nuair a [[1981 Círéib Bhrixton|gabhadh fear óg den chine gorm.]]
* [[1998]] - Síníodh [[Comhaontú Aoine an Chéasta]] i mBéal Feirste.
* [[2000]] - Fuair bainisteoir siopa a scaoileadh as a phost de bharr go raibh [[VEID]] as dul dó, na mílte punt i gcuiteamh.
&lt;!-- idirvicí --&gt;

[[Catagóir:Dátaí|0410]]
[[Catagóir:Míonna|Aibreán, 10]]</text>
      <sha1>ppoq86nwkslkn9s8pt68sn7zquiugft</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210278</id>
      <parentid>1210277</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T19:46:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>/* Daoine a fuair bás ar an lá seo */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4080" xml:space="preserve">{{Aibreán}}
Is é an '''10 Aibreán''' an 100ú lá den bhliain de réir an gvjgfágthayyhjréagóra nó an 101ú lá i mbliain bhisigh. Tá 265 lá gvjgfágthay sa bhliain.

== Féilte ==
*

== Daoine a rugadh ar an lá seo ==
* [[1270]] — [[Uilleam Uallas]], ridire Albanach
* [[1431]] — [[François Villon]], file Francach
* [[1512]] — [[Séamas V, Rí na nAlbanach]] (b [[1452]])
* [[1755]] — [[Samuel Hahnemann|Christian Friedrich Samuel Hahnemann]], dochtúir Gearmánach
* [[1868]] — [[George Arliss]], aisteoir Sasanach
* [[1875]] — [[Joseph McGuinness]], polaiteoir Éireannach
* [[1889]] — [[John Lynch (Ciarraí)|John Lynch]], polaiteoir Éireannach de chuid Fine Gael
* [[1891]] — [[Tim McCoy]], aisteoir Meiriceánach
* [[1913]] — [[Stefan Heym]], scríbhneoir Gearmánach
* [[1917]] — [[Robert Burns Woodward]], ceimicí orgánach Meiriceánach (b [[1979]])
* [[1927]] — [[Marshall Warren Nirenberg]], bithcheimicí (b. [[2010]])
* [[1929]] — [[Max von Sydow]], aisteoir Sualannach
* [[1929]] — [[Mike Hawthorn]], tiománaí carr rásaíochta Briotanach
* [[1932]] — [[Omar Sharif]], aisteoir Éigipteach
* [[1952]] — [[Steven Seagal]], aisteoir Meiriceánach
* [[1956]] — [[Gerda Stevenson]], aisteoir agus scríbhneoir Albanach
* [[1956]] — [[Sumbu Kalambay]], dornálaí Iodálach
* [[1966]] — [[Steve Claridge]], imreoir agus ban-aisteoir sacair
* [[1967]] — [[Marty Walsh]], polaiteoir as Bostún, SAM
* [[1968]] — [[Orlando Jones]], fuirseoir Meiriceánach
* [[1973]] — [[Roberto Carlos da Silva]], imreoir sacair Brasaíleach
* [[1976]] — [[Maria Bailey]], polaiteoir Éireannach
* [[1979]] — [[Rachel Corrie]], gníomhaí frithchogaidh Meiriceánach
* [[1983]] — [[Paul Green]], imreoir sacair Éireannach
* [[1985]] — [[Willo Flood]], peileadóir Éireannach
* [[1987]] — [[Hayley Dee Westenra]], amhránaí
* [[1992]] — [[Daisy Ridley]], ban-aisteoir Sasanach
* [[1996]] — [[Thanasi Kokkinakis]], imreoir leadóige Astrálach

== Daoine a fuair bás ar an lá seo ==
* [[1287]] — [[Pápa Honorius IV]], Pápa ó 1285 go 1287 (r ~1210)
* [[1585]] — [[Pápa Gréagóir XIII]], (r. [[1502]])
* [[1841]] — [[Henry Sanfourche]], saighdiúir Francach (r. [[1775]])
* [[1863]] — [[Giovanni Battista Amici]], radharcmheastóir, réalteolaí is eolaí Iodálach (r. [[1786]])
* [[1919]] — [[Emiliano Zapata]], réabhlóidí Meicsiceach (r.[[1879]])
* [[1923]] — [[Liam Ó Loingsigh]], ball d’Óglaigh na hÉireann (r.[[1893]])
* [[1951]] — [[Nora Barnacle]], céile James Joyce (r. [[1884]])
* [[1955]] — [[Pierre Teilhard de Chardin]], fealsamh Francach agus sagart Íosánach (r [[1881]])
* [[1962]] — [[Stuart Sutcliffe]], ceoltóir ó [[The Beatles]] (r. [[1940]])
* [[1965]] — [[George Barnett (staraí)|George Barnett]], staraí Éireannach (r. [[1876]])
* [[1975]] — [[Marjorie Main]], ban-aisteoir (r. [[1890]])
* [[1975]] — [[Walker Evans]], grianghrafadóir Meiriceánach (r. [[1903]])
* [[1976]] — [[Nioclás Mac Riocaird]], iománaí Éireannach (r.[[1922]])
* [[1984]] — [[Patrick Finucane]], polaiteoir Éireannach (r. [[1890]])
* [[2010]] — [[Lech Kaczyński]], Uachtarán na Polainne (r. [[1949]])
* [[2016]] — [[Howard Marks]], smuigléir drugaí agus údar Breatnach (r. [[1945]])

== Imeachtaí eile ==
* [[1912]] - Chuaigh an long [[RMS Titanic|Titanic]] chun farraige i [[Southampton]], [[Sasana]].
* [[1972]] - Mharaigh crith talún san [[An Iaráin|Iaráin]] 5,000 duine.
* [[1981]] - Toghadh [[Roibeard Gearóid Ó Seachnasaigh|Bobby Sands]], a bhí ar stailc ocrais, ina Fheisire Parlaiminte i [[Westminster]].
* [[1981]] - Tharla círéibeacha in [[Brixton]] na [[An Ríocht Aontaithe|Breataine]] nuair a [[1981 Círéib Bhrixton|gabhadh fear óg den chine gorm.]]
* [[1998]] - Síníodh [[Comhaontú Aoine an Chéasta]] i mBéal Feirste.
* [[2000]] - Fuair bainisteoir siopa a scaoileadh as a phost de bharr go raibh [[VEID]] as dul dó, na mílte punt i gcuiteamh.
&lt;!-- idirvicí --&gt;

[[Catagóir:Dátaí|0410]]
[[Catagóir:Míonna|Aibreán, 10]]</text>
      <sha1>n9ij4fpt6ayygj3yepmfpvlxii6mvlu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210279</id>
      <parentid>1210278</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T19:49:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>/* Daoine a rugadh ar an lá seo */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4234" xml:space="preserve">{{Aibreán}}
Is é an '''10 Aibreán''' an 100ú lá den bhliain de réir an gvjgfágthayyhjréagóra nó an 101ú lá i mbliain bhisigh. Tá 265 lá gvjgfágthay sa bhliain.

== Féilte ==
*

== Daoine a rugadh ar an lá seo ==
* [[1270]] — [[Uilleam Uallas]], ridire Albanach (b [[1305]])
* [[1431]] — [[François Villon]], file Francach (b. [[1463]])
* [[1512]] — [[Séamas V, Rí na nAlbanach]] (b [[1452]])
* [[1755]] — [[Samuel Hahnemann|Christian Friedrich Samuel Hahnemann]], dochtúir Gearmánach (b. [[1843]])
* [[1868]] — [[George Arliss]], aisteoir Sasanach (b. [[1946]])
* [[1875]] — [[Joseph McGuinness]], polaiteoir Éireannach (b. [[1922]])
* [[1889]] — [[John Lynch (Ciarraí)|John Lynch]], polaiteoir Éireannach de chuid Fine Gael (b. [[1957]])
* [[1891]] — [[Tim McCoy]], aisteoir Meiriceánach  (b. [[1978]])
* [[1913]] — [[Stefan Heym]], scríbhneoir Gearmánach (b. [[2001]])
* [[1917]] — [[Robert Burns Woodward]], ceimicí orgánach Meiriceánach (b [[1979]])
* [[1927]] — [[Marshall Warren Nirenberg]], bithcheimicí (b. [[2010]])
* [[1929]] — [[Max von Sydow]], aisteoir Sualannach (b. [[2020]])
* [[1929]] — [[Mike Hawthorn]], tiománaí carr rásaíochta Briotanach (b. [[1959]])
* [[1932]] — [[Omar Sharif]], aisteoir Éigipteach (b. [[2015]])
* [[1952]] — [[Steven Seagal]], aisteoir Meiriceánach
* [[1956]] — [[Gerda Stevenson]], aisteoir agus scríbhneoir Albanach
* [[1956]] — [[Sumbu Kalambay]], dornálaí Iodálach
* [[1966]] — [[Steve Claridge]], imreoir agus ban-aisteoir sacair
* [[1967]] — [[Marty Walsh]], polaiteoir as Bostún, SAM
* [[1968]] — [[Orlando Jones]], fuirseoir Meiriceánach
* [[1973]] — [[Roberto Carlos da Silva]], imreoir sacair Brasaíleach
* [[1976]] — [[Maria Bailey]], polaiteoir Éireannach
* [[1979]] — [[Rachel Corrie]], gníomhaí frithchogaidh Meiriceánach
* [[1983]] — [[Paul Green]], imreoir sacair Éireannach
* [[1985]] — [[Willo Flood]], peileadóir Éireannach
* [[1987]] — [[Hayley Dee Westenra]], amhránaí
* [[1992]] — [[Daisy Ridley]], ban-aisteoir Sasanach
* [[1996]] — [[Thanasi Kokkinakis]], imreoir leadóige Astrálach

== Daoine a fuair bás ar an lá seo ==
* [[1287]] — [[Pápa Honorius IV]], Pápa ó 1285 go 1287 (r ~1210)
* [[1585]] — [[Pápa Gréagóir XIII]], (r. [[1502]])
* [[1841]] — [[Henry Sanfourche]], saighdiúir Francach (r. [[1775]])
* [[1863]] — [[Giovanni Battista Amici]], radharcmheastóir, réalteolaí is eolaí Iodálach (r. [[1786]])
* [[1919]] — [[Emiliano Zapata]], réabhlóidí Meicsiceach (r.[[1879]])
* [[1923]] — [[Liam Ó Loingsigh]], ball d’Óglaigh na hÉireann (r.[[1893]])
* [[1951]] — [[Nora Barnacle]], céile James Joyce (r. [[1884]])
* [[1955]] — [[Pierre Teilhard de Chardin]], fealsamh Francach agus sagart Íosánach (r [[1881]])
* [[1962]] — [[Stuart Sutcliffe]], ceoltóir ó [[The Beatles]] (r. [[1940]])
* [[1965]] — [[George Barnett (staraí)|George Barnett]], staraí Éireannach (r. [[1876]])
* [[1975]] — [[Marjorie Main]], ban-aisteoir (r. [[1890]])
* [[1975]] — [[Walker Evans]], grianghrafadóir Meiriceánach (r. [[1903]])
* [[1976]] — [[Nioclás Mac Riocaird]], iománaí Éireannach (r.[[1922]])
* [[1984]] — [[Patrick Finucane]], polaiteoir Éireannach (r. [[1890]])
* [[2010]] — [[Lech Kaczyński]], Uachtarán na Polainne (r. [[1949]])
* [[2016]] — [[Howard Marks]], smuigléir drugaí agus údar Breatnach (r. [[1945]])

== Imeachtaí eile ==
* [[1912]] - Chuaigh an long [[RMS Titanic|Titanic]] chun farraige i [[Southampton]], [[Sasana]].
* [[1972]] - Mharaigh crith talún san [[An Iaráin|Iaráin]] 5,000 duine.
* [[1981]] - Toghadh [[Roibeard Gearóid Ó Seachnasaigh|Bobby Sands]], a bhí ar stailc ocrais, ina Fheisire Parlaiminte i [[Westminster]].
* [[1981]] - Tharla círéibeacha in [[Brixton]] na [[An Ríocht Aontaithe|Breataine]] nuair a [[1981 Círéib Bhrixton|gabhadh fear óg den chine gorm.]]
* [[1998]] - Síníodh [[Comhaontú Aoine an Chéasta]] i mBéal Feirste.
* [[2000]] - Fuair bainisteoir siopa a scaoileadh as a phost de bharr go raibh [[VEID]] as dul dó, na mílte punt i gcuiteamh.
&lt;!-- idirvicí --&gt;

[[Catagóir:Dátaí|0410]]
[[Catagóir:Míonna|Aibreán, 10]]</text>
      <sha1>0gm51d65291mug4owmem7l4dhbzzk5s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vailís agus Futúna</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6970</id>
    <revision>
      <id>1210290</id>
      <parentid>1155480</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:42:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14670" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is éard atá i '''Vailís agus Futúna''' (a dtugtar '''Críoch Vailís agus Fhutúna''' orthu go hoifigiúil) Comhroinn Fhrancach&lt;ref&gt;61-814, 29 juillet 1961, &quot;Conférant aux îles Wallis-et-Futuna le statut de territoire d'outre-mer&quot;: http://www.legifrance.gouv.fr/affichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000000684031&amp;categorieLien=cid.&lt;/ref&gt; san Aigéan Ciúin Theas a bhfuil [[Túvalú]] siar ó thuaidh uaithi, [[Fidsí]] siar ó dheas uaithi, [[Tonga]] soir ó dheas uaithi agus [[Tokelau]] soir ó thuaidh uaithi. Tá sí dealaithe amach ó [[Polainéis na Fraince|Pholainéis na Fraince]]. 

Tá 142.42 ciliméadar sa comhroinn agus tá daonra 11,558 aici de réir dhaonáireamh 2018, laghdú ó 14,944 in 2003.&lt;ref&gt;https://www.insee.fr/fr/statistiques/1281314: &quot;{{lang|fr|Wallis et Futuna a perdu près du cinquième de sa population en dix ans}}&quot;, INSEE&lt;/ref&gt; Tá trí oileán bholcánacha thrópaiceacha sa Chríoch agus roinnt oileáiní, agus tá sí roinnte ina dhá grúpa – Oileáin Vailís thoir thuaidh agus Oileáin Fhutúna (Oileáin Hoorn) agus Oileán Alofi, áit gan lucht mór cónaithe, thiar theas. 

Tá na hoileáin ina gcomhroinn Fhrancach thar lear (''{{lang|fr|collectivité d'outre-mer}}'') ón mbliain 2003 i leith. Roimhe sin bhí siad ina gcríoch Fhrancach thar lear (''{{lang|fr|territoire d'outre-mer}}''). 

==Stair==
[[File:Wallis island picture by Samuel Wallis, ca 1767.jpg|left|thumb|Dearadh d’Oileán Vailíse a rinne an captaen Samuel Wallis in 1767]]
[[File:Coastal view of Wallis Island by Cook (1773).jpg|left|thumb|Radharc ar chósta Vailíse a tharraing an captaen [[James Cook]] in 1773]]
[[File:Talietumu.jpg|left|thumb|Fothrach dhún Talietumu]]

Lonnaigh daoine i Vailís agus i bhFutúna 3,000 bliain ó shin, timpeall na bliana 700 RCh, nuair a áitríodh [[Fidsí]], [[Samó]] agus [[Tonga]] den chéad uair. Dhéanadh an daonra sin cineál criadóireachta a dtugtar “potaireacht Lapita” uirthi. Tá daingin chré nó chloiche agus leachtaí bróin ón ré is luaithe le feiceáil fós. Bhí nasc cultúrtha ag na hoileáin leis [[an Mhicrinéis]], agus sa 15ú haois rinne ríocht Thonga ionradh ar na hoileáin. Rinne an dream nua nósanna sinseartha an oileáin a chlaochlú agus chuir siad córas nua taoiseachta ar bun.   

Tháinig Willem Schouten, captaen Ollannach, ar Futúna agus Alofi in 1616 agus é ag gabháil timpeall an domhain in ''De Eendracht''. Tugadh  ''Hoorn Eylanden'' orthu as Hoorn s[[an Ísiltír]], áit ar rugadh Schouten.
[[File:De Eendracht onderschept een Catamaran, Willem Cornelisz Schouten van Hoor (1615 - 1617).png|thumb|Bád ón long ''De Eendraght'' ag tabhairt amas ar [[chatamarán]] in 1616]]

Ainmníodh Oileáin Vailís as an Sasanach Samuel Wallis, a ghabh tharstu in 1787 agus é ag teacht ó [[Taihítí|Thaihítí]]. 

Thosaigh báid míolta móra ó Mheiriceá agus ó thíortha eile ag tabhairt cuairt ar na hoileáin ón mbliain 1827 amach.&lt;ref&gt;Robert Langdon (eag.), ''Where the whalers went: an index to the Pacific ports and islands visited by American whalers (and some other ships) in the 19th century,'' Canberra, Pacific Manuscripts Bureau, 1984, p.32.&lt;/ref&gt;

Tháinig misinéirí Francacha in 1837 agus in 1842 d’iarr siad cosaint tar éis gur éirigh cuid den phobal amach. In 1887 chuir Banríon Uvea (Vailís agus Futúna) a lámh le conradh a chuir coimearcas Francach ar bun. In 1888 chuir ríthe Sigave agus Alo a lámh le conradh den chineál céanna. Cuireadh na hoileáin faoi údarás na [[an Nua-Chaladóin|Nua-Caladóine), coilíneacht de chuid na Fraince. In 1917 nascadh na trí ríocht thraidisiúnta leis an bhFrainc agus rinneadh Coilíneacht Vailís agus Fhutúna díobh.  

I rith an Dara Cogadh Domhanda thaobhaigh údaráis na n-oileán le [[Vichy]] nó gur tháinig coirbhéad de chuid na [[an Fhrainc Shaor|Fraince Saoire]] ón Nua-Chaladóin agus threascair an rialtas ar an 26 Bealtaine 1942.  Tháinig aonaid de Chór Cabhlaigh Mheiriceá i dtír ar Vailís ar an 29 Bealtaine 1942.&lt;ref&gt;Rottman, Gordon L. ''U.S. Marine Corps World War II Order of Battle: Ground and Air Units in the Pacific War, 1939-1945'' Greenwood Publishing Group, 2002, lch 213&lt;/ref&gt;

In 1959 vótáil áitritheoirí na n-oileán ar son críoch Fhrancach thar lear a dhéanamh díobh, stádas a tháinig i bhfeidhm in 1961 agus a chuir deireadh la smacht na Nua-Chaladóine.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.infoplease.com/ipa/A0107555.html|teideal=Wallis and Futuna Islands|author=|date=|website=InfoPlease|accessdate=14 April 2018}}&lt;/ref&gt;

==Rialtas==

[[File:Flag of Wallis and Futuna.svg|thumb|right|300px| Bratach na Críche. Í neamhoifigiúil ach in úsáid go coitianta]]

Tá an chríoch roinnte ina thrí ríocht thraidisiúnta: Uvea ar oileán Vailís, Sigave in iarthar Fhutúna agus Alo in oirtheacht Fhutúna agus ar oileán Alofi. 

Is é Mata-Utu príomhchathair na comhroinne. Rialaítear an chomhroinn de réir Bhunreacht na Fraince 1958 agus tá vóta ag gach duine atá os cionn ocht mbliana déag d’aois. Ceapann Uachtarán na Fraince an tArd-Riarthóir ar chomhairle na hAireachta Gnóthaí Baile. Toghann baill Thionól na Críche (''Assemblée territoriale'') uachtarán an Tionóil agus uachtarán Rialtas na Críche.    

Is éard atá i gComhairle na Críche na trí rí agus trí bhall a cheapann an tArd-Riarthóir ar chomhairle an Tionóil.  

Tá fiche suíochán sa Tionól agus toghtar a bhaill i gcomhair tréimhse cúig bliana. Toghann Vailís agus Futúna seanadóir amháin ar Sheanad na Fraince agus teachta amháin ar Thionól Náisiúnta na Fraince. 

I gcoitinne, cuireann binse breithiúna in Mata-Uta ceart dlí i bhfeidhm de réir dhlíthe na Fraince, ach cuireann na trí ríocht gnáthdhlí traidisiúnta na críche i bhfeidhm i gcáis neamhchoiriúla. Tá an Chúirt Achomhairc in Nouméa sa Nua-Chaladóin.

Bhaineann an chomhroinn feidhm as an bhfranc mar airgid. Is buanbhall í de Rúnaíocht Phobal an Aigéin Chiúin agus is breathnóir í ag Fóram Oileáin an Aigéin Chiúin.

==Tíreolaíocht==

Bíonn tréimhse the fhliuch ag na hoileáin ó Mhí na Samhna go Mí Aibreáin. Leanann stoirmeacha na cioclóin thrópaiceacha. Bíonn tréimhse fhionnuar thirim ann ó Mhí na Bealtaine go Mí Dheireadh Fómhair de bharr na dtrádghaoth anoir aneas. Titeann meánbháisteach bhliantúil de 2,500 milliméadar suas go 3,000 milliméadar. Is é 80% an mheánbhogthaise agus is é 26.6° C an mheánteocht. 

Níl ach 5% de na hoileáin ina thalamh curaíochta, agus bíonn barraí buana ag fás ar 20% den talamh. Is mór an fhadhb an dífhoraoisiú: baintear feidhm as adhmad mar bhreosla agus níl ach beagán den tseanfhoraois ann. Tá creimeadh ar shléibhte Fhutúna dá bharr.

==Teanga==
Fáisceadh Vailísis agus Futúnais as an bPróta-Pholainéisis agus tá cosúlacht fós eatarthu. 

Tá trí shainréim sa Vailísis. Úsáideann taoisigh an teanga urramach agus úsáideann gnáthdhaoine í más ag caint le taoiseach nó le Dia atá siad. Chomh maith leis sin, úsáideann gnáthdhaoine í agus iad ag caint ar Dhia nó ar dhuine ríoga. Is í an dara sainréim an ghnáth-theanga, agus ina dhiaidh tá teanga lábánta bharbartha ann. Anois, áfach, tá Fraincis ag dul go mór i bhfeidhm ar an Vailísis. 

Is beag a ghéill an Fhutúnais don Fhraincis ar dtús, ach timpeall an Dara Cogadh Domhanda thosaigh laghdú mór ag teacht ar líon na gcainteoirí, go háirithe toisc gur imigh an oiread sin daoine chun na Nua-Chaladóine. Anois meastar go bhfuil sí i mbaol.

Léirigh daonáireamh 2018 go ndúirt 59.1% díobh siúd a bhí ceathair déag nó níos sine gur Vailísis is mó a bhí á labhairt acu sa bhaile (60.2% in 2008) agus dúirt 27% gurbh Fhutúnais í (29.9% in 2008). Fraincis a bhí á labhairt ag 12.7 (9.7 in 2008).&lt;ref name=languages_2018&gt;{{cite web| url=http://www.statistique.wf/wp-content/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=921| teideal=Les premiers résultats du recensement de la population 2018 - Principaux_tableaux_population_2018| author=STSEE| format=ODS| accessdate=2019-04-07| language=fr| dátarochtana=2019-04-14| archivedate=2019-06-08| archiveurl=https://web.archive.org/web/20190608211620/http://www.statistique.wf/wp-content/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=921}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=languages_2008&gt;{{cite web| url=http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/irweb/rpwf08/dd/excel/rpwf08_Pop_06.xls| teideal=Tableau Pop_06_1 : Population selon le sexe, la connaissance du français et l'âge décennal| first=[[Cabinet of France|Government of France]]| last=[[INSEE]]|format=XLS| accessdate=3 October 2009|language=fr|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110604180112/http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/irweb/rpwf08/dd/excel/rpwf08_Pop_06.xls|archivedate=2019-04-07}}&lt;/ref&gt; Ar Oileán Vailís ba iad na teangacha ba mhó a labhraíodh sa bhaile an Vailísis (82.2% le hais 86.1% in 2008), an Fhraincis (15.6% le hais 12.1%) agus an Fhutúnais (1.9% le hais 1.5% in 2008).&lt;ref name=languages_2018 /&gt;&lt;ref name=languages_2008 /&gt; Ar Oileán Fhutúna ba iad na teangacha ba mhó a labhraíodh sa bhaile an Fhutúnais (94.5% le hais 94.9 in 2008), an Fhraincis (5.3% le hais 4.2% in 2008) agus an Vailísis (0.2% le hais 0.8 in 2008).&lt;ref name=languages_2018 /&gt;&lt;ref name=languages_2008 /&gt;

==Cleachtais chultúrtha==
Tá tábhacht ar leith leis na sean-nósanna sa chomhroinn. Baineann siad leis an teanga, leis an gceol, leis an rince, leis na ceirdeanna agus na deasghnátha.  

Is mór an bhaint atá ag an gcáva mar dheoch dheasghnáthach le saol sóisialta agus reiligiúnach mhuintir na críche. Nuair a tháinig na misinéirí Francacha in 1837 bhí sé á úsáid le hómós do na déithe; tá sé á úsáid fós mar bhunchuid de na caibidlí poiblí agus príobháideacha. (Chomh maith leis sin, is féidir é a ól ar a shon féin.) Ní féidir deasghnáth an cháva a bhur ar siúl mura bhfuil duine ríoga i láthair. Tá baint ag an gcáva leis an “Katoaga,” nuair a chruinníonn daoine le chéile i láthair rí chun ócáid mhór a cheiliúradh – féile nó tórramh nó eile.&lt;ref&gt;LIVRET D'ACCUEIL Wallis et Futuna Culture et patrimoine: [http://www.wallis-et-futuna.gouv.fr/Politiques-publiques/Culture-et-patrimoine]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Ibpus.comUSA2012&quot;&gt;{{cite book|author1=Ibpus.com|author2=International Business Publications, USA|title=Wallis &amp; Futuna Business Law Handbook: Strategic Information and Laws|url=https://books.google.com/books?id=Tf277xC9GO8C&amp;pg=PA37|accessdate=|date=1 January 2012|publisher=Int'l Business Publications|isbn=978-1-4387-7141-0|pages=37–}}{{Dead link|date=Eanáir 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

==Geilleagar==
Baineann tuairim is 80% de na hoibrithe a mbeatha as feirmeoireacht (cnónna cócó agus glasraí), beostoc (muca den chuid is mó) agus iascaireacht. Tá timpeall 4% den daonra ar fostú ag an rialtas. 

Faightear teacht isteach ó dheontais de chuid rialtas na Fraince, ó cheadúnas iascaireachta a thabhairt don tSeapáin agus don Chóiré, ó chánacha iomportála agus ó sheoltáin airgid ó oibrithe easaoránacha sa Nua-Chaladóin, i bPolainéis na Fraince agus sa Fhrainc. Tá earraí láimhe, copra, iascaireacht agus adhmad ann mar thionscail. 

Níl ach aon bhanc amháin ann, Banque de Wallis-et-Futuna, fochuideachta de BNP Nouvelle-Calédonie.

== Daonra==
[[File:Taoa (Futuna).jpg|right|thumb|Oileán Fhutúna]]
[[File:Alofitai.JPG|right|thumb|Oileán Alofi]]
Bhí 11,558 duine ina gcónaí sa chomhroinn in 2018 (72.1% ar Oileán Vailís, 27.9% ar oileán Fhutúna).&lt;ref&gt;https://www.insee.fr/fr/statistiques/1281314: &quot;Wallis et Futuna a perdu près du cinquième de sa population en dix ans,&quot; INSEE&lt;/ref&gt;   De shliocht Polainéiseach a bhformhór mór agus de shliocht Francach an chuid eile.

Ó na 1950í i leith tá ag teip ar a lán daoine sa chomhroinn obair a fháil sa bhaile, rud a thug orthu dul chun na Nua-Chaladóine, áit atá níos rathúla agus mar a bhfuil sé de cheart acu, mar shaoránaigh Fhrancacha, cur fúthu agus post a fháil. In 2014 dúirt 21,926 áitritheoir de chuid na Nua-Chaladóine (daoine a rugadh ann nó sa chomhroinn) gur de mhuintir Vailís agus Fhutúna iad.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.isee.nc/population/recensement/communautes |teideal=L’évolution de la population par communauté d’appartenance  |author=ISEE|accessdate=2019-04-07}}&lt;/ref&gt;

== Iompar agus cumarsáid ==

Tá tuairim is céad ciliméadra de bhóithre ar Vailís agus sé cinn déag acu pábháilte. Níl ach fiche ciliméadar ag Futúna agus gan aon chuid pábháilte. Tá dhá chaladh mhóra ann, Mata-Utu agus Leava i bhFotúna, agus iad á n-úsáid ag cabhlach trádála na comhroinne, trí long (dhá long paisinéirí agus tancaeir ola) agus 45,881 tonna iontu. Tá dhá aerfort ann, Hihifo ar Vailís agus Pointe Vele ar Fhutúna.  

==Oideachas==

Tá ocht mbunscoil déag sa chomhroinn, dhá cheann déag ar Vailís agus sé cinn ar Fhutúna, agus os cionn 5,200 dalta ag freastal orthu.&lt;ref name=Educ&gt;{{Lua idirlín |url=http://www.wallis-et-futuna.pref.gouv.fr/content/download/930/6048/file/Livret%20d%27accueil%20version%20site%20final%202.pdf |teideal=LIVRET D'ACCUEIL Wallis et Futuna |dátarochtana=2019-04-14 |archivedate=2017-10-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010195840/http://www.wallis-et-futuna.pref.gouv.fr/content/download/930/6048/file/Livret%20d%27accueil%20version%20site%20final%202.pdf }}&lt;/ref&gt;

Tá sé ardscoil shóisearacha ann agus aon ardscoil shinsearach amháin.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20160624145135/https://www.ac-wf.wf/-Colleges-Lycee-.html Cartographie des établissements du second degré]. Wallis et Futuna.&lt;/ref&gt; Tá ardscoil talmhaíochta ann freisin.

==Nótaí==
{{reflist}}

==Naisc sheachtracha==
*[http://www.wallis-et-futuna.pref.gouv.fr/ Suíomh oifigiúil Ard-Riarthóir Vailís agus Fhutúna] 
*[http://www.gcatholic.org/dioceses/country/WF.htm GigaCatholic]
*[http://www.outre-mer.gouv.fr/outremer/galerie/WallisetFutuna/carte_WF.gif Léarscáil Vailís agus Fhutúna le teorainneacha ceantar] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060503212136/http://www.outre-mer.gouv.fr/outremer/galerie/WallisetFutuna/carte_WF.gif |date=2006-05-03 }}
*[http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/pacifique/wallis-futuna.htm Eolas ar Vailís agus ar Fhutúna] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110903100301/http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/pacifique/wallis-futuna.htm |date=2011-09-03 }}


[[Catagóir:Oileáin]]
[[Catagóir:Aigéin]]
[[Catagóir:An Fhrainc]]</text>
      <sha1>45iecn5ymugikrvh40uxgk4n4c60uec</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Íoslainnis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9066</id>
    <revision>
      <id>1210301</id>
      <parentid>1038054</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:52:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7795" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Teanga}}

Is [[Teangacha Gearmáinice|teanga Ghearmáinice]] Thuaidh í an '''Íoslainnis''' ('''íslenska''') a labhraítear don chuid is mó san [[An Íoslainn|Íoslainn]], tír ina bhfuil sí ina teanga oifigiúil. Thairis sin, tá pobail bheaga á saothrú in áiteanna i g[[Ceanada]]. 

== Stair ==

Is í an tSean-Íoslainnis, teanga Lochlannach a labhraítí agus a scríobhtaí sa [[An Mheánaois|Mheánaois]], an teanga ónar eascair an Nua-Íoslainnis. Go stairiúil, is as iarthar na [[An Iorua|hIorua]] a tháinig formhór na lonnaitheorí a chuaigh ar imirce chun na hÍoslainne. Mar sin, bhí an tSean-Íoslainnis agus an tSean-Ioruais an-chosúil lena chéile, agus is iad canúintí iarthar na hIorua is gaolmhaire leis an Íoslainnis sa lá atá inniu ann, lasmuigh den [[Faróis|Fharóis]]. Mar sin féin, toisc í a bheith scoite ó chanúintí na [[Mór-roinn|Mór-roinne]], is ar éigean a d’athraigh gramadach na hÍoslainnise le linn na mílaoise ó shin, go háirithe ó thaobh na moirfeolaíochta de. Inniu, tá an Íoslainnis i bhfad níos cosúla leis an tSean-Lochlainnis a bhí á labhairt ag na hUigingigh a thug an t-oileán chun míntíreachais míle bliain ó shin ná leis na teangacha nua-aoiseacha eile i gCríoch Lochlann. 

Téann traidisiún liteartha na hÍoslainnise siar go dtí an Mheánaois, agus is beag difríocht is féidir a aithint idir Íoslannis na tríú haoise déag agus Íoslainnis an lae inniu, ó thaobh na teanga scríofa ar a laghad. Mar sin, bíonn cainteoirí ábalta an tseanlitríocht a léamh, cé go n-úsáidtear nótaí le ciall a bhaint as an gcomhthéacs cultúrtha de ghnáth.

Is í an fuaimniú is mó a d'athraigh idir an dá linn, agus uaireanta bíonn sé le haithint ar an litriú: rinneadh ''ég'' den fhocal ''ek'' &quot;mé&quot;, agus tháinig an -ð in áit an -t san fhoirm neodrach de rangabháil na haimsire caite agus den alt: ''fundið'' &quot;aimsithe, fionnta, faighte&quot; (an inscne neodrach) an leagan nua-aimseartha, ''fundit'' a bhí ag lucht labhartha na Sean-Íoslainnise.

Is féidir na hathruithe a shoiléiriú leis an sliocht seo as an scéal sean-Íoslannach úd ''Örvar-Odds saga'':

''{{lang|non|Grímr hét maðr ok var kallaðr loðinkinni. Því var hann svá kallaðr, at hann var með því alinn, en þat kom svá til, at þá þau Ketill hængr, faðir Gríms, ok Hrafnhildr Brúnadóttir gengu í eina sæng, sem fyrr er skrifat, at Brúni breiddi á þau húð eina, er hann hafði boðit til sín Finnum mörgum, ok um nóttina leit Hrafnhildr út undan húðinni ok sá á kinn einum Finninum, en sá var allr loðinn. Ok því hafði Grímr þetta merki síðan, at menn ætla, at hann muni á þeiri stundu getinn hafa verit. Grímr bjó í Hrafnistu. Hann var auðigr at fé ok mikils ráðandi um allt Hálogaland ok víðar annars staðar. Hann var kvángaðr, ok hét Lopthæna kona hans. Hún var dóttir Haralds hersis ór Vík austan.}}''

Seo mar a litreofaí inniu é:

''{{lang|is|Grímur hét maður og var kallaður loðinkinni. Því var hann svo kallaður, að hann var með því alinn, en það kom svo til, að þá þau Ketill hængur, faðir Gríms, og Hrafnhildur Brúnadóttir gengu í eina sæng, sem fyrr er skrifað, að Brúni breiddi á þau húð eina, er hann hafði boðið til sín Finnum mörgum, og um nóttina leit Hrafnhildur út undan húðinni og sá á kinn einum Finninum, en sá var allur loðinn. Og því hafði Grímur þetta merki síðan, að menn ætla, að hann muni á þeirri stundu getinn hafa verið. Grímur bjó í Hrafnistu. Hann var auðugur að fé og mikils ráðandi um allt Hálogaland og víðar annars staðar. Hann var kvongaður, og hét Lofthæna kona hans. Hún var dóttir Haralds hersis úr Vík austan.}}''

== Gramadach ==

Tá gramadach ar leith ag an Íoslainnis i gcomparáid leis na teangacha Gearmáinice nua-aimseartha eile, go háirithe nuair a áirítear cé chomh saibhir agus atá a moirfeolaíocht ainmfhoclach agus bhriathartha. Is teanga an-infhillte í, a bhfuil ceithre thuiseal aici: ainmneach, cuspóireach, tabharthach agus ginideach. Tá trí inscne aici, a aithnítear thar a chéile iad san uimhir iolra chomh maith leis an uimhir uatha: firinscne, baininscne agus neodar. Don chuid is mó, marcáiltear na catagóirí seo go soiléir ar ainmfhocail, aidiachtaí agus forainmneacha, de ghnáth i bhfoirm iarmhíreanna infhillte ag deireadh na fréamhfhoirme atá i gceist, mar a léirítear sna táblaí thíos:

'''FJÖRÐUR''' &quot;caolsháile, fiord&quot; (firinscneach láidir), '''API''' &quot;ápa&quot; (firinscneach lag)
{| class=&quot;wikitable&quot;
!
!uatha
!iolra
|-
|'''ainmneach'''
|fjörður, api
|firðir, apar
|-
|'''cuspóireach'''
|fjörð, apa
|firði, apa
|-
|'''tabharthach'''
|firði, apa
|fjörðum, öpum
|-
|'''ginideach'''
|fjarðar, apa
|fjarða, apa
|}
'''ÁÆTLUN''' &quot;amchlár, sceideal, plean&quot; (baininscneach)
{| class=&quot;wikitable&quot;
!
!uatha
!iolra
|-
|'''ainmneach'''
|áætlun
|áætlanir
|-
|'''cuspóireach'''
|áætlun
|áætlanir
|-
|'''tabharthach'''
|áætlun
|áætlunum
|-
|'''ginideach'''
|áætlunar
|áætlana
|}
'''HÚS''' &quot;teach&quot; (neodrach)
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
!
!uatha
!iolra
|-
|'''ainmneach'''
|hús
|hús
|-
|'''cuspóireach'''
|hús
|hús
|-
|'''tabharthach'''
|húsi
|húsum
|-
|'''ginideach'''
|húss
|húsa
|}

Níl alt éiginnte san Íoslainnis, ach is gné den teanga nua-aimseartha é an t-alt deimhneach. Níor fhorbair sé ach faoin am ar shealbhaigh na Lochlannaigh an Íoslainn, agus i stíleanna áirithe, go háirithe i stíl na seanscéalta, is féidir an t-alt deimhneach féin a fhágáil ar lár. Díochlaontar an t-alt sa dá uimhir agus sna tuisil: ''húsið'' (&quot;an teach&quot;, ainmneach agus cuspóireach), ''husinu'' (tabharthach), ''hússins'' (ginideach), ''húsin'' (ainmneach agus cuspóireach san uimhir iolra), ''húsunum'' (tabharthach iolra), ''húsanna'' (ginideach iolra). Tabhair faoi deara go ligtear -m an tabharthaigh iolra ar lár roimh an alt.

== Stór focal ==

Cuireann muintir na hÍoslainne an-bhéim ar an nglanteangachas, agus is minic a úsáideann siad a dtéarmaí féin seachas na focail idirnáisiúnta. Samplaí is ea iad:


:''efnafræði'' ceimic
:''frumeind'' adamh (d'fheicfeá ''atóm'' chomh maith)
:''líffræði'' bitheolaíocht
:''orka'' fuinneamh
:''sími'' teileafón, guthán
:''sjónvarp'' teilifís
:''stærðfræði'' matamaitic
:''tölva'' ríomhaire
:''útvarp'' raidió, craolachán

Úsáidtear téarmaí freisin a bhfuil cosúlacht éigin acu leis an mbunfhocal coimhthíoch cé go bhfuil ciall acu san Íoslainnis (&quot;comhoiriúnú fónaiséimeantach&quot; mar a deirtear). Mar shampla is é an focal Íoslainnise ar &quot;teicneolaíocht&quot; ná ''tækni'': is léir gurb é ''teknik'' nó ''Technik'' bunús an fhocail seo, ach san am chéanna is féidir leis an gcainteoir Íoslainnise é a shamhlú leis an bhfocal dúchasach ''tæki'' = gléas (teicneolaíoch).

Go coitianta, áfach, ní aistrítear ainmneacha na bpáirtithe polaitiúla ná na focail a dhíorthaíonn uathu: ''kommúnismi'', ''sósíalismi'', ''fasismi'', ''nasismi''. Úsáidtear ''demókrati'' agus ''repúblíkani'' le tagairt do na páirtithe sna Stáit Aontaithe (agus cosúil leis sin is ''kristilegir demókratar'' iad na Daonlathaigh Chríostaí i dtíortha áirithe san Eoraip), ach is ''lýðræðissinnar'' agus ''lýðveldissinnar'' iad na daonlathaigh agus na poblachtaigh sa ghnáthchiall. (''Írski lýðveldisherinn'' a thugtar ar an IRA as Íoslainnis, agus is ''lýðveldissinnar'' iad na Poblachtaigh Éireannacha.)

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

* [[An Íoslainn]]

{{DEFAULTSORT:Ioslainnis, an}}
[[Catagóir:Teangacha na hEorpa]]
[[Catagóir:Teangacha Gearmáinice]]
[[Catagóir:An Íoslainn]]</text>
      <sha1>h6s43n7ma3xwkvmx08wbcmvuhtus4ub</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Robert Anson Heinlein</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9557</id>
    <revision>
      <id>1210302</id>
      <parentid>1185661</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:53:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>litriú neamhchaighdeánach</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28265" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Bhí '''Robert Anson Heinlein''', nó '''Robert A. Heinlein''' mar is fearr atá aithne ag an saol mór air, ar dhuine de chlasaicigh an [[Ficsean eolaíochta|fhicsin eolaíochta]] ó lár na [[20ú haois|fichiú haoise]] ar aghaidh. Chuir sé béim ar leith ar an innealtóireacht agus ar an teicneolaíocht mar chuid den scéalaíocht, ach san am céanna, rinne sé iarrachtaí dúthrachtacha le cur le feabhas an chineál seo scríbhneoireachta mar litríocht. 

Nuair a bhí sé óg, thacaigh sé le Nua-Bheartas [[Franklin Delano Roosevelt]], ach faoi thionchar na heagla a chuir an tAontas Sóivéadach ar mhuintir na Stát Aontaithe i rith na gcaogaidí, chuaigh sé i bhfad ar deis agus chun míleatachais ina chuid tuairimí. Ina lán leabhar dár scríobh sé, thug sé le tuiscint nach raibh meas an mhadra aige ar aon fhear a dhiúltódh do ghunna a láimhseáil. Mar sin, bhí sé ina ábhar mór conspóide ag an nglúin de scríbhneoirí ficsin eolaíochta a tháinig ar an bhfód i ndiaidh na seascaidí.

== Saol ==

Saolaíodh Robert Anson Heinlein ar an 7ú lá de Mhí Iúil sa bhliain 1907 do Rex Ivar agus Bam Lyle Heinlein i mButler, Missouri. Cuntasóir ab ea a athair, agus chaith sé blianta a chéad óige i gKansas City, Missouri, agus cónaí ar an seachtar acu i dteach dhá sheomra codlata. Chuaigh dearcadh agus luachanna na timpeallachta seo go mór mór i bhfeidhm ar Heinlein, ach, san am céanna, chuaigh sé chun ceannairce ar a moráltacht agus ar a béasaíocht ar go leor bealaí ina chuid scríbhneoireachta agus ina shaol féin. D'fhreastail sé ar Acadamh Cabhlaigh na Stát Aontaithe agus chaith sé seal ar fiannas ina oifigeach cabhlaigh. 

Níl mórán eolais ann i dtaobh a chéad phósta. Rinne sé athphósadh ar Leslyn Macdonald sa bhliain 1932. Bhí dearcadh radacach go maith ag Leslyn i gcúrsaí polaitíochta, agus níor thaise dá fear céile san am, de réir mar is cuimhin lena chomhscríbhneoir ficsin eolaíochta, [[Isaac Asimov]]. Sna blianta 1933-1934, bhí Heinlein ar fiannas ar bhord an ''USS Roper'' (''DD-147''), agus bhain sé amach céim an leifteanant. Sa bhliain 1934, áfach, fuair Heinlein dealú ón gcabhlach ar chúiseanna sláinte, ó bhí eitinn na scamhóg tolgtha aige. 
[[Íomhá:RAH 1929 Yearbook.png|clé|mion|1929 Naval Academy]]
Chaith sé tréimhse fhada ag éileamh san ospidéal. San am sin, rith smaoineamh na leapa uisce leis roimh aon duine eile, agus thug sé cur síos ar an sás seo ina úrscéal ''Beyond This Horizon'', ina dhiaidh sin. An duine a thóg an chéad leaba uisce, níor éirigh leis, mar sin, cearta paitinne a bhaint amach dá fhionnachtain, ó thrácht Heinlein uirthi i bhfad roimhe, cé nach ndearna an scríbhneoir aon iarracht riamh leaba uisce a thógáil. - An saoldearcadh a bhí ag Heinlein agus é ag scríobh a chuid leabhar, fáisceadh cuid mhór de as saol na bhfórsaí armtha, nó bhí an-urraim ag Heinlein riamh d'idéil na míleatachta, ar nós na dílseachta agus na ceannaireachta.

I ndiaidh scor a fháil ón gcabhlach, d'fhreastail Heinlein ar chúrsaí matamaitice agus fisice in Ollscoil California i Los Angeles (UCLA), ach d'éirigh sé as go sciobtha. Bhí an drochshláinte ag luí air, b'fhéidir, ach is dócha go raibh níos mó suime aige i bpolaitíocht, i ndiaidh an iomláin. Is iomaí cineál jabanna a bhí aige le bia is beatha a choinneáil leis, ar nós eastát réadach agus mianadóireacht airgid ghil. I dtús na dtríochaidí, bhí sé ina bhall den ghluaiseacht Shóisialach úd &quot;EPIC&quot; (&quot;End Poverty in California&quot; - Cuir Deireadh le Bochtanas i gCalifornia) a bhí bunaithe ag Upton Sinclair, an scríbhneoir Sóisialach. Nuair a bhí Sinclair ag iarraidh Gobharnóireacht California a bhaint amach i dtoghcháin na bliana 1934, ghlac Heinlein páirt ghníomhach san fheachtas nach raibh rath air sa deireadh. Bhí Heinlein féin ag iarraidh suíochán a bhaint amach i gComhthionól Stáit California, ach níor éirigh leis. 

[[Íomhá:Heinlein-decamp-and-asimov.jpg|thumb|'''Robert A. Heinlen''' (ar clé) le [[L. Sprague de Camp]] agus [[Isaac Asimov]] i [[Pennsylvania]] 1944]]
Ina dhiaidh sin, choinnigh Heinlein blianta a Shóisialachais faoi rún, agus má thrácht sé orthu, ní bhíodh sé róshoiléir ina chuid tagairtí. Sa bhliain 1954, scríobh sé: &quot;Is iomaí Meiriceánach a chuir i leith an tSeanadóra McCarthy go raibh sé i ndiaidh 'ríocht an sceimhle' a chur ar bun sa tír. An bhfuil tusa sceimhlithe? Níl mise, cé go raibh mé i bhfad ar clé ó McCarthy, lá de mo shaol.&quot;

Bhí pinsean easláinte aige ón gcabhlach, rud a d'fhág airgead éigin aige, ach i ndiaidh an fheachtais toghchánaíochta, chrom sé ar an scríbhneoireacht lena mhorgáiste a íoc. Sa bhliain 1939, d'fhoilsigh sé an chéad ghearrscéal leis, ''Life-Line'', ar an iris úd ''Astounding Science-Fiction''. Ar ball beag, bhí meas mór air mar dhuine acu siúd a bhí i dtús cadhnaíochta ag tabhairt gné nua na &quot;sochúlachta&quot; isteach san fhicsean eolaíochta. Thosaigh sé ag cur a luathscéalta in oiriúint do &quot;stair na todhchaí&quot;, cineál léarscáil don todhchaí mar a shamhlaigh sé dó féin í, agus na himeachtaí sna scéalta éagsúla ag teacht le chéile de réir na léarscáile seo. In eagrán Mhí na Bealtaine, 1941, tháinig an léarscáil seo i gcló ar an iris ''Astounding'', faoi phríomheagarthóireacht [[John W. Campbell]], agus hathfhoilsíodh í sa díolaim ''The Past Through Tomorrow''.
[[Íomhá:Robert Heinlein Amazing 5304.jpg|mion|1953]]
Le linn an [[An Dara Cogadh Domhanda|Dara Cogadh Domhanda]], bhí sé ina [[Innealtóireacht|innealtóir]] aerloingseoireachta don chabhlach, agus d'earcaigh sé Isaac Asimov agus L. Sprague de Camp le haghaidh mhonarcha aerárthaí an chabhlaigh. Nuair a tháinig deireadh leis an gcogadh sa bhliain 1945, thosaigh sé ag athmheasúnú a raibh déanta aige go dtí sin. I bhfianaise an dóigh a ndeachaigh buamálacha adamhacha Hiroshima agus Nagasaki i bhfeidhm air, chomh maith le tús an [[Cogadh Fuar|Chogaidh Fhuair]], chinn sé ar ailt neamhfhicseanúla a scríobh faoi cheisteanna polaitíochta, agus san am céanna, theastaigh uaidh geiteo an fhicsin eolaíochta a thréigean le freastal ar mhargaí a mbeadh níos mó airgid iontu. Chum sé ceithre scéal a raibh an-tionchar acu don ''Saturday Evening Post'', go háirithe ''The Green Hills of Earth'', gearrscéal rómánsúil faoi fhile dall ar bhord an spásárthaigh. Ba eisean an chéad scríbhneoir ficsin eolaíochta ar éirigh leis a chuid saothair a fhoilsiú ar irisí eile seachas na cinn a bhí dílsithe don tseánra liteartha seo amháin. Scríobh sé plota, cnámha scéil agus script don dráma faisnéise ''Destination Moon'', scannán a bhain amach [[Gradaim an Acadaimh|duais Acadaimh]] (&quot;Oscar&quot;) as ucht na maisíochta. Ní ba thábhachtaí fós, chrom sé ar shraith d'úrscéalta don aos óg a chumadh don teach foilsitheoireachta úd Scribner, sraith a mhair thar na caogaidí ar fad.
 
Sa bhliain 1947, fuair Heinlein colscaradh óna bhean chéile Leslyn. An bhliain a bhí chugainn, phós sé an tríú bean chéile aige, Virginia &quot;Ginny&quot; Gerstenfeld, agus ba é an pósadh deireanach é, nó bhí sé pósta uirthi i gcónaí ar lá a bháis, dhá scór bliain ina dhiaidh sin. Is minic a chastar mná éirimiúla neamhspleácha ar an léitheoir i saothar Heinlein, agus is léir gurbh ise a bhí ina bunchuspa do chuid mhaith acu. Sna blianta 1953-1954, chuaigh an lánúin ar turas timpeall an domhain, turas a thug an mianach don leabhar ''Tramp Royale'', nár foilsíodh ach sa bhliain 1992, ceithre bliana i ndiaidh bhás an scríbhneora. Agus é ag scríobh a úrscéil ''Podkayne of Mars'', ina dtugtar tuairisc ar an saol ar bhord spásárthaigh, is léir gur minic a tharraing Heinlein ar an taithí a fuair sé ar an taisteal ar bhord long paisinéireachta ansin. Faoin am seo, bhí dearcadh polaitiúil an scríbhneora ag athrú ón eite chlé go dtí an eite dheas, agus is é an tuairim a bhí ag [[Isaac Asimov]] gurbh í Ginny ba chúis leis sin. Bhunaigh an lánúin an eagraíocht úd ''Patrick Henry League'', a bhí ag éileamh nach gcuirfeadh na Stáit Aontaithe deireadh leis na tástálacha adamhacha. Nuair a chuir Páirtí Poblachtánach na Stát Aontaithe Barry Goldwater chun tosaigh mar iarrthóir Uachtaránachta sa bhliain 1964, ghlac Heinlein páirt ghníomhach san fheachtas. Sa leabhar úd ''Tramp Royale'', freisin, chosain an scríbhneoir feachtas frith-Chumannach an tSeanadóra McCarthy. Mar sin féin, is deacair a rá, ar tháinig athrú bunúsach ar a shaoldearcadh, cé gur athraigh a dhearcadh polaitiúil. Tar éis an tsaoil, liobraí ab ea Heinlein ar go leor bealaí, agus is deacair idé-eolaíocht shain-Mheiriceánach an liobrachais a aicmiú ar an eite chlé nó ar an eite dheas. Thairis sin, íolbhristeoir a bhí ann riamh a d'fhéadfadh seasamh a ghlacadh beag beann ar an bpacáiste de thuairimí coinbhinsiúnacha polaitíochta a bhíonn ag dul le hidé-eolaíocht ar leith. Scéal eile ar fad é chomh soiléir agus atá sé go raibh sé faoi thionchar Ginny i gcúrsaí litríochta agus eolaíochta. Ise ba thúisce a léadh a chuid lámhscríbhinní, agus an chuma ar an scéal go raibh sí ní b'fhearr mar innealtóir ná Heinlein féin.
 
Is dócha gurb iad na húrscéalta don aos óg an chuid is tábhachtaí de shaothar Heinlein, nó chuir siad bun le glúin léitheoirí a bhí meabhrach ar chúrsaí eolaíochta agus sochaí. Tharraingíodh sé ar thobar na toipiciúlachta riamh, ach sa bhliain 1959, nuair a thairg sé Starship Troopers, an t-úrscéal faoi shaol an tsaighdiúra sa todhchaí, do Scribner mar lón léitheoireachta do na hóga, ní bhfuair sé ach an dubheiteach. Ansin, chonacthas do Heinlein go mbeadh sé chomh maith aige &quot;mo chuid scríbhinní féin a chumadh mar is rogha liom féin&quot; agus dearmad a dhéanamh de na srianta a bhain leis an scríbhneoireacht don aos óg. Ansin, scríobh sé sraith leabhar a shín amach teorainneacha an fhicsin eolaíochta, ar nós ''Stranger in a Strange Land'' (1961) a fuair aitheantas i bhfad taobh amuigh de lucht léite an fhicsin eolaíochta, agus ''The Moon is a Harsh Mistress'' (1966), arbh é an t-úrscéal ab fhearr a scríobh sé riamh, dar le go leor.

Ón mbliain 1970 i leith, áfach, thosaigh a shláinte ag luí ar an scríbhneoir, agus an tsíorobair scríbhneoireachta ag méadú ar an bhfadhb. I dtús na seachtóidí, d'fhág babhta dainséarach [[peireatóiníteas|peireatóinítis]] ag éileamh ar feadh dhá bhliain é. Nuair a tháinig sé chuige arís, áfach, chrom sé ar ''Time Enough for Love'' (1973) a scríobh, úrscéal a chuir os comhair na léitheoirí Lazarus Long, duine de laochra dodhearmadta Heinlein: an fear is fadsaolaí san ollchruinne. San úrscéal seo, chardáil Heinlein na téamaí a bhí le dul chun ardtábhachta sa chuid ba deireanaí dá shaothar. I lár na seachtóidí, chum sé dhá alt don ''Britannica Compton Yearbook''. Thaistil seisean agus Ginny fud fad na tíre le deontóireacht na fola a eagrú sna Stáit Aontaithe. Nuair a cóiríodh Feis Dhomhanda an Fhicsin Eolaíochta an tríú huair ar fad, i gKansas City, Missouri, sa bhliain 1976, fuair sé fáilte an chuairteora oinigh ansin. Sa bhliain 1977, buaileadh é le taom ioscaemach, an cineál taom a thagann go minic ar dhaoine roimh an stróc. Ba é an t-artaire caratach ba chúis leis an taom seo, agus é ag éirí blocáilte. Sa bhliain 1978, chuaigh sé faoi scian an dochtúra le haghaidh máinliacht seach-chonaire, agus bhí sé ar dhuine de na chéad daoine riamh a fuair an cineál seo máinliachta ar an artaire caratach. Sa bhliain chéanna, thug sé fianaise do Chomhchoiste Theach na bhFeisirí agus an tSeanaid faoi chomh húsáideach agus a bhí seachtháirgí na spásteicneolaíochta is na spásaireachta ag teacht isteach acu siúd a raibh an aois agus an tsláinte ag luí orthu. Chuir an mháinliacht beo nua sa scríbhneoir, agus chum sé cúig úrscéal nua ón mbliain 1980 ar aghaidh. Fuair sé bás ina chodladh dó le heimfiséime agus le cliseadh plúch-chairdiach ar an ochtú lá de Mhí na Bealtaine sa bhliain 1988. Bhí sé díreach ag iarraidh a chuid sean-nótaí a chur le chéile le húrscéal nua den chineál ar a dtugtar &quot;úrscéalta pandiacha sóilipseacha&quot; Tháinig cuid mhaith leabhar neamhfhoilsithe le Heinlein i gcló i ndiaidh a bháis.


== Saothar ==

=== Luathshaothar, 1939–1960 ===
[[Íomhá:Raumjäger (Robert A. Heinlein, 2014).jpg|mion]]
Níor foilsíodh an chéad úrscéal le Heinlein, ''For Us, The Living: A Comedy of Customs'' (críochnaithe sa bhliain 1939) riamh roimh bhás an scríbhneora, ach sa bhliain 2003, cuireadh an lámhscríbhinn i gcló. Níl mórán maithe ann mar úrscéal, ós rud é nach úrscéal atá ann ach léachtóireacht faoi theoiricí an scríbhneora i dtaobh na sochaí. Mar sin féin, is díol suime é agus an léargas a thugann sé ar an dóigh ar fhorbair smaointeachas radacach Heinlein i dtaobh an duine mar ainmhí sóisialta, go háirithe an seasamh a ghlac sé i bhfách leis an tsaoirse chollaí. Is féidir fréamhacha go leor téamaí dá chuid a aithint sa leabhar seo.

Dealraíonn sé go raibh Heinlein ag iarraidh na hidéil seo a chomhlíonadh ina shaol féin, fiú sna tríochaidí, agus gur fhág seisean agus an dara bean chéile a bhí aige, Leslyn, cead mídhílseachta dá chéile i gcúrsaí craicinn a fhad is a bhí siad pósta. Nochtaí a bhí ann freisin, agus is minic a chardálann sé cúrsaí an nochtachais ina chuid saothair. Nuair a bhí an Cogadh Fuar i mbarr a olcais, thóg sé foscadh buamála faoina theach, cosúil leis an gceann ar ar thrácht sé ina úrscéal ''Farnham's Freehold''.

I ndiaidh ''For Us, The Living'', chrom sé ar na gearrscéalta agus na húrscéalta a scríobh a bhaineann leis an Stair Todhchaí a bhí leagtha amach aige, agus na hathruithe polaitiúla, cultúrtha agus teicneolaíocha ag teacht sna sálaí ag a chéile dá réir. Leis an mbailiúchán ''The Man Who Sold the Moon'', chuaigh tábla i gcló ina dtaispeántar amlíne na staire seo ón mbliain 1950 go dtí an bhliain 2600, agus imeachtaí na scéalta, chomh maith le laethanta breithe agus báis na bpríomhlaochra, suite san fhráma seo. Tá scéalta na staire todhchaí seo díolamtha sa dá himleabhar úd ''The Past Through Tomorrow'' agus ''Orphans of the Sky''. Ina dhiaidh sin, rinne scríbhneoirí eile ficsin eolaíochta, go háirithe Larry Niven, aithris ar an gcoincheap seo, agus iad ag postaláidiú stair todhchaí ar leith mar fhráma dá gcuid scéalta.
[[Íomhá:Amazing stories 195304-05.jpg|mion]]
Sa ghearrscéal úd ''Solution Unsatisfactory'', a tháinig ar pár sa bhliain 1940, chuir Heinlein na tairngreachtaí seo leanas os comhair an scríbhneora: Sa bhliain 1941, chuirfeadh na Stáit Aontaithe tús le tionscadal rúnda mórscála chun armálacha núicléacha a chruthú agus a dhéanamh inúsáidte roimh dheireadh na bliana 1944. (I scéal Heinlein, ní buama a bhí ann ach dusta radaighníomhach, ach ba iad na himpleachtaí céanna straitéise a bhí ag dul leis.) Bhainfí úsáid as an arm núicléach le cathair mhór a chur de dhroim an domhain i gceann de stáit na Fearsaide (ba í Beirlín a bhí i gceist sa scéal, seachas Hiroshima agus Nagasaki). Chuirfeadh an beart sin deireadh leis an Dara Cogadh Domhanda, ach san am céanna, thosódh sé iomaíocht na n-armálacha idir na Stáit Aontaithe agus an tAontas Sóivéadach (&quot;an tAontas Eoráiseach&quot;, mar a thugtaí air sa scéal). - I ngearrscéal Heinlein, phléasc cogadh amach sa deireadh, agus bhuaigh na Stáit Aontaithe é, ach de thoradh na teagmhála sin, tháinig rialtas míleata i gceannas ar an tír, agus rinneadh deachtóireacht di.

Tháinig cuid mhór de na tairngreachtaí seo isteach fíor, ach thairis sin, bhí Heinlein in ann meon na hAoise Núicléiche a chur os comhair an léitheora sula raibh an aois féin ann i gceart: rás na n-armálacha, an buille díoltais agus an comhdhíothú réamhchinntithe. San am céanna, ní raibh na polaiteoirí ná na ginearáil ach ag tosú ag déanamh a marana ar impleachtaí an chineál seo armálacha don tsaol ar fad.

An chéad úrscéal a tháinig i gcló ó pheann Heinlein, mar atá, ''Rocket Ship Galileo'', fuair sé eiteach ar dtús, ó bhí na foilsitheoirí den bharúil go raibh sé dochreidte go dtuirlingeodh aon duine ar an nGealach choíche. Sa deireadh thiar, áfach, bhí an teach foilsitheoireachta Scribner sásta é a chur i gcló, agus ón am sin i leith, d'fhoilseoidís úrscéal don aos óg le Heinlein uair in aghaidh na bliana, le haghaidh mhargadh na Nollag. Ba é Clifford Geary a mhaisigh ocht gcinn de na leabhair seo, agus an stíl speisialta a bhí aige, é ag tarraingt línte bána ar chúlra dubh, mar a bheadh sé ag líniú ar chlár dubh. Is féidir ''Have Space Suit - Will Travel'', ''Farmer in the Sky'', agus ''Starman Jones'' a lua mar shamplaí den chineál seo scríbhneoireachta. 
[[Íomhá:If 196211.jpg|mion]]
Bhí an-drogall ar Heinlein mionsonraí a shaoil phríobháidigh a nochtadh don tsaol mhór, agus bhí sé go mór in achrann le hAlexei Panshin, léirmheastóir agus údar a scríobh ceann de na leabhair is tábhachtaí faoi shaothar an scríbhneora, ''Heinlein in Dimension''[http://www.enter.net/~torve/critics/Dimension/hdcontents.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120716192824/http://www.enter.net/~torve/critics/Dimension/hdcontents.html |date=2012-07-16 }}. Bhí eagla ar Heinlein go mbeadh an iomarca eolais den chineál seo le fáil sa leabhar. Is é an meas a bhí ag na daoine air san am seo ná gur scríbhneoir don aos óg ab ea é thar aon rud eile, agus is dócha go bhfuair sé deacair an cineál saol príobháideach a bhí aige a chur in oiriúint don íomhá phoiblí seo. D'fhéadfá a rá go raibh siabhrán príobháideachta air, agus bhí tábhacht na príobháideachta ar cheann de na clocha ba mhó ar a phaidrín polaitiúil freisin.

Na húrscéalta a scríobh sé do na léitheoirí óga, is féidir a lán téamaí fásta a aithint orthu chomh maith leis na téamaí a bhaineann leis an óige. Bíonn gnáthfhadhbanna na ndéagóirí á bplé iontu, agus sin go rábach raidhsiúil. Ógánaigh an-éirimiúla, an-intleachtacha iad a chuid laochra, agus iad ag streachailt a mbealaigh trí shaol na ndaoine fásta ina dtimpeall. An té nach n-aithníonn ach an dromchla, síleann sé nach bhfuil iontu ach scéalta simplí eachtraíochta faoi éachtaí an laoich agus faoin dóigh a ndeileálann sé le múinteoirí amaideacha agus le comhaoiseanna éadmhara.

Agus an méid sin ráite, ní mór cuimhne a choinneáil air go raibh Heinlein barúlach go raibh na déagóirí i bhfad ní ba sofaisticiúla agus ní b'ábalta téamaí casta a thuiscint ná a shíl an chuid ba mhó de na daoine. Mar sin, bíonn aibíocht ag baint le cuid mhór de na scéalta seo a fhágann inléite ag na daoine fásta féin iad. Mar shampla, ina úrscéal ''Red Planet'', tugann sé cur síos ar mhic léinn óga atá páirteach i réabhlóid agus ag baint úsáid as airm thine. An dóigh ar thrácht Heinlein ar shaol gnéis an phríomhlaoich, níor thaitin sé leis an bhfoilsitheoir ach an oiread. Bhí Heinlein riamh meabhrach ar na srianta a chuir riachtanais na hóglitríochta lena chuid scéalta, agus cé go raibh sé in ainm is a bheith ag urramú do na srianta seo, ba mhinic a d'éirigh leis smaointí agus idéanna a smuigleáil isteach nach bhfeicfeá go minic ar fhicsean eolaíochta na linne má bhí sé dírithe ar léitheoirí óga.
[[Íomhá:Two complete science adventure books 1952win n7.jpg|mion]]
Is iomaí léitheoir a shíleann inniu nach bhfuil Heinlein ach ag tál sean''chlichés'' ar an léitheoir. Le fírinne, ba mhinic a chéadcheap seisean an príomhsmaoineamh ar baineadh an oiread sin athúsáide as i scríbhinní na n-údar eile go dtí go raibh meas an ''chliché'' ag na léitheoirí air. Na harrachtaigh ón spás a shealbhaíonn coirp na ndaoine ar an scannán úd ''Invasion of the Body Snatchers'', is dócha nach rithfeadh a leithéidí riamh le lucht déanta an scannáin, murach gur thug Heinlein isteach an idé ina úrscéal ''The Puppet Masters''.

Ba é an t-úrscéal deireanach a scríobh Heinlein don aos óg ná ''Starship Troopers''. Bhí sé go tréan in aghaidh chinneadh an Uachtaráin Eisenhower éirí as na tástálacha núicléacha, agus ba é an cinneadh sin a thug spreagadh dó an leabhar áirithe seo a scríobh. Ba é príomhsmaoineamh polaitiúil an leabhair nár chóir coinscríobh a bheith ann, ach gur chóir an ceart vótála a theorannú dóibh siúd a bheadh sásta dul sna saighdiúirí.

=== An Saothar Aibí, 1961–1973 ===
Sna blianta ó 1961 (''Stranger in a Strange Land'') go dtí 1973 (''Time Enough for Love'') a scríobh sé na húrscéalta ab aibí. An saothar a bhaineann leis an tréimhse seo, déanann sé trácht agus taighde ar na téamaí is tábhachtaí ina chuid scríbhneoireachta, ar nós an indibhidiúlachais, an liobrachais, agus an ghrá, idir chraiceann agus mhothúcháin. Tá an luathshaothar ag breathnú an-shaonta i gcomparáid leis na leabhair aibí, agus is dócha go raibh an ceart aige nuair a shíl sé nach raibh léitheoirí ná foilsitheoirí na gcaogaidí ar aon leibhéal leis an gcuid ba radacaí de na hidéanna a bhí aige. Níor fhoilsigh sé ''Stranger in a Strange Land'' ach roinnt mhaith ama i ndiaidh dó é a chríochnú, agus bhí ceisteanna na saoirse collaí agus an indibhidiúlachais radacaigh á bplé go flúirsiúil sa chéad úrscéal nár tháinig i gcló lena lá, ''For Us, The Living''. Is iomaí léitheoir a deir gurbh é ''The Moon is a Harsh Mistress'' an t-urscéal ab fhearr a tháinig óna pheann riamh. Is é is ábhar don úrscéal seo ná an cogadh a chuireann muintir na Gealaí lena saoirse a bhaint amach ón Domhan. San úrscéal seo, tá an Ghealach ina coilíneacht príosúnachta, cosúil leis an Astráil tráth dá stair.

Cé go raibh Heinlein i ndiaidh cúpla gearrscéal fantaisíochta a chumadh cheana féin, ba sa tréimhse seo a scríobh sé an chéad úrscéal den chineál sin, is é sin, ''Glory Road''. Sna húrscéalta ''Stranger in a Strange Land'' agus ''I Will Fear No Evil'', arís, thosaigh sé ag meascadh téamaí eolaíochta agus fantaisíochta, misteachas, agus aoir ar an reiligiún. Creideann léirmheastóirí áirithe, ar nós William H. Patterson, Jr., agus Andrew Thornton, go raibh sean-naimhdeas fealsúnta an scríbhneora i leith an phosaitíbheachais ag teacht chun solais sna leabhair seo. Dúirt Heinlein féin gurbh é saothar James Branch Cabell a chuir an cor seo ina chinniúint liteartha. Maidir le ''I Will Fear No Evil'', an dara húrscéal is déanaí sa tréimhse seo, is é an breithiúnas a thug an léirmheastóir James Gifford ná gur teip liteartha ar fad a bhí ann, agus gurbh é an peireatóiníteas a bhí ag luí ar an scríbhneoir faoin am sin a chaill an leabhar.

=== An Saothar Deireanach, 1980–1987 ===
Chaith Heinlein an peann i leataobh go ceann seacht mbliana, agus an drochshláinte a bhí air. Nuair a fuair sé biseach, áfach, chrom sé ar an scríbhneoireacht arís. Sna blianta ó 1980 (''The Number of the Beast'') go dtí 1987 (''To Sail Beyond the Sunset''), scríobh sé cúig úrscéal nua. Feictear na pearsana céanna sna leabhair seo, agus baint ag na himeachtaí is na háiteanna le chéile. Cuirtear fealsúnacht agus tuairimí pearsanta an scríbhneora i leith rudaí ar nós an rialtais, cúrsaí craicinn, agus an reiligiúin os comhair an léitheora go hoscailte, go leadránach fiú, dar le cuid de na léirmheastóirí. Níor thabhaigh na leabhair seo duaiseanna do Heinlein riamh, agus is minic a deirtear gurb é an taom a bhuail é sa bhliain 1977 a chuir ó mhaith é mar scríbhneoir. Ón taobh eile de, tá siad ann a deir gurb iad na leabhair dheireanacha na cinn ab fhearr a scríobh sé riamh. Cé go raibh cuid de na léirmheastóirí ag cáineadh na leabhar seo, bhí an-ghal orthu ag na ceannaitheoirí, agus is dóigh le cuid de na léitheoirí nár thuig na léirmheastóirí go raibh Heinlein d'aonturas ag iarraidh scigaithris a dhéanamh ar an bhficsean eolaíochta agus ar an litríocht féin mar rud.

Cuid de na leabhair seo, cosúil le ''The Number of the Beast'' agus ''The Cat Who Walks Through Walls'', is scéalta eachtraíochta iad ar dtús, agus iad ag iompú ina bhfantaisíochtaí fealsúnachta ag druidim chun deireanais dóibh. Tá an dá bh'fhéidir ann, cé acu a theip a scileanna ceirde ar Heinlein nó a bhí sé d'aon ogham ag féachaint le srianta an fhicsin eolaíochta, mar sheánra liteartha, a shíneadh amach le sórt réalachas draíochta a dhéanamh de, cosúil leis an dóigh a ndearna sé san úrscéal ''Stranger in a Strange Land''.

An claonadh chun féintagarthachta a thosaigh sna húrscéalta úd ''The Stranger in a Strange Land'' agus ''Time Enough for Love'', mhéadaigh air sna leabhair dheireanacha, ar nós ''The Cat Who Walks through Walls''. An fear atá ina phríomhlaoch agus a insíonn an scéal sa leabhar sin, is iarshaighdiúir é a chuaigh chun pinn i ndiaidh dó dul ar pinsean ar chúiseanna easláinte, agus é ag titim i ngrá le bean atá an-chosúil le Ginny, mar is dual do na mná láidre i scéalta Heinlein. Ní théann na húrscéalta seo in abar leis an bhféintagarthacht seo, ó tá an oiread sin féin-scigaithrise agus íoróine ag dul léi, agus an scríbhneoir ag magadh faoi féin. San am céanna, is dócha nach dtéann siad i bhfeidhm ar an dóigh ba chóir ar an léitheoir nach bhfuil eolach ar na húrscéalta a scríobh Heinlein roimhe sin. Is iomaí léitheoir fosta nach bhfuil sásta leis an gcineál tráthúlacht cainte a chleachtann sé, go háirithe i gcomhrá na laochra: cibé cérb as do na carachtair éagsúla, bíonn siad uile ag labhairt sa stíl chéanna agus ag tagairt do na himeachtaí céanna - is é sin, tá canúint an Lár-Iarthair acu ar fad, agus iad fáiscthe, mar phearsana, as na blianta i ndiaidh ghéarchéim eacnamaíochta na dtríochaidí. Bíonn léitheoirí áirithe cineál faoi dhraíocht ag an gcineál seo macántachta, agus léitheoirí eile den tuairim go bhfuil an easpa sofaisticiúlachta ag cur as dóibh.

Maidir le ''Job: A Comedy of Justice'', is aoir é ar an gCríostaíocht Shoiscéalach agus baint aige leis an ngearrscéal úd ''The Unpleasant Profession of Jonathan Hoag'' a tháinig óna pheann sa bhliain 1942. Níl baint ag ''Job'' ná ag ''Friday'' leis an trí cinn eile de na húrscéalta &quot;féintagartha&quot;. Tá ''Friday'' bunaithe ar dhomhan agus ar imeachtaí an scéil úd ''Gulf'' a scríobh sé sa bhliain 1953.

=== Na Foilseacháin Iarbháis ===

Foilsíodh ceithre leabhar le Heinlein i ndiaidh a bháis. Tráchtadh ar ''For Us, the Living'' cheana féin. Sa bhliain 1989, cuireadh bailiúchán de litreacha leis i gcló faoin teideal ''Grumbles from the Grave''. Trí bliana ina dhiaidh sin, foilsíodh ''Tramp Royale'', a thugann cur síos ar an turas timpeall an domhain a rinne seisean agus Ginny sna caogaidí. Thairis sin, chuir Yoji Kondo agus Ginny in eagar roinnt scéalta le Heinlein sa leabhar ''Requiem'' nach raibh foilsithe faoi chlúdach leabhair roimhe sin. Leabhar ceiliúrtha ab ea ''Requiem'', mar a thugann an teideal le fios (&quot;Éagnairc&quot;), leabhar a foilsíodh in ómós do Heinlein, agus is iad cuimhní cinn a chuid cairde agus aistí na scríbhneoirí a d'admhaigh a thionchar an chuid lárnach sa leabhar.

Tá an leabhar ''Robert A. Heinlein's Variable Star'' le teacht amach i Mí Dheireadh Fómhair, 2006. Spider Robinson a chuir in eagar í. Scríbhneoir ficsin eolaíochta é Robinson ar imir saothar Heinlein an-tionchar ar a chuid saothar.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:Heinlein, Robert A}}
[[Catagóir:Scríbhneoirí Meiriceánacha|Heinlein, Robert A]]
[[Catagóir:Ficsean eolaíochta|Heinlein, Robert A]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1907|Heinlein, Robert A]]
[[Catagóir:Básanna i 1988|Heinlein, Robert A]]
[[Catagóir:Réalachas draíochta]]</text>
      <sha1>1gfrh22qk42m377usq4tcw085vrhhak</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Muhammad Ali</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9590</id>
    <revision>
      <id>1210318</id>
      <parentid>1207527</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T08:02:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>80.233.63.208</ip>
      </contributor>
      <comment>Looks nicer</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3730" xml:space="preserve">== Dornálaíocht ==
Bhuaigh Ali [[Bonn (píosa miotail)|bonn]] [[Ór|óir]] sna [[Cluichí Oilimpeacha]] i [[Tóiceo]] sa bhliain [[1960]].

Ar an [[29 Deireadh Fómhair]] [[1960]], bhuaigh Muhammad Ali a chéad chluiche dornálaíochta gairmiúil.

Throid Muhammad Ali in aghaidh Henry Cooper dhá uair, i 1963 agus ar an [[21 Bealtaine]] [[1966]]. Bhí an bua ag Ali gach uair, ach bhí na dornálaithe ag troid an méid a bhí ina gcnámha. Bhí Ali ar na rópaí i 1963, ach chuir an dornálaí a chéile comhraic dá chothrom.&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=JhOo5Vh_2iM&amp;feature=youtu.be https://www.youtube.com/watch?v=JhOo5Vh_2iM&amp;]&lt;/ref&gt;

Ar [[25 Feabhra]] [[1964]], bhuaigh Ali an chraobh nuair a chuir sé [[Sonny Liston|Sonny Listo]]&lt;nowiki/&gt;n, ag cosaint an Choróin Trom-mheáchain an Domhain, de dhroim seoil i Miami Beach.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.history.com/this-day-in-history/clay-knocks-out-liston|teideal=Young Muhammad Ali knocks out Sonny Liston for first world title|údar=History com Editors|language=en|work=HISTORY|dátarochtana=2023-01-17}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Ali vs Liston 1 {{!}} How Ali SHOOK UP the World - Breakdown|url=https://www.youtube.com/watch?v=dRYSiXdiwPA|language=en}}&lt;/ref&gt;

{{Main|Muhammad Ali vs. Sonny Liston}}

Cé go raibh buaite ar Liston arís ag Ali agus ar Floyd Patterson chomh maith, faoin am a dtáinig earrach na bliana 1965,&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/bhi-mo-dhothain-den-dornalaiocht-agam-tar-eis-babhta-spearala-amhain-le-mick-lally/|teideal=Bhí mo dhóthain den dornálaíocht agam tar éis babhta speárála amháin le Mick Lally|údar=Mártan Ó Ciardha|dáta=15 Eanáir 2023|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-01-17}}&lt;/ref&gt;  persona non grata a bhí i Muhammad Ali in áiteacha go leor ina thír dhúchais.

Ar an [[16 Feabhra]] [[1978]], bhuaigh [[Leon Spinks]] an Craobh Dornálaíochta Trom-Mheáchan Domhanda i gcoinne Muhammad Ali.

D'éirigh Ali as an dornálaíocht sa bhliain [[1981]], nuair a chlis a [[Sláinte mheabhrach|shláinte]]. Fuair sé amach go raibh [[Galar Parkinson]] air sna [[1980idí]].
[[Íomhá:AliCenter.jpg|mion|Ionad Muhammad Ali in [[Louisville, Kentucky|Louisville]], [[Kentucky]]|clé]]
==Polaitíocht==
Taobh amuigh den chró dornálaíochta, gníomhaí [[Polaitíocht|polaitiúil]] ab ea Muhammad Ali freisin, agus tharraing sé conspóid lena bheo agus lena mharbh 
* Ghlac sé páirt sa ghluaiseacht [[cearta daonna|chearta sibhialta]] i S.A.M. sna [[1960idí]].
*

[[Moslamach]] ceartchreidmheach a bhí ann. Ar an [[6 Márta]] [[1964]], d'athraigh sé a ainm ''Cassius Clay'' go ''Muhammad Ali.''&lt;ref&gt;[http://www.slate.com/articles/sports/sports_nut/2016/06/muhammad_ali_changed_his_name_in_1964_newspapers_called_him_cassius_clay.html Slate]&lt;/ref&gt;  D'éirigh Muhammad Ali  ''persona non grata''  in áiteacha go leor sna Stáit Aontaithe.

Tugadh cúl dó agus cáineadh é siocair bá a bheith aige le [[Náisiún Ioslam]]. Bhí a sheasamh maidir le [[Cogadh Vítneam]] agus a dhiúltú dul isteach san arm ina chnámh spairne freisin agus níor thaitin a chosaint neamhbhalbh ar a chuid tuairimí le go leor.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Sa bhliain 1965, ní raibh aon stát i Meiriceá a thabharfadh ceadúnas troda dó agus dá bharr ní raibh aige ach a dhul go [[Ceanada]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Féach freisin ==

* [[Muhammad Ali vs. Sonny Liston]]
* [[Náisiún Ioslam]]

==Tagairtí==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Ali, Muhammad}}
[[Catagóir:Dornálaithe Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1942]]
[[Catagóir:Básanna in 2016]]
[[Catagóir:Náisiún Ioslam]]
[[Catagóir:Daoine as Kentucky]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Meiriceánacha Afracacha]]</text>
      <sha1>gjsh5onc4abammx091fysp1gx9s9pow</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210319</id>
      <parentid>1210318</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T08:03:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>80.233.63.208</ip>
      </contributor>
      <comment>Hhebbdjr my name Sean o</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1470" xml:space="preserve">==Polaitíocht==
Taobh amuigh den chró dornálaíochta, gníomhaí [[Polaitíocht|polaitiúil]] ab ea Muhammad Ali freisin, agus tharraing sé conspóid lena bheo agus lena mharbh 
* Ghlac sé páirt sa ghluaiseacht [[cearta daonna|chearta sibhialta]] i S.A.M. sna [[1960idí]].
*

[[Moslamach]] ceartchreidmheach a bhí ann. Ar an [[6 Márta]] [[1964]], d'athraigh sé a ainm ''Cassius Clay'' go ''Muhammad Ali.''&lt;ref&gt;[http://www.slate.com/articles/sports/sports_nut/2016/06/muhammad_ali_changed_his_name_in_1964_newspapers_called_him_cassius_clay.html Slate]&lt;/ref&gt;  D'éirigh Muhammad Ali  ''persona non grata''  in áiteacha go leor sna Stáit Aontaithe.

Tugadh cúl dó agus cáineadh é siocair bá a bheith aige le [[Náisiún Ioslam]]. Bhí a sheasamh maidir le [[Cogadh Vítneam]] agus a dhiúltú dul isteach san arm ina chnámh spairne freisin agus níor thaitin a chosaint neamhbhalbh ar a chuid tuairimí le go leor.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Sa bhliain 1965, ní raibh aon stát i Meiriceá a thabharfadh ceadúnas troda dó agus dá bharr ní raibh aige ach a dhul go [[Ceanada]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Féach freisin ==

* [[Muhammad Ali vs. Sonny Liston]]
* [[Náisiún Ioslam]]

==Tagairtí==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Ali, Muhammad}}
[[Catagóir:Dornálaithe Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1942]]
[[Catagóir:Básanna in 2016]]
[[Catagóir:Náisiún Ioslam]]
[[Catagóir:Daoine as Kentucky]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Meiriceánacha Afracacha]]</text>
      <sha1>n7fgjmf4e3cljjy0zjmqwidzxmxdgsh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210320</id>
      <parentid>1210319</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T08:03:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>80.233.63.208</ip>
      </contributor>
      <comment>Sean o strike again</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="363" xml:space="preserve">== Féach freisin ==

* [[Muhammad Ali vs. Sonny Liston]]
* [[Náisiún Ioslam]]

==Tagairtí==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Ali, Muhammad}}
[[Catagóir:Dornálaithe Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1942]]
[[Catagóir:Básanna in 2016]]
[[Catagóir:Náisiún Ioslam]]
[[Catagóir:Daoine as Kentucky]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Meiriceánacha Afracacha]]</text>
      <sha1>47viyk3bd85ilzqur4axrjticvzew6k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210321</id>
      <parentid>1210320</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T08:04:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>80.233.63.208</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="281" xml:space="preserve">==Tagairtí==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Ali, Muhammad}}
[[Catagóir:Dornálaithe Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1942]]
[[Catagóir:Básanna in 2016]]
[[Catagóir:Náisiún Ioslam]]
[[Catagóir:Daoine as Kentucky]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Meiriceánacha Afracacha]]</text>
      <sha1>dbyburwl3q3jthuq7j0xl1jy507kodn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210322</id>
      <parentid>1210321</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T08:04:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>80.233.63.208</ip>
      </contributor>
      <comment>Blanked the page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210328</id>
      <parentid>1210322</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T09:15:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>Cealaíodh athrú [[Special:Diff/1210322|1210322]] le [[Special:Contributions/80.233.63.208|80.233.63.208]] ([[User talk:80.233.63.208|plé]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="281" xml:space="preserve">==Tagairtí==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Ali, Muhammad}}
[[Catagóir:Dornálaithe Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1942]]
[[Catagóir:Básanna in 2016]]
[[Catagóir:Náisiún Ioslam]]
[[Catagóir:Daoine as Kentucky]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Meiriceánacha Afracacha]]</text>
      <sha1>dbyburwl3q3jthuq7j0xl1jy507kodn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210329</id>
      <parentid>1210328</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T09:16:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>Cealaíodh athrú [[Special:Diff/1210321|1210321]] le [[Special:Contributions/80.233.63.208|80.233.63.208]] ([[User talk:80.233.63.208|plé]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="363" xml:space="preserve">== Féach freisin ==

* [[Muhammad Ali vs. Sonny Liston]]
* [[Náisiún Ioslam]]

==Tagairtí==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Ali, Muhammad}}
[[Catagóir:Dornálaithe Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1942]]
[[Catagóir:Básanna in 2016]]
[[Catagóir:Náisiún Ioslam]]
[[Catagóir:Daoine as Kentucky]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Meiriceánacha Afracacha]]</text>
      <sha1>47viyk3bd85ilzqur4axrjticvzew6k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210330</id>
      <parentid>1210329</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T09:16:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>Cealaíodh athrú [[Special:Diff/1210320|1210320]] le [[Special:Contributions/80.233.63.208|80.233.63.208]] ([[User talk:80.233.63.208|plé]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1470" xml:space="preserve">==Polaitíocht==
Taobh amuigh den chró dornálaíochta, gníomhaí [[Polaitíocht|polaitiúil]] ab ea Muhammad Ali freisin, agus tharraing sé conspóid lena bheo agus lena mharbh 
* Ghlac sé páirt sa ghluaiseacht [[cearta daonna|chearta sibhialta]] i S.A.M. sna [[1960idí]].
*

[[Moslamach]] ceartchreidmheach a bhí ann. Ar an [[6 Márta]] [[1964]], d'athraigh sé a ainm ''Cassius Clay'' go ''Muhammad Ali.''&lt;ref&gt;[http://www.slate.com/articles/sports/sports_nut/2016/06/muhammad_ali_changed_his_name_in_1964_newspapers_called_him_cassius_clay.html Slate]&lt;/ref&gt;  D'éirigh Muhammad Ali  ''persona non grata''  in áiteacha go leor sna Stáit Aontaithe.

Tugadh cúl dó agus cáineadh é siocair bá a bheith aige le [[Náisiún Ioslam]]. Bhí a sheasamh maidir le [[Cogadh Vítneam]] agus a dhiúltú dul isteach san arm ina chnámh spairne freisin agus níor thaitin a chosaint neamhbhalbh ar a chuid tuairimí le go leor.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Sa bhliain 1965, ní raibh aon stát i Meiriceá a thabharfadh ceadúnas troda dó agus dá bharr ní raibh aige ach a dhul go [[Ceanada]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Féach freisin ==

* [[Muhammad Ali vs. Sonny Liston]]
* [[Náisiún Ioslam]]

==Tagairtí==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Ali, Muhammad}}
[[Catagóir:Dornálaithe Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1942]]
[[Catagóir:Básanna in 2016]]
[[Catagóir:Náisiún Ioslam]]
[[Catagóir:Daoine as Kentucky]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Meiriceánacha Afracacha]]</text>
      <sha1>n7fgjmf4e3cljjy0zjmqwidzxmxdgsh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210331</id>
      <parentid>1210330</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T09:16:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>Cealaíodh athrú [[Special:Diff/1210319|1210319]] le [[Special:Contributions/80.233.63.208|80.233.63.208]] ([[User talk:80.233.63.208|plé]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3730" xml:space="preserve">== Dornálaíocht ==
Bhuaigh Ali [[Bonn (píosa miotail)|bonn]] [[Ór|óir]] sna [[Cluichí Oilimpeacha]] i [[Tóiceo]] sa bhliain [[1960]].

Ar an [[29 Deireadh Fómhair]] [[1960]], bhuaigh Muhammad Ali a chéad chluiche dornálaíochta gairmiúil.

Throid Muhammad Ali in aghaidh Henry Cooper dhá uair, i 1963 agus ar an [[21 Bealtaine]] [[1966]]. Bhí an bua ag Ali gach uair, ach bhí na dornálaithe ag troid an méid a bhí ina gcnámha. Bhí Ali ar na rópaí i 1963, ach chuir an dornálaí a chéile comhraic dá chothrom.&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=JhOo5Vh_2iM&amp;feature=youtu.be https://www.youtube.com/watch?v=JhOo5Vh_2iM&amp;]&lt;/ref&gt;

Ar [[25 Feabhra]] [[1964]], bhuaigh Ali an chraobh nuair a chuir sé [[Sonny Liston|Sonny Listo]]&lt;nowiki/&gt;n, ag cosaint an Choróin Trom-mheáchain an Domhain, de dhroim seoil i Miami Beach.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.history.com/this-day-in-history/clay-knocks-out-liston|teideal=Young Muhammad Ali knocks out Sonny Liston for first world title|údar=History com Editors|language=en|work=HISTORY|dátarochtana=2023-01-17}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Ali vs Liston 1 {{!}} How Ali SHOOK UP the World - Breakdown|url=https://www.youtube.com/watch?v=dRYSiXdiwPA|language=en}}&lt;/ref&gt;

{{Main|Muhammad Ali vs. Sonny Liston}}

Cé go raibh buaite ar Liston arís ag Ali agus ar Floyd Patterson chomh maith, faoin am a dtáinig earrach na bliana 1965,&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/bhi-mo-dhothain-den-dornalaiocht-agam-tar-eis-babhta-spearala-amhain-le-mick-lally/|teideal=Bhí mo dhóthain den dornálaíocht agam tar éis babhta speárála amháin le Mick Lally|údar=Mártan Ó Ciardha|dáta=15 Eanáir 2023|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-01-17}}&lt;/ref&gt;  persona non grata a bhí i Muhammad Ali in áiteacha go leor ina thír dhúchais.

Ar an [[16 Feabhra]] [[1978]], bhuaigh [[Leon Spinks]] an Craobh Dornálaíochta Trom-Mheáchan Domhanda i gcoinne Muhammad Ali.

D'éirigh Ali as an dornálaíocht sa bhliain [[1981]], nuair a chlis a [[Sláinte mheabhrach|shláinte]]. Fuair sé amach go raibh [[Galar Parkinson]] air sna [[1980idí]].
[[Íomhá:AliCenter.jpg|mion|Ionad Muhammad Ali in [[Louisville, Kentucky|Louisville]], [[Kentucky]]|clé]]
==Polaitíocht==
Taobh amuigh den chró dornálaíochta, gníomhaí [[Polaitíocht|polaitiúil]] ab ea Muhammad Ali freisin, agus tharraing sé conspóid lena bheo agus lena mharbh 
* Ghlac sé páirt sa ghluaiseacht [[cearta daonna|chearta sibhialta]] i S.A.M. sna [[1960idí]].
*

[[Moslamach]] ceartchreidmheach a bhí ann. Ar an [[6 Márta]] [[1964]], d'athraigh sé a ainm ''Cassius Clay'' go ''Muhammad Ali.''&lt;ref&gt;[http://www.slate.com/articles/sports/sports_nut/2016/06/muhammad_ali_changed_his_name_in_1964_newspapers_called_him_cassius_clay.html Slate]&lt;/ref&gt;  D'éirigh Muhammad Ali  ''persona non grata''  in áiteacha go leor sna Stáit Aontaithe.

Tugadh cúl dó agus cáineadh é siocair bá a bheith aige le [[Náisiún Ioslam]]. Bhí a sheasamh maidir le [[Cogadh Vítneam]] agus a dhiúltú dul isteach san arm ina chnámh spairne freisin agus níor thaitin a chosaint neamhbhalbh ar a chuid tuairimí le go leor.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Sa bhliain 1965, ní raibh aon stát i Meiriceá a thabharfadh ceadúnas troda dó agus dá bharr ní raibh aige ach a dhul go [[Ceanada]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Féach freisin ==

* [[Muhammad Ali vs. Sonny Liston]]
* [[Náisiún Ioslam]]

==Tagairtí==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Ali, Muhammad}}
[[Catagóir:Dornálaithe Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1942]]
[[Catagóir:Básanna in 2016]]
[[Catagóir:Náisiún Ioslam]]
[[Catagóir:Daoine as Kentucky]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Meiriceánacha Afracacha]]</text>
      <sha1>gjsh5onc4abammx091fysp1gx9s9pow</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210332</id>
      <parentid>1210331</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T09:16:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>Cealaíodh athrú [[Special:Diff/1210318|1210318]] le [[Special:Contributions/80.233.63.208|80.233.63.208]] ([[User talk:80.233.63.208|plé]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4581" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}[[Dornálaíocht|Dornálaí]] [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Meiriceánach]] ba ea '''Muhammad Ali''' (a rugadh leis an ainm '''Cassius Marcellus Clay, Jr''' ar an [[17 Eanáir]], [[1942]] i [[Louisville, Kentucky|Louisville]], [[Kentucky]] agus a d'éag ar an [[3 Meitheamh]] [[2016]] i [[Phoenix, Arizona]]). Rinneadh [[Liosta curaidh dornálaíochta trom-mheáchan|curadh an domhain sa trom-mheáchan]] de i 1964, 1974, agus 1978.

Dornálaí an-rathúil a bhí ann, agus tugadh an leasainm ''The Greatest'' air. Bhronn an iris ''Sports Illustrated'' an teideal &quot;Fear Spóirt an Chéid&quot; air sa bhliain [[1999]].[[Íomhá:Cassius Clay - El Gráfico 2317.jpg|clé|mion|El Grafico, Márta 1964]][[Íomhá:1961 Cassius Clay vs. Donnie Fleeman On-Site Poster.jpg|mion|1961 Cassius Clay (Muhammad Ali) vs. Donnie Fleeman|clé]]

== Dornálaíocht ==
Bhuaigh Ali [[Bonn (píosa miotail)|bonn]] [[Ór|óir]] sna [[Cluichí Oilimpeacha]] i [[Tóiceo]] sa bhliain [[1960]].

Ar an [[29 Deireadh Fómhair]] [[1960]], bhuaigh Muhammad Ali a chéad chluiche dornálaíochta gairmiúil.

Throid Muhammad Ali in aghaidh Henry Cooper dhá uair, i 1963 agus ar an [[21 Bealtaine]] [[1966]]. Bhí an bua ag Ali gach uair, ach bhí na dornálaithe ag troid an méid a bhí ina gcnámha. Bhí Ali ar na rópaí i 1963, ach chuir an dornálaí a chéile comhraic dá chothrom.&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=JhOo5Vh_2iM&amp;feature=youtu.be https://www.youtube.com/watch?v=JhOo5Vh_2iM&amp;]&lt;/ref&gt;

Ar [[25 Feabhra]] [[1964]], bhuaigh Ali an chraobh nuair a chuir sé [[Sonny Liston|Sonny Listo]]&lt;nowiki/&gt;n, ag cosaint an Choróin Trom-mheáchain an Domhain, de dhroim seoil i Miami Beach.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.history.com/this-day-in-history/clay-knocks-out-liston|teideal=Young Muhammad Ali knocks out Sonny Liston for first world title|údar=History com Editors|language=en|work=HISTORY|dátarochtana=2023-01-17}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Ali vs Liston 1 {{!}} How Ali SHOOK UP the World - Breakdown|url=https://www.youtube.com/watch?v=dRYSiXdiwPA|language=en}}&lt;/ref&gt;

{{Main|Muhammad Ali vs. Sonny Liston}}

Cé go raibh buaite ar Liston arís ag Ali agus ar Floyd Patterson chomh maith, faoin am a dtáinig earrach na bliana 1965,&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/bhi-mo-dhothain-den-dornalaiocht-agam-tar-eis-babhta-spearala-amhain-le-mick-lally/|teideal=Bhí mo dhóthain den dornálaíocht agam tar éis babhta speárála amháin le Mick Lally|údar=Mártan Ó Ciardha|dáta=15 Eanáir 2023|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-01-17}}&lt;/ref&gt;  persona non grata a bhí i Muhammad Ali in áiteacha go leor ina thír dhúchais.

Ar an [[16 Feabhra]] [[1978]], bhuaigh [[Leon Spinks]] an Craobh Dornálaíochta Trom-Mheáchan Domhanda i gcoinne Muhammad Ali.

D'éirigh Ali as an dornálaíocht sa bhliain [[1981]], nuair a chlis a [[Sláinte mheabhrach|shláinte]]. Fuair sé amach go raibh [[Galar Parkinson]] air sna [[1980idí]].
[[Íomhá:AliCenter.jpg|mion|Ionad Muhammad Ali in [[Louisville, Kentucky|Louisville]], [[Kentucky]]|clé]]
==Polaitíocht==
Taobh amuigh den chró dornálaíochta, gníomhaí [[Polaitíocht|polaitiúil]] ab ea Muhammad Ali freisin, agus tharraing sé conspóid lena bheo agus lena mharbh 
* Ghlac sé páirt sa ghluaiseacht [[cearta daonna|chearta sibhialta]] i S.A.M. sna [[1960idí]].
*

[[Moslamach]] ceartchreidmheach a bhí ann. Ar an [[6 Márta]] [[1964]], d'athraigh sé a ainm ''Cassius Clay'' go ''Muhammad Ali.''&lt;ref&gt;[http://www.slate.com/articles/sports/sports_nut/2016/06/muhammad_ali_changed_his_name_in_1964_newspapers_called_him_cassius_clay.html Slate]&lt;/ref&gt;  D'éirigh Muhammad Ali  ''persona non grata''  in áiteacha go leor sna Stáit Aontaithe.

Tugadh cúl dó agus cáineadh é siocair bá a bheith aige le [[Náisiún Ioslam]]. Bhí a sheasamh maidir le [[Cogadh Vítneam]] agus a dhiúltú dul isteach san arm ina chnámh spairne freisin agus níor thaitin a chosaint neamhbhalbh ar a chuid tuairimí le go leor.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Sa bhliain 1965, ní raibh aon stát i Meiriceá a thabharfadh ceadúnas troda dó agus dá bharr ní raibh aige ach a dhul go [[Ceanada]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Féach freisin ==

* [[Muhammad Ali vs. Sonny Liston]]
* [[Náisiún Ioslam]]

==Tagairtí==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Ali, Muhammad}}
[[Catagóir:Dornálaithe Meiriceánacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1942]]
[[Catagóir:Básanna in 2016]]
[[Catagóir:Náisiún Ioslam]]
[[Catagóir:Daoine as Kentucky]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Meiriceánacha Afracacha]]</text>
      <sha1>75gl7a6y9myerp11fbe9dt1tpveg088</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Baile Sheáin, Talamh an Éisc</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9871</id>
    <revision>
      <id>1210311</id>
      <parentid>1104005</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T03:21:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Cathair Eoin, Talamh an Éisc agus Labradar]] go [[Baile Sheáin, Talamh an Éisc]]: féach an leathanach Plé</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2158" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is é '''Cathair Eoin''' ([[Béarla]]: City if S.John's) príomhchathair chúige [[Talamh an Éisc|Thalamh an Éisc]] agus [[Labradar]]. Dar le daonaireamh na bliana 2006, tá 100,646 duine ina gcónaí ann, agus 181,113 sa cheantar uirbeach. Is é Cathair Eoin an chathair is mó i d[[Talamh an Éisc agus Labradar]], agus an chathair is sine i g[[Ceanada]].

Tá Baile Eoin suite ar [[Leithinis Avalon]].

=== Stair ===
Rinne na heitleoirí Briotanacha [[John William Alcock|John Alcock]] agus [[Arthur Whitten Brown|Arthur Brown]] an chéad eitilt thrasatlantach gan stad ar an 14 go 15 Meitheamh 1919.. D'eitil siad ó 'Lester's Field',&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://nfldherald.com/taking-off-from-the-rock/|teideal=Taking Off From the Rock – Newfoundland Herald|údar=nfldherald.com|dáta=2019-06-20|work=web.archive.org|dátarochtana=2022-06-15|archivedate=2019-06-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190620154419/https://nfldherald.com/taking-off-from-the-rock/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.google.com/maps/place/130+Blackmarsh+Rd,+St.+John%27s,+NL+A1E+1S8,+Canada/@47.5478733,-52.7363607,17z/am=t/data=!4m5!3m4!1s0x4b0ca30dfa6d70ad:0x845cb04ba4d4a346!8m2!3d47.5481751!4d-52.7368546?shorturl=1&amp;hl=en|teideal=· 130 Blackmarsh Rd, St. John's, NL A1E 1S8, Canada|údar=Inniu, cúinne Sráid Albany agus Bóthar Blackmarsh|dáta=2022|language=en|work=Google maps|dátarochtana=2022-06-15}}&lt;/ref&gt; ar 14 Meitheamh ag 1:45 p.m. 

== Cathair chúplach ==
* [[Port Láirge]], [[Poblacht na hÉireann|Éire]]

== Féach freisin ==

* [[Eitilt thrasatlantach Alcock agus Brown]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
{{commons|St. John's|Baile Sheáin}}
* [http://www.stjohns.ca Cathair Eoin]
* [http://www.heritage.nf.ca/exploration/early.html Scéimeanna réitigh Sean-Thalaimh an Éisc]
* [http://www.vinlandphotography.com Cathair Eoin
:Grianghrafanna ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180416035615/http://vinlandphotography.com/ |date=2018-04-16 }}
* [http://www.stjohns.ecanuck.com Cathair Eoin agus a Cheantar]

{{stumpa}}

[[Catagóir:Cathracha Cheanada]]</text>
      <sha1>k1py4880rzjfmijl6f7ta773kyxzscj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Na hOileáin Bhailéaracha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11433</id>
    <revision>
      <id>1210291</id>
      <parentid>1206447</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:43:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10463" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}


Is oileánra iad '''na hOileáin Bailéaracha''' ([[Catalóinis]]: ''Illes Balears'', [[Spáinnis]]: ''Islas Baleares'', [[Gréigis]]: ''Gymnesiae'', [[Laidin]]: ''Baleares'') a dhéanann suas comhphobal féinrialaitheach in iarthar na [[An Mheánmhuir|Meánmhara]], in aice cósta thoir na [[An Spáinn|Spáinne]]. Is í [[Palma de Mallorca]] an phríomhchathair. Níl ach cúige amháin freisin ainmnithe Illes Balears. Is í an t-ainm i gCatalóinis an t-ainm oifigiúil cé go bhfuil Spáinnis agus Catalóinis mar theangacha oifigiúla sa chúige.


== Ainm na nOileáin ==
Tá a lán finscéalta ann faoin áit, ach níltear cinnte, fiú, cárb as ainm na n-oileán.  Is é Illes Balears ainm oifigiúil na nOileán nó Islas Baleares sa Spáinnis. Tagann an focal ''Balearic'' ón n[[Gréigis]] (Γυμνησίαι/Gymnesiae agus Βαλλιαρεῖς/Balliareis) agus Baleares sa [[Laidin]]. 
Is cosúil go bhfuil dhá míniú éagsúil ar stair an ainm. De réir vearsaí Alexandra ó Lycophron glaodh Γυμνησίαι/Gymnesiae ón ngréigis; γυμνός/gymnos, a chialaíonn nocht toisc go raibh muintir na háite go mminic ag siúil thart nocht de bharr an dea-aimsir. 

Ceapann roinnt teangeolaí go dtagann sé ó feith teilgeora muintir na háite (βαλεαρεῖς/baleareis, ó βάλλω/ballo: sean gréigis a chiallaíonn teilg), ach ceapann Strabo go bhfuil bunús Féiníceach ag an bhfocal a gciallódh saighdiúirí faoi airm éadrom.


== Stair na nOileán ==
Bhí scileanna troda ag muintir na háite agus throid siad uaireanta mar shaighdiúirí thuarastail do airm dhifriúla, ar fud an Meanmhara. Dá ainneoin seo bhí siad measartha ciúin agus neamhionsaitheach. Thóg na Féinícigh an ait ar dtús agus i ndiaidh titim na [[An Chartaig|Cartaige]], na [[Rómhánaigh]]. An chúis a thug na Rómhánaigh ná go raibh siad ag tabhairt chabhrach do na foghlaithe mara sa [[An Mheánmhuir|Mheánmhuir]] agus thóg Q. Caecilius Metellus an áit, (ó shin bhí Balearicus aige mar shloinne) sa bhliain 123 RC. Phlandáil sé an t-oileán is mó le 3,000 saighdiúirí na Róimhe agus Spáinneach agus bhunaigh siad na chathracha Palma and Pollentia. Bhain na hoileáin leis an gconventus de Carthago Nova (Cartagánach Nua), sa chúige Hispania Tarraconensis, faoi réimse [[Impireacht na Róimhe]].
[[Íomhá:Baleares-rotulado.png|left|thumb|200px|Mapa de las Islas Baleares]]

Bhí poirt iontach ag an dá oileán is mó (na hOileáin Bailéaracha go stairiúil) cé go raibh ort a bheith cúramach ag teacht isteach iontu toisc go raibh siad carraigeach ag a mbéal. Bhí na hOileáin iontach saibhir ó thaobh gach saghas earra ach amháin fíon agus ola olóige, mar shampla beithígh, coiníní, seilide agus cré dearg (iontach úsáideach ó thaobh na péintéireachta de), nó sinope. Dúirt an staraí Rómhánach Dioscorides (Materia Medica i. 92) go raibh daonra 30,000 ag an dá oileán le chéile.

I ndiaidh titim na Róimhe, thóg na Vandalaigh na hoileáin. Buaiteoirí eile ná na Biosántaigh, Arabaigh, agus na hAragónaigh. Bhí na hAragónaigh go brúideach nuair a thóg agus phlandáil siad na hoileáin le [[Catalóin]]igh, a fuair réidh le cuid mhaith de na daoine rompu. I dtús báire rialaíodh na hoileáin ó Ríocht Mallorca ach sa bhliain 1344 stop an ríocht ag feidhmiú agus tógadh é isteach i ríocht na h[[Aragóin]]e, a rinne aontú le Castilla (tar éis pósadh Éilis ó Castilla le Ferdinand II ón Aragóin). Bhí Minorca faoi na Sasanaigh do formhór an 18ú haois, i gcogaidh dhifriúla thóg airm Shasana, na Fraince agus sa deireadh, na Spáinne, an áit.

== Tíreolas &amp; Daonra ==

Suite i lár na [[An Mheánmhuir|Meánmhara]] níl aon ionadh go bhfuil aeráid na Meánmhara ag na hOileáin Bhailéaracha. The below-listed climatic data of the capital Palma are typical for the archipelago, with minor differences to other stations in Majorca, Ibiza, and Menorca. Bíonn meán 18°C ann i rith na bliana ag dul chomh hard le 30° i rith an tsamhraidh agus chomh íséal le 8° i rith an gheimhridh. De bharr an aeráid agus na tránna tagann go leor turasóirí le haghaidh laethanta saoire chuig na hoileáin go háirithe ón n[[Gearmáin]] agus ón [[Ríocht Aontaithe]].

Seo iad a leanas na hoileáin agus a bpríomhchathracha:
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
| [[Íomhá:Localització de Mallorca.png|80px]]
| [[Íomhá:Mallorca.jpg|70px]]
| [[Íomhá:Flag of Mallorca.svg|80px]]
| [[Mallorca]]
| [[Palma de Mallorca]]
|-
| [[Íomhá:Localització de Menorca.png|80px]]
| [[Íomhá:Menorca.jpg|70px]]
| [[Íomhá:Bandera de Menorca.svg|80px]]
| [[Mionarca]]
| [[Mahón]]
|-
| [[Íomhá:Localització d'Eivissa.png|80px]]
| [[Íomhá:Ibiza.jpg|70px]]
| [[Íomhá:Ibiza flag.svg|80px]]
| [[Ibiza]]
| [[Baile Ibiza]]
|-
| [[Íomhá:Localització de Formentera.png|80px]]
| [[Íomhá:Formentera_sat.png|70px]]
| [[Íomhá:Bandera de Formentera.svg|80px]]
| [[Formentera]]
|  [[Formentera]]
|-
|}
[[Íomhá:Islas_Baleares_-_Mapa_municipal.svg|thumb|right|210px|Bardais na nOileáin]] 
{| class=&quot;infobox&quot; style=&quot;text-align:center; width:50%; margin-left:0px; font-size:85%&quot;
|+ align=center style=&quot;font-weight:bold; background: #BFCFFF&quot; | &lt;span style=&quot;color:black&quot;&gt;Cathracha agus Bailte san Aragóin de réir daonra (2016)&lt;/span&gt;
|-
! align=center style=&quot;background:#f5f5f5;&quot; | Uimh.
! align=center style=&quot;background:#f5f5f5;&quot; | Cathair
! align=center style=&quot;background:#f5f5f5;&quot; | Oileán
! align=center style=&quot;background:#f5f5f5;&quot; | Daonra

! align=center rowspan=21 | [[íomhá:Palma_de_Mallorca.jpg|borde|150px|[[Palma de Mallorca]]]]&lt;br /&gt;[[Palma]]&lt;br /&gt;[[íomhá:Bahía_de_Palma_Nova.JPG|borde|110px|Calviá]]&lt;br /&gt;[[Calviá]]&lt;br /&gt;[[íomhá:ForbysIbizaTown_02.jpg|borde|110px|Cathair Ibiza]]&lt;br /&gt;[[Ibiza (Cathair)|Ibiza]]&lt;br /&gt;[[íomhá:18-10-29-Mallorca-Manacor-RalfR-DJI_0268.jpg|borde|110px|Manacor]]&lt;br /&gt;[[Manacor]]
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 1 ||align=left | '''[[Palma de Mallorca]]''' || [[Mallorca]] || 400,578 ||
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 2 ||align=left | '''[[Calviá]]''' || [[Mallorca]] ||50,328||
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 3 ||align=left | '''[[Ibiza (Cathair)|Ibiza]]''' || [[Ibiza (Oileán)|Ibiza]] || 49,975 ||
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 4 ||align=left | '''[[Manacor]]''' || [[Mallorca]] || 40,170  ||
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 5 ||align=left | '''[[Santa Eulalia del Río]]''' || [[Ibiza (Oileán)|Ibiza]] || 35,812 ||
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 6 ||align=left | '''[[Marrachi]]''' || [[Mallorca]] ||35,726||
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 7 ||align=left | '''[[Lluchmayor]]''' || [[Mallorca]] ||34,618||
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 8 ||align=left | '''[[Inca]]''' || [[Mallorca]] ||  30,651 ||
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 9 ||align=left | '''[[Citadel]]''' || [[Mionarca]] || 29,098||
|-
| align=center style=&quot;background:#f0f0f0;&quot; | 10 ||align=left | '''[[Mahón]]''' || [[Mionarca]] || 28.006 ||
|}


Is iad Mallorca agus Minorca na fíor-Oileáin Bhailéaracha cé go bhfuil na hoileáin eile san áireamh ag an gcomhphobal féinrialaitheach. Uaireanta roinntear iad in dhá ghrúpa; is iad Mallorca, Minorca, agus Cabrera na hoileáin ''Gymnesiach'', agus is iad Ibiza agus Formentera na hoileáin ''Pityusiac''. Tá Mallorca mór go leor agus mar sin tá 6 contaetha stairiúil ann (cé nach bhfuil aitheantas oifigiúil nó feidhm dleathúil acu) agus 53 bardais ann. Tá 8 bardais ar Oileán Mionarca, 5 ar oileán Ibiza agus 1 ar oileán Formentera.


===Daonra ===
Tá thart ar 1,116,000 daoine ina gcónaí ar na hOileáin Bhailéaracha; is eachtrannaigh iad 16.7% de dhaonra na n-oileáin. Tá thart ar 23,900 [[Maracó|Maracach]], 19,200 [[Gearmánaigh|Gearmánach]], 16,900 [[Iodálaigh|Iodálach]] agus 15,000 [[Sasanaigh|Sasanach]] cláraithe ann. Tá neart Rómánach, [[An Bhulgáir|Bulgárach]], agus [[An Airgintín|Airgintíneach]] ann chomh maith. Tá figiúirí na nGearmánach, Sasanach, agus lucht [[Meiriceá Theas|Mheiriceá Theas]] tar éis ísliú ón mbliain 2007 agus is iad na Maracaigh, na hIodálaigh, agus na Rómánaigh atá ag dul i méid ó shin. 
Tá dlús daonra 214.84 cm2 ar Oileán Mallorca sé sin 80% de daonra an chomhphobail. Tá dlús daonra 193.22 cm2 ar oileán Ibiza nó 11.30% den chomhphobail, agus 124.85 ar oileán Minarca nó 8.82%. Níl ach 12,280 daoine ina gcónaí ar oileán beag Formentera sé sin 0.76% de dhaonra an chomhphobail agus dlús daonra 147.53 aige. Níl ach an bardas amháin ag Formentera agus is é Sant Francesc Xavier an sráidbhaile is mó le 3,475 ina gcónaí ann.

== Cultúr ==
=== Teanga ===
Labhraítear Catalóinis sna hOileáin Bhailéaracha. Is iad ''[[Mallorca]]'', ''[[Menorca]]'', ''[[Ibiza]]'' (Eivissa), agus ''[[Formentera]]'', na príomhoileáin, iad go léir cáiliúil mar ionaid turasóireachta. I measc na n-oileán beag tá [[Cabrera]], áit a bhfuil páirc náisiúinta; ''Parc Nacional de l'Arxipèlag de Cabrera'' suite. 
=== Bia ===
Tá bia na nOileáin mar chuid de bia Catalóinis, Spáinnis agus Meánmhura. Sé sin bíonn go leor císte, cáis, fíon, muiceoil agus bia mara. Is ispín áitiúil é Sobrassada. Bíonn an tóir ar Stobhach Gliomaigh a thagann ó Mionarca, tháinig an Rí [[Juan Carlos I]] ann chun é a bhlaiseadh. Deirtear go dtagann Maonáisis ó príomhchathair Mionarca; Maó nó Mahón. 

=== Spórt ===
Is é Club Sacair RCD Mallorca a imríonn i bPalma an club sacair is rathúil ar na hoileáin. Tá an club ag imirt faoi láthair sa dara sraith. Bunaíodh an club sa bhliain [[1916]], agus é ar an club sacair is sine ar na hoileáin. Bhuaigh siad an ''Copa del Rey'' sa bhliain [[2003]] agus sa bhliain [[1999]] chaill siad i gcraobh Corn do curraithe Corn. Is as Mallorca iad na himreoirí leadóige [[Rafael Nadal]], agus Carlos Moyá. Ba imreoir sacair é uncail Rafael Nadal, Miguel Ángel Nadal. Is é Rudy Fernández, imreoir cispheile, agus Jorge Lorenzo gluaisrothaí cáiliúil, pearsaí spórt eile mór le rá ón na hoileáin. 


== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{comhphobail féinrialaitheach na Spáinne}}

[[Catagóir:Comhphobail fhéinrialaitheacha na Spáinne|B]]
[[Catagóir:Na hOileáin Bhailéaracha|!]]
[[Catagóir:Oileáin Spáinneach|B]]
[[Catagóir:Turasóireacht sa Spáinn]]</text>
      <sha1>ry1h217ec6lz07fxluwu4ldkvo93mqb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé:Iosrael</title>
    <ns>1</ns>
    <id>13230</id>
    <revision>
      <id>1210342</id>
      <parentid>120578</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T10:03:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Conradder</username>
        <id>34685</id>
      </contributor>
      <comment>/* loitiméireacht */ mír nua</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="654" xml:space="preserve">Athscríobh iomlán de dhíth. Tá cuid den alt dothuigthe go leor. [[Úsáideoir:Panu Petteri Höglund|Panu Petteri Höglund]] 20:04, 4 Meitheamh 2007 (UTC)

I scarcely know any Irish, but I had the feeling the wrong estimation of citizens in Israel was given here: there are over 7,000,000 citizens in Israel, about 1,000,000 are Arabs (if the number didn't change from the last time I checked).

== loitiméireacht ==

ní féidir liom na hathruithe a chealú mar &quot;The edit could not be undone due to conflicting intermediate edits.&quot; ¯\_(ツ)_/¯ [[Úsáideoir:Conradder|Conradder]] ([[Plé úsáideora:Conradder|plé]]) 10:03, 11 Aibreán 2024 (UTC)</text>
      <sha1>77rlnp2nw7chvk8htogiu8creew0fc7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Merlangius merlangus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13430</id>
    <revision>
      <id>1210256</id>
      <parentid>1166409</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:46:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1968" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Ainmhí Bheo}}
{{Teideal iodálach}}
Is [[Speiceas|speiceas]] [[Iasc|éisc]] san [[Fine (bitheolaíocht)|fhine]] [[Gadidae|Gadidae]] é '''an faoitín'''&lt;ref name=&quot;Tearma&quot;&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/Merlangius%20merlangus/|title=“Merlangius merlangus” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2023-06-26}}&lt;/ref&gt; nó '''an chadóg''' (''Merlangius merlangus''), an t-aon cheann den ghéineas ''Merlangius''

==Dáileadh geografach==
Bíonn an speiceas seo le fáil ar chóstaí an [[An tAigéan Atlantach|Atlantaigh]] Thuaidh (ó oirdheisceart Mhuir Barents go cósta na [[An Phortaingéil|Portaingéile]]) agus san [[An Mhuir Dhubh|Mhuir Dhubh]], san [[An Mhuir Aeigéach|Mhuir Aeigéach]] agus sa [[Muir Aidriad|Mhuir Aidriad]] chomh maith. Bíonn sé ann ach go hannamh in iarthuaisceart na [[An Mheánmhuir|Meánmhara]]. Bíonn sé i láthair ag doimhneacht idir 10 agus 200 [[méadar|m]] ach, níos coitianta, idir 30 agus 100 m.

==Cur síos==
Bíonn ''Merlangius merlangus'' 30 go 70 [[Ceintiméadar|cm]]  ar leithead. Tá a dhath athraitheach agus is féidir leis a bheith buídhonn, dúghorm nó glas. Tá a thaobh  bhuíliath, bán agus bán is airgead ar a bholg. Is minic a bhíonn spota beag dorcha i láthair ag bun uachtarach na n-eití bhrollaigh. 

==Atáirgeadh==
Tá a láithreacha sceite aitheanta i lár [[Muir nIocht|Mhuir nIocht]] [[Sasana|Shasana]], sa [[An Mhuir Thuaidh|Mhuir Thuaidh]] agus feadh chósta Mhuir nIocht Shasana. Beirtear na larbhaí óga go domhain i lár Mhuir nIocht Shasana agus sa Mhuir Thuaidh, agus fásann siad níos gaire don chósta ansin. Tá iasclanna aitheanta lonnaithe go príomha feadh chósta na hEorpa, os comhair chóstaí an Somme sa bhFrainc agus na Beilge, le roinnt iasclann ar chósta theas Shasana.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{síol}}

[[Catagóir:Éisc sháile]]</text>
      <sha1>7ahbmvj9n5pcku8p23lf05ftq0tycfv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Leabhar Gabhála na hÉireann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13971</id>
    <revision>
      <id>1210296</id>
      <parentid>1204913</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:46:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>dúbailte</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41156" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}Is cnuasach [[filíocht|dánta]] agus scéalta [[prós|próis]] é '''''Leabhar Gabhála na hÉireann''''' ([[Meán-Ghaeilge]] '''''Lebor Gabála Érenn''''') a mhaíonn gur stair na hÉireann agus na nGael é, ó chruthú an domhain go dtí an mheánaois.  Caomhnaítear roinnt leaganacha, an ceann is luaite tiomsaithe ag scriobhneoir anaithnid san 11ú haois, le scéalta ársa an béaloidis.

Meascán de [[stair]], [[miotaseolaíocht]], [[finscéal]], [[béaloideas]] agus [[staireagrafaíocht]] [[Críostaíocht|Chríostaí]] atá i gceist.  Glactar leis gur cumadh an saothar mar aithris ar chuntas [[An Bíobla|an Bhíobla]] ar bhunús chlann [[Iosrael|Iosrael]].

Insíonn an ''Leabhar Gabhála'' gur lonnaigh (nó 'ghabh') sé dhream ceann ar cheann in Éirinn: muintir [[Ceasair|Ceasrach]], muintir [[Parthalán|Pharthaláin]], [[Neimheadh|Neimhidh]], na [[Fir Bholg]], na [[Tuatha Dé Danann]], agus an [[Clann Mhíle|Chlann Mhíle]].  Díothaíodh an chéad cheithre dhream, nó b'éigean dóibh Éire a thréigeadh.  Seasann an chúigiú dream do (dhea)dhéithe págánach na hÉireann,{{sfn|Koch|2006|pp=1693-1695}} agus an séú dream dosna [[Gaeil]] féin.  Tá dream eile ann sna scéalta, na [[Fomhóraigh]], a sheasann ar an taobh dorcha den fhórsa. 

Meastar inniu gur miotas nach mór é an ''Leabhar Gabhála'' .{{sfn|Carey|1994|pp=1–4}}  Is amhlaidh go bhfuil sé bunaithe ar bhréagstair Chríostaí den mheánaois,{{sfn|Carey|1994|pp=1-4}}{{sfn|Koch|2006|p=1132}} ach faightear ann chomh maith roinnt de [[Miotaseolaíocht na nGael|mhiotaseolaíocht]] réamhChríostaí na nGael.{{sfn|Koch|2006|p=1132}}  Creideann scoláirí go raibh sé mar chuspóir ag na scríbhneoirí ná stair eipice na hÉireann a chumadh arbh fhéidir a chur ar chomhchaighdeán le staraithe na [[Iosrael|nIosraelíteach]] nó na [[An Róimh|Rómhánach]], agus a thug miotas págánach le chéile le  cruinneshamhail Chríostaí na staire.{{sfn|Carey|1994|pp=1–4, 24}}{{sfn|Koch|2006|p=1130}}  Creidtear, mar shampla, go bhfuil sé ghabháil ann chun bheith mar an gcéanna le &quot;[[Sex Aetates Mundi]]&quot;.&lt;ref&gt;{{
citation |
first = Marie-Louise |
last = Sjoestedt |
authorlink = Marie-Louise Sjoestedt |
year = 1949 |
title = Celtic Gods and Heroes |
publisher = Dover Publications, 2000 |
page = 3
}}&lt;/ref&gt;  Maítear go bhfuil an Leabhar Gabhála &quot;an-údarásach ... scríofa chun an bhearna idir an chruinneshamhail Chríostaí agus réamhstair na hÉireann a dhruidim&quot;.&lt;ref&gt;{{
citation |
first = Mark |
last = Williams |
title = Ireland's Immortals: A History of the Gods of Irish Myth | 
publisher = Princetown University Press |
year = 2016
}}&lt;/ref&gt;

==Bunúis==
In anailís chriticiúil le Thomas F O'Rahilly, maíonn sé go raibh aidhm faoi thrí ag an ''Leabhar Gabhála na hÉireann'' (''LGÉ''):

&lt;blockquote&gt;
''ar dtús, na daoine a aontú á  ghlanadh cuimhní cinn d'iardhreamanna eitneacha; sa dara, tionchar na reiligiúin págánacha a laghdú á thiontú a ndéithe ina ndaoine daonna; agus dá tríú háit,  ginealaigh a chumadh ina cuireadh  go furasta ríshleachta éagsúla na nGael&lt;ref&gt;''[http://homepage.eircom.net/~seanjmurphy/irhismys/milesians.htm Milesians]'' le Sean J. Murphy&lt;/ref&gt;
&lt;/blockquote&gt;

Moladh gur iarracht is ea é an saothar um stair scríofa na nGael a chumadh, den chineál céanna mar a chum na h[[Iosrael|Iosraelítigh]] dóibh féin sa [[Sean-Tiomna]].{{sfn|Macalister|1938|loc = pp.xxvi-xxvii: &quot;Má ghearraimid na sraithe idirshuite amach, fágtar ansin ''Stair na mGaeil'' bunaithe ar stair na dTuath Dé (na nIosraelíteach) mar atá leagtha amach sa Sean-Tiomna.&quot;}}  Chuir paraidímí bíobalta scéalta réamh-dhéanta ar fáil do na scríbhneoirí le measctha le miotais phágánacha Gaelacha.  Dá réir sin, faightear sinsir na nGael faoi dhaoirse i dtír iasachta, ag teitheadh ar deoraíocht, ag fánaíocht san fhiántas, agus ag fáil radharc ar an &quot;Tír Tairngire&quot; ó fhad i gcéin.

[[File:City of God Manuscript.jpg|thumb|Bhí tionchar ar leith ar údair Leabhar Gabhála na hÉireann ag téacsanna reiligiúnach eile, amhail is ''De Civitate Dei'' den 5ú haois le [[Naomh Agaistín]].]]

Is amhlaidh go raibh tionchar ar leith ag ceithre shaothar áirithe Críostaí ar fhorbairt an LGÉ:
* ''De Civitate Dei'' (AD 413–426) le [[Naomh Agaistín]]
* ''Historiae adversum paganos'' (417) le h[[Orosius]]
* ''[[Cronicon (Eusebius)|Cronicon]]'' (379) le [[Eusebius of Caesarea|Eusebius's]], aistrithe go Laidin le [[Naomh Iaróm]] mar ''[[Cronicon (Iaróm)|Temporum liber]]''
* ''[[Etymologiae]]'' nó ''[[Origines]]'' (luath-7ú haois) le h[[Isidoro Sevilla]]

Níor scriosadh riamh go hiomlán ámh na hábhair réamhChríostaí.  Déantar cur síos i ndán amháin, mar shampla, conas a ghlac roinnt bandéithe na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé]] fir chéile as na Gaeil agus iad tagtha mar ionróirí in Éirinn.  Furthermore, the pattern of successive invasions is reminiscent of [[Timagenes]] of Alexandria's account of the origins of the [[Gallach]] of continental Europe.  Luaite ag an staraí den 4ú haois, [[Ammianus Marcellinus]], déanann Timagenes (1d aois RC) cur síos ar na Gallaigh, conas a cuireadh an ruaig orthu óna dtíortha dúchais in oirthear na hEorpa ag sraith cogaí agus tuilte.&lt;ref&gt;{{
citation |
first = Ammianus |
last = Marcellinus |
url = http://www.tertullian.org/fathers/ammianus_15_book15.htm#C9 |
title = Res Gestae |
at = 15:9
}}&lt;/ref&gt;

Caomhnaítear inniu óna 7ú agus 8ú haoiseanna blúirí líonmhara de stair mhiotasach na hÉireann.  Ina sraith léachtaí ''Lectures on the Manuscript Materials of Ancient Irish History'', déanann [[Eugene O'Curry]], Ollamh le Stair Ghaelach agus Seandálaíocht ag Ollscoil Chaitliceach na hÉireann cur síos ar na genres éagsúla lóiste sna lámhscríbhinní úd:

&lt;blockquote&gt;Inimirce nó teacht choilíneachta ab ea ''Tochomladh'';&lt;ref&gt;[http://dil.ie/41087 tochomlud]&lt;/ref&gt; agus faoin ainm seo, déantar cur síos ar choilíneachtaí ''Parthalon'', ''Nemedh'', na ''Firbolgs'', na ''Tuatha Dé Danann'', na ''Milesians'', srl., isteach in Éirinn, i scéalta dá gcuid féin.  Is amhlaidh gur tiomsaíodh an luathchuid de na Leabhair Ghabhála éagsúla ó bhuntaifid na scéalta ársa seo.&lt;ref&gt;{{
citation |
first = Eugene |
last = O'Curry |
work = Lectures on the Manuscript Materials of Ancient Irish History |
publisher = James Duffy, Baile Átha Cliath |
year = 1861 |
title = Lecture XIII |
pages = 294-295 |
url = https://archive.org/stream/lecturesonmanus00ocugoog#page/n325/mode/2up
}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

Caomhnaítear an cur síos is luaite de bhréagstair na hÉireann atá ar marthain  san ''Historia Brittonum'' nó &quot; Stair na mBriotanach,&quot; a creidtear tráth gur scríobh an sagart Breatnach [[Nennius]] in 829–830 é.&lt;ref&gt;{{
citation |
last = Dumville |
first = David |
title = Some aspects of the chronology of the Historia Brittonum |
journal = Bulletin of the Board of Celtic Studies |
date = 1974 |
volume = 25 |
issue = 4|
pages = 439–45
}}&lt;/ref&gt;  Tá dhá cur síos ar leith ann sa téacs seo de luathstair Gaelach.  Sa chéad chuid, tagann sraith choilíneachtaí de chiníocha réamhCheilteacha ón [[Ibéir]] go hÉirinn, gach ceann acu a fhaightear san LGÉ.  Sa dara cuid, déantar cur síos ar bhunúis an Chlainne Mhíle, conas ar chloígh siad an tír agus ar éirigh siad ina sinsir na nGael go léir.  Rinneadh tuilleadh forbartha ar an dá scéal seo ag staraithe-filí Gaelacha i rith na 9ú haoise.  Sna 10ú agus 11ú haoiseanna, scríobhadh roinnt dánta fada stairiúla, agus seo a leanas ceithre údar agus a ndánta mar a fhaightear sa leagan 11ú haois den LGÉ:

* [[Eochaidh Ua Floinn]] (936–1004) [[Ard Mhacha]] – Dánta 30, 41, 53, 65, 98, 109, 111
* [[Flann Mainistreach]] mac Echthigrin (bás 1056), léachtóir agus staraí de [[Mainistir Bhuithe|Mhainistir Bhuithe]] – Dánta ?42, 56, 67, ?82
* [[Tanaide]] (bás c. 1075) – Dánta 47, 54, 86
* [[Gilla Cómáin mac Gilla Samthainde]] (''fl.'' 1072) – Dánta 13, 96, 115

Déanach san 11ú haois, is amhlaidh gur tharraing aon scoláire amháin gan ainm na dánta seo agus go leor eile le chéile, agus chuir sé go healaíonta iad i gcreatlach phróis MheánGhailge, idir a chumadh féin agus foinsí níos sine nach mhaireann (.i. na ''tochomlaidh'' luaite thuas ag an gCamhraí).

==Foinsí agus leaganacha==
Ón tús, is léir gur leabhar an-cháiliúil agus údarásach é an LGÉ, ag éirí go tapaidh ina shaothar canónta.  Athraíodh téacsanna níos sine um bheith maraon lena leagan na staire, agus scríobhadh a lán dánta nua agus cuireadh isteach ann.  Laistigh de chéad bhliain dá thiomsú, bhí raidhse cóipeanna agus leaganacha, leis an oiread is 136 dán eatarthu.  Caomhnaítear inniu cúig athleagan den leabhar, le fáil in deich go fiche lámhscríbhinn meánaoiseach:

* '''Céad Athleagan (R¹):''' caomhnaithe sa ''[[Leabhar Laighneach]]'' (c. 1150) agus ''[[Leabhar Fhear Maí]]'' (1373).
* '''Míniugud (Mín):''' tá dlúthghaol idir é seo agus an Dara Athleagan.  Is amhlaidh go bhfuil sé níos sine ná na LSí den athleagan sin atá fós ann, ach níos óige ná an t-ábhar eiseamláire ar a mbunaítear na LSí sin.  Tá na téacsanna atá fós ann curtha le cóipeanna den Dara Athleagan.
* '''Dara Athleagan (R²):''' caomhnaithe i seacht téacs ar a laghad, an cheann is cáiliúla ná an ''[[Leabhar Mór Leacáin]]'' (1418).
* '''Tríú Athleagan (R³):''' caomhnaithe i ''[[Leabhar Bhaile an Mhóta]]'' (1391) agus sa ''Leabhar Mór Leacáin'' araon.
* '''Athleagan Uí Chléirigh (C):''' scríofa as Luath-Nua-Ghaeilge in 1631 le [[Mícheál Ó Cléirigh]], scríobhaí Proinsiasach agus ar cheann de na [[Annála na gCeithre Máistrí|Ceithre Máistrí]].  Chuir [[Stewart MacAlister|Macalister]] é san áireamh mar athleagan neamhspleách óir go bhfuil fianaise ann go raibh foinsí nach maireann, agus nach bhfaightear sna ceithre hathleagain eile, ar láimh ag an údar.  Tiomsaíodh an saothar i mainistir Lios Ghabhail, gar d'[[Inis Ceithleann]], cuidithe ag  Ghiolla Phádraig Ó Luinín agus Peregrine Ó Cléirigh (col seachtar Mhíchíl Uí Chléirigh, agus ar cheann de na Ceithre Máistrí).

Seo á leanas achoimre de lámhscríbhinní atá ar marthain ina bhfaightear leaganacha den LGÉ iontu.  Is as an eagrán criticiúil le R. A. S. Macalister iad an chuid is mó desna giorrúcháin (féach foinsí thíos lá haghaidh sonraí):

{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;75%&quot; style=&quot;margin: 1em auto 1em auto&quot;
! style=&quot;width:5%&quot; | Sigla
! style=&quot;width:16%&quot; | Lámhscríbhinn
! style=&quot;width:18%&quot; | Láthair
! style=&quot;width:10%&quot; | Athleagan
! style=&quot;width:56%&quot; | Nótaí
|-
| style=&quot;background:#DDC288&quot; align=&quot;center&quot; | '''A''' 
|| '''Stowe A.2.4''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''' 
|| Drochchóip dhíreach de '''D'''
|-
| style=&quot;background:yellow&quot; align=&quot;center&quot; | '''B''' 
|| [[Leabhar Bhaile an Mhóta]] 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
|| Cailleadh bileog amháin as '''B''' tar éis do fréamhaíodh '''β''', '''β¹''' agus '''β²''' uaidh
|-
| style=&quot;background:yellow&quot; align=&quot;center&quot; | '''β''' 
|| '''H.2.4''' 
|| [[Coláiste na Tríonóide]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
|| Tras-scríbhinn de '''B''' déanta i 1728 le Richard Tipper
|-
| style=&quot;background:yellow&quot; align=&quot;center&quot; | '''β¹''' 
|| '''H.1.15''' 
|| [[Coláiste na Tríonóide]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
|| Cóip c. 1745 le Tadgh Ó Neachtáin de tras-scríbhinn de '''B'''
|-
| style=&quot;background:yellow&quot; align=&quot;center&quot; | '''β²''' 
|| '''Stowe D.3.2''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
|| Cóip anaithnid dem tras-scríbhinn chéanna de '''B'''
|-
| style=&quot;background:#7FC31C&quot; align=&quot;center&quot; | '''D''' 
|| '''Stowe D.4.3''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''' 
||
|-
| style=&quot;background:#CBA46C&quot; align=&quot;center&quot; | '''E''' 
|| '''E.3.5. no. 2''' 
|| [[Coláiste na Tríonóide]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''' 
||
|-
| style=&quot;background:#B3E2D1&quot; align=&quot;center&quot; | '''F¹''' 
|| [[Leabhar Fhear Maí]] 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R¹''' 
|| rowspan=&quot;2&quot; | Is codanna d'aon LS scartha amháin, '''F''', iad '''F¹''' agus '''F²'''
|-
| style=&quot;background:#B3E2D1&quot; align=&quot;center&quot; | '''F²''' 
|| '''Stowe D.3.1''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R¹'''
|-
| style=&quot;background:#FEEBAC&quot; align=&quot;center&quot; | '''H''' 
|| '''H.2.15. no. 1''' 
|| [[Coláiste na Tríonóide]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
||
|-
| style=&quot;background:#B3B25E&quot; align=&quot;center&quot; | '''L''' 
|| [[Leabhar Laighneach]], LS 1339 
|| [[Coláiste na Tríonóide]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R¹''' 
||
|-
| style=&quot;background:#FB805F&quot; align=&quot;center&quot; | '''Λ''' 
|| [[Leabhar Mór Leacáin]] 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''', '''Min''' 
|| Cead théacs den LGÉ sa LML
|-
| style=&quot;background:#FB805F&quot; align=&quot;center&quot; | '''M''' 
|| [[Leabhar Mór Leacáin]] 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
|| Dara  téacs den LGÉ sa LML
|-
| style=&quot;background:#CBCDC8&quot; align=&quot;center&quot; | '''P''' 
|| '''P.10266''' 
|| [[Leabharlann Náisiúnta na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''' 
||
|-
| style=&quot;background:#EB9301&quot; align=&quot;center&quot; | '''R''' 
|| '''Rawl.B.512''' 
|| [[Bodleian Library]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''', '''Min''' 
|| Níl ach an téacs próis scríofa go iomlán, gearradh na dánta
|-
| style=&quot;background:#FDCC8A&quot; align=&quot;center&quot; | '''V¹''' 
|| '''Stowe D.5.1''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''', '''Min''' 
|| rowspan=&quot;3&quot; | Is codanna d'aon LS scartha amháin, '''V''', iad '''V¹''', '''V²''' agus '''V³'''
|-
| style=&quot;background:#FDCC8A&quot; align=&quot;center&quot; | '''V²''' 
|| '''Stowe D.4.1''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''', '''Min'''
|-
| style=&quot;background:#FDCC8A&quot; align=&quot;center&quot; | '''V³''' 
|| '''Stowe D.1.3''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''', '''Min'''
|-
| style=&quot;background:red&quot; align=&quot;center&quot; | '''K¹''' 
|| '''23 K 32''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''K''' 
|| Cóip ghlan de scríbhinn ó láimh [[Mícheál Ó Cléirigh|Mhíchíl Uí Chléirigh]]. Faightear '''K''' i roinnt LS, ach is é '''K¹''' sa tús áite mar &quot;alt údarásach&quot;.&lt;ref&gt;De réir {{harv|O'Donovan|1849|pp=xxiii–xxiv}}, is cóip ghlan de scríbhinn ó láimh Mhíchíl Uí Chléirigh atá sa lámhscríbhinn K&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; san ARÉ, scríofa ag a chomhmháistir Peregrine Ó Cléirigh.  Cuireadh lámhscríbhinn bhunúsach an údair go [[Leuven|Louvain]] is dócha.&lt;/ref&gt;
|-
|}

==Nualéirmheas==
Ar feadh na gcianta, glacadh leis an LGÉ gan cheist ar bith mar chur síos cruinn iontaofa ar stair na hÉireann.  Chomh deireanach is an  17ú haois, bhain [[Seathrún Céitinn]] leas as agus a shaothar ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'' á scríobh aige, agus maraon go mór ag údair ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]''.

Le déanaí ámh, rinneadh iniúchadh níos criticiúla ar an saothar.  De réir scoláire an lae inniu, cuid de &quot;nós cumadóireachta stairiúla, nó ''bréagstair''&quot; is ea é.&lt;ref&gt;John Carey, i réamhrá san eagrán d'aistriúchán Béarla le R. A. Stewart Macalister's&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Deir Francis John Byrne, i ''Irish Kings and High-Kings'' (ll. 9–10) dá chuid, gur saothar &quot;fantastic cnuasach fantaisíochta de fhíorchuimhní na ndaoine, léann saindiamhair Laidin, stair an domhain fréamhaithe ó Orosius agus Isidore de Seville, miotaseolaíocht Ceilteach eoihéimirthe, bolscaireacht ríoraíoch, béaloideas, agus fíorfhicsean&quot;.&lt;/ref&gt;  Scríobh eile go bhfuil sé &quot;gan bhunús&quot;, ag lua a &quot;fhinscéalaíochta&quot; le háireamh, while acknowledging that it &quot;embodies some popular traditions.&quot;{{sfn|O'Rahilly|1946|p=264}}  Léirigh an seandálaí Éireannach [[R. A. Stewart Macalister]], a d'aistrigh an leabhar go Béarla,   drochmheas ar leith don leabhar: &quot;Níl le fáil sa saothar iomlán, aon mhionsonra fíorstairiúil amháin&quot;.{{sfn|Macalister|1939|p=252}}  Mhaolaigh Macalister níos deireanaí a thuairim.

Cé go bhfuil an chuid is mó de scoláirí den tuairim gur miotas seachas stair é an saothar, molann roinnt eile go bhfuil sé bunaithe cé go garbh ar fíor-imeachtaí.  Sna 1940í, chruthaigh [[T. F. O'Rahilly]] samhail de réamhstair na hÉireann bunaithe ar a chuid anailís den LGÉ i dteannta leis an nGaeilge ársa.  Mhol sé go raibh ceithre rabharta imircí de dhreamanna Ceilteacha: na of the [[Cruthin]](c. 700–500 RC), na [[Builg]] nó [[Érainn]] (c. 500 RC), ba [[Laigin]], [[Fir Domnann]] agus[[Fir Gálioin]] (c. 300 RC), agus na Gaeil (c. 100 RC).  Tá sé den tuairim go raibh roinnt ionraí san LGÉ bunaithe ar siúd, ach gur chum na scríbhneoirí cuid eile dóibh.  Molann sé chomh maith gur lean na ciníocha réamhCheilteacha na hÉireann faoi rath ar feadh na gcianta i ndiaidh 100 RC.{{sfn|O'Rahilly|1946|loc = lch. 264; ll. 154 ff}}

Ina leabhar ''[[The White Goddess]]'' (1948) leis an bhfile agus miotaseolaí [[Robert Graves]],  cháin sé Macalister (lena raibh sé i mbun comhfhreagrais ar an ábhar siúd) agus mhaígh gur &quot;sochreidte ó thaobh seandálaíochta de&quot; iad roinnt traidisiúnta an LGÉ.{{sfn|Graves|1948|loc=p.48 &amp; p.100}}  Tá neart cáinte tarraingthe ag ''The White Goddess'' féin ámh ag seandálaithe agus staraithe.

Aistríodh an LGÉ go Fraincis i 1884.  Rinne [[R. A. Stewart Macalister]] an chéad aistriúchán iomlán idir 1937 agus 1942, in éineacht le ''[[apparatus criticus]]'', nótaí agus réamhrá le Macalister ina phléann sé a thuairim gur cónaidhmiú dhá bhunfhoinse é an LGÉ: ''Stair na nGael'', bunaithe ar stair na  nIosraeilíteach san tSeanTiomna, agus cur síos ar roinnt lonnaíochtaí réamh-Gaeleacha.  Cuireadh an dara isteach i lár an chéad, ag briseadh an scéil ag  céim chinniúnach.  Mhol Macalister gur shaothar léannta as Laidin ab ea an chéad téacs darbh ainm ''Liber Occupationis Hiberniae''.  Mhíneodh seo an fáth nach bhfuil ach aon &quot;ghabháil&quot; amháin san teideal Gaeilge, cé go bhfuil a sé inste sa leabhar.

==Ábhair==
Roinntear an saothar i ndeich gcuid.

===Geineasas===
Is athinsint é seo den leagan aitheanta Giúd-Chríostaí de [[Geineasas|chruthú]] na cruinne, the fall of Man agus luathstair an domhain.  I dteannta le Geineasas, bhain an údar leas as roinnt saothar saindiamhair le haghaidh sonraí ar leith (m.s. ''[[Cave of Treasures]]'' as an Siria), chomh maith leis na ceithre saothair Chríostaí luaite thuas (.i. ''The City of God'', srl.).

===Luathstair na nGael===
{{main|Clann Mhíle}}

Aithrisítear sa chaibidil seo gur de shliocht [[Adám]] é an cine daonna trí na mic [[Naoi (fáidh)]].  
Insítear gur sinsear chuile Eorpach é [[Japheth]] mac Naoi, gur sinsear na nGael agus na [[Scitiaigh]] é [[Magog]] mac Japheth, agus gur sinsear na nGael é [[Fénius Farsaid]].  Deirtear gurbh ar cheann de na 72 taoiseach a thóg an [[Túr Bháibil]] é Fénius, prionsa na Scitia.  Phós a mhac, Niul, i join [[faró|fharó]] na hÉigipte, darbh ainm [[Scota]], agus bhí mac acu darbh ainm [[Goídel Glas]].  Chum Goídel na [[Gaeilge|teangacha Gaelacha]] bunaithe ar an dá theanga is seachtó a tharla i ndiaidh [[mearbhall na dteangacha]]. 

[[File:Torre de Hércules, La Coruña, España, 2015-09-24, DD 11.jpg|thumb|''[[Túr Earcail]] ([[A Coruña]], [[Galicia]]), tógtha de réir an ''Leabhar Gabhála'' ag [[Breogán]] athair ''Ith'', a chonaic Éire, 900 km ó thuaidh, óna bharr]]

D'fhág muintir Goídil, na Gaeil, an Éigipt ah an am gcéanna is na h[[Iosrael|Iosraelítigh]] ([[Eacsadas]]){{sfn|Macalister|1939|pp=33-39; 61-65}} agus lonnaigh siad i Scitia. Tamall ina dhiaidh, d'fhágadar an Scitia agus chaitheadar 440 bliain ar siúil ar domhain, ag fulaingt sraith deacrachtaí agus cor casta, maraon leis na hIosraeilítigh (agus iad ach 40 bliain san fhásach).  Lonnaigh siad ar bhruach [[Muir Mheoid|Mhuir Mheoid]], ansin sheol siad via [[an Chréit]] agus [[an tSicil]], agus chloígh siad [[An Ibéir]].  Bhunaigh [[Breogán]] de mhuintir Ghoídil cathair darbh ainm Brigantia ann, agus thóg sé túr  agus óna bharr fuair a mhac, [[Íth]], spléachadh ar Éirinn..

Is amhlaidh go raibh sé ar intinn ag na scríbhneoirí ginealach a thabhairt do na Gaeil a nascfaí iad le pearsan buntábhachtach an bhíobla agus a rachadh le creidimh Giúd-Chríostaí.{{sfn|Koch|2006|p=1130}}{{sfn|Carey|1994|p=3}}{{sfn|Koch|2006|p=1133}}  Is amhlaidh ggpo bhfuil an smaoineamh de shinsearacht Scitiach bunaithe ar chomhsúlacht na n-ainmneacha ''[[Scoti]]'' agus ''Scitiaigh''.{{sfn|Carey|1994|p=12}}  Rinne bréagstaraí na meánaoise mar an gcéanna le náisiúin eile.  Mar shampla, ina shaothar níos luaite, ''Stair na nGotach'',  tháinig [[Isidoro Sevilla|Isidoro]] ar an tuairim go raibh gaol idir na [[Gotaigh]] agus na ''[[Getae]]'', de bharr comhchosúlacht a n-ainmneacha, agus gur de shliocht Magog iad (maraon leis na Scitiaigh).{{sfn|Carey|1994|p=13}}

D'fhéadfadh an maíomh gurbh í an Ghailís san Ibéir í áit tsinsearachta na nGael a bhunú ar roinnt fianaise:
* cosúlacht na n-ainmneacha ''Ibéir'' agus ''[[Hibernia]]'', agus idir ''Gailís'' agus ''Gael''.&lt;ref&gt;Monaghan, Patricia. ''The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore''. Infobase Publishing, 2004, lch. 332&lt;/ref&gt;  Rinne bréagstaraithe na meánaoise maíomh mar an gcéanna maidir le náisiún eile, bunaithe ach amháin ar a n-ainmneacha.&lt;ref&gt;Carey, ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'', lch. 13&lt;/ref&gt;
* cur síos le hIsidoro ar an Iberia mar &quot;máthair[tír] na gciníocha&quot;.&lt;ref&gt;Carey, ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'', lch. 12&lt;/ref&gt;  Ba mhór-spreagadh iad saothair Isidore do scríbhneoirí an ''Leabhar Gabhála''.
* cur síos le hOrosius ar Éirinn bheith ina luí &quot;idir an Ibéir agus an Bhreatain&quot;.  Cheap an staraí Rómhánach [[Tacitus]] chomh maith mar an gcéanna.  Tugann [[John Carey]] faoi ndeara, má cheaptaí go raibh an Ibéir an áit ar an mór-roinn is giorra d'Éirinn í, go mbeadh sé intuigthe a mhaíomh &quot;gur fhoinse na n-ionróirí ó thíortha thar lear í&quot;.&lt;ref name=didspain/&gt;
* [[Ceiltibéarais|teanga]] Q-Ceilteach na n-ionróirí, ní P-Ceilteach, maraon le Gaeilge í féin.&lt;ref&gt;{{
citation |
url = http://www.historyireland.com/pre-history-archaeology/did-the-irish-come-from-spain/ |
title = Did the Irish Come from Spain? |
work = [[History Ireland]] |
volume = 9 |
issue = 3 |
year = 2001
}}&lt;/ref&gt;

Is amhlaidh gurb as ''Leabhar Staire na Fraince'' a tógadh an maíomh gur lonnaigh na Gaeil ar bhruach Mhuir Mheoid,{{sfn|Carey|1994|p=15}} '' and their travels to Crete and Sicily may have been based on the tale of [[Aeneas]].{{sfn|Carey|1994|p=16}}  Brigantia refers to '' [[A Coruña]] san [[an Ghailís|Ghailís]] (aitheanta ag an am mar Brigantium)&lt;ref&gt;''Encyclopædia Britannica'', &quot;A Coruña&quot;.&lt;/ref&gt; agus is dócha go bhfuil Túr Bhreogáin bunaithe ar [[Túr Earcail|Thúr Earcail]], tógtha in A Coruña ach na Rómhánaigh.

===Ceasair===
{{main|Ceasair}}

De réir an LGÉ, tháinig an chéad dream go hÉirinn le trí long i gceannas [[Ceasair|Ceasrach]], iníon Bith mhic Naoi (neamh-bíobalta).  Cailleadh dhá long, agus tháinig an tríú ceann i dtír daichead lá roimh an [[Geineasas|Díle]], le Ceasair, naonúr ban is daichead eile agus triúr fear: Bith, [[Fintan mac Bóchra]] agus Ladra.  Roinneadh na mná i measc na fir, agus roghnaigh gach fear bean amháin mar chéile: Fintán le Ceasair, Bith le Barrfhionn agus Ladra le Alba.  Ba ghearr go bhfuair Ladra agus Bith bás ámh, agus ba é Ladra an chéad fhear a cuireadh faoi i n-uaigh in Éirinn.  Le teacht na Díle, d'éag cách seachas Fintán, a tiontaíodh i ina bhradán é, agus ina dhiaidh sin iolar agus seabhac.  Mhair sé ar feadh 5,500 bliain tar éis na Díle ach ar tiontaíodh ina fhear arís é, agus d'aithris sé stair na hÉireann.

[[File:Bantry Bay near Foilakilly - geograph.org.uk - 1229006.jpg|thumb|Bá Bheanntraí, áit a deirtear gur tháinig Ceasair agus a muintir i dtír]]

I leagan níos luaite den scéal, ba í [[Banbha]] an chéad bhean a tháinig go hÉirinn.{{sfn|Koch|2006|p=165}}  Triúrdhia na talún ab ea ise, [[Fódhla]] agus [[Ériu]], agus ba iad [[Mac Coill]], [[Mac Céacht]] agus [[Mac Gréine]] na Tuatha Dé Danann a bhfear chéile.  Is amhlaidh gur leagan Críostaí iad siúd in ionad Cheasrach féin, an triúir fear agus a dtriúir ban chéile.{{sfn|Carey|1994|p=21}}&lt;ref name=monaghan85&gt;Monaghan, lch. 85&lt;/ref&gt;  Lena chois sin, b'fhéidir go bhfuil nasc ann idir Fintán/Mac Coill agus an [[Bradán feasa]], a bhain eolas an domhain amach tar éis dó naoi gcnó coill, tite i d[[Tobar Chonnla]] isteach, a ithe.

Is amhlaidh óna n-ainmneacha go seasann na mná a taistealaíonn in éineacht le Ceasair do mháithreacha sinseartha an domhain, ina measc Alba (sinsear na mBriotanach), Espa (na Spáinneach), German (na nGearmánach), Gothiam (na nGotach), Traige (na Tráiciach), srl.  Más fíor, &quot;is féidir a dteacht a thuiscint mar chruthú dhomhnán an domhain go léir in Éirinn&quot;.  Tá roinnt eile dá comrádaí a bhfuil ainmneacha acu a chuireann bandéithe ársa Gaelacha i gcuimhne.&lt;ref name=monaghan85/&gt;

===Parthalán===
{{main|Parthalán}}

Tar éis éag Cheasrach agus a muintir, bhí Éire neamháitrithe ar feadh 300 bliain, go dtí teacht dara dream i gceannas [[Parthalán|Pharthaláin]] de shliocht Naoi trí na mhac Magog.  Sheol siad go hÉirinn via ''Gothia'', [[an Anatóil]], an Ghréig, an tSicil agus an Ibéir.  In éineacht le Parthalán bhí a bhean chéile [[Dealgnaid]], a gceathrar mac, agus roinnt eile. Lena dteacht, ní raibh sa tír ach aon mhachaire amháin, trí loch agus naoi n-abha.  Ghlan siad ceithre mhachaire sa bhreis agus tharla seacht [[tomhaidhm|dtomhaidhm]] eile.  Cuirtear síos dó phearsana ainmnithe gurbh iad a thabhairt roinnt ceardaíochtaí isteach ina measc: riar eallaigh, treabhadh, cócaireacht, tógáil agus trádáil, chomh maith le roinnt na tíre ina ceithre chuid.  Thríd agus chíoch siad na [[Fomhóraigh]] i gceannas [[Cichol Gricenchos]].  I ndeireadh na dála, d'éag Parthalán agus a mhuintir (5,000 fear agus 4,000 ban anois) den phlá laistigh d' aon seachtain amháin.  Níor tháinig slán ach [[Tuan mac Cairill]], agus maraon le Fintán, mhair sé ar feadh na gcianta i roinnt riochtaí, ionas go mbeadh sé in ann stair na hÉireann a aithris.  Sa chaibidil seo, faightear an scéal faoi  Dhealgnaid agus í i mbun adhaltranais le giolla.

Tá an t-ainm ''Parthalán'' fréamhaithe ó ''Bartholomaeus'', agus is amhlaidh gur chum na scríobhaí Críostaí é.  B'fhéidir é gur spreagadh é le carachtar den ainm céanna sa bhréagstartha Críostaí le [[Naomh Iaróm]] agus [[Isidoro Sevilla|Isidoro]].{{sfn|Carey|1994|p=9}}&lt;ref&gt;Monaghan, lch. 376&lt;/ref&gt;

===Neimheadh===
{{main|Neimheadh}}

Tar éis bás Phartaláin agus a mhuintire, bhí Éire neamháitrithe (seachas Tuan) ar feadh 30 bliain, go dtí gur tháinig tríú dream i gceannas [[Neimheadh|Neimhidh]], de shliocht Naoi chomh maith trína mhac, Magog.

[[File:Myths and legends; the Celtic race (1910) (14760452906).jpg|thumb|upright|&quot;Tuan watching Nemed&quot;, ''Tuan ag faire ar Neimheadh'', léaráid le [[J. C. Leyendecker]] in ''Myths &amp; Legends of the Celtic Race'', 1911, le T. W. Rolleston]]

D'imigh siad leo ón [[Muir Chaisp]] i 44 long, ach tar éis eachtraí le bliain go leith, níor tháinig slán go hÉirinn ach long Neimhidh, i dteannta leis ar bord a bhean chéile, a ceathrar mac agus teine eile.  I rith a dtréimhse in Éirinn, ghlan muintir Neimhidh dhá machaire déag agus thóg siad dhá dhún ríoga, tharla ceithre thomhaidhm.  Bhuaigh siad ceithre chath in éadan na bhFomhórach. 

Tar éis do Neimheadh agus go leor eile bás d'fháil den phlá, cuireadh a mhuintir a tháinig slán faoi chois ag na Fomhóraigh [[Conann]] agus [[Morc]].  Gach [[Samhain]], b'éigean do mhuintir Neimhidh dhá thrian dá leanaí, dá gcuid gráin agus dá gcuid bainne a ghéilleadh.  D'fhéadfadh é gurbh é an [[cíos]] seo ná &quot;mearchuimhne ar íobairt ag tús an gheimhridh, nuair a bhí cumhachtaí an dorchadais agus an mbeatha i dtreis&quot;.{{sfn|MacCulloch|2009|p=80}}  Sa deireadh, d'éirigh siad amach in aghaidh na bhFomhórach agus d'ionsaigh siad Túr Conainn le 60,000 gaiscígh (30,000 ar muir agus 30,000 ar talamh), agus chloígh siad Conann. D'ionsaigh Morc ansin, ach ba bheag nár maraíodh gach uile de mhuintir Neimhidh le tonn tuile. Níor éalaigh ach long amháin le tríocha duine ar bord.  Chuaigh roinnt go dtí an Ghréig (féach na [[#Fir Bholg|Fir Bholg]] thíos), roinnt eile go tuaisceart an domhain (féach [[# Tuatha Dé Danann|Tuatha Dé Danann]] thíos), agus roinnt eile fós go dtí an Bhreatain agus iad siúd ná sinsir na [[An Bhreatain|mBriotanach]].

===Fir Bholg===
{{main|Fir Bholg}}

Cuireadh i ndaoirse iad an chuid de mhuintir Neimhidh a chuaigh go dtí an Ghréig agus b'éigean dóibh boilg chré a iompair, agus dá bharr bhí aithne orthu mar na [[Fir Bholg]], agus dhá fho-dhream ina measc, na [[Fir Domnann]] agus na [[Fir Gálioin]].

Tar éis 230 bliain, sheol siad ar ais go hÉirinn i gcéanna a gcúig thaoiseach, agus roinnt siad an tír ina [[Cúigí na hÉireann|cúigí]]: [[Gann mac Dela|Gann]] i dTuaisceart na Mumhan, [[Sengann mac Dela|Sengann]] sa Deisceart, [[Genann]] sa Chonnachta, [[Rudraige mac Dela|Rudraige]] san Ulaigh agus [[Sláine mac Dela|Sláine]] sa Laighin.  Bhí sraith naoi [[Ard-Ríthe na hÉireann|Ard-Rí]] de mhuintir na bhFear Bolg i réim in Éirinn ar feadh 37 bliain ina dhiaidh sin.

===Tuatha Dé Danann===
{{main|Tuatha Dé Danann}}

Ba iad na [[Tuatha Dé Danann]] iad an chuid de mhuintir Neimhidh a chuaigh go tuaisceart an domhain.  Bhí bua na draíochta acu, agus sheas siad mar phríomh-dheadéithe págánacha na hÉireann.  Tháinig siad go hÉirinn folaithe i scamaill dhorcha agus i dtír ar [[Sliabh an Iarainn|Shliabh an Iarainn]] san Iarthar.&lt;ref&gt;{{
citation |
last = Cockburn MacAndrew |
first = Henry |
title = Ireland before the Conquest |
journal = The Highland Monthly | volume = 3 |
publisher = &quot;Northern Chronicle&quot; Office |
date = 1892 |
url = |
pages = 433–444
}}&lt;/ref&gt;  Throid siad in éadan na bhFear Bolg i gcomhair na hÉireann sa Chéad [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]].  Bhuaigh na Tuath Dé agus thairg siad cúige na tíre mar cúiteamh dosna Fir Bholg, a roghnaigh cúige Chonnacht.

[[File:Newgrange - geograph.org.uk - 14526.jpg|thumb|''In Lebor Gabála Érenn, the [[Tuatha Dé Danann]] are closely associated with the ancient passage graves of [[Brú na Bóinne]]]]

Chaill [[Nuada]] Airgeadlámh, rí na dTuath Dé, a lámh i rith an chatha, agus neamhinniúil dá bharr, rinneadh [[Bres|Breas]] leath-leath-Fhomhórach), ina rí ina áit.  Thug Breas drochíde ar na Tuath Dé ámh, agus rinne sé faillí ina chuid dualgas.  D'fhéadfadh é go dtugann seo le fios go mbíonn ó am go chéile an lámh in uachtar ag cumhachtaí an mheatha (na Fomhóraigh) ar chumhachtaí an fháis (na Tuath Dé).{{sfn|MacCulloch|2009|p=89}}

I ndiaidh seacht mbliana, rinne [[Dian Cécht]] lia agus  [[Creidhne]] gabha lámh airgid fheidhmeach do Nuada, agus tháinig sé ar ais i gcoróin.  Throid na ón éadan na bhFomhórach sa Dara Cath Maighe Tuireadh.  Mharaigh an Fomhórach [[Balar]] Nuada, ach mharaigh garmhac Balair [[Lugh]] (é féin leath-Fhomhórach agus rinneadh ina rí.  Bhí na Tuatha Dé i réim réim ar feadh 150 bliain leanúnach.

===Clann Mhíle===
{{main|Clann Mhíle}}

Leantar ar aghaidh ansin le stair na nGael.  Agus spléachadh den tír feicithe ag Íth ó bharr thúr Bhreogáin, sheol sé go dtí an t-oileán le buíon fear.  Chuir trí rí fáilte roimhe: Mac Coill, Mac Céacht and Mac Gréine na dTuath Dé.  Maraíodh é ámh ag ionsaitheoir gan ainm, agus d'fhill a bhuíon ar ais go dtí an Ibéir.  Um díoltas a bhaint amach agus an tír a chloí, sheol na Gaeil le harm mór.  Luaitear iad anseo mar Muintir [[Míl Espáine|Mhíl Espáine]].  Tá an t-ainm úd fréamhaithe ó ''Miles Hispaniae'' na Laidine, agus is dócha gur chum na scríobhaí Críostaí é.{{sfn|Carey|1994|p=9}}&lt;ref&gt;Monaghan, lch. 331&lt;/ref&gt;

[[File:Myths and legends; the Celtic race (1910) (14760459036).jpg|thumb|upright|&quot;The Coming of the Sons of Miled&quot;, Teacht Chlainne Mhíle, léaráid le [[J. C. Leyendecker]] in ''Myths &amp; Legends of the Celtic Race'', 1911, le T. W. Rolleston]]

Tar éis dóibh teacht i dtír, throid siad in éadan na dTuath Dé agus na bhFomhórach aontaithe.  Ar a slí go [[Teamhair|Teamhraigh]], buaileadh iad ar trí shliabh le Banbha, Fódhla agus Ériu, mná chéile na triúir ríthe.  D'iarr gach bandia ar na Gaeil go n'ainmneofaí an tír aisti.  Gheall [[Amergin Glúingel|Amhairghin]], file den Chlann Mhíle, go mbeadh mar a iarradh. 

Ag Teamhraigh, bhuail siad leis an triúr ríthe, chosain a mhaíomh ar an ríogacht.  D'iarr siad ar sos cogaidh trí lá agus i truth an ama seo b'éigean do na Gaeil fanacht ar fhad naoi dtonn ón tír.  Ghlac na Gaeil leis seo, ach a luaithe a raibh a mbáid naoi dtonn ón tír, mhúscail na Tuath Dé gaoth mhór a chuir bac orthu teacht ar ais i dtír. D'aithris Amhairghin dán ámh agus chiúnaigh sé an ghaoth.  D'fhill na báid a tháinig slán ar ais i dtír, agus d'aontaigh an dá dream Éire a roinnt eatarthu.  Thóg na Gaeil an domhan thuas, agus thóg na Tuath Dé fothalamh thíos (.i. an t-[[Alltar]]) agus chuaigh isteach sna [[Aos Sí|sidhe]], na tuamaí ársa le feiceáil ar fud na tíre.

===Rola de Ríthe págánach na hÉireann===
{{main|Ard-Ríthe na hÉireann}}

Bunaithe ar ''[[Leabhair na Ríthe]]'' sa Bhíobla, déanann an cabadail seo cur síos ar ríthe éagsúla na hÉireann, an chuid is mó dóibh seanscéalacha no leath-seanscéalach, ó ré Éabhair agus Éireamhóin go dtí luathré na Críostaíochta sa 5ú haois.

===Rola de Ríthe Chríostaí na hÉireann===
Ag leannúínt an chabadail roimhe, is é seo an chuid is stairiúla agus is cruinne den, ag cur síos ar ríthe na hÉireann a gcaomhnaítear a gníomhartha agus dátaí in annála scríofa agus leabhair na dtaifead comhaimseartha.

==Craobh ghinealaigh==
{{familytree/start}}
{{familytree | |ADA|ADA=[[Adám]]}}
{{familytree | | |:|}}
{{familytree | |NAO||NAO=[[Naoi (fáidh)]]}}
{{familytree | | |!}}
{{familytree | |JAP|JAP=[[Japheth]]}}
{{familytree | | |!}}
{{familytree | |MAG|MAG=[[Magog]]}}
{{familytree | | |D|~|~|~|V|~|~|~|7}}
{{familytree | |FÉN|FÉN=[[Fénius Farsaid]]| |PAR| | |:|PAR=[[Parthalán]]}}
{{familytree | | |!| | | | | | |NEI|NEI=[[Neimheadh]]}}
{{familytree | |NIU| | | | | | |:|NIU=[[Niul]]}}
{{familytree | | |!| | | | | |F|~|A|~|7}}
{{familytree | |GOÍ|GOÍ=[[Goídel Glas|Goídel&lt;br /&gt;Glas]] | | | |FIR| |TUA|FIR=[[Fir Bholg|Fir&lt;br /&gt;Bholg]]|TUA=[[Tuatha Dé Danann|Tuatha Dé&lt;br /&gt;Danann]]}}
{{familytree | | |:}}
{{familytree | |MÍL|MÍL=[[Míl Easpáine]]}}
{{familytree/end}}

==Féach freisin==
* [[Foras Feasa ar Éirinn]], ca. 1634 le [[Seathrún Céitinn]]
* [[John O'Hart]], ''Irish pedigrees'' (1892) - tá an chuid is mó den ghinealach san LGÉ leagtha amach sa saothar seo.
* ''[[Leabhar na nGinealach]]''
* [[James Ware]]

==Foinsí==
===Aistriucháin Béarla===
[[File:Robert Alexander Stewart Macalister - 1870-to-1950.jpg|thumb|upright|''Foilsíodh aistriúchán cúig-imleabhar de ''Lebor Gabála Érenn'' le [[Robert Alexander Stewart Macalister]] idir 1938 agus 1956.]]

* {{cite book |
title = Lebor Gabála Érenn - The Book of the Taking of Ireland | date = 1938-1956 | url = https://archive.org/details/leborgablare01macauoft | 
editor-first = R.A. Stewart |
editor-last = Macalister |
editor-link = R. A. Stewart Macalister |
work = Irish Texts Society |
publisher = Educational Company of Ireland
}}
** {{cite book | 
editor-first =  R.A. Stewart | 
editor-last = Macalister |
title = Part I |
volume = 34 |
year = 1938 |
url  = https://archive.org/details/leborgablare01macauoft |
isbn = 1-870166-34-5
}}
** {{cite book |
editor-first = R.A. Stewart| editor-last = Macalister |
title = Part II |
volume = 35 |
year = 1939 |
url = https://archive.org/details/LeborGablarennTheBookOfTheTakingOfIreland-Volume21939 |
isbn =1-870166-35-3
}}
** {{cite book |
editor-first = R.A. Stewart | editor-last = Macalister |
title = Part III |
volume = 39 |
year = 1940 |
url = https://archive.org/details/leborgablare03macauoft |
isbn = 1-870166-39-6
}}
** {{cite book |
editor-first = R.A. Stewart| editor-last = Macalister |
title = Part IV |
volume = 41 |
year = 1941 |
url = https://archive.org/details/leborgablare04macauoft |
isbn = 1-870166-41-8
}}
** {{cite book |
editor-first = R.A. Stewart
| editor-last = Macalister |
title = Part V |
volume = 44 | year = 1956 |
url = https://archive.org/details/leborgablare00macauoft |
isbn = 1-870166-44-2
}}

===Foinsí===
{{refbegin}}
* {{cite book |
title = Annals of the Kingdom of Ireland by the Four Masters from the Earliest Period to the Year 1171 |
year = 1849 |
first = John |
last = O'Donovan |
authorlink = John O'Donovan
}}
* {{cite book |
last = O'Rahilly |
first = T.F |
title = Early Irish History and Mythology | url = https://archive.org/details/earlyirishhistor0000thom |
publisher = Dublin Institute for Advanced Studies |
year = 1946
}}
* {{cite book |
title = The White Goddess |
publisher = Londain: Faber &amp; Faber |
year = 1948 |
first = Robert |
last = Graves |
authorlink = Robert Graves
}}
* {{cite book |
last = Scowcroft |
first =  R.M. |
title = Leabhar Gabhála Part I: The growth of the text |
journal = Ériu |
volume =  36 |
year = 1987 |
pages= 79–149
}}
* {{cite book |
last = Scowcroft |
first =  R.M. |
title = Leabhar Gabhála Part II: The growth of the tradition |
journal = Ériu |
volume = 39 |
year = 1988 |
pages = 1–66
}}
* {{cite book |
last =Carey| first = John | authorlink = John Carey |
title = The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory |
url = |
work = Quiggin Pamphlets on the Sources of Mediaeval Gaelic History |
year = 1994
}}
* {{cite book |
last = Koch |
first = John T |
title = Celtic Culture: A Historical Encyclopedia |
publisher = ABC-CLIO |
year = 2006
}}
* {{cite book |
last = MacCulloch |
first =  John Arnott |
title = The Religion of the Ancient Celts |
publisher = The Floating Press | year = 2009
}}

{{refend}}

===Tuilleadh le léamh===
* {{cite book |
last = Carey |
first = John |
authorlink = John Carey |
title = Lebor Gabála and the Legendary History of Ireland |
work = Medieval Celtic Literature and Society |
editor-first = Helen |
editor-last = Fulton |
publisher = Four Courts, Baile Átha Cliath |
year = 2005 |
pages = 32–48
}}
* {{cite book |
last = Carey |
first = John |
authorlink = John Carey |
title = A new introduction to Lebor Gabála Érenn. The Book of the taking of Ireland, edited and translated by R.A. Stewart Macalister |
publisher = Irish Texts Society, Baile Átha Cliath |
year = 1993
}}
*{{cite book |
last = Ó Buachalla |
first = Liam |
title = The Lebor Gabala or book of invasions of Ireland |
journal = Journal of the Cork Historical &amp; Archaeological Society  |
volume = 67 |
year = 1962v|
pages = 70–9
}}
* {{cite book |
last = Ó Concheanainn |
first = Tomás |
title = Lebor Gabála in the Book of Lecan |
work = A Miracle of Learning. Studies in Manuscripts and Irish Learning. Essays in Honour of William O'Sullivan |
editor-first = Toby |
editor-last = Barnard |
publisher = Aldershot and Bookfield: Ashgate |
year = 1998 |
pages = 40–51
}}
* {{cite book |
title = Ireland before the Conquest |
volume = The Highland Monthly, Volume 3 |
publisher = &quot;Northern Chronicle&quot; Office |
year = 1892 |
edition = Digitized 2007 from original at Harvard University |
url = https://books.google.com/books?id=OM0GAAAAYAAJ&amp;pg=PA439|pages=433–444 |
last = Cockburn MacAndrew |
first = Henry |
ref = harv
}}

==Naisc sheachtracha==
* [http://www.ucc.ie/celt/indexLG.html Online Index to the ''Lebor Gabála Érenn'' (Book of Invasions) based on R.A.S. Macalister's translations and notes], CELT.
* [http://www.maryjones.us/ctexts/leborgabala.html Lebor Gabála Érenn, Books 1–8], Mary Jones' ''Celtic Literature Collective''.
* [http://www.timelessmyths.com/celtic/invasions.html Book of Invasions] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061112160445/http://www.timelessmyths.com/celtic/invasions.html |date=2006-11-12 }}, ''Timeless Myths''.
* A [http://www.maryjones.us/jce/LGEoverview.pdf brief overview] and large [http://www.maryjones.us/jce/LGEGenealogy.pdf genealogical chart] of Mythological Cycle narratives in the LGE are hosted at Mary Jones' Celtic Encyclopedia

==Tagairtí==
{{Reflist|30em}}

{{DEFAULTSORT:Leabhar Gabhala na hÉireann}}
{{Scéalta miotaseolaíochta}}

[[Catagóir:Stair na hÉireann]]
[[Catagóir:Leabhair Éireannacha]]
[[Catagóir:Litríocht Éireannach]]
[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]
[[Catagóir:Stair na hAlban]]</text>
      <sha1>10zl64d3tyxgvk6co11dlix1y4d5xzn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210297</id>
      <parentid>1210296</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:47:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41187" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}Is cnuasach [[filíocht|dánta]] agus scéalta [[prós|próis]] é '''''Leabhar Gabhála na hÉireann''''' ([[Meán-Ghaeilge]] '''''Lebor Gabála Érenn''''') a mhaíonn gur stair na hÉireann agus na nGael é, ó chruthú an domhain go dtí an mheánaois.  Caomhnaítear roinnt leaganacha, an ceann is luaite tiomsaithe ag scriobhneoir anaithnid san 11ú haois, le scéalta ársa an béaloidis.

Meascán de [[stair]], [[miotaseolaíocht]], [[finscéal]], [[béaloideas]] agus [[staireagrafaíocht]] [[Críostaíocht|Chríostaí]] atá i gceist.  Glactar leis gur cumadh an saothar mar aithris ar chuntas [[An Bíobla|an Bhíobla]] ar bhunús chlann [[Iosrael|Iosrael]].

Insíonn an ''Leabhar Gabhála'' gur lonnaigh (nó 'ghabh') sé dhream ceann ar cheann in Éirinn: muintir [[Ceasair|Ceasrach]], muintir [[Parthalán|Pharthaláin]], [[Neimheadh|Neimhidh]], na [[Fir Bholg]], na [[Tuatha Dé Danann]], agus an [[Clann Mhíle|Chlann Mhíle]].  Díothaíodh an chéad cheithre dhream, nó b'éigean dóibh Éire a thréigeadh.  Seasann an chúigiú dream do (dhea)dhéithe págánach na hÉireann,{{sfn|Koch|2006|pp=1693-1695}} agus an séú dream dosna [[Gaeil]] féin.  Tá dream eile ann sna scéalta, na [[Fomhóraigh]], a sheasann ar an taobh dorcha den fhórsa. 

Meastar inniu gur miotas nach mór é an ''Leabhar Gabhála'' .{{sfn|Carey|1994|pp=1–4}}  Is amhlaidh go bhfuil sé bunaithe ar bhréagstair Chríostaí den mheánaois,{{sfn|Carey|1994|pp=1-4}}{{sfn|Koch|2006|p=1132}} ach faightear ann chomh maith roinnt de [[Miotaseolaíocht na nGael|mhiotaseolaíocht]] réamhChríostaí na nGael.{{sfn|Koch|2006|p=1132}}  Creideann scoláirí go raibh sé mar chuspóir ag na scríbhneoirí ná stair eipice na hÉireann a chumadh arbh fhéidir a chur ar chomhchaighdeán le staraithe na [[Iosrael|nIosraelíteach]] nó na [[An Róimh|Rómhánach]], agus a thug miotas págánach le chéile le  cruinneshamhail Chríostaí na staire.{{sfn|Carey|1994|pp=1–4, 24}}{{sfn|Koch|2006|p=1130}}  Creidtear, mar shampla, go bhfuil sé ghabháil ann chun bheith mar an gcéanna le &quot;[[Sex Aetates Mundi]]&quot;.&lt;ref&gt;{{
citation |
first = Marie-Louise |
last = Sjoestedt |
authorlink = Marie-Louise Sjoestedt |
year = 1949 |
title = Celtic Gods and Heroes |
publisher = Dover Publications, 2000 |
page = 3
}}&lt;/ref&gt;  Maítear go bhfuil an Leabhar Gabhála &quot;an-údarásach ... scríofa chun an bhearna idir an chruinneshamhail Chríostaí agus réamhstair na hÉireann a dhruidim&quot;.&lt;ref&gt;{{
citation |
first = Mark |
last = Williams |
title = Ireland's Immortals: A History of the Gods of Irish Myth | 
publisher = Princetown University Press |
year = 2016
}}&lt;/ref&gt;

==Bunúis==
In anailís chriticiúil le Thomas F O'Rahilly, maíonn sé go raibh aidhm faoi thrí ag an ''Leabhar Gabhála na hÉireann'' (''LGÉ''):

&lt;blockquote&gt;
''ar dtús, na daoine a aontú á  ghlanadh cuimhní cinn d'iardhreamanna eitneacha; sa dara, tionchar na reiligiúin págánacha a laghdú á thiontú a ndéithe ina ndaoine daonna; agus dá tríú háit,  ginealaigh a chumadh ina cuireadh  go furasta ríshleachta éagsúla na nGael&lt;ref&gt;''[http://homepage.eircom.net/~seanjmurphy/irhismys/milesians.htm Milesians]'' le Sean J. Murphy&lt;/ref&gt;
&lt;/blockquote&gt;

Moladh gur iarracht is ea é an saothar um stair scríofa na nGael a chumadh, den chineál céanna mar a chum na h[[Iosrael|Iosraelítigh]] dóibh féin sa [[Sean-Tiomna]].{{sfn|Macalister|1938|loc = pp.xxvi-xxvii: &quot;Má ghearraimid na sraithe idirshuite amach, fágtar ansin ''Stair na mGaeil'' bunaithe ar stair na dTuath Dé (na nIosraelíteach) mar atá leagtha amach sa Sean-Tiomna.&quot;}}  Chuir paraidímí bíobalta scéalta réamh-dhéanta ar fáil do na scríbhneoirí le measctha le miotais phágánacha Gaelacha.  Dá réir sin, faightear sinsir na nGael faoi dhaoirse i dtír iasachta, ag teitheadh ar deoraíocht, ag fánaíocht san fhiántas, agus ag fáil radharc ar an &quot;Tír Tairngire&quot; ó fhad i gcéin.

[[File:City of God Manuscript.jpg|thumb|Bhí tionchar ar leith ar údair Leabhar Gabhála na hÉireann ag téacsanna reiligiúnach eile, amhail is ''De Civitate Dei'' den 5ú haois le [[Naomh Agaistín]].]]

Is amhlaidh go raibh tionchar ar leith ag ceithre shaothar áirithe Críostaí ar fhorbairt an LGÉ:
* ''De Civitate Dei'' (AD 413–426) le [[Naomh Agaistín]]
* ''Historiae adversum paganos'' (417) le h[[Orosius]]
* ''[[Cronicon (Eusebius)|Cronicon]]'' (379) le [[Eusebius of Caesarea|Eusebius's]], aistrithe go Laidin le [[Naomh Iaróm]] mar ''[[Cronicon (Iaróm)|Temporum liber]]''
* ''[[Etymologiae]]'' nó ''[[Origines]]'' (luath-7ú haois) le h[[Isidoro Sevilla]]

Níor scriosadh riamh go hiomlán ámh na hábhair réamhChríostaí.  Déantar cur síos i ndán amháin, mar shampla, conas a ghlac roinnt bandéithe na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé]] fir chéile as na Gaeil agus iad tagtha mar ionróirí in Éirinn.  Furthermore, the pattern of successive invasions is reminiscent of [[Timagenes]] of Alexandria's account of the origins of the [[Gallach]] of continental Europe.  Luaite ag an staraí den 4ú haois, [[Ammianus Marcellinus]], déanann Timagenes (1d aois RC) cur síos ar na Gallaigh, conas a cuireadh an ruaig orthu óna dtíortha dúchais in oirthear na hEorpa ag sraith cogaí agus tuilte.&lt;ref&gt;{{
citation |
first = Ammianus |
last = Marcellinus |
url = http://www.tertullian.org/fathers/ammianus_15_book15.htm#C9 |
title = Res Gestae |
at = 15:9
}}&lt;/ref&gt;

Caomhnaítear inniu óna 7ú agus 8ú haoiseanna blúirí líonmhara de stair mhiotasach na hÉireann.  Ina sraith léachtaí ''Lectures on the Manuscript Materials of Ancient Irish History'', déanann [[Eugene O'Curry]], Ollamh le Stair Ghaelach agus Seandálaíocht ag Ollscoil Chaitliceach na hÉireann cur síos ar na genres éagsúla lóiste sna lámhscríbhinní úd:

&lt;blockquote&gt;Inimirce nó teacht choilíneachta ab ea ''Tochomladh'';&lt;ref&gt;[http://dil.ie/41087 tochomlud]&lt;/ref&gt; agus faoin ainm seo, déantar cur síos ar choilíneachtaí ''Parthalon'', ''Nemedh'', na ''Firbolgs'', na ''Tuatha Dé Danann'', na ''Milesians'', srl., isteach in Éirinn, i scéalta dá gcuid féin.  Is amhlaidh gur tiomsaíodh an luathchuid de na Leabhair Ghabhála éagsúla ó bhuntaifid na scéalta ársa seo.&lt;ref&gt;{{
citation |
first = Eugene |
last = O'Curry |
work = Lectures on the Manuscript Materials of Ancient Irish History |
publisher = James Duffy, Baile Átha Cliath |
year = 1861 |
title = Lecture XIII |
pages = 294-295 |
url = https://archive.org/stream/lecturesonmanus00ocugoog#page/n325/mode/2up
}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

Caomhnaítear an cur síos is luaite de bhréagstair na hÉireann atá ar marthain  san ''Historia Brittonum'' nó &quot; Stair na mBriotanach,&quot; a creidtear tráth gur scríobh an sagart Breatnach [[Nennius]] in 829–830 é.&lt;ref&gt;{{
citation |
last = Dumville |
first = David |
title = Some aspects of the chronology of the Historia Brittonum |
journal = Bulletin of the Board of Celtic Studies |
date = 1974 |
volume = 25 |
issue = 4|
pages = 439–45
}}&lt;/ref&gt;  Tá dhá cur síos ar leith ann sa téacs seo de luathstair Gaelach.  Sa chéad chuid, tagann sraith choilíneachtaí de chiníocha réamhCheilteacha ón [[Ibéir]] go hÉirinn, gach ceann acu a fhaightear san LGÉ.  Sa dara cuid, déantar cur síos ar bhunúis an Chlainne Mhíle, conas ar chloígh siad an tír agus ar éirigh siad ina sinsir na nGael go léir.  Rinneadh tuilleadh forbartha ar an dá scéal seo ag staraithe-filí Gaelacha i rith na 9ú haoise.  Sna 10ú agus 11ú haoiseanna, scríobhadh roinnt dánta fada stairiúla, agus seo a leanas ceithre údar agus a ndánta mar a fhaightear sa leagan 11ú haois den LGÉ:

* [[Eochaidh Ua Floinn]] (936–1004) [[Ard Mhacha]] – Dánta 30, 41, 53, 65, 98, 109, 111
* [[Flann Mainistreach]] mac Echthigrin (bás 1056), léachtóir agus staraí de [[Mainistir Bhuithe|Mhainistir Bhuithe]] – Dánta ?42, 56, 67, ?82
* [[Tanaide]] (bás c. 1075) – Dánta 47, 54, 86
* [[Gilla Cómáin mac Gilla Samthainde]] (''fl.'' 1072) – Dánta 13, 96, 115

Déanach san 11ú haois, is amhlaidh gur tharraing aon scoláire amháin gan ainm na dánta seo agus go leor eile le chéile, agus chuir sé go healaíonta iad i gcreatlach phróis MheánGhailge, idir a chumadh féin agus foinsí níos sine nach mhaireann (.i. na ''tochomlaidh'' luaite thuas ag an gCamhraí).

==Foinsí agus leaganacha==
Ón tús, is léir gur leabhar an-cháiliúil agus údarásach é an LGÉ, ag éirí go tapaidh ina shaothar canónta.  Athraíodh téacsanna níos sine um bheith maraon lena leagan na staire, agus scríobhadh a lán dánta nua agus cuireadh isteach ann.  Laistigh de chéad bhliain dá thiomsú, bhí raidhse cóipeanna agus leaganacha, leis an oiread is 136 dán eatarthu.  Caomhnaítear inniu cúig athleagan den leabhar, le fáil in deich go fiche lámhscríbhinn meánaoiseach:

* '''Céad Athleagan (R¹):''' caomhnaithe sa ''[[Leabhar Laighneach]]'' (c. 1150) agus ''[[Leabhar Fhear Maí]]'' (1373).
* '''Míniugud (Mín):''' tá dlúthghaol idir é seo agus an Dara Athleagan.  Is amhlaidh go bhfuil sé níos sine ná na LSí den athleagan sin atá fós ann, ach níos óige ná an t-ábhar eiseamláire ar a mbunaítear na LSí sin.  Tá na téacsanna atá fós ann curtha le cóipeanna den Dara Athleagan.
* '''Dara Athleagan (R²):''' caomhnaithe i seacht téacs ar a laghad, an cheann is cáiliúla ná an ''[[Leabhar Mór Leacáin]]'' (1418).
* '''Tríú Athleagan (R³):''' caomhnaithe i ''[[Leabhar Bhaile an Mhóta]]'' (1391) agus sa ''Leabhar Mór Leacáin'' araon.
* '''Athleagan Uí Chléirigh (C):''' scríofa as Luath-Nua-Ghaeilge in 1631 le [[Mícheál Ó Cléirigh]], scríobhaí Proinsiasach agus ar cheann de na [[Annála na gCeithre Máistrí|Ceithre Máistrí]].  Chuir [[Stewart MacAlister|Macalister]] é san áireamh mar athleagan neamhspleách óir go bhfuil fianaise ann go raibh foinsí nach maireann, agus nach bhfaightear sna ceithre hathleagain eile, ar láimh ag an údar.  Tiomsaíodh an saothar i mainistir Lios Ghabhail, gar d'[[Inis Ceithleann]], cuidithe ag  Ghiolla Phádraig Ó Luinín agus Peregrine Ó Cléirigh (col seachtar Mhíchíl Uí Chléirigh, agus ar cheann de na Ceithre Máistrí).

Seo á leanas achoimre de lámhscríbhinní atá ar marthain ina bhfaightear leaganacha den LGÉ iontu.  Is as an eagrán criticiúil le R. A. S. Macalister iad an chuid is mó desna giorrúcháin (féach foinsí thíos lá haghaidh sonraí):

{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;75%&quot; style=&quot;margin: 1em auto 1em auto&quot;
! style=&quot;width:5%&quot; | Sigla
! style=&quot;width:16%&quot; | Lámhscríbhinn
! style=&quot;width:18%&quot; | Láthair
! style=&quot;width:10%&quot; | Athleagan
! style=&quot;width:56%&quot; | Nótaí
|-
| style=&quot;background:#DDC288&quot; align=&quot;center&quot; | '''A''' 
|| '''Stowe A.2.4''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''' 
|| Drochchóip dhíreach de '''D'''
|-
| style=&quot;background:yellow&quot; align=&quot;center&quot; | '''B''' 
|| [[Leabhar Bhaile an Mhóta]] 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
|| Cailleadh bileog amháin as '''B''' tar éis do fréamhaíodh '''β''', '''β¹''' agus '''β²''' uaidh
|-
| style=&quot;background:yellow&quot; align=&quot;center&quot; | '''β''' 
|| '''H.2.4''' 
|| [[Coláiste na Tríonóide]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
|| Tras-scríbhinn de '''B''' déanta i 1728 le Richard Tipper
|-
| style=&quot;background:yellow&quot; align=&quot;center&quot; | '''β¹''' 
|| '''H.1.15''' 
|| [[Coláiste na Tríonóide]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
|| Cóip c. 1745 le Tadgh Ó Neachtáin de tras-scríbhinn de '''B'''
|-
| style=&quot;background:yellow&quot; align=&quot;center&quot; | '''β²''' 
|| '''Stowe D.3.2''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
|| Cóip anaithnid dem tras-scríbhinn chéanna de '''B'''
|-
| style=&quot;background:#7FC31C&quot; align=&quot;center&quot; | '''D''' 
|| '''Stowe D.4.3''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''' 
||
|-
| style=&quot;background:#CBA46C&quot; align=&quot;center&quot; | '''E''' 
|| '''E.3.5. no. 2''' 
|| [[Coláiste na Tríonóide]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''' 
||
|-
| style=&quot;background:#B3E2D1&quot; align=&quot;center&quot; | '''F¹''' 
|| [[Leabhar Fhear Maí]] 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R¹''' 
|| rowspan=&quot;2&quot; | Is codanna d'aon LS scartha amháin, '''F''', iad '''F¹''' agus '''F²'''
|-
| style=&quot;background:#B3E2D1&quot; align=&quot;center&quot; | '''F²''' 
|| '''Stowe D.3.1''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R¹'''
|-
| style=&quot;background:#FEEBAC&quot; align=&quot;center&quot; | '''H''' 
|| '''H.2.15. no. 1''' 
|| [[Coláiste na Tríonóide]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
||
|-
| style=&quot;background:#B3B25E&quot; align=&quot;center&quot; | '''L''' 
|| [[Leabhar Laighneach]], LS 1339 
|| [[Coláiste na Tríonóide]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R¹''' 
||
|-
| style=&quot;background:#FB805F&quot; align=&quot;center&quot; | '''Λ''' 
|| [[Leabhar Mór Leacáin]] 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''', '''Min''' 
|| Cead théacs den LGÉ sa LML
|-
| style=&quot;background:#FB805F&quot; align=&quot;center&quot; | '''M''' 
|| [[Leabhar Mór Leacáin]] 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
|| Dara  téacs den LGÉ sa LML
|-
| style=&quot;background:#CBCDC8&quot; align=&quot;center&quot; | '''P''' 
|| '''P.10266''' 
|| [[Leabharlann Náisiúnta na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''' 
||
|-
| style=&quot;background:#EB9301&quot; align=&quot;center&quot; | '''R''' 
|| '''Rawl.B.512''' 
|| [[Bodleian Library]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''', '''Min''' 
|| Níl ach an téacs próis scríofa go iomlán, gearradh na dánta
|-
| style=&quot;background:#FDCC8A&quot; align=&quot;center&quot; | '''V¹''' 
|| '''Stowe D.5.1''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''', '''Min''' 
|| rowspan=&quot;3&quot; | Is codanna d'aon LS scartha amháin, '''V''', iad '''V¹''', '''V²''' agus '''V³'''
|-
| style=&quot;background:#FDCC8A&quot; align=&quot;center&quot; | '''V²''' 
|| '''Stowe D.4.1''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''', '''Min'''
|-
| style=&quot;background:#FDCC8A&quot; align=&quot;center&quot; | '''V³''' 
|| '''Stowe D.1.3''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''', '''Min'''
|-
| style=&quot;background:red&quot; align=&quot;center&quot; | '''K¹''' 
|| '''23 K 32''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''K''' 
|| Cóip ghlan de scríbhinn ó láimh [[Mícheál Ó Cléirigh|Mhíchíl Uí Chléirigh]]. Faightear '''K''' i roinnt LS, ach is é '''K¹''' sa tús áite mar &quot;alt údarásach&quot;.&lt;ref&gt;De réir {{harv|O'Donovan|1849|pp=xxiii–xxiv}}, is cóip ghlan de scríbhinn ó láimh Mhíchíl Uí Chléirigh atá sa lámhscríbhinn K&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; san ARÉ, scríofa ag a chomhmháistir Peregrine Ó Cléirigh.  Cuireadh lámhscríbhinn bhunúsach an údair go [[Leuven|Louvain]] is dócha.&lt;/ref&gt;
|-
|}

==Nualéirmheas==
Ar feadh na gcianta, glacadh leis an LGÉ gan cheist ar bith mar chur síos cruinn iontaofa ar stair na hÉireann.  Chomh deireanach is an  17ú haois, bhain [[Seathrún Céitinn]] leas as agus a shaothar ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'' á scríobh aige, agus maraon go mór ag údair ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]''.

Le déanaí ámh, rinneadh iniúchadh níos criticiúla ar an saothar.  De réir scoláire an lae inniu, cuid de &quot;nós cumadóireachta stairiúla, nó ''bréagstair''&quot; is ea é.&lt;ref&gt;John Carey, i réamhrá san eagrán d'aistriúchán Béarla le R. A. Stewart Macalister's&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Deir Francis John Byrne, i ''Irish Kings and High-Kings'' (ll. 9–10) dá chuid, gur saothar &quot;fantastic cnuasach fantaisíochta de fhíorchuimhní na ndaoine, léann saindiamhair Laidin, stair an domhain fréamhaithe ó Orosius agus Isidore de Seville, miotaseolaíocht Ceilteach eoihéimirthe, bolscaireacht ríoraíoch, béaloideas, agus fíorfhicsean&quot;.&lt;/ref&gt;  Scríobh eile go bhfuil sé &quot;gan bhunús&quot;, ag lua a &quot;fhinscéalaíochta&quot; le háireamh, while acknowledging that it &quot;embodies some popular traditions.&quot;{{sfn|O'Rahilly|1946|p=264}}  Léirigh an seandálaí Éireannach [[R. A. Stewart Macalister]], a d'aistrigh an leabhar go Béarla,   drochmheas ar leith don leabhar: &quot;Níl le fáil sa saothar iomlán, aon mhionsonra fíorstairiúil amháin&quot;.{{sfn|Macalister|1939|p=252}}  Mhaolaigh Macalister níos deireanaí a thuairim.

Cé go bhfuil an chuid is mó de scoláirí den tuairim gur miotas seachas stair é an saothar, molann roinnt eile go bhfuil sé bunaithe cé go garbh ar fíor-imeachtaí.  Sna 1940í, chruthaigh [[T. F. O'Rahilly]] samhail de réamhstair na hÉireann bunaithe ar a chuid anailís den LGÉ i dteannta leis an nGaeilge ársa.  Mhol sé go raibh ceithre rabharta imircí de dhreamanna Ceilteacha: na of the [[Cruthin]](c. 700–500 RC), na [[Builg]] nó [[Érainn]] (c. 500 RC), ba [[Laigin]], [[Fir Domnann]] agus[[Fir Gálioin]] (c. 300 RC), agus na Gaeil (c. 100 RC).  Tá sé den tuairim go raibh roinnt ionraí san LGÉ bunaithe ar siúd, ach gur chum na scríbhneoirí cuid eile dóibh.  Molann sé chomh maith gur lean na ciníocha réamhCheilteacha na hÉireann faoi rath ar feadh na gcianta i ndiaidh 100 RC.{{sfn|O'Rahilly|1946|loc = lch. 264; ll. 154 ff}}

Ina leabhar ''[[The White Goddess]]'' (1948) leis an bhfile agus miotaseolaí [[Robert Graves]],  cháin sé Macalister (lena raibh sé i mbun comhfhreagrais ar an ábhar siúd) agus mhaígh gur &quot;sochreidte ó thaobh seandálaíochta de&quot; iad roinnt traidisiúnta an LGÉ.{{sfn|Graves|1948|loc=p.48 &amp; p.100}}  Tá neart cáinte tarraingthe ag ''The White Goddess'' féin ámh ag seandálaithe agus staraithe.

Aistríodh an LGÉ go Fraincis i 1884.  Rinne [[R. A. Stewart Macalister]] an chéad aistriúchán iomlán idir 1937 agus 1942, in éineacht le [[apparatus criticus|''{{lang|la|apparatus criticus}}'']], nótaí agus réamhrá le Macalister ina phléann sé a thuairim gur cónaidhmiú dhá bhunfhoinse é an LGÉ: ''Stair na nGael'', bunaithe ar stair na  nIosraeilíteach san tSeanTiomna, agus cur síos ar roinnt lonnaíochtaí réamh-Gaeleacha.  Cuireadh an dara isteach i lár an chéad, ag briseadh an scéil ag  céim chinniúnach.  Mhol Macalister gur shaothar léannta as Laidin ab ea an chéad téacs darbh ainm ''Liber Occupationis Hiberniae''.  Mhíneodh seo an fáth nach bhfuil ach aon &quot;ghabháil&quot; amháin san teideal Gaeilge, cé go bhfuil a sé inste sa leabhar.

==Ábhair==
Roinntear an saothar i ndeich gcuid.

===Geineasas===
Is athinsint é seo den leagan aitheanta Giúd-Chríostaí de [[Geineasas|chruthú]] na cruinne, the fall of Man agus luathstair an domhain.  I dteannta le Geineasas, bhain an údar leas as roinnt saothar saindiamhair le haghaidh sonraí ar leith (m.s. ''[[Cave of Treasures]]'' as an Siria), chomh maith leis na ceithre saothair Chríostaí luaite thuas (.i. ''The City of God'', srl.).

===Luathstair na nGael===
{{main|Clann Mhíle}}

Aithrisítear sa chaibidil seo gur de shliocht [[Adám]] é an cine daonna trí na mic [[Naoi (fáidh)]].  
Insítear gur sinsear chuile Eorpach é [[Japheth]] mac Naoi, gur sinsear na nGael agus na [[Scitiaigh]] é [[Magog]] mac Japheth, agus gur sinsear na nGael é [[Fénius Farsaid]].  Deirtear gurbh ar cheann de na 72 taoiseach a thóg an [[Túr Bháibil]] é Fénius, prionsa na Scitia.  Phós a mhac, Niul, i join [[faró|fharó]] na hÉigipte, darbh ainm [[Scota]], agus bhí mac acu darbh ainm [[Goídel Glas]].  Chum Goídel na [[Gaeilge|teangacha Gaelacha]] bunaithe ar an dá theanga is seachtó a tharla i ndiaidh [[mearbhall na dteangacha]]. 

[[File:Torre de Hércules, La Coruña, España, 2015-09-24, DD 11.jpg|thumb|''[[Túr Earcail]] ([[A Coruña]], [[Galicia]]), tógtha de réir an ''Leabhar Gabhála'' ag [[Breogán]] athair ''Ith'', a chonaic Éire, 900 km ó thuaidh, óna bharr]]

D'fhág muintir Goídil, na Gaeil, an Éigipt ah an am gcéanna is na h[[Iosrael|Iosraelítigh]] ([[Eacsadas]]){{sfn|Macalister|1939|pp=33-39; 61-65}} agus lonnaigh siad i Scitia. Tamall ina dhiaidh, d'fhágadar an Scitia agus chaitheadar 440 bliain ar siúil ar domhain, ag fulaingt sraith deacrachtaí agus cor casta, maraon leis na hIosraeilítigh (agus iad ach 40 bliain san fhásach).  Lonnaigh siad ar bhruach [[Muir Mheoid|Mhuir Mheoid]], ansin sheol siad via [[an Chréit]] agus [[an tSicil]], agus chloígh siad [[An Ibéir]].  Bhunaigh [[Breogán]] de mhuintir Ghoídil cathair darbh ainm Brigantia ann, agus thóg sé túr  agus óna bharr fuair a mhac, [[Íth]], spléachadh ar Éirinn..

Is amhlaidh go raibh sé ar intinn ag na scríbhneoirí ginealach a thabhairt do na Gaeil a nascfaí iad le pearsan buntábhachtach an bhíobla agus a rachadh le creidimh Giúd-Chríostaí.{{sfn|Koch|2006|p=1130}}{{sfn|Carey|1994|p=3}}{{sfn|Koch|2006|p=1133}}  Is amhlaidh ggpo bhfuil an smaoineamh de shinsearacht Scitiach bunaithe ar chomhsúlacht na n-ainmneacha ''[[Scoti]]'' agus ''Scitiaigh''.{{sfn|Carey|1994|p=12}}  Rinne bréagstaraí na meánaoise mar an gcéanna le náisiúin eile.  Mar shampla, ina shaothar níos luaite, ''Stair na nGotach'',  tháinig [[Isidoro Sevilla|Isidoro]] ar an tuairim go raibh gaol idir na [[Gotaigh]] agus na ''[[Getae]]'', de bharr comhchosúlacht a n-ainmneacha, agus gur de shliocht Magog iad (maraon leis na Scitiaigh).{{sfn|Carey|1994|p=13}}

D'fhéadfadh an maíomh gurbh í an Ghailís san Ibéir í áit tsinsearachta na nGael a bhunú ar roinnt fianaise:
* cosúlacht na n-ainmneacha ''Ibéir'' agus ''[[Hibernia]]'', agus idir ''Gailís'' agus ''Gael''.&lt;ref&gt;Monaghan, Patricia. ''The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore''. Infobase Publishing, 2004, lch. 332&lt;/ref&gt;  Rinne bréagstaraithe na meánaoise maíomh mar an gcéanna maidir le náisiún eile, bunaithe ach amháin ar a n-ainmneacha.&lt;ref&gt;Carey, ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'', lch. 13&lt;/ref&gt;
* cur síos le hIsidoro ar an Iberia mar &quot;máthair[tír] na gciníocha&quot;.&lt;ref&gt;Carey, ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'', lch. 12&lt;/ref&gt;  Ba mhór-spreagadh iad saothair Isidore do scríbhneoirí an ''Leabhar Gabhála''.
* cur síos le hOrosius ar Éirinn bheith ina luí &quot;idir an Ibéir agus an Bhreatain&quot;.  Cheap an staraí Rómhánach [[Tacitus]] chomh maith mar an gcéanna.  Tugann [[John Carey]] faoi ndeara, má cheaptaí go raibh an Ibéir an áit ar an mór-roinn is giorra d'Éirinn í, go mbeadh sé intuigthe a mhaíomh &quot;gur fhoinse na n-ionróirí ó thíortha thar lear í&quot;.&lt;ref name=didspain/&gt;
* [[Ceiltibéarais|teanga]] Q-Ceilteach na n-ionróirí, ní P-Ceilteach, maraon le Gaeilge í féin.&lt;ref&gt;{{
citation |
url = http://www.historyireland.com/pre-history-archaeology/did-the-irish-come-from-spain/ |
title = Did the Irish Come from Spain? |
work = [[History Ireland]] |
volume = 9 |
issue = 3 |
year = 2001
}}&lt;/ref&gt;

Is amhlaidh gurb as ''Leabhar Staire na Fraince'' a tógadh an maíomh gur lonnaigh na Gaeil ar bhruach Mhuir Mheoid,{{sfn|Carey|1994|p=15}} '' and their travels to Crete and Sicily may have been based on the tale of [[Aeneas]].{{sfn|Carey|1994|p=16}}  Brigantia refers to '' [[A Coruña]] san [[an Ghailís|Ghailís]] (aitheanta ag an am mar Brigantium)&lt;ref&gt;''Encyclopædia Britannica'', &quot;A Coruña&quot;.&lt;/ref&gt; agus is dócha go bhfuil Túr Bhreogáin bunaithe ar [[Túr Earcail|Thúr Earcail]], tógtha in A Coruña ach na Rómhánaigh.

===Ceasair===
{{main|Ceasair}}

De réir an LGÉ, tháinig an chéad dream go hÉirinn le trí long i gceannas [[Ceasair|Ceasrach]], iníon Bith mhic Naoi (neamh-bíobalta).  Cailleadh dhá long, agus tháinig an tríú ceann i dtír daichead lá roimh an [[Geineasas|Díle]], le Ceasair, naonúr ban is daichead eile agus triúr fear: Bith, [[Fintan mac Bóchra]] agus Ladra.  Roinneadh na mná i measc na fir, agus roghnaigh gach fear bean amháin mar chéile: Fintán le Ceasair, Bith le Barrfhionn agus Ladra le Alba.  Ba ghearr go bhfuair Ladra agus Bith bás ámh, agus ba é Ladra an chéad fhear a cuireadh faoi i n-uaigh in Éirinn.  Le teacht na Díle, d'éag cách seachas Fintán, a tiontaíodh i ina bhradán é, agus ina dhiaidh sin iolar agus seabhac.  Mhair sé ar feadh 5,500 bliain tar éis na Díle ach ar tiontaíodh ina fhear arís é, agus d'aithris sé stair na hÉireann.

[[File:Bantry Bay near Foilakilly - geograph.org.uk - 1229006.jpg|thumb|Bá Bheanntraí, áit a deirtear gur tháinig Ceasair agus a muintir i dtír]]

I leagan níos luaite den scéal, ba í [[Banbha]] an chéad bhean a tháinig go hÉirinn.{{sfn|Koch|2006|p=165}}  Triúrdhia na talún ab ea ise, [[Fódhla]] agus [[Ériu]], agus ba iad [[Mac Coill]], [[Mac Céacht]] agus [[Mac Gréine]] na Tuatha Dé Danann a bhfear chéile.  Is amhlaidh gur leagan Críostaí iad siúd in ionad Cheasrach féin, an triúir fear agus a dtriúir ban chéile.{{sfn|Carey|1994|p=21}}&lt;ref name=monaghan85&gt;Monaghan, lch. 85&lt;/ref&gt;  Lena chois sin, b'fhéidir go bhfuil nasc ann idir Fintán/Mac Coill agus an [[Bradán feasa]], a bhain eolas an domhain amach tar éis dó naoi gcnó coill, tite i d[[Tobar Chonnla]] isteach, a ithe.

Is amhlaidh óna n-ainmneacha go seasann na mná a taistealaíonn in éineacht le Ceasair do mháithreacha sinseartha an domhain, ina measc Alba (sinsear na mBriotanach), Espa (na Spáinneach), German (na nGearmánach), Gothiam (na nGotach), Traige (na Tráiciach), srl.  Más fíor, &quot;is féidir a dteacht a thuiscint mar chruthú dhomhnán an domhain go léir in Éirinn&quot;.  Tá roinnt eile dá comrádaí a bhfuil ainmneacha acu a chuireann bandéithe ársa Gaelacha i gcuimhne.&lt;ref name=monaghan85/&gt;

===Parthalán===
{{main|Parthalán}}

Tar éis éag Cheasrach agus a muintir, bhí Éire neamháitrithe ar feadh 300 bliain, go dtí teacht dara dream i gceannas [[Parthalán|Pharthaláin]] de shliocht Naoi trí na mhac Magog.  Sheol siad go hÉirinn via ''Gothia'', [[an Anatóil]], an Ghréig, an tSicil agus an Ibéir.  In éineacht le Parthalán bhí a bhean chéile [[Dealgnaid]], a gceathrar mac, agus roinnt eile. Lena dteacht, ní raibh sa tír ach aon mhachaire amháin, trí loch agus naoi n-abha.  Ghlan siad ceithre mhachaire sa bhreis agus tharla seacht [[tomhaidhm|dtomhaidhm]] eile.  Cuirtear síos dó phearsana ainmnithe gurbh iad a thabhairt roinnt ceardaíochtaí isteach ina measc: riar eallaigh, treabhadh, cócaireacht, tógáil agus trádáil, chomh maith le roinnt na tíre ina ceithre chuid.  Thríd agus chíoch siad na [[Fomhóraigh]] i gceannas [[Cichol Gricenchos]].  I ndeireadh na dála, d'éag Parthalán agus a mhuintir (5,000 fear agus 4,000 ban anois) den phlá laistigh d' aon seachtain amháin.  Níor tháinig slán ach [[Tuan mac Cairill]], agus maraon le Fintán, mhair sé ar feadh na gcianta i roinnt riochtaí, ionas go mbeadh sé in ann stair na hÉireann a aithris.  Sa chaibidil seo, faightear an scéal faoi  Dhealgnaid agus í i mbun adhaltranais le giolla.

Tá an t-ainm ''Parthalán'' fréamhaithe ó ''Bartholomaeus'', agus is amhlaidh gur chum na scríobhaí Críostaí é.  B'fhéidir é gur spreagadh é le carachtar den ainm céanna sa bhréagstartha Críostaí le [[Naomh Iaróm]] agus [[Isidoro Sevilla|Isidoro]].{{sfn|Carey|1994|p=9}}&lt;ref&gt;Monaghan, lch. 376&lt;/ref&gt;

===Neimheadh===
{{main|Neimheadh}}

Tar éis bás Phartaláin agus a mhuintire, bhí Éire neamháitrithe (seachas Tuan) ar feadh 30 bliain, go dtí gur tháinig tríú dream i gceannas [[Neimheadh|Neimhidh]], de shliocht Naoi chomh maith trína mhac, Magog.

[[File:Myths and legends; the Celtic race (1910) (14760452906).jpg|thumb|upright|&quot;Tuan watching Nemed&quot;, ''Tuan ag faire ar Neimheadh'', léaráid le [[J. C. Leyendecker]] in ''Myths &amp; Legends of the Celtic Race'', 1911, le T. W. Rolleston]]

D'imigh siad leo ón [[Muir Chaisp]] i 44 long, ach tar éis eachtraí le bliain go leith, níor tháinig slán go hÉirinn ach long Neimhidh, i dteannta leis ar bord a bhean chéile, a ceathrar mac agus teine eile.  I rith a dtréimhse in Éirinn, ghlan muintir Neimhidh dhá machaire déag agus thóg siad dhá dhún ríoga, tharla ceithre thomhaidhm.  Bhuaigh siad ceithre chath in éadan na bhFomhórach. 

Tar éis do Neimheadh agus go leor eile bás d'fháil den phlá, cuireadh a mhuintir a tháinig slán faoi chois ag na Fomhóraigh [[Conann]] agus [[Morc]].  Gach [[Samhain]], b'éigean do mhuintir Neimhidh dhá thrian dá leanaí, dá gcuid gráin agus dá gcuid bainne a ghéilleadh.  D'fhéadfadh é gurbh é an [[cíos]] seo ná &quot;mearchuimhne ar íobairt ag tús an gheimhridh, nuair a bhí cumhachtaí an dorchadais agus an mbeatha i dtreis&quot;.{{sfn|MacCulloch|2009|p=80}}  Sa deireadh, d'éirigh siad amach in aghaidh na bhFomhórach agus d'ionsaigh siad Túr Conainn le 60,000 gaiscígh (30,000 ar muir agus 30,000 ar talamh), agus chloígh siad Conann. D'ionsaigh Morc ansin, ach ba bheag nár maraíodh gach uile de mhuintir Neimhidh le tonn tuile. Níor éalaigh ach long amháin le tríocha duine ar bord.  Chuaigh roinnt go dtí an Ghréig (féach na [[#Fir Bholg|Fir Bholg]] thíos), roinnt eile go tuaisceart an domhain (féach [[# Tuatha Dé Danann|Tuatha Dé Danann]] thíos), agus roinnt eile fós go dtí an Bhreatain agus iad siúd ná sinsir na [[An Bhreatain|mBriotanach]].

===Fir Bholg===
{{main|Fir Bholg}}

Cuireadh i ndaoirse iad an chuid de mhuintir Neimhidh a chuaigh go dtí an Ghréig agus b'éigean dóibh boilg chré a iompair, agus dá bharr bhí aithne orthu mar na [[Fir Bholg]], agus dhá fho-dhream ina measc, na [[Fir Domnann]] agus na [[Fir Gálioin]].

Tar éis 230 bliain, sheol siad ar ais go hÉirinn i gcéanna a gcúig thaoiseach, agus roinnt siad an tír ina [[Cúigí na hÉireann|cúigí]]: [[Gann mac Dela|Gann]] i dTuaisceart na Mumhan, [[Sengann mac Dela|Sengann]] sa Deisceart, [[Genann]] sa Chonnachta, [[Rudraige mac Dela|Rudraige]] san Ulaigh agus [[Sláine mac Dela|Sláine]] sa Laighin.  Bhí sraith naoi [[Ard-Ríthe na hÉireann|Ard-Rí]] de mhuintir na bhFear Bolg i réim in Éirinn ar feadh 37 bliain ina dhiaidh sin.

===Tuatha Dé Danann===
{{main|Tuatha Dé Danann}}

Ba iad na [[Tuatha Dé Danann]] iad an chuid de mhuintir Neimhidh a chuaigh go tuaisceart an domhain.  Bhí bua na draíochta acu, agus sheas siad mar phríomh-dheadéithe págánacha na hÉireann.  Tháinig siad go hÉirinn folaithe i scamaill dhorcha agus i dtír ar [[Sliabh an Iarainn|Shliabh an Iarainn]] san Iarthar.&lt;ref&gt;{{
citation |
last = Cockburn MacAndrew |
first = Henry |
title = Ireland before the Conquest |
journal = The Highland Monthly | volume = 3 |
publisher = &quot;Northern Chronicle&quot; Office |
date = 1892 |
url = |
pages = 433–444
}}&lt;/ref&gt;  Throid siad in éadan na bhFear Bolg i gcomhair na hÉireann sa Chéad [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]].  Bhuaigh na Tuath Dé agus thairg siad cúige na tíre mar cúiteamh dosna Fir Bholg, a roghnaigh cúige Chonnacht.

[[File:Newgrange - geograph.org.uk - 14526.jpg|thumb|''In Lebor Gabála Érenn, the [[Tuatha Dé Danann]] are closely associated with the ancient passage graves of [[Brú na Bóinne]]]]

Chaill [[Nuada]] Airgeadlámh, rí na dTuath Dé, a lámh i rith an chatha, agus neamhinniúil dá bharr, rinneadh [[Bres|Breas]] leath-leath-Fhomhórach), ina rí ina áit.  Thug Breas drochíde ar na Tuath Dé ámh, agus rinne sé faillí ina chuid dualgas.  D'fhéadfadh é go dtugann seo le fios go mbíonn ó am go chéile an lámh in uachtar ag cumhachtaí an mheatha (na Fomhóraigh) ar chumhachtaí an fháis (na Tuath Dé).{{sfn|MacCulloch|2009|p=89}}

I ndiaidh seacht mbliana, rinne [[Dian Cécht]] lia agus  [[Creidhne]] gabha lámh airgid fheidhmeach do Nuada, agus tháinig sé ar ais i gcoróin.  Throid na ón éadan na bhFomhórach sa Dara Cath Maighe Tuireadh.  Mharaigh an Fomhórach [[Balar]] Nuada, ach mharaigh garmhac Balair [[Lugh]] (é féin leath-Fhomhórach agus rinneadh ina rí.  Bhí na Tuatha Dé i réim réim ar feadh 150 bliain leanúnach.

===Clann Mhíle===
{{main|Clann Mhíle}}

Leantar ar aghaidh ansin le stair na nGael.  Agus spléachadh den tír feicithe ag Íth ó bharr thúr Bhreogáin, sheol sé go dtí an t-oileán le buíon fear.  Chuir trí rí fáilte roimhe: Mac Coill, Mac Céacht and Mac Gréine na dTuath Dé.  Maraíodh é ámh ag ionsaitheoir gan ainm, agus d'fhill a bhuíon ar ais go dtí an Ibéir.  Um díoltas a bhaint amach agus an tír a chloí, sheol na Gaeil le harm mór.  Luaitear iad anseo mar Muintir [[Míl Espáine|Mhíl Espáine]].  Tá an t-ainm úd fréamhaithe ó ''Miles Hispaniae'' na Laidine, agus is dócha gur chum na scríobhaí Críostaí é.{{sfn|Carey|1994|p=9}}&lt;ref&gt;Monaghan, lch. 331&lt;/ref&gt;

[[File:Myths and legends; the Celtic race (1910) (14760459036).jpg|thumb|upright|&quot;The Coming of the Sons of Miled&quot;, Teacht Chlainne Mhíle, léaráid le [[J. C. Leyendecker]] in ''Myths &amp; Legends of the Celtic Race'', 1911, le T. W. Rolleston]]

Tar éis dóibh teacht i dtír, throid siad in éadan na dTuath Dé agus na bhFomhórach aontaithe.  Ar a slí go [[Teamhair|Teamhraigh]], buaileadh iad ar trí shliabh le Banbha, Fódhla agus Ériu, mná chéile na triúir ríthe.  D'iarr gach bandia ar na Gaeil go n'ainmneofaí an tír aisti.  Gheall [[Amergin Glúingel|Amhairghin]], file den Chlann Mhíle, go mbeadh mar a iarradh. 

Ag Teamhraigh, bhuail siad leis an triúr ríthe, chosain a mhaíomh ar an ríogacht.  D'iarr siad ar sos cogaidh trí lá agus i truth an ama seo b'éigean do na Gaeil fanacht ar fhad naoi dtonn ón tír.  Ghlac na Gaeil leis seo, ach a luaithe a raibh a mbáid naoi dtonn ón tír, mhúscail na Tuath Dé gaoth mhór a chuir bac orthu teacht ar ais i dtír. D'aithris Amhairghin dán ámh agus chiúnaigh sé an ghaoth.  D'fhill na báid a tháinig slán ar ais i dtír, agus d'aontaigh an dá dream Éire a roinnt eatarthu.  Thóg na Gaeil an domhan thuas, agus thóg na Tuath Dé fothalamh thíos (.i. an t-[[Alltar]]) agus chuaigh isteach sna [[Aos Sí|sidhe]], na tuamaí ársa le feiceáil ar fud na tíre.

===Rola de Ríthe págánach na hÉireann===
{{main|Ard-Ríthe na hÉireann}}

Bunaithe ar ''[[Leabhair na Ríthe]]'' sa Bhíobla, déanann an cabadail seo cur síos ar ríthe éagsúla na hÉireann, an chuid is mó dóibh seanscéalacha no leath-seanscéalach, ó ré Éabhair agus Éireamhóin go dtí luathré na Críostaíochta sa 5ú haois.

===Rola de Ríthe Chríostaí na hÉireann===
Ag leannúínt an chabadail roimhe, is é seo an chuid is stairiúla agus is cruinne den, ag cur síos ar ríthe na hÉireann a gcaomhnaítear a gníomhartha agus dátaí in annála scríofa agus leabhair na dtaifead comhaimseartha.

==Craobh ghinealaigh==
{{familytree/start}}
{{familytree | |ADA|ADA=[[Adám]]}}
{{familytree | | |:|}}
{{familytree | |NAO||NAO=[[Naoi (fáidh)]]}}
{{familytree | | |!}}
{{familytree | |JAP|JAP=[[Japheth]]}}
{{familytree | | |!}}
{{familytree | |MAG|MAG=[[Magog]]}}
{{familytree | | |D|~|~|~|V|~|~|~|7}}
{{familytree | |FÉN|FÉN=[[Fénius Farsaid]]| |PAR| | |:|PAR=[[Parthalán]]}}
{{familytree | | |!| | | | | | |NEI|NEI=[[Neimheadh]]}}
{{familytree | |NIU| | | | | | |:|NIU=[[Niul]]}}
{{familytree | | |!| | | | | |F|~|A|~|7}}
{{familytree | |GOÍ|GOÍ=[[Goídel Glas|Goídel&lt;br /&gt;Glas]] | | | |FIR| |TUA|FIR=[[Fir Bholg|Fir&lt;br /&gt;Bholg]]|TUA=[[Tuatha Dé Danann|Tuatha Dé&lt;br /&gt;Danann]]}}
{{familytree | | |:}}
{{familytree | |MÍL|MÍL=[[Míl Easpáine]]}}
{{familytree/end}}

==Féach freisin==
* [[Foras Feasa ar Éirinn]], ca. 1634 le [[Seathrún Céitinn]]
* [[John O'Hart]], ''Irish pedigrees'' (1892) - tá an chuid is mó den ghinealach san LGÉ leagtha amach sa saothar seo.
* ''[[Leabhar na nGinealach]]''
* [[James Ware]]

==Foinsí==
===Aistriucháin Béarla===
[[File:Robert Alexander Stewart Macalister - 1870-to-1950.jpg|thumb|upright|''Foilsíodh aistriúchán cúig-imleabhar de ''Lebor Gabála Érenn'' le [[Robert Alexander Stewart Macalister]] idir 1938 agus 1956.]]

* {{cite book |
title = Lebor Gabála Érenn - The Book of the Taking of Ireland | date = 1938-1956 | url = https://archive.org/details/leborgablare01macauoft | 
editor-first = R.A. Stewart |
editor-last = Macalister |
editor-link = R. A. Stewart Macalister |
work = Irish Texts Society |
publisher = Educational Company of Ireland
}}
** {{cite book | 
editor-first =  R.A. Stewart | 
editor-last = Macalister |
title = Part I |
volume = 34 |
year = 1938 |
url  = https://archive.org/details/leborgablare01macauoft |
isbn = 1-870166-34-5
}}
** {{cite book |
editor-first = R.A. Stewart| editor-last = Macalister |
title = Part II |
volume = 35 |
year = 1939 |
url = https://archive.org/details/LeborGablarennTheBookOfTheTakingOfIreland-Volume21939 |
isbn =1-870166-35-3
}}
** {{cite book |
editor-first = R.A. Stewart | editor-last = Macalister |
title = Part III |
volume = 39 |
year = 1940 |
url = https://archive.org/details/leborgablare03macauoft |
isbn = 1-870166-39-6
}}
** {{cite book |
editor-first = R.A. Stewart| editor-last = Macalister |
title = Part IV |
volume = 41 |
year = 1941 |
url = https://archive.org/details/leborgablare04macauoft |
isbn = 1-870166-41-8
}}
** {{cite book |
editor-first = R.A. Stewart
| editor-last = Macalister |
title = Part V |
volume = 44 | year = 1956 |
url = https://archive.org/details/leborgablare00macauoft |
isbn = 1-870166-44-2
}}

===Foinsí===
{{refbegin}}
* {{cite book |
title = Annals of the Kingdom of Ireland by the Four Masters from the Earliest Period to the Year 1171 |
year = 1849 |
first = John |
last = O'Donovan |
authorlink = John O'Donovan
}}
* {{cite book |
last = O'Rahilly |
first = T.F |
title = Early Irish History and Mythology | url = https://archive.org/details/earlyirishhistor0000thom |
publisher = Dublin Institute for Advanced Studies |
year = 1946
}}
* {{cite book |
title = The White Goddess |
publisher = Londain: Faber &amp; Faber |
year = 1948 |
first = Robert |
last = Graves |
authorlink = Robert Graves
}}
* {{cite book |
last = Scowcroft |
first =  R.M. |
title = Leabhar Gabhála Part I: The growth of the text |
journal = Ériu |
volume =  36 |
year = 1987 |
pages= 79–149
}}
* {{cite book |
last = Scowcroft |
first =  R.M. |
title = Leabhar Gabhála Part II: The growth of the tradition |
journal = Ériu |
volume = 39 |
year = 1988 |
pages = 1–66
}}
* {{cite book |
last =Carey| first = John | authorlink = John Carey |
title = The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory |
url = |
work = Quiggin Pamphlets on the Sources of Mediaeval Gaelic History |
year = 1994
}}
* {{cite book |
last = Koch |
first = John T |
title = Celtic Culture: A Historical Encyclopedia |
publisher = ABC-CLIO |
year = 2006
}}
* {{cite book |
last = MacCulloch |
first =  John Arnott |
title = The Religion of the Ancient Celts |
publisher = The Floating Press | year = 2009
}}

{{refend}}

===Tuilleadh le léamh===
* {{cite book |
last = Carey |
first = John |
authorlink = John Carey |
title = Lebor Gabála and the Legendary History of Ireland |
work = Medieval Celtic Literature and Society |
editor-first = Helen |
editor-last = Fulton |
publisher = Four Courts, Baile Átha Cliath |
year = 2005 |
pages = 32–48
}}
* {{cite book |
last = Carey |
first = John |
authorlink = John Carey |
title = A new introduction to Lebor Gabála Érenn. The Book of the taking of Ireland, edited and translated by R.A. Stewart Macalister |
publisher = Irish Texts Society, Baile Átha Cliath |
year = 1993
}}
*{{cite book |
last = Ó Buachalla |
first = Liam |
title = The Lebor Gabala or book of invasions of Ireland |
journal = Journal of the Cork Historical &amp; Archaeological Society  |
volume = 67 |
year = 1962v|
pages = 70–9
}}
* {{cite book |
last = Ó Concheanainn |
first = Tomás |
title = Lebor Gabála in the Book of Lecan |
work = A Miracle of Learning. Studies in Manuscripts and Irish Learning. Essays in Honour of William O'Sullivan |
editor-first = Toby |
editor-last = Barnard |
publisher = Aldershot and Bookfield: Ashgate |
year = 1998 |
pages = 40–51
}}
* {{cite book |
title = Ireland before the Conquest |
volume = The Highland Monthly, Volume 3 |
publisher = &quot;Northern Chronicle&quot; Office |
year = 1892 |
edition = Digitized 2007 from original at Harvard University |
url = https://books.google.com/books?id=OM0GAAAAYAAJ&amp;pg=PA439|pages=433–444 |
last = Cockburn MacAndrew |
first = Henry |
ref = harv
}}

==Naisc sheachtracha==
* [http://www.ucc.ie/celt/indexLG.html Online Index to the ''Lebor Gabála Érenn'' (Book of Invasions) based on R.A.S. Macalister's translations and notes], CELT.
* [http://www.maryjones.us/ctexts/leborgabala.html Lebor Gabála Érenn, Books 1–8], Mary Jones' ''Celtic Literature Collective''.
* [http://www.timelessmyths.com/celtic/invasions.html Book of Invasions] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061112160445/http://www.timelessmyths.com/celtic/invasions.html |date=2006-11-12 }}, ''Timeless Myths''.
* A [http://www.maryjones.us/jce/LGEoverview.pdf brief overview] and large [http://www.maryjones.us/jce/LGEGenealogy.pdf genealogical chart] of Mythological Cycle narratives in the LGE are hosted at Mary Jones' Celtic Encyclopedia

==Tagairtí==
{{Reflist|30em}}

{{DEFAULTSORT:Leabhar Gabhala na hÉireann}}
{{Scéalta miotaseolaíochta}}

[[Catagóir:Stair na hÉireann]]
[[Catagóir:Leabhair Éireannacha]]
[[Catagóir:Litríocht Éireannach]]
[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]
[[Catagóir:Stair na hAlban]]</text>
      <sha1>gdu4flw2tnaed3ho1srmvi2y80k3thq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210298</id>
      <parentid>1210297</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:49:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>le fiosrú</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41164" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Leabhar}}Is cnuasach [[filíocht|dánta]] agus scéalta [[prós|próis]] é '''''Leabhar Gabhála na hÉireann''''' ([[Meán-Ghaeilge]] '''''Lebor Gabála Érenn''''') a mhaíonn gur stair na hÉireann agus na nGael é, ó chruthú an domhain go dtí an mheánaois.  Caomhnaítear roinnt leaganacha, an ceann is luaite tiomsaithe ag scriobhneoir anaithnid san 11ú haois, le scéalta ársa an béaloidis.

Meascán de [[stair]], [[miotaseolaíocht]], [[finscéal]], [[béaloideas]] agus [[staireagrafaíocht]] [[Críostaíocht|Chríostaí]] atá i gceist.  Glactar leis gur cumadh an saothar mar aithris ar chuntas [[An Bíobla|an Bhíobla]] ar bhunús chlann [[Iosrael|Iosrael]].

Insíonn an ''Leabhar Gabhála'' gur lonnaigh (nó 'ghabh') sé dhream ceann ar cheann in Éirinn: muintir [[Ceasair|Ceasrach]], muintir [[Parthalán|Pharthaláin]], [[Neimheadh|Neimhidh]], na [[Fir Bholg]], na [[Tuatha Dé Danann]], agus an [[Clann Mhíle|Chlann Mhíle]].  Díothaíodh an chéad cheithre dhream, nó b'éigean dóibh Éire a thréigeadh.  Seasann an chúigiú dream do (dhea)dhéithe págánach na hÉireann,{{sfn|Koch|2006|pp=1693-1695}} agus an séú dream dosna [[Gaeil]] féin.  Tá dream eile ann sna scéalta, na [[Fomhóraigh]], a sheasann ar an taobh dorcha den fhórsa. 

Meastar inniu gur miotas nach mór é an ''Leabhar Gabhála'' .{{sfn|Carey|1994|pp=1–4}}  Is amhlaidh go bhfuil sé bunaithe ar bhréagstair Chríostaí den mheánaois,{{sfn|Carey|1994|pp=1-4}}{{sfn|Koch|2006|p=1132}} ach faightear ann chomh maith roinnt de [[Miotaseolaíocht na nGael|mhiotaseolaíocht]] réamhChríostaí na nGael.{{sfn|Koch|2006|p=1132}}  Creideann scoláirí go raibh sé mar chuspóir ag na scríbhneoirí ná stair eipice na hÉireann a chumadh arbh fhéidir a chur ar chomhchaighdeán le staraithe na [[Iosrael|nIosraelíteach]] nó na [[An Róimh|Rómhánach]], agus a thug miotas págánach le chéile le  cruinneshamhail Chríostaí na staire.{{sfn|Carey|1994|pp=1–4, 24}}{{sfn|Koch|2006|p=1130}}  Creidtear, mar shampla, go bhfuil sé ghabháil ann chun bheith mar an gcéanna le &quot;[[Sex Aetates Mundi]]&quot;.&lt;ref&gt;{{
citation |
first = Marie-Louise |
last = Sjoestedt |
authorlink = Marie-Louise Sjoestedt |
year = 1949 |
title = Celtic Gods and Heroes |
publisher = Dover Publications, 2000 |
page = 3
}}&lt;/ref&gt;  Maítear go bhfuil an Leabhar Gabhála &quot;an-údarásach ... scríofa chun an bhearna idir an chruinneshamhail Chríostaí agus réamhstair na hÉireann a dhruidim&quot;.&lt;ref&gt;{{
citation |
first = Mark |
last = Williams |
title = Ireland's Immortals: A History of the Gods of Irish Myth | 
publisher = Princetown University Press |
year = 2016
}}&lt;/ref&gt;

==Bunúis==
In anailís chriticiúil le Thomas F O'Rahilly, maíonn sé go raibh aidhm faoi thrí ag an ''Leabhar Gabhála na hÉireann'' (''LGÉ''):

&lt;blockquote&gt;
''ar dtús, na daoine a aontú á  ghlanadh cuimhní cinn d'iardhreamanna eitneacha; sa dara, tionchar na reiligiúin págánacha a laghdú á thiontú a ndéithe ina ndaoine daonna; agus dá tríú háit,  ginealaigh a chumadh ina cuireadh  go furasta ríshleachta éagsúla na nGael&lt;ref&gt;''[http://homepage.eircom.net/~seanjmurphy/irhismys/milesians.htm Milesians]'' le Sean J. Murphy&lt;/ref&gt;
&lt;/blockquote&gt;

Moladh gur iarracht is ea é an saothar um stair scríofa na nGael a chumadh, den chineál céanna mar a chum na h[[Iosrael|Iosraelítigh]] dóibh féin sa [[Sean-Tiomna]].{{sfn|Macalister|1938|loc = pp.xxvi-xxvii: &quot;Má ghearraimid na sraithe idirshuite amach, fágtar ansin ''Stair na mGaeil'' bunaithe ar stair na dTuath Dé (na nIosraelíteach) mar atá leagtha amach sa Sean-Tiomna.&quot;}}  Chuir paraidímí bíobalta scéalta réamh-dhéanta ar fáil do na scríbhneoirí le measctha le miotais phágánacha Gaelacha.  Dá réir sin, faightear sinsir na nGael faoi dhaoirse i dtír iasachta, ag teitheadh ar deoraíocht, ag fánaíocht san fhiántas, agus ag fáil radharc ar an &quot;Tír Tairngire&quot; ó fhad i gcéin.

[[File:City of God Manuscript.jpg|thumb|Bhí tionchar ar leith ar údair Leabhar Gabhála na hÉireann ag téacsanna reiligiúnach eile, amhail is ''De Civitate Dei'' den 5ú haois le [[Naomh Agaistín]].]]

Is amhlaidh go raibh tionchar ar leith ag ceithre shaothar áirithe Críostaí ar fhorbairt an LGÉ:
* ''De Civitate Dei'' (AD 413–426) le [[Naomh Agaistín]]
* ''Historiae adversum paganos'' (417) le h[[Orosius]]
* ''[[Cronicon (Eusebius)|Cronicon]]'' (379) le [[Eusebius of Caesarea|Eusebius's]], aistrithe go Laidin le [[Naomh Iaróm]] mar ''[[Cronicon (Iaróm)|Temporum liber]]''
* ''[[Etymologiae]]'' nó ''[[Origines]]'' (luath-7ú haois) le h[[Isidoro Sevilla]]

Níor scriosadh riamh go hiomlán ámh na hábhair réamhChríostaí.  Déantar cur síos i ndán amháin, mar shampla, conas a ghlac roinnt bandéithe na [[Tuatha Dé Danann|dTuath Dé]] fir chéile as na Gaeil agus iad tagtha mar ionróirí in Éirinn.  Furthermore, the pattern of successive invasions is reminiscent of [[Timagenes]] of Alexandria's account of the origins of the [[Gallach]] of continental Europe.  Luaite ag an staraí den 4ú haois, [[Ammianus Marcellinus]], déanann Timagenes (1d aois RC) cur síos ar na Gallaigh, conas a cuireadh an ruaig orthu óna dtíortha dúchais in oirthear na hEorpa ag sraith cogaí agus tuilte.&lt;ref&gt;{{
citation |
first = Ammianus |
last = Marcellinus |
url = http://www.tertullian.org/fathers/ammianus_15_book15.htm#C9 |
title = Res Gestae |
at = 15:9
}}&lt;/ref&gt;

Caomhnaítear inniu óna 7ú agus 8ú haoiseanna blúirí líonmhara de stair mhiotasach na hÉireann.  Ina sraith léachtaí ''Lectures on the Manuscript Materials of Ancient Irish History'', déanann [[Eugene O'Curry]], Ollamh le Stair Ghaelach agus Seandálaíocht ag Ollscoil Chaitliceach na hÉireann cur síos ar na genres éagsúla lóiste sna lámhscríbhinní úd:

&lt;blockquote&gt;Inimirce nó teacht choilíneachta ab ea ''Tochomladh'';&lt;ref&gt;[http://dil.ie/41087 tochomlud]&lt;/ref&gt; agus faoin ainm seo, déantar cur síos ar choilíneachtaí ''Parthalon'', ''Nemedh'', na ''Firbolgs'', na ''Tuatha Dé Danann'', na ''Milesians'', srl., isteach in Éirinn, i scéalta dá gcuid féin.  Is amhlaidh gur tiomsaíodh an luathchuid de na Leabhair Ghabhála éagsúla ó bhuntaifid na scéalta ársa seo.&lt;ref&gt;{{
citation |
first = Eugene |
last = O'Curry |
work = Lectures on the Manuscript Materials of Ancient Irish History |
publisher = James Duffy, Baile Átha Cliath |
year = 1861 |
title = Lecture XIII |
pages = 294-295 |
url = https://archive.org/stream/lecturesonmanus00ocugoog#page/n325/mode/2up
}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

Caomhnaítear an cur síos is luaite de bhréagstair na hÉireann atá ar marthain  san ''Historia Brittonum'' nó &quot; Stair na mBriotanach,&quot; a creidtear tráth gur scríobh an sagart Breatnach [[Nennius]] in 829–830 é.&lt;ref&gt;{{
citation |
last = Dumville |
first = David |
title = Some aspects of the chronology of the Historia Brittonum |
journal = Bulletin of the Board of Celtic Studies |
date = 1974 |
volume = 25 |
issue = 4|
pages = 439–45
}}&lt;/ref&gt;  Tá dhá cur síos ar leith ann sa téacs seo de luathstair Gaelach.  Sa chéad chuid, tagann sraith choilíneachtaí de chiníocha réamhCheilteacha ón [[Ibéir]] go hÉirinn, gach ceann acu a fhaightear san LGÉ.  Sa dara cuid, déantar cur síos ar bhunúis an Chlainne Mhíle, conas ar chloígh siad an tír agus ar éirigh siad ina sinsir na nGael go léir.  Rinneadh tuilleadh forbartha ar an dá scéal seo ag staraithe-filí Gaelacha i rith na 9ú haoise.  Sna 10ú agus 11ú haoiseanna, scríobhadh roinnt dánta fada stairiúla, agus seo a leanas ceithre údar agus a ndánta mar a fhaightear sa leagan 11ú haois den LGÉ:

* [[Eochaidh Ua Floinn]] (936–1004) [[Ard Mhacha]] – Dánta 30, 41, 53, 65, 98, 109, 111
* [[Flann Mainistreach]] mac Echthigrin (bás 1056), léachtóir agus staraí de [[Mainistir Bhuithe|Mhainistir Bhuithe]] – Dánta ?42, 56, 67, ?82
* [[Tanaide]] (bás c. 1075) – Dánta 47, 54, 86
* [[Gilla Cómáin mac Gilla Samthainde]] (''fl.'' 1072) – Dánta 13, 96, 115

Déanach san 11ú haois, is amhlaidh gur tharraing aon scoláire amháin gan ainm na dánta seo agus go leor eile le chéile, agus chuir sé go healaíonta iad i gcreatlach phróis MheánGhailge, idir a chumadh féin agus foinsí níos sine nach mhaireann (.i. na ''tochomlaidh'' luaite thuas ag an gCamhraí).

==Foinsí agus leaganacha==
Ón tús, is léir gur leabhar an-cháiliúil agus údarásach é an LGÉ, ag éirí go tapaidh ina shaothar canónta.  Athraíodh téacsanna níos sine um bheith maraon lena leagan na staire, agus scríobhadh a lán dánta nua agus cuireadh isteach ann.  Laistigh de chéad bhliain dá thiomsú, bhí raidhse cóipeanna agus leaganacha, leis an oiread is 136 dán eatarthu.  Caomhnaítear inniu cúig athleagan den leabhar, le fáil in deich go fiche lámhscríbhinn meánaoiseach:

* '''Céad Athleagan (R¹):''' caomhnaithe sa ''[[Leabhar Laighneach]]'' (c. 1150) agus ''[[Leabhar Fhear Maí]]'' (1373).
* '''Míniugud (Mín):''' tá dlúthghaol idir é seo agus an Dara Athleagan.  Is amhlaidh go bhfuil sé níos sine ná na LSí den athleagan sin atá fós ann, ach níos óige ná an t-ábhar eiseamláire ar a mbunaítear na LSí sin.  Tá na téacsanna atá fós ann curtha le cóipeanna den Dara Athleagan.
* '''Dara Athleagan (R²):''' caomhnaithe i seacht téacs ar a laghad, an cheann is cáiliúla ná an ''[[Leabhar Mór Leacáin]]'' (1418).
* '''Tríú Athleagan (R³):''' caomhnaithe i ''[[Leabhar Bhaile an Mhóta]]'' (1391) agus sa ''Leabhar Mór Leacáin'' araon.
* '''Athleagan Uí Chléirigh (C):''' scríofa as Luath-Nua-Ghaeilge in 1631 le [[Mícheál Ó Cléirigh]], scríobhaí Proinsiasach agus ar cheann de na [[Annála na gCeithre Máistrí|Ceithre Máistrí]].  Chuir [[Stewart MacAlister|Macalister]] é san áireamh mar athleagan neamhspleách óir go bhfuil fianaise ann go raibh foinsí nach maireann, agus nach bhfaightear sna ceithre hathleagain eile, ar láimh ag an údar.  Tiomsaíodh an saothar i mainistir Lios Ghabhail, gar d'[[Inis Ceithleann]], cuidithe ag  Ghiolla Phádraig Ó Luinín agus Peregrine Ó Cléirigh (col seachtar Mhíchíl Uí Chléirigh, agus ar cheann de na Ceithre Máistrí).

Seo á leanas achoimre de lámhscríbhinní atá ar marthain ina bhfaightear leaganacha den LGÉ iontu.  Is as an eagrán criticiúil le R. A. S. Macalister iad an chuid is mó desna giorrúcháin (féach foinsí thíos lá haghaidh sonraí):

{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;75%&quot; style=&quot;margin: 1em auto 1em auto&quot;
! style=&quot;width:5%&quot; | Sigla
! style=&quot;width:16%&quot; | Lámhscríbhinn
! style=&quot;width:18%&quot; | Láthair
! style=&quot;width:10%&quot; | Athleagan
! style=&quot;width:56%&quot; | Nótaí
|-
| style=&quot;background:#DDC288&quot; align=&quot;center&quot; | '''A''' 
|| '''Stowe A.2.4''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''' 
|| Drochchóip dhíreach de '''D'''
|-
| style=&quot;background:yellow&quot; align=&quot;center&quot; | '''B''' 
|| [[Leabhar Bhaile an Mhóta]] 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
|| Cailleadh bileog amháin as '''B''' tar éis do fréamhaíodh '''β''', '''β¹''' agus '''β²''' uaidh
|-
| style=&quot;background:yellow&quot; align=&quot;center&quot; | '''β''' 
|| '''H.2.4''' 
|| [[Coláiste na Tríonóide]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
|| Tras-scríbhinn de '''B''' déanta i 1728 le Richard Tipper
|-
| style=&quot;background:yellow&quot; align=&quot;center&quot; | '''β¹''' 
|| '''H.1.15''' 
|| [[Coláiste na Tríonóide]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
|| Cóip c. 1745 le Tadgh Ó Neachtáin de tras-scríbhinn de '''B'''
|-
| style=&quot;background:yellow&quot; align=&quot;center&quot; | '''β²''' 
|| '''Stowe D.3.2''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
|| Cóip anaithnid dem tras-scríbhinn chéanna de '''B'''
|-
| style=&quot;background:#7FC31C&quot; align=&quot;center&quot; | '''D''' 
|| '''Stowe D.4.3''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''' 
||
|-
| style=&quot;background:#CBA46C&quot; align=&quot;center&quot; | '''E''' 
|| '''E.3.5. no. 2''' 
|| [[Coláiste na Tríonóide]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''' 
||
|-
| style=&quot;background:#B3E2D1&quot; align=&quot;center&quot; | '''F¹''' 
|| [[Leabhar Fhear Maí]] 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R¹''' 
|| rowspan=&quot;2&quot; | Is codanna d'aon LS scartha amháin, '''F''', iad '''F¹''' agus '''F²'''
|-
| style=&quot;background:#B3E2D1&quot; align=&quot;center&quot; | '''F²''' 
|| '''Stowe D.3.1''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R¹'''
|-
| style=&quot;background:#FEEBAC&quot; align=&quot;center&quot; | '''H''' 
|| '''H.2.15. no. 1''' 
|| [[Coláiste na Tríonóide]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
||
|-
| style=&quot;background:#B3B25E&quot; align=&quot;center&quot; | '''L''' 
|| [[Leabhar Laighneach]], LS 1339 
|| [[Coláiste na Tríonóide]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R¹''' 
||
|-
| style=&quot;background:#FB805F&quot; align=&quot;center&quot; | '''Λ''' 
|| [[Leabhar Mór Leacáin]] 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''', '''Min''' 
|| Cead théacs den LGÉ sa LML
|-
| style=&quot;background:#FB805F&quot; align=&quot;center&quot; | '''M''' 
|| [[Leabhar Mór Leacáin]] 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R³''' 
|| Dara  téacs den LGÉ sa LML
|-
| style=&quot;background:#CBCDC8&quot; align=&quot;center&quot; | '''P''' 
|| '''P.10266''' 
|| [[Leabharlann Náisiúnta na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''' 
||
|-
| style=&quot;background:#EB9301&quot; align=&quot;center&quot; | '''R''' 
|| '''Rawl.B.512''' 
|| [[Bodleian Library]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''', '''Min''' 
|| Níl ach an téacs próis scríofa go iomlán, gearradh na dánta
|-
| style=&quot;background:#FDCC8A&quot; align=&quot;center&quot; | '''V¹''' 
|| '''Stowe D.5.1''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''', '''Min''' 
|| rowspan=&quot;3&quot; | Is codanna d'aon LS scartha amháin, '''V''', iad '''V¹''', '''V²''' agus '''V³'''
|-
| style=&quot;background:#FDCC8A&quot; align=&quot;center&quot; | '''V²''' 
|| '''Stowe D.4.1''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''', '''Min'''
|-
| style=&quot;background:#FDCC8A&quot; align=&quot;center&quot; | '''V³''' 
|| '''Stowe D.1.3''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''R²''', '''Min'''
|-
| style=&quot;background:red&quot; align=&quot;center&quot; | '''K¹''' 
|| '''23 K 32''' 
|| [[Acadamh Ríoga na hÉireann]] 
| align=&quot;center&quot; | '''K''' 
|| Cóip ghlan de scríbhinn ó láimh [[Mícheál Ó Cléirigh|Mhíchíl Uí Chléirigh]]. Faightear '''K''' i roinnt LS, ach is é '''K¹''' sa tús áite mar &quot;alt údarásach&quot;.&lt;ref&gt;De réir {{harv|O'Donovan|1849|pp=xxiii–xxiv}}, is cóip ghlan de scríbhinn ó láimh Mhíchíl Uí Chléirigh atá sa lámhscríbhinn K&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt; san ARÉ, scríofa ag a chomhmháistir Peregrine Ó Cléirigh.  Cuireadh lámhscríbhinn bhunúsach an údair go [[Leuven|Louvain]] is dócha.&lt;/ref&gt;
|-
|}

==Nualéirmheas==
Ar feadh na gcianta, glacadh leis an LGÉ gan cheist ar bith mar chur síos cruinn iontaofa ar stair na hÉireann.  Chomh deireanach is an  17ú haois, bhain [[Seathrún Céitinn]] leas as agus a shaothar ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'' á scríobh aige, agus maraon go mór ag údair ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]''.

Le déanaí ámh, rinneadh iniúchadh níos criticiúla ar an saothar.  De réir scoláire an lae inniu, cuid de &quot;nós cumadóireachta stairiúla, nó ''bréagstair''&quot; is ea é.&lt;ref&gt;John Carey, i réamhrá san eagrán d'aistriúchán Béarla le R. A. Stewart Macalister's&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Deir Francis John Byrne, i ''Irish Kings and High-Kings'' (ll. 9–10) dá chuid, gur saothar &quot;fantastic cnuasach fantaisíochta de fhíorchuimhní na ndaoine, léann saindiamhair Laidin, stair an domhain fréamhaithe ó Orosius agus Isidore de Seville, miotaseolaíocht Ceilteach eoihéimirthe, bolscaireacht ríoraíoch, béaloideas, agus fíorfhicsean&quot;.&lt;/ref&gt;  Scríobh eile go bhfuil sé &quot;gan bhunús&quot;, ag lua a &quot;fhinscéalaíochta&quot; le háireamh, while acknowledging that it &quot;embodies some popular traditions.&quot;{{sfn|O'Rahilly|1946|p=264}}  Léirigh an seandálaí Éireannach [[R. A. Stewart Macalister]], a d'aistrigh an leabhar go Béarla,   drochmheas ar leith don leabhar: &quot;Níl le fáil sa saothar iomlán, aon mhionsonra fíorstairiúil amháin&quot;.{{sfn|Macalister|1939|p=252}}  Mhaolaigh Macalister níos deireanaí a thuairim.

Cé go bhfuil an chuid is mó de scoláirí den tuairim gur miotas seachas stair é an saothar, molann roinnt eile go bhfuil sé bunaithe cé go garbh ar fíor-imeachtaí.  Sna 1940í, chruthaigh [[T. F. O'Rahilly]] samhail de réamhstair na hÉireann bunaithe ar a chuid anailís den LGÉ i dteannta leis an nGaeilge ársa.  Mhol sé go raibh ceithre rabharta imircí de dhreamanna Ceilteacha: na of the [[Cruthin]](c. 700–500 RC), na [[Builg]] nó [[Érainn]] (c. 500 RC), ba [[Laigin]], [[Fir Domnann]] agus[[Fir Gálioin]] (c. 300 RC), agus na Gaeil (c. 100 RC).  Tá sé den tuairim go raibh roinnt ionraí san LGÉ bunaithe ar siúd, ach gur chum na scríbhneoirí cuid eile dóibh.  Molann sé chomh maith gur lean na ciníocha réamhCheilteacha na hÉireann faoi rath ar feadh na gcianta i ndiaidh 100 RC.{{sfn|O'Rahilly|1946|loc = lch. 264; ll. 154 ff}}

Ina leabhar ''[[The White Goddess]]'' (1948) leis an bhfile agus miotaseolaí [[Robert Graves]],  cháin sé Macalister (lena raibh sé i mbun comhfhreagrais ar an ábhar siúd) agus mhaígh gur &quot;sochreidte ó thaobh seandálaíochta de&quot; iad roinnt traidisiúnta an LGÉ.{{sfn|Graves|1948|loc=p.48 &amp; p.100}}  Tá neart cáinte tarraingthe ag ''The White Goddess'' féin ámh ag seandálaithe agus staraithe.

Aistríodh an LGÉ go Fraincis i 1884.  Rinne [[R. A. Stewart Macalister]] an chéad aistriúchán iomlán idir 1937 agus 1942, in éineacht le ''{{lang|la|apparatus criticus}}'', nótaí agus réamhrá le Macalister ina phléann sé a thuairim gur cónaidhmiú dhá bhunfhoinse é an LGÉ: ''Stair na nGael'', bunaithe ar stair na  nIosraeilíteach san tSeanTiomna, agus cur síos ar roinnt lonnaíochtaí réamh-Gaeleacha.  Cuireadh an dara isteach i lár an chéad, ag briseadh an scéil ag  céim chinniúnach.  Mhol Macalister gur shaothar léannta as Laidin ab ea an chéad téacs darbh ainm ''Liber Occupationis Hiberniae''.  Mhíneodh seo an fáth nach bhfuil ach aon &quot;ghabháil&quot; amháin san teideal Gaeilge, cé go bhfuil a sé inste sa leabhar.

==Ábhair==
Roinntear an saothar i ndeich gcuid.

===Geineasas===
Is athinsint é seo den leagan aitheanta Giúd-Chríostaí de [[Geineasas|chruthú]] na cruinne, the fall of Man agus luathstair an domhain.  I dteannta le Geineasas, bhain an údar leas as roinnt saothar saindiamhair le haghaidh sonraí ar leith (m.s. ''[[Cave of Treasures]]'' as an Siria), chomh maith leis na ceithre saothair Chríostaí luaite thuas (.i. ''The City of God'', srl.).

===Luathstair na nGael===
{{main|Clann Mhíle}}

Aithrisítear sa chaibidil seo gur de shliocht [[Adám]] é an cine daonna trí na mic [[Naoi (fáidh)]].  
Insítear gur sinsear chuile Eorpach é [[Japheth]] mac Naoi, gur sinsear na nGael agus na [[Scitiaigh]] é [[Magog]] mac Japheth, agus gur sinsear na nGael é [[Fénius Farsaid]].  Deirtear gurbh ar cheann de na 72 taoiseach a thóg an [[Túr Bháibil]] é Fénius, prionsa na Scitia.  Phós a mhac, Niul, i join [[faró|fharó]] na hÉigipte, darbh ainm [[Scota]], agus bhí mac acu darbh ainm [[Goídel Glas]].  Chum Goídel na [[Gaeilge|teangacha Gaelacha]] bunaithe ar an dá theanga is seachtó a tharla i ndiaidh [[mearbhall na dteangacha]]. 

[[File:Torre de Hércules, La Coruña, España, 2015-09-24, DD 11.jpg|thumb|''[[Túr Earcail]] ([[A Coruña]], [[Galicia]]), tógtha de réir an ''Leabhar Gabhála'' ag [[Breogán]] athair ''Ith'', a chonaic Éire, 900 km ó thuaidh, óna bharr]]

D'fhág muintir Goídil, na Gaeil, an Éigipt ah an am gcéanna is na h[[Iosrael|Iosraelítigh]] ([[Eacsadas]]){{sfn|Macalister|1939|pp=33-39; 61-65}} agus lonnaigh siad i Scitia. Tamall ina dhiaidh, d'fhágadar an Scitia agus chaitheadar 440 bliain ar siúil ar domhain, ag fulaingt sraith deacrachtaí agus cor casta, maraon leis na hIosraeilítigh (agus iad ach 40 bliain san fhásach).  Lonnaigh siad ar bhruach [[Muir Mheoid|Mhuir Mheoid]], ansin sheol siad via [[an Chréit]] agus [[an tSicil]], agus chloígh siad [[An Ibéir]].  Bhunaigh [[Breogán]] de mhuintir Ghoídil cathair darbh ainm Brigantia ann, agus thóg sé túr  agus óna bharr fuair a mhac, [[Íth]], spléachadh ar Éirinn..

Is amhlaidh go raibh sé ar intinn ag na scríbhneoirí ginealach a thabhairt do na Gaeil a nascfaí iad le pearsan buntábhachtach an bhíobla agus a rachadh le creidimh Giúd-Chríostaí.{{sfn|Koch|2006|p=1130}}{{sfn|Carey|1994|p=3}}{{sfn|Koch|2006|p=1133}}  Is amhlaidh ggpo bhfuil an smaoineamh de shinsearacht Scitiach bunaithe ar chomhsúlacht na n-ainmneacha ''[[Scoti]]'' agus ''Scitiaigh''.{{sfn|Carey|1994|p=12}}  Rinne bréagstaraí na meánaoise mar an gcéanna le náisiúin eile.  Mar shampla, ina shaothar níos luaite, ''Stair na nGotach'',  tháinig [[Isidoro Sevilla|Isidoro]] ar an tuairim go raibh gaol idir na [[Gotaigh]] agus na ''[[Getae]]'', de bharr comhchosúlacht a n-ainmneacha, agus gur de shliocht Magog iad (maraon leis na Scitiaigh).{{sfn|Carey|1994|p=13}}

D'fhéadfadh an maíomh gurbh í an Ghailís san Ibéir í áit tsinsearachta na nGael a bhunú ar roinnt fianaise:
* cosúlacht na n-ainmneacha ''Ibéir'' agus ''[[Hibernia]]'', agus idir ''Gailís'' agus ''Gael''.&lt;ref&gt;Monaghan, Patricia. ''The Encyclopedia of Celtic Mythology and Folklore''. Infobase Publishing, 2004, lch. 332&lt;/ref&gt;  Rinne bréagstaraithe na meánaoise maíomh mar an gcéanna maidir le náisiún eile, bunaithe ach amháin ar a n-ainmneacha.&lt;ref&gt;Carey, ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'', lch. 13&lt;/ref&gt;
* cur síos le hIsidoro ar an Iberia mar &quot;máthair[tír] na gciníocha&quot;.&lt;ref&gt;Carey, ''The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory'', lch. 12&lt;/ref&gt;  Ba mhór-spreagadh iad saothair Isidore do scríbhneoirí an ''Leabhar Gabhála''.
* cur síos le hOrosius ar Éirinn bheith ina luí &quot;idir an Ibéir agus an Bhreatain&quot;.  Cheap an staraí Rómhánach [[Tacitus]] chomh maith mar an gcéanna.  Tugann [[John Carey]] faoi ndeara, má cheaptaí go raibh an Ibéir an áit ar an mór-roinn is giorra d'Éirinn í, go mbeadh sé intuigthe a mhaíomh &quot;gur fhoinse na n-ionróirí ó thíortha thar lear í&quot;.&lt;ref name=didspain/&gt;
* [[Ceiltibéarais|teanga]] Q-Ceilteach na n-ionróirí, ní P-Ceilteach, maraon le Gaeilge í féin.&lt;ref&gt;{{
citation |
url = http://www.historyireland.com/pre-history-archaeology/did-the-irish-come-from-spain/ |
title = Did the Irish Come from Spain? |
work = [[History Ireland]] |
volume = 9 |
issue = 3 |
year = 2001
}}&lt;/ref&gt;

Is amhlaidh gurb as ''Leabhar Staire na Fraince'' a tógadh an maíomh gur lonnaigh na Gaeil ar bhruach Mhuir Mheoid,{{sfn|Carey|1994|p=15}} '' and their travels to Crete and Sicily may have been based on the tale of [[Aeneas]].{{sfn|Carey|1994|p=16}}  Brigantia refers to '' [[A Coruña]] san [[an Ghailís|Ghailís]] (aitheanta ag an am mar Brigantium)&lt;ref&gt;''Encyclopædia Britannica'', &quot;A Coruña&quot;.&lt;/ref&gt; agus is dócha go bhfuil Túr Bhreogáin bunaithe ar [[Túr Earcail|Thúr Earcail]], tógtha in A Coruña ach na Rómhánaigh.

===Ceasair===
{{main|Ceasair}}

De réir an LGÉ, tháinig an chéad dream go hÉirinn le trí long i gceannas [[Ceasair|Ceasrach]], iníon Bith mhic Naoi (neamh-bíobalta).  Cailleadh dhá long, agus tháinig an tríú ceann i dtír daichead lá roimh an [[Geineasas|Díle]], le Ceasair, naonúr ban is daichead eile agus triúr fear: Bith, [[Fintan mac Bóchra]] agus Ladra.  Roinneadh na mná i measc na fir, agus roghnaigh gach fear bean amháin mar chéile: Fintán le Ceasair, Bith le Barrfhionn agus Ladra le Alba.  Ba ghearr go bhfuair Ladra agus Bith bás ámh, agus ba é Ladra an chéad fhear a cuireadh faoi i n-uaigh in Éirinn.  Le teacht na Díle, d'éag cách seachas Fintán, a tiontaíodh i ina bhradán é, agus ina dhiaidh sin iolar agus seabhac.  Mhair sé ar feadh 5,500 bliain tar éis na Díle ach ar tiontaíodh ina fhear arís é, agus d'aithris sé stair na hÉireann.

[[File:Bantry Bay near Foilakilly - geograph.org.uk - 1229006.jpg|thumb|Bá Bheanntraí, áit a deirtear gur tháinig Ceasair agus a muintir i dtír]]

I leagan níos luaite den scéal, ba í [[Banbha]] an chéad bhean a tháinig go hÉirinn.{{sfn|Koch|2006|p=165}}  Triúrdhia na talún ab ea ise, [[Fódhla]] agus [[Ériu]], agus ba iad [[Mac Coill]], [[Mac Céacht]] agus [[Mac Gréine]] na Tuatha Dé Danann a bhfear chéile.  Is amhlaidh gur leagan Críostaí iad siúd in ionad Cheasrach féin, an triúir fear agus a dtriúir ban chéile.{{sfn|Carey|1994|p=21}}&lt;ref name=monaghan85&gt;Monaghan, lch. 85&lt;/ref&gt;  Lena chois sin, b'fhéidir go bhfuil nasc ann idir Fintán/Mac Coill agus an [[Bradán feasa]], a bhain eolas an domhain amach tar éis dó naoi gcnó coill, tite i d[[Tobar Chonnla]] isteach, a ithe.

Is amhlaidh óna n-ainmneacha go seasann na mná a taistealaíonn in éineacht le Ceasair do mháithreacha sinseartha an domhain, ina measc Alba (sinsear na mBriotanach), Espa (na Spáinneach), German (na nGearmánach), Gothiam (na nGotach), Traige (na Tráiciach), srl.  Más fíor, &quot;is féidir a dteacht a thuiscint mar chruthú dhomhnán an domhain go léir in Éirinn&quot;.  Tá roinnt eile dá comrádaí a bhfuil ainmneacha acu a chuireann bandéithe ársa Gaelacha i gcuimhne.&lt;ref name=monaghan85/&gt;

===Parthalán===
{{main|Parthalán}}

Tar éis éag Cheasrach agus a muintir, bhí Éire neamháitrithe ar feadh 300 bliain, go dtí teacht dara dream i gceannas [[Parthalán|Pharthaláin]] de shliocht Naoi trí na mhac Magog.  Sheol siad go hÉirinn via ''Gothia'', [[an Anatóil]], an Ghréig, an tSicil agus an Ibéir.  In éineacht le Parthalán bhí a bhean chéile [[Dealgnaid]], a gceathrar mac, agus roinnt eile. Lena dteacht, ní raibh sa tír ach aon mhachaire amháin, trí loch agus naoi n-abha.  Ghlan siad ceithre mhachaire sa bhreis agus tharla seacht [[tomhaidhm|dtomhaidhm]] eile.  Cuirtear síos dó phearsana ainmnithe gurbh iad a thabhairt roinnt ceardaíochtaí isteach ina measc: riar eallaigh, treabhadh, cócaireacht, tógáil agus trádáil, chomh maith le roinnt na tíre ina ceithre chuid.  Thríd agus chíoch siad na [[Fomhóraigh]] i gceannas [[Cichol Gricenchos]].  I ndeireadh na dála, d'éag Parthalán agus a mhuintir (5,000 fear agus 4,000 ban anois) den phlá laistigh d' aon seachtain amháin.  Níor tháinig slán ach [[Tuan mac Cairill]], agus maraon le Fintán, mhair sé ar feadh na gcianta i roinnt riochtaí, ionas go mbeadh sé in ann stair na hÉireann a aithris.  Sa chaibidil seo, faightear an scéal faoi  Dhealgnaid agus í i mbun adhaltranais le giolla.

Tá an t-ainm ''Parthalán'' fréamhaithe ó ''Bartholomaeus'', agus is amhlaidh gur chum na scríobhaí Críostaí é.  B'fhéidir é gur spreagadh é le carachtar den ainm céanna sa bhréagstartha Críostaí le [[Naomh Iaróm]] agus [[Isidoro Sevilla|Isidoro]].{{sfn|Carey|1994|p=9}}&lt;ref&gt;Monaghan, lch. 376&lt;/ref&gt;

===Neimheadh===
{{main|Neimheadh}}

Tar éis bás Phartaláin agus a mhuintire, bhí Éire neamháitrithe (seachas Tuan) ar feadh 30 bliain, go dtí gur tháinig tríú dream i gceannas [[Neimheadh|Neimhidh]], de shliocht Naoi chomh maith trína mhac, Magog.

[[File:Myths and legends; the Celtic race (1910) (14760452906).jpg|thumb|upright|&quot;Tuan watching Nemed&quot;, ''Tuan ag faire ar Neimheadh'', léaráid le [[J. C. Leyendecker]] in ''Myths &amp; Legends of the Celtic Race'', 1911, le T. W. Rolleston]]

D'imigh siad leo ón [[Muir Chaisp]] i 44 long, ach tar éis eachtraí le bliain go leith, níor tháinig slán go hÉirinn ach long Neimhidh, i dteannta leis ar bord a bhean chéile, a ceathrar mac agus teine eile.  I rith a dtréimhse in Éirinn, ghlan muintir Neimhidh dhá machaire déag agus thóg siad dhá dhún ríoga, tharla ceithre thomhaidhm.  Bhuaigh siad ceithre chath in éadan na bhFomhórach. 

Tar éis do Neimheadh agus go leor eile bás d'fháil den phlá, cuireadh a mhuintir a tháinig slán faoi chois ag na Fomhóraigh [[Conann]] agus [[Morc]].  Gach [[Samhain]], b'éigean do mhuintir Neimhidh dhá thrian dá leanaí, dá gcuid gráin agus dá gcuid bainne a ghéilleadh.  D'fhéadfadh é gurbh é an [[cíos]] seo ná &quot;mearchuimhne ar íobairt ag tús an gheimhridh, nuair a bhí cumhachtaí an dorchadais agus an mbeatha i dtreis&quot;.{{sfn|MacCulloch|2009|p=80}}  Sa deireadh, d'éirigh siad amach in aghaidh na bhFomhórach agus d'ionsaigh siad Túr Conainn le 60,000 gaiscígh (30,000 ar muir agus 30,000 ar talamh), agus chloígh siad Conann. D'ionsaigh Morc ansin, ach ba bheag nár maraíodh gach uile de mhuintir Neimhidh le tonn tuile. Níor éalaigh ach long amháin le tríocha duine ar bord.  Chuaigh roinnt go dtí an Ghréig (féach na [[#Fir Bholg|Fir Bholg]] thíos), roinnt eile go tuaisceart an domhain (féach [[# Tuatha Dé Danann|Tuatha Dé Danann]] thíos), agus roinnt eile fós go dtí an Bhreatain agus iad siúd ná sinsir na [[An Bhreatain|mBriotanach]].

===Fir Bholg===
{{main|Fir Bholg}}

Cuireadh i ndaoirse iad an chuid de mhuintir Neimhidh a chuaigh go dtí an Ghréig agus b'éigean dóibh boilg chré a iompair, agus dá bharr bhí aithne orthu mar na [[Fir Bholg]], agus dhá fho-dhream ina measc, na [[Fir Domnann]] agus na [[Fir Gálioin]].

Tar éis 230 bliain, sheol siad ar ais go hÉirinn i gcéanna a gcúig thaoiseach, agus roinnt siad an tír ina [[Cúigí na hÉireann|cúigí]]: [[Gann mac Dela|Gann]] i dTuaisceart na Mumhan, [[Sengann mac Dela|Sengann]] sa Deisceart, [[Genann]] sa Chonnachta, [[Rudraige mac Dela|Rudraige]] san Ulaigh agus [[Sláine mac Dela|Sláine]] sa Laighin.  Bhí sraith naoi [[Ard-Ríthe na hÉireann|Ard-Rí]] de mhuintir na bhFear Bolg i réim in Éirinn ar feadh 37 bliain ina dhiaidh sin.

===Tuatha Dé Danann===
{{main|Tuatha Dé Danann}}

Ba iad na [[Tuatha Dé Danann]] iad an chuid de mhuintir Neimhidh a chuaigh go tuaisceart an domhain.  Bhí bua na draíochta acu, agus sheas siad mar phríomh-dheadéithe págánacha na hÉireann.  Tháinig siad go hÉirinn folaithe i scamaill dhorcha agus i dtír ar [[Sliabh an Iarainn|Shliabh an Iarainn]] san Iarthar.&lt;ref&gt;{{
citation |
last = Cockburn MacAndrew |
first = Henry |
title = Ireland before the Conquest |
journal = The Highland Monthly | volume = 3 |
publisher = &quot;Northern Chronicle&quot; Office |
date = 1892 |
url = |
pages = 433–444
}}&lt;/ref&gt;  Throid siad in éadan na bhFear Bolg i gcomhair na hÉireann sa Chéad [[Cath Maighe Tuireadh|Chath Maighe Tuireadh]].  Bhuaigh na Tuath Dé agus thairg siad cúige na tíre mar cúiteamh dosna Fir Bholg, a roghnaigh cúige Chonnacht.

[[File:Newgrange - geograph.org.uk - 14526.jpg|thumb|''In Lebor Gabála Érenn, the [[Tuatha Dé Danann]] are closely associated with the ancient passage graves of [[Brú na Bóinne]]]]

Chaill [[Nuada]] Airgeadlámh, rí na dTuath Dé, a lámh i rith an chatha, agus neamhinniúil dá bharr, rinneadh [[Bres|Breas]] leath-leath-Fhomhórach), ina rí ina áit.  Thug Breas drochíde ar na Tuath Dé ámh, agus rinne sé faillí ina chuid dualgas.  D'fhéadfadh é go dtugann seo le fios go mbíonn ó am go chéile an lámh in uachtar ag cumhachtaí an mheatha (na Fomhóraigh) ar chumhachtaí an fháis (na Tuath Dé).{{sfn|MacCulloch|2009|p=89}}

I ndiaidh seacht mbliana, rinne [[Dian Cécht]] lia agus  [[Creidhne]] gabha lámh airgid fheidhmeach do Nuada, agus tháinig sé ar ais i gcoróin.  Throid na ón éadan na bhFomhórach sa Dara Cath Maighe Tuireadh.  Mharaigh an Fomhórach [[Balar]] Nuada, ach mharaigh garmhac Balair [[Lugh]] (é féin leath-Fhomhórach agus rinneadh ina rí.  Bhí na Tuatha Dé i réim réim ar feadh 150 bliain leanúnach.

===Clann Mhíle===
{{main|Clann Mhíle}}

Leantar ar aghaidh ansin le stair na nGael.  Agus spléachadh den tír feicithe ag Íth ó bharr thúr Bhreogáin, sheol sé go dtí an t-oileán le buíon fear.  Chuir trí rí fáilte roimhe: Mac Coill, Mac Céacht and Mac Gréine na dTuath Dé.  Maraíodh é ámh ag ionsaitheoir gan ainm, agus d'fhill a bhuíon ar ais go dtí an Ibéir.  Um díoltas a bhaint amach agus an tír a chloí, sheol na Gaeil le harm mór.  Luaitear iad anseo mar Muintir [[Míl Espáine|Mhíl Espáine]].  Tá an t-ainm úd fréamhaithe ó ''Miles Hispaniae'' na Laidine, agus is dócha gur chum na scríobhaí Críostaí é.{{sfn|Carey|1994|p=9}}&lt;ref&gt;Monaghan, lch. 331&lt;/ref&gt;

[[File:Myths and legends; the Celtic race (1910) (14760459036).jpg|thumb|upright|&quot;The Coming of the Sons of Miled&quot;, Teacht Chlainne Mhíle, léaráid le [[J. C. Leyendecker]] in ''Myths &amp; Legends of the Celtic Race'', 1911, le T. W. Rolleston]]

Tar éis dóibh teacht i dtír, throid siad in éadan na dTuath Dé agus na bhFomhórach aontaithe.  Ar a slí go [[Teamhair|Teamhraigh]], buaileadh iad ar trí shliabh le Banbha, Fódhla agus Ériu, mná chéile na triúir ríthe.  D'iarr gach bandia ar na Gaeil go n'ainmneofaí an tír aisti.  Gheall [[Amergin Glúingel|Amhairghin]], file den Chlann Mhíle, go mbeadh mar a iarradh. 

Ag Teamhraigh, bhuail siad leis an triúr ríthe, chosain a mhaíomh ar an ríogacht.  D'iarr siad ar sos cogaidh trí lá agus i truth an ama seo b'éigean do na Gaeil fanacht ar fhad naoi dtonn ón tír.  Ghlac na Gaeil leis seo, ach a luaithe a raibh a mbáid naoi dtonn ón tír, mhúscail na Tuath Dé gaoth mhór a chuir bac orthu teacht ar ais i dtír. D'aithris Amhairghin dán ámh agus chiúnaigh sé an ghaoth.  D'fhill na báid a tháinig slán ar ais i dtír, agus d'aontaigh an dá dream Éire a roinnt eatarthu.  Thóg na Gaeil an domhan thuas, agus thóg na Tuath Dé fothalamh thíos (.i. an t-[[Alltar]]) agus chuaigh isteach sna [[Aos Sí|sidhe]], na tuamaí ársa le feiceáil ar fud na tíre.

===Rola de Ríthe págánach na hÉireann===
{{main|Ard-Ríthe na hÉireann}}

Bunaithe ar ''[[Leabhair na Ríthe]]'' sa Bhíobla, déanann an cabadail seo cur síos ar ríthe éagsúla na hÉireann, an chuid is mó dóibh seanscéalacha no leath-seanscéalach, ó ré Éabhair agus Éireamhóin go dtí luathré na Críostaíochta sa 5ú haois.

===Rola de Ríthe Chríostaí na hÉireann===
Ag leannúínt an chabadail roimhe, is é seo an chuid is stairiúla agus is cruinne den, ag cur síos ar ríthe na hÉireann a gcaomhnaítear a gníomhartha agus dátaí in annála scríofa agus leabhair na dtaifead comhaimseartha.

==Craobh ghinealaigh==
{{familytree/start}}
{{familytree | |ADA|ADA=[[Adám]]}}
{{familytree | | |:|}}
{{familytree | |NAO||NAO=[[Naoi (fáidh)]]}}
{{familytree | | |!}}
{{familytree | |JAP|JAP=[[Japheth]]}}
{{familytree | | |!}}
{{familytree | |MAG|MAG=[[Magog]]}}
{{familytree | | |D|~|~|~|V|~|~|~|7}}
{{familytree | |FÉN|FÉN=[[Fénius Farsaid]]| |PAR| | |:|PAR=[[Parthalán]]}}
{{familytree | | |!| | | | | | |NEI|NEI=[[Neimheadh]]}}
{{familytree | |NIU| | | | | | |:|NIU=[[Niul]]}}
{{familytree | | |!| | | | | |F|~|A|~|7}}
{{familytree | |GOÍ|GOÍ=[[Goídel Glas|Goídel&lt;br /&gt;Glas]] | | | |FIR| |TUA|FIR=[[Fir Bholg|Fir&lt;br /&gt;Bholg]]|TUA=[[Tuatha Dé Danann|Tuatha Dé&lt;br /&gt;Danann]]}}
{{familytree | | |:}}
{{familytree | |MÍL|MÍL=[[Míl Easpáine]]}}
{{familytree/end}}

==Féach freisin==
* [[Foras Feasa ar Éirinn]], ca. 1634 le [[Seathrún Céitinn]]
* [[John O'Hart]], ''Irish pedigrees'' (1892) - tá an chuid is mó den ghinealach san LGÉ leagtha amach sa saothar seo.
* ''[[Leabhar na nGinealach]]''
* [[James Ware]]

==Foinsí==
===Aistriucháin Béarla===
[[File:Robert Alexander Stewart Macalister - 1870-to-1950.jpg|thumb|upright|''Foilsíodh aistriúchán cúig-imleabhar de ''Lebor Gabála Érenn'' le [[Robert Alexander Stewart Macalister]] idir 1938 agus 1956.]]

* {{cite book |
title = Lebor Gabála Érenn - The Book of the Taking of Ireland | date = 1938-1956 | url = https://archive.org/details/leborgablare01macauoft | 
editor-first = R.A. Stewart |
editor-last = Macalister |
editor-link = R. A. Stewart Macalister |
work = Irish Texts Society |
publisher = Educational Company of Ireland
}}
** {{cite book | 
editor-first =  R.A. Stewart | 
editor-last = Macalister |
title = Part I |
volume = 34 |
year = 1938 |
url  = https://archive.org/details/leborgablare01macauoft |
isbn = 1-870166-34-5
}}
** {{cite book |
editor-first = R.A. Stewart| editor-last = Macalister |
title = Part II |
volume = 35 |
year = 1939 |
url = https://archive.org/details/LeborGablarennTheBookOfTheTakingOfIreland-Volume21939 |
isbn =1-870166-35-3
}}
** {{cite book |
editor-first = R.A. Stewart | editor-last = Macalister |
title = Part III |
volume = 39 |
year = 1940 |
url = https://archive.org/details/leborgablare03macauoft |
isbn = 1-870166-39-6
}}
** {{cite book |
editor-first = R.A. Stewart| editor-last = Macalister |
title = Part IV |
volume = 41 |
year = 1941 |
url = https://archive.org/details/leborgablare04macauoft |
isbn = 1-870166-41-8
}}
** {{cite book |
editor-first = R.A. Stewart
| editor-last = Macalister |
title = Part V |
volume = 44 | year = 1956 |
url = https://archive.org/details/leborgablare00macauoft |
isbn = 1-870166-44-2
}}

===Foinsí===
{{refbegin}}
* {{cite book |
title = Annals of the Kingdom of Ireland by the Four Masters from the Earliest Period to the Year 1171 |
year = 1849 |
first = John |
last = O'Donovan |
authorlink = John O'Donovan
}}
* {{cite book |
last = O'Rahilly |
first = T.F |
title = Early Irish History and Mythology | url = https://archive.org/details/earlyirishhistor0000thom |
publisher = Dublin Institute for Advanced Studies |
year = 1946
}}
* {{cite book |
title = The White Goddess |
publisher = Londain: Faber &amp; Faber |
year = 1948 |
first = Robert |
last = Graves |
authorlink = Robert Graves
}}
* {{cite book |
last = Scowcroft |
first =  R.M. |
title = Leabhar Gabhála Part I: The growth of the text |
journal = Ériu |
volume =  36 |
year = 1987 |
pages= 79–149
}}
* {{cite book |
last = Scowcroft |
first =  R.M. |
title = Leabhar Gabhála Part II: The growth of the tradition |
journal = Ériu |
volume = 39 |
year = 1988 |
pages = 1–66
}}
* {{cite book |
last =Carey| first = John | authorlink = John Carey |
title = The Irish National Origin-Legend: Synthetic Pseudohistory |
url = |
work = Quiggin Pamphlets on the Sources of Mediaeval Gaelic History |
year = 1994
}}
* {{cite book |
last = Koch |
first = John T |
title = Celtic Culture: A Historical Encyclopedia |
publisher = ABC-CLIO |
year = 2006
}}
* {{cite book |
last = MacCulloch |
first =  John Arnott |
title = The Religion of the Ancient Celts |
publisher = The Floating Press | year = 2009
}}

{{refend}}

===Tuilleadh le léamh===
* {{cite book |
last = Carey |
first = John |
authorlink = John Carey |
title = Lebor Gabála and the Legendary History of Ireland |
work = Medieval Celtic Literature and Society |
editor-first = Helen |
editor-last = Fulton |
publisher = Four Courts, Baile Átha Cliath |
year = 2005 |
pages = 32–48
}}
* {{cite book |
last = Carey |
first = John |
authorlink = John Carey |
title = A new introduction to Lebor Gabála Érenn. The Book of the taking of Ireland, edited and translated by R.A. Stewart Macalister |
publisher = Irish Texts Society, Baile Átha Cliath |
year = 1993
}}
*{{cite book |
last = Ó Buachalla |
first = Liam |
title = The Lebor Gabala or book of invasions of Ireland |
journal = Journal of the Cork Historical &amp; Archaeological Society  |
volume = 67 |
year = 1962v|
pages = 70–9
}}
* {{cite book |
last = Ó Concheanainn |
first = Tomás |
title = Lebor Gabála in the Book of Lecan |
work = A Miracle of Learning. Studies in Manuscripts and Irish Learning. Essays in Honour of William O'Sullivan |
editor-first = Toby |
editor-last = Barnard |
publisher = Aldershot and Bookfield: Ashgate |
year = 1998 |
pages = 40–51
}}
* {{cite book |
title = Ireland before the Conquest |
volume = The Highland Monthly, Volume 3 |
publisher = &quot;Northern Chronicle&quot; Office |
year = 1892 |
edition = Digitized 2007 from original at Harvard University |
url = https://books.google.com/books?id=OM0GAAAAYAAJ&amp;pg=PA439|pages=433–444 |
last = Cockburn MacAndrew |
first = Henry |
ref = harv
}}

==Naisc sheachtracha==
* [http://www.ucc.ie/celt/indexLG.html Online Index to the ''Lebor Gabála Érenn'' (Book of Invasions) based on R.A.S. Macalister's translations and notes], CELT.
* [http://www.maryjones.us/ctexts/leborgabala.html Lebor Gabála Érenn, Books 1–8], Mary Jones' ''Celtic Literature Collective''.
* [http://www.timelessmyths.com/celtic/invasions.html Book of Invasions] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061112160445/http://www.timelessmyths.com/celtic/invasions.html |date=2006-11-12 }}, ''Timeless Myths''.
* A [http://www.maryjones.us/jce/LGEoverview.pdf brief overview] and large [http://www.maryjones.us/jce/LGEGenealogy.pdf genealogical chart] of Mythological Cycle narratives in the LGE are hosted at Mary Jones' Celtic Encyclopedia

==Tagairtí==
{{Reflist|30em}}

{{DEFAULTSORT:Leabhar Gabhala na hÉireann}}
{{Scéalta miotaseolaíochta}}

[[Catagóir:Stair na hÉireann]]
[[Catagóir:Leabhair Éireannacha]]
[[Catagóir:Litríocht Éireannach]]
[[Catagóir:Miotaseolaíocht na nGael]]
[[Catagóir:Stair na hAlban]]</text>
      <sha1>sqk2t6rc83uh480tocxozukshknl7ml</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An tSeirbia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14398</id>
    <revision>
      <id>1210292</id>
      <parentid>1206448</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:43:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="48443" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
{{glanadh-mar|drochghramadach}}

[[Tír]] in oirdheisceart na [[Eoraip|hEorpa]] is ea '''an tSeirbia''', nó Poblacht na Seirbia ([[Seirbis]]: ''Република Србија'' nó ''Republika Srbija''). Is í [[Béalgrád]] an phríomhchathair agus an chathair is mó. Tá sí suite ag crosaire idir Lár na hEorpa agus Oirdheisceart na hEorpa. Tá stair agus cultúr éagsúil ag an tír cé gur tír réasúnta beag í. Faoi láthair tá sí ag dul tríd an aistriú ó [[Sóisialachas]] Tito agus ré [[Slobodan Milošević|Milošević]] go daonlathas. Tá teorainn aici leis [[An Ungáir]] ó thuaidh; [[An Rómáin]] agus [[an Bhulgáir]] san oirthear; [[An Mhacadóin Thuaidh|an Mhacadóin]] ó dheas agus; [[an Chróit]], an [[An Bhoisnia-Heirseagaivéin|Bhoisnia]], agus [[Montainéagró]] san iarthar; freisin tá teorainn aici leis [[an Albáin]] tríd an réigiúin [[an Chosaiv|Cosaive]].

Ó lonnaigh na Seirbiaigh s[[na Balcáin]], bhunaigh siad stáit éagsúla, ar deireadh d'aontaigh siad mar Impireacht na Seirbia sa bhliain 1346. Faoin 16ú haois, rinne [[Impireacht Otamánach]] gabháil ar an réigiúin iomláin ina bhfuil Seirbia an lá inniu suite. San 19ú haois ath-bhunaigh réabhlóid Seirbia mar mhonarcacht bhunreachtúil. I ndiaidh tamaill d'fhás an ríocht seo agus fuair siad réidh leis an feodachas ar fud na Balcáin. Sa bhliain 1918 aontaigh an cúige Hapsburgach [[An Vóvaidín|Vóvaidín]] le Ríocht na Seirbia. I ndiaidh [[an Chéad Chogadh Domhanda]], bhí Seirbia páirteach i gcur le chéile an chéad [[An Iúgslaiv|Iúgslaiv]] leis na [[náisiún]]aithe eile Slavaigh ó dheas, bhí an t-aonán seo i ré i bhfoirm éagsúla go dtí an bhliain 2006. Sa bhliain sin aisghabh Seirbia a neamhspleáchas. I mí Feabhra 2008 d'fhógair parlaimint UNMIK-riaraithe [[An Chosaiv|Cosaive]], cúige Seirbia ó dheas, neamhspleáchas. Bhí freagairt rialtais idirnáisiúnta measctha, le cuid mhaith den Eoraip ag tabhairt aitheantas don aonán nua. Tá Seirbia mar bhaill de chomhlachtaí idirnáisiúnta éagsúla, ina measc tá, [[Náisiúin Aontaithe|NA]], Comhairle na hEorpa, an Eagraíocht um Shlándáil agus Chomhoibriú san Eoraip(ESCE), Comhpháirtíocht na Síochána, an Eagraíocht Comhar Eacnamaíochta na Mara Duibhe(CEMD) agus Comhaontú Saorthrádála na hEorpa Láir(CSEL). Tá sí freisin mar iarrthóir oifigiúil le bheith mar bhaill den [[Aontas Eorpach]] agus is tír neodrach í.

== Stair ==
=== Réamhstair ===
[[Íomhá:Vinca clay figure 02.jpg|thumb|left|130px|&lt;small&gt;''Bean Vinča'', ~5000 RC, Iarsmalann na Breataine&lt;/small&gt;]]
Bhí na cultúir neoiliteacha Starčevo agus Vinča lonnaithe mórthimpeall ar [[Béalgrád|Bhéalgrád]] agus bhí ceannas acu ar na Balcáin (chomh maith le cuid de Lár na hEorpa agus den Áise Bheag) 8,500 bhliain ó shin. Is iad Lepenski Vir agus Vinča-Belo Brdo na suíomh is tábhachtach de na cultúir seo, suite ar bhruach na Danóibe. Thart ar 1000 RC, tháinig na pailéa-bhalcáigh; Tráiciagh, Dáiciaigh, Iliriaigh chun fód sna Balcáin. Tháinig na [[An tSean-Ghréig|sean-Ghréigigh]] chomh fada agus deisceart Seirbia an lae inniu san 4ú haois RC. Ba é Kale-Krševica an pointe is faide siar ó thuaidh de Impireacht [[Alastar Mór]]. Lonnaigh an treibh Cheilteach Scordiscigh ar fud na Seirbia san 3ú haois RC agus thóg siad daingin éagsúla, ina measc; Singidunum (Béalgrád sa lá atá inniu), agus Naissos (áit a bhfuil Niš an lae inniu). Chruthaigh na Scordiscigh a stáit féin le Singidunum mar phríomhchathair. Chloígh na [[Impireacht na Róimhe|Rómhánaigh]] chuid de Seirbia sa 2ú haois RC, bhunaigh siad an cúige Illyricum, agus ansin Moesia Mór. Tógadh Srem sa bhliain 9 RC, chomh maith le Bačka agus Banat sa bhliain 106 AD i ndiaidh na cogaidh Dáiciaigh. Ba iad seo a leanas na bailte tábhachtach sa chúige Rómhánach-Seirbiach, Moesia Uachtair; Singidunum, Viminacium, Remesiana, Naissus agus Sirmium (a bhí mar phríomhchathair Rómhánach i rith an Triúrarcacht). Rugadh 17 Impire Rómhánaigh i Seirbia, Constaintín Mór an cheann ba cháiliúla, an chéad Impire Críostaí, a d'fhógair caoinfhulaingt reiligiúnach ar fud na himpire. Nuair a roinneadh Impireacht na Róimhe sa bhliain 395, d'fhán an réigiúin faoi riail na [[an Impireacht Bhiosántach|Biosáinte]]. I ndiaidh na 520í, tháinig Slavaigh chun tosaigh ar fud na hImpireacht Bhiosántaigh.

=== Na Meánaoiseanna ===
Bhí cónaí ar na Seirbiaigh i réigiúin darbh ainm Sklavinia (&quot;tailte na Slavaigh&quot;), ag an am neamhspleách ó riail Bhiosántaigh. San 8ú haois, bhunaigh Ríshliocht Vlastimirović Prionsacht na Seirbia. Sa bhliain 822, bhí tailte na Seirbia ag síneadh thar chuid mhaith na Dalmáite, agus glacadh leis an g[[Críostaíocht]] mar reiligiúin stáit thart ar 870. I lár an [[10ú haois]] tháinig an stáit amach mar chónaidhm treibhe a chuaigh go dtí cósta an Mhuir Aidriad trí na habhainn Neretva, Sava, Morava, agus Skadar. Thit an stáit as a chéile i ndiaidh bás an Rí Vlastimirid dheiridh – ghabh na Bhiosántaigh an réigiúin agus rialaigh siad é ar feadh aois amháin. Sa bhliain 1040 bhí éirí amach na Seirbiaigh faoin Ríshlioht Vojislavljević in Duklja ([[Pomorje]]). Sa bhliain 1091, bhunaigh Ríshliocht Vukanović Prionsacht Mór na Seirbia, bunaithe ar Rascia (Zagorje) agus sa bhliain 1142 aontaíodh an dá chuid arís.

[[Íomhá:Battle of Kosovo, Adam Stefanović, 1870.jpg|thumb|left|215px|Cath Cosaive, 1389]]

Sa bhliain 1166, tháinig [[Stefan Nemanja]] i gcoróin, agus cur sé tús le rath Seirbia faoi Ríshliocht Nemanjić. Bhí mac le Nemanja, [[Naomh Sava|Rastko]] (Naomh Sava) in ann neamhspleáchas a bhaint amach ar son an [[Eaglais Cheartchreidmheach na Seirbia|Eaglais Seirbiach]] sa bhliain 1217 agus scríobh sé an bunreacht is sine atá eolas againn air. Sa bhliain chéanna bunaíodh Ríocht na Seirbia le Stefan II mar Rí. Bhí fadhbanna ag an Ríocht i gcónaí, ag troid le cúigí áirithe agus le hImpireacht na hOtamánaigh. Bhí Dušan in ann tailte nua a fháil de bharr meath Impireacht Bhiosántach agus thóg sé formhór réigiúin na Gréige. D'oscail sé trádbhealaigh nua agus neartaigh sé geilleagar an Stáit. Ré rathúil é seo agus ba é Seirbia ar cheann de na tíre agus cultúir is forbartha san Eoraip ag an am. Tháinig deireadh leis an ré ag [[Cath Cosaive]] sa bhliain 1389. I ndiaidh treascairt [[Constantinople]] ag na hOtamánaigh sa bhliain 1453, [[Léigear Bhéalgrád]] (1456) agus léigear ar an bpríomhchathair sealadach [[Smederevo]] (1459) briseadh an Ríocht go hiomláin. Lean Béalgrád ag troid ar feadh 70 bhliain ach ar deireadh thit an chathair sa bhliain 1521. Bhí Impireacht na hOtamánaigh saor anois le ionradh a dhéanamh ar Lár na hEorpa.

=== Ré Otamánach agus Ostarach ===
Bhí an réigiúin páirteach sna cogaidh idir Impireacht na hOtamánaigh agus Impireacht na hOstaire. Rinne an Ostair ionradh ar an áit trí huaire agus bhí Éirí Amach éagsúla i gcoinne riail na hOtamánaigh. Sa bhliain 1595 d'éirigh na Seirbiaigh amach sa réigiún [[Banat]] i dtuaisceart na Seirbia. Ar feadh tamaill ghabh siad cathrach éagsúla, ina measc; Vršac, Bečkerek, agus Lipova, chomh maith le Titel agus Bečej in [[Bačka]]. Bhí an tEaspag, Teodor Nestorović, mar cheannaire ar an [[Éirí Amach Banat|Éirí Amach]]. Mar dhíoltas don Éirí Amach dhóigh na hOtamánaigh taisí Naomh Sava i mBéalgrád. Chuir na hOtamánaigh an réigiún faoi chois agus d'éag seirbiaigh an áit. Lean an dá hImpireachtaí ag troid. Ón bhliain 1718 go dtí 1739 bhí lámh in uachtar ag na hOstaraigh agus glaodh Ríocht na Seirbia ar an áit, ach arís chuir na hOtamánaigh an réigiúin faoi chois. San 18ú haois thóg an Impireacht Hapsburgach [[an Vóvaidín]] de réir Conradh Karlowitz. I rith an tréimhse seo bhí Imirce Mór na Seirbiaigh freisin. Bhog Seirbiaigh go dtí an Vóvaidín, ó Deisceart na Seirbia agus go dtí an Imeallchríoch Míleata nó [[Krajina]] san Iarthar (An Chróit sa lá atá inniu).

=== Réabhlóid agus Neamhspleachas ===
[[Íomhá:Serbia and Vojvodina 1848.png|thumb|right|130px|&lt;small&gt;[[Prionsacht na Seirbia]] agus [[Vóvaidín na Seirbia]] sa bhliain [[1848]]&lt;/small&gt;]]
Lean [[Réabhlóid na Seirbia]] i gcoinne An Impireacht Otamánach ar feadh 11 bhliain, ag tosú sa bhliain 1804 agus ag críochnú sa bhliain 1815. Dhá Éirí Amach a bhí i gceist agus mar thoradh orthu bhain na Seirbiaigh féin-riail amach agus ar deireadh sa bhliain 1835 tugadh neamhspleáchas iomláin do na Seirbiaigh.
Leis an g[[céad Éirí Amach na Seirbia|Céad Éirí Amach]], faoi cheannas Diúc Karađorđe Petrović, thóg sé 10 mbliana do Arm na hOtamánaigh smacht a fháil arís ar an tír. Go lua ina dhiaidh an athghabháil seo, thosaigh an [[Dara Éirí Amach na Seirbia|Dara Éirí Amach]]. 
Faoi cheannas Miloš Obrenović, chríochnaigh sé sa bhliain 1815 le comhréiteach idir na réabhlóidithe Seirbiach agus údaráis Otamánach. Fuair siad réidh le feodachas agus ar 15 Feabhra 1835 ghlac siad bunreacht nua. Sa bhliain 1862 bhí coimhlint idir an airm agus muintir Bhéalgrád agus tar éis brú ó na Cumhachtaí Móra, bhí saighdiúirí uilig na Tuirce imithe ón bPrionsacht. Sa bhliain 1876, d'fhógair Seirbia cogadh ar an Impireacht Otamánach ag iarraidh aontú le Bosnia. Ag Comhdháil Berlin, 1878, cuireadh deireadh leis an gCogadh Rúis-Túrcach agus cuireadh cosc ar Aontú Seirbia le Bosnia; Cuireadh Bosnia faoi riail Impireacht Ostra-Ungárach. Rialaigh Clann Obrenović Prionsacht na Seirbia ón mbliain 1815 go dtí 1903 (seachas 1842 go 1858 nuair a bhí Prionsa Aleksandar Karađorđević i gceannas). Sa bhliain 1882, ríocht ab ea Seirbia, rialaithe ag Rí Milan. Sa bhliain 1903, i ndiaidh [[Tonnbhriseadh Bealtaine]], thóg Clann Karađorđević cumhacht. Mar aon le [[Bliain na Réabhlóidí|réabhlóidí 1848]] san Ostair bunaíodh réigiúin féinrialaithe i Vóvaidín na Seirbia. 

=== An Chéad Chogadh Domhanda agus An Chéad Iúgslaiv ===
''Féach Freisin: [[Cogaidh na mBalcán]], [[An Chéad Chogadh Domhanda|Seirbia sa Chéad Chogadh Domhanda]] agus [[Ríocht na hIúgslaive]] ''
[[Íomhá:Serbian retreat WWI.jpg|thumb|left|140px|&lt;small&gt;Cúlú Arm na Seirbia go dtí [[An Albáin]], Deireadh Fómhair, 1915&lt;/small&gt;]]

Sa Chéad Chogadh Balcánach (1912), scrois Conradh na mBalcán Impireacht na hOtamánaigh agus ghabh siad na réigiúin Eorpach. Tharla an Dara Chogadh Balcánach (1913) nuair a chas [[an Bhulgáir]] a aghaidh ar thalamh na tíortha eile ón gConradh, ach scroiseadh í, áfach. De bharr na cogaidh seo bhí talamh na Seirbia tar éis fás 80% agus a daonra 50%, bhí thart ar 20,000 seirbiaigh marbh.
Ar an 28 Meitheamh, 1914 d'fheallmharaigh [[Gavrilo Princip]] Ard-diúc [[Franz Ferdinand]] na hOstaire in [[Sairéavó]] agus ar deireadh d'fhógair Ostair-Ungáir cogadh ar Sheirbia. Le tacaíocht a thabhairt dá comhghuaillí, shlóg [[An Rúis]] a cuid saighdiúirí, agus mar sin d'fhógair [[An Ghearmáin]] cogadh ar an Rúis le tacaíocht a thabhairt don Ostair-Ungáir agus mar sin ar aghaidh agus thosaigh an chéad chogadh domhanda. I dtús báire d'éirigh go maith le Seirbia, bhí lámh in uachtar acu ag [[Cath Cer]] agus [[Cath Kolubara]]. Ar deireadh, áfach, chuir na [[Cumhachtaí Láir]] iad faoi chois sa bhliain 1915. D'éag formhór an airm agus an rialtas go [[Corfú]] agus [[An Ghréig]]. Tháinig siad ar ais le troid ar Fronta na Macadóine, áit ar bhris siad líne a naimhde ar an 15 Meán Fómhair, 1918, ag saoradh na Seirbia agus ag scrios Impireacht na hOstaire agus na hUngáire chomh maith leis an Bhulgáir. Cailleadh 58% (243,600) de shaighdiúirí na Seirbia sa chogadh. In iomláin deirtear go raibh thart ar 1,000,000, taismigh, sé sin tromlach daonra fireannach iomláin (57%).[[Íomhá:1934-10-17 King Alexander Assassination.ogv|thumb|right|140px|&lt;small&gt;Feallmharú [[Alexander I na Iúgslaive|Rí Alexander]] sa bhliain 1934&lt;/small&gt;]]

Ar an [[1 Nollaig]] [[1918]], d'fhógair Prionsa na Seirbia, Alexander, Ríocht na Seirbiaigh, Crótaigh agus Slóivéanaigh faoi riail [[Rí Peter I na Seirbia]]. In Mí na Samhna 1921 tháinig mac le Rí Peter, [[Alexander I na Iúgslaive|Alexander]] i gcomharbacht mar Rí. Bhí fadhbanna móra idir Seirbiaigh agus Crótaigh sa pharlaimint, agus bhí na rialtais go minic i sáin. Bhí [[Nikola Pašić]], mar phríomh-aire bainteach le cuid mhaith na rialtais go dtí gur fuair sé bás sa bhliain 1926. I ndiaidh feallmharú Stjepan Radić sa bhliain 1928, dáthraigh Rí Alexander ainm na tíre go dtí An Iúgslaiv. Níor chabhraigh athraithe an Rí le dearcadh na Crótaigh ar an tír. Sa bhliain 1933 feallmharaigh Vlado Chernozemski, baill IMRO (le cabhair ón Ustaise), Rí Alexander in [[Marseille]]. I ndiaidh Alexander tháinig a mhac [[Peter II]] i gcomharbacht, bhí sé 11 bliain d'aois, áfach, agus mar sin bhí leasríocht faoin bPionsa Pól i gceannas. Ar deireadh tháinig Príomh Aire Dragiša Cvetković ar chomhréiteach le hionadaí na Cróite, [[Vladko Maček]]. I Mí na Samhna, 1939 chruthaigh comhaontú Cvetković–Maček Ban féinrialaitheach na Cróite. Ní raibh gach duine sásta leis an réiteach seo, go háirithe náisiúnaithe Seirbiaigh 

=== An Dara Cogadh Domhanda ===
''Féach Freisin: [[An Dara Cogadh Domhanda|An Iúgslaiv sa Dara Cogadh Domhanda]]''

Chuir [[Adolf Hitler|Hitler]] brú ar an Iúgslaiv bheith páirteach sa Chomhaontú Trí-phairtí. Ar deireadh rinne an Leasrí, Pionsa Pól, beart leis na Gearmánaigh ar 25 Márta 1941. Ní raibh pobal na Seirbia nó an arm sásta leis seo, agus iad go mór i gcoinne cumhachtaí na haise. D'eagraigh grúpa oifigigh airm frith-Phól coup d'état ar 27 Márta 1941, agus cuireadh Rí Peter II na Iúgslaiv i gcumhacht. Nuair a chuala Hitler an nuacht seo, bhog sé le hionradh scriosach a dhéanamh ar an tír láithreach. Roinneadh an réigiún Seirbia idir an Ungáir, An Bhulgáir, An Chróit neamhspleách agus an Iodáil (a bhí ag rialú an Albáin agus Montainéagró). Chuir an Ghearmáin rialtas puipéid i gceannas faoi Milan Aćimović agus Milan Nedić. Thosaigh Cogadh Cathartha san áit idir fórsaí ríogaí na [[Seitnicigh]] le [[Draža Mihailović]] i gceannas agus [[Páirtínigh]] Cummanaigh le [[Josip Broz Tito]] i gceannas. Agus iad ag troid i gcoinne a chéile bhí siad ceaptha 's a bheith ag troid i gcoinne fórsaí an Stáit aise. Tar éis bliain amháin maraíodh thart ar 16,000 Iúdaigh Serbiach san áit, sé sin 90% de dhaonra Iúdach na tíre. Bhí an rialtas puipéid eile, Stát neamhspleách na Cróite, páirteach i ngéarleanúint ar an mórchóir ar Seirbiaigh, Iúdaigh agus Roimis. Is é meastachán Iarsmalann Cuimhneachán an Uileloiscthe gur mharaigh an Rialtas Ústaise idir 330,000 agus 390,000 Seirbiaigh a bhí ina chónaí sa Chróit, Bhoisnia agus Seirbia. As na 1,000,000 taismigh in iomláin bhí 250,000 mar shaoránach Seirbia. Bhunaigh na Páirtínigh Poblacht Užice in Iarthar na Seirbia san Fhómhair 1941. Faoi dheireadh 1944, bhí lámh in uachtar ag na Partínigh in Ionsaí Bhéalgrád sa chogadh cathartha agus sa chogadh ginireálta agus bhí smacht acu ar an Iúgslaiv iomláin. Maraíodh idir 70,000 agus 80,000 sa tSeirbia i rith smachtú na Cummanaigh ag deireadh an chogaidh. 

=== An Dara Iúgslaiv ===
''Féach Freisin: [[Daonphoblacht Fheidearálach na hIúgslaive]]''

Bhí an bua ag na cummanaigh agus fuair siad réidh leis an Monarcacht le cabhair reifreann. Bhunaigh Léig Cummanaigh na Iúgslaiv Stát Aonpháirtí agus cuireadh gach saghas codarsnacht i gcoinne an Stáit nó [[Soisialachas]] faoi chois chomh maith le deireadh a chur le [[náisiúnachas]] na réigiúin. Bhí Seirbia mar phoblacht lastiagh den DFI. Ba ea [[Aleksandar Ranković]], mar an polaiteoir is cumhachtach san Iúgslaiv ag an am. Chomh maith le Tito ar ndóigh, bhí [[Edvard Kardelj]], [[Milovan Đilas]] agus Ranković lárnach i rialú na tíre. Sa bhliain 1950, thuraiscigh sé mar aire Gnóthaí Baile gur ghabhadh cúig milliún daoine. Chaill sé a phost sa bhliain 1966 de bharr cluasaíocht a bhí á dhéanamh aige mar ceannaire na póilíní rúnda. Bhí teannas áirithe idir é féin agus Tito le Kardelj lena smaointe faoi náisiúnachas agus lárnú chomh maith. Bhí cháill aige i measc na náisiúnaithe agus ní raibh na Seirbiaigh sásta nuair a chaill sé a phost. D'éirigh leis na leasaithe dí-lárnú a dhéanamh san Iúgslaiv go háirithe leis an mbunreacht nua sa bhliain 1974, tugadh cumhachtaí féinrialaitheach don Chosaiv agus Vóvaidín, ag tabhairt aitheantais áirithe don mhionlach Moslamach. De bharr na leasaithe seo d'athraigh póilíní na Cosaive ó Seirbiaigh don chuid is mó go hAlbánaigh agus chaill chuid mhaith Seirbiaigh a bpost. Lean na fadhbanna ar aghaidh, áfach, agus tugadh Ollscoil Pristine le Albáinis mar theanga teagaisc. Chothaigh na hathraithe seo eagla i measc na Seirbiaigh san áit agus ní raibh Tito in ann deireadh iomláain a chur le náisiǘnachas sa réigiún. 

=== Briseadh na hIúgslaive agus Daonlathas ===

Sa bhliain 1989 tháinig [[Slobodan Milošević]] i gcumhacht i Seirbia. Gheall Milošević go gcuirfeadh sé deireadh le cumhachtaí féinrialaitheach Cosaive agus Vóvaidíne. I rith an '[[Réabhlóid Frith-Maorlathach]]', d'éirigh leis a chuid tacadóirí a chuir i gcumhacht iontu. Chothaigh na gluaiseachtaí seo teannas i measc na ceannairí cummanaigh agus lasadh náisiúnachas ar fud na tíre. De bharr an teannas idir na grúpaí eitneach agus náisiúin éagsúil bhris [[Cogaidh na hIúgslaive]] amach. Bhí chuid mhaith den troid sa Chróit agus Bhoisnia idir na Seirbiaigh nach raibh sásta le neamhspleáchas ón Iúgslaiv. D'fhan [[Daonphoblacht Fheidearálach na hIúgslaive]] amach ón gcogadh go hoifigiúil ach thug sí tacaíocht míleata agus airgeadais do fhorsaí na Seirbiaigh sa Chróit agus Bhoisnia. De dheasca an tacaíocht seo chuir na [[Náisiúin Aontaithe]] smachtbhanna ar bun i gcoinne na hIúgslaive a chuir le leithlisiú polaitiúil, meath geilleagrach na tíre agus hipearbhoilsciú an dinar Iúgslaive. D'fhógraíodh daonlathas ilpháirtí i Seirbia sa bhliain 1990, ag cur deireadh le riail aonphairtí go hoifigiúil. Deireann criticí Milošević gur lean an rialtas le riail tiarnasach in aineonn na hathraithe seo. Chuir Milošević cosc le tuairisciú ag na meáin neamhspleách de na hagóidí i gcoinne an rialtais agus theorannaigh sé saoirse labhartha le hathraithe sa chód coiriúil, dá bharr cuireadh a lán daoine a bhí i gcoinne Milošević agus an Rialtas i bpríosún.

Sna toghcháin áitiúil sa bhliain 1996, chaill páirtí Milošević, [[Páirtí Sóisialach na Seirbia|PSS]], agus bhí gearáin faoi chalaois toghcháin ach dhiúltaigh siad aitheantas a thabhairt do na gearáin agus an toradh. Bhí agóidí móra go háirithe i mBéalgrád dá bharr. D'éirigh le Milošević cumhacht a fháil arís nuair a toghadh é mar uachtarán sa bhliain 1997. Thar barr ar sin bhí eachtraí sa Chosaiv ag dul in olcas agus idir 1998 agus 1999, bhris [[Cogadh Cosaive|cogadh]] amach idir arm na hIúgslaive agus [[Arm Saoirse na Cosaive]] agus rinne [[NATO]] buamáil ar Seirbia. I Meán Fómhar 2000, bhí gearáin arís faoi chalaois toghcháin. Thosaigh [[Freasúra Daonlathach na Seirbia]] feachtas frithbheartaíocht shibhialta, comhghuaillíocht de pháirtí frith-Milošević ab ea é. Ar an 5 Deireadh Fómhair tháinig leath milliún daoine ón tír iomláin go Béalgrád, ag áitiú ar Milošević géilleadh. Chuir briseadh Milošević le deireadh aonrú na hIúgslaive. Cuireadh Milošević go dtí an [[Binse Coiriúla Idirnáisiúnta don Iúgslaiv]]. Sa bhliain 2003, athainmníodh an tír mar [[An tSeirbia agus Montainéagró|Seirbia agus Montainéagró]] agus d'oscail an [[Aontas Eorpach]] idirbheartaíocht leis an tír don Comhaontú Cobhsaíochta agus Comhlachais. Ar an 21 Bealtaine 2006, bhí reifreann ag Montainéagró faoi neamhspleáchas agus an lá dár gcion bhí 55.4% tar éis vóta a chaitheamh ar a shon. Bhí fadhbanna poilitiúla fós ag Seirbia. Sa bhliain 2003, d'fheallmharaíodh an Príomh-Aire, [[Zoran Đinđić]] de bharr a pholsaithe i gcoinne coireacht eagraithe agus caimiléireacht. I mí na Nollaig 2009 cuir Seirbia iarratas oifigiúil bheith mar bhaill san AE agus rinneadh iarrthóir oifigiúil di i Mí Márta 2012.

== Tíreolas ==

Lonnaite idir Lár agus Deisceart na hEorpa, tá Seirbia suite ar leithinis na mBalcán agus Machaire Panónach. Leis an gCosaiv san áireamh, tá sí ag suí idir domhanleithid 41° agus 47° T, agus domhanfhaid 18° agus 23° E. Tá gnéithe áirithe topagrafach le feiceáil sa tír: An Machaire Panónach (An Vóvaidín don chuid is mó) ísealchríoch aibhneacha, Sléibhte na mBalcán agus Cairp, na hAlpa Dinaric, chomh maith le cnoic ag síneadh thar lár na tíre. Ritheann an Danóib tríd Seirbia le 21% den fad iomláin sa tír, in éineacht lena fo-abhainneacha is mó, Sava agus Tisza. Tógann Vóvaidín tríú chuid den tír ó thuaidh agus í súite ar Mhachaire Panónach lár na hEopra. Éiríonn na hAlpa Dinaric ó dheas agus clúdaíonn siad chuid mhaith de lár agus iarthar na Seirbia. Trasnaíonn an teorainn oirthearach leis na Sléibhte Cairp, a leanann trí Lár na hEorpa. Buaileann deisceart na Cairpigh le Sléibhte na mBalcán, ag leanacht sruth an Mhoráiv Mhór, abhainn 500 cm ar fad. Is í Sliabh Midžor an pointe is airde in oirthear na Seirbia ag 2156 m. In oirdheisceart na tíre buaileann Sléibhte na mBalcán le Sléibhte Rhodope. Déanann Sléibhte Šar teorainn idir An Chosaiv agus an Albáin, le Đeravica an sliabh is airde ag 2656 méadar. 

=== Aeráid ===
Go ginearálta tá Seirbia faoi thionchar an Aigéan Atlantach agus an Meánmhuir chomh maith le mórchríoch Eoráise. I mí Eanáir bíonn meán teocht thart ar 0&amp;nbsp;°C aici, agus i mí Iúil thart ar 22&amp;nbsp;°C. Bíonn thart ar 50 mm/mí agus go ginearálta bíonn sé dáilte go cothrom ar feadh na bliana. Ó thuaid bíonn an aimsir cosúil leis an chuid eile den mór roinn, geimhrí fuara agus samraidh te, taiseach le báisteach dáilte go cothrom. Ó dheas bíonn an samradh agus fómhár níos tirime agus bíonn an geimhreadh níos fuaire le sneachta sna sléibhte. Chomh maith leis sin bíonn airde, aibhneacha móra agus gaireachta don Muir Aidriad tábhachtach i leith difríochtaí aeráide. Ba é −39.5&amp;nbsp;°C an teocht is isle a thaifeadh i Seirbia ar 13 Eanáir 1985, ag Pešter, agus ba é 44.9&amp;nbsp;°C an teocht is airde ar 24 Iúil 2007, ag Smederevska Palanka.

=== Timpeallacht ===

Tá níos mó ná 30% de Seirbia clúdaithe ag coillte.&lt;ref&gt;{{cite web|url = http://www.srbijasume.rs/sumskifonde.html|teideal = Coillte i Poblacht na Seirbia|bliain = 2000|publisher = Srbijesuma.rs|dátarochtana = 2018-10-31|archivedate = 2013-10-22|archiveurl = https://web.archive.org/web/20131022002640/http://www.srbijasume.rs/sumskifonde.html}}&lt;/ref&gt; Tá 377 achar cosanta i Serbia, sé sin 4,947 cm2 nó 6.4% den tír. Tá sé ráite i &quot;Spásphlean Poblacht na Seirbia&quot; gur cheart achar cosanta a ardú go 12% den tír faoin mbliain 2021.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.iucn.org/content/serbian-biodiversity|teideal=Bithéagsúlacht Seirbia|bliain=2012|publisher=IUCN|dátarochtana=2018-10-31|archivedate=2016-04-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160426190817/http://iucn.org/about/union/secretariat/offices/europe/?10618%2FSerbian-biodiversity}}&lt;/ref&gt; Faoi láthair tá cosaint dlíthiúil ag 5 páirc náisiúnta (Đerdap, [[Teamhrach Seirbia|Teamhrach]], Kopaonik, Fruška Gora agus Sliabh Šar), 15 páirc nádúrtha, 15 &quot;Tírdhreach Sárscéimhe&quot;, 61 anaclann dúlra, agus 281 gnéithe dúlra.&lt;ref&gt;{{cite web|url = http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G2012/pdf/G20122007.pdf|teideal = Staidrimh Bliainiris Poblacht na Seirbia|bliain=2012|publisher=Rialtas Poblacht na Seirbia}}&lt;/ref&gt; Tá [[Sliabh Teamhrach]] in iarthar Seirbia ar cheann de na réigiúin deireanaí san Eoraip ina bhfuil béir ina gcónaí go hiomláín saor.&lt;ref&gt;{{cite web|url = http://www.discoverserbia.org/en/animals-wildlife/brown-bear|teideal = Béar Donn|publisher=Discover Serbia}}&lt;/ref&gt;

Rinne buamáil NATO sa bhliain 1999 dochar fadtéarmach don timpeallacht, de bharr na mílte tonna ceimice nimhiúil a scaoileadh ó monarchann a scroiseadh isteach san ithir, atmaisféar agus uisce le tionchar ar dhaoine agus fiadhúlra áitiúil. Níl [[athchúrsáil]] ag tarlú go ginearálta le 15% den bruscar á athúsáid.&lt;ref&gt;{{cite web|url = http://www.blic.rs/society.php?id=2863|teideal = Seirbia ag athchúrsáil 15% dá mbruscar|publisher=Blic|accessdate=28 April 2010}}&lt;/ref&gt;

Is é [[an Danóib]] an abhainn is mó le 588 cm agus is é foinse tábhachtach uisce úr. Is iad [[Sava]], [[Morava Mór|Morava]], [[Tisza]], [[Drina]] agus [[Ibar (abhainn|Ibar]] aibhneacha tábhachtach chomh maith. Doirteann formhór na haibhneacha isteach sa [[an Mhuir Dhubh|Mhuir Dhubh]], tríd na Daóibe. Is é [[Belo Jezero]] an loch is mó, suite sa [[An Vóvaidín|Vóvaidín]], 25 cm² agus is é [[Jelovarnik]] an eas is airde ag 71 méadar in Kopaonik.

[[Íomhá:Morava river2.jpg|thumb|170px|&lt;small&gt;[[Morava Mór]], radharc ó [[Lapovo]].&lt;/small&gt;]]
[[Íomhá:Parc national Tara Serbie.jpg|thumb|190px|&lt;small&gt;[[Teamhair (Sliabh)|Páirc Náisiúnta Teamhrach]] agus abhainn [[Dríona]].&lt;/small&gt;]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
!
! Abhainn
! Cm in Seirbia
! Fad Iomláin&lt;br /&gt;(km)
! Méid Tíortha
|-
| 1
| [[An Danóib]]
| 588
| 2783
| 9
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
| 2
| [[Morava Mór]]
| 493
| 493
| 1
|-
| 3
| [[Ibar (abhainn)|Ibar]]
| 250
| 272
| 2
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
| 4
| [[Drina]]
| 220
| 346
| 3
|-
| 5
| [[Sava]]
| 206
| 945
| 4
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
| 6
| [[Timok (abhainn)|Timok]]
| 202
| 202
| 1
|-
| 7
| [[Tisza]]
| 168
| 966
| 4
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
| 8
| [[Nišava]]
| 151
| 218
| 2
|-
| 9
| [[Abhainn Timiş]]
| 118
| 359
| 2
|- style=&quot;background:#efefef;&quot;
| 10
| [[Abhainn Bega|Begej]]
| 75
| 244
| 2
|}

== Polaitíocht ==
Is poblacht pharlaiminteach í Seirbia le córas ilpháirtí. Tá Comhthionól Náisiúnta aon seomra reachtaigh aici agus toghtar 250 go cionmhar ar feadh téarma ceithre bliana. Déanann an Príomh Aire leis na hairí rialtais na cinneadh tábhachtach. Toghtar uachtarán a freastalaíonn mar cheann stáit agus is post ainmniúil é an tUachtarán don chuid is mó. Bhí an toghcháin is déanaí ar 6 Bealtaine May 2012. Bhuaigh Páirtí forásach na Seirbia ach bhí air comhrialtas a fháil ar deireadh. Is é [[Tomislav Nikolić]] Uachtarán na tíre ó 2012.
Ó 1999 tá an Cosaiv faoi riail UNMIK de bharr Rún 1244 na Náisiúin Aontaithe. Tá rialtas sealadach le comthionól agus uachtaráin ann. Cé gur fhógraigh an tionól neamhspleáchas ó Seirbia, níl aitheantas forleathan faighte aici. I dtuairim Seirbia tá an fógra mí-dleathach agus neamhdhlisteanach.

=== Rannog Riaracháin ===

Roinntear Seirbia i 5 réigiúin éagsúil: [[An Vóvaidín|Vóvaidín]], [[Béalgrád]], [[Šumadija agus Iarthar Seirbia]], Deisceart agus Oirthear Seirbia agus [[An Chosaiv|Cosaiv &amp; Metohija]]. Tá Vóvaidín agus Cosaiv mar Chúigí Féinrialaitheach. Tharr sin tá Seirbia roinnte i 150 Bardais agus 24 cathracha mar aonaid rialtais áitiúla. As sin tá 47 suite in Deisceart agus Oirthiar Seirbia, 52 in Šumadija agus Iarthar Seirbia, 39 in Vóvaidín agus 28 (nó 37) sa Chosaiv. Tá 6 cathair suite in Deisceart agus Oirthear Seirbia, 10 i Šumadija agus Iarthar Seirbia, 6 i Vóvaidín, agus 1 sa Chosaiv, agus ar ndóigh Béalgrád le stádas  ar leith mar phríomhchathair.

=== Caidreamh Coigríche ===
Tá 64 ambasáide, agus 22 consalachta i measc 14 tíortha aici, chomh maith le 3 ionadaí seasta chuig na Náisiúin Aontaithe agus roinnt eagraíochtaí idirnáisiúnta eile. Tá 65 ambasáide agus 5 conslachta lonnaithe insan tír í féin. Tá ionadaí ó [[Údarás Náisiúnta na Palaistíne]] chomh maith. Tá Seirbia mar bhall de eagraíochtaí idirnáisiúnta tábhachtach ina measc: NA, Comhairle na hEorpa, ESCE, Comhpháirtíocht na Síochána, CEMD agus CSEL. Tá sí freisin mar iarrthóir oifigiúil le bheith mar bhaill den Aontas Eorpach. Dúirt iar uachtarán na Seirbia [[Boris Tadić]] go raibh gnóthaí leis an [[Aontas Eorpach]], [[An Rúis]], [[Na Stáit Aontaithe]] agus [[An tSín]] mar &quot;ceithre cholún&quot; gnóthaí eachtra na Seirbia.

Ar an 17 Feabhra 2008, d'fhógair an chúige Cosaive neamhspleáchas ó Seirbia, ag bunú [[Poblacht na Cosaive]]. I measc tíortha eile, ní thugann Seirbia, An Rúis, An tSín aitheantas oifigiúil don stáit. Tá Seirbia réidh le bac a chur os chomhair Cosaive agus í ag iarraidh bheith mar bhall eagraíochtaí idirnáisiúnta agus níl iarratas curtha isteach chuig na NA ag Poblacht na Cosaive fós. Nuair a thug tíortha áirithe aitheantas do Chosaive, tharraing sé a chuid ambasadóirí mar agóid. Ní dheidéileáileann Seirbia leis an gCosaiv ach tríd eagraíochtaí mar UNMIK agus EULEX. Tá cainteanna ag dul ar aghaidh idir Seirbia agus an Chosaiv le cabhair ón AE sa Bhruiséil.
Chuir Seirbia iarratas isteach le bheith mar bhaill an Aontas Eorpach i mí Nollaig 2009. In ainneoin fadhbanna áirithe, i mí Nollaig 2009, thosaigh an AE ag trádáil arís léi agus níl gá le víossa ag Seirbiagh sna tíortha Schengen. Fuair Seirbia stádas iarrthóir oifigiúil don AE ar 1 Márta 2012.

== Geilleagar ==

Ón [[Dara Cogadh Domhanda]] ar aghaidh tá Seirbia tar éis forbairt ó tír a raibh a geilleagar bunaithe ar talamhaíocht go geilleagar ina bhfuil talamhaíocht agus mianadóireacht fós tábhachtach. I rith ré na Iúgaslaive bhí sé forbartha measartha mar aon le meán an tír iomláin ach bhí difríochtaí áirithe ó réigiúin go réigiúin. Bhí [[Béalgrád]] mar an chathair is mó forbartha sa tír leis an g[[An Chosaiv|Cosaiv]] mar an réigiúin is lú forbartha chomh maith leis an réigiúin úd in aice an teorainn le [[Montainéagró]]. Tháinig meath ar gheilleagar na Seirbia de bharr briseadh suas na Iúgaslaive, agus buamáil NATO i rith [[1999]].

Bhí brú mór ar gheilleagar na Seirbia ag tús na 1990í de bharr smachtbhanna a chuir na Náisiúin Aontaithe uirthi sa bhliain [[1992]] mr gheall ar an gcogadh sa [[An Chróit|Chróit]] agus [[Boisnia]].  Cuireadh deireadh iomláin leis na smachtbhanna sa bhliain [[2005]] nuair a normalaigh siad a chuid trádála leis na Stáit Aontaithe. 

Tá 16,6% den OTI in earnáil na talmhaíochta, in earnáil na tionsclaíochta; 25,5%, in earnáil an fháilteachais; 57,9%. Sa bhliain [[2008]] bhí an OTI iomláin ag 79,662 billiúin dollar agus bhí an OTI in aghaidh an duine ag 10,792 dollar. Tá talmhaíochta an-tábhachta sa [[Vóvaidín]]. Fásann siad cruithneacht, coirce, [[lus na gréine]], pónáirí soighe agus glasraí. Tá cáil ar Šumadija dá úllord; tagann fíon ó Vršac, sléibhte Fruške gore agus Župa. Tá feirmeoireacht ainmhí go háirithe i Raškoj agus oirthear Seirbia. Tá ithir Metohija ag fás arbhar. Sa Chosaiv tá an suíomh is mó ligníte san Eoraip. Tá copar le fáil i measc sléibhte Homoljska. I dtuaisceart Banata tá neart ola agus gas nádúrtha le fáil.

Tá thart ar 2,961,000 i lucht oibre Seirbia le ráta dífhostaíochta 14% (50% sa Chosaiv), 30% in earnáil talmhaíochta, 46% in earnáil tionsclaíochta agus 24% in earnáil an fháilteachais. Tá ráta boilscithe thar 6.5% aici.

Faigheann Seirbia a chuid earraí don chuid is mó ó thíortha san Aontas Eorpach ([[An Ghearmáin]], [[An Ostair]], [[An Iodáil]]), [[na Stáit Aontaithe]], [[Daon-Phoblacht na Síne]]. Díolann Seirbia chuid dá chuid earraí do tíortha an iar-Iúgslaive, Poblacht Seirbia (B&amp;H) agus an [[An Mhacadóin Thuaidh|An Mhacadóin]]. Tá easnamh na n-iomportáile aici ag thart ar 6 billiúin dollar ([[2005]]).

== Muintir na Tíre ==

Tá 7,120,666 (Deireadh Fómhair 2011) daoine ina gcónaí sa tír (gan an Chosaiv san áireamh), agus de réir tomhais an CIA, tá 1.8 milliún daoine ina gcónaí sa [[An Chosaiv|Chosaiv]], formhór dóibh ina Albánaigh le mionlach Seirbiagh Cosaive chomh maith. Is iad Seirbiagh tromlach na tíre ar ndóigh, 83% den daonra (gan an Chosaiv san áireamh). Tá 290,000, Ungáraigh ina gcónaí sa tír, 3.9% den daonra iomláin (agus 14.3% de dhaonra [[An Vóvaidín|Vóvaidín]]). Chomh maith leo siúd tá mionlaigh eile mar Boisniaigh, Roma, Albánaigh, Crótaigh, Bulgáraigh, Montainéagróigh, Macadónaigh, Slóvacaigh, Vlacaogh, Rómánaigh, agus Sínigh. De réir tomhais na NA, tá thart ar 500,000 Roma ina gcónaí i Seirbia. Tá an daonra teifeach is mó san Eoraip aici, thart ar 7% – tháinig thart ar leath milliún teifigh i ndiaidh Cogaidh na hIúgslaive chuig an tír, go háirithe ón gCróit, chomh maith le Boisnia. Deirtear gur fhag thart ar 300,000 daoine de réir na 1990í. Tá daonra sean ag Seirbia (agus i measc na tíre is sine ó thaobh daonra de ar domhain), de dheasca ráta breith íseal.

=== Cathracha ===

{{Clear}}

=== Reiligiún ===
[[Íomhá:Hram-svetog-save-atipiks-beograd.jpg|thumb|right|[[Teampall Naomh Sava]] i mBéalgrád, an tSéipeal Ortadocsach is mó ar domhain]]
Tá Seirbia ar cheann de na tíortha is measctha san Eoraip ó thaobh reiligiún de. Is í [[Eaglais Cheartchreidmheach na Seirbia|Ortadocsacht an Oirthir]] an chreideamh is mó, le [[Eaglais Chaitliceach|Caitliceachas]] agus [[Ioslam|Moslamaigh]] mar reiligiúin mionlaigh, chomh maith le roinnt creidimh eile. Tá roinnt Eaglais Cheartchreidmheach eile sa tír ina measc Rómánaigh, Vlachaigh, Macadónaigh agus Bulgáraigh mar sin, le chéile tá 84.6% den tír Ortadocsach. De réir daonáireamh 2002, bhí 68.97% den daonra Ortadocsach, 19.11% Caitliceach agus 3.55% Protastúnach sa Vóvaidín. Sna réigiúin [[Seirbia Láir]] agus [[Béalgrád]] tá níos mó ná 90% den daonra Ortadocsach. Sa Chosaiv tá 89% den daonra mar Moslamaigh Albánaigh. 

Tá an [[Caitliceachas]] i láthair sa Vóvaidín go háirithe ó thuaidh de bharr na mionlaigh atá ina gcónaí inti ar nós na hUngáraigh agus na Crótaigh, chomh maith le roinnt Slóvacaigh agus Seicigh. Tá thart ar 388,000 Caitlicigh sa tír nó 5.5% den daonra. Tá roinnt protastúnaigh (1.1%) i measc na mionlaigh sa Vóvaidín chomh maith. Go stairiúil tá pobal láidir Moslamach sa deisceart – Deisceart Raška agus Gleann Preševo Siar ó dheas ach go háirithe. Is Boisniacigh iad, den chuid is mó, le 140,000 daoine nó 2% den daonra, agus ansin Albániagh. I ndiaidh [[An tIonchoisne|Ionchoisnena]] Spáinne tháinig roinnt mhaith Iúdaigh le cónaí sa tír. Tógadh go maith leo sna aoiseanna a tháinig ina dhiaidh ach níos déanaí de bharr na Cogaidh sa 20ú haois níl an daonra Iúdach chomh láidir a thuile. Sa lá atá inniu ann tá thart ar 1,185 Iúdaigh Seirbiagh. Go ginearálta tá reiligiún an-tábhachtach i leith náisiúnachas an réigiúin agus na tíre agus bíonn an Eaglais Cheartchreidmheach páirteach uaireanta i gcúrsaí polaitíochta na tíre.

=== Teanga ===
Is í [[Seirbis]] an teanga oifigiúil agus í á labhaurt ag 88.09% den daonra. Is teanga slávach í ar ndóigh, gaol láidir aici leis an m[[Boisnis]] agus [[Cróitis]]. Baintear úsáid as an aibítir Choireallach, atá go hiomláin foghraíoch, len í a scríobh. Tá aitheantas áirithe ag cúig teanga eile sa Vóvaidín: [[Ungáiris]], [[Slóvaicis]], [[Cróitis]], [[Rómáinis]], Rúitéinis. Ar ndóigh tá [[Albáinis]] á labhairt ó dheas agus sa Chosaiv.

== Cultúr ==

Ar feadh na céadta bliana bhí Seirbia roinnte idir Oirthir agus Iarthar [[Impireacht na Róimhe]]; ansin idir Ríocht na hUngáire agus Impireacht na Bulgáire, Ríocht na bhFranc agus [[Impireacht Bhiosántach|an Bhiosáint]]; ansin idir [[Impireacht Otamánach]] agus [[Impireacht na hOstaire-Ungáire|Impireacht na hOstaire]] chomh maith leis [[an Veinéis]] ó dheas. Chuaigh cultúir na himpireachtaí éagsúla i gcion go mór ar cultúr na tíre. Tá cuma Eoraip Láir i dtuaisceart na tíre, sa deisceart, áfach tá níos mó airí Balcáin nó Meánmhuir aici. 

Bhí tionchar Bhiosántach an-tábhactach de bharr Críostaíocht an Oirthir a tháinig go dtí Seirbia sna Meánaoiseanna. Tá stádas lárnach ag Eaglais Cheartchreidmheach na Seirbia san áit, agus tá na céadta mainistéirigh fós ann mar iarsmaí cultúrtha na tíre. 
Tá ocht suíomh ar liosta UNESCO: Príomhchathar na Meánaoiseanna, Stari Ras, Mainistir ón 13ú haois, Sopoćani, Mainisir ón 12ú haois, Studenica, agus iarsmaí meánaoiseach atá i mbaol sa Chosaiv; na mainistéirigh Visoki Dečani, Muire Mháthair Ljeviš, Gračanica agus Patrarc Peć. Chomh maith leo siúd tá estát Rómhánach Gamzigrad–Felix Romuliana. 

Freisin tá dhá cuimhneachán liteartha, UNESCO: Leabhar Miroslav ón 12ú haois, agus carlann [[Nikola Tesla]] i m[[Béalgrád]].

=== Litríocht ===

Bhí baint mhór ag deartháireacha Cyril agus Methodius le litearthacht Seirbia. Ag tosú sa 12ú scríobhadh leabhair in Coireallach. Tá Leabhair Miroslav an leabhar Seirbis is sine. I measc na scríbhneoirí tábhcatacha sna meánaoiseanna bhí: Sava Nemanjić, Nun Jefimija, Stefan Lazarević, Constantine Kostenets. I ndeireadh an 17ú haois. bhí scríbhneoirí mar Andrija Zmajević, Gavril Stefanović Venclović, Jovan Rajić, Zaharije Orfelin tábhachtach. Níos déanaí tháinig Dositej Obradović agus Jovan Sterija Popović ar an bhfód. 

Sa 19ú haois bhí athbheocháin cúltúrtha ag dul ar aghaidh. Rinne Vuk Stefanović Karadžić bailiúcháin ar litríocht na ndaoine, leasaigh sé an teanga agus litríú chomh maith le haistriúcháin nua ar an Tiomna Nua. Sa chéad chuid den 19ú haois bhí Rómánsaíocht coitianta, agus ansin tháinig Réalaíoch chuig an tír. Sa 20ú haois tá cáil idirnáisiúnta ar leith ag [[Ivo Andrić]] a bhuaigh an [[Duais Nobel na Litríochta]] don úrscéal ''Droichead ar an Dríona'' chomh maith le scríbhneoirí mar Isidora Sekulić, Miloš Crnjanski, Branko Ćopić, Meša Selimović, [[Borislav Pekić]], agus [[Milorad Pavić]]. Chomh maith leo siúd bhí filí tábhachtach mar Milan Rakić, Jovan Dučić, Desanka Maksimović, Miodrag Pavlović, Vladislav Petković Dis, Branko Miljković, Vasko Popa. 

Ag deireadh an 20ú haois agus tús and 21ú haois tá cáil áirithe idirnáisiúnta ag Milorad Pavić mar gheall ar a úrscéal ''Úrscéal na Kazaraigh'', mar aon le Momo Kapor, Goran Petrović, Svetlana Velmar-Janković, Svetislav Basara agus Zoran Živković. Tá 551 leabharlainn poiblí i Seirbia, ina measc dhá Leabharlann Náisiúnta; ceann acu i m[[Béalgrád]] le thart ar 5 milliún imleabhair agus Matica Srpska (institiúid cultúrtha is sine sa tír bunaithe sa bhliain 1826) i [[Novi Sad]] le thart ar 3.5 milliún imleabhair. 

Sa bhliain 2010 d'fhoilsiú 10,989 leabhair agus bróisiúir. Tá Margadh Leabhair Béalgrád ar siúil gach bliain agus í mar an ócáid cúlturtha is mó sa tír le 158,128 cuairteoirí sa bhliain 2013. Is é an Duais NIN, an duais is tábhachtach liteartha sa tír a bhronntar gach Eanáir don leabhair nua is fearr i [[Seirbis]].

I leith scannáin tá clú agus cáil ag [[Emir Kusturica]] toisc gur bhuaigh sé an Paln d'or dhá huaire ag Féile Scannán Cannes, do na scannáin ''When Father Was Away on Business'' sa bhliain 1985 agus ''[[Underground]]'' sa bhliain 1995.

=== Ceol ===

Deirtear gurb é an cumadóir agus ceoleolaí Stevan Stojanović Mokranjac athair ceol nua-aimseartha Seirbia. Tá trí árais ceoldrámaíochta sa tír agus ceithre ceolfhoireann shiansach. Tá BEMUS ar cheann de na féilí ceoil clasaiceach is cáiliúla in Oirdeisceart na hEorpa.  

Sa cheol traidisiúnta úsáidtear uirlisí mar na [[Píoba uilleann|píoba uileann]] (Gaida), feadóga (idir móra agus beaga), coirn, trumpaí, liúiteanna, salmchruiteanna, drumaí agus ciombail. Glaotar '''[[kolo]]''' ar an damhsa céilí atá acu. Ar ndóigh bíonn éagsúlachtaí le feiceáil ó áit go háit. Bhí filíocht eipiciúil tábhachtach i mbéaloideas Seirbia agus na Balcáin ar feadh na céadta bliana agus uaireanta seintear an ''[[gusle]]'' le na dánta nó amhráin seo. Cur síos ar eachtraí stairiúil agus miotasúil ab ea na heipic seo. 

Glaotar Turbo-folk ar cheoil a bhfuil mar mheascann de cheol na ndaoine le foghar pop agus damhsa comhaimseartha. I measc na ceoltóirí cáiliúla tá [[Ceca]], Aca Lukas, Jelena Karleuša agus Seka Aleksić.

Tá Práis Balcánach, nó truba (&quot;trumpa&quot;) cáiliúil chomh maith. Go stairiúil bhí baint aige le saighdiúirí ach anois bíonn sé le cloisteáil ag ócáidí tábháchtach mar bhaistiú linbh, bainis agus sochraid. Gach bliain bíonn Feili Trumpaí Guča le níos mó ná 300,000 daoine i láthair. 

Bhí raic ceoil gníomhach sa tír sna 70í agus 80í agus ina measc na grúpaí cáiliúla tá [[Riblja Čorba]], [[Bajaga i Instruktori]],  [[Električni Orgazam]], [[Partibrejkers]], agus [[Van Gogh (Banna Ceoil)|Van Gogh]]. Sa bhliain 1985 chuaigh [[Rory Gallaghar]] ar thuras tríd an Iugaslaiv agus sheinn sé i mBéalgrád. Gach bliain bíonn féile ceoil [[Féile EXIT|EXIT]] ar siúil i [[Novi Sad]], féile atá cáiliúil ar fud na hEorpa.

==== Ceol Éireannach i Seirbia ====
[[Íomhá:Orthodox Celts u Banja Luci.jpg|thumb|right|160px|&lt;small&gt;Orthodox Celts beo i [[Banja Luka]]&lt;/small&gt;]]
Tá móréileamh chomh maith ar cheol agus chultúr na hÉireann i Seirbia. Tá bannaí ceoil mar [[Orthodox Celts]] agus [[Irish Stew]], i measc grúpaí eile, ag seinnt agus ag cur chun chinn ceol Éireannach sa réigiún. Tá leagan seolta ag na bannaí seo de amhráin cháiliúil Éireannach mar ''[[Star of the County Down]]'',&lt;ref&gt;{{cite web|url = https://www.youtube.com/watch?v=HEt2XdN_TbQ|teideal=''Star of the County Down'', Orthodox Celts}}&lt;/ref&gt; [[Rocky Road to Dublin|''Rocky Road to Dublin'']]&lt;ref&gt;{{cite web|url = https://www.youtube.com/watch?v=B_e7QbWc5mI|teideal=''Rocky Road to Dublin'', Othodox Celts}}&lt;/ref&gt; agus [[Skibbereen|''Skibbereen'']].&lt;ref&gt;{{cite web|url = https://www.youtube.com/watch?v=B7n_71HLRyA|teideal = Skibbereen, Irish stew}} &lt;/ref&gt;
[[Íomhá:Irish Stew of Sindidun, 2014.jpg|thumb|left|160px|&lt;small&gt;Irish Stew Beo&lt;/small&gt;]]

Tá tionchar ar leith ag na ''[[Pogues]]'', ''[[Flogging Molly]]'' agus na ''[[Dubliners]]'' ar na bannaí seo agus go ginearálta baineann siad leis an seánra [[raic-ceilteach]].&lt;ref&gt; {{cite web|url=https://balkanrock.com/intervjui/bojan-petrovic-irish-stew-of-sindidun-ne-mozemo-svi-da-budemo-centarfori-mora-neko-i-da-cuva-gol/|teideal= Agallamh le Bojan Petrovic}}&lt;/ref&gt; Cumann siad roinnt amhrán leo féin agus iad fós ag cloí le fuaim áirithe Éireannach agus bíonn ceol traidisiúnta le cloisteáil iontu chomh maith. Bíonn ceolchoirm mór ag Orthodox Celts ar Lá Fhéile Pádraig gach bliain i mBéalgrád agus tá clú agus cáil orthu ag seinm ag an bhFéile Beoir i rith an tsamhraidh chomh maith.&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bbc.co.uk/music/artists/64b2c03a-bbe8-4389-81a0-983c104426c3|teideal= Orthodox Celts ar BBC}}&lt;/ref&gt;

Sa bhliain 2013 d'aigríodh Féile Éireannach, a chuir béim ar scannáin Éireannach agus bhí an fhéile ar siúil, le damhsóirí [[Lord of the Dance]] i láthair.&lt;ref&gt;{{cite web|url = http://irishfest.rs/|teideal = Féile Éireannach i Seirbia|dátarochtana = 2016-03-06|archivedate = 2016-03-05|archiveurl = https://web.archive.org/web/20160305230624/http://irishfest.rs/}}&lt;/ref&gt; Sa bhliain 2015 tháinig [[Lisa Hannigan]], bhí dramaíocht, scannáin agus neart ceoil chomh maith leis sin d'athraigh siad soilsí ar droichead thar na habhainn go glas mar chuid den Fhéile.&lt;ref&gt;{{cite web|url = http://arhiva.alo.rs/vesti/aktuelno/pogledajte-beogradski-most-svetog-patrika-foto-galerija/89824|teideal = Féach ar Droichead Béalgrád ar Lá Fhéile Pádraig|dátarochtana = 2016-03-06|archivedate = 2016-08-26|archiveurl = https://web.archive.org/web/20160826211427/http://arhiva.alo.rs/vesti/aktuelno/pogledajte-beogradski-most-svetog-patrika-foto-galerija/89824}}&lt;/ref&gt; 

Bíonn neart oíchí Éireannacha i dtíthe tábhairne éagsúil, go háithithe T-Pub, a chuireann ceol Éireannach chun chinn. Chomh maith leis sin tá trí grúpa éagsúil damhsóirí (''Celtic Rhythm'', ''Erin's Fiddle'' agus ''Irish Dance Belgrade'') a dhéanann damhsa Éireannach agus damhsa ar an sean nós i mBéalgrád agus ar fud na tíre. Tá cumann lucht leanúna club sacair [[Celtic Football Club|Celtic]] ann chomh maith.

=== Bia ===
[[Íomhá:Serbian Sarma (cropped).jpg|thumb|right|160px|&lt;small&gt;''Sarma'' sé sin cabáiste agus feoil mhionaithe &lt;/small&gt;]]
Tá cosúlachtaí le feiceáil i mbia Seirbia agus bia a n-itear ar fud na Balcain. Tá tionchar ar leith ag teacht ón Ghréig, Tuirc agus Ostair. Tá bia an tábhachtach i saol na ndaoine go háirithe i rith saoire eaglasta mar Nollaig, Cáisc agus laethanta áirithe mar [[slava]].
Príomhbhia na tíre ná arán, feoil, glasraí agus torthaí agus táirgí déiríochta. Tá arán tábhachtach mar shampla go traidisiúnta tugadh arán agus salainn don aoi. Sainbhia áirithe ná ćevapčići (feoil mhionaithe griollta agus mar ispíní), pljeskavica (cosúil le burgar), sarma (cabáiste agus feoil mhionaithe), agus kajmak (uachtar téachta). 

Freisin is mó leo alcól, go hairithe rakía (rakija), driogtha ó torthaí áirithe agus tá sé le fáil ar fud an réigiúin. Deirtear gurb é Slivovitsa (šljivovica), déanta le pluma, an deoch náisiúnta.

=== Spórt ===

Tá spórt mar gné tábhachtach i sochaí Seirbia. Tá móréileamh áirithe ar na spóirt seo a leanas sacair, cispheil, leadóg, eitpheil agus peil-uisce. Mar aon le clubanna proifisiúnta spóirt sa Spáinn tá clubanna áirithe gníomhach i spóirt éagsúla. Is iad ''Crvena Zvezda'', ''Partizan'', agus ''Beograd'' na clubanna lonnaithe i m[[Béalgrád]], ''Vóvaidín'' i [[Novi Sad]], ''Radnički'' i [[Kragujevac]] agus ''Spartak'' in [[Subotica]] na cinn is mó agus is rathúla sa tír.
[[Íomhá:Logo FC Red Star Belgrade.svg|thumb|left|100px]]
Is é sacair an spórt is cáiliúil i Seirbia. Thar na blianta tháinig roinnt imreoirí peile cáiliúla ón réigiúin mar [[Dragan Džajić]] agus le déanaí [[Nemanja Vidić]] (a imríonn le [[Manchester United]]), [[Dejan Stanković]] agus [[Branislav Ivanović]]. Le déanaí níl ag éirí go maith leis an bhfoireann náisiúnta cé gur glac sí páirt i gCorn an Domhain trí huaire as na cúig cinn is déanaí. Is iad [[Crvena Zvezda]] agus [[FK Partizan|Partizan]] (as Béalgrád) na príomh clubanna sacair sa tír. Is é Red Star an t-aon club ón Oirthear a bhuaigh príomh corn UEFA (sechas Steaua Bucarest), bhuaigh siad [[Corn na hEorpa]] sa bhliain 1991. Bhí Partizan mar an chéad foireann ón oirthear a d'imir i craobh corn Eorpach (1966). Glaotar an Dearbaí Síoraí ar iompairc an dá club agus é mar an iompairc spóirt is spreagúil ar domhain. Imríonn siad i SuperLiga na Seirbia leis breathnóirí is mó as na spóirt go léir. Is é Partizan curadh na tír faoi láthair.

I leith na cispheile is í Seirbia ceann de na tiortha is mó clú aige lasmuigh na Stáit Aontaithe. Tá craobh an domhain buaite ag na foireann na bhfear dhá huaire (1998 agus 2002), craobh na heorpa trí huaire (1995, 1997, agus 2001), agus bonn airgid sna cluichí Oilimpeacha 1996. Sa 20 bliain is déanaí tá 22 imreoirí Seirbiach tar éis imirt san NBA, [[Predrag &quot;Peja&quot; Stojaković]] (Sárimreoir NBA trí huaire), Vlade Divac (Sárimreoir NBA 2001 NBA agus Dámhachtain na Laoch FIBA), Predrag Danilović, Vladimir Radmanović, Nenad Krstić, Marko Jarić, agus Željko Rebrača ina measc. Tá clú agus cáil bainte amach ag &quot;Scoil Cóitseálaí na Seirbia&quot; de bharr na traenálaithe a tháinig uaidh. Bhí Partizan mar croabh an hEorpa sa bhliain 1992.

Tá móréileamh áirithe freisin ar leadóg de bharr rath [[Novak Đoković]], agus rath áirithe na mban frieisn ma shampla Ana Ivanović agus Jelena Janković.


== Tagairtí ==
{{Reflist}}


{{AE}}
[[Catagóir:An tSeirbia| ]]
[[Catagóir:Ballstáit na Náisiún Aontaithe|S]]</text>
      <sha1>b0l5s9ka467u18rue3odzox4m3uuot1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Matthew Webb</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16322</id>
    <revision>
      <id>1210257</id>
      <parentid>1109959</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:47:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>gramadach</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2893" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ba é an Captaen '''Matthew Webb''' ([[19 Eanáir]] [[1848]] – [[24 Iúil]] [[1883]]) an chéad duine a d'éirigh leis [[Muir nIocht]] a shnámh, gan cúnamh. Ar an [[25 Lúnasa]] [[1875]] shnámh sé ó [[Dover]], [[Sasana|Shasana]] go [[Calais]] san [[An Fhrainc|Fhrainc]], taobh istigh de 22 uair a chloig.

== Luath-óige agus gairmréim ==
 
Rugadh Webb i n[[Dawley]], [[Shropshire]]. Bhí 12 páiste ag a athair, a bhí ina [[Dochtúir leighis|dhochtúir]] ó [[Coalbrookdale]]. Liostáil sé leis an g[[Cabhlach cogaidh|Cabhlach]] Ríoga agus chuir sé isteach trí bliana mar phrintíseach le Rathbone Brothers ó [[Learpholl]],[[Sasana|Shasana]].

== Curiarracht snámha Mhuir nIocht ==
Ar an [[12 Lúnasa]] [[1875]] rinne Webb a chéad iarracht [[Muir nIocht]] a thrasnú, ach theip air toisc go raibh an [[Gaoth|ghaoth]] róláidir agus an [[Farraige|fharraige]] ró-gharbh dó.

Ar an [[24 Lúnasa]] [[1875]] thosaigh sé ar a dara iarracht, ó Admiralty Pier i n[[Dover]]. Ar dtús báire, roimh dul isteach dó, d'ith sé [[Bricfeasta Éireannach|bricfeasta]] mór [[Bagún|bagúin]] agus [[Ubh|uibheacha]] agus chaith sé siar [[gloine]] [[Fíon|cláiréid]] leis! 
[[Íomhá:Captain Matthew Webb.jpg|clé|mion|'''Matthew Webb, Iúil 1883''']]
Bhí a chorp smeartha le h[[ola]] muice mara roimh dul isteach san [[uisce]] dó. D'úsáid sé an bhéim bhrollaigh agus é ag snámh. Chuir sruth láidir taoide, maille le cealgaí ó smugairlí róin coiteann, isteach go mór air, agus é amuigh ó [[Chap Gris Nez|Cap Gris Nez]]. 

D'éirigh leis áfach cladach [[Calais|Chalais]] a bhaint amach, tar éis 21 uair agus 45 nóiméad san [[Farraige|fharraige]].

== Bás ==

Ar an [[24 Iúil]] [[1883]], rinne Webb iarracht snámh trasna na guairneáin in Abhainn Niagara ag bun [[Eas Niagara]] i g[[Ceanada]]. Chuir sé an chéad chuid de slán.  Ach níor tháinig sé aníos as an bpoll súraic i lár na habhann.

== Breis léitheoireachta ==
* Elderwick, David (1987). ''Captain Webb: Channel Swimmer''. ISBN 0-947731-23-7. 
* Sprawson, Charles (1992). ''Haunts of the Black Masseur: The Swimmer as Hero''. ISBN 0-8166-3539-0. 
* Watson, Kathy (2000). ''The Crossing: The Curious Story of the First Man to Swim the English Channel''. ISBN 0-7472-2341-6.

== Naisc sheachtracha ==
{{commonscat}}
* [http://www.dover.gov.uk/museum/resource/swim/swim1.asp Músaem Dover] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040628035540/http://www.dover.gov.uk/museum/resource/swim/swim1.asp |date=2004-06-28 }}
* [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&amp;GRid=10848453 Íomhá]
* [http://www.nflibrary.ca/nfplindex/search.asp?search=1&amp;db=5&amp;idx=ti&amp;query=matthew+webb Two images from the Niagara Falls Public Library (Ont.)]

{{DEFAULTSORT:Webb, Matthew}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1848|Webb, Matthew]]
[[Catagóir:Básanna i 1883|Webb, Matthew]]</text>
      <sha1>e89qtks297bpoxueyg341wthgzjozub</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Childebert I</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18387</id>
    <revision>
      <id>1210270</id>
      <parentid>1133833</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T17:01:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1405" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

B'é '''Childebert I''', Rí [[Páras|Pháras]] ó [[511]] go dtí [[558]] agus Rí [[Orléans]] ó [[524]] go dtí [[558]]. B'é an ceathrú mac [[Chlodovechus I]] é, agus an tríú as ceithre pháistí a bhí ag an Rí Clóbhis le [[Clotilde (465-545)|Chlotilde]] a bhean chéile.

[[Íomhá:Louvre childebert ml93.jpg|mion|clé|upright|Dealbh de Childebert I, atá san [[Louvre]] faoi láthair.]]

Tar éis bás a athair, roinneadh an ríocht idir na deartháireacha. Fuair Childebert 1 an baile Páras, an dúiche taobh ó thuaidh chomh fada leis an [[Somme (abhainn)|Somme]], san iarthar, siar chuig [[Muir nIocht]], agus leithinis [[Armorica]] nó an Bhriotáin. 

Chuaigh a deartháireacha i gceannas i bpáirteanna eile den ríocht: [[Theuderich 1|Theuderich]] (Fraincis: Thierry I) i [[Metz]], [[Clodomir I|Clodomir]] in [[Orléans]], agus [[Clotaire I]] in [[Soissons]].

Sa bhliain 523, ghlac Childebert páirt i g[[Cogadh|cogaidh]] i gcoinne [[Godomar]], mac Rí na Burgúine. 

Maraíodh Chlodomer i gcath [[Vézeronce]]. 

Sa bhliain 524, tar éis gur dúnmharaíodh páistí Chlodomer, ghabh Childebert na cathracha [[Chartres]] agus Orléans.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:Childebert I}}
[[Catagóir:Ríshliocht Meirvínseach]]
[[Catagóir:Ríshliocht na bhFranc]]
[[Catagóir:Meánaoiseanna Luath]]
[[Catagóir:Monarcacht na Fraince]]</text>
      <sha1>quptdw0p3xeczp1srvxwzmf731ujl8o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rote Armee Fraktion</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19225</id>
    <revision>
      <id>1210299</id>
      <parentid>1209940</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:50:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29356" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}

Drong radacach sceimhlitheoirí ón eite chlé a bhí i '''Rote-Armee-Fraktion''' (&quot;Faicsean an Airm Dheirg&quot;), nó ''Drong Baader-Meinhof'' mar ba mhinic a thugtaí uirthi sna nuachtáin) a bhí gníomhach i bPoblacht Chónaidhme na [[An Ghearmáin|Gearmáine]] ón bhliain 1970 go dtí an bhliain 1998.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.spiegel.de/spiegel/print/d-48902687.html|teideal=JUSTIZ : Das letzte Kapitel - DER SPIEGEL 38/2006|work=www.spiegel.de|dátarochtana=2020-10-18}}&lt;/ref&gt;  

B'iad [[Andreas Baader]], [[Gudrun Ensslin]], [[Ulrike Meinhof]], [[Horst Mahler]] agus daoine eile a bhunaigh an drong sa bhliain 1970, faoi thionchar an radacachais chlé agus an fhrithimpiriúlachais a bhí faiseanta san am. Bhí siad ag déanamh aithrise ar na treallchogaithe cathartha i [[Meiriceá Theas]], go háirithe na ''[[Tupamaros]]'' in [[Uragua]]. Mharaigh sceimhlitheoirí na droinge 34 duine, robáil siad a lán bancanna, agus rinne siad a lán buamálacha. Sa bhliain 1998, d'fhógair siad go raibh siad éirithe as an bhfeachtas míleata. 

Is é an t-ainm a thug an drong uirthi féin ná ''Rote-Armee-Fraktion'' nó ''RAF'', ach ba nós leis na nuachtáin iad a ainmniú as Andreas Baader agus Ulrike Meinhof. Bhí clú áirithe ar Meinhof mar iriseoir radacach sular tháinig an drong sceimhlitheoireachta ar an bhfód. Bhí ról ní ba thábhachtaí ag Gudrun Ensslin sa drong, áfach.

Chuir Baader agus Ensslin lámh ina mbásanna féin i bPríosún Stammheim i [[Stuttgart]] sa bhliain 1977, bliain amháin i ndiaidh Meinhof. Tháinig Horst Mahler slán, agus chuaigh sé le radacachas na heite deise agus leis an Nua-Naitsíochas ina dhiaidh sin.

Sa bhliain 2008, scannánaigh an stiúrthóir Gearmánach [[Uli Edel]] scéal na droinge faoin teideal ''[[Der Baader-Meinhof-Komplex (scannán)|Der Baader-Meinhof-Komplex]]'' (&quot;Coimpléasc Baader agus Meinhof&quot;). Bhunaigh sé an scannán ar leabhar leis an iriseoir Gearmánach [[Stefan Aust]].

== Cúlra ==

Sna [[1960idí|seascaidí]], tháinig glúin óg ar an bhfód sa Ghearmáin Thiar a bhí an-chriticiúil ar iompraíocht na n-aithreacha agus na máithreacha i ré an Naitsíochais. Fuair na daoine óga locht ar an gcaipitleachas, ar an saol buirgéiseach agus ar an daonlathas parlaiminteach féin. Faoi thionchar na n-agóidí in aghaidh [[Cogadh Vítneam|chogadh Vítneam]] agus na ngluaiseachtaí radacacha eile sna Stáit Aontaithe, d'éirigh cuid den tsochaí an-mhíshásta leis na polasaithe Meiriceánacha. Bhí na mic léinn ag agóidíocht sna sráideanna ar fud na hEorpa. San am seo, bhí an Ghearmáin á rialú ag an gComhrialtas Mór nó an ''Grosse Koalition'', comhrialtas na nDaonlathach Sóisialta (an eite chlé) agus na nDaonlathach Críostaí (na coimeádaigh), ionas nach raibh freasúra clé ar bith sa pharlaimint nó an ''Bundestag'' (Dáil na Cónaidhme). Mar sin, thug radacaigh óga na n-ollscoileanna ''Ausserparlamentarische Opposition'' (APO) nó an Freasúra Easphairliminteach orthu féin. 

I ndeireadh na seascaidí, áfach, thit an Freasúra Easphairliminteach as a chéile. Chinn cuid de na radacaigh óga triail a bhaint as an bpolaitíocht pharlaiminteach, dhaonlathach mar sin féin, agus iad ag áitiú go raibh sé incheaptha an tsochaí a athrú ar dhóigh shíochánta, nuair a shealbhódh na radacaigh forais an stáit is na sochaí - ''Marsch durch die Institutionen'' nó an Mháirseáil tríd na Forais a thug siad ar an bpolasaí seo. Iad siúd a bhí ag iarraidh an mháirseáil seo a chur díobh, chuaigh cuid mhór acu sna Daonlathaigh Shóisialta agus iad ag iarraidh a gcuid smaointeachais féin a scaipeadh sa pháirtí.

Maidir leis na radacaigh dholeigheasta nár chreid a dhath sna forais dhaonlathacha, bhí cuid áirithe acu le dul le [[sceimhlitheoireacht]]. Bhí siad den bharúil gur chóir cath a chur ar na &quot;himpiriúlaithe Meiriceánacha&quot; in Iarthar na hEorpa féin, agus go raibh an spairn lann agus an ghleic armtha riachtanach leis na cuspóirí a bhaint amach. Bhí cuid mhór den eite chlé sásta tuiscint agus bá a léiriú do Dhrong Baader-Meinhof, i dtús a réime ar a laghad, agus chualathas a lán intleachtóirí clúiteacha ag cosaint na droinge os comhair an tsaoil mhóir.

Na sceimhlitheoirí a bhí páirteach in oibreacha uafáis na droinge, is féidir iad a dhealú ina dtrí ghlúin nach raibh mórán caidrimh eatarthu. Bhain Baader, Ensslin, Meinhof agus Mahler leis an gcéad ghlúin. Nuair a cuireadh an dlí orthu i bpríosún Stammheim, b'iad lucht na dara glúine a bhí amuigh ag sceimhlitheoireacht. Bhí na glúine difriúil go leor le chéile ó thaobh na hidé-eolaíochta agus na heagraíochta de. Mar sin féin, róshimpliúchán a bheadh ann dá ndéarfaí gur trí dhrong éagsúla a bhí iontu.

Grúpa beag ab ea na sceimhlitheoirí seo. Is éard a deir teoiric na radacach clé go bhfuil meitheal tosaigh de dhíth leis an gcéad lasair a chur i mbarrach na réabhlóide, ach is í an tuiscint a bhí ag drong Baader-Meinhof orthu féin go raibh tuilleadh daoine de dhíth leis an obair cheannródaíochta sin a dhéanamh, agus nach raibh iontu féin ach cuid den mheitheal tosaigh. Nuair a bhí an drong gníomhach, bhí 60-80 duine ag glacadh páirte sa sceimhlitheoireacht féin. Thairis sin, creidtear go raibh thart ar 300 duine ag tacú leo.

Ní raibh mórán ratha ar fheachtas míleata na droinge i ndiaidh an iomláin. An dáimh agus an luiteamas a bhí ag cuid d'intleachtóirí na tíre leo ar dtús, ní raibh sé i bhfad ag tréigean, agus an grúpa ag marú daoine agus ag pléascadh buamaí. Mharaigh siad 34 duine, agus gortaíodh cuid mhór eile. Thairis sin, fuair 20 duine de na sceimhlitheoirí féin bás i machaire an áir. I ndiaidh Fhómhar na bliana 1977 - ''der deutsche Herbst'', nó &quot;Fómhar na Gearmáine&quot; - d'achtaigh Feisirí an ''Bundestag'' a lán reachtanna nua éigeandála a chúngaigh ar chearta sibhialta na saoránach Gearmánach go leor, ach ba chuma leis an gcuid is mó de na Gearmánaigh faoi sin, nó san am, bhí siad chomh dubh dóite de na sceimhlitheoirí is go raibh siad sásta tuilleadh cumhachtaí a bhronnadh ar na húdaráis faoi chroí mhór mhaith. 

== Na hImeachtaí ==

=== An Réamhscéal ===

Is féidir an chéad spreagadh do chruthú na droinge a aithint sa dóigh ar mharaigh póilín darbh ainm Karl-Heinz Kurras an mac léinn Benno Ohnesorg ar an 2 Meitheamh 1967, nuair a bhí na mic léinn ag agóidíocht in aghaidh Reza Pahlavi, Impire na hIaráine, agus é díreach ar cuairt sa Ghearmáin. D'fhéach na húdaráis le Kurras a chosaint ar an dlí, rud a chuir tuilleadh luais faoin dóigh a raibh gluaiseacht na mac léinn ag dul chun radacachais. Bhain cuid de na mic léinn deireadh súile de dhaonlathas na Gearmáine, agus thosaigh siad ag síleadh gur chóir an córas rialtais a chur de dhroim an domhain le lámh láidir. B'as measc na radacach seo a tháinig sceimhlitheoirí an RAF chomh maith le grúpaí cogúla eile, ar nós ''Bewegung des Zweiten Juni'' (&quot;Gluaiseacht an Dara Lá de Mhí an Mheithimh&quot;), ''Die Revolutionären Zellen'' (&quot;Na Cillíní Réabhlóideacha&quot;), agus ''Die Rote Zora'' (&quot;Zora Dhearg&quot;). 

Ní raibh na radacaigh óga sásta daoine a mharú ar mhaithe leis an réabhlóid go fóill, ach bhí siad barúlach gur chóir loitiméireacht a dhéanamh mar agóid pholaitiúil. Mar sin, chuir Gudrun Ensslin, Andreas Baader, Thorwald Proll agus Horst Söhnlein dhá mhórionad siopadóireachta trí thine i bhFrankfurt ar an 2 Aibreán 1968. Bhain siad úsáid as maidhmitheoirí ama a bhí socraithe ar na buamaí dóiteáin a adhaint in am marbh na hoíche, ionas nach mbeadh aon duine i ndainséar. Ní dhearnadh dochar ar bith d'aon duine ach an oiread, ach rinne an cleas seo an-léirscrios sna hionaid siopadóireachta. Agóid in aghaidh an chogaidh i Vítneam a bhí ann, agus na buamaí dóiteáin ceaptha mar chineál aithris shiombalach ar na buamaí napailme a bhí in úsáid ag na Meiriceánaigh i Vítneam. Cibé scéal é, ní raibh na póilíní i bhfad ag teacht ar lorg na gciontóirí, agus rugadh orthu ar an 4 Aibreán. Ghearr an breitheamh trí bliana braighdeanais do gach duine acu as an gcoirloscadh seo, ach ansin, d'achomharc siad in aghaidh na breithe. Fágadh cead a gcos acu ar dtús, ach nuair a d'eitigh an chúirt is airde an t-achomharc, chuaigh Ensslin agus Baader ar a seachnadh ó na húdaráis. In éineacht le Horst Mahler, an dlíodóir a bhí á gcosaint, chinn siad ar chromadh ar threallchogaíocht chathartha ar nós na d''Tupamaros'' in Uragua. Go gairid ina dhiaidh sin, áfach, d'éirigh leis na póilíní Baader a cheapadh agus a chaitheamh i dtóin phríosúin. 

=== An Chéad Ghlúin ===
[[Íomhá:Ulrike Meinhof als junge Journalistin (retuschiert).jpg|thumb|[[Ulrike Meinhof]] ina hiriseoir óg. Bhí sí ag obair don iris pholaitiúil úd ''Konkret'', agus í pósta ar fhoilsitheoir na hirise tráth. Fuair an foilsitheoir tacaíocht rúnda ó rúnseirbhís na Gearmáine Thoir, ''Stasi''.]]
Níor thosaigh an drong ag cur fíor-threallchogaíochta ach ar an 14 Bealtaine 1970, nuair a scaoileadh Baader saor as an bpríosún le lámh láidir.  Bhí [[Ulrike Meinhof]] le leabhar taighde a scríobh, - a dúirt sí, - agus theastaigh uaithi agallamh a chur ar Baader in áras na hInstitiúide. San am seo, iriseoir measúil a bhí i Meinhof i gcónaí, agus na húdaráis breá sásta comhoibriú léi. Mar a d'iompaigh an scéal amach, áfach, rinne na sceimhlitheoirí ruathar ar an Institiúid agus bhain siad amach saoirse do Baader le lámh láidir. Gortaíodh Georg Linke, duine d'oibrithe na hInstitiúide, go dona, nuair a scaoil duine de na sceimhlitheoirí urchar leis. Ag an ócáid seo, d'éalaigh Meinhof ó láithreán na n-imeachtaí, in éineacht leis na sceimhlitheoirí, agus d'fhág sí slán ag an saol dlíthiúil.

Tugadh Baader go dtí an ''Deutsche Zentralinstitut für Soziale Fragen'' nó Lár-Institiúid na Gearmáine um Thaighde na nImthoscaí Sóisialta - fondúireacht neamhspleách taighde i mBeirlín a bunaíodh i ndeireadh na naoú haoise déag.

Ar an 5 Meitheamh 1970, d'fhoilsigh iris na n-ainrialaithe i mBeirlín, ''Agit 883'', forógra na droinge faoin teideal ''Die Rote Armee aufbauen!'' (&quot;An tArm Dearg le hearcú!&quot;). Chaith Ensslin, Baader, Mahler, Meinhof, Peter Homann, Brigitte Asdonk agus timpeall is dáréag eile an chuid ba mhó de shamhradh na bliana 1970 san [[An Iordáin|Iordáin]] le hoiliúint an treallchogaí a fháil ó na Palaistínigh.

Ar dtús, ní raibh an drong ag marú daoine, ach ag robáil bancanna agus ag goid gluaisteán le bheith in ann saol a chaitheamh ar chúla téarmaí. Mar shampla, robáladh trí bhanc ar an 29 Meán Fómhair 1970, agus seisear daoine déag ag glacadh páirte sna ruathair seo. Tháinig na robálaithe i seilbh breis is 209,000 marg Gearmánach. De réir mar a thuairiscigh an iris úd Der Spiegel ina dhiaidh sin, áfach, ní raibh Faicsean an Airm Dheirg ciontach ach in dhá cheann den trí robáil seo, nó b'iad na hainrialaithe ó Ghluaiseacht an Dara Meitheamh a rinne an tríú ceann. Ar an 9 Deireadh Fómhair 1970 rug na póilíní ar Horst Mahler, Irene Goergens, Ingrid Schubert, Brigitte Asdonk, agus Monika Berberich, agus iad go léir páirteach sna robálacha, de réir mar a chreid na póilíní.

I Mí Aibreáin 1971, chuir an drong an doiciméad straitéise ''Das Konzept Stadtguerilla'' (&quot;An Treallchogaíocht sa Chathair mar Choincheap&quot;) os comhair an tsaoil mhóir. Go gairid ina dhiaidh sin, bhí barántas ar an drong ar fud na Cónaidhme go léir. B'iad Baader, Ensslin, Meinhof, Holger Meins agus Jan-Carl Raspe lucht ceannais na chéad ghlúine.

Bhí na póilíní ag éirí neirbhíseach, nó bhí sé fógartha sa doiciméad go raibh na sceimhlitheoirí dírithe ar urchair a scaoileadh le haon chonstábla a d'fhéachfadh le breith orthu. Ar an 15 Iúil 1971, goineadh Petra Schelm go héag, nuair a bhí sí ag cur in aghaidh na bpóilíní agus iad ag iarraidh í a cheapadh. Ar an 22 Deireadh Fómhair, maraíodh an póilín Norbert Schmid, agus dhá mhí ina dhiaidh sin, póilín eile darbh ainm Herbert Schoner. Ar an 1 Márta 1972, mharaigh na póilíní Herbert Epple, ábhar ceardaí a bhí ag tiomáint gluaisteáin ar meisce. Ní raibh baint dá laghad aige leis an drong, ach nuair a rinne sé iarrachtaí teacht slán ó na póilíní a bhí ag féachaint le breith air, shíl siadsan gur sceimhlitheoir a bhí ann. I ndiaidh do na póilíní tóir fhada a chur ar Epple, loisc duine acu fo-mheaisínghunna leis, ionas go bhfuair an buachaill bás ar an toirt.

[[Íomhá:Terrace Club Frankfurt Germany 1972 V. Corps.png|thumb|Terrace Club i bhFrankfurt - grianghraf ón mbliain 1972. Bhuamáil an drong an foirgneamh seo, toisc go raibh sé suite in aice le bunáit mhíleata na Meiriceánach.]]

Sa bhliain 1972, thosaigh an drong ag buamáil bunáiteanna míleata de chuid na Meiriceánach sa Ghearmáin, chomh maith le foirgnimh de chuid an stáit Ghearmánaigh. Mharaigh cúig pheitrealbhuama ceithrear daoine sa bhliain sin, agus gortaíodh breis is tríocha. Ar an 11 Bealtaine 1972, bhuamáil an drong an ''Terrace Club'' in aice le bunáit mhíleata de chuid na Meiriceánach, ionas go bhfuair an Leifteanant-Choirnéal Paul A. Bloomqvist bás, agus gortaíodh triúr daoine déag eile. I mí Iúil 1972, d'éirigh leis na póilíní lucht ceannais na chéad ghlúine a chimiú - Andreas Baader, Gudrun Ensslin, Jan-Carl Raspe, Ulrike Meinhof, Holger Meins agus Gerhard Müller.

Sa phríosún dóibh, thosaigh na sceimhlitheoirí ag éileamh stádas an chime cogaidh, agus chuaigh siad ar stailc ocrais le béim a chur ar an éileamh seo. Fuair duine acu, Holger Meins, bás ar an 9 Samhain 1974, nuair a bhí sé tar éis a chuid putóg a chur ó mhaith leis na stailceanna ocrais. D'éirigh leis na cimí, áfach, súil na radacach clé ar fud na Gearmáine a tharraingt orthu féin leis na stailceanna sin. Nuair a thosaigh an phróis dlí, tháirg dlíodóirí mór le rá iad a chosaint, dlíodóirí a raibh dáimh acu leis an eite chlé. Tháinig an fealsamh Francach Jean-Paul Sartre féin ar cuairt chuig Baader, Meinhof agus Ensslin le dul chun réasúin leo. I ndiaidh na teagmhála, áfach, labhair sé go dímheasúil faoi Baader i gcomhrá príobháideach.


Chuaigh an dlí ar na sceimhlitheoirí i mBealtaine 1975, agus na breithiúna, na cúisitheoirí agus na cosantóirí ag teacht le chéile sa phríosún ina raibh na cúisithe á gcoinneáil - Stammheim in aice le Stuttgart. (Inniu, tugtar Foras Peannaideach Stuttgart, nó ''Justizvollzugsanstalt Stuttgart'', ar an áit.) Ar an 29 Samhain 1975, gearradh príosúnacht ocht mbliana do Meinhof. I Mí Aibreáin 1977, daoradh Baader agus Ensslin chun príosúnachta lena saol. 

Ar an 9 Bealtaine 1976, fuair na séiléirí rompu Meinhof ina cillín féin agus í marbh, nó bhí sí tar éis í féin a chrochadh. [[Féinmharú]] a bhí ann, de réir an choiste oifigiúil. 

=== An Dara Glúin ===

Nuair a fuair lucht na chéad ghlúine iad féin i mbraighdeanas, tháinig glúin úr ina n-áit. Cuid mhór de lucht na dara glúine, bhí baint acu leis an ''Sozialistisches Patientenkollektiv'', nó Comhar Sóisialach na nOthar. Tháinig an eagraíocht seo ar an bhfód sa bhliain 1970 i measc othair i gclinic síciatrach i Heidelberg, agus ar dtús, bhí sí ceaptha mar chineál &quot;féinteiripe&quot; nó &quot;comhartheiripe&quot;, is é sin, bhí na hothair le sláinte a bhaint amach as a stuaim féin agus iad ag cur le chéile. Mic léinn ab ea na &quot;hothair Shóisialacha&quot; seo, agus iad faoi thionchar an fhaisin chomhaimseartha intleachtúil.

Bhí ról tábhachtach ag Siegfried Haag agus Klaus Croissant i bhforbairt na dara glúine fosta. Dlíodóirí a bhí iontu agus iad ag cosaint lucht na chéad ghlúine. Ina dhiaidh sin, chuaigh siad ar a seachnadh, agus iad ag earcú tuilleadh daoine don drong. 

Ar an 27 Feabhra 1975, trí lá roimh thoghchán na bhfeisirí ar dháil (nó ''Abgeordnetenhaus'') Bheirlín Thiar, d'fhuadaigh Gluaiseacht an Dara Lá de Mhí an Mheithimh fear darbh ainm Peter Lorenz, a bhí ina bhoc mhór sa pháirtí choimeádach. D'éiligh na fuadaitheoirí go scaoilfí le roinnt sceimhlitheoirí a bhí faoi ghlas, agus mar sin, fuair roinnt bhall de chuid an RAF féin a saoirse ar ais. Na sceimhlitheoirí a saoradh ar an dóigh seo, tugadh ar an eitleán go dtí [[Daon-Phoblacht Éimín Theas]], agus ansin, bhí na fuadaitheoirí sásta cead a gcos a ligean le Lorenz. Ina dhiaidh sin, áfach, chrom na cimí scaoilte ar an sceimhlitheoireacht in athuair, agus chinn lucht rialtais na Gearmáine gan tabhairt isteach don chineál seo dúmhálaíochta a thuilleadh.

Ina dhiaidh seo, áfach, dhírigh an dara glúin ar shaoirse a bhaint amach do lucht na chéad ghlúine thar aon rud eile. Ar an 24 Aibreán 1975, ghabh na sceimhlitheoirí ambasáid na Gearmáine i Stócólm. Bhí seisear sceimhlitheoirí ag coinneáil cuid den ambasáid faoi smacht agus ag éileamh saoirse do Baader, Ensslin agus an chuid eile den Chéad Ghlúin. Mharaigh siad beirt taidhleoirí Gearmánacha, agus sa deireadh, phléasc buama dá gcuid de thimpiste, ionas go ndeachaigh an ambasáid go léir trí thine. Fuair beirt sceimhlitheoirí bás sa dóiteán - Ulrich Wessel agus Siegfried Hausner - ach d'éirigh leis na gialla teitheadh leo. Rugadh ar na sceimhlitheoirí eile, mar atá, Hanna Krabbe, Karl-Heinz Dellwo, Lutz Taufer, agus Bernhard Rössner. B'é an dlíodóir Siegfried Haag a d'earcaigh na sceimhlitheoirí seo, ach ní raibh sé féin páirteach sa ruathar. Ar an 30 Samhain 1976, ghabh na póilíní Haag, agus tháinig siad ar a lán doiciméad aige - pleananna le haghaidh na ruathar a bhí le déanamh sa bhliain a bhí chugainn. Ni raibh na póilíní in ann, áfach, ciall a bhaint as na cáipéisí seo in am, nó bhí siad scríofa i dteanga chódaithe. Thairis sin, tháinig ceannasaí nua i gcomharbas ar Haag, bean a raibh na húdaráis díreach i ndiaidh scaoileadh saor léi - Brigitte Mohnhaupt.
[[Íomhá:D-ABCE B737-230C Lufthansa MAN 24OCT75 (6141698947).jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:D-ABCE%20B737-230C%20Lufthansa%20MAN%2024OCT75%20(6141698947).jpg|mion|[[Eitil|Eitilt]] [[Lufthansa]] LH 181 Palma de Mallorca go Frankfurt / Main darb ainm ''Landshut,'' a thuirling i [[Mogaidisiú]] ar 13 Deireadh Fómhair 1977]]

==== &quot;Fómhair na Gearmáine&quot;, 1977 ====
{{Main|Fómhair na Gearmáine}}
Tréimhse fhoréigneach agus fulangacht ab ea '''Fómhar na Gearmáine''', mar a thugtar uirthi ([[An Ghearmáinis|Gearmáinis]]: ''Der'' ''Deutscher Herbst''), ó [[7 Aibreán]] [[1977]] go dtí [[18 Deireadh Fómhair]] [[1977]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.facebook.com/UCDSchoolofLaw/posts/2180445471979765|teideal=Fómhair na Gearmáine|údar=Scoil Dlí, COBÁC|dáta=2018-10-18|language=ga|work=www.facebook.com|dátarochtana=2020-10-18}}&lt;/ref&gt; Shroich feachtas na sceimhlitheoirí, an [[Rote Armee Fraktion]], barr a ghéaradais le linn &quot;Fhómhar na Gearmáine&quot;, is é sin, [[Fómhar]] na bliana 1977.
[[Íomhá:Stuttgart Dornhaldenfriedhof-8.jpg|mion|leacht cuimhneacháinː féinmharú [[18 Deireadh Fómhair]] [[1977]] - Gudrun Ensslin, [[Andreas Baader]], agus Jan-Carl Raspe]]

==== 1978 ====
Ar an 11 Bealtaine 1978, rug na póilíní Iúgslavacha ar Brigitte Mohnhaupt, Peter-Jürgen Boock, Sieglinde Hofmann agus Rolf Clemens Wagner i Zagreb. Thairg an Iúgslaiv iad a eiseachadadh go dtí an Ghearmáin, dá mbeadh an rialtas Gearmánach sásta ochtar Crótach a bhí ar a seachnadh ó na húdaráis Iúgslavacha sa Ghearmáin a chimiú agus a thabhairt don Iúgslaiv in éiric na sceimhlitheoirí. Ní raibh an Ghearmáin sásta na Crótaigh a fhágáil faoi luí na bíse ag an Iúgslaiv Chumannach, agus mar sin, cheadaigh na hIúgslavaigh do na sceimhlitheoirí aghaidh a thabhairt ar Éimín Theas. 

Ar an 25 Meitheamh 1979, rinne an RAF iarracht [[Alexander Haig]], ardcheannasaí na dtrúpaí Meiriceánacha san Eoraip (agus ina dhiaidh sin, Aire Gnóthaí Eachtracha, nó ''Secretary of State'', nuair a bhí [[Ronald W. Reagan|Ronald Reagan]] ina [[Uachtarán na Stát Aontaithe|Uachtarán ar na Stáit Aontaithe]]), a mharú le [[buama]]. Chuir siad ábhar pléasctha i bpíobán a bhí ag rith faoin tsráid i gcóngar le Ceanncheathrú [[Eagraíocht Chonradh an Atlantaigh Thuaidh|ECAT]] i gCasteau sa [[An Bheilg|Bheilg]], agus nuair a bhí a ghluaisteán pearsanta ag tabhairt Haig go dtí an Cheanncheathrú, mhaidhm na sceimhlitheoirí an buama faoin tsráid. Tháinig Haig slán as an iarraidh mharfa. Ach rinneadh mangarae dá [[Gluaisteán|ghluaisteán]].

Sna blianta 1978-1982, bhí iarsmaí na sceimhlitheoirí ar a seachnadh sa [[An Meánoirthear|Mheánoirthear]] nó sa Ghearmáin féin.

=== An Tríú Glúin ===

Mar a fuair Údarás Cosanta an Bhunreachta, nó an ''Verfassungsschutz'', amach, bhí timpeall ar fiche óglach armtha agus 250 cúlaistín nó tacadóir gníomhach sa tríú glúin den drong. Rinne an ghlúin seo a lán ruathar sabaitéireachta agus mharaigh siad boic mhóra de chuid an tsaoil pholaitiúil nó eacnamúil. D'fhoilsigh an drong doiciméad clár oibre i Mí Bealtaine 1982, an ''Mai-Papier'', nó Doiciméad na Bealtaine, agus iad ag fógairt ansin go raibh siad le bun-choincheap na droinge a athrú. Ní raibh siad ag iarraidh saoirse a bhaint amach le lámh láidir do lucht na chéad ghlúine, ach ag pleanáil gníomhartha sceimhle go mionchruinn agus ag dul i gcomhar leis na dronga sceimhlitheoireachta eile san Eoraip, ar nós an ''Action Directe'' (&quot;An Gníomh Díreach&quot;) sa Fhrainc, na ''Brigate Rosse'' (&quot;Na Briogáidí Dearga) san Iodáil agus na ''Cellules Communistes Combattantes'' (&quot;Na Cealla Cathacha Cumannacha&quot;) sa Bheilg.
[[Íomhá:RAF-lid Rolf Clemens Wagner, Bestanddeelnr 929-4322.jpg|link=https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%8Domh%C3%A1:RAF-lid%20Rolf%20Clemens%20Wagner,%20Bestanddeelnr%20929-4322.jpg|mion|Rolf Clemens Wagner &amp; Friederike Krabbe, ar 11 Samhain 1977]]
Níl mórán ar eolas faoi na daoine a bhí páirteach in obair na tríú glúine. Níos mó ná duine as gach beirt, níl a fhios ag údaráis dlí na Gearmáine cérbh iad féin nó cad iad na hainmneacha a bhí orthu. Iad siúd a bhfuil a n-ainmneacha ag na húdaráis, ní raibh ach Wolfgang Grams agus Birgit Hogefeld i gceannas ar an drong, de réir dealraimh. Maidir leis na dúnmharuithe a rinne an drong sna blianta 1985-1993, níl a fhios ag na húdaráis ach ainm aon duine acu siúd a bhí páirteach. Murab ionann agus sna seachtóidí, ní raibh radacaigh eile na heite clé sásta cuidiú ná comhoibriú leis na sceimhlitheoirí a thuilleadh.

Ar an 1 Feabhra 1985 lámhachadh Ernst Zimmermann, bainisteoir an chomhlachta armála úd MTU, istigh ina theach féin. Ní heol cérbh iad a rinne é. Ar an 8 Lúnasa 1985 mharaigh Birgit Hogefeld agus Eva Haule saighdiúir Meiriceánach darbh ainm Edward Pimental. Ghoid siad a chárta aitheantais uaidh, agus baineadh leas as an gcárta ina dhiaidh sin leis an aerbhunáit Mheiriceánach úd ''Rhein-Main Air Base'' in aice le haerfort Frankfurt a insíothlú agus a bhuamáil. Bhí an Action Directe agus Rote Armee Fraktion ag comhoibriú le chéile leis an ruathar seo a dhéanamh. Fuair saighdiúir amháin agus sibhialach amháin bás sa phléasc, agus gortaíodh aon duine dhéag. Ina dhiaidh sin, d'eisigh na sceimhlitheoirí litir admhála a raibh suaitheantais an dá dhrong uirthi. Lochtaigh na cléradacaigh dúnmharú Pimental go fíochmhar, ós rud é nach raibh ann ach gnáthshaighdiúir a maraíodh ar an t-aon chúis amháin go raibh a chárta aitheantais ag teastáil ó na sceimhlitheoirí. Níos déanaí, d'admhaigh na sceimhlitheoirí féin gur botún polaitiúil a bhí ann.

Ar an 9 Meitheamh 1986 fuair bainisteoir an chomhlachta Siemens bás in éineacht le tiománaí a ghluaisteáin, Eckhard Groppler. Pléasc bhuama a mharaigh iad, agus ina dhiaidh sin ghlac &quot;Cománlach Mara Cagol&quot;, cománlach sceimhlitheoireachta de chuid RAF, freagracht as an mbuamáil. Creidtear go raibh lámh ag Horst Ludwig Meyer sa ghníomh seo. Maraíodh Meyer sa bhliain 1999 san Ostair, nuair a d'éirigh ina throid lámhaigh idir é agus na póilíní áitiúla.

Ar an 10 Deireadh Fómhair 1986 mharaigh beirt daoine aineoil Gerold von Braunmühl, taidhleoir de chuid Roinn Gnóthaí Eachtracha na Gearmáine in Ippendorf, Bonn, é, áit a raibh cónaí air. 

Ar an 30 Samhain 1989 scaoileadh urchar marfach le hAlfred Herrhausen, bainisteoir an Bhainc Ghearmánaigh (''Deutsche Bank''). Baincéir as an ngnáth a bhí ann, mar Herrhausen, nó bhí féith intleachtóra ann agus é sásta cluas thuisceanach a thabhairt do radacaigh chlé féin. Bhí suim aige i bhfadhbanna na dtíortha bochta freisin, agus é buartha faoin dóigh a raibh a lán tíortha tearcfhorbartha báite i bhfiacha.

Sa bhliain 1990 thairg an tAire Dlí agus Cirt Klaus Kinkel na sceimhlitheoirí i bpríosúin na Gearmáine a scaoileadh saor, ar acht is go n-éireodh an chuid ghníomhach den ghluaiseacht as na hionsaithe. Níor thángthas ar aon chomhthuiscint phoiblí faoi sin, ach sa bhliain 1991 bhí RAF sásta &quot;fairsingiú na gníomhaíochta a chur ar ceal&quot; mar a dúirt siad féin. Inniu, is eol dúinn go raibh na sceimhlitheoirí idir dhá chomhairle faoin tairiscint seo. Bhí Brigitte Mohnhaupt orthu siúd a dhiúltaigh, theastaigh ó sceimhlitheoirí eile ar nós Karl-Heinz Dellwo agus Lutz Taufer glacadh leis an tairiscint.

Ar an 1 Aibreán 1991 maraíodh Detlev Karsten Rohwedder, a bhí i gceannas ar an ''Treuhandanstalt'', nó údarás príobhádaithe na maoine poiblí a thit leis an nGearmáin aontaithe ó Dhaonphoblacht na Gearmáine, is é sin, an stát cumannach in oirthear na Gearmáine. Ní raibh na húdaráis in ann a shocrú sa chás seo féin cérbh iad na ciontóirí. Deich mbliana ní ba deireanaí, thug anailís an aigéid dhí-ocsairibeanúicléasaigh i ruainne gruaige a fuarthas in áit an ghnímh, - thug an anailís sin le tuiscint gur le Wolfgang Grams an ruainne gruaige. Fuarthas locht ar thoradh na hanailíse seo, áfach.

Istoíche idir an 26 agus an 27 Márta 1993 buamáladh Peannadlann Weiterstadt le breis is 200 kg ábhair phléasctha. Cuireadh trí fhoirgneamh lóistín agus an foirgneamh riaracháin de dhroim an domhain, agus rinne an mhórphléasc damáiste don chuid eile den pheannadlann a chlúdaíonn trí chiliméadar cearnacha. Ní bhfuair aon duine bás, nó ní raibh an peannadlann ach á tógáil san am sin.

Ar an 27 Meitheamh 1993 gabhadh Birgit Hogefeld agus Wolfgang Grams i mBad Kleinen. Tháinig an fheadhain speisialta úd Grenzschutzgruppe 9 (GSG 9) i láthair le cabhrú leis na gnáthphóilíní. D'éirigh leis na póilíní Hogefeld a chimiú go néata, ach d'éirigh ina chogadh dearg idir Grams agus lucht a ghabhála, agus ba é ba toradh don scéal gur maraíodh Grams agus duine de na póilíní speisialta, fear darbh ainm Michael Newrzella. I ndiaidh na n-imeachtaí, d'éirigh an tAire Gnóthaí Inmheánacha Rudolf Seiters as.

Sa bhliain 1992 tháinig an teoiric ar an bhfód nach raibh an &quot;tríú glúin&quot; ann ar aon nós, ach gurbh iad na seirbhísí rúnda a rinne gníomhartha sceimhlitheoireachta na glúine sin le brú a chur ar an tsochaí agus ar na polaiteoirí tuilleadh maoiniú a thabhairt do na seirbhísí sin. Ba iad an triúr iriseoirí úd Gerhard Wisnewski, Wolfgang Landgraeber agus Ekkehard Sieker a chuir an teoiric seo faoi bhráid an tsaoil mhóir, ar dtús ar an gclár nuachta agus tráchtaireachta úd ''Monitor'' ar an tseirbhís chraolacháin ARD, agus ina dhiaidh sin, faoi chlúdach leabhair. Is é an dearcadh a bhí ag an gcuid ba mhó de na tráchtairí - ar nós an t-eolaí polaitiúil Alexander Strassner as Ollscoil Regensburg - nach raibh ann ach gnáth-theoiric chomhcheilge nár chóir an iomarca creidiúna a thabhairt di, a fhad is nach raibh fianaise ann.

== Baill thábhachtacha ==


* [[Susanne Albrecht]]

* [[Brigitte Asdonk]]

* [[Andreas Baader]]

* [[Peter Jürgen Boock]]

* [[Gudrun Ensslin]]

* [[Irene Goergens]]

* [[Manfred Grashof]]

* [[Siegfried Hausner]]

* [[Peter Homann]]

* [[Klaus Jünschke]]

* [[Christian Klar]]

* [[Horst Mahler]]

* [[Silke Maier-Witt]]

* [[Ulrike Meinhof]]

* [[Holger Meins]]

* [[Brigitte Mohnhaupt]]

* [[Astrid Proll]]

* [[Thorwald Proll]]

* [[Jan-Carl Raspe]]

* [[Petra Schelm]]

== Daoine dár fhuadaigh nó dár mharaigh an Drong ==

* [[Karl-Heinz Beckurts]]

* [[Paul A. Bloomquist]]

* [[Siegfried Buback]]

* [[Alfred Herrhausen]]

* [[Andreas von Mirbach]]

* [[Jürgen Ponto]]

* [[Detlev Karsten Rohwedder]]

* [[Hanns-Martin Schleyer]]

* [[Norbert Schmid]]

* [[Ernst Zimmermann]]

== Léigh freisin ==
{{Refbegin}}
* AUST, Stefan: ''Der Baader-Meinhof-Komplex''. Erweiterte und aktualisierte Ausgabe. Wilhelm Goldmann Verlag, München 1998
* BRÜCKNER, Peter: ''Ulrike Marie Meinhof und die deutschen Verhältnisse''. Verlag Klaus Wagenbach, Beirlín 1976
{{Refend}}

== Féach freisin ==

* [[Fómhair na Gearmáine]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Stair na Gearmáine]]
[[Catagóir:Drong Baader-Meinhof| ]]
[[Catagóir:Sceimhlitheoireacht]]</text>
      <sha1>6ove4ucwn1970pmgh9q9htzutwx9i0i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Loch Lao</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19287</id>
    <revision>
      <id>1210258</id>
      <parentid>1194222</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:47:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1490" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}[[Loch]] mór idirthaoideach is ea '''Loch Lao'''&lt;ref name=&quot;Logainm&quot;&gt;{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/1166381|title=Loch Lao/Belfast Lough {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2023-06-22|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}&lt;/ref&gt;, ag béal [[Abhainn an Lagáin]] in oirthear [[Chúige Uladh]]. Ag a cheann tá cathair agus calafort Bhéal Feirste, a shuíonn ag béal Abhainn an Lagáin. Osclaíonn an loch isteach i [[Muir nIocht]] Thuaidh agus nascann sé [[Béal Feirste]] le [[Muir Éireann]]. 

Is réimse fada, leathan agus domhain uisce é Loch Lao, agus é beagnach saor ó thaoidí láidre. Tá sraith réileán láibe agus murlach sa chuid istigh den loch. Tá an loch seachtrach teoranta do chladaí carraigeacha den chuid is mó le roinnt bánna beaga gainimh. Is é teorainn sheachtrach an locha ná an líne a cheanglaíonn Pointe Orlock agus An Cionn Dubh.

Is iad [[Beannchar, Contae an Dúin|Beannchar]] ar an gcladach theas ([[Contae an Dúin]]) agus [[Carraig Fhearghais]] ar an gcladach thuaidh ([[Contae Aontroma]]) na príomhbhailte cósta. I measc na lonnaíochtaí cósta eile tá [[Ard Mhic Nasca]], [[Cuan Héilin]] (nó Cuan Bhaile na gCrot) , [[Inis Glas]] agus [[An Cionn Bán]].
== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{commons|Special:Search/Belfast_Lough|Loch Lao}}
{{síol}}

[[Catagóir:Uiscí Uladh]]
[[Catagóir:Lochanna na hÉireann]]</text>
      <sha1>rirfk91mwzrntss9xy6lyq092m35b2c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cumann Gaeilge na hAstráile</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22283</id>
    <revision>
      <id>1210251</id>
      <parentid>1108876</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T15:20:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>47196</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3692" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
Cláraíodh '''Cumann Gaeilge na hAstráile''' sa bhliain 1993 chun an Ghaeilge a chur chun cinn in oirdheisceart na hAstráile. Bíonn ranganna seachtainiúla ar siúl acu in Melbourne agus scoil samhraidh á reáchtáil acu gach bliain. 

Bhí baint ag bunú an Chumainn le bláthú an ilchultúrachais (téarma a bhí in úsáid faoin mbliain 1973) san Astráil agus grúpaí eitneacha ag cur cumann ar bun lena ndúchas a chaomhnú. 
&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=http://www.immi.gov.au/media/fact-sheets/06evolution.htm#history/ |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2010-03-12 |archivedate=2010-01-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100106010359/http://www.immi.gov.au/media/fact-sheets/06evolution.htm#history/ }}&lt;/ref&gt; D’eascair an Cumann ó ranganna difriúla Gaeilge a bhí ar siúl sna fo-bhailte laistigh in Melbourne sna hochtóidí agus clár Gaeilge de chuid an [[Special Broadcasting Service]] mar thaca acu. Bunaíodh an Cumann sa bhliain 1992 agus reáchtáil sé ranganna ina lán áiteanna sular chuir sé faoi sa Chlub Ceilteach in Melbourne, áit a bhfuil sé go fóill. 

== Cuspóirí agus obair ==
Is iad bunchuspóirí an Chumainn daoine a spreagadh chun Gaeilge a fhoghlaim agus pobal Gaeilge a bhunú san Astráil. Ba mhaith leis freisin Gaeilge a bheith mar ábhar i gcuraclam meánscolaíochta Victoria agus in ollscoil amháin ar a laghad mar chuid de BA sa Léann Éireannach.

Tá ''An Fhuinneog Ghaelach'', nuachtlitir an Chumainn, ar fáil ar shuíomh an Chumainn, in éineacht leis ''An Lúibín'', nuachtlitir choicísiúil neamhspleách de chuid Colin Ryan. 

Sa bhliain 2009 fuair an Cumann an chéad duais i gcomórtas domhanda Ghlór na nGael.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=http://www.glornangael.ie/default.asp?contentID=567 |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2010-03-12 |archivedate=2007-11-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071118185931/http://www.glornangael.ie/default.asp?contentID=567 }}&lt;/ref&gt;

== Ranganna ==
Bíonn ranganna agus comhrá ar siúl Dé Máirt sa Chlub Ceilteach i Melbourne.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.celticclub.com.au/index.php/cultural/language-classes|teideal=Cultural: Language Classes|údar=|dáta=|language=en-gb|work=The Celtic Club|dátarochtana=2018-12-27|archivedate=2019-02-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190226102638/http://celticclub.com.au/index.php/cultural/language-classes}}&lt;/ref&gt;

== Daonscoil Victoria ==
Cuireadh an chéad daonscoil (scoil samhraidh) in Victoria ar bun i Mí na Samhna 1995. Cuireadh tús le scoil in New South Wales i Mí Eanáir 1993 cheana. Ar feadh na mblianta bhíodh sí ar siúl i Mí Eanáir sa choill in aice le [[Bacchus Marsh, Victoria|Bacchus Marsh]] agus bhíodh isteach is amach le caoga dalta ann agus iad ag gabháil don teanga, don cheol agus don rince. 

=== Gaeltacht Melbourne ===
I ndiaidh sos beag, thosaigh an daonscoil arís i dtimpeallacht uirbeach ag ''International House'', coláiste de chuid ''University of Melbourne''. Ó 2019 amach tabharfar ''Gaeltacht Melbourne'' uirthi.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://gaeilge.org.au/caipeisi/nuachtlitir/insert1808.pdf|teideal=Gaeltacht Melbourne 2019|údar=|dáta=|work=Cumann Gaeilge na hAstráile|dátarochtana=2019-03-04}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc ==

[[An Ghaeilge san Astráil]]

== Féach freisin ==

* [[Val Noone|Noone, Val]]. ''Hidden Ireland in Victoria''. Ballarat Heritage Services 2012. ISBN 978-1-876478-83-4

* Ó Scanláin, Muiris. ''An Mám ó Dheas''. An Sagart 2009, lgh 292-293.

== Naisc sheachtracha ==
[http://gaeilge.org.au Suíomh an Chumainn]
[[Catagóir:An Astráil]]
[[Catagóir:Grúpaí Gaeilge]]</text>
      <sha1>hqlqbqt8e729wrljli85frhno3prir0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lifestyle Sports</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22565</id>
    <revision>
      <id>1210317</id>
      <parentid>1109564</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T06:58:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>109.76.255.76</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="899" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}

Is siopa spóirt é '''Lifestyle Sports''' i b[[Poblacht na hÉireann]], i d[[Tuaisceart Éireann]], agus i b[[Poblacht na Seice]]. Tá 62 siopa acu ar [[Éire|oileán na hÉireann]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=http://www.lifestylesports.com/aspx/dynamiccontent.aspx?loc=AU&amp;subloc=1&amp;menuId=54&amp;pmenuId=0 |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2012-07-31 |archivedate=2012-04-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120406055914/http://www.lifestylesports.com/aspx/dynamiccontent.aspx?loc=AU&amp;subloc=1&amp;menuId=54&amp;pmenuId=0 }}&lt;/ref&gt;

Is é Stafford Holdings an t-úinéir faoi láthair.&lt;ref&gt;[https://vacuactivus.com/ Stafford Holdings buys Lifestyle Sports – RTÉ News]. Rte.ie (30 January 2009).&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Íomhá:Lifestyle Sports Dundrum.jpg|mion|clé|Lifestyle Sports, [[Dún Droma]]]]

{{síol}}

[[Catagóir:Comhlachtaí Spóirt]]</text>
      <sha1>s0v3gq5jqulcyhtd8nv4sp6hivmh3kj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé:Baile Sheáin, Talamh an Éisc</title>
    <ns>1</ns>
    <id>28840</id>
    <revision>
      <id>1210310</id>
      <parentid>1025572</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T03:21:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ainm an bhaile */ Reply</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2644" xml:space="preserve">?? Bheadh '''Baile Naomh Eoin''' nó '''Cathair Naomh Eoin''' níos fear mar ainm? ( Féach: http://www.bbc.co.uk/irish/articles/view/828/gaeilge/) [[Úsáideoir:Éóg1916|Éóg1916]] 08:07, 9 Bealtaine 2010 (UTC)
:Tá &quot;Baile Sheáin&quot; in úsáid le fada an lá. [[Úsáideoir:Tameamseo|Tameamseo]] 09:06, 9 Bealtaine 2010 (UTC)
::Ní fhaca mé é! (Féach :http://gd.wikipedia.org/wiki/Baile_Naoimh_E%C3%B2in,_an_Talamh_%C3%99r)[[Úsáideoir:Éóg1916|Éóg1916]] 09:24, 9 Bealtaine 2010 (UTC)

== Ainm an bhaile ==

Níl mé cinnte gurb é &quot;Cathair Eoin&quot; an leagan ceart. Tá &quot;Baile Sheáin&quot; le fáil [https://www.gaois.ie/en/corpora/monolingual/?Page=1&amp;PerPage=50&amp;Query=talamh%2Ban%2B%C3%A9isc&amp;SearchMode=exact ag gaois.ie], ag [https://www.academia.edu/36794521/Emancipation_through_exile_Irish_speakers_in_the_Americas ''Emancipation through exile: Irish speakers in the Americas'' le Tomás de hÍde], ag [https://books.google.ie/books?id=JO3oDwAAQBAJ&amp;pg=PT55&amp;lpg=PT55&amp;dq=baile+she%C3%A1in+talamh+an+%C3%89isc&amp;source=bl&amp;ots=u1rjm27Sv5&amp;sig=ACfU3U1VA-a5KmhV4Lgy-71sD8vljouwtA&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiJ8qu94pH2AhVJiFwKHbHtDugQ6AF6BAhWEAM#v=onepage&amp;q=baile%20she%C3%A1in%20talamh%20an%20%C3%89isc&amp;f=false ''North American Gaels: Speech, Story, and Song in the Diaspora'' le Natasha Sumner agus Aidan Doyle] agus ar [https://twitter.com/talamhaneisc/status/1469300797020196865 Twitter]. Luaitear &quot;Baile Naomh Eoin&quot; ar [https://www.bbc.co.uk/irish/articles/view/862/gaeilge/ an bpíosa seo le Bríd Ní Fhachtna ar an BBC]. Tá &quot;Baile Sheáin&quot; ''agus'' &quot;Baile Naomh Eoin&quot; le feiceáil [https://blogs.transparent.com/irish/two-irish-words-for-foot-cos-vs-troigh/ ar an mblag seo]. Ach, ní úsáidtear &quot;Cathair Eoin&quot; áit ar bith ar an idirlíon ach amháin [https://workstudyvisa.com/ga/spota%C3%AD-saoire-is-fearr-canada/ anseo], ach is aistriúchán trí mheaisín é an leathanach sin go huile is go hiomlán. Cé go bhfuil an Vicipéid bunaithe ar foinsí, ba chóir dúinn foinsí a lua ina thaispeántar réamhshamplaí de leaganacha nua/eile/difriúla. Cá bhfuil an fhoinse? [[Úsáideoir:MacTire02|&lt;span style=&quot;color:#003300;font-family:serif;font-size:100%&quot;&gt;&lt;sup&gt;'''Mac&amp;nbsp;Tíre'''&lt;/sup&gt;&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;[[Plé úsáideora:MacTire02|&lt;span style=&quot;color:red;font-family:cursive;font-size:80%&quot;&gt;&lt;sub&gt;''Cowag''&lt;/sub&gt;&lt;/span&gt;]] 22:00, 21 Feabhra 2022 (UTC)

:Fuair mé cúpla tagairt eile don ainm &quot;Baile Sheáin&quot; sa leabhar &quot;Míle míle i gcéin: The Irish Language in Canada&quot; le Danny Doyle. Is léir gurb é sin an leagan ceart. [[Úsáideoir:Kevin Scannell|kscanne]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 03:21, 11 Aibreán 2024 (UTC)</text>
      <sha1>h33g1xdzyfi6gx6x9guwrvtvypzyamy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210313</id>
      <parentid>1210310</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T03:21:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Plé:Cathair Eoin, Talamh an Éisc agus Labradar]] go [[Plé:Baile Sheáin, Talamh an Éisc]]: féach an leathanach Plé</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2644" xml:space="preserve">?? Bheadh '''Baile Naomh Eoin''' nó '''Cathair Naomh Eoin''' níos fear mar ainm? ( Féach: http://www.bbc.co.uk/irish/articles/view/828/gaeilge/) [[Úsáideoir:Éóg1916|Éóg1916]] 08:07, 9 Bealtaine 2010 (UTC)
:Tá &quot;Baile Sheáin&quot; in úsáid le fada an lá. [[Úsáideoir:Tameamseo|Tameamseo]] 09:06, 9 Bealtaine 2010 (UTC)
::Ní fhaca mé é! (Féach :http://gd.wikipedia.org/wiki/Baile_Naoimh_E%C3%B2in,_an_Talamh_%C3%99r)[[Úsáideoir:Éóg1916|Éóg1916]] 09:24, 9 Bealtaine 2010 (UTC)

== Ainm an bhaile ==

Níl mé cinnte gurb é &quot;Cathair Eoin&quot; an leagan ceart. Tá &quot;Baile Sheáin&quot; le fáil [https://www.gaois.ie/en/corpora/monolingual/?Page=1&amp;PerPage=50&amp;Query=talamh%2Ban%2B%C3%A9isc&amp;SearchMode=exact ag gaois.ie], ag [https://www.academia.edu/36794521/Emancipation_through_exile_Irish_speakers_in_the_Americas ''Emancipation through exile: Irish speakers in the Americas'' le Tomás de hÍde], ag [https://books.google.ie/books?id=JO3oDwAAQBAJ&amp;pg=PT55&amp;lpg=PT55&amp;dq=baile+she%C3%A1in+talamh+an+%C3%89isc&amp;source=bl&amp;ots=u1rjm27Sv5&amp;sig=ACfU3U1VA-a5KmhV4Lgy-71sD8vljouwtA&amp;hl=en&amp;sa=X&amp;ved=2ahUKEwiJ8qu94pH2AhVJiFwKHbHtDugQ6AF6BAhWEAM#v=onepage&amp;q=baile%20she%C3%A1in%20talamh%20an%20%C3%89isc&amp;f=false ''North American Gaels: Speech, Story, and Song in the Diaspora'' le Natasha Sumner agus Aidan Doyle] agus ar [https://twitter.com/talamhaneisc/status/1469300797020196865 Twitter]. Luaitear &quot;Baile Naomh Eoin&quot; ar [https://www.bbc.co.uk/irish/articles/view/862/gaeilge/ an bpíosa seo le Bríd Ní Fhachtna ar an BBC]. Tá &quot;Baile Sheáin&quot; ''agus'' &quot;Baile Naomh Eoin&quot; le feiceáil [https://blogs.transparent.com/irish/two-irish-words-for-foot-cos-vs-troigh/ ar an mblag seo]. Ach, ní úsáidtear &quot;Cathair Eoin&quot; áit ar bith ar an idirlíon ach amháin [https://workstudyvisa.com/ga/spota%C3%AD-saoire-is-fearr-canada/ anseo], ach is aistriúchán trí mheaisín é an leathanach sin go huile is go hiomlán. Cé go bhfuil an Vicipéid bunaithe ar foinsí, ba chóir dúinn foinsí a lua ina thaispeántar réamhshamplaí de leaganacha nua/eile/difriúla. Cá bhfuil an fhoinse? [[Úsáideoir:MacTire02|&lt;span style=&quot;color:#003300;font-family:serif;font-size:100%&quot;&gt;&lt;sup&gt;'''Mac&amp;nbsp;Tíre'''&lt;/sup&gt;&lt;/span&gt;]]&amp;nbsp;[[Plé úsáideora:MacTire02|&lt;span style=&quot;color:red;font-family:cursive;font-size:80%&quot;&gt;&lt;sub&gt;''Cowag''&lt;/sub&gt;&lt;/span&gt;]] 22:00, 21 Feabhra 2022 (UTC)

:Fuair mé cúpla tagairt eile don ainm &quot;Baile Sheáin&quot; sa leabhar &quot;Míle míle i gcéin: The Irish Language in Canada&quot; le Danny Doyle. Is léir gurb é sin an leagan ceart. [[Úsáideoir:Kevin Scannell|kscanne]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 03:21, 11 Aibreán 2024 (UTC)</text>
      <sha1>h33g1xdzyfi6gx6x9guwrvtvypzyamy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lasair choille</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29035</id>
    <revision>
      <id>1210289</id>
      <parentid>1165177</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:40:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1228" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Ainmhí Bheo}}
[[Íomhá:Carduelis carduelis carduelis MHNT 223 Lambézellec.jpg|thumb|''Carduelis carduelis carduelis '']]
Is [[éan]] í an '''lasair choille'''&lt;ref name=&quot;Tearma&quot;&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/Carduelis%20carduelis/|title=“Carduelis carduelis” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2023-06-26}}&lt;/ref&gt;, ball d'fhine na Fringillidae. Is iad an [[An Eoraip|Eoraip]], an [[An Afraic|Afraic]] agus iar-[[Áise]] na ceantracha dúchasacha di. Tugadh isteach fosta i gceantair eile iad, mar shampla isteach san [[An Astráil|Astráil]], [[an Nua-Shéalainn]], agus [[Uragua]].

Tá aghaidh rua agus ceann bán agus dubh ag an lasair choille. Tá dath donnbhuí nó donnrua ar a droim agus a cuid cliathán. Tá barra óir leathan ar a cuid sciathán. Tá dath dubh ar a heireaball, agus dath bán ar a geadán. Tá an ceann fireann cosúil go mór leis an ceann baineann, ach tá níos mó dath rua ar aghaidh an ceann fireann. 

Léirítear go minic an lasair choille i bpictiúir Iodálacha de chuid na hAthbheochana. 

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{síol}}

[[Catagóir:Éin]]</text>
      <sha1>8hy5te9kf0aolk90gx0jdu5ea9wjm31</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conall Cearnach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>29889</id>
    <revision>
      <id>1210272</id>
      <parentid>1197664</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T17:03:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Táin Bó Fraoich */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13086" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Carachtar}}
:''Baineann an t-alt seo leis an laoch i miotaseolaíocht na nGael; má tá suim agat sa scríbhneoir a d'úsáid Conall Cearnach mar ainm cleite, féach [[Feardorcha Ó Conaill]].''
 
Is laoch na n[[Ulaidh|Uladh]] é '''Conall Cearnach''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Conall Cernach''') sa [[Rúraíocht]] i [[miotaseolaíocht na nGael|miotaseolaíocht na hÉireann]]. Tá sé ráite go raibh sé de nós aige codladh le ceann Chonnachtaigh faoina ghlúin i gcónaí.

==Sanasaíocht==
Ciallaíonn ‘cearnach’ buaiteach nó caithréimeach, ach focal doiléir atá ann agus déanann roinnt téacsanna streachailt lena mhíniú. Faightear i measc na mbríonna malairte: “cearnach&quot; (le gnáthchiall an lae inniu, .i. “cearnógach”), “borrach”, agus “an té ag a bhfuil mias nó cearn (“árthach i riocht druma”)”.&lt;ref&gt;''Dictionary of the Irish Language'', Compact Edition, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], 1990, lch. 109&lt;/ref&gt;

==Breith Chonaill==
Ba é [[Amergin mac Eccit]]
a athair agus [[Fionnchaomh]] a mháthair. Ní raibh leanbh ar bith ag a thuismitheoirí go dtí gur thug Fionnchaomh cuairt ar dhraoi a thug chomhairle di deoch a ól ó thobar áirithe. D’ól sí as an [[tobar]] seo, ag slogadh cruimhe maille leis an uisce agus toirchíodh í dá bharr. Chosain [[Cet mac Mágach]], deartháir Fhionnchaomha, a dheirfiúr go dtí gur saolaíodh mac di, Conall.

Tháinig na [[draoi]]the leis an leanbh a ionadú ina gcreideamh agus thairngríodar go maródh sé breis agus leath d’fhir [[Connachta|Chonnacht]] agus go mbeadh ceann Chonnachtaigh ar a chrios i gcónaí. Thug Cet an páiste agus chuir sé faoina sháil é, ag déanamh iarrachta chun a mhuineál a bhriseadh, ach níor éirigh leis. Ní dhearna sé ach dochar don bhráid agus bhí muineál cam air ina dhiaidh sin. Bhí géarchoimhlint idir Conall agus Cet as sin amach.

==Tréithe fisiciúla==
Sa scéal ''Toghaill Bhrú Da Derga'', déantar cur síos ar Chonall mar a leanas (Sean Ghaeilge):
&lt;blockquote&gt;
At-chonnarc fer n-and i n-imdae cumdachdae as caíme di laechaib Hérenn. Brat cas corcra immi. Gilithir snechta indala grúadh dó, breicdeirgithir sían a ngrúad n-aile. Is glaisidir buga indala súil dó, duibithir druimne duíl in tsúil aile. Méit clíab búana a
ndosbili find forórda fil fair. Benaid braine a dá imdae. Is caisithir reithi copad. Cía dofortae míach do chnoib dergfuíscib for a mullach ní foíchred cnoí díb for lár. Claideb
órduirn ina láim. Scíath cróderg ro brecad do semandaib findruine iter eclanda oir. Sleg fota thredruimneach, reimithir cuing n-imechtair a crand fil indti. Samailte 7rl.&lt;ref&gt;Knott 1936, 29&lt;/ref&gt;
&lt;/blockquote&gt;
&lt;blockquote&gt;
&quot;Chonaic mé fear ann in árasán ornáideach, ab ea an laochr ab fhinne de chuid na hÉireann. Brat corcairdhearg aige. Chomh bán le sneachta a bhí ceann dá ghrua, bricídhearg mar an lus mór an ghrua eile. Ceann dá shúile chomh gorm le hiasaint, chomh dubh le chiaróg an tsúil eile. Méid chléibh-bhainte a bhile dosach fionn, an-fhionn. Buaileann sé imeall a dhá chromán. Tá sé chomh clúmhach le reithe tomach. Cé gur doirteadh sac de chnónna dearga thar bharr a chinn, ní thitfeadh cnó ar bith go talamh. Claíomh órddhoirn ina láimh. Sciath cródhearg, dromchla breac le seamanna fionnmhiotail (cóimhiotail tincopper) idir plátaí óir. Sleá fada, trídhroimneach, chomh tiubh le chuing seachtrach (de seisreach an mhuilteora) an crann atá air. Cosúil le 7rl.&quot;&lt;ref&gt;Leagan aistrithe go Gaeilge ag [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]], 2018&lt;/ref&gt;
&lt;/blockquote&gt;&lt;!--
&lt;blockquote&gt;&quot;I saw a man there in an ornamented dining compartment, who was the fairest of the warriors of Ireland. A fleecy crimson cloak about him. As white as the snow one of the cheeks on him, as freckled-red as the foxglove the other cheek. One of his two eyes is as blue as a hyacinth, as black as a beetle’s back the other eye. The measure of a reaping basket his bushy tree (of) fair, very blond (hair) that is on him. It strikes the edge of his two hips. It is as fleecy as a tufted ram. Though a sack of bountiful (?) red nuts were poured out over the top of his head, not a nut of them would fall to the ground. A goldhilted sword in his hand. A blood-red shield, dotted with rivets of white metal (tincopper alloy) between plates of gold. A long, three-ridged spear, as thick as an outer yoke (of a miller’s team?) the shaft that is on it.&quot;&lt;ref&gt;http://userpage.fu-berlin.de/~alvismal/2heimdal.pdf&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;&lt;br /&gt;
(''Leagan aistrithe go Béarla ag ''[[Eleanor Knott]])--&gt;

==Scéal Muc Mhic Dathó==
{{main|Scéal Muc Mhic Dathó}}

Bhí fleadh tráth ag tigh [[Mac Dá Thó|Mhac Dá Thó]], agus chuaigh laochra  [[Connacht]] agus Uladh in iomaíocht le haghaidh na [[curadhmhír]]e. Mhaíogh Cet as a bhearta gaisce, ina measc choilleadh [[Celtchar|Chealtair]] lena gha.  Bhí Cet ar tí an mhír a spóladh, nuair a tháinig Conall ar an bhfód. Sháraigh sé Cet lena ghaiscí.  Dhiúltaigh Cet go raibh sé buailte, ach d'éiligh go sáródh a dheartháir, [[Anlúan]], Conall lena ghaiscsí, dá mba rud é go raibh sé i láthair.  Mar fhreagairt, chaith Conall chuige ceann úrbhainte Anlúain.&lt;ref&gt;[[Kershaw Chadwick]] (eag. &amp; aistr.), [http://adminstaff.vassar.edu/sttaylor/MacDatho/ &quot;The Story of Mac Dathó's Pig&quot;], ''An Early Irish Reader'', Cambridge University Press, 1927&lt;/ref&gt;

==Fleadh Bhricreann==
{{main|Fleadh Bhricreann}}

Chuaigh Conall in iomaíocht, bhíodh gur le rath níos lú, ag fleadh eagraithe ag an scabhaire [[Bricre]]. Chuaigh Bricre ceann ar cheann go Conall, [[Laoghaire Buach]] agus [[Cú Chulainn]], agus gheall sé dóibh an churadhmhír. Thosaigh achrann eatarthu, agus bhí ar [[Conchúr mac Neasa|Chonchúr]], [[Fergus mac Róich|Fhergus]] agus [[Sencha|Shencha]] teacht eatarthu chun iad a scaradh óna chéile. Idir an dá linn, chuaigh Bricre ceann ar cheann go mná chéile na laochra, [[Lendabair]], [[Fedelm]], agus [[Eimhear]], agus gheall sé dóibh  áit na tosaíochta ag an bhfleadh. Arís bhí achrainn ann, agus d'iarr na hUlaidh ar [[Ailill mac Máta|Ailill]], ar [[Méabh|Mhéabh]], agus ar [[Cú Raoi|Cú Raoi]] breith a thabhairt. I ngach aon triail, bhí an lámh in uachtar ag Cú Chulainn, ach ní ghlacfadh Conall ná Laoghaire leis an toradh. 

I ndeireadh na dála, tháinig fathach míofar fir go [[Eamhain Mhacha]] ag iompar tua ollmhóire. Thug sé dúshlán dóibh triúr: a cheann a bhaint de, ach go gcéadaí dó teacht ar ais agus a gcinn a bhaint díobh. Ghlac Laoghaire an dúshlán, bhain cheann an fhathaigh de, ach phioc suas an fathach a cheann agus amach leis. Tháinig sé ar ais an lá dár gcionn ach bhí Laoghaire cladhaire as láthair. Ghlac Conall an dúshlán ansin, ach theip air fosta an conradh a shásamh. Sa deireadh, d'éirigh le Cú Chulainn sa choimhlint, agus d'fhógair Cú Raoi (mar b'eisean an fathach) go mbeadh an churadhmhír ag Cú Chulainn trí shaol na saoil.&lt;ref&gt;[[Tom Peete Cross]] &amp; [[Clark Harris Slover]] (eag.), [http://web.ncf.ca/dc920/bricriu.html &quot;Bricriu's Feast&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170305204835/http://web.ncf.ca/dc920/bricriu.html |date=2017-03-05 }}, ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt &amp; Company, 1936, lch. 254-280&lt;/ref&gt;

==Táin Bó Fraoich==
{{main|Táin Bó Fraoich}}

Chuidigh Conall laoch na gConnacht, [[Fraoch]] a theaghlach   agus a cuid bólachta a fháil ar ais tar éis iad a fuadadh agus a goideadh. Chuaigh siad ar a dtóir trí [[Alba]], ó dheas tríd [[An Bhreatain|An mBreatain]], trasna [[Muir nIocht|Mhuir nIocht]], tríd [[an Lombaird]] go dtí na h[[Sliabh Alpa|Alpa]]. Bhuail siad le banaoire Gaelach, a d'inis díobh go raibh bólacht agus teaghlach Fraoich ann faoi smacht foghlaithe a bhí i réim sa tír úd, agus a mhol díobh fiafraí den bhanaoire bó. Thug sise rabhadh díobh go raibh bean chéile Fraoich i ndún faoi chosain nathar, ach gheall sí go bhfágfadh an doras ar oscailt. Agus an dúin faoi ionsaí acu, léim an nathair isteach i gcrios Chonaill, ach ní dhearnadh dochar ar bith dó. Shaoraigh siad teaghlach Fraoich, thóg an bhólacht agus taisce go léir a raibh ann, agus d'fhill ar ais go hÉirinn.&lt;ref&gt;A. H. Leahy (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/fraech.html &quot;The Cattle Raid of Fraech&quot;], ''Heroic Romances of Ireland'' vol. II, David Nutt, 1906.&lt;/ref&gt;

==Léigear Éadair==
{{main|Léigear Éadair}}

Chuaigh Conall i gcomhrac aonair le rí Laighean, [[Meas Geagra]] tar éis catha spreagadh ag [[Athirne]], file agus scabhaire na nUladh. Bhí lámh amháin caillte ag Mes i dtroid eile, dá bharr  Conall fought him with one hand tucked into his belt. Bhuaigh sé agus thóg ceann a coimhlinteoir mar chorn. Díríodh a mhuineál nuair a chuir sé an ceann ar a ghualainn. Níorbh fhéidir le carbadóir Chonaill an ceann a iompair, mar sin ghearr sé an inchinn amach agus chaomhnaigh é le h[[aol beo]].&lt;ref&gt;[[Whitley Stokes]], &quot;The Siege of Howth&quot;, ''Revue Celtique'' 8, 1871, ll. 47-63&lt;/ref&gt;  Ghoid Cet an inchinn chailcithe chun [[Conchúr mac Neasa]] a mharú.&lt;ref&gt;[[Kuno Meyer]] (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/conchobar3.html &quot;The Death of Conchobar&quot;], ''The Death-Tales of the Ulster Heroes'', Todd Lecture Series, 1906&lt;/ref&gt;

==Anbhás Chú Chulainn==
{{main|Anbhás Chú Chulainn}}

Ghlac Conall agus Cú Chulainn mionn eatarthu, cibé acu a mbásfaí ar dtús, go mbainfeadh an té eile díoltas amach roimh titim na hoíche. Agus Cú Chulainn maraithe ag [[Lughaidh Mac Cú Raoi]] agus [[Erc mac Cairpri]], chuaigh Conall ar a dtóir. Maraon le Mes G., bhí lámh caillte ag Lughaidh, agus throid Conall leis le lámh amháin ina chrios, ach an babhta seo bhuaigh sé ach le cabhair a chapaill, a thóg greim as cliathán Lughaí. Agus an bheirt acu básaithe aige, thóg sé a gcinn ar ais go [[Teamhair]]. Nuair a chonaic a dheirfiúr [[Achall]] ceann Erce, d'éag sí de bhrón.&lt;ref&gt;Tom Peete Cross &amp; Clark Harris Slover (eag.), [http://www.maryjones.us/ctexts/cuchulain3.html &quot;The Death of Cu Chulainn&quot;], ''Ancient Irish Tales'', Henry Holt &amp; Company, 1936, ll. 333-340&lt;/ref&gt;

==Báire na fola le Cet==
Rinne Cet ruathar ar Uladh Ulster tráth. Mharaigh sé seachtar is fiche agus thóg a gcinn. Chuaigh Conall ar a thóir, á leanúint trí sneachta an gheimhridh. D'aimsigh sé é, ach bhí drogall air dhún i ngleic leis, go dtí gur cháin a carbadóir é ar chúis easpa misnigh. Bhuail siad le chéile ag áth, agus bhásaigh Conall Cet i gcomhrac fíochmhar, agus Conall féin gar don bhás dá bharr.

D'aimsigh [[Bélchú]] é, a thóg abhaile go Connachta é agus ''tended'' a ghonta. Bhí sé ar intinn aige dul i gcomhrac leis agus Conall i mbarr a shláinte. Ach ba thrua le Bélchú as a iompar fiúntach agus d'iarr ar a thriúr mac Conall a mharú ina leaba bhreoiteachta. Tharla gur chuala Conall é agus chuir sé iallach ar Bhélchú a áit a ghlacadh. Le teacht an triúr, mharaigh siad a n-athair i leaba Chonaill. Mharaigh Conall an triúr acu ansin agus d'imigh abhaile leis na ceithre cheann.&lt;ref&gt;Kuno Meyer (eag. &amp; aistr.), [http://www.maryjones.us/ctexts/cet.html &quot;The Death of Cet mac Mágach&quot;], ''The Death-Tales of the Ulster Heroes'', Todd Lecture Series, 1906&lt;/ref&gt;

==A sheanaois==
Tar éis bás Chonchúir agus a mhac [[Cormac Cond Longas]], tairgeadh ríogacht na nUladh do Chonall, ach dhiúltaigh sé í, ádh moladh ina áit a mhic altrama, mac óg Chonchúir, [[Cúscraid]], a rinneadh ina rí.&lt;ref&gt;R.I. Best, &quot;The Battle of Airtech&quot;, ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]]'' 8, 1916, ll. 170-190&lt;/ref&gt;

Agus é ag meathadh, tháinig an lobhra air. D'fhan sé le hAilill and Méabh, a raibh na hacmhainní acu chun sásamh a thabhairt dá a ghoile craosach.

Bhí Ailill ag luí le bean eile taobh thiar de dhroim Mhéabh, agus dá bharr ghríosaigh Méabh Conall, chun Ailill a mharú. Bhí sé breá toilteanach é seo a dhéanamh, toisc gur mharaigh Ailill [[Fergus mac Róich]]. Maraíodh Ailill ar [[Lá Bealtaine]], Dé Máirt.&lt;ref&gt;''Flannacán mac Cellaig rí Breg hoc carmen. His poem on the death of some Irish heroes'', le Kathleen Mulchrone, in &quot;Journal of Celtic Studies&quot;, Vol I (1949-50), ll. 80-93, stanza 12.&lt;/ref&gt; D'éalaigh Conall, ach chuaigh fir Chonnacht ar a thóir ach mharaigh é ag áth áirithe ar an Luan dár gcionn, 7ú Bealtaine.&lt;ref&gt;Kuno Meyer (eag. &amp; aistr.), &quot;The Cherishing of Conall Cernach and the Deaths of Ailill and of Conall Cernach&quot;, ''Zeitschrift für celtische Philologie'' 1, 1897, ll. 102-111&lt;/ref&gt; De réir agus béaloideas agus seánlámhscríbhinní, bhí an t-áth seo ag [[Béal Átha Conaill]], [[Contae an Chabháin]].&lt;ref&gt;James MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', Oxford University Press, 1998, lch. 87&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;&quot;[https://www.academia.edu/13072981/The_Death_Of_Conall_Cernach_At_Ballyconnell_County_Cavan The Death of Conall Cernach at Ballyconnell, Co. Cavan]&quot;, le Tom Smith, in ''Breifne Journal'', 2012&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{An Rúraíocht}}
{{síol}}

[[Catagóir:An Rúraíocht]]</text>
      <sha1>0zpszhz4qehj6l66rgmck0sbsgsak3m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fiach dubh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30432</id>
    <revision>
      <id>1210316</id>
      <parentid>1166195</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T03:49:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="524" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Ainmhí Bheo}}
[[File:Corvus corax MHNT.ZOO.2010.11.175.1.jpg|thumb|left|''Corvus corax'']]
Is [[éan]] é an '''fiach dubh'''&lt;ref name=&quot;Tearma&quot;&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/Corvus%20corax/|title=“Corvus corax” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2023-06-26}}&lt;/ref&gt; (''Corvus corax''). Tugtar '''Dónall dubh''' air freisin.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{síol}}

[[Catagóir:Éin]]</text>
      <sha1>r29mygo7bqaq8ek4ob3ta3fo69q42pg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Páirtí Comhghuaillíochta Thuaisceart Éireann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33914</id>
    <revision>
      <id>1210307</id>
      <parentid>1194058</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:56:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>litriú neamhchaighdeánach</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1690" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
Páirtí polaitiúil liobrálach neamhsheicteach i d[[Tuaisceart Éireann]] é '''Páirtí Comhghuaillíochta Thuaisceart Éireann''' (''Alliance Party of Northern Ireland'' sa Bhéarla). Úsáidtear ''Páirtí na Comhghuaillíochta'' agus ''Páirtí an Chomhaontais'' go minic freisin. Is é an cúigiú páirtí is mó i dTuaisceart Éireann faoi láthair le hocht suíochan i d[[Tionól Thuaisceart Éireann]] agus suíochán amháin i d[[Teach na dTeachtaí]] i [[Londain]].

Bunaíodh an páirtí sa bhliain [[1970]] agus ar dtús ba páirtí aontachtach réasúnta neamhsheicteach é. I rith na h-ama, go háirithe sna [[1990í]], bhog an páirtí go dtí seasamh neodrach ar cheist an Aontais idir Tuaisceart Éireann agus an Bhreatain. Seachnaíonn an páirtí na lipéid &quot;Náisiúnach&quot; agus &quot;Aontachtach&quot; i dTionól Thuaisceart Éireann - úsáidtear an lipéad &quot;Eile&quot; don pháirtí. Tá an páirtí in éadan na lipéid oifigiúla a úsáidtear san Tionól. 

Bhuaigh an páirtí suíochán i dTeach na Teachtaí don chéad uair sa bhliain [[2010]] nuair a fuair [[Naomi Long]] an ceann is fearr ar [[Peter Robinson]], ceannaire an [[DUP]] i ndáilcheantar [[Béal Feirste|Bhéal Feirste]] Thoir.

== Ceannairí an pháirtí ==

* An tUasal Phelim O'Neill [[1972]] (sealadach)
* [[Oliver Napier]] [[1972]]-[[1984]]
* John Cushnahan [[1984]]-[[1987]]
* John Alderdice [[1987]]-[[1998]]
* Seán Neeson [[1998]]-[[2001]]
* David Ford [[2001]]-2016
* [[Naomi Long]] 2016-

[[Catagóir:Polaitíocht na Ríochta Aontaithe]]
[[Catagóir:Páirtithe polaitíochta i dTuaisceart Éireann]]
[[Catagóir:Páirtithe polaitíochta a bunaíodh sa bhliain 1970]]</text>
      <sha1>ly0l9qbdfh3dy75ek6il5mr1atpzlp0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pennsans</title>
    <ns>0</ns>
    <id>34892</id>
    <revision>
      <id>1210263</id>
      <parentid>995059</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:52:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="988" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is baile, paróiste sibhialta, agus calafort í '''Pennsans''', [[Corn na Breataine]], sa [[An Ríocht Aontaithe|Ríocht Aontaithe]]. Is í an baile is faide siar sa Chorn í agus tá sí thart ar 120 km siar ó [[Plymouth|Phlymouth]] agus í suite i bhfoscadh [[Cabmas an Carrek Loos|Chabmas an Carrek Loos]], ag amharc amach soir ó dheas ar [[Muir nIocht|Mhuir nIocht]]. Tá teorainn aici ar an taobh thiar leis an calafort iascaireachta Lulynn, ó thuaidh leis an bparóiste sibhialta Eglosvadern agus ar an taobh thoir leis an bparóiste sibhialta Ludewan. Tugann suíomh an bhaile aeráid mheasartha dí, níos séimhe ná an chuid is mó den chuid eile den [[An Bhreatain|Bhreatain]].

[[Catagóir:Bailte i gCorn na Breataine]]
[[Catagóir:Paróistí Sibhialta i gCorn na Breataine]]
[[Catagóir:Cathracha calafoirt agus bailte sa Ríocht Aontaithe]]
[[Catagóir:Calafoirt agus cuanta Chorn na Breataine]]
[[Catagóir:Pennsans agus Lulynn]]</text>
      <sha1>mvs9fa95yatev83coapxa1oah7zxmpu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Simon Harris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>35220</id>
    <revision>
      <id>1210276</id>
      <parentid>1210192</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T18:39:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MacCambridge</username>
        <id>5474</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6902" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is polaiteoir [[Éireannach]] agus [[Teachta Dála]] do [[Chill Mhantáin]] é''' Simon Harris''' (a rugadh ar an 17 Deireadh Fómhair 1986).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/cosan-glan-ag-simon-harris-do-cheannaireacht-fhine-gael/|teideal=Cosán glan ag Simon Harris do cheannaireacht Fhine Gael|dáta=2024-03-21|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-03-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Simon Harris deimhnithe ina iarrthóir do cheannaireacht FG|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0321/1439118-aimniuchain-do-cheannaireacht-fg-ar-oscailt-anois/|date=2024-03-21|language=ga}}&lt;/ref&gt; '''''Síomón Ó hEarchaí''''' a thugtar air as Gaeilge. 

Is iar-aire sláinte é Harris agus tá sé ina Aire Breisoideachais agus Ardoideachais faoi láthair.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://extrag.ie/2024/03/20/nuacht/an-taoiseach-tar-eis-leo/|teideal=Tar éis Leo, cé a bheidh mar chéad Taoiseach eile againn?|údar=ExtraG|dáta=2024-03-20|language=ga-IE|dátarochtana=2024-03-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Bhí sé ina aire dhlí agus cirt sealadach nuair a bhí a chomhghleacaí [[Helen McEntee]] ar saoire mháithreachais&lt;/ref&gt;  Is minic an tAire Ardoideachais á cháineadh le roinnt míonna faoina mheon agus meon a Roinne i leith na Gaeilge.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-taire-ardoideachais-le-tabhairt-faoi-ranganna-chun-a-chuid-gaeilge-a-fheabhsu/|teideal=An tAire Ardoideachais le tabhairt faoi ranganna chun a chuid Gaeilge a fheabhsú|dáta=2022-04-06|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-03-21}}&lt;/ref&gt; Is é ceannaire Fhine Gael é agus toghfar ina Thaoiseach é i gcomharbacht ar [[Leo Varadkar]].
[[Íomhá:Simon Harris 2012 (cropped).jpg|clé|mion|Harris in 2012]]
[[Íomhá:Simon Harris, 2017 (cropped).jpg|clé|mion|243x243px|2017]]

=== Teachta Dála ===
Toghadh Harris chun na Dála sa bhliain 2011 don chéad uair, le 11% de na vótaí céad rogha.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/irish-news/simon-24-continues-proud-fg-tradition-of-young-turks/26709065.html|teideal=Simon (24) continues proud FG tradition of Young Turks|dáta=2011-02-28|language=en|work=Irish Independent|dátarochtana=2024-03-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://electionsireland.org/result.cfm?election=2011&amp;cons=235|teideal=ElectionsIreland.org: 31st Dáil - Wicklow First Preference Votes|work=electionsireland.org|dátarochtana=2024-03-21}}&lt;/ref&gt; Sheas sé san [[Olltoghchán na hÉireann, 2016|Olltoghchán 2016]] agus toghadh é le 16% de na vótaí céad rogha.

=== Aire Ardoideachais ===
I mí Lúnasa 2023, sheol Harris Plean Printíseachta na Seirbhíse Poiblí; sa phlean, leagadh amach réimsí éagsúla ina dtiocfaidh méadú ar líon na gclárúchán printíseachta sa tseirbhís phoiblí agus in údaráis áitiúla.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.publicjobs.ie/ga/mol-eolais/nuacht-agus-eachtrai-is-deanai/891-meafodar-lion-na-bprintiseachtai-faoi-dho-go-dti-750-roimh-2025-faoi-phlean-printiseachta-na-seirbhise-poibli|teideal=Meafódar líon na bprintíseachtaí faoi dhó go dtí 750 roimh 2025 faoi Phlean Printíseachta na Seirbhíse Poiblí|údar=publicjobs.ie|dáta=2023|dátarochtana=2024}}&lt;/ref&gt;

Léirigh Harris tacaíocht d’ollscoil i nDoire, togra a bhfuil dúil mhór ann taobh thiar den Bhanna.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/beidh-ga-le-fuinneamh-on-taoiseach-nua-ar-an-da-thaobh-den-teorainn/|teideal=Beidh gá le fuinneamh ón Taoiseach nua, ar an dá thaobh den teorainn|údar=Póilín Ní Chiaráin|dáta=24 Márta 2024|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-03-24}}&lt;/ref&gt;

=== Conspóid ===
Nuair a foilsíodh in 2021 ceannteidil an bhille, ''Bille an Údaráis um Ard-Oideachas, 2022'',  rinneadh cáineadh láidir ar Harris, an tAire Breisoideachais agus Ardoideachais ag an am, toisc nach raibh tagairt ar bith don Ghaeilge iontu. Mhol Harris go mbainfí tagairt láidir do &quot;chosaint na Gaeilge&quot; ó acht agus go gcuirfí tagairt ghinearálta do &quot;chúrsaí cultúrtha&quot; ina háit.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ionsai-naimhdeach-ar-an-teanga-caineadh-deanta-ar-mholadh-an-aire-ardoideachais-tagairt-don-ghaeilge-a-bhaint-i-mbille-nua/|teideal=‘An é atá á rá ag an Aire Harris nach bhfuil fás na Gaeilge ina aidhm náisiúnta a thuilleadh?’|dáta=2021-07-14|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-03-21}}&lt;/ref&gt;  Ach rinneadh cáineadh láidir ar Harris. Deirtear anois sa Bhille go bhfuil sé mar chuspóir ag an Údarás tacú leis na hinstitiúidí tríú leibhéal atá faoina chúram an Ghaeilge a úsáid agus a chur chun cinn.  Dúirt Harris ag an am go raibh “réimse leathan” cúrsaí ar fáil i nGaeilge agus dóthain acu ann chun freastal ar aon éileamh breise ar Ghaeilgeoirí a bheadh ann amach anseo de thoradh an Bhille Teanga.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/athru-poirt-ag-harris-agus-tagairt-don-ghaeilge-curtha-i-mbille-oideachais-nua/|teideal=Athrú poirt ag Harris agus tagairt don Ghaeilge curtha i mbille oideachais nua|dáta=2022-01-11|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-03-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/teachtai-dala-ag-iarraidh-go-dtabharfai-cosaint-nios-mo-don-ghaeilge-i-reachtaiocht-nua-oideachais/|teideal=Teachtaí Dála ag iarraidh go dtabharfaí cosaint níos mó don Ghaeilge i reachtaíocht nua oideachais|dáta=2022-02-01|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-03-21}}&lt;/ref&gt;

=== Gaeilge ===
Dúirt Harris sa bhliain 2022 go raibh sé ag iarraidh níos mó Gaeilge a labhairt ach, cosúil le go leor eile, nach bhfuil an mhuinín aige, agus go raibh i gceist aige tabhairt faoi ranganna Gaeilge.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

=== Pearsanta ===
D'fhreastail Harris ar an [[Institiúid Teicneolaíochta Bhaile Átha Cliath|Institiúid Teicneolaíochta Átha Cliath]] agus d'éirigh sé as a chúrsa sa chéad bhliain agus chuaigh sé ag obair le [[Frances Fitzgerald]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/life-and-style/health-family/simon-harris-as-minister-for-health-the-challenge-awaits-1.2646917|teideal=Simon Harris as Minister for Health: the challenge awaits|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2024-03-21}}&lt;/ref&gt;

Phós Harris Caoimhe Wade in 2017. Tá beirt clainne orthu.

Tá [[Galar Crohn]] ar Harris.

== Féach freisin ==

* [[Enda Kenny]]
* [[Micheál Martin]]
* [[Leo Varadkar]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Teachtaí Dála an 31ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 32ú Dáil}}
{{DEFAULTSORT:Harris, Simon}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1986]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Airí Rialtais na hÉireann]]
[[Catagóir:Baill den 31ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 32ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 33ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill Fhine Gael]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chill Mhantáin]]
[[Catagóir:Fir]]
[[Catagóir:Alumni Institiúid Teicneolaíochta Átha Cliath]]</text>
      <sha1>55yc2zyh4xvf13qfng9mscy63acz40d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tollán Mhuir nIocht</title>
    <ns>0</ns>
    <id>35359</id>
    <revision>
      <id>1210273</id>
      <parentid>1195770</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T17:04:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2447" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

[[Íomhá:Course Channeltunnel ga.svg|clé|250px|mion|Tollán Mhuir nIocht]]
Is [[tollán]] [[iarnród|iarnróid]] faoi [[Muir nIocht|Mhuir nIocht]], idir [[Sasana]] agus [[an Fhrainc]], é '''Tollán Mhuir nIocht'''. 

== Stádas ==
Síníodh Conradh Canterbury ar an [[12 Feabhra]] [[1986]]. Is faoi Choimisiún Idir-Rialtasach atá sé rialacha sábháilteachta an [[An tAontas Eorpach|Aontais]] a chur i bhfeidhm maidir le Tollán Mhuir nIoch.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/GA/TXT/PDF/?uri=OJ:L:2019:085I:FULL&amp;from=NL|teideal=Iris Oifigiúil|údar=eur-lex.europa.eu|dáta=27 Márta 2019|dátarochtana=6 Bealtaine 2019}}&lt;/ref&gt; I réimse na sábháilteachta baineann an Coimisiún Idir-Rialtasach tairbhe as comhairle ón Údarás um Shábháilteacht Thollán Mhuir nIocht. 
[[Íomhá:Eurotunnel schema.svg|clé|mion|Scéimre]]
[[Íomhá:Eurotunnel Shuttle.jpg|clé|mion|177x177px]]

== Stair ==
D’oscalaíodh go hoifigiúil Tollán Mhuir nIocht ar 6 Bealtaine 1994.  Chuir [[Eilís II na Ríochta Aontaithe|Banríon na Breataine]] agus an tUachtarán [[François Mitterrand|Mitterand]]  tús le ré nua an lá sin.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.eurotunnel.com/uk/home/|teideal=Eurotunnel: Faster Than A Ferry To France - Folkestone to Calais|language=en|work=Eurotunnel Le Shuttle|dátarochtana=2019-05-06}}&lt;/ref&gt;  
[[Íomhá:Logo-Eurotunnel.jpg|clé|mion|177x177px]]
Sa bhliain 2015, chuir [[Rialtas na Ríochta Aontaithe|rialtais na Breataine]] agus na [[An Fhrainc|Fraince]]  i bhfeidhm srianta níos doichte chun dul i ngleic le h[[Inimirce|inimircigh]] mhí[[Dlí|dhleathach]]&lt;nowiki/&gt;a ag taisteal thrí Thollán Mhuir nIocht.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Beartais chun dul i ngleic le hinimircigh mhídhleathacha|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2015/0820/722550-beartais-chun-dul-i-ngleic-le-hinimircigh-mhidhleathacha/|date=2015-08-20|language=ga}}&lt;/ref&gt; Chuir siad breis póilíní chur ar dualgas i g[[calafort]] [[Calais]] sa Fhrainc. Ag an am, bhí na mílte inimirceach ag campáil ag calafort Calais agus iad ag iarraidh an Ríocht Aontaithe a bhaint amach.

Gheall na húdaráis ag an am nach mbeadh na rialuithe slándála ródhian ar an taistealaithe. Ach uaireanta bhí scuainí fada ann fós sa bhliain 2019.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Síol-tír-fr}}
{{Síol-tír-en}}

{{DEFAULTSORT:Tollán Mhuir nIocht}}
[[Catagóir:Tolláin]]</text>
      <sha1>oej23jy6cue42zlx6cmccbp8xan0nd1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Cogadh Céad Bliain</title>
    <ns>0</ns>
    <id>35417</id>
    <revision>
      <id>1210269</id>
      <parentid>1183804</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:59:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21866" xml:space="preserve">{{Infobox Coinbhleacht Mhíleata
|coinbhleacht= An Cogadh Céad Bliain
|íomhá       = Battle of crecy froissart.jpg
|méid_íomhá  = 280px
|dáta        = [[1337]]–[[1453]]|
|áit         = [[An Fhrainc]] agus [[an Ísiltír]]
|toradh      = Bua Rítheaghlach Capet de Valois. 
|comhraiceoir1=[[Íomhá:France moderne.svg|15px]] '''[[Teaghlach de Valois]]'''&lt;br /&gt;Tacaithe ag: &lt;br /&gt; [[Íomhá:France moderne.svg|15px]] [[France in the Middle Ages|An Fhrainc]]&lt;br /&gt; [[Íomhá:Royal Arms of the Kingdom of Scotland.svg|15px]] [[Ríocht na hAlban]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:Royal Coat of Arms of the Crown of Castile (15th Century).svg|15px]] [[Coróin na Caistíle|An Chaistíl]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:CoA civ ITA genova.png|15px]] [[Poblacht Ghenova]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:Armoiries Majorque.svg|15px]]  [[Ríocht Mhallarca|Mallarca]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:Small coat of arms of the Czech Republic.svg|15px]] [[Ríocht na Boihéime|An Bhoihéim]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:Aragon Arms.svg|15px]] [[Ríocht na hAragóine|An Aragóin]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:Armoiries Bretagne - Arms of Brittany.svg|15px]] [[Diúcacht na Briotáine|An Bhriotáin]] (Blois)
|comhraiceoir2=[[Íomhá:Royal Arms of England (1399-1603).svg|15px]] '''[[Teaghlach na bPlantaigíneach]]'''&lt;br /&gt; Tacaithe ag:&lt;br /&gt; [[Íomhá:Royal Arms of England (1399-1603).svg|15px]] [[Ríocht Shasana|Sasana]] &lt;br /&gt; [[Íomhá:Blason fr Bourgogne.svg|15px]] [[Diúcacht na Burgúine|An Bhurgúin]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:Blason de l'Aquitaine et de la Guyenne.svg|15px]] [[An Acatáin]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:Armoiries Bretagne - Arms of Brittany.svg|15px]] [[Diúcacht na Briotáine|An Bhriotáin]] (Montfort)&lt;br /&gt;[[Íomhá:Armoires portugal 1385.svg|15px]] [[Ríocht na Portaingéile|An Phortaingéil]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:Blason Royaume Navarre.svg|15px]] [[Ríocht Navarre|Navarre]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:Blason Nord-Pas-De-Calais.svg|15px]] [[Flóndras]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:Hainaut Modern Arms.svg|15px]] [[Contae Hainaut|Hainaut]]&lt;br /&gt;[[Lucsamburg]]&lt;br /&gt;[[Íomhá:Holy Roman Empire Arms-single head.svg|15px]] [[Impireacht Naofa Rómhánach]]
|líon_comhraic1=145.000 fear
|líon_comhraic2=200.000 fear
|taismigh1   =59.000 básanna agus gortaithe:
|taismigh2   =53.000 básanna agus gortithe:
|}}
 
Sraith coimhlintí a troideadh thar tréimhse de chéad agus sé bliana déag (idir 1337 go 1453) ba ea  '''An Cogadh Céad Bliain''', ina raibh dhá ríshliocht, [[Teaghlach na bPlantaigíneach]] agus [[Teaghlach de Valois|Ríora Chapetach de Valois]], i gcoimhlint lena chéile. Ní hamhlaidh, áfach, go raibh cogadh gan sos ar siúl ar feadh na tréimhse go léir, mar ba mhinic a tharla tréimhsí fada [[Síocháin|síochána]], sa dóigh nach raibh cogaíocht ar bun ach timpeall leath an ama sin. 

Bhí sé ar cheann de na coimhlintí is suntasaí sa [[An Mheánaois|Mheán-Aois]], ina raibh cúig ghlún de [[rí]]&lt;nowiki/&gt;the ó dhá chéile comhraic ag troid ar son na ríchathaoireach den ríocht is mó in Iarthar na hEorpa. Cé nár thit aon cath mór amach tar éis na bliana 1453, níor cuireadh deireadh go hoifigiúil leis an gcoinbhleacht go dtí gur síníodh an [[Conradh Picquigny]] ([[Fraincis]]: ''Le Traité de Picquigny'') idir [[Ríocht Shasana]] agus [[Ríocht na Fraince]] ar an [[29 Lúnasa]], [[1475]].

Tar éis [[Concas na Normannach ar Shasana]], ba [[vasáilleach|vasáilligh]] iad ríthe Shasana, faoi oibleagáid  ríthe na Fraince le haghaidh a gcuid sealúchas sa Fhrainc. Bhí iarracht déanta ag ríthe na Fraince, thar na céadta bliain, na sealúchais seo a laghdú, go dtí nach raibh  fágtha ach [[Gascogne]] i seilbh Theaghlach na bPlantaigíneach. An Diúcacht seo á choigistiú nó é a bhagairt a bhí mar chuid de bheartas na Fraince chun cosc a chur leis an bhfás ar chumhacht Shasana, go háirithe aon uair a bhí Sasana ag fógairt cogaidh ar [[Ríocht na hAlban]], comhghuaillí na Fraince.

Sa bhliain 1316, bunaíodh [[Dlí Saileach|prionsabal]] a chur cosc ar mhná comharbas ar ríchathaoir na Fraince a ghlacadh.

Tríd a mháthar, [[Isabella na Fraince]] ([[An Fhraincis|Fraincis]]: Isabelle de France), ba ua é [[Éadbhard III Shasana]] ([[An Béarla|Béarla]]:''Edward III''), d'[[Pilib IV na Fraince|Philib IV na Fraince]] ([[An Fhraincis|Fraincis]]:''Philippe IV'') agus nia [[Séarlas IV na Fraince|Shéarlas IV na Fraince]] ([[An Fhraincis|Fraincis]]:''Charles IV''), an rí deireanach ar an líne sinsearach de Theaglach na gCapeteach. don rí do chailleadh, agus ón uair nár éirigh, d'fhan sé le hionú cóir le cogadh a chur ar an té so bhuaidh air.le leis d'fhan  Isabella in ann ríchathaoir na Fraince a éileamh di féin, ach d'éiligh sí é ar son a mic. Diúltaíodh an t-éileamh, na Francaigh ag maíomh nach bhféadfaí Isabella ceart nach raibh aici a tharchur. Ar feadh thart ar naoi mbliana (1328-1337), ghlac na Sasanaigh le chomharbas de Valois chun na ríchathaoireach. Ach, toisc an cur isteach a rinne rí na Fraince, Pilib VI, ar chogadh Edward III i gcoinne na hAlban faoi stiúir  Éadbhard III, d'athfhógair Éadbhard a éileamh ar ríchathaoir na Fraince. D'ardaigh roinnt  mórbhuanna na Sasanach sa chogadh - go háirithe ag Crécy, [[Cath Phoitiers|Poitiers]], agus [[Cath Agincourt|Agincourt]]- an dóchúlacht go mbeadh an bua sa deiridh acu. Mar sin féin, os rud é go raibh níos mó acmhainní ag na Francaigh, bhí siad in ann cosc a chur ar bhua iomlán na Sasanach. Ón bhliain 1429 ar aghaidh, bhain na Francaigh mórbhuanna cinntitheacha amach ag [[Cath Phatay|Patay]], [[Cath Fhormigny|Formigny]], agus Castillon agus cuireadh leis an chogadh i bhfabhar na Fraince, agus chaill Sasana go buan an chuid is mó dá sealúchais mhóra ar an mór-roinn.

Is minic, a roinneann staraithe  an cogadh i dtrí chéim,  deighilte de réir sosanna cogaidh : 

* Cogadh na Ré Éadbhardaigh (1337-1360); 
* Cogadh Shéarlais (1369-1389); agus 
* Cogadh Lancaster (1415-1453). 

I measc na gcoinbhleachtaí comhaimseartha sna gceantair máguaird, a bhí bainteach go díreach leis an choimhlint, bhí [[Cogadh Chomharbas na Briotáine]] (1341-1364), [[Cogadh Cathartha na Caistíle]] (1366-1369),  [[Cogadh an Dá Pheadar]] (1356-1375)  san Aragón, agus Géarchéim na mblianta 1383-1385 sa Phortaingéil. Níos déanaí, chum staraithe an téarma &quot;Cogadh Céad Bliain '&quot; mar [[tréimhsiú]]  d’fhonn go gcuimseofar gach ceann de na himeachtaí seo, agus dá réir sin, tógadh an choimhlint míleata is faide sa stair.

Tá tábhacht stairiúil an chogaidh le brath ar tosca éagsúla. Faoi dheireadh an chogaidh, bhí trúpaí gairmiúla in ionad arm feodach den chuid is mó, agus cuireadh daonlathú ar bun ar acmhainní daonna agus uirlisí troda an airm, in áir smachta na huasaicme. Cé go raibh an choimhlint, go príomha ríoraíoch, spreag sí smaointe an náisiúnachais sa Fhrainc agus Sasana. Tháinig  iomaíocht armála agus teaicticí chun cinn in ionad marcshlua trom, a bhí i dtreis go dtí sin.  Sháigh an choinbhleacht bunú, na n-arm seasta in Iarthar na hEorpa, den chéad uair, ó aimsir [[Impireacht na Róimhe |Impireacht Iartharacht na Róimhe]], comhdhéanta den chuid is mó den chosmhuintir agus dá bhrí bhain na tuathánaigh ról níos tábhachtaí amach sa chogaíocht.  Le himeacht na mblianta, chuir fórsaí polaitiúla Shasana gcoinne an fhiontar chostasaigh. I measc na gnéithe suntasacha a spreag Cogadh na Rósanna (1455-1487), bhí míshástacht na n-uaisle Sasanacha, faoin a gcuid gabháltas ilchríochach a chailleadh. Sa Fhrainc, laghdaigh cogaí sibhialta, eipidéimí, gortaí srl, an daonra go suntasach. 

D’uireasa gabháltas san Eoraip, fágadh na Sasanaigh leis an tuiscint gur náisiún oileánda iad, tuiscint a chuaigh i bhfeidhm go mór orthu  sna blianta a bhí le teacht, le níos mó ná 500 bliain. 

==Bunús na coimhlinte==
Is féidir bunchúiseanna na coimhlinte a aimsiú san ghéarchéim déimeagrafach, eacnamaíocht agus sóisialta sa 14ú haois san Eoraip. Spreag  an t-ardú teannais idir Ríthe na Fraince agus Sasana, faoi Guyenne, Flanders agus Albain, briseadh amach an chogaidh. Ba í an cheist ríoraíoch í, a tháinig chun cinn de bharr briseadh an líne chomharbais dhíreach Chapetach, an chúis oifigiúil.

===Suaitheadh ríoraíoch sa Fhrainc: 1314-1328===
Ardaíodh an cheist maidir le comharbas baineann chuig ríchathaoir na Fraince tar éis bháis [[Louis X na Fraince|Louis X]] sa bhliain 1316. Níor fhág Louis X ach iníon ina dhiaidh, agus níor mhair a mhac ach cúpla lá tar éis na breithe. Mhaigh Pilip, Cunta Phoitiers, deartháir Louis X, &quot;Nach féidir le mná teacht i gcomharbas ríchathaoir na Fraince&quot;. De bharr a chríonnacht pholaitiúil, bhí sé in ann an lámh in uachtar a fháil ar a namhaid agus ríchathaoir na Fraince a bhaint amach mar [[Pilip V na Fraince]] ([[An Fhraincis|Fraincis]]: ''Philippe le Long''). De réir an dlí céanna a bhí curtha i gcrích aige, séanadh an comharbas dul chuig a chuid iníonacha, agus fuair a dheartháir níos óige, [[Séarlas IV na Fraince|Séarlas IV]] é, sa bhliain 1322.

Fuair Séarlas IV bás sa bhliain 1328, ag fágáil iníon agus bean chéile ag iompar clainne. Má bhí an leanbh sa bhroinn ina fhireann, bheadh ​​sé ina rí; murab é sin, d'fhág Séarlas rogha a chomharba do na huaisle.

De réir gaol gairid na fola, ba é an fear coibhneasta is gaire do Séarlas IV ná a nia [[Éadbhard III Shasana]]. Mac Isabella deirfiúr iar-rí na Fraince ab ea Éadbhard, ach d'éirigh an cheist an raibh sí in ann ceart chun oidhreachta a tharchur  nach raibh aici féin. Ina theannta sin, bhí doicheall roimh riail na Sasanach ag uaisle na Fraince. Ag tionóil na mbarún agus na bpréalád Francach agus ag Ollscoil Pháras socraíodh  gur chóir fir a bhain a gceart oidhreachta tríd a máthair a eisiamh. Dá bhrí sin, cinneadh ar Philib, Cunta de Valois, col ceathrar Shéarlais IV, a ba chóir bheith ina rí, mar Philip VI [[An Fhraincis|Fraincis]]: ''Charles IV''). Sa bhliain 1340 dhearbhaigh an phápacht ag Avignon, nár chóir faoi [[Dlí Saileach|dhlí Saileach]], fir a bheith in ann oidhreacht a bhaint amach tríd a gcuid máithreacha.
Faoi dheireadh, go drogallach, d'aithin Edward III Philip VI agus d'íoc sé ómós as a chuid fíofaí sa Fhrainc. Rinne sé lamháltais i nGuyenne, ach choimeád sé an ceart chun na críocha a bhí choigiste go treallach a éileamh ar ais. Tar éis sin, bhí sé ag súil a bheith fágtha gan cur isteach le linn dó cogadh a fhógair ar Albain.
=== An díospóid faoi Ghuyenne: fadhb an fhlaithiúnais ===

[[Íomhá:Hommage of Edward I to Philippe le Bel.jpg| thumb| [[Éadbhard I Shasana]] (ar a ghlúine) roimh [[Philip IV na Fraince|Philippe IV na Fraince]] (ina shuí), 1286. Mar [[Diúc na hAcatáine]], bhí Edward ina vasáilleach chomh maith do Rí na Fraince.]]

Cuireadh deireadh le ríora na h[[ Angla-Normannaigh|Angla-Normannaigh]] a rialaigh Sasana ó [[Concas na Normannach ar Shasana|choncas na Normannach]] sa bhliain 1066, nuair a corónaíodh Anraí ([[An Fhraincis|Fraincis]]: Henri &lt;abbr&gt;II&lt;/abbr&gt;), mac [[Geoffrey V d'Anjou]] agus an [[Banimpire Matilda|Bhanimpire Matilda]] agus mac garpháiste [[Liam I Shasana]] (nó [[Liam Concar]]), ina chéad cheann de ríthe Ainsivíneach ar Shasana sa bhliain 1154 mar [[Anraí II Shasana]]. Rialaigh na ríthe [[Impireacht Ainsivíneach|Ainsivíneacha]] go díreach os cionn níos mó críochs ná ríthe na Fraince féin. Mar sin féin, bhí orthu urraim a thabhairt do rí na Fraince. Ón 11ú haois ar aghaidh, bhí  neamhspleáchas ag na hAinsivínigh dá réimsí féin sa Fhraince, ag neodrúgo go héifeachtach na ceiste seo. 

Fágadh na fearainn Ainsivíneacha ag [[Eoin Shasana]] le hoidhreacht ó [[Risteard I Shasana|Richard I]]. Mar sin féin, ghníomhaigh [[Pilib II na Fraince|Pilib II]] go diongbháilte chun leas a bhaint as laigí Eoin, go dlíthiúil agus go míleata araon, agus faoi 1204 d'éirigh leis smacht a ghlacadh ar an chuid is mó de na sealúchais ilchríochacha Ainsivíneacha. I ndiaidh Eoin bheith i réim, an chatha Bouvines (1214), an chogaidh Saintonge (1242), agus ar deireadh Cogadh Saint-Sardos (1324), bhí sealúchas rí Shasana ar an mór-roinn, mar [[Diúc na hAcatáine]] (Guyenne) teoranta, go cúigí sa Ghascongne. 

Tá an t-aighneas faoi Guyenne níos tábhachtaí fós ná an cheist dynastach agus briseadh an chogaidh amach a mhíniú. Chruthaigh Guyenne fadhb shuntasach do ríthe na Fraince agus Shasana: vasáilleach de chuid [[Philippe VI de Valois|Philippe VI na Fraince]] ab ea Éadbhard III mar gheall ar a ghabháltais sa Fhrainc agus bhí air ardtiarnas Rí na Fraince orthu a aithint. I dtéarmaí praiticiúla, d’fhéadfadh breithiúnas i nGuyenne a bheith faoi réir achomhairc chuig cúirt ríoga na Fraince. Bhí sé de chumhacht ag Rí na Fraince gach cinneadh dlí a rinne Rí Shasana san Acatáinin a chúlghairm, rud nach raibh inghlactha ag na Sasanaigh. Dá bhrí sin, bhí coimhlint fholaigh idir an dá monarcacht a bhí i gceannas ar Ghuyenne ar feadh roinnt glúnta.

Le linn [[Cogadh Saint-Sardos|Chogadh Saint-Sardos]], thug Charles of Valois, thug athair [[Philippe VI na Fraince|Philippe VI]], faoi ionradh ar an Acatáinin thar ceann [[Charles IV na Fraince|Charles IV]] agus rinne sé an duchtacht a cheansú tar éis éirí amach áitiúil, a chreid na Francaigh a ghríosaigh [[Éadbhard II Shasana]]. D’aontaigh Charles IV go drogallach an chríoch seo a thabhairt ar ais, sa bhliain 1325. Chun a dhiúcacht a aisghabháil, b’éigean d'Éadbhard II comhréiteach a dhéanamh: mar chomhartha ómóis sheol sé a mhac, Éadbhard (Éadbhard III amach anseo), le hómós a thabhairt.

D'aontaigh Rí na Fraince Guyenne, lúide Agenais, a athbhunú. Ach chuir na Francaigh moill ar na dtailte a tabhair ar ais, rud a chabhraigh le Philippe VI. Ar 6 Meitheamh 1329, thug Éadbhard III ómós do Rí na Fraince sa deireadh. Ag an searmanas, áfach, thaifead Philippe VI nár bhain an t-ómós i dtaobh na bhfeod a bhain Charles IV (go háirithe Agenais) ó dhiúcacht Guyenne. Maidir le hÉadbhard, níor thug an t-ómós le tuiscint gur tréigeadh a éileamh ar na tailte a bhí bainte ag Charles IV.

=== An Ghascogne faoi Rí Shasana ===
[[File:Guyenne 1328-en.svg|thumb|An Fhrainc sa bhliain 1330.
{{Legend|#4682B4|An Fhrainc roimh 1214}}
{{Legend|#9370DB|Fálacha na Fraince go dtí 1330}}
{{Legend|#FFB6C1|Sasana agus Guyenne-et-Gascogne ón bhliain 1330}}
]]
San 11ú haois, corpraíodh [[Gascogne|an Ghascogne]] in iardheisceart na Fraince isteach san Acatáinin (ar a dtugtar Guyenne nó Guienne freisin) agus cruthaíodh an cúige Guyenne-et-Gascogne. Rinneadh Diúcanna na hAcatáine de ríthe hAinsivíneacha Shasana tar éis do [[Anraí II Shasana|Anraí II]] iar-Bhanríon na Fraince, Aliénor na hAcatáine, a phósadh sa bhliain 1152, agus as sin coinníodh na tailte i vasáilleacht go Coróin na Fraince.
Faoin 13ú haois bhí na téarmaí Aquitaine, Guyenne agus Gascogne beagnach comhchiallach.{{sfn|Harris|1994|p=8}}{{sfn|Prestwich|1988|p=298}} Ar an 1 Feabhra 1327, le linn d'Éadbhard bheith ina rí ba í Diúcacht na Gascogne an t-aon chuid den Acatáinin a d’fhan ina lámha. Baineadh úsáid as an téarma ''Gascogne'' don chríoch a bhí i seilbh Ríthe hAinsivíneacha Shasana ([[Teaghlach na bPlantaigíneach]]) in iardheisceart na Fraince, cé gur úsáid siad an teideal Diúc na hAcatáine fós.{{sfn|Prestwich|1988|p=298}}{{sfn|Prestwich|2007|pp=292–293}}

Don chéad 10 mbliana de réimeas Éadbhaird III, bhí an Ghascogne ina údar achrainn. D'áitigh na Sasanaigh, toisc nár ghníomhaigh Charles IV ar bhealach ceart i dtreo a thionónta, gur cheart go mbeadh Éadbhard in ann an duchtacht a choinneáil saor ó aon [[Ardtiarnas|ardcheannas]] Francach. Dhiúltaigh na Francaigh an argóint seo, mar sin sa bhliain 1329, thug Éadbhard III, a bhí 17 mbliana d’aois, ómós do Philippe VI. D'éiligh an traidisiún go rachadh vasáilleach chuig a thiarna feodach neamharmtha agus ceann-nochta. Rinne Éadbhard agóid trí fhreastal ar an searmanas agus é ag caitheamh a choróin agus a chlaíomh.{{sfn|Wilson|2011|p=194}} Fiú amháin tar éis an ghealltanais ómóis seo, lean na Francaigh ag cur brú ar riarachán Shasana. {{sfn|Prestwich|2007|p=394}}

Níorbh é an Ghascogne an t-aon fhadhb leanúnach. Ba é [[Robert III de Artois]] ina chomhairleoir a raibh an-tionchar aige ar Éadbhard. Ag an am seo bhí Robert ar deoraíocht ó chúirt na Fraince, tar éis dó titim amach le Philippe VI faoi éileamh oidhreachta. D'áitigh sé ar Éadbhard cogadh a thionscain leis an Fhrainc a fháil ar ais, agus bhí sé in ann faisnéis fhairsing a sholáthar dó faoi chúirt na Fraince. {{sfn|Prestwich|2007|p=306}
}
=== An chomhghuaillíocht Fhranc-Albanach===

Bhí an Fhrainc ina comhghuaillí de [[Ríocht na hAlban]] le linn ríthe Shasana ag tabhairt faoi an tír a chur faoi smacht le tamall. Sa bhliain 1295, síníodh conradh (''An Seann-chaidreachas'') idir an Fhrainc agus Albain le linn réimeas [[Philippe IV na Fraince|Philippe IV]] ([[An Fhraincis|Fhraincis]]:[[Philippe IV le Bel]]). Rinne Charles IV an conradh a athnuachan go foirmiúil sa bhliain 1326,(''Traité de Corbeil (1326''))  ag gealladh d’Albain go dtacódh an Fhrainc leis na hAlbanaigh dá ndéanfadh Sasana ionradh ar a dtír.{{sfn|Prestwich|2007|pp=304–305}} Ar an gcaoi chéanna, bheadh ​​tacaíocht na hAlban ag an bhFrainc dá ndéanfaí ionsaí ar a ríocht féin. Ní fhéadfadh rath a bheith ar phleananna Éadbhaird in Albain dá bhféadfadh na hAlbanaigh brath ar thacaíocht na Fraince.{{sfn|Prestwich|2007|pp=304–305}}
[[File:Hundred years war.gif|thumb|200px|right|Léarscáil beoite ag taispeáint dul chun cinn an chogaidh (athruithe críochacha agus na cathanna is tábhachtaí idir 1337 agus 1453)]]
Bhí cabhlach mór curtha i gceann a chéile ag Philippe VI amach ó Mharseille mar chuid de phlean uaillmhianach le haghaidh crosáide chun na [[An Talamh Naofa|Talún Naofa]]. Caitheadh an plean i dtraipisí, áfach, agus bhog an cabhlach, lena n-áirítear gnéithe de chabhlach na hAlban, go [[Muir nIocht]] le hais [[An Normainn|na Normainne]] sa bhliain 1336, ag bagairt ar Shasana. {{sfn|Prestwich|2007|p=306}} Chun déileáil leis an ngéarchéim seo, mhol Éadbhaird go n-ullmhódh na Sasanaigh dhá arm, ceann chun déileáil leis na hAlbanaigh &quot;ag am oiriúnach&quot;, an ceann eile le dul ar aghaidh láithreach chuig Gascogne. Ag an am céanna, bhí ambasadóirí le bhí seolta chun na Fraince i gcomhair conartha síochána a mholadh do rí na Fraince. {{sfn|Sumption|1999|p=180}}
==Tús an chogaidh: 1337–1360==
===Deireadh le hómós===

Ag deireadh mhí Aibreáin 1337, tugadh cuireadh do Philippe na Fraince bualadh leis an toscaireacht as Sasana ach dhiúltaigh sé. Fógraíodh an arrière-ban (gairm chatha), ar fud na Fraince ag tosú an 30 Aibreán 1337. Ansin, i mBealtaine 1337, bhuail Philippe lena Chomhairle Mhór i bPáras. Aontaíodh gur chóir Diúcacht na hAcatáine, go bunúsach an Ghascogne, a thabhairt ar ais i lámha an rí ar an mbonn go raibh Éadbhard III ag sárú a chuid oibleagáidí mar vasáilleach agus go ndearna sé foscadh do ‘deargnamhaid’ an rí [[Robert III d'Artois|Robert d’Artois]].{{sfn|Sumption|1999|p=184}} Thug Edward freagra ar choigistiú na hAcatáine trí dhúshlán a thabhairt do cheart Philippe ar ríchathaoir na Fraince. Nuair a d’éag Charles IV, bhí éileamh déanta ag Éadbhard ar chomharbas ríchathaoir na Fraince, trí cheart a mháthair Isabella (deirfiúr Charles IV), iníon le Philippe IV. Measadh go raibh aon éileamh neamhbhailí mar gheall ar ómós Éadbhaird do Philippe VI sa bhliain 1329. Rinne  Éadbhard a éileamh a athbheochan agus sa bhliain 1340 ghlac sé go foirmiúil leis an teideal ‘Rí na Fraince agus Armas Ríoga na Fraince’. {{sfn|Prestwich|2003|pp=149–150}}


An 26 Eanáir 1340, fuair Éadbhard III ómós go foirmiúil ó Ghuy, leathdheartháir de chuid Chunta Fhlóndras. D’fhógair údaráis chathartha Ghent, Ypres agus Bruges Éadbhard Rí na Fraince. Ba é cuspóir Éadbhaird a chomhghuaillíochtaí leis na [[Tíortha faoi Thoinn]] a neartú. Bheadh ​​a lucht tacaíochta in ann a éileamh go raibh siad dílis ''d'fhíor'' Rí na Fraince agus nár reibiliúnaithe iad i gcoinne Philippe. I mí Feabhra 1340, d’fhill Éadbhard ar ais go Sasana chun iarracht a dhéanamh níos mó airgid a bhailiú agus chun déileáil le deacrachtaí polaitiúla freisin.{{sfn|Prestwich|2007|pp=307–312}}

Bhí an caidreamh le Flóndras ceangailte le trádáil olann Shasana freisin, mar bhí príomhchathracha Fhlóndras ag brath go mór ar tháirgeadh teicstíle agus chuir Sasana cuid mhaith den amhábhar a bhí ag teastáil uathu ar fáil. D'ordaigh Éadbhard III go suífeadh a sheansailéir ar an mála olla sa chomhairle mar shiombail de cheannródaíocht na trádála olann.{{sfn|Friar|2004|pp=480–481}} Ag an am bhí thart ar 110,000 caora i Sussex amháin.&lt;ref name=&quot;darby160&quot;&gt;R.E.Glassock. England circa 1334 ''in'' {{harvnb|Darby|1976|p=160}}&lt;/ref&gt; Tháirg mainistreacha móra meánaoiseacha Shasana barrachais mhóra olann a díoladh le mórthír na hEorpa. Bhí rialtais i ndiaidh a chéile in ann suimeanna móra airgid a dhéanamh trí cháin a ghearradh air. {{sfn|Friar|2004|pp=480–481}} Mar thoradh ar chumhacht farraige na Fraince cuireadh isteach ar gheilleagar Shasana, ag laghdú trádáil na n-olann go Flóndras agus trádáil an fhíona ón Ghascogne.{{sfn|Sumption|1999|pp=188–189}}{{sfn|Sumption|1999|pp=233–234}}


===Tagairtí===


[[Catagóir:Cogadh Céad Bliain| Cogadh Céad Bliain]]
[[Catagóir:14ú haois sa Fhrainc]]
[[Catagóir:15ú haois sa Fhrainc]]
[[Catagóir:Cogaí Angla-Francaigh]]
&lt;references /&gt;
[[Catagóir:An Mheánaois]]
[[Catagóir:Cogaí]]</text>
      <sha1>rk1y992wn9ow8gi0uvydnhghmzzu6zg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Michael McGrath</title>
    <ns>0</ns>
    <id>36047</id>
    <revision>
      <id>1210275</id>
      <parentid>1198345</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T18:38:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>MacCambridge</username>
        <id>5474</id>
      </contributor>
      <comment>Micheál Mac Craith</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="952" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is polaiteoir [[Éireannach]] agus [[Teachta Dála]] do cheantar [[Chorcaigh Theas-Láir]] é '''Michael McGrath '''(rugadh [[23 Lúnasa]] [[1976]]). '''''Micheál Mac Craith''''' a thugtar i nGaeilge  air. Tá sé ina bhall d'[[Fianna Fáil|Fhianna Fáil]]. Sheas McGrath in [[Olltoghchán na hÉireann, 2016|Olltoghchán 2016]] agus d'éirigh leis ann le 21.2% de na vótaí céad rogha.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Teachtaí Dála an 31ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 32ú Dáil}}
{{síol-ie}}
{{DEFAULTSORT:McGrath, Michael}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1976]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Airí Rialtais na hÉireann]]
[[Catagóir:Alumni Choláiste na hOllscoile, Corcaigh]]
[[Catagóir:Baill den 30ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 31ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 32ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 33ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill Fhianna Fáil]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Fir]]</text>
      <sha1>dd9n19wp7zrdnbzqgvme8khfcxq64o6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lugdunum</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37053</id>
    <revision>
      <id>1210267</id>
      <parentid>1209575</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:57:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9103" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Ba chathair thábhachtach [[Rómhánach]] i nGall na [[An Fhrainc|Fraince]] é '''Lugdunum''' nó ''Colonia Copia Claudia Augusta Lugdunum'' ('''''Dún Lugh''''' i n[[Gaeilge]] nó an chathair nua-aimseartha '''[[Lyon]]'''). Bhunaigh Lucius Munatius Plancus í sa bhliain 43 RC. Ba phríomhchathair na cúige rómhánaí ''[[Gallia Lugdunensis]]'' (a chiallaíonn &quot;Gall Dhún Lugh&quot;). Bhí an chathair ríthábhachtach in iarthar na hImpireachta Rómhánaí ar feadh 300 bliain i ndiaidh a bunaithe. Rugadh an dá impire ''Cláidias'' agus ''Caracalla'' i nDún Lugh.
Bhí an bhunchathair Rómhánach lonnaithe ó thiar na Róine agus na Sóine, ar arda an tSean-Fhóraim (''Forum Vetus'' sa [[Laidin]], ''Fourvière'' i bh[[Fraincis]]). Faoi am chéadta dheiridh na hImpireachta, bhí an chuid is mó den daonra lonnaithe i nGleann na Sóine agus ag bun Fourvière.

== Ainm ==
Bunaíodh an chathair Rómhánach faoin ainm ''Colonia Copia Felix Munatia'', áfach d'fhás an úsáid den ainm 'Lugdunum' (Dún Lugh) agus ar uairibh 'Lugudunum' ag deireadh an chéad aois iar-Chríost.
Is laidineacht den logainm gallach 'Lugodunon' é sanasaíocht 'Lugdunum'. B'é an Gaillis an teanga ceannasach den réigiún a chlaoigh na Rómhánaigh. Ciallaíonn ''dunon'' ''dún'' nó ''Dúnfort'' i nGaeilge, agus síltear go dtagann ''Lug'' ó ainm an dia Cheilteach ''[[Lugh]]'' (ainm a chiallaíonn ''Dún Lugh'' i nGaeilge). Deirtear freisin gur ón bhfocail gaillise ''lugus'' (''caróg'') é an fhréamh Lug, nó freisin gurb focail gallach do 'sholas' (gaolmhar le ''lux'' Laidineach). Le linn na Mheánaoise, d'athraigh ''Lugdunum'' go ''Lyon'' trí athrú fuaime nádúrtha.

== Lonnaíochtaí Réamh-Rómhánacha agus an Ceantar roimh bhunú an Chathair ==
Tá fianaise ann de lonnaíochtaí gallacha sa cheantar roimh gur bhunaíodh an chathair Rómhánach, agus d'áitreamh cónaithe réamh-Ghallach ag síneadh chomh fada siar leis an gClochaois. Molann fianaise seandálaíochta go raibh trádáil idir Dún Lugh agus cathracha [[Campania|Campánacha]] san Iodáil- trádáil cheirmeach agus d'fhíon- agus úsáid d'fhearastú i stíl Iodálach i dtithe Dún Lugh roimh choncas na Rómhánaigh. Bhí an Gall cloíte ag na Romhánaigh faoi cheannas [[Iúil Caesar|Iúil Caesair]] idir 58 agus 53 [[Anno Domini|IC]]. Is an phríomh-fhoinse d'eolas faoin nGall réamh-Rómhánach é a chur síos, De Bello Gallico, áfach níl tagairt ar leith de Dhún Lugh.

== Búnús na Cathrach Romhánaí ==
I 44 RC, deich bhliain i ndiaidh ghabháil an Ghaill, feallmharaíodh Caesar agus phléasc cogadh cathrach Rómhánach amach. Dar leis an staraí Dio Cassius, i 43 RC, d'ordaigh Seanad na Róimhe do Mhunatius Plancus agus do Lepidus, gobharnóirí na Gaille lárnaí agus an Ghaill Trasalpach, cathair a bhunú do ghrúpa theifeach Romhánacha a bhí díbeartha ó Vienne (baile timpeall 30&amp;nbsp;km ó dheas ó Dhún Lugh) a bhí campáilte ag cumair na Róine agus na Sóine. Deir Dio Cassius gur slí é seo chun cosc a chur le aontú Marcais Antaine agus a nairm a chur níos doimhne i gcoimhlint. Molann fianaise eipeagrafach gurb é Munatius Plancus príomh-bhunaitheoir Dhún Lugh.

Is dóigh go raibh daonra de chúple mhíle i nDún Lugh ag am a bunús. Bhí na saoránaigh sannta ó thaobh riaracháin de don threabh Gailéarach. Bhí na chéad fhoirgnimh Romhánacha lonnaithe ar na harda Fourvière agus thar na haibhne Sóine. B'é Uiscerian na Geire, críochnaithe sa 1ú Chéad IC, ceann de cheithre uiserian ag cur uisce ar fáil don chathair.

Laistigh de 50 bhliain d'fhás Dún Lugh i méid agus tábhachtach, ag éirí chun bheith mar lárionad riaracháin den Ghall agus den Ghearmáin Rómhánach. Faoi am dheiridh réimis [[Ágastas|Ágastais]], rinbne Strabó cur síos ar ''Lugdunum'' mar acomhal ceithre phríomhbhóthair: an bealach do Narbonensis (Cúige na Narbóinne), don Mhasáil (''Massilia'' i Laidin, ''Marseilles'' i bhFraincis inniu) is don [[Iodáil] ó dheas, an bealach d'Abhainn na Réine is don Ghearmáin ó thuaidh, an bealach don Aigéan (an [[Muir nIocht|Mhuir nIocht]]) ó thiar thuaidh agus an bealach don Acatáin ó thiar.

Rinne fogasacht na teorann leis an nGearmáin Lugdunum ina chathair thábhachtach go straitéiseach ar feadh cheithre chéad, mar áit do thuilleadh forleathnú Rómhánach sa Ghearmáin, agus freisin mar b'í an t-aon chathair agus lárionad riaracháin sna cúige Gallacha. Ba chroí thrádála agus airgeadais na cúigí ó thiar thuaidh í freisin. 

== Aird na hImpirí ==
Ina haois deireanach, bhí Dún Lugh mar ní airde nó cúirte na himpirí nó na clainne impiriúl. B'iad ''Aigripe'', ''Drusas'', ''Tibir'', agus ''Gearmánacas'' (a rugadh i nDún Lugh é féin) cúpla de na ginearáil gobharnóire a bhí ar fiannas i Lugdunum. Thug Ágastas cúirt ar Dhún Lugh trí uair idir 16 RC agus 8 IC. Chóinigh Drusas i nDún Lugh idir 13 agys 9 RC. I 10 RC, rugadh a mhac Cláidias (a bhí ina Impire níos déanaí). Stad Tibir i Lugdunum idir 4 agus 5 RC, ar a bhealach don Réin, agus arís i 21 IC, ag déanamh feachtais i gcoinne na hAindéis (treabh gallach ó hArnamara/ón Armóirce). Chuidigh Cláidias agus Néaró le fás agus tábhacht na cathrach.

Rugadh Cláidias i nDún Lugh i 10 RC agus chóinigh sé ann ar a laghad ar feadh dhá bhliain. Mar impire, d'fhill sé ar Lugdunum i 43 IC ar a shlí chun an Bhreatain a chloígh, agus stad sé arís ann tar éis a gconclúid buach i 47. Aimsíodh scairdeán uisce ag tabhairt ómós dá bhua. Lean sé ar aghaidh chun suim tacaíochta a fhorbairt don bhaile, ag ligint do suntasaigh an bhaile incháilithe chun bheith ar fiannas i Seanad na Róimh, mar atá curtha síos thuas.

Le linn réamas Chládias, tógadh droichead trasna na Róine, ag cur le tábhacht straitéiseach na cathrach. Bhíodh doimhneacht na habhann agus an gleann seascainn máguaird mar bhacainn taistil agus teagmhála don oirthear roimh é seo. Ghiorraigh an bealach nua, ar a ghlaodh ''compendium'', an aistear idir Dún Lugh agus Vienne ó theas, agus rinne sé níos dírí na bóithre idir Lugdunum, an Iodáil agus an nGearmáin. Faoi deireadh a réimis, b'é ainm oifigiúil na cathrach ná ''Colonia Copia Claudia Augusta Lugudunenisium'' (sin 'Raidhse Chóillíneacht Chláidias Ágastais Dhún Lugh' i Laidin) a ghiorradh síos go dtí ''CCC AVG LVG''.

In ainneoin an easpa chúirte impiriúla le linn an chéad aois eile, bhí rath ar Dhún Lugh, suas go dtí Septimius Severus agus Cath Dhún Lugh i 197 IC.

== Cath Dhún Lugh ==
Tháinig deireadh leis an Dara haois le coimhlint eile do chomharbas impiriúl. Maraíodh an tImpire Peirteanacs i 193, agus thriáil ceathrúir ghinearál nua an suíochán ríoga a fháil. D’fhorbair beirt chéile comhraic- Clóidias Ailbíneas agus Septimius Severus (Seiptimias Sevéireas)- comhaontas poilitiúil ar dtús. B’iad-lagáid na Breataine é Ailbíneas, a bhí i gceannas ar léigiúin sa Bhreatain agus sa Ghall. Bhí Severus i gceannas ar na léigiúin panónacha. Dhaingnigh Sevéireas a chumhacht sa Róimh, agus bhris sé a chomhaontu le Ailbíneas. D’aontaigh Seanas na Róimhe leis, agus d’fhógraigh siad gur naimhead phoiblí a bhí in Ailbíneas.
Bhí Clóidias tar éis a airm a bhunú garr do Dhún Lugh go luath i 195. Rinne sé plean ann chun Severus a fhreagairt (go mílíteach). Fuair sé tacaíocht ó Lucius Novius Rugus, gobharnóir Hispania Tarraconensis (an cúige &quot;Spáinn Tharracó&quot;). Thóg Severus a airm ón Iodáil don Ghearmáin i leith dheiridh 196. Throid na hair mar dtús i dTinurtium (&quot;Tionáirtiam&quot; nó &quot;Tournus&quot;), timpeall 60&amp;nbsp;km suas na Sóine ó Dhún Lugh. Chúiligh Ailbíneas lena fhórsaí siar ansin do Lugdunum.
Ar 19ú Feabhra 197 d’ionsaigh Severus Clóidias arís in iarthuaisceart na cathrach. Bhí airm Ailbíneas cloíte i gCath folach Dhún Lugh. Deir Dio Cassius go raibh 300,000 fear ag troid. Chuir Ailbíneas lámh ina bhás féin i dteach in aice na Róine; seoladh a cheann don Róimh mar rabhadh dá thacadóirí. Céasadh éinne i nDún Lugh a thug tacaíocht d’Ailbíneas ina dhiaidh. Fágadh an chathair ‘ina fothraigh’ tar éis na troda.

== Meath Dhún Lugh ==
Is léir ó fhianaise stairiúil agus seandálaíoch nár théarnaigh Dún Lugh ón cath riamh. Rinneadh athrú ar chúige na Róimhe ag deireadh na 3ú haois, ag cur Dún Lugh mar phríomhchathair de cheantar i bhfad níos lú. Ní raibh Dún Lugh mar lárionad riaracháin an Ghaill ina dhiaidh sin. Cé gur lean an chathair ar aghaidh, bhí gluaiseacht mór dhaonra ón gcathair.
Le titim na himpireachta thiar sa 5ú haois, bhí Dún Lugh mar phríomhchathair den Ríocht Burgúnach.

== Foinsí agus Tagairtí ==
{{Refbegin}}
* [[Dio Cassius]]. ''Histories.'' XLVI, 50.
* André Pelletier. ''Histoire de Lyon: de la capitale les Gaules à la métropole européene''. Editions Lyonnaises d'Art et d'Histoire. Lyon: 2004. ISBN 2-84147-150-0
* Seneca. ''Apocolocyntosis.'' VII
{{Refend}}
{{Reflist}}

[[Catagóir:Impireacht na Róimhe|*]]</text>
      <sha1>82q8r7ilwel9dor9ng3j2t3up1u2ole</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210268</id>
      <parentid>1210267</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:58:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Búnús na Cathrach Romhánaí */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9086" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Ba chathair thábhachtach [[Rómhánach]] i nGall na [[An Fhrainc|Fraince]] é '''Lugdunum''' nó ''Colonia Copia Claudia Augusta Lugdunum'' ('''''Dún Lugh''''' i n[[Gaeilge]] nó an chathair nua-aimseartha '''[[Lyon]]'''). Bhunaigh Lucius Munatius Plancus í sa bhliain 43 RC. Ba phríomhchathair na cúige rómhánaí ''[[Gallia Lugdunensis]]'' (a chiallaíonn &quot;Gall Dhún Lugh&quot;). Bhí an chathair ríthábhachtach in iarthar na hImpireachta Rómhánaí ar feadh 300 bliain i ndiaidh a bunaithe. Rugadh an dá impire ''Cláidias'' agus ''Caracalla'' i nDún Lugh.
Bhí an bhunchathair Rómhánach lonnaithe ó thiar na Róine agus na Sóine, ar arda an tSean-Fhóraim (''Forum Vetus'' sa [[Laidin]], ''Fourvière'' i bh[[Fraincis]]). Faoi am chéadta dheiridh na hImpireachta, bhí an chuid is mó den daonra lonnaithe i nGleann na Sóine agus ag bun Fourvière.

== Ainm ==
Bunaíodh an chathair Rómhánach faoin ainm ''Colonia Copia Felix Munatia'', áfach d'fhás an úsáid den ainm 'Lugdunum' (Dún Lugh) agus ar uairibh 'Lugudunum' ag deireadh an chéad aois iar-Chríost.
Is laidineacht den logainm gallach 'Lugodunon' é sanasaíocht 'Lugdunum'. B'é an Gaillis an teanga ceannasach den réigiún a chlaoigh na Rómhánaigh. Ciallaíonn ''dunon'' ''dún'' nó ''Dúnfort'' i nGaeilge, agus síltear go dtagann ''Lug'' ó ainm an dia Cheilteach ''[[Lugh]]'' (ainm a chiallaíonn ''Dún Lugh'' i nGaeilge). Deirtear freisin gur ón bhfocail gaillise ''lugus'' (''caróg'') é an fhréamh Lug, nó freisin gurb focail gallach do 'sholas' (gaolmhar le ''lux'' Laidineach). Le linn na Mheánaoise, d'athraigh ''Lugdunum'' go ''Lyon'' trí athrú fuaime nádúrtha.

== Lonnaíochtaí Réamh-Rómhánacha agus an Ceantar roimh bhunú an Chathair ==
Tá fianaise ann de lonnaíochtaí gallacha sa cheantar roimh gur bhunaíodh an chathair Rómhánach, agus d'áitreamh cónaithe réamh-Ghallach ag síneadh chomh fada siar leis an gClochaois. Molann fianaise seandálaíochta go raibh trádáil idir Dún Lugh agus cathracha [[Campania|Campánacha]] san Iodáil- trádáil cheirmeach agus d'fhíon- agus úsáid d'fhearastú i stíl Iodálach i dtithe Dún Lugh roimh choncas na Rómhánaigh. Bhí an Gall cloíte ag na Romhánaigh faoi cheannas [[Iúil Caesar|Iúil Caesair]] idir 58 agus 53 [[Anno Domini|IC]]. Is an phríomh-fhoinse d'eolas faoin nGall réamh-Rómhánach é a chur síos, De Bello Gallico, áfach níl tagairt ar leith de Dhún Lugh.

== Búnús na Cathrach Romhánaí ==
I 44 RC, deich bhliain i ndiaidh ghabháil an Ghaill, feallmharaíodh Caesar agus phléasc cogadh cathrach Rómhánach amach. Dar leis an staraí Dio Cassius, i 43 RC, d'ordaigh Seanad na Róimhe do Mhunatius Plancus agus do Lepidus, gobharnóirí na Gaille lárnaí agus an Ghaill Trasalpach, cathair a bhunú do ghrúpa theifeach Romhánacha a bhí díbeartha ó Vienne (baile timpeall 30&amp;nbsp;km ó dheas ó Dhún Lugh) a bhí campáilte ag cumair na Róine agus na Sóine. Deir Dio Cassius gur slí é seo chun cosc a chur le aontú Marcais Antaine agus a nairm a chur níos doimhne i gcoimhlint. Molann fianaise eipeagrafach gurb é Munatius Plancus príomh-bhunaitheoir Dhún Lugh.

Is dóigh go raibh daonra de chúple mhíle i nDún Lugh ag am a bunús. Bhí na saoránaigh sannta ó thaobh riaracháin de don threabh Gailéarach. Bhí na chéad fhoirgnimh Romhánacha lonnaithe ar na harda Fourvière agus thar na haibhne Sóine. B'é Uiscerian na Geire, críochnaithe sa 1ú Chéad IC, ceann de cheithre uiserian ag cur uisce ar fáil don chathair.

Laistigh de 50 bhliain d'fhás Dún Lugh i méid agus tábhachtach, ag éirí chun bheith mar lárionad riaracháin den Ghall agus den Ghearmáin Rómhánach. Faoi am dheiridh réimis [[Ágastas|Ágastais]], rinbne Strabó cur síos ar ''Lugdunum'' mar acomhal ceithre phríomhbhóthair: an bealach do Narbonensis (Cúige na Narbóinne), don Mhasáil (''Massilia'' i Laidin, ''Marseilles'' i bhFraincis inniu) is don [[Iodáil] ó dheas, an bealach d'Abhainn na Réine is don Ghearmáin ó thuaidh, an bealach don Aigéan ([[Muir nIocht]]) ó thiar thuaidh agus an bealach don Acatáin ó thiar.

Rinne fogasacht na teorann leis an nGearmáin Lugdunum ina chathair thábhachtach go straitéiseach ar feadh cheithre chéad, mar áit do thuilleadh forleathnú Rómhánach sa Ghearmáin, agus freisin mar b'í an t-aon chathair agus lárionad riaracháin sna cúige Gallacha. Ba chroí thrádála agus airgeadais na cúigí ó thiar thuaidh í freisin.

== Aird na hImpirí ==
Ina haois deireanach, bhí Dún Lugh mar ní airde nó cúirte na himpirí nó na clainne impiriúl. B'iad ''Aigripe'', ''Drusas'', ''Tibir'', agus ''Gearmánacas'' (a rugadh i nDún Lugh é féin) cúpla de na ginearáil gobharnóire a bhí ar fiannas i Lugdunum. Thug Ágastas cúirt ar Dhún Lugh trí uair idir 16 RC agus 8 IC. Chóinigh Drusas i nDún Lugh idir 13 agys 9 RC. I 10 RC, rugadh a mhac Cláidias (a bhí ina Impire níos déanaí). Stad Tibir i Lugdunum idir 4 agus 5 RC, ar a bhealach don Réin, agus arís i 21 IC, ag déanamh feachtais i gcoinne na hAindéis (treabh gallach ó hArnamara/ón Armóirce). Chuidigh Cláidias agus Néaró le fás agus tábhacht na cathrach.

Rugadh Cláidias i nDún Lugh i 10 RC agus chóinigh sé ann ar a laghad ar feadh dhá bhliain. Mar impire, d'fhill sé ar Lugdunum i 43 IC ar a shlí chun an Bhreatain a chloígh, agus stad sé arís ann tar éis a gconclúid buach i 47. Aimsíodh scairdeán uisce ag tabhairt ómós dá bhua. Lean sé ar aghaidh chun suim tacaíochta a fhorbairt don bhaile, ag ligint do suntasaigh an bhaile incháilithe chun bheith ar fiannas i Seanad na Róimh, mar atá curtha síos thuas.

Le linn réamas Chládias, tógadh droichead trasna na Róine, ag cur le tábhacht straitéiseach na cathrach. Bhíodh doimhneacht na habhann agus an gleann seascainn máguaird mar bhacainn taistil agus teagmhála don oirthear roimh é seo. Ghiorraigh an bealach nua, ar a ghlaodh ''compendium'', an aistear idir Dún Lugh agus Vienne ó theas, agus rinne sé níos dírí na bóithre idir Lugdunum, an Iodáil agus an nGearmáin. Faoi deireadh a réimis, b'é ainm oifigiúil na cathrach ná ''Colonia Copia Claudia Augusta Lugudunenisium'' (sin 'Raidhse Chóillíneacht Chláidias Ágastais Dhún Lugh' i Laidin) a ghiorradh síos go dtí ''CCC AVG LVG''.

In ainneoin an easpa chúirte impiriúla le linn an chéad aois eile, bhí rath ar Dhún Lugh, suas go dtí Septimius Severus agus Cath Dhún Lugh i 197 IC.

== Cath Dhún Lugh ==
Tháinig deireadh leis an Dara haois le coimhlint eile do chomharbas impiriúl. Maraíodh an tImpire Peirteanacs i 193, agus thriáil ceathrúir ghinearál nua an suíochán ríoga a fháil. D’fhorbair beirt chéile comhraic- Clóidias Ailbíneas agus Septimius Severus (Seiptimias Sevéireas)- comhaontas poilitiúil ar dtús. B’iad-lagáid na Breataine é Ailbíneas, a bhí i gceannas ar léigiúin sa Bhreatain agus sa Ghall. Bhí Severus i gceannas ar na léigiúin panónacha. Dhaingnigh Sevéireas a chumhacht sa Róimh, agus bhris sé a chomhaontu le Ailbíneas. D’aontaigh Seanas na Róimhe leis, agus d’fhógraigh siad gur naimhead phoiblí a bhí in Ailbíneas.
Bhí Clóidias tar éis a airm a bhunú garr do Dhún Lugh go luath i 195. Rinne sé plean ann chun Severus a fhreagairt (go mílíteach). Fuair sé tacaíocht ó Lucius Novius Rugus, gobharnóir Hispania Tarraconensis (an cúige &quot;Spáinn Tharracó&quot;). Thóg Severus a airm ón Iodáil don Ghearmáin i leith dheiridh 196. Throid na hair mar dtús i dTinurtium (&quot;Tionáirtiam&quot; nó &quot;Tournus&quot;), timpeall 60&amp;nbsp;km suas na Sóine ó Dhún Lugh. Chúiligh Ailbíneas lena fhórsaí siar ansin do Lugdunum.
Ar 19ú Feabhra 197 d’ionsaigh Severus Clóidias arís in iarthuaisceart na cathrach. Bhí airm Ailbíneas cloíte i gCath folach Dhún Lugh. Deir Dio Cassius go raibh 300,000 fear ag troid. Chuir Ailbíneas lámh ina bhás féin i dteach in aice na Róine; seoladh a cheann don Róimh mar rabhadh dá thacadóirí. Céasadh éinne i nDún Lugh a thug tacaíocht d’Ailbíneas ina dhiaidh. Fágadh an chathair ‘ina fothraigh’ tar éis na troda.

== Meath Dhún Lugh ==
Is léir ó fhianaise stairiúil agus seandálaíoch nár théarnaigh Dún Lugh ón cath riamh. Rinneadh athrú ar chúige na Róimhe ag deireadh na 3ú haois, ag cur Dún Lugh mar phríomhchathair de cheantar i bhfad níos lú. Ní raibh Dún Lugh mar lárionad riaracháin an Ghaill ina dhiaidh sin. Cé gur lean an chathair ar aghaidh, bhí gluaiseacht mór dhaonra ón gcathair.
Le titim na himpireachta thiar sa 5ú haois, bhí Dún Lugh mar phríomhchathair den Ríocht Burgúnach.

== Foinsí agus Tagairtí ==
{{Refbegin}}
* [[Dio Cassius]]. ''Histories.'' XLVI, 50.
* André Pelletier. ''Histoire de Lyon: de la capitale les Gaules à la métropole européene''. Editions Lyonnaises d'Art et d'Histoire. Lyon: 2004. ISBN 2-84147-150-0
* Seneca. ''Apocolocyntosis.'' VII
{{Refend}}
{{Reflist}}

[[Catagóir:Impireacht na Róimhe|*]]</text>
      <sha1>907wixmhhce5lguliz0jr1h0kc48p3u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Fritz Haber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48948</id>
    <revision>
      <id>1210300</id>
      <parentid>1150130</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:50:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9049" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
[[Ceimic]]eoir [[An Ghearmáin|Gearmánach]] a rugadh i [[Wrocław]] [[An Pholainn|na Polainne]] (Breslau [[An Phrúis|na Prúise]] ag an am) ab ea '''Fritz Haber''' ([[9 Nollaig]] [[1868]] – [[29 Eanáir]] [[1934]]). Bhuaigh sé [[Duais Nobel]] na [[Ceimic|Ceimice]] i [[1918]]. D'fhionn sé próiseas Haber-Bosch chun [[amóinia]] a dhéanamh ar bhonn trádálach trí [[hidrigin]] is [[nítrigin]] ón aer a chomhchuingriú go díreach&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Hussey, Matt|date=2011|url=|title=Fréamh an Eolais|journal=|volume=|issue=}}&lt;/ref&gt;. 

Is iomaí caint a tharraing saol Haber.

== Luathshaol ==

[[An Giúdachas|Giúdaigh]] ab ea muintir Haber. Fear [[siopa]] ab ea a athair agus é ag díol éadaí, péinteanna agus cógais.  

Níor tháinig an mháthair chuici i gceart tar éis bhreith an mhic, agus fuair sí [[bás]] trí seachtaine i ndiaidh di Fritz a shaolú. D'áirigh an t-athair a bhean chéile uaidh go mór mór, agus ba dhual dó an milleán a chur ar Fritz, rud a chuir an caidreamh ó mhaith eatarthu ar fad. 
[[Íomhá:Fritz Haber 1891 Prom.jpg|clé|mion|232x232px|Fritz Haber 1891 Prom]]
Ar dtús bhí Fritz ag dul chuig an [[Meánscoil|mheánscoil]] úd ''Johannesgymnasium'' nó [[Meánscoil]] Eoin ina gcuirtí an bhéim ba troime ar staidéar na dteangacha clasaiceacha. Ina dhiaidh sin d'athraigh sé go dtí an ''Gymnasium St Elisabeth'' nó Meánscoil Eilís. Meánscoil mhatamaiticiúil a bhí ann, ach ní raibh ceimic ar bith á múineadh ansin ach an oiread. 

Sa bhliain 1886 áfach thosaigh Fritz ag staidéar in [[Ollscoil Heidelberg]], áit a raibh Robert Bunsen ina léachtóir. Chuaigh an mac léinn ó [[Heidelberg]] go [[Beirlín]], áit a raibh na ceimiceoirí móra August Wilhelm von Hofmann agus Carl Liebermann á theagasc. 

Bhain Haber amach a chéim [[Ollscoil|ollscoile]] le saothar [[taighde]] a scríobh sé faoi &quot;dhíorthaigh áirithe de chuid an phipearónail&quot;. (Cumhrán agus blasóir é an pipearónal a úsáidtear go fairsing sa tionsclaíocht). 

Sa bhliain 1893, thréig Haber an [[creideamh]] Giúdach agus d'iompaigh sé i leith an Phrotastúnachais, rud nár thaitin lena athair ar aon nós.

Chaith Haber na blianta beaga ag obair sa tionsclaíocht agus sna hollscoileanna, ach sa bhliain 1894 fuair sé post cúntóra in ollscoil [[Karlsruhe]], áit ar bhain sé amach dochtúireacht sa cheimic sa bhliain 1896. Dhá bhliain ina dhiaidh sin d'fhoilsigh sé téacsleabhar ceimice agus bronnadh ollúnacht urghnách ceimice air san ollscoil. 
[[Íomhá:Bundesarchiv Bild 183-S13651, Fritz Haber.jpg|clé|mion|251x251px|Haber sa bhliain 1905]]
Sa bhliain 1901 phós sé Clara Immerwahr a bhí ina ceimiceoir chomh maith leis féin. Rugadh mac amháin dóibh, Hermann Haber (1902-1946).

== Amóinia ==
Sa bhliain 1904, thosaigh Haber ag forbairt an phróisis a thabhaigh clú agus cáil dó, is é sin, déantús na hamóinia. 

Tá an nítrigin an-tábhachtach sa tionsclaíocht cheimiceach, agus san am chéanna tá atmaisféar an Domhain iontach saibhir sa nítrigin. Is é oighear an scéil áfach go bhfuil an nítrigin sin i bhfoirm dúile, agus tá an nasc triarach sa mhóilín N&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt; an-láidir le briseadh, rud nach mór a dhéanamh le comhdhúile nítrigine a tháirgiú a bhfuil luach trádála iontu, níotráití ach go háirithe. 

A fhad is nach raibh modh oibre ann le leas a bhaint as nítrigin an aeir, bhíothas i dtuilleamaí níotráití nádúrtha (&quot;sailpítear&quot;). 

Sa bhliain 1909, d'éirigh le Haber agus Carl Bosch an próiseas seo a fhorbairt is a fhoirfiú—&quot;modh oibre Haber agus Bosch&quot;, nó ''Haber-Bosch-Verfahren'' mar a deir an [[An Ghearmáinis|Ghearmáinis]].

[[Íomhá:Clara Immerwahr.jpg|mion|Clara Immerwahr; chuir sí lámh ina bás féin]]

== An Chéad Chogadh Domhanda ==
Bhí Haber go tréan ag tacú lena thír dhúchais nuair a phléasc [[an Chéad Chogadh Domhanda]] amach, agus an-lámh aige i bhforbairt na ngás nimhe le haghaidh cogaíochta. Thosaigh sé ag tástáil na foisgéine (clóiríd charbóinile, COCl&lt;sub&gt;2&lt;/sub&gt;) agus an [[Clóirín|chlóirín]] go gairid i ndiaidh thús an chogaidh. Ní raibh fadhbanna moráltachta aige féin leis na gáis nimhe i machaire an áir, nó bhí sé barúlach gurb ionann an bás i gcónaí beag beann ar an gcineál arm a thugann é. 
Ní raibh Clara, a bhean, ar aon tuairim faoi sin. Chuir sí lámh ina bás féin go gairid i ndiaidh an chéad úsáid a bhain an tArm Gearmánach as an gclóirín in aice le h[[Ypres]] ar an [[22 Aibreán]] [[1915]]. 

Phós Haber arís sa bhliain 1917. Charlotte Nathan a bhí ar an dara bean chéile, agus ba [[An Giúdachas|Ghiúdach]] a chuaigh le [[An Protastúnachas|Protastúnachas]] í, díreach cosúil le Haber féin agus leis an gcéad bhean chéile. Saolaíodh iníon agus mac dóibh; bhí sé i ndán don mhac, Ludwig Fritz &quot;Lutz&quot; Haber, dul ar imirce go Sasana le teacht slán ó ghéarleanúint na nGiúdach sa Ghearmáin. Chuaigh Lutz le stair na heacnamaíochta. Mar a shamhlófá le mac Fritz Haber, d'fhoilsigh sé roinnt saothar [[taighde]] faoi [[Tionscal|thionsclaíocht]] ceimice na Gearmáine agus faoi úsáid na n[[Gás nimhiúil|gás nimhe]] sa Chéad Chogadh Domhanda.
[[Íomhá:Fritz Haber - basf.jpg|clé|mion|235x235px|BASF, 1914]]
Níor mhair an pósadh nua ach deich mbliana, nó fuair Fritz Haber agus Charlotte Nathan [[colscaradh]] sa bhliain 1927. Bhí buaiteoirí an [[An Chéad Chogadh Domhanda|chogaidh]] den tuairim gur coirpeach cogaidh ab ea Haber. B'éigean dóibh seal a chaitheamh ar a sheachaint san [[An Eilvéis|Eilvéis]]. 

== Ciainíd ==
Sa bhliain 1917 thosaigh Haber ag forbairt modhanna nua oibre le [[ciainíd]] a tháirgeadh. San am sin, bhí ciainídí á n-úsáid go forleathan i ndíothú na b[[Feithid|hfeithid]]í [[Lotnaidicíd|lotnaid]]&lt;nowiki/&gt;e—is é sin mheasctaí ciainíd potaisiam nó ciainíd sóidiam le h[[aigéad sulfarach]], ionas go scaoiltí ciainíd hidrigine (aigéad prúiseach i bhfoirm gáis).  

Modh dainséarach oibre a bhí ann áfach, agus theastaigh ó Haber agus a chuid cúntóirí an chiainíd hidrigine a scaipeadh ar dhóigh nach mbeadh chomh contúirteach céanna. Bhunaigh Haber agus saineolaithe eile ''Deutsche Gesellschaft für Schädlingsbekämpfung'' (&quot;An Cumann Gearmánach um Dhíothú na Lotnaidí&quot;), nó ''Degesch'', sa bhliain 1919 le lotnaidicídí (lotnaidnimheanna) nua a fhorbairt. 
[[Íomhá:DBPB 1957 166 Haber.jpg|mion]]
Ba é Haber an chéad stiúrthóir, ach sa bhliain 1920 ghlac Walter Heerdt, iar-dhalta de chuid Haber, an fhreagracht sin. 

Faoin am sin bhí Haber ag cur suime i rudaí eile cheana, is é sin theastaigh uaidh ór a aonrú as [[uisce]] na bh[[Farraige|farraigí]] le cúitimh chogaidh na Gearmáine a íoc. Ní raibh rath ar na hiarrachtaí seo, ach ar a laghad, d'éirigh leis feabhas suntasach a chur ar mhodhanna oibre na hanailíse agus iad a dhéanamh ní b'íogaire.

=== Tionchar ===
Ba é ''Degesch'' a d'fhorbair an dá lotnaidicíd chiainídbhunaithe úd ''Zyklon A'' agus ''Zyklon B''—ní raibh rath ar an gcéad cheann acu, ach d'éirigh leis an dara ceann mar tháirge trádála. Iar-dhaltaí de chuid Haber a d'fhorbair na nimheanna seo.

Le linn an [[Uileloscadh|Uilelosctha]], bhain na Naitsithe úsáid fhorleathan as ''[[Zyklon B]]'' leis na Giúdaigh a mharú sna seomraí gáis. 

Sa bhliain 1946 chuir Hermann, mac Haber, lámh ina bhás féin chomh náirithe is a bhí sé ag ról a athar i mbunú na gcomhlachtaí ''Degesch'' agus ''I.G.Farben'' a raibh ról chomh lárnach acu san Uileloscadh.

== Deireadh a ré ==
[[Íomhá:I.G.-Farben-Haus Eingang.JPG|mion|''I.G.Farben'' inniu]]
Bhí baint ag Haber leis an gcomhlacht cumaiscthe ''I.G.Farben'' a bunaíodh sa bhliain 1925.   

Nuair a tháinig na [[Naitsíochas|Naitsithe]] chun cumhachta sa Ghearmáin sa bhliain 1933, chuir siad &quot;dlí an Airianachais&quot; i bhfeidhm ar an gcumhacht, ionas gur sacáladh na hoibrithe Giúdacha go léir. Bhí ar Haber dul thar lear.   

Thairg [[ollscoil Cambridge]] post [[Ollamh|ollaimh]] do Haber sa bhliain chéanna (1933) agus chuaigh sé ar imirce go Sasana. Faoin am seo bhí a shláinte ag cliseadh air.  

Sa bhliain 1934, tairgeadh post do Haber sa [[An Phalaistín|Phalaistín]]. Fuair sé [[bás]] le taom chroí i m[[Basel]] san [[Eilvéis]] ar an turas.  
[[Íomhá:Habers in Basel.JPG|mion|Tá Haber adhlactha i Reilig Hörnli sa [[Cathair (lonnaíocht)|chathair]] chéanna, lena bhean, Clara Immerwahr.]]
Tá Haber adhlactha i Reilig Hörnli sa [[Cathair (lonnaíocht)|chathair]] chéanna, lena bhean, Clara Immerwahr.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Fritz Haber|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=338}}&lt;/ref&gt; 

== Tagairtí ==
{{Reflist}} 

{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}

{{DEFAULTSORT:Haber,Fritz}}

[[Catagóir:Básanna i 1934]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1868]]
[[Catagóir:Ceimiceoirí Gearmánacha]]</text>
      <sha1>bg62c8h73dx536aunwmd30t3cz1xkc5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Teoirim na gceithre dhath</title>
    <ns>0</ns>
    <id>52290</id>
    <revision>
      <id>1210304</id>
      <parentid>1191049</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:53:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>litriú neamhchaighdeánach</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1036" xml:space="preserve">[[File:Four Colour Map Example.svg|thumb|Léarscáil shamplach]]
Tairiscint [[Matamaitic|mhatamaiticiúil]] gur féidir gach [[léarscáil]] ar dhromchla plánach a dhathú, gan úsáid a bhaint ach as 4 dhath ar a mhéid. Is léir nach leor 3 dhath chun réigiúin le comhtheorainneacha a idirdhealú. Thairg Francis Guthrie ([[1831]]-[[1899]]) den chéad uair i [[1852]] conas a chruthú gur leor 4 dhath i gcomhair gach léarscáile, is cuma cruthanna na réigiún. Ach níor cruthaíodh é seo go dtí [[1976]] nuair a bhain na matamaticeoirí Meiriceánacha Kenneth Appel ([[1932]]-[[2013]]) agus Wolfgang Haken ([[1928]]-[[2022]]) feidhm as [[Ríomhaire|ríomhairí]] chun cruthú sásúil a thabhairt faoi dheireadh.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Teoirim na gceithre dhath|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=660}}&lt;/ref&gt; 

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}
[[Catagóir:Matamaitic]]</text>
      <sha1>o2i9enoxrggtittlpass3xynfpggeov</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tonú</title>
    <ns>0</ns>
    <id>52412</id>
    <revision>
      <id>1210247</id>
      <parentid>1154929</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T13:27:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="830" xml:space="preserve">Is éard is '''tonú''' ann ná próiseas ceimiceach chun [[grianghraf]] dubh is geal a athrú chuig dath eile. Samplaí is ea athrú an [[Airgead (dúil)|airgid]] mhiotalaigh san íomhá go dtí suilfíd airgid chun ton donnrua a dhéanamh, go dtí comhdhúile [[Iarann|iarainn]] chun dath gorm a bhaint amach, agus comhdhúile [[Copar|copair]] chun dath deargdhonn a fháil. Is féidir raon leathan dathanna eile a fháil tríd an íomhá airgid a [[Tuaradh|thuaradh]] is a athréaladh le [[Cúplóir|cúplóirí]] dathanna.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Tonú|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=671}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}

[[Catagóir:Grianghrafadóireacht]]</text>
      <sha1>ccak5c6jixiaolkqns1a9qbcab76jwi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210248</id>
      <parentid>1210247</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T13:27:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1142" xml:space="preserve">Is éard is '''tonú'''&lt;ref name='EID'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.teanglann.ie/ga/eid/toning|title=English-Irish Dictionary (de Bhaldraithe): toning|editor=[[Tomás de Bhaldraithe]], eag.|year=1959|publisher=[[An Gúm]]|location=[[Baile Átha Cliath]]|isbn=978-1857910360|access-date=2024-04-10|language=ga|work=Teanglann.ie}}&lt;/ref&gt; ann ná próiseas ceimiceach chun [[grianghraf]] dubh is geal a athrú chuig dath eile. Samplaí is ea athrú an [[Airgead (dúil)|airgid]] mhiotalaigh san íomhá go dtí suilfíd airgid chun ton donnrua a dhéanamh, go dtí comhdhúile [[Iarann|iarainn]] chun dath gorm a bhaint amach, agus comhdhúile [[Copar|copair]] chun dath deargdhonn a fháil. Is féidir raon leathan dathanna eile a fháil tríd an íomhá airgid a [[Tuaradh|thuaradh]] is a athréaladh le [[Cúplóir|cúplóirí]] dathanna.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Tonú|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=671}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}

[[Catagóir:Grianghrafadóireacht]]</text>
      <sha1>ihujxb9p3dhie8qan48ty61pbkt2p96</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Contae Hancock, Maine</title>
    <ns>0</ns>
    <id>60389</id>
    <revision>
      <id>1210306</id>
      <parentid>1091807</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:55:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>litriú neamhchaighdeánach</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="371" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Is contae i ndeisceart [[Maine]] í '''Hancock'''. Sa bhliain 2010 bhí 54,418 duine 
ag maireachtáil sa chontae. Is é [[Béarla]] an phríomhtheanga do 96.8%, is í [[Fraincis]] an phríomhtheanga do 1.5% agus [[Spáinnis]] do 1%. 

{{Maine}}
{{Síol-tír-us-contae}}

[[Catagóir:Contae Hancock, Maine|*]]
[[Catagóir:Maine]]</text>
      <sha1>j5ry2wskld29758cn84ipd3qm1c18w6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>David Walliams</title>
    <ns>0</ns>
    <id>62726</id>
    <revision>
      <id>1210261</id>
      <parentid>1205703</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:52:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="957" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is údar, fuirseoir ar a bhoinn, aisteoir agus láithreoir teilifíse [[Sasana]]ch é '''David Edward Walliams''' (né '''Williams'''). Rugadh é ar an 20ú Lúnasa 1971 i [[Londain]]. Ar an gceathrú lá Iúil 2006 rinne sé [[Muir nIocht]] a snámh chun airgead a bhailiú do Sport Relief. Tá sé ina mholtóir ar ''[[Britain's Got Talent]]'' ón bhliain 2012.

==Údar==

Is údar cáiliúil é David Walliams do pháistí. Tá seacht leabhar scríofa aige agus rinneadh scannán de thrí cinn acu (''The boy in the dress'', ''Mr Stink'', agus ''Gangsta Granny''). Is é ''The boy in the dress'' an chéad leabhar a scríobh sé. Tá 12.5 milliún cóip dá chuid leabhar díolta aige i 46 de theangacha.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Walliams, David}} 
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1971]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Daoine as Londain]]
[[Catagóir:David Walliams]]
[[Catagóir:Leabhair do pháistí]]</text>
      <sha1>2qxlad8f84eojzphh6xvln6isabtif8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Thomas Byrne</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63018</id>
    <revision>
      <id>1210281</id>
      <parentid>1197969</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T21:26:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3443" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[Teachta Dála]] de chuid Fhianna Fáil é '''Thomas Byrne''' (a rugadh ar 1 Meitheamh 1977). Ceapadh Byrne mar Aire Stáit na Gaeltachta sa bhliain 2024 in áit [[Patrick O'Donovan]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Thomas Byrne ó Fhianna Fáil ceaptha mar Aire Stáit na Gaeltachta|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0410/1442694-thomas-byrne-o-fhianna-fail-ceaptha-mar-aire-stait-na-gaeltachta/|date=2024-04-10|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt; 

Is cainteoir líofa Gaeilge é agus is minic le Byrne agallaimh i nGaeilge a dhéanamh leis na meáin.
[[Íomhá:File-Thomas Byrne TD.jpg|clé|mion|2020]]

=== Gairm ===
Teachta Dála don [[An Mhí Thoir (Dáilcheantar)|Mhí Thoir]] is ea Byrne. Toghadh chun na Dála é den chéad uair in 2007. Chaith sé seal mar Sheanadóir idir 2011-2016.

Toghadh é mar Theachta Dála arís in 2016. Fuair sé suíochán breise dá pháirtí an uair sin agus gan san iomaíocht ach é féin d’Fhianna Fáil. Ach in 2020, bhí an Comhairleoir Deirdre Geraghty-Smith (FF), as ceantar Ráth Tó, ar an ticéad leis.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/toghchan-2020-fine-gael-in-ann-don-bhru-sa-mhi-thoir/|teideal=TOGHCHÁN 2020: Fine Gael in ann don bhrú sa Mhí Thoir|dáta=2020-01-31|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-04-10}}&lt;/ref&gt;  Dúirt sé ag an am go dtabharfadh Fianna Fáil faoiseamh cánach do dhaoine atá sna meán-aicmí ioncaim.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Dara lá de stocaireacht toghchánaíochta na bpáirtithe|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2020/0116/1107889-an-dara-la-de-stocaireacht-toghchanaiochta-na-bpairtithe/|date=2020-01-16|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;  

Ceapadh Byrne ina Aire Stáit don Spórt sa bhliain 2020.

Bhí folúntas ann sa bhliain 2024 d’Aire Stáit na Gaeltachta tar éis don Taoiseach nua, [[Simon Harris]], ardú céime a thabhairt don Teachta Dála [[Patrick O'Donovan|Patrick O’Donovan]], a ceapadh ina Aire Ardoideachais. Bhí Byrne ag obair sa Roinn Turasóireachta, Cultúir, Ealaíon, Gaeltachta, Spóirt agus na Meán cheana féin, AGUS ní raibh sé á lua i measc na roghanna don chúram toisc gur Teachta de chuid Fhianna Fáil atá ann.  Bhí iontas ann go raibh Simon Harris sásta cúraimí na Gaeltachta a thabhairt do Theachta ó Fhianna Fáil seachas duine óna pháirtí féin a cheapadh.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/thomas-byrne-le-hainmniu-mar-aire-stait-na-gaeltachta/|teideal=Thomas Byrne le hainmniú mar Aire Stáit na Gaeltachta|údar=Pádraic Ó Ciardha|dáta=10 Aibreán 2024|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-04-10}}&lt;/ref&gt;

=== Pearsanta ===
In 2005, phós Byrne Ann Hunt, banaltra, agus tá triúr clainne orthu.

== Féach freisin     ==

* [[Patrick O'Donovan|Patrick O’Donovan]]
* [[An Mhí Thoir (Dáilcheantar)|Mí Thoir]] 

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{Baill den 24ú Seanad}}
{{Teachtaí Dála an 32ú Dáil}}

{{DEFAULTSORT:Byrne, Thomas}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1977]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Alumni Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Aturnaetha Éireannacha]]
[[Catagóir:Baill den 24ú Seanad]]
[[Catagóir:Baill den 30ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 32ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 33ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill Fhianna Fáil]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Lú]]
[[Catagóir:Daoine as Contae na Mí]]
[[Catagóir:Fir]]
[[Catagóir:Gaeilgeoirí]]</text>
      <sha1>q17ldjmv2w0m4evkrr1jz02hsi0kagp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ingrid St-Pierre</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63742</id>
    <revision>
      <id>1210308</id>
      <parentid>1104678</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:57:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2957" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Amhránaí agus scríbhneoir ó [[Québec]] is ea '''Ingrid St-Pierre''' (rugadh 1985).&lt;ref&gt;Olivier Parent, ‘Ingrid St-Pierre: mademoiselle Desjardins ,‘ ''Le Soleil'', 28 Bealtaine 2011: http://www.lapresse.ca/le-soleil/arts-et-spectacles/sur-scene/201105/27/01-4403496-ingrid-st-pierre-mademoiselle-desjardins.php {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140714161039/http://www.lapresse.ca/le-soleil/arts-et-spectacles/sur-scene/201105/27/01-4403496-ingrid-st-pierre-mademoiselle-desjardins.php |date=2014-07-14 }}&lt;/ref&gt;

==Beatha==
Tógadh Ingrid St-Pierre in Cabano. Rinne sí staidéar ina lán áiteanna i gCúige Québec, agus rinne staidéar ar an tsíceolaíocht faoi dheireadh ag Trois-Rivières. Tá sí ag seinm ar an bpianó as a hóige amach.

Chuir sí an t-albam ''Ma petite mam'zelle de chemin'' amach ar 24 Bealtaine 2011.&lt;ref&gt; Les lionnes, Résumé d'émission du mercredi 21 septembre 2011, Société Radio-Canada:    http://www.radio-canada.ca/emissions/les_lionnes/2011-2012/document.asp?idDoc=175000&lt;/ref&gt; Bhí an-éileamh ar an traic “Mercure au chrome et p'tits pansements” ar an raidió. Tugadh “réalta nua na hamhránaíochta Fraincise” uirthi.   

Chuir sí an t-amhrán “Ficelles” ar fáil ar son Fhundúireacht an Taighde Alzheimer agus é tíolactha dá seanmháthair, a raibh an galar úd uirthi.

== Dioscliosta ==
•	Albam: ''Ma petite mam'zelle de chemin'', 2011, La Tribu

•	Albam: ''L'escapade'', 2012, La Tribu

== Liosta físeán ==
*''{{lang|fr|Desjardins}}'' (stiúrtha ag Philippe Arsenault)
*''{{lang|fr|Ficelles}}'' (stiúrtha ag Valérie Dupras agus Jean-François Lévesque)
*''{{lang|fr|Valentine}}'' (stiúrtha ag Sébastien Gagné)
*''{{lang|fr|Feu de Bengale}}'' (stiúrtha ag Sébastien Gagné)
*''{{lang|fr|La planque à libellules}}'' (stiúrtha ag Jean-François Blais)

== Comhléiriú ==
*Bealtaine 2012 : “Le sable et la mer,” ''Les duos improbables'' (leis na Denis Drolet)
*Samhain 2012 : “Quelque chose et moi,” ''Duos de mes chansons… au Québec! '' (le Gérard Lenorman)
*Deireadh Fómhair 2013 : “Blanc cassé,” ''Le mouvement des marées'' (le Alexandre Poulin)
*Abreán 2014 : “La ballerine,” ''Sans regret'' (le Brigitte Boisjoli)
* Deireadh Fómhair 2014 : “Fais-moi une place,” ''Les duos improbables II'' (le Éric Salvail) 

== Le cloisteáil ==
Ingrid St-Pierre – ''Ficelles'' [https://www.youtube.com/watch?v=fnPlcr6zG3k]

Ingrid St-Pierre - ''La planque à libellules'' [https://www.youtube.com/watch?v=xpLOnm7p2sA]

Ingrid St-Pierre - ''Feu de Bengale'' [https://www.youtube.com/watch?v=p7vMcYMhTT4]

Ingrid St-Pierre - ''T'sé'' [https://www.youtube.com/watch?v=KVYKGbsXIus]

== Nótaí ==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
*[http://www.ingridstpierre.com/ Suíomh oifigiúil]

{{DEFAULTSORT:St-Pierre, Ingrid}}
[[Catagóir:Ceoltóirí Ceanadacha]]
[[Catagóir:Ban-amhránaithe Fraincise ó Québec]]</text>
      <sha1>1p9i6zbgm0ywqeh1jo7mljtwxatfts7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Diúcacht na Briotáine</title>
    <ns>0</ns>
    <id>63851</id>
    <revision>
      <id>1210259</id>
      <parentid>1032152</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:48:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1340" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Ba stát [[Feodachas|feodach]] [[An Mheánaois|meánaoiseach]] é '''Diúcacht na Briotáine'''  ([[ An Bhriotáinis|Briotáinis]] ''Dugelezh Breizh'', [[An Fhraincis|Fraincis]]:''Duché de Bretagne'' ), a bhí ann idir tuairim is 939 agus 1547.  Chlúdaigh sé leithinis oirthuaisceart na hEorpa, críochantacht leis an [[An tAigéan Atlantach|Aigéan Atlantach]] san iarthar agus le [[Muir nIocht]] ar an taobh thuaidh, agus go neamhchinntitheach ag [[Abhainn an Loire]] sa deisceart agus [[an Normainn]] agus cúigí eile na Fraince ar an taobh thoir. Bunaíodh an Diúcacht tar éis arm [[Lochlannaigh|Lochlannach]] a bheith ruaighthe ón réigiún, timpeall na bliana 939. Bhí an Diúcacht, sna tréimhse idir an 10ú céad agus an  11ú  céad, éagobhsaí go polaitiúil, agus ní bheadh ach cumhacht teoranta ag na diúcaí lasmuigh dá dtailte pearsanta féin. Bhí caidrimh measctha idir an Diúcacht agus [[Diúcacht na Normainne]], uaireanta ag dul i gcomhghuaillíocht leis an Normainn, agus ag amanna eile, ar aon dul leis an Chogadh Briotánach -Normannach, ag tabhairt faoi choimhlint oscailte 

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:Diúcacht na Briotáine}}
[[Catagóir:Stair na Briotáine]]
[[Catagóir:Diúcaí na Briotáine]]
[[Catagóir:Monarcachtaí Iarthar na hEorpa]]</text>
      <sha1>jzf33y4cxhftdocq049b9c2k5x4hpp7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úsáideoir:Jane023/TED speakers</title>
    <ns>2</ns>
    <id>67051</id>
    <revision>
      <id>1210309</id>
      <parentid>1209670</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T03:08:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ListeriaBot</username>
        <id>25319</id>
      </contributor>
      <comment>Wikidata list updated [V2]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="761506" xml:space="preserve">{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P2611 ?sub1 }
|section=
|sort=label
|columns=P18,label:Title,description,P106,P569,P21,P27,P2611,item
|thumb=128
|min_section=
|freq=30
}}
{| class='wikitable sortable'
! íomhá
! Title
! description
! gairm
! dáta breithe
! gnéas nó inscne
! tír shaoránachta
! TED speaker ID
! item
|-
| [[Íomhá:Ajjacobs.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q278801|A. J. Jacobs]]''
| iriseoir agus údar Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1968-03-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/a_j_jacobs a_j_jacobs]
| [[:d:Q278801|Q278801]]
|-
| [[Íomhá:AR Rahman At The ‘Marvel Anthem’ Launch.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q108560|A. R. Rahman]]''
| amhránaí agus cumadóir Indiach
| ''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1327329|il-ionstraimí]]''&lt;br/&gt;[[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1198887|stiúrthóir ceoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1415090|cumadóir scóir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 1966-01-06&lt;br/&gt;1967-01-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/ar_rahman ar_rahman]
| [[:d:Q108560|Q108560]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759591|Aakash Odedra]]''
| 
| ''[[:d:Q2490358|cóiréagrafaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5716684|damhsóir]]''
| 1984-07-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/aakash_odedra aakash_odedra]
| [[:d:Q23759591|Q23759591]]
|-
| [[Íomhá:Aaron OConnell.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2895013|Aaron D. O'Connell]]''
| fisiceoir Meiriceánach
| [[fisiceoir]]
| 1981-03-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/aaron_o_connell aaron_o_connell]
| [[:d:Q2895013|Q2895013]]
|-
| [[Íomhá:Aaron Huey, 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q302103|Aaron Huey]]''
| fóta-iriseoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q957729|fóta-iriseoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1975-12-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/aaron_huey aaron_huey]
| [[:d:Q302103|Q302103]]
|-
| [[Íomhá:Aaron Koblin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4662151|Aaron Koblin]]''
| ealaíontóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q627325|dearthóir grafaicí]]''
| 1982-01-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/aaron_koblin aaron_koblin]
| [[:d:Q4662151|Q4662151]]
|-
| 
| ''[[:d:Q82925462|Aaswath Raman]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q21329070|materials scientist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/aaswath_raman aaswath_raman]
| [[:d:Q82925462|Q82925462]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769266|Abe Davis]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/abe_davis abe_davis]
| [[:d:Q23769266|Q23769266]]
|-
| 
| ''[[:d:Q320497|Abha Dawesar]]''
| úrscéalaí Indiach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]
| 1974-01-01
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/abha_dawesar abha_dawesar]
| [[:d:Q320497|Q320497]]
|-
| 
| ''[[:d:Q76490837|Abigail Marsh]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 1976
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/abigail_marsh abigail_marsh]
| [[:d:Q76490837|Q76490837]]
|-
| [[Íomhá:Abigail Washburn (6001364251).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3603703|Abigail Washburn]]''
| 
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q9648008|bainseóí]]''
| 1977-11-10
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/abigail_washburn abigail_washburn]
| [[:d:Q3603703|Q3603703]]
|-
| [[Íomhá:Dr Abraham Verghese in 2023 06.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1446797|Abraham Verghese]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/abraham_verghese abraham_verghese]
| [[:d:Q1446797|Q1446797]]
|-
| 
| ''[[:d:Q22976267|Achenyo Idachaba]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1969
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/achenyo_idachaba achenyo_idachaba]
| [[:d:Q22976267|Q22976267]]
|-
| [[Íomhá:Adam Davidson (NPR) May 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4678940|Adam Davidson]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_davidson adam_davidson]
| [[:d:Q4678940|Q4678940]]
|-
| [[Íomhá:Star Wars- The Last Jedi Japan Premiere Red Carpet- Adam Driver (27163437599) (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Adam Driver]]
| aisteoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q2259451|aisteoir stáitse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1983-11-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_driver adam_driver]
| [[:d:Q4678990|Q4678990]]
|-
| [[Íomhá:Adam Galinsky.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q19873437|Adam Galinsky]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1969
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_galinsky adam_galinsky]
| [[:d:Q19873437|Q19873437]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662644|Adam Garone]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_garone adam_garone]
| [[:d:Q23662644|Q23662644]]
|-
| [[Íomhá:Adam Grant.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q14712273|Adam Grant]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1981-08-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_grant adam_grant]
| [[:d:Q14712273|Q14712273]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759997|Adam Grosser]]''
| 
| ''[[:d:Q5532381|páirtí ginearálta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16023665|caipitlí fiontair]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/adam_grosser adam_grosser]
| [[:d:Q23759997|Q23759997]]
|-
| 
| ''[[:d:Q87666320|Adam Kucharski]]''
| 
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q13416803|eipidéimeolaí]]''
| 1986
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_kucharski adam_kucharski]
| [[:d:Q87666320|Q87666320]]
|-
| [[Íomhá:Adam Ockelford.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23712711|Adam Ockelford]]''
| 
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q14915627|ceoleolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16145150|múinteoir ceoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/adam_ockelford adam_ockelford]
| [[:d:Q23712711|Q23712711]]
|-
| [[Íomhá:Adam Ostrow at The Future of Social Media in Higher Education - Hosted by McGraw-Hill (4333514730) (2).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4679571|Adam Ostrow]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/adam_ostrow adam_ostrow]
| [[:d:Q4679571|Q4679571]]
|-
| [[Íomhá:Adam Sadowsky presenting at the Cusp Conference, Chicago IL September 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4679718|Adam Sadowsky]]''
| 
| [[aisteoir]]
| 1970-10-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_sadowsky adam_sadowsky]
| [[:d:Q4679718|Q4679718]]
|-
| [[Íomhá:AdamSavageJul2011 cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q297618|Adam Savage]]''
| 
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''&lt;br/&gt;[[múinteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13590141|láithreoir]]''
| 1967-07-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_savage adam_savage]
| [[:d:Q297618|Q297618]]
|-
| [[Íomhá:Adam Spencer 255.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q4679827|Adam Spencer]]''
| 
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''&lt;br/&gt;[[fuirseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q130857|dioscmharcach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q628099|bainisteoir sacair]]''
| 1969-01-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_spencer adam_spencer]
| [[:d:Q4679827|Q4679827]]
|-
| 
| ''[[:d:Q28421819|Aditi Gupta]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/aditi_gupta aditi_gupta]
| [[:d:Q28421819|Q28421819]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4683041|Aditi Shankardass]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an India]]&lt;br/&gt;[[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/aditi_shankardass aditi_shankardass]
| [[:d:Q4683041|Q4683041]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18683810|Adong Judith]]''
| drámadóir Ugandach
| ''[[:d:Q214917|drámadóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Uganda]]
| [https://www.ted.com/speakers/adong_judith adong_judith]
| [[:d:Q18683810|Q18683810]]
|-
| [[Íomhá:AdoraSvitakOct10.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4684605|Adora Svitak]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''
| 1997-10-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/adora_svitak adora_svitak]
| [[:d:Q4684605|Q4684605]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728757|Adrianne Haslet-Davis]]''
| 
| ''[[:d:Q5716684|damhsóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15472169|pátrún]]''&lt;br/&gt;[[múinteoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/adrianne_haslet_davis adrianne_haslet_davis]
| [[:d:Q23728757|Q23728757]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23671006|Afra Raymond]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/afra_raymond afra_raymond]
| [[:d:Q23671006|Q23671006]]
|-
| [[Íomhá:Ahn Trio (anyjazz65).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q845628|Ahn Trio]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ahn_trio ahn_trio]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/812 812]
| [[:d:Q845628|Q845628]]
|-
| [[Íomhá:Ai Jen Poo 2012 Shankbone 2.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q4696468|Ai-jen Poo]]''
| 
| ''[[:d:Q15627169|ceardchumannaí]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ai_jen_poo ai_jen_poo]
| [[:d:Q4696468|Q4696468]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23809255|Aicha el-Wafi and Phyllis Rodriguez]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/aicha_el_wafi_phyllis_rodriguez aicha_el_wafi_phyllis_rodriguez]
| [[:d:Q23809255|Q23809255]]
|-
| [[Íomhá:Aimee Mullins portrait 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q261056|Aimee Mullins]]''
| 
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4610556|mainicín]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11513337|iomaitheoir lúthchleasaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''
| 1976
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/aimee_mullins aimee_mullins]
| [[:d:Q261056|Q261056]]
|-
| [[Íomhá:Aja Monet 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16157106|Aja Monet]]''
| file Meiriceánach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1987-08-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/aja_monet aja_monet]
| [[:d:Q16157106|Q16157106]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16221463|Ajit Narayanan]]''
| ceapadóir Indiach
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1981-08-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/ajit_narayanan ajit_narayanan]
| [[:d:Q16221463|Q16221463]]
|-
| [[Íomhá:Akash with the President of India.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q56249786|Akash Manoj]]''
| 
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 2001-12-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/akash_manoj akash_manoj]
| [[:d:Q56249786|Q56249786]]
|-
| [[Íomhá:Al Gore, Vice President of the United States, official portrait 1994.jpg|center|128px]]
| [[Al Gore]]
| Leasuachtarán na Stát Aontaithe ó 1993 go 2001
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1979607|airgeadaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q61048378|gníomhaí aeráide]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''
| 1948-03-31
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/al_gore al_gore]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2 2]
| [[:d:Q19673|Q19673]]
|-
| [[Íomhá:Al Seckel in 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2023240|Al Seckel]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1958-09-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/al_seckel al_seckel]
| [[:d:Q2023240|Q2023240]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657171|Al Vernacchio]]''
| 
| [[múinteoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/al_vernacchio al_vernacchio]
| [[:d:Q23657171|Q23657171]]
|-
| 
| ''[[:d:Q2891977|Al-Mayassa bint Hamad bin Khalifa Al-Thani]]''
| 
| ''[[:d:Q140686|cathaoirleach]]''
| 1983
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Catar]]
| [https://www.ted.com/speakers/sheikha_al_mayassa sheikha_al_mayassa]
| [[:d:Q2891977|Q2891977]]
|-
| [[Íomhá:Babagana Monguno und Alaa Murabit MSC 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20684900|Alaa Murabit]]''
| 
| [[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28692502|gníomhaí ar son chearta na mban]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1989-10-26
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/alaa_murabit alaa_murabit]
| [[:d:Q20684900|Q20684900]]
|-
| [[Íomhá:Alain de Botton.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q123273|Alain de Botton]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2516866|foilsitheoir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1969-12-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Eilvéis]]&lt;br/&gt;[[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/alain_de_botton alain_de_botton]
| [[:d:Q123273|Q123273]]
|-
| [[Íomhá:Alan Eustace in 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18340990|Alan Eustace]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2095549|eitleoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6060450|spéirthumadóir]]''
| 1957
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alan_eustace alan_eustace]
| [[:d:Q18340990|Q18340990]]
|-
| [[Íomhá:Alan Kay (3097597186) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92742|Alan Kay]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15981151|ceoltóir snagcheoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6168364|giotáraí snagcheoil]]''
| 1940-05-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alan_kay alan_kay]
| [[:d:Q92742|Q92742]]
|-
| [[Íomhá:Alanlightman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2664403|Alan Lightman]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q752129|réaltfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18844224|scríbhneoir ficsean eolaíochta]]''
| 1948-11-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alan_lightman alan_lightman]
| [[:d:Q2664403|Q2664403]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4707679|Alan Russell]]''
| 
| [[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1956-06-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alan_russell alan_russell]
| [[:d:Q4707679|Q4707679]]
|-
| [[Íomhá:AlanSiegel2010TED.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4707764|Alan Siegel]]''
| fear gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1938-08-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alan_siegel alan_siegel]
| [[:d:Q4707764|Q4707764]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23663053|Alanna Shaikh]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/alanna_shaikh alanna_shaikh]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1383 1383]
| [[:d:Q23663053|Q23663053]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712851|Alastair Parvin]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1983-10-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/alastair_parvin alastair_parvin]
| [[:d:Q23712851|Q23712851]]
|-
| [[Íomhá:Albert-Laszlo Barabasi - Annual Meeting of the New Champions 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q725467|Albert-László Barabási]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q93173891|network scientist]]''
| 1967-03-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ungáir]]&lt;br/&gt;[[an Rómáin]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/albert_laszlo_barabasi albert_laszlo_barabasi]
| [[:d:Q725467|Q725467]]
|-
| [[Íomhá:Alberto Cairo - veDrò 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3608178|Alberto Cairo]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q694748|fisiteiripeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 1952-05-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iodáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/alberto_cairo alberto_cairo]
| [[:d:Q3608178|Q3608178]]
|-
| [[Íomhá:Alec Soth Headshot.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q979236|Alec Soth]]''
| grianghrafadóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1969
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alec_soth alec_soth]
| [[:d:Q979236|Q979236]]
|-
| [[Íomhá:Premio Abdón Cifuentes 2015 - Alejandro Aravena 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3609433|Alejandro Aravena]]''
| ailtire Sileach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1967-06-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSile]]
| [https://www.ted.com/speakers/alejandro_aravena alejandro_aravena]
| [[:d:Q3609433|Q3609433]]
|-
| [[Íomhá:Photo A. Sanchez Alvarado Si'an Kaan.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q27916228|Alejandro Sánchez Alvarado]]''
| 
| [[bitheolaí]]
| 1964-02-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/alejandro_sanchez_alvarado alejandro_sanchez_alvarado]
| [[:d:Q27916228|Q27916228]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23661662|Aleph Molinari]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Meicsiceo]]
| [https://www.ted.com/speakers/aleph_molinari aleph_molinari]
| [[:d:Q23661662|Q23661662]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759674|Alessandra Orofino]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/alessandra_orofino alessandra_orofino]
| [[:d:Q23759674|Q23759674]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712668|Alessandro Acquisti]]''
| 
| [[eacnamaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/alessandro_acquisti alessandro_acquisti]
| [[:d:Q23712668|Q23712668]]
|-
| 
| ''[[:d:Q41804368|Alex Edmans]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/alex_edmans alex_edmans]
| [[:d:Q41804368|Q41804368]]
|-
| [[Íomhá:Alex Honnold in 2023 in Antarctica.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q979249|Alex Honnold]]''
| 
| ''[[:d:Q3951423|dreapadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q9149093|sléibhteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1985-08-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alex_honnold alex_honnold]
| [[:d:Q979249|Q979249]]
|-
| [[Íomhá:Alex Kipman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18237257|Alex Kipman]]''
| 
| 
| 1979
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/alex_kipman alex_kipman]
| [[:d:Q18237257|Q18237257]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23671474|Alex Laskey]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/alex_laskey alex_laskey]
| [[:d:Q23671474|Q23671474]]
|-
| [[Íomhá:Alex Steffen, 2008 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4717834|Alex Steffen]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''
| 1968
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alex_steffen alex_steffen]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/74 74]
| [[:d:Q4717834|Q4717834]]
|-
| [[Íomhá:Alex Tabarrok speaking at TED in 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4717865|Alex Tabarrok]]''
| eacnamaí Ceanadach
| [[eacnamaí]]
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/alex_tabarrok alex_tabarrok]
| [[:d:Q4717865|Q4717865]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727955|Alex Wissner-Gross]]''
| 
| [[fisiceoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/alex_wissner_gross alex_wissner_gross]
| [[:d:Q23727955|Q23727955]]
|-
| [[Íomhá:Double Take-Alexa Meade.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q621627|Alexa Meade]]''
| 
| ''[[:d:Q1028181|péintéir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18074503|ealaíontóir suiteáin]]''
| 1986-09-03
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alexa_meade alexa_meade]
| [[:d:Q621627|Q621627]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16185639|Alexander Tsiaras]]''
| grianghrafadóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1028181|péintéir]]''
| 1953
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alexander_tsiaras alexander_tsiaras]
| [[:d:Q16185639|Q16185639]]
|-
| 
| ''[[:d:Q107342867|Alexey Karpenkov]]''
| 
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1987-01-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[An tAontas Sóivéadach]]&lt;br/&gt;[[an Rúis]]
| [https://www.ted.com/speakers/alexeykarpenkov alexeykarpenkov]
| [[:d:Q107342867|Q107342867]]
|-
| [[Íomhá:TechCrunch Disrupt NY 2015 - Day 3 (17205541529).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4721504|Alexis Ohanian]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16023665|caipitlí fiontair]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q557880|infheisteoir]]''
| 1983-04-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alexis_ohanian alexis_ohanian]
| [[:d:Q4721504|Q4721504]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23784887|Ali Carr-Chellman]]''
| 
| ''[[:d:Q723682|déan]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ali_carr_chellman ali_carr_chellman]
| [[:d:Q23784887|Q23784887]]
|-
| [[Íomhá:Alice Bows-Larkin at Elevate Festival 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23760514|Alice Bows-Larkin]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1113838|clíomeolaí]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/alice_bows_larkin alice_bows_larkin]
| [[:d:Q23760514|Q23760514]]
|-
| 
| ''[[:d:Q15430564|Alice Dreger]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q19509201|gníomhaí ar son cearta daoine LADT]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alice_dreger alice_dreger]
| [[:d:Q15430564|Q15430564]]
|-
| 
| ''[[:d:Q20017747|Alice Goffman]]''
| 
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1982
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alice_goffman alice_goffman]
| [[:d:Q20017747|Q20017747]]
|-
| 
| ''[[:d:Q111986830|Alicia Eggert]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 1981
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alicia_eggert alicia_eggert]
| [[:d:Q111986830|Q111986830]]
|-
| [[Íomhá:Alicia Garza.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19609542|Alicia Garza]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1981-01-04
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alicia_garza alicia_garza]
| [[:d:Q19609542|Q19609542]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759747|Alisa Miller]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/alisa_miller alisa_miller]
| [[:d:Q23759747|Q23759747]]
|-
| [[Íomhá:Alison Gopnik Photo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2647225|Alison Gopnik]]''
| síceolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''
| 1955-06-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alison_gopnik alison_gopnik]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/998 998]
| [[:d:Q2647225|Q2647225]]
|-
| [[Íomhá:Alison Jackson at Haifa Museum of Art (2).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q431375|Alison Jackson]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1960-05-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/alison_jackson alison_jackson]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/186 186]
| [[:d:Q431375|Q431375]]
|-
| [[Íomhá:MJK39380 Alison Killing (See-Conference 2017).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769251|Alison Killing]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131062|pleanálaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/alison_killing alison_killing]
| [[:d:Q23769251|Q23769251]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782666|Alix Generous]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/alix_generous alix_generous]
| [[:d:Q23782666|Q23782666]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727980|Allan Adams]]''
| 
| [[fisiceoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/allan_adams allan_adams]
| [[:d:Q23727980|Q23727980]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23784267|Allan Jones]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/allan_jones allan_jones]
| [[:d:Q23784267|Q23784267]]
|-
| [[Íomhá:Allan Savory (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4730957|Allan Savory]]''
| eolaí Siombábach
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q61048378|gníomhaí aeráide]]''
| 1935-09-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSiombáib]]
| [https://www.ted.com/speakers/allan_savory allan_savory]
| [[:d:Q4730957|Q4730957]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662577|Allison Hunt]]''
| 
| ''[[:d:Q2296674|social media manager]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1900657|marketer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q61911662|marketing consultant]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/allison_hunt allison_hunt]
| [[:d:Q23662577|Q23662577]]
|-
| [[Íomhá:Bala portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4647578|Alwar Balasubramaniam]]''
| ealaíontóir Indiach
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1028181|péintéir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11569986|déantóir priontaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1925963|ealaíontóir grafach]]''
| 1971-06-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/a_balasubramaniam a_balasubramaniam]
| [[:d:Q4647578|Q4647578]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782900|Alyson McGregor]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alyson_mcgregor alyson_mcgregor]
| [[:d:Q23782900|Q23782900]]
|-
| 
| ''[[:d:Q450477|Alyssa Monks]]''
| péintéir Meiriceánach
| ''[[:d:Q1028181|péintéir]]''
| 1977-11-27
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/alyssa_monks alyssa_monks]
| [[:d:Q450477|Q450477]]
|-
| [[Íomhá:Amanda Bennett, USAGM CEO.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16151611|Amanda Bennett]]''
| iriseoir Meiriceánach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''
| 1952-07-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amanda_bennett amanda_bennett]
| [[:d:Q16151611|Q16151611]]
|-
| [[Íomhá:Amanda-Burden (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4739580|Amanda Burden]]''
| 
| ''[[:d:Q2815948|ailtire tírdhreacha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131062|pleanálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1944-01-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amanda_burden amanda_burden]
| [[:d:Q4739580|Q4739580]]
|-
| [[Íomhá:Amanda Gorman 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Amanda Gorman]]
| file agus gníomhaí Meiriceánach
| [[file]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''
| 1998-03-07
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amanda_gorman amanda_gorman]
| [[:d:Q52369134|Q52369134]]
|-
| [[Íomhá:Amanda serious.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q240377|Amanda Palmer]]''
| 
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2914170|ealaíontóir sráide]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q214917|drámadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q55960555|ealaíontóir taifeadta]]''
| 1976-04-30
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amanda_palmer amanda_palmer]
| [[:d:Q240377|Q240377]]
|-
| 
| ''[[:d:Q47554100|Amanda Williams]]''
| 
| ''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18074503|ealaíontóir suiteáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q644687|maisitheoir]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amanda_williams amanda_williams]
| [[:d:Q47554100|Q47554100]]
|-
| [[Íomhá:Re-publica Portland 2019 - d1 (48935550272).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797155|Amber Case]]''
| 
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''
| 1987
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amber_case amber_case]
| [[:d:Q23797155|Q23797155]]
|-
| [[Íomhá:Amber Galloway.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q27902885|Amber Galloway Gallego]]''
| 
| ''[[:d:Q10691728|ateangaire comharthaíochta]]''
| 1977-03-12
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amber_galloway_gallego amber_galloway_gallego]
| [[:d:Q27902885|Q27902885]]
|-
| [[Íomhá:Ameenah Gurib-Fakim.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20022984|Ameenah Gurib-Fakim]]''
| eolaí agus Uachtarán Oileán Mhuirís
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[ceimiceoir]]
| 1959-10-17
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Oileán Mhuirís]]
| [https://www.ted.com/speakers/ameenah_gurib_fakim ameenah_gurib_fakim]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2073 2073]
| [[:d:Q20022984|Q20022984]]
|-
| [[Íomhá:AmelKarboul20160204London.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15703367|Amel Karboul]]''
| polaiteoir Túinéiseach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1973-04-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Túinéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/dr_amel_karboul dr_amel_karboul]
| [[:d:Q15703367|Q15703367]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4746085|Ami Klin]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ami_klin ami_klin]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1370 1370]
| [[:d:Q4746085|Q4746085]]
|-
| [[Íomhá:Amishi Jha.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16211585|Amishi Jha]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1970-12-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amishi_jha amishi_jha]
| [[:d:Q16211585|Q16211585]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23784357|Amit Sood]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/amit_sood amit_sood]
| [[:d:Q23784357|Q23784357]]
|-
| [[Íomhá:Amory Lovins, 2011 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q474194|Amory Lovins]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11295636|dearthóir carranna]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''
| 1947-11-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amory_lovins amory_lovins]
| [[:d:Q474194|Q474194]]
|-
| [[Íomhá:Amos Winter - MIT Mobility Lab.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21550740|Amos Winter]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5669847|ollamh cúnta]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amos_winter amos_winter]
| [[:d:Q21550740|Q21550740]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4749093|Amy B. Smith]]''
| 
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1962-11-03
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amy_smith amy_smith]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/3 3]
| [[:d:Q4749093|Q4749093]]
|-
| [[Íomhá:Acuddy.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4749151|Amy Cuddy]]''
| síceolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 1972-07
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amy_cuddy amy_cuddy]
| [[:d:Q4749151|Q4749151]]
|-
| [[Íomhá:Photo Credit- Evgenia Eliseeva.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q30069746|Amy Edmondson]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2462658|bainisteoir]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]
| 1959-03-31
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amy_edmondson amy_edmondson]
| [[:d:Q30069746|Q30069746]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656175|Amy Lockwood]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/amy_lockwood amy_lockwood]
| [[:d:Q23656175|Q23656175]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23798804|Amy O'Toole]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/amy_o_toole amy_o_toole]
| [[:d:Q23798804|Q23798804]]
|-
| [[Íomhá:Amy Purdy - PopTech 2012 - Narrow.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4749355|Amy Purdy]]''
| 
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15709642|clárscimeálaí sneachta]]''
| 1979-11-07
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amy_purdy amy_purdy]
| [[:d:Q4749355|Q4749355]]
|-
| [[Íomhá:Amy Tan.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q234989|Amy Tan]]''
| úrscéalaí Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11774202|scríbhneoir aistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''
| 1952-02-19
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amy_tan amy_tan]
| [[:d:Q234989|Q234989]]
|-
| [[Íomhá:AmyWebb.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4749439|Amy Webb]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1974-10-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/amy_webb amy_webb]
| [[:d:Q4749439|Q4749439]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23661617|Anand Agarawala]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/anand_agarawala anand_agarawala]
| [[:d:Q23661617|Q23661617]]
|-
| [[Íomhá:Anand Giridharadas - PopTech 2011 - Camden Maine USA.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4751249|Anand Giridharadas]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q1086863|colúnaí]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1981-09-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/anand_giridharadas anand_giridharadas]
| [[:d:Q4751249|Q4751249]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18398176|Anand Varma]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/anand_varma anand_varma]
| [[:d:Q18398176|Q18398176]]
|-
| [[Íomhá:Ananda Shankar Jayant for her outstanding contribution to Bharatanatyam (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19898324|Ananda Shankar Jayant]]''
| 
| ''[[:d:Q2490358|cóiréagrafaí]]''
| 1961-09-27
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/ananda_shankar_jayant ananda_shankar_jayant]
| [[:d:Q19898324|Q19898324]]
|-
| [[Íomhá:Anant Agarwal in 2015 New America panel.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92736|Anant Agarwal]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1959&lt;br/&gt;1958
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/anant_agarwal anant_agarwal]
| [[:d:Q92736|Q92736]]
|-
| [[Íomhá:Anas Aremeyaw Anas.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4751775|Anas Aremeyaw Anas]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 190s
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Gána]]
| [https://www.ted.com/speakers/anas_aremeyaw_anas anas_aremeyaw_anas]
| [[:d:Q4751775|Q4751775]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16199723|Anastasia Taylor-Lind]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[file]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/anastasia_taylor_lind anastasia_taylor_lind]
| [[:d:Q16199723|Q16199723]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23772818|Anders Fjellberg]]''
| iriseoir Ioruach
| [[iriseoir]]
| 1988-10-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iorua]]
| [https://www.ted.com/speakers/anders_fjellberg anders_fjellberg]
| [[:d:Q23772818|Q23772818]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23784626|Anders Ynnerman]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 1963-03-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/anders_ynnerman anders_ynnerman]
| [[:d:Q23784626|Q23784626]]
|-
| [[Íomhá:TechCrunch Disrupt NY 2016 - Day 3 (26682587010).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23712695|Andras Forgacs]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/andras_forgacs andras_forgacs]
| [[:d:Q23712695|Q23712695]]
|-
| [[Íomhá:Andrea Ghez.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q493956|Andrea M. Ghez]]''
| réalteolaí
| [[réalteolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;[[eolaí]]
| 1965-06-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrea_ghez andrea_ghez]
| [[:d:Q493956|Q493956]]
|-
| [[Íomhá:Andreas Ekström.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q5707482|Andreas Ekström]]''
| scríbhneoir agus iriseoir Sualannach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1975-10-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/andreas_ekstrom andreas_ekstrom]
| [[:d:Q5707482|Q5707482]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670498|Andreas Raptopoulos]]''
| 
| [[príomhoifigeach feidhmiúcháin]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/andreas_raptopoulos andreas_raptopoulos]
| [[:d:Q23670498|Q23670498]]
|-
| [[Íomhá:Andreas Schleicher 2013 (8721296410).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q71557|Andreas Schleicher]]''
| staitisteoir Gearmánach
| [[ollamh]]&lt;br/&gt;[[taidhleoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2732142|staitisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1231865|oideolaí]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]
| 1964-07-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/andreas_schleicker andreas_schleicker]
| [[:d:Q71557|Q71557]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23713628|Andres Lozano]]''
| 
| [[eolaí]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/andres_lozano andres_lozano]
| [[:d:Q23713628|Q23713628]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728849|Andrew Bastawrous]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_bastawrous andrew_bastawrous]
| [[:d:Q23728849|Q23728849]]
|-
| [[Íomhá:Andrew Bird (52413565996) (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Andrew Bird]]
| 
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3560496|fidléir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15981151|ceoltóir snagcheoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7042855|eagarthóir scannán]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1792566|feadaire]]''
| 1973-07-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_bird andrew_bird]
| [[:d:Q503783|Q503783]]
|-
| [[Íomhá:Kiosk Copyright, Design, and Digital Culture (15461376932) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662266|Andrew Blum]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1977-03-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_blum andrew_blum]
| [[:d:Q23662266|Q23662266]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23713796|Andrew Fitzgerald]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_fitzgerald andrew_fitzgerald]
| [[:d:Q23713796|Q23713796]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23073107|Andrew J. Connolly]]''
| 
| ''[[:d:Q2998308|cosmeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_connolly andrew_connolly]
| [[:d:Q23073107|Q23073107]]
|-
| [[Íomhá:Andrew McAfee FT-McKinsey BBYA 2014(LowerContrast).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15109666|Andrew McAfee]]''
| 
| [[eacnamaí]]
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_mcafee andrew_mcafee]
| [[:d:Q15109666|Q15109666]]
|-
| [[Íomhá:Andrew Mwenda.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4591759|Andrew Mwenda]]''
| iriseoir Ugandach
| [[iriseoir]]
| 1972
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Uganda]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_mwenda andrew_mwenda]
| [[:d:Q4591759|Q4591759]]
|-
| [[Íomhá:Andrew Solomon 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q645362|Andrew Solomon]]''
| iriseoir Meiriceánach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1113899|síceolaí cliniciúil]]''
| 1963-10-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_solomon andrew_solomon]
| [[:d:Q645362|Q645362]]
|-
| [[Íomhá:Andrew Stanton cropped 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q328723|Andrew Stanton]]''
| stiúrthóir scannán Meiriceánach
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|aisteoir gutha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q266569|beochantóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''
| 1965-12-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_stanton andrew_stanton]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1134 1134]
| [[:d:Q328723|Q328723]]
|-
| 
| ''[[:d:Q20020931|Andrew Youn]]''
| 
| ''[[:d:Q12336252|social entrepreneur]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_youn andrew_youn]
| [[:d:Q20020931|Q20020931]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23840135|Andrés Ruzo]]''
| 
| [[eolaí]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/andres_ruzo andres_ruzo]
| [[:d:Q23840135|Q23840135]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4760818|Andy Hobsbawm]]''
| 
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1963-06-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/andy_hobsbawm andy_hobsbawm]
| [[:d:Q4760818|Q4760818]]
|-
| [[Íomhá:Andy Puddicombe (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16214139|Andy Puddicombe]]''
| 
| ''[[:d:Q854997|manach Búdaíoch]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1972-09-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/andy_puddicombe andy_puddicombe]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1519 1519]
| [[:d:Q16214139|Q16214139]]
|-
| [[Íomhá:Andy Yen - Is Privacy Supporting Cybercrime.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759707|Andy Yen]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[príomhoifigeach feidhmiúcháin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4479442|bunaitheoir eagraíochta]]''&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/andy_yen andy_yen]
| [[:d:Q23759707|Q23759707]]
|-
| [[Íomhá:Angel Hsu headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q59348689|Angel Hsu]]''
| 
| ''[[:d:Q1113838|clíomeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1983-02-23
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/angel_hsu angel_hsu]
| [[:d:Q59348689|Q59348689]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4762378|Angela Belcher]]''
| bithcheimiceoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;[[bithcheimiceoir]]
| 1968
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/angela_belcher angela_belcher]
| [[:d:Q4762378|Q4762378]]
|-
| [[Íomhá:Angela Duckworth, 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16198258|Angela Duckworth]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2994387|sainchomhairleoir]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/angela_lee_duckworth angela_lee_duckworth]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1648 1648]
| [[:d:Q16198258|Q16198258]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797730|Angela Patton]]''
| 
| ''[[:d:Q2462658|bainisteoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/angela_patton angela_patton]
| [[:d:Q23797730|Q23797730]]
|-
| [[Íomhá:Angelo Vermeulen.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q13429632|Angelo Vermeulen]]''
| ealaíontóir
| ''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]&lt;br/&gt;[[spásaire]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bheilg]]
| [https://www.ted.com/speakers/angelo_vermeulen angelo_vermeulen]
| [[:d:Q13429632|Q13429632]]
|-
| 
| ''[[:d:Q51882246|Angélica Dass]]''
| grianghrafadóir Brasaíleach
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1979
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/angelica_dass angelica_dass]
| [[:d:Q51882246|Q51882246]]
|-
| [[Íomhá:Anil Ananthaswamy.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23783480|Anil Ananthaswamy]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/anil_ananthaswamy anil_ananthaswamy]
| [[:d:Q23783480|Q23783480]]
|-
| [[Íomhá:Congreso Futuro - 2019-01-14 - 09.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22087352|Anil K Seth]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1972-06-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/anil_seth anil_seth]
| [[:d:Q22087352|Q22087352]]
|-
| [[Íomhá:Anil K gupta Erudite Conclave Medical College, Thiruvananthapuram.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q4764657|Anil Kumar Gupta]]''
| scoláire Indiach
| ''[[:d:Q1900657|marketer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1949
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/anil_gupta anil_gupta]
| [[:d:Q4764657|Q4764657]]
|-
| 
| ''[[:d:Q83274545|Anirudh Sharma]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/anirudh_sharma anirudh_sharma]
| [[:d:Q83274545|Q83274545]]
|-
| 
| ''[[:d:Q60195513|Anjali Tripathi]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/anjali_tripathi anjali_tripathi]
| [[:d:Q60195513|Q60195513]]
|-
| [[Íomhá:Anjan Chatterjee-neuroscientist.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4765748|Anjan Chatterjee]]''
| 
| [[múinteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 1958-10-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/anjan_chatterjee anjan_chatterjee]
| [[:d:Q4765748|Q4765748]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16981606|Anjan Sundaram]]''
| scríbhneoir Indiach
| [[iriseoir]]
| 1983
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/anjan_sundaram anjan_sundaram]
| [[:d:Q16981606|Q16981606]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782708|Ann Cooper]]''
| 
| ''[[:d:Q2576499|saineolaí cothúcháin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3499072|chef]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1495660|léirmheastóir bia]]''
| 1934
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ann_cooper ann_cooper]
| [[:d:Q23782708|Q23782708]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783053|Ann Morgan]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ann_morgan ann_morgan]
| [[:d:Q23783053|Q23783053]]
|-
| [[Íomhá:AnnMarie Thomas (17598060293) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22073671|AnnMarie Thomas]]''
| 
| ''[[:d:Q1906857|innealtóir meicniúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/annmarie_thomas annmarie_thomas]
| [[:d:Q22073671|Q22073671]]
|-
| [[Íomhá:Anna Deavere Smith.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q286777|Anna Deavere Smith]]''
| 
| ''[[:d:Q2259451|aisteoir stáitse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q214917|drámadóir]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 1950-09-18&lt;br/&gt;1950
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/anna_deavere_smith anna_deavere_smith]
| [[:d:Q286777|Q286777]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4767076|Anna Heringer]]''
| ailtire
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1977-10-13
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/anna_heringer anna_heringer]
| [[:d:Q4767076|Q4767076]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656753|Anna Mracek Dietrich]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/anna_mracek_dietrichs anna_mracek_dietrichs]
| [[:d:Q23656753|Q23656753]]
|-
| [[Íomhá:Anna Rosling Rönnlund on &quot;Factfulness&quot;.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q24680868|Anna Rosling Rönnlund]]''
| 
| ''[[:d:Q183888|forbróir bogearraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2732142|staitisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1975-04-04
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/anna_rosling_ronnlund anna_rosling_ronnlund]
| [[:d:Q24680868|Q24680868]]
|-
| 
| ''[[:d:Q58754610|Anna Rothschild]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/anna_rothschild anna_rothschild]
| [[:d:Q58754610|Q58754610]]
|-
| [[Íomhá:Anne Curzan - Anatol Rodgers Lecture.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19364739|Anne Curzan]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14467526|teangeolaí]]''
| 1969
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/anne_curzan anne_curzan]
| [[:d:Q19364739|Q19364739]]
|-
| [[Íomhá:Anne-Lamott-2013-San-Francisco (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2838773|Anne Lamott]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]
| 1954-04-10
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/anne_lamott anne_lamott]
| [[:d:Q2838773|Q2838773]]
|-
| 
| ''[[:d:Q56722014|Anne Madden]]''
| 
| [[bitheolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/anne_madden anne_madden]
| [[:d:Q56722014|Q56722014]]
|-
| [[Íomhá:Anne Milgram official DEA photo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4768651|Anne Milgram]]''
| dlíodóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 1970-12-01
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/anne_milgram anne_milgram]
| [[:d:Q4768651|Q4768651]]
|-
| [[Íomhá:Special Operations Policy Forum 2018 (45000180525).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q465477|Anne-Marie Slaughter]]''
| 
| [[saineolaí dlí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q21281706|riarthóir acadúla]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''
| 1958-09-27
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/anne_marie_slaughter anne_marie_slaughter]
| [[:d:Q465477|Q465477]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670515|Annette Heuser]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/annette_heuser annette_heuser]
| [[:d:Q23670515|Q23670515]]
|-
| [[Íomhá:Annie Lennox March 2023.jpg|center|128px]]
| [[Annie Lennox]]
| amhránaí Albanach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q55960555|ealaíontóir taifeadta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2340668|stiúrthóir físeán ceoil]]''&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q96034777|gníomhaí VEID]]''
| 1954-12-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/annie_lennox annie_lennox]
| [[:d:Q151231|Q151231]]
|-
| [[Íomhá:Annie Murphy Paul &amp; Alice Wilder (7747958128).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23657111|Annie Murphy Paul]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/annie_murphy_paul annie_murphy_paul]
| [[:d:Q23657111|Q23657111]]
|-
| [[Íomhá:Anote Tong (1) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q57456|Anote Tong]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[taidhleoir]]
| 1952-06-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ciribeas]]
| [https://www.ted.com/speakers/anote_tong anote_tong]
| [[:d:Q57456|Q57456]]
|-
| [[Íomhá:Anthony Atala, Printing a Human Kidney on Stage (5507356887).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4772039|Anthony Atala]]''
| 
| [[Lia|dochtúir leighis]]
| 1958-07-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/anthony_atala anthony_atala]
| [[:d:Q4772039|Q4772039]]
|-
| [[Íomhá:Anthony Goldbloom Kaggle founder and CEO (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4772605|Anthony Goldbloom]]''
| fear gnó Astrálach
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1983-06-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/anthony_goldbloom anthony_goldbloom]
| [[:d:Q4772605|Q4772605]]
|-
| [[Íomhá:ACLU Anthony D Romero.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1568107|Anthony Romero]]''
| gníomhaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 1965-07-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/anthony_d_romero anthony_d_romero]
| [[:d:Q1568107|Q1568107]]
|-
| 
| ''[[:d:Q97585702|Anthony Veneziale]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/anthony_veneziale anthony_veneziale]
| [[:d:Q97585702|Q97585702]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759553|Antonio Donato Nobre]]''
| 
| [[eolaí]]
| 1958
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/antonio_donato_nobre antonio_donato_nobre]
| [[:d:Q23759553|Q23759553]]
|-
| [[Íomhá:AntonyGarrettLisi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2600403|Antony Garrett Lisi]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q13561328|surfer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19350898|fisiceoir teoiriciúil]]''
| 1968-01-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/garrett_lisi garrett_lisi]
| [[:d:Q2600403|Q2600403]]
|-
| [[Íomhá:Antony Gormley Встреча с Гормли на выставке crop.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q360371|Antony Gormley]]''
| 
| ''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2707485|radharcagrafaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15296811|maisitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18074503|ealaíontóir suiteáin]]''
| 1950-08-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/antony_gormley antony_gormley]
| [[:d:Q360371|Q360371]]
|-
| [[Íomhá:António Damásio no Fronteiras do Pensamento Porto Alegre 2013 cropped.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q380207|António Damásio]]''
| 
| [[néareolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1944-02-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Phortaingéil]]
| [https://www.ted.com/speakers/antonio_damasio antonio_damasio]
| [[:d:Q380207|Q380207]]
|-
| [[Íomhá:António Guterres, 23.03.23.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q311440|António Guterres]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1949-04-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Phortaingéil]]
| [https://www.ted.com/speakers/antonio_guterres antonio_guterres]
| [[:d:Q311440|Q311440]]
|-
| [[Íomhá:Anupam Mishra.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q4777823|Anupam Mishra]]''
| comhshaolaí Indiach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''
| 1947-06-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]&lt;br/&gt;[[Réimeas Briotanach]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1775277|Tiarnas na hIndia]]''
| [https://www.ted.com/speakers/anupam_mishra anupam_mishra]
| [[:d:Q4777823|Q4777823]]
|-
| 
| ''[[:d:Q58813001|Anushka Naiknaware]]''
| 
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 2003
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/anushka_naiknaware anushka_naiknaware]
| [[:d:Q58813001|Q58813001]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24051923|Aomawa Shields]]''
| 
| [[réalteolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/aomawa_shields aomawa_shields]
| [[:d:Q24051923|Q24051923]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657177|Aparna Rao]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 1978
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/aparna_rao aparna_rao]
| [[:d:Q23657177|Q23657177]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4780347|Apollo Robbins]]''
| draíodóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q15978655|sainchomhairleoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15855449|draíodóir]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1974-05-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/apollo_robbins apollo_robbins]
| [[:d:Q4780347|Q4780347]]
|-
| [[Íomhá:Picture of Ari Wallach.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q4790131|Ari Wallach]]''
| 
| ''[[:d:Q846430|todhchaíoch]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ari_wallach ari_wallach]
| [[:d:Q4790131|Q4790131]]
|-
| 
| ''[[:d:Q93523410|Ariana Curtis]]''
| 
| [[staraí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q674426|coimeádaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q47090899|museum professional]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ariana_curtis ariana_curtis]
| [[:d:Q93523410|Q93523410]]
|-
| [[Íomhá:Arianna Huffington 2011 Shankbone 2.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q233397|Arianna Huffington]]''
| 
| ''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q864380|beathaisnéisí]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|aisteoir gutha]]''
| 1950-07-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Ghréig]]
| [https://www.ted.com/speakers/arianna_huffington arianna_huffington]
| [[:d:Q233397|Q233397]]
|-
| [[Íomhá:Ariel Garten Playing Quintephone at ICMC2007imgp7900cpq.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4790411|Ariel Garten]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3501317|dearthóir faisin]]''
| 1979-09-24
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/ariel_garten ariel_garten]
| [[:d:Q4790411|Q4790411]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662627|Aris Venetikidis]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/aris_venetikidis aris_venetikidis]
| [[:d:Q23662627|Q23662627]]
|-
| 
| ''[[:d:Q59428262|Armando Azua-Bustos]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/armando_azua_bustos armando_azua_bustos]
| [[:d:Q59428262|Q59428262]]
|-
| 
| ''[[:d:Q709449|Arthur Ganson]]''
| 
| ''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q713223|artist-in-residence]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/arthur_ganson arthur_ganson]
| [[:d:Q709449|Q709449]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4800011|Arthur Potts Dawson]]''
| 
| 
| 1971-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/arthur_potts_dawson arthur_potts_dawson]
| [[:d:Q4800011|Q4800011]]
|-
| [[Íomhá:Arthur T. Benjamin in 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2865351|Arthur T. Benjamin]]''
| matamaiticeoir Meiriceánach
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1961-03-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/arthur_benjamin arthur_benjamin]
| [[:d:Q2865351|Q2865351]]
|-
| [[Íomhá:Arunachalam Muruganantham in California.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q235553|Arunachalam Muruganantham]]''
| 
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1962-10-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/arunachalam_muruganantham arunachalam_muruganantham]
| [[:d:Q235553|Q235553]]
|-
| [[Íomhá:Arvind Gupta Oct 2010 IUCAA.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3633965|Arvind Gupta]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''
| 1345-12-05&lt;br/&gt;1953-12-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/arvind_gupta arvind_gupta]
| [[:d:Q3633965|Q3633965]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727967|Ash Beckham]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ash_beckham ash_beckham]
| [[:d:Q23727967|Q23727967]]
|-
| [[Íomhá:Asha de Vos cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23768737|Asha de Vos]]''
| 
| [[bitheolaí]]
| 1979
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Srí Lanca]]
| [https://www.ted.com/speakers/asha_de_vos asha_de_vos]
| [[:d:Q23768737|Q23768737]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783386|Asher Hasan]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/asher_hasan asher_hasan]
| [[:d:Q23783386|Q23783386]]
|-
| [[Íomhá:Ashley Judd SXSW 2024.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q228645|Ashley Judd]]''
| ban-aisteoir Meiriceánach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|aisteoir gutha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2259451|aisteoir stáitse]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 1968-04-19
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ashley_judd ashley_judd]
| [[:d:Q228645|Q228645]]
|-
| 
| ''[[:d:Q87237972|Ashley Whillans]]''
| 
| ''[[:d:Q99193996|eolaí iompraíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5669847|ollamh cúnta]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''
| 1988-05-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/ashley_whillans_1 ashley_whillans_1]
| [[:d:Q87237972|Q87237972]]
|-
| [[Íomhá:Aschraf Ghani MSC 2017 2 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q172388|Ashraf Ghani Ahmadzai]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''
| 1949-05-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q30747910|Poblacht Ioslamach na hAfganastáine]]''&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ashraf_ghani ashraf_ghani]
| [[:d:Q172388|Q172388]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4806016|Ashton Applewhite]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1952-06-27
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ashton_applewhite ashton_applewhite]
| [[:d:Q4806016|Q4806016]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782514|Aspen Baker]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/aspen_baker aspen_baker]
| [[:d:Q23782514|Q23782514]]
|-
| [[Íomhá:Astro Teller candid.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4811519|Astro Teller]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''
| 1970-05-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/astro_teller astro_teller]
| [[:d:Q4811519|Q4811519]]
|-
| [[Íomhá:Atul Gawande, USAID Assistant Administrator.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2751383|Atul Gawande]]''
| máinlia Meiriceánach
| ''[[:d:Q18533509|medical writer]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;[[máinlia]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1965-11-05&lt;br/&gt;1965-05-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/atul_gawande_1 atul_gawande_1]
| [[:d:Q2751383|Q2751383]]
|-
| [[Íomhá:Aubrey de Grey - How We Will Beat Aging.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q175969|Aubrey de Grey]]''
| 
| ''[[:d:Q20107384|gerontologist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1963-04-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/aubrey_de_grey aubrey_de_grey]
| [[:d:Q175969|Q175969]]
|-
| [[Íomhá:EPFL 2020 Auke Ijspeert Portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q24040710|Auke Ijspeert]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Eilvéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/auke_ijspeert auke_ijspeert]
| [[:d:Q24040710|Q24040710]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795350|Auret van Heerden]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/auret_van_heerden auret_van_heerden]
| [[:d:Q23795350|Q23795350]]
|-
| 
| ''[[:d:Q22279966|Avi Reichental]]''
| 
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1957-01-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Iosrael]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/avi_reichental avi_reichental]
| [[:d:Q22279966|Q22279966]]
|-
| [[Íomhá:Avi rubin kimball brace cfp2006.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4828480|Avi Rubin]]''
| eolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1967-11-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/avi_rubin avi_rubin]
| [[:d:Q4828480|Q4828480]]
|-
| 
| ''[[:d:Q33199187|Axel Reinaud]]''
| 
| ''[[:d:Q15978655|sainchomhairleoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1967-10-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/axel_reinaud axel_reinaud]
| [[:d:Q33199187|Q33199187]]
|-
| [[Íomhá:Ayah Bdeir.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4830820|Ayah Bdeir]]''
| ealaíontóir
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1982
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]&lt;br/&gt;[[an Liobáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/ayah_bdeir ayah_bdeir]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1267 1267]
| [[:d:Q4830820|Q4830820]]
|-
| [[Íomhá:Ayana Johnson, profile of a marine biologist.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q50074170|Ayana Elizabeth Johnson]]''
| 
| ''[[:d:Q16185210|comhairleoir beartais]]''
| 1980-08-23
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ayana_elizabeth_johnson ayana_elizabeth_johnson]
| [[:d:Q50074170|Q50074170]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4832583|Azim Khamisa]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/azim_n_khamisa azim_n_khamisa]
| [[:d:Q4832583|Q4832583]]
|-
| [[Íomhá:Aziz Abu Sarah.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q65030161|Aziz Abu Sarah]]''
| 
| ''[[:d:Q1039099|tour guide]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16323111|gníomhaí síochána]]''
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/aziz_abu_sarah aziz_abu_sarah]
| [[:d:Q65030161|Q65030161]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728292|Aziza Chaouni]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1977-06-26
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Maracó]]
| [https://www.ted.com/speakers/aziza_chaouni aziza_chaouni]
| [[:d:Q23728292|Q23728292]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4834072|B. Joseph Pine II]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1958
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joseph_pine joseph_pine]
| [[:d:Q4834072|Q4834072]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769545|BJ Miller]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1971-10-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bj_miller bj_miller]
| [[:d:Q23769545|Q23769545]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16245994|Baba Shiv]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q84506120|business administration scholar]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/baba_shiv baba_shiv]
| [[:d:Q16245994|Q16245994]]
|-
| [[Íomhá:Bahia Shehab.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662610|Bahia Shehab]]''
| 
| ''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1792450|staraí na healaíne]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1977
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Liobáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/bahia_shehab bahia_shehab]
| [[:d:Q23662610|Q23662610]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662600|Bandi Mbubi]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/bandi_mbubi bandi_mbubi]
| [[:d:Q23662600|Q23662600]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4858477|Barat Ali Batoor]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1983
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/barat_ali_batoor barat_ali_batoor]
| [[:d:Q4858477|Q4858477]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4858754|Barbara Block]]''
| 
| ''[[:d:Q3640160|bitheolaí muirí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/barbara_block barbara_block]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/801 801]
| [[:d:Q4858754|Q4858754]]
|-
| 
| ''[[:d:Q29871142|Barbara J. King]]''
| 
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1956-08-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/barbara_j_king barbara_j_king]
| [[:d:Q29871142|Q29871142]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23016646|Barbara Natterson-Horowitz]]''
| 
| ''[[:d:Q3264451|cairdeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/barbara_natterson_horowitz barbara_natterson_horowitz]
| [[:d:Q23016646|Q23016646]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4864717|Barry Schuler]]''
| fear gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1953-09-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/barry_schuler barry_schuler]
| [[:d:Q4864717|Q4864717]]
|-
| [[Íomhá:Barry Schwartz.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3500411|Barry Schwartz]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''
| 1946-08-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/barry_schwartz barry_schwartz]
| [[:d:Q3500411|Q3500411]]
|-
| [[Íomhá:BartKnols2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662325|Bart Knols]]''
| 
| [[ollamh]]
| 1965
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/bart_knols bart_knols]
| [[:d:Q23662325|Q23662325]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795783|Bart Weetjens]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/bart_weetjens bart_weetjens]
| [[:d:Q23795783|Q23795783]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4865683|Barton Seaver]]''
| 
| ''[[:d:Q3499072|chef]]''
| 1979-04-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/barton_seaver barton_seaver]
| [[:d:Q4865683|Q4865683]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769533|Bassam Tariq]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''
| 1986-10-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/bassam_tariq bassam_tariq]
| [[:d:Q23769533|Q23769533]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23671506|Bastian Schaefer]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/bastian_schaefer bastian_schaefer]
| [[:d:Q23671506|Q23671506]]
|-
| [[Íomhá:Beardyman at Camp Bestival 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2573649|Beardyman]]''
| 
| ''[[:d:Q59958430|buillebhoscadóir]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4110598|físbhlagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17125263|cruthaitheoir YouTube]]''
| 1982-05-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/beardyman beardyman]
| [[:d:Q2573649|Q2573649]]
|-
| [[Íomhá:Beau Lotto.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795352|Beau Lotto]]''
| 
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/beau_lotto beau_lotto]
| [[:d:Q23795352|Q23795352]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662243|Becci Manson]]''
| 
| ''[[:d:Q33383789|retoucher]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/becci_manson becci_manson]
| [[:d:Q23662243|Q23662243]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795670|Becky Blanton]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/becky_blanton becky_blanton]
| [[:d:Q23795670|Q23795670]]
|-
| [[Íomhá:Beeban Kidron Broadband Commission for Sustainable Development Meeting, Dubai, 13 March 2016 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q335605|Beeban Kidron]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2059704|stiúrthóir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''
| 1961-05-02
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/beeban_kidron beeban_kidron]
| [[:d:Q335605|Q335605]]
|-
| [[Íomhá:Bel Pesce - 12285922333.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769253|Bel Pesce]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1988-02-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/bel_pesce bel_pesce]
| [[:d:Q23769253|Q23769253]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760173|Ben Ambridge]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ben_ambridge ben_ambridge]
| [[:d:Q23760173|Q23760173]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23796181|Ben Cameron]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ben_cameron ben_cameron]
| [[:d:Q23796181|Q23796181]]
|-
| [[Íomhá:Ben Goldacre TAM London 2009.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q816499|Ben Goldacre]]''
| 
| ''[[:d:Q17433421|science journalist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q211346|síciatraí]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[eolaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1974-05-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/ben_goldacre ben_goldacre]
| [[:d:Q816499|Q816499]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656758|Ben Kacyra]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ben_kacyra ben_kacyra]
| [[:d:Q23656758|Q23656758]]
|-
| [[Íomhá:Loz-katchor.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q464432|Ben Katchor]]''
| scríbhneoir
| ''[[:d:Q715301|ealaíontóir greannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8178443|leabhrógaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1114448|cartúnaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11892507|scríbhneoir greannán]]''
| 1951-11-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ben_katchor ben_katchor]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/438 438]
| [[:d:Q464432|Q464432]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657093|Ben Roche]]''
| 
| ''[[:d:Q156839|cócaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ben_roche ben_roche]
| [[:d:Q23657093|Q23657093]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4886414|Ben Saunders]]''
| 
| ''[[:d:Q11900058|taiscéalaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15982858|cainteoir inspreagtha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''
| 1977-08-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/ben_saunders ben_saunders]
| [[:d:Q4886414|Q4886414]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760188|Ben Wellington]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ben_wellington ben_wellington]
| [[:d:Q23760188|Q23760188]]
|-
| [[Íomhá:Benedetta Berti (2019), FORUM 2000, Prague.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769525|Benedetta Berti]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Iodáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/benedetta_berti benedetta_berti]
| [[:d:Q23769525|Q23769525]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4888224|Benjamin B. Dunlap]]''
| scoláire Meiriceánach
| ''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1937-12-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ben_dunlap ben_dunlap]
| [[:d:Q4888224|Q4888224]]
|-
| [[Íomhá:Benjamin R Barber in 2010 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q817665|Benjamin Barber]]''
| 
| ''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1939-08-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/benjamin_barber benjamin_barber]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1565 1565]
| [[:d:Q817665|Q817665]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782723|Benjamin Wallace]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1968-09-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/benjamin_wallace benjamin_wallace]
| [[:d:Q23782723|Q23782723]]
|-
| [[Íomhá:Benjamin Zander 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q817758|Benjamin Zander]]''
| 
| ''[[:d:Q158852|stiúrthóir ceolfhoirne]]''
| 1939-03-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/benjamin_zander benjamin_zander]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/247 247]
| [[:d:Q817758|Q817758]]
|-
| [[Íomhá:Benoit Mandelbrot mg 1804-d.jpg|center|128px]]
| [[Benoît Mandelbrot]]
| eolaí agus matamaiticeoir
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;[[eolaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1924-11-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Pholainn]]&lt;br/&gt;[[an Fhrainc]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/benoit_mandelbrot benoit_mandelbrot]
| [[:d:Q101740|Q101740]]
|-
| [[Íomhá:Bernie Krause (8734312024).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2899063|Bernie Krause]]''
| 
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q19850998|ealaíontóir fuaime]]''
| 1938-12-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bernie_kraus bernie_kraus]
| [[:d:Q2899063|Q2899063]]
|-
| [[Íomhá:Bertrand Piccard 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q366255|Bertrand Piccard]]''
| 
| ''[[:d:Q11900058|taiscéalaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q211346|síciatraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q728425|balúnaí]]''
| 1958-03-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Eilvéis]]&lt;br/&gt;[[an Bheilg]]
| [https://www.ted.com/speakers/bertrand_piccard bertrand_piccard]
| [[:d:Q366255|Q366255]]
|-
| [[Íomhá:BethNoveckJI1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3661885|Beth Simone Noveck]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2994387|sainchomhairleoir]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/beth_noveck beth_noveck]
| [[:d:Q3661885|Q3661885]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23661644|Bilal Bomani]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/bilal_bomani bilal_bomani]
| [[:d:Q23661644|Q23661644]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23784989|Bill Davenhall]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/bill_davenhall bill_davenhall]
| [[:d:Q23784989|Q23784989]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662933|Bill Doyle]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/bill_doyle bill_doyle]
| [[:d:Q23662933|Q23662933]]
|-
| [[Íomhá:Bill Gates - 2023 - P062021-967902 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Bill Gates]]
| fear gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12362622|daonchara]]''
| 1955-10-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_gates bill_gates]
| [[:d:Q5284|Q5284]]
|-
| [[Íomhá:Bill Gross.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16192727|Bill Gross]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_gross bill_gross]
| [[:d:Q16192727|Q16192727]]
|-
| [[Íomhá:Bill Joy at World Economic Forum (Davos), 2003-01 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q335047|Bill Joy]]''
| ríomheolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1954-11-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_joy bill_joy]
| [[:d:Q335047|Q335047]]
|-
| [[Íomhá:Bill Strickland in 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4911032|Bill Strickland]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1947-08-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_strickland bill_strickland]
| [[:d:Q4911032|Q4911032]]
|-
| [[Íomhá:Bill T. Jones.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2903368|Bill T. Jones]]''
| 
| ''[[:d:Q2490358|cóiréagrafaí]]''
| 1952-02-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_t_jones bill_t_jones]
| [[:d:Q2903368|Q2903368]]
|-
| [[Íomhá:BJK headshot 2011 5x7 300dpi.jpg|center|128px]]
| [[Billie Jean King]]
| imreoir leadóige Meiriceánach
| ''[[:d:Q10833314|imreoir leadóige]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13219424|cóitseálaí leadóige]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2986228|tráchtaire spóirt]]''
| 1943-11-22
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/billie_jean_king billie_jean_king]
| [[:d:Q54527|Q54527]]
|-
| [[Íomhá:Billy Collins.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q863057|Billy Collins]]''
| file Meiriceánach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16308156|scoláire Béarla]]''
| 1941-03-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/billy_collins billy_collins]
| [[:d:Q863057|Q863057]]
|-
| [[Íomhá:Billy Graham bw photo, April 11, 1966.jpg|center|128px]]
| [[Billy Graham]]
| 
| ''[[:d:Q1234713|diagaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18814623|dírbheathaisnéisí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2259532|cléireach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q432386|seanmóirí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1423891|ministir]]''
| 1918-11-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/billy_graham billy_graham]
| [[:d:Q213550|Q213550]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23798780|Birke Baehr]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/birke_baehr birke_baehr]
| [[:d:Q23798780|Q23798780]]
|-
| [[Íomhá:Bjarke Ingels in Frankfurt.20150617.jpg|center|128px]]
| [[Bjarke Ingels]]
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1974-10-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q756617|Ríocht na Danmhairge]]''
| [https://www.ted.com/speakers/bjarke_ingels bjarke_ingels]
| [[:d:Q429817|Q429817]]
|-
| [[Íomhá:Bjørn Lomborg 1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q318511|Bjørn Lomborg]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2732142|staitisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839134|éiceolaí]]''
| 1965-01-06&lt;br/&gt;1965-01-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q756617|Ríocht na Danmhairge]]''
| [https://www.ted.com/speakers/bjorn_lomborg bjorn_lomborg]
| [[:d:Q318511|Q318511]]
|-
| [[Íomhá:Black Yoyo 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17214011|Black]]''
| 
| 
| 1982-12-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSeapáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/black black]
| [[:d:Q17214011|Q17214011]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797800|Black Label Movement]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/black_label_movement black_label_movement]
| [[:d:Q23797800|Q23797800]]
|-
| [[Íomhá:PhotonQ-Demis Hassabis on Artificial Playful Intelligence (15366514658) (2).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4924259|Blaise Agüera y Arcas]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1975-08-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Meicsiceo]]
| [https://www.ted.com/speakers/blaise_aguera_y_arcas blaise_aguera_y_arcas]
| [[:d:Q4924259|Q4924259]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662240|Boaz Almog]]''
| 
| [[fisiceoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/boaz_almog boaz_almog]
| [[:d:Q23662240|Q23662240]]
|-
| [[Íomhá:Bob Inglis congressional portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q888008|Bob Inglis]]''
| polaiteoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 1959-10-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bob_inglis bob_inglis]
| [[:d:Q888008|Q888008]]
|-
| [[Íomhá:DIG13846-061.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q312782|Bob Woodward]]''
| iriseoir Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1943-03-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bob_woodward bob_woodward]
| [[:d:Q312782|Q312782]]
|-
| [[Íomhá:Bobby Ghosh - 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4935035|Bobby Ghosh]]''
| iriseoir agus eagarthóir Indiach
| ''[[:d:Q164236|comhfhreagraí cogaidh]]''
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/bobby_ghosh bobby_ghosh]
| [[:d:Q4935035|Q4935035]]
|-
| [[Íomhá:Bobby McFerrin 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q310894|Bobby McFerrin]]''
| 
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q158852|stiúrthóir ceolfhoirne]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15981151|ceoltóir snagcheoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q59958430|buillebhoscadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q55960555|ealaíontóir taifeadta]]''&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1950-03-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bobby_mcferrin bobby_mcferrin]
| [[:d:Q310894|Q310894]]
|-
| [[Íomhá:Boghuma Kabisen Titanji 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23670967|Boghuma Kabisen Titanji]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Camarún]]
| [https://www.ted.com/speakers/boghuma_kabisen_titanji boghuma_kabisen_titanji]
| [[:d:Q23670967|Q23670967]]
|-
| [[Íomhá:Re publica Accra 18 – Day 2 (44534526750) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2411298|Boniface Mwangi]]''
| fóta-iriseoir Céiniach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1983-07-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Chéinia]]
| [https://www.ted.com/speakers/boniface_mwangi boniface_mwangi]
| [[:d:Q2411298|Q2411298]]
|-
| [[Íomhá:Bassler.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q60545293|Bonnie Bassler]]''
| bitheolaí móilíneach Meiriceánach
| ''[[:d:Q15839206|bitheolaí móilíneach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[bithcheimiceoir]]
| 1962
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bonnie_bassler bonnie_bassler]
| [[:d:Q60545293|Q60545293]]
|-
| [[Íomhá:Bono singing in Indianapolis on Joshua Tree Tour 2017 9-10-17.jpg|center|128px]]
| [[Bono]]
| Is ceoltóir rac Éireannach é, amhránaí le U2
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q13235160|monaróir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1960-05-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| [https://www.ted.com/speakers/bono bono]
| [[:d:Q834621|Q834621]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23713817|Boyd Varty]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Afraic Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/boyd_varty boyd_varty]
| [[:d:Q23713817|Q23713817]]
|-
| [[Íomhá:Etech05 Bran1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4956294|Bran Ferren]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1953-01-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bran_ferren bran_ferren]
| [[:d:Q4956294|Q4956294]]
|-
| [[Íomhá:Brenda-laurel-sxsw.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4960717|Brenda Laurel]]''
| 
| ''[[:d:Q18882335|video game designer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1950-11-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/brenda_laurel brenda_laurel]
| [[:d:Q4960717|Q4960717]]
|-
| [[Íomhá:Brenda Romero at 2015 IGF Awards-GDCA (16102142533) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q521361|Brenda Romero]]''
| 
| ''[[:d:Q58287519|video game developer]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q54845077|role-playing game designer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1966-10-12
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/brenda_brathwaite brenda_brathwaite]
| [[:d:Q521361|Q521361]]
|-
| [[Íomhá:Dr. Brene Brown at Texas Conference for Women (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4961808|Brené Brown]]''
| 
| ''[[:d:Q11774202|scríbhneoir aistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7019111|oibrí sóisialta]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1965-11-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/brene_brown brene_brown]
| [[:d:Q4961808|Q4961808]]
|-
| [[Íomhá:Brewster Kahle (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92945|Brewster Kahle]]''
| 
| ''[[:d:Q20013489|digital librarian]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q635734|cartlannaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q182436|leabharlannaí]]''
| 1960-10-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/brewster_kahle brewster_kahle]
| [[:d:Q92945|Q92945]]
|-
| [[Íomhá:Professor Brian Cox OBE FRS.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q463581|Brian Cox]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;[[réalteolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1075651|méarchláraí]]''
| 1968-03-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/brian_cox brian_cox]
| [[:d:Q463581|Q463581]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4963566|Brian Dettmer]]''
| ealaíontóir Meiriceánach
| [[ealaíontóir]]
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/brian_dettmer brian_dettmer]
| [[:d:Q4963566|Q4963566]]
|-
| [[Íomhá:Brian Goldman - EMWF 2018 - DanH-0278 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4963859|Brian Goldman]]''
| dochtúir Ceanadach
| [[Lia|dochtúir leighis]]
| 1956-06-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/brian_goldman brian_goldman]
| [[:d:Q4963859|Q4963859]]
|-
| [[Íomhá:Brian Greene, February 28, 2014 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q60815|Brian Greene]]''
| fisiceoir Meiriceánach
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q19350898|fisiceoir teoiriciúil]]''&lt;br/&gt;[[matamaiticeoir]]
| 1963-02-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/brian_greene brian_greene]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/227 227]
| [[:d:Q60815|Q60815]]
|-
| 
| ''[[:d:Q68215808|Brian Little]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/brian_little brian_little]
| [[:d:Q68215808|Q68215808]]
|-
| [[Íomhá:Brian Skerry.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q4965308|Brian Skerry]]''
| grianghrafadóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q957729|fóta-iriseoir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/brian_skerry brian_skerry]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/717 717]
| [[:d:Q4965308|Q4965308]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4970590|British Paraorchestra]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/british_paraorchestra british_paraorchestra]
| [[:d:Q4970590|Q4970590]]
|-
| [[Íomhá:Britta Riley (6993163852).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23656783|Britta Riley]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/britta_riley britta_riley]
| [[:d:Q23656783|Q23656783]]
|-
| [[Íomhá:Brittney Cooper.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q52187077|Brittney C. Cooper]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1980-12-02
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/brittney_cooper brittney_cooper]
| [[:d:Q52187077|Q52187077]]
|-
| 
| ''[[:d:Q75732840|Bronwyn King]]''
| 
| [[Lia|dochtúir leighis]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/bronwyn_king bronwyn_king]
| [[:d:Q75732840|Q75732840]]
|-
| [[Íomhá:Bruce Aylward at NetHope Global Summit (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q87914789|Bruce Aylward]]''
| 
| ''[[:d:Q13416803|eipidéimeolaí]]''&lt;br/&gt;[[Lia|dochtúir leighis]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/bruce_aylward bruce_aylward]
| [[:d:Q87914789|Q87914789]]
|-
| [[Íomhá:Bruce Bueno de Mesquita.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2926412|Bruce Bueno de Mesquita]]''
| 
| ''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1946-11-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bruce_bueno_de_mesquita bruce_bueno_de_mesquita]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/344 344]
| [[:d:Q2926412|Q2926412]]
|-
| [[Íomhá:Bruce Feiler.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4977459|Bruce Feiler]]''
| scríbhneoir
| [[scríbhneoir]]
| 1964-10-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bruce_feiler bruce_feiler]
| [[:d:Q4977459|Q4977459]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4977974|Bruce McCall]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q644687|maisitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12406482|greannóir]]''
| 1935&lt;br/&gt;1935-05-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bruce_mccall bruce_mccall]
| [[:d:Q4977974|Q4977974]]
|-
| [[Íomhá:Bruce Schneier 1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q368328|Bruce Schneier]]''
| ríomheolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q15442776|cripteagrafaí]]''&lt;br/&gt;[[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]
| 1963-01-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bruce_schneier bruce_schneier]
| [[:d:Q368328|Q368328]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759795|Bruno Bowden]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/bruno_bowden bruno_bowden]
| [[:d:Q23759795|Q23759795]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5395568|Bruno Maisonnier]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''
| 1958-08-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/bruno_maisonnier bruno_maisonnier]
| [[:d:Q5395568|Q5395568]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759670|Bruno Torturra]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/bruno_torturra bruno_torturra]
| [[:d:Q23759670|Q23759670]]
|-
| [[Íomhá:Bryan Stevenson in 2012 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2698978|Bryan Stevenson]]''
| dlíodóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 1959-11-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bryan_stevenson bryan_stevenson]
| [[:d:Q2698978|Q2698978]]
|-
| [[Íomhá:Sanjit Bunker Roy at Time 2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2654764|Bunker Roy]]''
| gníomhaí Indiach
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16278103|imreoir scuaise]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2462658|bainisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q662729|pearsa phoiblí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1231865|oideolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12336252|social entrepreneur]]''
| 1945-08-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]&lt;br/&gt;[[Réimeas Briotanach]]
| [https://www.ted.com/speakers/bunker_roy bunker_roy]
| [[:d:Q2654764|Q2654764]]
|-
| [[Íomhá:Burt Rutan - Cropped.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q453046|Burt Rutan]]''
| 
| ''[[:d:Q10497074|innealtóir aeraspáis]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2095549|eitleoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1943-06-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/burt_rutan burt_rutan]
| [[:d:Q453046|Q453046]]
|-
| [[Íomhá:Dr.BurcinMP.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q54871429|Burçin Mutlu-Pakdil]]''
| réaltfhisiceoir Turcach
| [[réalteolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Tuirc]]
| [https://www.ted.com/speakers/burcin_mutlu_pakdil burcin_mutlu_pakdil]
| [[:d:Q54871429|Q54871429]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23691925|Béatrice Coron]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 1956-07-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/beatrice_coron beatrice_coron]
| [[:d:Q23691925|Q23691925]]
|-
| [[Íomhá:CKWilliams.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2930440|C. K. Williams]]''
| 
| [[file]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q333634|aistritheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1936-11-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/c_k_williams c_k_williams]
| [[:d:Q2930440|Q2930440]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662175|C. Noel Bairey Merz]]''
| 
| [[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/c_noel_bairey_merz c_noel_bairey_merz]
| [[:d:Q23662175|Q23662175]]
|-
| [[Íomhá:Caitlin Doughty in red evergreen background.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18149464|Caitlin Doughty]]''
| 
| ''[[:d:Q17125263|cruthaitheoir YouTube]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q316490|adhlacóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''
| 1984-08-19
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/caitlin_doughty caitlin_doughty]
| [[:d:Q18149464|Q18149464]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662822|Caitria O'Neill]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/caitria_o_neill caitria_o_neill]
| [[:d:Q23662822|Q23662822]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782397|Caleb Chung]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/caleb_chung caleb_chung]
| [[:d:Q23782397|Q23782397]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18921892|Cameron Herold]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/cameron_herold cameron_herold]
| [[:d:Q18921892|Q18921892]]
|-
| [[Íomhá:Cameron Russell upstate New York 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5026365|Cameron Russell]]''
| mainicín Meiriceánach
| ''[[:d:Q865851|supermodel]]''
| 1987-06-14
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/cameron_russell cameron_russell]
| [[:d:Q5026365|Q5026365]]
|-
| [[Íomhá:Architecture for Humanity - Design like you give a damn.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1916995|Cameron Sinclair]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1973-11-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/cameron_sinclair cameron_sinclair]
| [[:d:Q1916995|Q1916995]]
|-
| [[Íomhá:Camille A. Brown.tif|center|128px]]
| ''[[:d:Q5026614|Camille A. Brown]]''
| 
| ''[[:d:Q2490358|cóiréagrafaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5716684|damhsóir]]''
| 1979
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/camille_brown camille_brown]
| [[:d:Q5026614|Q5026614]]
|-
| [[Íomhá:Camille Seaman (16574061918).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23657188|Camille Seaman]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[ealaíontóir]]
| 1969
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/camille_seaman camille_seaman]
| [[:d:Q23657188|Q23657188]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662781|Candy Chang]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/candy_chang candy_chang]
| [[:d:Q23662781|Q23662781]]
|-
| [[Íomhá:Carin Bondar 1 (22826880310).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23670521|Carin Bondar]]''
| 
| [[bitheolaí]]
| 1975-05-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/carin_bondar carin_bondar]
| [[:d:Q23670521|Q23670521]]
|-
| [[Íomhá:Carl Honoré.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4355090|Carl Honoré]]''
| iriseoir Ceanadach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1967-12-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/carl_honore carl_honore]
| [[:d:Q4355090|Q4355090]]
|-
| [[Íomhá:Carl Safina.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5040752|Carl Safina]]''
| bitheolaí Meiriceánach
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839134|éiceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3546255|aigéaneolaí]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/carl_safina carl_safina]
| [[:d:Q5040752|Q5040752]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662330|Carl Schoonover]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/carl_schoonover carl_schoonover]
| [[:d:Q23662330|Q23662330]]
|-
| [[Íomhá:Carlo Ratti (3330956571).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q552294|Carlo Ratti]]''
| ailtire Iodálach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1971-01-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iodáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/carlo_ratti carlo_ratti]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/887 887]
| [[:d:Q552294|Q552294]]
|-
| [[Íomhá:Carlos Orsi IQC 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q9697265|Carlos Orsi]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18844224|scríbhneoir ficsean eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/carlos_orsi_tres_perguntas_contra_fake_news carlos_orsi_tres_perguntas_contra_fake_news]
| [[:d:Q9697265|Q9697265]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5043415|Carmen Agra Deedy]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''
| 1960
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/carmen_agra_deedy carmen_agra_deedy]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/280 280]
| [[:d:Q5043415|Q5043415]]
|-
| [[Íomhá:Carne Ross (Independent Diplomat).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2682141|Carne Ross]]''
| 
| [[taidhleoir]]
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/carne_ross carne_ross]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/793 793]
| [[:d:Q2682141|Q2682141]]
|-
| 
| ''[[:d:Q28697869|Carol Fishman Cohen]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/carol_f_cohen carol_f_cohen]
| [[:d:Q28697869|Q28697869]]
|-
| [[Íomhá:Carol Dweck for Innovation documentary.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2939829|Carol S. Dweck]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1946-10-17
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/carol_dweck carol_dweck]
| [[:d:Q2939829|Q2939829]]
|-
| [[Íomhá:Carole Cadwalladr 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5044664|Carole Cadwalladr]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q42909|tuairisceoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]
| 1969-10
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/carole_cadwalladr carole_cadwalladr]
| [[:d:Q5044664|Q5044664]]
|-
| [[Íomhá:Caroline Casey (born 1971) at World Economic Forum Davos 2021.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797152|Caroline Casey]]''
| 
| 
| 1971
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| [https://www.ted.com/speakers/caroline_casey caroline_casey]
| [[:d:Q23797152|Q23797152]]
|-
| [[Íomhá:Photo - Festival de Cornouaille 2012 - Loreena McKennitt en concert le 26 juillet - 006.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q450712|Caroline Lavelle]]''
| 
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13219637|dordveidhleadóir]]''
| 1969
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/caroline_lavelle caroline_lavelle]
| [[:d:Q450712|Q450712]]
|-
| [[Íomhá:Caroline Paul.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3660607|Caroline Paul]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| [[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1963-07-29
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/caroline_paul caroline_paul]
| [[:d:Q3660607|Q3660607]]
|-
| [[Íomhá:Caroline Phillips (Baiona) (Portrait mode).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797623|Caroline Phillips]]''
| 
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q19890746|Internet activist]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/caroline_phillips caroline_phillips]
| [[:d:Q23797623|Q23797623]]
|-
| [[Íomhá:Carolyn Bertozzi IMG 9384.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7442|Carolyn Bertozzi]]''
| ceimiceoir Meiriceánach
| [[ceimiceoir]]&lt;br/&gt;[[bithcheimiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 1966-10-10
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/carolyn_bertozzi carolyn_bertozzi]
| [[:d:Q7442|Q7442]]
|-
| [[Íomhá:Carolyn Jones by Jaka Vinsek 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21781554|Carolyn Jones]]''
| stiúrthóir scannán Meiriceánach
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1957
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/carolyn_jones carolyn_jones]
| [[:d:Q21781554|Q21781554]]
|-
| [[Íomhá:Carolyn-porco-2016.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q257420|Carolyn Porco]]''
| 
| [[réalteolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16742203|pláinéadeolaí]]''
| 1953-03-06
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/carolyn_porco carolyn_porco]
| [[:d:Q257420|Q257420]]
|-
| [[Íomhá:Carolyn Steel - Hungry City.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23783079|Carolyn Steel]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[múinteoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q9379869|léachtóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/carolyn_steel carolyn_steel]
| [[:d:Q23783079|Q23783079]]
|-
| 
| ''[[:d:Q64436737|Carrie Nugent]]''
| 
| ''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1984
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/carrie_nugent carrie_nugent]
| [[:d:Q64436737|Q64436737]]
|-
| [[Íomhá:Carrie Poppy at Skepticon 2018 (30766946987).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q61719716|Carrie Poppy]]''
| 
| ''[[:d:Q13590141|láithreoir]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/carrie_poppy carrie_poppy]
| [[:d:Q61719716|Q61719716]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797359|Carter Emmart]]''
| 
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;[[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/carter_emmart carter_emmart]
| [[:d:Q23797359|Q23797359]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662237|Carvens Lissaint]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/carvens_lissaint carvens_lissaint]
| [[:d:Q23662237|Q23662237]]
|-
| [[Íomhá:Cary Fowler Department of State official photograph.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2940713|Cary Fowler]]''
| 
| ''[[:d:Q16060693|caomhantóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1781198|agranamaí]]''
| 1949-12-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/cary_fowler cary_fowler]
| [[:d:Q2940713|Q2940713]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783406|Cat Laine]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/cat_laine cat_laine]
| [[:d:Q23783406|Q23783406]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662763|Catarina Mota]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/catarina_mota catarina_mota]
| [[:d:Q23662763|Q23662763]]
|-
| [[Íomhá:Catherine Bracy.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16727624|Catherine Bracy]]''
| 
| ''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12376667|technologist]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/catherine_bracy catherine_bracy]
| [[:d:Q16727624|Q16727624]]
|-
| 
| ''[[:d:Q20035599|Catherine Crump]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 1978
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/catherine_crump catherine_crump]
| [[:d:Q20035599|Q20035599]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782401|Catherine Mohr]]''
| 
| ''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 1968-11-23
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/catherine_mohr catherine_mohr]
| [[:d:Q23782401|Q23782401]]
|-
| 
| ''[[:d:Q123700709|Catherine Price]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/catherine_price catherine_price]
| [[:d:Q123700709|Q123700709]]
|-
| [[Íomhá:Cathy O'Neil at Google Cambridge.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16499729|Cathy O'Neil]]''
| 
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1972
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/cathy_o_neil cathy_o_neil]
| [[:d:Q16499729|Q16499729]]
|-
| [[Íomhá:Cecile Richards 2011 Shankbone 2.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q5056393|Cecile Richards]]''
| feimineach Meiriceánach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1958-07-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/cecile_richards cecile_richards]
| [[:d:Q5056393|Q5056393]]
|-
| 
| ''[[:d:Q9931|Cecilia R. Aragon]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6075971|aerobatics pilot]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 1960
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/cecilia_aragon cecilia_aragon]
| [[:d:Q9931|Q9931]]
|-
| [[Íomhá:Celeste Headlee, co-host of The Takeaway, April, 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5057852|Celeste Headlee]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]
| 1969-12-30
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/celeste_headlee celeste_headlee]
| [[:d:Q5057852|Q5057852]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23663116|Cesar Harada]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/cesar_harada cesar_harada]
| [[:d:Q23663116|Q23663116]]
|-
| [[Íomhá:Cesar Kuriyama Picture.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q22088262|Cesar Kuriyama]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/cesar_kuriyama cesar_kuriyama]
| [[:d:Q22088262|Q22088262]]
|-
| [[Íomhá:Re-publica Portland 2019 - d1 (48934812908).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q81911422|Chad Frischmann]]''
| 
| ''[[:d:Q18121578|directeur de recherche]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chad_frischmann chad_frischmann]
| [[:d:Q81911422|Q81911422]]
|-
| [[Íomhá:TanChadeMeng-20170715-BuddhistFellowship-Singapore.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5066429|Chade-Meng Tan]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/chade_meng_tan chade_meng_tan]
| [[:d:Q5066429|Q5066429]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5074528|Charity Sunshine Tillemann-Dick]]''
| 
| ''[[:d:Q2865819|amhránaí ceoldrámaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''
| 1983-07-22
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/charity_tilleman_dick charity_tilleman_dick]
| [[:d:Q5074528|Q5074528]]
|-
| 
| ''[[:d:Q59166742|Charity Wayua]]''
| 
| [[ceimiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1985
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/charity_wayua charity_wayua]
| [[:d:Q59166742|Q59166742]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783383|Charles Anderson]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/charles_anderson charles_anderson]
| [[:d:Q23783383|Q23783383]]
|-
| [[Íomhá:Charles C. Mann at the Miller Center.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1749059|Charles C. Mann]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17433421|science journalist]]''
| 1955-06-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/charles_c_mann charles_c_mann]
| [[:d:Q1749059|Q1749059]]
|-
| [[Íomhá:CharlesElachi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1950678|Charles Elachi]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;[[réalteolaí]]
| 1947-04-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/charles_elachi charles_elachi]
| [[:d:Q1950678|Q1950678]]
|-
| [[Íomhá:Charles Fleischer.jpg|center|128px]]
| [[Charles Fleischer]]
| 
| ''[[:d:Q18545066|fuirseoir ar a boinn]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5716684|damhsóir]]''&lt;br/&gt;[[fuirseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|aisteoir gutha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''
| 1950-08-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/charles_fleischer charles_fleischer]
| [[:d:Q658690|Q658690]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5078872|Charles Hazlewood]]''
| 
| ''[[:d:Q158852|stiúrthóir ceolfhoirne]]''
| 1966-11-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/charles_hazlewood charles_hazlewood]
| [[:d:Q5078872|Q5078872]]
|-
| [[Íomhá:Charles J. Moore.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5079370|Charles J. Moore]]''
| 
| ''[[:d:Q3546255|aigéaneolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/charles_moore charles_moore]
| [[:d:Q5079370|Q5079370]]
|-
| [[Íomhá:Charles Limb3.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23783472|Charles Limb]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/charles_limb charles_limb]
| [[:d:Q23783472|Q23783472]]
|-
| [[Íomhá:Charles Leadbeater author of WeThink 2008-09-17.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q354448|Charles R. Leadbeater]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8125919|comhairleoir polaitíochta]]''
| 1959-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/charles_leadbeater charles_leadbeater]
| [[:d:Q354448|Q354448]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23714138|Charles Robertson]]''
| 
| [[eacnamaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/charles_robertson charles_robertson]
| [[:d:Q23714138|Q23714138]]
|-
| [[Íomhá:Charlie Todd (Improw Everywhere) (8704860056) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23657205|Charlie Todd]]''
| 
| [[fuirseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/charlie_todd charlie_todd]
| [[:d:Q23657205|Q23657205]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18057048|Charmian Gooch]]''
| 
| ''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1965-03
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/charmian_gooch charmian_gooch]
| [[:d:Q18057048|Q18057048]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657121|Chee Pearlman]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/chee_pearlman chee_pearlman]
| [[:d:Q23657121|Q23657121]]
|-
| [[Íomhá:ChelseaShields2.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q21285550|Chelsea Shields]]''
| 
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''
| 1981-11
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chelsea_shields chelsea_shields]
| [[:d:Q21285550|Q21285550]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5092736|Cheryl Hayashi]]''
| bitheolaí Meiriceánach
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q17344952|araicneolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/cheryl_hayashi cheryl_hayashi]
| [[:d:Q5092736|Q5092736]]
|-
| [[Íomhá:India's Role in the World (39195651954).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5094180|Chetna Gala Sinha]]''
| gníomhaí Indiach
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[feirmeoir]]
| 1959-03-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/chetana_gala_sinha chetana_gala_sinha]
| [[:d:Q5094180|Q5094180]]
|-
| [[Íomhá:Field experiment in Nihonbashi, Tokyo (Feb 2017) 1-19 screenshot.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q11557098|Chieko Asakawa]]''
| ríomheolaí Seapánach
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q60985281|館長]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an tSeapáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/chieko_asakawa chieko_asakawa]
| [[:d:Q11557098|Q11557098]]
|-
| 
| ''[[:d:Q99432535|Chika Ezeanya Esiobu]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/chika_ezeanya_esiobu chika_ezeanya_esiobu]
| [[:d:Q99432535|Q99432535]]
|-
| 
| ''[[:d:Q15647582|Chiki Sarkar]]''
| 
| ''[[:d:Q2516866|foilsitheoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/chiki_sarkar chiki_sarkar]
| [[:d:Q15647582|Q15647582]]
|-
| [[Íomhá:Chimamanda Ngozi Adichie (2015).png|center|128px]]
| ''[[:d:Q230141|Chimamanda Ngozi Adichie]]''
| scríbhneoir Nigéarach
| [[múinteoir]]&lt;br/&gt;[[file]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15949613|gearrscéalaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1977-09-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Nigéir]]
| [https://www.ted.com/speakers/chimamanda_ngozi_adichie chimamanda_ngozi_adichie]
| [[:d:Q230141|Q230141]]
|-
| [[Íomhá:Chinaka Hodge 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21593044|Chinaka Hodge]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/chinaka_hodge chinaka_hodge]
| [[:d:Q21593044|Q21593044]]
|-
| 
| ''[[:d:Q64597330|Chip Colwell-Chanthaphonh]]''
| 
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q589298|príomheagarthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q780596|coimeádaí taispeántais]]''
| 1975-09-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chip_colwell chip_colwell]
| [[:d:Q64597330|Q64597330]]
|-
| [[Íomhá:ChipConley Google.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15452491|Chip Conley]]''
| 
| ''[[:d:Q1631120|bainisteoir óstáin]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1960-10-31
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chip_conley chip_conley]
| [[:d:Q15452491|Q15452491]]
|-
| [[Íomhá:6.28.12ChipKiddByLuigiNovi1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3675120|Chip Kidd]]''
| dearthóir grafaicí Meiriceánach
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q627325|dearthóir grafaicí]]''
| 1964-09-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chip_kidd chip_kidd]
| [[:d:Q3675120|Q3675120]]
|-
| [[Íomhá:Chris Abani (32683010407).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1076935|Chris Abani]]''
| údar Nigéarach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[file]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q214917|drámadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''
| 1966-12-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Nigéir]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_abani chris_abani]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/137 137]
| [[:d:Q1076935|Q1076935]]
|-
| [[Íomhá:Chris Anderson (16209935970).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q706222|Chris Anderson]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[príomhoifigeach feidhmiúcháin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''
| 1961-07-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_anderson_wired chris_anderson_wired]
| [[:d:Q706222|Q706222]]
|-
| [[Íomhá:TED Curator Chris Anderson.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2536856|Chris Anderson]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''
| 1957
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_anderson_ted chris_anderson_ted]
| [[:d:Q2536856|Q2536856]]
|-
| [[Íomhá:Chris Bangle in 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q702921|Chris Bangle]]''
| dearthóir carranna Meiriceánach
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11295636|dearthóir carranna]]''
| 1956-10-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_bangle chris_bangle]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/6 6]
| [[:d:Q702921|Q702921]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5105920|Chris Bliss]]''
| 
| ''[[:d:Q17307272|taibheoir sorcais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10540773|juggler]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_bliss chris_bliss]
| [[:d:Q5105920|Q5105920]]
|-
| [[Íomhá:Chris Burkard.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q16200974|Chris Burkard]]''
| grianghrafadóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1986-03-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_burkard chris_burkard]
| [[:d:Q16200974|Q16200974]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759541|Chris Domas]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/chris_domas chris_domas]
| [[:d:Q23759541|Q23759541]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712280|Chris Downey]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/chris_downey chris_downey]
| [[:d:Q23712280|Q23712280]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662509|Chris Gerdes]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1906857|innealtóir meicniúil]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/chris_gerdes chris_gerdes]
| [[:d:Q23662509|Q23662509]]
|-
| [[Íomhá:Chris Hadfield 2011.jpg|center|128px]]
| [[Chris Hadfield]]
| spásaire Ceanadach
| [[spásaire]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1053574|léiritheoir feidhmiúcháin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2095549|eitleoir]]''&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1208175|ceamaradóir]]''
| 1959-08-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_hadfield chris_hadfield]
| [[:d:Q1076962|Q1076962]]
|-
| 
| ''[[:d:Q2895170|Chris Jordan]]''
| ealaíontóir Meiriceánach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q69320328|environmental artist]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 1963
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_jordan chris_jordan]
| [[:d:Q2895170|Q2895170]]
|-
| [[Íomhá:Chris Kluwe postgame 2010-11-28.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1077409|Chris Kluwe]]''
| 
| ''[[:d:Q19204627|imreoir peil Mheiriceánach]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''
| 1981-12-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_kluwe chris_kluwe]
| [[:d:Q1077409|Q1077409]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727966|Chris McKnett]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/chris_mcknett chris_mcknett]
| [[:d:Q23727966|Q23727966]]
|-
| [[Íomhá:Chris Milk - Headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1077562|Chris Milk]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_milk chris_milk]
| [[:d:Q1077562|Q1077562]]
|-
| 
| ''[[:d:Q46993874|Chris Sheldrick]]''
| 
| 
| 1981-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/chris_sheldrick chris_sheldrick]
| [[:d:Q46993874|Q46993874]]
|-
| [[Íomhá:ChrisUrmson2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23760309|Chris Urmson]]''
| 
| [[príomhoifigeach feidhmiúcháin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1976
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/chris_urmson chris_urmson]
| [[:d:Q23760309|Q23760309]]
|-
| [[Íomhá:Christian Picciolini.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5110031|Christian Picciolini]]''
| 
| ''[[:d:Q1344174|gníomhaire tallainne]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1320883|bainisteoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18814623|dírbheathaisnéisí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''
| 1973-11-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/christian_picciolini christian_picciolini]
| [[:d:Q5110031|Q5110031]]
|-
| [[Íomhá:Christiana Figueres in London - 2018 (39536174340) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q518828|Christiana Figueres]]''
| polaiteoir Cósta Ríceach
| [[taidhleoir]]&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q61048378|gníomhaí aeráide]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1956-08-07
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Cósta Ríce]]
| [https://www.ted.com/speakers/christiana_figueres christiana_figueres]
| [[:d:Q518828|Q518828]]
|-
| [[Íomhá:Rafael Mariano Grossi &amp; Christiane Amanpour (cop26 0474) (51649883934) (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Christiane Amanpour]]
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1155838|comhfhreagraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q94498772|láithreoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''
| 1958-01-12
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/christiane_amanpour christiane_amanpour]
| [[:d:Q236939|Q236939]]
|-
| [[Íomhá:Christien Meindertsma (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q12270277|Christien Meindertsma]]''
| 
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1980
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/christien_meindertsma christien_meindertsma]
| [[:d:Q12270277|Q12270277]]
|-
| [[Íomhá:TNW USA 2015 (23184168653) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q64853888|Christina Wallace]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1983
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/christina_wallace christina_wallace]
| [[:d:Q64853888|Q64853888]]
|-
| [[Íomhá:Warinner-headshot-3.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662209|Christina Warinner]]''
| 
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;[[seandálaí]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/christina_warinner christina_warinner]
| [[:d:Q23662209|Q23662209]]
|-
| 
| ''[[:d:Q56647253|Christine L. Porath]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/christine_porath christine_porath]
| [[:d:Q56647253|Q56647253]]
|-
| [[Íomhá:Christine Sun Kim.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19664324|Christine Sun Kim]]''
| 
| ''[[:d:Q19850998|ealaíontóir fuaime]]''
| 1980
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/christine_sun_kim christine_sun_kim]
| [[:d:Q19664324|Q19664324]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5105677|Christoph C. H. Adami]]''
| 
| [[fisiceoir]]
| 1962-08-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/christoph_adami christoph_adami]
| [[:d:Q5105677|Q5105677]]
|-
| 
| ''[[:d:Q61820616|Christoph Keplinger]]''
| 
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/christoph_keplinger christoph_keplinger]
| [[:d:Q61820616|Q61820616]]
|-
| [[Íomhá:Christoph Niemann (2).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q110841|Christoph Niemann]]''
| 
| ''[[:d:Q644687|maisitheoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2000124|dearthóir stampaí poist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q266569|beochantóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;[[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/christoph_niemann christoph_niemann]
| [[:d:Q110841|Q110841]]
|-
| [[Íomhá:Wiki ategeka.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17411054|Christopher Ategeka]]''
| 
| ''[[:d:Q623279|chief operating officer]]''
| 1984-07-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Uganda]]
| [https://www.ted.com/speakers/christopher_ategeka christopher_ategeka]
| [[:d:Q17411054|Q17411054]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797209|Christopher C. Deam]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/christopher_deam christopher_deam]
| [[:d:Q23797209|Q23797209]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16728823|Christopher Emdin]]''
| 
| ''[[:d:Q1086863|colúnaí]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1978
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_emdin chris_emdin]
| [[:d:Q16728823|Q16728823]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5112847|Christopher McDougall]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1962-01-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/christopher_mcdougall christopher_mcdougall]
| [[:d:Q5112847|Q5112847]]
|-
| [[Íomhá:Chris nowinski.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1140002|Christopher Nowinski]]''
| coraí gairmiúil Meiriceánach
| ''[[:d:Q13474373|coraí gairmiúil]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1978-09-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_nowinski chris_nowinski]
| [[:d:Q1140002|Q1140002]]
|-
| [[Íomhá:Christopher Poole at XOXO Festival September 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3135308|Christopher Poole]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1988
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/christopher_moot_poole christopher_moot_poole]
| [[:d:Q3135308|Q3135308]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5113183|Christopher Ryan]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1962-02-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/christopher_ryan christopher_ryan]
| [[:d:Q5113183|Q5113183]]
|-
| [[Íomhá:2013-12-29 30C3 - Christopher Soghoian 3145.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q652791|Christopher Soghoian]]''
| ríomheolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1981
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/christopher_soghoian christopher_soghoian]
| [[:d:Q652791|Q652791]]
|-
| [[Íomhá:Leweb 2014 - conference - leweb trends - the future of the mind - christopher decharms.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5113488|Christopher deCharms]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/christopher_decharms christopher_decharms]
| [[:d:Q5113488|Q5113488]]
|-
| [[Íomhá:Chrystia Freeland in Ukraine - 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4492815|Chrystia Freeland]]''
| polaiteoir agus scríbhneoir Ceanadach
| ''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1968-08-02
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/chrystia_freeland chrystia_freeland]
| [[:d:Q4492815|Q4492815]]
|-
| [[Íomhá:Chuck Nice at Caroline's.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5115638|Chuck Nice]]''
| fuirseoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''
| 1966-07-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/chuck_nice chuck_nice]
| [[:d:Q5115638|Q5115638]]
|-
| [[Íomhá:Disrupt SF TechCrunch Disrupt San Francisco 2019 - Day 2 Cindy Gallop Cropped.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5120529|Cindy Gallop]]''
| 
| ''[[:d:Q21507004|oideoir gnéasachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q816432|bainisteoir tionscadail]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1900657|marketer]]''
| 1960-02-01
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/cindy_gallop cindy_gallop]
| [[:d:Q5120529|Q5120529]]
|-
| [[Íomhá:Claron Mc Faddon 01 (cropped).JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q454090|Claron McFadden]]''
| amhránaí ceoldrámaíochta Meiriceánach
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2865819|amhránaí ceoldrámaíochta]]''
| 1961
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/claron_mcfadden claron_mcfadden]
| [[:d:Q454090|Q454090]]
|-
| [[Íomhá:Clay Shirky (6723907001).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q930425|Clay Shirky]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q139648|soiscéalaí teicneolaíochta]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 1964
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/clay_shirky clay_shirky]
| [[:d:Q930425|Q930425]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728708|Clayton Cameron]]''
| 
| [[ceoltóir]]
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/clayton_cameron clayton_cameron]
| [[:d:Q23728708|Q23728708]]
|-
| [[Íomhá:-rp17 - Tag 3 (33728174294).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q61483352|Clemantine Wamariya]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''
| 1988
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ruanda]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/clemantine_wamariya clemantine_wamariya]
| [[:d:Q61483352|Q61483352]]
|-
| [[Íomhá:2010-05-08 Cleo Wade (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q26865869|Cleo Wade]]''
| file Meiriceánach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q110990999|Instagrammer]]''&lt;br/&gt;[[ealaíontóir]]
| 1989-09-13
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/cleo_wade cleo_wade]
| [[:d:Q26865869|Q26865869]]
|-
| 
| ''[[:d:Q556998|Clifford Stoll]]''
| réalteolaí Meiriceánach
| [[réalteolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1950-06-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/clifford_stoll clifford_stoll]
| [[:d:Q556998|Q556998]]
|-
| [[Íomhá:Clint Smith - 2019 (48915241016) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759721|Clint Smith]]''
| 
| [[file]]&lt;br/&gt;[[múinteoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q876864|eagarthóir rannchuidithe]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17125263|cruthaitheoir YouTube]]''
| 1988-08-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/clint_smith clint_smith]
| [[:d:Q23759721|Q23759721]]
|-
| [[Íomhá:Coleman Hughes on Rebel Wisdom.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q62977947|Coleman Hughes]]''
| 
| ''[[:d:Q1086863|colúnaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1642960|tráchtaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''
| 1996
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/coleman_hughes coleman_hughes]
| [[:d:Q62977947|Q62977947]]
|-
| [[Íomhá:Colette Pichon Battle.webp|center|128px]]
| ''[[:d:Q99439559|Colette Pichon Battle]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q61048378|gníomhaí aeráide]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/colette_pichon_battle colette_pichon_battle]
| [[:d:Q99439559|Q99439559]]
|-
| 
| ''[[:d:Q1108379|Colin Camerer]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1959-12-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/colin_camerer colin_camerer]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1566 1566]
| [[:d:Q1108379|Q1108379]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5145149|Colin Grant]]''
| 
| ''[[:d:Q3406651|léiritheoir raidió]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1961-04-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/colin_grant colin_grant]
| [[:d:Q5145149|Q5145149]]
|-
| [[Íomhá:Colin Powell official Secretary of State photo.jpg|center|128px]]
| [[Colin Powell]]
| polaiteoir agus saighdiúir Meiriceánach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[taidhleoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q38239859|oifigeach airm]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7330070|aire eachtrach]]''
| 1937-04-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/colin_powell colin_powell]
| [[:d:Q150851|Q150851]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662150|Colin Robertson]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/colin_robertson colin_robertson]
| [[:d:Q23662150|Q23662150]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670969|Colin Stokes]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/colin_stokes colin_stokes]
| [[:d:Q23670969|Q23670969]]
|-
| [[Íomhá:Transmediale-2010-Conrad Wolfram.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5162640|Conrad Wolfram]]''
| 
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1970-06-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/conrad_wolfram conrad_wolfram]
| [[:d:Q5162640|Q5162640]]
|-
| 
| ''[[:d:Q2997459|Corneille Ewango]]''
| 
| ''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2374149|luibheolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Poblacht Dhaonlathach an Chongó]]
| [https://www.ted.com/speakers/corneille_ewango corneille_ewango]
| [[:d:Q2997459|Q2997459]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760253|Cosmin Mihaiu]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/cosmin_mihaiu cosmin_mihaiu]
| [[:d:Q23760253|Q23760253]]
|-
| [[Íomhá:Courtney Martin at PopTech 2014 02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21062672|Courtney E. Martin]]''
| 
| ''[[:d:Q482980|údar]]''
| 1979-12-31
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/courtney_e_martin courtney_e_martin]
| [[:d:Q21062672|Q21062672]]
|-
| [[Íomhá:Craigventer2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q311003|Craig Venter]]''
| bithcheimiceoir Meiriceánach
| [[bithcheimiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1946-10-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/craig_venter craig_venter]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/7 7]
| [[:d:Q311003|Q311003]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769089|Cristina Domenech]]''
| 
| 
| 1954
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/cristina_domenech cristina_domenech]
| [[:d:Q23769089|Q23769089]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728751|Curtis Wong]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/curtis_wong curtis_wong]
| [[:d:Q23728751|Q23728751]]
|-
| [[Íomhá:2010 Cynthia Breazeal 4641804653.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q21585|Cynthia Breazeal]]''
| ríomheolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1967-11-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/cynthia_breazeal cynthia_breazeal]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/817 817]
| [[:d:Q21585|Q21585]]
|-
| [[Íomhá:Cynthia Erivo (82023) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21592474|Cynthia Erivo]]''
| 
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2259451|aisteoir stáitse]]''
| 1987-01-08
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/cynthia_erivo cynthia_erivo]
| [[:d:Q21592474|Q21592474]]
|-
| [[Íomhá:Cyntia Kenyon 01.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q437333|Cynthia Kenyon]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839206|bitheolaí móilíneach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14906342|bithfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;[[bithcheimiceoir]]
| 1954-02-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/cynthia_kenyon cynthia_kenyon]
| [[:d:Q437333|Q437333]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5200139|Cynthia P. Schneider]]''
| taidhleoir Meiriceánach
| [[taidhleoir]]
| 1953-08-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/cynthia_schneider cynthia_schneider]
| [[:d:Q5200139|Q5200139]]
|-
| [[Íomhá:Cedric Villani at his office 2015 n3.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q334065|Cédric Villani]]''
| matamaiticeoir agus polaiteoir Francach
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28004591|professeur des universités]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1973-10-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/cedric_villani cedric_villani]
| [[:d:Q334065|Q334065]]
|-
| [[Íomhá:Cesar Hidalgo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22004920|César A. Hidalgo]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1979-12-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSile]]&lt;br/&gt;[[an Spáinn]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/cesar_hidalgo cesar_hidalgo]
| [[:d:Q22004920|Q22004920]]
|-
| 
| ''[[:d:Q114338974|DK Osseo-Asare]]''
| 
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dk_osseo_asare dk_osseo_asare]
| [[:d:Q114338974|Q114338974]]
|-
| [[Íomhá:Chairman Alexander Rinnooy Kan, Daan Roosegaarde en Aldith Hunkar at DeLaMar, Amsterdam NL.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5207373|Daan Roosegaarde]]''
| 
| ''[[:d:Q3492227|nuálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q106208189|ealaíontóir ríomhaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18074503|ealaíontóir suiteáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q108818918|light artist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7016454|ealaíontóir na meán nua]]''
| 1979-07-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/daan_roosegaarde daan_roosegaarde]
| [[:d:Q5207373|Q5207373]]
|-
| [[Íomhá:Dale-Dougherty-2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4819967|Dale Dougherty]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dale_dougherty dale_dougherty]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/940 940]
| [[:d:Q4819967|Q4819967]]
|-
| [[Íomhá:Dalia Mogahed.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3012376|Dalia Mogahed]]''
| 
| [[eolaí]]
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Éigipt]]
| [https://www.ted.com/speakers/dalia_mogahed dalia_mogahed]
| [[:d:Q3012376|Q3012376]]
|-
| [[Íomhá:Dambisa Moyo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q466993|Dambisa Moyo]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1969-02-02
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an tSaimbia]]
| [https://www.ted.com/speakers/dambisa_moyo dambisa_moyo]
| [[:d:Q466993|Q466993]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662494|Damian Palin]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/damian_palin damian_palin]
| [[:d:Q23662494|Q23662494]]
|-
| [[Íomhá:Whose Streets? A Social Cinema Screening (35731793401).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q28086150|Damon Davis]]''
| 
| ''[[:d:Q1414443|déantóir scannán]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[ealaíontóir]]
| 1985-03-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/damon_davis damon_davis]
| [[:d:Q28086150|Q28086150]]
|-
| [[Íomhá:DamonH.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23656822|Damon Horowitz]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/damon_horowitz damon_horowitz]
| [[:d:Q23656822|Q23656822]]
|-
| [[Íomhá:Dan Ariely January 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q731905|Dan Ariely]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1231865|oideolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1967-04-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Iosrael]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_ariely dan_ariely]
| [[:d:Q731905|Q731905]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759547|Dan Barasch]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_barasch daniel_barasch]
| [[:d:Q23759547|Q23759547]]
|-
| [[Íomhá:Dan Barber of Blue Hill.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5213116|Dan Barber]]''
| cócaire Meiriceánach
| ''[[:d:Q3499072|chef]]''
| 1969
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_barber dan_barber]
| [[:d:Q5213116|Q5213116]]
|-
| 
| ''[[:d:Q60770645|Dan Bell]]''
| 
| ''[[:d:Q1235146|déantóir scannán faisnéise]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13590141|láithreoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17125263|cruthaitheoir YouTube]]''
| 1977-02-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dan_bell dan_bell]
| [[:d:Q60770645|Q60770645]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727949|Dan Berkenstock]]''
| 
| 
| 1980-06-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dan_berkenstock dan_berkenstock]
| [[:d:Q23727949|Q23727949]]
|-
| [[Íomhá:Dan Bricklin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92624|Dan Bricklin]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1951-07-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_bricklin dan_bricklin]
| [[:d:Q92624|Q92624]]
|-
| [[Íomhá:DanBuettnerOct10.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5213207|Dan Buettner]]''
| 
| ''[[:d:Q11900058|taiscéalaí]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1231865|oideolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''
| 1960
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_buettner dan_buettner]
| [[:d:Q5213207|Q5213207]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23796178|Dan Cobley]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dan_cobley dan_cobley]
| [[:d:Q23796178|Q23796178]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759538|Dan Ellsey]]''
| 
| [[ceoltóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dan_ellsey dan_ellsey]
| [[:d:Q23759538|Q23759538]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16224737|Dan Gross]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dan_gross dan_gross]
| [[:d:Q16224737|Q16224737]]
|-
| 
| ''[[:d:Q90630014|Dan Knights]]''
| 
| [[micribhitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43548373|speedcuber]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_knights dan_knights]
| [[:d:Q90630014|Q90630014]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23785279|Dan Meyer]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dan_meyer dan_meyer]
| [[:d:Q23785279|Q23785279]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759543|Dan Pacholke]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_pacholke dan_pacholke]
| [[:d:Q23759543|Q23759543]]
|-
| [[Íomhá:Curing the Charitable Curse.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5214160|Dan Pallotta]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1961-01-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_pallotta dan_pallotta]
| [[:d:Q5214160|Q5214160]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5214203|Dan Phillips]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dan_phillips dan_phillips]
| [[:d:Q5214203|Q5214203]]
|-
| [[Íomhá:Daniel Dennett.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q215263|Daniel Dennett]]''
| fealsamh Meiriceánach
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q14565186|cognitive scientist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1942-03-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_dennett dan_dennett]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/92 92]
| [[:d:Q215263|Q215263]]
|-
| 
| ''[[:d:Q109822743|Daniel Engber]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3745071|scríbhneoir eolaíochta]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_engber daniel_engber]
| [[:d:Q109822743|Q109822743]]
|-
| [[Íomhá:Daniel Todd Gilbert.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q449564|Daniel Gilbert]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1957-11-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_gilbert dan_gilbert]
| [[:d:Q449564|Q449564]]
|-
| 
| ''[[:d:Q3701617|Daniel Goldstein]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 1969-04-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_goldstein dan_goldstein]
| [[:d:Q3701617|Q3701617]]
|-
| [[Íomhá:Daniel Goleman - World Economic Forum Annual Meeting 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q351701|Daniel Goleman]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1946-03-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_goleman daniel_goleman]
| [[:d:Q351701|Q351701]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712794|Daniel H. Cohen]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dan_cohen dan_cohen]
| [[:d:Q23712794|Q23712794]]
|-
| [[Íomhá:Daniel H. Pink (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q978171|Daniel H. Pink]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1964-07-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_pink daniel_pink]
| [[:d:Q978171|Q978171]]
|-
| [[Íomhá:Daniel Kahneman (3283955327) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q233950|Daniel Kahneman]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11774202|scríbhneoir aistí]]''
| 1934-03-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Iosrael]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_kahneman daniel_kahneman]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/607 607]
| [[:d:Q233950|Q233950]]
|-
| [[Íomhá:Daniel Kish - PopTech 2011 - Camden Maine USA 3.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5217808|Daniel Kish]]''
| 
| 
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_kish daniel_kish]
| [[:d:Q5217808|Q5217808]]
|-
| [[Íomhá:Kraft-PicColor.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5217831|Daniel Kraft]]''
| 
| [[bithcheimiceoir]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_kraft daniel_kraft]
| [[:d:Q5217831|Q5217831]]
|-
| [[Íomhá:Levitin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1981608|Daniel Levitin]]''
| síceolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q20669622|iriseoir ceoil]]''&lt;br/&gt;[[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;[[néareolaí]]
| 1957-12-27&lt;br/&gt;1957
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_levitin daniel_levitin]
| [[:d:Q1981608|Q1981608]]
|-
| [[Íomhá:Daniel Libeskind.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q154538|Daniel Libeskind]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1946-05-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Pholainn]]&lt;br/&gt;[[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_libeskind daniel_libeskind]
| [[:d:Q154538|Q154538]]
|-
| 
| ''[[:d:Q27881272|Daniel Lismore]]''
| 
| ''[[:d:Q3501317|dearthóir faisin]]''
| 1984-12-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_lismore daniel_lismore]
| [[:d:Q27881272|Q27881272]]
|-
| [[Íomhá:DanielWolpert.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15990373|Daniel M. Wolpert]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2055046|fiseolaí]]''
| 1963-09-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_wolpert daniel_wolpert]
| [[:d:Q15990373|Q15990373]]
|-
| [[Íomhá:Daniel Pauly Pauly Symposium.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q581515|Daniel Pauly]]''
| bitheolaí Ceanadach
| [[bitheolaí]]
| 1946-05-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_pauly daniel_pauly]
| [[:d:Q581515|Q581515]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670526|Daniel Reisel]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_reisel daniel_reisel]
| [[:d:Q23670526|Q23670526]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662187|Daniel Schnitzer]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_schnitzer daniel_schnitzer]
| [[:d:Q23662187|Q23662187]]
|-
| [[Íomhá:DanielSuarezJI.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1162833|Daniel Suarez]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18844224|scríbhneoir ficsean eolaíochta]]''&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]
| 1964-12-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_suarez daniel_suarez]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1571 1571]
| [[:d:Q1162833|Q1162833]]
|-
| [[Íomhá:Daniel Tammet Paris portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q12857|Daniel Tammet]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q860918|Easparantóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[file]]
| 1979-01-31
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_tammet daniel_tammet]
| [[:d:Q12857|Q12857]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23768726|Daniele Quercia]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/daniele_quercia daniele_quercia]
| [[:d:Q23768726|Q23768726]]
|-
| 
| ''[[:d:Q28366283|Danielle Feinberg]]''
| ríomheolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q222344|cineamatagrafadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/danielle_feinberg danielle_feinberg]
| [[:d:Q28366283|Q28366283]]
|-
| [[Íomhá:Danielle Citron 110748.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19867132|Danielle K. Citron]]''
| 
| [[saineolaí dlí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1968-12-17
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/danielle_citron danielle_citron]
| [[:d:Q19867132|Q19867132]]
|-
| [[Íomhá:Danielle Wood (48278825827) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q63304349|Danielle Wood]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/danielle_wood danielle_wood]
| [[:d:Q63304349|Q63304349]]
|-
| [[Íomhá:Danielle de Niese.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q271031|Danielle de Niese]]''
| 
| ''[[:d:Q2865819|amhránaí ceoldrámaíochta]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]
| 1979-04-11
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/danielle_de_niese danielle_de_niese]
| [[:d:Q271031|Q271031]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24040721|Danit Peleg]]''
| 
| ''[[:d:Q3501317|dearthóir faisin]]''
| 1989
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Iosrael]]
| [https://www.ted.com/speakers/danit_peleg danit_peleg]
| [[:d:Q24040721|Q24040721]]
|-
| [[Íomhá:Danny Dorling at Bookmarks bookshop, Bloomsbury in 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5220292|Danny Dorling]]''
| 
| ''[[:d:Q901402|tíreolaí]]''
| 1968-01-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/danny_dorling danny_dorling]
| [[:d:Q5220292|Q5220292]]
|-
| [[Íomhá:Daphné Bavelier.tif|center|128px]]
| ''[[:d:Q19956013|Daphne Bavelier]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16328995|député de l'Université]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/daphne_bavelier daphne_bavelier]
| [[:d:Q19956013|Q19956013]]
|-
| [[Íomhá:The Future of Higher Education Daphne Koller (8411917358).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q11755|Daphne Koller]]''
| ríomheolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1968-08-27
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Iosrael]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/daphne_koller daphne_koller]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1309 1309]
| [[:d:Q11755|Q11755]]
|-
| 
| ''[[:d:Q1165874|Daria van den Bercken]]''
| 
| ''[[:d:Q486748|pianódóir]]''
| 1979-08-31
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/daria_van_den_bercken daria_van_den_bercken]
| [[:d:Q1165874|Q1165874]]
|-
| [[Íomhá:Making Education Work (29872410888) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q43396457|Darrick Hamilton]]''
| 
| [[eacnamaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/darrick_hamilton darrick_hamilton]
| [[:d:Q43396457|Q43396457]]
|-
| [[Íomhá:Dave Eggers (11483).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q589497|Dave Eggers]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18844224|scríbhneoir ficsean eolaíochta]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2823717|scairshealbhóir gníomhaíoch]]''
| 1970-03-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dave_eggers dave_eggers]
| [[:d:Q589497|Q589497]]
|-
| [[Íomhá:Dave Meslin, at ELN Studio 2010 IMG 9800 (5266909950).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23783490|Dave Meslin]]''
| 
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2490358|cóiréagrafaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dave_meslin dave_meslin]
| [[:d:Q23783490|Q23783490]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23768720|Dave Troy]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dave_troy dave_troy]
| [[:d:Q23768720|Q23768720]]
|-
| [[Íomhá:Dave deBronkart-20091229.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5230186|Dave deBronkart]]''
| 
| 
| 1950-02-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dave_debronkart dave_debronkart]
| [[:d:Q5230186|Q5230186]]
|-
| [[Íomhá:David B. Agus World Economic Forum 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5230638|David Agus]]''
| dochtúir
| [[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16062369|oinceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1965-01-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_agus david_agus]
| [[:d:Q5230638|Q5230638]]
|-
| [[Íomhá:David Autor - Festival Economia 2015.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q19609648|David Autor]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q876864|eagarthóir rannchuidithe]]''
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_autor david_autor]
| [[:d:Q19609648|Q19609648]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5231412|David Binder]]''
| 
| 
| 1967-10-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_binder david_binder]
| [[:d:Q5231412|Q5231412]]
|-
| [[Íomhá:David Birch (6777171896).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23663105|David Birch]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/david_birch david_birch]
| [[:d:Q23663105|Q23663105]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795339|David Bismark]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q816432|bainisteoir tionscadail]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_bismark david_bismark]
| [[:d:Q23795339|Q23795339]]
|-
| [[Íomhá:David Blaine by David Shankbone.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q353983|David Blaine]]''
| 
| ''[[:d:Q2914170|ealaíontóir sráide]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18814623|dírbheathaisnéisí]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15855449|draíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1658894|doilfeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q465501|éachtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q107986049|escape artist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q111844534|regurgitation performer]]''
| 1973-04-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_blaine david_blaine]
| [[:d:Q353983|Q353983]]
|-
| [[Íomhá:David Bolinsky 2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16151626|David Bolinsky]]''
| 
| ''[[:d:Q644687|maisitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19507792|maisitheoir eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q266569|beochantóir]]''
| 1952-05-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_bolinsky david_bolinsky]
| [[:d:Q16151626|Q16151626]]
|-
| [[Íomhá:David Brooks - National Book Festival 2019 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q938475|David Brooks]]''
| iriseoir agus eagarthóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1642960|tráchtaire]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1961-08-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_brooks david_brooks]
| [[:d:Q938475|Q938475]]
|-
| [[Íomhá:David Byrne San Diego.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q336640|David Byrne]]''
| 
| [[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q20669622|iriseoir ceoil]]''&lt;br/&gt;[[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1415090|cumadóir scóir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11569986|déantóir priontaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''
| 1952-05-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_byrne david_byrne]
| [[:d:Q336640|Q336640]]
|-
| [[Íomhá:David Cage 20080927 Festival du jeu video 05.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q218686|David Cage]]''
| 
| ''[[:d:Q2702296|video game producer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18882335|video game designer]]''
| 1969-06-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_cage david_cage]
| [[:d:Q218686|Q218686]]
|-
| [[Íomhá:TYPO Berlin 2014 – Day Two (14178868916).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q562699|David Carson]]''
| dearthóir grafaicí Meiriceánach
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q627325|dearthóir grafaicí]]''
| 1955-09-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_carson david_carson]
| [[:d:Q562699|Q562699]]
|-
| [[Íomhá:David chalmers.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q366123|David Chalmers]]''
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 1966-04-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_chalmers david_chalmers]
| [[:d:Q366123|Q366123]]
|-
| 
| ''[[:d:Q1909499|David Christian]]''
| staraí Meiriceánach
| [[staraí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1946-06-30&lt;br/&gt;1946-12-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_christian david_christian]
| [[:d:Q1909499|Q1909499]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657118|David Damberger]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/david_damberger david_damberger]
| [[:d:Q23657118|Q23657118]]
|-
| [[Íomhá:David Deutsch.jpg|center|128px]]
| [[David Deutsch]]
| fisiceoir Briotanach
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19350898|fisiceoir teoiriciúil]]''
| 1953-05-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_deutsch david_deutsch]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/48 48]
| [[:d:Q543682|Q543682]]
|-
| [[Íomhá:David Eagleman (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q999577|David Eagleman]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1971-04-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_eagleman david_eagleman]
| [[:d:Q999577|Q999577]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5233407|David Epstein]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_epstein david_epstein]
| [[:d:Q5233407|Q5233407]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759665|David Gallo]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/david_gallo david_gallo]
| [[:d:Q23759665|Q23759665]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23768708|David Grady]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/david_grady david_grady]
| [[:d:Q23768708|Q23768708]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769550|David Griffin]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/david_griffin david_griffin]
| [[:d:Q23769550|Q23769550]]
|-
| [[Íomhá:Davidgruber.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q24054769|David Gruber]]''
| 
| ''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3640160|bitheolaí muirí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_gruber david_gruber]
| [[:d:Q24054769|Q24054769]]
|-
| [[Íomhá:Sophia with her creator David Hanson at Digital World 2017 conference, Dhaka, Bangladesh in December 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5234712|David Hanson]]''
| 
| ''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''&lt;br/&gt;[[príomhoifigeach feidhmiúcháin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 1969-12-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_hanson david_hanson]
| [[:d:Q5234712|Q5234712]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5235077|David Hoffman]]''
| stiúrthóir scannán Meiriceánach
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q47541952|leiritheóir]]''
| 1941
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_hoffman david_hoffman]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/218 218]
| [[:d:Q5235077|Q5235077]]
|-
| [[Íomhá:David Holt.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5235117|David Holt]]''
| ceoltóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q17378128|spoken word artist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q101084010|folk musician]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]&lt;br/&gt;[[bithcheimiceoir]]&lt;br/&gt;[[poitigéir]]
| 1946-10-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_holt david_holt]
| [[:d:Q5235117|Q5235117]]
|-
| 
| ''[[:d:Q82775159|David Ikard]]''
| 
| ''[[:d:Q17167049|scoláire liteartha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1972
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/david_ikard david_ikard]
| [[:d:Q82775159|Q82775159]]
|-
| 
| ''[[:d:Q15437070|David Isay]]''
| léiritheoir raidió Meiriceánach
| ''[[:d:Q3406651|léiritheoir raidió]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''
| 1966-12-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dave_isay dave_isay]
| [[:d:Q15437070|Q15437070]]
|-
| [[Íomhá:David J. Anderson speaking at Keystone in Korea.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5235389|David J. Anderson]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q20739288|neurobiologist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1956
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_anderson david_anderson]
| [[:d:Q5235389|Q5235389]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5235397|David J. Brenner]]''
| 
| ''[[:d:Q14906342|bithfhisiceoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_brenner david_brenner]
| [[:d:Q5235397|Q5235397]]
|-
| [[Íomhá:David John Cameron MacKay by David Stern.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q446862|David J. C. MacKay]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]
| 1967-04-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_mackay david_mackay]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1360 1360]
| [[:d:Q446862|Q446862]]
|-
| 
| ''[[:d:Q61657085|David J. Wright]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5583669|goodwill ambassador]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q41674|webmaster]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16060693|caomhantóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7621877|straitéisí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/2004326 2004326]
| [[:d:Q61657085|Q61657085]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5235901|David Keith]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]
| 1963
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_keith david_keith]
| [[:d:Q5235901|Q5235901]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24570636|David Korins]]''
| 
| ''[[:d:Q2707485|radharcagrafaí]]''
| 1976-08-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/david_korins david_korins]
| [[:d:Q24570636|Q24570636]]
|-
| [[Íomhá:David Kwong at NYSM (cropped).gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q16204183|David Kwong]]''
| 
| ''[[:d:Q15855449|draíodóir]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q25493168|crossword creator]]''
| 1980-08-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_kwong david_kwong]
| [[:d:Q16204183|Q16204183]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727546|David Lang]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/david_lang david_lang]
| [[:d:Q23727546|Q23727546]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16731592|David Logan]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1968-03-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_logan david_logan]
| [[:d:Q16731592|Q16731592]]
|-
| [[Íomhá:David M Kelley (9375796736) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1174951|David M. Kelley]]''
| fear gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1906857|innealtóir meicniúil]]''
| 1951-02-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_kelley david_kelley]
| [[:d:Q1174951|Q1174951]]
|-
| [[Íomhá:David Macaulay.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1134356|David Macaulay]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q644687|maisitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''
| 1946-12-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_macaulay david_macaulay]
| [[:d:Q1134356|Q1134356]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5237283|David McCandless]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/david_mccandless david_mccandless]
| [[:d:Q5237283|Q5237283]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782406|David Merrill]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/david_merrill david_merrill]
| [[:d:Q23782406|Q23782406]]
|-
| [[Íomhá:David Miliband 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q272670|David Miliband]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[taidhleoir]]&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1706722|comhalta taighde]]''
| 1965-07-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_miliband david_miliband]
| [[:d:Q272670|Q272670]]
|-
| [[Íomhá:David Perry.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1643588|David Perry]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1967-04-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_perry david_perry]
| [[:d:Q1643588|Q1643588]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662636|David Pizarro]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/david_pizarro david_pizarro]
| [[:d:Q23662636|Q23662636]]
|-
| [[Íomhá:DavidPogueOct10.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3018632|David Pogue]]''
| 
| ''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1642960|tráchtaire]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q14915627|ceoleolaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1963-03-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_pogue david_pogue]
| [[:d:Q3018632|Q3018632]]
|-
| [[Íomhá:DavidPuttnamBAFTA07b.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q335507|David Puttnam]]''
| 
| [[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q47541952|leiritheóir]]''
| 1941-02-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_puttnam david_puttnam]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1798 1798]
| [[:d:Q335507|Q335507]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23663083|David R. Dow]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/david_r_dow david_r_dow]
| [[:d:Q23663083|Q23663083]]
|-
| 
| ''[[:d:Q25189761|David R. Williams]]''
| 
| [[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''
| 1954-06-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/david_r_williams david_r_williams]
| [[:d:Q25189761|Q25189761]]
|-
| 
| ''[[:d:Q3018716|David Rockwell]]''
| ailtire agus dearthóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1956
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_rockwell david_rockwell]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/9 9]
| [[:d:Q3018716|Q3018716]]
|-
| [[Íomhá:David Rothkopf Bio Photo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1176391|David Rothkopf]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1955-12-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_rothkopf david_rothkopf]
| [[:d:Q1176391|Q1176391]]
|-
| [[Íomhá:David S. Rose.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5239392|David S. Rose]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1957-06-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_s_rose david_s_rose]
| [[:d:Q5239392|Q5239392]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24054786|David Sedlak]]''
| 
| ''[[:d:Q19377727|environmental engineer]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_sedlak david_sedlak]
| [[:d:Q24054786|Q24054786]]
|-
| [[Íomhá:David Moinina Sengeh in Boston in 2013 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23728768|David Sengeh]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/david_sengeh david_sengeh]
| [[:d:Q23728768|Q23728768]]
|-
| [[Íomhá:Br.David St.Gerold.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q324330|David Steindl-Rast]]''
| 
| [[manach]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1234713|diagaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 1926-07-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/br_david_steindl_rast br_david_steindl_rast]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1617 1617]
| [[:d:Q324330|Q324330]]
|-
| [[Íomhá:David W. Titley.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17385810|David Titley]]''
| 
| ''[[:d:Q3546255|aigéaneolaí]]''
| 1958-10-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_titley david_titley]
| [[:d:Q17385810|Q17385810]]
|-
| [[Íomhá:David Whyte 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4352814|David Whyte]]''
| 
| [[file]]
| 1955-11-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_whyte david_whyte]
| [[:d:Q4352814|Q4352814]]
|-
| [[Íomhá:Dawn Landes at the Chicago Winery 2015-02-03 21.39.45 (16255005127).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2803858|Dawn Landes]]''
| amhránaí agus cumadóir Meiriceánach
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q128124|innealtóir fuaime]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''&lt;br/&gt;[[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]
| 1980-12-05
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dawn_landes dawn_landes]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2448 2448]
| [[:d:Q2803858|Q2803858]]
|-
| [[Íomhá:Swami Dayananda Saraswati.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5243052|Dayananda Saraswati]]''
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''
| 1930-08-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Réimeas Briotanach]]&lt;br/&gt;[[an India]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1775277|Tiarnas na hIndia]]''
| [https://www.ted.com/speakers/swami_dayananda_saraswati swami_dayananda_saraswati]
| [[:d:Q5243052|Q5243052]]
|-
| [[Íomhá:Sen. DeAndrea Salvador.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q55759657|DeAndrea Salvador]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/deandrea_salvador deandrea_salvador]
| [[:d:Q55759657|Q55759657]]
|-
| [[Íomhá:Dean Kamen visits Team Whiteman 160426-F-TQ704-039 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q720457|Dean Kamen]]''
| fear gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1951-04-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dean_kamen dean_kamen]
| [[:d:Q720457|Q720457]]
|-
| [[Íomhá:DeanOrnishJI1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1181109|Dean Ornish]]''
| dochtúir Meiriceánach
| [[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2576499|saineolaí cothúcháin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1953-07-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dr_dean_ornish dr_dean_ornish]
| [[:d:Q1181109|Q1181109]]
|-
| [[Íomhá:Deb Roy (11881280833).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16875165|Deb Roy]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/deb_roy deb_roy]
| [[:d:Q16875165|Q16875165]]
|-
| [[Íomhá:Deborah Lipstadt, U.S. Special Envoy.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q254798|Deborah Lipstadt]]''
| staraí Meiriceánach
| ''[[:d:Q17489339|historian of Modern Age]]''&lt;br/&gt;[[staraí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1947-03-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/deborah_lipstadt deborah_lipstadt]
| [[:d:Q254798|Q254798]]
|-
| [[Íomhá:Deborah Gordon.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2310251|Deborah M. Gordon]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q20650437|myrmecologist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3055126|feithideolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1955-12-30
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/deborah_gordon deborah_gordon]
| [[:d:Q2310251|Q2310251]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797192|Deborah Rhodes]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/deborah_rhodes deborah_rhodes]
| [[:d:Q23797192|Q23797192]]
|-
| [[Íomhá:Deborah Scranton 2010 Tribeca Shankbone.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5248376|Deborah Scranton]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]
| 1962
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/deborah_scranton deborah_scranton]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/150 150]
| [[:d:Q5248376|Q5248376]]
|-
| [[Íomhá:Deborah Willis.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5248410|Deborah Willis]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[staraí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1792450|staraí na healaíne]]''
| 1948-02-05
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/deborah_willis deborah_willis]
| [[:d:Q5248410|Q5248410]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759731|Debra Jarvis]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/debra_jarvis debra_jarvis]
| [[:d:Q23759731|Q23759731]]
|-
| 
| ''[[:d:Q114466073|Deepak Shukla]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''
| 1986-08-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/deepak-shukla deepak-shukla]
| [[:d:Q114466073|Q114466073]]
|-
| [[Íomhá:Deepika Kurup White House Science Fair.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q17466359|Deepika Kurup]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q48282|scoláire]]''
| 1996-04-12
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/deepika_kurup deepika_kurup]
| [[:d:Q17466359|Q17466359]]
|-
| [[Íomhá:Deeyah Khan 2017 (cropped).png|center|128px]]
| ''[[:d:Q2741760|Deeyah Khan]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28692502|gníomhaí ar son chearta na mban]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]
| 1977-08-07
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Iorua]]
| [https://www.ted.com/speakers/deeyah_khan deeyah_khan]
| [[:d:Q2741760|Q2741760]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727975|Del Harvey]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/del_harvey del_harvey]
| [[:d:Q23727975|Q23727975]]
|-
| [[Íomhá:Dutton HandAxe Steve Jurvetson.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1187362|Denis Dutton]]''
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1944-02-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/denis_dutton denis_dutton]
| [[:d:Q1187362|Q1187362]]
|-
| 
| ''[[:d:Q20090899|Denise L. Herzing]]''
| 
| ''[[:d:Q15450044|cetologist]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/denise_herzing denise_herzing]
| [[:d:Q20090899|Q20090899]]
|-
| [[Íomhá:2017 02월 22일 MBN Y Forum 2017 (22).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795342|Dennis Hong]]''
| 
| ''[[:d:Q1906857|innealtóir meicniúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1971-01-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dennis_hong dennis_hong]
| [[:d:Q23795342|Q23795342]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782382|Dennis vanEngelsdorp]]''
| 
| ''[[:d:Q3055126|feithideolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q852389|beachaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1969-10-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dennis_vanengelsdorp dennis_vanengelsdorp]
| [[:d:Q23782382|Q23782382]]
|-
| 
| ''[[:d:Q3023696|Dereck and Beverly Joubert]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/beverly_dereck_joubert beverly_dereck_joubert]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/856 856]
| [[:d:Q3023696|Q3023696]]
|-
| [[Íomhá:Derek Paravicini 20apr08 2.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3023778|Derek Paravicini]]''
| 
| ''[[:d:Q15981151|ceoltóir snagcheoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''
| 1979-07-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/derek_paravicini derek_paravicini]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1674 1674]
| [[:d:Q3023778|Q3023778]]
|-
| [[Íomhá:Derek Sivers, November 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5262357|Derek Sivers]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]
| 1969-09-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/derek_sivers derek_sivers]
| [[:d:Q5262357|Q5262357]]
|-
| [[Íomhá:Devdutt Pattanaik 02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5266636|Devdutt Pattanaik]]''
| 
| ''[[:d:Q24387326|miotagrafaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1970-12-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/devdutt_pattanaik devdutt_pattanaik]
| [[:d:Q5266636|Q5266636]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23796030|Diana Laufenberg]]''
| 
| [[múinteoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/diana_laufenberg diana_laufenberg]
| [[:d:Q23796030|Q23796030]]
|-
| [[Íomhá:Diana Nyad by Gage Skidmore.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5271254|Diana Nyad]]''
| iriseoir Meiriceánach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15982858|cainteoir inspreagtha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11313148|scríbhneoir spóirt]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10843402|snámhóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16278103|imreoir scuaise]]''
| 1949-08-22
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/diana_nyad diana_nyad]
| [[:d:Q5271254|Q5271254]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5271279|Diana Reiss]]''
| eolaí Meiriceánach
| [[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 1948
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/diana_reiss diana_reiss]
| [[:d:Q5271279|Q5271279]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797204|Diane Benscoter]]''
| 
| ''[[:d:Q1900167|síciteiripeoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/diane_benscoter diane_benscoter]
| [[:d:Q23797204|Q23797204]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662554|Diane Kelly]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/diane_kelly diane_kelly]
| [[:d:Q23662554|Q23662554]]
|-
| [[Íomhá:NLN Diane Savino.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5271567|Diane Savino]]''
| polaiteoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1963-09-28
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/diane_j_savino diane_j_savino]
| [[:d:Q5271567|Q5271567]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23796688|Dianna Cohen]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dianna_cohen dianna_cohen]
| [[:d:Q23796688|Q23796688]]
|-
| [[Íomhá:Didier Sornette.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q1210578|Didier Sornette]]''
| eolaí Francach
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1957-06-25&lt;br/&gt;1957
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/didier_sornette didier_sornette]
| [[:d:Q1210578|Q1210578]]
|-
| 
| ''[[:d:Q17155900|Dilip Ratha]]''
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dilip_ratha dilip_ratha]
| [[:d:Q17155900|Q17155900]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5277447|Dimitar Sasselov]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[réalteolaí]]
| 1961-08-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhulgáir]]
| [https://www.ted.com/speakers/dimitar_sasselov dimitar_sasselov]
| [[:d:Q5277447|Q5277447]]
|-
| [[Íomhá:Dina Katabi.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q15995234|Dina Katabi]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dina_katabi dina_katabi]
| [[:d:Q15995234|Q15995234]]
|-
| 
| ''[[:d:Q28976249|Dina Zielinski]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dina_zielinski dina_zielinski]
| [[:d:Q28976249|Q28976249]]
|-
| 
| ''[[:d:Q80843138|Dixon Chibanda]]''
| 
| ''[[:d:Q211346|síciatraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dixon_chibanda dixon_chibanda]
| [[:d:Q80843138|Q80843138]]
|-
| [[Íomhá:Francis Kere, 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q99416|Diébédo Francis Kéré]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1965-04-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghearmáin]]&lt;br/&gt;[[Buircíne Fasó]]
| [https://www.ted.com/speakers/diebedo_francis_kere diebedo_francis_kere]
| [[:d:Q99416|Q99416]]
|-
| [[Íomhá:Dolores Huerta (33552046043) (1).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q468843|Dolores Huerta]]''
| 
| ''[[:d:Q15627169|ceardchumannaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1930-04-10
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dolores_huerta dolores_huerta]
| [[:d:Q468843|Q468843]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5293005|Don Levy]]''
| stiúrthóir scannán Astrálach
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''
| 1932
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/don_levy don_levy]
| [[:d:Q5293005|Q5293005]]
|-
| [[Íomhá:Don Tapscott BW.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q984369|Don Tapscott]]''
| fear gnó Ceanadach
| ''[[:d:Q2462658|bainisteoir]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[múinteoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1947-06-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/don_tapscott don_tapscott]
| [[:d:Q984369|Q984369]]
|-
| [[Íomhá:DonaldHoffman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769269|Donald Hoffman]]''
| 
| ''[[:d:Q14565186|cognitive scientist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q112972705|popular science author]]''
| 1955-12-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/donald_hoffman donald_hoffman]
| [[:d:Q23769269|Q23769269]]
|-
| [[Íomhá:Donald Norman at AWF05.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92804|Donald Norman]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15978655|sainchomhairleoir]]''
| 1935-12-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/don_norman don_norman]
| [[:d:Q92804|Q92804]]
|-
| [[Íomhá:Donald Sadoway at NTNU (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5295111|Donald Sadoway]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1950-03-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/donald_sadoway donald_sadoway]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1143 1143]
| [[:d:Q5295111|Q5295111]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712628|Dong Woo Jang]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Chóiré Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/dong_woo_jang dong_woo_jang]
| [[:d:Q23712628|Q23712628]]
|-
| [[Íomhá:Doris Kearns Goodwin (11127)b.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q442008|Doris Kearns Goodwin]]''
| beathaisnéisí Meiriceánach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[staraí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1943-01-04
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/doris_kearns_goodwin doris_kearns_goodwin]
| [[:d:Q442008|Q442008]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662639|Doris Kim Sung]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/doris_kim_sung doris_kim_sung]
| [[:d:Q23662639|Q23662639]]
|-
| [[Íomhá:Dorothy Roberts.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q5298611|Dorothy Roberts]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 1956-03-08
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dorothy_roberts dorothy_roberts]
| [[:d:Q5298611|Q5298611]]
|-
| [[Íomhá:Douglas adams portrait cropped.jpg|center|128px]]
| [[Douglas Adams]]
| scríbhneoir Sasanach
| ''[[:d:Q214917|drámadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18844224|scríbhneoir ficsean eolaíochta]]''&lt;br/&gt;[[fuirseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]
| 1952-03-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/douglas_adams douglas_adams]
| [[:d:Q42|Q42]]
|-
| [[Íomhá:Sxsw-20230311-rushkoff-PORTRAIT.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q717884|Douglas Rushkoff]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1961-02-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/douglas_rushkoff douglas_rushkoff]
| [[:d:Q717884|Q717884]]
|-
| [[Íomhá:Dr. Srikumar Rao.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5304404|Dr. Srikumar Rao]]''
| 
| ''[[:d:Q15982858|cainteoir inspreagtha]]''
| 1951-04-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/srikumar_rao srikumar_rao]
| [[:d:Q5304404|Q5304404]]
|-
| [[Íomhá:Dread Scott.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q26899216|Dread Scott]]''
| 
| ''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''
| 1965
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dread_scott dread_scott]
| [[:d:Q26899216|Q26899216]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5307132|Drew Berry]]''
| 
| ''[[:d:Q266569|beochantóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4915128|biomedical scientist]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/drew_berry drew_berry]
| [[:d:Q5307132|Q5307132]]
|-
| [[Íomhá:Drew Curtis 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5307157|Drew Curtis]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1973-02-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/drew_curtis drew_curtis]
| [[:d:Q5307157|Q5307157]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23661672|Drew Dudley]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/drew_dudley drew_dudley]
| [[:d:Q23661672|Q23661672]]
|-
| 
| ''[[:d:Q56964152|Dustin M Schroeder]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12094958|geoifisiceoir]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dustin_schroeder dustin_schroeder]
| [[:d:Q56964152|Q56964152]]
|-
| [[Íomhá:DY portrait edit.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5317151|Dustin Yellin]]''
| ealaíontóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q21477194|contemporary artist]]''
| 1975-07-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dustin_yellin_1 dustin_yellin_1]
| [[:d:Q5317151|Q5317151]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656142|Dyan deNapoli]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dyan_denapoli dyan_denapoli]
| [[:d:Q23656142|Q23656142]]
|-
| [[Íomhá:Welcome to Night Vale in Atlanta (17860741530) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q50874748|Dylan Marron]]''
| 
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1988-05-31
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/dylan_marron dylan_marron]
| [[:d:Q50874748|Q50874748]]
|-
| [[Íomhá:David Cameron Official Portrait 2023 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Dàibhidh Camshron]]
| polaiteoir Sasanach (rugadh 1966)
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1966-10-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_cameron david_cameron]
| [[:d:Q192|Q192]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5403061|ETHEL]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ethel ethel]
| [[:d:Q5403061|Q5403061]]
|-
| [[Íomhá:Eames Demetrios Keynote - Industrial Designers Society of America Western Conference Keynote.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795632|Eames Demetrios]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/eames_demetrios eames_demetrios]
| [[:d:Q23795632|Q23795632]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795453|Eben Bayer]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/eben_bayer eben_bayer]
| [[:d:Q23795453|Q23795453]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662606|Ed Gavagan]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ed_gavagan ed_gavagan]
| [[:d:Q23662606|Q23662606]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797198|Ed Ulbrich]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ed_ulbrich ed_ulbrich]
| [[:d:Q23797198|Q23797198]]
|-
| [[Íomhá:Ed Yong (cropped).JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3047215|Ed Yong]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]
| 1981-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/ed_yong ed_yong]
| [[:d:Q3047215|Q3047215]]
|-
| [[Íomhá:Eddi Reader2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q443837|Eddi Reader]]''
| 
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]
| 1959-08-29
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Albain]]&lt;br/&gt;[[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/eddi_reader eddi_reader]
| [[:d:Q443837|Q443837]]
|-
| [[Íomhá:Eddie Obeng on ball.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5336369|Eddie Obeng]]''
| 
| ''[[:d:Q48072011|business theorist]]''
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]&lt;br/&gt;[[Gána]]
| [https://www.ted.com/speakers/eddie_obeng eddie_obeng]
| [[:d:Q5336369|Q5336369]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727579|Eddy Cartaya]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/eddy_cartaya eddy_cartaya]
| [[:d:Q23727579|Q23727579]]
|-
| [[Íomhá:Edi Rama (2024-02-29).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q316901|Edi Rama]]''
| polaiteoir Albánach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1028181|péintéir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3665646|cispheileadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''
| 1964-07-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Albáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/edi_rama edi_rama]
| [[:d:Q316901|Q316901]]
|-
| [[Íomhá:Edie thumb 33 ft.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5338692|Edith Widder]]''
| 
| ''[[:d:Q3546255|aigéaneolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3640160|bitheolaí muirí]]''
| 1951-06-11
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/edith_widder edith_widder]
| [[:d:Q5338692|Q5338692]]
|-
| [[Íomhá:Foto oficial de Eduardo Paes.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q972007|Eduardo Paes]]''
| polaiteoir Brasaíleach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1969-11-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/mayor_eduardo_paes mayor_eduardo_paes]
| [[:d:Q972007|Q972007]]
|-
| [[Íomhá:EduardoSaenzdeCabezon.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769256|Eduardo Sáenz de Cabezón]]''
| 
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''
| 1972-06-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Barcelona]]
| [https://www.ted.com/speakers/eduardo_saenz_de_cabezon eduardo_saenz_de_cabezon]
| [[:d:Q23769256|Q23769256]]
|-
| [[Íomhá:Edward Boyden World Economic Forum 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5341974|Edward Boyden]]''
| néareolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q15839206|bitheolaí móilíneach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1979-08-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ed_boyden ed_boyden]
| [[:d:Q5341974|Q5341974]]
|-
| [[Íomhá:Ed Burtynsky (38148537).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q967163|Edward Burtynsky]]''
| grianghrafadóir Ceanadach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 1955-02-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/edward_burtynsky edward_burtynsky]
| [[:d:Q967163|Q967163]]
|-
| [[Íomhá:Edward O. Wilson, 2003 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Edward Osborne Wilson|Edward O. Wilson]]
| bitheolaí, nádúraí, agus scríbhneoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q3055126|feithideolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19356916|sochbhitheolaí]]''&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16831721|eiteolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18814623|dírbheathaisnéisí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18805|nádúraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16063497|bitheolaí éabhlóideach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3745071|scríbhneoir eolaíochta]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q350979|míoleolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839134|éiceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q20650437|myrmecologist]]''
| 1929-06-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/e_o_wilson e_o_wilson]
| [[:d:Q211029|Q211029]]
|-
| [[Íomhá:Edward Snowden-2.jpg|center|128px]]
| [[Edward Snowden]]
| ríomheolaí agus sceithire Meiriceánach
| ''[[:d:Q327353|riarthóir córais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5121444|oifigeach faisnéise]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q856887|garda slándála]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q26102|sceithire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q181043|easaontach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q56027752|intelligence analyst]]''
| 1983-06-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Rúis]]
| [https://www.ted.com/speakers/edward_snowden edward_snowden]
| [[:d:Q13424289|Q13424289]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795681|Edward Tenner]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1944
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/edward_tenner edward_tenner]
| [[:d:Q23795681|Q23795681]]
|-
| [[Íomhá:Edwidge Danticat by David Shankbone.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q450346|Edwidge Danticat]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1969-01-19&lt;br/&gt;1969
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Háítí]]
| [https://www.ted.com/speakers/edwidge_danticat edwidge_danticat]
| [[:d:Q450346|Q450346]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23691666|Einstein]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/einstein_the_parrot einstein_the_parrot]
| [[:d:Q23691666|Q23691666]]
|-
| [[Íomhá:Elaine Morgan in 1998.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q449734|Elaine Morgan]]''
| scríbhneoir Breatnach
| ''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1086863|colúnaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28692502|gníomhaí ar son chearta na mban]]''
| 1920-11-07
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]&lt;br/&gt;[[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus na hÉireann]]
| [https://www.ted.com/speakers/elaine_morgan elaine_morgan]
| [[:d:Q449734|Q449734]]
|-
| [[Íomhá:Dr Eleanor Longden.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23712765|Eleanor Longden]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/eleanor_longden eleanor_longden]
| [[:d:Q23712765|Q23712765]]
|-
| [[Íomhá:Dr Eleni Gabre-Madhin.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q3050741|Eleni Zaude Gabre-Madhin]]''
| eacnamaí Aetópach
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Aetóip]]
| [https://www.ted.com/speakers/eleni_gabre_madhin eleni_gabre_madhin]
| [[:d:Q3050741|Q3050741]]
|-
| [[Íomhá:אלי ביר איחוד הצלה.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16214344|Eli Beer]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1973-09-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Iosrael]]
| [https://www.ted.com/speakers/eli_beer eli_beer]
| [[:d:Q16214344|Q16214344]]
|-
| [[Íomhá:Eli Pariser - Flickr - Knight Foundation.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1328841|Eli Pariser]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16323111|gníomhaí síochána]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''
| 1980-12-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/eli_pariser eli_pariser]
| [[:d:Q1328841|Q1328841]]
|-
| [[Íomhá:ElifShafak Ask EbruBilun Wiki.jpg|center|128px]]
| [[Elif Shafak|Elif Şafak]]
| scríbhneoir Turcach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1971-10-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Tuirc]]
| [https://www.ted.com/speakers/elif_shafak elif_shafak]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/752 752]
| [[:d:Q270739|Q270739]]
|-
| [[Íomhá:Elise LeGrow at Roy Thomson Hall - 2017 (36530356835).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5361673|Elise LeGrow]]''
| amhránaí Ceanadach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]
| 1987-06-04
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/elise_legrow elise_legrow]
| [[:d:Q5361673|Q5361673]]
|-
| [[Íomhá:Elizabeth Blackburn CHF Heritage Day 2012 Rush 001.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q26321|Elizabeth Blackburn]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839206|bitheolaí móilíneach]]''&lt;br/&gt;[[bithcheimiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1948-11-26
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Astráil]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_blackburn elizabeth_blackburn]
| [[:d:Q26321|Q26321]]
|-
| [[Íomhá:Elizabeth Wayne at Sci Foo camp, 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q48720234|Elizabeth C. Wayne]]''
| 
| ''[[:d:Q19902880|biomedical engineer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14906342|bithfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_wayne elizabeth_wayne]
| [[:d:Q48720234|Q48720234]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5362609|Elizabeth Coleman]]''
| 
| ''[[:d:Q21281706|riarthóir acadúla]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1937
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/liz_coleman liz_coleman]
| [[:d:Q5362609|Q5362609]]
|-
| [[Íomhá:Elizabeth Diller.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1225543|Elizabeth Diller]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1954
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/liz_diller liz_diller]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/290 290]
| [[:d:Q1225543|Q1225543]]
|-
| [[Íomhá:Elizabeth Gilbert at TED.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q231424|Elizabeth Gilbert]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| [[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11774202|scríbhneoir aistí]]''
| 1969-07-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_gilbert elizabeth_gilbert]
| [[:d:Q231424|Q231424]]
|-
| [[Íomhá:Elizabeth Kapuʻuwailani Lindsey.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5363053|Elizabeth Kapu'uwailani Lindsey]]''
| ban-aisteoir Meiriceánach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18581305|iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]''
| 1956-04-17
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_lindsey elizabeth_lindsey]
| [[:d:Q5363053|Q5363053]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18155703|Elizabeth Lesser]]''
| 
| ''[[:d:Q185196|cnáimhseach]]''
| 1953
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_lesser elizabeth_lesser]
| [[:d:Q18155703|Q18155703]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24040890|Elizabeth Lev]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1967
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_lev elizabeth_lev]
| [[:d:Q24040890|Q24040890]]
|-
| [[Íomhá:Elizabeth Loftus.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q262154|Elizabeth Loftus]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2732142|staitisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q93068487|forensic psychologist]]''
| 1944-10-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_loftus elizabeth_loftus]
| [[:d:Q262154|Q262154]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18913035|Elizabeth Murchison]]''
| 
| ''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16062369|oinceolaí]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_murchison elizabeth_murchison]
| [[:d:Q18913035|Q18913035]]
|-
| [[Íomhá:Elizabeth Nyamayaro (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23782690|Elizabeth Nyamayaro]]''
| 
| ''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28692502|gníomhaí ar son chearta na mban]]''&lt;br/&gt;[[taidhleoir]]
| 1975-08-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an tSiombáib]]
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_nyamayaro elizabeth_nyamayaro]
| [[:d:Q23782690|Q23782690]]
|-
| [[Íomhá:ElizabethPisaniAtQEDcon2014-2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5363352|Elizabeth Pisani]]''
| 
| ''[[:d:Q13416803|eipidéimeolaí]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1964
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_pisani elizabeth_pisani]
| [[:d:Q5363352|Q5363352]]
|-
| [[Íomhá:Ellen 't Hoen, at UNITAID Market Forum, April 7, 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5364710|Ellen 't Hoen]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 1960
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/ellen_t_hoen ellen_t_hoen]
| [[:d:Q5364710|Q5364710]]
|-
| [[Íomhá:Ellen Dunham-Jones (6931479086) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23796172|Ellen Dunham-Jones]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1959-01-27
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ellen_dunham_jones ellen_dunham_jones]
| [[:d:Q23796172|Q23796172]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5364858|Ellen Gustafson]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ellen_gustafson ellen_gustafson]
| [[:d:Q5364858|Q5364858]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662797|Ellen Jorgensen]]''
| 
| [[bitheolaí]]
| 1955-06-02
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ellen_jorgensen ellen_jorgensen]
| [[:d:Q23662797|Q23662797]]
|-
| [[Íomhá:Ellen McArthur, 2010 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Ellen MacArthur]]
| 
| ''[[:d:Q11900058|taiscéalaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q254651|loingseoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q901402|tíreolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q476246|mairnéalach]]''
| 1976-07-08
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/ellen_macarthur ellen_macarthur]
| [[:d:Q262259|Q262259]]
|-
| 
| ''[[:d:Q78906351|Ellen Støkken Dahl]]''
| 
| [[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''
| 1991
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Iorua]]
| [https://www.ted.com/speakers/ellen_stokken_dahl ellen_stokken_dahl]
| [[:d:Q78906351|Q78906351]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23784323|Elliot Krane]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/elliot_krane elliot_krane]
| [[:d:Q23784323|Q23784323]]
|-
| [[Íomhá:Elon Musk Colorado 2022 (cropped2).jpg|center|128px]]
| [[Elon Musk]]
| 
| ''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q557880|infheisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1971-06-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Afraic Theas]]&lt;br/&gt;[[Ceanada]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/elon_musk elon_musk]
| [[:d:Q317521|Q317521]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760249|Elora Hardy]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1980
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Indinéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/elora_hardy elora_hardy]
| [[:d:Q23760249|Q23760249]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5368497|Elyn Saks]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 1955-11-03
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/elyn_saks elyn_saks]
| [[:d:Q5368497|Q5368497]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759555|Eman Mohammed]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q957729|fóta-iriseoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[An Phalaistín]]
| [https://www.ted.com/speakers/eman_mohammed eman_mohammed]
| [[:d:Q23759555|Q23759555]]
|-
| [[Íomhá:Emeli Sandé September 2014.jpg|center|128px]]
| [[Emeli Sandé]]
| amhránaí Albanach
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q55960555|ealaíontóir taifeadta]]''
| 1987-03-10
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/emeli_sande emeli_sande]
| [[:d:Q470429|Q470429]]
|-
| [[Íomhá:Emiliano Salinas.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q8263870|Emiliano Salinas]]''
| 
| ''[[:d:Q1416279|anailísí airgeadais]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]
| 1976-02-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Meicsiceo]]
| [https://www.ted.com/speakers/emiliano_salinas emiliano_salinas]
| [[:d:Q8263870|Q8263870]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782719|Emilie Wapnick]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1028181|péintéir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/emilie_wapnick emilie_wapnick]
| [[:d:Q23782719|Q23782719]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23768714|Emily Balcetis]]''
| 
| ''[[:d:Q10672931|síceolaí sóisialta]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/emily_balcetis emily_balcetis]
| [[:d:Q23768714|Q23768714]]
|-
| 
| ''[[:d:Q106452648|Emily Esfahani Smith]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/emily_esfahani_smith emily_esfahani_smith]
| [[:d:Q106452648|Q106452648]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4260929|Emily Levine]]''
| fuirseoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q12406482|greannóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''
| 1944-10-23
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/emily_levine emily_levine]
| [[:d:Q4260929|Q4260929]]
|-
| 
| ''[[:d:Q106860592|Emily Nagoski]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]
| 1977
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/emily_nagoski emily_nagoski]
| [[:d:Q106860592|Q106860592]]
|-
| [[Íomhá:ECB COVID-19 Webinar Series Emily Oster 54m40s.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5372306|Emily Oster]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1980-02-14
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/emily_oster emily_oster]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/126 126]
| [[:d:Q5372306|Q5372306]]
|-
| [[Íomhá:Emily Pilloton - PopTech 2009 - Camden, ME.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795673|Emily Pilloton]]''
| 
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q9379869|léachtóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/emily_pilloton emily_pilloton]
| [[:d:Q23795673|Q23795673]]
|-
| [[Íomhá:Emma Teeling for The Story of Your Stuff.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21392291|Emma C. Teeling]]''
| míoleolaí Éireannach
| ''[[:d:Q350979|míoleolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| [https://www.ted.com/speakers/emma_teeling emma_teeling]
| [[:d:Q21392291|Q21392291]]
|-
| 
| ''[[:d:Q19662329|Emma Marris]]''
| 
| ''[[:d:Q3745071|scríbhneoir eolaíochta]]''
| 1979-01-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/emma_marris emma_marris]
| [[:d:Q19662329|Q19662329]]
|-
| [[Íomhá:Emmanuel Jal (152417).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1338331|Emmanuel Jal]]''
| 
| ''[[:d:Q2252262|rapálaí]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]
| 1980-01-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSúdáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/emmanuel_jal emmanuel_jal]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/492 492]
| [[:d:Q1338331|Q1338331]]
|-
| [[Íomhá:Emi Mahmoud Islamic Poet.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q26702742|Emtithal Mahmoud]]''
| file Súdánach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1993
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an tSúdáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/emtithal_mahmoud emtithal_mahmoud]
| [[:d:Q26702742|Q26702742]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5379508|Enric Sala]]''
| 
| ''[[:d:Q3640160|bitheolaí muirí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1968-11-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Spáinn]]
| [https://www.ted.com/speakers/enric_sala enric_sala]
| [[:d:Q5379508|Q5379508]]
|-
| 
| ''[[:d:Q89654407|Enrico Ramirez-Ruiz]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/enrico_ramirez_ruiz enrico_ramirez_ruiz]
| [[:d:Q89654407|Q89654407]]
|-
| [[Íomhá:Enrique Peñalosa no Fronteiras do Pensamento Porto Alegre (7417396154).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q989831|Enrique Peñalosa]]''
| polaiteoir Colómach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131062|pleanálaí]]''
| 1954-09-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Cholóim]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/enrique_penalosa enrique_penalosa]
| [[:d:Q989831|Q989831]]
|-
| [[Íomhá:Erez Lieberman Aiden.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5385746|Erez Lieberman Aiden]]''
| eolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;[[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;[[staraí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/erez_lieberman_aiden erez_lieberman_aiden]
| [[:d:Q5385746|Q5385746]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795686|Eric Berlow]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/eric_berlow eric_berlow]
| [[:d:Q23795686|Q23795686]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797191|Eric Dishman]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/eric_dishman eric_dishman]
| [[:d:Q23797191|Q23797191]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783074|Eric Giler]]''
| 
| 
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/eric_giler eric_giler]
| [[:d:Q23783074|Q23783074]]
|-
| 
| ''[[:d:Q976346|Eric Haseltine]]''
| 
| ''[[:d:Q10497074|innealtóir aeraspáis]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q56027752|intelligence analyst]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1951-10-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/eric_haseltine eric_haseltine]
| [[:d:Q976346|Q976346]]
|-
| 
| ''[[:d:Q107663251|Eric Hirshberg]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/eric_hirshberg eric_hirshberg]
| [[:d:Q107663251|Q107663251]]
|-
| [[Íomhá:Eric Lewis-33.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5386963|Eric Lewis]]''
| 
| ''[[:d:Q15981151|ceoltóir snagcheoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''
| 1973-05-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/eric_lewis eric_lewis]
| [[:d:Q5386963|Q5386963]]
|-
| [[Íomhá:Eric Liu.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5386981|Eric Liu]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1968
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/eric_liu eric_liu]
| [[:d:Q5386981|Q5386981]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23785222|Eric Mead]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/eric_mead eric_mead]
| [[:d:Q23785222|Q23785222]]
|-
| [[Íomhá:Eric J Topol.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5387640|Eric Topol]]''
| cairdeolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q3264451|cairdeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''
| 1954-06-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/eric_topol eric_topol]
| [[:d:Q5387640|Q5387640]]
|-
| [[Íomhá:Manhatta author at NYBG 2022 jeh (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5387689|Eric W. Sanderson]]''
| 
| ''[[:d:Q15839134|éiceolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/eric_sanderson eric_sanderson]
| [[:d:Q5387689|Q5387689]]
|-
| [[Íomhá:Ewcolor.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q726206|Eric Whitacre]]''
| cumadóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q158852|stiúrthóir ceolfhoirne]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14915627|ceoleolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1076502|stiúrthóir cóir]]''
| 1970-01-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/eric_whitacre eric_whitacre]
| [[:d:Q726206|Q726206]]
|-
| [[Íomhá:EricXunLi2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18653772|Eric X. Li]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1968-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/eric_x_li eric_x_li]
| [[:d:Q18653772|Q18653772]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662179|Erica Frenkel]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/erica_frenkel erica_frenkel]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1216 1216]
| [[:d:Q23662179|Q23662179]]
|-
| [[Íomhá:Erik Brynjolfsson at MIT Sloan CIO Symposium 2013 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5388515|Erik Brynjolfsson]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/erik_brynjolfsson erik_brynjolfsson]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1486 1486]
| [[:d:Q5388515|Q5388515]]
|-
| [[Íomhá:Erik Hersman PopTech 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5388622|Erik Hersman]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/erik_hersman erik_hersman]
| [[:d:Q5388622|Q5388622]]
|-
| [[Íomhá:Erik Johansson portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18353878|Erik Johansson]]''
| ealaíontóir Sualannach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''
| 1985
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/erik_johannson erik_johannson]
| [[:d:Q18353878|Q18353878]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23671001|Erik Schlangen]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q13582652|innealtóir sibhialta]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/erik_schlangen erik_schlangen]
| [[:d:Q23671001|Q23671001]]
|-
| [[Íomhá:Erin McKean.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2559665|Erin McKean]]''
| 
| ''[[:d:Q14972848|foclóirí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14467526|teangeolaí]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/erin_mckean erin_mckean]
| [[:d:Q2559665|Q2559665]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760623|Ernest Madu]]''
| 
| ''[[:d:Q3264451|cairdeolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ernest_madu ernest_madu]
| [[:d:Q23760623|Q23760623]]
|-
| [[Íomhá:Ernesto Sirolli.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662694|Ernesto Sirolli]]''
| 
| 
| 1950-09-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iodáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/ernesto_sirolli ernesto_sirolli]
| [[:d:Q23662694|Q23662694]]
|-
| [[Íomhá:Erricka Bridgeford 03.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q47003561|Erricka Bridgeford]]''
| gníomhaí
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1972-10-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/erricka_bridgeford erricka_bridgeford]
| [[:d:Q47003561|Q47003561]]
|-
| [[Íomhá:Esta Soler Headshot North Porch.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22703937|Esta Soler]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1947
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/esta_soler esta_soler]
| [[:d:Q22703937|Q22703937]]
|-
| [[Íomhá:Esther Duflo - Pop!Tech 2009 - 001 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q434509|Esther Duflo]]''
| eacnamaí Francach
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1972-10-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Fhrainc]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/esther_duflo esther_duflo]
| [[:d:Q434509|Q434509]]
|-
| [[Íomhá:Esther Perel 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17388335|Esther Perel]]''
| 
| ''[[:d:Q1900167|síciteiripeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16614000|sex therapist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q109509684|marriage counselor]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Bheilg]]
| [https://www.ted.com/speakers/esther_perel esther_perel]
| [[:d:Q17388335|Q17388335]]
|-
| 
| ''[[:d:Q61980065|Ethan Lindenberger]]''
| 
| 
| 2001
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ethan_lindenberger ethan_lindenberger]
| [[:d:Q61980065|Q61980065]]
|-
| [[Íomhá:Ethan A. Nadelmann - World Economic Forum on Latin America.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5402967|Ethan Nadelmann]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1957-03-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ethan_nadelmann ethan_nadelmann]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2032 2032]
| [[:d:Q5402967|Q5402967]]
|-
| [[Íomhá:Ethan Zuckerman (48278826342) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4451591|Ethan Zuckerman]]''
| 
| ''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q9379869|léachtóir]]''
| 1973-01-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ethan_zuckerman ethan_zuckerman]
| [[:d:Q4451591|Q4451591]]
|-
| [[Íomhá:EugeniaCheng PhiBetaKappa EnLightningTalksChicago2016 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20831455|Eugenia Cheng]]''
| 
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''&lt;br/&gt;[[múinteoir]]
| 1976-08-01
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/eugenia_cheng eugenia_cheng]
| [[:d:Q20831455|Q20831455]]
|-
| 
| ''[[:d:Q433087|Euna Lee]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1972
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Chóiré Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/euna_lee euna_lee]
| [[:d:Q433087|Q433087]]
|-
| [[Íomhá:Euvin Naidoo - World Economic Forum on Africa 2012 crop.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5414626|Euvin Naidoo]]''
| 
| ''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Afraic Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/euvin_naidoo euvin_naidoo]
| [[:d:Q5414626|Q5414626]]
|-
| [[Íomhá:Eva Galperin 2013 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q35746033|Eva Galperin]]''
| 
| ''[[:d:Q327353|riarthóir córais]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/eva_galperin eva_galperin]
| [[:d:Q35746033|Q35746033]]
|-
| [[Íomhá:Eva Vertes in 2006.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5415201|Eva Vertes George]]''
| 
| 
| 1985
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/eva_vertes eva_vertes]
| [[:d:Q5415201|Q5415201]]
|-
| [[Íomhá:Eva Zeisel.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q216141|Eva Zeisel]]''
| ealaíontóir Ungárach
| ''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7541856|criadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1906-11-13
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Ungáir]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/eva_zeisel eva_zeisel]
| [[:d:Q216141|Q216141]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783431|Evan Grant]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/evan_grant evan_grant]
| [[:d:Q23783431|Q23783431]]
|-
| [[Íomhá:TechCrunch50 Day Two Afternoon - Evan Williams.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q561960|Evan Williams]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1972-03-31
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/evan_williams evan_williams]
| [[:d:Q561960|Q561960]]
|-
| [[Íomhá:Eve Ensler at a Hudson Union Society event in March 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2086841|Eve Ensler]]''
| 
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q214917|drámadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18814623|dírbheathaisnéisí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28692502|gníomhaí ar son chearta na mban]]''
| 1953-05-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/eve_ensler eve_ensler]
| [[:d:Q2086841|Q2086841]]
|-
| [[Íomhá:Evelyn-glennie.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q239275|Evelyn Glennie]]''
| 
| ''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4351403|cnagcheoltóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q386854|drumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12795793|marimba player]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q66370835|xylophonist]]''
| 1965-07-19
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/evelyn_glennie evelyn_glennie]
| [[:d:Q239275|Q239275]]
|-
| [[Íomhá:Wer kann die neue Zukunft machen? (17333061348).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q93054|Evgeny Morozov]]''
| scríbhneoir agus léirmheastóir Bealarúiseach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1984
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhealarúis]]
| [https://www.ted.com/speakers/evgeny_morozov evgeny_morozov]
| [[:d:Q93054|Q93054]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23784493|Eythor Bender]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/eythor_bender eythor_bender]
| [[:d:Q23784493|Q23784493]]
|-
| [[Íomhá:NEXT14 Day 2 - Image by Dan Taylor - dan@heisenbergmedia.com-140 (13935053809).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23796639|Fabian Hemmert]]''
| 
| ''[[:d:Q11287574|industrial designer]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/fabian_hemmert fabian_hemmert]
| [[:d:Q23796639|Q23796639]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16223327|Fabian Oefner]]''
| ealaíontóir Eilvéiseach
| [[ealaíontóir]]
| 1984
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Eilvéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/fabian_oefner fabian_oefner]
| [[:d:Q16223327|Q16223327]]
|-
| [[Íomhá:TEDxBrooklyn - Fabien Cousteau (5173719132).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5427748|Fabien Cousteau]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11900058|taiscéalaí]]''
| 1967-10-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/fabien_cousteau fabien_cousteau]
| [[:d:Q5427748|Q5427748]]
|-
| [[Íomhá:Fadi-chehade-toronto.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q536854|Fadi Chehadé]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Liobáin]]&lt;br/&gt;[[an Éigipt]]
| [https://www.ted.com/speakers/fadi_chehade fadi_chehade]
| [[:d:Q536854|Q536854]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670985|Fahad Al-Attiya]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Catar]]
| [https://www.ted.com/speakers/fahad_al_attiya fahad_al_attiya]
| [[:d:Q23670985|Q23670985]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662658|Faith Jegede]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/faith_jegede faith_jegede]
| [[:d:Q23662658|Q23662658]]
|-
| 
| ''[[:d:Q21259711|Faith Osier]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1972
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Chéinia]]
| [https://www.ted.com/speakers/faith_osier faith_osier]
| [[:d:Q21259711|Q21259711]]
|-
| [[Íomhá:Farida Nabourema (103909).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q54362908|Farida Nabourema]]''
| 
| ''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1990-04-19
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Tóga]]
| [https://www.ted.com/speakers/farida_nabourema farida_nabourema]
| [[:d:Q54362908|Q54362908]]
|-
| 
| ''[[:d:Q42791593|Fatima AlZahra'a Alatraktchi]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1989-04-02
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Danmhairg]]
| [https://www.ted.com/speakers/fatima_alzahra_a_alatraktchi fatima_alzahra_a_alatraktchi]
| [[:d:Q42791593|Q42791593]]
|-
| [[Íomhá:Fei-Fei Li at AI for Good 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18686107|Fei-Fei Li]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1976
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/fei_fei_li fei_fei_li]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2454 2454]
| [[:d:Q18686107|Q18686107]]
|-
| [[Íomhá:Imam Feisal Abdul Rauf (1).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5441577|Feisal Abdul Rauf]]''
| 
| [[iomám]]
| 1948-10-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/imam_feisal_abdul_rauf imam_feisal_abdul_rauf]
| [[:d:Q5441577|Q5441577]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5442186|Felix Dennis]]''
| 
| ''[[:d:Q2516866|foilsitheoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[file]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1947-05-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/felix_dennis felix_dennis]
| [[:d:Q5442186|Q5442186]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783216|Fields Wicker-Miurin]]''
| 
| 
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/fields_wicker_miurin fields_wicker_miurin]
| [[:d:Q23783216|Q23783216]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23784380|Fiorenzo Omenetto]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/fiorenzo_omenetto fiorenzo_omenetto]
| [[:d:Q23784380|Q23784380]]
|-
| 
| ''[[:d:Q42562201|Floyd E Romesberg]]''
| 
| ''[[:d:Q864835|biteicneolaí]]''&lt;br/&gt;[[bithcheimiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/floyd_romesberg floyd_romesberg]
| [[:d:Q42562201|Q42562201]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782707|Frances Larson]]''
| 
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15985128|medical historian]]''
| 1976-08-12
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/frances_larson frances_larson]
| [[:d:Q23782707|Q23782707]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783036|Francesco Sauro]]''
| 
| [[eolaí]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/francesco_sauro francesco_sauro]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2667 2667]
| [[:d:Q23783036|Q23783036]]
|-
| [[Íomhá:Francis Collins official portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q336658|Francis Collins]]''
| 
| ''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''&lt;br/&gt;[[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[ceimiceoir]]
| 1950-04-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/francis_collins francis_collins]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1556 1556]
| [[:d:Q336658|Q336658]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759562|Francis de los Reyes]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/francis_de_los_reyes francis_de_los_reyes]
| [[:d:Q23759562|Q23759562]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769571|Franco Sacchi]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7042855|eagarthóir scannán]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/franco_sacchi franco_sacchi]
| [[:d:Q23769571|Q23769571]]
|-
| [[Íomhá:Frank O. Gehry - Parc des Ateliers (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Frank Gehry]]
| ailtire Ceanadach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1929-02-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/frank_gehry frank_gehry]
| [[:d:Q180374|Q180374]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657144|Frank Warren]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/frank_warren frank_warren]
| [[:d:Q23657144|Q23657144]]
|-
| [[Íomhá:Franklin Leonard for Mercer.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16499779|Franklin Leonard]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]
| 19th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/franklin_leonard franklin_leonard]
| [[:d:Q16499779|Q16499779]]
|-
| [[Íomhá:Frans Lanting; September 13, 2006; Ittoqqortoormiit, Greenland.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q722227|Frans Lanting]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1951-07-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/frans_lanting frans_lanting]
| [[:d:Q722227|Q722227]]
|-
| [[Íomhá:Frans de Waal.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q303350|Frans de Waal]]''
| 
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16825962|eolaí príomhach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16831721|eiteolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q350979|míoleolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1948-10-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/frans_de_waal frans_de_waal]
| [[:d:Q303350|Q303350]]
|-
| 
| ''[[:d:Q19787217|Franz Freudenthal]]''
| 
| [[Lia|dochtúir leighis]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bholaiv]]
| [https://www.ted.com/speakers/franz_freudenthal franz_freudenthal]
| [[:d:Q19787217|Q19787217]]
|-
| [[Íomhá:Françoise Mouly.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q941550|Françoise Mouly]]''
| 
| ''[[:d:Q2516866|foilsitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15296811|maisitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1111648|colorist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q706364|stiúrthóir ealaíne]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11892507|scríbhneoir greannán]]''
| 1955-10-24
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/francoise_mouly francoise_mouly]
| [[:d:Q941550|Q941550]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769264|Fred Jansen]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/fred_jansen fred_jansen]
| [[:d:Q23769264|Q23769264]]
|-
| [[Íomhá:The Global Energy Context Fred Krupp talks (8417459670).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5495700|Fred Krupp]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''
| 1954
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/fred_krupp fred_krupp]
| [[:d:Q5495700|Q5495700]]
|-
| [[Íomhá:Fred Swaniker - PopTech 2015 - Camden, Maine.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16216114|Fred Swaniker]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1976
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Gána]]
| [https://www.ted.com/speakers/fred_swaniker fred_swaniker]
| [[:d:Q16216114|Q16216114]]
|-
| [[Íomhá:Frédéric Kaplan (3330993703).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23714153|Frederic Kaplan]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1974-06-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/frederic_kaplan frederic_kaplan]
| [[:d:Q23714153|Q23714153]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23785270|Frederick Balagadde]]''
| 
| [[eolaí]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/frederick_balagadde frederick_balagadde]
| [[:d:Q23785270|Q23785270]]
|-
| [[Íomhá:Fredros Okumu.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q49675220|Fredros O Okumu]]''
| taighdeoir
| ''[[:d:Q12773412|seadeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3055126|feithideolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Chéinia]]
| [https://www.ted.com/speakers/fredros_okumu fredros_okumu]
| [[:d:Q49675220|Q49675220]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5499597|Fredy Peccerelli]]''
| antraipeolaí Guatamalach
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Guatamala]]
| [https://www.ted.com/speakers/fredy_peccerelli fredy_peccerelli]
| [[:d:Q5499597|Q5499597]]
|-
| [[Íomhá:Freeman Hrabowski 2012 Shankbone.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q5500990|Freeman A. Hrabowski III]]''
| riarthóir acadúil Meiriceánach
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4376769|uachtarán ollscoile]]''
| 1950-08-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/freeman_hrabowski freeman_hrabowski]
| [[:d:Q5500990|Q5500990]]
|-
| [[Íomhá:Freeman Dyson.jpg|center|128px]]
| [[Freeman John Dyson]]
| fisicí Sasanach
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q19350898|fisiceoir teoiriciúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16742096|eolaí núicléach]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2732142|staitisteoir]]''&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]
| 1923-12-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/freeman_dyson freeman_dyson]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/259 259]
| [[:d:Q153717|Q153717]]
|-
| [[Íomhá:GT Bynum.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q25040837|G. T. Bynum]]''
| polaiteoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q11986654|brústocaire]]''
| 1977-08-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/g_t_bynum g_t_bynum]
| [[:d:Q25040837|Q25040837]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797774|Gabby Giffords and Mark Kelly]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mark_kelly_and_gabby_giffords mark_kelly_and_gabby_giffords]
| [[:d:Q23797774|Q23797774]]
|-
| 
| ''[[:d:Q52106895|Gabby Rivera]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gabby_rivera gabby_rivera]
| [[:d:Q52106895|Q52106895]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16727388|Gabe Barcia-Colombo]]''
| stiúrthóir scannán Meiriceánach
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gabriel_barcia_colombo gabriel_barcia_colombo]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1388 1388]
| [[:d:Q16727388|Q16727388]]
|-
| [[Íomhá:TNW Con EU15- Gabe Zichermann -1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16214845|Gabe Zichermann]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1974-05-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/gabe_zichermann gabe_zichermann]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1107 1107]
| [[:d:Q16214845|Q16214845]]
|-
| [[Íomhá:“Astronomía con ondas Gravitacionales” (43603989761).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16843449|Gabriela González]]''
| fisiceoir Airgintíneach
| [[réalteolaí]]&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1965-02-24&lt;br/&gt;1965
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Airgintín]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gabriela_gonzalez gabriela_gonzalez]
| [[:d:Q16843449|Q16843449]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759565|Gail Reed]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/gail_reed gail_reed]
| [[:d:Q23759565|Q23759565]]
|-
| [[Íomhá:Garik Israelian.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5523322|Garik Israelian]]''
| 
| ''[[:d:Q752129|réaltfhisiceoir]]''
| 1963
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[An tAontas Sóivéadach]]&lt;br/&gt;[[an Airméin]]
| [https://www.ted.com/speakers/garik_israelian garik_israelian]
| [[:d:Q5523322|Q5523322]]
|-
| [[Íomhá:Garry Kasparov European Union 2023 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Garry Kasparov]]
| 
| ''[[:d:Q10873124|imreoir fichille]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6430706|léirmheastóir]]''
| 1963-04-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Rúis]]&lt;br/&gt;[[an Chróit]]
| [https://www.ted.com/speakers/garry_kasparov garry_kasparov]
| [[:d:Q28614|Q28614]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23661679|Garth Lenz]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/garth_lenz garth_lenz]
| [[:d:Q23661679|Q23661679]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662677|Gary  Greenberg]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/gary_greenberg gary_greenberg]
| [[:d:Q23662677|Q23662677]]
|-
| [[Íomhá:The hidden root of global poverty, according to Gary Haugen? It's broken law enforcement.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5525220|Gary Haugen]]''
| 
| ''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''
| 1963&lt;br/&gt;1964
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gary_haugen gary_haugen]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2420 2420]
| [[:d:Q5525220|Q5525220]]
|-
| [[Íomhá:Gary Kovacs at the World Economic Forum Annual Meeting of the New Champions in Tianjin, China, 2012..jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3916015|Gary Kovacs]]''
| fear gnó Ceanadach
| [[eacnamaí]]
| 1963&lt;br/&gt;1964
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/gary_kovacs gary_kovacs]
| [[:d:Q3916015|Q3916015]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23785051|Gary Lauder]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/gary_lauder gary_lauder]
| [[:d:Q23785051|Q23785051]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712673|Gary Slutkin]]''
| 
| ''[[:d:Q13416803|eipidéimeolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gary_slutkin gary_slutkin]
| [[:d:Q23712673|Q23712673]]
|-
| [[Íomhá:Gary Vaynerchuk public domain.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3098629|Gary Vaynerchuk]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q139648|soiscéalaí teicneolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q897317|saothróir fíniúna]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q215536|ceannaí]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1975-11-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gary_vaynerchuk gary_vaynerchuk]
| [[:d:Q3098629|Q3098629]]
|-
| [[Íomhá:Gary William Flake FLoC 2006.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5526162|Gary William Flake]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 190s
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gary_flake gary_flake]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/672 672]
| [[:d:Q5526162|Q5526162]]
|-
| [[Íomhá:Gary Wolf (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17090269|Gary Wolf]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 19th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gary_wolf gary_wolf]
| [[:d:Q17090269|Q17090269]]
|-
| [[Íomhá:Gastón Acurio realizó conversatorio en la ADP sobre la proyección externa de la gastronomía peruana.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q142216|Gastón Acurio]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q156839|cócaire]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3499072|chef]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q9379869|léachtóir]]''
| 1967-10-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Peiriú]]
| [https://www.ted.com/speakers/gaston_acurio gaston_acurio]
| [[:d:Q142216|Q142216]]
|-
| 
| ''[[:d:Q27663103|Gautam Bhan]]''
| 
| ''[[:d:Q19509201|gníomhaí ar son cearta daoine LADT]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/gautam_bhan gautam_bhan]
| [[:d:Q27663103|Q27663103]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5528244|Gavin Pretor-Pinney]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 19th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/gavin_pretor_pinney gavin_pretor_pinney]
| [[:d:Q5528244|Q5528244]]
|-
| [[Íomhá:Gavin Schmidt - climate scientist.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1496443|Gavin Schmidt]]''
| 
| ''[[:d:Q1113838|clíomeolaí]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gavin_schmidt gavin_schmidt]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1782 1782]
| [[:d:Q1496443|Q1496443]]
|-
| [[Íomhá:Gayle King of CBS 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5528805|Gayle King]]''
| craoltóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q106568011|magazine editor]]''
| 1954-12-28&lt;br/&gt;1956
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gayle_king gayle_king]
| [[:d:Q5528805|Q5528805]]
|-
| [[Íomhá:2015-10-06 WDC 0045 Gayle Tzemach Lemmon (22009448265).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5528818|Gayle Tzemach Lemmon]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1973-09-07
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gayle_tzemach_lemmon gayle_tzemach_lemmon]
| [[:d:Q5528818|Q5528818]]
|-
| [[Íomhá:GeWang.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5529428|Ge Wang]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1977-11-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ge_wang ge_wang]
| [[:d:Q5529428|Q5529428]]
|-
| [[Íomhá:Geena Rocero for Chromat.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16205705|Geena Rocero]]''
| 
| ''[[:d:Q4610556|mainicín]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19509201|gníomhaí ar son cearta daoine LADT]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q728711|Playboy Playmate]]''
| 1983-10-24
| [[Bean trasghnéasach|bean trasinscneach]]
| [[Na hOileáin Fhilipíneacha]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/geena_rocero geena_rocero]
| [[:d:Q16205705|Q16205705]]
|-
| [[Íomhá:Geert Chatrou 2005.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3759206|Geert Chatrou]]''
| 
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q713200|taibheoir]]''
| 1969-02-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/geert_chatrou geert_chatrou]
| [[:d:Q3759206|Q3759206]]
|-
| [[Íomhá:Gene luen yang 3341.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q5531537|Gene Luen Yang]]''
| 
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q107436166|graphic novelist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11892507|scríbhneoir greannán]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q715301|ealaíontóir greannáin]]''
| 1973-08-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Daon-Phoblacht na Síne]]
| [https://www.ted.com/speakers/gene_yang gene_yang]
| [[:d:Q5531537|Q5531537]]
|-
| [[Íomhá:Genevieve Bell by Tegan Osborne (ABC RN).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5533059|Genevieve Bell]]''
| antraipeolaí Astrálach
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1968
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/genevieve_bell genevieve_bell]
| [[:d:Q5533059|Q5533059]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760544|Genevieve von Petzinger]]''
| 
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q21272406|pailé-antraipeolaí]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/genevieve_von_petzinger genevieve_von_petzinger]
| [[:d:Q23760544|Q23760544]]
|-
| [[Íomhá:Geoff Mulgan.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4993665|Geoff Mulgan]]''
| 
| [[eacnamaí]]
| 1961
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/geoff_mulgan geoff_mulgan]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/517 517]
| [[:d:Q4993665|Q4993665]]
|-
| [[Íomhá:GeoffreyCanada.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5534498|Geoffrey Canada]]''
| gníomhaí Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]
| 1952-01-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/geoffrey_canada geoffrey_canada]
| [[:d:Q5534498|Q5534498]]
|-
| [[Íomhá:Geoffrey West by Augustas Didzgalvis.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q964122|Geoffrey West]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1940-12-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/geoffrey_west geoffrey_west]
| [[:d:Q964122|Q964122]]
|-
| [[Íomhá:George Ayittey detail.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3101406|George Ayittey]]''
| eacnamaí
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1945-10-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Gána]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_ayittey george_ayittey]
| [[:d:Q3101406|Q3101406]]
|-
| [[Íomhá:George Dyson, portrait 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q447285|George Dyson]]''
| staraí Meiriceánach
| [[staraí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q17486338|historian of technology]]''
| 1953-03-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_dyson george_dyson]
| [[:d:Q447285|Q447285]]
|-
| [[Íomhá:George smoot 06N7133a.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q179572|George F. Smoot]]''
| 
| [[réalteolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2998308|cosmeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q752129|réaltfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1945-02-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_smoot george_smoot]
| [[:d:Q179572|Q179572]]
|-
| [[Íomhá:George M. Whitesides HD2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q701501|George M. Whitesides]]''
| 
| [[ceimiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1939-08-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_whitesides george_whitesides]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/609 609]
| [[:d:Q701501|Q701501]]
|-
| [[Íomhá:George beach crop4.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q390147|George Monbiot]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q9379869|léachtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q61048378|gníomhaí aeráide]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q106638245|documentary participant]]''
| 1963-01-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_monbiot george_monbiot]
| [[:d:Q390147|Q390147]]
|-
| [[Íomhá:George Papandreou (junior).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q151917|George Papandreou]]''
| polaiteoir Gréagach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[taidhleoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''
| 1952-06-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghréig]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_papandreou george_papandreou]
| [[:d:Q151917|Q151917]]
|-
| 
| ''[[:d:Q1508284|George Steinmetz]]''
| grianghrafadóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1957-10-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_steinmetz george_steinmetz]
| [[:d:Q1508284|Q1508284]]
|-
| [[Íomhá:George Takei 2013.jpg|center|128px]]
| [[George Takei]]
| aisteoir agus údar Meiriceánach
| [[fuirseoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|aisteoir gutha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1937-04-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_takei george_takei]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2018 2018]
| [[:d:Q110154|Q110154]]
|-
| 
| ''[[:d:Q70058501|George Tulevski]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/george_tulevski george_tulevski]
| [[:d:Q70058501|Q70058501]]
|-
| 
| ''[[:d:Q21600083|Georgette Mulheir]]''
| 
| ''[[:d:Q7019111|oibrí sóisialta]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/georgette_mulheir georgette_mulheir]
| [[:d:Q21600083|Q21600083]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727544|Geraldine Hamilton]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/geraldine_hamilton geraldine_hamilton]
| [[:d:Q23727544|Q23727544]]
|-
| 
| ''[[:d:Q15442598|Gerard Ryle]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1965
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/gerard_ryle gerard_ryle]
| [[:d:Q15442598|Q15442598]]
|-
| [[Íomhá:Gero Miesenböck FRS.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5552368|Gero Miesenböck]]''
| néareolaí Ostarach
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1965-07-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ostair]]
| [https://www.ted.com/speakers/gero_miesenboeck gero_miesenboeck]
| [[:d:Q5552368|Q5552368]]
|-
| [[Íomhá:Gever Tulley.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5554907|Gever Tulley]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gever_tulley gever_tulley]
| [[:d:Q5554907|Q5554907]]
|-
| 
| ''[[:d:Q88420518|Giada Gerboni]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/giada_gerboni giada_gerboni]
| [[:d:Q88420518|Q88420518]]
|-
| [[Íomhá:Gian Francesco Giudice.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3762636|Gian Francesco Giudice]]''
| 
| [[fisiceoir]]
| 1961-01-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iodáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/gian_giudice gian_giudice]
| [[:d:Q3762636|Q3762636]]
|-
| [[Íomhá:Giles Duley.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5561638|Giles Duley]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q957729|fóta-iriseoir]]''
| 1971-09-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/giles_duley giles_duley]
| [[:d:Q5561638|Q5561638]]
|-
| [[Íomhá:Gill Hicks.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5561888|Gill Hicks]]''
| 
| 
| 1968
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/gill_hicks gill_hicks]
| [[:d:Q5561888|Q5561888]]
|-
| [[Íomhá:Giorgia Lupi, 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q50345179|Giorgia Lupi]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1981
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Iodáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/giorgia_lupi giorgia_lupi]
| [[:d:Q50345179|Q50345179]]
|-
| [[Íomhá:Giulia Enders 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16937497|Giulia Enders]]''
| údar Gearmánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;[[Lia|dochtúir leighis]]
| 1990
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/giulia_enders giulia_enders]
| [[:d:Q16937497|Q16937497]]
|-
| [[Íomhá:Glenn Greenwald 2014-01-20 001.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5568842|Glenn Greenwald]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1642960|tráchtaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;[[saineolaí dlí]]
| 1967-03-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/2081 2081]
| [[:d:Q5568842|Q5568842]]
|-
| [[Íomhá:Golan levin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5578394|Golan Levin]]''
| ealaíontóir Meiriceánach
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6934789|ealaíontóir ilmheán]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10774753|taibhealaíontóir]]''
| 1972
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/golan_levin golan_levin]
| [[:d:Q5578394|Q5578394]]
|-
| [[Íomhá:Gordon Brown (2008).jpg|center|128px]]
| [[Gordon Brown]]
| Príomh-Aire na Ríochta Aontaithe ó 2007 go 2010
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q864380|beathaisnéisí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18814623|dírbheathaisnéisí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;[[staraí]]
| 1951-02-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/gordon_brown gordon_brown]
| [[:d:Q10648|Q10648]]
|-
| [[Íomhá:Grady Booch, CHM 2011 2 cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92803|Grady Booch]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q183888|forbróir bogearraí]]''
| 1955-02-27&lt;br/&gt;1955
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/grady_booch grady_booch]
| [[:d:Q92803|Q92803]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5592891|Graham Hawkes]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1947-12-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/graham_hawkes graham_hawkes]
| [[:d:Q5592891|Q5592891]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795659|Graham Hill]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/graham_hill graham_hill]
| [[:d:Q23795659|Q23795659]]
|-
| [[Íomhá:Graham T. Allison, Jr.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2663882|Graham T. Allison]]''
| 
| ''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1940-03-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/graham_allison graham_allison]
| [[:d:Q2663882|Q2663882]]
|-
| [[Íomhá:Disrupt SF TechCrunch Disrupt San Francisco 2019 - Day 2 (48838200316) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q100604534|Greg Brockman]]''
| fiontraí Meiriceánach
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q557880|infheisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1987-11-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/greg_brockman greg_brockman]
| [[:d:Q100604534|Q100604534]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23663036|Greg Gage]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/greg_gage greg_gage]
| [[:d:Q23663036|Q23663036]]
|-
| [[Íomhá:Greg Lynn.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q513374|Greg Lynn]]''
| ailtire Meiriceánach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1964
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/greg_lynn greg_lynn]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/387 387]
| [[:d:Q513374|Q513374]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23796887|Greg Stone]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/greg_stone greg_stone]
| [[:d:Q23796887|Q23796887]]
|-
| [[Íomhá:Greg Asner.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23670497|Gregory Asner]]''
| 
| [[eolaí]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/greg_asner greg_asner]
| [[:d:Q23670497|Q23670497]]
|-
| [[Íomhá:Image copy.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q5607114|Gregory Petsko]]''
| 
| [[bithcheimiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[ceimiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 1948-08-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gregory_petsko gregory_petsko]
| [[:d:Q5607114|Q5607114]]
|-
| 
| ''[[:d:Q372400|Gregory Stock]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q14906342|bithfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1949
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gregory_stock gregory_stock]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/432 432]
| [[:d:Q372400|Q372400]]
|-
| [[Íomhá:Greta Thunberg in Stckholm (cropped 2).jpg|center|128px]]
| [[Greta Thunberg]]
| gníomhaí Sualannach ar son na haeráide
| ''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''
| 2003-01-03
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/greta_thunberg greta_thunberg]
| [[:d:Q56434717|Q56434717]]
|-
| [[Íomhá:Photo of Gretchen Carlson in 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q465597|Gretchen Carlson]]''
| iriseoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4610556|mainicín]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18581305|iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]''
| 1966-06-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gretchen_carlson gretchen_carlson]
| [[:d:Q465597|Q465597]]
|-
| [[Íomhá:Grégoire Courtine in 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23670337|Grégoire Courtine]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/gregoire_courtine gregoire_courtine]
| [[:d:Q23670337|Q23670337]]
|-
| [[Íomhá:Guillaume Nery.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3120107|Guillaume Néry]]''
| 
| ''[[:d:Q17318006|freediver]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1866686|tumadóir]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q13590141|láithreoir]]''
| 1982-07-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/guillaume_nery guillaume_nery]
| [[:d:Q3120107|Q3120107]]
|-
| [[Íomhá:Casely-Hayford2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5620629|Gus Casely-Hayford]]''
| 
| ''[[:d:Q1792450|staraí na healaíne]]''&lt;br/&gt;[[staraí]]
| 1964
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/gus_casely_hayford gus_casely_hayford]
| [[:d:Q5620629|Q5620629]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23809293|Gustavo Dudamel &amp; Teresa Carreño Youth Orchestra]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/the_teresa_carreno_youth_orchestra the_teresa_carreno_youth_orchestra]
| [[:d:Q23809293|Q23809293]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728362|Guy Hoffman]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/guy_hoffman guy_hoffman]
| [[:d:Q23728362|Q23728362]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769541|Guy Winch]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/guy_winch guy_winch]
| [[:d:Q23769541|Q23769541]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657222|Guy-Philippe Goldstein]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/guy_philippe_goldstein guy_philippe_goldstein]
| [[:d:Q23657222|Q23657222]]
|-
| [[Íomhá:Gwynne Shotwell at pre-launch briefing for CRS-2 mission (KSC-2013-1704).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1557944|Gwynne Shotwell]]''
| feidhmeannach gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q10497074|innealtóir aeraspáis]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1963-11-23
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/gwynne_shotwell gwynne_shotwell]
| [[:d:Q1557944|Q1557944]]
|-
| [[Íomhá:Haas&amp;Hahn Dutch Artists.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17097956|Haas&amp;Hahn]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/haas_hahn haas_hahn]
| [[:d:Q17097956|Q17097956]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662747|Hadyn Parry]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/hadyn_parry hadyn_parry]
| [[:d:Q23662747|Q23662747]]
|-
| [[Íomhá:Halima-Aden.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q28859847|Halima Aden]]''
| 
| ''[[:d:Q4610556|mainicín]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q22336956|daonnúlach]]''
| 1997-09-19
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/halima_aden halima_aden]
| [[:d:Q28859847|Q28859847]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24494577|Halla Tómasdóttir]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1968-10-11
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Íoslainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/halla_tomasdottir halla_tomasdottir]
| [[:d:Q24494577|Q24494577]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23748667|Hamish Jolly]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/hamish_jolly hamish_jolly]
| [[:d:Q23748667|Q23748667]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5647664|Handspring Puppet Company]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/handspring_puppet_company handspring_puppet_company]
| [[:d:Q5647664|Q5647664]]
|-
| [[Íomhá:Hank Willis Thomas at the unveiling of the &quot;The Embrace&quot; (FmcSzEoXoAAQCdX) (1) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5648502|Hank Willis Thomas]]''
| ealaíontóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q21550489|ealaíntóir choincheapúil]]''
| 1976-03-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/hank_willis_thomas hank_willis_thomas]
| [[:d:Q5648502|Q5648502]]
|-
| [[Íomhá:Hanna Rosin 216714.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3126824|Hanna Rosin]]''
| iriseoir Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Iosrael]]
| [https://www.ted.com/speakers/hanna_rosin hanna_rosin]
| [[:d:Q3126824|Q3126824]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662784|Hannah Brencher]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/hannah_brencher hannah_brencher]
| [[:d:Q23662784|Q23662784]]
|-
| [[Íomhá:Hannah Fry at the Data of Tomorrow Conference 2017 (36638999274) (cropped 2).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23657278|Hannah Fry]]''
| 
| ''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''&lt;br/&gt;[[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q20856740|reacaire closleabhar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13590141|láithreoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q9379869|léachtóir]]''
| 1984-02-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/hannah_fry hannah_fry]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1404 1404]
| [[:d:Q23657278|Q23657278]]
|-
| [[Íomhá:Hannah Gadsby and Jason Wing - Jam Project - crop.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5648835|Hannah Gadsby]]''
| fuirseoir Astrálach
| [[fuirseoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1978-01-12
| [[Inscne neamhdhénártha|neamh-dhénártha]]
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/hannah_gadsby hannah_gadsby]
| [[:d:Q5648835|Q5648835]]
|-
| [[Íomhá:Hans Rosling, 2016 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q588259|Hans Rosling]]''
| 
| [[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2732142|staitisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]
| 1948-07-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/hans_rosling hans_rosling]
| [[:d:Q588259|Q588259]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5653782|Harald Haas]]''
| 
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1968
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/harald_haas harald_haas]
| [[:d:Q5653782|Q5653782]]
|-
| [[Íomhá:Flickr - World Economic Forum - Harish Manwani - Annual Meeting of the New Champions Tianjin 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5657894|Harish Manwani]]''
| fear gnó Indiach
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1954&lt;br/&gt;1953&lt;br/&gt;1953-06-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/harish_manwani harish_manwani]
| [[:d:Q5657894|Q5657894]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769245|Harry Baker]]''
| 
| [[file]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/harry_baker harry_baker]
| [[:d:Q23769245|Q23769245]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23840678|Harry Cliff]]''
| 
| [[fisiceoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/harry_cliff harry_cliff]
| [[:d:Q23840678|Q23840678]]
|-
| [[Íomhá:Harsha Bhogle walks for Manish Malhotra &amp; Shaina NC's show for CPAA 21.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q12053146|Harsha Bhogle]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7888586|chemical engineer]]''
| 1961-07-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/harsha_bhogle harsha_bhogle]
| [[:d:Q12053146|Q12053146]]
|-
| [[Íomhá:Harvey V Fineberg 2021 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5677639|Harvey V. Fineberg]]''
| 
| ''[[:d:Q13416803|eipidéimeolaí]]''
| 1945-09-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/harvey_fineberg harvey_fineberg]
| [[:d:Q5677639|Q5677639]]
|-
| [[Íomhá:Hasan Elahi 20110204.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5678224|Hasan M. Elahi]]''
| 
| ''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''
| 1972
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/hasan_elahi hasan_elahi]
| [[:d:Q5678224|Q5678224]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23809276|Hawa Abdi &amp; Deqo Mohamed]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dr_hawa_abdi_dr_deqo_mohamed dr_hawa_abdi_dr_deqo_mohamed]
| [[:d:Q23809276|Q23809276]]
|-
| 
| ''[[:d:Q20740945|Heather Barnett]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/heather_barnett_1 heather_barnett_1]
| [[:d:Q20740945|Q20740945]]
|-
| [[Íomhá:Heather Brooke, 2012 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2367689|Heather Brooke]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1970
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/heather_brooke heather_brooke]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1317 1317]
| [[:d:Q2367689|Q2367689]]
|-
| [[Íomhá:Heather Knight, College of Engineering (41832666920).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797061|Heather Knight]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/heather_knight heather_knight]
| [[:d:Q23797061|Q23797061]]
|-
| [[Íomhá:HectorRuiz.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q563211|Hector Ruiz]]''
| fear gnó Meicsiceach
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1945-12-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Meicsiceo]]
| [https://www.ted.com/speakers/hector_ruiz hector_ruiz]
| [[:d:Q563211|Q563211]]
|-
| 
| ''[[:d:Q56697413|Heidi M Sosik]]''
| 
| ''[[:d:Q3640160|bitheolaí muirí]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/heidi_m_sosik heidi_m_sosik]
| [[:d:Q56697413|Q56697413]]
|-
| [[Íomhá:Helen Czerski 2022.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4509588|Helen Czerski]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3546255|aigéaneolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1978-11-01
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/helen_czerski helen_czerski]
| [[:d:Q4509588|Q4509588]]
|-
| [[Íomhá:Helen Fisher at LaWeb 2008 in Paris.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q457262|Helen E. Fisher]]''
| antraipeolaí Ceanadach
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''
| 1945-05-31
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/helen_fisher helen_fisher]
| [[:d:Q457262|Q457262]]
|-
| 
| ''[[:d:Q1605088|Hendrik N. Poinar]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1969-05-31
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/hendrik hendrik]
| [[:d:Q1605088|Q1605088]]
|-
| 
| ''[[:d:Q78849966|Henna-Maria Uusitupa]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Fhionlainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/henna_maria_uusitupa henna_maria_uusitupa]
| [[:d:Q78849966|Q78849966]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712262|Henry Evans]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/henry_evans henry_evans]
| [[:d:Q23712262|Q23712262]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18044616|Henry Lin]]''
| réaltfhisiceoir Meiriceánach
| [[réalteolaí]]
| 1995
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/henry_lin henry_lin]
| [[:d:Q18044616|Q18044616]]
|-
| [[Íomhá:Portrait of Henry Markram.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2000022|Henry Markram]]''
| néareolaí Eilvéiseach
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[néareolaí]]
| 1962-03-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Iosrael]]&lt;br/&gt;[[an Afraic Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/henry_markram henry_markram]
| [[:d:Q2000022|Q2000022]]
|-
| [[Íomhá:Herbie Hancock.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q105875|Herbie Hancock]]''
| 
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q806349|máistir banna]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q158852|stiúrthóir ceolfhoirne]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15981151|ceoltóir snagcheoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1075651|méarchláraí]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1415090|cumadóir scóir scannáin]]''
| 1940-04-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/herbie_hancock herbie_hancock]
| [[:d:Q105875|Q105875]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795333|Heribert Watzke]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/heribert_watzke heribert_watzke]
| [[:d:Q23795333|Q23795333]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712659|Hetain Patel]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/hetain_patel hetain_patel]
| [[:d:Q23712659|Q23712659]]
|-
| [[Íomhá:Radically Reinventing Social Systems (45933060145) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5760932|Hilary Cottam]]''
| 
| ''[[:d:Q978044|feidhmeannach]]''
| 1965
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/hilary_cottam hilary_cottam]
| [[:d:Q5760932|Q5760932]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23796161|Hillel Cooperman]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/hillel_cooperman hillel_cooperman]
| [[:d:Q23796161|Q23796161]]
|-
| [[Íomhá:Waiter- The New World of 3D Printing and Computation (9972110315).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q12406466|Hod Lipson]]''
| 
| ''[[:d:Q3437279|roboticist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/hod_lipson hod_lipson]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/151 151]
| [[:d:Q12406466|Q12406466]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5882187|Holly Morris]]''
| 
| ''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1235146|déantóir scannán faisnéise]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''
| 1965-09-30
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/holly_morris holly_morris]
| [[:d:Q5882187|Q5882187]]
|-
| [[Íomhá:Homaro Cantu Cusp Conference 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5887763|Homaro Cantu]]''
| cócaire Meiriceánach
| ''[[:d:Q3499072|chef]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1976-09-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/homaro_cantu homaro_cantu]
| [[:d:Q5887763|Q5887763]]
|-
| [[Íomhá:Honor Harger (5417653795).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5896804|Honor Harger]]''
| 
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q674426|coimeádaí]]''
| 1975
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Nua-Shéalainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/honor_harger honor_harger]
| [[:d:Q5896804|Q5896804]]
|-
| [[Íomhá:HowardRheingoldJI4.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q962698|Howard Rheingold]]''
| iriseoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q4263842|léirmheastóir liteartha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11774202|scríbhneoir aistí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1947-07-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/howard_rheingold howard_rheingold]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/192 192]
| [[:d:Q962698|Q962698]]
|-
| [[Íomhá:Hubertus Knabe auf dem Blauen Sofa (6318869369) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q74348|Hubertus Knabe]]''
| staraí Gearmánach
| ''[[:d:Q17489339|historian of Modern Age]]''&lt;br/&gt;[[staraí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''
| 1959-07-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/hubertus_knabe hubertus_knabe]
| [[:d:Q74348|Q74348]]
|-
| [[Íomhá:Hugh Herr, 2013-crop.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3738041|Hugh Herr]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14906342|bithfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3951423|dreapadóir]]''
| 1964-10-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/hugh_herr hugh_herr]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1779 1779]
| [[:d:Q3738041|Q3738041]]
|-
| [[Íomhá:HELDER (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17280334|Hélder Guimarães]]''
| 
| 
| 1982-11-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Phortaingéil]]
| [https://www.ted.com/speakers/helder_guimaraes helder_guimaraes]
| [[:d:Q17280334|Q17280334]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797233|Iain Hutchison]]''
| 
| [[máinlia]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/iain_hutchison iain_hutchison]
| [[:d:Q23797233|Q23797233]]
|-
| [[Íomhá:Iain McGilchrist.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q16732304|Iain McGilchrist]]''
| 
| ''[[:d:Q211346|síciatraí]]''
| 1953
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/iain_mcgilchrist iain_mcgilchrist]
| [[:d:Q16732304|Q16732304]]
|-
| [[Íomhá:Ian Bremmer headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5980992|Ian Bremmer]]''
| eolaí polaitíochta Meiriceánach
| ''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1969-11-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ian_bremmer ian_bremmer]
| [[:d:Q5980992|Q5980992]]
|-
| 
| ''[[:d:Q39202|Ian Dunbar]]''
| 
| [[tréidlia]]
| 1947-04-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/ian_dunbar ian_dunbar]
| [[:d:Q39202|Q39202]]
|-
| 
| ''[[:d:Q55314755|Ian Firth]]''
| 
| ''[[:d:Q2305987|innealtóir struchtúr]]''
| 1956-02-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/ian_firth ian_firth]
| [[:d:Q55314755|Q55314755]]
|-
| [[Íomhá:Professor Ian Goldin, Oxford Martin School.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5981666|Ian Goldin]]''
| 
| ''[[:d:Q806798|baincéir]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Afraic Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/ian_goldin ian_goldin]
| [[:d:Q5981666|Q5981666]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5982726|Ian Ritchie]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/ian_ritchie ian_ritchie]
| [[:d:Q5982726|Q5982726]]
|-
| [[Íomhá:Ibeyi by Maya Dagnino 1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16800947|Ibeyi]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ibeyi ibeyi]
| [[:d:Q16800947|Q16800947]]
|-
| [[Íomhá:Ibram Kendi 2019 Texas Book Festival.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q31213305|Ibram X. Kendi]]''
| 
| [[staraí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''
| 1982-08-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ibram_kendi ibram_kendi]
| [[:d:Q31213305|Q31213305]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18217444|Iké Udé]]''
| grianghrafadóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1964
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Nigéir]]
| [https://www.ted.com/speakers/ike_ude ike_ude]
| [[:d:Q18217444|Q18217444]]
|-
| [[Íomhá:Ilona Szabó.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759716|Ilona Szabó de Carvalho]]''
| 
| ''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''
| 1978-05-31
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/ilona_szabo_de_carvalho ilona_szabo_de_carvalho]
| [[:d:Q23759716|Q23759716]]
|-
| [[Íomhá:Web Summit 2018 - Centre Stage - Day 2, November 7 DSC 5287 (44853624505) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q230484|Imogen Heap]]''
| 
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1294626|ealaíontóir ceoil]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q55960555|ealaíontóir taifeadta]]''
| 1977-12-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/imogen_heap imogen_heap]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/487 487]
| [[:d:Q230484|Q230484]]
|-
| 
| ''[[:d:Q1139870|Improv Everywhere]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/improv_everywhere improv_everywhere]
| [[:d:Q1139870|Q1139870]]
|-
| [[Íomhá:InaraGeorge2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q274117|Inara George]]''
| ceoltóir Meiriceánach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''
| 1974-07-04
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/inara_george inara_george]
| [[:d:Q274117|Q274117]]
|-
| 
| ''[[:d:Q104034316|Ines J. Pedras]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;[[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Spáinn]]
| [https://www.ted.com/speakers/imported imported]
| [[:d:Q104034316|Q104034316]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795297|Inge Missmahl]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/inge_missmahl inge_missmahl]
| [[:d:Q23795297|Q23795297]]
|-
| [[Íomhá:Íngrid Betancourt.jpg|center|128px]]
| [[Íngrid Betancourt|Ingrid Betancourt]]
| polaiteoir de chuid na Colóime
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1961-12-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Fhrainc]]&lt;br/&gt;[[an Cholóim]]&lt;br/&gt;[[Na Séiséil]]
| [https://www.ted.com/speakers/ingrid_betancourt ingrid_betancourt]
| [[:d:Q152472|Q152472]]
|-
| [[Íomhá:Iqbal Quadir.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3347269|Iqbal Quadir]]''
| 
| ''[[:d:Q11960402|propriétaire d'entreprise]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1958-08-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/iqbal_quadir iqbal_quadir]
| [[:d:Q3347269|Q3347269]]
|-
| 
| ''[[:d:Q89307223|Irina Kareva]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/irina_kareva irina_kareva]
| [[:d:Q89307223|Q89307223]]
|-
| [[Íomhá:Iredlener-photo small.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q6075109|Irwin Redlener]]''
| gníomhaí Meiriceánach
| [[Lia|dochtúir leighis]]
| 1944-08-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/irwin_redlener irwin_redlener]
| [[:d:Q6075109|Q6075109]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4578334|Isaac Lidsky]]''
| 
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 1979-07-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/isaac_lidsky isaac_lidsky]
| [[:d:Q4578334|Q4578334]]
|-
| [[Íomhá:Isaac Mizrahi (12852).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1673431|Isaac Mizrahi]]''
| 
| ''[[:d:Q667982|creative director]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3501317|dearthóir faisin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1961-10-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/isaac_mizrahi isaac_mizrahi]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/312 312]
| [[:d:Q1673431|Q1673431]]
|-
| [[Íomhá:Isabel Allende Frankfurter Buchmesse 2015 (cropped).JPG|center|128px]]
| [[Isabel Allende]]
| scríbhneoir Sileach
| [[úrscéalaí]]
| 1942-08-02
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an tSile]]
| [https://www.ted.com/speakers/isabel_allende isabel_allende]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/181 181]
| [[:d:Q83566|Q83566]]
|-
| [[Íomhá:Isabel B Congo Bonobo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18684694|Isabel Behncke]]''
| 
| ''[[:d:Q16825962|eolaí príomhach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16831721|eiteolaí]]''
| 1976-11-10
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an tSile]]
| [https://www.ted.com/speakers/isabel_behncke_izquierdo isabel_behncke_izquierdo]
| [[:d:Q18684694|Q18684694]]
|-
| [[Íomhá:Isabel wilkerson 2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6077806|Isabel Wilkerson]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1961
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/isabel_wilkerson isabel_wilkerson]
| [[:d:Q6077806|Q6077806]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760196|Ismael Nazario]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ismael_nazario ismael_nazario]
| [[:d:Q23760196|Q23760196]]
|-
| [[Íomhá:Itay Talgam02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6094174|Itay Talgam]]''
| stiúrthóir Iosraelach
| ''[[:d:Q158852|stiúrthóir ceolfhoirne]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Iosrael]]
| [https://www.ted.com/speakers/itay_talgam itay_talgam]
| [[:d:Q6094174|Q6094174]]
|-
| [[Íomhá:Ivan Coyote.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6096094|Ivan Coyote]]''
| 
| ''[[:d:Q17378128|spoken word artist]]''&lt;br/&gt;[[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1969-08-11
| [[Inscne neamhdhénártha|neamh-dhénártha]]
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/ivan_coyote ivan_coyote]
| [[:d:Q6096094|Q6096094]]
|-
| [[Íomhá:Ivan Krastev (48049273052) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2340462|Ivan Krastev]]''
| eolaí polaitíochta Bulgárach
| ''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1965-01-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhulgáir]]
| [https://www.ted.com/speakers/ivan_krastev ivan_krastev]
| [[:d:Q2340462|Q2340462]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662491|Ivan Oransky]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Rúis]]
| [https://www.ted.com/speakers/ivan_oransky ivan_oransky]
| [[:d:Q23662491|Q23662491]]
|-
| [[Íomhá:Iwan at Rock Garden.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3156399|Iwan Baan]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3381574|architectural photographer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1975-02-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/iwan_baan iwan_baan]
| [[:d:Q3156399|Q3156399]]
|-
| [[Íomhá:Iyad Rahwan (24346536449).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q29453267|Iyad Rahwan]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1978
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSiria]]&lt;br/&gt;[[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/iyad_rahwan iyad_rahwan]
| [[:d:Q29453267|Q29453267]]
|-
| [[Íomhá:Senator Vance official portrait. 118th Congress.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q28935729|J. D. Vance]]''
| údar Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1979607|airgeadaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1642960|tráchtaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q215536|ceannaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1984-08-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jd_vance jd_vance]
| [[:d:Q28935729|Q28935729]]
|-
| [[Íomhá:J. J. Abrams (23175170706) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q188137|J. J. Abrams]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2059704|stiúrthóir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13235160|monaróir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1415090|cumadóir scóir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1053574|léiritheoir feidhmiúcháin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1440873|ceannléiritheoir]]''
| 1966-06-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/j_j_abrams j_j_abrams]
| [[:d:Q188137|Q188137]]
|-
| [[Íomhá:J. K. Rowling 2010.jpg|center|128px]]
| [[J. K. Rowling]]
| 
| [[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1053574|léiritheoir feidhmiúcháin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q111597957|anti-transgender activist]]''
| 1965-07-31
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/jk_rowling jk_rowling]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/661 661]
| [[:d:Q34660|Q34660]]
|-
| [[Íomhá:Dr Marshall Shepherd (2332653215).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16205502|J. Marshall Shepherd]]''
| meitéareolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q2310145|meitéareolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/j_marshall_shepherd j_marshall_shepherd]
| [[:d:Q16205502|Q16205502]]
|-
| [[Íomhá:-rpTEN - Tag 1 (26171481963).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q12318774|J.P. Rangaswami]]''
| fear gnó Indiach
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1957-11-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/jp_rangaswami jp_rangaswami]
| [[:d:Q12318774|Q12318774]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657167|JD Schramm]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jd_schramm jd_schramm]
| [[:d:Q23657167|Q23657167]]
|-
| [[Íomhá:JR (artist).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1312565|JR]]''
| ealaíontóir Francach
| ''[[:d:Q19890761|artivist]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15095148|ealaíontóir graifítí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q21477194|contemporary artist]]''
| 1983-02-22&lt;br/&gt;1986
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/jr jr]
| [[:d:Q1312565|Q1312565]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769228|Jaap de Roode]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jaap_de_roode jaap_de_roode]
| [[:d:Q23769228|Q23769228]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782383|Jacek Utko]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jacek_utko jacek_utko]
| [[:d:Q23782383|Q23782383]]
|-
| [[Íomhá:Jack Andraka 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2626989|Jack Andraka]]''
| 
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q30086937|cancer researcher]]''
| 1997-01-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jack_andraka jack_andraka]
| [[:d:Q2626989|Q2626989]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657134|Jack Choi]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jack_choi jack_choi]
| [[:d:Q23657134|Q23657134]]
|-
| [[Íomhá:Jack Conte 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q14648645|Jack Conte]]''
| 
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17125263|cruthaitheoir YouTube]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4351403|cnagcheoltóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''
| 1984-07-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jack_conte jack_conte]
| [[:d:Q14648645|Q14648645]]
|-
| [[Íomhá:Remarks by Mr. Jack Dangermond at the Geographic Information Systems Conference (2).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3157158|Jack Dangermond]]''
| 
| ''[[:d:Q901402|tíreolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1945
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jack_dangermond jack_dangermond]
| [[:d:Q3157158|Q3157158]]
|-
| [[Íomhá:Jack Horner.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q247264|Jack Horner]]''
| pailé-ointeolaí Meiriceánach
| [[geolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1662561|pailé-ointeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16271064|heirpiteolaí]]''
| 1946-06-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jack_horner jack_horner]
| [[:d:Q247264|Q247264]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23729170|Jackie Savitz]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jackie_savitz jackie_savitz]
| [[:d:Q23729170|Q23729170]]
|-
| [[Íomhá:RabbiJackieTabick.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6116680|Jackie Tabick]]''
| 
| ''[[:d:Q133485|raibí]]''
| 1948
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/jackie_tabick jackie_tabick]
| [[:d:Q6116680|Q6116680]]
|-
| [[Íomhá:JacksonBrowne3.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q355009|Jackson Browne]]''
| amhránaí agus cumadóir Meiriceánach
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1075651|méarchláraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13235160|monaróir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q55960555|ealaíontóir taifeadta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''
| 1948-10-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jackson_brown jackson_brown]
| [[:d:Q355009|Q355009]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6117187|Jackson Katz]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]
| 1960-05-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jackson_katz jackson_katz]
| [[:d:Q6117187|Q6117187]]
|-
| [[Íomhá:Jacob Collier -1180632.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q24900882|Jacob Collier]]''
| 
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;[[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]
| 1994-08-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/jacob_collier jacob_collier]
| [[:d:Q24900882|Q24900882]]
|-
| [[Íomhá:Jacqueline Novogratz DJO2709.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q924979|Jacqueline Novogratz]]''
| 
| ''[[:d:Q806798|baincéir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1416279|anailísí airgeadais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15978655|sainchomhairleoir]]''
| 1961-03-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jacqueline_novogratz jacqueline_novogratz]
| [[:d:Q924979|Q924979]]
|-
| [[Íomhá:2018-us-nationalbookfestival-jacqueline-woodson.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6120237|Jacqueline Woodson]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''&lt;br/&gt;[[file]]
| 1963-02-12
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jacqueline_woodson jacqueline_woodson]
| [[:d:Q6120237|Q6120237]]
|-
| [[Íomhá:Jad Abumrad.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2856132|Jad Abumrad]]''
| 
| ''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1973-04-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jad_abumrad jad_abumrad]
| [[:d:Q2856132|Q2856132]]
|-
| 
| ''[[:d:Q19663314|Jae Rhim Lee]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 1975
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jae_rhim_lee jae_rhim_lee]
| [[:d:Q19663314|Q19663314]]
|-
| [[Íomhá:Фото Игорь Катаев 1-1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q923927|Jaime Lerner]]''
| polaiteoir agus ailtire Brasaíleach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131062|pleanálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1937-12-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/jaime_lerner jaime_lerner]
| [[:d:Q923927|Q923927]]
|-
| [[Íomhá:Jake Barton in Local Projects, Aug 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17386582|Jake Barton]]''
| ealaíontóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1972-11-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jake_barton jake_barton]
| [[:d:Q17386582|Q17386582]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662959|Jake Wood]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jake_wood jake_wood]
| [[:d:Q23662959|Q23662959]]
|-
| 
| ''[[:d:Q89526310|Jakob Magolan]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jakob_magolan jakob_magolan]
| [[:d:Q89526310|Q89526310]]
|-
| [[Íomhá:Jakob Trollbäck.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6215569|Jakob Trollbäck]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1959-10-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/jakob_trollback jakob_trollback]
| [[:d:Q6215569|Q6215569]]
|-
| [[Íomhá:Jamais Cascio 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22277279|Jamais Cascio]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q54845077|role-playing game designer]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jamais_cascio jamais_cascio]
| [[:d:Q22277279|Q22277279]]
|-
| [[Íomhá:Rev James A Forbes speaking 2006.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q6128099|James A. Forbes]]''
| 
| ''[[:d:Q1234713|diagaire]]''
| 1935-09-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_forbes james_forbes]
| [[:d:Q6128099|Q6128099]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760213|James A. White Sr.]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/james_a_white_sr james_a_white_sr]
| [[:d:Q23760213|Q23760213]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23671470|James B. Glattfelder]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/james_b_glattfelder james_b_glattfelder]
| [[:d:Q23671470|Q23671470]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6129316|James Balog]]''
| grianghrafadóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1952-07-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_balog james_balog]
| [[:d:Q6129316|Q6129316]]
|-
| [[Íomhá:James Beacham - Kolkata 2023-12-19 9686.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q67466997|James Beacham]]''
| 
| [[fisiceoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_beacham james_beacham]
| [[:d:Q67466997|Q67466997]]
|-
| [[Íomhá:Re publica 2015 - Tag 1 (17379378221).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20683898|James Bridle]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18074503|ealaíontóir suiteáin]]''&lt;br/&gt;[[ealaíontóir]]
| 1980-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_bridle james_bridle]
| [[:d:Q20683898|Q20683898]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769563|James Burchfield]]''
| 
| [[ceoltóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/james_burchfield james_burchfield]
| [[:d:Q23769563|Q23769563]]
|-
| [[Íomhá:James Cameron October 2012.jpg|center|128px]]
| [[James Cameron (stiúrthóir scannán)|James Cameron]]
| stiúrthóir scannán Ceanadach
| [[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7042855|eagarthóir scannán]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12362622|daonchara]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11900058|taiscéalaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q47541952|leiritheóir]]''
| 1954-08-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_cameron james_cameron]
| [[:d:Q42574|Q42574]]
|-
| [[Íomhá:James Hansen profile (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q724095|James Edward Hansen]]''
| fisiceoir Meiriceánach
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q752129|réaltfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1113838|clíomeolaí]]''
| 1941-03-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_hansen james_hansen]
| [[:d:Q724095|Q724095]]
|-
| [[Íomhá:Jim Flynn Political Studies University of Otago.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1383120|James Flynn]]''
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1934-04-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Nua-Shéalainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/jim_flynn jim_flynn]
| [[:d:Q1383120|Q1383120]]
|-
| [[Íomhá:James Geary 1051144.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6134546|James Geary]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_geary james_geary]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/478 478]
| [[:d:Q6134546|Q6134546]]
|-
| 
| ''[[:d:Q9010694|James H. Fallon]]''
| néareolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;[[néareolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q211346|síciatraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1947-10-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jim_fallon jim_fallon]
| [[:d:Q9010694|Q9010694]]
|-
| [[Íomhá:Jim Simons at MSRI.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q560847|James Harris Simons]]''
| 
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1979607|airgeadaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15442776|cripteagrafaí]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q683476|financial adviser]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12362622|daonchara]]''
| 1938-04-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jim_simons jim_simons]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2417 2417]
| [[:d:Q560847|Q560847]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6136003|James Heywood]]''
| 
| ''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''
| 1966-10-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jamie_heywood jamie_heywood]
| [[:d:Q6136003|Q6136003]]
|-
| [[Íomhá:Jim w mustache.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q962004|James Howard Kunstler]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18844224|scríbhneoir ficsean eolaíochta]]''&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''
| 1948-10-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_howard_kunstler james_howard_kunstler]
| [[:d:Q962004|Q962004]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712699|James Lyne]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/james_lyne james_lyne]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1472 1472]
| [[:d:Q23712699|Q23712699]]
|-
| [[Íomhá:Nachtwey MSK2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q437013|James Nachtwey]]''
| grianghrafadóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q11496048|grianghrafadóir cogaidh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q957729|fóta-iriseoir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1948-03-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_nachtwey james_nachtwey]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/84 84]
| [[:d:Q437013|Q437013]]
|-
| [[Íomhá:James Patten (24375372394).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23748686|James Patten]]''
| 
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11977439|interaction designer]]''
| 1977
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/james_patten james_patten]
| [[:d:Q23748686|Q23748686]]
|-
| [[Íomhá:Preferred official head-shot from James Randi Educational Foundation.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q294918|James Randi]]''
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15855449|draíodóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1658894|doilfeoir]]''
| 1928-08-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_randi james_randi]
| [[:d:Q294918|Q294918]]
|-
| [[Íomhá:Admiral Stavridis in the remote studio at The Fletcher School.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q116464|James Stavridis]]''
| aimiréal Meiriceánach
| ''[[:d:Q10669499|oifigeach cabhlaigh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[mairnéalach]]&lt;br/&gt;[[saighdiúir]]
| 1955-02-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_stavridis james_stavridis]
| [[:d:Q116464|Q116464]]
|-
| [[Íomhá:JamesSurowieckiMUleft.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1496028|James Surowiecki]]''
| iriseoir Meiriceánach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1967-04-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_surowiecki james_surowiecki]
| [[:d:Q1496028|Q1496028]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6144629|James Veitch]]''
| 
| [[fuirseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3387717|stiúrthóir drámaíochta]]''
| 1980-04-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_veitch james_veitch]
| [[:d:Q6144629|Q6144629]]
|-
| [[Íomhá:James D Watson.jpg|center|128px]]
| [[James Watson]]
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q350979|míoleolaí]]''&lt;br/&gt;[[bithcheimiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839206|bitheolaí móilíneach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[ceimiceoir]]&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q14906342|bithfhisiceoir]]''
| 1928-04-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_watson james_watson]
| [[:d:Q83333|Q83333]]
|-
| [[Íomhá:Jamie Bartlett in conversation with Inotai Edit at CASM 14.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20675953|Jamie Bartlett]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''
| 1979
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jamie_bartlett jamie_bartlett]
| [[:d:Q20675953|Q20675953]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662542|Jamie Drummond]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jamie_drummond jamie_drummond]
| [[:d:Q23662542|Q23662542]]
|-
| [[Íomhá:Jamie Oliver (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q190051|Jamie Oliver]]''
| cócaire Sasanach
| ''[[:d:Q3499072|chef]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3427922|bialannaí]]''&lt;br/&gt;[[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q27431213|scríbhneoir cócaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17125263|cruthaitheoir YouTube]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''
| 1975-05-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/jamie_oliver jamie_oliver]
| [[:d:Q190051|Q190051]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795294|Jamil Abu-Wardeh]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jamil_abu_wardeh jamil_abu_wardeh]
| [[:d:Q23795294|Q23795294]]
|-
| [[Íomhá:Portrait de Jamila Gordon2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q106919199|Jamila Gordon]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Astráil]]&lt;br/&gt;[[an tSomáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/jamila_gordon jamila_gordon]
| [[:d:Q106919199|Q106919199]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759680|Jamila Lyiscott]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jamila_lyiscott jamila_lyiscott]
| [[:d:Q23759680|Q23759680]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6148692|Jan Chipchase]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jan_chipchase jan_chipchase]
| [[:d:Q6148692|Q6148692]]
|-
| [[Íomhá:Jane Marie Chen, 2012 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6151247|Jane Chen]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1978-12-05
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jane_chen jane_chen]
| [[:d:Q6151247|Q6151247]]
|-
| [[Íomhá:Jane Fonda Cannes 2014.jpg|center|128px]]
| [[Jane Fonda]]
| ban-aisteoir agus gníomhaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2259451|aisteoir stáitse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4610556|mainicín]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18814623|dírbheathaisnéisí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|aisteoir gutha]]''
| 1937-12-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jane_fonda jane_fonda]
| [[:d:Q41142|Q41142]]
|-
| [[Íomhá:JaneGoodallOct10.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q184746|Jane Goodall]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16831721|eiteolaí]]''
| 1934-04-03
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/jane_goodall jane_goodall]
| [[:d:Q184746|Q184746]]
|-
| [[Íomhá:Jane McGonigal Meet the Media Guru 1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2699296|Jane McGonigal]]''
| ealaíontóir Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3630699|dearthóir cluichí]]''
| 1977-10-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jane_mcgonigal jane_mcgonigal]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/600 600]
| [[:d:Q2699296|Q2699296]]
|-
| [[Íomhá:Champions for Change photo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6152636|Jane Poynter]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jane_poynter jane_poynter]
| [[:d:Q6152636|Q6152636]]
|-
| [[Íomhá:Janet Echelman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2346435|Janet Echelman]]''
| 
| ''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''
| 1966-02-19
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/janet_echelman janet_echelman]
| [[:d:Q2346435|Q2346435]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23729136|Janet Iwasa]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839136|bitheolaí ceall]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q266569|beochantóir]]''&lt;br/&gt;[[bithcheimiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1978
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/janet_iwasa janet_iwasa]
| [[:d:Q23729136|Q23729136]]
|-
| [[Íomhá:Janette Sadik-Khan.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6153709|Janette Sadik-Khan]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[saineolaí dlí]]
| 1961-04-28&lt;br/&gt;1961
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/janette_sadik_khan janette_sadik_khan]
| [[:d:Q6153709|Q6153709]]
|-
| 
| ''[[:d:Q3161983|Janine Benyus]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q61048378|gníomhaí aeráide]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18805|nádúraí]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/janine_benyus janine_benyus]
| [[:d:Q3161983|Q3161983]]
|-
| [[Íomhá:Janine Shepherd.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6154579|Janine Shepherd]]''
| sciálaí trastíre Astrálach
| ''[[:d:Q4270517|sciálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15982858|cainteoir inspreagtha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2095549|eitleoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''
| 1962-01-07
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/janine_shepherd janine_shepherd]
| [[:d:Q6154579|Q6154579]]
|-
| 
| ''[[:d:Q1304314|Janine di Giovanni]]''
| iriseoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q164236|comhfhreagraí cogaidh]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1961
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/janine_di_giovanni janine_di_giovanni]
| [[:d:Q1304314|Q1304314]]
|-
| [[Íomhá:Beyond the Cradle 2019 Janna Levin (47422163091).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6155075|Janna Levin]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q19350898|fisiceoir teoiriciúil]]''&lt;br/&gt;[[matamaiticeoir]]
| 1967
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/janna_levin janna_levin]
| [[:d:Q6155075|Q6155075]]
|-
| [[Íomhá:Jared diamond.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q205772|Jared Diamond]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2055046|fiseolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q901402|tíreolaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1225716|éaneolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839134|éiceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''
| 1937-09-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jared_diamond jared_diamond]
| [[:d:Q205772|Q205772]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657161|Jared Ficklin]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jared_ficklin jared_ficklin]
| [[:d:Q23657161|Q23657161]]
|-
| [[Íomhá:Jaron Lanier 1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92862|Jaron Lanier]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11774202|scríbhneoir aistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''
| 1960-05-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jaron_lanier jaron_lanier]
| [[:d:Q92862|Q92862]]
|-
| [[Íomhá:Jarreth Merz 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1683706|Jarreth Merz]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2259451|aisteoir stáitse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''
| 1970-05-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Eilvéis]]&lt;br/&gt;[[Gána]]
| [https://www.ted.com/speakers/jarreth_merz jarreth_merz]
| [[:d:Q1683706|Q1683706]]
|-
| [[Íomhá:Jarrett Krosoczka (10747).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6161021|Jarrett J. Krosoczka]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''
| 1977-12-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jarrett_j_krosoczka jarrett_j_krosoczka]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1511 1511]
| [[:d:Q6161021|Q6161021]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795288|Jason Clay]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jason_clay jason_clay]
| [[:d:Q23795288|Q23795288]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795888|Jason Fried]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jason_fried jason_fried]
| [[:d:Q23795888|Q23795888]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662557|Jason McCue]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jason_mccue jason_mccue]
| [[:d:Q23662557|Q23662557]]
|-
| [[Íomhá:Jason Pontin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6163277|Jason Pontin]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16023665|caipitlí fiontair]]''
| 1967-05-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jason_pontin jason_pontin]
| [[:d:Q6163277|Q6163277]]
|-
| 
| ''[[:d:Q1684006|Jason deCaires Taylor]]''
| 
| ''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7541856|criadóir]]''
| 1974-08-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/jason_decaires_taylor jason_decaires_taylor]
| [[:d:Q1684006|Q1684006]]
|-
| [[Íomhá:Javed Aktar 2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2319562|Javed Akhtar]]''
| 
| ''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[file]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q822146|liriceoir]]''&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1945-01-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Réimeas Briotanach]]&lt;br/&gt;[[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/javed_akhtar javed_akhtar]
| [[:d:Q2319562|Q2319562]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656752|Jay Bradner]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jay_bradner jay_bradner]
| [[:d:Q23656752|Q23656752]]
|-
| [[Íomhá:Jay Walker.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6167147|Jay S. Walker]]''
| fear gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1955-11-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jay_walker jay_walker]
| [[:d:Q6167147|Q6167147]]
|-
| 
| ''[[:d:Q19667282|Jay Silver]]''
| 
| 
| 1979-09-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jay_silver jay_silver]
| [[:d:Q19667282|Q19667282]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657155|Jean-Baptiste Michel]]''
| 
| [[matamaiticeoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jean_baptiste_michel jean_baptiste_michel]
| [[:d:Q23657155|Q23657155]]
|-
| [[Íomhá:Jean-Paul Mari-3 (22e Maghreb des Livres, Paris, 13 et 14 février 2016).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3168596|Jean-Paul Mari]]''
| 
| ''[[:d:Q164236|comhfhreagraí cogaidh]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1950-10-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/jean_paul_mari jean_paul_mari]
| [[:d:Q3168596|Q3168596]]
|-
| [[Íomhá:Jeanne Gang.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q444257|Jeanne Gang]]''
| ailtire
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1964-03-19
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeanne_gang jeanne_gang]
| [[:d:Q444257|Q444257]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760219|Jedidah Isler]]''
| 
| ''[[:d:Q752129|réaltfhisiceoir]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jedidah_isler jedidah_isler]
| [[:d:Q23760219|Q23760219]]
|-
| [[Íomhá:Jeff Bezos at Amazon Spheres Grand Opening in Seattle - 2018 (39074799225) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q312556|Jeff Bezos]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2868586|commercial astronaut]]''
| 1964-01-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_bezos jeff_bezos]
| [[:d:Q312556|Q312556]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662685|Jeff Hancock]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q26759595|communication scholar]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_hancock jeff_hancock]
| [[:d:Q23662685|Q23662685]]
|-
| [[Íomhá:Jeff Hawkins by Jeff Kubina.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92993|Jeff Hawkins]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1957-06-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_hawkins jeff_hawkins]
| [[:d:Q92993|Q92993]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23768700|Jeff Iliff]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_iliff jeff_iliff]
| [[:d:Q23768700|Q23768700]]
|-
| [[Íomhá:Jeff Skoll 2013 (5576999744).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q710924|Jeff Skoll]]''
| 
| [[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2462658|bainisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q557880|infheisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12362622|daonchara]]''
| 1965-01-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_skoll jeff_skoll]
| [[:d:Q710924|Q710924]]
|-
| [[Íomhá:Jeffsmithedited-400x600.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15498191|Jeff Smith]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1973-12-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_smith jeff_smith]
| [[:d:Q15498191|Q15498191]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23713807|Jeff Speck]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131062|pleanálaí]]''
| 1963-08-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_speck jeff_speck]
| [[:d:Q23713807|Q23713807]]
|-
| [[Íomhá:Table-cum-touch display.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6175484|Jefferson Han]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_han jeff_han]
| [[:d:Q6175484|Q6175484]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760258|Jeffrey Brown]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rev_jeffrey_brown rev_jeffrey_brown]
| [[:d:Q23760258|Q23760258]]
|-
| [[Íomhá:Jeffrey Kluger.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1686458|Jeffrey Kluger]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q876864|eagarthóir rannchuidithe]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''
| 1954-05-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeffrey_kluger jeffrey_kluger]
| [[:d:Q1686458|Q1686458]]
|-
| [[Íomhá:Jehane Noujaim.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2264148|Jehane Noujaim]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''
| 1974-05-17
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jehane_noujaim jehane_noujaim]
| [[:d:Q2264148|Q2264148]]
|-
| 
| ''[[:d:Q15429153|Jen Golbeck]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1976-12-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_golbeck jennifer_golbeck]
| [[:d:Q15429153|Q15429153]]
|-
| [[Íomhá:Jenna McCarthy.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6177767|Jenna McCarthy]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jenna_mccarthy jenna_mccarthy]
| [[:d:Q6177767|Q6177767]]
|-
| [[Íomhá:WorldPride 2017 - Madrid Summit - 170626 182102.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23809207|Jenni Chang &amp; Lisa Dazols]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jenni_chang_and_lisa_dazols jenni_chang_and_lisa_dazols]
| [[:d:Q23809207|Q23809207]]
|-
| [[Íomhá:Wikiconference NA DSC 6441.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q702510|Jennifer 8. Lee]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1976-03-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_8_lee jennifer_8_lee]
| [[:d:Q702510|Q702510]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24578998|Jennifer Brea]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jen_brea jen_brea]
| [[:d:Q24578998|Q24578998]]
|-
| [[Íomhá:Professor Jennifer Doudna ForMemRS (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q56068|Jennifer Doudna]]''
| 
| [[bithcheimiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839206|bitheolaí móilíneach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[ceimiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15142825|criostalagrafaí]]''
| 1964-02-19
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_doudna jennifer_doudna]
| [[:d:Q56068|Q56068]]
|-
| [[Íomhá:Secretary Jennifer Granholm (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q234994|Jennifer Granholm]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18581305|iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]''&lt;br/&gt;[[breitheamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''
| 1959-02-05
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_granholm jennifer_granholm]
| [[:d:Q234994|Q234994]]
|-
| [[Íomhá:Jennifer Granick.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6178367|Jennifer Granick]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 1969-06-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_granick jennifer_granick]
| [[:d:Q6178367|Q6178367]]
|-
| [[Íomhá:TNW Conference 2014 - Jennifer Healey (14014859332) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23713350|Jennifer Healey]]''
| 
| ''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_healey jennifer_healey]
| [[:d:Q23713350|Q23713350]]
|-
| 
| ''[[:d:Q61138464|Jennifer Kahn]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''
| 1986
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_kahn jennifer_kahn]
| [[:d:Q61138464|Q61138464]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6178542|Jennifer Lin]]''
| 
| ''[[:d:Q486748|pianódóir]]''
| 1990
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_lin jennifer_lin]
| [[:d:Q6178542|Q6178542]]
|-
| [[Íomhá:Jennifer Pahlka of Code for America, speaking at the opening of Open Up!.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6178697|Jennifer Pahlka]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1969-12-27
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jen_pahlka jen_pahlka]
| [[:d:Q6178697|Q6178697]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728486|Jennifer Senior]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1086863|colúnaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4263842|léirmheastóir liteartha]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_senior jennifer_senior]
| [[:d:Q23728486|Q23728486]]
|-
| [[Íomhá:Jer Thorp - PopTech 2012 - Camden Maine USA (8102975934) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662183|Jer Thorp]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''&lt;br/&gt;[[ealaíontóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/jer_thorp jer_thorp]
| [[:d:Q23662183|Q23662183]]
|-
| [[Íomhá:Jeremy Gilley (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1653797|Jeremy Gilley]]''
| 
| [[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2259451|aisteoir stáitse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16323111|gníomhaí síochána]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1969
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeremy_gilley jeremy_gilley]
| [[:d:Q1653797|Q1653797]]
|-
| [[Íomhá:Jeremy Heimans Purpose Co-founder CEO.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16729741|Jeremy Heimans]]''
| gníomhaí Astrálach
| ''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1977
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeremy_heimans jeremy_heimans]
| [[:d:Q16729741|Q16729741]]
|-
| [[Íomhá:Jeremy Howard.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6181501|Jeremy Howard]]''
| fear gnó Astrálach
| ''[[:d:Q29169143|eolaí sonraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1231865|oideolaí]]''
| 1973-11-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeremy_howard jeremy_howard]
| [[:d:Q6181501|Q6181501]]
|-
| [[Íomhá:JeremyJackson1243.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15485171|Jeremy Jackson]]''
| 
| ''[[:d:Q3640160|bitheolaí muirí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16037036|paleobiologist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3546255|aigéaneolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1942-11-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeremy_jackson jeremy_jackson]
| [[:d:Q15485171|Q15485171]]
|-
| [[Íomhá:Jeremy Rifkin, 2009 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q505154|Jeremy Rifkin]]''
| eacnamaí Meiriceánach
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12047093|prognostician]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''
| 1945-01-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeremy_rifkin jeremy_rifkin]
| [[:d:Q505154|Q505154]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6186043|Jessa Gamble]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''
| 1979-04-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/jessa_gamble jessa_gamble]
| [[:d:Q6186043|Q6186043]]
|-
| 
| ''[[:d:Q20966512|Jesse J. Perez]]''
| 
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2490358|cóiréagrafaí]]''
| 1977
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jesse_j_perez jesse_j_perez]
| [[:d:Q20966512|Q20966512]]
|-
| [[Íomhá:Jesse Schell (4670646737).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6186836|Jesse Schell]]''
| 
| ''[[:d:Q183888|forbróir bogearraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1970-06-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jesse_schell jesse_schell]
| [[:d:Q6186836|Q6186836]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656726|Jessi Arrington]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jessi_arrington jessi_arrington]
| [[:d:Q23656726|Q23656726]]
|-
| [[Íomhá:Jessica Green visits the Center for Total Health 39089 (13428328504).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21062122|Jessica Green]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jessica_green jessica_green]
| [[:d:Q21062122|Q21062122]]
|-
| [[Íomhá:Jessica Jackley.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6187288|Jessica Jackley]]''
| 
| ''[[:d:Q2462658|bainisteoir]]''
| 1977-10-29
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jessica_jackley jessica_jackley]
| [[:d:Q6187288|Q6187288]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783057|Jessica Shortall]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1900
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jessica_shortall jessica_shortall]
| [[:d:Q23783057|Q23783057]]
|-
| [[Íomhá:Jherek Bischoff Roxy Theater 18 July 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16199394|Jherek Bischoff]]''
| ceoltóir agus cumadóir Meiriceánach
| [[ceoltóir]]
| 1979-09-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jherek_bischoff jherek_bischoff]
| [[:d:Q16199394|Q16199394]]
|-
| [[Íomhá:증명사진 jiha.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16887739|Ji-hae Park]]''
| 
| ''[[:d:Q1259917|veidhleadóir]]''
| 1985
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Chóiré Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/ji_hae_park ji_hae_park]
| [[:d:Q16887739|Q16887739]]
|-
| [[Íomhá:Jill Bolte Taylor - observing a stroke from within.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2550602|Jill Bolte Taylor]]''
| néareolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q10872101|anatamaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]
| 1959-05-04
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jill_bolte_taylor jill_bolte_taylor]
| [[:d:Q2550602|Q2550602]]
|-
| 
| ''[[:d:Q15839341|Jill Farrant]]''
| luibheolaí as an Afraic Theas
| ''[[:d:Q15839136|bitheolaí ceall]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2374149|luibheolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1961
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Afraic Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/jill_farrant jill_farrant]
| [[:d:Q15839341|Q15839341]]
|-
| [[Íomhá:JillHeinerth.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17484182|Jill Heinerth]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q55383113|cave diver]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1235146|déantóir scannán faisnéise]]''
| 1965
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/jill_heinerth jill_heinerth]
| [[:d:Q17484182|Q17484182]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759545|Jill Shargaa]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jill_shargaa jill_shargaa]
| [[:d:Q23759545|Q23759545]]
|-
| [[Íomhá:Jill Sobule in 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q520324|Jill Sobule]]''
| amhránaí agus cumadóir Meiriceánach
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''
| 1965-01-16&lt;br/&gt;1959-01-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jill_sobule jill_sobule]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/105 105]
| [[:d:Q520324|Q520324]]
|-
| [[Íomhá:Jill Tarter at TED in 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q445596|Jill Tarter]]''
| réalteolaí Meiriceánach
| [[réalteolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q752129|réaltfhisiceoir]]''
| 1944-01-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jill_cornell_tarter jill_cornell_tarter]
| [[:d:Q445596|Q445596]]
|-
| [[Íomhá:Jim Al-Khalili (cropped and shadow enhanced).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q259054|Jim Al-Khalili]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q19350898|fisiceoir teoiriciúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1962-09-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/jim_al_khalili jim_al_khalili]
| [[:d:Q259054|Q259054]]
|-
| 
| ''[[:d:Q13566451|Jim Holt]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''
| 1954-10-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jim_holt jim_holt]
| [[:d:Q13566451|Q13566451]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6198539|Jim Toomey]]''
| 
| ''[[:d:Q1114448|cartúnaí]]''
| 1960-12-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jim_toomey jim_toomey]
| [[:d:Q6198539|Q6198539]]
|-
| [[Íomhá:Jim Yong Kim (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q313297|Jim Yong Kim]]''
| 
| [[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1959-12-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jim_yong_kim jim_yong_kim]
| [[:d:Q313297|Q313297]]
|-
| [[Íomhá:JimmyCarterPortrait2.jpg|center|128px]]
| [[Jimmy Carter]]
| 39ú huachtarán na Stát Aontaithe (1977–1981)
| ''[[:d:Q10669499|oifigeach cabhlaigh]]''&lt;br/&gt;[[taidhleoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[feirmeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18814623|dírbheathaisnéisí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3492027|mairnéalach fomhuireáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q372436|státaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16323111|gníomhaí síochána]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q22336956|daonnúlach]]''
| 1924-10-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jimmy_carter jimmy_carter]
| [[:d:Q23685|Q23685]]
|-
| [[Íomhá:Jimmy Nelson (photographer) - TEDxAMS 2014-1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17198658|Jimmy Nelson]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q957729|fóta-iriseoir]]''
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/jimmy_nelson jimmy_nelson]
| [[:d:Q17198658|Q17198658]]
|-
| [[Íomhá:Jimmy Wales in New York City March 2023 blurred cropped.jpg|center|128px]]
| [[Jimmy Wales]]
| comhbhunaitheoir na Vicipéide agus fiontraí Meiriceánach
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q41546637|Viciméideoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q215536|ceannaí]]''
| 1966-08-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/jimmy_wales jimmy_wales]
| [[:d:Q181|Q181]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670510|Jinsop Lee]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jinsop_lee jinsop_lee]
| [[:d:Q23670510|Q23670510]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18208314|JoAnn Kuchera-Morin]]''
| 
| ''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1951
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joann_kuchera_morin joann_kuchera_morin]
| [[:d:Q18208314|Q18208314]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6204680|Joachim de Posada]]''
| 
| ''[[:d:Q15982858|cainteoir inspreagtha]]''
| 1948
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joachim_de_posada joachim_de_posada]
| [[:d:Q6204680|Q6204680]]
|-
| [[Íomhá:Joan Blades (2011).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6204866|Joan Blades]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1956-03-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joan_blades joan_blades]
| [[:d:Q6204866|Q6204866]]
|-
| [[Íomhá:Joan Halifax and the Dalai Lama.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3179589|Joan Halifax]]''
| 
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q24262594|scríbhneoir reiligiúnach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1942-07-30
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joan_halifax joan_halifax]
| [[:d:Q3179589|Q3179589]]
|-
| [[Íomhá:Joanne Chory 2017 - MG 6209-720x480-b674fcff-9369-4c3f-bae4-456b98b16ca8.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15994359|Joanne Chory]]''
| 
| ''[[:d:Q2374149|luibheolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]
| 1955-03-19
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joanne_chory joanne_chory]
| [[:d:Q15994359|Q15994359]]
|-
| [[Íomhá:EPFL Jocelyne Bloch Portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q38548794|Jocelyne Bloch]]''
| 
| ''[[:d:Q9385011|néaramháinlia]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Eilvéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/jocelyne_bloch jocelyne_bloch]
| [[:d:Q38548794|Q38548794]]
|-
| [[Íomhá:JodyWilliamsMay2010 headcrop.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q211239|Jody Williams]]''
| 
| [[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16323111|gníomhaí síochána]]''
| 1950-10-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jody_williams jody_williams]
| [[:d:Q211239|Q211239]]
|-
| [[Íomhá:Joe Gebbia, 2012 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19560551|Joe Gebbia]]''
| fear gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1981-08-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joe_gebbia joe_gebbia]
| [[:d:Q19560551|Q19560551]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727954|Joe Kowan]]''
| 
| [[ceoltóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/joe_kowan joe_kowan]
| [[:d:Q23727954|Q23727954]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18714137|Joe Landolina]]''
| 
| ''[[:d:Q19902880|biomedical engineer]]''
| 1993-01-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/joe_landolina joe_landolina]
| [[:d:Q18714137|Q18714137]]
|-
| [[Íomhá:Joe Madiath, Skoll Foundation.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6211071|Joe Madiath]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1950-12-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/joe_madiath joe_madiath]
| [[:d:Q6211071|Q6211071]]
|-
| [[Íomhá:Joe Sabia.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6212143|Joe Sabia]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 1924
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/joe_sabia joe_sabia]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1110 1110]
| [[:d:Q6212143|Q6212143]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662319|Joe Smith]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/joe_smith joe_smith]
| [[:d:Q23662319|Q23662319]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6213282|Joel Burns]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1969-02-04&lt;br/&gt;1965-02-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joel_burns joel_burns]
| [[:d:Q6213282|Q6213282]]
|-
| 
| ''[[:d:Q47784150|Joel Jackson]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/joel_jackson joel_jackson]
| [[:d:Q47784150|Q47784150]]
|-
| [[Íomhá:Joel S. Levine NASA headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23785260|Joel Levine]]''
| 
| ''[[:d:Q16742203|pláinéadeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17276189|atmospheric scientist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q27177003|research professor]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1113838|clíomeolaí]]''
| 1942
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joel_levine joel_levine]
| [[:d:Q23785260|Q23785260]]
|-
| [[Íomhá:Joel Selanikio at TEDxAustin in 2013 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23671459|Joel Selanikio]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joel_selanikio joel_selanikio]
| [[:d:Q23671459|Q23671459]]
|-
| [[Íomhá:Joey Alexander with MPR leader (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19922013|Joey Alexander]]''
| 
| ''[[:d:Q15981151|ceoltóir snagcheoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''
| 2003-06-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Indinéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/joey_alexander joey_alexander]
| [[:d:Q19922013|Q19922013]]
|-
| [[Íomhá:Re publica 19 - Day 3 (47015668824).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6075610|Johan Rockström]]''
| 
| ''[[:d:Q3644587|hidreolaí]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1781198|agranamaí]]''
| 1965-12-31
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/johan_rockstrom johan_rockstrom]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/792 792]
| [[:d:Q6075610|Q6075610]]
|-
| [[Íomhá:Johannhari.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q437536|Johann Hari]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1979-01-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/johann_hari johann_hari]
| [[:d:Q437536|Q437536]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795344|Johanna Blakley]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/johanna_blakley johanna_blakley]
| [[:d:Q23795344|Q23795344]]
|-
| 
| ''[[:d:Q116964435|John Biewen]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11814411|documentarian]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/john_biewen john_biewen]
| [[:d:Q116964435|Q116964435]]
|-
| [[Íomhá:2012-04-21 USA Trip 1574 - NECSS (New York) (7980184439).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6222357|John Bohannon]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 19th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_bohannon john_bohannon]
| [[:d:Q6222357|Q6222357]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23796177|John Delaney]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/john_delaney john_delaney]
| [[:d:Q23796177|Q23796177]]
|-
| [[Íomhá:John Doerr.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1380459|John Doerr]]''
| fear gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1951-06-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_doerr john_doerr]
| [[:d:Q1380459|Q1380459]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6233855|John Francis]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''
| 1946
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_francis john_francis]
| [[:d:Q6233855|Q6233855]]
|-
| [[Íomhá:John Gerzema (2014).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6235206|John Gerzema]]''
| 
| ''[[:d:Q16849727|comhairleoir gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1086863|colúnaí]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''
| 1961
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_gerzema john_gerzema]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/568 568]
| [[:d:Q6235206|Q6235206]]
|-
| [[Íomhá:Image of John Graham-Cumming.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3181625|John Graham-Cumming]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 19th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_graham_cumming john_graham_cumming]
| [[:d:Q3181625|Q3181625]]
|-
| [[Íomhá:John Green 2020 (C6txQ5yn5S8).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q630446|John Green]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q17125263|cruthaitheoir YouTube]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4263842|léirmheastóir liteartha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6430706|léirmheastóir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4110598|físbhlagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q58209937|history teacher]]''
| 1975-08-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_green john_green]
| [[:d:Q630446|Q630446]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23688353|John Hardy]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_hardy john_hardy]
| [[:d:Q23688353|Q23688353]]
|-
| [[Íomhá:John Hockenberry at New America NYC (Dis)Honesty - The Truth About Lies (19962005979) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6239461|John Hockenberry]]''
| iriseoir
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''
| 1956-06-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_hockenberry john_hockenberry]
| [[:d:Q6239461|Q6239461]]
|-
| [[Íomhá:John Hodgman at BookExpo (05165).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q329372|John Hodgman]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[fuirseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13590141|láithreoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1971-06-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_hodgman john_hodgman]
| [[:d:Q329372|Q329372]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23784955|John Hunter]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/john_hunter john_hunter]
| [[:d:Q23784955|Q23784955]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783403|John Kasaona]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/john_kasaona john_kasaona]
| [[:d:Q23783403|Q23783403]]
|-
| 
| ''[[:d:Q124285668|John Koenig]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/john_koenig john_koenig]
| [[:d:Q124285668|Q124285668]]
|-
| [[Íomhá:John La Grou at TED 2014 Vancouver.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23783066|John La Grou]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/john_la_grou john_la_grou]
| [[:d:Q23783066|Q23783066]]
|-
| [[Íomhá:John Legend 2019 by Glenn Francis.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q44857|John Legend]]''
| 
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''&lt;br/&gt;[[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]
| 1978-12-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_legend john_legend]
| [[:d:Q44857|Q44857]]
|-
| [[Íomhá:John lloyd secret comedy podcast.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q366162|John Lloyd]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]
| 1951-09-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_lloyd john_lloyd]
| [[:d:Q366162|Q366162]]
|-
| [[Íomhá:SXSW-2024-alih-OB7A0084-John Maeda.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q93024|John Maeda]]''
| 
| ''[[:d:Q627325|dearthóir grafaicí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7016454|ealaíontóir na meán nua]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_maeda john_maeda]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/155 155]
| [[:d:Q93024|Q93024]]
|-
| [[Íomhá:JohnMcWhorter.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2468338|John McWhorter]]''
| 
| ''[[:d:Q89675028|criólaí]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1965-10-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_mcwhorter john_mcwhorter]
| [[:d:Q2468338|Q2468338]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782393|John Q. Walker]]''
| 
| [[ceoltóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/john_walker john_walker]
| [[:d:Q23782393|Q23782393]]
|-
| [[Íomhá:John Searle speaking at Google 1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q295012|John Searle]]''
| fealsamh Meiriceánach
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14467526|teangeolaí]]''
| 1932-07-31
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_searle john_searle]
| [[:d:Q295012|Q295012]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783401|John Underkoffler]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/john_underkoffler john_underkoffler]
| [[:d:Q23783401|Q23783401]]
|-
| [[Íomhá:John Wilbanks Portrait by Nick Vedros.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2000014|John Wilbanks]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_wilbanks john_wilbanks]
| [[:d:Q2000014|Q2000014]]
|-
| [[Íomhá:Johnwooden.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q551032|John Wooden]]''
| bainisteoir cispheile Meiriceánach
| ''[[:d:Q189290|oifigeach míleata]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5137571|cóitseálaí cispheile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3665646|cispheileadóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1910-10-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_wooden john_wooden]
| [[:d:Q551032|Q551032]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6267100|Johnny Lee]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/johnny_lee johnny_lee]
| [[:d:Q6267100|Q6267100]]
|-
| [[Íomhá:Joichi Ito Headshot 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q934616|Joi Ito]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16023665|caipitlí fiontair]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1966-06-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an tSeapáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/joi_ito joi_ito]
| [[:d:Q934616|Q934616]]
|-
| [[Íomhá:Jok Church.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6269643|Jok Church]]''
| cartúnaí
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''
| 1949-11-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jok_church jok_church]
| [[:d:Q6269643|Q6269643]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16729389|Jon Gosier]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1981-04-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jon_gosier jon_gosier]
| [[:d:Q16729389|Q16729389]]
|-
| 
| ''[[:d:Q19880666|Jon Mooallem]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jon_mooallem jon_mooallem]
| [[:d:Q19880666|Q19880666]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662502|Jon Nguyen]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jon_nguyen jon_nguyen]
| [[:d:Q23662502|Q23662502]]
|-
| [[Íomhá:Jon Ronson (27846097432) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3400803|Jon Ronson]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1235146|déantóir scannán faisnéise]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 1967-05-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/jon_ronson jon_ronson]
| [[:d:Q3400803|Q3400803]]
|-
| [[Íomhá:Jonas Eliasson at TEDxKTH 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5708819|Jonas Eliasson]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 1969-02-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonas_eliasson jonas_eliasson]
| [[:d:Q5708819|Q5708819]]
|-
| [[Íomhá:Nordic prime ministers’ meeting in Helsinki 1.11.2022 - 52469398971 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q467948|Jonas Gahr Støre]]''
| polaiteoir Ioruach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[taidhleoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2192875|multimillionaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q381136|stocshealbhóir]]''
| 1960-08-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iorua]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonas_gahr_store jonas_gahr_store]
| [[:d:Q467948|Q467948]]
|-
| [[Íomhá:Jonathan Eisen - PLOS Biology Tenth Anniversary (cropped).png|center|128px]]
| ''[[:d:Q2000017|Jonathan A. Eisen]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2904006|bithfhaisnéisí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16063497|bitheolaí éabhlóideach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1967&lt;br/&gt;1968-08-31
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_eisen jonathan_eisen]
| [[:d:Q2000017|Q2000017]]
|-
| [[Íomhá:8oCongresoInnovacion08.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q15710897|Jonathan Bergmann]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jon_bergmann jon_bergmann]
| [[:d:Q15710897|Q15710897]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782385|Jonathan Drori]]''
| 
| ''[[:d:Q15839134|éiceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2994387|sainchomhairleoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2374149|luibheolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5352191|teicneoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1231865|oideolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_drori jonathan_drori]
| [[:d:Q23782385|Q23782385]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662200|Jonathan Foley]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_foley jonathan_foley]
| [[:d:Q23662200|Q23662200]]
|-
| [[Íomhá:Jonathan Haidt 2012 03.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q845573|Jonathan Haidt]]''
| síceolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1963-10-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_haidt jonathan_haidt]
| [[:d:Q845573|Q845573]]
|-
| [[Íomhá:Jonathan Harris.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6273354|Jonathan Harris]]''
| ealaíontóir Meiriceánach
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7016454|ealaíontóir na meán nua]]''
| 1979-08-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_harris jonathan_harris]
| [[:d:Q6273354|Q6273354]]
|-
| [[Íomhá:Jonathan Klein Getty 2023.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6273583|Jonathan Klein]]''
| fear gnó as an Afraic Theas
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1960
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Afraic Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_klein jonathan_klein]
| [[:d:Q6273583|Q6273583]]
|-
| 
| ''[[:d:Q46999694|Jonathan Rossiter]]''
| 
| [[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_rossiter jonathan_rossiter]
| [[:d:Q46999694|Q46999694]]
|-
| [[Íomhá:Sirjonathansacks.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q336766|Jonathan Sacks]]''
| 
| ''[[:d:Q133485|raibí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1234713|diagaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1948-03-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/rabbi_lord_jonathan_sacks rabbi_lord_jonathan_sacks]
| [[:d:Q336766|Q336766]]
|-
| [[Íomhá:John Tepperman (2014).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17145793|Jonathan Tepperman]]''
| 
| ''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_tepperman jonathan_tepperman]
| [[:d:Q17145793|Q17145793]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662788|Jonathan Trent]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_trent jonathan_trent]
| [[:d:Q23662788|Q23662788]]
|-
| [[Íomhá:Wilker poptech.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18385701|Jonathan Wilker]]''
| 
| [[ceimiceoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_wilker jonathan_wilker]
| [[:d:Q18385701|Q18385701]]
|-
| [[Íomhá:Zittrain-20080308-crop.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6274894|Jonathan Zittrain]]''
| 
| [[saineolaí dlí]]&lt;br/&gt;[[ollamh]]
| 1969-12-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_zittrain jonathan_zittrain]
| [[:d:Q6274894|Q6274894]]
|-
| 
| ''[[:d:Q2068759|Jor-El]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jor_el jor_el]
| [[:d:Q2068759|Q2068759]]
|-
| [[Íomhá:Premios Goya 2018 - Jorge Drexler.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q543506|Jorge Drexler]]''
| ceoltóir agus aisteoir Uraguach
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1415090|cumadóir scóir scannáin]]''&lt;br/&gt;[[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q55960555|ealaíontóir taifeadta]]''
| 1964-09-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Uragua]]
| [https://www.ted.com/speakers/jorge_drexler jorge_drexler]
| [[:d:Q543506|Q543506]]
|-
| [[Íomhá:Assistant Secretary Fernandez Chats With Univision's Jorge Ramos derivative work.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1981462|Jorge Ramos]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8209871|Autor]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1958-03-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Meicsiceo]]
| [https://www.ted.com/speakers/jorge_ramos jorge_ramos]
| [[:d:Q1981462|Q1981462]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759657|Jorge Soto]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jorge_soto jorge_soto]
| [[:d:Q23759657|Q23759657]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670640|Jose Miguel Sokoloff]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jose_miguel_sokoloff jose_miguel_sokoloff]
| [[:d:Q23670640|Q23670640]]
|-
| [[Íomhá:Joseph DeRisi 2021.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6282538|Joseph DeRisi]]''
| 
| ''[[:d:Q15839206|bitheolaí móilíneach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15634281|vireolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1969
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joe_derisi joe_derisi]
| [[:d:Q6282538|Q6282538]]
|-
| [[Íomhá:Joseph DeSimone 2010 11 22 History Live.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q6282541|Joseph DeSimone]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;[[ceimiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1964-05-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joseph_desimone joseph_desimone]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2457 2457]
| [[:d:Q6282541|Q6282541]]
|-
| 
| ''[[:d:Q97553147|Joseph E. Ravenell]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/joseph_ravenell joseph_ravenell]
| [[:d:Q97553147|Q97553147]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23671269|Joseph Kim]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Chóiré Thuaidh]]
| [https://www.ted.com/speakers/joseph_kim joseph_kim]
| [[:d:Q23671269|Q23671269]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16499778|Joseph Lekuton]]''
| polaiteoir Céiniach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 190s
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Chéinia]]
| [https://www.ted.com/speakers/joseph_lekuton joseph_lekuton]
| [[:d:Q16499778|Q16499778]]
|-
| [[Íomhá:Portrait of Dr. Joseph S. Nye, Jr., Assistant Secretary of Defense, International Security Affairs.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q210362|Joseph Nye]]''
| eolaí polaitíochta Meiriceánach
| ''[[:d:Q16947320|geopolitical analyst]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1937-01-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joseph_nye joseph_nye]
| [[:d:Q210362|Q210362]]
|-
| 
| ''[[:d:Q123202312|Joseph Redmon]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joseph_redmon joseph_redmon]
| [[:d:Q123202312|Q123202312]]
|-
| [[Íomhá:Josette Sheeran Shiner May 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q433934|Josette Sheeran]]''
| 
| [[taidhleoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16961937|discussion moderator]]''
| 1954-06-12
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/josette_sheeran josette_sheeran]
| [[:d:Q433934|Q433934]]
|-
| [[Íomhá:Josh Luber.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23783050|Josh Luber]]''
| 
| 
| 1978-02-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/josh_luber josh_luber]
| [[:d:Q23783050|Q23783050]]
|-
| [[Íomhá:Joshua-foer-2007.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q16729033|Joshua Foer]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1982-09-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joshua_foer joshua_foer]
| [[:d:Q16729033|Q16729033]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6289972|Joshua Klein]]''
| 
| 
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/joshua_klein joshua_klein]
| [[:d:Q6289972|Q6289972]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6290132|Joshua Prager]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[staraí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joshua_prager joshua_prager]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1469 1469]
| [[:d:Q6290132|Q6290132]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6290134|Joshua Ramus]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1969-08-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joshua_prince_ramus joshua_prince_ramus]
| [[:d:Q6290134|Q6290134]]
|-
| [[Íomhá:Joshua Roman (TED 2011).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6290164|Joshua Roman]]''
| 
| ''[[:d:Q13219637|dordveidhleadóir]]''
| 1983-12-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/joshua_roman joshua_roman]
| [[:d:Q6290164|Q6290164]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6290197|Joshua Silver]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12013238|oftailmeolaí]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/joshua_silver joshua_silver]
| [[:d:Q6290197|Q6290197]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656020|Joshua Walters]]''
| 
| [[fuirseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/joshua_walters joshua_walters]
| [[:d:Q23656020|Q23656020]]
|-
| [[Íomhá:Jose Andres.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3751091|José Andrés]]''
| 
| ''[[:d:Q3499072|chef]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q156839|cócaire]]''
| 1969-07-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Spáinn]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/jose_andres jose_andres]
| [[:d:Q3751091|Q3751091]]
|-
| [[Íomhá:Antonio ABREU.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q671147|José Antonio Abreu]]''
| ceoltóir Veiniséalach
| ''[[:d:Q486748|pianódóir]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q158852|stiúrthóir ceolfhoirne]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1939-05-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Veiniséala]]
| [https://www.ted.com/speakers/jose_antonio_abreu jose_antonio_abreu]
| [[:d:Q671147|Q671147]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662467|José Bowen]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jose_bowen jose_bowen]
| [[:d:Q23662467|Q23662467]]
|-
| [[Íomhá:Joy Buolamwini, 2018 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q31359093|Joy Buolamwini]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1989
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/joy_buolamwini joy_buolamwini]
| [[:d:Q31359093|Q31359093]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23729164|Joy Sun]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/joy_sun joy_sun]
| [[:d:Q23729164|Q23729164]]
|-
| 
| ''[[:d:Q57017996|Joy Wolfram]]''
| 
| ''[[:d:Q107194722|nanoscientist]]''
| 1989
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Fhionlainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/joy_wolfram joy_wolfram]
| [[:d:Q57017996|Q57017996]]
|-
| [[Íomhá:Juan Enríquez - PopTech 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15454884|Juan Enríquez]]''
| polaiteoir Meicsiceach
| ''[[:d:Q3745071|scríbhneoir eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Meicsiceo]]
| [https://www.ted.com/speakers/juan_enriquez juan_enriquez]
| [[:d:Q15454884|Q15454884]]
|-
| [[Íomhá:Jude Kelly @ Edge Hill Station, Liverpool - 2460482450.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6302366|Jude Kelly]]''
| 
| ''[[:d:Q3387717|stiúrthóir drámaíochta]]''
| 1954-03-24
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/jude_kelly jude_kelly]
| [[:d:Q6302366|Q6302366]]
|-
| [[Íomhá:Judith Heumann, 2014 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6303462|Judith Heumann]]''
| 
| ''[[:d:Q61857538|gníomhaí ar son cearta daoine faoi mhíchumas]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212238|státseirbhíseach]]''
| 1947-12-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/judith_heumann judith_heumann]
| [[:d:Q6303462|Q6303462]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24053213|Judson Brewer]]''
| 
| ''[[:d:Q211346|síciatraí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/judson_brewer judson_brewer]
| [[:d:Q24053213|Q24053213]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23671268|Judy MacDonald Johnston]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/judy_macdonald_johnston judy_macdonald_johnston]
| [[:d:Q23671268|Q23671268]]
|-
| [[Íomhá:Julia Bacha Headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q519340|Julia Bacha]]''
| stiúrthóir scannán Brasaíleach
| [[stiúrthóir scannán]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/julia_bacha julia_bacha]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1039 1039]
| [[:d:Q519340|Q519340]]
|-
| [[Íomhá:20150126 Julia Galef 2.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q19873435|Julia Galef]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''
| 1983-07-04&lt;br/&gt;1983
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/julia_galef julia_galef]
| [[:d:Q19873435|Q19873435]]
|-
| [[Íomhá:Julia Shaw 2018-03-10 cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q26996789|Julia Shaw]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 1987
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Ghearmáin]]&lt;br/&gt;[[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/julia_shaw julia_shaw]
| [[:d:Q26996789|Q26996789]]
|-
| [[Íomhá:Sweeney julia.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q270774|Julia Sweeney]]''
| 
| ''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2259451|aisteoir stáitse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|aisteoir gutha]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 1959-10-10
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/julia_sweeney julia_sweeney]
| [[:d:Q270774|Q270774]]
|-
| [[Íomhá:RUEDA DE PRENSA CONJUNTA ENTRE CANCILLER RICARDO PATIÑO Y JULIAN ASSANGE (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Julian Assange]]
| 
| ''[[:d:Q19890746|Internet activist]]''&lt;br/&gt;[[haiceálaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2059704|stiúrthóir teilifíse]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q13590141|láithreoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q26102|sceithire]]''
| 1971-07-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/julian_assange julian_assange]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/779 779]
| [[:d:Q360|Q360]]
|-
| [[Íomhá:Julian Baggini-1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q737519|Julian Baggini]]''
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1968-09-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/julian_baggini julian_baggini]
| [[:d:Q737519|Q737519]]
|-
| [[Íomhá:The Power of Sound - Thursday (Dovregubben) - NMD 2013 (8723048924) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795650|Julian Treasure]]''
| 
| 
| 1958-04-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/julian_treasure julian_treasure]
| [[:d:Q23795650|Q23795650]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23785249|Juliana Machado Ferreira]]''
| 
| [[eolaí]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/juliana_machado_ferreira juliana_machado_ferreira]
| [[:d:Q23785249|Q23785249]]
|-
| [[Íomhá:Juliana Rotich - World Economic Forum on Africa 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q51700|Juliana Rotich]]''
| 
| ''[[:d:Q12336252|social entrepreneur]]''
| 1977
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Chéinia]]
| [https://www.ted.com/speakers/juliana_rotich juliana_rotich]
| [[:d:Q51700|Q51700]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657214|Julie Burstein]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3406651|léiritheoir raidió]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/julie_burstein julie_burstein]
| [[:d:Q23657214|Q23657214]]
|-
| [[Íomhá:Julie Taymor at Opening Ceremony of the Tokyo International Film Festival 2022 (52461091576).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q240490|Julie Taymor]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1323191|dearthóir feisteas]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2707485|radharcagrafaí]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3387717|stiúrthóir drámaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28054786|opera director]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''
| 1952-12-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/julie_taymor julie_taymor]
| [[:d:Q240490|Q240490]]
|-
| 
| ''[[:d:Q104130163|Juliet K Brophy]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/juliet_brophy juliet_brophy]
| [[:d:Q104130163|Q104130163]]
|-
| [[Íomhá:Jun Wang at the HGM 2015 meeting.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16027697|Jun Wang]]''
| taighdeoir
| ''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''&lt;br/&gt;[[Lia|dochtúir leighis]]
| 1976-06-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Daon-Phoblacht na Síne]]
| [https://www.ted.com/speakers/jun_wang jun_wang]
| [[:d:Q16027697|Q16027697]]
|-
| [[Íomhá:Justin Baldoni at 2015 PaleyFest.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1303706|Justin Baldoni]]''
| aisteoir Meiriceánach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q937857|imreoir sacair]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q130857|dioscmharcach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4610556|mainicín]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1053574|léiritheoir feidhmiúcháin]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 1984-01-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/justin_baldoni justin_baldoni]
| [[:d:Q1303706|Q1303706]]
|-
| [[Íomhá:Justin Davidson introduces his book Magnetic City at Columbia GSAPP.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6317508|Justin Davidson]]''
| 
| ''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1350157|criticeoir ceoil]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/justin_davidson justin_davidson]
| [[:d:Q6317508|Q6317508]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657166|Justin Hall-Tipping]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/justin_hall_tipping justin_hall_tipping]
| [[:d:Q23657166|Q23657166]]
|-
| 
| ''[[:d:Q10313432|Júlio Gil]]''
| ailtire Portaingéalach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1924-04-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Phortaingéil]]
| [https://www.ted.com/speakers/julio_gil julio_gil]
| [[:d:Q10313432|Q10313432]]
|-
| [[Íomhá:2007GoogleTaiwanPressConference KaifuLee.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q699605|Kai-Fu Lee]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1265807|eolaí faisnéise]]''
| 1961-12-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Téaváin]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kai_fu_lee kai_fu_lee]
| [[:d:Q699605|Q699605]]
|-
| [[Íomhá:Kailash Satyarthi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3442375|Kailash Satyarthi]]''
| 
| ''[[:d:Q85305832|children's rights activist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1326886|innealtóir leictreach]]''
| 1954-01-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/kailash_satyarthi kailash_satyarthi]
| [[:d:Q3442375|Q3442375]]
|-
| [[Íomhá:Kaitlyn Sadtler headshot.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q88258658|Kaitlyn Sadtler]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12119633|imdhíoneolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kaitlyn_sadtler kaitlyn_sadtler]
| [[:d:Q88258658|Q88258658]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18386676|Kakenya Ntaiya]]''
| 
| ''[[:d:Q28692502|gníomhaí ar son chearta na mban]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 1978
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Chéinia]]
| [https://www.ted.com/speakers/kakenya_ntaiya kakenya_ntaiya]
| [[:d:Q18386676|Q18386676]]
|-
| [[Íomhá:WebsterHall2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q445648|Kaki King]]''
| giotáraí Meiriceánach
| ''[[:d:Q855091|giotáraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]
| 1979-08-24
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kaki_king kaki_king]
| [[:d:Q445648|Q445648]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6355487|Kamal Meattle]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/kamal_meattle kamal_meattle]
| [[:d:Q6355487|Q6355487]]
|-
| 
| ''[[:d:Q70058569|Kamau Gachigi]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kamau_gachigi kamau_gachigi]
| [[:d:Q70058569|Q70058569]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759742|Kare Anderson]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kare_anderson kare_anderson]
| [[:d:Q23759742|Q23759742]]
|-
| [[Íomhá:Karen Armstrong.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q256548|Karen Armstrong]]''
| 
| ''[[:d:Q1234713|diagaire]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3155377|Islamicist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17488357|historian of religion]]''
| 1944-11-14
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/karen_armstrong karen_armstrong]
| [[:d:Q256548|Q256548]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662231|Karen Bass]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/karen_bass karen_bass]
| [[:d:Q23662231|Q23662231]]
|-
| 
| ''[[:d:Q43199273|Karen G. Lloyd]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/karen_lloyd karen_lloyd]
| [[:d:Q43199273|Q43199273]]
|-
| [[Íomhá:Karen Tse (2008).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6369726|Karen I. Tse]]''
| gníomhaí Eilvéiseach
| 
| 1964-10-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Eilvéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/karen_tse karen_tse]
| [[:d:Q6369726|Q6369726]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6369738|Karen Jean Meech]]''
| 
| [[réalteolaí]]
| 1959&lt;br/&gt;1959-07-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/karen_j_meech karen_j_meech]
| [[:d:Q6369738|Q6369738]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6370083|Karen Thompson Walker]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/karen_t_walker karen_t_walker]
| [[:d:Q6370083|Q6370083]]
|-
| [[Íomhá:I Am Because You Are (17715083350) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19609479|Karim Abouelnaga]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1991-12-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/karim_abouelnaga karim_abouelnaga]
| [[:d:Q19609479|Q19609479]]
|-
| [[Íomhá:Karima Bennoune.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759696|Karima Bennoune]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;[[saineolaí dlí]]
| 1967-06-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Ailgéir]]
| [https://www.ted.com/speakers/karima_bennoune karima_bennoune]
| [[:d:Q23759696|Q23759696]]
|-
| [[Íomhá:Karissa wikipedia2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q63190411|Karissa Sanbonmatsu]]''
| 
| ''[[:d:Q84505215|structural biologist]]''
| 
| [[Bean trasghnéasach|bean trasinscneach]]
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/karissa_sanbonmatsu karissa_sanbonmatsu]
| [[:d:Q63190411|Q63190411]]
|-
| [[Íomhá:GDC Europe 2015 Session- Cities- Skylines, a Case Study (Tuesday (20660971258).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q28828004|Karoliina Korppoo]]''
| 
| ''[[:d:Q18882335|video game designer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q54845077|role-playing game designer]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Fhionlainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/karoliina_korppoo karoliina_korppoo]
| [[:d:Q28828004|Q28828004]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783421|Kartick Satyanarayan]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kartick_satyanarayan kartick_satyanarayan]
| [[:d:Q23783421|Q23783421]]
|-
| [[Íomhá:Kary Mullis.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q157224|Kary Mullis]]''
| bithcheimiceoir Meiriceánach
| [[bithcheimiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839206|bitheolaí móilíneach]]''&lt;br/&gt;[[ceimiceoir]]
| 1944-12-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kary_mullis kary_mullis]
| [[:d:Q157224|Q157224]]
|-
| 
| ''[[:d:Q54892135|Kasiva Mutua]]''
| 
| ''[[:d:Q4351403|cnagcheoltóir]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Chéinia]]
| [https://www.ted.com/speakers/kasiva_mutua kasiva_mutua]
| [[:d:Q54892135|Q54892135]]
|-
| 
| ''[[:d:Q46805725|Kate A Stafford]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kate_stafford kate_stafford]
| [[:d:Q46805725|Q46805725]]
|-
| 
| ''[[:d:Q67188911|Kate Darling]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]&lt;br/&gt;[[saineolaí dlí]]
| 1982-01-27
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Eilvéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/kate_darling kate_darling]
| [[:d:Q67188911|Q67188911]]
|-
| [[Íomhá:Decoded speaker 2011 (6308556603).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23784307|Kate Hartman]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 1981
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kate_hartman kate_hartman]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/898 898]
| [[:d:Q23784307|Q23784307]]
|-
| [[Íomhá:Kate Marvel.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q55640226|Kate Marvel]]''
| 
| ''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1113838|clíomeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q61048378|gníomhaí aeráide]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kate_marvel kate_marvel]
| [[:d:Q55640226|Q55640226]]
|-
| [[Íomhá:Kate Orff - Climate Change and the Scales of Environment (24705846441) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6375703|Kate Orff]]''
| ailtire Meiriceánach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2815948|ailtire tírdhreacha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q61048378|gníomhaí aeráide]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]
| 1971
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kate_orff kate_orff]
| [[:d:Q6375703|Q6375703]]
|-
| [[Íomhá:Kate Raworth, 2018 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q37424557|Kate Raworth]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1970-12-13
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/kate_raworth kate_raworth]
| [[:d:Q37424557|Q37424557]]
|-
| [[Íomhá:-rpTEN - Tag 1 (26750367556).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23670574|Kate Stone]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| [[Bean trasghnéasach|bean trasinscneach]]
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/kate_stone kate_stone]
| [[:d:Q23670574|Q23670574]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795674|Katherine Fulton]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/katherine_fulton katherine_fulton]
| [[:d:Q23795674|Q23795674]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23301824|Katherine Kuchenbecker]]''
| 
| ''[[:d:Q1906857|innealtóir meicniúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/katherine_kuchenbecker katherine_kuchenbecker]
| [[:d:Q23301824|Q23301824]]
|-
| [[Íomhá:Katherine Maher (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23034479|Katherine Maher]]''
| 
| ''[[:d:Q267936|executive director]]''
| 1983-04-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/katherine_maher katherine_maher]
| [[:d:Q23034479|Q23034479]]
|-
| [[Íomhá:Kathryn Schulz - official author photo.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3194102|Kathryn Schulz]]''
| iriseoir Meiriceánach
| [[iriseoir]]
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kathryn_schulz kathryn_schulz]
| [[:d:Q3194102|Q3194102]]
|-
| [[Íomhá:Katie Bouman answers questions about the Event Horizon Telescope project.jpg|center|128px]]
| [[Katie Bouman]]
| ríomheolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1326886|innealtóir leictreach]]''
| 1989-05-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/katie_bouman katie_bouman]
| [[:d:Q63080922|Q63080922]]
|-
| [[Íomhá:Katie Hinde speaks at NIH in 2016.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q41201157|Katie Hinde]]''
| 
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]
| 2000
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/katie_hinde katie_hinde]
| [[:d:Q41201157|Q41201157]]
|-
| [[Íomhá:Performance artist Kat Kai Koi-Kes.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q54921856|Katlego Kai Kolanyane-Kesupile]]''
| 
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10774753|taibhealaíontóir]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1988-01
| [[Bean trasghnéasach|bean trasinscneach]]
| [[an Bhotsuáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/katlego_kolanyane_kesupile katlego_kolanyane_kesupile]
| [[:d:Q54921856|Q54921856]]
|-
| [[Íomhá:Katrina Spade Headshot 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q55081332|Katrina Spade]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1977-09-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/katrina_spade katrina_spade]
| [[:d:Q55081332|Q55081332]]
|-
| [[Íomhá:Kavita N. Ramdas World Economic Forum 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6379296|Kavita Ramdas]]''
| gníomhaí Meiriceánach
| [[eolaí]]
| 1963&lt;br/&gt;1962-09-22
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/kavita_ramdas kavita_ramdas]
| [[:d:Q6379296|Q6379296]]
|-
| [[Íomhá:KeesMoeliker.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4493781|Kees Moeliker]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1225716|éaneolaí]]''
| 1960-10-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/kees_moeliker kees_moeliker]
| [[:d:Q4493781|Q4493781]]
|-
| [[Íomhá:TED Magic Show.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5566371|Keith Barry]]''
| 
| ''[[:d:Q15855449|draíodóir]]''
| 1976-10-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| [https://www.ted.com/speakers/keith_barry keith_barry]
| [[:d:Q5566371|Q5566371]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782683|Keith Bellows]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/keith_bellows keith_bellows]
| [[:d:Q23782683|Q23782683]]
|-
| 
| ''[[:d:Q22095432|Keith Chen]]''
| 
| [[eacnamaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/keith_chen keith_chen]
| [[:d:Q22095432|Q22095432]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23661670|Keith Nolan]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/keith_nolan keith_nolan]
| [[:d:Q23661670|Q23661670]]
|-
| [[Íomhá:Keith Schacht.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6384989|Keith Schacht]]''
| duine gnó
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1979-12-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/keith_schacht keith_schacht]
| [[:d:Q6384989|Q6384989]]
|-
| [[Íomhá:Keller Rinaudo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23713542|Keller Rinaudo]]''
| 
| ''[[:d:Q3951423|dreapadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 1987
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/keller_rinaudo keller_rinaudo]
| [[:d:Q23713542|Q23713542]]
|-
| [[Íomhá:Kelli Anderson 1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662160|Kelli Anderson]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kelli_anderson kelli_anderson]
| [[:d:Q23662160|Q23662160]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712681|Kelli Swazey]]''
| 
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kelli_swazey kelli_swazey]
| [[:d:Q23712681|Q23712681]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16216668|Kelly McGonigal]]''
| síceolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1977-10-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kelly_mcgonigal kelly_mcgonigal]
| [[:d:Q16216668|Q16216668]]
|-
| 
| ''[[:d:Q59828743|Kelly Richmond Pope]]''
| 
| ''[[:d:Q8142883|coireolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kelly_richmond_pope kelly_richmond_pope]
| [[:d:Q59828743|Q59828743]]
|-
| [[Íomhá:Ken-Goldberg-Apr-2019-med-res.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6387683|Ken Goldberg]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6934789|ealaíontóir ilmheán]]''&lt;br/&gt;[[múinteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 1961-10-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ken_goldberg ken_goldberg]
| [[:d:Q6387683|Q6387683]]
|-
| [[Íomhá:KenJenningsByPhilKonstantin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q186|Ken Jennings]]''
| 
| ''[[:d:Q1709010|innealtóir bogearraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q47454185|game show contestant]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q61747890|cluichire síceolaíoch]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q22662561|óstach seó cluichí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1974-05-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ken_jennings ken_jennings]
| [[:d:Q186|Q186]]
|-
| [[Íomhá:Sir Ken Robinson (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q718012|Ken Robinson]]''
| 
| ''[[:d:Q13423598|education expert]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1758037|ceann comhairle]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q974144|oideoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q736415|conferencier]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q106638245|documentary participant]]''
| 1950-03-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/sir_ken_robinson sir_ken_robinson]
| [[:d:Q718012|Q718012]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6389224|Kenichi Ebina]]''
| damhsóir Seapánach
| ''[[:d:Q5716684|damhsóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2490358|cóiréagrafaí]]''
| 1974-01-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSeapáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/kenichi_ebina kenichi_ebina]
| [[:d:Q6389224|Q6389224]]
|-
| [[Íomhá:Kenneth Cukier.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23729173|Kenneth Cukier]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1968
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/kenneth_cukier kenneth_cukier]
| [[:d:Q23729173|Q23729173]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6390295|Kenneth Kamler]]''
| 
| ''[[:d:Q9149093|sléibhteoir]]''&lt;br/&gt;[[máinlia]]
| 1947
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ken_kamler ken_kamler]
| [[:d:Q6390295|Q6390295]]
|-
| [[Íomhá:Kenneth J. Lacovara with Dreadnoughtus femur.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17517145|Kenneth Lacovara]]''
| 
| ''[[:d:Q1662561|pailé-ointeolaí]]''
| 1961-03-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kenneth_lacovara kenneth_lacovara]
| [[:d:Q17517145|Q17517145]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769238|Kenneth Shinozuka]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kenneth_shinozuka kenneth_shinozuka]
| [[:d:Q23769238|Q23769238]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6391818|Kent Larson]]''
| ailtire Meiriceánach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kent_larson kent_larson]
| [[:d:Q6391818|Q6391818]]
|-
| 
| ''[[:d:Q92662381|Keolu Fox]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/keolu_fox keolu_fox]
| [[:d:Q92662381|Q92662381]]
|-
| [[Íomhá:Keren Elazari at the SingularityU The Netherlands Summit 2016 (29027689414) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23728252|Keren Elazari]]''
| 
| ''[[:d:Q28344495|comhairleoir slándála ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18922761|white hat]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''
| 1981
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Iosrael]]
| [https://www.ted.com/speakers/keren_elezari keren_elezari]
| [[:d:Q23728252|Q23728252]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662144|Kevin Allocca]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_allocca kevin_allocca]
| [[:d:Q23662144|Q23662144]]
|-
| [[Íomhá:Kevin Bales at Chatham House 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1740079|Kevin Bales]]''
| 
| ''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1952-02-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_bales kevin_bales]
| [[:d:Q1740079|Q1740079]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712692|Kevin Breel]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_breel kevin_breel]
| [[:d:Q23712692|Q23712692]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16159323|Kevin Briggs]]''
| 
| ''[[:d:Q384593|garda]]''
| 190s
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_briggs kevin_briggs]
| [[:d:Q16159323|Q16159323]]
|-
| [[Íomhá:Kevin Kelly, 2016 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2707355|Kevin Kelly]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q876864|eagarthóir rannchuidithe]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q45916492|comhbhunaitheoir]]''
| 1952-04-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_kelly kevin_kelly]
| [[:d:Q2707355|Q2707355]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6397296|Kevin R. Stone]]''
| máinlia Meiriceánach
| [[máinlia]]
| 1955-06-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_stone kevin_stone]
| [[:d:Q6397296|Q6397296]]
|-
| [[Íomhá:Kevin Rudd DFAT (smile).jpg|center|128px]]
| [[Kevin Rudd]]
| polaiteoir Astrálach agus 26ú Príomh-Aire na hAstráile
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[taidhleoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''
| 1957-09-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_rudd kevin_rudd]
| [[:d:Q43135|Q43135]]
|-
| [[Íomhá:Kevin Slavin (5417557447).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23656201|Kevin Slavin]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_slavin kevin_slavin]
| [[:d:Q23656201|Q23656201]]
|-
| [[Íomhá:At the WEF in Davos- Kevin Surace (5851680253).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6397572|Kevin Surace]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1962-07-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_surace kevin_surace]
| [[:d:Q6397572|Q6397572]]
|-
| 
| ''[[:d:Q90746452|Kevin Y Njabo]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_njabo kevin_njabo]
| [[:d:Q90746452|Q90746452]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769225|Khadija Gbla]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/khadija_gbla khadija_gbla]
| [[:d:Q23769225|Q23769225]]
|-
| [[Íomhá:Khalida Brohi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20987867|Khalida Brohi]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28692502|gníomhaí ar son chearta na mban]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1988
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Phacastáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/khalida_brohi khalida_brohi]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2043 2043]
| [[:d:Q20987867|Q20987867]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795688|Kim Gorgens]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kim_gorgens kim_gorgens]
| [[:d:Q23795688|Q23795688]]
|-
| 
| ''[[:d:Q19893432|Kim Katrin Milan]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;[[múinteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28692502|gníomhaí ar son chearta na mban]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q974144|oideoir]]''
| 1984-03-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kim_katrin_milan kim_katrin_milan]
| [[:d:Q19893432|Q19893432]]
|-
| [[Íomhá:Kimyoungha.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q140135|Kim Young-ha]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1968-11-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Chóiré Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/young_ha_kim young_ha_kim]
| [[:d:Q140135|Q140135]]
|-
| 
| ''[[:d:Q20684882|Kimberley Motley]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kimberley_motley kimberley_motley]
| [[:d:Q20684882|Q20684882]]
|-
| [[Íomhá:Kimberlé Crenshaw (40901215153).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6409990|Kimberlé Crenshaw]]''
| dlí-eolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1959-05-05
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kimberle_crenshaw kimberle_crenshaw]
| [[:d:Q6409990|Q6409990]]
|-
| [[Íomhá:Kiran Bedi at the SWIM Conference.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q2722085|Kiran Bedi]]''
| 
| ''[[:d:Q384593|garda]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10833314|imreoir leadóige]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1949-06-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/kiran_bedhi kiran_bedhi]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/816 816]
| [[:d:Q2722085|Q2722085]]
|-
| [[Íomhá:Kiran Bir Sethi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17089348|Kiran Bir Sethi]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1966-04-08
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/kiran_sethi kiran_sethi]
| [[:d:Q17089348|Q17089348]]
|-
| [[Íomhá:Kiran Gandhi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q28545688|Kiran Gandhi]]''
| 
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28692502|gníomhaí ar son chearta na mban]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q386854|drumadóir]]''
| 1989
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/madame_gandhi madame_gandhi]
| [[:d:Q28545688|Q28545688]]
|-
| [[Íomhá:Kirby Ferguson by Rachel Lovinger.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662751|Kirby Ferguson]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kirby_ferguson kirby_ferguson]
| [[:d:Q23662751|Q23662751]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23785264|Kirk Citron]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kirk_citron kirk_citron]
| [[:d:Q23785264|Q23785264]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23661631|Kirk Sorensen]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kirk_sorensen kirk_sorensen]
| [[:d:Q23661631|Q23661631]]
|-
| [[Íomhá:Kirsty Duncan2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3197422|Kirsty Duncan]]''
| polaiteoir Ceanadach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q901402|tíreolaí]]''
| 1966-10-31
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/kirsty_duncan kirsty_duncan]
| [[:d:Q3197422|Q3197422]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23748704|Kitra Cahana]]''
| 
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/kitra_cahana kitra_cahana]
| [[:d:Q23748704|Q23748704]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657081|Klaus Stadlmann]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/klaus_stadlmann klaus_stadlmann]
| [[:d:Q23657081|Q23657081]]
|-
| [[Íomhá:Kotchakorn Voraakhom (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q59160125|Kotchakorn Voraakhom]]''
| 
| ''[[:d:Q2815948|ailtire tírdhreacha]]''
| 1981
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Téalainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/kotchakorn_voraakhom kotchakorn_voraakhom]
| [[:d:Q59160125|Q59160125]]
|-
| [[Íomhá:Krista Donaldson.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23713567|Krista Donaldson]]''
| 
| ''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''
| 1973
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/krista_donaldson krista_donaldson]
| [[:d:Q23713567|Q23713567]]
|-
| [[Íomhá:Krista tippett 1050.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q6437693|Krista Tippett]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''
| 1960-11-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/krista_tippett krista_tippett]
| [[:d:Q6437693|Q6437693]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6437748|Kristen Ashburn]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q957729|fóta-iriseoir]]''
| 1973
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kristen_ashburn kristen_ashburn]
| [[:d:Q6437748|Q6437748]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760564|Kristen Marhaver]]''
| 
| [[bitheolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kristen_marhaver kristen_marhaver]
| [[:d:Q23760564|Q23760564]]
|-
| 
| ''[[:d:Q57891612|Kristin Poinar]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kristin_poinar kristin_poinar]
| [[:d:Q57891612|Q57891612]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795680|Kristina Gjerde]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kristina_gjerde kristina_gjerde]
| [[:d:Q23795680|Q23795680]]
|-
| [[Íomhá:AI for Good Global Summit 2018 (42155745511).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q27576279|Kriti Sharma]]''
| 
| ''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''
| 1988
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kriti_sharma kriti_sharma]
| [[:d:Q27576279|Q27576279]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6449926|Kwabena Boahen]]''
| bitheolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1326886|innealtóir leictreach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q26848923|bioengineer]]''
| 1964-09-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Gána]]
| [https://www.ted.com/speakers/kwabena_boahen kwabena_boahen]
| [[:d:Q6449926|Q6449926]]
|-
| [[Íomhá:Kwame Anthony Appiah by David Shankbone.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q572741|Kwame Anthony Appiah]]''
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 1954-05-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/anthony_appiah anthony_appiah]
| [[:d:Q572741|Q572741]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6451751|Kym Worthy]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1957
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kym_worthy kym_worthy]
| [[:d:Q6451751|Q6451751]]
|-
| [[Íomhá:Kyra D. Gaunt 02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q63699019|Kyra Gaunt]]''
| 
| ''[[:d:Q17484288|eitnicheoleolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kyra_gaunt kyra_gaunt]
| [[:d:Q63699019|Q63699019]]
|-
| [[Íomhá:LZ Granderson on New America.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6460513|LZ Granderson]]''
| iriseoir spóirt Meiriceánach
| ''[[:d:Q1086863|colúnaí]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1972-03-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/lz_granderson lz_granderson]
| [[:d:Q6460513|Q6460513]]
|-
| [[Íomhá:LaToye Ruby Frazier Look 3 2011 Ramspott.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19667999|LaToya Ruby Frazier]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q974144|oideoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q674426|coimeádaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18216771|físealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10774753|taibhealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18074503|ealaíontóir suiteáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q56884373|book artist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1982
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/latoya_ruby_frazier latoya_ruby_frazier]
| [[:d:Q19667999|Q19667999]]
|-
| [[Íomhá:Lakshmi Pratury.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6479908|Lakshmi Pratury]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/lakshmi_pratury lakshmi_pratury]
| [[:d:Q6479908|Q6479908]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23301825|Lalitesh Katragadda]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/lalitesh_katragadda lalitesh_katragadda]
| [[:d:Q23301825|Q23301825]]
|-
| [[Íomhá:Laolu Senbanjo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q30323325|Laolu Senbanjo]]''
| ealaíontóir
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Nigéir]]
| [https://www.ted.com/speakers/laolu_senbanjo laolu_senbanjo]
| [[:d:Q30323325|Q30323325]]
|-
| [[Íomhá:Lara Setrakian.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6488591|Lara Setrakian]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1982-02-04
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/lara_setrakian lara_setrakian]
| [[:d:Q6488591|Q6488591]]
|-
| [[Íomhá:Larry Brilliant in 2023 04.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2301314|Larry Brilliant]]''
| 
| ''[[:d:Q13416803|eipidéimeolaí]]''&lt;br/&gt;[[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1944-05-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/larry_brilliant larry_brilliant]
| [[:d:Q2301314|Q2301314]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6490024|Larry Burns]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/larry_burns larry_burns]
| [[:d:Q6490024|Q6490024]]
|-
| [[Íomhá:Larry Page in the European Parliament, 17.06.2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4934|Larry Page]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1973-03-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sergey_brin_and_larry_page sergey_brin_and_larry_page]
| [[:d:Q4934|Q4934]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662777|Larry Smith]]''
| 
| [[eacnamaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/larry_smith larry_smith]
| [[:d:Q23662777|Q23662777]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760296|Latif Nasser]]''
| 
| ''[[:d:Q1235146|déantóir scannán faisnéise]]''
| 1986-07-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/latif_nasser latif_nasser]
| [[:d:Q23760296|Q23760296]]
|-
| [[Íomhá:Laura Boushnak.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23767452|Laura Boushnak]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1976
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Cuáit]]
| [https://www.ted.com/speakers/laura_boushnak laura_boushnak]
| [[:d:Q23767452|Q23767452]]
|-
| 
| ''[[:d:Q90497004|Laura Galante]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/laura_galante laura_galante]
| [[:d:Q90497004|Q90497004]]
|-
| [[Íomhá:LauraJSnyder.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18207085|Laura J. Snyder]]''
| 
| [[staraí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''
| 1964
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/laura_snyder laura_snyder]
| [[:d:Q18207085|Q18207085]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23498217|Laura L. Carstensen]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 1953
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/laura_carstensen laura_carstensen]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1277 1277]
| [[:d:Q23498217|Q23498217]]
|-
| 
| ''[[:d:Q28114721|Laura Robinson]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/laura_robinson laura_robinson]
| [[:d:Q28114721|Q28114721]]
|-
| 
| ''[[:d:Q20675690|Laura Schulz]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/laura_schulz laura_schulz]
| [[:d:Q20675690|Q20675690]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769557|Laura Trice]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/laura_trice laura_trice]
| [[:d:Q23769557|Q23769557]]
|-
| [[Íomhá:Laurel Braitman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16738992|Laurel Braitman]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1978-02-11
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/laurel_braitman laurel_braitman]
| [[:d:Q16738992|Q16738992]]
|-
| [[Íomhá:SallanCommencement.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q54704043|Lauren Cole Sallan]]''
| 
| ''[[:d:Q1662561|pailé-ointeolaí]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16037036|paleobiologist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4205432|iasceolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/lauren_sallan lauren_sallan]
| [[:d:Q54704043|Q54704043]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23798375|Lauren Hodge]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/lauren_hodge lauren_hodge]
| [[:d:Q23798375|Q23798375]]
|-
| [[Íomhá:Lauren Zalaznick.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797175|Lauren Zalaznick]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/lauren_zalaznick lauren_zalaznick]
| [[:d:Q23797175|Q23797175]]
|-
| [[Íomhá:Laurie Garrett at Poptech shot by Kris Krug.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q11351111|Laurie Garrett]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1951
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/laurie_garrett laurie_garrett]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/302 302]
| [[:d:Q11351111|Q11351111]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16215537|Laurie R. Santos]]''
| síceolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1162163|stiúrthóir]]''
| 1975
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/laurie_santos laurie_santos]
| [[:d:Q16215537|Q16215537]]
|-
| [[Íomhá:Lawrence Lessig May 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q217790|Lawrence Lessig]]''
| 
| [[saineolaí dlí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;[[múinteoir]]
| 1961-06-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/larry_lessig larry_lessig]
| [[:d:Q217790|Q217790]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6509162|Leah Buechley]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/leah_buechley leah_buechley]
| [[:d:Q6509162|Q6509162]]
|-
| [[Íomhá:LeahChaseAp08Crop.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6509170|Leah Chase]]''
| cócaire Meiriceánach
| ''[[:d:Q3427922|bialannaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3499072|chef]]''
| 1923-01-06
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/leah_chase leah_chase]
| [[:d:Q6509170|Q6509170]]
|-
| [[Íomhá:Leana Wen 2017 04 14.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6509479|Leana Wen]]''
| 
| [[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1983-01-27
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Daon-Phoblacht na Síne]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/leana_wen leana_wen]
| [[:d:Q6509479|Q6509479]]
|-
| [[Íomhá:Escape from North Korea.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17306046|Lee Hyeon-seo]]''
| 
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''
| 1980
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Chóiré Thuaidh]]
| [https://www.ted.com/speakers/hyeonseo_lee hyeonseo_lee]
| [[:d:Q17306046|Q17306046]]
|-
| [[Íomhá:삼성전자 연구원 이진하 트위터 프로필 사진.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21059962|Lee Jin-ha]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Chóiré Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/jinha_lee jinha_lee]
| [[:d:Q21059962|Q21059962]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760283|Lee Mokobe]]''
| 
| [[file]]
| 
| ''[[:d:Q2449503|fear trasinscneach]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/lerato_mokobe lerato_mokobe]
| [[:d:Q23760283|Q23760283]]
|-
| [[Íomhá:LeeSmolinAtHarvard.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q437263|Lee Smolin]]''
| 
| [[réalteolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q19350898|fisiceoir teoiriciúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1955-06-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/lee_smolin lee_smolin]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/310 310]
| [[:d:Q437263|Q437263]]
|-
| [[Íomhá:Leland Melvin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q632907|Leland D. Melvin]]''
| 
| [[spásaire]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q19204627|imreoir peil Mheiriceánach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1964-02-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/leland_melvin leland_melvin]
| [[:d:Q632907|Q632907]]
|-
| [[Íomhá:Lemn Sissay hopemas xmas partyeventful-org-uk low 18 (5273390039).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6521230|Lemn Sissay]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15958754|craoltóir]]''&lt;br/&gt;[[file]]
| 1967-05-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/lemn_sissay lemn_sissay]
| [[:d:Q6521230|Q6521230]]
|-
| [[Íomhá:Lemon Andersen.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6521290|Lemon Andersen]]''
| 
| [[aisteoir]]
| 1975-04-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/lemon_andersen lemon_andersen]
| [[:d:Q6521290|Q6521290]]
|-
| [[Íomhá:Lennart Green 2006.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5769932|Lennart Green]]''
| 
| ''[[:d:Q15855449|draíodóir]]''
| 1941-12-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/lennart_green lennart_green]
| [[:d:Q5769932|Q5769932]]
|-
| [[Íomhá:Leo Igwe at TAM 7-12-2012.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q6523857|Leo Igwe]]''
| 
| ''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''
| 1970-07-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Nigéir]]
| [https://www.ted.com/speakers/leo_igwe leo_igwe]
| [[:d:Q6523857|Q6523857]]
|-
| [[Íomhá:LeonardSusskindStanfordNov2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q203243|Leonard Susskind]]''
| fisiceoir Meiriceánach
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]
| 1940-05-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/leonard_susskind leonard_susskind]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/992 992]
| [[:d:Q203243|Q203243]]
|-
| [[Íomhá:Lera Boroditsky.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6528728|Lera Boroditsky]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14565186|cognitive scientist]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]
| 1976-05-08
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Bhealarúis]]
| [https://www.ted.com/speakers/lera_boroditsky lera_boroditsky]
| [[:d:Q6528728|Q6528728]]
|-
| [[Íomhá:Dr. Leroy Cronin portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6528921|Leroy Cronin]]''
| 
| [[ceimiceoir]]
| 1973-06-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/lee_cronin lee_cronin]
| [[:d:Q6528921|Q6528921]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4116838|Lesley Hazleton]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q24262594|scríbhneoir reiligiúnach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''
| 1945-09-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/lesley_hazleton lesley_hazleton]
| [[:d:Q4116838|Q4116838]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656887|Leslie Dodson]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/leslie_dodson leslie_dodson]
| [[:d:Q23656887|Q23656887]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6531033|Leslie Morgan Steiner]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1965-07-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/leslie_morgan_steiner leslie_morgan_steiner]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1527 1527]
| [[:d:Q6531033|Q6531033]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6531172|Leslie T. Chang]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/leslie_chang leslie_chang]
| [[:d:Q6531172|Q6531172]]
|-
| [[Íomhá:Headshot Lewis Pugh.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q715979|Lewis Pugh]]''
| 
| ''[[:d:Q11900058|taiscéalaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10843402|snámhóir]]''
| 1969-12-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/lewis_pugh lewis_pugh]
| [[:d:Q715979|Q715979]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670651|Leyla Acaroglu]]''
| 
| ''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/leyla_acaroglu leyla_acaroglu]
| [[:d:Q23670651|Q23670651]]
|-
| [[Íomhá:Leymah Gbowee (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q107037|Leymah Gbowee]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16323111|gníomhaí síochána]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1972-02-01
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Libéir]]
| [https://www.ted.com/speakers/leymah_gbowee leymah_gbowee]
| [[:d:Q107037|Q107037]]
|-
| [[Íomhá:Lian Pin Koh, Founding Director, ConservationDrones.org; and Professor of Applied Ecology and Conservation, University of Adelaide (34299001125) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23670480|Lian Pin Koh]]''
| 
| ''[[:d:Q15839134|éiceolaí]]''
| 1976-04-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/lian_pin_koh lian_pin_koh]
| [[:d:Q23670480|Q23670480]]
|-
| [[Íomhá:Lidia Yuknavitch 2141146.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21067165|Lidia Yuknavitch]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1963-06-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/lidia_yuknavitch lidia_yuknavitch]
| [[:d:Q21067165|Q21067165]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6547401|Lil Buck]]''
| damhsóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q2490358|cóiréagrafaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17307272|taibheoir sorcais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5716684|damhsóir]]''
| 1988-05-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/lil_buck lil_buck]
| [[:d:Q6547401|Q6547401]]
|-
| [[Íomhá:Lili Haydn.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q51603|Lili Haydn]]''
| aisteoir agus ceoltóir Ceanadach
| ''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15981151|ceoltóir snagcheoil]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1259917|veidhleadóir]]''
| 1969-12-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/lili_haydn lili_haydn]
| [[:d:Q51603|Q51603]]
|-
| [[Íomhá:Lily Tomlin in 2014.jpg|center|128px]]
| [[Lily Tomlin]]
| 
| ''[[:d:Q2259451|aisteoir stáitse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|aisteoir gutha]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''
| 1939-09-01
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/lily_tomlin lily_tomlin]
| [[:d:Q229271|Q229271]]
|-
| 
| ''[[:d:Q21552205|Linda A. Hill]]''
| 
| ''[[:d:Q974144|oideoir]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]
| 1956-07-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/linda_hill linda_hill]
| [[:d:Q21552205|Q21552205]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760269|Linda Cliatt-Wayman]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/linda_cliatt_wayman linda_cliatt_wayman]
| [[:d:Q23760269|Q23760269]]
|-
| [[Íomhá:Linda Liukas at the Data of Tomorrow Conference 2017 (23496747288).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20252140|Linda Liukas]]''
| 
| [[múinteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q644687|maisitheoir]]''
| 1986
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Fhionlainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/linda_liukas linda_liukas]
| [[:d:Q20252140|Q20252140]]
|-
| [[Íomhá:LinuxCon Europe Linus Torvalds 03 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Linus Torvalds]]
| 
| ''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''
| 1969-12-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Fhionlainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/linus_torvalds linus_torvalds]
| [[:d:Q34253|Q34253]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712829|Lisa Bu]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_bu lisa_bu]
| [[:d:Q23712829|Q23712829]]
|-
| 
| ''[[:d:Q52394619|Lisa Dyson]]''
| 
| [[fisiceoir]]
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_dyson lisa_dyson]
| [[:d:Q52394619|Q52394619]]
|-
| [[Íomhá:Lisa Feldman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6557970|Lisa Feldman Barrett]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1963
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_feldman_barrett lisa_feldman_barrett]
| [[:d:Q6557970|Q6557970]]
|-
| [[Íomhá:Lisa Gansky, entrepreneur, investor and author of The Mesh (15851050897).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6558012|Lisa Gansky]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1958-05-01
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_gansky lisa_gansky]
| [[:d:Q6558012|Q6558012]]
|-
| 
| ''[[:d:Q13563157|Lisa Genova]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1970-11-22
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_genova lisa_genova]
| [[:d:Q13563157|Q13563157]]
|-
| [[Íomhá:Lisa Harouni (6783963974).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23661649|Lisa Harouni]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_harouni lisa_harouni]
| [[:d:Q23661649|Q23661649]]
|-
| [[Íomhá:Lisa-Sahara-2000wiki.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q6558163|Lisa Kristine]]''
| grianghrafadóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1965-09-02
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_kristine lisa_kristine]
| [[:d:Q6558163|Q6558163]]
|-
| [[Íomhá:Lisa Margonelli 2011 (6263290261).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797751|Lisa Margonelli]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_margonelli lisa_margonelli]
| [[:d:Q23797751|Q23797751]]
|-
| [[Íomhá:Liu Bolin painted portrait from Laurent Baillet.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q710377|Liu Bolin]]''
| ealaíontóir Síneach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18216771|físealaíontóir]]''
| 1973-01-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Daon-Phoblacht na Síne]]
| [https://www.ted.com/speakers/liu_bolin liu_bolin]
| [[:d:Q710377|Q710377]]
|-
| [[Íomhá:Liv Boeree 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q272529|Liv Boeree]]''
| 
| ''[[:d:Q15295720|imreoir pócair]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4610556|mainicín]]''
| 1984-07-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]&lt;br/&gt;[[Sasana]]
| [https://www.ted.com/speakers/liv_boeree liv_boeree]
| [[:d:Q272529|Q272529]]
|-
| 
| ''[[:d:Q109566748|Liz Ogbu]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131062|pleanálaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/liz_ogbu liz_ogbu]
| [[:d:Q109566748|Q109566748]]
|-
| [[Íomhá:Portrait-liza-donnelly.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6660387|Liza Donnelly]]''
| 
| ''[[:d:Q1114448|cartúnaí]]''
| 1955-01-26
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/liza_donnelly liza_donnelly]
| [[:d:Q6660387|Q6660387]]
|-
| [[Íomhá:Loretta Ross The Laura Flanders Show 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q50361895|Loretta Ross]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1953-08-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/loretta_j_ross loretta_j_ross]
| [[:d:Q50361895|Q50361895]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6681071|Lori Gottlieb]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1900167|síciteiripeoir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1086863|colúnaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''
| 1966-12-20&lt;br/&gt;1967
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/lori_gottlieb lori_gottlieb]
| [[:d:Q6681071|Q6681071]]
|-
| [[Íomhá:Privacy and security in a connected age.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6681722|Lorrie Cranor]]''
| 
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1971-02-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/lorrie_faith_cranor lorrie_faith_cranor]
| [[:d:Q6681722|Q6681722]]
|-
| [[Íomhá:Louie Schwartzberg (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3260256|Louis Schwartzberg]]''
| stiúrthóir scannán Meiriceánach
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q222344|cineamatagrafadóir]]''
| 1950-02-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/louie_schwartzberg louie_schwartzberg]
| [[:d:Q3260256|Q3260256]]
|-
| [[Íomhá:Fresco Louise Foto Henk Thomas.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3490296|Louise Fresco]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1086863|colúnaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4263842|léirmheastóir liteartha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1952-02-11
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/louise_fresco louise_fresco]
| [[:d:Q3490296|Q3490296]]
|-
| 
| ''[[:d:Q454074|Louise Leakey]]''
| 
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1662561|pailé-ointeolaí]]''&lt;br/&gt;[[seandálaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q17488316|réamhstaraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q21272406|pailé-antraipeolaí]]''
| 1972-03-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/louise_leakey louise_leakey]
| [[:d:Q454074|Q454074]]
|-
| 
| ''[[:d:Q11763228|Luca Turin]]''
| bitheolaí móilíneach Meiriceánach
| ''[[:d:Q5287861|príomhoifigeach teicneolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839206|bitheolaí móilíneach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14906342|bithfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1953-11-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Liobáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/luca_turin luca_turin]
| [[:d:Q11763228|Q11763228]]
|-
| [[Íomhá:Lucianne Walkowicz (cropped).png|center|128px]]
| ''[[:d:Q23656158|Lucianne M. Walkowicz]]''
| 
| [[réalteolaí]]
| 1979
| [[Inscne neamhdhénártha|neamh-dhénártha]]
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/lucianne_walkowicz lucianne_walkowicz]
| [[:d:Q23656158|Q23656158]]
|-
| [[Íomhá:TEDxAmsterdam Live 0511 (5933038975).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16194527|Lucien Engelen]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1962-07-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/lucien_engelen lucien_engelen]
| [[:d:Q16194527|Q16194527]]
|-
| [[Íomhá:Body Architect.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662194|Lucy McRae]]''
| 
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1979
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]&lt;br/&gt;[[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/lucy_mcrae lucy_mcrae]
| [[:d:Q23662194|Q23662194]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662726|Ludwick Marishane]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ludwick_marishane ludwick_marishane]
| [[:d:Q23662726|Q23662726]]
|-
| 
| ''[[:d:Q68704888|Luhan Yang]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/luhan_yang luhan_yang]
| [[:d:Q68704888|Q68704888]]
|-
| [[Íomhá:Luis von Ahn.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92984|Luis von Ahn]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1978-08-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Guatamala]]
| [https://www.ted.com/speakers/luis_von_ahn luis_von_ahn]
| [[:d:Q92984|Q92984]]
|-
| [[Íomhá:Luisa Neubauer at 15 September 2023 Fridays for Future rally.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q61625543|Luisa Neubauer]]''
| 
| ''[[:d:Q61048378|gníomhaí aeráide]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q901402|tíreolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1996-04-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/luisa_neubauer luisa_neubauer]
| [[:d:Q61625543|Q61625543]]
|-
| [[Íomhá:Luke Sital-Singh (Haldern Pop Festival 2014) IMGP1705 smial wp.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16232430|Luke Sital-Singh]]''
| 
| [[amhránaí is scríbhneoir]]
| 1988-03-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/luke_sital_singh luke_sital_singh]
| [[:d:Q16232430|Q16232430]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727939|Luke Syson]]''
| 
| ''[[:d:Q674426|coimeádaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1162163|stiúrthóir]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/luke_syson luke_syson]
| [[:d:Q23727939|Q23727939]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6702999|Luma Mufleh]]''
| 
| [[eolaí]]
| 1975-03-01
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/luma_mufleh luma_mufleh]
| [[:d:Q6702999|Q6702999]]
|-
| 
| ''[[:d:Q27494203|Luvvie Ajayi]]''
| 
| ''[[:d:Q11774202|scríbhneoir aistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q70591255|digital strategist]]''
| 1985-01-05
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Nigéir]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/luvvie_ajayi luvvie_ajayi]
| [[:d:Q27494203|Q27494203]]
|-
| 
| ''[[:d:Q91830904|Lýdia Machová]]''
| 
| ''[[:d:Q323081|ilbhéarlach]]''
| 1989-04-02
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/lydia_machova lydia_machova]
| [[:d:Q91830904|Q91830904]]
|-
| [[Íomhá:Maajid Nawaz speaking at LibDem campaign event.jpg|center|128px]]
| [[Maajid Nawaz]]
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11774202|scríbhneoir aistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1977-11-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/maajid_nawaz maajid_nawaz]
| [[:d:Q6721039|Q6721039]]
|-
| [[Íomhá:Mac Barnett 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6722199|Mac Barnett]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''
| 1982-08-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mac_barnett mac_barnett]
| [[:d:Q6722199|Q6722199]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782713|Mac Stone]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mac_stone mac_stone]
| [[:d:Q23782713|Q23782713]]
|-
| [[Íomhá:Albrightmadeleine.jpg|center|128px]]
| [[Madeleine Albright]]
| taidhleoir Meiriceánach
| [[taidhleoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q121998|ambasadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''&lt;br/&gt;[[aire rialtais]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q7330070|aire eachtrach]]''
| 1937-05-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[An tSeicslóvaic]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/madeleine_albright madeleine_albright]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/814 814]
| [[:d:Q174438|Q174438]]
|-
| [[Íomhá:Mae Carol Jemison.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q34091|Mae C. Jemison]]''
| 
| [[spásaire]]&lt;br/&gt;[[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''
| 1956-10-17
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mae_jemison mae_jemison]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/444 444]
| [[:d:Q34091|Q34091]]
|-
| [[Íomhá:Magatte Wade 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q30547266|Magatte Wade]]''
| bean ghnó Sheineagálach
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1976
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an tSeineagáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/magatte_wade magatte_wade]
| [[:d:Q30547266|Q30547266]]
|-
| 
| ''[[:d:Q84076056|Magda Sayeg]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/magda_sayeg magda_sayeg]
| [[:d:Q84076056|Q84076056]]
|-
| 
| ''[[:d:Q600738|Magnus Larsson]]''
| imreoir leadóige Sualannach
| ''[[:d:Q10833314|imreoir leadóige]]''
| 1970-03-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/magnus_larsson magnus_larsson]
| [[:d:Q600738|Q600738]]
|-
| [[Íomhá:Mai Lan.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15211605|Mai Lan]]''
| 
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3501317|dearthóir faisin]]''&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]
| 1982
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/mai_lan mai_lan]
| [[:d:Q15211605|Q15211605]]
|-
| [[Íomhá:Maira kalman 2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6736888|Maira Kalman]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q644687|maisitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1949
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/maira_kalman maira_kalman]
| [[:d:Q6736888|Q6736888]]
|-
| [[Íomhá:Majora 2021a.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q6738379|Majora Carter]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104541864|urban activist]]''
| 1966-10-27
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/majora_carter majora_carter]
| [[:d:Q6738379|Q6738379]]
|-
| [[Íomhá:Malcolm Gladwell 2014 (cropped) -2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q318429|Malcolm Gladwell]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1963-09-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/malcolm_gladwell malcolm_gladwell]
| [[:d:Q318429|Q318429]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23713725|Malcolm London]]''
| 
| [[file]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/malcolm_london malcolm_london]
| [[:d:Q23713725|Q23713725]]
|-
| [[Íomhá:MalcomMcLarenspeaking.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q325377|Malcolm McLaren]]''
| 
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1344174|gníomhaire tallainne]]''&lt;br/&gt;[[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1320883|bainisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q21550489|ealaíntóir choincheapúil]]''
| 1946-01-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/malcolm_mclaren malcolm_mclaren]
| [[:d:Q325377|Q325377]]
|-
| [[Íomhá:Mallika-sarabhai-before-performance-saarang-2011-iit-madras.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3518417|Mallika Sarabhai Shah]]''
| 
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5716684|damhsóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1954-05-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/mallika_sarabhai mallika_sarabhai]
| [[:d:Q3518417|Q3518417]]
|-
| [[Íomhá:Rp23wiki-67.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1525015|Malte Spitz]]''
| polaiteoir Gearmánach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1984-04-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/malte_spitz malte_spitz]
| [[:d:Q1525015|Q1525015]]
|-
| [[Íomhá:Manal al-Shraif face (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q445754|Manal al-Sharif]]''
| gníomhaí Arabach Sádach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1979-04-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Araib Shádach]]
| [https://www.ted.com/speakers/manal_al_sharif manal_al_sharif]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1587 1587]
| [[:d:Q445754|Q445754]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782698|Mandy Len Catron]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mandy_len_catron mandy_len_catron]
| [[:d:Q23782698|Q23782698]]
|-
| 
| ''[[:d:Q41571330|Manoush Zomorodi]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1973-06-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/manoush_zomorodi manoush_zomorodi]
| [[:d:Q41571330|Q41571330]]
|-
| [[Íomhá:Manu Prakash at TED.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22063727|Manu Prakash]]''
| 
| ''[[:d:Q14906342|bithfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q26848923|bioengineer]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/manu_prakash manu_prakash]
| [[:d:Q22063727|Q22063727]]
|-
| [[Íomhá:Manuel Lima.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6752682|Manuel Lima]]''
| 
| ''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1978-05-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Phortaingéil]]
| [https://www.ted.com/speakers/manuel_lima manuel_lima]
| [[:d:Q6752682|Q6752682]]
|-
| [[Íomhá:Marc Abraham in Chile with AECH 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6755336|Marc Abrahams]]''
| 
| ''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q184253|Duais Ig Nobel]]''
| 1956
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/marc_abrahams marc_abrahams]
| [[:d:Q6755336|Q6755336]]
|-
| [[Íomhá:Marc Bamuthi Joseph, interview with YBCA (July 2014).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6755368|Marc Bamuthi Joseph]]''
| 
| ''[[:d:Q2490358|cóiréagrafaí]]''
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/marc_bamuthi_joseph marc_bamuthi_joseph]
| [[:d:Q6755368|Q6755368]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662529|Marc Goodman]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/marc_goodman marc_goodman]
| [[:d:Q23662529|Q23662529]]
|-
| [[Íomhá:Marc koska.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6755670|Marc Koska]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1961-03-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/marc_koska marc_koska]
| [[:d:Q6755670|Q6755670]]
|-
| 
| ''[[:d:Q19881192|Marc Kushner]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1977-09-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/marc_kushner marc_kushner]
| [[:d:Q19881192|Q19881192]]
|-
| 
| ''[[:d:Q15917299|Marc Pachter]]''
| 
| ''[[:d:Q780596|coimeádaí taispeántais]]''
| 1943-05-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/marc_pachter marc_pachter]
| [[:d:Q15917299|Q15917299]]
|-
| [[Íomhá:Marc raibert cebit hannover 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6755817|Marc Raibert]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1949-10-22&lt;br/&gt;1949-12-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/marc_raibert marc_raibert]
| [[:d:Q6755817|Q6755817]]
|-
| [[Íomhá:MarcelDicke2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18521479|Marcel Dicke]]''
| 
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3055126|feithideolaí]]''
| 1957-11-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/marcel_dicke marcel_dicke]
| [[:d:Q18521479|Q18521479]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23303134|Marcin Jakubowski]]''
| 
| 
| 1972
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/marcin_jakubowski marcin_jakubowski]
| [[:d:Q23303134|Q23303134]]
|-
| [[Íomhá:MarcoAlverà.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q43191861|Marco Alverà]]''
| 
| ''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''
| 1975-08-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iodáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/marco_alvera marco_alvera]
| [[:d:Q43191861|Q43191861]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728391|Marco Annunziata]]''
| 
| [[eacnamaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/marco_annunziata marco_annunziata]
| [[:d:Q23728391|Q23728391]]
|-
| [[Íomhá:Marco Tempest.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q124966|Marco Tempest]]''
| draíodóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q3387717|stiúrthóir drámaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15855449|draíodóir]]''
| 1964-12-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Eilvéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/marco_tempest marco_tempest]
| [[:d:Q124966|Q124966]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18352586|Marcus Byrne]]''
| taighdeoir as an Afraic Theas
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Afraic Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/marcus_byrne marcus_byrne]
| [[:d:Q18352586|Q18352586]]
|-
| [[Íomhá:Professor Marcus du Sautoy OBE FRS.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q536457|Marcus du Sautoy]]''
| 
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1965-08-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/marcus_du_sautoy marcus_du_sautoy]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/420 420]
| [[:d:Q536457|Q536457]]
|-
| 
| ''[[:d:Q101242984|Margaret Bourdeaux]]''
| 
| ''[[:d:Q18121578|directeur de recherche]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/margaret_bourdeaux margaret_bourdeaux]
| [[:d:Q101242984|Q101242984]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23765418|Margaret Gould Stewart]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/margaret_stewart margaret_stewart]
| [[:d:Q23765418|Q23765418]]
|-
| [[Íomhá:Margaret Heffernan.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6759505|Margaret Heffernan]]''
| bean ghnó Mheiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2462658|bainisteoir]]''
| 1955-06-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/margaret_heffernan margaret_heffernan]
| [[:d:Q6759505|Q6759505]]
|-
| [[Íomhá:MargaretMitchell2022.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q50346871|Margaret Mitchell]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q123574267|AI ethicist]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/margaret_mitchell margaret_mitchell]
| [[:d:Q50346871|Q50346871]]
|-
| [[Íomhá:Margaret Wertheim speaking at TED in 2009 (cropped closer).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4990332|Margaret Wertheim]]''
| scríbhneoir Astrálach
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[matamaiticeoir]]
| 1958-08-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/margaret_wertheim margaret_wertheim]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/334 334]
| [[:d:Q4990332|Q4990332]]
|-
| [[Íomhá:(Margrethe Vestager) Hearings of Margrethe Vestager DK, vice president-designate for a Europe fit for the digital age (48865071413) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q270820|Margrethe Vestager]]''
| polaiteoir Danmhargach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[file]]
| 1968-04-13
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| ''[[:d:Q756617|Ríocht na Danmhairge]]''
| [https://www.ted.com/speakers/margrethe_vestager margrethe_vestager]
| [[:d:Q270820|Q270820]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23671015|Maria Bezaitis]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/maria_bezaitis maria_bezaitis]
| [[:d:Q23671015|Q23671015]]
|-
| [[Íomhá:Maria Damanaki (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q261709|Maria Damanaki]]''
| polaiteoir Gréagach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1952-10-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Ghréig]]
| [https://www.ted.com/speakers/maria_damanaki maria_damanaki]
| [[:d:Q261709|Q261709]]
|-
| [[Íomhá:Marian Bantjes Pop!Tech.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3847649|Marian Bantjes]]''
| dearthóir grafaicí Ceanadach
| ''[[:d:Q627325|dearthóir grafaicí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q644687|maisitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1229025|clóghrafóir]]''
| 1963-03-23
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/marian_bantjes marian_bantjes]
| [[:d:Q3847649|Q3847649]]
|-
| [[Íomhá:Marian Wright Edelman, 2010 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1896700|Marian Wright Edelman]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q85305832|children's rights activist]]''
| 1939-06-06
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/marian_wright_edelman marian_wright_edelman]
| [[:d:Q1896700|Q1896700]]
|-
| [[Íomhá:Mariana Mazzucato.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15127513|Mariana Mazzucato]]''
| eacnamaí
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1968-06-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Iodáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/mariana_mazzucato mariana_mazzucato]
| [[:d:Q15127513|Q15127513]]
|-
| 
| ''[[:d:Q88976878|Marily Oppezzo]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/marily_oppezzo marily_oppezzo]
| [[:d:Q88976878|Q88976878]]
|-
| [[Íomhá:Marina Abramović. The Cleaner (45524492341).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q47496|Marina Abramović]]''
| 
| ''[[:d:Q10774753|taibhealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18216771|físealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19850998|ealaíontóir fuaime]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2707485|radharcagrafaí]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''
| 1946-11-30
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| ''[[:d:Q1290149|Federal People's Republic of Yugoslavia]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q83286|Poblacht Shóisialach Chónaidhme na hIúgsláive]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q838261|Poblacht Chónaidhme na hIúgslaive]]''&lt;br/&gt;[[An tSeirbia agus Montainéagró]]&lt;br/&gt;[[an tSeirbia]]&lt;br/&gt;[[An Iúgslaiv]]
| [https://www.ted.com/speakers/marina_abramovic marina_abramovic]
| [[:d:Q47496|Q47496]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760166|Marisa Fick-Jordan]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/marisa_fick_jordan marisa_fick_jordan]
| [[:d:Q23760166|Q23760166]]
|-
| [[Íomhá:Nacht van de Radicale Vernieuwing (44737558181) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q33044550|Marjan van Aubel]]''
| 
| ''[[:d:Q7541856|criadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1985
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/marjan_van_aubel marjan_van_aubel]
| [[:d:Q33044550|Q33044550]]
|-
| [[Íomhá:Mark Applebaum at TEDx Stanford (7231657568).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6766581|Mark Applebaum]]''
| 
| ''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_applebaum mark_applebaum]
| [[:d:Q6766581|Q6766581]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23784752|Mark Bezos]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1969-05-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mark_bezos mark_bezos]
| [[:d:Q23784752|Q23784752]]
|-
| [[Íomhá:Mark Bittman 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3294002|Mark Bittman]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3499072|chef]]''
| 1950-02-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_bittman mark_bittman]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/234 234]
| [[:d:Q3294002|Q3294002]]
|-
| [[Íomhá:Mark Forsyth portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16216552|Mark Forsyth]]''
| 
| ''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16312408|etymologist]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1977-04-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_forsyth mark_forsyth]
| [[:d:Q16216552|Q16216552]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670507|Mark Kendall]]''
| 
| ''[[:d:Q19902880|biomedical engineer]]''
| 1972-04-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_kendall mark_kendall]
| [[:d:Q23670507|Q23670507]]
|-
| 
| ''[[:d:Q15994669|Mark Pagel]]''
| 
| ''[[:d:Q16063497|bitheolaí éabhlóideach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1954-06-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_pagel mark_pagel]
| [[:d:Q15994669|Q15994669]]
|-
| [[Íomhá:D07cd11-Guarup-Xingu-2007-Sue photos (22).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6769279|Mark Plotkin]]''
| 
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2374149|luibheolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q32518759|eitnealuibheolaí]]''
| 1955-05-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_plotkin mark_plotkin]
| [[:d:Q6769279|Q6769279]]
|-
| [[Íomhá:Mark Pollock.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6769287|Mark Pollock]]''
| lúthchleasaí Éireannach
| ''[[:d:Q11900058|taiscéalaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15982858|cainteoir inspreagtha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18814623|dírbheathaisnéisí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13382576|iomróir]]''
| 1976-02-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_pollock mark_pollock]
| [[:d:Q6769287|Q6769287]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662165|Mark Raymond]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mark_raymond mark_raymond]
| [[:d:Q23662165|Q23662165]]
|-
| [[Íomhá:Mark Ronson and Jennifer Su, 2011 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q425821|Mark Ronson]]''
| ceoltóir Sasanach
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q130857|dioscmharcach]]''&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''&lt;br/&gt;[[amhránaí]]
| 1975-09-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_ronson mark_ronson]
| [[:d:Q425821|Q425821]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6769512|Mark Roth]]''
| 
| [[bithcheimiceoir]]
| 1958
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_roth mark_roth]
| [[:d:Q6769512|Q6769512]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23713549|Mark Shaw]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mark_shaw mark_shaw]
| [[:d:Q23713549|Q23713549]]
|-
| [[Íomhá:Mark Z. Jacobson.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6770480|Mark Z. Jacobson]]''
| 
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1113838|clíomeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19377727|environmental engineer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]
| 1965
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_z_jacobson mark_z_jacobson]
| [[:d:Q6770480|Q6770480]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662733|Markham Nolan]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/markham_nolan markham_nolan]
| [[:d:Q23662733|Q23662733]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656649|Markus Fischer]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/markus_fischer markus_fischer]
| [[:d:Q23656649|Q23656649]]
|-
| [[Íomhá:Markus giesler.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1789020|Markus Giesler]]''
| eacnamaí Ceanadach
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104629540|editor]]''
| 1976-07-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/markus_giesler markus_giesler]
| [[:d:Q1789020|Q1789020]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16751209|Marla Spivak]]''
| 
| ''[[:d:Q350979|míoleolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3055126|feithideolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/marla_spivak marla_spivak]
| [[:d:Q16751209|Q16751209]]
|-
| [[Íomhá:Marlene Zuk, Palmerston North City Library.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7472231|Marlene Zuk]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839134|éiceolaí]]''
| 1956-05-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/marlene_zuk marlene_zuk]
| [[:d:Q7472231|Q7472231]]
|-
| [[Íomhá:Martin Ford Speaking July 2016.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19971558|Martin Ford]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q846430|todhchaíoch]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/martin_ford martin_ford]
| [[:d:Q19971558|Q19971558]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656755|Martin Hanczyc]]''
| 
| [[ceimiceoir]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/martin_hanczyc martin_hanczyc]
| [[:d:Q23656755|Q23656755]]
|-
| [[Íomhá:Martin Jacques (2012).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6775790|Martin Jacques]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15958754|craoltóir]]''
| 1945-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/martin_jacques martin_jacques]
| [[:d:Q6775790|Q6775790]]
|-
| [[Íomhá:Martin Pistorius.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20011313|Martin Pistorius]]''
| 
| ''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6859454|forbróir gréasáin]]''
| 1975-12-31
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Afraic Theas]]&lt;br/&gt;[[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/martin_pistorius martin_pistorius]
| [[:d:Q20011313|Q20011313]]
|-
| [[Íomhá:Official portrait of Lord Rees of Ludlow crop 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q335213|Martin Rees]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[réalteolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q752129|réaltfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2998308|cosmeolaí]]''
| 1942-06-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/sir_martin_rees sir_martin_rees]
| [[:d:Q335213|Q335213]]
|-
| [[Íomhá:Flickr - The U.S. Army - Comprehensive Soldiers Fitness (1)cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q320927|Martin Seligman]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18437198|imreoir beiriste]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1942-08-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/martin_seligman martin_seligman]
| [[:d:Q320927|Q320927]]
|-
| [[Íomhá:Photo of filmmaker Martin Villeneuve, April 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3295670|Martin Villeneuve]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 1978-03-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/martin_villeneuve martin_villeneuve]
| [[:d:Q3295670|Q3295670]]
|-
| 
| ''[[:d:Q30754553|Martina Flor]]''
| 
| ''[[:d:Q627325|dearthóir grafaicí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/martina_flor martina_flor]
| [[:d:Q30754553|Q30754553]]
|-
| [[Íomhá:Martine-Rothblatt2-5773.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6777103|Martine Rothblatt]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19509201|gníomhaí ar son cearta daoine LADT]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1954-10-10
| [[Bean trasghnéasach|bean trasinscneach]]
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/martine_rothblatt martine_rothblatt]
| [[:d:Q6777103|Q6777103]]
|-
| [[Íomhá:Marvin Minsky at OLPC.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q204815|Marvin Minsky]]''
| eolaí cognaíoch Meiriceánach
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''
| 1927-08-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/marvin_minsky marvin_minsky]
| [[:d:Q204815|Q204815]]
|-
| [[Íomhá:Marvin Rees - 2023 (52717617130) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q24039198|Marvin Rees]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q837703|stiúrthóir neamhfheidhmiúcháin]]''
| 1972-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/marvin_rees marvin_rees]
| [[:d:Q24039198|Q24039198]]
|-
| [[Íomhá:Marwa Al-Sabouni.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q71169687|Marwa Al-Sabouni]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1981-09-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an tSiria]]
| [https://www.ted.com/speakers/marwa_al_sabouni marwa_al_sabouni]
| [[:d:Q71169687|Q71169687]]
|-
| [[Íomhá:Mary-lou-jepsen-google-io-2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q41638|Mary Lou Jepsen]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1965-04-06
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mary_lou_jepsen mary_lou_jepsen]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1465 1465]
| [[:d:Q41638|Q41638]]
|-
| [[Íomhá:Mary Norris 2019 Texas Book Festival.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20979342|Mary Norris]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1952-02-07
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mary_norris mary_norris]
| [[:d:Q20979342|Q20979342]]
|-
| [[Íomhá:Mary Roach at TED in 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q444136|Mary Roach]]''
| scríbhneoir eolaíochta Meiriceánach
| ''[[:d:Q18533509|medical writer]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q123853167|magazine writer]]''
| 1959-03-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mary_roach mary_roach]
| [[:d:Q444136|Q444136]]
|-
| [[Íomhá:Temple Grandin at TED.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q232810|Mary Temple Grandin]]''
| 
| ''[[:d:Q350979|míoleolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]
| 1947-08-29
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/temple_grandin temple_grandin]
| [[:d:Q232810|Q232810]]
|-
| [[Íomhá:MARY T. BASSETT in 2023 06.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23767444|Mary Travis Bassett]]''
| 
| ''[[:d:Q13416803|eipidéimeolaí]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mary_bassett mary_bassett]
| [[:d:Q23767444|Q23767444]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23498467|Maryn McKenna]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1959-01-22
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/maryn_mckenna maryn_mckenna]
| [[:d:Q23498467|Q23498467]]
|-
| [[Íomhá:Massimo banzi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16174456|Massimo Banzi]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1231865|oideolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2994387|sainchomhairleoir]]''
| 1968-02-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iodáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/massimo_banzi massimo_banzi]
| [[:d:Q16174456|Q16174456]]
|-
| 
| ''[[:d:Q91168750|Mathias Basner]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mathias_basner mathias_basner]
| [[:d:Q91168750|Q91168750]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783045|Mathias Jud]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mathias_jud mathias_jud]
| [[:d:Q23783045|Q23783045]]
|-
| 
| ''[[:d:Q3298792|Mathieu Lehanneur]]''
| dearthóir Francach
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1974-08-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/mathieu_lehanneur mathieu_lehanneur]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/501 501]
| [[:d:Q3298792|Q3298792]]
|-
| [[Íomhá:Matt Cutts Headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q890702|Matt Cutts]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1972
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/matt_cutts matt_cutts]
| [[:d:Q890702|Q890702]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16194081|Matt Goldman]]''
| 
| [[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]
| 1969-12-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/matt_goldman matt_goldman]
| [[:d:Q16194081|Q16194081]]
|-
| 
| ''[[:d:Q3299487|Matt Johnson]]''
| 
| ''[[:d:Q386854|drumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4351403|cnagcheoltóir]]''
| 1970-11-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/matt_johnson matt_johnson]
| [[:d:Q3299487|Q3299487]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769530|Matt Kenyon]]''
| 
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''
| 1977
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/matt_kenyon matt_kenyon]
| [[:d:Q23769530|Q23769530]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662668|Matt Killingsworth]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/matt_killingsworth matt_killingsworth]
| [[:d:Q23662668|Q23662668]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662543|Matt Mills]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/matthew_mills_and_tamara_roukaerts matthew_mills_and_tamara_roukaerts]
| [[:d:Q23662543|Q23662543]]
|-
| [[Íomhá:Matt Mullenweg (1).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92877|Matt Mullenweg]]''
| fiontraí Meiriceánach
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''
| 1984-01-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/matt_mullenweg matt_mullenweg]
| [[:d:Q92877|Q92877]]
|-
| [[Íomhá:Official portrait of Viscount Ridley crop 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q961972|Matt Ridley]]''
| 
| ''[[:d:Q806798|baincéir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q350979|míoleolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1483709|úinéir talún]]''
| 1958-02-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/matt_ridley matt_ridley]
| [[:d:Q961972|Q961972]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23301826|Matt Weinstein]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/matt_weinstein matt_weinstein]
| [[:d:Q23301826|Q23301826]]
|-
| 
| ''[[:d:Q124606154|Matthew A. Wilson]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/matt_wilson matt_wilson]
| [[:d:Q124606154|Q124606154]]
|-
| [[Íomhá:Matthew Carter, 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q383244|Matthew Carter]]''
| 
| ''[[:d:Q354034|clódhearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q635734|cartlannaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1937-10-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/matthew_carter matthew_carter]
| [[:d:Q383244|Q383244]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783062|Matthew Childs]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/matthew_childs matthew_childs]
| [[:d:Q23783062|Q23783062]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759559|Matthew O'Reilly]]''
| 
| [[Teicneoir éigeandála leighis]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/matthew_o_reilly matthew_o_reilly]
| [[:d:Q23759559|Q23759559]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783080|Matthew White]]''
| 
| [[ceoltóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/matthew_white matthew_white]
| [[:d:Q23783080|Q23783080]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24041573|Matthew Williams]]''
| 
| ''[[:d:Q2066131|lúthchleasaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/matthew_williams matthew_williams]
| [[:d:Q24041573|Q24041573]]
|-
| [[Íomhá:Portrait de Matthieu Ricard.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q732418|Matthieu Ricard]]''
| 
| ''[[:d:Q854997|manach Búdaíoch]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q333634|aistritheoir]]''
| 1946-02-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/matthieu_ricard matthieu_ricard]
| [[:d:Q732418|Q732418]]
|-
| [[Íomhá:Seracini.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q283470|Maurizio Seracini]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q381160|saineolaí]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]
| 1946-12-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iodáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/maurizio_seracini maurizio_seracini]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1296 1296]
| [[:d:Q283470|Q283470]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662756|Max Little]]''
| 
| [[matamaiticeoir]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/max_little max_little]
| [[:d:Q23662756|Q23662756]]
|-
| [[Íomhá:Max Tegmark.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2076321|Max Tegmark]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[réalteolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q752129|réaltfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2998308|cosmeolaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1967-05-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSualainn]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/max_tegmark max_tegmark]
| [[:d:Q2076321|Q2076321]]
|-
| [[Íomhá:20101227 May El-Khalil cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1489143|May El-Khalil]]''
| 
| 
| 1955-12-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/may_el_khalil may_el_khalil]
| [[:d:Q1489143|Q1489143]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4081184|Maya Beiser]]''
| 
| ''[[:d:Q13219637|dordveidhleadóir]]''
| 1963-12-31
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/maya_beiser maya_beiser]
| [[:d:Q4081184|Q4081184]]
|-
| [[Íomhá:Maya Penn headshot.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19664921|Maya Penn]]''
| 
| ''[[:d:Q266569|beochantóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12362622|daonchara]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3501317|dearthóir faisin]]''
| 2000-02-10
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/maya_penn_1 maya_penn_1]
| [[:d:Q19664921|Q19664921]]
|-
| [[Íomhá:General Session with Maysoon Zayid.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6797978|Maysoon Zayid]]''
| fuirseoir
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[fuirseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/maysoon_zayid maysoon_zayid]
| [[:d:Q6797978|Q6797978]]
|-
| [[Íomhá:Maz Jobrani VOA 02 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1142510|Maz Jobrani]]''
| fuirseoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;[[fuirseoir]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1972-02-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iaráin]]
| [https://www.ted.com/speakers/maz_jobrani maz_jobrani]
| [[:d:Q1142510|Q1142510]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23798616|McKenna Pope]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mckenna_pope mckenna_pope]
| [[:d:Q23798616|Q23798616]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759676|Meaghan Ramsey]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/meaghan_ramsey meaghan_ramsey]
| [[:d:Q23759676|Q23759676]]
|-
| [[Íomhá:Mechai Viravaidya 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6584188|Mechai Viravaidya]]''
| gníomhaí Téalannach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1941-01-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Téalainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/mechai_viravaidya mechai_viravaidya]
| [[:d:Q6584188|Q6584188]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759544|Meera Vijayann]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/meera_vijayann meera_vijayann]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2071 2071]
| [[:d:Q23759544|Q23759544]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670504|Meg Jay]]''
| 
| ''[[:d:Q1113899|síceolaí cliniciúil]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 1969-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/meg_jay meg_jay]
| [[:d:Q23670504|Q23670504]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662848|Megan Kamerick]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5394545|saoririseoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/megan_kamerick megan_kamerick]
| [[:d:Q23662848|Q23662848]]
|-
| [[Íomhá:Megan Phelps-Roper 266660.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22279168|Megan Phelps-Roper]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2296674|social media manager]]''
| 1986-01-31
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/megan_phelps_roper megan_phelps_roper]
| [[:d:Q22279168|Q22279168]]
|-
| [[Íomhá:Megan Washington.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6808754|Megan Washington]]''
| 
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q55960555|ealaíontóir taifeadta]]''
| 1986-01-07
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/megan_washington megan_washington]
| [[:d:Q6808754|Q6808754]]
|-
| 
| ''[[:d:Q59706643|Mei Lin Neo]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mei_lin_neo mei_lin_neo]
| [[:d:Q59706643|Q59706643]]
|-
| [[Íomhá:Meklit Hadero and Susie Ibarra (15276289548) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6810590|Meklit Hadero Meklit]]''
| 
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/meklit_hadero meklit_hadero]
| [[:d:Q6810590|Q6810590]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23688634|Melati and Isabel Wijsen]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/melati_and_isabel_wijsen melati_and_isabel_wijsen]
| [[:d:Q23688634|Q23688634]]
|-
| [[Íomhá:Melinda Gates - World Economic Forum Annual Meeting 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q463877|Melinda Gates]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15472169|pátrún]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12362622|daonchara]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4479442|bunaitheoir eagraíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3908516|entrepreneurship]]''
| 1964-08-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/melinda_french_gates melinda_french_gates]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/803 803]
| [[:d:Q463877|Q463877]]
|-
| [[Íomhá:Melissa Fleming (2021).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759770|Melissa Fleming]]''
| 
| ''[[:d:Q17221|urlabhraí]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/melissa_fleming melissa_fleming]
| [[:d:Q23759770|Q23759770]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662348|Melissa Garren]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/melissa_garren melissa_garren]
| [[:d:Q23662348|Q23662348]]
|-
| 
| ''[[:d:Q85954688|Melissa J. Moore]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/melissa_j_moore melissa_j_moore]
| [[:d:Q85954688|Q85954688]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662916|Melissa Marshall]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/melissa_marshall melissa_marshall]
| [[:d:Q23662916|Q23662916]]
|-
| [[Íomhá:Mellody Hobson.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6813152|Mellody Hobson]]''
| bean ghnó Mheiriceánach
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1969-04-03
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mellody_hobson mellody_hobson]
| [[:d:Q6813152|Q6813152]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24054818|Melvin Russell]]''
| 
| ''[[:d:Q384593|garda]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/melvin_russell melvin_russell]
| [[:d:Q24054818|Q24054818]]
|-
| [[Íomhá:Memory Banda.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23760334|Memory Banda]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1996-09-24
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Mhaláiv]]
| [https://www.ted.com/speakers/memory_banda memory_banda]
| [[:d:Q23760334|Q23760334]]
|-
| [[Íomhá:Mena Trott from The Sew Weekly.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q52826|Mena Grabowski Trott]]''
| 
| ''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''
| 1977-09-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mena_trott mena_trott]
| [[:d:Q52826|Q52826]]
|-
| 
| ''[[:d:Q54956679|Mennat El Ghalid]]''
| 
| ''[[:d:Q2487799|míceolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mennat_el_ghalid mennat_el_ghalid]
| [[:d:Q54956679|Q54956679]]
|-
| [[Íomhá:Meta - Meron Gribetz - Founder-CEO - A.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q25095565|Meron Gribetz]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Iosrael]]
| [https://www.ted.com/speakers/meron_gribetz meron_gribetz]
| [[:d:Q25095565|Q25095565]]
|-
| [[Íomhá:Mia Birdsong.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23782693|Mia Birdsong]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mia_birdsong mia_birdsong]
| [[:d:Q23782693|Q23782693]]
|-
| [[Íomhá:Michael Nielsen.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6833069|Michael A. Nielsen]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q19350898|fisiceoir teoiriciúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''
| 1974-01-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_nielsen michael_nielsen]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1094 1094]
| [[:d:Q6833069|Q6833069]]
|-
| [[Íomhá:Michael Anti.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q536668|Michael Anti]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1086863|colúnaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Daon-Phoblacht na Síne]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_anti michael_anti]
| [[:d:Q536668|Q536668]]
|-
| [[Íomhá:Michael Bierut.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3856114|Michael Bierut]]''
| dearthóir grafaicí Meiriceánach
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q627325|dearthóir grafaicí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1231865|oideolaí]]''
| 1957
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_bierut michael_bierut]
| [[:d:Q3856114|Q3856114]]
|-
| [[Íomhá:Michael Botticelli.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6828740|Michael Botticelli]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1958-01-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_botticelli michael_botticelli]
| [[:d:Q6828740|Q6828740]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6829848|Michael Dickinson]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1963
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_dickinson michael_dickinson]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1551 1551]
| [[:d:Q6829848|Q6829848]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670632|Michael Green]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/michael_green michael_green]
| [[:d:Q23670632|Q23670632]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759758|Michael Green]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/michael_green_spi michael_green_spi]
| [[:d:Q23759758|Q23759758]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6830936|Michael Hansmeyer]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1973
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/michael_hansmeyer michael_hansmeyer]
| [[:d:Q6830936|Q6830936]]
|-
| 
| ''[[:d:Q40001545|Michael Hendryx]]''
| 
| [[ollamh]]
| 1960
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/michael_hendryx michael_hendryx]
| [[:d:Q40001545|Q40001545]]
|-
| [[Íomhá:Sociologist Michael Kimmel in 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1498283|Michael Kimmel]]''
| socheolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1951-02-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_kimmel michael_kimmel]
| [[:d:Q1498283|Q1498283]]
|-
| [[Íomhá:Michael Patrick Lynch at Senate House.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6832368|Michael Lynch]]''
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/michael_lynch michael_lynch]
| [[:d:Q6832368|Q6832368]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662341|Michael McDaniel]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/michael_mcdaniel michael_mcdaniel]
| [[:d:Q23662341|Q23662341]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6832811|Michael Merzenich]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 1942-05-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_merzenich michael_merzenich]
| [[:d:Q6832811|Q6832811]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727972|Michael Metcalfe]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/michael_metcalfe michael_metcalfe]
| [[:d:Q23727972|Q23727972]]
|-
| 
| ''[[:d:Q3308398|Michael Moschen]]''
| 
| ''[[:d:Q17307272|taibheoir sorcais]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/michael_moschen michael_moschen]
| [[:d:Q3308398|Q3308398]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662981|Michael Norton]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/michael_norton michael_norton]
| [[:d:Q23662981|Q23662981]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23784724|Michael Pawlyn]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1967-09-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_pawlyn michael_pawlyn]
| [[:d:Q23784724|Q23784724]]
|-
| [[Íomhá:Michael Pollan at Yale 1 cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1138996|Michael Pollan]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''
| 1955-02-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_pollan michael_pollan]
| [[:d:Q1138996|Q1138996]]
|-
| [[Íomhá:Michael Porter.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q272146|Michael Porter]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1906857|innealtóir meicniúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10497074|innealtóir aeraspáis]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1947-05-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_porter michael_porter]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1622 1622]
| [[:d:Q272146|Q272146]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783071|Michael Pritchard]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/michael_pritchard michael_pritchard]
| [[:d:Q23783071|Q23783071]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23768729|Michael Rubinstein]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/michael_rubinstein michael_rubinstein]
| [[:d:Q23768729|Q23768729]]
|-
| [[Íomhá:Michael Sandel Me Judice.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q381044|Michael Sandel]]''
| 
| ''[[:d:Q18930007|political philosopher]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1231865|oideolaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1953-03-05&lt;br/&gt;1953-05-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_sandel michael_sandel]
| [[:d:Q381044|Q381044]]
|-
| [[Íomhá:Michael Shellenberger.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6834344|Michael Shellenberger]]''
| 
| ''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q30131998|cultural anthropologist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839134|éiceolaí]]''
| 1971-06-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_shellenberger michael_shellenberger]
| [[:d:Q6834344|Q6834344]]
|-
| [[Íomhá:Michael Shermer wiki portrait4.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q126225|Michael Shermer]]''
| scríbhneoir eolaíochta Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16063546|historian of science]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2309784|rothaí spóirt]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''
| 1954-09-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_shermer michael_shermer]
| [[:d:Q126225|Q126225]]
|-
| [[Íomhá:Michael Specter Headshot new.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2356503|Michael Specter]]''
| iriseoir
| [[iriseoir]]
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_specter michael_specter]
| [[:d:Q2356503|Q2356503]]
|-
| [[Íomhá:Michael Stevens VidCon 2016.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q14436762|Michael Stevens]]''
| 
| ''[[:d:Q17125263|cruthaitheoir YouTube]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q974144|oideoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''&lt;br/&gt;[[fuirseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q138858|siamsóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''
| 1986-01-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_stevens michael_stevens]
| [[:d:Q14436762|Q14436762]]
|-
| [[Íomhá:MTTKeepingScore.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q520493|Michael Tilson Thomas]]''
| 
| ''[[:d:Q158852|stiúrthóir ceolfhoirne]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16145150|múinteoir ceoil]]''
| 1944-12-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_tilson_thomas michael_tilson_thomas]
| [[:d:Q520493|Q520493]]
|-
| [[Íomhá:General Fusion Michel Laberge (33250324636).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23727986|Michel Laberge]]''
| 
| [[fisiceoir]]
| 1961
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/michel_laberge michel_laberge]
| [[:d:Q23727986|Q23727986]]
|-
| 
| ''[[:d:Q60754633|Michel M Dugon]]''
| 
| ''[[:d:Q5669847|ollamh cúnta]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/michel_dugon michel_dugon]
| [[:d:Q60754633|Q60754633]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23661627|Michelle  Borkin]]''
| 
| [[fisiceoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/michelle_borkin michelle_borkin]
| [[:d:Q23661627|Q23661627]]
|-
| [[Íomhá:Michelle Obama 2013 official portrait.jpg|center|128px]]
| [[Michelle Obama]]
| dlíodóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1964-01-17
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/michelle_obama michelle_obama]
| [[:d:Q13133|Q13133]]
|-
| [[Íomhá:Mick Cornett (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q12003032|Mick Cornett]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1958-07-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mick_cornett mick_cornett]
| [[:d:Q12003032|Q12003032]]
|-
| [[Íomhá:Mick Ebeling (2015).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6838160|Mick Ebeling]]''
| 
| [[léiritheoir scannáin]]
| 1970-11-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mick_ebeling mick_ebeling]
| [[:d:Q6838160|Q6838160]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16732921|Mick Mountz]]''
| 
| ''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mick_mountz mick_mountz]
| [[:d:Q16732921|Q16732921]]
|-
| [[Íomhá:Miguel Nicolelis (16397324065).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q976399|Miguel Nicolelis]]''
| néareolaí Brasaíleach
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;[[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;[[néareolaí]]
| 1961-03-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/miguel_nicolelis miguel_nicolelis]
| [[:d:Q976399|Q976399]]
|-
| [[Íomhá:Mihaly Csikszentmihalyi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q316147|Mihaly Csikszentmihalyi]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q211346|síciatraí]]''
| 1934-09-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ungáir]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mihaly_csikszentmihalyi mihaly_csikszentmihalyi]
| [[:d:Q316147|Q316147]]
|-
| 
| ''[[:d:Q89906394|Miho Janvier]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6643326|space physics]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/miho_janvier miho_janvier]
| [[:d:Q89906394|Q89906394]]
|-
| 
| ''[[:d:Q957612|Mike Archer]]''
| 
| ''[[:d:Q1662561|pailé-ointeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1945-03-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_archer michael_archer]
| [[:d:Q957612|Q957612]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657163|Mike Biddle]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/michael_biddle michael_biddle]
| [[:d:Q23657163|Q23657163]]
|-
| [[Íomhá:Mikematas.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21463338|Mike Matas]]''
| 
| ''[[:d:Q627325|dearthóir grafaicí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q107573818|icon designer]]''
| 1986-03-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mike_matas mike_matas]
| [[:d:Q21463338|Q21463338]]
|-
| [[Íomhá:Mike Rowe.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q455808|Mike Rowe]]''
| 
| ''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|aisteoir gutha]]''
| 1962-03-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mike_rowe mike_rowe]
| [[:d:Q455808|Q455808]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24053199|Mike Velings]]''
| 
| ''[[:d:Q16060693|caomhantóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q56249301|pisciculturist]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mike_velings mike_velings]
| [[:d:Q24053199|Q24053199]]
|-
| [[Íomhá:Mike deGruy.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6849378|Mike deGruy]]''
| 
| ''[[:d:Q1235146|déantóir scannán faisnéise]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q222344|cineamatagrafadóir]]''
| 1951-12-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mike_degruy mike_degruy]
| [[:d:Q6849378|Q6849378]]
|-
| [[Íomhá:Michail Sygar, 2023 Ausschnitt.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4194814|Mikhail Zygar]]''
| iriseoir Rúiseach
| ''[[:d:Q15973695|political journalist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12144794|scríbhneoir próis]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q164236|comhfhreagraí cogaidh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q589298|príomheagarthóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''
| 1981-01-31
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Rúis]]
| [https://www.ted.com/speakers/mikhail_zygar mikhail_zygar]
| [[:d:Q4194814|Q4194814]]
|-
| [[Íomhá:Mikko Hypponen (12340136955) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2489610|Mikko Hyppönen]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28344495|comhairleoir slándála ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q9379869|léachtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q381160|saineolaí]]''
| 1969-10-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhionlainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/mikko_hypponen mikko_hypponen]
| [[:d:Q2489610|Q2489610]]
|-
| [[Íomhá:Milton glaser.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1351481|Milton Glaser]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q644687|maisitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q627325|dearthóir grafaicí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1229025|clóghrafóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1925963|ealaíontóir grafach]]''
| 1929-06-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/milton_glaser milton_glaser]
| [[:d:Q1351481|Q1351481]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4794835|Mina Bissell]]''
| 
| ''[[:d:Q15839206|bitheolaí móilíneach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839136|bitheolaí ceall]]''&lt;br/&gt;[[bithcheimiceoir]]&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1940
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Iaráin]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mina_bissell mina_bissell]
| [[:d:Q4794835|Q4794835]]
|-
| 
| ''[[:d:Q73482980|Mindy Scheier]]''
| 
| ''[[:d:Q3501317|dearthóir faisin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mindy_scheier mindy_scheier]
| [[:d:Q73482980|Q73482980]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23809265|Miranda Wang &amp; Jeanny Yao]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/miranda_wang_and_jenny_yao miranda_wang_and_jenny_yao]
| [[:d:Q23809265|Q23809265]]
|-
| [[Íomhá:Miru Kim in paris catacombs.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6874759|Miru Kim]]''
| ealaíontóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1981
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/miru_kim miru_kim]
| [[:d:Q6874759|Q6874759]]
|-
| [[Íomhá:MishaGlenny.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3859025|Misha Glenny]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[staraí]]
| 1958-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/misha_glenny misha_glenny]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/486 486]
| [[:d:Q3859025|Q3859025]]
|-
| [[Íomhá:Mitchel Resnick.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q650983|Mitchel Resnick]]''
| 
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1956-06-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mitch_resnick mitch_resnick]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1529 1529]
| [[:d:Q650983|Q650983]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795567|Mitchell Besser]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mitchell_besser mitchell_besser]
| [[:d:Q23795567|Q23795567]]
|-
| [[Íomhá:Mitchell joachim 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q984089|Mitchell Joachim]]''
| ailtire Meiriceánach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131062|pleanálaí]]''
| 1972-02-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/mitchell_joachim mitchell_joachim]
| [[:d:Q984089|Q984089]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795336|Miwa Matreyek]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/miwa_matreyek miwa_matreyek]
| [[:d:Q23795336|Q23795336]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712268|Mohamed Ali]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mohamed_ali mohamed_ali]
| [[:d:Q23712268|Q23712268]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712650|Mohamed Hijri]]''
| 
| [[eolaí]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/mohamed_hijri mohamed_hijri]
| [[:d:Q23712650|Q23712650]]
|-
| [[Íomhá:Molly Crockett at World Economic Forum.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15989936|Molly J. Crockett]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 1983-05
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/molly_crockett molly_crockett]
| [[:d:Q15989936|Q15989936]]
|-
| [[Íomhá:Molly Stevens - 29314178254 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15896847|Molly Stevens]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/molly_stevens molly_stevens]
| [[:d:Q15896847|Q15896847]]
|-
| [[Íomhá:Mona Chalabi, 2013 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21793960|Mona Chalabi]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/mona_chalabi mona_chalabi]
| [[:d:Q21793960|Q21793960]]
|-
| [[Íomhá:Monica Byrne Author.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21642356|Monica Byrne]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18844224|scríbhneoir ficsean eolaíochta]]''&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q214917|drámadóir]]''
| 1981-07-13
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/monica_byrne monica_byrne]
| [[:d:Q21642356|Q21642356]]
|-
| [[Íomhá:Monica Lewinsky 2014 IDA Awards (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q212659|Monica Lewinsky]]''
| 
| ''[[:d:Q3501317|dearthóir faisin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10672931|síceolaí sóisialta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1973-07-23
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/monica_lewinsky monica_lewinsky]
| [[:d:Q212659|Q212659]]
|-
| [[Íomhá:MONIKA BULAJ 2015.1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3860861|Monika Bulaj]]''
| iriseoir Polannach
| [[iriseoir]]
| 1966-05-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Pholainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/monika_bulaj monika_bulaj]
| [[:d:Q3860861|Q3860861]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662833|Morgan O'Neill]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/morgan_o_neill morgan_o_neill]
| [[:d:Q23662833|Q23662833]]
|-
| [[Íomhá:Morgan Spurlock 2012 Shankbone.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q364421|Morgan Spurlock]]''
| 
| ''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''
| 1970-11-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/morgan_spurlock morgan_spurlock]
| [[:d:Q364421|Q364421]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769521|Morgana Bailey]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/morgana_bailey morgana_bailey]
| [[:d:Q23769521|Q23769521]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6912508|Morley]]''
| amhránaí
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;[[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/morley morley]
| [[:d:Q6912508|Q6912508]]
|-
| [[Íomhá:La guerra gaucha-Sebastián Chiola-Ángel Magaña.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q220944|Moshe Safdie]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131062|pleanálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1938-07-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]&lt;br/&gt;[[Iosrael]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/moshe_safdie moshe_safdie]
| [[:d:Q220944|Q220944]]
|-
| [[Íomhá:Congreso Futuro - 2019-01-14 - 26.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15429344|Moshe Szyf]]''
| 
| ''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/moshe_szyf moshe_szyf]
| [[:d:Q15429344|Q15429344]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23768724|Mundano]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 1986
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/mundano mundano]
| [[:d:Q23768724|Q23768724]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662706|Munir Virani]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Chéinia]]
| [https://www.ted.com/speakers/munir_virani munir_virani]
| [[:d:Q23662706|Q23662706]]
|-
| [[Íomhá:Murray Gell-Mann - World Economic Forum Annual Meeting 2012.jpg|center|128px]]
| [[Murray Gell-Mann]]
| fisiceoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19350898|fisiceoir teoiriciúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]
| 1929-09-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/murray_gell_mann murray_gell_mann]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/173 173]
| [[:d:Q172840|Q172840]]
|-
| [[Íomhá:Musimbi Kanyoro, CEO and President, Global Fund for Women, speaking at the Girl Summit 2014 (14701908346).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16185411|Musimbi Kanyoro]]''
| gníomhaí Céiniach
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 1953-11-30
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Chéinia]]
| [https://www.ted.com/speakers/musimbi_kanyoro musimbi_kanyoro]
| [[:d:Q16185411|Q16185411]]
|-
| [[Íomhá:Mustafa Akyol.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6943223|Mustafa Akyol]]''
| scríbhneoir agus iriseoir Turcach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q84681895|political analyst]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1972
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Tuirc]]
| [https://www.ted.com/speakers/mustafa_akyol mustafa_akyol]
| [[:d:Q6943223|Q6943223]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759569|Myriam Sidibe]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/myriam_sidibe myriam_sidibe]
| [[:d:Q23759569|Q23759569]]
|-
| [[Íomhá:Mary Robinson (2014).jpg|center|128px]]
| [[Máire Mhic Róibín]]
| 7ú Uachtarán na hÉireann
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[saineolaí dlí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[abhcóide]]
| 1944-05-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| [https://www.ted.com/speakers/mary_robinson mary_robinson]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2526 2526]
| [[:d:Q188214|Q188214]]
|-
| [[Íomhá:Monica Araya donated by Dave Malkoff (sq cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q109969488|Mónica Araya]]''
| 
| ''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Cósta Ríce]]
| [https://www.ted.com/speakers/monica_araya monica_araya]
| [[:d:Q109969488|Q109969488]]
|-
| 
| ''[[:d:Q22095670|N. Jeremy Kasdin]]''
| 
| [[réalteolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/jeremy_kasdin jeremy_kasdin]
| [[:d:Q22095670|Q22095670]]
|-
| [[Íomhá:Nadia Al-Sakkaf, AlJazeera Channel - May 11, 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20423647|Nadia Al-Sakkaf]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1977-03-08
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Éimin|Poblacht Éimin]]
| [https://www.ted.com/speakers/nadia_al_sakkaf nadia_al_sakkaf]
| [[:d:Q20423647|Q20423647]]
|-
| [[Íomhá:Nadine Burke Harris (38590996961).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19878640|Nadine Burke Harris]]''
| 
| [[Lia|dochtúir leighis]]
| 1975-10-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/nadine_burke_harris_1 nadine_burke_harris_1]
| [[:d:Q19878640|Q19878640]]
|-
| [[Íomhá:Nadezhda Tolokonnikova während einer Paneldisskusion auf der republica 2015-cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q288956|Nadya Tolokonnikova]]''
| 
| ''[[:d:Q4610556|mainicín]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q108309647|sewing machine slave]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1027930|webcam model]]''&lt;br/&gt;[[ealaíontóir]]
| 1989-11-07
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Rúis]]
| [https://www.ted.com/speakers/nadya_tolokonnikova nadya_tolokonnikova]
| [[:d:Q288956|Q288956]]
|-
| [[Íomhá:Nagin Cox with JPL icon.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q28678622|Nagin Cox]]''
| 
| ''[[:d:Q10497074|innealtóir aeraspáis]]''
| 1965
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/nagin_cox nagin_cox]
| [[:d:Q28678622|Q28678622]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795283|Naif Al-Mutawa]]''
| 
| ''[[:d:Q1113899|síceolaí cliniciúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11892507|scríbhneoir greannán]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/naif_al_mutawa naif_al_mutawa]
| [[:d:Q23795283|Q23795283]]
|-
| [[Íomhá:Nalini Nadkarni speaking at TED in 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1275902|Nalini Nadkarni]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839134|éiceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2374149|luibheolaí]]''
| 1954-10-13
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nalini_nadkarni nalini_nadkarni]
| [[:d:Q1275902|Q1275902]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6962654|Nancy Duarte]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1758037|ceann comhairle]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''
| 1950
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nancy_duarte nancy_duarte]
| [[:d:Q6962654|Q6962654]]
|-
| 
| ''[[:d:Q11789453|Nancy Etcoff]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nancy_etcoff nancy_etcoff]
| [[:d:Q11789453|Q11789453]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23768711|Nancy Frates]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/nancy_frates nancy_frates]
| [[:d:Q23768711|Q23768711]]
|-
| [[Íomhá:Introduction to the Simons Center, Nancy Kanwisher, 2m33s.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6962770|Nancy Kanwisher]]''
| néareolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nancy_kanwisher nancy_kanwisher]
| [[:d:Q6962770|Q6962770]]
|-
| [[Íomhá:Nancy Lublin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6962820|Nancy Lublin]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3492227|nuálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2994387|sainchomhairleoir]]''
| 1971-06-30
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nancy_lublin nancy_lublin]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1307 1307]
| [[:d:Q6962820|Q6962820]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18156724|Nancy Rabalais]]''
| 
| ''[[:d:Q3640160|bitheolaí muirí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1950
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nancy_n_rabalais nancy_n_rabalais]
| [[:d:Q18156724|Q18156724]]
|-
| [[Íomhá:Nandan M. Nilekani.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1391255|Nandan Nilekani]]''
| fear gnó Indiach
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1955-06-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/nandan_nilekani nandan_nilekani]
| [[:d:Q1391255|Q1391255]]
|-
| [[Íomhá:Nanfu Wang 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q24609090|Nanfu Wang]]''
| stiúrthóir scannán
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1414443|déantóir scannán]]''
| 1985
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Daon-Phoblacht na Síne]]
| [https://www.ted.com/speakers/nanfu_wang nanfu_wang]
| [[:d:Q24609090|Q24609090]]
|-
| [[Íomhá:Naná Vasconcelos.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q707607|Naná Vasconcelos]]''
| cnagcheoltóir Brasaíleach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15981151|ceoltóir snagcheoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4351403|cnagcheoltóir]]''&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1415090|cumadóir scóir scannáin]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1944-08-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/nana_vasconcelos nana_vasconcelos]
| [[:d:Q707607|Q707607]]
|-
| 
| ''[[:d:Q11584846|Naoko Ishii]]''
| 
| ''[[:d:Q622807|seiyū]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an tSeapáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/naoko_ishii naoko_ishii]
| [[:d:Q11584846|Q11584846]]
|-
| [[Íomhá:Naomi Klein at Berkeley, California, in 2014 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q236606|Naomi Klein]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1235146|déantóir scannán faisnéise]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q61048378|gníomhaí aeráide]]''
| 1970-05-08
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/naomi_klein naomi_klein]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/845 845]
| [[:d:Q236606|Q236606]]
|-
| 
| ''[[:d:Q59631607|Naomi McDougall Jones]]''
| 
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/naomi_mcdougall_jones naomi_mcdougall_jones]
| [[:d:Q59631607|Q59631607]]
|-
| [[Íomhá:Naomi Oreskes 2nd European TA conference in Berlin 2015.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q205618|Naomi Oreskes]]''
| 
| ''[[:d:Q16063546|historian of science]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12094958|geoifisiceoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11424604|domhaneolaí]]''
| 1958-11-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/naomi_oreskes naomi_oreskes]
| [[:d:Q205618|Q205618]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23798128|Naomi Shah]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/naomi_shah naomi_shah]
| [[:d:Q23798128|Q23798128]]
|-
| [[Íomhá:Natalie Jeremijenko.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6968182|Natalie Jeremijenko]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/natalie_jeremijenko natalie_jeremijenko]
| [[:d:Q6968182|Q6968182]]
|-
| [[Íomhá:Natalie MacMaster - Seattle - 2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6968206|Natalie MacMaster]]''
| ceoltóir Ceanadach
| ''[[:d:Q3560496|fidléir]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]
| 1972-06-13
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/natalie_macmaster natalie_macmaster]
| [[:d:Q6968206|Q6968206]]
|-
| [[Íomhá:Natalie Merchant 07 15 2017 -13 (36837904352).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q238215|Natalie Merchant]]''
| amhránaí agus cumadóir Meiriceánach
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q55960555|ealaíontóir taifeadta]]''
| 1963-10-26
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/natalie_merchant natalie_merchant]
| [[:d:Q238215|Q238215]]
|-
| [[Íomhá:Natalie Panek, NASA internship with Henning Leidecker.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q50379483|Natalie Panek]]''
| 
| ''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''
| 1983
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/natalie_panek natalie_panek]
| [[:d:Q50379483|Q50379483]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656760|Natalie Warne]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/natalie_warne natalie_warne]
| [[:d:Q23656760|Q23656760]]
|-
| 
| ''[[:d:Q57201099|Natasha Hurley-Walker]]''
| 
| ''[[:d:Q752129|réaltfhisiceoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/natasha_hurley_walker natasha_hurley_walker]
| [[:d:Q57201099|Q57201099]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16982366|Natasha Tsakos]]''
| 
| [[aisteoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/natasha_tsakos natasha_tsakos]
| [[:d:Q16982366|Q16982366]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23661623|Nate Garvis]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/nate_garvis nate_garvis]
| [[:d:Q23661623|Q23661623]]
|-
| [[Íomhá:Nate Silver in Conversation with NY1's Pat Kiernan (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q562521|Nate Silver]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2732142|staitisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15295720|imreoir pócair]]''
| 1978-01-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nate_silver nate_silver]
| [[:d:Q562521|Q562521]]
|-
| [[Íomhá:NASA Nathalie Cabrol2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21005247|Nathalie Cabrol]]''
| 
| ''[[:d:Q16742203|pláinéadeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17318006|freediver]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3061999|astrobiologist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q9149093|sléibhteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''
| 1963-08-30
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Fhrainc]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nathalie_cabrol nathalie_cabrol]
| [[:d:Q21005247|Q21005247]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656749|Nathalie Miebach]]''
| 
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/nathalie_miebach nathalie_miebach]
| [[:d:Q23656749|Q23656749]]
|-
| [[Íomhá:Nathan Myhrvold.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q365578|Nathan Myhrvold]]''
| 
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1662561|pailé-ointeolaí]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q156839|cócaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q978044|feidhmeannach]]''
| 1959-08-03&lt;br/&gt;1959
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nathan_myhrvold nathan_myhrvold]
| [[:d:Q365578|Q365578]]
|-
| [[Íomhá:Nathan Wolfe 2011 Shankbone.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q15438588|Nathan Wolfe]]''
| 
| ''[[:d:Q13416803|eipidéimeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15634281|vireolaí]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]
| 1970-08-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nathan_wolfe nathan_wolfe]
| [[:d:Q15438588|Q15438588]]
|-
| [[Íomhá:Nathaniel Kahn.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3329419|Nathaniel Kahn]]''
| stiúrthóir scannán Meiriceánach
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''
| 1962-11-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nathaniel_kahn nathaniel_kahn]
| [[:d:Q3329419|Q3329419]]
|-
| 
| ''[[:d:Q54954376|Natsai Audrey Chieza]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/natsai_audrey_chieza natsai_audrey_chieza]
| [[:d:Q54954376|Q54954376]]
|-
| [[Íomhá:2018-07-01 ZDF Fernsehgarten Naturally 7-0347.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1970037|Naturally 7]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/naturally_7 naturally_7]
| [[:d:Q1970037|Q1970037]]
|-
| 
| ''[[:d:Q6982299|Navi Radjou]]''
| 
| [[eacnamaí]]
| 1970-08-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/navi_radjou navi_radjou]
| [[:d:Q6982299|Q6982299]]
|-
| [[Íomhá:Ndidi Nwuneli.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19564385|Ndidi Okonkwo Nwuneli]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1975-03-22
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Nigéir]]
| [https://www.ted.com/speakers/ndidi_nwuneli ndidi_nwuneli]
| [[:d:Q19564385|Q19564385]]
|-
| [[Íomhá:Negin Farsad.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q6987345|Negin Farsad]]''
| fuirseoir
| [[fuirseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1978
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/negin_farsad negin_farsad]
| [[:d:Q6987345|Q6987345]]
|-
| [[Íomhá:Neha Narula at World Economic Forum Davos 2023.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q102962826|Neha Narula]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/neha_narula neha_narula]
| [[:d:Q102962826|Q102962826]]
|-
| [[Íomhá:Neil Burgess Royal Society.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23657268|Neil Burgess]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 1966-07-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/neil_burgess neil_burgess]
| [[:d:Q23657268|Q23657268]]
|-
| [[Íomhá:Neil Gershenfeld 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1030183|Neil Gershenfeld]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1959-12-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/neil_gershenfeld neil_gershenfeld]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/88 88]
| [[:d:Q1030183|Q1030183]]
|-
| [[Íomhá:World's First Cyborg.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1355729|Neil Harbisson]]''
| 
| ''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1028181|péintéir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1982-07-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/neil_harbisson neil_harbisson]
| [[:d:Q1355729|Q1355729]]
|-
| [[Íomhá:Neil MacGregor Frankfurter Buchmesse 2015.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q1226759|Neil MacGregor]]''
| 
| ''[[:d:Q1792450|staraí na healaíne]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1946-06-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/neil_macgregor neil_macgregor]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1018 1018]
| [[:d:Q1226759|Q1226759]]
|-
| [[Íomhá:Neil Pasricha San Diego.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16733247|Neil Pasricha]]''
| 
| ''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15982858|cainteoir inspreagtha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q26831130|life coach]]''
| 1979-09-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/neil_pasricha neil_pasricha]
| [[:d:Q16733247|Q16733247]]
|-
| [[Íomhá:Neil Turok AIMS.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1386754|Neil Turok]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;[[réalteolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1958-11-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Afraic Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/neil_turok neil_turok]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/207 207]
| [[:d:Q1386754|Q1386754]]
|-
| [[Íomhá:Nellie McKay.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q454975|Nellie McKay]]''
| 
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15981151|ceoltóir snagcheoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2259451|aisteoir stáitse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18545066|fuirseoir ar a boinn]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''
| 1982-04-13
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nellie_mckay nellie_mckay]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/248 248]
| [[:d:Q454975|Q454975]]
|-
| [[Íomhá:Neri Oxman - Pop!Tech 2009 - Camden, ME.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4981374|Neri Oxman]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1976
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Iosrael]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/neri_oxman neri_oxman]
| [[:d:Q4981374|Q4981374]]
|-
| [[Íomhá:Newton Aduaka.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2422311|Newton Aduaka]]''
| stiúrthóir scannán Nigéarach
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Nigéir]]
| [https://www.ted.com/speakers/newton_aduaka newton_aduaka]
| [[:d:Q2422311|Q2422311]]
|-
| [[Íomhá:Okonjo-Iweala, Ngozi (2008 portrait).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q289350|Ngozi Okonjo-Iweala]]''
| eacnamaí Nigéarach
| [[taidhleoir]]&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[aire rialtais]]
| 1954-06-13
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Nigéir]]
| [https://www.ted.com/speakers/ngozi_okonjo_iweala ngozi_okonjo_iweala]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/115 115]
| [[:d:Q289350|Q289350]]
|-
| [[Íomhá:Niall Ferguson no Fronteiras do Pensamento São Paulo 2017 (37840342015) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q377638|Niall Ferguson]]''
| 
| ''[[:d:Q17488363|economic historian]]''&lt;br/&gt;[[staraí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1964-04-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/niall_ferguson niall_ferguson]
| [[:d:Q377638|Q377638]]
|-
| 
| ''[[:d:Q22279054|Nic Marks]]''
| 
| ''[[:d:Q2732142|staitisteoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/nic_marks nic_marks]
| [[:d:Q22279054|Q22279054]]
|-
| [[Íomhá:Nicholas Christakis.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1094336|Nicholas A. Christakis]]''
| 
| ''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''&lt;br/&gt;[[Lia|dochtúir leighis]]
| 1962-05-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nicholas_christakis nicholas_christakis]
| [[:d:Q1094336|Q1094336]]
|-
| [[Íomhá:Nicholas Negroponte USNA 20090415 cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92601|Nicholas Negroponte]]''
| ríomheolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q557880|infheisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1943-12-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nicholas_negroponte nicholas_negroponte]
| [[:d:Q92601|Q92601]]
|-
| [[Íomhá:Nicholas Herbert Stern, Baron Stern of Brentford.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q335441|Nicholas Stern]]''
| eacnamaí Sasanach
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q806798|baincéir]]''
| 1946-04-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/lord_nicholas_stern lord_nicholas_stern]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2127 2127]
| [[:d:Q335441|Q335441]]
|-
| [[Íomhá:Prof Nick Bostrom 324-1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q460475|Nick Bostrom]]''
| fealsamh Sualannach
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1973-03-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/nick_bostrom nick_bostrom]
| [[:d:Q460475|Q460475]]
|-
| [[Íomhá:Nick Hanauer Laura Flanders 2016.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q14633126|Nick Hanauer]]''
| fear gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nick_hanauer nick_hanauer]
| [[:d:Q14633126|Q14633126]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769567|Nick Sears]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/nick_sears_1 nick_sears_1]
| [[:d:Q23769567|Q23769567]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7028078|Nick Veasey]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/nick_veasey nick_veasey]
| [[:d:Q7028078|Q7028078]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727944|Nicolas Perony]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/nicholas_perony nicholas_perony]
| [[:d:Q23727944|Q23727944]]
|-
| [[Íomhá:Nicole-maines-2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q33124715|Nicole Maines]]''
| ban-aisteoir Meiriceánach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19509201|gníomhaí ar son cearta daoine LADT]]''
| 1997-10-07
| [[Bean trasghnéasach|bean trasinscneach]]
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nicole_maines nicole_maines]
| [[:d:Q33124715|Q33124715]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24054775|Nicole Paris &amp; Ed Cage]]''
| 
| ''[[:d:Q59958430|buillebhoscadóir]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/nicole_paris nicole_paris]
| [[:d:Q24054775|Q24054775]]
|-
| [[Íomhá:NielsDiffrient.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3277342|Niels Diffrient]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11287574|industrial designer]]''
| 1928-09-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/niels_diffrient niels_diffrient]
| [[:d:Q3277342|Q3277342]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783481|Nigel Marsh]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1964
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/nigel_marsh nigel_marsh]
| [[:d:Q23783481|Q23783481]]
|-
| [[Íomhá:Nighat Dad.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20050928|Nighat Dad]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7019111|oibrí sóisialta]]''
| 1981
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Phacastáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/nighat_dad nighat_dad]
| [[:d:Q20050928|Q20050928]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23729145|Nikolai Begg]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/nikolai_begg nikolai_begg]
| [[:d:Q23729145|Q23729145]]
|-
| [[Íomhá:Nilofer Merchant At Inspirefest 2017 -July 2017--130283 (35410533590).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23670940|Nilofer Merchant]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nilofer_merchant nilofer_merchant]
| [[:d:Q23670940|Q23670940]]
|-
| [[Íomhá:Nina Fedoroff at the New America Foundation (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4494049|Nina Fedoroff]]''
| bitheolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''
| 1942
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nina_fedoroff nina_fedoroff]
| [[:d:Q4494049|Q4494049]]
|-
| [[Íomhá:Nina Jablonski.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q16730096|Nina Jablonski]]''
| 
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q21272406|pailé-antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]
| 1953-08-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nina_jablonski nina_jablonski]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/340 340]
| [[:d:Q16730096|Q16730096]]
|-
| [[Íomhá:Nina Tandon.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23657225|Nina Tandon]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nina_tandon nina_tandon]
| [[:d:Q23657225|Q23657225]]
|-
| [[Íomhá:Nirmalya Kumar.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7040060|Nirmalya Kumar]]''
| 
| [[múinteoir]]
| 1960-03-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/nirmalya_kumar nirmalya_kumar]
| [[:d:Q7040060|Q7040060]]
|-
| [[Íomhá:Nita A Farahany at the World Economic Forum in 2016.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q60322343|Nita A Farahany]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q47455777|bioethicist]]''
| 1978-04-28
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/nita_farahany nita_farahany]
| [[:d:Q60322343|Q60322343]]
|-
| [[Íomhá:Re publica 19 - Day 2 (32852536387).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q63790029|Niti Bhan]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/niti_bhan niti_bhan]
| [[:d:Q63790029|Q63790029]]
|-
| [[Íomhá:Nizar Ibrahim.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769268|Nizar Ibrahim]]''
| 
| ''[[:d:Q1662561|pailé-ointeolaí]]''
| 1982
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghearmáin]]&lt;br/&gt;No/unknown value
| [https://www.ted.com/speakers/nizar_ibrahim nizar_ibrahim]
| [[:d:Q23769268|Q23769268]]
|-
| [[Íomhá:Nnedi Okorafor (37108184821).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3877423|Nnedi Okorafor]]''
| 
| [[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18844224|scríbhneoir ficsean eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4853732|scríbhneoir litríocht pháistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q974144|oideoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11892507|scríbhneoir greannán]]''
| 1974-04-08
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Nigéir]]
| [https://www.ted.com/speakers/nnedi_okorafor nnedi_okorafor]
| [[:d:Q3877423|Q3877423]]
|-
| [[Íomhá:Noah Feldman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1959850|Noah Feldman]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;[[saineolaí dlí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''
| 1970-05-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/noah_feldman noah_feldman]
| [[:d:Q1959850|Q1959850]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23663073|Noah Wilson-Rich]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/noah_wilson_rich noah_wilson_rich]
| [[:d:Q23663073|Q23663073]]
|-
| [[Íomhá:SXSW-2024-alih-OB7A0967-Nonny de la Pena.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18354191|Nonny de la Peña]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''
| 1963
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/nonny_de_la_pena nonny_de_la_pena]
| [[:d:Q18354191|Q18354191]]
|-
| 
| ''[[:d:Q92203204|Nora E. Atkinson]]''
| 
| ''[[:d:Q1792450|staraí na healaíne]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q674426|coimeádaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/nora_atkinson nora_atkinson]
| [[:d:Q92203204|Q92203204]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797707|Nora York]]''
| 
| [[ceoltóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/nora_york nora_york]
| [[:d:Q23797707|Q23797707]]
|-
| [[Íomhá:Noreena Hertz - Trento - 1.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q94555|Noreena Hertz]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18190897|foreign correspondent]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1416279|anailísí airgeadais]]''
| 1967-09-24
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/noreena_hertz noreena_hertz]
| [[:d:Q94555|Q94555]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18817338|Noriko Arai]]''
| matamaiticeoir Seapánach
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an tSeapáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/noriko_arai noriko_arai]
| [[:d:Q18817338|Q18817338]]
|-
| [[Íomhá:Un edificio sostenible de acero y cristal, nuevo proyecto de Foster para Madrid 04 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q104898|Norman Foster]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1935-06-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/norman_foster norman_foster]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/157 157]
| [[:d:Q104898|Q104898]]
|-
| [[Íomhá:Norman Lear 1975 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1270283|Norman Lear]]''
| 
| ''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1440873|ceannléiritheoir]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 1922-07-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/norman_lear norman_lear]
| [[:d:Q1270283|Q1270283]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7052808|Norman Spack]]''
| 
| ''[[:d:Q4531850|inchríneolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/norman_spack norman_spack]
| [[:d:Q7052808|Q7052808]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769298|Noy Thrupkaew]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/noy_thrupkaew noy_thrupkaew]
| [[:d:Q23769298|Q23769298]]
|-
| [[Íomhá:OK Go at Lotusphere 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q736107|OK Go]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ok_go ok_go]
| [[:d:Q736107|Q736107]]
|-
| 
| ''[[:d:Q87990786|Oded Shoseyov]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/oded_shoseyov oded_shoseyov]
| [[:d:Q87990786|Q87990786]]
|-
| 
| ''[[:d:Q61994730|Ofer Levy]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ofer_levy ofer_levy]
| [[:d:Q61994730|Q61994730]]
|-
| [[Íomhá:Orgyen Trinley Dorje, 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q465033|Ogyen Trinley Dorje]]''
| 
| [[file]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q29514511|tiomsaitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q854997|manach Búdaíoch]]''
| 1985-06-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Daon-Phoblacht na Síne]]&lt;br/&gt;[[Doiminice]]
| [https://www.ted.com/speakers/his_holiness_the_17th_karmapa his_holiness_the_17th_karmapa]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/539 539]
| [[:d:Q465033|Q465033]]
|-
| [[Íomhá:Ola Rosling on Factfulness.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22280133|Ola Rosling]]''
| 
| ''[[:d:Q183888|forbróir bogearraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2732142|staitisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1975-11-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/ola_rosling ola_rosling]
| [[:d:Q22280133|Q22280133]]
|-
| [[Íomhá:Ole Scheeren in Frankfurt.20130525.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q67031|Ole Scheeren]]''
| ailtire Gearmánach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/ole_scheeren ole_scheeren]
| [[:d:Q67031|Q67031]]
|-
| [[Íomhá:Oliversacks.jpg|center|128px]]
| [[Oliver Wolf Sacks]]
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[ceimiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q551835|scríbhneoir leighis]]''&lt;br/&gt;[[néareolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[Lia|dochtúir leighis]]
| 1933-07-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/oliver_sacks oliver_sacks]
| [[:d:Q258662|Q258662]]
|-
| [[Íomhá:OluTimehin Adegbeye Norwegian Council for Africa 2018 (174840).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q32537994|OluTimehin Adegbeye]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28692502|gníomhaí ar son chearta na mban]]''
| 1991-10-03
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Nigéir]]
| [https://www.ted.com/speakers/olutimehin_adegbeye olutimehin_adegbeye]
| [[:d:Q32537994|Q32537994]]
|-
| [[Íomhá:TaiwoLeiden2023.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q99501373|Olúfẹ́mi Táíwò]]''
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1956
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Nigéir]]
| [https://www.ted.com/speakers/olu_fe_mi_ta_i_wo olu_fe_mi_ta_i_wo]
| [[:d:Q99501373|Q99501373]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7089622|Omar Ahmad]]''
| 
| ''[[:d:Q5287861|príomhoifigeach teicneolaíochta]]''&lt;br/&gt;[[príomhoifigeach feidhmiúcháin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1964-06-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/omar_ahmad omar_ahmad]
| [[:d:Q7089622|Q7089622]]
|-
| [[Íomhá:Official portrait of Baroness O'Neill of Bengarve crop 3.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q336089|Onora O'Neill]]''
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1941-08-23
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/onora_o_neill onora_o_neill]
| [[:d:Q336089|Q336089]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656126|Onyx Ashanti]]''
| 
| [[ceoltóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/onyx_ashanti onyx_ashanti]
| [[:d:Q23656126|Q23656126]]
|-
| [[Íomhá:Ayọ Tometi - 2021 (51648565860) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19885291|Opal Tometi]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1984-08-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Nigéir]]
| [https://www.ted.com/speakers/opal_tometi opal_tometi]
| [[:d:Q19885291|Q19885291]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759585|Oren Yakobovich]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/oren_yakobovich oren_yakobovich]
| [[:d:Q23759585|Q23759585]]
|-
| [[Íomhá:Okolloh.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q49275|Ory Okolloh]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19890746|Internet activist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''
| 1977
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Chéinia]]
| [https://www.ted.com/speakers/ory_okolloh ory_okolloh]
| [[:d:Q49275|Q49275]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7106910|Oskar Eustis]]''
| 
| ''[[:d:Q1797162|stiúrthóir ealaíne]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3387717|stiúrthóir drámaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q214917|drámadóir]]''
| 1958-07-31
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/oskar_eustis oskar_eustis]
| [[:d:Q7106910|Q7106910]]
|-
| [[Íomhá:P. Dee Boersma portrait at International Penguin Conference 10.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16971310|P. Dee Boersma]]''
| 
| ''[[:d:Q76928813|conservation biologist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1225716|éaneolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q104828277|biology teacher]]''
| 1946-11-01
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/dee_boersma dee_boersma]
| [[:d:Q16971310|Q16971310]]
|-
| [[Íomhá:P W Singer Political Scientist and International Relations Expert (26294536015).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q320696|P. W. Singer]]''
| 
| ''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/p_w_singer p_w_singer]
| [[:d:Q320696|Q320696]]
|-
| [[Íomhá:Official portrait of Lord Ashdown of Norton-sub-Hamdon crop 2.jpg|center|128px]]
| [[Paddy Ashdown]]
| polaiteoir agus taidhleoir Briotanach (1941–2018)
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[taidhleoir]]
| 1941-02-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/paddy_ashdown paddy_ashdown]
| [[:d:Q333066|Q333066]]
|-
| [[Íomhá:Pam Warhurst at TDC12.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7129276|Pam  Warhurst]]''
| 
| ''[[:d:Q4479442|bunaitheoir eagraíochta]]''
| 1950
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/pam_warhurst pam_warhurst]
| [[:d:Q7129276|Q7129276]]
|-
| [[Íomhá:PamelaMeyerSeptember2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21063835|Pamela Meyer]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/pamela_meyer pamela_meyer]
| [[:d:Q21063835|Q21063835]]
|-
| [[Íomhá:March for Science San Francisco 20170422-4376.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7129246|Pamela Ronald]]''
| géineolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1961
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/pamela_ronald pamela_ronald]
| [[:d:Q7129246|Q7129246]]
|-
| [[Íomhá:Vienna 2013-07-12 'central garden' - Blublut feat. Colin Webster 078 Pamelia Kurstin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q275179|Pamelia Kurstin]]''
| ceoltóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q486748|pianódóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13219637|dordveidhleadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]
| 1976-05-28
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/pamelia_kurstin pamelia_kurstin]
| [[:d:Q275179|Q275179]]
|-
| [[Íomhá:Pankaj Ghemawat - 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7131284|Pankaj Ghemawat]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1959-09-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;No/unknown value
| [https://www.ted.com/speakers/pankaj_ghemawat pankaj_ghemawat]
| [[:d:Q7131284|Q7131284]]
|-
| [[Íomhá:Paola Antonelli in 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q440493|Paola Antonelli]]''
| 
| ''[[:d:Q1792450|staraí na healaíne]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1963-05-13
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Iodáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/paola_antonelli paola_antonelli]
| [[:d:Q440493|Q440493]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662717|Paolo Cardini]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/paolo_cardini paolo_cardini]
| [[:d:Q23662717|Q23662717]]
|-
| [[Íomhá:Parag Khanna (6856923986).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2051465|Parag Khanna]]''
| eolaí polaitíochta Meiriceánach
| ''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''
| 1977-07-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/parag_khanna parag_khanna]
| [[:d:Q2051465|Q2051465]]
|-
| 
| ''[[:d:Q97655984|Paramjit Parmar]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/pj_parmar pj_parmar]
| [[:d:Q97655984|Q97655984]]
|-
| [[Íomhá:Pardis Sabeti - PopTech 2011 - Camden Maine USA.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3063122|Pardis C. Sabeti]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;[[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''
| 1975-12-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Iaráin]]
| [https://www.ted.com/speakers/pardis_sabeti pardis_sabeti]
| [[:d:Q3063122|Q3063122]]
|-
| [[Íomhá:Yeonmi Park (53065489343) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18437771|Park Yeon-mi]]''
| 
| ''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1993-10-04
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Chóiré Thuaidh]]&lt;br/&gt;[[an Chóiré Theas]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/yeonmi_park yeonmi_park]
| [[:d:Q18437771|Q18437771]]
|-
| [[Íomhá:Parul Sehgal NBCC 2011 Shankbone.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7141204|Parul Sehgal]]''
| 
| ''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4263842|léirmheastóir liteartha]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1982
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/parul_sehgal_1 parul_sehgal_1]
| [[:d:Q7141204|Q7141204]]
|-
| [[Íomhá:Pat Mitchell (8157972890) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7143792|Pat Mitchell]]''
| iriseoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1943-01-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/pat_mitchell pat_mitchell]
| [[:d:Q7143792|Q7143792]]
|-
| [[Íomhá:2011 portrait - Patience Mthunzi (6197342763) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23782661|Patience Mthunzi]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]
| 1976-05-02
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Afraic Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/patience_mthunzi patience_mthunzi]
| [[:d:Q23782661|Q23782661]]
|-
| [[Íomhá:Stanford2010PatriciaBurchat.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q23782676|Patricia Burchat]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/patricia_burchat patricia_burchat]
| [[:d:Q23782676|Q23782676]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7145662|Patricia K. Kuhl]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14467526|teangeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2854916|ota-laraingeolaí]]''
| 1946-11-05
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/patricia_kuhl patricia_kuhl]
| [[:d:Q7145662|Q7145662]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23784397|Patricia Ryan]]''
| 
| [[múinteoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/patricia_ryan patricia_ryan]
| [[:d:Q23784397|Q23784397]]
|-
| [[Íomhá:Patrick Awuah (Ashesi).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7146064|Patrick Awuah, Jr.]]''
| 
| ''[[:d:Q6017510|Independent inventor]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1132207|business incubator]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1965
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Gána]]
| [https://www.ted.com/speakers/patrick_awuah patrick_awuah]
| [[:d:Q7146064|Q7146064]]
|-
| [[Íomhá:Patrick Chappatte-IMG 8680-square.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q116361|Patrick Chappatte]]''
| cartúnaí
| ''[[:d:Q3658608|scigealaíontóir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q715301|ealaíontóir greannáin]]''
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Eilvéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/patrick_chappatte patrick_chappatte]
| [[:d:Q116361|Q116361]]
|-
| [[Íomhá:Patrisse Cullors.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20090524|Patrisse Cullors]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1984
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/patrisse_cullors patrisse_cullors]
| [[:d:Q20090524|Q20090524]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769549|Patrícia Medici]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/patricia_medici patricia_medici]
| [[:d:Q23769549|Q23769549]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7148280|Patsy Rodenburg]]''
| 
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q20971450|voice coach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3387717|stiúrthóir drámaíochta]]''
| 1953-09-02
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/patsy_rodenburg patsy_rodenburg]
| [[:d:Q7148280|Q7148280]]
|-
| [[Íomhá:Pattie Maes and Hiroshi Ishii (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7552|Pattie Maes]]''
| ríomheolaí Beilgeach
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1961
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Bheilg]]
| [https://www.ted.com/speakers/pattie_maes pattie_maes]
| [[:d:Q7552|Q7552]]
|-
| 
| ''[[:d:Q60539319|Patty McCord]]''
| 
| ''[[:d:Q15978655|sainchomhairleoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q978044|feidhmeannach]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/patty_mccord patty_mccord]
| [[:d:Q60539319|Q60539319]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782390|Paul Bennett]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/paul_bennett paul_bennett]
| [[:d:Q23782390|Q23782390]]
|-
| [[Íomhá:Paul Bloom no Fronteiras do Pensamento Porto Alegre 2014 (14929910380).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1590549|Paul Bloom]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 1963-12-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_bloom paul_bloom]
| [[:d:Q1590549|Q1590549]]
|-
| [[Íomhá:Paul Collier World Economic Forum 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2059187|Paul Collier]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1949-04-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_collier paul_collier]
| [[:d:Q2059187|Q2059187]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23661675|Paul Conneally]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/paul_conneally paul_conneally]
| [[:d:Q23661675|Q23661675]]
|-
| [[Íomhá:Paul Debevec.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q93006|Paul Ernest Debevec]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_debevec paul_debevec]
| [[:d:Q93006|Q93006]]
|-
| [[Íomhá:PaulGilding.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q2754187|Paul Gilding]]''
| 
| ''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q61048378|gníomhaí aeráide]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_gilding paul_gilding]
| [[:d:Q2754187|Q2754187]]
|-
| [[Íomhá:OmegaAuthPhoto.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16196964|Paul Greenberg]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_greenberg paul_greenberg]
| [[:d:Q16196964|Q16196964]]
|-
| [[Íomhá:Paul J. Zak.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q1967906|Paul J. Zak]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 1962-02-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_zak paul_zak]
| [[:d:Q1967906|Q1967906]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712890|Paul Kemp-Robertson]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/paul_kemp_robertson paul_kemp_robertson]
| [[:d:Q23712890|Q23712890]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16274683|Paul Knoepfler]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1967-04-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_knoepfler paul_knoepfler]
| [[:d:Q16274683|Q16274683]]
|-
| [[Íomhá:NMD 2019 Høyrepopulismens fremvekst 6 (32873985077) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7152025|Paul Lewis]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1981
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_lewis paul_lewis]
| [[:d:Q7152025|Q7152025]]
|-
| [[Íomhá:Paul Romer, 2005 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q509262|Paul M. Romer]]''
| eacnamaí Meiriceánach
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[matamaiticeoir]]
| 1955-11-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_romer paul_romer]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/471 471]
| [[:d:Q509262|Q509262]]
|-
| [[Íomhá:Paul maccready.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1374080|Paul MacCready]]''
| 
| ''[[:d:Q10497074|innealtóir aeraspáis]]''&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2095549|eitleoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q27732138|glider pilot]]''
| 1925-09-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_maccready paul_maccready]
| [[:d:Q1374080|Q1374080]]
|-
| 
| ''[[:d:Q705347|Paul Moller]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1936-12-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_moller paul_moller]
| [[:d:Q705347|Q705347]]
|-
| [[Íomhá:Paul Nicklen’s Polar Wonderland.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7152732|Paul Nicklen]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q957729|fóta-iriseoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16060693|caomhantóir]]''
| 1968-07-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_nicklen paul_nicklen]
| [[:d:Q7152732|Q7152732]]
|-
| [[Íomhá:Paul Pholeros, SUST cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15430944|Paul Pholeros]]''
| ailtire Astrálach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1953
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_pholeros paul_pholeros]
| [[:d:Q15430944|Q15430944]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728301|Paul Piff]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/paul_piff paul_piff]
| [[:d:Q23728301|Q23728301]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7153314|Paul Root Wolpe]]''
| 
| ''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''
| 1957-02-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_root_wolpe paul_root_wolpe]
| [[:d:Q7153314|Q7153314]]
|-
| [[Íomhá:Paul Sereno Lab Photo (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q562813|Paul Sereno]]''
| 
| ''[[:d:Q1662561|pailé-ointeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q350979|míoleolaí]]''
| 1957-10-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_sereno paul_sereno]
| [[:d:Q562813|Q562813]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657114|Paul Snelgrove]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/paul_snelgrove paul_snelgrove]
| [[:d:Q23657114|Q23657114]]
|-
| [[Íomhá:Paul Stamets with Agarikon.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q783942|Paul Stamets]]''
| míceolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q2487799|míceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''
| 1955-07-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_stamets paul_stamets]
| [[:d:Q783942|Q783942]]
|-
| [[Íomhá:Paul Tudor Jones, Tudor Investments.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7154092|Paul Tudor Jones]]''
| American hedge fund manager and investor
| ''[[:d:Q4182927|stocbhróicéir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43423468|bainisteoir ciste fálaithe]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3704253|trádálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1954-09-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_tudor_jones_ii paul_tudor_jones_ii]
| [[:d:Q7154092|Q7154092]]
|-
| 
| ''[[:d:Q2663689|Paul W. Ewald]]''
| 
| ''[[:d:Q16063497|bitheolaí éabhlóideach]]''
| 190s&lt;br/&gt;1953
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_ewald paul_ewald]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/230 230]
| [[:d:Q2663689|Q2663689]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7154189|Paul W. K. Rothemund]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_rothemund paul_rothemund]
| [[:d:Q7154189|Q7154189]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23498304|Paula Johnson]]''
| 
| ''[[:d:Q3264451|cairdeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1959
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paula_johnson paula_johnson]
| [[:d:Q23498304|Q23498304]]
|-
| [[Íomhá:Paula Scher interview OnCreativity.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7154764|Paula Scher]]''
| 
| ''[[:d:Q627325|dearthóir grafaicí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1028181|péintéir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;[[múinteoir]]
| 1948-10-06
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paula_scher paula_scher]
| [[:d:Q7154764|Q7154764]]
|-
| 
| ''[[:d:Q64748198|Paula Stone Williams]]''
| 
| ''[[:d:Q7143049|pastoral counseling]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1951
| [[Bean trasghnéasach|bean trasinscneach]]
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/paula_stone_williams paula_stone_williams]
| [[:d:Q64748198|Q64748198]]
|-
| [[Íomhá:Pavan Sukhdev (10186874696) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16254734|Pavan Sukhdev]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''
| 1960-03-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/pavan_sukhdev pavan_sukhdev]
| [[:d:Q16254734|Q16254734]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7156113|Pawan Sinha]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/pawan_sinha pawan_sinha]
| [[:d:Q7156113|Q7156113]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23671263|Pearl Arredondo]]''
| 
| [[múinteoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/pearl_arredondo pearl_arredondo]
| [[:d:Q23671263|Q23671263]]
|-
| [[Íomhá:Peggy Orenstein on Boys and Sex.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7160710|Peggy Orenstein]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1961-11-22
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/peggy_orenstein peggy_orenstein]
| [[:d:Q7160710|Q7160710]]
|-
| [[Íomhá:Penelope Boston lecturing on Subsurface Astrobiology Cave Habitats on Earth, Mars, and Beyond.webp|center|128px]]
| ''[[:d:Q7162562|Penelope Boston]]''
| 
| ''[[:d:Q16742175|uaimheolaí]]''&lt;br/&gt;[[geolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3061999|astrobiologist]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/penelope_boston penelope_boston]
| [[:d:Q7162562|Q7162562]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662947|Penelope Jagessar Chaffer]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/penelope_jagessar_chaffer penelope_jagessar_chaffer]
| [[:d:Q23662947|Q23662947]]
|-
| [[Íomhá:Per Espen Stoknes (2017) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q11995189|Per Espen Stoknes]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1967-03-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iorua]]
| [https://www.ted.com/speakers/per_espen_stoknes per_espen_stoknes]
| [[:d:Q11995189|Q11995189]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783063|Pete Alcorn]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/pete_alcorn pete_alcorn]
| [[:d:Q23783063|Q23783063]]
|-
| [[Íomhá:Peter Attia at Ancestral Health Symposium.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23712954|Peter Attia]]''
| 
| [[máinlia]]&lt;br/&gt;[[Lia|dochtúir leighis]]
| 1973-03-19&lt;br/&gt;1973
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_attia peter_attia]
| [[:d:Q23712954|Q23712954]]
|-
| [[Íomhá:Peter Calthorpe on book tour (6545182197) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7173152|Peter Calthorpe]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1949
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_calthorpe peter_calthorpe]
| [[:d:Q7173152|Q7173152]]
|-
| [[Íomhá:PeterZG-small.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q562799|Peter Diamandis]]''
| fear gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1961-05-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_diamandis peter_diamandis]
| [[:d:Q562799|Q562799]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7173699|Peter Donnelly]]''
| 
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q13416803|eipidéimeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2732142|staitisteoir]]''
| 1959-05-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_donnelly peter_donnelly]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/63 63]
| [[:d:Q7173699|Q7173699]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712235|Peter Doolittle]]''
| 
| [[eolaí]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/peter_doolittle peter_doolittle]
| [[:d:Q23712235|Q23712235]]
|-
| [[Íomhá:Petereigenfeature.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q95830|Peter Eigen]]''
| dlíodóir Gearmánach
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[saineolaí dlí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1938-06-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_eigen peter_eigen]
| [[:d:Q95830|Q95830]]
|-
| [[Íomhá:Peter Gabriel Allan Warren.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q175195|Peter Gabriel]]''
| Ceoltóir, cumadóir agus cumadóir amhrán Briotanach (rugadh 1950)
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1415090|cumadóir scóir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2643890|guthcheoltóir]]''&lt;br/&gt;[[file]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1950-02-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_gabriel peter_gabriel]
| [[:d:Q175195|Q175195]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759857|Peter Haas]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_haas peter_haas]
| [[:d:Q23759857|Q23759857]]
|-
| [[Íomhá:Peter Hirshberg (916338285).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769555|Peter Hirshberg]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_hirshberg peter_hirshberg]
| [[:d:Q23769555|Q23769555]]
|-
| [[Íomhá:Peter Molyneux 20080927 Festival du jeu video 02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q164565|Peter Molyneux]]''
| 
| ''[[:d:Q863368|game programmer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3630699|dearthóir cluichí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18882335|video game designer]]''
| 1959-05-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_molyneux peter_molyneux]
| [[:d:Q164565|Q164565]]
|-
| [[Íomhá:Peter Norvig in 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92832|Peter Norvig]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''
| 1956-12-05&lt;br/&gt;1956-12-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_norvig peter_norvig]
| [[:d:Q92832|Q92832]]
|-
| 
| ''[[:d:Q58812993|Peter Ouko]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/peter_ouko peter_ouko]
| [[:d:Q58812993|Q58812993]]
|-
| 
| ''[[:d:Q20853515|Peter Reinhart]]''
| 
| [[báicéir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 19th century&lt;br/&gt;1950
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/peter_reinhart peter_reinhart]
| [[:d:Q20853515|Q20853515]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662569|Peter Saul]]''
| 
| [[Lia|dochtúir leighis]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_saul peter_saul]
| [[:d:Q23662569|Q23662569]]
|-
| [[Íomhá:Peter Singer 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q211539|Peter Singer]]''
| fealsamh Astrálach
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1946-07-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_singer peter_singer]
| [[:d:Q211539|Q211539]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23796156|Peter Tyack]]''
| 
| ''[[:d:Q107267362|behavioral ecologist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q107267423|marine mammalogist]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/peter_tyack peter_tyack]
| [[:d:Q23796156|Q23796156]]
|-
| 
| ''[[:d:Q950763|Peter Ward]]''
| pailé-ointeolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q1662561|pailé-ointeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1949
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_ward peter_ward]
| [[:d:Q950763|Q950763]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712817|Peter van Manen]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/peter_van_manen peter_van_manen]
| [[:d:Q23712817|Q23712817]]
|-
| [[Íomhá:Peter van Uhm.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2079298|Peter van Uhm]]''
| 
| ''[[:d:Q47064|saighdiúir]]''
| 1955-07-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/peter_van_uhm peter_van_uhm]
| [[:d:Q2079298|Q2079298]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7181721|Phil Borges]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1942
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/phil_borges phil_borges]
| [[:d:Q7181721|Q7181721]]
|-
| 
| ''[[:d:Q3378790|Phil Hansen]]''
| ealaíontóir Meiriceánach
| [[ealaíontóir]]
| 1979
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/phil_hansen phil_hansen]
| [[:d:Q3378790|Q3378790]]
|-
| [[Íomhá:Philip Plait 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2701388|Phil Plait]]''
| 
| [[réalteolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1412961|Trekkie]]''
| 1964-09-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/phil_plait phil_plait]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1109 1109]
| [[:d:Q2701388|Q2701388]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728383|Philip Evans]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/philip_evans philip_evans]
| [[:d:Q23728383|Q23728383]]
|-
| [[Íomhá:Philip K. Howard.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7183880|Philip K. Howard]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 1948
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/philip_k_howard philip_k_howard]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/621 621]
| [[:d:Q7183880|Q7183880]]
|-
| [[Íomhá:Philip Rosedale in 2021 by Chris Michel 1d35908-4-26.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1978446|Philip Rosedale]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1968-09-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/philip_rosedale philip_rosedale]
| [[:d:Q1978446|Q1978446]]
|-
| [[Íomhá:Philip Zimbardo (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q296042|Philip Zimbardo]]''
| 
| ''[[:d:Q10672931|síceolaí sóisialta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''
| 1933-03-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/philip_zimbardo philip_zimbardo]
| [[:d:Q296042|Q296042]]
|-
| [[Íomhá:PhilippePetitAAFeb09.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q705289|Philippe Petit]]''
| 
| ''[[:d:Q11957145|cleasghleacaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17307272|taibheoir sorcais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15855449|draíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3090865|tightrope walker]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10774753|taibhealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q465501|éachtóir]]''
| 1949-08-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/philippe_petit philippe_petit]
| [[:d:Q705289|Q705289]]
|-
| [[Íomhá:Phillippe Starck 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q316906|Philippe Starck]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1949-01-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/philippe_starck philippe_starck]
| [[:d:Q316906|Q316906]]
|-
| [[Íomhá:Pia Mancini.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18326639|Pia Mancini]]''
| 
| ''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Airgintín]]
| [https://www.ted.com/speakers/pia_mancini pia_mancini]
| [[:d:Q18326639|Q18326639]]
|-
| [[Íomhá:Pico Iyer 2.08.12 (6847745503).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2955951|Pico Iyer]]''
| 
| [[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11774202|scríbhneoir aistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1957-02-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/pico_iyer pico_iyer]
| [[:d:Q2955951|Q2955951]]
|-
| 
| ''[[:d:Q766390|Pilobolus]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/pilobolus pilobolus]
| [[:d:Q766390|Q766390]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662189|Plankton Chronicles Project]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/plankton_chronicles_project plankton_chronicles_project]
| [[:d:Q23662189|Q23662189]]
|-
| 
| ''[[:d:Q56882240|Poppy Crum]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/poppy_crum poppy_crum]
| [[:d:Q56882240|Q56882240]]
|-
| [[Íomhá:Pranavmistry.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2722796|Pranav Mistry]]''
| ríomheolaí Indiach
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1981-05-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/pranav_mistry pranav_mistry]
| [[:d:Q2722796|Q2722796]]
|-
| 
| ''[[:d:Q59696234|Pratik Shah]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/pratik_shah pratik_shah]
| [[:d:Q59696234|Q59696234]]
|-
| [[Íomhá:Preston Reed June 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q357378|Preston Reed]]''
| ceoltóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q15981151|ceoltóir snagcheoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6168364|giotáraí snagcheoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q55960555|ealaíontóir taifeadta]]''
| 1955-04-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/preston_reed preston_reed]
| [[:d:Q357378|Q357378]]
|-
| 
| ''[[:d:Q110316854|Priti Krishtel]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/priti_krishtel priti_krishtel]
| [[:d:Q110316854|Q110316854]]
|-
| 
| ''[[:d:Q106904404|Priya Parker]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2462658|bainisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q9379869|léachtóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| ''[[:d:Q1169243|Dominican]]''
| [https://www.ted.com/speakers/priya_parker priya_parker]
| [[:d:Q106904404|Q106904404]]
|-
| [[Íomhá:Priyanka Chopra at Bulgary launch, 2024 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q158957|Priyanka Chopra]]''
| ban-aisteoir agus amhránaí Indiach
| ''[[:d:Q18581305|iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3357567|mainicín faisean]]''&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4610556|mainicín]]''
| 1982-07-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/priyanka_chopra priyanka_chopra]
| [[:d:Q158957|Q158957]]
|-
| [[Íomhá:LSU Museum of Natural Science - Prosanta Chakrabarty with zoological specimen.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21338838|Prosanta Chakrabarty]]''
| 
| ''[[:d:Q4205432|iasceolaí]]''
| 1978-11-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/prosanta_chakrabarty prosanta_chakrabarty]
| [[:d:Q21338838|Q21338838]]
|-
| [[Íomhá:Franciscus, 2023.jpg|center|128px]]
| [[Pápa Proinsias]]
| an 266ú pápa
| ''[[:d:Q1469535|sagart Caitliceach Rómhánach]]''&lt;br/&gt;[[ceimiceoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1234713|diagaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q432386|seanmóirí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16827718|athair faoistine]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q352507|tréadaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q102039658|easpag Caitliceach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q611644|easpag Caitliceach]]''
| 1936-12-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Airgintín]]
| [https://www.ted.com/speakers/pope_francis pope_francis]
| [[:d:Q450675|Q450675]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656762|Péter Fankhauser]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/peter_fankhauser peter_fankhauser]
| [[:d:Q23656762|Q23656762]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783069|Qi Zhang]]''
| 
| [[ceoltóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/qi_zhang qi_zhang]
| [[:d:Q23783069|Q23783069]]
|-
| 
| ''[[:d:Q45175182|Qudus Onikeku]]''
| 
| ''[[:d:Q5716684|damhsóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2490358|cóiréagrafaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Nigéir]]
| [https://www.ted.com/speakers/qudus_onikeku qudus_onikeku]
| [[:d:Q45175182|Q45175182]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657158|Quixotic Fusion]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/quixotic quixotic]
| [[:d:Q23657158|Q23657158]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657089|Quyen Nguyen]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;[[máinlia]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/quyen_nguyen quyen_nguyen]
| [[:d:Q23657089|Q23657089]]
|-
| [[Íomhá:Lukedubois.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7273818|R. Luke DuBois]]''
| 
| ''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10774753|taibhealaíontóir]]''
| 1975-09-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/r_luke_dubois r_luke_dubois]
| [[:d:Q7273818|Q7273818]]
|-
| [[Íomhá:Rachel Armstrong (8460277065).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795664|Rachel Armstrong]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rachel_armstrong rachel_armstrong]
| [[:d:Q23795664|Q23795664]]
|-
| [[Íomhá:Explaining the Sharing Economy - Rachel Botsman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20995290|Rachel Botsman]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''
| 1978
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/rachel_botsman rachel_botsman]
| [[:d:Q20995290|Q20995290]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783093|Rachel Pike]]''
| 
| ''[[:d:Q105839787|atmospheric chemist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1113838|clíomeolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rachel_pike rachel_pike]
| [[:d:Q23783093|Q23783093]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7279417|Rachel Sussman]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[ealaíontóir]]
| 1975
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/rachel_sussman rachel_sussman]
| [[:d:Q7279417|Q7279417]]
|-
| [[Íomhá:Horizonte 2014 Fr 1464.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q18397247|Rachelle Garniez]]''
| 
| [[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]
| 1965-03-07
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/rachelle_garniez rachelle_garniez]
| [[:d:Q18397247|Q18397247]]
|-
| 
| ''[[:d:Q17517256|Radhika Nagpal]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/radhika_nagpal radhika_nagpal]
| [[:d:Q17517256|Q17517256]]
|-
| [[Íomhá:Raffaello D’Andrea, Professor and artist (48088758103).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16864843|Raffaello D'Andrea]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 1967-08-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/raffaello_d_andrea raffaello_d_andrea]
| [[:d:Q16864843|Q16864843]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795356|Raghava KK]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/kk_raghava kk_raghava]
| [[:d:Q23795356|Q23795356]]
|-
| [[Íomhá:Ramesh Mashelkar Apr09.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7283012|Raghunath Anant Mashelkar]]''
| 
| ''[[:d:Q7888586|chemical engineer]]''&lt;br/&gt;[[ceimiceoir]]
| 1943-01-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]&lt;br/&gt;[[Réimeas Briotanach]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1775277|Tiarnas na hIndia]]''
| [https://www.ted.com/speakers/r_a_mashelkar r_a_mashelkar]
| [[:d:Q7283012|Q7283012]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23768717|Rainer Strack]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rainer_strack rainer_strack]
| [[:d:Q23768717|Q23768717]]
|-
| [[Íomhá:Rainn Wilson 2011 Shankbone 2.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q349548|Rainn Wilson]]''
| aisteoir Meiriceánach
| [[fuirseoir]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q948329|aisteoir saincharachtair]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''
| 1966-01-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/rainn_wilson rainn_wilson]
| [[:d:Q349548|Q349548]]
|-
| [[Íomhá:Raj Jayadev at Pacific News Service 40th anniversary celebration.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q100178541|Raj Jayadev]]''
| 
| ''[[:d:Q28532974|eagarthóir phobail]]''
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/raj_jayadev raj_jayadev]
| [[:d:Q100178541|Q100178541]]
|-
| [[Íomhá:Raj Panjabi, NSC Senior Director.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q28101938|Raj Panjabi]]''
| 
| [[Lia|dochtúir leighis]]
| 1981-02-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/raj_panjabi raj_panjabi]
| [[:d:Q28101938|Q28101938]]
|-
| [[Íomhá:Rajesh Rao 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q14751924|Rajesh P.N. Rao]]''
| scoláire Indiach
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 
| 
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/rajesh_rao rajesh_rao]
| [[:d:Q14751924|Q14751924]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760316|Rajiv Maheswaran]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rajiv_maheswaran rajiv_maheswaran]
| [[:d:Q23760316|Q23760316]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23784293|Ralph Langner]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ralph_langner ralph_langner]
| [[:d:Q23784293|Q23784293]]
|-
| [[Íomhá:Ralph nader portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q193156|Ralph Nader]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;[[staraí]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11986654|brústocaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1086863|colúnaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15958642|scríbhneoir polaitiúil]]''
| 1934-02-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ralph_nader ralph_nader]
| [[:d:Q193156|Q193156]]
|-
| [[Íomhá:Ramanan laxminarayan.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759575|Ramanan Laxminarayan]]''
| 
| [[eacnamaí]]
| 1970
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ramanan_laxminarayan ramanan_laxminarayan]
| [[:d:Q23759575|Q23759575]]
|-
| [[Íomhá:Ramesh Raskar (11539797465).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16735003|Ramesh Raskar]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1265807|eolaí faisnéise]]''
| 1970-06-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ramesh_raskar ramesh_raskar]
| [[:d:Q16735003|Q16735003]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657180|Ramona Pierson]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ramona_pierson ramona_pierson]
| [[:d:Q23657180|Q23657180]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712989|Ramsey Musallam]]''
| 
| [[múinteoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ramsey_musallam ramsey_musallam]
| [[:d:Q23712989|Q23712989]]
|-
| [[Íomhá:Rana el Kaliouby.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17465952|Rana el Kaliouby]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1978
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Éigipt]]
| [https://www.ted.com/speakers/rana_el_kaliouby rana_el_kaliouby]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2533 2533]
| [[:d:Q17465952|Q17465952]]
|-
| [[Íomhá:Randall Munroe 2016.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q285048|Randall Munroe]]''
| cruthaitheoir an chartúin xkcd
| ''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q715301|ealaíontóir greannáin]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q98668847|geohasher]]''
| 1984-10-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/randall_munroe randall_munroe]
| [[:d:Q285048|Q285048]]
|-
| [[Íomhá:RandyPausch Wiki 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q49828|Randy Pausch]]''
| 
| ''[[:d:Q15982858|cainteoir inspreagtha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1231865|oideolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1960-10-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/randy_pausch randy_pausch]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/643 643]
| [[:d:Q49828|Q49828]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23751633|Raspyni Brothers]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/raspyni_brothers raspyni_brothers]
| [[:d:Q23751633|Q23751633]]
|-
| [[Íomhá:The Raul Midón Trio - Leverkusener Jazztage 2017-1537.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1375278|Raul Midón]]''
| ceoltóir Meiriceánach
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15981151|ceoltóir snagcheoil]]''&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6168364|giotáraí snagcheoil]]''
| 1966-03-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/raul_midon raul_midon]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/168 168]
| [[:d:Q1375278|Q1375278]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23784984|Ravin Agrawal]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ravin_agrawal ravin_agrawal]
| [[:d:Q23784984|Q23784984]]
|-
| 
| ''[[:d:Q5555893|Ray Anderson]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1934-07-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ray_anderson ray_anderson]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/351 351]
| [[:d:Q5555893|Q5555893]]
|-
| [[Íomhá:Web Summit 2018 - Forum - Day 2, November 7 HM1 7481 (44858045925).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7297378|Ray Dalio]]''
| fear gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q43423468|bainisteoir ciste fálaithe]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q557880|infheisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1979607|airgeadaí]]''
| 1949-08-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ray_dalio ray_dalio]
| [[:d:Q7297378|Q7297378]]
|-
| [[Íomhá:Ray Zahab speaking at TED in 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7298329|Ray Zahab]]''
| 
| ''[[:d:Q15982858|cainteoir inspreagtha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11513337|iomaitheoir lúthchleasaíochta]]''
| 1968&lt;br/&gt;1969
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/ray_zahab ray_zahab]
| [[:d:Q7298329|Q7298329]]
|-
| [[Íomhá:Raymond Kurzweil Fantastic Voyage.jpg|center|128px]]
| [[Raymond Kurzweil]]
| 
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18844224|scríbhneoir ficsean eolaíochta]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q846430|todhchaíoch]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''
| 1948-02-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ray_kurzweil ray_kurzweil]
| [[:d:Q298341|Q298341]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24054740|Raymond Wang]]''
| 
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/raymond_wang raymond_wang]
| [[:d:Q24054740|Q24054740]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7300377|Read Montague]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1960
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/read_montague read_montague]
| [[:d:Q7300377|Q7300377]]
|-
| 
| ''[[:d:Q86113114|Rebecca A Brachman]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rebecca_brachman rebecca_brachman]
| [[:d:Q86113114|Q86113114]]
|-
| [[Íomhá:Rebecca Goldstein.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q766723|Rebecca Goldstein]]''
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q864380|beathaisnéisí]]''&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2468727|scoláire na léann clasaiceach]]''
| 1950-02-23
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/rebecca_newberger_goldstein rebecca_newberger_goldstein]
| [[:d:Q766723|Q766723]]
|-
| [[Íomhá:Rebecca MacKinnon 2022.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2915379|Rebecca MacKinnon]]''
| 
| ''[[:d:Q42909|tuairisceoir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''
| 1969-09-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/rebecca_mackinnon rebecca_mackinnon]
| [[:d:Q2915379|Q2915379]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7301850|Rebecca Onie]]''
| 
| [[eolaí]]
| 1977
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/rebecca_onie rebecca_onie]
| [[:d:Q7301850|Q7301850]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7301901|Rebecca Saxe]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/rebecca_saxe rebecca_saxe]
| [[:d:Q7301901|Q7301901]]
|-
| [[Íomhá:Reed Hastings, Web 2.0 Conference.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7306657|Reed Hastings]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;[[príomhoifigeach feidhmiúcháin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12362622|daonchara]]''
| 1960-10-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/reed_hastings reed_hastings]
| [[:d:Q7306657|Q7306657]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759787|Reed Kroloff]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/reed_kroloff reed_kroloff]
| [[:d:Q23759787|Q23759787]]
|-
| [[Íomhá:Reggie Watts at PopTech 2011 (a).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3423441|Reggie Watts]]''
| 
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|aisteoir gutha]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1198887|stiúrthóir ceoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''
| 1972-03-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/reggie_watts reggie_watts]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1160 1160]
| [[:d:Q3423441|Q3423441]]
|-
| [[Íomhá:DARPA Director Dr regina dugan.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1709949|Regina E. Dugan]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1963-03-19
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/regina_dugan regina_dugan]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1161 1161]
| [[:d:Q1709949|Q1709949]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783055|Regina Hartley]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/regina_hartley regina_hartley]
| [[:d:Q23783055|Q23783055]]
|-
| [[Íomhá:Renata Salecl.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6118610|Renata Salecl]]''
| fealsamh Slóivéanach
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1962-01-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an tSlóivéin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q83286|Poblacht Shóisialach Chónaidhme na hIúgsláive]]''
| [https://www.ted.com/speakers/renata_salecl renata_salecl]
| [[:d:Q6118610|Q6118610]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795629|Renny Gleeson]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/renny_gleeson renny_gleeson]
| [[:d:Q23795629|Q23795629]]
|-
| [[Íomhá:Renzo Piano, portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q190148|Renzo Piano]]''
| ailtire Iodálach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1937-09-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iodáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/renzo_piano renzo_piano]
| [[:d:Q190148|Q190148]]
|-
| [[Íomhá:Renee Hlozek.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q54318944|Renée Hložek]]''
| 
| ''[[:d:Q2998308|cosmeolaí]]''&lt;br/&gt;[[réalteolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1706722|comhalta taighde]]''
| 1983-11-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Afraic Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/1388817 1388817]
| [[:d:Q54318944|Q54318944]]
|-
| [[Íomhá:2018-prathamusa-reshma-saujani.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7315375|Reshma Saujani]]''
| polaiteoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 1975-11-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/reshma_saujani reshma_saujani]
| [[:d:Q7315375|Q7315375]]
|-
| 
| ''[[:d:Q11140288|Reuben Heyday Margolin]]''
| 
| ''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/reuben_margolin reuben_margolin]
| [[:d:Q11140288|Q11140288]]
|-
| [[Íomhá:Rhiannon Giddens of Carolina Chocolate Drops North Carolina USA July 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7320514|Rhiannon Giddens]]''
| ceoltóir Meiriceánach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q9648008|bainseóí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1259917|veidhleadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8178443|leabhrógaí]]''
| 1977-02-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/rhiannon_giddens rhiannon_giddens]
| [[:d:Q7320514|Q7320514]]
|-
| 
| ''[[:d:Q17486500|Ric Elias]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1967-05-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Pórtó Ríce]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ric_elias ric_elias]
| [[:d:Q17486500|Q17486500]]
|-
| 
| ''[[:d:Q706665|Ricardo Semler]]''
| fear gnó Brasaíleach
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/ricardo_semler ricardo_semler]
| [[:d:Q706665|Q706665]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7323191|Rich Benjamin]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/rich_benjamin rich_benjamin]
| [[:d:Q7323191|Q7323191]]
|-
| [[Íomhá:Richard Baraniuk at the SPARC 2014 OA Meeting - DSC00777 (cropped).JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7323946|Richard Baraniuk]]''
| 
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1965
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/richard_baraniuk richard_baraniuk]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/26 26]
| [[:d:Q7323946|Q7323946]]
|-
| [[Íomhá:5.3.10RichardBransonByDavidShankbone.jpg|center|128px]]
| [[Richard Branson]]
| fear gnó Sasanach
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1950-07-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_branson richard_branson]
| [[:d:Q194419|Q194419]]
|-
| [[Íomhá:Dinner with Richard Dawkins and CFI... like a candle in the dark.jpg|center|128px]]
| [[Richard Dawkins]]
| 
| ''[[:d:Q16063497|bitheolaí éabhlóideach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16831721|eiteolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3745071|scríbhneoir eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11774202|scríbhneoir aistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16270720|bitheolaí teoiriciúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15632482|eipistéimeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19356916|sochbhitheolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q350979|míoleolaí]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''
| 1941-03-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_dawkins richard_dawkins]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/93 93]
| [[:d:Q44461|Q44461]]
|-
| [[Íomhá:RichardFeynman-PaineMansionWoods1984 copyrightTamikoThiel bw.jpg|center|128px]]
| [[Richard Feynman]]
| fisiceoir teoiriciúil Meiriceánach (1918-1988)
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16745601|fisiceoir chandamach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4351403|cnagcheoltóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19350898|fisiceoir teoiriciúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''
| 1918-05-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_feynman richard_feynman]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/673 673]
| [[:d:Q39246|Q39246]]
|-
| [[Íomhá:Richard G Wilkinson.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2096593|Richard G. Wilkinson]]''
| 
| ''[[:d:Q11774202|scríbhneoir aistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[staraí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q13416803|eipidéimeolaí]]''
| 1943-07-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_wilkinson richard_wilkinson]
| [[:d:Q2096593|Q2096593]]
|-
| [[Íomhá:Mayor Richard J. Berry first photo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7326701|Richard J. Berry]]''
| polaiteoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1962-11-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_j_berry richard_j_berry]
| [[:d:Q7326701|Q7326701]]
|-
| [[Íomhá:Richard L. Pyle On Boat in Philippines, with Poseidon SE7EN Rebreather.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21340682|Richard L. Pyle]]''
| iasceolaí Meiriceánach
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4205432|iasceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q674426|coimeádaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q109120509|bailitheoir zó-eolaíochta]]''
| 1967-03-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_pyle richard_pyle]
| [[:d:Q21340682|Q21340682]]
|-
| [[Íomhá:Richard H. Ledgett.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17079639|Richard Ledgett]]''
| 
| 
| 1958
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/rick_ledgett rick_ledgett]
| [[:d:Q17079639|Q17079639]]
|-
| 
| ''[[:d:Q320884|Richard Preston]]''
| 
| [[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18844224|scríbhneoir ficsean eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17433421|science journalist]]''
| 1954-08-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_preston richard_preston]
| [[:d:Q320884|Q320884]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656666|Richard Resnick]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/richard_resnick richard_resnick]
| [[:d:Q23656666|Q23656666]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23785283|Richard Sears]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/richard_sears richard_sears]
| [[:d:Q23785283|Q23785283]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657219|Richard Seymour]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/richard_seymour richard_seymour]
| [[:d:Q23657219|Q23657219]]
|-
| [[Íomhá:Richard St. John, The 8 Traits Successful People Have in Common - Gulltaggen 2010 (4561385080).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795641|Richard St. John]]''
| 
| ''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''
| 1947
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/richard_st_john richard_st_john]
| [[:d:Q23795641|Q23795641]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797900|Richard Turere]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/richard_turere richard_turere]
| [[:d:Q23797900|Q23797900]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670529|Richard Weller]]''
| 
| [[eolaí]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_weller richard_weller]
| [[:d:Q23670529|Q23670529]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662323|Rick Guidotti]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rick_guidotti_s rick_guidotti_s]
| [[:d:Q23662323|Q23662323]]
|-
| [[Íomhá:Rick.Smolan.headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7331756|Rick Smolan]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1949-11-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/rick_smolan rick_smolan]
| [[:d:Q7331756|Q7331756]]
|-
| [[Íomhá:Rick Warren (2016).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q380107|Rick Warren]]''
| 
| ''[[:d:Q1234713|diagaire]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q152002|tréadaí]]''
| 1954-01-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/rick_warren rick_warren]
| [[:d:Q380107|Q380107]]
|-
| [[Íomhá:Rickard Falkvinge - 2006-06-03 (Jon Åslund).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q443624|Rickard Falkvinge]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1662485|gairmí faisnéise]]''
| 1972-01-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/rick_falkvinge rick_falkvinge]
| [[:d:Q443624|Q443624]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759728|Rishi Manchanda]]''
| 
| [[Lia|dochtúir leighis]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rishi_manchanda rishi_manchanda]
| [[:d:Q23759728|Q23759728]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23671271|Rita F. Pierson]]''
| 
| 
| 1951-10-27
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rita_f_pierson rita_f_pierson]
| [[:d:Q23671271|Q23671271]]
|-
| 
| ''[[:d:Q3433529|Rives]]''
| file Meiriceánach
| [[file]]
| 1968-10-31
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/rives rives]
| [[:d:Q3433529|Q3433529]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23796184|Rob Dunbar]]''
| 
| ''[[:d:Q11424604|domhaneolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rob_dunbar rob_dunbar]
| [[:d:Q23796184|Q23796184]]
|-
| 
| ''[[:d:Q22087979|Rob Forbes]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rob_forbes rob_forbes]
| [[:d:Q22087979|Q22087979]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783483|Rob Harmon]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rob_harmon rob_harmon]
| [[:d:Q23783483|Q23783483]]
|-
| [[Íomhá:Rob Hopkins, 2014 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1594109|Rob Hopkins]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q17010072|míleatach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1968-06-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/rob_hopkins rob_hopkins]
| [[:d:Q1594109|Q1594109]]
|-
| [[Íomhá:Congreso Futuro 2020 - Rob Knight 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20657126|Rob Knight]]''
| 
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[eolaí]]
| 1976
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Nua-Shéalainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/rob_knight rob_knight]
| [[:d:Q20657126|Q20657126]]
|-
| [[Íomhá:Robb Willer.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q41634525|Robb Willer]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''
| 1977
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/robb_willer robb_willer]
| [[:d:Q41634525|Q41634525]]
|-
| [[Íomhá:Kid President in White House 2013 Easter Egg Roll Promo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18196390|Robby Novak]]''
| aisteoir Meiriceánach
| [[aisteoir]]
| 2004-01-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/kid_president kid_president]
| [[:d:Q18196390|Q18196390]]
|-
| [[Íomhá:Dr. Ballard visit 2023 (52976464273) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q312867|Robert Ballard]]''
| 
| ''[[:d:Q10669499|oifigeach cabhlaigh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3546255|aigéaneolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;[[geolaí]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 1942-06-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_ballard robert_ballard]
| [[:d:Q312867|Q312867]]
|-
| 
| ''[[:d:Q2357840|Robert Fischell]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1929-02-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_fischell robert_fischell]
| [[:d:Q2357840|Q2357840]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728142|Robert Full]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/robert_full robert_full]
| [[:d:Q23728142|Q23728142]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797194|Robert Gupta]]''
| 
| [[ceoltóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/robert_gupta robert_gupta]
| [[:d:Q23797194|Q23797194]]
|-
| 
| ''[[:d:Q17299886|Robert Hammond]]''
| 
| 
| 190s
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/robert_hammond robert_hammond]
| [[:d:Q17299886|Q17299886]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7345891|Robert J. Gordon]]''
| 
| [[eacnamaí]]
| 1940-09-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_j_gordon robert_j_gordon]
| [[:d:Q7345891|Q7345891]]
|-
| [[Íomhá:Robert J. Lang, origami expert.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q642995|Robert J. Lang]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[matamaiticeoir]]
| 1961-05-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_lang robert_lang]
| [[:d:Q642995|Q642995]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16150166|Robert J. Waldinger]]''
| 
| ''[[:d:Q211346|síciatraí]]''
| 1951
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/robert_waldinger robert_waldinger]
| [[:d:Q16150166|Q16150166]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797695|Robert Lee Hotz]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_lee_hotz robert_lee_hotz]
| [[:d:Q23797695|Q23797695]]
|-
| 
| ''[[:d:Q8342|Robert Legato]]''
| 
| ''[[:d:Q222344|cineamatagrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 1956-05-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_legato robert_legato]
| [[:d:Q8342|Q8342]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7347308|Robert Mankoff]]''
| 
| ''[[:d:Q1114448|cartúnaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''
| 1944-05-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bob_mankoff bob_mankoff]
| [[:d:Q7347308|Q7347308]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759693|Robert Muggah]]''
| 
| ''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131062|pleanálaí]]''
| 1974-07-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_muggah robert_muggah]
| [[:d:Q23759693|Q23759693]]
|-
| [[Íomhá:Robert Neuwirth in 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7348003|Robert Neuwirth]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15931838|investigative journalist]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_neuwirth robert_neuwirth]
| [[:d:Q7348003|Q7348003]]
|-
| [[Íomhá:RobReid.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2798390|Robert Reid]]''
| 
| ''[[:d:Q18844224|scríbhneoir ficsean eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1966-10-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/rob_reid rob_reid]
| [[:d:Q2798390|Q2798390]]
|-
| [[Íomhá:Robert Sapolsky-edited.jpg|center|128px]]
| [[Robert Sapolsky]]
| inchríneolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]&lt;br/&gt;[[néareolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 1957-04-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_sapolsky robert_sapolsky]
| [[:d:Q3118802|Q3118802]]
|-
| [[Íomhá:Robert Swan in 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2582394|Robert Swan]]''
| 
| ''[[:d:Q11900058|taiscéalaí]]''
| 1956-07-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_swan robert_swan]
| [[:d:Q2582394|Q2582394]]
|-
| [[Íomhá:Robert Thurman 2006.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1377791|Robert Thurman]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q333634|aistritheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q780596|coimeádaí taispeántais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q674426|coimeádaí]]''
| 1941-08-03&lt;br/&gt;1941-08-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bob_thurman bob_thurman]
| [[:d:Q1377791|Q1377791]]
|-
| [[Íomhá:Robert Wright journalist.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3123126|Robert Wright]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4110598|físbhlagálaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1957-01-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_wright robert_wright]
| [[:d:Q3123126|Q3123126]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23809243|Roberto D'Angelo &amp; Francesca Fedeli]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/roberto_and_francesca_d_angelo roberto_and_francesca_d_angelo]
| [[:d:Q23809243|Q23809243]]
|-
| [[Íomhá:Robinchase2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7352317|Robin Chase]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/robin_chase robin_chase]
| [[:d:Q7352317|Q7352317]]
|-
| [[Íomhá:Robin Hanson in a field 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2159779|Robin Hanson]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15319501|eolaí sóisialta]]''
| 1959-08-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/robin_hanson robin_hanson]
| [[:d:Q2159779|Q2159779]]
|-
| [[Íomhá:Robin Ince - EdSciFest 2014.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7352559|Robin Ince]]''
| 
| [[fuirseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18545066|fuirseoir ar a boinn]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13590141|láithreoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''
| 1969-02-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/robin_ince robin_ince]
| [[:d:Q7352559|Q7352559]]
|-
| [[Íomhá:RobinMorgan profile.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q450796|Robin Morgan]]''
| 
| [[file]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28692502|gníomhaí ar son chearta na mban]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|aisteoir gutha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''
| 1941-01-29&lt;br/&gt;1942-01-29
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/robin_morgan robin_morgan]
| [[:d:Q450796|Q450796]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782688|Robin Murphy]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18844224|scríbhneoir ficsean eolaíochta]]''
| 1957-08-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/robin_murphy robin_murphy]
| [[:d:Q23782688|Q23782688]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23713828|Robin Nagle]]''
| 
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/robin_nagle robin_nagle]
| [[:d:Q23713828|Q23713828]]
|-
| 
| ''[[:d:Q55583699|Robin Steinberg]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/robin_steinberg robin_steinberg]
| [[:d:Q55583699|Q55583699]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760207|Robyn Stein DeLuca]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/robyn_stein_deluca robyn_stein_deluca]
| [[:d:Q23760207|Q23760207]]
|-
| [[Íomhá:Rodney Brooks ML40.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92809|Rodney Brooks]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3437279|roboticist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''&lt;br/&gt;[[matamaiticeoir]]
| 1954-12-30
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/rodney_brooks rodney_brooks]
| [[:d:Q92809|Q92809]]
|-
| [[Íomhá:Rodney Mullen PopTech 2013 01 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q313447|Rodney Mullen]]''
| 
| ''[[:d:Q17502714|clárscátálaí]]''
| 1966-08-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/rodney_mullen rodney_mullen]
| [[:d:Q313447|Q313447]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24052043|Rodrigo Bijou]]''
| 
| ''[[:d:Q65952601|computer security engineer]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rodrigo_bijou rodrigo_bijou]
| [[:d:Q24052043|Q24052043]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712290|Rodrigo Canales]]''
| 
| [[múinteoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rodrigo_canales rodrigo_canales]
| [[:d:Q23712290|Q23712290]]
|-
| [[Íomhá:Rodrigo y Gabriela.jpg|center|128px]]
| [[Rodrigo y Gabriela]]
| 
| [[banna ceoil]]
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rodrigo_y_gabriela rodrigo_y_gabriela]
| [[:d:Q1469093|Q1469093]]
|-
| 
| ''[[:d:Q106736121|Roger Antonsen]]''
| 
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[léachtóir]]&lt;br/&gt;[[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iorua]]
| [https://www.ted.com/speakers/roger_antonsen roger_antonsen]
| [[:d:Q106736121|Q106736121]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657103|Roger Doiron]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/roger_doiron roger_doiron]
| [[:d:Q23657103|Q23657103]]
|-
| [[Íomhá:Roger Ebert cropped.jpg|center|128px]]
| [[Roger Ebert]]
| 
| ''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4220892|léirmheastóir scannáin]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q42909|tuairisceoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q13590141|láithreoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''
| 1942-06-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/roger_ebert roger_ebert]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/904 904]
| [[:d:Q212173|Q212173]]
|-
| [[Íomhá:2021 - Centre Stage SM5 1003 (51652425540) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7358633|Roger McNamee]]''
| ceoltóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q1979607|airgeadaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q557880|infheisteoir]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''
| 1956-05-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/roger_mcnamee roger_mcnamee]
| [[:d:Q7358633|Q7358633]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728309|Roger Stein]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/roger_stein roger_stein]
| [[:d:Q23728309|Q23728309]]
|-
| 
| ''[[:d:Q57010924|Roger T. Hanlon]]''
| 
| ''[[:d:Q15839134|éiceolaí]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1947-05-17&lt;br/&gt;1947
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/roger_hanlon roger_hanlon]
| [[:d:Q57010924|Q57010924]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7359408|Rogier van der Heide]]''
| 
| [[dearthóir soilsithe]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/rogier_van_der_heide rogier_van_der_heide]
| [[:d:Q7359408|Q7359408]]
|-
| [[Íomhá:Rokia Traoré - Festival du Bout du Monde 2013 - 003.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q256065|Rokia Traoré]]''
| ceoltóir Mailíoch
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''
| 1974-01-24
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Mailí]]&lt;br/&gt;[[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/rokia_traore rokia_traore]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/166 166]
| [[:d:Q256065|Q256065]]
|-
| 
| ''[[:d:Q52151628|Rola Hallam]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an tSiria]]
| [https://www.ted.com/speakers/rola_hallam rola_hallam]
| [[:d:Q52151628|Q52151628]]
|-
| 
| ''[[:d:Q17388690|Roman Mars]]''
| léiritheoir raidió Meiriceánach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q112120568|tvůrce rozhlasových pořadů]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''
| 1974-10-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/roman_mars roman_mars]
| [[:d:Q17388690|Q17388690]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769241|Romina Libster]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/romina_libster romina_libster]
| [[:d:Q23769241|Q23769241]]
|-
| [[Íomhá:Mr. Romulus Whitaker.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3532796|Romulus Whitaker]]''
| heirpiteolaí Indiach
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16271064|heirpiteolaí]]''
| 1943-05-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]&lt;br/&gt;[[Réimeas Briotanach]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1775277|Tiarnas na hIndia]]''
| [https://www.ted.com/speakers/romulus_whitaker romulus_whitaker]
| [[:d:Q3532796|Q3532796]]
|-
| 
| ''[[:d:Q11099812|Ron Eglash]]''
| matamaiticeoir Meiriceánach
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 1958-12-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ron_eglash ron_eglash]
| [[:d:Q11099812|Q11099812]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7363766|Ron Finley]]''
| 
| ''[[:d:Q3501317|dearthóir faisin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q758780|garraíodóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ron_finley ron_finley]
| [[:d:Q7363766|Q7363766]]
|-
| [[Íomhá:Photo of Ron Gutman.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q7363861|Ron Gutman]]''
| 
| ''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ron_gutman ron_gutman]
| [[:d:Q7363861|Q7363861]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7364137|Ron McCallum]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 1948-10-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/ron_mccallum ron_mccallum]
| [[:d:Q7364137|Q7364137]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7365256|Ronald S. Sullivan Jr.]]''
| 
| [[ollamh]]
| 1966-12-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ronald_sullivan ronald_sullivan]
| [[:d:Q7365256|Q7365256]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662811|Ronny Edry]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ronny_edry ronny_edry]
| [[:d:Q23662811|Q23662811]]
|-
| [[Íomhá:Rory Bremner at the Savoy 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3400702|Rory Bremner]]''
| 
| [[fuirseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3149505|tobchumtha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''
| 1961-04-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/rory_bremner rory_bremner]
| [[:d:Q3400702|Q3400702]]
|-
| [[Íomhá:Official portrait of Rory Stewart crop 2.jpg|center|128px]]
| [[Rory Stewart]]
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[taidhleoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3579035|scríbhneoir ábhar taistil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q189290|oifigeach míleata]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2066131|lúthchleasaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13590141|láithreoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1973-01-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/rory_stewart rory_stewart]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1045 1045]
| [[:d:Q328892|Q328892]]
|-
| [[Íomhá:Business of Software - Rory Sutherland.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19666293|Rory Sutherland]]''
| 
| ''[[:d:Q10355417|fógróir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4178004|poiblitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''
| 1965
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]&lt;br/&gt;[[an Bhreatain Bheag]]
| [https://www.ted.com/speakers/rory_sutherland rory_sutherland]
| [[:d:Q19666293|Q19666293]]
|-
| [[Íomhá:Rose George on The Big Necessity.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4949823|Rose George]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''
| 1969
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/rose_george rose_george]
| [[:d:Q4949823|Q4949823]]
|-
| [[Íomhá:Rose Goslinga - PopTech 2011 - Camden Maine USA (6264061943).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759550|Rose Goslinga]]''
| 
| ''[[:d:Q285759|insurance broker]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1979607|airgeadaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rose_goslinga rose_goslinga]
| [[:d:Q23759550|Q23759550]]
|-
| 
| ''[[:d:Q76469472|Rose Mutiso]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''
| 1986
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Chéinia]]
| [https://www.ted.com/speakers/rose_m_mutiso rose_m_mutiso]
| [[:d:Q76469472|Q76469472]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728320|Roselinde Torres]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/roselinde_torres roselinde_torres]
| [[:d:Q23728320|Q23728320]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759581|Rosie King]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|aisteoir gutha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q644687|maisitheoir]]''
| 1998
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/rosie_king rosie_king]
| [[:d:Q23759581|Q23759581]]
|-
| [[Íomhá:Portrait of Ross Lovegrove.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q573143|Ross Lovegrove]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1958-08-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/ross_lovegrove ross_lovegrove]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/28 28]
| [[:d:Q573143|Q573143]]
|-
| [[Íomhá:Roxane gay 9134940.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q16202911|Roxane Gay]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11774202|scríbhneoir aistí]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q20708269|Scrabble player]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q876864|eagarthóir rannchuidithe]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4263842|léirmheastóir liteartha]]''
| 1974-10-15
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/roxane_gay roxane_gay]
| [[:d:Q16202911|Q16202911]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728739|Roy Gould]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;[[réalteolaí]]
| 1947
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/roy_gould roy_gould]
| [[:d:Q23728739|Q23728739]]
|-
| [[Íomhá:Roz Savage.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7375304|Roz Savage]]''
| 
| ''[[:d:Q21081635|ocean rower]]''
| 1967-12-23
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/roz_savage roz_savage]
| [[:d:Q7375304|Q7375304]]
|-
| 
| [[Ruby Sales]]
| gníomhaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1948-07-08
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ruby_sales ruby_sales]
| [[:d:Q7376380|Q7376380]]
|-
| [[Íomhá:Ruby-Wax-2016 (cropped again).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q460549|Ruby Wax]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[fuirseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2259451|aisteoir stáitse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q73306227|scríbhneoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q9379869|léachtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''
| 1953-04-19
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ruby_wax ruby_wax]
| [[:d:Q460549|Q460549]]
|-
| [[Íomhá:Rufus Cappadocia.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7378014|Rufus Cappadocia]]''
| dordveidhleadóir Ceanadach
| ''[[:d:Q13219637|dordveidhleadóir]]''
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/rufus_cappadocia rufus_cappadocia]
| [[:d:Q7378014|Q7378014]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23809230|Rufus Griscom &amp; Alisa Volkman]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rufus_griscom_alisa_volkam rufus_griscom_alisa_volkam]
| [[:d:Q23809230|Q23809230]]
|-
| [[Íomhá:Rumaitha Al Busaidi at Sustainable Development Impact Summit 2021.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q106923101|Rumaitha Al Busaidi]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Óman]]
| [https://www.ted.com/speakers/rumaitha_al_busaidi rumaitha_al_busaidi]
| [[:d:Q106923101|Q106923101]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23713556|Rupal Patel]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/rupal_patel rupal_patel]
| [[:d:Q23713556|Q23713556]]
|-
| [[Íomhá:Russ B. Altman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7381092|Russ Altman]]''
| 
| ''[[:d:Q2904006|bithfhaisnéisí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q26848923|bioengineer]]''
| 1961-11-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/russ_altman russ_altman]
| [[:d:Q7381092|Q7381092]]
|-
| [[Íomhá:Russell G Foster - EdSciFest 2014 (20).JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7381511|Russell G. Foster]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;[[néareolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12013238|oftailmeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1959-08-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/russell_foster russell_foster]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1623 1623]
| [[:d:Q7381511|Q7381511]]
|-
| [[Íomhá:Rutger Bregman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19747970|Rutger Bregman]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[staraí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q24885626|thinker]]''
| 1988-04-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/rutger_bregman rutger_bregman]
| [[:d:Q19747970|Q19747970]]
|-
| [[Íomhá:Ruth Chang.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7382918|Ruth Chang]]''
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q63677188|ollamh le dlí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ruth_chang ruth_chang]
| [[:d:Q7382918|Q7382918]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727935|Ryan Holladay]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ryan_holladay ryan_holladay]
| [[:d:Q23727935|Q23727935]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783358|Ryan Lobo]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/ryan_lobo ryan_lobo]
| [[:d:Q23783358|Q23783358]]
|-
| [[Íomhá:TerBurgDSCF0820 (34367491515).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16876158|Ryan Merkley]]''
| 
| ''[[:d:Q707492|ceann foirne]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/ryan_merkley ryan_merkley]
| [[:d:Q16876158|Q16876158]]
|-
| [[Íomhá:Sakena Yacoobi Profile.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7402892|Sakena Yacoobi]]''
| gníomhaí Afganastánach
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1950
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Afganastáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/sakena_yacoobi sakena_yacoobi]
| [[:d:Q7402892|Q7402892]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670961|Saki Mafundikwa]]''
| 
| ''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhotsuáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/saki_mafundikwa saki_mafundikwa]
| [[:d:Q23670961|Q23670961]]
|-
| [[Íomhá:Sally Kohn by Gage Skidmore.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7405192|Sally Kohn]]''
| iriseoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11499163|anailísí pholaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q111535220|nonprofit administrator]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15978655|sainchomhairleoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28532974|eagarthóir phobail]]''
| 1977-03-27
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sally_kohn sally_kohn]
| [[:d:Q7405192|Q7405192]]
|-
| [[Íomhá:Salman Khan TED 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q471472|Salman Khan]]''
| 
| [[múinteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q17125263|cruthaitheoir YouTube]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''
| 1976-10-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/salman_khan salman_khan]
| [[:d:Q471472|Q471472]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670952|Salvatore Iaconesi]]''
| 
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;[[haiceálaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iodáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/salvatore_iaconesi salvatore_iaconesi]
| [[:d:Q23670952|Q23670952]]
|-
| [[Íomhá:Sam Harris 2016 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Sam Harris]]
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1967-04-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sam_harris sam_harris]
| [[:d:Q296047|Q296047]]
|-
| [[Íomhá:SamKass2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16220987|Sam Kass]]''
| 
| ''[[:d:Q3499072|chef]]''
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sam_kass sam_kass]
| [[:d:Q16220987|Q16220987]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795645|Sam Martin]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sam_martin sam_martin]
| [[:d:Q23795645|Q23795645]]
|-
| 
| ''[[:d:Q4844862|Sam Richards]]''
| 
| ''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''
| 1960-09-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sam_richards sam_richards]
| [[:d:Q4844862|Q4844862]]
|-
| [[Íomhá:Samantha Nutt New Image - -14.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7408709|Samantha Nutt]]''
| dochtúir Ceanadach
| [[Lia|dochtúir leighis]]
| 1969-10-01
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/samantha_nutt samantha_nutt]
| [[:d:Q7408709|Q7408709]]
|-
| [[Íomhá:Samantha Power official portrait.jpg|center|128px]]
| [[Samantha Power]]
| scoláire, údar, agus taidhleoir Gael-Mheiriceánach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[taidhleoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1231865|oideolaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1970-09-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| [https://www.ted.com/speakers/samantha_power samantha_power]
| [[:d:Q454970|Q454970]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782711|Samuel Cohen]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/samuel_cohen samuel_cohen]
| [[:d:Q23782711|Q23782711]]
|-
| [[Íomhá:Sandi Toksvig - Secret Comedy Podcast - 2013 (9468814916) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q293020|Sandi Toksvig]]''
| 
| [[fuirseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3149505|tobchumtha]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''
| 1958-05-03
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q756617|Ríocht na Danmhairge]]''
| [https://www.ted.com/speakers/sandi_toksvig sandi_toksvig]
| [[:d:Q293020|Q293020]]
|-
| 
| ''[[:d:Q111649594|Sandor Markon]]''
| 
| ''[[:d:Q974144|oideoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1948-11-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ungáir]]
| [https://www.ted.com/speakers/speaker0046 speaker0046]
| [[:d:Q111649594|Q111649594]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670660|Sandra Aamodt]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sandra_aamodt sandra_aamodt]
| [[:d:Q23670660|Q23670660]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657109|Sandra Fisher-Martins]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sandra_fisher_martins sandra_fisher_martins]
| [[:d:Q23657109|Q23657109]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782729|Sandrine Thuret]]''
| 
| [[eolaí]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sandrine_thuret sandrine_thuret]
| [[:d:Q23782729|Q23782729]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7417607|Sanford Biggers]]''
| dearcealaíontóir Meiriceánach
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11569986|déantóir priontaí]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sanford_biggers sanford_biggers]
| [[:d:Q7417607|Q7417607]]
|-
| [[Íomhá:Sangeeta N. Bhatia-Heritage-Day-2019-115.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7417919|Sangeeta N. Bhatia]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1968
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sangeeta_bhatia sangeeta_bhatia]
| [[:d:Q7417919|Q7417919]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769249|Sangu Delle]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sangu_delle sangu_delle]
| [[:d:Q23769249|Q23769249]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23713544|Sanjay Dastoor]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sanjay_dastoor sanjay_dastoor]
| [[:d:Q23713544|Q23713544]]
|-
| [[Íomhá:Sanjay Pradhan at World Economic Forum Davos 2022.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662565|Sanjay Pradhan]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sanjay_pradhan sanjay_pradhan]
| [[:d:Q23662565|Q23662565]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728286|Sara Lewis]]''
| 
| [[eolaí]]
| 1953
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sara_lewis sara_lewis]
| [[:d:Q23728286|Q23728286]]
|-
| [[Íomhá:Sara Menker 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q54908063|Sara Menker]]''
| 
| ''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Aetóip]]
| [https://www.ted.com/speakers/sara_menker sara_menker]
| [[:d:Q54908063|Q54908063]]
|-
| [[Íomhá:Sara Ramírez3.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q40069|Sara Ramirez]]''
| 
| ''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2259451|aisteoir stáitse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|aisteoir gutha]]''
| 1975-08-31
| [[Inscne neamhdhénártha|neamh-dhénártha]]
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Meicsiceo]]
| [https://www.ted.com/speakers/sara_ramirez sara_ramirez]
| [[:d:Q40069|Q40069]]
|-
| [[Íomhá:Sara Seager.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7421764|Sara Seager]]''
| réalteolaí Ceanadach
| [[réalteolaí]]&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q752129|réaltfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]
| 1971-07-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/sara_seager sara_seager]
| [[:d:Q7421764|Q7421764]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760629|Sarah Bergbreiter]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_bergbreiter sarah_bergbreiter]
| [[:d:Q23760629|Q23760629]]
|-
| [[Íomhá:Sarah Corbett (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16205571|Sarah Corbett]]''
| 
| ''[[:d:Q10694573|ealaíontóir teicstílí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_corbett sarah_corbett]
| [[:d:Q16205571|Q16205571]]
|-
| [[Íomhá:SarahJones.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7422463|Sarah Jones]]''
| 
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2259451|aisteoir stáitse]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1973-11-29
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_jones sarah_jones]
| [[:d:Q7422463|Q7422463]]
|-
| [[Íomhá:Sarah Kaminsky - TEDxTalk 2010 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797164|Sarah Kaminsky]]''
| 
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''
| 1979-03-24
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_kaminsky sarah_kaminsky]
| [[:d:Q23797164|Q23797164]]
|-
| [[Íomhá:Sarah Kay 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q32931|Sarah Kay]]''
| file Meiriceánach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1988-06-19
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_kay sarah_kay]
| [[:d:Q32931|Q32931]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7422530|Sarah Lewis]]''
| 
| ''[[:d:Q674426|coimeádaí]]''
| 1979-08-17
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_lewis sarah_lewis]
| [[:d:Q7422530|Q7422530]]
|-
| [[Íomhá:Sarah Parcak, 2014 (crop).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7422673|Sarah Parcak]]''
| 
| ''[[:d:Q1350189|éigipteolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;[[seandálaí]]
| 1979
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_parcak sarah_parcak]
| [[:d:Q7422673|Q7422673]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24890253|Sarah T. Stewart-Mukhopadhyay]]''
| 
| [[réalteolaí]]
| 1973
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_t_stewart sarah_t_stewart]
| [[:d:Q24890253|Q24890253]]
|-
| [[Íomhá:Sarah-Jayne Blakemore, University College London.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15739591|Sarah-Jayne Blakemore]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1974-08-11
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_jayne_blakemore sarah_jayne_blakemore]
| [[:d:Q15739591|Q15739591]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656709|Sasha Dichter]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sasha_dichter sasha_dichter]
| [[:d:Q23656709|Q23656709]]
|-
| [[Íomhá:Saul Griffith shot at Pop!Tech by Kris Krug.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7427302|Saul Griffith]]''
| fear gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/saul_griffith saul_griffith]
| [[:d:Q7427302|Q7427302]]
|-
| [[Íomhá:Sauti-Sol.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7427621|Sauti Sol]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sauti_sol sauti_sol]
| [[:d:Q7427621|Q7427621]]
|-
| 
| ''[[:d:Q17017620|Saša Vučinić]]''
| iriseoir agus gníomhaí Seirbiach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSeirbia]]
| [https://www.ted.com/speakers/sasa_vucinic sasa_vucinic]
| [[:d:Q17017620|Q17017620]]
|-
| 
| ''[[:d:Q539960|Scilla Elworthy]]''
| 
| ''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16323111|gníomhaí síochána]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''
| 1943-06-03
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/scilla_elworthy scilla_elworthy]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1403 1403]
| [[:d:Q539960|Q539960]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782703|Scott Dinsmore]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/scott_dinsmore scott_dinsmore]
| [[:d:Q23782703|Q23782703]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662590|Scott Fraser]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/scott_fraser scott_fraser]
| [[:d:Q23662590|Q23662590]]
|-
| [[Íomhá:Scott Galloway (51933097365) (cropped) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q29017701|Scott Galloway]]''
| 
| [[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1964-11-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/scott_galloway scott_galloway]
| [[:d:Q29017701|Q29017701]]
|-
| 
| ''[[:d:Q3476245|Scott Kim]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/scott_kim scott_kim]
| [[:d:Q3476245|Q3476245]]
|-
| [[Íomhá:Scott McCloud.Making Comics Tour.RISD.gk.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q454833|Scott McCloud]]''
| cartúnaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q715301|ealaíontóir greannáin]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1028181|péintéir]]''
| 1960-06-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/scott_mccloud scott_mccloud]
| [[:d:Q454833|Q454833]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23661641|Scott Rickard]]''
| 
| [[matamaiticeoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/scott_rickard scott_rickard]
| [[:d:Q23661641|Q23661641]]
|-
| 
| ''[[:d:Q21551156|Scott Summit]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/scott_summit scott_summit]
| [[:d:Q21551156|Q21551156]]
|-
| 
| ''[[:d:Q37390205|Sean Davis]]''
| 
| ''[[:d:Q2904006|bithfhaisnéisí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sean_davis sean_davis]
| [[:d:Q37390205|Q37390205]]
|-
| 
| ''[[:d:Q24054846|Sean Follmer]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1906857|innealtóir meicniúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sean_follmer sean_follmer]
| [[:d:Q24054846|Q24054846]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23817870|Sean Gourley]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Nua-Shéalainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/sean_gourley sean_gourley]
| [[:d:Q23817870|Q23817870]]
|-
| [[Íomhá:Seanmcarroll2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3129354|Sean M. Carroll]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q752129|réaltfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1966-10-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sean_carroll sean_carroll]
| [[:d:Q3129354|Q3129354]]
|-
| [[Íomhá:Sebastian Deterding (6777479684).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662471|Sebastian Deterding]]''
| 
| ''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/sebastian_deterding sebastian_deterding]
| [[:d:Q23662471|Q23662471]]
|-
| [[Íomhá:Sebastian Junger, April 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q969298|Sebastian Junger]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q222344|cineamatagrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1962-01-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sebastian_junger sebastian_junger]
| [[:d:Q969298|Q969298]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7442523|Sebastian Seung]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sebastian_seung sebastian_seung]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/751 751]
| [[:d:Q7442523|Q7442523]]
|-
| [[Íomhá:Sebastian Thrun at IAA 2019 IMG 0893.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q62901|Sebastian Thrun]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 1967-05-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/sebastian_thrun sebastian_thrun]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/972 972]
| [[:d:Q62901|Q62901]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795349|Sebastian Wernicke]]''
| 
| ''[[:d:Q2732142|staitisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sebastian_wernicke sebastian_wernicke]
| [[:d:Q23795349|Q23795349]]
|-
| [[Íomhá:Sebastião Salgado (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q358158|Sebastião Salgado]]''
| grianghrafadóir Brasaíleach
| ''[[:d:Q957729|fóta-iriseoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1028181|péintéir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1944-02-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhrasaíl]]&lt;br/&gt;[[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/sebastiao_salgado sebastiao_salgado]
| [[:d:Q358158|Q358158]]
|-
| [[Íomhá:Sendhil Mullainathan - Behavioral Economics of Extreme Poverty - 2014 (13927918920) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q655590|Sendhil Mullainathan]]''
| eacnamaí Indiach
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1973
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/sendhil_mullainathan sendhil_mullainathan]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/546 546]
| [[:d:Q655590|Q655590]]
|-
| [[Íomhá:Serena Williams at 2013 US Open.jpg|center|128px]]
| [[Serena Williams]]
| imreoir leadóige Meiriceánach
| ''[[:d:Q10833314|imreoir leadóige]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18814623|dírbheathaisnéisí]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1981-09-26
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/serena_williams serena_williams]
| [[:d:Q11459|Q11459]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23729052|Sergei Lupashin]]''
| 
| ''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sergei_lupashin sergei_lupashin]
| [[:d:Q23729052|Q23729052]]
|-
| [[Íomhá:Sergey Brin Ted 2010 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92764|Sergey Brin]]''
| ríomheolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''
| 1973-08-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sergey_brin sergey_brin]
| [[:d:Q92764|Q92764]]
|-
| [[Íomhá:Seth F. Berkley - Annual Meeting of the New Champions 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7456439|Seth Berkley]]''
| 
| ''[[:d:Q13416803|eipidéimeolaí]]''
| 1956-10-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/seth_berkley seth_berkley]
| [[:d:Q7456439|Q7456439]]
|-
| [[Íomhá:Seth Godin in 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q439396|Seth Godin]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;[[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1960-07-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/seth_godin seth_godin]
| [[:d:Q439396|Q439396]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7456582|Seth Priebatsch]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1989
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/seth_priebatsch seth_priebatsch]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/784 784]
| [[:d:Q7456582|Q7456582]]
|-
| [[Íomhá:CSICON 2011-Seth Shostak.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q5762284|Seth Shostak]]''
| réalteolaí
| [[réalteolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2722764|pearsa raidió]]''&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]
| 1943-07-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/seth_shostak seth_shostak]
| [[:d:Q5762284|Q5762284]]
|-
| [[Íomhá:Sethembile Msezane- Portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q54915207|Sethembile Msezane]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 1991
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Afraic Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/sethembile_msezane sethembile_msezane]
| [[:d:Q54915207|Q54915207]]
|-
| [[Íomhá:Seyi Oyesola.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7459066|Seyi Oyesola]]''
| dochtúir Nigéarach
| [[Lia|dochtúir leighis]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Nigéir]]
| [https://www.ted.com/speakers/seyi_oyesola seyi_oyesola]
| [[:d:Q7459066|Q7459066]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23498237|Shabana Basij-Rasikh]]''
| 
| ''[[:d:Q974144|oideoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q22336956|daonnúlach]]''
| 1990
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Afganastáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/shabana_basij_rasikh shabana_basij_rasikh]
| [[:d:Q23498237|Q23498237]]
|-
| [[Íomhá:Shad Begum at 2012 IWOC Award (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7460202|Shad Begum]]''
| 
| ''[[:d:Q7019111|oibrí sóisialta]]''
| 1979-01-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Phacastáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/shad_begum shad_begum]
| [[:d:Q7460202|Q7460202]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16212117|Shaffi Mather]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1970-02-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/shaffi_mather shaffi_mather]
| [[:d:Q16212117|Q16212117]]
|-
| [[Íomhá:Shah Rukh Khan graces the launch of the new Santro.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q9535|Shah Rukh Khan]]''
| 
| ''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5716684|damhsóir]]''
| 1965-11-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/shah_rukh_khan shah_rukh_khan]
| [[:d:Q9535|Q9535]]
|-
| [[Íomhá:Shai Agassi2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1235658|Shai Agassi]]''
| 
| ''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''
| 1968-04-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Iosrael]]
| [https://www.ted.com/speakers/shai_agassi shai_agassi]
| [[:d:Q1235658|Q1235658]]
|-
| [[Íomhá:Shai Reshef.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7462389|Shai Reshef]]''
| fear gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1955-09-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Iosrael]]
| [https://www.ted.com/speakers/shai_reshef shai_reshef]
| [[:d:Q7462389|Q7462389]]
|-
| [[Íomhá:Shaka Senghor - Flickr - Knight Foundation.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23498341|Shaka Senghor]]''
| 
| [[léachtóir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/shaka_senghor shaka_senghor]
| [[:d:Q23498341|Q23498341]]
|-
| [[Íomhá:Shane Koyczan and the Short Story Long.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6483777|Shane Koyczan]]''
| file Ceanadach
| ''[[:d:Q17378128|spoken word artist]]''&lt;br/&gt;[[file]]
| 1976-05-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/shane_koyczan shane_koyczan]
| [[:d:Q6483777|Q6483777]]
|-
| [[Íomhá:ShaoLan speaks at TED 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19058856|Shaolan Hsueh]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;[[múinteoir]]
| 1971
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Téaváin]]
| [https://www.ted.com/speakers/shaolan_hsueh shaolan_hsueh]
| [[:d:Q19058856|Q19058856]]
|-
| [[Íomhá:Sharmeen Obaid Chinoy World Economic Forum 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3563826|Sharmeen Obaid-Chinoy]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]
| 1978-11-12
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Phacastáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/sharmeen_obaid_chinoy sharmeen_obaid_chinoy]
| [[:d:Q3563826|Q3563826]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7489999|Sharon Brous]]''
| 
| ''[[:d:Q133485|raibí]]''
| 1973
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sharon_brous sharon_brous]
| [[:d:Q7489999|Q7489999]]
|-
| [[Íomhá:Sharon F Terry headshot 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7490049|Sharon F. Terry]]''
| 
| 
| 1956-11-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sharon_terry sharon_terry]
| [[:d:Q7490049|Q7490049]]
|-
| [[Íomhá:Sharon Weinberger al Magnànim (34839642425).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7490261|Sharon Weinberger]]''
| iriseoir Meiriceánach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1972
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sharon_weinberger sharon_weinberger]
| [[:d:Q7490261|Q7490261]]
|-
| [[Íomhá:Shashi Tharoor WEF.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q195616|Shashi Tharoor]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[taidhleoir]]
| 1956-03-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/shashi_tharoor shashi_tharoor]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/560 560]
| [[:d:Q195616|Q195616]]
|-
| [[Íomhá:Shawn Achor by Gage Skidmore.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16156426|Shawn Achor]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''
| 1978-03-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/shawn_achor shawn_achor]
| [[:d:Q16156426|Q16156426]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7492127|Shea Hembrey]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/shea_hembrey shea_hembrey]
| [[:d:Q7492127|Q7492127]]
|-
| [[Íomhá:Sheena Iyengar.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q29752|Sheena Iyengar]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 1969-11-29
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/sheena_iyengar sheena_iyengar]
| [[:d:Q29752|Q29752]]
|-
| 
| ''[[:d:Q17118618|Sheila Nirenberg]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sheila_nirenberg sheila_nirenberg]
| [[:d:Q17118618|Q17118618]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797211|Sheila Patek]]''
| 
| ''[[:d:Q16063497|bitheolaí éabhlóideach]]''
| 1972
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sheila_patek sheila_patek]
| [[:d:Q23797211|Q23797211]]
|-
| [[Íomhá:Shekhar kapur 02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q522232|Shekhar Kapur]]''
| stiúrthóir scannán Indiach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q326653|cuntasóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4610556|mainicín]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3455803|stiúrthóir]]''
| 1945-12-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/shekhar_kapur shekhar_kapur]
| [[:d:Q522232|Q522232]]
|-
| 
| ''[[:d:Q14159717|Shereen El Feki]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1968
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Éigipt]]&lt;br/&gt;[[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/shereen_el_feki shereen_el_feki]
| [[:d:Q14159717|Q14159717]]
|-
| [[Íomhá:Sherry Turkle.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q52919|Sherry Turkle]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''
| 1948-06-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sherry_turkle sherry_turkle]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1166 1166]
| [[:d:Q52919|Q52919]]
|-
| [[Íomhá:Sherwin Nuland.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2278468|Sherwin B. Nuland]]''
| máinlia Meiriceánach
| [[máinlia]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''
| 1930-12-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sherwin_nuland sherwin_nuland]
| [[:d:Q2278468|Q2278468]]
|-
| [[Íomhá:Sheryl Sandberg WEF 2013 (crop by James Tamim).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q234653|Sheryl Sandberg]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1969-08-28
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sheryl_sandberg sheryl_sandberg]
| [[:d:Q234653|Q234653]]
|-
| [[Íomhá:WuDunn, Sheryl.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7126275|Sheryl WuDunn]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2883465|baincéir infheistíochta]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1959-11-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sheryl_wudunn sheryl_wudunn]
| [[:d:Q7126275|Q7126275]]
|-
| [[Íomhá:Shigeru Ban.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q526725|Shigeru Ban]]''
| ailtire Seapánach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2145981|athchóiritheoir]]''
| 1957-08-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSeapáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/shigeru_ban shigeru_ban]
| [[:d:Q526725|Q526725]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23729147|Shih Chieh Huang]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/shih_chieh_huang shih_chieh_huang]
| [[:d:Q23729147|Q23729147]]
|-
| [[Íomhá:Shilo Shiv Suleman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20685693|Shilo Shiv Suleman]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 1989
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/shilo_shiv_suleman shilo_shiv_suleman]
| [[:d:Q20685693|Q20685693]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23795685|Shimon Schocken]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/shimon_schocken shimon_schocken]
| [[:d:Q23795685|Q23795685]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23796822|Shimon Steinberg]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/shimon_steinberg shimon_steinberg]
| [[:d:Q23796822|Q23796822]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18233521|Shimpei Takahashi]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1979
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSeapáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/shimpei_takahashi shimpei_takahashi]
| [[:d:Q18233521|Q18233521]]
|-
| [[Íomhá:Viennale talk (2), Shirin Neshat.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q262413|Shirin Neshat]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18216771|físealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1414443|déantóir scannán]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q106227216|video installation artist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1028181|péintéir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11814411|documentarian]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28054786|opera director]]''
| 1957-03-26
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Iaráin]]
| [https://www.ted.com/speakers/shirin_neshat shirin_neshat]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/830 830]
| [[:d:Q262413|Q262413]]
|-
| [[Íomhá:Shivani Sirona (38198572896).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q61446521|Shivani Siroya]]''
| 
| ''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/shivani_siroya shivani_siroya]
| [[:d:Q61446521|Q61446521]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662139|Shlomo Benartzi]]''
| 
| [[eacnamaí]]
| 1968
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Iosrael]]
| [https://www.ted.com/speakers/shlomo_benartzi shlomo_benartzi]
| [[:d:Q23662139|Q23662139]]
|-
| [[Íomhá:Shohini brch 2018-1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q52707485|Shohini Ghose]]''
| 
| [[ollamh]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q752129|réaltfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/shohini_ghose shohini_ghose]
| [[:d:Q52707485|Q52707485]]
|-
| [[Íomhá:Shonda Rhimes at the 75th Annual Peabody Awards (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q242329|Shonda Rhimes]]''
| 
| ''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1440873|ceannléiritheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 1970-01-13
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/shonda_rhimes shonda_rhimes]
| [[:d:Q242329|Q242329]]
|-
| [[Íomhá:Shree Bose (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797949|Shree Bose]]''
| 
| [[eolaí]]
| 1994-03-27
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/shree_bose shree_bose]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1190 1190]
| [[:d:Q23797949|Q23797949]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728304|Shubhendu Sharma]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/shubhendu_sharma shubhendu_sharma]
| [[:d:Q23728304|Q23728304]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7504834|Shukla Bose]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/shukla_bose shukla_bose]
| [[:d:Q7504834|Q7504834]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662246|Shyam Sankar]]''
| 
| ''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''
| 1982
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/shyam_sankar shyam_sankar]
| [[:d:Q23662246|Q23662246]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16192736|Siamak Hariri]]''
| ailtire Ceanadach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/siamak_hariri siamak_hariri]
| [[:d:Q16192736|Q16192736]]
|-
| [[Íomhá:Siddhartha Mukherjee.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q983450|Siddhartha Mukherjee]]''
| 
| ''[[:d:Q551835|scríbhneoir leighis]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11774202|scríbhneoir aistí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16062369|oinceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;[[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/siddhartha_mukherjee siddhartha_mukherjee]
| [[:d:Q983450|Q983450]]
|-
| [[Íomhá:Siddhartha Roy - Kolkata 2011-05-21 3594.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q27663696|Siddhartha Roy]]''
| bitheolaí Indiach
| ''[[:d:Q16529590|environmental scientist]]''
| 1954-04-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/siddhartha_roy siddhartha_roy]
| [[:d:Q27663696|Q27663696]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670511|Siddharthan Chandran]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;[[néareolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/siddharthan_chandran siddharthan_chandran]
| [[:d:Q23670511|Q23670511]]
|-
| [[Íomhá:Siegfried Woldhek (2017).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7510710|Siegfried Woldhek]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 1951-05-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/siegfried_woldhek siegfried_woldhek]
| [[:d:Q7510710|Q7510710]]
|-
| [[Íomhá:Simon Anholt.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7518172|Simon Anholt]]''
| 
| ''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2732142|staitisteoir]]''
| 1961
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/simon_anholt simon_anholt]
| [[:d:Q7518172|Q7518172]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657275|Simon Berrow]]''
| 
| [[eolaí]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/simon_berrow simon_berrow]
| [[:d:Q23657275|Q23657275]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657193|Simon Lewis]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/simon_lewis simon_lewis]
| [[:d:Q23657193|Q23657193]]
|-
| [[Íomhá:Simon Sinek speaks to I MIG Marines (2) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7519777|Simon Sinek]]''
| 
| ''[[:d:Q15982858|cainteoir inspreagtha]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1973-10-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/simon_sinek simon_sinek]
| [[:d:Q7519777|Q7519777]]
|-
| [[Íomhá:Simone Giertz 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23304510|Simone Giertz]]''
| 
| ''[[:d:Q4110598|físbhlagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3437279|roboticist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''
| 1990-11-01
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/simone_giertz simone_giertz]
| [[:d:Q23304510|Q23304510]]
|-
| [[Íomhá:Sinan Aral - 2016.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q88200399|Sinan Aral]]''
| 
| ''[[:d:Q15319501|eolaí sóisialta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q29169143|eolaí sonraí]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Tuirc]]
| [https://www.ted.com/speakers/sinan_aral sinan_aral]
| [[:d:Q88200399|Q88200399]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7530129|Sirena Huang]]''
| 
| ''[[:d:Q1259917|veidhleadóir]]''
| 1994-05-18
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sirena_huang sirena_huang]
| [[:d:Q7530129|Q7530129]]
|-
| [[Íomhá:Sisonke Msimang - TEDxSoweto 2014 - arm raised (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q72181398|Sisonke Msimang]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q84681895|political analyst]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Afraic Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/sisonke_msimang sisonke_msimang]
| [[:d:Q72181398|Q72181398]]
|-
| [[Íomhá:Sivamani 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3595145|Sivamani]]''
| ceoltóir Indiach
| ''[[:d:Q4351403|cnagcheoltóir]]''
| 1959-12-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/sivamani sivamani]
| [[:d:Q3595145|Q3595145]]
|-
| [[Íomhá:Siyanda Mohutsiwa (26683928862) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q27987700|Siyanda Mohutsiwa]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1993-03
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Bhotsuáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/siyanda_mohutsiwa siyanda_mohutsiwa]
| [[:d:Q27987700|Q27987700]]
|-
| 
| ''[[:d:Q19564457|Skylar Tibbits]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/skylar_tibbits skylar_tibbits]
| [[:d:Q19564457|Q19564457]]
|-
| 
| ''[[:d:Q1493085|Sleepy Man]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sleepy_man_banjo_boys sleepy_man_banjo_boys]
| [[:d:Q1493085|Q1493085]]
|-
| [[Íomhá:Sofi Tukker 06 04 2016 -14 (27454016316) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22044898|Sofi Tukker]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sofi_tukker sofi_tukker]
| [[:d:Q22044898|Q22044898]]
|-
| 
| ''[[:d:Q108514270|Sofia Jawed-Wessel]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sofia_jawed_wessel sofia_jawed_wessel]
| [[:d:Q108514270|Q108514270]]
|-
| [[Íomhá:SOMI, концерт в рамках фестиваля &quot;Акваджаз&quot; в &quot;Зимнем театре&quot;.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7560413|Somi]]''
| 
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15981151|ceoltóir snagcheoil]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]
| 1979-06-06&lt;br/&gt;1981-06-06
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/somi_kakoma somi_kakoma]
| [[:d:Q7560413|Q7560413]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23661638|Sonaar Luthra]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/sonaar_luthra sonaar_luthra]
| [[:d:Q23661638|Q23661638]]
|-
| [[Íomhá:SoniaShahByJohnnyMartyr.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3964777|Sonia Shah]]''
| iriseoir Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1969
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sonia_shah sonia_shah]
| [[:d:Q3964777|Q3964777]]
|-
| [[Íomhá:Sophal Ear (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20685614|Sophal Ear]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 190s
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Chambóid]]
| [https://www.ted.com/speakers/sophal_ear sophal_ear]
| [[:d:Q20685614|Q20685614]]
|-
| [[Íomhá:Sophie Howe Change Now.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q102277721|Sophie Howe]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/sophie_howe sophie_howe]
| [[:d:Q102277721|Q102277721]]
|-
| [[Íomhá:Sophie Hunger 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q260336|Sophie Hunger]]''
| amhránaí agus cumadóir Eilvéiseach
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1415090|cumadóir scóir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15981151|ceoltóir snagcheoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''
| 1983-03-31
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Eilvéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/sophie_hunger sophie_hunger]
| [[:d:Q260336|Q260336]]
|-
| [[Íomhá:Sophie scott photo.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17278767|Sophie Scott]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/sophie_scott sophie_scott]
| [[:d:Q17278767|Q17278767]]
|-
| [[Íomhá:Annual Membership Meeting 2017 9832 3 - Soraya Chemaly.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q60695598|Soraya Chemaly]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1966
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/soraya_chemaly soraya_chemaly]
| [[:d:Q60695598|Q60695598]]
|-
| 
| ''[[:d:Q91346129|Soyapi L Mumba]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/soyapi_mumba soyapi_mumba]
| [[:d:Q91346129|Q91346129]]
|-
| [[Íomhá:Spencer Wells.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3595861|Spencer Wells]]''
| géineolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1969-04-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/spencer_wells spencer_wells]
| [[:d:Q3595861|Q3595861]]
|-
| [[Íomhá:Srđa Popović, 2012 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2315360|Srđa Popović]]''
| gníomhaí daonlathais Seirbiach
| ''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1973-02-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSeirbia]]
| [https://www.ted.com/speakers/srdja_popovic srdja_popovic]
| [[:d:Q2315360|Q2315360]]
|-
| [[Íomhá:Stacey Abrams by Gage Skidmore.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7595813|Stacey Abrams]]''
| polaiteoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q106758751|voting rights activist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;[[saineolaí dlí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11499147|gníomhaí polaitiúil]]''
| 1973-12-09
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/stacey_abrams stacey_abrams]
| [[:d:Q7595813|Q7595813]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769382|Stacey Baker]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/stacey_baker stacey_baker]
| [[:d:Q23769382|Q23769382]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23796642|Stacey Kramer]]''
| 
| ''[[:d:Q125129579|brand strategist]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/stacey_kramer stacey_kramer]
| [[:d:Q23796642|Q23796642]]
|-
| [[Íomhá:Stanley McChrystal BG 1999.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q374338|Stanley A. McChrystal]]''
| ginearál Meiriceánach
| ''[[:d:Q38239859|oifigeach airm]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11545923|ceannasaí míleata]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1954-08-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/stanley_mcchrystal stanley_mcchrystal]
| [[:d:Q374338|Q374338]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23713770|Stefan Larsson]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/stefan_larsson stefan_larsson]
| [[:d:Q23713770|Q23713770]]
|-
| [[Íomhá:MJK61338 Stefan Sagmeister (Beyond Tellerrand München 2018).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q89568|Stefan Sagmeister]]''
| ealaíontóir Ostarach
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1229025|clóghrafóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q627325|dearthóir grafaicí]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q644687|maisitheoir]]''
| 1962-08-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ostair]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/stefan_sagmeister stefan_sagmeister]
| [[:d:Q89568|Q89568]]
|-
| [[Íomhá:Stefan Wolff.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7606332|Stefan Wolff]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''
| 1969-02-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/stefan_wolff stefan_wolff]
| [[:d:Q7606332|Q7606332]]
|-
| [[Íomhá:Stefana Broadbent (6920625333).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795676|Stefana Broadbent]]''
| 
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/stefana_broadbent stefana_broadbent]
| [[:d:Q23795676|Q23795676]]
|-
| 
| ''[[:d:Q27825327|Stefano Fratepietro]]''
| 
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3510521|slándáil ríomhaireachta]]''
| 1983-04-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iodáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/stefano_fratepietro stefano_fratepietro]
| [[:d:Q27825327|Q27825327]]
|-
| [[Íomhá:Stefano Mancuso Laterza.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795300|Stefano Mancuso]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2374149|luibheolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q20739288|neurobiologist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1965-05-09
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iodáil]]
| [https://www.ted.com/speakers/stefano_mancuso stefano_mancuso]
| [[:d:Q23795300|Q23795300]]
|-
| [[Íomhá:Stefon Harris.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q720524|Stefon Harris]]''
| ceoltóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q15981151|ceoltóir snagcheoil]]''
| 1973-03-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/stefon_harris stefon_harris]
| [[:d:Q720524|Q720524]]
|-
| [[Íomhá:Stella Young.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16222140|Stella Young]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q61857538|gníomhaí ar son cearta daoine faoi mhíchumas]]''
| 1982-02-24
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/stella_young stella_young]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1937 1937]
| [[:d:Q16222140|Q16222140]]
|-
| [[Íomhá:Stephanie Burt.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7608816|Stephanie Burt]]''
| 
| ''[[:d:Q4263842|léirmheastóir liteartha]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[file]]
| 1971
| [[Bean trasghnéasach|bean trasinscneach]]
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_burt stephen_burt]
| [[:d:Q7608816|Q7608816]]
|-
| [[Íomhá:Secretary Blinken Participates in an Interview (51700746148).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q76832840|Stephanie Busari]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1977-08-12
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/stephanie_busari stephanie_busari]
| [[:d:Q76832840|Q76832840]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727585|Stephen Cave]]''
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_cave stephen_cave]
| [[:d:Q23727585|Q23727585]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23661665|Stephen Coleman]]''
| 
| 
| 1942
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_coleman stephen_coleman]
| [[:d:Q23661665|Q23661665]]
|-
| 
| ''[[:d:Q120052205|Stephen DeBerry]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16023665|caipitlí fiontair]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_deberry stephen_deberry]
| [[:d:Q120052205|Q120052205]]
|-
| [[Íomhá:Stephen Friend at NightScience 2013 in Paris.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q891710|Stephen Friend]]''
| eolaí Meiriceánach
| [[eolaí]]
| 1953-12-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_friend stephen_friend]
| [[:d:Q891710|Q891710]]
|-
| [[Íomhá:Stephen Hawking.StarChild.jpg|center|128px]]
| [[Stephen Hawking]]
| cosmeolaí Sasanach (1942–2018)
| ''[[:d:Q19350898|fisiceoir teoiriciúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2998308|cosmeolaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1942-01-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_hawking stephen_hawking]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/209 209]
| [[:d:Q17714|Q17714]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23661621|Stephen Lawler]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_lawler stephen_lawler]
| [[:d:Q23661621|Q23661621]]
|-
| [[Íomhá:Steve Palumbi on Climate Change Recovery (52391781204).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797692|Stephen Palumbi]]''
| 
| ''[[:d:Q3640160|bitheolaí muirí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1956
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_palumbi stephen_palumbi]
| [[:d:Q23797692|Q23797692]]
|-
| [[Íomhá:Stephen Petranek 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23301821|Stephen Petranek]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 19th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_petranek stephen_petranek]
| [[:d:Q23301821|Q23301821]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662878|Stephen Ritz]]''
| 
| [[múinteoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_ritz stephen_ritz]
| [[:d:Q23662878|Q23662878]]
|-
| 
| ''[[:d:Q3498677|Stephen Webb]]''
| 
| [[fisiceoir]]
| 1963-02-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_webb stephen_webb]
| [[:d:Q3498677|Q3498677]]
|-
| [[Íomhá:Stephen Wilkes Headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7610852|Stephen Wilkes]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1957
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_wilkes stephen_wilkes]
| [[:d:Q7610852|Q7610852]]
|-
| [[Íomhá:Stephen Wolfram PR.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q310798|Stephen Wolfram]]''
| 
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q715679|aireagóir paitinne]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q215536|ceannaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1959-08-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_wolfram stephen_wolfram]
| [[:d:Q310798|Q310798]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670647|Steve Howard]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/steve_howard steve_howard]
| [[:d:Q23670647|Q23670647]]
|-
| [[Íomhá:Steve Jobs Headshot 2010-CROP2.jpg|center|128px]]
| [[Steve Jobs]]
| comhbhunaitheoir agus príomhoifigeach feidhmiúcháin Apple
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1053574|léiritheoir feidhmiúcháin]]''&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1979607|airgeadaí]]''
| 1955-02-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/steve_jobs steve_jobs]
| [[:d:Q19837|Q19837]]
|-
| [[Íomhá:Steve Jurvetson Headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q9079904|Steve Jurvetson]]''
| fear gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1967-03-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Eastóin]]
| [https://www.ted.com/speakers/steve_jurvetson steve_jurvetson]
| [[:d:Q9079904|Q9079904]]
|-
| [[Íomhá:TNW Conference 2012 - Day 2 (6970534756).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23656010|Steve Keil]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/steve_keil steve_keil]
| [[:d:Q23656010|Q23656010]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712705|Steve Ramirez]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/steve_ramirez steve_ramirez]
| [[:d:Q23712705|Q23712705]]
|-
| [[Íomhá:Dame Stephanie Shirley - 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q214661|Steve Shirley]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q28692502|gníomhaí ar son chearta na mban]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1933-09-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Ghearmáin]]&lt;br/&gt;[[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/dame_stephanie_steve_shirley dame_stephanie_steve_shirley]
| [[:d:Q214661|Q214661]]
|-
| [[Íomhá:Steve Silberman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7613926|Steve Silberman]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1957-12-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/steve_silberman steve_silberman]
| [[:d:Q7613926|Q7613926]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7614168|Steve Truglia]]''
| 
| ''[[:d:Q2833480|stunt coordinator]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q17318006|freediver]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q465501|éachtóir]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/steve_truglia steve_truglia]
| [[:d:Q7614168|Q7614168]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662571|Steven Addis]]''
| 
| ''[[:d:Q125129579|brand strategist]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/steven_addis steven_addis]
| [[:d:Q23662571|Q23662571]]
|-
| [[Íomhá:Professor Steven Cowley FRS.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2347488|Steven Cowley]]''
| 
| [[fisiceoir]]
| 1951
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_cowley steven_cowley]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/463 463]
| [[:d:Q2347488|Q2347488]]
|-
| [[Íomhá:Steven Strogatz.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1384920|Steven H. Strogatz]]''
| matamaiticeoir Meiriceánach
| [[matamaiticeoir]]&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1959-08-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_strogatz steven_strogatz]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/382 382]
| [[:d:Q1384920|Q1384920]]
|-
| [[Íomhá:Steven Berlin Johnson - South by Southwest 2008 crop.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q980046|Steven Johnson]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1968-06-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_johnson steven_johnson]
| [[:d:Q980046|Q980046]]
|-
| [[Íomhá:Steven Levitt, 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q730969|Steven Levitt]]''
| eacnamaí Meiriceánach
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1967-05-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_levitt steven_levitt]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/30 30]
| [[:d:Q730969|Q730969]]
|-
| [[Íomhá:Attorney Steven M. Wise at Boston Vegetarian Society, 10-13-2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7615012|Steven M. Wise]]''
| 
| [[saineolaí dlí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 1950-12-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_wise steven_wise]
| [[:d:Q7615012|Q7615012]]
|-
| [[Íomhá:StevenPetrow02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7615140|Steven Petrow]]''
| iriseoir Meiriceánach
| [[iriseoir]]
| 1957-07-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_petrow steven_petrow]
| [[:d:Q7615140|Q7615140]]
|-
| [[Íomhá:Steven Pinker in 2023 A 04 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q212730|Steven Pinker]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14467526|teangeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q84320739|evolutionary psychologist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q115736435|experimental psychologist]]''
| 1954-09-18
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_pinker steven_pinker]
| [[:d:Q212730|Q212730]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670976|Steven Schwaitzberg]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/steven_schwaitzberg steven_schwaitzberg]
| [[:d:Q23670976|Q23670976]]
|-
| [[Íomhá:Stevesoundcheck.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4442562|Steven Sharp Nelson]]''
| 
| ''[[:d:Q13219637|dordveidhleadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''
| 1977-07-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_sharp_nelson steven_sharp_nelson]
| [[:d:Q4442562|Q4442562]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7615646|Stew]]''
| amhránaí agus cumadóir Meiriceánach
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2259451|aisteoir stáitse]]''
| 1961-08-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/stew stew]
| [[:d:Q7615646|Q7615646]]
|-
| [[Íomhá:Stewart Brand -Sausalito, California, USA -at home-14Dec2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q971994|Stewart Brand]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| ''[[:d:Q11774202|scríbhneoir aistí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]
| 1938-12-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/stewart_brand stewart_brand]
| [[:d:Q971994|Q971994]]
|-
| [[Íomhá:Sting in April 2018.jpg|center|128px]]
| [[Sting]]
| ceoltóir Briotanach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q584301|dordóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q21166956|liúiteadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]
| 1951-10-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/sting sting]
| [[:d:Q483203|Q483203]]
|-
| [[Íomhá:Stuart Firestein 2012.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7626530|Stuart Firestein]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1949
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/stuart_firestein stuart_firestein]
| [[:d:Q7626530|Q7626530]]
|-
| [[Íomhá:Stuart Kauffman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q516009|Stuart Kauffman]]''
| 
| [[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14906342|bithfhisiceoir]]''
| 1939-09-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/stuart_kauffman stuart_kauffman]
| [[:d:Q516009|Q516009]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783413|Stuart L. Brown]]''
| 
| [[eolaí]]
| 1933
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/stuart_brown stuart_brown]
| [[:d:Q23783413|Q23783413]]
|-
| [[Íomhá:Stuart Russell.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3656334|Stuart Russell]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15976092|taighdeoir intleacht shaorga]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/stuart_russell stuart_russell]
| [[:d:Q3656334|Q3656334]]
|-
| [[Íomhá:Sue Austin at TedX Monterrey (crop).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23308975|Sue Austin]]''
| 
| [[ealaíontóir]]
| 1965-09-07
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/sue_austin sue_austin]
| [[:d:Q23308975|Q23308975]]
|-
| 
| ''[[:d:Q61457270|Sue Klebold]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1949-03-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sue_klebold sue_klebold]
| [[:d:Q61457270|Q61457270]]
|-
| [[Íomhá:Sue Savage Rumbaugh 2011 Shankbone.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3088125|Sue Savage-Rumbaugh]]''
| 
| ''[[:d:Q16825962|eolaí príomhach]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16831394|mammalogist]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]
| 1946-08-16
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/susan_savage_rumbaugh susan_savage_rumbaugh]
| [[:d:Q3088125|Q3088125]]
|-
| [[Íomhá:Sugra mitra.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4352958|Sugata Mitra]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]
| 1952-02-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/sugata_mitra sugata_mitra]
| [[:d:Q4352958|Q4352958]]
|-
| [[Íomhá:SuheirHammad.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2895141|Suheir Hammad]]''
| 
| [[file]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1973-10-25
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Stát na Palaistíne]]
| [https://www.ted.com/speakers/suheir_hammad suheir_hammad]
| [[:d:Q2895141|Q2895141]]
|-
| [[Íomhá:Suki Kim, Miami Book Fair 2015 - 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7635852|Suki Kim]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[múinteoir]]
| 1970-09-19
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[an Chóiré Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/suki_kim suki_kim]
| [[:d:Q7635852|Q7635852]]
|-
| 
| ''[[:d:Q20858396|Suleika Jaouad]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q9379869|léachtóir]]''
| 1988-07-05
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/suleika_jaouad suleika_jaouad]
| [[:d:Q20858396|Q20858396]]
|-
| [[Íomhá:SunithaKrishnanJI1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3530114|Sunitha Krishnan]]''
| gníomhaí sóisialta Indiach
| ''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1972-05-23
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/sunitha_krishnan sunitha_krishnan]
| [[:d:Q3530114|Q3530114]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7640561|Sunni Brown]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1977-07-08
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sunni_brown sunni_brown]
| [[:d:Q7640561|Q7640561]]
|-
| 
| ''[[:d:Q56709133|Surya Mattu]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/surya_mattu surya_mattu]
| [[:d:Q56709133|Q56709133]]
|-
| [[Íomhá:Susan Blackmore (2014).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q155199|Susan Blackmore]]''
| 
| [[saoroibrí]]&lt;br/&gt;[[léachtóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5428874|ball den fhoireann teagaisc]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1951-07-29
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/susan_blackmore susan_blackmore]
| [[:d:Q155199|Q155199]]
|-
| [[Íomhá:SusanCainPortrait 250px 20120305.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2036370|Susan Cain]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''
| 1968-03-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/susan_cain susan_cain]
| [[:d:Q2036370|Q2036370]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769279|Susan Colantuono]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/susan_colantuono susan_colantuono]
| [[:d:Q23769279|Q23769279]]
|-
| [[Íomhá:Susan Shaw with Seal Pup 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15429604|Susan D. Shaw]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q11900058|taiscéalaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16060693|caomhantóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q113827227|environmental health scientist]]''
| 1943-10-24
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/susan_shaw susan_shaw]
| [[:d:Q15429604|Q15429604]]
|-
| [[Íomhá:SDH-3249.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7647750|Susan Desmond-Hellmann]]''
| 
| [[príomhoifigeach feidhmiúcháin]]
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sue_desmond_hellman sue_desmond_hellman]
| [[:d:Q7647750|Q7647750]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759572|Susan Etlinger]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/susan_etlinger susan_etlinger]
| [[:d:Q23759572|Q23759572]]
|-
| [[Íomhá:Susan L. Solomon Philanthropy Summit 2016 00.47.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16151526|Susan L. Solomon]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1951-08-23
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/susan_solomon susan_solomon]
| [[:d:Q16151526|Q16151526]]
|-
| [[Íomhá:Dr Susan Lim Mey Lee.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7648117|Susan Lim]]''
| 
| [[máinlia]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/susan_lim susan_lim]
| [[:d:Q7648117|Q7648117]]
|-
| [[Íomhá:Susan Pinker no Fronteiras do Pensamento São Paulo 2017 (38182000214).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q542461|Susan Pinker]]''
| síceolaí Ceanadach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''
| 1957-06-12
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/susan_pinker susan_pinker]
| [[:d:Q542461|Q542461]]
|-
| [[Íomhá:As Conexões e Desconexões do Amor - Suzana Herculano-Houzel em Sorocaba.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q10375239|Suzana Herculano-Houzel]]''
| néareolaí Brasaíleach
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 1972
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/suzana_herculano_houzel suzana_herculano_houzel]
| [[:d:Q10375239|Q10375239]]
|-
| 
| ''[[:d:Q70058784|Suzanne Barakat]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/suzanne_barakat suzanne_barakat]
| [[:d:Q70058784|Q70058784]]
|-
| [[Íomhá:Christine Butler-426.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7650902|Suzanne Lee]]''
| 
| ''[[:d:Q3501317|dearthóir faisin]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/suzanne_lee suzanne_lee]
| [[:d:Q7650902|Q7650902]]
|-
| [[Íomhá:Suzanne Simard.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q26702907|Suzanne Simard]]''
| 
| ''[[:d:Q15839134|éiceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18805|nádúraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1960
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/suzanne_simard suzanne_simard]
| [[:d:Q26702907|Q26702907]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727927|Suzanne Talhouk]]''
| 
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/suzanne_talhouk suzanne_talhouk]
| [[:d:Q23727927|Q23727927]]
|-
| [[Íomhá:Eat Play Collide Sheehy (33259941573).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q55230019|Suzie Sheehy]]''
| 
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1984
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/suzie_sheehy suzie_sheehy]
| [[:d:Q55230019|Q55230019]]
|-
| [[Íomhá:Professor Svante Paabo ForMemRS (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Svante Pääbo]]
| bitheolaí Sualannach
| ''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16063497|bitheolaí éabhlóideach]]''
| 1955-04-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSualainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/svante_paabo svante_paabo]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1026 1026]
| [[:d:Q170342|Q170342]]
|-
| [[Íomhá:Belarusian Leader of the Democratic Opposition Sviatlana Tsikhanouskaya (Svyatlana Tsikhanouskaya) on March 22, 2023 - (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q97010473|Sviatlana Tsikhanouskaya]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1982-09-11
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Bhealarúis]]
| [https://www.ted.com/speakers/sviatlana_tsikhanouskaya sviatlana_tsikhanouskaya]
| [[:d:Q97010473|Q97010473]]
|-
| [[Íomhá:Sxip Shirey performing in 2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7659404|Sxip Shirey]]''
| cumadóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q36834|cumadóir]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sxip_shirey sxip_shirey]
| [[:d:Q7659404|Q7659404]]
|-
| [[Íomhá:SylviaEarle.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q439046|Sylvia Earle]]''
| 
| ''[[:d:Q3640160|bitheolaí muirí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3546255|aigéaneolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q11900058|taiscéalaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2374149|luibheolaí]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]
| 1935-08-30
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/sylvia_earle sylvia_earle]
| [[:d:Q439046|Q439046]]
|-
| 
| ''[[:d:Q3510362|Sébastien de Halleux]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1977-11
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bheilg]]
| [https://www.ted.com/speakers/sebastien_de_halleux sebastien_de_halleux]
| [[:d:Q3510362|Q3510362]]
|-
| [[Íomhá:Autessereheadshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759752|Séverine Autesserre]]''
| 
| ''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1706722|comhalta taighde]]''
| 1976-12-06
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Fhrainc]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/severine_autesserre severine_autesserre]
| [[:d:Q23759752|Q23759752]]
|-
| [[Íomhá:Caroline Shaw with Attacca Quartet and So Percussion at Miller Theater - 49517620871.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3487248|Sō Percussion]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/so_percussion so_percussion]
| [[:d:Q3487248|Q3487248]]
|-
| [[Íomhá:T Boone Pickens 2011 Shankbone.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q370092|T. Boone Pickens]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1979607|airgeadaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1524582|rainseoir]]''
| 1928-05-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/t_boone_pickens t_boone_pickens]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1170 1170]
| [[:d:Q370092|Q370092]]
|-
| [[Íomhá:TabethaSuzanneBoyajian.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22080714|Tabetha S. Boyajian]]''
| 
| [[réalteolaí]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tabetha_boyajian tabetha_boyajian]
| [[:d:Q22080714|Q22080714]]
|-
| [[Íomhá:TaiyeSelasi P1030135.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7484811|Taiye Selasi]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1979-11-02
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/taiye_selasi taiye_selasi]
| [[:d:Q7484811|Q7484811]]
|-
| 
| ''[[:d:Q11496991|Takaharu Tezuka]]''
| ailtire Seapánach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1964-02-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an tSeapáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/takaharu_tezuka takaharu_tezuka]
| [[:d:Q11496991|Q11496991]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23760236|Tal Danino]]''
| 
| [[bitheolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/tal_danino tal_danino]
| [[:d:Q23760236|Q23760236]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662204|Tal Golesworthy]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/tal_golesworthy tal_golesworthy]
| [[:d:Q23662204|Q23662204]]
|-
| [[Íomhá:Tali Sharot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19667092|Tali Sharot]]''
| 
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Iosrael]]
| [https://www.ted.com/speakers/tali_sharot tali_sharot]
| [[:d:Q19667092|Q19667092]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23729163|Talithia Williams]]''
| 
| ''[[:d:Q2732142|staitisteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/talithia_williams talithia_williams]
| [[:d:Q23729163|Q23729163]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662544|Tamara Roukaerts]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/tamara_roukaerts tamara_roukaerts]
| [[:d:Q23662544|Q23662544]]
|-
| [[Íomhá:TanTTLe.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q10823919|Tan Le]]''
| bean ghnó Astrálach
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 1977-05-20
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/tan_le tan_le]
| [[:d:Q10823919|Q10823919]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23714031|Tania Luna]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/tania_luna tania_luna]
| [[:d:Q23714031|Q23714031]]
|-
| 
| ''[[:d:Q39754563|Tania S. Douglas]]''
| 
| [[ollamh]]
| 1969-08-11
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/tania_douglas tania_douglas]
| [[:d:Q39754563|Q39754563]]
|-
| [[Íomhá:Tania Simoncelli.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7683264|Tania Simoncelli]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tania_simoncelli tania_simoncelli]
| [[:d:Q7683264|Q7683264]]
|-
| [[Íomhá:Tara Houska .jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q104094025|Tara Houska]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8125919|comhairleoir polaitíochta]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tara_houska tara_houska]
| [[:d:Q104094025|Q104094025]]
|-
| [[Íomhá:Tarana Burke from She's Revolutionary.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q43177774|Tarana Burke]]''
| 
| ''[[:d:Q17010072|míleatach]]''&lt;br/&gt;[[múinteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q211236|ceiliúrán]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q34074720|feimineach]]''
| 1973-09-12
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tarana_burke tarana_burke]
| [[:d:Q43177774|Q43177774]]
|-
| 
| ''[[:d:Q534385|Taryn Simon]]''
| grianghrafadóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1975-02-04
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/taryn_simon taryn_simon]
| [[:d:Q534385|Q534385]]
|-
| 
| ''[[:d:Q108168053|Tasos Frantzolas]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghréig]]
| [https://www.ted.com/speakers/tasos_frantzolas tasos_frantzolas]
| [[:d:Q108168053|Q108168053]]
|-
| [[Íomhá:CDH - Comissão de Direitos Humanos e Legislação Participativa (26495983277).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759688|Tasso Azevedo]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/tasso_azevedo tasso_azevedo]
| [[:d:Q23759688|Q23759688]]
|-
| [[Íomhá:MAKERS event New York Feb 7, 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q443207|Tavi Gevinson]]''
| scríbhneoir Meiriceánach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q106568011|magazine editor]]''
| 1996-04-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tavi_gevinson tavi_gevinson]
| [[:d:Q443207|Q443207]]
|-
| [[Íomhá:Taylor Mali.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5973239|Taylor Mali]]''
| 
| [[múinteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|aisteoir gutha]]''&lt;br/&gt;[[file]]
| 1965-03-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/taylor_mali taylor_mali]
| [[:d:Q5973239|Q5973239]]
|-
| [[Íomhá:Taylor Wilson - 02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1421302|Taylor Wilson]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16742096|eolaí núicléach]]''
| 1994-05-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/taylor_wilson taylor_wilson]
| [[:d:Q1421302|Q1421302]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7693254|Ted Halstead]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1968-07-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ted_halstead ted_halstead]
| [[:d:Q7693254|Q7693254]]
|-
| [[Íomhá:MK34966 Teddy Cruz.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17350521|Teddy Cruz]]''
| ailtire Guatamalach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;[[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q131062|pleanálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Guatamala]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/teddy_cruz teddy_cruz]
| [[:d:Q17350521|Q17350521]]
|-
| [[Íomhá:Teitur Lassen 20090502-DSCF1829.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q737181|Teitur Lassen]]''
| 
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''
| 1977-01-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q756617|Ríocht na Danmhairge]]''&lt;br/&gt;[[Oileáin Fharó]]
| [https://www.ted.com/speakers/teitur teitur]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2396 2396]
| [[:d:Q737181|Q737181]]
|-
| [[Íomhá:Teresa Bejan 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q30674189|Teresa Bejan]]''
| 
| ''[[:d:Q15994177|teoiricí polaitiúil]]''
| 1984-03-30
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/teresa_bejan teresa_bejan]
| [[:d:Q30674189|Q30674189]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783488|Terry Moore]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/terry_moore terry_moore]
| [[:d:Q23783488|Q23783488]]
|-
| [[Íomhá:Thandiswa Mazwai1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4348940|Thandiswa Mazwai]]''
| ceoltóir as an Afraic Theas
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]
| 1976-03-31
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Afraic Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/thandiswa_mazwai thandiswa_mazwai]
| [[:d:Q4348940|Q4348940]]
|-
| [[Íomhá:Thandiwe Newton Peabody Awards, June 2021.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q229029|Thandiwe Newton]]''
| 
| ''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''
| 1972-11-06
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/thandie_newton thandie_newton]
| [[:d:Q229029|Q229029]]
|-
| [[Íomhá:A Tribe Called Red, Hideaway Records and Bar, February 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4660300|The Halluci Nation]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/a_tribe_called_red a_tribe_called_red]
| [[:d:Q4660300|Q4660300]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797818|The LXD]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/lxd lxd]
| [[:d:Q23797818|Q23797818]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23797880|The Lady Lifers]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/the_lady_lifers the_lady_lifers]
| [[:d:Q23797880|Q23797880]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23798957|The TED Staff]]''
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/daffodil_hudson daffodil_hudson]
| [[:d:Q23798957|Q23798957]]
|-
| [[Íomhá:Unleashing Entrepreneurial Innovation with Stanford University Theaster Gates.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7777257|Theaster Gates]]''
| ealaíontóir
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q10774753|taibhealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7541856|criadóir]]''
| 1973-08-28
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/theaster_gates theaster_gates]
| [[:d:Q7777257|Q7777257]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7781067|Thelma Golden]]''
| 
| ''[[:d:Q674426|coimeádaí]]''
| 1966-09-22
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/thelma_golden thelma_golden]
| [[:d:Q7781067|Q7781067]]
|-
| [[Íomhá:Jansen Theo Hannover.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q540764|Theo Jansen]]''
| 
| ''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q21000481|kinetic artist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1028181|péintéir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1779650|innealtóir dearaidh]]''
| 1948-03-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''
| [https://www.ted.com/speakers/theo_jansen theo_jansen]
| [[:d:Q540764|Q540764]]
|-
| [[Íomhá:2015LinnellFlansburghTMBG.jpg|center|128px]]
| [[They Might Be Giants]]
| 
| 
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/they_might_be_giants they_might_be_giants]
| [[:d:Q420880|Q420880]]
|-
| [[Íomhá:Thom Mayne, USC, 2023.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q312847|Thom Mayne]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1944-01-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/thom_mayne thom_mayne]
| [[:d:Q312847|Q312847]]
|-
| [[Íomhá:Thomas Dolby, 2006.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q553790|Thomas Dolby]]''
| 
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q55960555|ealaíontóir taifeadta]]''
| 1958-10-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_dolby thomas_dolby]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/107 107]
| [[:d:Q553790|Q553790]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783479|Thomas Goetz]]''
| 
| ''[[:d:Q5780518|communicator]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1607826|eagarthóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_goetz thomas_goetz]
| [[:d:Q23783479|Q23783479]]
|-
| [[Íomhá:Thomas Heatherwick at Strelka Institute.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3051023|Thomas Heatherwick]]''
| 
| ''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''&lt;br/&gt;[[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1970-02-17
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_heatherwick thomas_heatherwick]
| [[:d:Q3051023|Q3051023]]
|-
| [[Íomhá:Tidenes TV-seilas - NMD 2012 (7176547966) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23768719|Thomas Hellum]]''
| 
| ''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iorua]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_hellum thomas_hellum]
| [[:d:Q23768719|Q23768719]]
|-
| 
| ''[[:d:Q77873402|Thomas L. Griffiths]]''
| 
| ''[[:d:Q14565186|cognitive scientist]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/tom_griffiths tom_griffiths]
| [[:d:Q77873402|Q77873402]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7792920|Thomas P. Campbell]]''
| 
| ''[[:d:Q1792450|staraí na healaíne]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_p_campbell thomas_p_campbell]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1217 1217]
| [[:d:Q7792920|Q7792920]]
|-
| [[Íomhá:Thomas Barnett.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q381984|Thomas P. M. Barnett]]''
| 
| ''[[:d:Q16947320|geopolitical analyst]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q115429803|geostrategist]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_barnett thomas_barnett]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/33 33]
| [[:d:Q381984|Q381984]]
|-
| [[Íomhá:Thomas Piketty2.jpg|center|128px]]
| [[Thomas Piketty]]
| eacnamaí Francach
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1706722|comhalta taighde]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''
| 1971-05-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_piketty thomas_piketty]
| [[:d:Q984448|Q984448]]
|-
| [[Íomhá:2014-01-08 Thomas Pogge 4737-cropped.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q66820|Thomas Pogge]]''
| fealsamh Gearmánach
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''
| 1953-08-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_pogge thomas_pogge]
| [[:d:Q66820|Q66820]]
|-
| [[Íomhá:Thomas Insel NIMH 2011.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q891667|Thomas R. Insel]]''
| néareolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q211346|síciatraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1951-10-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_insel thomas_insel]
| [[:d:Q891667|Q891667]]
|-
| [[Íomhá:Tom Shannon, The Highline.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7817541|Thomas Shannon]]''
| ealaíontóir
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1947-06-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tom_shannon tom_shannon]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/445 445]
| [[:d:Q7817541|Q7817541]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23657200|Thomas Suarez]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_suarez thomas_suarez]
| [[:d:Q23657200|Q23657200]]
|-
| [[Íomhá:Thomas Thwaites - PopTech 2011 - Camden Maine USA (6267267862).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23784804|Thomas Thwaites]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_thwaites thomas_thwaites]
| [[:d:Q23784804|Q23784804]]
|-
| [[Íomhá:Thordis Elva December 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q28962547|Thordis Elva]]''
| scríbhneoir Íoslannach
| ''[[:d:Q709113|write]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Íoslainn]]
| [https://www.ted.com/speakers/thordis_elva thordis_elva]
| [[:d:Q28962547|Q28962547]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7798747|Thulasiraj Ravilla]]''
| fear gnó Indiach
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/ravilla_thulasiraj ravilla_thulasiraj]
| [[:d:Q7798747|Q7798747]]
|-
| [[Íomhá:Tierney Thys5 (14807437303) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20090055|Tierney Thys]]''
| 
| ''[[:d:Q3640160|bitheolaí muirí]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tierney_thys tierney_thys]
| [[:d:Q20090055|Q20090055]]
|-
| [[Íomhá:Sir Tim Berners-Lee (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Tim Berners-Lee]]
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q5482740|ríomhchláraitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6859454|forbróir gréasáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1955-06-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/tim_berners_lee tim_berners_lee]
| [[:d:Q80|Q80]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7803180|Tim Birkhead]]''
| 
| ''[[:d:Q350979|míoleolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1225716|éaneolaí]]''
| 1950-02-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/tim_birkhead tim_birkhead]
| [[:d:Q7803180|Q7803180]]
|-
| [[Íomhá:Interview with IDEO CEO Tim Brown about innovating together (Drucker Forum 2018) 3-5 screenshot.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q1735158|Tim Brown]]''
| 
| ''[[:d:Q11287574|industrial designer]]''
| 1962-06-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/tim_brown tim_brown]
| [[:d:Q1735158|Q1735158]]
|-
| [[Íomhá:Tim Harford in 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1141956|Tim Harford]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''
| 1973-09-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/tim_harford tim_harford]
| [[:d:Q1141956|Q1141956]]
|-
| [[Íomhá:Tim Jackson, Denmark 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q509730|Tim Jackson]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1957-06-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/tim_jackson tim_jackson]
| [[:d:Q509730|Q509730]]
|-
| [[Íomhá:Tim Leberecht - 2016.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23663091|Tim Leberecht]]''
| 
| ''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15978655|sainchomhairleoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''
| 1972
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghearmáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/tim_leberecht tim_leberecht]
| [[:d:Q23663091|Q23663091]]
|-
| [[Íomhá:Timothy Ferriss (2315822162).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q563672|Timothy Ferriss]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q139648|soiscéalaí teicneolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q557880|infheisteoir]]''
| 1977-07-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tim_ferriss tim_ferriss]
| [[:d:Q563672|Q563672]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7807273|Timothy J. Bartik]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1952-10-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/timothy_bartik timothy_bartik]
| [[:d:Q7807273|Q7807273]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662586|Timothy Prestero]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;[[príomhoifigeach feidhmiúcháin]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/timothy_prestero timothy_prestero]
| [[:d:Q23662586|Q23662586]]
|-
| 
| ''[[:d:Q2435551|Tina Seelig]]''
| údar Meiriceánach
| ''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q20158113|management engineer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''
| 1958&lt;br/&gt;1957
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tina_seelig tina_seelig]
| [[:d:Q2435551|Q2435551]]
|-
| 
| ''[[:d:Q19893434|Tiq Milan]]''
| 
| ''[[:d:Q12859263|cainteoir poiblí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19509201|gníomhaí ar son cearta daoine LADT]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q2449503|fear trasinscneach]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tiq_milan tiq_milan]
| [[:d:Q19893434|Q19893434]]
|-
| [[Íomhá:Titus Kaphar at CitizenUCon17 - Reckoning With History - Panel Discussion.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q28839817|Titus Kaphar]]''
| ealaíontóir Meiriceánach
| ''[[:d:Q1028181|péintéir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15296811|maisitheoir]]''
| 1976
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/titus_kaphar titus_kaphar]
| [[:d:Q28839817|Q28839817]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670500|Toby Eccles]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/toby_eccles toby_eccles]
| [[:d:Q23670500|Q23670500]]
|-
| [[Íomhá:Toby Shapshak - In Africa, necessity is the mother of innovation - Screenshot.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q19664221|Toby Shapshak]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Afraic Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/toby_shapshak toby_shapshak]
| [[:d:Q19664221|Q19664221]]
|-
| [[Íomhá:Tod Machover JI1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3738050|Tod Machover]]''
| cumadóir
| ''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16145150|múinteoir ceoil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q486748|pianódóir]]''
| 1953-11-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tod_machover tod_machover]
| [[:d:Q3738050|Q3738050]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662531|Todd Humphreys]]''
| 
| ''[[:d:Q5669847|ollamh cúnta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4479442|bunaitheoir eagraíochta]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/todd_humphreys todd_humphreys]
| [[:d:Q23662531|Q23662531]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656743|Todd Kuiken]]''
| 
| ''[[:d:Q19902880|biomedical engineer]]''&lt;br/&gt;[[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/todd_kuiken todd_kuiken]
| [[:d:Q23656743|Q23656743]]
|-
| [[Íomhá:Tom Chatfield - Debating Europe.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q7815261|Tom Chatfield]]''
| 
| [[scríbhneoir]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/tom_chatfield tom_chatfield]
| [[:d:Q7815261|Q7815261]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7816025|Tom Gruber]]''
| 
| ''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tom_gruber tom_gruber]
| [[:d:Q7816025|Q7816025]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23765117|Tom Honey]]''
| 
| ''[[:d:Q1234713|diagaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q193364|biocáire]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/rev_tom_honey rev_tom_honey]
| [[:d:Q23765117|Q23765117]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23655997|Tom Rielly]]''
| 
| [[fuirseoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/tom_rielly tom_rielly]
| [[:d:Q23655997|Q23655997]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712919|Tom Thum]]''
| 
| [[ceoltóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/tom_thum tom_thum]
| [[:d:Q23712919|Q23712919]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783043|Tom Uglow]]''
| 
| ''[[:d:Q667982|creative director]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/tom_uglow tom_uglow]
| [[:d:Q23783043|Q23783043]]
|-
| [[Íomhá:Tom Wujec Speaking Photo.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7818114|Tom Wujec]]''
| scoláire Ceanadach
| ''[[:d:Q482980|údar]]''
| 1959-07-14
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/tom_wujec tom_wujec]
| [[:d:Q7818114|Q7818114]]
|-
| [[Íomhá:Tomás Saraceno a Firenze, 21 febbraio 2020, 04.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2441279|Tomás Saraceno]]''
| ealaíontóir Airgintíneach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10774753|taibhealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q18074503|ealaíontóir suiteáin]]''
| 1973
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Airgintín]]
| [https://www.ted.com/speakers/toma_s_saraceno toma_s_saraceno]
| [[:d:Q2441279|Q2441279]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727824|Toni Griffin]]''
| 
| ''[[:d:Q131062|pleanálaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/toni_griffin toni_griffin]
| [[:d:Q23727824|Q23727824]]
|-
| [[Íomhá:Tony Fadell.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92879|Tony Fadell]]''
| 
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''
| 1969-03-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tony_fadell tony_fadell]
| [[:d:Q92879|Q92879]]
|-
| 
| ''[[:d:Q9360020|Tony Porter]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/tony_porter tony_porter]
| [[:d:Q9360020|Q9360020]]
|-
| [[Íomhá:Tony Robbins.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q380429|Tony Robbins]]''
| 
| ''[[:d:Q15982858|cainteoir inspreagtha]]''
| 1960-02-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tony_robbins tony_robbins]
| [[:d:Q380429|Q380429]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23782672|Tony Wyss-Coray]]''
| 
| [[eolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/tony_wyss_coray tony_wyss_coray]
| [[:d:Q23782672|Q23782672]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23769244|Topher White]]''
| 
| ''[[:d:Q5352191|teicneoir]]''&lt;br/&gt;[[príomhoifigeach feidhmiúcháin]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4479442|bunaitheoir eagraíochta]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/topher_white topher_white]
| [[:d:Q23769244|Q23769244]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23759778|Torsten Reil]]''
| 
| ''[[:d:Q20739288|neurobiologist]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/torsten_reil torsten_reil]
| [[:d:Q23759778|Q23759778]]
|-
| [[Íomhá:Touria El Glaoui.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q27999600|Touria El Glaoui]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q780596|coimeádaí taispeántais]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q173950|déileálaí saothar ealaíne]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Maracó]]
| [https://www.ted.com/speakers/touria_el_glaoui touria_el_glaoui]
| [[:d:Q27999600|Q27999600]]
|-
| [[Íomhá:TraceeEllisRossbyErikMelvin (1).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q534371|Tracee Ellis Ross]]''
| ban-aisteoir Meiriceánach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q4610556|mainicín]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10800557|aisteoir scannáin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10798782|aisteoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2059704|stiúrthóir teilifíse]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''&lt;br/&gt;[[fuirseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 1972-10-29
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tracee_ellis_ross tracee_ellis_ross]
| [[:d:Q534371|Q534371]]
|-
| [[Íomhá:Tracy Chevalier tree.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q232212|Tracy Chevalier]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''
| 1962-10-19
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/tracy_chevalier tracy_chevalier]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1393 1393]
| [[:d:Q232212|Q232212]]
|-
| [[Íomhá:Travis Kalanick at DLD Munich 2015 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7836291|Travis Kalanick]]''
| fiontraí Meiriceánach
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''
| 1976-08-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/travis_kalanick travis_kalanick]
| [[:d:Q7836291|Q7836291]]
|-
| 
| ''[[:d:Q88971005|Travis N Rieder]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/travis_rieder travis_rieder]
| [[:d:Q88971005|Q88971005]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18763756|Trevor Aaronson]]''
| 
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15931838|investigative journalist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 19th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/trevor_aaronson trevor_aaronson]
| [[:d:Q18763756|Q18763756]]
|-
| [[Íomhá:Tristan Harris at Collision Conf 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q59781806|Tristan Harris]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1984
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tristan_harris tristan_harris]
| [[:d:Q59781806|Q59781806]]
|-
| [[Íomhá:Tristram Stuart, 2016 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2451241|Tristram Stuart]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[staraí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q61048378|gníomhaí aeráide]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839134|éiceolaí]]''
| 1977-03-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/tristram_stuart tristram_stuart]
| [[:d:Q2451241|Q2451241]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23729168|Tristram Wyatt]]''
| 
| ''[[:d:Q350979|míoleolaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16063497|bitheolaí éabhlóideach]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16831721|eiteolaí]]''
| 1956-12-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/tristram_wyatt tristram_wyatt]
| [[:d:Q23729168|Q23729168]]
|-
| [[Íomhá:Attitudes from Tehran - New America Foundation - Trita Parsi.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q4674518|Trita Parsi]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1238570|eolaí polaitiúil]]''
| 1974-07-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Iaráin]]
| [https://www.ted.com/speakers/trita_parsi trita_parsi]
| [[:d:Q4674518|Q4674518]]
|-
| [[Íomhá:Tshering Tobgay.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7849613|Tshering Tobgay]]''
| polaiteoir Bútánach
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1965-09-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhútáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/tshering_tobgay tshering_tobgay]
| [[:d:Q7849613|Q7849613]]
|-
| [[Íomhá:Tyler Cowen 1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q602278|Tyler Cowen]]''
| eacnamaí
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1231865|oideolaí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q8246794|blagálaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15077007|podchraoltóir]]''
| 1962-01-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tyler_cowen tyler_cowen]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1186 1186]
| [[:d:Q602278|Q602278]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670993|Tyler DeWitt]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/tyler_dewitt tyler_dewitt]
| [[:d:Q23670993|Q23670993]]
|-
| [[Íomhá:Tyrone Hayes at King University in 2013 (10680719164).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7861609|Tyrone Hayes]]''
| bitheolaí Meiriceánach
| [[bitheolaí]]
| 1967-07-29
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/tyrone_hayes tyrone_hayes]
| [[:d:Q7861609|Q7861609]]
|-
| [[Íomhá:Gegenschatz.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q666346|Ueli Gegenschatz]]''
| spéirthumadóir Eilvéiseach
| ''[[:d:Q6060450|spéirthumadóir]]''
| 1971-01-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Eilvéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/ueli_gegenschatz ueli_gegenschatz]
| [[:d:Q666346|Q666346]]
|-
| 
| ''[[:d:Q21635200|Uldus Bakhtiozina]]''
| ealaíontóir Rúiseach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''
| 1986-07-22
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Rúis]]
| [https://www.ted.com/speakers/uldus_bakhtiozina uldus_bakhtiozina]
| [[:d:Q21635200|Q21635200]]
|-
| [[Íomhá:Alon Uri.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7900508|Uri Alon]]''
| 
| ''[[:d:Q11827483|Оrdinary professor]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q14906342|bithfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15839206|bitheolaí móilíneach]]''&lt;br/&gt;[[bitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1969-03-16
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Iosrael]]
| [https://www.ted.com/speakers/uri_alon uri_alon]
| [[:d:Q7900508|Q7900508]]
|-
| 
| ''[[:d:Q42791358|Uri Hasson]]''
| 
| ''[[:d:Q20739288|neurobiologist]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/uri_hasson uri_hasson]
| [[:d:Q42791358|Q42791358]]
|-
| [[Íomhá:Frankfurter Buchmesse 2011 - Ursus Wehrli 1.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q1672786|Ursus Wehrli]]''
| grianghrafadóir Eilvéiseach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1969-08-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Eilvéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/ursus_wehrli ursus_wehrli]
| [[:d:Q1672786|Q1672786]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662548|Usman Riaz]]''
| 
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/usman_riaz usman_riaz]
| [[:d:Q23662548|Q23662548]]
|-
| [[Íomhá:Valarie Kaur Aug 2016.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q25197171|Valarie Kaur]]''
| 
| ''[[:d:Q1235146|déantóir scannán faisnéise]]''
| 1981-02-14
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/valarie_kaur valarie_kaur]
| [[:d:Q25197171|Q25197171]]
|-
| [[Íomhá:Van Jones (27958227305) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3742492|Van Jones]]''
| 
| ''[[:d:Q15982858|cainteoir inspreagtha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1021386|gníomhaí ar son cearta sibhialta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1642960|tráchtaire]]''
| 1968-09-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/van_jones van_jones]
| [[:d:Q3742492|Q3742492]]
|-
| [[Íomhá:Vernā Myers.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769282|Vernā Myers]]''
| 
| ''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/verna_myers verna_myers]
| [[:d:Q23769282|Q23769282]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23663066|Vicki Arroyo]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/vicki_arroyo vicki_arroyo]
| [[:d:Q23663066|Q23663066]]
|-
| 
| ''[[:d:Q28823210|Victor Rios]]''
| 
| ''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/victor_rios victor_rios]
| [[:d:Q28823210|Q28823210]]
|-
| [[Íomhá:Victor Lance Vescovo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q60050774|Victor Vescovo]]''
| 
| ''[[:d:Q11900058|taiscéalaí]]''&lt;br/&gt;[[spásaire]]
| 1966-02-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/victor_vescovo victor_vescovo]
| [[:d:Q60050774|Q60050774]]
|-
| 
| ''[[:d:Q7929163|Vijay Kumar]]''
| 
| ''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 1962-04-12&lt;br/&gt;1962
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/vijay_kumar vijay_kumar]
| [[:d:Q7929163|Q7929163]]
|-
| [[Íomhá:Visita - Artista Plástico Vik Muniz (53515588190) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1288454|Vik Muniz]]''
| ealaíontóir Brasaíleach
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1028181|péintéir]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33123562|ealaíontóir talún]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15296811|maisitheoir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q14623005|línitheoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''
| 1961-12-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Bhrasaíl]]
| [https://www.ted.com/speakers/vik_muniz vik_muniz]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/32 32]
| [[:d:Q1288454|Q1288454]]
|-
| [[Íomhá:Vikram Patel at The Asian Awards.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21712261|Vikram Patel]]''
| 
| ''[[:d:Q211346|síciatraí]]''
| 1964-05-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/vikram_patel vikram_patel]
| [[:d:Q21712261|Q21712261]]
|-
| 
| ''[[:d:Q87839253|Vikram Sharma]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/vikram_sharma vikram_sharma]
| [[:d:Q87839253|Q87839253]]
|-
| [[Íomhá:Viktor Frankl2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q154723|Viktor Frankl]]''
| 
| ''[[:d:Q1900167|síciteiripeoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q211346|síciatraí]]''&lt;br/&gt;[[ollamh]]&lt;br/&gt;[[néareolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q64485042|existential therapist]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[máinlia]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q2095549|eitleoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1905-03-26
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ostair]]
| [https://www.ted.com/speakers/viktor_e_frankl viktor_e_frankl]
| [[:d:Q154723|Q154723]]
|-
| [[Íomhá:Vilayanur S Ramachandran 2011 Shankbone.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q380221|Vilayanur S. Ramachandran]]''
| néareolaí
| ''[[:d:Q212980|síceolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1231865|oideolaí]]''&lt;br/&gt;[[néareolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3400985|acadóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1951-08-10
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an India]]
| [https://www.ted.com/speakers/vilayanur_ramachandran vilayanur_ramachandran]
| [[:d:Q380221|Q380221]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662545|Vinay Venkatraman]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/vinay_venkatraman vinay_venkatraman]
| [[:d:Q23662545|Q23662545]]
|-
| 
| ''[[:d:Q16682693|Vincent Cochetel]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/vincent_cochetel vincent_cochetel]
| [[:d:Q16682693|Q16682693]]
|-
| [[Íomhá:Vincent Moon.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q977743|Vincent Moon]]''
| stiúrthóir scannán Francach
| [[stiúrthóir scannán]]
| 1979-08-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/vincent_moon vincent_moon]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/2104 2104]
| [[:d:Q977743|Q977743]]
|-
| [[Íomhá:Dr Vint Cerf ForMemRS.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92743|Vint Cerf]]''
| ríomheolaí Meiriceánach
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q139648|soiscéalaí teicneolaíochta]]''
| 1943-06-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/vint_cerf vint_cerf]
| [[:d:Q92743|Q92743]]
|-
| [[Íomhá:Virginia Postrel.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7934461|Virginia Postrel]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1960-01-14
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/virginia_postrel virginia_postrel]
| [[:d:Q7934461|Q7934461]]
|-
| 
| ''[[:d:Q85678964|Vishaan Chakrabarti]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/vishaan_chakrabarti vishaan_chakrabarti]
| [[:d:Q85678964|Q85678964]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783076|Vishal Vaid]]''
| 
| [[ceoltóir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/vishal_vaid vishal_vaid]
| [[:d:Q23783076|Q23783076]]
|-
| 
| ''[[:d:Q88839071|Vittorio Loreto]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| 
| 
| [https://www.ted.com/speakers/vittorio_loreto vittorio_loreto]
| [[:d:Q88839071|Q88839071]]
|-
| [[Íomhá:Vivek Maru.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q24248305|Vivek Maru]]''
| 
| ''[[:d:Q380075|abhcóide]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/vivek_maru vivek_maru]
| [[:d:Q24248305|Q24248305]]
|-
| [[Íomhá:Vusi Mahlasela 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q909069|Vusi Mahlasela]]''
| ceoltóir as an Afraic Theas
| ''[[:d:Q36834|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q855091|giotáraí]]''&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]
| 1965
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Afraic Theas]]
| [https://www.ted.com/speakers/vusi_mahlasela vusi_mahlasela]
| [[:d:Q909069|Q909069]]
|-
| [[Íomhá:Wadah Khanfar.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2918071|Wadah Khanfar]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1968-09-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stát na Palaistíne]]
| [https://www.ted.com/speakers/wadah_khanfar wadah_khanfar]
| [[:d:Q2918071|Q2918071]]
|-
| [[Íomhá:Wade-Davis (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7959036|Wade Davis]]''
| antraipeolaí Ceanadach
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q32518759|eitnealuibheolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1953-12-14&lt;br/&gt;1953
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ceanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/wade_davis wade_davis]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/62 62]
| [[:d:Q7959036|Q7959036]]
|-
| [[Íomhá:Wael ghonim.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q312823|Wael Ghonim]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1980-12-23
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Éigipt]]
| [https://www.ted.com/speakers/wael_ghonim wael_ghonim]
| [[:d:Q312823|Q312823]]
|-
| [[Íomhá:SXSW-2024-OB7A0147-alih-Wajahat Ali.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q65493690|Wajahat Ali]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q214917|drámadóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/wajahat_ali wajahat_ali]
| [[:d:Q65493690|Q65493690]]
|-
| 
| ''[[:d:Q55080924|Wale Oyejide]]''
| 
| ''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/wale_oyejide wale_oyejide]
| [[:d:Q55080924|Q55080924]]
|-
| 
| ''[[:d:Q41570105|Wanda Díaz-Merced]]''
| 
| ''[[:d:Q752129|réaltfhisiceoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q9379869|léachtóir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/wanda_diaz_merced wanda_diaz_merced]
| [[:d:Q41570105|Q41570105]]
|-
| [[Íomhá:Wanjira Mathai at Global Scholars Symposium 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q79996197|Wanjira Mathai]]''
| 
| ''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''
| 1971-12
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Chéinia]]
| [https://www.ted.com/speakers/wanjira_mathai wanjira_mathai]
| [[:d:Q79996197|Q79996197]]
|-
| [[Íomhá:Wanuri Kahiu.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q3566180|Wanuri Kahiu]]''
| stiúrthóir scannán Céiniach
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''
| 1980-06-21
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Chéinia]]
| [https://www.ted.com/speakers/wanuri_kahiu wanuri_kahiu]
| [[:d:Q3566180|Q3566180]]
|-
| [[Íomhá:Wayne McGregor (Random Dance Company) (2545447164).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2553119|Wayne McGregor]]''
| 
| ''[[:d:Q2490358|cóiréagrafaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5716684|damhsóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3387717|stiúrthóir drámaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1231865|oideolaí]]''
| 1970-03-12
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/wayne_mcgregor wayne_mcgregor]
| [[:d:Q2553119|Q2553119]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23727987|Wendy Chung]]''
| 
| ''[[:d:Q3126128|géineolaí]]''&lt;br/&gt;[[Lia|dochtúir leighis]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/wendy_chung wendy_chung]
| [[:d:Q23727987|Q23727987]]
|-
| [[Íomhá:Wendy Freedman (4617812603).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5384049|Wendy Freedman]]''
| 
| [[réalteolaí]]&lt;br/&gt;[[fisiceoir]]
| 1957-07-17
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Ceanada]]&lt;br/&gt;[[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/wendy_freedman wendy_freedman]
| [[:d:Q5384049|Q5384049]]
|-
| [[Íomhá:Wendy Luers.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7982704|Wendy Luers]]''
| 
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/wendy_woods wendy_woods]
| [[:d:Q7982704|Q7982704]]
|-
| [[Íomhá:Wendy Suzuki at National Institutes of Health Director’s Lecture (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q56065068|Wendy Suzuki]]''
| 
| ''[[:d:Q15143191|cumarsáidí eolaíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/wendy_suzuki wendy_suzuki]
| [[:d:Q56065068|Q56065068]]
|-
| 
| ''[[:d:Q56026002|Wendy Troxel]]''
| 
| ''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/wendy_troxel wendy_troxel]
| [[:d:Q56026002|Q56026002]]
|-
| [[Íomhá:Wes Moore credit Amunankhra House Ltd.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7983732|Wes Moore]]''
| 
| [[saighdiúir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2883465|baincéir infheistíochta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''
| 1978-10-15
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/wes_moore wes_moore]
| [[:d:Q7983732|Q7983732]]
|-
| [[Íomhá:TechCrunch Disrupt San Francisco 2018 - day 1 (43784198524).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23688148|Will Marshall]]''
| 
| [[príomhoifigeach feidhmiúcháin]]&lt;br/&gt;[[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/will_marshall will_marshall]
| [[:d:Q23688148|Q23688148]]
|-
| [[Íomhá:Will Potter 0959.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q8003021|Will Potter]]''
| 
| [[iriseoir]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/will_potter will_potter]
| [[:d:Q8003021|Q8003021]]
|-
| [[Íomhá:Will Wright - Game Developers Conference 2010 (2).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q309493|Will Wright]]''
| 
| ''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2405480|aisteoir gutha]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3630699|dearthóir cluichí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q58287519|video game developer]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q7016454|ealaíontóir na meán nua]]''
| 1960-01-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/will_wright will_wright]
| [[:d:Q309493|Q309493]]
|-
| [[Íomhá:Willard Wigan (sq cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q8003505|Willard Wigan]]''
| 
| ''[[:d:Q1028181|péintéir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''
| 1957-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|an Ríocht Aontaithe]]
| [https://www.ted.com/speakers/willard_wigan willard_wigan]
| [[:d:Q8003505|Q8003505]]
|-
| [[Íomhá:Bill Ford 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q321698|William Clay Ford]]''
| fear gnó Meiriceánach
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13382533|cleachtóir taecuando]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q2961975|feidhmeannach gnó]]''
| 1957-05-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_ford bill_ford]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/912 912]
| [[:d:Q321698|Q321698]]
|-
| [[Íomhá:Danny Hillis2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92942|William Daniel Hillis]]''
| 
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82594|eolaí ríomhaireachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1956-09-25
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/danny_hillis danny_hillis]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/961 961]
| [[:d:Q92942|Q92942]]
|-
| [[Íomhá:Bill Clinton.jpg|center|128px]]
| [[William J. Clinton]]
| 42ú huachtarán na Stát Aontaithe, ó 1993 go 2001
| ''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;[[taidhleoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q18814623|dírbheathaisnéisí]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[múinteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q372436|státaire]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q12800682|sacsafónaí]]''
| 1946-08-19
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_clinton bill_clinton]
| [[:d:Q1124|Q1124]]
|-
| [[Íomhá:William K. Black.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3568755|William K. Black]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''
| 1951-09-06
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/william_black william_black]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/1888 1888]
| [[:d:Q3568755|Q3568755]]
|-
| [[Íomhá:William Kamkwamba at TED in 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q448964|William Kamkwamba]]''
| 
| ''[[:d:Q205375|cumadóir]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1327627|electrotechnician]]''
| 1987-08-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Mhaláiv]]
| [https://www.ted.com/speakers/william_kamkwamba william_kamkwamba]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/245287 245287]
| [[:d:Q448964|Q448964]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23783392|William Li]]''
| 
| [[eolaí]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/william_li william_li]
| [[:d:Q23783392|Q23783392]]
|-
| [[Íomhá:William McDonough (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1662745|William McDonough]]''
| 
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1951-02-20
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/william_mcdonough william_mcdonough]
| [[:d:Q1662745|Q1662745]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662458|William Noel]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/will_noel will_noel]
| [[:d:Q23662458|Q23662458]]
|-
| 
| ''[[:d:Q8018871|William Stone]]''
| 
| ''[[:d:Q11900058|taiscéalaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q10497074|innealtóir aeraspáis]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1952-12-07
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_stone bill_stone]
| [[:d:Q8018871|Q8018871]]
|-
| 
| ''[[:d:Q18749288|William Ury]]''
| 
| ''[[:d:Q482980|údar]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''
| 1953
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/william_ury william_ury]
| [[:d:Q18749288|Q18749288]]
|-
| [[Íomhá:Willie Smits.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q939502|Willie Smits]]''
| 
| ''[[:d:Q21244999|forestry scientist]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q19509237|gníomhaí ar son cearta ainmhithe]]''&lt;br/&gt;[[micribhitheolaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''
| 1957-02-22
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q29999|Ríocht na hÍsiltíre]]''&lt;br/&gt;[[an Indinéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/willie_smits willie_smits]
| [[:d:Q939502|Q939502]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23301429|Wingham Rowan]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/wingham_rowan wingham_rowan]
| [[:d:Q23301429|Q23301429]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23662498|Wolfgang Kessling]]''
| 
| [[fisiceoir]]
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/wolfgang_kessling wolfgang_kessling]
| [[:d:Q23662498|Q23662498]]
|-
| 
| ''[[:d:Q8033686|Woody Norris]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1938
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/woody_norris woody_norris]
| [[:d:Q8033686|Q8033686]]
|-
| [[Íomhá:Xaviervilalta2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q8043321|Xavier Vilalta]]''
| ealaíontóir Spáinneach
| ''[[:d:Q42973|ailtire]]''
| 1980-05-08
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Spáinn]]
| [https://www.ted.com/speakers/xavier_vilalta xavier_vilalta]
| [[:d:Q8043321|Q8043321]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23713831|Xu Liu]]''
| 
| ''[[:d:Q6337803|eolaí néarchórais]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/xu_liu xu_liu]
| [[:d:Q23713831|Q23713831]]
|-
| [[Íomhá:Yang Lan - Annual Meeting of the New Champions 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q8048424|Yang Lan]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q13590141|láithreoir]]''&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1420621|media proprietor]]''
| 1968-03-31
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Daon-Phoblacht na Síne]]
| [https://www.ted.com/speakers/yang_lan yang_lan]
| [[:d:Q8048424|Q8048424]]
|-
| [[Íomhá:Yanis-Varoufakis-Berlin-2015-02-05.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q40688|Yanis Varoufakis]]''
| 
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q15980158|scríbhneoir neamhfhicsin]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1961-03-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Ghréig]]&lt;br/&gt;[[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/yanis_varoufakis yanis_varoufakis]
| [[:d:Q40688|Q40688]]
|-
| [[Íomhá:Yann Arthus-Bertrand, 2009 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q314223|Yann Arthus-Bertrand]]''
| grianghrafadóir Francach
| ''[[:d:Q1028181|péintéir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q28389|scríbhneoir scripte]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q728425|balúnaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q3578589|gníomhaí timpeallachta]]''
| 1946-03-13
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/yann_arthus_bertrand yann_arthus_bertrand]
| [[:d:Q314223|Q314223]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728380|Yann Dall'Aglio]]''
| 
| ''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/yann_dall_aglio yann_dall_aglio]
| [[:d:Q23728380|Q23728380]]
|-
| [[Íomhá:Huang Yasheng.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q14948726|Yasheng Huang]]''
| 
| [[eacnamaí]]
| 1960-03-03
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/yasheng_huang yasheng_huang]
| [[:d:Q14948726|Q14948726]]
|-
| [[Íomhá:-5 - Yassmin Abdel-Magied.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23760263|Yassmin Abdel-Magied]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1906857|innealtóir meicniúil]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q81096|innealtóir]]''
| 1991-03-03
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Astráil]]
| [https://www.ted.com/speakers/yassmin_abdel_magied yassmin_abdel_magied]
| [[:d:Q23760263|Q23760263]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23656971|Yoav Medan]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/yoav_medan yoav_medan]
| [[:d:Q23656971|Q23656971]]
|-
| [[Íomhá:YochaiBenklerJI6.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q982240|Yochai Benkler]]''
| dlí-eolaí Meiriceánach
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q40348|dlíodóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16012028|scoláire dlí]]''&lt;br/&gt;[[saineolaí dlí]]
| 1964
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]&lt;br/&gt;[[Iosrael]]
| [https://www.ted.com/speakers/yochai_benkler yochai_benkler]
| [[:d:Q982240|Q982240]]
|-
| [[Íomhá:Yoruba Richen (7311549170).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16738382|Yoruba Richen]]''
| 
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]
| 1972
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/yoruba_richen yoruba_richen]
| [[:d:Q16738382|Q16738382]]
|-
| [[Íomhá:Yossi Vardi, 2005.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4027187|Yossi Vardi]]''
| fear gnó Iosraelach
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 1942-09-02
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Iosrael]]
| [https://www.ted.com/speakers/yossi_vardi yossi_vardi]
| [[:d:Q4027187|Q4027187]]
|-
| [[Íomhá:Yuval Noah Harari cropped.jpg|center|128px]]
| [[Yuval Noah Harari|Yuval Harari]]
| staraí Iosraelach
| [[staraí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q3332711|meánaoisí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q112972705|popular science author]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1493121|staraí míleata]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q4964182|fealsamh]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1976-02-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Iosrael]]
| [https://www.ted.com/speakers/yuval_noah_harari yuval_noah_harari]
| [[:d:Q2484404|Q2484404]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23712653|Yuyu Rau]]''
| 
| 
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/yuyu_rau yuyu_rau]
| [[:d:Q23712653|Q23712653]]
|-
| [[Íomhá:Yves Behar.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q123419|Yves Béhar]]''
| 
| ''[[:d:Q5322166|dearthóir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q131524|fiontraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Eilvéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/yves_behar yves_behar]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/236 236]
| [[:d:Q123419|Q123419]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728732|Yves Morieux]]''
| 
| ''[[:d:Q683476|financial adviser]]''
| 1960
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/yves_morieux yves_morieux]
| [[:d:Q23728732|Q23728732]]
|-
| [[Íomhá:Yves Rossi mg 4625.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q460670|Yves Rossy]]''
| 
| ''[[:d:Q2095549|eitleoir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q205375|cumadóir]]''
| 1959-08-27
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Eilvéis]]
| [https://www.ted.com/speakers/yves_rossy yves_rossy]
| [[:d:Q460670|Q460670]]
|-
| [[Íomhá:Zach Kaplan and Brian Fitzpatrick at ORD Camp 2014 (13907776842) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q8063810|Zach Kaplan]]''
| 
| ''[[:d:Q131524|fiontraí]]''
| 190s
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/zach_kaplan zach_kaplan]
| [[:d:Q8063810|Q8063810]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23670988|Zahra' Langhi]]''
| 
| ''[[:d:Q1476215|gníomhaí ar son chearta an duine]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q82955|polaiteoir]]''
| 1975-01-28
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Libia]]
| [https://www.ted.com/speakers/zahra_langhi zahra_langhi]
| [[:d:Q23670988|Q23670988]]
|-
| [[Íomhá:Zainab Salbi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q12214935|Zainab Salbi]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q15253558|gníomhaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q947873|láithreoir teilifíse]]''
| 1969-09-24
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Iaráic]]
| [https://www.ted.com/speakers/zainab_salbi zainab_salbi]
| [[:d:Q12214935|Q12214935]]
|-
| [[Íomhá:Zak Ebrahim (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23728371|Zak Ebrahim]]''
| 
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q16323111|gníomhaí síochána]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q16003550|síochánaí]]''
| 1983-03-24
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/zak_ebrahim zak_ebrahim]
| [[:d:Q23728371|Q23728371]]
|-
| [[Íomhá:Ze Frank at the 2010 Streamy Awards (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q169286|Ze Frank]]''
| 
| [[ealaíontóir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q578109|léiritheoir teilifíse]]''
| 1972-03-31
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/ze_frank ze_frank]
| [[:d:Q169286|Q169286]]
|-
| [[Íomhá:Zeresenay Alemseged (2013-01).JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q163169|Zeresenay Alemseged]]''
| pailéa-antraipeolaí Aetópach
| ''[[:d:Q4773904|antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;[[seandálaí]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q17488316|réamhstaraí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q21272406|pailé-antraipeolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1650915|taighdeoir]]''
| 1969-06-04
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Aetóip]]
| [https://www.ted.com/speakers/zeresenay_alemseged zeresenay_alemseged]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/141 141]
| [[:d:Q163169|Q163169]]
|-
| [[Íomhá:Zeynep Tufekci crop.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759736|Zeynep Tüfekçi]]''
| 
| ''[[:d:Q2306091|socheolaí]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q6051619|iriseoir tuairime]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1622272|múinteoir ollscoile]]''&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q123853167|magazine writer]]''
| 19th century
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| [[an Tuirc]]
| [https://www.ted.com/speakers/zeynep_tufekci zeynep_tufekci]
| [[:d:Q23759736|Q23759736]]
|-
| [[Íomhá:Remise du Prix Sakharov à Malala Yousafzai Strasbourg 20 novembre 2013 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q8071389|Ziauddin Yousafzai]]''
| taidhleoir Pacastánach
| [[taidhleoir]]&lt;br/&gt;[[múinteoir]]&lt;br/&gt;''[[:d:Q47799218|education activist]]''
| 1969-01
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Phacastáin]]
| [https://www.ted.com/speakers/ziauddin_yousafzai ziauddin_yousafzai]
| [[:d:Q8071389|Q8071389]]
|-
| 
| ''[[:d:Q23728728|Ziyah Gafić]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[An Bhoisnia-Heirseagaivéin]]
| [https://www.ted.com/speakers/ziyah_gafic ziyah_gafic]
| [[:d:Q23728728|Q23728728]]
|-
| [[Íomhá:Zubaida Bai at World Economic Forum Growth Summit 2023.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q24572427|Zubaida Bai]]''
| 
| ''[[:d:Q43845|duine den lucht gnó]]''
| 
| ''[[:d:Q6581072|baineann]]''
| 
| [https://www.ted.com/speakers/zubaida_bai zubaida_bai]
| [[:d:Q24572427|Q24572427]]
|-
| [[Íomhá:ELSeed.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q12955922|eL Seed]]''
| 
| ''[[:d:Q1028181|péintéir]]''&lt;br/&gt;''[[:d:Q1281618|dealbhóir]]''
| 1981-08-21
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| [[an Túinéis]]&lt;br/&gt;[[an Fhrainc]]
| [https://www.ted.com/speakers/el_seed el_seed]
| [[:d:Q12955922|Q12955922]]
|-
| [[Íomhá:IO Tillett Wright.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5972933|iO Tillett Wright]]''
| 
| ''[[:d:Q33231|grianghrafadóir]]''
| 1985-09-02
| ''[[:d:Q2449503|fear trasinscneach]]''
| [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]]
| [https://www.ted.com/speakers/io_tillett_wright io_tillett_wright]
| [[:d:Q5972933|Q5972933]]
|-
| [[Íomhá:Ólafur Elíasson Internationale Jury Berlinale 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q365691|Ólafur Elíasson]]''
| 
| ''[[:d:Q3391743|amharcealaíontóir]]''
| 1967-02-05
| ''[[:d:Q6581097|fireann]]''
| ''[[:d:Q756617|Ríocht na Danmhairge]]''
| [https://www.ted.com/speakers/olafur_eliasson olafur_eliasson]&lt;br/&gt;[https://www.ted.com/speakers/336 336]
| [[:d:Q365691|Q365691]]
|}
{{Wikidata list end}}</text>
      <sha1>3067mfa3wlnreyfr3egzwzyad2q66xs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Liosta monarchaí Shasana</title>
    <ns>0</ns>
    <id>71670</id>
    <revision>
      <id>1210286</id>
      <parentid>1207771</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:28:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>botún litrithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4905" xml:space="preserve">[[Íomhá:Coat_of_Arms_of_England_(1558-1603).svg|deas|mion|260x260px|Armas Ríthe Shasana, 1558-1603]]
Seo liosta ríthe agus banríonacha [[Ríocht Shasana]] a thosaíonn le h[[Ailfrid Mór]], Rí Wessex, ar cheann de na foríochtaí a 
bhíod i gceannas ar roinnt de Shasana comhaimseartha. Cé nach raibh Alfred an chéad rí a rinne éileamh na Sasanaigh uilig a rialú, léiríonn a riail an chéad líne gan bhriseadh de Ríthe a bhí i gceannas ar Shasana ar fad, sé sin Teaghlach Wessex.&lt;ref&gt;''A Brief History of British Kings and Queens: British Royal History from Alfred the Great to the Present'', Mike Ashley, Running Press, 2003&lt;/ref&gt; B'í an bhanríon Áine monarc deireanach ríocht Shasana idirdhealaithe, agus as sin amach, ar an 8 Márta 1702, rinneadh banríon na Breataine Móire agus na hÉireann d'Áine.

[[Íomhá:English_monarchy_family_tree.png|deas|mion|270x270px|Crann teaghlaigh de mhonarcaí Shasana agus na Breataine Móire ó Choncas na Normannach i leith]]

Is minic a mbíonn argóintí ann faoi, cé acu, i measc ríochtaí ársa Angla-Shacsanach a ba chóir an t-aitheantas, céad Rí Shasana amach. Mar shampla, uaireanta tugann scríbhneoirí móréilimh an teideal 'rí''the Shasana' ar ''Offa, rí Mhercai, agus Egbert, rí Wessex, ach ní'' ''aontaíonn ''na ''staraithe go léir leo. Ag deireadh an ochtú haois, bhain Offa ceannasaíocht amach ar dheisceart Shasana, ach nír mhair  a fhorlámhas i ndiaidh a bháis sa bhliain 796. Sa bhliain 829, chloígh Egbert Mercia, ach chaill sé an smacht a bhí aige uirthi go luath ina dhiaidh sin. Anonn sa naoú haois b'í Rí''ocht  ''Wessex an rí''ocht ''Angla-Shacsanach ''is láidre.  B'é'' Ailfrid Mór ardtiarna iarthair Mhercia agus d'úsáid dé an teideal '''Rí na nAnglach agus na Sacsanach',  ach ní bhfuair sé riamh i gcumhacht in'' oirthear agus i dtuaisceart Shasana, ag an am sin bhí ansin i lámha na nDanar (a thugtaí 'Danelaw' uirthi. Chloígh a mhac [[Edward Mór]] oirthir [[Danelaw]], ach b'é  Æthelstan, mac Edward an chéad rí a bhí in ann  iomlán Shasana a rialú, nuair a chloígh sé Northumbria, sa bhliain 927, agus meastar de réir roinnt staraithe nua-aimseartha gurm é an chéad rí Shasana.&lt;ref&gt;{{cite book|title=Handbook of British Chronology|publisher=Royal Historical Society|year=1996|edition=3rd|editors=E. B. Fryde et al|page=25|isbn=0-521-56350-X}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia|last=Keynes|first=Simon|year=2001|title=Rulers of the English, c.450–1066|editor=Michael Lapidge, John Blair, Simon Keynes agus Donald Scragg|encyclopedia=The Blackwell Encyclopedia of Anglo-Saxon England|publisher=Blackwell Publishing|page=514|isbn=978-0-631-22492-1}}&lt;/ref&gt;

An Phrionsacht na Breataine Bige a bhí ionchorprú isteach i [[Ríocht Shasana]] faoi Reacht Rhuddlan i 1284, agus i 1301 [[Éadbhard I Shasana|Rí Edward mé]] a infheistiú ar a mhac is sine, ar an todhchaí [[Éadbhard II Shasana|Rí Edward II]], mar an Prionsa na Breataine Bige. Ós rud é an am sin, ach amháin le haghaidh [[Éadbhard III Shasana|an Rí Edward III]], an duine is sine mac de gach monarchs béarla a bheith iompartha teideal seo. Tar éis an bháis na [[Eilís I Shasana|Banríona Eilís I]], gan cheist, i 1603, an corónacha Shasana agus na Halban a bhí ceangailte, in pearsanta aontais faoi [[Séamas VI, Albain agus Séamas I, Sasana agus Éire|Rí Séamas VI na Halban]], a bhí Séamus I Shasana. Ag ríoga forógra, James styled é féin ina &quot;Rí na Breataine Móire&quot;, ach den sórt sin aon ríocht a bhí a cruthaíodh go dtí 1707, nuair a Sasana ndearnadh reachtacha [[Achtanna an Aontais 1707|aontais]] le Halbain go dtí foirm nua Ríocht aontaithe na Breataine Móire, i rith an réimeas na Banríona Anne.&lt;ref&gt;In 1801, the [//en.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_Ireland Kingdom of Ireland], which had been under English rule since [//en.wikipedia.org/wiki/Henry_II_of_England King Henry II], became part of the [//en.wikipedia.org/wiki/United_Kingdom_of_Great_Britain_and_Ireland United Kingdom of Great Britain and Ireland] following the [//en.wikipedia.org/wiki/Act_of_Union_(1800) Act of Union], which lasted until [//en.wikipedia.org/wiki/Irish_Free_State the secession of Ireland] in 1922 and the [//en.wikipedia.org/wiki/Royal_and_Parliamentary_Titles_Act_1927 subsequent renaming] of the state to the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland.&lt;/ref&gt;

== Nótaí ==
{{Reflist|3|refs=&lt;!-- Unused citations &lt;ref name=wood&gt;{{cite book   | last = Wood   | first = Michael   | authorlink = Michael Wood (historian)   | title = [[In Search of the Dark Ages]]   | publisher = [[BBC Books]]   | edition = 2005 Paperback   | year = 1981   | page = 106   | isbn = 978-0-563-52276-8   | quote = Offa maintained his supremacy until his death. And he did so by personal charisma and energy even though he was now about sixty. }}&lt;/ref&gt; --&gt;}}</text>
      <sha1>ntml0c5xwu4twwkgqz8re2nm6fpgr8g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210287</id>
      <parentid>1210286</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:34:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>gramadach + struchtúr Béarla air. Google Translate?!</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4882" xml:space="preserve">[[Íomhá:Coat_of_Arms_of_England_(1558-1603).svg|deas|mion|260x260px|Armas Ríthe Shasana, 1558-1603]]
Seo liosta ríthe agus banríonacha [[Ríocht Shasana]] a thosaíonn le h[[Ailfrid Mór]], Rí Wessex, ar cheann de na foríochtaí a 
bhíod i gceannas ar roinnt de Shasana comhaimseartha. Cé nach raibh Alfred an chéad rí a rinne éileamh na Sasanaigh uilig a rialú, léiríonn a riail an chéad líne gan bhriseadh de Ríthe a bhí i gceannas ar Shasana ar fad, sé sin Teaghlach Wessex.&lt;ref&gt;''A Brief History of British Kings and Queens: British Royal History from Alfred the Great to the Present'', Mike Ashley, Running Press, 2003&lt;/ref&gt; B'í an bhanríon Áine monarc deireanach ríocht Shasana idirdhealaithe, agus as sin amach, ar an 8 Márta 1702, rinneadh banríon na Breataine Móire agus na hÉireann d'Áine.

[[Íomhá:English_monarchy_family_tree.png|deas|mion|270x270px|Crann teaghlaigh de mhonarcaí Shasana agus na Breataine Móire ó Choncas na Normannach i leith]]

Is minic a mbíonn argóintí ann faoi, cé acu, i measc ríochtaí ársa Angla-Shacsanach a ba chóir an t-aitheantas, céad Rí Shasana amach. Mar shampla, uaireanta tugann scríbhneoirí móréilimh an teideal 'rí''the Shasana' ar ''Offa, rí Mhercai, agus Egbert, rí Wessex, ach ní'' ''aontaíonn ''na ''staraithe go léir leo. Ag deireadh an ochtú haois, bhain Offa ceannasaíocht amach ar dheisceart Shasana, ach nír mhair  a fhorlámhas i ndiaidh a bháis sa bhliain 796. Sa bhliain 829, chloígh Egbert Mercia, ach chaill sé an smacht a bhí aige uirthi go luath ina dhiaidh sin. Anonn sa naoú haois b'í Rí''ocht  ''Wessex an rí''ocht ''Angla-Shacsanach ''is láidre.  B'é'' Ailfrid Mór ardtiarna iarthair Mhercia agus d'úsáid dé an teideal '''Rí na nAnglach agus na Sacsanach',  ach ní bhfuair sé riamh i gcumhacht in'' oirthear agus i dtuaisceart Shasana, ag an am sin bhí ansin i lámha na nDanar (a thugtaí 'Danelaw' uirthi. Chloígh a mhac [[Edward Mór]] oirthir [[Danelaw]], ach b'é  Æthelstan, mac Edward an chéad rí a bhí in ann  iomlán Shasana a rialú, nuair a chloígh sé Northumbria, sa bhliain 927, agus meastar de réir roinnt staraithe nua-aimseartha gurm é an chéad rí Shasana.&lt;ref&gt;{{cite book|title=Handbook of British Chronology|publisher=Royal Historical Society|year=1996|edition=3rd|editors=E. B. Fryde et al|page=25|isbn=0-521-56350-X}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia|last=Keynes|first=Simon|year=2001|title=Rulers of the English, c.450–1066|editor=Michael Lapidge, John Blair, Simon Keynes agus Donald Scragg|encyclopedia=The Blackwell Encyclopedia of Anglo-Saxon England|publisher=Blackwell Publishing|page=514|isbn=978-0-631-22492-1}}&lt;/ref&gt;

Tugadh Prionsacht na Breataine Bige isteach i [[Ríocht Shasana]] faoi Reacht Rhuddlan i 1284, agus i 1301, d'insealbhaigh [[Éadbhard I Shasana|Rí Edward]] a mhac is sine, [[Éadbhard II Shasana|Rí Edward II]] ina dhiaidh sin, mar Phrionsa na Breataine Bige. Ós rud é an am sin, ach amháin le haghaidh [[Éadbhard III Shasana|an Rí Edward III]], an duine is sine mac de gach monarchs béarla a bheith iompartha teideal seo. Tar éis an bháis na [[Eilís I Shasana|Banríona Eilís I]], gan cheist, i 1603, an corónacha Shasana agus na Halban a bhí ceangailte, in pearsanta aontais faoi [[Séamas VI, Albain agus Séamas I, Sasana agus Éire|Rí Séamas VI na Halban]], a bhí Séamus I Shasana. Ag ríoga forógra, James styled é féin ina &quot;Rí na Breataine Móire&quot;, ach den sórt sin aon ríocht a bhí a cruthaíodh go dtí 1707, nuair a Sasana ndearnadh reachtacha [[Achtanna an Aontais 1707|aontais]] le Halbain go dtí foirm nua Ríocht aontaithe na Breataine Móire, i rith an réimeas na Banríona Anne.&lt;ref&gt;In 1801, the [//en.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_Ireland Kingdom of Ireland], which had been under English rule since [//en.wikipedia.org/wiki/Henry_II_of_England King Henry II], became part of the [//en.wikipedia.org/wiki/United_Kingdom_of_Great_Britain_and_Ireland United Kingdom of Great Britain and Ireland] following the [//en.wikipedia.org/wiki/Act_of_Union_(1800) Act of Union], which lasted until [//en.wikipedia.org/wiki/Irish_Free_State the secession of Ireland] in 1922 and the [//en.wikipedia.org/wiki/Royal_and_Parliamentary_Titles_Act_1927 subsequent renaming] of the state to the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland.&lt;/ref&gt;

== Nótaí ==
{{Reflist|3|refs=&lt;!-- Unused citations &lt;ref name=wood&gt;{{cite book   | last = Wood   | first = Michael   | authorlink = Michael Wood (historian)   | title = [[In Search of the Dark Ages]]   | publisher = [[BBC Books]]   | edition = 2005 Paperback   | year = 1981   | page = 106   | isbn = 978-0-563-52276-8   | quote = Offa maintained his supremacy until his death. And he did so by personal charisma and energy even though he was now about sixty. }}&lt;/ref&gt; --&gt;}}</text>
      <sha1>3tzgbmsuke2o7fk9rzftqrlvu0lopib</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210288</id>
      <parentid>1210287</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:35:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4972" xml:space="preserve">[[Íomhá:Coat_of_Arms_of_England_(1558-1603).svg|deas|mion|260x260px|Armas Ríthe Shasana, 1558-1603]]
{{glanadh-mar|Google translated. &quot;monarchs béarla&quot;, &quot;styled é féin&quot;, srl. Scriosadh?}}
Seo liosta ríthe agus banríonacha [[Ríocht Shasana]] a thosaíonn le h[[Ailfrid Mór]], Rí Wessex, ar cheann de na foríochtaí a 
bhíod i gceannas ar roinnt de Shasana comhaimseartha. Cé nach raibh Alfred an chéad rí a rinne éileamh na Sasanaigh uilig a rialú, léiríonn a riail an chéad líne gan bhriseadh de Ríthe a bhí i gceannas ar Shasana ar fad, sé sin Teaghlach Wessex.&lt;ref&gt;''A Brief History of British Kings and Queens: British Royal History from Alfred the Great to the Present'', Mike Ashley, Running Press, 2003&lt;/ref&gt; B'í an bhanríon Áine monarc deireanach ríocht Shasana idirdhealaithe, agus as sin amach, ar an 8 Márta 1702, rinneadh banríon na Breataine Móire agus na hÉireann d'Áine.

[[Íomhá:English_monarchy_family_tree.png|deas|mion|270x270px|Crann teaghlaigh de mhonarcaí Shasana agus na Breataine Móire ó Choncas na Normannach i leith]]

Is minic a mbíonn argóintí ann faoi, cé acu, i measc ríochtaí ársa Angla-Shacsanach a ba chóir an t-aitheantas, céad Rí Shasana amach. Mar shampla, uaireanta tugann scríbhneoirí móréilimh an teideal 'rí''the Shasana' ar ''Offa, rí Mhercai, agus Egbert, rí Wessex, ach ní'' ''aontaíonn ''na ''staraithe go léir leo. Ag deireadh an ochtú haois, bhain Offa ceannasaíocht amach ar dheisceart Shasana, ach nír mhair  a fhorlámhas i ndiaidh a bháis sa bhliain 796. Sa bhliain 829, chloígh Egbert Mercia, ach chaill sé an smacht a bhí aige uirthi go luath ina dhiaidh sin. Anonn sa naoú haois b'í Rí''ocht  ''Wessex an rí''ocht ''Angla-Shacsanach ''is láidre.  B'é'' Ailfrid Mór ardtiarna iarthair Mhercia agus d'úsáid dé an teideal '''Rí na nAnglach agus na Sacsanach',  ach ní bhfuair sé riamh i gcumhacht in'' oirthear agus i dtuaisceart Shasana, ag an am sin bhí ansin i lámha na nDanar (a thugtaí 'Danelaw' uirthi. Chloígh a mhac [[Edward Mór]] oirthir [[Danelaw]], ach b'é  Æthelstan, mac Edward an chéad rí a bhí in ann  iomlán Shasana a rialú, nuair a chloígh sé Northumbria, sa bhliain 927, agus meastar de réir roinnt staraithe nua-aimseartha gurm é an chéad rí Shasana.&lt;ref&gt;{{cite book|title=Handbook of British Chronology|publisher=Royal Historical Society|year=1996|edition=3rd|editors=E. B. Fryde et al|page=25|isbn=0-521-56350-X}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite encyclopedia|last=Keynes|first=Simon|year=2001|title=Rulers of the English, c.450–1066|editor=Michael Lapidge, John Blair, Simon Keynes agus Donald Scragg|encyclopedia=The Blackwell Encyclopedia of Anglo-Saxon England|publisher=Blackwell Publishing|page=514|isbn=978-0-631-22492-1}}&lt;/ref&gt;

Tugadh Prionsacht na Breataine Bige isteach i [[Ríocht Shasana]] faoi Reacht Rhuddlan i 1284, agus i 1301, d'insealbhaigh [[Éadbhard I Shasana|Rí Edward]] a mhac is sine, [[Éadbhard II Shasana|Rí Edward II]] ina dhiaidh sin, mar Phrionsa na Breataine Bige. Ós rud é an am sin, ach amháin le haghaidh [[Éadbhard III Shasana|an Rí Edward III]], an duine is sine mac de gach monarchs béarla a bheith iompartha teideal seo. Tar éis an bháis na [[Eilís I Shasana|Banríona Eilís I]], gan cheist, i 1603, an corónacha Shasana agus na Halban a bhí ceangailte, in pearsanta aontais faoi [[Séamas VI, Albain agus Séamas I, Sasana agus Éire|Rí Séamas VI na Halban]], a bhí Séamus I Shasana. Ag ríoga forógra, James styled é féin ina &quot;Rí na Breataine Móire&quot;, ach den sórt sin aon ríocht a bhí a cruthaíodh go dtí 1707, nuair a Sasana ndearnadh reachtacha [[Achtanna an Aontais 1707|aontais]] le Halbain go dtí foirm nua Ríocht aontaithe na Breataine Móire, i rith an réimeas na Banríona Anne.&lt;ref&gt;In 1801, the [//en.wikipedia.org/wiki/Kingdom_of_Ireland Kingdom of Ireland], which had been under English rule since [//en.wikipedia.org/wiki/Henry_II_of_England King Henry II], became part of the [//en.wikipedia.org/wiki/United_Kingdom_of_Great_Britain_and_Ireland United Kingdom of Great Britain and Ireland] following the [//en.wikipedia.org/wiki/Act_of_Union_(1800) Act of Union], which lasted until [//en.wikipedia.org/wiki/Irish_Free_State the secession of Ireland] in 1922 and the [//en.wikipedia.org/wiki/Royal_and_Parliamentary_Titles_Act_1927 subsequent renaming] of the state to the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland.&lt;/ref&gt;

== Nótaí ==
{{Reflist|3|refs=&lt;!-- Unused citations &lt;ref name=wood&gt;{{cite book   | last = Wood   | first = Michael   | authorlink = Michael Wood (historian)   | title = [[In Search of the Dark Ages]]   | publisher = [[BBC Books]]   | edition = 2005 Paperback   | year = 1981   | page = 106   | isbn = 978-0-563-52276-8   | quote = Offa maintained his supremacy until his death. And he did so by personal charisma and energy even though he was now about sixty. }}&lt;/ref&gt; --&gt;}}</text>
      <sha1>r2dglmy2jw2qkehzrzf5ayxftrpx9oo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Nicholas Lea</title>
    <ns>0</ns>
    <id>80014</id>
    <revision>
      <id>1210303</id>
      <parentid>1072511</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:53:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2603:7000:733F:34F:98D5:E5AF:9947:FD5A</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Scannánliosta */ tiffanypereztiffanyperezboyfrnenb</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="989" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is aisteoir [[Ceanada|Ceanadach]] é '''Nicholas Lea'''. Rugadh ar [[22 Meitheamh]] [[1962]] é, agus tá ról athfhillteach ar na sraithe teilifíse [[The X-Files]], mar gníomhaire an dá thaobh le h[[Federal Bureau of Investigation|Oifig Feidearálach an Imscrúdaithe]] (''FBI'').

== Stiffanyoerezcannánliosta ==tiffany
{{Príomhalt|Scannánliosta Nicholas Lea}}
[[Íomhá:Nicholas_Lea_01_(9511897377).jpg|mion|deas|tiffanypereztiffanyperezboyfrnenb]]
&lt;ref&gt;&lt;/ref&gt;tiffanypereztiffanyperezboyfenrbr
dany💸💷💶💵💴💲💸💷💶💵💴💲✉️📨
foxmurneAexIckboyfrnen

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

==Naisc sheachtracha==
* [http://www.imdb.com/name/nm0494774/ Nicholas Lea] ar [[IMDb]]


{{síol}}

{{DEFAULTSORT:Lea, Nicholas}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1962|Lea, Nicholas]]
[[Catagóir:Aisteoirí Meiriceánacha|Lea, Nicholas]]
[[Catagóir:Aisteoirí as New Westminster, An Cholóim Bhriotanach|Lea, Nicholas]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>ssbv6hczuhmbzigvujn72028tolnjpt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Niall Noígíallach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82869</id>
    <revision>
      <id>1210265</id>
      <parentid>1203054</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:54:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29907" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ard-Rí leathstairiúil na hÉireann ab ea '''Niall Naoighiallach''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Níall Noígíallach'''), sinsear mhuintir [[Uí Néill]] a bhí i gceannas ar thaobh tuaiscirt na [[Éire|hÉireann]] ón 6ú dtí an 10ú haois.

De réir annála Gaelacha, bhí sé i réim i ndeireadh na 4ú agus go luath sa 5ú haoiseanna, cé go measann scoláirí an lae inniu go raibh sé ann leathchéad bhliain níos déanaí.  Is amhlaidh gurbh fhíordhuine ab ea é, ach meastar gur seanscéalach é an chuid is mó den eolais atá againn faoi.

==Síniú ADN==
Mar thoradh de hipitéis 2006 le Moore et al.,&lt;ref&gt;{{
cite book |
last1 = Moore |
first1 = LT |
last2 = McEvoy |
first2 = B |
last3 = Cape |
first3 = E |
last4 = Simms |
first4 = K |
last5 = Bradley1 |
first5 = DG |
year = 2006 |
title = A Y-Chromosome Signature of Hegemony in Gaelic Ireland | url = https://archive.org/details/sim_american-journal-of-human-genetics_2006-02_78_2/page/334 |
pmc = 1380239 |
volume = 78|
journal = [[American Journal of Human Genetics]] |
pages = 334&amp;ndash;338 |
postscript = |
pmid = 16358217 |
doi = 10.1086/500055
}}&lt;/ref&gt; a mhaígh gur aimsíodh síniú Y-crómasómach Néill, thosaigh iriseoirí pop-eolaíochta agus comhlachtaí tástála ghéinitigh ag ''promoting the idea'' gur de shliocht Néill iarr na milliúin fear inniu beo.&lt;ref&gt;e.g. ''[https://www.irishtimes.com/news/science/the-genetic-imprint-of-niall-of-the-nine-hostages-1.1771373 The genetic imprint of Niall of the Nine Hostages]'', The Irish Times,
Aoife McLysaght, 24 Abr 2014&lt;/ref&gt;  Cuireann dátú níos déanaí an haplaitíopa agus SNP-sóchán M222 comhréire le fios go tréan, gur sleachta iad gach fear leis an síniú seo d'fhear amháin a mhair roinnt míle bliain ó shin, sár i bhfad roimh saol Néill, go bunúsach ag nochtadh an fhírinne faoin &quot;hipitéis Néill&quot;.&lt;ref&gt;Howard, W.E. agus McLaughlin, J.D., A dated phylogenetic tree of M222 SNP haplotypes: exploring the DNA of Irish and Scottish surnames and possible ties to Niall and the Uí Néill kindred, in ''Familia: Ulster Genealogical Review'', 2011, ll. 27, 33.&lt;/ref&gt;  Dá mba phearsa ón bhfíorshaol é Niall, d'fhéadfadh é gur bhall den ginealach seo ab ea é, ach ní soiléir é. '' Notably, many O'Neills and McShanes (a surname associated with a line of O'Neill cadets) arise from an entirely different lineage.{{fact|date=April 2019}}

==Stairiúlacht==
Is féidir beathaisnéis Néill a chruthú ó fhoinsí amhail is an mír &quot;Rolla na Ríthe&quot; den ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'' (11ú haois), ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'' (tiomsaithe sa 17ú haois), croinicí amhail is ''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'' (1634), agus seanscéalta amhail is &quot;''[[Echtra mac nEchach Muimedóin]]''&quot; agus &quot;''[[Anbhás Néill Naoighiallaigh]]''&quot; (11ú haois).  Scríobhadh na foinsí seo fada i ndiaidh ré Néill, agus is beag mheas a bhfuil ar a leithéid ó thaobh na staire de.

Ar bhunús tábhacht a mhac agus a gharmhac, creidtear gur phearsa stairiúil é,&lt;ref name=byrne&gt;Francis J. Byrne, ''Irish Kings and High-Kings'', Second Edition, Dublin: Four Courts Press, 2001, {{ISBN|9781851821969}}&lt;/ref&gt; ach níl a lán inste faoi sna luath-[[Annála na hÉireann|annála]].  Cuireann na ''h[[Annála Inis Faithlinn]]'' dáta lena bhás roimh 382, agus ''[[Chronicon Scotorum]]'' go 411.&lt;ref name=hughes&gt;Kathleen Hughes, &quot;The church in Irish society, 400–800, in Dáibhí Ó Cróinín (eag.), ''A New History of Ireland Vol I: Prehistoric and Early Ireland'', Oxford University Press, 2005, ll. 306–308&lt;/ref&gt;  Cuireann ''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'' dáta lena réim idir 379–405,&lt;ref&gt;''[[Annála na gCeithre Máistrí]]'', [http://www.ucc.ie/celt/published/G100005A/text031.html M378-405]&lt;/ref&gt; agus an croineolaíocht i ''bh[[Foras Feasa ar Éirinn]]'' idir 368–395.&lt;ref name=&quot;keating&quot;&gt;''[[Foras Feasa ar Éirinn]]'', [http://www.ucc.ie/celt/published/G100054/ CELT] ([http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text058.html 1.48], [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text059.html 1.49], [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text060.html 1.50], [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text061.html 51], [http://www.ucc.ie/celt/published/T100054/text062.html 52])&lt;/ref&gt;  Tá Niall luaite faoin ainm “Niell” ar [[Liosta_Ard-Ríthe_na_hÉireann#Ard-Ríthe,_Buile_Choinn|liosta ard-ríthe]] darb ainm [[Baile Chuinn Chétchathaig|Baile Choinn Chéadchathaigh]].

[[Íomhá:Eskaheen_Old_Church_West_Gable_Plaque_2014_09_10.jpg|mion|Plaic chuimhneacháin i gcuimhne ar Eoghan mac Néill i Sheaneaglais Uisce Chaoin i gContae Doire]]

Tuairiscíonn na luathannála, ámh, gníomhaíochtaí a mhac idir 429 agus 516, achar go mídhealraitheach fada d'aon ghlúin amháin.  Creideann príomhscoláirí amhail is Kathleen Hughes&lt;ref name=hughes /&gt; agus Francis J. Byrne&lt;ref name=byrne /&gt;&lt;sup&gt;:78&amp;#8209;79&lt;/sup&gt; dá bharr gur cuireadh siar imeachtaí de dheireanach sa 5ú haois, chun dáta chomh luath agus is féidir do theacht [[Naomh Pádraig|Naomh Pádraig]] a riar air, agus mar thoradh ag brú Néill ar ais leathchéad bhliain.  Deir Hughes &quot;Caithfidh go bhfuair Niall féin bás roimh lár na 5ú haoise&quot;.&lt;ref name=hughes /&gt;  Is níos cruinne é Byrne, mar an gcéanna le James Carney, a mholann dáta c. 452 lena bhás.&lt;ref name=byrne /&gt;&lt;sup&gt;:81&lt;/sup&gt;  Tugann mionstaidéar ar hAnnála Éireannacha, go háirithe i nAnnála Uladh, agus na dátaí le fáil iontu ar a cailleadh daoine dá shliocht, Uí Néill, tacaíocht don smaoineamh seo:

* A mhic: [[Lóegaire mac Néill]] († 463), [[Eógan mac Néill]] († 465) [[Conall Gulban]] († 464), [[Conall Cremthainne]] († 475), [[Coirpre mac Néill]] († 500) agus [[Fiachu mac Néill]] (c. 510/516).
* A gharmhic: [[Muiredach mac Eógain]] († 489), [[Lugaid mac Lóegairi]] († 507), [[Ardgal mac Conall Criamtham]] († 520/523)
* A fhionnóí: [[Muircheartach mac Muireadaigh]] (Mac Ercae) († 534), [[Túathal Máelgarb]] († 544) agus [[Diarmait mac Cerbaill]] († 565)

Molann T. F. O'Rahilly gurbh iad Niall agus a mhic ba chúis le deighilt ríocht ársa na n[[Uladh]] agus le cruthú ríochta [[Tír Chonaill]] agus [[Tír Eoghain]], agus an foríocht [[Airgíalla|Oirialla]].&lt;ref name=orahilly&gt;T. F. O'Rahilly, ''Early Irish History and Mythology'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1946&lt;/ref&gt;&lt;sup&gt;:222&amp;#8209;232&lt;/sup&gt;  De réir O'Rahilly agus Byrne, caomhnaíonn na foinsí liteartha, bíodh is deireanach agus gan bhun ná barr, fíorthraidisiúin go raibh Niall i gceannas ruathar ar [[An Bhreatain|an mBreatain]], agus gur éag sé i rith cinn amháin.&lt;ref name=byrne /&gt;&lt;sup&gt;:76&amp;#8209;78&lt;/sup&gt;&lt;ref name=orahilly /&gt;&lt;sup&gt;:220&lt;/sup&gt;

Cuirtear Niall sa liosta traidisiúnta [[Ard-Ríthe na hÉireann]].  Creidtear anois gur tógán bréagstairiúil den 8ú haois AD é an liosta seo, nár tháinig i bhfeidhm go dtí [[Mael Seachlainn I]] sa 9ú haois.  Rinneadh áibhéil ar stádas Néill dála tábhacht pholaitiúil an ríshleachta a bhunaigh sé.&lt;ref name=byrne /&gt;&lt;sup&gt;:70&lt;/sup&gt;

==Óige==
{{main|Echtra mac nEchach Mugmedóin}}
Tá cuntas miotaseolaíochta ar ghinealach, breith agus óige Néill ar fáil sa sága, ''Echtra mac nEchach Mugmedon'', a scríobhadh san 11ú haois. De réir foinsí ón Mheánaois, meastar gur rí na Teamhrach ba ea a athair, Eochaid Mugmedón, cé nach bhfuil sé luaite i mBaile Chuinn Chétchathaig. 

Bhí cúigear mac ag [[Eochaid Mugmedon|Eochaidh]]: ceathrar ([[Brión]], [[Ailill mac Echach Mugmedóin|Ailill]], [[Fiachra]] and Fearghas) lena chéad bhean chéile [[Mongfind|Mongfionn]], deirfiúr rí na [[Mumhan]], [[Crimthann mac Fidaig]]; agus Niall, lena dara céile ''[[Cairenn|Caireann Chasdubh]]'', iníon ''Sachell Balb'', rí na [[Sacsanaigh|Sacsanach]].  

Is iad Brión, Fiachra agus Ailill sinsir Uí Bhriúin, Uí Fhiachrach agus Uí Ailealla faoi seach.  Ba iad Uí Bhriúin an sliocht ba chumhachtaí de na teaghlaigh móra le rá sin, agus bhí a lán ríthe ar Chonnachta le linn na tréimhse Meánaoisigh arbh den shliocht seo iad. Ní raibh ach tábhacht áitiúil ag sliocht an bheirt deartháireacha eile agus ní raibh tionchar acu ar cúrsaí móra polaitíochta i ríocht na Connacht. Ní fios cad a tharla le sliocht an cheathrú deartháir, Fergus Cáechán.

Agus Cairenn torrach le Niall, chuir Mongfionn éadmhar iachall uirthi obair throm a dhéanamh, ag súil go gcaille sí an leanbh.  Thóg sí an leanbh agus sí ag tarraingt uisce, ach le heagla roimh Mhongfionn, d'fhág sí an leanbh lasmuigh ar an talamh, gan chosaint ar to na héin.  Tharrtháil [[Torna Éices|Torna]], file, an leanbh áfach.  Agus Niall fásta, d'fhill sé go dtí [[Teamhair]] agus tharrtháil sé a mháthair óna sclábhaíocht.&lt;ref name=&quot;sons&quot;&gt;Tom Peete Cross &amp; Clark Harris Slover (eag.), [http://www.maryjones.us/ctexts/eochaid.html &quot;The Adventures of the Sons of Eochaid Mugmedon&quot;], ''Ancient Irish Tales, 1936, ll. 508–513&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;''Echtra Mac nEchach'', aistr. Le John Carey, in ''The Celtic Heroic Age: Literary Sources for Ancient Celtic Europe &amp; Early Ireland &amp; Wales'', eag. Le John T. Koch agus John Carey, Celtic Studies Publications, 1, 4ú eagrán (Aberystwyth: Celtic Studies Publications, 2003), ll. 203–208.&lt;/ref&gt;

Cé go bhfuil sé mí-aimseartha gur Shacsanach í máthair Néill, molann O'Rahilly gur fréamhaithe ó [[Carina]] na Laidine is ea an t-ainm Caireann, agus go bhfuil sé sochreidte gur Rómhán-Briotanach í.&lt;ref name=orahilly /&gt;  Deir Céitinn nár Shacsanach ach &quot;iníon rí na Breataine&quot; í.&lt;ref name=&quot;keating&quot; /&gt;  

Is amhlaidh gur phearsa osnádúrtha í Mongfionn ar dtús.  Sa sága ''Anbhás Chriomthainn mhic Fhiadhaigh'', deirtear gur ''Féile Mhongfionn'' a ghlaoití go minic ar fhéile na [[Samhain|Samhna]], agus deirtí paidreacha di ar Oíche Shamhna.&lt;ref name=&quot;crimthann&quot;&gt;[http://www.maryjones.us/ctexts/crimthann.html &quot;The Death of Crimthann son of Fidach&quot;]&lt;/ref&gt;

==Teacht i réim==
Sula n-éireodh Niall ró-gheann leis na huaisle, d'éiligh Mongfionn go gceapfadh Eochaid a chomharba, ag súil go dtaga a sliocht féin chun cinn.  D'iarr Eochaidh ar an [[draoi]], Sithcheann an fhadhb a réiteach, agus shocraigh sé ar chomórtas do na deartháireacha.  Dhruid sé an doras orthu i dtigh ceárta trí thine, ag insint dóibh  cibé rud gurbh fhéidir leo a shábháil, agus go dtabharfadh breithiúnas orthu bunaithe ar na rudaí siúd.  Tháinig Niall amach ag iompar inneonach, agus measadh gur níos fearr é ná Brión le hord, Fiachra le boilg agus tobán leanna, Ailill le ciste gaiscí, agus Fearghas le beart adhmaid.  Dhiúltaigh Mongfionn an cinneadh a ghlacadh.

Thóg Sithchenn na deartháireacha leis go dtí an gabha, a rinne gaiscí dóibh agus chuir sé amach iad ag seilg.  Chuaigh gach deartháir duine ar dhuine ag lorg uisce, agus d'aimsigh [[tobar]] faoi chosaint [[Cailleach colach|cailligh colaigh]], a d'éiligh póg ar son uisce.  Dhiúltaigh Fearghas agus Ailill, agus d'fhill agus a ndá láimh chomh fada le chéile.  Thug Fiachra póigín di, níor leor é chun í a shásamh.  Níor phóg í mar ba chóir ach Niall, agus nochtadh í mar chailín álainn, Flaitheas na hÉireann.  Bhronn sí ar Niall ní amháin uisce ach chomh maith ríogacht de go leor glúnta – bheadh seisir is fiche dá sliocht ina n-Ard-Ríthe.  Bronnadh mionghinealach ar Fhiachra – bheadh beirt dá shliocht, [[Nath Í mac Fiachrach|Nath Í]] agus [[Ailill Molt]], ina n-Ard-Ríthe.&lt;ref name=&quot;sons&quot; /&gt;

I seanscéal eile, ní raibh an comharbacht socraithe nuair a fuair Eochaidh bás, agus thóg Criofann, deartháir Mhongfionn, an choróin.  Agus é thar lear in Albain ámh, ghlac mic Mhongfionn seilbh ar Éirinn.  D'fhill Criofann Ireland hÉirinn, agus é ar intinn aige '' give battle.  Bhí fleadh Mongfind, um síocháin a chur chun cinn mar dhea idir a deartháir agus a mic, ag a chuir sí ar an mbord deoch nimhe do Chriofann.  Dhiúltaigh sé í a ól mura n-ólfadh sise; d'ól siad agus d'éag siad beirt.  Tháinig Niall i gcoróin agus Brión a cheann taca.&lt;ref name=&quot;crimthann&quot; /&gt;

I leagan eile fós, rinne Mongfionn iarracht nimh a thabhairt do Niall, ach thóg sí féin an nimh trí thaisme.&lt;ref name=&quot;mackillop&quot;&gt;James MacKillop, ''Dictionary of Celtic Mythology'', 1998, ll. 305–306&lt;/ref&gt;

==Cogadh cathartha==
Agus Niall ina Ard-Rí, chuir a dheartháireacha fúthu ríthe áitiúla.  Bhí Brión i réim i gcúige Connacht, ach chuaigh Fiachra i mbun cogaidh ina éadan.  Chloígh Brión Fiachra agus thug sé do Niall mar prisoner to Niall.  Lean Nath Í mac Fiachra an cogadh agus dá deireadh mharaigh sé Brión.  Scaoil  Niall saor Fiachra, a rinneadh ina rí na gConnacht agus crann taca Néill.

Chuaigh Fiachra agus Ailill i mbun cogaidh ansin in éadan Eochaid mac Criofain, rí na Mumhan.  Chloígh siad é, ach gortaíodh Fiachra sa chath agus d'éag sé dá chneácha tamaillín ina dhiaidh. Chuaigh fir na Mumhan ar ais chun cogaidh, ghabh siad Ailill agus ghearr as a chéile é, agus lean an cogadh idir Mumhain agus Connachta ar feadh na mblianta.&lt;ref name=&quot;crimthann&quot; /&gt;

==Bás==
De réir ''[[Leabhar Gabhála na hÉireann]]'', bhí Niall i mbun cogaidh le rí na [[Laighean]], ''[[Énnae Cennsalach]]'', mar geall ar an [[bóraimhe|mbóraimhe]].&lt;ref name=&quot;LGE&quot;&gt;R. A. Stewart MacAlister (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Érenn'' Part V, Irish Texts Society, 1956, lch. 349&lt;/ref&gt;  i ngach foinse, [[Eochaid mac Énnai|Eochaidh mac Éanna]] ab ea marfóir Néill, cé nach ionann na sonraí.  

Tá na foinsí ar an intinn go bhfuair Niall bás thar lear.  Sa leagan is luaite den ''Leabhar Gabhála'', insítear gur mharaigh Eochaidh é ar [[Muir nIocht|Mhuir nIocht]], agus ag rá i leaganacha níos deireanaí go raibh Niall i mbun ionsú [[An Bhriotáin|na Briotáine]] ag an am.  Deir Céitinn, ag lua Bheathaisnéis Naomh Pádraig, go raibh Niall i gceannas ar ruathair Ghaelacha ar Bhreatain Rómhánach, agus le linn céad dóibh, fuadaíodh Pádraig agus a dheirfiúracha.  Meastar Céitinn gurb ionann na ruathair seo agus iad luaithe ag [[Gildas]] agus [[Bede]], agus óir go ndeir roinnt foinsí gur fuadaíodh Pádraig ón mBriotáin, bhain sé as seo go caithfeadh go raibh Niall i mbun ruathair ar an mór-roinn chomh maith.&lt;ref name=&quot;keating&quot; /&gt;

Sa sága ''[[Anbhás Néill Naoighiallaigh]]'', insítear gur éirigh Eochaidh ina namhaid nuair a dhiúltaigh file Néill, ''[[Laidcenn mac Bairchid]]'', fáilte roimhe.  Chuaigh sé i mbun cogaidh agus scrios sé dún an fhile, ag marú a mhic, Leat&lt;ref name=&quot;death&quot; /&gt; (De réir Céitinne, draoi ab ea Laoicheann, agus gur mharaigh Eochaidh a mhac as ucht masla cainte).&lt;ref name=&quot;keating&quot; /&gt;  Mar chúiteamh, chum Laoicheann aoir ar na Laighin, agus dá bharr níor fhás ná grán ná féar ná duilleoga ar feadh bliana.

Chuaigh Niall ansin i mbun cogaidh in éadan na Laighean, agus rinneadh síocháin ar an gcoinníol go dtabharfadh Eochaidh ar láimh.  Cheangail Niall Eochaidh le slabhra de ghallán agus chuir sé naonúr gaiscíoch chun é a bhású.  Bhris Eochaidh a shlabhra ámh agus mharaigh sé an naonúr leis.  Mharaigh sé Laoicheann ansin, ag caidreamh cloiche ina éadan isteach.  Chuir Niall ar deoraíocht go hAlbain é.

As seo amach, tá an scéal sách trína chéile.  Chuaigh Niall i mbun cogaidh san Eoraip chomh fhad is na hAlpa, agus chuir na Rómhánaigh ambasadóir chuige chun socrú leis.  Go tobann, insítear go raibh Niall os comhair thionól Bhaird na [[Na Cruithnigh|gCruithneach]] in Albain, air a maraíodh le saighead é, scaoilte ag Eochaidh ón taobh eile den ghleann.  Deir Céitinn gur scaoil Eochaidh Niall ó bhruach an [[Loire]] i rith a eachtra san Eoraip.  D'iompair a ghaiscígh a chorp abhaile, ag tríd seacht gcat ar an slí, agus fuair a athair altrama agus file Torna bás de bhrón.  Creidtear gur cuireadh é faoi ag Ochann, darb ainm anois ''[[Faughan Hill]]''&lt;ref&gt;''[https://www.logainm.ie/38222.aspx Faughan Hill]'' ar logainm.ie&lt;/ref&gt; ag Baile Shiurdáin (barúntacht: An Uaimh Íochtarach), cúpla míle siar ón [[An Uaimh|Uaimh]] i g[[Contae na Mí]].&lt;ref name=&quot;mackillop&quot; /&gt;  Tháinig a nia [[Nath Í mac Fiachrach|Nath Í]] i gcomharbacht air.

Molann Byrne go bhfuair Niall bás i mbun ruathair ar an mBreatain Rómhánach.  Is amhlaidh go ndearnadh dearmad in Éirinn go raibh na Rómhánaigh i réim sa Bhreatain, agus aistríodh a choimhlintí leis an Impireacht go dtí an mhór-roinn, agus le cois sin ag meascadh an ainm ''Alba'' (ainm ársa don Bhreatain) le ''Elpa'' (Apla), nó tuigthe lena bhrí níos deireanaí ''Alba''.&lt;ref name=&quot;byrne&quot; /&gt;   I ndán den 11ú hais luaite leis an bhfile ''[[Cináed Ua hArtacáin]]'' sa [[Leabhar Laighneach]], deirtear go ndeachaigh Niall i mbun ruathair fair sheacht ar an mBreatain, agus go mharaigh Eochaidh é &quot;thar bhruth ''an'' Mhuir nIocht&quot;.&lt;ref name=&quot;byrne&quot; /&gt;&lt;ref&gt;Edward Gwynn (eag. &amp; aistr.), [http://www.ucc.ie/celt/published/T106500B/text005.html &quot;Ochan&quot;], ''The Metrical Dindshenchas'', Iml. 2, 1906, ll. 37–41&lt;/ref&gt;  I ndán luaite leis an bhfile céanna i ''[[Leabhar na hUidhre]]'', deirtear go ndeachaigh sé faoi sheacht go dtí na hApla.&lt;ref name=&quot;orahilly&quot; /&gt;

==Teaghlach agus sliocht==
De réir Chéitinne, bhí beirt bhan chéile ag Niall: ''Inne'' iníon Lughaí, a rug mac amháin leis, [[Fiachu mac Néill|Fiachu]]; agus ''Rignach'', a rug seachtar leis, [[Lóegaire mac Néill|Laoghaire]], [[Énda mac Néill|Enda]], [[Maine mac Néill|Maine]], [[Eógan mac Néill|Eoghan]], [[Conall Gulban]], [[Conall Cremthainne]] and [[Coirpre mac Néill|Cairbre]].&lt;ref name=&quot;keating&quot; /&gt;  Is sinsir iad na mic úd de mhuintir éagsúla [[Uí Néill]]: Eoghan de [[Cineál Eoghain|Chineál Eoghain]] agus Conall Gulban de [[Cineál Chonaill|Chineál Chonaill]], le chéile muintir Uí Néill thuaidh; Fiacha de [[Cineál Fhiachach|Chineál Fhiachach]], Laoghaire (an rí a deirtear gur thiontaigh Pádraig é) de [[Cineál Laoghaire|Chineál Laoghaire]], Maine de mhuintir [[Uí Mhaine]], Conall Cremthainne de [[Clann Cholmáin|Chlann Cholmáin]] agus ''[[Síl nÁedo Sláine]]'', agus Coirpre de [[Cineál Chairbre|Chineál Chairbre]], le chéile muintir Uí Néill theas.&lt;ref name=&quot;byrne&quot; /&gt;

I measc daoine cáiliúla de shliocht Néill tá a ghar-gar-garmhac -[[Naomh Columbán]], Naomh [[Máel Ruba]], ríthe [[Aileach|Ailigh]], rithe [[Tír Eoghain]], agus ríthe [[Tír Chonaill]].&lt;ref&gt;Byrne, 2001.&lt;/ref&gt; &lt;!--The Scottish [[Clan Ewen of Otter]], Gilchrist; [[Clan Lamont]]; the MacSorleys of Monydrain,&lt;ref name=&quot;Black 2012&quot;&gt; [[#B1|Black (2012)]]; [[#S1|Sellar (1971)]].&lt;/ref&gt; (of [[Clan MacDonald of Dunnyveg]] a branch of [[Clan Donald]]); [[Clan Maclachlan]]; [[Clan MacNeil of Barra]], and the [[Clan Sweeney|MacSweens]] all claim a descent from an Irish prince chlainne [[Uí Néill]], Ánrothán Ua Néill, son of Áed, son of [[Flaithbertach Ua Néill]], Rí Aileach and [[Ceineál Eoghain]], who left Ireland for [[Kintyre]] in the 11th century and died 1036.--&gt;  Maíonn clann [[Uí Uigín]] gurb iad na h[[Uí Néill]] theas a sinsir.  Maíonn clann [[Uí Ruairc]] gurb é [[Eochaid Mugmedon]] a sinsear, trída mhac Brión (as sin clann [[Uí Briúin]]), leasdeartháir Néill.

==Bunús an bhuafhocal==
Tá roinnt míniúchán ann a insítear conas a bronnadh ar Niall a bhuafhocal ''Naoighiallach''( (.i. fear a bhfuil naonúr giall aige). 

* Sa sága ''[[Anbhás Néill Naoighiallaigh]]'', deirtear go bhfuair sé cúigear giall ó chúigí na hÉireann ([[Uladh]], [[Connacht]], [[Laighean]], [[Mumhan]] agus [[Contae na Mí|Midhe]]), agus giall amháin ó gach aon cheann desna [[Alba|hAlbanaigh]], na [[Sacsanaigh]], na [[An Bhreatain|Briotanaigh]] agus na [[An Fhrainc|Fraince]].&lt;ref name=&quot;death&quot;&gt;Tom Peete Cross &amp; Clark Harris Slover (eags.), [http://www.maryjones.us/ctexts/niall.html &quot;The Death of Niall of the Nine Hostages&quot;], ''Ancient Irish Tales, 1936, ll. 514–517&lt;/ref&gt;
* Deir Céitinn go bhfuair sé cúigear ó na cúigí agus ceathrar ó Albain.&lt;ref name=&quot;keating&quot; /&gt;
* Molann O'Rahilly gur thug ríocht [[Oirialla|na nOiriall]] (déantóirí-giall), tuath bunaithe i rith ghabhálacha Uí Néill i nUlaidh'', naonúr giall dó.  Bhí an ríocht úd faoi smacht Chruithnigh na hUladh go dtí gur ionghabh Niall í.  Tugann sé faoi ndeara go deir ''[[Leabhar na gCeart]]'' nach raibh de dhualgas ag an ríocht ach naonúr giall a thabhairt d'Ard-Rí na hÉireann.&lt;ref name=&quot;orahilly&quot; /&gt;

==Craobh ghinealaigh==
{{familytree/start}}
{{familytree | | TUA | |TUA='''[[Túathal Techtmar]]'''}}
{{familytree | | |!| | |}}
{{familytree | | FED | |FED='''[[Fedlimid Rechtmar]]'''}}
{{familytree | | |!| | |}}
{{familytree | | CON | |CON='''[[Conn Cétchathach]]'''}}
{{familytree | | |)|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|.|}}
{{familytree | | AMC | | Mac | | Mac | | Mac | | Mac |AMC='''[[Art mac Cuinn]]'''|Mac=Mac}}
{{familytree | | |!| | |}}
{{familytree | | CMA | |CMA='''[[Cormac mac Airt]]'''}}
{{familytree | | |!| | |}}
{{familytree | | CBL | |CBL='''[[Cairbre Lifechair]]'''}}
{{familytree | | |!| | |}}
{{familytree | | FAS | |FAS='''[[Fíachu Sroiptine]]'''}}
{{familytree | | |!| | |}}
{{familytree | | MDT | |MDT='''[[Muiredach Tirech]]'''}}
{{familytree | | |`|-|-|-|-|-|.}}
{{familytree | MON |~|~|~|y| EOM |~|~|~|~|y| CAR |MON=[[Mongfind]]|EOM='''[[Eochaid Mugmedon]]'''|CAR=[[Cairenn]]}}
{{familytree | | |,|-|-|-|+|-|-|-|.| | | |)|-|-|-|.|}}
{{familytree | | BRI | | FIA | | AIL | | NIA | | FER |BRI=[[Brion (Irish)|Brión]]|FIA=Fiachrae|AIL=Ailill|NIA='''Niall Noígíallach'''|FER=Fergus}}
{{familytree | | |,|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|+|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|.| }}
{{familytree | | CNG | | END | | EOG | | COR | | LEO | | MAI | | CRE | | FIA |CNG=[[Conall Gulban]]|END=Endae (of [[List of Irish clans in Ulster|Cenél Énda]])|EOG=[[Eógan mac Néill|Eogan]]|COR=[[Coirpre mac Néill|Coirpre]]|LEO='''[[Lóegaire mac Néill|Lóegaire]]'''|MAI=[[Maine of Tethba|Máiné]]|CRE=[[Conall Cremthainne]]|FIA=[[Fiachu mac Néill|Fiachu]]}}
{{Familytree | | | | | | | | | | |!| | | |!| | | |!| | | | | |,|-|^|-|.| }}
{{Familytree | | | | | | | | | | MUR | | COR | | LUG | | | | FER | | ARD | | | | | |MUR=[[Muiredach mac Eógain|Muirdeach]]|COR=Cormac Caech|LUG='''[[Lughaid mac Loeguire]]'''|FER=Fergus Cerrbel|ARD=[[Ardgal mac Conaill|Ardgal]]}}
{{Familytree | | | | | | | | | | |!| | | |!| | | | | | | | | |!| | }}
{{Familytree | | | | | | | | | | MUR | | TUA | | | | | | | | DIA | | | | | | | | | | | | | | | | |MUR='''[[Muirchertach mac Ercae]]'''|TUA='''[[Tuathal Máelgarb]]'''|DIA='''[[Diarmait mac Cerbaill]]'''}}
{{familytree/end}}

==Foinsí==
* {{cite book |
first = Edel |
last = Bhreathnach |
title = The Kingship and Landscape of Tara |
place = Baile Átha Cliath |
publisher = Four Courts Press |
year = 2005|
isbn = 1-85182-954-7
}}
* {{cite book |
first = Bernard |
last = Burke |
title = Burke's Irish family records |
place = Londain |
publisher = Burke's Peerage |
year = 1976 |
isbn = 0-85011-018-1
}}
* {{cite book |
first = Francis John |
last = Byrne |
author-link = Francis John Byrne |
title = ''Irish Kings and High-Kings'' | url = https://archive.org/details/irishkingshighki00byrn_0 |
place = Baile Átha Cliath |
publisher = Four Courts Press |
year = 2001 |
isbn = 1-85182-196-1
}}
* [[Thomas Charles-Edwards]], {{cite book |
first = Thomas |
last = Charles-Edwards |
author-link = Thomas Charles-Edwards |
title = ''Early Christian Ireland'' |
publisher = Cambridge University Press |
year = 2007 |
isbn = 978-052136395-2
}}
* [[Tom Peete Cross|Cross, Tom Peete]] agus Clark Harris Slover (eag.), [http://www.maryjones.us/ctexts/eochaid.html &quot;The Adventures of the Sons of Eochaid Mugmedon&quot;], in ''Ancient Irish Tales''. Henry Holt and Company, 1936, ll. 508–513.
* Ambassador [[Walter Curley]], ''Vanishing Kingdoms: The Irish Chiefs and their Families''. Dublin: Lilliput Press. 2004.
* [[Myles Dillon]], ''The Cycles of the Kings'', Oxford, 1946, (leagan de Four Courts Press, 1995.)
* Duffy, Seán (eag.), ''Medieval Ireland: An Encyclopedia''. Routledge. 2005.
* {{cite book |
first = Elizabeth |
last = FitzPatrick |
title = Royal Inauguration in Gaelic Ireland c. 1100–1600: A Cultural Landscape Study |
publisher = Boydell Press |
year = 2004 |
url = https://books.google.com/?id=cscQwIzZr70C |
isbn = 978-184383090-0
}}
* [[Patrick Weston Joyce]], [https://books.google.com/books?id=kVQTAAAAQAAJ A Social History of Ancient Ireland, Vol. I] agus [https://books.google.com/books?id=Iz0TAAAAQAAJ A Social History of Ancient Ireland, Vol. II]. Longmans, Green, and Co.,  1903.
* [[Seathrún Céitinn]], le David Comyn agus Patrick S. Dinneen (aistr.), ''[http://celt.ucc.ie/published/T100054/index.html The History of Ireland by Geoffrey Keating]''. 4 Iml. Londain: David Nutt for the Irish Texts Society, 1902–14.
* Foster, Roy (eag.), ''The Oxford Illustrated History of Ireland''. Oxford University Press. 2001.
* Joynt, Maud (eag. &amp; aistr.), &quot;[https://www.jstor.org/pss/30005640 Echtra Mac Echdach Mugmedóin]&quot;, in ''[[Ériu (iriseán)|Ériu]] 4'' (1910), ll. 91–111.
* Koch, John T. (eag.), ''Celtic Culture: A Historical Encyclopedia''. 5 imleabhar nó eleabhar. ABC-CLIO. 2006.
* MacKillop, James, ''A Dictionary of Celtic Mythology'', Oxford, 1998.
* [[Edward MacLysaght]], ''Irish Families: Their Names, Arms and Origins''. Irish Academic Press, 4ú eagrán, 1998.
* Mac Niocaill, Gearóid, ''Ireland before the Vikings''. Dublin: Gill and Macmillan, 1972.
* [[Kuno Meyer]] (eag.), [http://www.ucc.ie/celt/published/G105005/index.html &quot;The Laud Genealogies and Tribal Histories&quot;], in ''Zeitschrift für Celtische Philologie 8''. Halle/Saale, Max Niemeyer, 1912., ll. 291–338.
* Moore, Laoise T., Brian McEvoy, Eleanor Cape, Katharine Simms agus Daniel G. Bradley, [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1380239/pdf/AJHGv78p334.pdf &quot;A Y-Chromosome Signature of Hegemony in Gaelic Ireland.&quot;] ''The American Journal of Human Genetics'' 78 (Feabhra 2006), ll. 334–338.
* Ó Canann, Tomás G., [https://web.archive.org/web/20080613220758/http://www.rsai.ie/index.cfm?action=obj.display&amp;obj_id=165 Book Review: Brian Lacey, ''Cenél Conaill and the Donegal Kingdoms, AD 500–800''], [[Royal Society of Antiquaries of Ireland]]
* [[Donnchadh Ó Corráin]] (eag.), ''[http://www.ucc.ie/celt/published/G105003/index.html Genealogies from Rawlinson B 502]''. University College, Cork: Corpus of Electronic Texts, 1997.
* Ó Corráin, Donnchadh, ''Ireland before the Normans''. Baile Átha Cliath: Gill and Macmillan, 1972.
* [[Dáibhí Ó Cróinín]] (eag.), ''A New History of Ireland: Prehistoric and Early Ireland, Vol. 1''. Oxford University Press, 2005.
* [[John O'Donovan]] (eag. agus aistr.), [[Annála na gCeithre Máistrí|Annala Rioghachta Eireann. Annals of the Kingdom of Ireland by the Four Masters, from the Earliest Period to the Year 1616]]. 7 iml. [[Acadamh Ríoga na hÉireann]], Baile Átha Cliath, 1848–51, 2a eagrán, 1856.
* [[Standish Hayes O'Grady]] (eag. agus aistr.), &quot;Death of Crimthann son of Fidach, and of Eochaidh Muighmedóin's three sons: Brian, Ailill, Fiachra&quot;, in [https://books.google.com/books?id=G-QGAAAAYAAJ Silva Gadelica] Williams and Norgate, 1892, ll. 373–378. (le fall ar [http://www.maryjones.us/ctexts/crimthann.html maryjones.us])
* O'Grady, Standish H. (eag. agus aistr.), &quot;The Story of Eochaidh Muighmedóin's Sons&quot;, in [https://books.google.com/books?id=G-QGAAAAYAAJ Silva Gadelica] Williams and Norgate, 1892, ll. 368–373.
* [[John O'Hart]], [https://books.google.com/books?id=elNmAAAAMAAJ Irish Pedigrees]. Baile Átha Cliath, 5ú eagrán, 1892.
* [[T.F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology''. [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1946.
* Richter, Michael, ''Medieval Ireland: The Enduring Tradition''. Palgrave Macmillan. 1996.
* [[Whitley Stokes]] (eag. agus aistr.), &quot;Aided Chrimthaind Maic Fhidaig: The Death of Crimthann mac Fidaig&quot;, in ''Revue Celtique 24'', 1903, ll. 172–189.
* Stokes, Whitley (eag. agus aistr.), &quot;Echtra Mac nEchach Muigmedóin: The Adventures of the Sons of Eochaid Muigmedóin&quot;, in ''Revue Celtique 24'', 1903, ll. 190–207.
* Welch, Robert (eag.) with Bruce Stewart, ''The Oxford Companion to Irish Literature'', Oxford University Press, 1996.

==Naisc sheachtracha==
* [http://www.dil.ie/ eDIL: electronic Dictionary of the Irish Language]
* [https://web.archive.org/web/20080507075211/http://www.hastings.edu/academic/english/kings/Aided_Chrimthainn_meic_Fhidaig.htm Aided Chrimthainn meic Fhidaig 7 Trí Mac Echach Muigmedóin]
* [https://web.archive.org/web/20081120081316/http://www.hastings.edu/academic/english/Kings/Echtra_Mac_nEchach_Muigmedoin.htm Echtra Mac nEchach Muigmedóin]
* [https://web.archive.org/web/20081120065432/http://www.hastings.edu/academic/english/Kings/Aided_Neill.html Aided Néill Noígíallaig]
* [https://web.archive.org/web/20081007000905/http://www.hastings.edu/academic/english/Kings/Orcuin_Neill.html Orcuin Néill Noígíallaig]
* [https://web.archive.org/web/20081120075004/http://www.hastings.edu/academic/english/Kings/Baile_Chuinn.html Baile Chuinn Cétchathaigh]
* [http://www.magoo.com/hugh/irishkings.html Irish Kings]
* [http://www.angelfire.com/ego/et_deo/irishkings.wps.htm High Kings of Ireland]
* [http://www.vanhamel.nl/codecs/Echtra_mac_nEchach_Muigmed%C3%B3in Echtra mac nEchach bibliography]

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{succession box|
roimh = ''[[Crimthann mac Fidaig]]'' |
teideal = [[Ard-Rí na hÉireann]] |
tar éis = ''[[Nath Í mac Fiachrach|Nath Í]]'' |
bliain = [[Foras Feasa ar Éirinn|FFÉ]] 368–395&lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 378–405 |
}}
{{s-end}}

{{DEFAULTSORT:Niall Noigiallach}}

[[Catagóir:Connacht]]
[[Catagóir:Scéalaíocht na Ríthe]]
[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]]
[[Catagóir:Ríthe na Teamhrach]]</text>
      <sha1>knj98y4v2nj89hot8urlk5c61fvgbl7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Micreaphlaistigh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89886</id>
    <revision>
      <id>1210343</id>
      <parentid>1189849</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T11:33:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>47196</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9704" xml:space="preserve">[[Íomhá:Microplastics_in_sediments.jpg|mion| Micreaphlaistigh i ndríodar ó aibhneacha]]
Is píosaí [[Plaisteach|plaisteacha]] an-bheaga iad '''micreaphlaistigh''' a thruaillíonn an [[comhshaol]].&lt;ref&gt;{{cite book |title=Microplastic Pollutants|url=https://archive.org/details/microplasticpoll0000craw|last1=Blair Crawford|first1=Christopher|last2=Quinn|first2=Brian|publisher=Elsevier Science|year=2016|isbn=9780128094068|edition=1st|location=|pages=}}{{Leathanach de dhíth|date=November 2018}}&lt;/ref&gt; Ní cineál sonrach plaisteach iad miceaphlaistigh, ach in ionad [[Liosta de pholaiméirí sintéiseacha|aon chineál blúire plaisteach]] atá níos lú ná 5 mm ar fhad de réir an National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) sna Stáit Aontaithe.&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Arthur|first=Courtney|last2=Baker|first2=Joel|last3=Bamford|first3=Holly|date=January 2009|title=Proceedings of the International Research Workshop on the Occurrence, Effects and Fate of Microplastic Marine Debris|url=https://marinedebris.noaa.gov/sites/default/files/publications-files/TM_NOS-ORR_30.pdf|journal=NOAA Technical Memorandum|volume=|pages=|via=}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210428015250/https://marinedebris.noaa.gov/sites/default/files/publications-files/TM_NOS-ORR_30.pdf |date=2021-04-28 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal |doi=10.1016/j.marpolbul.2013.11.023 |pmid=24360334 |title=Annual variation in neustonic micro- and meso-plastic particles and zooplankton in the Bay of Calvi (Mediterranean–Corsica) |journal=Marine Pollution Bulletin |volume=79 |issue=1–2 |pages=293–298 |year=2014 |last1=Collignon |first1=Amandine |last2=Hecq |first2=Jean-Henri |last3=Galgani |first3=François |last4=Collard |first4=France |last5=Goffart |first5=Anne |url=https://archimer.ifremer.fr/doc/00169/28064/27275.pdf }}&lt;/ref&gt; Téann siad isteach in éiceachórais nádúrtha ó fhoinsí éagsúla, lena n-áirítear, ach gan a bheith teoranta do, [[Smideadh|chosmaidí]], [[éadaí]], agus próisis thionsclaíocha. 

Tá dhá rangúchán de mhicreaphlaistigh ann faoi láthair. Is éard is micreaphlaistigh phríomha ann ná blúirí nó cáithníní phlaisteacha atá 5.0  mm nó níos lú i méid cheana féin, sula dtéann sé isteach sa chomhshaol. Ina measc seo tá [[micreachoirnín|micreachoirníní]] ó éadaí, agus  [[millín|millíní]] phlaisteacha.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Cole|first=Matthew|date=2013-06-06|title=Microplastic Ingestion by Zooplankton|url=|journal=[[Environmental Science &amp; Technology]]|volume=47|issue=12|pages=6646–6655|doi=10.1021/es400663f|pmid=23692270}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.marinelitterthefacts.com/sources|work=Marine Litter Facts|archiveurl=|archivedate=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite book|last=Boucher|first=Julien|last2=Friot|first2=Damien|date=2017|title=Primary Microplastics in the Oceans: a Global Evaluation of Sources|url=https://storyofstuff.org/wp-content/uploads/2017/02/IUCN-report-Primary-microplastics-in-the-oceans.pdf|journal=[[IUCN]]|volume=|pages=|doi=10.2305/IUCN.CH.2017.01.en|isbn=978-2-8317-1827-9|via=}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190116122637/https://storyofstuff.org/wp-content/uploads/2017/02/IUCN-report-Primary-microplastics-in-the-oceans.pdf |date=2019-01-16 }}{{Leathanach de dhíth|date=November 2018}}&lt;/ref&gt; Is micreaphlaistigh thánaisteacha iad micreaphlaistigh a chruthaítear ó dhíghrádú táirgí plaisteacha móra nuair a théann siad isteach sa chomhshaol trí phróisis síonchaitheamh nádúrtha. I measc na bhfoinsí sin de mhicreaphlaistigh thánaisteacha tá buidéilí uisce agus sóide, líonta iascaireachta, agus málaí plaisteacha.&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|doi=10.1007/s00267-017-0947-8|pmid=29043380|title=Are We Underestimating Microplastic Contamination in Aquatic Environments?|journal=Environmental Management|volume=61|issue=1|pages=1–8|year=2018|author=Conkle|first=Jeremy L.}}&lt;/ref&gt; Aithnítear go bhfanann an dá chineál sa chomhshaol ag leibhéil arda, go háirithe in éiceachórais  uisce agus [[éiceachóras muirí|muirí]]. 
[[Íomhá:Microplastic_sample.jpg|mion| Samplaí de mhicreaphlaistigh]]
Chomh maith leis sin, laghdaíonn plaistigh go mall, go minic thar na céadta más rud é nach na mílte bliain. Méadaíonn sé seo an dóchúlacht go n-ionghabhfar micreaphlaistigh agus go [[bithbhailiú|n-ionchorpraítear]] iad isteach i gcorp agus i bhfíocháin a lán orgánach, agus go ndéanfar iad a charnadh.&lt;ref&gt;{{cite magazine|last=Grossman|first=Elizabeth|date=2015-01-15|title=How Plastics from Your Clothes Can End up in Your Fish|url=http://time.com/3669084/plastics-pollution-fish/|magazine=Time}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://4ocean.com/blogs/blog/how-long-does-it-take-trash-to-biodegrade|title=How Long Does it Take Trash to Decompose|first=|date=20 January 2017|work=4Ocean|access-date=25 September 2018|teideal=Cóip cartlainne|dátarochtana=5 Meitheamh 2019|archivedate=25 Meán Fómhair 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180925065338/https://4ocean.com/blogs/blog/how-long-does-it-take-trash-to-biodegrade}}&lt;/ref&gt; Níl eolas ar bith fós ar thimthriall agus ar ghluaiseacht iomlán na micreaphlaisteach sa chomhshaol, ach tá taighde ar siúl faoi láthair chun an cheist seo a imscrúdú.  
[[Íomhá:Snap-40.jpg|mion| Snáithíní mhicreaphlaisteacha a shainaithnítear sa timpeallacht mhuirí ]]

== Aicmiú ==
Tugadh an téarma 'micreaphlaistigh' isteach sa bhliain 2004 ag an Ollamh Richard Thompson, bitheolaí muirí in Ollscoil Plymouth sa Ríocht Aontaithe.&lt;ref&gt;https://www.plymouth.ac.uk/news/professor-richard-thompson-made-an-obe-for-services-to-marine-science&lt;/ref&gt; 

=== Micreaphlaistigh phríomhúla ===
[[Íomhá:Mikroplastasarp.jpg|mion| Micrisféiríní phoileitiléin  bunaithe i taos fiacla]]
  
Tá micreaphlaistigh coitianta inár saol inniu. Sa bhliain 2014, measadh go raibh idir 15 agus 51 trilliún píosa aonair de mhicreaphlaisteach in aigéin an domhain, a measadh a mheáchan idir 93,000 agus 236,000 tonna méadrach.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|doi=10.1038/srep23501|pmid=27000994|pmc=4802224|teideal=The degradation potential of PET bottles in the marine environment: An ATR-FTIR based approach|journal=Scientific Reports|volume=6|pages=23501|year=2016|author=Ioakeimidis|first=C.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://news.nationalgeographic.com/2017/08/ocean-life-eats-plastic-larvaceans-anchovy-environment/|title=Ocean Life Eats Tons of Plastic—Here’s Why That Matters|date=2017-08-16|access-date=2018-09-25}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://theconversation.com/far-more-microplastics-floating-in-oceans-than-thought-51974|title=Far more microplastics floating in oceans than thought|last=Sebille|first=Erik van|work=The Conversation|access-date=2018-09-25|language=en}}&lt;/ref&gt; 
[[Íomhá:Football_field_microplastics.jpg|mion| a) Páirc pheile mhóna shaorga le bonn rubair ar thalamh (GTR) a chúisíniú. b) Ghlanadh an micreaphlaistigh chun siúil le báisteach, a thángthas air sa chré gar do sruthán. ]]
Is píosaí beaga plaisteacha iad microplastics phríomha a mhonaraítear go sainiúil.&lt;ref name=&quot;KarbalaeiHWC&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|doi=10.1007/s11356-018-3508-7|pmid=30382517|title=Occurrence, sources, human health impacts and mitigation of microplastic pollution|journal=Environmental Science and Pollution Research|volume=25|issue=36|pages=36046–36063|year=2018|author=Karbalaei|first=Samaneh}}&lt;/ref&gt; Is iondúil go n-úsáidtear iad i nglanóirí agus i [[Smideadh|gcosmaidí]] aghaidhe, nó i dteicneolaíocht pléasctha aeir. I gcásanna áirithe, tuairiscíodh a n-úsáid i leigheas mar veicteoirí le haghaidh drugaí.&lt;ref name=&quot;Patel,2009&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Patel|first=Mayur M.|date=January 2009|title=Getting into the Brain: Approaches to Enhance Brain Drug Delivery|url=|journal=[[CNS Drugs]]|volume=23|issue=1|pages=35–58|doi=10.2165/0023210-200923010-00003|pmid=19062774}}&lt;/ref&gt; Tá &quot;scrubbers&quot; micrea-leaisteacha, a úsáidtear i nglantóirí láimhe agus scúba éadan, tar éis comhábhair nádúrtha a úsáidtear go traidisiúnta a ionadú, lena n-áirítear [[Almóinn|almóinní]] talún, min choirce, agus [[Slíogart|pumice]]. Tá microplastics phríomhúla táirgthe freisin le húsáid i dteicneolaíocht pléasctha aeir. Is éard atá i gceist leis an bpróiseas seo ná sciúradh microplastic aicrileach, meilimín nó [[Poileistear|poileistir a]] phléascadh ag innealra, innill, agus cabhlacha bád chun meirge agus péint a bhaint. De réir mar a úsáidtear na scrobarnaigh seo arís agus arís eile go dtí go laghdaíonn siad a méid agus go gcailltear a gcumhacht ghearradh, is minic a bhíonn siad truaillithe le miotail throma ar nós [[caidmiam]], [[cróimiam]] agus [[luaidhe]].&lt;ref name=&quot;Cole Mathew,2011&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Cole|first=Matthew|date=December 2011|teideal=Microplastics as contaminants in the marine environment: A review|journal=Marine Pollution Bulletin|volume=62|issue=12|pages=2588–2597|doi=10.1016/j.marpolbul.2011.09.025|pmid=22001295}}&lt;/ref&gt; Cé go bhfuil go leor cuideachtaí tiomanta do tháirgeadh miocróib a laghdú, tá go leor miocrób bithphlaisteach ann a bhfuil timthriall saoil díghrádaithe fada acu atá cosúil le gnáthphlaisteach.  
==Naisc sheachtracha==
*Microplastics found deep in lungs of living people for first time.[https://www.theguardian.com/environment/2022/apr/06/microplastics-found-deep-in-lungs-of-living-people-for-first-time]
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Plaistigh agus an comhshaol]]   
[[Catagóir:Tionchar táirgí ar an gComhshaol]]
[[Catagóir:Truailliú uisce]]</text>
      <sha1>ekst1f8una2l95unw8xqh9sq4yxd3n2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Nath Í mac Fiachrach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>90021</id>
    <revision>
      <id>1210264</id>
      <parentid>1180161</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:53:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8175" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Ard-Rí leathstairiúl na hÉireann den 5ú haois ba ea '''Daithí''' ([[Sean-Ghaeilge]] '''Nath Í''' nó '''Dathí'''&lt;ref&gt;[http://www.dil.ie/14753 Dathí] ar eDIL&lt;/ref&gt;) mac [[Fiachrae|Fiachra]] mac ''[[Eochaid Mugmedon|Echach Muigmedóin]]''.  Is amhlaidh gurbh athair an rí stairiúil, [[Ailill Molt]] é, agus sinsear mhuintir [[Uí Fiachrach|Uí Fhiachrach]] na [[Connachta|gConnacht]].  De réir seanscéil, fuair sé bás i ndiaidh bheith buailte ag tintraigh ar eachtra sna hAlpa.

[[File:Death of King Dahi.jpg|thumb|250px|right|&quot;Death of King Dahi&quot;, léaráid le [[John Fergus O'Hea]] in ''The Story of Ireland'', 1867, le [[Alexander Martin Sullivan|A. M. Sullivan]]]]

==Stair==
Ó thaobh na staire de, tá cáil ar Nath Í go príomha de bharr a shleachta.  Is é is dóichí é gur rí stairiúil den 5ú haois é a mhac [[Ailill Molt]].&lt;ref name=ODNB&gt;Philip Irwin, [http://www.oxforddnb.com/view/article/50125 Nath Í mac Fiachrach], ''Oxford Dictionary of National Biography'', Oxford University Press, 2004&lt;/ref&gt;  Sinsir mhuintir [[Uí Fiachrach Aidne|Uí Fhiachrach Aidhne]] agus [[Uí Fiachrach Muaide|Uí Fhiachrach Mhuaidhe]], luath rí sleachta na gConnacht, ab ea beirt mhac eile, ''Echu'' agus ''Fiachnae'', faoi seach.&lt;ref name=FJB&gt;{{cite book |
last = Byrne |
first = Francis John |
authorlink = Francis John Byrne |
title = Irish Kings and High-Kings |
publisher = Batsford |
location = Londain |
year = 1973 |
isbn = 0-7134-5882-8
}}&lt;/ref&gt;  Sinsear [[Tíreachán|Thíreacháin]], easpag agus naomhseanchaí Naomh Pádraig den 7ú haois, ab ea ceathrú mac, ''Amalgaid''.&lt;ref name=FJB /&gt;

Níltear ar aon intinn maidir le seasamh ''Nath Í''.  De réir an chuid is mó de luathfhoinsí Gaelacha (ina measc [[Leabhar Gabhála na hÉireann]],&lt;ref name=LGE&gt;R. A. Stewart Macalister (eag. &amp; aistr.), ''Lebor Gabála Érenn: The Book of the Taking of Ireland Part V'', Irish Texts Society, 1956, ll. 350-359&lt;/ref&gt; the [[Annála na gCeithre Máistrí]]&lt;ref name=AFM&gt;John O'Donovan (eag. &amp; aistr.), ''Annala Rioghachta Eireann: Annals of the kingdom of Ireland by the Four Masters'', Iml. I, Hodges, Smith &amp; Co., 1856, ll. 128-129, 144-145&lt;/ref&gt; agus [[Foras Feasa ar Éirinn]]&lt;ref name=FFE&gt;Patrick S. Dinneen (eag. &amp; aistr.), ''The History of Ireland by Geoffrey Keating, D. D.'', Iml. II, Irish Texts Society, 1908, ll. 412-413; Iml III, Irish Texts Society, 1908, ll. 42-43&lt;/ref&gt;), [[Ardrí na hÉireann]] ba ea é idir [[Níall Noígíallach]] agus [[Laoghaire mac Néill]], le hAilill Molt ag teacht i gcomharbacht ar Laoghaire.  Ní fheictear Nath Í ámh sa liosta is luaite de ríthe na [[Teamhair|Teamhrach]], [[Baile Chuinn Chétchathaig|Buille Choinn]].&lt;ref name=ODNB /&gt;  Molann [[T. F. O'Rahilly]] nach raibh Nath Í ina rí ag Teamhraigh, ach le fírinne ba rí cúige é, cé go nglacann sé gur rí na Teamhrach ab ea Ailill Molt.&lt;ref name=TFO&gt;T. F. O'Rahilly, ''Early Irish History and Mythology'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1946&lt;/ref&gt;  Níl ainm ''Nath Í'' i ríliostaí na gConnacht, áfach, ach feictear Ailill Molt.&lt;ref name=FJB /&gt;  Molann [[T. M. Charles-Edwards]] dá bharr go bhféadfadh é nár ríthe na Teamhrach iad beirt, ach go cuireadh níos dearaní sna liostaí iad, nuair a tháinig muintir [[Uí Fhiachrach]] in ardréim, agus measadh go raibh díth pholaitiúil ann, a n-ainmneacha a thabhairt isteach i ranganna na n-iar-Ardríthe.&lt;ref name=CE&gt;T. M. Charles-Edwards, ''Early Christian Ireland'', Cambridge University Press, 2000, lch. 462&lt;/ref&gt;

Tá luathliosta ann de chathanna ''Nath Í'' ina bhfeictear é laistigh d'Éirinn, ina measc i [[Strathclyde]] agus [[Kincardine]] in Albain, agus ar eachtra trasna [[Muir nIocht|Mhuir nIocht]] go dtí na hAlpa.&lt;ref name=TFO /&gt;  Feictear iontráil i n[[Annála Uladh]] don bhliain 445 ina raibh ann ar dtús 
an t-ainm &quot;Nath Í&quot;.  Ag glacadh leis gurbh é seo a fhógra báis, chuir scríbhneoir níos deireanaí leis gur buaileadh é le tintrigh sna hAlpa,&lt;ref name=ODNB /&gt; rud a tuairiscíodh chomh maith sa ''Leabhar Gabhála'',&lt;ref name=LGE /&gt; ''Fora Feasa''&lt;ref name=FFE /&gt; agus ''Annála na gCeithre Máistrí''.&lt;ref name=AFM /&gt;  De réir seanscéal, d'iompair a lucht leanúna a chorp ar ais go hÉirinn, ag buachan deich gcath ar an slí, agus chuir siad faoi é ag [[Ráth Cruachan]], príomhchathair na gConnacht.&lt;ref name=TFO /&gt;&lt;ref name=FJB /&gt;&lt;ref name=LGE /&gt;&lt;ref name=FFE /&gt;  Deirtear gur tógadh [[gallán]] ann chun a uaigh a ''mark'', inniu mar chuid den ''complex of'' suíomhanna seandálaíochta, gar do [[Tuilsce|Thuilsce]] i g[[Contae Ros Comáin]].&lt;ref&gt;{{
cite book |
last = MacKillop |
first = James |
title = The Oxford Dictionary of Celtic Mythology | url = https://archive.org/details/dictionaryofcelt0000mack |
publisher = Oxford University Press |
year = 1998 |
location = Oxford | page = [https://archive.org/details/dictionaryofcelt0000mack/page/114 114]-115 |
isbn = 0-19-860967-1
}}&lt;/ref&gt;

Tugann O'Rahilly agus [[Francis J. Byrne]] go bhfuil scéal bhás Nath Í bunaithe ar [[Níall Noígíallach]].&lt;ref name=TFO /&gt;&lt;ref name=FJB /&gt;  Maraon le Niall, is amhlaidh gur meascadh luath ainm na Breataine, ''Alba'', le ''Elpa'' (na hAlpa).&lt;ref name=ODNB /&gt;  Tagann O'Rahilly ar an tuairim &quot;gur rí na gConnacht sa chéad leath den 5ú haois ab ea é, gur bhain sé cáil amach ina ré féin mar cheannaire ar thurais fhoghlacha go dtí an Bhreatain, go bhfuair sé bás in nó timpeall na bliana 445, agus is amhaliadh gur cuireadh faoi é ag [[Ráth Cruachan]].&quot;&lt;ref name=TFO /&gt;

==Seanscéal==
De réir ''[[Cóir Anmann]]''&lt;ref&gt;Whitley, Stokes, &quot;Cóir Anmann (Fitness of Names)&quot;. ''Irische Text mit Wörterbuch'', Dritte Serie, 2 Heft, Leipzig: Verlag Von S. Hirzel, 1897, ll. de288-411&lt;/ref&gt; agus 'Foras Feasa,&lt;ref name=FFE /&gt; Fearadach ba ea a chéad ainm, agus gur tugadh a bhua-ainm ''daithí'' (daithe&lt;ref&gt;[https://www.teanglann.ie/ga/fgb/daithe daithe] ar teanglann FGB.&lt;/ref&gt;) dó de bharr a chumais le gaiscí.  Deir Céitinn go raibh triúr bhan chéile aige: Fial, iníon Eochada; Eithne, iníon Origh, máthair Ailealla ''Molt''; agus Ruadh, iníon Airtigh Uchtleathain, a d'éag agus mac eile, Fiachra Ealgach, á saolú aici.&lt;ref name=FFE /&gt;  Amhalaidh, ''Echu'' agus Cobhthach ba ea a mhic eile.&lt;ref name=ODNB /&gt;

I ndiaidh teacht i réim Néill mar Ard-Rí, dar le seanscéal, bhí cogadh cogadh cathartha idir deartháireacha Néill [[Brión mac Echach Muigmedóin|Brión]] agus Fiachra (athair ''Nath Í''), over the ríogacht na gConnacht.  Cloíodh agus gabhadh Fiachra, ach lean Nath Í leis an gcogaidh agus i ndeireadh na dála, mharaing sé Brión.  Cuireadh Fiachra saor agus rinneadh ina rí na gConnacht.&lt;ref&gt;Standish H. O'Grady (eag. agus aistr.), &quot;Death of Crimthann son of Fidach, and of Eochaidh Muighmedóin's three sons: Brian, Ailill, Fiachra&quot;, in ''Silva Gadelica'', Williams and Norgate, 1892, ll. 373-8&lt;/ref&gt;

Tá leagan níos faide de scéal a bháis sa sága ''[[Aided Nath Í]]'', i leagan níos deireanaí den Leabhar Gabhála, agus in Foras Feasa ar aon.  Chuir sé faoi léigear túr ina raibh Forménus, rí na Tráicia, ina chónaí mar dhíseartach.  Ghuigh Forménus go cuire Dia pionós air, agus buaileadh le tintrigh é, cé go ndeirtear sa Leabhar Gabhála go &quot;gceapann scoláirí&quot; gur scaoil Forménus le saghad é.&lt;ref name=TFO /&gt;&lt;ref name=FJB /&gt;&lt;ref name=LGE /&gt;&lt;ref name=FFE /&gt;

==Tuilleadh le léamh==
* {{
cite journal |last=Banateanu |first=V. |title=Die Legende von König Dathí |journal=Zeitschrift für celtische Philologie |volume=18 |year=1929–30 |pages=160–88
}}
* {{
cite journal |last=Ó Concheanainn |first=T. |title=''Aided Nath Í'' and the scribes of Leabhar na hUidhre |journal=Éigse |volume=16 |year=1975–6 |pages=146–62
}}

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{s-start}}
{{succession box|
roimh = ''[[Níall Noígíallach]]'' |
teideal = [[Ard-Rí na hÉireann]] |
tar éis = ''[[Lóegaire mac Néill]]'' |
bliain = [[Foras Feasa ar Éirinn|FFÉ]] 395-418 &lt;br&gt;[[Annála na gCeithre Máistrí|ACM]] 405-428 |
}}
{{s-end}}


{{DEFAULTSORT:Nath I}}
[[Catagóir:Ard-Ríthe na hÉireann]]
[[Catagóir:Ríthe na gConnacht]]</text>
      <sha1>2jfxu6zxltkh2u1ezjh0xdbq0ugljrs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Polaibias</title>
    <ns>0</ns>
    <id>91125</id>
    <revision>
      <id>1210305</id>
      <parentid>1170329</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:54:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2718" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba staraí [[Gréagaigh (grúpa eitneach)|Gréagach]] den tréimhse Heilléanach é '''Polybius''' ([[Sean-Ghréigis]]: Πολύβιος, ''Polýbios'' ;c. 208- c. 125 RCh) a bhain clú amach mar gheall ar a shaothar 'Na Startha' ([[Sean-Ghréigis]]:Ἱστορίαι, &lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;Historíai&lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;). a chlúdaigh an tréimhse 264–146 RCh go mion. Cuireann an obair síos ar dul chun cinn na Poblachta Rómhánaí go dtí a stádas ceannasachta san Mheánmhuir ársa, agus cuimsíonn sí cuntas finné súl ar [[Léigear na Cartaige (c. 149–146 BC)|Léigear na Cartaige]] agus [[Léigear na Corainte (146 RCh)|Léigear na Corainte]], sa bhliain 146 RCh, agus an ionghabháil Rómhánach ar mhórthír na Gréige tar éis an [[Cogadh Acaech]].

Tá Polybius tábhachtach mar gheall ar a anailís a rinne sé an mbunreacht measctha nó ar an scaradh cumhachtaí sa rialtas, a raibh tionchar aici ar ''{{lang|fr|De l'esprit des loix}}''  ([[An Ghaeilge]]: “Spiorad na nDlíthe”) de chuid Montesquieu, agus ar “chumadóirí” Bhunreacht na Stát Aontaithe. 

== Dúchas ==
Rugadh Polybius thart ar 208 RCh i Megalopolis,( &lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;Ollchathair&lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;), [[An Arcáid]], nuair a bhí sí ina ball gníomhach de Chonradh na hAcháia. Bhí a athair, Lycortas, ([[Sean-Ghréigis]]: Λυκόρτας,&lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt; ''Lykórtas&lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;'') ina pholaiteoir iomráiteach a raibh talamh aige, agus ina bhall den uasaicme rialaithe a tháinig chun mar ''strategos'' (''ginearál i gceannas'') ar Chonradh na hAcháia.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0144:book=39:chapter=35&amp;highlight=lycortas|work=www.perseus.tufts.edu}}&lt;/ref&gt; Dá bhrí sin, bhí Polybius in ann breathnú go díreach ar ghnóthaí polaitiúla agus míleata na cathrach 'Megalopolis'. Chuir sé spéis i marcaíocht capall agus fiach, caitheamh aimsire a bhfuair faomhadh dó ina dhiaidh sin óna bhraighdeanaithe Rómhánacha. 

Sa bhliain 182 R.Ch., tugadh mór-onóir dó nuair a roghnaíodh é chun próca luaithrigh Philopoemen a iompair, ceann de pholaiteoirí na hAcháia is cáiliúla dá ghlúin. I 69 RCh nó 170 RCh, toghadh Polybius ina Hipparchus (oifigeach marcra), ócáid a chiallaigh go minic go mbeadh sé tofa don ''Strategia'' bhliantúil (ceannaire airm). Bhí a luath ghairmréim pholaitiúil dírithe ar neamhspleáchas Megalopolis a chothabháil.     
&lt;sup class=&quot;noprint Inline-Template Template-Fact&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; style=&quot;white-space:nowrap;&quot;&gt;&amp;#x5B; ''&lt;nowiki&gt;&lt;span teideal=&quot;This claim needs references to reliable sources. (May 2017)&quot;&gt;luaitear gá&lt;/span&gt;&lt;/nowiki&gt;'' &amp;#x5D;&lt;/sup&gt;</text>
      <sha1>gm2uzq6f60fzs92mz0dl0grrxex15zt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210333</id>
      <parentid>1210305</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T09:16:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Ériugena an leathanach [[Polybius]] go [[Polúbios]]: (Πολύϐιος / Polúbios)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2718" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba staraí [[Gréagaigh (grúpa eitneach)|Gréagach]] den tréimhse Heilléanach é '''Polybius''' ([[Sean-Ghréigis]]: Πολύβιος, ''Polýbios'' ;c. 208- c. 125 RCh) a bhain clú amach mar gheall ar a shaothar 'Na Startha' ([[Sean-Ghréigis]]:Ἱστορίαι, &lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;Historíai&lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;). a chlúdaigh an tréimhse 264–146 RCh go mion. Cuireann an obair síos ar dul chun cinn na Poblachta Rómhánaí go dtí a stádas ceannasachta san Mheánmhuir ársa, agus cuimsíonn sí cuntas finné súl ar [[Léigear na Cartaige (c. 149–146 BC)|Léigear na Cartaige]] agus [[Léigear na Corainte (146 RCh)|Léigear na Corainte]], sa bhliain 146 RCh, agus an ionghabháil Rómhánach ar mhórthír na Gréige tar éis an [[Cogadh Acaech]].

Tá Polybius tábhachtach mar gheall ar a anailís a rinne sé an mbunreacht measctha nó ar an scaradh cumhachtaí sa rialtas, a raibh tionchar aici ar ''{{lang|fr|De l'esprit des loix}}''  ([[An Ghaeilge]]: “Spiorad na nDlíthe”) de chuid Montesquieu, agus ar “chumadóirí” Bhunreacht na Stát Aontaithe. 

== Dúchas ==
Rugadh Polybius thart ar 208 RCh i Megalopolis,( &lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;Ollchathair&lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;), [[An Arcáid]], nuair a bhí sí ina ball gníomhach de Chonradh na hAcháia. Bhí a athair, Lycortas, ([[Sean-Ghréigis]]: Λυκόρτας,&lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt; ''Lykórtas&lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;'') ina pholaiteoir iomráiteach a raibh talamh aige, agus ina bhall den uasaicme rialaithe a tháinig chun mar ''strategos'' (''ginearál i gceannas'') ar Chonradh na hAcháia.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0144:book=39:chapter=35&amp;highlight=lycortas|work=www.perseus.tufts.edu}}&lt;/ref&gt; Dá bhrí sin, bhí Polybius in ann breathnú go díreach ar ghnóthaí polaitiúla agus míleata na cathrach 'Megalopolis'. Chuir sé spéis i marcaíocht capall agus fiach, caitheamh aimsire a bhfuair faomhadh dó ina dhiaidh sin óna bhraighdeanaithe Rómhánacha. 

Sa bhliain 182 R.Ch., tugadh mór-onóir dó nuair a roghnaíodh é chun próca luaithrigh Philopoemen a iompair, ceann de pholaiteoirí na hAcháia is cáiliúla dá ghlúin. I 69 RCh nó 170 RCh, toghadh Polybius ina Hipparchus (oifigeach marcra), ócáid a chiallaigh go minic go mbeadh sé tofa don ''Strategia'' bhliantúil (ceannaire airm). Bhí a luath ghairmréim pholaitiúil dírithe ar neamhspleáchas Megalopolis a chothabháil.     
&lt;sup class=&quot;noprint Inline-Template Template-Fact&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; style=&quot;white-space:nowrap;&quot;&gt;&amp;#x5B; ''&lt;nowiki&gt;&lt;span teideal=&quot;This claim needs references to reliable sources. (May 2017)&quot;&gt;luaitear gá&lt;/span&gt;&lt;/nowiki&gt;'' &amp;#x5D;&lt;/sup&gt;</text>
      <sha1>gm2uzq6f60fzs92mz0dl0grrxex15zt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210340</id>
      <parentid>1210333</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T09:26:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2477" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba staraí [[Gréagaigh (grúpa eitneach)|Gréagach]] den tréimhse Heilléanach é ''Polúbios'', ([[Sean-Ghréigis]]: Πολύβιος, ''Polúbios'' ;c. 208- c. 125 RCh) a bhain clú amach mar gheall ar a shaothar 'Na Startha' ([[Sean-Ghréigis]]:Ἱστορίαι, &lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;Historíai&lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;). a chlúdaigh an tréimhse 264–146 RCh go mion. Cuireann an obair síos ar dul chun cinn na Poblachta Rómhánaí go dtí a stádas ceannasachta san Mheánmhuir ársa, agus cuimsíonn sí cuntas finné súl ar [[Léigear na Cartaige (c. 149–146 BC)|Léigear na Cartaige]] agus [[Léigear na Corainte (146 RCh)|Léigear na Corainte]], sa bhliain 146 RCh, agus an ionghabháil Rómhánach ar mhórthír na Gréige tar éis an [[Cogadh Acaech]].

Tá Polybius tábhachtach mar gheall ar a anailís a rinne sé an mbunreacht measctha nó ar an scaradh cumhachtaí sa rialtas, a raibh tionchar aici ar ''{{lang|fr|De l'esprit des loix}}''  ([[An Ghaeilge]]: “Spiorad na nDlíthe”) de chuid Montesquieu, agus ar “chumadóirí” Bhunreacht na Stát Aontaithe. 

== Dúchas ==
Rugadh Polybius thart ar 208 RCh i Megalopolis,( &lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;Ollchathair&lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;), [[An Arcáid]], nuair a bhí sí ina ball gníomhach de Chonradh na hAcháia. Bhí a athair, Lycortas, ([[Sean-Ghréigis]]: Λυκόρτας,&lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt; ''Lykórtas&lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;'') ina pholaiteoir iomráiteach a raibh talamh aige, agus ina bhall den uasaicme rialaithe a tháinig chun mar ''strategos'' (''ginearál i gceannas'') ar Chonradh na hAcháia.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0144:book=39:chapter=35&amp;highlight=lycortas|work=www.perseus.tufts.edu}}&lt;/ref&gt; Dá bhrí sin, bhí Polybius in ann breathnú go díreach ar ghnóthaí polaitiúla agus míleata na cathrach 'Megalopolis'. Chuir sé spéis i marcaíocht capall agus fiach, caitheamh aimsire a bhfuair faomhadh dó ina dhiaidh sin óna bhraighdeanaithe Rómhánacha. 

Sa bhliain 182 R.Ch., tugadh mór-onóir dó nuair a roghnaíodh é chun próca luaithrigh Philopoemen a iompair, ceann de pholaiteoirí na hAcháia is cáiliúla dá ghlúin. I 69 RCh nó 170 RCh, toghadh Polybius ina Hipparchus (oifigeach marcra), ócáid a chiallaigh go minic go mbeadh sé tofa don ''Strategia'' bhliantúil (ceannaire airm). Bhí a luath ghairmréim pholaitiúil dírithe ar neamhspleáchas Megalopolis a chothabháil.  </text>
      <sha1>ag25gsw4vq89suo0vc9go9998222w1i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210341</id>
      <parentid>1210340</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T09:33:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2655" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba staraí [[Gréagaigh (grúpa eitneach)|Gréagach]] den tréimhse Heilléanach é ''Polúbios'', ([[Sean-Ghréigis]]: Πολύβιος, ''Polúbios'' ;c. 208- c. 125 RCh) a bhain clú amach mar gheall ar a shaothar 'Na Startha' ([[Sean-Ghréigis]]:Ἱστορίαι, &lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;Historíai&lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;). a chlúdaigh an tréimhse 264–146 RCh go mion. Cuireann an obair síos ar dul chun cinn na Poblachta Rómhánaí go dtí a stádas ceannasachta san Mheánmhuir ársa, agus cuimsíonn sí cuntas finné súl ar [[Léigear na Cartaige (c. 149–146 BC)|Léigear na Cartaige]] agus [[Léigear na Corainte (146 RCh)|Léigear na Corainte]], sa bhliain 146 RCh, agus an ionghabháil Rómhánach ar mhórthír na Gréige tar éis an [[Cogadh Acaech]].

Tá Polybius tábhachtach mar gheall ar a anailís a rinne sé an mbunreacht measctha nó ar an scaradh cumhachtaí sa rialtas, a raibh tionchar aici ar ''{{lang|fr|De l'esprit des loix}}''  ([[An Ghaeilge]]: “Spiorad na nDlíthe”) de chuid Montesquieu, agus ar “chumadóirí” Bhunreacht na Stát Aontaithe. 

== Dúchas ==
Rugadh Polybius thart ar 208 RCh i Megalopolis,(Ollchathair&gt;), [[An Arcáid]], nuair a bhí sí ina ball gníomhach de Chonradh na hAcháia. Bhí a athair, Lycortas, ([[Sean-Ghréigis]]: Λυκόρτας,''Lykórtas'') ina pholaiteoir iomráiteach a raibh talamh aige, agus ina bhall den uasaicme rialaithe a tháinig chun mar ''strategos'' (''ginearál i gceannas'') ar Chonradh na hAcháia. Dá bhrí sin, bhí Polybius in ann breathnú go díreach ar ghnóthaí polaitiúla agus míleata na cathrach 'Megalopolis'. Chuir sé spéis i marcaíocht capall agus fiach, caitheamh aimsire a bhfuair faomhadh dó ina dhiaidh sin óna bhraighdeanaithe Rómhánacha. 

Sa bhliain 182 R.Ch., tugadh mór-onóir dó nuair a roghnaíodh é chun próca luaithrigh Philopoemen a iompair, ceann de pholaiteoirí na hAcháia is cáiliúla dá ghlúin. I 69 RCh nó 170 RCh, toghadh Polybius ina Hipparchus (oifigeach marcra), ócáid a chiallaigh go minic go mbeadh sé tofa don ''Strategia'' bhliantúil (ceannaire airm). Bhí a luath ghairmréim pholaitiúil dírithe ar neamhspleáchas Megalopolis a chothabháil.  
==Tagairtí==
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 200í RC]]
[[Catagóir:Básanna i 110í RC]]
[[Catagóir:Gréigis an 2ú haois RC]]
[[Catagóir:Staraithe an 2ú haois RC]]
[[Catagóir:Acadaigh Ársa]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Gréagacha an 2ú haois RC]]
[[Catagóir:Ollchathracha ársa]]
[[Catagóir:Staraithe ón ré Heilléanach]]
[[Catagóir:Staraithe teoiriciúla]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí míleata na Sean-Ghréige]]</text>
      <sha1>d1sxuf7scfuuu34bk55yki8yl4nnxug</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210344</id>
      <parentid>1210341</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T11:36:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Polúbios]] go [[Polaibias]]: níl &quot;Polúbios&quot; inghlactha ó thaobh litriú na Gaeilge; féach leathanach Plé</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2655" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba staraí [[Gréagaigh (grúpa eitneach)|Gréagach]] den tréimhse Heilléanach é ''Polúbios'', ([[Sean-Ghréigis]]: Πολύβιος, ''Polúbios'' ;c. 208- c. 125 RCh) a bhain clú amach mar gheall ar a shaothar 'Na Startha' ([[Sean-Ghréigis]]:Ἱστορίαι, &lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;Historíai&lt;nowiki&gt;''&lt;/nowiki&gt;). a chlúdaigh an tréimhse 264–146 RCh go mion. Cuireann an obair síos ar dul chun cinn na Poblachta Rómhánaí go dtí a stádas ceannasachta san Mheánmhuir ársa, agus cuimsíonn sí cuntas finné súl ar [[Léigear na Cartaige (c. 149–146 BC)|Léigear na Cartaige]] agus [[Léigear na Corainte (146 RCh)|Léigear na Corainte]], sa bhliain 146 RCh, agus an ionghabháil Rómhánach ar mhórthír na Gréige tar éis an [[Cogadh Acaech]].

Tá Polybius tábhachtach mar gheall ar a anailís a rinne sé an mbunreacht measctha nó ar an scaradh cumhachtaí sa rialtas, a raibh tionchar aici ar ''{{lang|fr|De l'esprit des loix}}''  ([[An Ghaeilge]]: “Spiorad na nDlíthe”) de chuid Montesquieu, agus ar “chumadóirí” Bhunreacht na Stát Aontaithe. 

== Dúchas ==
Rugadh Polybius thart ar 208 RCh i Megalopolis,(Ollchathair&gt;), [[An Arcáid]], nuair a bhí sí ina ball gníomhach de Chonradh na hAcháia. Bhí a athair, Lycortas, ([[Sean-Ghréigis]]: Λυκόρτας,''Lykórtas'') ina pholaiteoir iomráiteach a raibh talamh aige, agus ina bhall den uasaicme rialaithe a tháinig chun mar ''strategos'' (''ginearál i gceannas'') ar Chonradh na hAcháia. Dá bhrí sin, bhí Polybius in ann breathnú go díreach ar ghnóthaí polaitiúla agus míleata na cathrach 'Megalopolis'. Chuir sé spéis i marcaíocht capall agus fiach, caitheamh aimsire a bhfuair faomhadh dó ina dhiaidh sin óna bhraighdeanaithe Rómhánacha. 

Sa bhliain 182 R.Ch., tugadh mór-onóir dó nuair a roghnaíodh é chun próca luaithrigh Philopoemen a iompair, ceann de pholaiteoirí na hAcháia is cáiliúla dá ghlúin. I 69 RCh nó 170 RCh, toghadh Polybius ina Hipparchus (oifigeach marcra), ócáid a chiallaigh go minic go mbeadh sé tofa don ''Strategia'' bhliantúil (ceannaire airm). Bhí a luath ghairmréim pholaitiúil dírithe ar neamhspleáchas Megalopolis a chothabháil.  
==Tagairtí==
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 200í RC]]
[[Catagóir:Básanna i 110í RC]]
[[Catagóir:Gréigis an 2ú haois RC]]
[[Catagóir:Staraithe an 2ú haois RC]]
[[Catagóir:Acadaigh Ársa]]
[[Catagóir:Polaiteoirí Gréagacha an 2ú haois RC]]
[[Catagóir:Ollchathracha ársa]]
[[Catagóir:Staraithe ón ré Heilléanach]]
[[Catagóir:Staraithe teoiriciúla]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí míleata na Sean-Ghréige]]</text>
      <sha1>d1sxuf7scfuuu34bk55yki8yl4nnxug</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Eblani</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93213</id>
    <revision>
      <id>1210295</id>
      <parentid>1086306</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:44:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2617" xml:space="preserve">Dream i [[Éire|nÉirinn]] ársa ba ea na '''hEblani''' ( Ἐβλάνοι) nó '''Eblanii''' ( Ἐβλάνιοι) (leaganacha lámhscríbhinn: Ebdani ( Ἐβδανοί), Blani (Βλάνοι), Blanii (Βλάνιοι)), taifeadta ach amháin ag [[Tolamaes]] ina shaothar ''[[Geografaíocht (Tolamaes)|Geografaíocht]]'' den dara haois AD.  Lonnaithe a bhí siad i gceantar ar chósta thoir na tíre, taobh ó thuaidh de [[Contae Bhaile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]].  Déan Tolamaes tagairt ar cathair darb ainm [[Eblana]] ( Ἔβλανα), suite dar leis idir inbhir Buvinda (Βουουίνδα) agus Oboca (᾿Οβόκα), rud a chuireas le fios suíomh cód farraige idir [[an Bhóinn|an Bóinn]] agus is dócha [[an Life]] faoi seach.&lt;ref&gt;Ptol. ''Geog''. 2.2.7-8 (eag. K. Müller [Paris 1883-1901])&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;P. Freeman, ''Ireland and the Classical World'' (Austin, Texas, 2001), ll. 69, 77-9&lt;/ref&gt; 

Mhol O'Rahilly go héiginnte go mb'fhéidir é go raibh ainm na treibhe, athchruthaithe go tuairimeach aige mar ''*Ebodanī'', caomhnaithe sa logainm Edmann, ceantar is dócha ar chósta thoir [[Contae Lú|Chontae Lú]], agus luaite scaití i luath-théacsanna.&lt;ref&gt;[[T. F. O'Rahilly]], ''Early Irish History and Mythology'', [[Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath]], 1946, ll. 7-8&lt;/ref&gt;  Spreagadh a chuid taighde ag an bhfoirm ''Ebdanoi'' [ Ἐβδανοί] faighte in aon lámhscríbhinn ansin de shaothar Tholamaes.  Is léir é áfach gur toradh bhotún athscríbhinne é an leagan seo, mar atá, ''Eblanoi'' ( Ἐβλάνοι) as [[mórscript]] script, agus Λ míléite mar Δ, agus ní a mhalairt mar a mhol O'Rahilly.  Léitear lonnaíocht na nEblani mar 'Eblana' i ngach lámhscríbhinn atá ar marthain, rud a chuireas go soiléir in iúl gur ceart é ''Eblanoi'' [Ἐβλάνοι] i mbunleagan Tholamaes, agus gur ''Ebdanoi'' [Ἐβδανοί] é an botún.  Ní féidir an míléamh seo a lua chun an hipitéis a thacú.&lt;ref&gt;K. Müller (eag.), ''Claudii Ptolemaei Geographia'' (Paris 1883-1901) I, lch. 79 ({{lang|la|apparatus criticus}})&lt;/ref&gt;

Molann le gairid staraí áitiúil Brendan Mathews nasc leis na hEblani agus an tuama ag inbhear na [[An Ailbhine|hAilbhine]], ar dtús le hocht n-uaigh ar a laghad.  Suntasach a bheadh an ghné thírdhreacha seo le linn ré Tholamaes.  Ní móide é gur tharla iompú teanga ó Eblana go hAlbhain trí mheititéis, ach ní féidir é a  chur as an áireamh.&lt;ref&gt;[https://steemit.com/ireland/@harlotscurse/evlana-polis Εβλανα Πολις] le Brendan Ward&lt;/ref&gt;

==Tagairtí==
{{reflist}}

{{Éire Tholamaes}}

[[Catagóir:Éire Tholamaes]]</text>
      <sha1>67p59tcopn5cgou49fvselg1e0wojlq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vicipéid:Mná gan leathanach ar Vicipéid</title>
    <ns>4</ns>
    <id>95192</id>
    <revision>
      <id>1210274</id>
      <parentid>1203379</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T17:42:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ListeriaBot</username>
        <id>25319</id>
      </contributor>
      <comment>Wikidata list updated [V2]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="169251" xml:space="preserve">Seo a leanas liosta mná Éireannacha gan leathanach ar Vicipéid:
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?linkcount WHERE {
  ?item wdt:P27|wdt:P17|wdt:P495|wdt:P1532 wd:Q27 . 
  FILTER NOT EXISTS {                              # has no en.wikipedia sitelink
    ?wen schema:about ?item .
    ?wen schema:isPartOf &lt;https://ga.wikipedia.org/&gt; .
  }
  ?item wdt:P21 wd:Q6581072 .                      # gender: female
  ?item wdt:P31 wd:Q5 .                            # human
  OPTIONAL {?item wikibase:sitelinks ?linkcount .} # count of sitelinks  
} limit 1000
|sort=P569
|columns=label:name,P18,description,P106,P569,P570,P19,P20,item:nasc wikidata,?linkcount:méid naisc
|thumb=40
|autolist=fallback
|links=red
|summary=itemnumber
}}
{| class='wikitable sortable'
! name
! íomhá
! description
! gairm
! dáta breithe
! dáta báis
! áit bhreithe
! áit bháis
! nasc wikidata
! méid naisc
|-
| [[Liadain]]
| 
| file Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 0650
| No/unknown value
| [[Corca Dhuibhne, Barúntacht|Corca Dhuibhne]]
| 
| [[:d:Q4260764|Q4260764]]
| 6
|-
| [[Juliana FitzGerald, Lady of Thomond]]
| 
| uasal Éireannach
| 
| 1263
| 1300-09-24
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q3811097|Q3811097]]
| 3
|-
| [[Margaret FitzGerald, Cuntaois Urumhan]]
| 
| Person (1401–1542) ♀; child of [[Gearóid Mór Mac Gearailt]] agus Alison Eustace; spouse of Piers Butler, 8ú hIarla Urumhan
| 
| 14th century
| 1542-08-09
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| [[:d:Q208901|Q208901]]
| 4
|-
| [[Elizabeth Stanhope]]
| [[Íomhá:Elizabeth Countess of Chesterfield.png|center|40px]]
| Person (1640–1665) ♀; child of James Butler, 1st Duke of Ormonde agus Elizabeth Butler; spouse of Philip Stanhope
| 
| 1640-06-29
| 1665-07
| [[Caisleán Chill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q245681|Q245681]]
| 3
|-
| [[Grizel Steevens]]
| [[Íomhá:Steevens 1800.jpg|center|40px]]
| Benefactor (1653–1746) ♀
| [[benefactor]]
| 1653
| 1746
| [[Sasana]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q1124291|Q1124291]]
| 3
|-
| [[Elizabeth Aldworth]]
| [[Íomhá:MrsAldworth.jpg|center|40px]]
| Uasal (1695–1772) ♀; child of Arthur St Leger, 1st Viscount Doneraile agus Elizabeth Hayes; spouse of Richard Aldworth
| [[uasal]]
| 1692&lt;br/&gt;1695
| 1773&lt;br/&gt;1772-05-11
| [[Dún ar Aill]]
| [[Contae Chorcaí]]
| [[:d:Q1773537|Q1773537]]
| 9
|-
| [[Elizabeth Griffith]]
| [[Íomhá:Elizabeth griffith.jpg|center|40px]]
| Aisteoir stáitse, [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus scríbhneoir aistí (1727–1793) ♀
| [[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir aistí]]
| 1727-10-11
| 1793-01-05
| [[Sir Forgannwg]]
| [[Cill Dara]]
| [[:d:Q1331217|Q1331217]]
| 7
|-
| [[Nano Nagle]]
| [[Íomhá:Nano Nagle.jpg|center|40px]]
| Bean rialta Chríostaí, ban-ab (1728–1784) ♀
| [[bean rialta Chríostaí]]
| 1728
| 1784-04-20
| [[Contae Chorcaí]]
| [[Corcaigh]]
| [[:d:Q596669|Q596669]]
| 9
|-
| [[Mary Leadbeater]]
| 
| Dialannaí agus [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] (1758–1826) ♀; child of Richard Shackleton agus Elizabeth Carleton; spouse of William Leadbeater
| [[dialannaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1758-12-01
| 1826-06-27
| 
| 
| [[:d:Q6780062|Q6780062]]
| 2
|-
| [[Margaret King]]
| 
| [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] (1773–1835) ♀; member of [[Cumann na nÉireannach Aontaithe]]; child of Robert King, 2nd Earl of Kingston agus Caroline FitzGerald; spouse of Stephen Moore, 2nd Earl Mount Cashell agus George William Tighe
| [[scríbhneoir]]
| 1773-10-24
| 1835-01-29
| [[Baile Mhistéala]]
| [[Pisa (cathair)|Pisa]]
| [[:d:Q6759592|Q6759592]]
| 4
|-
| [[Amelia Curran]]
| 
| péintéir Éireannach (1775–1847)
| [[péintéir]]
| 1775
| 1847
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[An Róimh]]
| [[:d:Q2842660|Q2842660]]
| 8
|-
| [[Catherine McAuley]]
| [[Íomhá:Photo mcauley.jpg|center|40px]]
| Duine rialta, [[Bean rialta|bean rialta]] agus [[Altra|altra]] (1778–1841) ♀
| [[duine rialta]]&lt;br/&gt;[[bean rialta]]&lt;br/&gt;[[altra]]
| 1778-09-29
| 1841-11-11
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q2736460|Q2736460]]
| 13
|-
| [[Louisa Montagu]]
| [[Íomhá:Louisa Montagu, Viscountess Hinchingbrook, by Thomas Lawrence and studio.jpg|center|40px]]
| cuntaois Bhriotanach
| 
| 1781-04-03
| 1862-04-19
| [[Éire]]
| 
| [[:d:Q6688543|Q6688543]]
| 3
|-
| [[Anna Doyle Wheeler]]
| [[Íomhá:Anna Doyle Wheeler.jpg|center|40px]]
| ceoltóir agus gníomhaí ar son cearta na mban
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[gníomhaí ar son chearta na mban]]&lt;br/&gt;[[sufraigéid]]&lt;br/&gt;[[salonnière]]&lt;br/&gt;[[fealsamh]]
| 1785
| 1848-05-07
| [[Contae Thiobraid Árann]]
| [[Camden Town]]
| [[:d:Q4766969|Q4766969]]
| 9
|-
| [[Anna Maria Hall]]
| [[Íomhá:Forlorn-hope-amhall.png|center|40px]]
| úrscéalaí Éireannach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir litríocht pháistí]]&lt;br/&gt;[[eagarthóir]]&lt;br/&gt;[[daonchara]]
| 1800-01-06
| 1881-01-30
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Molesey]]
| [[:d:Q562000|Q562000]]
| 14
|-
| [[Mary Lee]]
| [[Íomhá:Mary Lee.jpg|center|40px]]
| [[Sufraigéid|sufraigéid]] (1821–1909) ♀; Victorian Honour Roll of Women
| [[sufraigéid]]
| 1821-02-14
| 1909-09-18
| [[Contae Mhuineacháin]]
| 
| [[:d:Q6780069|Q6780069]]
| 10
|-
| [[Barbara Arbuthnott]]
| [[Íomhá:Barbara Arbuthnott og Lars Olsen Hoås SU-L01.0296 (cropped).jpg|center|40px]]
| scríbhneoir
| [[feirmeoir]]
| 1822-09-05
| 1904-08-28
| [[An Teampall Mór]]
| 
| [[:d:Q4858720|Q4858720]]
| 3
|-
| [[Olivia Knight]]
| 
| file Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1830
| 1908
| 
| [[Bundaberg]]
| [[:d:Q7088062|Q7088062]]
| 2
|-
| [[Ismania Nugent]]
| 
| Bean choimhdeachta, Lady of the Bedchamber (1838–1918) ♀; child of Walter Nugent, 1st Baron Nugent agus Georgiana Elizabeth Jenkinson; spouse of Charles FitzRoy, 3rd Baron Southampton
| [[bean choimhdeachta]]
| 1838-09-23
| 1918-08-18
| [[Éire]]
| 
| [[:d:Q3802599|Q3802599]]
| 2
|-
| [[Charitie Lees Smith]]
| 
| Scríbhneoir iomann, [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus scríbhneoir reiligiúnach (1841–1923) ♀
| [[scríbhneoir iomann]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir reiligiúnach]]
| 1841-06-21
| 1923-06-20
| 
| [[Oakland, California]]
| [[:d:Q5074448|Q5074448]]
| 1
|-
| [[Joanna Hiffernan]]
| [[Íomhá:Courbe Portrait de Jo.jpg|center|40px]]
| mainicín Éireannach
| [[mainicín ealaíne]]&lt;br/&gt;[[péintéir]]
| 1843
| 20th century&lt;br/&gt;1903
| [[Luimneach]]
| 
| [[:d:Q457483|Q457483]]
| 13
|-
| [[Annie Jessy Curwen]]
| 
| Pianódóir agus [[Múinteoir|múinteoir]] (1845–1932) ♀
| [[pianódóir]]&lt;br/&gt;[[múinteoir]]
| 1845
| 1932
| 
| 
| [[:d:Q4769321|Q4769321]]
| 1
|-
| [[Ellen (Nellie) Cashman]]
| [[Íomhá:Ellen Cashman.gif|center|40px]]
| Taiscéalaí, bialannaí agus prospector (1844–1925) ♀; Alaska Women's Hall of Fame, Arizona Women's Hall of Fame, National Cowgirl Museum and Hall of Fame agus Alaska Mining Hall of Fame
| [[taiscéalaí]]&lt;br/&gt;[[bialannaí]]&lt;br/&gt;[[prospector]]
| 1845-08-25
| 1925-01-04
| [[An Cóbh]]
| [[Victoria, an Cholóim Bhriotanach|Victoria]]
| [[:d:Q602294|Q602294]]
| 5
|-
| [[Alice Stopford Green]]
| [[Íomhá:Alicestopfordgreen.jpg|center|40px]]
| polaiteoir Éireannach
| [[staraí]]&lt;br/&gt;[[polaiteoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1847-05-30
| 1929-05-28
| [[Ceanannas]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q4726110|Q4726110]]
| 8
|-
| [[Fanny Parnell]]
| [[Íomhá:Miss Fanny Parnell 1882.jpg|center|40px]]
| [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus [[File|file]] (1848–1882) ♀; child of John Parnell agus Delia Tudor Stewart Parnell
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[file]]
| 1848-09-04
| 1882-07-20
| 
| 
| [[:d:Q3066476|Q3066476]]
| 4
|-
| [[Mary McDonagh]]
| 
| file Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1849-11-23
| 
| 
| 
| [[:d:Q6780306|Q6780306]]
| 2
|-
| [[Charlotte Payne-Townshend]]
| [[Íomhá:Charlotte Payne-Townshend.jpg|center|40px]]
| scríbhneoir Éireannach
| [[gníomhaí polaitiúil]]
| 1859
| 1943-09-12&lt;br/&gt;1943
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| 
| [[:d:Q5086093|Q5086093]]
| 4
|-
| [[Katharine Tynan]]
| [[Íomhá:Tynan1.jpg|center|40px]]
| file Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1859-01-23&lt;br/&gt;1861-02-03&lt;br/&gt;1861
| 1931-04-02
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Wimbledon, Londain|Wimbledon]]
| [[:d:Q6376239|Q6376239]]
| 14
|-
| [[George Egerton]]
| [[Íomhá:Keynotes cover.jpg|center|40px]]
| [[Scríbhneoir|scríbhneoir]], drámadóir, [[Úrscéalaí|úrscéalaí]] agus aistritheoir (1860–1945) ♀; child of John Joseph Dunne agus Elizabeth George; spouse of Reginald Edward Golding Bright, Henry Peter Higginson agus Egerton Clairmonte
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[drámadóir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[aistritheoir]]
| 1859-12-14&lt;br/&gt;1860
| 1945-08-12
| [[an Astráil]]
| [[Londain]]
| [[:d:Q273207|Q273207]]
| 8
|-
| [[Hope Temple]]
| [[Íomhá:Hope Temple by HR Barraud bw.jpg|center|40px]]
| cumadóir
| [[cumadóir]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[liriceoir]]
| 1859-12-27
| 1938-05-10
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Folkestone]]
| [[:d:Q5899516|Q5899516]]
| 4
|-
| [[Charlotte O'Conor Eccles]]
| [[Íomhá:Portrait album of who's who at the International Congress of Women - Miss C O'Conor Eccles.jpg|center|40px]]
| Aistritheoir, [[Iriseoir|iriseoir]], scríbhneoir aistí agus [[Úrscéalaí|úrscéalaí]] (1860–1911) ♀
| [[aistritheoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir aistí]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]
| 1860
| 1911
| [[Contae Ros Comáin]]
| [[St John's Wood]]
| [[:d:Q5086084|Q5086084]]
| 4
|-
| [[Amanda McKittrick Ros]]
| 
| [[File|file]] agus [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] (1860–1939) ♀
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1860-12-08
| 1939-02-02
| [[Baile na hInse, Contae an Dúin]]
| [[Béal Feirste]]
| [[:d:Q4739696|Q4739696]]
| 4
|-
| [[Eleanor Ffrench]]
| 
| [[File|file]] agus [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] (*1861) ♀
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1861
| 
| 
| 
| [[:d:Q5354275|Q5354275]]
| 0
|-
| [[Lucy Cometina Kurtz]]
| 
| Person (1861–1938) ♀; spouse of [[Dubhghlas de hÍde]] agus [[Dubhghlas de hÍde]]
| 
| 1861-04-11
| 1938-12-31
| [[Beirlín]]
| [[Dún Gar]]
| [[:d:Q6698245|Q6698245]]
| 2
|-
| [[Clotilde Graves]]
| [[Íomhá:Picture of Clotilde Graves.jpg|center|40px]]
| údar Éireannach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[drámadóir]]&lt;br/&gt;[[gearrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1863-06-03
| 1932-12-03&lt;br/&gt;1932-12-05&lt;br/&gt;1932-04-03
| [[Cill na Mallach]]
| 
| [[:d:Q5135590|Q5135590]]
| 5
|-
| [[Matilda Cullen Knowles]]
| 
| luibheolaí Éireannach
| [[luibheolaí]]&lt;br/&gt;[[lichenologist]]&lt;br/&gt;[[taiscéalaí]]
| 1864-01-31
| 1933-04-27
| [[An Baile Meánach]]&lt;br/&gt;[[Coill na Baice]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q6006151|Q6006151]]
| 10
|-
| [[May Langrishe]]
| 
| imreoir leadóige Éireannach
| [[imreoir leadóige]]
| 1864-12-31
| 1939-01-24
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| [[Charmouth]]
| [[:d:Q1727762|Q1727762]]
| 3
|-
| [[Mary Fleetwood Berry]]
| 
| sufragóir Éireannach
| [[gníomhaí ar son cearta vótála]]&lt;br/&gt;[[sufraigéid]]
| 1865-04-24
| 1956-01-25
| 
| 
| [[:d:Q6779561|Q6779561]]
| 1
|-
| [[Louisa Martin]]
| [[Íomhá:Mollie martin.jpg|center|40px]]
| imreoir leadóige Éireannach
| [[imreoir leadóige]]
| 1865-09-03
| 1941-10-24
| [[An Dúcharraig]]
| [[Port Rois]]
| [[:d:Q1395948|Q1395948]]
| 11
|-
| [[Lena Rice]]
| [[Íomhá:Lena rice.jpg|center|40px]]
| Imreoir leadóige (1866–1907) ♀
| [[imreoir leadóige]]
| 1866-06-21
| 1907-06-21
| [[Loch Ceann]]
| [[Loch Ceann]]
| [[:d:Q267303|Q267303]]
| 21
|-
| [[Lily Yeats]]
| [[Íomhá:John Butler Yeats Lily Yeats at Bedford Park.jpg|center|40px]]
| ealaíontóir Éireannach
| [[dearthóir]]
| 1866-08-25
| 1949-01-05
| [[Inis Crabhann]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q5191739|Q5191739]]
| 7
|-
| [[Aleen Cust]]
| [[Íomhá:Aleen Cust portrait.jpg|center|40px]]
| [[Tréidlia|tréidlia]] (1868–1937) ♀; child of Sir Leopold Cust, 2nd Baronet agus Charlotte Sobieske Isabel Bridgeman
| [[tréidlia]]
| 1868
| 1937
| [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]]
| [[Iamáice]]
| [[:d:Q4714359|Q4714359]]
| 5
|-
| [[Hester Dowden]]
| [[Íomhá:Hester dowden.jpg|center|40px]]
| [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus diamhraí (1868–1949) ♀; child of Edward Dowden
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[diamhraí]]
| 1868
| 1949
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5746291|Q5746291]]
| 1
|-
| [[Annie Patterson]]
| 
| orgánaí agus cumadóir ceoil
| [[ceoleolaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir]]&lt;br/&gt;[[múinteoir ceoil]]&lt;br/&gt;[[orgánaí]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[léachtóir]]
| 1868-10-27
| 1934-01-16
| [[An Lorgain]]
| [[Corcaigh]]
| [[:d:Q4769404|Q4769404]]
| 7
|-
| [[Bickford]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 180s
| 
| 
| 
| [[:d:Q55739807|Q55739807]]
| 0
|-
| [[M. Obré]]
| [[Íomhá:Ireland England 1903.jpg|center|40px]]
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 180s
| 
| 
| 
| [[:d:Q55739841|Q55739841]]
| 1
|-
| [[Eileen Costello]]
| [[Íomhá:Eileen Costello.jpg|center|40px]]
| polaiteoir, scríbhneoir, múinteoir, agus béaloideasaí Éireannach
| [[ceoleolaí]]&lt;br/&gt;[[polaiteoir]]&lt;br/&gt;[[eagarthóir]]
| 1870-06-27
| 1962-03-04
| [[Londain]]
| 
| [[:d:Q5349344|Q5349344]]
| 3
|-
| [[Margaret Hinchey]]
| [[Íomhá:Margaret Hinchey in 1916.jpg|center|40px]]
| Ceardchumannaí agus [[Sufraigéid|sufraigéid]] (1870–1944) ♀
| [[ceardchumannaí]]&lt;br/&gt;[[sufraigéid]]
| 1870-12-10
| 1944-02-29
| [[Luimneach]]
| [[Manhattan]]
| [[:d:Q6759517|Q6759517]]
| 3
|-
| [[Ethel Hobday]]
| 
| ceoltóir Éireannach
| [[pianódóir]]
| 1872-11-28
| 1947-07-10
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4498564|Q4498564]]
| 2
|-
| [[Annie M. P. Smithson]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[cnáimhseach]]&lt;br/&gt;[[údar]]&lt;br/&gt;[[altra]]&lt;br/&gt;[[gníomhaí polaitiúil]]
| 1873-09-26
| 1948-02-21
| [[Dumhach Thrá]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q4769366|Q4769366]]
| 2
|-
| [[Susan Strachan]]
| 
| Misinéir (1874–1950) ♀; spouse of Harry Strachan
| [[misinéir]]
| 1874
| 1950
| [[Contae Chorcaí]]
| 
| [[:d:Q6136382|Q6136382]]
| 2
|-
| [[Annie Moore]]
| [[Íomhá:Annie Moore.png|center|40px]]
| Person (1874–1924) ♀
| 
| 1874-04-24
| 1924-12-06
| [[Corcaigh]]
| [[Manhattan]]
| [[:d:Q529195|Q529195]]
| 6
|-
| [[Hilda Chater]]
| 
| Imreoir fichille (1874–1968) ♀
| [[imreoir fichille]]
| 1874-08-28
| 1968-11-27
| 
| 
| [[:d:Q105722375|Q105722375]]
| 3
|-
| [[Eilís Ní Phartholáin]]
| 
| scríbhneoir agus gníomhaí Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[gearrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[gníomhaí polaitiúil]]
| 1875-11-26
| 1946
| [[Contae Bhaile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4725870|Q4725870]]
| 4
|-
| [[Eva Henrietta Hamilton]]
| 
| ealaíontóir Éireannach
| [[péintéir]]
| 1876
| 1960
| [[Dún Búinne]]
| 
| [[:d:Q5415071|Q5415071]]
| 3
|-
| [[Kathleen Browne]]
| 
| Polaiteoir agus [[Feirmeoir|feirmeoir]], Seanadóir na hÉireann, Seanadóir na hÉireann agus Seanadóir na hÉireann (1876–1943) ♀
| [[polaiteoir]]&lt;br/&gt;[[feirmeoir]]
| 1876-10-01
| 1943-10-09
| [[Baile an Droichid, Contae Loch Garman (baile)|Baile an Droichid]]
| 
| [[:d:Q6376666|Q6376666]]
| 1
|-
| [[Delia Larkin]]
| [[Íomhá:Delia Larkin.jpg|center|40px]]
| Ceardchumannaí (1878–1949) ♀
| [[ceardchumannaí]]
| 1878-02-27
| 1949-10-26
| 
| 
| [[:d:Q5253875|Q5253875]]
| 3
|-
| [[Maighréad Uí Bhuachalla]]
| [[Íomhá:Margaret Buckley, circa 1920s.png|center|40px]]
| Polaiteoir (1879–1962) ♀
| [[polaiteoir]]
| 1879
| 1962
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q6759221|Q6759221]]
| 1
|-
| [[Sara Allgood]]
| [[Íomhá:Sara Allgood 1939.JPG|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1879-10-15&lt;br/&gt;1879-10-31&lt;br/&gt;1880-10-30&lt;br/&gt;1883
| 1950-09-13
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Woodland Hills]]
| [[:d:Q238070|Q238070]]
| 29
|-
| [[T. D. Good-Carroll]]
| [[Íomhá:Ireland England 1903.jpg|center|40px]]
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1880
| 1958-06
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q27044123|Q27044123]]
| 2
|-
| [[Irene Hamilton]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 180s
| 
| 
| 
| [[:d:Q55739833|Q55739833]]
| 0
|-
| [[Manders]]
| [[Íomhá:Mrs Manders.jpg|center|40px]]
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 180s
| 20th century
| 
| 
| [[:d:Q55739843|Q55739843]]
| 1
|-
| [[Louisa Plews]]
| [[Íomhá:Mrs R.H. Plews.jpg|center|40px]]
| Imreoir badmantain (*1880) ♀; spouse of Robert Plews
| [[imreoir badmantain]]
| 180s
| 
| 
| 
| [[:d:Q55739855|Q55739855]]
| 1
|-
| [[Storey]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 180s
| 
| 
| 
| [[:d:Q55739860|Q55739860]]
| 0
|-
| [[Trench]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 180s
| 
| 
| 
| [[:d:Q55739862|Q55739862]]
| 0
|-
| [[Hazlett]]
| 
| Imreoir badmantain (*1880) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 180s
| 
| 
| 
| [[:d:Q84044654|Q84044654]]
| 1
|-
| [[Margaret McCoubrey]]
| 
| Gníomhaí ar son cearta vótála agus [[Sufraigéid|sufraigéid]] (1880–1955) ♀; member of Aontas Sóisialta agus Polaitiúil na mBan, Irish Women's Suffrage Society agus Co-operative Women's Guild
| [[gníomhaí ar son cearta vótála]]&lt;br/&gt;[[sufraigéid]]
| 1880
| 1955
| [[Achadh na Feàrna]]
| 
| [[:d:Q6759708|Q6759708]]
| 2
|-
| [[Mary Dickenson-Auner]]
| 
| cumadóir Éireannach
| [[cumadóir]]&lt;br/&gt;[[veidhleadóir]]
| 1880-10-24
| 1965-05-25
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Vín]]
| [[:d:Q1719083|Q1719083]]
| 4
|-
| [[Beatrice Elvery]]
| [[Íomhá:William Orpen Bridgit.JPG|center|40px]]
| Péintéir (1881–1970) ♀
| [[péintéir]]
| 1881
| 1970
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4877145|Q4877145]]
| 4
|-
| [[Estella Solomons]]
| 
| Péintéir (1882–1968) ♀
| [[péintéir]]
| 1882-04-02
| 1968-11-02
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q5400913|Q5400913]]
| 2
|-
| [[Elizabeth Crotty]]
| 
| ceoltóir Éireannach
| [[ceoltóir]]
| 1885-12-06
| 1960-12-27
| 
| [[Cill Rois]]
| [[:d:Q5362645|Q5362645]]
| 1
|-
| [[Brigid Tunney]]
| 
| amhránaí sean-nóis Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1886
| 1975
| [[Rushen]]
| 
| [[:d:Q4967857|Q4967857]]
| 1
|-
| [[Helen Chenevix]]
| 
| Ceardchumannaí, gníomhaí ar son cearta vótála agus [[Sufraigéid|sufraigéid]] (1886–1963) ♀; member of Women's International League for Peace and Freedom
| [[ceardchumannaí]]&lt;br/&gt;[[gníomhaí ar son cearta vótála]]&lt;br/&gt;[[sufraigéid]]
| 1886-11-13
| 1963-03-04
| [[An Charraig Dhubh]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q5702024|Q5702024]]
| 6
|-
| [[H. Pigot]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1887
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554314|Q65554314]]
| 0
|-
| [[Nora J Murray]]
| 
| file Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1888
| 1955
| 
| 
| [[:d:Q7050108|Q7050108]]
| 1
|-
| [[C. Johnstone]]
| 
| Imreoir badmantain (*1888) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 1888
| 
| 
| 
| [[:d:Q27574560|Q27574560]]
| 0
|-
| [[Nora Lambert]]
| [[Íomhá:Miss Lambert.jpg|center|40px]]
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1888
| 20th century
| 
| 
| [[:d:Q65554502|Q65554502]]
| 1
|-
| [[Linda Kearns MacWhinney]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]&lt;br/&gt;[[altra]]
| 1888-07-01
| 1951-06-05
| 
| 
| [[:d:Q6551709|Q6551709]]
| 2
|-
| [[F. O. D. Trench]]
| 
| Imreoir badmantain (*1889) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 1889
| 
| 
| 
| [[:d:Q27574551|Q27574551]]
| 0
|-
| [[Dorothy Macardle]]
| [[Íomhá:DorothyMacardle.jpg|center|40px]]
| scríbhneoir agus staraí Éireannach
| [[staraí]]&lt;br/&gt;[[drámadóir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1889-03-07
| 1958-12-23&lt;br/&gt;1958
| [[Dún Dealgan]]
| [[Droichead Átha]]
| [[:d:Q5298526|Q5298526]]
| 8
|-
| [[Ina Boyle]]
| [[Íomhá:Ina Boyle.jpg|center|40px]]
| cumadóir Éireannach
| [[cumadóir]]&lt;br/&gt;[[cóiréagrafaí]]
| 1889-03-08
| 1967-03-10
| [[Áth na Sceire]]
| [[Na Clocha Liatha]]
| [[:d:Q6013167|Q6013167]]
| 9
|-
| [[Margaret Burke Sheridan]]
| [[Íomhá:Die Sopranistin Margaret Sheridan und der Dirigent Vincenzo Bellezza in London, 1938.jpg|center|40px]]
| amhránaí ceoldrámaíochta Éireannach
| [[amhránaí ceoldrámaíochta]]
| 1889-10-15
| 1958-04-16
| [[Caisleán an Bharraigh]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q6759227|Q6759227]]
| 7
|-
| [[E. F. Stewart]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 180s
| 
| 
| 
| [[:d:Q55739822|Q55739822]]
| 0
|-
| [[Bridget Dowling]]
| [[Íomhá:Bridget Dowling Hitler NYWTS.jpg|center|40px]]
| céilí Alois Hitler
| [[scríbhneoir]]
| 1891-07-03
| 1969-11-18
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Long Island]]
| [[:d:Q454576|Q454576]]
| 14
|-
| [[Margaret L. Kennedy]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1892
| 1953
| 
| 
| [[:d:Q6759604|Q6759604]]
| 1
|-
| [[Kitty Kiernan]]
| [[Íomhá:Kitty Kiernan.jpg|center|40px]]
| Réabhlóidí agus gníomhaí (1892–1945) ♀
| [[réabhlóidí]]&lt;br/&gt;[[gníomhaí]]
| 1892-01-26
| 1945-07-24
| [[Gránard]]
| 
| [[:d:Q4581421|Q4581421]]
| 8
|-
| [[Patricia Collinge]]
| [[Íomhá:Patricia-collinge-trailer.jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Meiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir scripte]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1892-09-20
| 1974-04-10
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Nua-Eabhrac (cathair)|Nua-Eabhrac]]
| [[:d:Q177208|Q177208]]
| 18
|-
| [[Maire Comerford]]
| [[Íomhá:Maire Comerford, circa 1923.png|center|40px]]
| [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus [[Iriseoir|iriseoir]] (1893–1982) ♀
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1893-06-29
| 1982-12-15
| [[Ráth Droma]]
| [[Áth an Ghainimh]]
| [[:d:Q6736903|Q6736903]]
| 2
|-
| [[Dorothy Colpoys]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1894-11-26
| 1980
| [[Surrey]]
| [[Devon]]
| [[:d:Q27783241|Q27783241]]
| 2
|-
| [[A. M. Head]]
| [[Íomhá:Mrs A.M. Head.jpg|center|40px]]
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1895
| 20th century
| 
| 
| [[:d:Q15290937|Q15290937]]
| 4
|-
| [[Kitty McShane]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir scripte]]
| 1897-05-19&lt;br/&gt;1898-05-19
| 1964-03-24
| 
| 
| [[:d:Q6418588|Q6418588]]
| 1
|-
| [[Enid Starkie]]
| 
| léirmheastóir liteartha Éireannach
| [[múinteoir ollscoile]]&lt;br/&gt;[[beathaisnéisí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1897-08-18
| 1970-04-21
| [[Cill Iníon Léinín]]
| 
| [[:d:Q1343100|Q1343100]]
| 2
|-
| [[Stoney]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1898
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554597|Q65554597]]
| 0
|-
| [[Mary Devenport O'Neill]]
| [[Íomhá:Mary Devenport and Joesph ONeill.jpg|center|40px]]
| file Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1898-05-03
| 1967
| 
| 
| [[:d:Q6779316|Q6779316]]
| 2
|-
| [[Ninette de Valois]]
| [[Íomhá:Aankomst choreografe Dame Ninette de Vaois op Schiphol, kop, Bestanddeelnr 927-2695.jpg|center|40px]]
| Damhsóir bailé, cóiréagrafaí, leabhrógaí, máistir bailé, [[Scríbhneoir|scríbhneoir]], múinteoir bailé agus [[Stiúrthóir scannán|stiúrthóir scannán]] (1898–2001) ♀; Chevalier de la Légion d'honneur‎, Gradam Laurence Olivier, Dame Commander of the Order of the British Empire, Duais Erasmus, Companion of Honour, Ord Fiúntais, Bonn Albert, Society of London Theatre Special Award, Critics' Circle Award for Distinguished Service to the Arts agus Queen Elizabeth II Coronation Award; member of Acadamh Ealaíona agus Eolaíochtaí Mheiriceá; child of Thomas Robert Alexander Stannus agus Elizabeth Graydon Smith; spouse of Arthur Blackall Connell
| [[damhsóir bailé]]&lt;br/&gt;[[cóiréagrafaí]]&lt;br/&gt;[[leabhrógaí]]&lt;br/&gt;[[máistir bailé]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[múinteoir bailé]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 1898-06-06
| 2001-03-08
| [[Baile Coimín]]
| [[Londain]]
| [[:d:Q234436|Q234436]]
| 32
|-
| [[Norah Hoult]]
| 
| [[Scríbhneoir|scríbhneoir]], [[Úrscéalaí|úrscéalaí]] agus [[Iriseoir|iriseoir]] (1898–1984) ♀
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1898-09-10
| 1984-04-06
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Na Clocha Liatha]]
| [[:d:Q7050211|Q7050211]]
| 3
|-
| [[Elizabeth Bowen]]
| [[Íomhá:Elizabeth Bowen (cropped).png|center|40px]]
| scríbhneoir Éireannach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[gearrscéalaí]]
| 1899-06-07
| 1973-02-22
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Londain]]
| [[:d:Q235308|Q235308]]
| 39
|-
| [[Jane Dowdall]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1899-09-29
| 1974-12-10
| [[Margadh na Feirme]]
| 
| [[:d:Q6152152|Q6152152]]
| 1
|-
| [[D. Anderson]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q55739817|Q55739817]]
| 0
|-
| [[D. Pilkington]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q55739819|Q55739819]]
| 0
|-
| [[M. Homan]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q55739840|Q55739840]]
| 0
|-
| [[F. Stewart]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1900
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554282|Q65554282]]
| 0
|-
| [[Kay Hammond]]
| 
| [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] (1900–1967) ♀
| [[scríbhneoir]]
| 1900-06-06
| 1967-06-03
| [[Béal Átha an Tuair]]
| [[Folkestone]]
| [[:d:Q55634314|Q55634314]]
| 0
|-
| [[Eileen Percy]]
| [[Íomhá:Eileen Percy Famous Film Folk.jpg|center|40px]]
| aisteoir Gael-Mheiriceánach (1900-1973)
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1900-08-21
| 1973-07-29
| [[Béal Feirste]]
| [[Los Angeles, California|Los Angeles]]
| [[:d:Q2070491|Q2070491]]
| 12
|-
| [[Orla Feeney]]
| 
| DJ Éireannach
| [[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]&lt;br/&gt;[[cumadóir]]
| 19th century
| 
| 
| 
| [[:d:Q7102984|Q7102984]]
| 1
|-
| [[Mary Guiney]]
| 
| bean ghnó Éireannach
| [[duine den lucht gnó]]
| 1901-03-02
| 2004-08-23
| [[Contae Luimnigh]]
| [[Ospidéal Beaumont]]
| [[:d:Q6779686|Q6779686]]
| 2
|-
| [[Mary Davidson]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1902
| 1986-05-29
| 
| 
| [[:d:Q6779296|Q6779296]]
| 1
|-
| [[Iris Origo]]
| [[Íomhá:Iris Origo Donata.jpg|center|40px]]
| scríbhneoir Briotanach
| [[staraí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[feirmeoir]]&lt;br/&gt;[[beathaisnéisí]]&lt;br/&gt;[[dialannaí]]
| 1902-08-15
| 1988-06-28
| [[Gloucestershire]]
| [[Siena]]
| [[:d:Q518613|Q518613]]
| 8
|-
| [[Ellen Organ]]
| [[Íomhá:Little Nellie of Holy God.gif|center|40px]]
| Misteach agus visionary (1903–1908) ♀
| [[misteach]]&lt;br/&gt;[[visionary]]
| 1903-08-24
| 1908-02-02
| [[Port Láirge]]
| [[Corcaigh]]
| [[:d:Q3337916|Q3337916]]
| 4
|-
| [[Mary Herbert]]
| 
| Spiaire agus gníomhaire SOE (1903–1983) ♀; spouse of Claude de Baissac
| [[spiaire]]&lt;br/&gt;[[gníomhaire SOE]]
| 1903-10-01
| 1983-01-23
| [[Cas-gwent]]
| [[Frant]]
| [[:d:Q3296186|Q3296186]]
| 4
|-
| [[Molly Keane]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1904-07-20
| 1996-04-22
| [[Contae Chill Dara]]
| [[Aird Mhór]]
| [[:d:Q4958431|Q4958431]]
| 5
|-
| [[Derreen Good]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1904-08-15
| 20th century
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q55739818|Q55739818]]
| 1
|-
| [[Olive Wilson]]
| 
| Imreoir badmantain (1905–1948) ♀; national champion
| [[imreoir badmantain]]
| 1905
| 1948
| [[Doire]]
| 
| [[:d:Q2019968|Q2019968]]
| 2
|-
| [[Peggy Dell]]
| 
| ceoltóir Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[pianódóir]]
| 1905-03-17
| 1979-04-30
| 
| 
| [[:d:Q7160646|Q7160646]]
| 1
|-
| [[Norma Stoker]]
| [[Íomhá:Norma Stoker.jpg|center|40px]]
| Imreoir leadóige agus imreoir badmantain (1905–1962) ♀; national champion; child of Frank Stoker
| [[imreoir leadóige]]&lt;br/&gt;[[imreoir badmantain]]
| 1905-03-26
| 1962-08-21
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Contae Bhaile Átha Cliath]]
| [[:d:Q1999289|Q1999289]]
| 4
|-
| [[Letitia Dunbar-Harrison]]
| 
| leabharlannaí Éireannach
| [[leabharlannaí]]
| 1906-02-04
| 1994
| 
| 
| [[:d:Q6533409|Q6533409]]
| 1
|-
| [[Olive Smith]]
| 
| stiúrthóir Éireannach
| [[stiúrthóir ceolfhoirne]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir cóir]]
| 1906-06-19
| 1993-09-12
| 
| 
| [[:d:Q7087199|Q7087199]]
| 1
|-
| [[M. Story]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1907
| 
| 
| 
| [[:d:Q62393479|Q62393479]]
| 0
|-
| [[Edel Quinn]]
| [[Íomhá:Edel Quinn.png|center|40px]]
| Misinéir (1907–1944) ♀
| [[misinéir]]
| 1907-09-14
| 1944-05-12
| [[Ceann Toirc]]
| [[Nairobi]]
| [[:d:Q443996|Q443996]]
| 13
|-
| [[G. Good]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1908
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554295|Q65554295]]
| 0
|-
| [[Frances Kelly]]
| 
| Péintéir (1908–2002) ♀
| [[péintéir]]
| 1908
| 2002
| [[Droichead Átha]]
| 
| [[:d:Q5478774|Q5478774]]
| 1
|-
| [[Dorothy Dermody]]
| 
| pionsóir
| [[pionsóir]]
| 1909-04-24
| 2012-04-10
| [[Cloch Shiurdáin]]
| [[Cill Iníon Léinín]]
| [[:d:Q5298380|Q5298380]]
| 5
|-
| [[Christabel Bielenberg]]
| 
| [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus trodaí frithbheartaíochta (1909–2003) ♀; Commander's Cross of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany; child of Percy Collingwood Burton agus Christabel Rose Harmsworth; spouse of Peter Bielenberg
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[trodaí frithbheartaíochta]]
| 1909-06-18
| 2003-11-02
| [[Londain]]
| [[An Tulach]]
| [[:d:Q97287|Q97287]]
| 6
|-
| [[Eileen Goulding]]
| [[Íomhá:Irish Leinster Interprovincial Badminton team 1936.jpg|center|40px]]
| Imreoir badmantain (*1910) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q84044350|Q84044350]]
| 1
|-
| [[Billy Kelly]]
| [[Íomhá:Billie Kelly.jpg|center|40px]]
| Imreoir badmantain (*1910) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q84044367|Q84044367]]
| 1
|-
| [[Nonie Lynch]]
| 
| amhránaí sean-nóis Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1910-02
| 2011-09-29
| [[Sráid na Cathrach]]
| [[Lios Ceannúir]]
| [[:d:Q7049426|Q7049426]]
| 1
|-
| [[Margaret Kelly]]
| [[Íomhá:MargaretKellyYoung.JPG|center|40px]]
| damhsóir Éireannach
| [[bainisteoir]]&lt;br/&gt;[[cóiréagrafaí]]&lt;br/&gt;[[damhsóir]]
| 1910-06-24
| 2004-09-11
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Páras]]
| [[:d:Q1747577|Q1747577]]
| 7
|-
| [[G. Carty]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1911
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554294|Q65554294]]
| 1
|-
| [[Mavis Macnaughton]]
| [[Íomhá:Mavis Hamilton.jpg|center|40px]]
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1911-09-14
| 1958-11
| [[Ráth Domhnaigh]]
| 
| [[:d:Q1647577|Q1647577]]
| 5
|-
| [[Joan Denise Moriarty]]
| [[Íomhá:Joan Denise Moriarty Choreographer.jpg|center|40px]]
| Damhsóir bailé agus cóiréagrafaí (1912–1992) ♀
| [[damhsóir bailé]]&lt;br/&gt;[[cóiréagrafaí]]
| 1912
| 1992-01-24
| 
| 
| [[:d:Q6204996|Q6204996]]
| 3
|-
| [[Violet Powell]]
| [[Íomhá:Anthony Powell with Violet on their wedding day in 1934.jpg|center|40px]]
| beathaisnéisí Briotanach
| [[dírbheathaisnéisí]]&lt;br/&gt;[[beathaisnéisí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1912-03-13
| 2002-01-12
| [[Mayfair]]
| 
| [[:d:Q6470588|Q6470588]]
| 3
|-
| [[Nora Niland]]
| 
| leabharlannaí Éireannach
| [[leabharlannaí]]
| 1913-03-26
| 1988-12-29
| 
| 
| [[:d:Q7050136|Q7050136]]
| 1
|-
| [[Geraldine Fitzgerald]]
| [[Íomhá:Geraldine Fitzgerald 1955.JPG|center|40px]]
| ban-aisteoir Gael-Mheiriceánach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[aisteoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir drámaíochta]]
| 1913-11-24
| 2005-07-17
| [[Na Clocha Liatha]]
| [[Upper East Side]]
| [[:d:Q236396|Q236396]]
| 34
|-
| [[Anita Leslie]]
| 
| beathaisnéisí Éireannach
| [[beathaisnéisí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1914-11-21
| 1985-11-05
| 
| 
| [[:d:Q4765648|Q4765648]]
| 2
|-
| [[Dorothy Donaldson]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]&lt;br/&gt;[[imreoir haca]]
| 1915
| 2011-09-04
| [[Port Láirge]]
| 
| [[:d:Q1250293|Q1250293]]
| 3
|-
| [[Eleanor Butler, Lady Wicklow]]
| 
| polaiteoir agus ailtire Éireannach
| [[polaiteoir]]&lt;br/&gt;[[ailtire]]
| 1915
| 1997-02-21
| 
| 
| [[:d:Q5354233|Q5354233]]
| 1
|-
| [[Joyce Redman]]
| 
| aisteoir Angla-Éireannach
| [[aisteoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]
| 1915-12-09
| 2012-05-10
| [[Gosforth]]
| [[Pembury]]
| [[:d:Q442956|Q442956]]
| 16
|-
| [[Margaret Barry]]
| 
| ceoltóir Éireannach
| [[bainseóí]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]
| 1917
| 1989
| [[Corcaigh]]
| [[Baile Labhráis]]
| [[:d:Q2073268|Q2073268]]
| 3
|-
| [[Maeve Brennan]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[léirmheastóir liteartha]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[colúnaí]]
| 1917-01-06
| 1993-11-01
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Nua-Eabhrac (cathair)|Nua-Eabhrac]]
| [[:d:Q1883652|Q1883652]]
| 9
|-
| [[Darina Laracy]]
| 
| iriseoir agus scríbhneoir Éireannach
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[aistritheoir]]
| 1917-03-30
| 2003-07-25
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[An Róimh]]
| [[:d:Q3702544|Q3702544]]
| 4
|-
| [[Bridie O'Flaherty]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1917-10-27
| 2006-01-12
| 
| [[Gaillimh]]
| [[:d:Q914007|Q914007]]
| 2
|-
| [[Marie Kean]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir scannáin]]
| 1918-06-27
| 1993-12-29
| [[An Ros, Contae Bhaile Átha Cliath|An Ros]]
| [[Domhnach Broc]]
| [[:d:Q3292619|Q3292619]]
| 6
|-
| [[Josie MacAvin]]
| 
| dearthóir seit
| [[production designer]]
| 1919
| 2005-01-26
| [[Éire]]
| [[Santa Monica, California|Santa Monica]]
| [[:d:Q178716|Q178716]]
| 7
|-
| [[Doris E. Smith]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[úrscéalaí]]
| 1919-08-12
| 1994
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5297925|Q5297925]]
| 2
|-
| [[Barbara Good]]
| [[Íomhá:Barbara J. Good.jpg|center|40px]]
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1920
| 
| 
| 
| [[:d:Q807442|Q807442]]
| 3
|-
| [[Nora Conway]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 200s
| 
| 
| [[:d:Q6457791|Q6457791]]
| 3
|-
| [[B. Potter]]
| 
| imreoir badmantain Éireannach
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q55739806|Q55739806]]
| 0
|-
| [[Eilís Dillon]]
| [[Íomhá:Eilis Dillon 1920-1994.jpg|center|40px]]
| scríbhneoir Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir litríocht pháistí]]
| 1920-03-07
| 1994-07-19
| [[Gaillimh]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q1567235|Q1567235]]
| 8
|-
| [[Elizabeth Shaw]]
| [[Íomhá:Elizabeth Shaw (1989) by Guenter Prust.jpg|center|40px]]
| Scigealaíontóir, maisitheoir, cartúnaí, maisitheoir, ealaíontóir grafach agus grianghrafadóir (1920–1992) ♀; Gutenberg Prize
| [[scigealaíontóir]]&lt;br/&gt;[[maisitheoir]]&lt;br/&gt;[[cartúnaí]]&lt;br/&gt;[[ealaíontóir grafach]]&lt;br/&gt;[[grianghrafadóir]]
| 1920-05-04
| 1992-06-27
| [[Béal Feirste]]
| [[Beirlín]]
| [[:d:Q1331314|Q1331314]]
| 3
|-
| [[An Bhantiarna Brigid Guinness]]
| 
| Uasal agus [[Altra|altra]] (1920–1995) ♀; child of [[Rupert Guinness|Rupert Guinness, 2nd Earl of Iveagh]] agus Gwendolen Guinness, Cuntaois Uíbh Eachach; spouse of Prince Frederick of Prussia agus Anthony Ness
| [[uasal]]&lt;br/&gt;[[altra]]
| 1920-07-30
| 1995-03-08
| [[Londain]]
| [[Albury (Q2066687)|Albury]]
| [[:d:Q6469999|Q6469999]]
| 5
|-
| [[Peggy Farrell]]
| 
| bean ghnó agus polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1920-11-15
| 2003-01-17
| 
| 
| [[:d:Q7160654|Q7160654]]
| 1
|-
| [[Lil Kirby]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1921-01-24
| 1987-11-30
| [[Corcaigh]]
| [[Droichead na Bandan]]
| [[:d:Q6547414|Q6547414]]
| 1
|-
| [[Mona Tyndall]]
| 
| Misinéir agus gínéiceolaí (1921–2000) ♀
| [[misinéir]]&lt;br/&gt;[[gínéiceolaí]]
| 1921-04-14
| 2000-06-07
| 
| 
| [[:d:Q6897726|Q6897726]]
| 2
|-
| [[Moira Deady]]
| 
| ban-aisteoir
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1922
| 2010-11-15
| [[Contae Chorcaí]]
| [[Contae Bhaile Átha Cliath]]
| [[:d:Q6894709|Q6894709]]
| 2
|-
| [[Leland Bardwell]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[file]]&lt;br/&gt;[[drámadóir]]
| 1922-02-25
| 2016-06-28
| [[Chennai]]
| [[Sligeach]]
| [[:d:Q1816611|Q1816611]]
| 4
|-
| [[Kathleen Ryan]]
| [[Íomhá:Kathleen Ryan (in &quot;Odd Man Out&quot;).png|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1922-09-08
| 1985-12-11&lt;br/&gt;1985-11-11
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q3194084|Q3194084]]
| 6
|-
| [[V. H. Gillespie]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1923
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554623|Q65554623]]
| 0
|-
| [[Kathleen Mills]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1923-10-08
| 1996-08-11
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6376850|Q6376850]]
| 1
|-
| [[Sheila Manahan]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1924-01-01
| 1988-03-29
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Londain]]
| [[:d:Q1414336|Q1414336]]
| 3
|-
| [[Mary Catherine Tinney]]
| 
| taidhleoir Éireannach
| [[taidhleoir]]
| 1924-02-15
| 2006-11-22
| [[Albain]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q1410325|Q1410325]]
| 3
|-
| [[Maeve Hillery]]
| [[Íomhá:Maeve Hillery (cropped).jpg|center|40px]]
| dochtúir Éireannach
| [[Lia|dochtúir leighis]]
| 1924-08-14
| 2015-01-10
| [[Sheffield]]
| [[An Charraig Dhubh]]
| [[:d:Q6729400|Q6729400]]
| 5
|-
| [[Anna Manahan]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]
| 1924-10-18
| 2009-03-08
| [[Contae Phort Láirge]]
| [[Port Láirge]]
| [[:d:Q2358194|Q2358194]]
| 5
|-
| [[B. Curran]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1925
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554200|Q65554200]]
| 0
|-
| [[Gráinne Yeats]]
| 
| [[Amhránaí|amhránaí]] (1925–2013) ♀; spouse of Michael Butler Yeats
| [[amhránaí]]
| 1925-04-14
| 2013-04-18
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5612739|Q5612739]]
| 2
|-
| [[Doreen Keogh]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1925-05-02&lt;br/&gt;1924-04-10
| 2017-12-31
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Baile Mhic Andáin]]
| [[:d:Q2018740|Q2018740]]
| 4
|-
| [[Pauline Flanagan]]
| 
| [[Aisteoir|aisteoir]] agus aisteoir stáitse (1925–2003) ♀
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]
| 1925-06-29
| 2003-06-28
| [[Contae Shligigh]]
| [[Ridgewood]]
| [[:d:Q7155014|Q7155014]]
| 3
|-
| [[Carmel Quinn]]
| [[Íomhá:Carmel Quinn 1964.JPG|center|40px]]
| [[Amhránaí|amhránaí]], aisteoir teilifíse agus scéalaí (1925–2021) ♀
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[aisteoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[scéalaí]]
| 1925-07-31
| 2021-03-06
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Leonia]]
| [[:d:Q5043312|Q5043312]]
| 2
|-
| [[Peggy Cummins]]
| [[Íomhá:Peggy Cummins. Promotion 1950.jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach a rugadh sa Bhreatain Bheag
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1925-12-18
| 2017-12-29
| [[Prestatyn]]
| [[Londain]]
| [[:d:Q441467|Q441467]]
| 16
|-
| [[Anne McCaffrey]]
| [[Íomhá:Anne McCaffrey 2005.JPG|center|40px]]
| úrscéalaí Gael-Mheiriceánach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir ficsean eolaíochta]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir litríocht pháistí]]
| 1926-04-01
| 2011-11-21
| [[Cambridge, Massachusetts|Cambridge]]
| [[An Caisleán Nua, Contae Chill Mhantáin|An Caisleán Nua]]
| [[:d:Q233046|Q233046]]
| 38
|-
| [[Carmel McSharry]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1926-08-18
| 2018-03-04
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Chiswick]]
| [[:d:Q5043300|Q5043300]]
| 3
|-
| [[Noelle Middleton]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1926-12-18
| 2016-01-30
| [[Sligeach]]
| [[An Leathros]]
| [[:d:Q7047316|Q7047316]]
| 3
|-
| [[Imogen Stuart]]
| [[Íomhá:Imogen Stuart.jpg|center|40px]]
| dealbhóir Éireannach
| [[dealbhóir]]
| 1927-05-25
| 2024-03-25
| [[Beirlín]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q6005678|Q6005678]]
| 6
|-
| [[Elaine Crowley]]
| 
| scríbhneoir
| [[údar]]
| 1927-05-30
| 2011-02-08
| [[Éire]]
| [[Abertawe]]
| [[:d:Q5353187|Q5353187]]
| 2
|-
| [[Alice Glenn]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1927-12-17
| 2011-12-16
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Deilginis]]
| [[:d:Q2646906|Q2646906]]
| 2
|-
| [[R. Smyth]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1928
| 
| 
| 
| [[:d:Q27793294|Q27793294]]
| 0
|-
| [[Kitty Hayes]]
| 
| [[Ceoltóir|ceoltóir]] (1928–2008) ♀
| [[ceoltóir]]
| 1928
| 2008-05-17
| 
| 
| [[:d:Q1949254|Q1949254]]
| 3
|-
| [[Jean Kennedy Smith]]
| [[Íomhá:Jean Kennedy c1953.jpg|center|40px]]
| taidhleoir Gael-Mheiriceánach
| [[taidhleoir]]
| 1928-02-20
| 2020-06-17
| [[Bostún, Massachusetts|Bostún]]
| [[Nua-Eabhrac (cathair)|Nua-Eabhrac]]
| [[:d:Q272401|Q272401]]
| 28
|-
| [[Mona Baptiste]]
| 
| [[Aisteoir|aisteoir]] agus [[Amhránaí|amhránaí]] (1928–1993) ♀; spouse of William Morrison
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]
| 1928-06-21
| 1993-06-25
| [[Oileán na Tríonóide]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q1662382|Q1662382]]
| 5
|-
| [[Maeve Kyle]]
| 
| Imreoir haca, rábálaí agus reathaí meánfhaid (*1928) ♀; Oifigeach Ord Impireacht na Breataine
| [[imreoir haca]]&lt;br/&gt;[[rábálaí]]&lt;br/&gt;[[reathaí meánfhaid]]
| 1928-10-06
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q6729406|Q6729406]]
| 4
|-
| [[R. Gibson]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1929
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554544|Q65554544]]
| 0
|-
| [[Dorothy Walker]]
| 
| Léirmheastóir ealaíne (1929–2002) ♀
| [[léirmheastóir ealaíne]]
| 1929-01-16
| 2002-12-08
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q5298669|Q5298669]]
| 2
|-
| [[Catherine Gaskin]]
| 
| úrscéalaí Gael-Astráileach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]
| 1929-04-02
| 2009-09-06
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]&lt;br/&gt;[[Dundalk Bay]]
| [[Sydney]]
| [[:d:Q513055|Q513055]]
| 7
|-
| [[Yvonne Kelly]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q1547285|Q1547285]]
| 2
|-
| [[H. B. Mercer]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1930&lt;br/&gt;1929
| 
| 
| 
| [[:d:Q27672134|Q27672134]]
| 0
|-
| [[Johanna Harwood]]
| 
| scríbhneoir scripte Éireannach
| [[scríbhneoir scripte]]
| 1930
| 
| [[Contae Chill Mhantáin]]
| 
| [[:d:Q6216374|Q6216374]]
| 3
|-
| [[Maeve Kelly]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1930
| 
| [[Dún Dealgan]]
| 
| [[:d:Q6729402|Q6729402]]
| 3
|-
| [[Tras Honan]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1930-01-04
| 2023-11-25
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Port Láirge]]
| [[:d:Q523455|Q523455]]
| 6
|-
| [[Jennifer Johnston]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1930-01-12
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q526219|Q526219]]
| 11
|-
| [[Joan O'Hara]]
| 
| [[Aisteoir|aisteoir]] (1930–2007) ♀
| [[aisteoir]]
| 1930-10-10&lt;br/&gt;1930-10-11
| 2007-07-23
| [[An Ros, Contae Shligigh|An Ros]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q6205337|Q6205337]]
| 4
|-
| [[Susan Devlin]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1931
| 
| [[Winnipeg]]
| 
| [[:d:Q2363393|Q2363393]]
| 3
|-
| [[Evelyn Owens]]
| 
| Polaiteoir agus ceardchumannaí, Seanadóir na hÉireann, Seanadóir na hÉireann agus Leas-Chathaoirleach (1931–2010) ♀
| [[polaiteoir]]&lt;br/&gt;[[ceardchumannaí]]
| 1931-01-22
| 2010-09-26
| [[Cluain Tarbh]]
| 
| [[:d:Q5416400|Q5416400]]
| 1
|-
| [[June Levine]]
| [[Íomhá:June- Wicklow 1994.jpg|center|40px]]
| [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] (1931–2008) ♀
| [[scríbhneoir]]
| 1931-12-31
| 2008-10-14
| 
| 
| [[:d:Q6312350|Q6312350]]
| 1
|-
| [[Anne Donnelly]]
| 
| péintéir Éireannach
| [[péintéir]]
| 1932
| 
| [[Béal Feirste]]
| 
| [[:d:Q1117247|Q1117247]]
| 3
|-
| [[J. Duncan]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1932
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554344|Q65554344]]
| 0
|-
| [[Julia O'Faolain]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1932
| 2020-10-27
| [[Londain]]
| 
| [[:d:Q6306620|Q6306620]]
| 4
|-
| [[Yvonne Barr]]
| 
| víreolaí Éireannach
| [[vireolaí]]
| 1932-03-11
| 2016-02-13
| [[Ceatharlach]]
| [[Melbourne]]
| [[:d:Q456705|Q456705]]
| 11
|-
| [[Eileen Lemass]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1932-07-07
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q5349399|Q5349399]]
| 5
|-
| [[Eileen Cassidy]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1932-08-22
| 1995-10-06
| 
| 
| [[:d:Q5349334|Q5349334]]
| 1
|-
| [[Jean Lawless]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1933
| 
| 
| 
| [[:d:Q13481865|Q13481865]]
| 2
|-
| [[Margaretta D'Arcy]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[gníomhaí síochána]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[comhairleoir amharclainne]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1934
| 
| [[Londain]]
| 
| [[:d:Q6760103|Q6760103]]
| 4
|-
| [[Audrey Dalton]]
| [[Íomhá:Audrey Dalton Wagon Train 1959.jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1934-01-21
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q439915|Q439915]]
| 18
|-
| [[Ann Ormonde]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1935-01-20
| 
| [[Coill Mhic Thomáisín]]
| 
| [[:d:Q263468|Q263468]]
| 2
|-
| [[Mary Holland]]
| 
| iriseoir Éireannach
| [[iriseoir]]
| 1935-06-19
| 2004-06-07
| [[Dover]]
| [[Ospidéal Ollscoile Naomh Uinseann]]
| [[:d:Q6779783|Q6779783]]
| 2
|-
| [[Nuala Fennell]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1935-11-25
| 2009-08-11
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Bóthar Mhuirfean]]
| [[:d:Q526634|Q526634]]
| 4
|-
| [[Mary Bryan]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1936
| 2017-10-26
| [[Trá Lí]]
| 
| [[:d:Q1906224|Q1906224]]
| 2
|-
| [[Jackie Lee]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1936-05-29
| 
| [[Cluain Tarbh]]
| 
| [[:d:Q6116476|Q6116476]]
| 4
|-
| [[Camilla Hannon]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1936-07-21
| 
| 
| 
| [[:d:Q5026576|Q5026576]]
| 1
|-
| [[Elizabeth Shaughnessy]]
| 
| Imreoir fichille (*1937) ♀
| [[imreoir fichille]]
| 1937
| 
| 
| 
| [[:d:Q5363498|Q5363498]]
| 2
|-
| [[Morgan Llywelyn]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[mainicín]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir ficsean eolaíochta]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]
| 1937-12-03
| 
| [[Nua-Eabhrac (cathair)|Nua-Eabhrac]]
| 
| [[:d:Q3862976|Q3862976]]
| 5
|-
| [[Deirdre Bolger]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1938-07-27
| 
| 
| 
| [[:d:Q5252548|Q5252548]]
| 1
|-
| [[Gemma Hussey]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1938-11-11
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q1501146|Q1501146]]
| 4
|-
| [[Alice Hanratty]]
| 
| ealaíontóir Éireannach
| [[péintéir]]
| 1939
| 
| 
| 
| [[:d:Q4725899|Q4725899]]
| 2
|-
| [[Mary Banotti]]
| [[Íomhá:Mary Elizabeth Banotti EP.jpg|center|40px]]
| polaiteoir Éireannach
| [[altra]]&lt;br/&gt;[[polaiteoir]]
| 1939-05-29
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6779006|Q6779006]]
| 7
|-
| [[Deirdre O'Connell]]
| 
| ban-aisteoir agus amhránaí Gael-Mheiriceánach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]
| 1939-06-16
| 2001-06-09
| [[South Bronx]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q2916434|Q2916434]]
| 5
|-
| [[Miranda Guinness, Countess of Iveagh]]
| 
| cuntaois Bhriotanach
| 
| 1939-08-19&lt;br/&gt;1940-08-19
| 2010-12-30
| 
| 
| [[:d:Q6872817|Q6872817]]
| 1
|-
| [[Carmencita Hederman]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1939-10-23
| 
| 
| 
| [[:d:Q1043753|Q1043753]]
| 2
|-
| [[Lena Rea]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1940
| 
| 
| 
| [[:d:Q1817335|Q1817335]]
| 2
|-
| [[Alice O'Sullivan]]
| 
| Person (*1940) ♀
| 
| 1940
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4726040|Q4726040]]
| 1
|-
| [[Joan McCloy]]
| 
| Imreoir badmantain (*1940) ♀; national champion
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q6519433|Q6519433]]
| 1
|-
| [[Maureen Mockford]]
| 
| Imreoir badmantain (1940–2008) ♀; national champion
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 2008
| 
| 
| [[:d:Q13481867|Q13481867]]
| 2
|-
| [[Gemma O'Connor]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[athchóiritheoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1940
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q1501154|Q1501154]]
| 3
|-
| [[Elaine Murtagh]]
| 
| amhránaí agus cumadóir amhrán
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]
| 1940
| 
| 
| 
| [[:d:Q5353255|Q5353255]]
| 1
|-
| [[Mary Henry]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1940-05-11
| 
| 
| 
| [[:d:Q6779767|Q6779767]]
| 1
|-
| [[Bernadette Greevy]]
| 
| amhránaí
| [[amhránaí ceoldrámaíochta]]
| 1940-07-03
| 2008-09-26
| 
| 
| [[:d:Q4892795|Q4892795]]
| 1
|-
| [[Aideen O'Kelly]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1940-09-05
| 2015-04-22
| [[Deilginis]]
| [[Englewood]]
| [[:d:Q4696760|Q4696760]]
| 2
|-
| [[Nora Bennis]]
| 
| gníomhaí Éireannach
| [[polaiteoir]]&lt;br/&gt;[[coimeádaí tí]]&lt;br/&gt;[[gníomhaí polaitiúil]]
| 1940-11-11
| 2019-02-11
| 
| [[Luimneach]]
| [[:d:Q7050062|Q7050062]]
| 2
|-
| [[Edna Longley]]
| 
| léirmheastóir liteartha Éireannach
| [[léirmheastóir liteartha]]&lt;br/&gt;[[múinteoir ollscoile]]
| 1940-12-24
| 
| 
| 
| [[:d:Q5340064|Q5340064]]
| 1
|-
| [[Jane Leslie]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1942
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554348|Q65554348]]
| 0
|-
| [[Fidelma Macken]]
| 
| breitheamh Éireannach
| [[breitheamh]]&lt;br/&gt;[[múinteoir ollscoile]]&lt;br/&gt;[[abhcóide]]
| 1942-02-28
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q1411301|Q1411301]]
| 4
|-
| [[Eiléan Ní Chuilleanáin]]
| 
| Teangeolaí, [[File|file]], aistritheoir agus [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] (*1942) ♀; member of [[Aosdána]]; child of Eilís Dillon
| [[teangeolaí]]&lt;br/&gt;[[file]]&lt;br/&gt;[[aistritheoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1942-11-28
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q5349540|Q5349540]]
| 4
|-
| [[Mary Dinan]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1943
| 
| 
| 
| [[:d:Q6780729|Q6780729]]
| 1
|-
| [[Mary Jackman]]
| 
| polaiteoir Éireannach de chuid Fine Gael
| [[polaiteoir]]
| 1943-04-30
| 2022
| [[Contae Luimnigh]]
| 
| [[:d:Q6779848|Q6779848]]
| 1
|-
| [[Katharine Bulbulia]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1943-07-04
| 
| 
| 
| [[:d:Q6376167|Q6376167]]
| 1
|-
| [[Mairéad McAtamney]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1944
| 
| [[Port Chluain Eoghain]]
| 
| [[:d:Q6736958|Q6736958]]
| 1
|-
| [[Nicola Lindsay]]
| 
| ceoltóir Briotanach
| [[scríbhneoir]]
| 1944-01-23
| 
| 
| 
| [[:d:Q7029059|Q7029059]]
| 2
|-
| [[Norma Burrowes]]
| 
| Amhránaí ceoldrámaíochta (*1944) ♀
| [[amhránaí ceoldrámaíochta]]
| 1944-04-24
| 
| 
| 
| [[:d:Q7051647|Q7051647]]
| 2
|-
| [[Margaret Murphy]]
| 
| Cliathreathaí (*1944) ♀
| [[cliathreathaí]]
| 1944-09-21
| 
| 
| 
| [[:d:Q41446936|Q41446936]]
| 1
|-
| [[Mary White (Q530899)|Mary White]]
| 
| polaiteoir Éireannach (Fianna Fáil)
| [[polaiteoir]]&lt;br/&gt;[[duine den lucht gnó]]
| 1944-10-07
| 
| [[Dún Dealgan]]
| 
| [[:d:Q530899|Q530899]]
| 4
|-
| [[Christine Buckley]]
| 
| gníomhaí
| [[polaiteoir]]
| 1946
| 2014-03-11
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q5110950|Q5110950]]
| 2
|-
| [[Briege McKenna]]
| 
| bean rialta Éireannach
| [[bean rialta]]
| 1946
| 
| [[Contae Ard Mhacha]]
| 
| [[:d:Q5135774|Q5135774]]
| 4
|-
| [[Dearbhla Molloy]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]
| 1946
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5246956|Q5246956]]
| 4
|-
| [[Mary Upton]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1946-05-30
| 
| [[Cill Rois]]
| 
| [[:d:Q540353|Q540353]]
| 4
|-
| [[Mary Freehill]]
| [[Íomhá:Mary Freehill PES Group meeting 2019.jpg|center|40px]]
| méara Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1946-07-22
| 
| 
| 
| [[:d:Q1906258|Q1906258]]
| 2
|-
| [[Jane O'Leary]]
| 
| Cumadóir (*1946) ♀; member of [[Aosdána]]
| [[cumadóir]]
| 1946-10-13
| 
| [[Hartford, Connecticut|Hartford]]
| 
| [[:d:Q6152594|Q6152594]]
| 2
|-
| [[Maeve Ingoldsby]]
| 
| Údar (1947–2021) ♀
| [[údar]]
| 1947
| 2021-09-29
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6729401|Q6729401]]
| 1
|-
| [[Kate Walsh]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1947-03-01
| 2007-04-24
| 
| 
| [[:d:Q2463581|Q2463581]]
| 2
|-
| [[Liz McManus]]
| [[Íomhá:Liz McManus TD, Labour Party - Development of broadband infrastructure key to jobs and recovery.jpg|center|40px]]
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1947-03-23
| 
| [[Montréal]]
| 
| [[:d:Q6660249|Q6660249]]
| 7
|-
| [[Caroline St John-Brooks]]
| 
| [[Iriseoir|iriseoir]] (1947–2003) ♀
| [[iriseoir]]
| 1947-03-24
| 2003-09-08
| 
| 
| [[:d:Q5045227|Q5045227]]
| 1
|-
| [[Anne Harris]]
| 
| iriseoir Éireannach
| [[iriseoir]]
| 1947-08-25
| 
| 
| 
| [[:d:Q4768421|Q4768421]]
| 2
|-
| [[Olga Bennett]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1947-10-01
| 
| 
| 
| [[:d:Q7086538|Q7086538]]
| 1
|-
| [[Maria Gatland]]
| 
| Polaiteoir (*1948) ♀; member of [[An tIRA Sealadach|Óglaigh Shealadacha na hÉireann]]
| [[polaiteoir]]
| 1948
| 
| 
| 
| [[:d:Q6761216|Q6761216]]
| 1
|-
| [[Nora Wall]]
| 
| [[Bean rialta|bean rialta]] (*1948) ♀
| [[bean rialta]]
| 1948
| 
| 
| 
| [[:d:Q7050168|Q7050168]]
| 2
|-
| [[Sinéad Cusack]]
| [[Íomhá:Sinead cusack 2021 1.jpg|center|40px]]
| aisteoir Éireannach
| [[aisteoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1948-02-18
| 
| [[Deilginis]]
| 
| [[:d:Q224782|Q224782]]
| 15
|-
| [[Bernie Malone]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1948-03-26
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4894441|Q4894441]]
| 5
|-
| [[Clare Boylan]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1948-04-21
| 2006-05-16
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q4090437|Q4090437]]
| 6
|-
| [[Kate Cruise O'Brien]]
| 
| file Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1948-05-26
| 1998-03-26
| 
| 
| [[:d:Q6375454|Q6375454]]
| 2
|-
| [[Sorcha Cusack]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1949-04-09
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q3491160|Q3491160]]
| 14
|-
| [[Mary Tracey-Purcell]]
| 
| Reathaí meánfhaid (*1949) ♀
| [[reathaí meánfhaid]]
| 1949-05-22
| 
| 
| 
| [[:d:Q42293853|Q42293853]]
| 3
|-
| [[Mary J. Hickman]]
| 
| scoláire Éireannach
| [[acadóir]]
| 1949-06-21
| 
| 
| 
| [[:d:Q6779846|Q6779846]]
| 1
|-
| [[Ann Murray]]
| [[Íomhá:Curtain Call (6766562451).jpg|center|40px]]
| amhránaí ceoldrámaíochta Éireannach
| [[amhránaí ceoldrámaíochta]]
| 1949-08-27
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q462570|Q462570]]
| 9
|-
| [[Mary Bergin]]
| 
| ceoltóir Éireannach
| [[ceoltóir]]
| 1949-09-13
| 
| [[Seanchill]]
| 
| [[:d:Q1627129|Q1627129]]
| 5
|-
| [[Jeananne Crowley]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[údar]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1949-12-18
| 
| 
| 
| [[:d:Q6171821|Q6171821]]
| 1
|-
| [[Rita Connolly]]
| 
| amhránaí
| [[amhránaí]]
| 19th century
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q956109|Q956109]]
| 4
|-
| [[Wendy Donnelly]]
| 
| imreoir badmantain Éireannach
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q2559274|Q2559274]]
| 1
|-
| [[Cathy Jordan]]
| [[Íomhá:FIL 2014 - Dervish - 0867.JPG|center|40px]]
| amhránaí agus cumadóir Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]
| 19th century
| 
| 
| 
| [[:d:Q2918576|Q2918576]]
| 5
|-
| [[Brigid Boden]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 19th century
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4967845|Q4967845]]
| 1
|-
| [[Martha Long]]
| 
| scríbhneoir
| [[údar]]
| 1950
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6774470|Q6774470]]
| 3
|-
| [[Dorothy Cunningham]]
| 
| Imreoir badmantain (*1950) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q26955634|Q26955634]]
| 0
|-
| [[F. Cunningham]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1950
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554280|Q65554280]]
| 0
|-
| [[Barbara Beckett]]
| 
| Imreoir badmantain (*1950) ♀; national champion
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| [[Tuaisceart Éireann]]
| 
| [[:d:Q807346|Q807346]]
| 3
|-
| [[Mary Dorcey]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1950
| 
| [[Contae Bhaile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6779332|Q6779332]]
| 4
|-
| [[Aileen Noonan]]
| 
| Imreoir fichille (*1950) ♀
| [[imreoir fichille]]
| 1950
| 
| 
| 
| [[:d:Q110160815|Q110160815]]
| 1
|-
| [[Maxi]]
| 
| DJ, aisteoir agus ceoltóir Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1950-02-23
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q510649|Q510649]]
| 10
|-
| [[Gemma Craven]]
| 
| amhránaí agus aisteoir Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]
| 1950-06-01
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4943576|Q4943576]]
| 6
|-
| [[Pádraigín Ní Uallacháin]]
| [[Íomhá:Pádraigín Ní Uallacháin.jpg|center|40px]]
| [[Amhránaí|amhránaí]], [[Amhránaí is scríbhneoir|amhránaí is scríbhneoir]], [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus acadóir (*1950) ♀
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[acadóir]]
| 1950-08-23
| 
| [[Contae Lú]]
| 
| [[:d:Q2729382|Q2729382]]
| 3
|-
| [[Máire Geoghegan-Quinn]]
| [[Íomhá:Máire Geoghegan-Quinn International Year of Chemistry.jpg|center|40px]]
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1950-09-05
| 
| [[Carna]]
| 
| [[:d:Q176817|Q176817]]
| 14
|-
| [[Catherine Nevin]]
| 
| Coirpeach (1950–2018) ♀
| [[coirpeach]]
| 1950-10-01
| 2018-02-19
| [[Tuaisceart Éireann]]
| [[Tuaisceart Éireann]]
| [[:d:Q5052843|Q5052843]]
| 3
|-
| [[Celia Holman Lee]]
| 
| Mainicín agus wardrobe stylist (*1950) ♀
| [[mainicín]]&lt;br/&gt;[[wardrobe stylist]]
| 1950-11-22
| 
| 
| 
| [[:d:Q5057999|Q5057999]]
| 2
|-
| [[Eithne FitzGerald]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[eacnamaí]]&lt;br/&gt;[[polaiteoir]]
| 1950-11-28
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5350027|Q5350027]]
| 4
|-
| [[Geraldine Aron]]
| 
| drámadóir Éireannach
| [[drámadóir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1951
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q5549717|Q5549717]]
| 2
|-
| [[Gloria]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1951
| 
| 
| 
| [[:d:Q5571304|Q5571304]]
| 2
|-
| [[Mary McCarthy]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[úrscéalaí]]
| 1951
| 2013
| 
| 
| [[:d:Q6780291|Q6780291]]
| 2
|-
| [[Sarah Ludford, Baroness Ludford]]
| [[Íomhá:Sarah Ludford Portrait 2013.jpg|center|40px]]
| Polaiteoir, Ball de Theach na dTiarnaí, [[Feisire de Pharlaimint na hEorpa]], [[Feisire de Pharlaimint na hEorpa]] agus [[Feisire de Pharlaimint na hEorpa]] (*1951) ♀; child of Joseph Campbell Ludford agus Valerie Kathleen Skinner; spouse of Steve Hitchins
| [[polaiteoir]]
| 1951-03-14
| 
| [[Halesworth]]
| 
| [[:d:Q336425|Q336425]]
| 10
|-
| [[Adele King]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1951-04-04
| 
| 
| 
| [[:d:Q4681892|Q4681892]]
| 1
|-
| [[Madeleine Taylor-Quinn]]
| 
| polaiteoir Éireannach de chuid Fine Gael
| [[polaiteoir]]
| 1951-05-26
| 
| [[Luimneach]]
| 
| [[:d:Q6726942|Q6726942]]
| 1
|-
| [[Ann McQuaid]]
| 
| curachóir Éireannach
| [[canúálaí]]
| 1951-08-26
| 
| 
| 
| [[:d:Q4766565|Q4766565]]
| 1
|-
| [[Cathy Honan]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1951-09-16
| 
| 
| 
| [[:d:Q5053435|Q5053435]]
| 1
|-
| [[Margo Harkin]]
| [[Íomhá:Margo Harkin.jpg|center|40px]]
| [[Léiritheoir scannáin|léiritheoir scannáin]], stiúrthóir agus documentarian (*1951) ♀
| [[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir]]&lt;br/&gt;[[documentarian]]
| 1951-10-02
| 
| [[Doire]]
| 
| [[:d:Q6760626|Q6760626]]
| 3
|-
| [[Diane Underwood]]
| 
| Imreoir badmantain (*1952) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 1952
| 
| 
| 
| [[:d:Q26958541|Q26958541]]
| 0
|-
| [[Mary Kelly]]
| 
| polaiteoir Éireannach de chuid Pháirtí an Lucht Oibre
| [[polaiteoir]]
| 1952-05-01
| 
| 
| 
| [[:d:Q6780002|Q6780002]]
| 1
|-
| [[Anne Anderson]]
| [[Íomhá:Anne Anderson (cropped).jpg|center|40px]]
| taidhleoir Éireannach
| [[taidhleoir]]
| 1952-07
| 
| [[Cluain Meala]]
| 
| [[:d:Q564938|Q564938]]
| 6
|-
| [[Alison O'Donnell]]
| [[Íomhá:Alison O'Donnell by Niall Reddy at WW.jpg|center|40px]]
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1952-10-05
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4727154|Q4727154]]
| 4
|-
| [[Tríona Ní Dhomhnaill]]
| [[Íomhá:Tríona Ní Dhomhnaill 2005.jpg|center|40px]]
| [[Amhránaí|amhránaí]] agus pianódóir (*1953) ♀
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[pianódóir]]
| 19th century
| 
| [[Ceanannas]]
| 
| [[:d:Q1811503|Q1811503]]
| 4
|-
| [[Nollaig Casey]]
| 
| ceoltóir Éireannach
| [[fidléir]]
| 19th century
| 
| 
| 
| [[:d:Q2469858|Q2469858]]
| 3
|-
| [[Cornelia Hayes O'Herlihy]]
| 
| [[Aisteoir|aisteoir]] (*1953) ♀
| [[aisteoir]]
| 19th century
| 
| 
| 
| [[:d:Q2997473|Q2997473]]
| 1
|-
| [[Ann Buckley]]
| 
| scoláire Éireannach
| [[údar]]&lt;br/&gt;[[ceoleolaí]]&lt;br/&gt;[[staraí]]
| 19th century
| 
| 
| 
| [[:d:Q4766291|Q4766291]]
| 3
|-
| [[Cláir Ní Aonghusa]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1953
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5137219|Q5137219]]
| 1
|-
| [[Marie Mullen]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]
| 1953
| 
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| 
| [[:d:Q6762963|Q6762963]]
| 6
|-
| [[Bairbre Dowling]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir scannáin]]
| 1953-03-27
| 2016-01-20
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Manhattan]]
| [[:d:Q2879967|Q2879967]]
| 2
|-
| [[Breeda Moynihan-Cronin]]
| [[Íomhá:Breeda Moynihan-Cronin, circa 2002 04.jpg|center|40px]]
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1953-03-31
| 
| [[Contae Chiarraí]]
| 
| [[:d:Q4960207|Q4960207]]
| 2
|-
| [[Clodagh Simonds]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]
| 1953-05-16
| 
| [[Droichead na Banna]]
| 
| [[:d:Q5134852|Q5134852]]
| 3
|-
| [[Mary Flaherty]]
| 
| polaiteoir Éireannach de chuid Fine Gael
| [[polaiteoir]]
| 1953-05-17
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6779557|Q6779557]]
| 2
|-
| [[Garry Hynes]]
| 
| stiúrthóir drámaíochta Éireannach
| [[stiúrthóir drámaíochta]]
| 1953-06-10
| 
| [[Ros Comáin]]
| 
| [[:d:Q5524154|Q5524154]]
| 4
|-
| [[Marian McGennis]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1953-11
| 
| 
| 
| [[:d:Q6761937|Q6761937]]
| 1
|-
| [[Geraldine Brannigan]]
| 
| iomaitheoir Eurovision 1975
| [[amhránaí]]
| 1954
| 
| [[Cluain Tarbh]]
| 
| [[:d:Q451689|Q451689]]
| 8
|-
| [[Rynagh O'Grady]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1954
| 2021-02-08
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q3453946|Q3453946]]
| 6
|-
| [[Catherine Dunne]]
| 
| [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] (*1954) ♀
| [[scríbhneoir]]
| 1954
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q3663581|Q3663581]]
| 4
|-
| [[Marion Coyle]]
| 
| poblachtánach Éireannach
| 
| 1954
| 
| 
| 
| [[:d:Q6765156|Q6765156]]
| 1
|-
| [[Bairbre de Brún]]
| [[Íomhá:Bairbre de Brún 2008-10-19 Strasbourg (cropped).jpg|center|40px]]
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1954-01-10
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q450673|Q450673]]
| 10
|-
| [[Olwen Fouéré]]
| 
| aisteoir agus scríbhneoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1954-03-02
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q7088895|Q7088895]]
| 7
|-
| [[Karin Dubsky]]
| [[Íomhá:Karindubsky.jpg|center|40px]]
| comhshaolaí Éireannach
| [[gníomhaí timpeallachta]]&lt;br/&gt;[[bitheolaí muirí]]
| 1954-03-18
| 
| [[Bonn (cathair)|Bonn]]
| 
| [[:d:Q6370832|Q6370832]]
| 4
|-
| [[Mary Geaney]]
| 
| Imreoir haca, camogie player agus imreoir peile Gaelaí (*1954) ♀
| [[imreoir haca]]&lt;br/&gt;[[camogie player]]&lt;br/&gt;[[imreoir peile Gaelaí]]
| 1954-04-06
| 
| [[Oileán Ciarraí]]
| 
| [[:d:Q6779624|Q6779624]]
| 1
|-
| [[Denise Kelly]]
| 
| Cumadóir agus múinteoir ceoil (*1954) ♀
| [[cumadóir]]&lt;br/&gt;[[múinteoir ceoil]]
| 1954-04-24
| 
| 
| 
| [[:d:Q5257695|Q5257695]]
| 3
|-
| [[Áine Brady]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1954-09-08
| 
| [[Contae na Gaillimhe]]
| 
| [[:d:Q249955|Q249955]]
| 3
|-
| [[Síle de Valera]]
| 
| polaiteoir Éireannach de chuid Fianna Fáil
| [[polaiteoir]]
| 1954-12-17
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q436181|Q436181]]
| 8
|-
| [[Christine Fulcher]]
| 
| Snámhóir (*1954) ♀
| [[snámhóir]]
| 1954-12-20
| 
| 
| 
| [[:d:Q27922118|Q27922118]]
| 2
|-
| [[Bríd Brennan]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1955
| 
| [[Béal Feirste]]
| 
| [[:d:Q913526|Q913526]]
| 5
|-
| [[Kathy Durkin]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1955-04-01
| 
| 
| 
| [[:d:Q6377216|Q6377216]]
| 2
|-
| [[Mae Sexton]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1955-04-28
| 
| 
| 
| [[:d:Q6729013|Q6729013]]
| 1
|-
| [[Alexandra Colen]]
| [[Íomhá:AlexandraColen1996.jpg|center|40px]]
| polaiteoir Éireannach-Beilgeach
| [[polaiteoir]]
| 1955-07-09
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q2833256|Q2833256]]
| 4
|-
| [[Adi Roche]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1955-07-11
| 
| [[Cluain Meala]]
| 
| [[:d:Q4682618|Q4682618]]
| 13
|-
| [[Anna Livia Julian Brawn]]
| [[Íomhá:Anna Livia in Nedlands (cropped).jpg|center|40px]]
| Aistritheoir (1955–2007) ♀; child of Patrick St. John Pavier Brawn agus Dympna Monica Porter
| [[aistritheoir]]
| 1955-11-13
| 2007-08-05
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[California]]
| [[:d:Q4767237|Q4767237]]
| 5
|-
| [[Máire Breatnach]]
| 
| fidléir Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[fidléir]]&lt;br/&gt;[[pianódóir]]&lt;br/&gt;[[giotáraí]]&lt;br/&gt;[[méarchláraí]]
| 1956
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q3331954|Q3331954]]
| 3
|-
| [[Biddy Phillips]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1956
| 2010-07-07
| [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]]
| 
| [[:d:Q4904090|Q4904090]]
| 1
|-
| [[Linda Andrews]]
| 
| Imreoir badmantain (*1956) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 1956
| 
| 
| 
| [[:d:Q27036227|Q27036227]]
| 0
|-
| [[Lynn McCrave]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1956
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554433|Q65554433]]
| 0
|-
| [[Máire Ní Chathasaigh]]
| 
| ceoltóir Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[craoltóir]]
| 1956
| 
| [[Droichead na Bandan]]
| 
| [[:d:Q975053|Q975053]]
| 2
|-
| [[Jackie Maxwell]]
| 
| stiúrthóir drámaíochta Éireannach
| [[stiúrthóir drámaíochta]]
| 1956
| 
| [[Béal Feirste]]
| 
| [[:d:Q6116510|Q6116510]]
| 2
|-
| [[Mary Fitzgerald]]
| [[Íomhá:Mary Fitzgerald.jpg|center|40px]]
| [[Ealaíontóir|ealaíontóir]] (*1956) ♀; member of [[Aosdána]]
| [[ealaíontóir]]
| 1956
| 
| 
| 
| [[:d:Q6779547|Q6779547]]
| 2
|-
| [[Anne O'Brien]]
| 
| peileadóir
| [[imreoir sacair]]&lt;br/&gt;[[bainisteoir sacair]]
| 1956-01-25
| 2016-08-29
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[An Róimh]]
| [[:d:Q4768690|Q4768690]]
| 6
|-
| [[Mary Coughlan (Q369823)|Mary Coughlan]]
| [[Íomhá:Marycoughlan.JPG|center|40px]]
| [[Aisteoir|aisteoir]], [[Amhránaí|amhránaí]], [[Cumadóir amhrán|cumadóir amhrán]], ceoltóir snagcheoil, ealaíontóir taifeadta agus [[Ceoltóir|ceoltóir]] (*1956) ♀; spouse of Frank Bonadio
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir snagcheoil]]&lt;br/&gt;[[ealaíontóir taifeadta]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]
| 1956-05-05
| 
| [[Contae na Gaillimhe]]
| 
| [[:d:Q369823|Q369823]]
| 8
|-
| [[Liz O'Donnell]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1956-07-01
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6660259|Q6660259]]
| 3
|-
| [[Kathleen O'Beirne]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[scríbhneoir]]
| 1956-10-18
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q1736283|Q1736283]]
| 2
|-
| [[Cindy O'Callaghan]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1956-10-18
| 
| [[Éire]]
| 
| [[:d:Q5120576|Q5120576]]
| 4
|-
| [[Nuala Holloway]]
| 
| mainicín Éireannach
| [[mainicín]]&lt;br/&gt;[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]
| 1956-12-18
| 
| [[An Grianán, Contae na hIarmhí|An Grianán]]
| 
| [[:d:Q7067793|Q7067793]]
| 2
|-
| [[Angela Downey]]
| 
| imreoir camógaíochta Éireannach
| [[lúthchleasaí]]
| 1957
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q4762431|Q4762431]]
| 1
|-
| [[Ann Downey]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[lúthchleasaí]]
| 1957
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q4766370|Q4766370]]
| 1
|-
| [[Ann Crossan]]
| 
| Imreoir badmantain (*1957) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 1957
| 
| 
| 
| [[:d:Q26958736|Q26958736]]
| 0
|-
| [[Bronwen Maher]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1957-01-04
| 
| 
| 
| [[:d:Q4974118|Q4974118]]
| 1
|-
| [[Miriam O'Reilly]]
| 
| Láithreoir teilifíse (*1957) ♀
| [[láithreoir teilifíse]]
| 1957-02-16
| 
| [[Baile Brigín]]
| 
| [[:d:Q6873396|Q6873396]]
| 1
|-
| [[Mairéad Byrne]]
| 
| file Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1957-07-22
| 
| 
| 
| [[:d:Q6736954|Q6736954]]
| 1
|-
| [[Daire Brehan]]
| 
| aisteoir agus craoltóir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[abhcóide]]
| 1957-08-07
| 2012-08-30
| 
| 
| [[:d:Q5209539|Q5209539]]
| 1
|-
| [[Geraldine Feeney]]
| 
| Polaiteoir, Seanadóir na hÉireann agus Seanadóir na hÉireann (*1957) ♀
| [[polaiteoir]]
| 1957-09-09
| 
| [[Contae Uíbh Fhailí]]
| 
| [[:d:Q304576|Q304576]]
| 2
|-
| [[Alison Browner]]
| 
| amhránaí agus amhránaí ceoldrámaíochta Éireannach
| [[amhránaí ceoldrámaíochta]]
| 1957-09-22
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q1490059|Q1490059]]
| 4
|-
| [[Deirdre Sheehan]]
| 
| Snámhóir (*1957) ♀
| [[snámhóir]]
| 1957-09-25
| 
| 
| 
| [[:d:Q27995560|Q27995560]]
| 2
|-
| [[Martha Kearney]]
| [[Íomhá:Martha Kearney 2014.jpg|center|40px]]
| [[Iriseoir|iriseoir]], Booker Prize judge (*1957) ♀; child of Hugh Kearney
| [[iriseoir]]
| 1957-10-08
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6774444|Q6774444]]
| 3
|-
| [[Emily O'Reilly]]
| [[Íomhá:Emily O’Reilly Senate of Poland.JPG|center|40px]]
| údar agus iriseoir Éireannach
| [[iriseoir]]
| 1957-10-20
| 
| [[Tulach Mhór]]
| 
| [[:d:Q5372305|Q5372305]]
| 13
|-
| [[Siobhán McCarthy]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]
| 1957-11-06
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q969376|Q969376]]
| 2
|-
| [[Louise Richardson]]
| [[Íomhá:Louise Richardson.jpg|center|40px]]
| eolaí polaitíochta Éireannach
| [[ollamh]]
| 1958
| 
| [[Trá Mhór]]
| 
| [[:d:Q440934|Q440934]]
| 12
|-
| [[Olivia Musgrave]]
| 
| dealbhóir Éireannach
| [[dealbhóir]]
| 1958
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q3881841|Q3881841]]
| 2
|-
| [[Eileen Dunne]]
| 
| craoltóir agus pearsa raidió Éireannach
| [[pearsa raidió]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1958-06-22
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5349356|Q5349356]]
| 5
|-
| [[Maura O'Connell]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1958-09-16
| 
| [[Inis (baile)|Inis]]
| 
| [[:d:Q2285213|Q2285213]]
| 2
|-
| [[Celia Larkin]]
| 
| státseirbhíseach Éireannach
| [[státseirbhíseach]]&lt;br/&gt;[[eolaí polaitiúil]]&lt;br/&gt;[[colúnaí]]
| 1959
| 
| 
| 
| [[:d:Q5058005|Q5058005]]
| 1
|-
| [[Debbie Freeman]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1959
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554233|Q65554233]]
| 0
|-
| [[Michèle Burke]]
| 
| Smideoir agus mainicín (*1959) ♀; Duais Emmy, Duais an Acadaimh don smideadh agus gruagaireacht is fearr agus Duais an Acadaimh don smideadh agus gruagaireacht is fearr
| [[smideoir]]&lt;br/&gt;[[mainicín]]
| 1959
| 
| [[Cill Dara]]
| 
| [[:d:Q518417|Q518417]]
| 8
|-
| [[Kate Thompson]]
| 
| [[Aisteoir|aisteoir]], [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus aisteoir stáitse (*1959) ♀
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]
| 1959
| 
| [[Béal Feirste]]
| 
| [[:d:Q960202|Q960202]]
| 4
|-
| [[Bridget Flannery]]
| 
| ealaíontóir Éireannach
| [[péintéir]]
| 1959
| 
| 
| 
| [[:d:Q4966715|Q4966715]]
| 1
|-
| [[Elizabeth Magill]]
| 
| ealaíontóir Éireannach
| [[péintéir]]
| 1959
| 
| 
| 
| [[:d:Q5363149|Q5363149]]
| 1
|-
| [[Noelle Vial]]
| [[Íomhá:Noelle Jamaica.jpg|center|40px]]
| file Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1959
| 2003
| [[Na Cealla Beaga]]
| 
| [[:d:Q7047323|Q7047323]]
| 2
|-
| [[Margaret M. Murnane]]
| 
| fisiceoir Éireannach
| [[fisiceoir]]&lt;br/&gt;[[múinteoir ollscoile]]&lt;br/&gt;[[acadóir]]
| 1959-01-23
| 
| [[Luimneach]]
| 
| [[:d:Q1894870|Q1894870]]
| 7
|-
| [[Miriam Kearney]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1959-07
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q6873346|Q6873346]]
| 1
|-
| [[Brigitte Le Juez]]
| 
| scoláire Éireannach
| [[acadóir]]
| 1959-10-05
| 
| 
| 
| [[:d:Q4967903|Q4967903]]
| 1
|-
| [[Niamh Cusack]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1959-10-20
| 
| [[Deilginis]]
| 
| [[:d:Q4411986|Q4411986]]
| 13
|-
| [[Dearbhla Walsh]]
| 
| stiúrthóir scannán Éireannach
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q5246957|Q5246957]]
| 4
|-
| [[Tanya Cooke]]
| 
| Imreoir badmantain (*1960) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q27503287|Q27503287]]
| 0
|-
| [[Ann O'Sullivan]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q55739805|Q55739805]]
| 0
|-
| [[Nikki Lane]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q55739848|Q55739848]]
| 0
|-
| [[Ann Hawkshaw]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554176|Q65554176]]
| 0
|-
| [[Caroline O'Sullivan]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554212|Q65554212]]
| 0
|-
| [[Maeve Moynihan]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554435|Q65554435]]
| 0
|-
| [[Cathy Landers]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1960
| 
| [[Contae Chorcaí]]
| 
| [[:d:Q5053446|Q5053446]]
| 1
|-
| [[Deirdre Curtin]]
| [[Íomhá:DeirdreCurtin2014.jpg|center|40px]]
| Múinteoir ollscoile (*1960) ♀; Duais Spinoza; member of Acadamh Ríoga Ealaíon agus Eolaíochtaí na hÍsiltíre
| [[múinteoir ollscoile]]
| 1960-01-17
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5252554|Q5252554]]
| 4
|-
| [[Kathleen O'Meara]]
| [[Íomhá:Kathleen O'Meara, circa 2002 02.jpg|center|40px]]
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1960-01-24
| 
| 
| 
| [[:d:Q6376872|Q6376872]]
| 1
|-
| [[Roma Downey]]
| [[Íomhá:Roma Downey 2015.jpg|center|40px]]
| [[Aisteoir|aisteoir]], [[Léiritheoir scannáin|léiritheoir scannáin]] agus aisteoir scannáin (*1960) ♀; réalta ar Hollywood Walk of Fame, Oifigeach Ord Impireacht na Breataine agus TV Land Award; spouse of Mark Burnett, Leland Orser agus David Anspaugh
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1960-05-06
| 
| [[Doire]]
| 
| [[:d:Q258989|Q258989]]
| 21
|-
| [[Bernie Nolan]]
| 
| aisteoir, ceoltóir agus pearsa theilifíse Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[dírbheathaisnéisí]]
| 1960-10-17
| 2013-07-04
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Weybridge]]
| [[:d:Q4892803|Q4892803]]
| 11
|-
| [[Miriam Hopkins]]
| 
| Snámhóir (*1960) ♀
| [[snámhóir]]
| 1960-10-28
| 
| 
| 
| [[:d:Q28037353|Q28037353]]
| 3
|-
| [[Holly Lane]]
| 
| Imreoir badmantain (*1961) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 1961
| 
| 
| 
| [[:d:Q27043986|Q27043986]]
| 0
|-
| [[Elaine Doyle]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1961
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554263|Q65554263]]
| 0
|-
| [[Michelle Rocca]]
| [[Íomhá:Michelle Rocca in Belfast (cropped).jpg|center|40px]]
| péiceallán Éireannach
| [[láithreoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[péiceallán]]&lt;br/&gt;[[mainicín]]&lt;br/&gt;[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]
| 1961
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q372148|Q372148]]
| 8
|-
| [[Anne Heraty]]
| 
| Baincéir (*1961) ♀
| [[baincéir]]
| 1961
| 
| 
| 
| [[:d:Q2651939|Q2651939]]
| 2
|-
| [[Malini Olivo]]
| [[Íomhá:Malini Olivo.jpg|center|40px]]
| Acadóir (*1961) ♀
| [[acadóir]]
| 1961
| 
| 
| 
| [[:d:Q6743744|Q6743744]]
| 1
|-
| [[Ali Hewson]]
| [[Íomhá:Alison Hewson.jpg|center|40px]]
| gníomhaí agus bean ghnó Éireannach
| [[duine den lucht gnó]]
| 1961-03-23
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q777287|Q777287]]
| 10
|-
| [[Orla Brady]]
| [[Íomhá:Orla Brady 2020 1 cropped.jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1961-03-28
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q444292|Q444292]]
| 18
|-
| [[Mary-Pat Moore]]
| 
| cruicéadaí
| [[cruicéadaí]]
| 1961-04-24
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6778731|Q6778731]]
| 4
|-
| [[Mary Parr]]
| 
| Cliathreathaí (*1961) ♀
| [[cliathreathaí]]
| 1961-10-01
| 
| 
| 
| [[:d:Q21936533|Q21936533]]
| 3
|-
| [[Janice Walsh]]
| 
| Cruicéadaí (*1961) ♀
| [[cruicéadaí]]
| 1961-12-17
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q27562837|Q27562837]]
| 4
|-
| [[Miriam Lord]]
| 
| iriseoir Éireannach
| [[iriseoir]]
| 1962
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6873364|Q6873364]]
| 3
|-
| [[Ita Marron]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1962
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554342|Q65554342]]
| 0
|-
| [[Hilary Mooney]]
| 
| Múinteoir ollscoile (*1962) ♀
| [[múinteoir ollscoile]]
| 1962
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q1618120|Q1618120]]
| 1
|-
| [[Breda O'Brien]]
| 
| iriseoir Éireannach
| [[iriseoir]]
| 1962
| 
| 
| 
| [[:d:Q4960101|Q4960101]]
| 1
|-
| [[Katherine Lynch]]
| 
| fuirseoir Éireannach
| [[fuirseoir]]
| 1962
| 
| [[Maothail]]
| 
| [[:d:Q6376466|Q6376466]]
| 2
|-
| [[Lucy Riall]]
| 
| staraí
| [[staraí]]
| 1962-01-04
| 
| 
| 
| [[:d:Q3839052|Q3839052]]
| 4
|-
| [[Sonia Reamsbottom]]
| 
| Cruicéadaí (*1962) ♀
| [[cruicéadaí]]
| 1962-03-28
| 
| [[Cill Dara]]
| 
| [[:d:Q24007862|Q24007862]]
| 4
|-
| [[Sian Doody]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]&lt;br/&gt;[[badminton coach]]
| 1962-05-05
| 
| 
| 
| [[:d:Q2280741|Q2280741]]
| 1
|-
| [[Pamela Peard]]
| 
| Imreoir badmantain (*1962) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 1962-06-02
| 
| 
| 
| [[:d:Q65965095|Q65965095]]
| 0
|-
| [[Audrey Fagan]]
| 
| garda Astrálach
| [[garda]]
| 1962-06-23
| 2007-04-20
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Hayman Island]]
| [[:d:Q4820114|Q4820114]]
| 2
|-
| [[Pauline McLynn]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1962-07-11
| 
| [[Sligeach]]
| 
| [[:d:Q3372751|Q3372751]]
| 11
|-
| [[Caitríona Ruane]]
| [[Íomhá:Caitríona Ruane 2014 (cropped).jpg|center|40px]]
| Imreoir leadóige agus polaiteoir, Aire Oideachais, Ball den 5ú Tionól Thuaisceart Éireann, Ball de 4ú Tionól Thuaisceart Éireann, ball den 3ú Tionól i dTuaisceart Éireann agus ball den 2ú Tionól i dTuaisceart Éireann 1973–74 (*1962) ♀
| [[imreoir leadóige]]&lt;br/&gt;[[polaiteoir]]
| 1962-07-19
| 
| [[Béal Átha na Muice]]
| 
| [[:d:Q5017940|Q5017940]]
| 2
|-
| [[Anne Jarvis]]
| 
| Leabharlannaí (*1962) ♀
| [[leabharlannaí]]
| 1962-07-31
| 
| 
| 
| [[:d:Q4768472|Q4768472]]
| 2
|-
| [[Emer Costello]]
| [[Íomhá:Costello, Emer-2148.jpg|center|40px]]
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1962-09-03
| 
| [[Contae Lú]]
| 
| [[:d:Q525437|Q525437]]
| 6
|-
| [[Fionnuala Sherry]]
| [[Íomhá:Fionnuala Sherry.jpg|center|40px]]
| ceoltóir Éireannach
| [[ceoltóir]]
| 1962-09-20
| 
| [[An Nás]]
| 
| [[:d:Q1868188|Q1868188]]
| 15
|-
| [[Anna Merveldt]]
| 
| marcach Éireannach
| [[marcach]]
| 1962-09-20
| 
| [[Maple Ridge]]
| 
| [[:d:Q4767347|Q4767347]]
| 2
|-
| [[Ann Power]]
| 
| [[Breitheamh|breitheamh]] agus [[Abhcóide|abhcóide]] (*1962) ♀
| [[breitheamh]]&lt;br/&gt;[[abhcóide]]
| 1962-11-23
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4766624|Q4766624]]
| 2
|-
| [[Aisling Walsh]]
| [[Íomhá:Aisling Walsh.jpg|center|40px]]
| scríbhneoir agus stiúrthóir scannán Éireannach
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir scripte]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir teilifíse]]
| 1963&lt;br/&gt;1958
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q2443145|Q2443145]]
| 11
|-
| [[Eileen Sheehan]]
| 
| file Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1963
| 
| [[Scairteach an Ghlinne (Q104308958)|Scairteach an Ghlinne]]
| 
| [[:d:Q5349451|Q5349451]]
| 3
|-
| [[Kathy Ann Kelly]]
| [[Íomhá:Kathy Kelly 2707.jpg|center|40px]]
| ceoltóir
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]
| 1963-03-06
| 
| [[Leominster (Q54185)|Leominster]]
| 
| [[:d:Q1736556|Q1736556]]
| 5
|-
| [[Catherine Walsh]]
| 
| file Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1964
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q338265|Q338265]]
| 3
|-
| [[Derval Symes]]
| 
| péintéir
| [[ealaíontóir]]
| 1964
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5263279|Q5263279]]
| 2
|-
| [[Gráinne Conole]]
| [[Íomhá:Professor Grainne Conole at Institute of Learning Innovation University of Leicester.jpg|center|40px]]
| scoláire Éireannach
| [[acadóir]]
| 1964
| 
| 
| 
| [[:d:Q5612737|Q5612737]]
| 2
|-
| [[Gearoidin Ui Laighleis]]
| 
| Imreoir fichille (*1964) ♀
| [[imreoir fichille]]
| 1964
| 
| 
| 
| [[:d:Q105358147|Q105358147]]
| 0
|-
| [[Rebecca Best]]
| 
| imreoir scuaise Éireannach
| [[imreoir scuaise]]
| 1964-01-18
| 
| [[Sheffield]]
| 
| [[:d:Q50839606|Q50839606]]
| 4
|-
| [[Susan Ronan]]
| 
| imreoir sacair
| [[imreoir sacair]]&lt;br/&gt;[[bainisteoir sacair]]
| 1964-02-21
| 
| [[Éire]]
| 
| [[:d:Q7648333|Q7648333]]
| 4
|-
| [[Daryl Kerrigan]]
| [[Íomhá:Daryl Kerrigan.jpg|center|40px]]
| Dearthóir faisin agus dearthóir feisteas (*1964) ♀
| [[dearthóir faisin]]&lt;br/&gt;[[dearthóir feisteas]]
| 1964-04-02
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5226200|Q5226200]]
| 1
|-
| [[Carrie Crowley]]
| 
| aisteoir agus craoltóir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[láithreoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[pearsa raidió]]
| 1964-05-23
| 
| [[Port Láirge]]
| 
| [[:d:Q1045015|Q1045015]]
| 10
|-
| [[Aisling Molloy]]
| 
| reathaí meánraoin Éireannach
| [[reathaí meánfhaid]]
| 1964-06-12
| 
| 
| 
| [[:d:Q23043629|Q23043629]]
| 2
|-
| [[Fionnuala Ellwood]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1964-07-03
| 
| 
| 
| [[:d:Q5451150|Q5451150]]
| 1
|-
| [[Ciara Doheny]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1964-08-04
| 
| 
| 
| [[:d:Q27893278|Q27893278]]
| 0
|-
| [[Niamh Cosgrave]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1964-10-09
| 
| 
| 
| [[:d:Q7023991|Q7023991]]
| 1
|-
| [[Maeve Quinlan]]
| [[Íomhá:Maeve Quinlan at Camp As Sayliyah, Qatar.jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Gael-Mheiriceánach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[imreoir leadóige]]&lt;br/&gt;[[aisteoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir scripte]]
| 1964-11-16
| 
| [[Chicago, Illinois|Chicago]]
| 
| [[:d:Q433284|Q433284]]
| 15
|-
| [[Ann Stephens]]
| 
| Imreoir badmantain (*1965) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 1965
| 
| 
| 
| [[:d:Q27043991|Q27043991]]
| 0
|-
| [[Carol Munster]]
| 
| Imreoir badmantain (*1965) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 1965
| 
| 
| 
| [[:d:Q27503288|Q27503288]]
| 0
|-
| [[Anne Cleary]]
| 
| Person (*1965) ♀
| 
| 1965
| 
| 
| 
| [[:d:Q2851037|Q2851037]]
| 1
|-
| [[Barbara Griffin]]
| 
| aisteoir
| [[aisteoir]]
| 1965-01-01
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q2883953|Q2883953]]
| 3
|-
| [[Julie Parkes]]
| 
| Snámhóir (*1965) ♀
| [[snámhóir]]
| 1965-04-17
| 
| 
| 
| [[:d:Q28911826|Q28911826]]
| 2
|-
| [[Maria Christian]]
| [[Íomhá:Maria Doyle-Cuche 2019-08-28.jpg|center|40px]]
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1965-05-06
| 
| [[Dún Dealgan]]
| 
| [[:d:Q1895757|Q1895757]]
| 9
|-
| [[Kim Jackson]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1965-08-22
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q286695|Q286695]]
| 11
|-
| [[Miriam Grealey]]
| 
| cruicéadaí
| [[cruicéadaí]]
| 1965-12-27
| 
| [[Dún na nGall]]
| 
| [[:d:Q6873329|Q6873329]]
| 4
|-
| [[Cathy Wilkes]]
| 
| dealbhóir as Béal Feirste
| [[amharcealaíontóir]]&lt;br/&gt;[[dealbhóir]]
| 1966
| 
| [[Béal Feirste]]
| 
| [[:d:Q5053508|Q5053508]]
| 3
|-
| [[Gráinne Mulvey]]
| 
| cumadóir Éireannach
| [[cumadóir]]
| 1966-03-10
| 
| 
| 
| [[:d:Q5612738|Q5612738]]
| 1
|-
| [[Marguerite Donlon]]
| 
| damhsóir agus cóiréagrafaí Éireannach
| [[cóiréagrafaí]]&lt;br/&gt;[[damhsóir bailé]]
| 1966-05-31
| 
| [[An Longfort]]
| 
| [[:d:Q524761|Q524761]]
| 5
|-
| [[Beverley Flynn]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1966-06-09
| 
| [[Contae Mhaigh Eo]]
| 
| [[:d:Q4899405|Q4899405]]
| 2
|-
| [[Siobhán Nicholson]]
| 
| Imreoir leadóige (*1966) ♀
| [[imreoir leadóige]]
| 1966-06-11
| 
| [[Wimbledon, Londain|Wimbledon]]
| 
| [[:d:Q97918916|Q97918916]]
| 2
|-
| [[Anne Marie Forrest]]
| 
| úrscéalaí Éireannach
| [[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1967
| 
| 
| 
| [[:d:Q4768599|Q4768599]]
| 2
|-
| [[Donna Maguire]]
| 
| ball den IRA
| 
| 1967
| 
| 
| 
| [[:d:Q5296404|Q5296404]]
| 1
|-
| [[Eleanor McEvoy]]
| [[Íomhá:Eleanor McEvoy1 (cropped).jpg|center|40px]]
| amhránaí agus cumadóir Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[pianódóir]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]
| 1967-01-22
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q3752918|Q3752918]]
| 8
|-
| [[Ann Gallagher]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1967-03-01
| 
| [[Dún na nGall]]
| 
| [[:d:Q4766407|Q4766407]]
| 1
|-
| [[Geraldine Somerville]]
| 
| aisteoir
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1967-05-19
| 
| [[Contae na Mí]]
| 
| [[:d:Q235572|Q235572]]
| 22
|-
| [[Aisling Byrne-Bowman]]
| 
| Mairnéalach (*1967) ♀
| [[mairnéalach]]
| 1967-08-26
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q96484359|Q96484359]]
| 1
|-
| [[Nuala Nic Con Iomaire]]
| 
| teangeolaí, file, agus aistritheoir Éireannach
| [[teangeolaí]]&lt;br/&gt;[[file]]&lt;br/&gt;[[aistritheoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[monaróir]]&lt;br/&gt;[[drámadóir]]
| 1967-09-07
| 2010-07-16
| [[Dún Laoghaire]]
| 
| [[:d:Q7067796|Q7067796]]
| 1
|-
| [[Margaret Conlon]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1967-09-17
| 
| [[An Cabhán]]
| 
| [[:d:Q6759295|Q6759295]]
| 1
|-
| [[Celine Kiernan]]
| [[Íomhá:199 Celine web.JPG|center|40px]]
| scríbhneoir Éireannach
| [[scríbhneoir litríocht pháistí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1967-10
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5058082|Q5058082]]
| 2
|-
| [[Fionnuala Ní Aoláin]]
| [[Íomhá:Fionnuala Ní Aoláin (2016).jpg|center|40px]]
| saineolaí dlí Éireannach
| [[saineolaí dlí]]&lt;br/&gt;[[múinteoir ollscoile]]&lt;br/&gt;[[sainchomhairleoir]]
| 1967-11-09
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q5451151|Q5451151]]
| 5
|-
| [[Aisling O'Sullivan]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1968
| 
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| 
| [[:d:Q174315|Q174315]]
| 5
|-
| [[Doreen Kennedy]]
| 
| grianghrafadóir Éireannach
| [[grianghrafadóir]]
| 1968
| 
| 
| 
| [[:d:Q5297665|Q5297665]]
| 0
|-
| [[Fiona O'Malley]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1968-01-19
| 
| [[Luimneach]]
| 
| [[:d:Q1418534|Q1418534]]
| 2
|-
| [[Emer Martin]]
| [[Íomhá:Emerfinalbook copy.jpg|center|40px]]
| scríbhneoir Éireannach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[péintéir]]
| 1968-02-29
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q1258694|Q1258694]]
| 3
|-
| [[Deirdre O'Kane]]
| 
| aisteoir agus fuirseoir Éireannach
| [[aisteoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[fuirseoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1968-03-25
| 
| [[Droichead Átha]]
| 
| [[:d:Q5252581|Q5252581]]
| 4
|-
| [[Karole McDowell]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[scríbhneoir]]
| 1968-07-04
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q3193549|Q3193549]]
| 0
|-
| [[Sharon Shannon]]
| [[Íomhá:Sharon Shannon smiling.jpg|center|40px]]
| ceoltóir Éireannach
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[fidléir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cairdíneoir]]
| 1968-11-12
| 
| [[Cora Finne]]
| 
| [[:d:Q457684|Q457684]]
| 13
|-
| [[Cecilia Keaveney]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1968-11-27
| 
| [[Doire]]
| 
| [[:d:Q540369|Q540369]]
| 4
|-
| [[Karan Casey]]
| [[Íomhá:Karan Casey.JPG|center|40px]]
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[pianódóir]]
| 1969
| 
| [[Cill Mhíodáin]]
| 
| [[:d:Q274052|Q274052]]
| 8
|-
| [[Ann Leonard]]
| 
| polaiteoir Éireannach de chuid Fianna Fáil
| [[cnáimhseach]]&lt;br/&gt;[[altra]]&lt;br/&gt;[[polaiteoir]]&lt;br/&gt;[[obstatraí]]
| 1969-01-02
| 
| 
| 
| [[:d:Q4766503|Q4766503]]
| 3
|-
| [[Mary Fitzpatrick]]
| [[Íomhá:Mary Fitzpatrick.jpg|center|40px]]
| polaiteoir Éireannach de chuid Fianna Fáil
| [[polaiteoir]]
| 1969-02-20
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6779551|Q6779551]]
| 1
|-
| [[Pauline Curley]]
| 
| reathaí maratóin Éireannach
| [[reathaí maratóin]]
| 1969-03-10
| 
| [[Biorra]]
| 
| [[:d:Q7155002|Q7155002]]
| 2
|-
| [[Naomi Geraghty]]
| 
| Eagarthóir scannán (*1969) ♀
| [[eagarthóir scannán]]
| 1969-05
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q1964826|Q1964826]]
| 2
|-
| [[Angeline Ball]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1969-06-28
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q530292|Q530292]]
| 5
|-
| [[Aileen Convery]]
| 
| Snámhóir (*1969) ♀
| [[snámhóir]]
| 1969-07-10
| 
| 
| 
| [[:d:Q29059727|Q29059727]]
| 2
|-
| [[Teresa Duffy]]
| 
| Cianreathaí (*1969) ♀
| [[cianreathaí]]
| 1969-07-16
| 
| 
| 
| [[:d:Q97670856|Q97670856]]
| 1
|-
| [[Maria Coleman]]
| 
| Mairnéalach (*1969) ♀
| [[mairnéalach]]
| 1969-07-21
| 
| [[Birmingham]]
| 
| [[:d:Q56065668|Q56065668]]
| 1
|-
| [[Emma Donoghue]]
| [[Íomhá:Irish-Canadian author Emma Donoghue.JPG|center|40px]]
| úrscéali, staraí, scríbhneoir agus drámadóir Éireannach
| [[staraí liteartha]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[drámadóir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir scripte]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir scripte scannáin]]
| 1969-10-24
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q52255|Q52255]]
| 29
|-
| [[Deirdre Gogarty]]
| 
| dornálaí Éireannach
| [[dornálaí]]
| 1969-11-10
| 
| [[Droichead Átha]]
| 
| [[:d:Q5252563|Q5252563]]
| 2
|-
| [[Patricia Kelly]]
| [[Íomhá:Patricia-Kelly-(MS1411200026).jpg|center|40px]]
| ceoltóir Gael-Mheiriceánach
| [[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]
| 1969-11-22
| 
| [[Gamonal]]
| 
| [[:d:Q1544206|Q1544206]]
| 7
|-
| [[Catherina McKiernan]]
| 
| cianreathaí Éireannach
| [[reathaí maratóin]]
| 1969-11-30
| 
| [[Contae an Chabháin]]
| 
| [[:d:Q274541|Q274541]]
| 6
|-
| [[Keelin Fox]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q15729982|Q15729982]]
| 2
|-
| [[Claire Russell]]
| 
| Imreoir badmantain (*1970) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 1970
| 
| 
| 
| [[:d:Q27503304|Q27503304]]
| 0
|-
| [[Elaine Kiely]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q65027970|Q65027970]]
| 0
|-
| [[Angela Carr]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554172|Q65554172]]
| 0
|-
| [[Annette Taylor]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554187|Q65554187]]
| 0
|-
| [[Catherine Walsh]]
| 
| Aisteoir stáitse agus aisteoir scannáin (*1970) ♀
| [[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1970
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q1051060|Q1051060]]
| 2
|-
| [[Eileen Shields]]
| [[Íomhá:Eileen Shields Shoe Designer.jpg|center|40px]]
| Dearthóir (*1970) ♀
| [[dearthóir]]
| 1970
| 
| 
| 
| [[:d:Q5349455|Q5349455]]
| 2
|-
| [[Mairead McKinley]]
| 
| ban-aisteoir
| [[aisteoir]]
| 1970
| 
| [[Iúr Cinn Trá]]
| 
| [[:d:Q6736916|Q6736916]]
| 2
|-
| [[Eleanor Maguire]]
| [[Íomhá:Professor Eleanor Maguire FMedSci FRS.jpg|center|40px]]
| néaraishíceolaí Éireannach
| [[eolaí néarchórais]]&lt;br/&gt;[[néareolaí]]
| 1970-03-27
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5354323|Q5354323]]
| 8
|-
| [[Mary Kingston]]
| 
| láithreoir teilifíse Éireannach
| [[láithreoir teilifíse]]
| 1970-05-29
| 
| [[Oileán Inse Duine]]
| 
| [[:d:Q6780019|Q6780019]]
| 2
|-
| [[Katy McCandless]]
| 
| cianreathaí Éireannach
| [[cianreathaí]]
| 1970-06-22
| 
| 
| 
| [[:d:Q42954570|Q42954570]]
| 2
|-
| [[Deirdre Shannon]]
| 
| ceoltóir Ghaeilge Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1970-07-19
| 
| [[Contae na Mí]]
| 
| [[:d:Q2554305|Q2554305]]
| 7
|-
| [[Frances Healy]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1970-08-24
| 
| [[Luimneach]]
| 
| [[:d:Q5478704|Q5478704]]
| 2
|-
| [[Anna Nolan]]
| 
| cispheileadóir Éireannach
| [[cispheileadóir]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir teilifíse]]
| 1970-10-16
| 
| 
| 
| [[:d:Q4767381|Q4767381]]
| 1
|-
| [[Amanda Coogan]]
| 
| ealaíontóir Éireannach
| [[ealaíontóir suiteáin]]&lt;br/&gt;[[taibhealaíontóir]]
| 1971
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4739597|Q4739597]]
| 1
|-
| [[Denise Cronin]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1971
| 
| [[Contae Chorcaí]]
| 
| [[:d:Q5257644|Q5257644]]
| 1
|-
| [[Diana Rowan]]
| 
| Pianódóir (*1971) ♀
| [[pianódóir]]
| 1971-01-26
| 
| 
| 
| [[:d:Q5271292|Q5271292]]
| 2
|-
| [[Olivia O'Toole]]
| 
| peileadóir Éireannach
| [[imreoir sacair]]
| 1971-02-25
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q7088083|Q7088083]]
| 4
|-
| [[Amira Casar]]
| [[Íomhá:Amira Casar Call Me By Your Name Photo Call Berlinale 2017.jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Francach
| [[aisteoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[mainicín]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1971-05-01
| 
| [[Londain]]
| 
| [[:d:Q271553|Q271553]]
| 23
|-
| [[Mildred Fox]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1971-06-21
| 
| 
| 
| [[:d:Q6850969|Q6850969]]
| 1
|-
| [[Jayne Plunkett]]
| 
| Imreoir badmantain (*1971) ♀; national champion
| [[imreoir badmantain]]
| 1971-08-10
| 
| 
| 
| [[:d:Q1636158|Q1636158]]
| 1
|-
| [[Claire Henderson]]
| 
| Imreoir badmantain (*1971) ♀; national champion
| [[imreoir badmantain]]
| 1971-10-08
| 
| 
| 
| [[:d:Q1094805|Q1094805]]
| 1
|-
| [[Anna McPartlin]]
| 
| úrscéalaí Éireannach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir scripte]]
| 1972
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q562441|Q562441]]
| 4
|-
| [[Arlene Hunt]]
| 
| úrscéalaí Éireannach
| [[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1972
| 
| 
| 
| [[:d:Q4792156|Q4792156]]
| 3
|-
| [[Catherine Walker]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1972
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5052960|Q5052960]]
| 4
|-
| [[Clare O'Leary]]
| 
| dreapadóir Éireannach
| [[sléibhteoir]]
| 1972
| 
| 
| 
| [[:d:Q5126227|Q5126227]]
| 3
|-
| [[Eilis Kirwan]]
| 
| stiúrthóir scannán agus scríbhneoir scripte Éireannach
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir scripte]]
| 1972
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5349525|Q5349525]]
| 2
|-
| [[Lorraine Keane]]
| 
| láithreoir teilifíse Éireannach
| [[láithreoir teilifíse]]
| 1972
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6681644|Q6681644]]
| 1
|-
| [[Claire Scanlan]]
| 
| imreoir sacair Sasanach
| [[imreoir sacair]]
| 1972-02-21
| 
| [[An Ros, Contae Bhaile Átha Cliath|An Ros]]
| 
| [[:d:Q5125300|Q5125300]]
| 2
|-
| [[Bronagh Gallagher]]
| [[Íomhá:Bronagh Gallagher.jpg|center|40px]]
| aisteoir agus ceoltóir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]
| 1972-04-26
| 
| [[Doire]]
| 
| [[:d:Q2926038|Q2926038]]
| 11
|-
| [[Alexandria Sharpe]]
| [[Íomhá:Alex Sharpe.jpg|center|40px]]
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1972-05-04
| 
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| 
| [[:d:Q636386|Q636386]]
| 11
|-
| [[Jenny Kelly]]
| 
| láithreoir raidió Éireannach
| [[pearsa raidió]]
| 1972-05-06
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6179357|Q6179357]]
| 2
|-
| [[Majella Murphy]]
| 
| amhránaí agus cumadóir Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]
| 1973
| 
| 
| 
| [[:d:Q6737644|Q6737644]]
| 1
|-
| [[Caitriona O'Reilly]]
| [[Íomhá:CAITRÍONA O'REILLY 185491.jpg|center|40px]]
| file Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1973
| 
| 
| 
| [[:d:Q5017936|Q5017936]]
| 2
|-
| [[Izumi Kimura]]
| 
| ceoltóir Seapánach
| [[pianódóir]]
| 1973-03-10
| 
| 
| 
| [[:d:Q6102299|Q6102299]]
| 2
|-
| [[Sonya McGinn]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]&lt;br/&gt;[[Olympic competitor]]
| 1973-12-17
| 
| [[Binn Éadair]]
| 
| [[:d:Q1603815|Q1603815]]
| 5
|-
| [[Eva Birthistle]]
| [[Íomhá:CurtTruningerEvaBirthistle.jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1974
| 
| [[Bré]]
| 
| [[:d:Q3061229|Q3061229]]
| 15
|-
| [[Alex Barclay]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir litríocht pháistí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir coirscéalta]]&lt;br/&gt;[[iriseoir]]
| 1974
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q517660|Q517660]]
| 8
|-
| [[Jovita Delaney]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1974
| 
| [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]]
| 
| [[:d:Q6296815|Q6296815]]
| 1
|-
| [[Karen Gillece]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[údar]]
| 1974
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6369662|Q6369662]]
| 6
|-
| [[Lynn Dunlea]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1974
| 
| [[Contae Chorcaí]]
| 
| [[:d:Q6709006|Q6709006]]
| 1
|-
| [[Victoria Smurfit]]
| [[Íomhá:Victoria Smurfit 2016.jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1974-03-31
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q127333|Q127333]]
| 18
|-
| [[Lorraine Pilkington]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1974-04-18
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q467567|Q467567]]
| 10
|-
| [[Maria McCool]]
| [[Íomhá:Mariamccool.jpg|center|40px]]
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[fidléir]]
| 1974-05-23
| 
| [[Gaoth Dobhair]]
| 
| [[:d:Q6761423|Q6761423]]
| 3
|-
| [[Colette Fitzpatrick]]
| 
| [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus léitheoir nuachta (*1974) ♀
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[léitheoir nuachta]]
| 1974-06
| 
| [[Mainistir na Croiche]]
| 
| [[:d:Q5144693|Q5144693]]
| 1
|-
| [[Jennifer Walshe]]
| 
| cumadóir Éireannach
| [[cumadóir]]&lt;br/&gt;[[leabhrógaí]]
| 1974-06-01
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q2313131|Q2313131]]
| 7
|-
| [[Amanda Brunker]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[mainicín]]&lt;br/&gt;[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]
| 1974-06-12
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4739579|Q4739579]]
| 2
|-
| [[Olwyn Enright]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1974-07-01
| 
| [[Contae Uíbh Fhailí]]
| 
| [[:d:Q7088903|Q7088903]]
| 2
|-
| [[Lisa McDonald]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 1974-07-09
| 
| [[Contae Loch Garman]]
| 
| [[:d:Q1827764|Q1827764]]
| 2
|-
| [[Deirdre Gallagher]]
| 
| lúthchleasaí
| [[racewalker]]
| 1974-07-13
| 
| 
| 
| [[:d:Q5252565|Q5252565]]
| 2
|-
| [[Jenny McCauley]]
| 
| Mountain biker (*1974) ♀
| [[mountain biker]]
| 1974-07-18
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q17104427|Q17104427]]
| 3
|-
| [[Órlagh Fallon]]
| 
| amhránaí agus cumadóir Éireannach
| [[cumadóir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí ceoldrámaíochta]]&lt;br/&gt;[[ealaíontóir taifeadta]]
| 1974-08-24
| 
| [[Cnoc an Eanaigh]]
| 
| [[:d:Q2447901|Q2447901]]
| 12
|-
| [[Elisabeth Dermot Walsh]]
| [[Íomhá:Elisabeth Dermot Walsh 2023.jpg|center|40px]]
| [[Aisteoir|aisteoir]] agus aisteoir scannáin (*1974) ♀
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1974-09-15
| 
| [[Londain]]
| 
| [[:d:Q3723180|Q3723180]]
| 8
|-
| [[Joanne Black]]
| 
| mainicín Éireannach
| [[mainicín]]&lt;br/&gt;[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]
| 1974-10-25
| 
| [[An Cabhán]]
| 
| [[:d:Q6206060|Q6206060]]
| 1
|-
| [[Elaine Symons]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1974-12-04
| 
| [[Éire]]
| 
| [[:d:Q5353297|Q5353297]]
| 3
|-
| [[Camille O'Sullivan]]
| 
| aisteoir agus ceoltóir Éireannach
| [[péintéir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[ailtire]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]
| 1974-12-30
| 
| [[Londain]]
| 
| [[:d:Q2935027|Q2935027]]
| 5
|-
| [[Gráinne Hambly]]
| 
| ceoltóir Éireannach
| [[ceoltóir]]
| 1975
| 
| [[Contae Mhaigh Eo]]
| 
| [[:d:Q3774226|Q3774226]]
| 2
|-
| [[Marie Davenport]]
| 
| lúthchleasaí
| [[cianreathaí]]
| 1975-01-24
| 
| [[Inis Díomáin]]
| 
| [[:d:Q6762820|Q6762820]]
| 1
|-
| [[Tara Blaise]]
| 
| ban-aisteoir agus amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]
| 1975-03-01
| 
| [[Londain]]
| 
| [[:d:Q2091210|Q2091210]]
| 5
|-
| [[Sarah Ennis]]
| 
| Marcach (*1975) ♀
| [[marcach]]
| 1975-03-13
| 
| 
| 
| [[:d:Q56697421|Q56697421]]
| 3
|-
| [[Laura Mylotte]]
| 
| imreoir scuaise Éireannach
| [[imreoir scuaise]]
| 1975-08-05
| 
| [[Birmingham]]
| 
| [[:d:Q6499249|Q6499249]]
| 3
|-
| [[Claire Byrne]]
| [[Íomhá:Claire Byrne.jpg|center|40px]]
| iriseoir
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[láithreoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[léitheoir nuachta]]
| 1975-08-11
| 
| [[Maighean Rátha]]
| 
| [[:d:Q5125161|Q5125161]]
| 5
|-
| [[Eadaoin Ní Challarain]]
| 
| curachóir Éireannach
| [[canúálaí]]
| 1975-09-19
| 
| 
| 
| [[:d:Q5324891|Q5324891]]
| 1
|-
| [[Geraldine Gill]]
| 
| rothaí Éireannach
| [[rothaí spóirt]]
| 1975-09-25
| 
| 
| 
| [[:d:Q5549754|Q5549754]]
| 3
|-
| [[Rosemary Ryan]]
| 
| cianreathaí Éireannach
| [[cianreathaí]]
| 1975-11-08
| 
| [[Luimneach]]
| 
| [[:d:Q22415175|Q22415175]]
| 2
|-
| [[Catherine O'Neill]]
| 
| Iomaitheoir lúthchleasaíochta (*1975) ♀
| [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]
| 1975-12-04
| 
| [[Ros Mhic Thriúin]]
| 
| [[:d:Q27464978|Q27464978]]
| 1
|-
| [[Louise Lyons]]
| [[Íomhá:Louise lyons murphys miracle quarry badminton 2011.jpg|center|40px]]
| marcach
| [[marcach]]
| 1976
| 
| 
| 
| [[:d:Q6688834|Q6688834]]
| 1
|-
| [[Olive Loughnane]]
| 
| lúthchleasaí Éireannach
| [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]
| 1976-01-14
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q270214|Q270214]]
| 15
|-
| [[Claire McCarthy]]
| 
| reathaí fadraoin Éireannach
| [[cianreathaí]]
| 1976-06-29
| 
| 
| 
| [[:d:Q39073573|Q39073573]]
| 1
|-
| [[Maia Dunphy]]
| 
| Láithreoir teilifíse agus léiritheoir teilifíse (*1976) ♀; spouse of Johnny Vegas
| [[láithreoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir teilifíse]]
| 1976-08-08
| 
| [[Deilginis]]
| 
| [[:d:Q6735212|Q6735212]]
| 1
|-
| [[Gillian O'Sullivan]]
| 
| lúthchleasaí Éireannach
| [[racewalker]]
| 1976-08-21
| 
| [[Cill Airne]]
| 
| [[:d:Q447794|Q447794]]
| 14
|-
| [[Natalia O'Shea]]
| [[Íomhá:Helavisa5.jpg|center|40px]]
| Teangeolaí, [[Amhránaí|amhránaí]], cumadóir, [[Scríbhneoir|scríbhneoir]], [[Cumadóir amhrán|cumadóir amhrán]], cláirseoir agus cóiritheoir ceoil (*1976) ♀; CHARTOVA DYUZHINA; member of Melnitsa, Tijl Uilenspiegel agus Clann Lir
| [[teangeolaí]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[cláirseoir]]&lt;br/&gt;[[cóiritheoir ceoil]]
| 1976-09-03
| 
| [[Moscó]]
| 
| [[:d:Q2378234|Q2378234]]
| 10
|-
| [[Jasmine Guinness]]
| [[Íomhá:Fendi store opening - Jasmine Guinness (14114411293) (cropped).jpg|center|40px]]
| mainicín Éireannach
| [[mainicín]]
| 1976-09-28
| 
| 
| 
| [[:d:Q6161764|Q6161764]]
| 3
|-
| [[Sinéad Lynch]]
| 
| iomróir Éireannach
| [[iomróir]]&lt;br/&gt;[[rothaí spóirt]]
| 1976-09-30
| 
| [[Leitir Ceanainn]]
| 
| [[:d:Q7522382|Q7522382]]
| 6
|-
| [[Caroline Grace-Cassidy]]
| 
| ban-aisteoir
| [[údar]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1976-12-25
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5045086|Q5045086]]
| 4
|-
| [[Laura Woods]]
| 
| láithreoir teilifíse Éireannach
| [[láithreoir teilifíse]]
| 1977
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6499565|Q6499565]]
| 2
|-
| [[Jane Casey]]
| 
| Scríbhneoir litríocht pháistí, [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus eagarthóir (*1977) ♀; Gradam Edgar agus Crimezone Thriller Awards
| [[scríbhneoir litríocht pháistí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[eagarthóir]]
| 1977
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6151234|Q6151234]]
| 5
|-
| [[Genevieve O'Reilly]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1977-01-06
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q438161|Q438161]]
| 18
|-
| [[Brídín Ní Bhraonáin]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1977-01-20
| 
| [[Gaoth Dobhair]]
| 
| [[:d:Q3247179|Q3247179]]
| 6
|-
| [[Eileen Walsh]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir scannáin]]
| 1977-04-16
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q517868|Q517868]]
| 11
|-
| [[Laoise Ní Cheallaigh]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[pianódóir]]
| 1977-05-07
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q2619994|Q2619994]]
| 11
|-
| [[Tarja Owens]]
| 
| Mountain biker agus osteopath (*1977) ♀
| [[mountain biker]]&lt;br/&gt;[[osteopath]]
| 1977-05-25
| 
| [[Cill Mhantáin]]&lt;br/&gt;[[Deilgne]]
| 
| [[:d:Q17106405|Q17106405]]
| 4
|-
| [[Áine Minogue]]
| 
| ceoltóir Éireannach
| [[cláirseoir]]
| 1977-05-27
| 
| [[Buiríos Uí Chéin]]
| 
| [[:d:Q4053665|Q4053665]]
| 2
|-
| [[Nuala Carey]]
| 
| láithreoir Éireannach
| [[pearsa raidió]]
| 1977-06-09
| 
| 
| 
| [[:d:Q7067791|Q7067791]]
| 1
|-
| [[Giada Gray]]
| [[Íomhá:Moritz A. Sachs und Giada Gray (1997).jpg|center|40px]]
| aisteoir
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[déantóir scannán]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir scannán]]
| 1977-06-23
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q62318|Q62318]]
| 2
|-
| [[Melanie Clark Pullen]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]
| 1977-07-02
| 2022-03-29
| [[Bré]]
| 
| [[:d:Q1918954|Q1918954]]
| 7
|-
| [[Caroline Morahan]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1977-07-09
| 
| [[Droichead Átha]]
| 
| [[:d:Q5045162|Q5045162]]
| 2
|-
| [[Caitriona Beggs]]
| 
| cruicéadaí
| [[cruicéadaí]]
| 1977-07-15
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5017933|Q5017933]]
| 3
|-
| [[Gemma Hayes]]
| [[Íomhá:Gemma Hayes.png|center|40px]]
| amhránaí agus cumadóir Éireannach
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[ealaíontóir taifeadta]]
| 1977-08-11
| 
| [[Béal Átha Póirín]]
| 
| [[:d:Q273220|Q273220]]
| 12
|-
| [[Elaine Crowle]]
| 
| iriseoir teilifíse
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[láithreoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[léitheoir nuachta]]
| 1977-08-18
| 
| [[Mala]]
| 
| [[:d:Q5353188|Q5353188]]
| 4
|-
| [[Emma Geary]]
| 
| ealaíontóir
| [[ealaíontóir]]
| 1977-11
| 
| 
| 
| [[:d:Q5372808|Q5372808]]
| 2
|-
| [[Andrea Roche]]
| 
| mainicín Éireannach
| [[mainicín]]&lt;br/&gt;[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]
| 1977-11-11
| 
| [[An Chathair (Tiobraid Árann)|An Chathair]]
| 
| [[:d:Q4755254|Q4755254]]
| 4
|-
| [[Lisa Dwan]]
| [[Íomhá:Lisa dwan 2022 1.jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]
| 1977-11-25
| 
| [[Coosan]]
| 
| [[:d:Q1827725|Q1827725]]
| 4
|-
| [[Emma Ledden]]
| 
| Mainicín, láithreoir teilifíse, [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] agus pearsa raidió (*1977) ♀
| [[mainicín]]&lt;br/&gt;[[láithreoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[pearsa raidió]]
| 1977-12-11
| 
| [[Éire]]&lt;br/&gt;[[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q5372882|Q5372882]]
| 2
|-
| [[Sinead Keenan]]
| [[Íomhá:SineadKeenanMem2011.jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]
| 1977-12-27
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q3484904|Q3484904]]
| 9
|-
| [[Caoimhe Butterly]]
| [[Íomhá:Caoimhe Butterly.jpg|center|40px]]
| gníomhaí Éireannach
| [[gníomhaí ar son chearta an duine]]
| 1978
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5034357|Q5034357]]
| 4
|-
| [[Fiona Glennon]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1978
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554285|Q65554285]]
| 0
|-
| [[Pauline Glennon]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1978
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554524|Q65554524]]
| 0
|-
| [[Cathy Davey]]
| [[Íomhá:Cathy Davey.jpg|center|40px]]
| ceoltóir Éireannach
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[cumadóir]]&lt;br/&gt;[[giotáraí]]
| 1978
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q2942190|Q2942190]]
| 4
|-
| [[Rosie Fellner]]
| 
| aisteoir agus léiritheoir scannán
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1978
| 
| [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]]
| 
| [[:d:Q3442638|Q3442638]]
| 5
|-
| [[Aisling O'Loughlin]]
| 
| iriseoir teilifíse
| [[iriseoir]]&lt;br/&gt;[[léitheoir nuachta]]&lt;br/&gt;[[láithreoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[láithreoir]]
| 1978
| 
| [[Sionainn (baile)|Sionainn]]
| 
| [[:d:Q4699208|Q4699208]]
| 3
|-
| [[Audrey Kennedy]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1978
| 
| [[Contae Uíbh Fhailí]]
| 
| [[:d:Q4820147|Q4820147]]
| 1
|-
| [[Orla Fitzgerald]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1978
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q7102987|Q7102987]]
| 2
|-
| [[Louise Moriarty]]
| 
| rothaí Éireannach
| [[rothaí spóirt]]
| 1978-01-17
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6688866|Q6688866]]
| 4
|-
| [[Stephanie Reilly]]
| 
| lúthchleasaí
| [[cianreathaí]]
| 1978-02-23
| 
| 
| 
| [[:d:Q7608378|Q7608378]]
| 2
|-
| [[Aoife Mulholland]]
| [[Íomhá:Aoife Mulholland.jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1978-05-29
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q4778632|Q4778632]]
| 3
|-
| [[Grainne Kierans]]
| 
| imreoir sacair
| [[imreoir sacair]]&lt;br/&gt;[[bainisteoir sacair]]
| 1978-09-20
| 
| [[Droichead Átha]]
| 
| [[:d:Q5593528|Q5593528]]
| 3
|-
| [[Ella McSweeney]]
| 
| craoltóir Éireannach
| [[léiritheoir teilifíse]]
| 1978-10-31
| 
| 
| 
| [[:d:Q5364542|Q5364542]]
| 1
|-
| [[Aoife O'Connor]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1978-11-27
| 
| 
| 
| [[:d:Q4778638|Q4778638]]
| 1
|-
| [[Lindsay Armaou]]
| [[Íomhá:Lindsay Armaou in Manchester.jpg|center|40px]]
| [[Amhránaí|amhránaí]] (*1978) ♀; member of B*Witched; spouse of Lee Brennan
| [[amhránaí]]
| 1978-12-18
| 
| [[an Aithin]]
| 
| [[:d:Q2096443|Q2096443]]
| 4
|-
| [[Gillian Norris]]
| [[Íomhá:Gillian Norris.jpg|center|40px]]
| damhsóir Éireannach
| [[damhsóir]]
| 1978-12-29
| 
| [[Coill Mhic Thomáisín]]
| 
| [[:d:Q3106618|Q3106618]]
| 6
|-
| [[Ruth Kilkenny]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1979
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554558|Q65554558]]
| 0
|-
| [[Aideen Barry]]
| [[Íomhá:Aideen Barry &amp; H.Romero 2017.jpg|center|40px]]
| ealaíontóir Éireannach
| [[ealaíontóir]]
| 1979
| 
| 
| 
| [[:d:Q4696757|Q4696757]]
| 2
|-
| [[Ciara Gaynor]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1979
| 
| [[Tiobraid Árann (baile)|Tiobraid Árann]]
| 
| [[:d:Q5119117|Q5119117]]
| 1
|-
| [[Elaine Feeney]]
| [[Íomhá:Elaine Feeney.jpg|center|40px]]
| file Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]&lt;br/&gt;[[múinteoir meánscoile]]&lt;br/&gt;[[múinteoir ollscoile]]
| 1979
| 
| [[Contae na Gaillimhe]]
| 
| [[:d:Q5353210|Q5353210]]
| 3
|-
| [[Fiona O'Shaughnessy]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]
| 1979
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q5451095|Q5451095]]
| 10
|-
| [[Kelly Liggan]]
| 
| imreoir leadóige Éireannach
| [[imreoir leadóige]]
| 1979-02-05
| 
| [[an Spáinn]]
| 
| [[:d:Q3194905|Q3194905]]
| 10
|-
| [[Kelly Kilfeather]]
| 
| [[Amhránaí|amhránaí]] (*1979) ♀
| [[amhránaí]]
| 1979-03-23
| 
| 
| 
| [[:d:Q6386131|Q6386131]]
| 1
|-
| [[Máiréad Nesbitt]]
| [[Íomhá:Mairead Nesbitt at MacQuarie Centre 02.jpg|center|40px]]
| veidhleadóir Éireannach
| [[veidhleadóir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[pianódóir]]&lt;br/&gt;[[cumadóir]]
| 1979-04-18
| 
| [[Luachma]]
| 
| [[:d:Q3300102|Q3300102]]
| 14
|-
| [[Nikki Hayes]]
| 
| DJ Éireannach
| [[dioscmharcach]]
| 1979-05-07
| 
| [[Bré]]
| 
| [[:d:Q7035234|Q7035234]]
| 1
|-
| [[Mary Goode]]
| 
| imreoir haca Éireannach
| [[imreoir haca]]
| 1979-05-15
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6779653|Q6779653]]
| 1
|-
| [[Emma Byrne]]
| [[Íomhá:Emma Byrne 2014 (cropped).jpg|center|40px]]
| imreoir sacair
| [[imreoir sacair]]
| 1979-06-14
| 
| [[Léim an Bhradáin]]
| 
| [[:d:Q533443|Q533443]]
| 13
|-
| [[Bernadette Flynn]]
| [[Íomhá:Bernadette Flynn.jpg|center|40px]]
| damhsóir Éireannach
| [[damhsóir]]
| 1979-08-01
| 
| [[An tAonach]]
| 
| [[:d:Q445819|Q445819]]
| 8
|-
| [[Ciara McCormack]]
| 
| imreoir sacair
| [[imreoir sacair]]
| 1979-09-29
| 
| [[North Vancouver]]
| 
| [[:d:Q5119123|Q5119123]]
| 3
|-
| [[Ciara Peelo]]
| 
| seoltóir Éireannach
| [[mairnéalach]]
| 1979-10-01
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5119126|Q5119126]]
| 2
|-
| [[Caroline Ryan]]
| [[Íomhá:Trois jours d'Aigle - Caroline Ryan.jpg|center|40px]]
| rothaí Éireannach
| [[iomróir]]&lt;br/&gt;[[rothaí spóirt]]
| 1979-10-10
| 
| [[Baile Mhic Andáin]]
| 
| [[:d:Q511066|Q511066]]
| 10
|-
| [[Leigh Arnold]]
| 
| ban-aisteoir
| [[aisteoir]]
| 1979-10-17
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4444779|Q4444779]]
| 3
|-
| [[Maite Kelly]]
| [[Íomhá:0940 Maite Kelly.JPG|center|40px]]
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[giotáraí]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 1979-12-04
| 
| [[Beirlín Thiar]]&lt;br/&gt;[[Beirlín]]
| 
| [[:d:Q1885940|Q1885940]]
| 7
|-
| [[Denise Thomas]]
| 
| peileadóir
| [[imreoir sacair]]
| 1979-12-22
| 
| 
| 
| [[:d:Q5257778|Q5257778]]
| 2
|-
| [[Clare Flood]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q518775|Q518775]]
| 1
|-
| [[Caitriona Farrell]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1980
| 
| 
| 
| [[:d:Q27763839|Q27763839]]
| 0
|-
| [[Aoife Lynskey]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1980
| 
| 
| 
| [[:d:Q4778630|Q4778630]]
| 1
|-
| [[Eimear Brannigan]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[lúthchleasaí]]
| 1980
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5349552|Q5349552]]
| 1
|-
| [[Heidi Talbot]]
| [[Íomhá:HeidiPress 2-1.jpg|center|40px]]
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1980
| 
| 
| 
| [[:d:Q5698969|Q5698969]]
| 4
|-
| [[Ronnie Gibbons]]
| 
| imreoir sacair
| [[imreoir sacair]]
| 1980-01-16
| 
| [[Wandsworth]]
| 
| [[:d:Q7365872|Q7365872]]
| 4
|-
| [[Denise Gough]]
| [[Íomhá:Denise gough 2022 1.jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]
| 1980-02-28
| 
| [[Inis (baile)|Inis]]
| 
| [[:d:Q5257674|Q5257674]]
| 15
|-
| [[Mairead Farrell]]
| 
| Pearsa raidió (*1980) ♀
| [[pearsa raidió]]
| 1980-04-03
| 
| [[Fionnghlas]]
| 
| [[:d:Q6736915|Q6736915]]
| 1
|-
| [[Caitriona Jennings]]
| [[Íomhá:Caitriona Jennings.jpg|center|40px]]
| lúthchleasaí
| [[reathaí maratóin]]&lt;br/&gt;[[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]
| 1980-06-17
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5017935|Q5017935]]
| 4
|-
| [[Jean Carroll]]
| 
| cruicéadaí
| [[cruicéadaí]]
| 1980-06-19
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q28233007|Q28233007]]
| 4
|-
| [[Ciara Sheehy]]
| 
| rábálaí Éireannach
| [[rábálaí]]
| 1980-08-12
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q22002462|Q22002462]]
| 1
|-
| [[Roisin McGettigan]]
| 
| lúthchleasaí
| [[reathaí]]
| 1980-08-23
| 
| [[Cill Mhantáin]]
| 
| [[:d:Q4966678|Q4966678]]
| 4
|-
| [[Amy-Joyce Hastings]]
| [[Íomhá:Amy-Joyce Hastings (cropped).jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1980-09-24
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4749054|Q4749054]]
| 4
|-
| [[Claire O'Connor]]
| 
| Camogie player (*1980) ♀
| [[camogie player]]
| 1980-12-29
| 
| [[Loch Garman]]
| 
| [[:d:Q5125277|Q5125277]]
| 1
|-
| [[Bing Huang]]
| 
| imreoir badmantain Éireannach
| [[imreoir badmantain]]
| 1981
| 
| [[Shenyang]]
| 
| [[:d:Q1408084|Q1408084]]
| 2
|-
| [[Patricia Roberts]]
| [[Íomhá:WSoS 2008 Warsaw - 1. ćwierćfinał - Górecki vs Doherty 07.JPG|center|40px]]
| Réiteoir agus snooker referee (*1981) ♀
| [[réiteoir]]&lt;br/&gt;[[snooker referee]]
| 1981
| 
| [[Contae an Chláir]]
| 
| [[:d:Q4395107|Q4395107]]
| 6
|-
| [[Ailis McSweeney]]
| 
| rábálaí
| [[rábálaí]]
| 1981&lt;br/&gt;1983-10-04
| 
| 
| 
| [[:d:Q4697077|Q4697077]]
| 1
|-
| [[Catherine Doherty]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1981
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q5052638|Q5052638]]
| 1
|-
| [[Cathy Maguire]]
| 
| [[Amhránaí|amhránaí]] agus [[Cumadóir amhrán|cumadóir amhrán]] (*1981) ♀
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]
| 1981
| 
| [[Dún Dealgan]]
| 
| [[:d:Q5053456|Q5053456]]
| 2
|-
| [[Cora Venus Lunny]]
| 
| ceoltóir Éireannach
| [[veidhleadóir]]
| 1981
| 
| 
| 
| [[:d:Q5169414|Q5169414]]
| 1
|-
| [[Elaine Burke]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1981
| 
| [[Contae Chorcaí]]
| 
| [[:d:Q5353172|Q5353172]]
| 1
|-
| [[Lynda O'Connell]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1981
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q6708568|Q6708568]]
| 1
|-
| [[Mairead Buicke]]
| 
| amhránaí
| [[amhránaí ceoldrámaíochta]]
| 1981
| 
| 
| 
| [[:d:Q6736912|Q6736912]]
| 1
|-
| [[Orla Tobin]]
| 
| mainicín Éireannach
| 
| 1981&lt;br/&gt;1982-08-27
| 
| 
| 
| [[:d:Q7102996|Q7102996]]
| 1
|-
| [[Fionnuala Carr]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1981-01-03
| 
| 
| 
| [[:d:Q5451149|Q5451149]]
| 1
|-
| [[Kojii Helnwein]]
| 
| Mainicín, [[Aisteoir|aisteoir]], [[Ceoltóir|ceoltóir]] agus giotáraí (*1981) ♀
| [[mainicín]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[giotáraí]]
| 1981-01-08
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6426478|Q6426478]]
| 2
|-
| [[Beverley O'Sullivan]]
| 
| aisteoir agus amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1981-01-16
| 2009-11-02
| [[Domhnach Míde]]
| [[Bharatpur]]
| [[:d:Q4899424|Q4899424]]
| 2
|-
| [[Yvonne Tracy]]
| [[Íomhá:Yvonne Tracy at the Emirates Stadium, London - 20090524.jpg|center|40px]]
| imreoir sacair
| [[imreoir sacair]]
| 1981-02-27
| 
| [[Luimneach]]
| 
| [[:d:Q3574236|Q3574236]]
| 8
|-
| [[Michelle Carey]]
| [[Íomhá:Michelle Carey (athlete) (cropped).jpg|center|40px]]
| lúthchleasaí Éireannach
| [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]
| 1981-03-20&lt;br/&gt;1981-02-20
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6836951|Q6836951]]
| 5
|-
| [[Karen Koster]]
| 
| iriseoir Éireannach
| [[iriseoir]]
| 1981-04-09
| 
| [[Cill Iníon Léinín]]
| 
| [[:d:Q6369788|Q6369788]]
| 2
|-
| [[Jenny McDonough]]
| [[Íomhá:Jenny McDonough.JPG|center|40px]]
| imreoir haca Éireannach
| [[imreoir haca]]
| 1981-04-23
| 
| [[Béal Feirste]]
| 
| [[:d:Q6179391|Q6179391]]
| 1
|-
| [[Rebecca Codd]]
| [[Íomhá:Rebecca Codd.JPG|center|40px]]
| galfaire Éireannach
| [[galfaire]]
| 1981-04-25
| 
| [[Adelaide]]
| 
| [[:d:Q1871491|Q1871491]]
| 3
|-
| [[Emily Maher]]
| 
| rábálaí Éireannach
| [[rábálaí]]
| 1981-05-02
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q22002445|Q22002445]]
| 2
|-
| [[Derval O'Rourke]]
| [[Íomhá:Derval O'Rourke Barcelona2010.jpg|center|40px]]
| lúthchleasaí Éireannach
| [[cliathreathaí]]
| 1981-05-28
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q269905|Q269905]]
| 19
|-
| [[Eileen O'Keeffe]]
| 
| caiteoir oird Éireannach
| [[caiteoir oird]]
| 1981-05-31
| 
| 
| 
| [[:d:Q2741358|Q2741358]]
| 4
|-
| [[Judy Reynolds]]
| [[Íomhá:FranceNormandieCaenJEM2014DOrnanoJudyReynoldsVancouverK.JPG|center|40px]]
| marcach eachraíochta
| [[dressage rider]]
| 1981-06-11
| 
| [[Cill Dara]]
| 
| [[:d:Q19518281|Q19518281]]
| 3
|-
| [[Melanie Späth]]
| [[Íomhá:2015 UEC Track Elite European Championships 60.JPG|center|40px]]
| rothaí
| [[rothaí spóirt]]
| 1981-06-16
| 
| [[Flensburg]]
| 
| [[:d:Q21197651|Q21197651]]
| 5
|-
| [[Aisling Blake]]
| [[Íomhá:Aisling Blake.jpg|center|40px]]
| imreoir scuaise Éireannach
| [[imreoir scuaise]]
| 1981-07-23
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4699198|Q4699198]]
| 5
|-
| [[Caroline Thorpe]]
| 
| imreoir sacair Sasanach
| [[imreoir sacair]]
| 1981-08-02
| 
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| 
| [[:d:Q5045239|Q5045239]]
| 4
|-
| [[Aoife Clark]]
| [[Íomhá:Aoife Clark Master Crusoe cross country London 2012.jpg|center|40px]]
| marcach Éireannach
| [[marcach]]
| 1981-08-06
| 
| 
| 
| [[:d:Q4778629|Q4778629]]
| 3
|-
| [[Roberta Howett]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]
| 1981-09-26
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q1249563|Q1249563]]
| 3
|-
| [[Martina McCarthy]]
| 
| Rábálaí (*1981) ♀
| [[rábálaí]]
| 1981-10-27
| 
| 
| 
| [[:d:Q39270831|Q39270831]]
| 1
|-
| [[Lisa Lynas]]
| 
| Imreoir badmantain (*1981) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 1981-11-03
| 
| 
| 
| [[:d:Q27267562|Q27267562]]
| 0
|-
| [[Katie-George Dunlevy]]
| [[Íomhá:Provas de ciclismo de estrada, nas Paraolimpíadas Rio 2016 (29711425756) (cropped).jpg|center|40px]]
| Rothaí spóirt agus iomróir (*1981) ♀
| [[rothaí spóirt]]&lt;br/&gt;[[iomróir]]
| 1981-11-26
| 
| [[Crawley]]
| 
| [[:d:Q26898230|Q26898230]]
| 5
|-
| [[Suzanne Kenealy]]
| 
| Cruicéadaí (*1981) ♀
| [[cruicéadaí]]
| 1981-11-27
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q43289629|Q43289629]]
| 3
|-
| [[Evelyn Quigley]]
| 
| imreoir camógaíochta Éireannach
| [[camogie player]]
| 1981-12-30
| 
| [[Loch Garman]]
| 
| [[:d:Q5416412|Q5416412]]
| 1
|-
| [[Sarah Flannery]]
| 
| matamaiticeoir Éireannach
| [[matamaiticeoir]]
| 1982
| 
| [[Contae Chorcaí]]
| 
| [[:d:Q3672830|Q3672830]]
| 7
|-
| [[Amanda O'Regan]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1982
| 
| [[Dúglas]]
| 
| [[:d:Q4739714|Q4739714]]
| 1
|-
| [[Aoife Murray]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1982
| 
| [[Dún Mánmhaí]]
| 
| [[:d:Q4778636|Q4778636]]
| 1
|-
| [[Elaine Dermody]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1982
| 
| [[Contae Uíbh Fhailí]]
| 
| [[:d:Q5353194|Q5353194]]
| 1
|-
| [[Emer O'Farrell]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1982
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q5370386|Q5370386]]
| 1
|-
| [[Lucia Evans]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1982
| 
| 
| 
| [[:d:Q6696636|Q6696636]]
| 2
|-
| [[Wallis Bird]]
| [[Íomhá:Wallisbird2007.jpg|center|40px]]
| ceoltóir Éireannach
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[giotáraí]]
| 1982-01-29
| 
| [[Loch Garman]]
| 
| [[:d:Q444966|Q444966]]
| 9
|-
| [[Elaine O'Connor]]
| 
| imreoir sacair Sasanach
| [[imreoir sacair]]
| 1982-02-20
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5353258|Q5353258]]
| 3
|-
| [[Rachel Neylan]]
| [[Íomhá:Women's road race - Rio 2016 (28783792620).jpg|center|40px]]
| rothaí Astrálach
| [[rothaí spóirt]]
| 1982-03-09
| 
| [[Sydney]]
| 
| [[:d:Q2125227|Q2125227]]
| 14
|-
| [[Emma O'Driscoll]]
| 
| damhsóir Éireannach
| [[damhsóir]]&lt;br/&gt;[[láithreoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[rannpháirtí i gclár teilifíse réaltachta]]
| 1982-03-23
| 
| [[Luimneach]]
| 
| [[:d:Q5372918|Q5372918]]
| 1
|-
| [[Heather Wilson]]
| 
| rothaí Éireannach
| [[rothaí spóirt]]
| 1982-04-01
| 
| 
| 
| [[:d:Q5694186|Q5694186]]
| 2
|-
| [[Marian Heffernan]]
| 
| lúthchleasaí Éireannach
| [[rábálaí]]
| 1982-04-16
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q6761898|Q6761898]]
| 4
|-
| [[Lynn Hilary]]
| 
| amhránaí agus ceoltóir Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[giotáraí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir]]
| 1982-04-21
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q2420865|Q2420865]]
| 11
|-
| [[Eimear Mullan]]
| [[Íomhá:Eimear Mullan Ironman 70.3 Austria 2012.jpg|center|40px]]
| trí-atlanaí Éireannach
| [[trí-atlanaí]]
| 1982-05-21
| 
| [[Port Stíobhaird]]
| 
| [[:d:Q1279348|Q1279348]]
| 5
|-
| [[Deirdre Ryan]]
| [[Íomhá:RyanDeirdre 2012.jpg|center|40px]]
| léimneoir ard Éireannach
| [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]
| 1982-06-01
| 
| [[Dún Droma]]
| 
| [[:d:Q518463|Q518463]]
| 7
|-
| [[Rebecca Bisland]]
| 
| imreoir sacair
| [[imreoir sacair]]
| 1982-06-20
| 
| [[Epsom]]
| 
| [[:d:Q7301667|Q7301667]]
| 3
|-
| [[Michelle Walsh]]
| 
| imreoir sacair
| [[imreoir sacair]]
| 1982-08-02
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6837287|Q6837287]]
| 3
|-
| [[Mary Cullen]]
| 
| reathaí meánraoin agus fadraoin Éireannach
| [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]
| 1982-08-17
| 
| 
| 
| [[:d:Q4943747|Q4943747]]
| 5
|-
| [[Deirdre Byrne]]
| 
| cianreathaí Éireannach
| [[reathaí meánfhaid]]&lt;br/&gt;[[cianreathaí]]
| 1982-09-21
| 
| 
| 
| [[:d:Q25936076|Q25936076]]
| 2
|-
| [[Noeleen Lambert]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1982-12-10
| 
| [[Loch Garman]]
| 
| [[:d:Q7047283|Q7047283]]
| 1
|-
| [[Caitriona Ryan]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1983
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q5017938|Q5017938]]
| 1
|-
| [[Daráine Mulvihill]]
| 
| pearsa theilifíse Éireannach
| 
| 1983
| 
| 
| 
| [[:d:Q5226296|Q5226296]]
| 1
|-
| [[Jenny Duffy]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1983
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q6179242|Q6179242]]
| 1
|-
| [[Jill Murphy]]
| 
| ban-aisteoir
| [[aisteoir]]
| 1983
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6192979|Q6192979]]
| 1
|-
| [[Joanne O'Callaghan]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1983
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q6206193|Q6206193]]
| 1
|-
| [[Karen Kelly]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1983
| 
| [[Port Láirge]]
| 
| [[:d:Q6369768|Q6369768]]
| 1
|-
| [[Layla Flaherty]]
| [[Íomhá:Layla Flaherty.jpg|center|40px]]
| mainicín Éireannach
| [[mainicín]]
| 1983
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q6505595|Q6505595]]
| 3
|-
| [[Lesley Turner]]
| 
| mainicín Éireannach
| [[mainicín]]&lt;br/&gt;[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]
| 1983
| 
| 
| 
| [[:d:Q6530547|Q6530547]]
| 2
|-
| [[Lizzie Lyng]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1983
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q6660726|Q6660726]]
| 1
|-
| [[Katie McGrath]]
| [[Íomhá:Heroes Assemble IMG 9226 (42762338021).jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[aisteoir teilifíse]]
| 1983-01-03
| 
| [[Áth na Fuinseoige]]
| 
| [[:d:Q253440|Q253440]]
| 40
|-
| [[Hannah Craig]]
| [[Íomhá:Slalom canoeing 2012 Olympics W K1 IRL Hannah Craig.jpg|center|40px]]
| Canúálaí (*1983) ♀
| [[canúálaí]]
| 1983-02-10
| 
| 
| 
| [[:d:Q5648813|Q5648813]]
| 2
|-
| [[Ava Hutchinson]]
| [[Íomhá:Ava Hutchinson - 2012 Olympics marathon.jpg|center|40px]]
| lúthchleasaí
| [[cianreathaí]]
| 1983-03-30
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4827385|Q4827385]]
| 4
|-
| [[Joanne King]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1983-04-20
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q3179676|Q3179676]]
| 6
|-
| [[Ciara Newell]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1983-07-07
| 
| 
| 
| [[:d:Q5119125|Q5119125]]
| 1
|-
| [[Cecelia Joyce]]
| 
| cruicéadaí
| [[cruicéadaí]]
| 1983-07-25
| 
| [[Cill Mhantáin]]
| 
| [[:d:Q12978229|Q12978229]]
| 6
|-
| [[Aoife Hoey]]
| 
| Iomaitheoir lúthchleasaíochta agus bobsledder (*1983) ♀
| [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]&lt;br/&gt;[[bobsledder]]
| 1983-09-06
| 
| [[Cúil an tSúdaire]]
| 
| [[:d:Q7905573|Q7905573]]
| 5
|-
| [[Carly Smithson]]
| [[Íomhá:Carly Smithson in parade.jpg|center|40px]]
| amhránaí Éireannach
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1983-09-12
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q292301|Q292301]]
| 13
|-
| [[Danielle Ryan]]
| [[Íomhá:Danielle Ryan6645.jpg|center|40px]]
| daonchara Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1983-11-01
| 
| [[Éire]]
| 
| [[:d:Q5219431|Q5219431]]
| 4
|-
| [[Stef Curtis]]
| 
| imreoir sacair
| [[imreoir sacair]]
| 1983-12-05
| 
| [[Briostó]]
| 
| [[:d:Q7605993|Q7605993]]
| 4
|-
| [[Rosie Foley]]
| 
| imreoir rugbaí Éireannach
| [[imreoir rugbaí]]
| 1984
| 
| 
| 
| [[:d:Q3442640|Q3442640]]
| 1
|-
| [[Sandra Lynch]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1984
| 
| 
| 
| [[:d:Q65554564|Q65554564]]
| 0
|-
| [[Cliodhna O'Connor]]
| 
| imreoir peil Ghaelach
| 
| 1984
| 
| [[Port Mearnóg]]
| 
| [[:d:Q5134321|Q5134321]]
| 1
|-
| [[Emer Dillon]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1984
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q5370380|Q5370380]]
| 1
|-
| [[Marie O'Connor]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1984
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q6762975|Q6762975]]
| 1
|-
| [[Nora-Jane Noone]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir scannáin]]
| 1984-03-08
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q292107|Q292107]]
| 11
|-
| [[Charlene McKenna]]
| [[Íomhá:Charlene McKenna (2008).jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1984-03-26
| 
| [[Glasloch]]
| 
| [[:d:Q2957880|Q2957880]]
| 12
|-
| [[Joanne Cuddihy]]
| 
| Iomaitheoir lúthchleasaíochta (*1984) ♀
| [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]
| 1984-05-11
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q458353|Q458353]]
| 7
|-
| [[Caroline Murphy]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1984-07-02
| 
| [[Loch Garman]]
| 
| [[:d:Q5045167|Q5045167]]
| 1
|-
| [[Nina Carberry]]
| 
| jacaí Éireannach
| [[Jacaí (marcach)|jacaí]]
| 1984-07-21
| 
| 
| 
| [[:d:Q7037886|Q7037886]]
| 1
|-
| [[Leanne Moore]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1984-07-24
| 
| [[Luimneach]]
| 
| [[:d:Q945587|Q945587]]
| 4
|-
| [[Siobhan Byrne]]
| 
| pionsóir Oilimpeach
| [[pionsóir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir scripte]]
| 1984-08-13
| 
| [[Ostfildern]]
| 
| [[:d:Q7525288|Q7525288]]
| 2
|-
| [[Gillian Búrc]]
| 
| imreoir rugbaí Éireannach
| [[imreoir rugbaí]]
| 1984-08-28
| 
| [[Luimneach]]
| 
| [[:d:Q17859745|Q17859745]]
| 1
|-
| [[Lydia Gurley]]
| [[Íomhá:2016 2017 UCI Track World Cup Apeldoorn 226.jpg|center|40px]]
| Raonrothaí (*1984) ♀
| [[raonrothaí]]
| 1984-09-09
| 
| [[Baile Átha an Rí]]
| 
| [[:d:Q27517415|Q27517415]]
| 9
|-
| [[Fionnuala McCormack]]
| [[Íomhá:Fionnuala Britton Velenje 2011.jpg|center|40px]]
| Iomaitheoir lúthchleasaíochta agus cianreathaí (*1984) ♀
| [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]&lt;br/&gt;[[cianreathaí]]
| 1984-09-24
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q3072729|Q3072729]]
| 9
|-
| [[Shannon McDonnell]]
| 
| imreoir sacair
| [[imreoir sacair]]
| 1984-09-28
| 
| [[Orland Park]]
| 
| [[:d:Q7488908|Q7488908]]
| 3
|-
| [[Niamh Briggs]]
| 
| imreoir rugbaí Éireannach
| [[imreoir rugbaí]]
| 1984-09-30
| 
| [[Dún na Mainistreach]]
| 
| [[:d:Q3339465|Q3339465]]
| 2
|-
| [[Josie Dwyer]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1984-11-02
| 
| [[Loch Garman]]
| 
| [[:d:Q6290742|Q6290742]]
| 1
|-
| [[Ruth Kearney]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1984-11-11
| 
| [[Londain]]
| 
| [[:d:Q1535775|Q1535775]]
| 10
|-
| [[Monika Gedvilaite]]
| 
| Imreoir fichille (*1984) ♀
| [[imreoir fichille]]
| 1984-11-16
| 
| 
| 
| [[:d:Q28479153|Q28479153]]
| 0
|-
| [[Laura Cunningham]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 190s
| 
| 
| 
| [[:d:Q6498827|Q6498827]]
| 2
|-
| [[Gemma-Leah Devereux]]
| 
| ban-aisteoir
| [[aisteoir]]
| 1985
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q2688973|Q2688973]]
| 5
|-
| [[Aoife Neary]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1985
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q4778637|Q4778637]]
| 1
|-
| [[Bernie Murray]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1985
| 
| 
| 
| [[:d:Q4894459|Q4894459]]
| 1
|-
| [[Deirdre Delaney]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1985
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q5252559|Q5252559]]
| 1
|-
| [[Elaine Aylward]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1985
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q5353163|Q5353163]]
| 1
|-
| [[Gemma O'Connor]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1985
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q5530723|Q5530723]]
| 1
|-
| [[Rachel Wyse]]
| 
| Láithreoir teilifíse agus marcach (*1985) ♀; spouse of Tim Gredley
| [[láithreoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[marcach]]
| 1985-01-22
| 
| [[Cill Dara]]
| 
| [[:d:Q1568896|Q1568896]]
| 3
|-
| [[Claire Bergin]]
| 
| bobshleamhnóir Éireannach
| [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]
| 1985-02-01
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5125145|Q5125145]]
| 5
|-
| [[Fiona Kavanagh]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1985-02-13
| 
| [[Loch Garman]]
| 
| [[:d:Q5451071|Q5451071]]
| 1
|-
| [[Natalie Britton]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1985-02-21
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q2165668|Q2165668]]
| 0
|-
| [[Claire Sproule]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]
| 1985-04-10
| 
| 
| 
| [[:d:Q5125316|Q5125316]]
| 1
|-
| [[Georgia Salpa]]
| [[Íomhá:Georgia salpa.jpg|center|40px]]
| mainicín Gréagach-Éireannach
| [[mainicín]]
| 1985-05-14
| 
| [[an Aithin]]
| 
| [[:d:Q2586982|Q2586982]]
| 15
|-
| [[Lenny Holohan]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1985-05-21
| 
| [[Loch Garman]]
| 
| [[:d:Q6522954|Q6522954]]
| 1
|-
| [[Jemma Connor-Iommi]]
| [[Íomhá:Jemma Connor-Iommi (18433636591) (cropped).jpg|center|40px]]
| imreoir sacair
| [[imreoir sacair]]
| 1985-05-28
| 
| [[Sutton Coldfield]]
| 
| [[:d:Q6177201|Q6177201]]
| 4
|-
| [[Laura O'Toole]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1985-06-05
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6499278|Q6499278]]
| 2
|-
| [[Kirsten McGarry]]
| 
| sciálaí Alpach Éireannach
| [[sciálaí Alpach]]
| 1985-07-25
| 
| [[Deilginis]]
| 
| [[:d:Q2780652|Q2780652]]
| 6
|-
| [[Marie Curtin]]
| 
| imreoir sacair
| [[imreoir sacair]]
| 1985-08-07
| 
| [[Luimneach]]
| 
| [[:d:Q6762814|Q6762814]]
| 2
|-
| [[Katie Larmour]]
| [[Íomhá:Wikipedia, Katie Larmour, Northern Irish TV Presenter and Model - cropped.jpg|center|40px]]
| mainicín Éireannach
| [[dearthóir faisin]]
| 1985-08-10
| 
| [[Béal Feirste]]
| 
| [[:d:Q6377488|Q6377488]]
| 2
|-
| [[Angela Walsh]]
| 
| imreoir peil Ghaelach
| [[imreoir peile Gaelaí]]
| 1986
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q4762581|Q4762581]]
| 2
|-
| [[Cathriona Foley]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1986
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q5053354|Q5053354]]
| 1
|-
| [[Fiona Stephens]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1986
| 
| [[Contae Uíbh Fhailí]]
| 
| [[:d:Q5451116|Q5451116]]
| 1
|-
| [[Bláthnaid McKenna]]
| [[Íomhá:Miss Ireland 07 Blathnaid McKenna.jpg|center|40px]]
| Iomaitheoir i gcomórtas áilleachta agus mainicín (*1986) ♀
| [[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]&lt;br/&gt;[[mainicín]]
| 1986-01-11
| 
| [[Cill Dara]]
| 
| [[:d:Q4930907|Q4930907]]
| 2
|-
| [[Emma Kilkelly]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1986-01-13
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q5372873|Q5372873]]
| 1
|-
| [[Mischa Barton]]
| [[Íomhá:Mischa Barton 2017.png|center|40px]]
| aisteoir Briotanach-Meireacánach
| [[aisteoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[aisteoir linbh]]&lt;br/&gt;[[mainicín]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir teilifíse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1986-01-24
| 
| [[Hammersmith]]
| 
| [[:d:Q207458|Q207458]]
| 49
|-
| [[Sinead Kavanagh]]
| 
| Ealaíontóir comhraic measctha (*1986) ♀
| [[ealaíontóir comhraic measctha]]
| 1986-02-01
| 
| 
| 
| [[:d:Q86340580|Q86340580]]
| 3
|-
| [[Claire Hennessy]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir litríocht pháistí]]
| 1986-02-24
| 
| 
| 
| [[:d:Q5125225|Q5125225]]
| 1
|-
| [[Jennie King]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1986-02-28
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q26804583|Q26804583]]
| 3
|-
| [[Dominique McElligott]]
| [[Íomhá:Dominique McElligott - Cannes.jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1986-03-05
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q456651|Q456651]]
| 24
|-
| [[Linda Byrne]]
| [[Íomhá:Linda Byrne.jpg|center|40px]]
| lúthchleasaí
| [[cianreathaí]]
| 1986-05-13
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q11756918|Q11756918]]
| 7
|-
| [[Deirdre Codd]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1986-07-31
| 
| [[Loch Garman]]
| 
| [[:d:Q5252552|Q5252552]]
| 1
|-
| [[Colleen Atkinson]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1986-11-25
| 
| [[Loch Garman]]
| 
| [[:d:Q5146232|Q5146232]]
| 1
|-
| [[Karen Atkinson]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1986-11-25
| 
| [[Loch Garman]]
| 
| [[:d:Q6369497|Q6369497]]
| 1
|-
| [[Rebecca Rolfe]]
| 
| cruicéadaí
| [[cruicéadaí]]
| 1986-11-27
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q16225377|Q16225377]]
| 3
|-
| [[Mags Darcy]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1986-12-02
| 
| [[Contae Loch Garman]]
| 
| [[:d:Q6732463|Q6732463]]
| 1
|-
| [[Catriona Cuddihy]]
| 
| lúthchleasaí
| [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]
| 1986-12-05
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q5053959|Q5053959]]
| 2
|-
| [[Jill Whelan]]
| 
| Cruicéadaí (*1986) ♀
| [[cruicéadaí]]
| 1986-12-28
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q27567873|Q27567873]]
| 3
|-
| [[Amy Butler]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1987
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q4749123|Q4749123]]
| 1
|-
| [[Brenda Hanney]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1987
| 
| 
| 
| [[:d:Q4960689|Q4960689]]
| 1
|-
| [[Keeva Fennelly]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1987
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q6383345|Q6383345]]
| 1
|-
| [[Mary Leacy]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1987
| 
| [[An tAbhallort]]
| 
| [[:d:Q6780061|Q6780061]]
| 1
|-
| [[Claire Brady]]
| 
| cianreathaí Éireannach
| [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]
| 1987-01-20&lt;br/&gt;1987-01-29
| 
| [[Cill Dara]]
| 
| [[:d:Q1094778|Q1094778]]
| 3
|-
| [[Jennie Simpson]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1987-03-23
| 
| [[Port Láirge]]
| 
| [[:d:Q6178030|Q6178030]]
| 1
|-
| [[Laura Sheeran]]
| 
| [[Amhránaí|amhránaí]] agus [[Cumadóir amhrán|cumadóir amhrán]] (*1987) ♀
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]
| 1987-04-19
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q6499426|Q6499426]]
| 1
|-
| [[Nicola Twohig]]
| 
| imreoir sacair
| [[imreoir sacair]]
| 1987-04-28
| 
| [[Manchain]]
| 
| [[:d:Q10484148|Q10484148]]
| 1
|-
| [[Laura Izibor]]
| [[Íomhá:Laura Izibor at Crawdaddy.jpg|center|40px]]
| ceoltóir Éireannach
| [[ceoltóir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[pianódóir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]&lt;br/&gt;[[ealaíontóir taifeadta]]
| 1987-05-13
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q437622|Q437622]]
| 7
|-
| [[Jayne Wisener]]
| [[Íomhá:Jayne Wisener.jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1987-05-19
| 
| [[Baile Monaidh]]
| 
| [[:d:Q387132|Q387132]]
| 13
|-
| [[Emma Davis]]
| [[Íomhá:2008 Emma Davis.JPG|center|40px]]
| trí-atlanaí Éireannach
| [[trí-atlanaí]]
| 1987-07-04
| 
| [[Beannchar, Contae an Dúin]]
| 
| [[:d:Q5372775|Q5372775]]
| 6
|-
| [[Nicola Sinnott]]
| [[Íomhá:Nicola Sinnott.jpg|center|40px]]
| Imreoir sacair (*1987) ♀
| [[imreoir sacair]]
| 1987-08-08
| 
| 
| 
| [[:d:Q22280384|Q22280384]]
| 2
|-
| [[Danielle Fox-Clarke]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1987-08-22
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q3014994|Q3014994]]
| 1
|-
| [[Aisling Daly]]
| 
| ealaíontóir comhraic Éireannach
| [[ealaíontóir comhraic measctha]]
| 1987-12-24
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4699200|Q4699200]]
| 6
|-
| [[Orla Cotter]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1988
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q7102985|Q7102985]]
| 1
|-
| [[Eimear O'Sullivan]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1988
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q5349557|Q5349557]]
| 1
|-
| [[Emer Lucey]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[lúthchleasaí]]
| 1988
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5370385|Q5370385]]
| 1
|-
| [[Sinéad Mulvey]]
| [[Íomhá:Sinéad Mulvay.jpg|center|40px]]
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[aeróstach]]
| 1988-01-22
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q255095|Q255095]]
| 20
|-
| [[Erin Keery]]
| 
| Imreoir badmantain (*1988) ♀; national champion
| [[imreoir badmantain]]
| 1988-02-16
| 
| 
| 
| [[:d:Q1354600|Q1354600]]
| 1
|-
| [[Amy Kenealy]]
| 
| cruicéadaí
| [[cruicéadaí]]
| 1988-04-06
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q16224552|Q16224552]]
| 4
|-
| [[Ann Dalton]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1988-06-22
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q4766351|Q4766351]]
| 1
|-
| [[Méabh de Búrca]]
| [[Íomhá:Meabh De Burca.jpg|center|40px]]
| imreoir sacair Éireannach
| [[imreoir sacair]]
| 1988-08-11
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q509493|Q509493]]
| 5
|-
| [[Laura Patterson]]
| 
| Mainicín agus iomaitheoir i gcomórtas áilleachta (*1988) ♀
| [[mainicín]]&lt;br/&gt;[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]
| 1988-11-28
| 
| [[Cúil an tSúdaire]]
| 
| [[:d:Q6499296|Q6499296]]
| 1
|-
| [[Chloe Magee]]
| [[Íomhá:Chloe &amp; Sam Magee Irish Open Mixed Double Champions 2018.jpg|center|40px]]
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]&lt;br/&gt;[[Olympic competitor]]
| 1988-11-29
| 
| [[Ráth Bhoth]]
| 
| [[:d:Q468589|Q468589]]
| 12
|-
| [[Julia Moriarty]]
| 
| imreoir leadóige Éireannach
| [[imreoir leadóige]]
| 1988-12-03
| 
| [[Adelaide]]
| 
| [[:d:Q6306589|Q6306589]]
| 4
|-
| [[Hannah Lowry-O'Reilly]]
| 
| Imreoir fichille (*1988) ♀
| [[imreoir fichille]]
| 1988-12-19
| 
| 
| 
| [[:d:Q28479756|Q28479756]]
| 0
|-
| [[Lynn Styles]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[mainicín]]
| 1988-12-29
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q2708041|Q2708041]]
| 7
|-
| [[Emma Britt Waldron]]
| 
| Mainicín (*1989) ♀
| [[mainicín]]
| 1989
| 
| [[Port Láirge]]
| 
| [[:d:Q3724627|Q3724627]]
| 1
|-
| [[Arlene Watkins]]
| 
| imreoir camógaíochta Éireannach
| 
| 1989
| 
| [[Contae Uíbh Fhailí]]
| 
| [[:d:Q4792184|Q4792184]]
| 1
|-
| [[Collette Dormer]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1989
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q5147113|Q5147113]]
| 1
|-
| [[Heather Cooney]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1989
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q5693786|Q5693786]]
| 1
|-
| [[Karen Brady]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1989
| 
| [[Contae Uíbh Fhailí]]
| 
| [[:d:Q6369530|Q6369530]]
| 1
|-
| [[Lorraine Ryan]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1989
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q6681685|Q6681685]]
| 1
|-
| [[Niamh Kilkenny]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[lúthchleasaí]]
| 1989
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q7023994|Q7023994]]
| 1
|-
| [[Laura Reynolds]]
| 
| lúthchleasaí
| [[racewalker]]
| 1989-01-21&lt;br/&gt;1989-01-20
| 
| 
| 
| [[:d:Q6499354|Q6499354]]
| 3
|-
| [[Lisa Kearney]]
| [[Íomhá:Lisa Kearney on WIMPS TV.jpg|center|40px]]
| cleachtóir júdó Éireannach
| [[cleachtóir júdó]]
| 1989-05-27
| 
| [[Béal Feirste]]
| 
| [[:d:Q2260724|Q2260724]]
| 4
|-
| [[Jenny Murphy]]
| 
| imreoir rugbaí Éireannach
| [[imreoir rugbaí]]&lt;br/&gt;[[rugby sevens player]]
| 1989-05-30
| 
| 
| 
| [[:d:Q18126994|Q18126994]]
| 2
|-
| [[Chloë Agnew]]
| [[Íomhá:Chloë Agnew at Macquarie Shopping Centre, Sydney.jpg|center|40px]]
| ceoltóir agus amhránaí Éireannach
| [[amhránaí ceoldrámaíochta]]
| 1989-06-09
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q2228268|Q2228268]]
| 17
|-
| [[Sara Louise Treacy]]
| 
| lúthchleasaí Éireannach
| [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]
| 1989-06-22
| 
| 
| 
| [[:d:Q20967862|Q20967862]]
| 4
|-
| [[Jessie Barr]]
| 
| lúthchleasaí
| [[rábálaí]]
| 1989-07-24
| 
| [[Port Láirge]]
| 
| [[:d:Q6187612|Q6187612]]
| 4
|-
| [[Camilla Speirs]]
| 
| marcach Éireannach
| [[marcach]]
| 1989-08-23
| 
| 
| 
| [[:d:Q5026595|Q5026595]]
| 2
|-
| [[Ciara Horne]]
| [[Íomhá:2015 UEC Track Elite European Championships 333.JPG|center|40px]]
| rothaí
| [[rothaí spóirt]]
| 1989-09-07
| 
| [[Harrow, Londain|Harrow]]
| 
| [[:d:Q5119121|Q5119121]]
| 14
|-
| [[Orla Barry]]
| 
| Iomaitheoir lúthchleasaíochta (*1989) ♀
| [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]
| 1989-09-21
| 
| [[Droichead na Scuab]]
| 
| [[:d:Q7102982|Q7102982]]
| 1
|-
| [[Kate McKenna]]
| 
| cruicéadaí
| [[cruicéadaí]]
| 1989-09-27
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q16224853|Q16224853]]
| 3
|-
| [[Leann Fennelly]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1990
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q6509822|Q6509822]]
| 1
|-
| [[Niamh Mulcahy]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[imreoir sacair]]&lt;br/&gt;[[camogie player]]
| 1990-01-04
| 
| 
| 
| [[:d:Q7024001|Q7024001]]
| 1
|-
| [[Ciara Storey]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1990-01-07
| 
| [[Loch Garman]]
| 
| [[:d:Q5119127|Q5119127]]
| 1
|-
| [[Robyn Stewart]]
| [[Íomhá:2017 UEC Track Elite European Championships 412.jpg|center|40px]]
| Rothaí spóirt (*1990) ♀
| [[rothaí spóirt]]
| 1990-04-10
| 
| [[Béal Feirste]]
| 
| [[:d:Q27517186|Q27517186]]
| 4
|-
| [[Claire Lambe]]
| 
| iomróir Éireannach
| [[iomróir]]
| 1990-05-16
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q11690739|Q11690739]]
| 5
|-
| [[Niamh Perry]]
| 
| [[Amhránaí|amhránaí]] agus [[Aisteoir|aisteoir]] (*1990) ♀
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 1990-06-10
| 
| [[Beannchar, Contae an Dúin]]
| 
| [[:d:Q7024003|Q7024003]]
| 2
|-
| [[Ciara Everard]]
| [[Íomhá:09277 Ciara Everard.jpg|center|40px]]
| Reathaí meánfhaid (*1990) ♀
| [[reathaí meánfhaid]]
| 1990-07-10
| 
| 
| 
| [[:d:Q9192214|Q9192214]]
| 6
|-
| [[Niamh Whelan]]
| 
| Rábálaí (*1990) ♀
| [[rábálaí]]
| 1990-07-26
| 
| 
| 
| [[:d:Q39814817|Q39814817]]
| 1
|-
| [[Aisling Cooney]]
| 
| Snámhóir (*1990) ♀
| [[snámhóir]]
| 1990-07-27
| 
| [[Dumhach Thrá]]
| 
| [[:d:Q4699199|Q4699199]]
| 2
|-
| [[Melissa Scott-Hayward]]
| 
| Cruicéadaí (*1990) ♀
| [[cruicéadaí]]
| 1990-08-10
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q16225439|Q16225439]]
| 2
|-
| [[Katrina Parrock]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[camogie player]]
| 1990-09-02
| 
| [[Loch Garman]]
| 
| [[:d:Q6377966|Q6377966]]
| 1
|-
| [[Rozanna Purcell]]
| 
| mainicín Éireannach
| [[mainicín]]&lt;br/&gt;[[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]
| 1990-09-03
| 
| [[Cluain Meala]]
| 
| [[:d:Q1046271|Q1046271]]
| 5
|-
| [[Adrienne Murphy]]
| 
| Iomaitheoir i gcomórtas áilleachta (*1990) ♀
| [[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]
| 1990-10-11
| 
| [[Cluain Dolcáin]]
| 
| [[:d:Q4685714|Q4685714]]
| 4
|-
| [[Emma Eliza Regan]]
| [[Íomhá:Irish Actress Emma Eliza Regan- 2014-04-10 01-42 (cropped).jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1990-12-04
| 
| [[Maigh Cuilinn]]
| 
| [[:d:Q5372793|Q5372793]]
| 5
|-
| [[Denise Gaule]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1991
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q5257669|Q5257669]]
| 1
|-
| [[Edwina Keane]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1991
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q5346949|Q5346949]]
| 1
|-
| [[Alice Kunek]]
| [[Íomhá:Alice Kunek - Perth Lynx.jpg|center|40px]]
| cispheileadóir Astrálach (1991-)
| [[cispheileadóir]]
| 1991-01-06
| 
| [[Box Hill]]
| 
| [[:d:Q24452204|Q24452204]]
| 10
|-
| [[Emma Flanagan]]
| 
| cruicéadaí
| [[cruicéadaí]]
| 1991-01-07
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q16211337|Q16211337]]
| 4
|-
| [[Lynsey McCullough]]
| 
| imreoir leadóige Éireannach
| [[imreoir leadóige]]
| 1991-03-01
| 
| [[Aontroim]]
| 
| [[:d:Q6709499|Q6709499]]
| 1
|-
| [[Julie-Ann Russell]]
| [[Íomhá:Julie-Ann Russell in San Jose.jpg|center|40px]]
| imreoir sacair
| [[imreoir sacair]]
| 1991-03-28
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q6307969|Q6307969]]
| 4
|-
| [[Eve Hewson]]
| [[Íomhá:Eve Hewson.jpg|center|40px]]
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1991-07-07
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q3735288|Q3735288]]
| 24
|-
| [[Clara Peters]]
| [[Íomhá:European 2011 Clara PETERS.jpg|center|40px]]
| scátálaí fíorach Éireannach
| [[scátálaí fíorach]]
| 1991-07-19
| 
| [[Essen]]
| 
| [[:d:Q4360258|Q4360258]]
| 5
|-
| [[Holly Carpenter]]
| 
| Iomaitheoir i gcomórtas áilleachta (*1991) ♀
| [[iomaitheoir i gcomórtas áilleachta]]
| 1991-10-09
| 
| [[Ráth Eanaigh]]
| 
| [[:d:Q5881934|Q5881934]]
| 2
|-
| [[Laura Boylan]]
| 
| Cruicéadaí (*1991) ♀
| [[cruicéadaí]]
| 1991-12-16
| 
| [[Contae Lú]]
| 
| [[:d:Q29981448|Q29981448]]
| 3
|-
| [[Aoife Hannon]]
| 
| mainicín Éireannach
| [[mainicín]]&lt;br/&gt;[[fisiteiripeoir]]
| 1992
| 
| [[Luimneach]]
| 
| [[:d:Q3620544|Q3620544]]
| 2
|-
| [[Katriona Mackey]]
| 
| imreoir camógaíochta
| [[lúthchleasaí]]
| 1992
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q6378011|Q6378011]]
| 1
|-
| [[Poornima Menon Jayadev]]
| 
| Imreoir fichille (*1992) ♀
| [[imreoir fichille]]
| 1992
| 
| 
| 
| [[:d:Q28479758|Q28479758]]
| 0
|-
| [[Aisling Dunphy]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1992
| 
| [[Cill Chainnigh]]
| 
| [[:d:Q4699203|Q4699203]]
| 1
|-
| [[Ann Marie Starr]]
| 
| imreoir camógaíochta
| 
| 1992
| 
| 
| 
| [[:d:Q4766551|Q4766551]]
| 1
|-
| [[Sinead Chambers]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1992-02-01
| 
| [[Béal Feirste]]
| 
| [[:d:Q15712412|Q15712412]]
| 4
|-
| [[Sophie Vavasseur]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 1992-05-10
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q2628135|Q2628135]]
| 13
|-
| [[Christine McMahon]]
| 
| Cliathreathaí agus rábálaí (*1992) ♀
| [[cliathreathaí]]&lt;br/&gt;[[rábálaí]]
| 1992-07-06
| 
| [[Béal Feirste]]
| 
| [[:d:Q25939025|Q25939025]]
| 2
|-
| [[Naomi Carroll]]
| 
| Imreoir sacair, imreoir haca, imreoir peile Gaelaí agus camogie player (*1992) ♀
| [[imreoir sacair]]&lt;br/&gt;[[imreoir haca]]&lt;br/&gt;[[imreoir peile Gaelaí]]&lt;br/&gt;[[camogie player]]
| 1992-09-13
| 
| [[Contae an Chláir]]
| 
| [[:d:Q57313561|Q57313561]]
| 3
|-
| [[Catherine Dalton]]
| 
| cruicéadaí
| [[cruicéadaí]]
| 1992-10-26
| 
| [[Leyton]]
| 
| [[:d:Q5052628|Q5052628]]
| 3
|-
| [[Dora Gorman]]
| [[Íomhá:Dora Gorman Croatia.jpg|center|40px]]
| peileadóir
| [[imreoir sacair]]
| 1993-02-18
| 
| [[Bearna]]
| 
| [[:d:Q5297407|Q5297407]]
| 3
|-
| [[Siobhán Killeen]]
| 
| imreoir sacair Éireannach
| [[imreoir sacair]]&lt;br/&gt;[[imreoir peile Gaelaí]]
| 1993-03-15
| 
| 
| 
| [[:d:Q22278600|Q22278600]]
| 1
|-
| [[Cliodhna Moloney]]
| 
| Imreoir rugbaí agus baincéir (*1993) ♀
| [[imreoir rugbaí]]&lt;br/&gt;[[baincéir]]
| 1993-05-31
| 
| [[Kilconly]]
| 
| [[:d:Q42666676|Q42666676]]
| 2
|-
| [[Michaela Walsh]]
| 
| dornálaí as Béal Feirste
| [[dornálaí]]
| 1993-06-05
| 
| [[Béal Feirste]]
| 
| [[:d:Q18218166|Q18218166]]
| 6
|-
| [[Ciara Grant]]
| [[Íomhá:Ciara Grant WUG.jpg|center|40px]]
| peileadóir
| [[imreoir sacair]]
| 1993-06-11
| 
| [[Leitir Ceanainn]]
| 
| [[:d:Q15960851|Q15960851]]
| 5
|-
| [[Amy Bowtell]]
| 
| imreoir leadóige
| [[imreoir leadóige]]
| 1993-09-16
| 
| [[Na Clocha Liatha]]
| 
| [[:d:Q4749116|Q4749116]]
| 7
|-
| [[Clare Cryan]]
| [[Íomhá:Clare Cryan Kyiv 2019.jpg|center|40px]]
| Tumadóir iomaíoachta (*1993) ♀
| [[tumadóir iomaíoachta]]
| 1993-12-03
| 
| 
| 
| [[:d:Q65553526|Q65553526]]
| 2
|-
| [[Chelsea Jones]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1994
| 
| 
| 
| [[:d:Q2377423|Q2377423]]
| 0
|-
| [[Karina Kruk]]
| 
| Imreoir fichille (*1994) ♀
| [[imreoir fichille]]
| 1994
| 
| 
| 
| [[:d:Q28470777|Q28470777]]
| 0
|-
| [[Emer Jones]]
| 
| [[Eolaí|eolaí]] (*1994) ♀
| [[eolaí]]
| 1994
| 
| 
| 
| [[:d:Q5370383|Q5370383]]
| 2
|-
| [[Niamh McCarthy]]
| 
| Lúthchleasaí (*1994) ♀
| [[lúthchleasaí]]
| 1994-01-04
| 
| [[Contae Chorcaí]]
| 
| [[:d:Q26905471|Q26905471]]
| 2
|-
| [[Caroline Black]]
| 
| Imreoir badmantain (*1994) ♀; national champion
| [[imreoir badmantain]]
| 1994-03-04
| 
| [[Lios na gCearrbhach]]
| 
| [[:d:Q15971927|Q15971927]]
| 5
|-
| [[Alli Palisch]]
| [[Íomhá:Alli Murphy Lewes FC Women 2 London City 3 14 02 2021-375 (50944311997).jpg|center|40px]]
| Imreoir sacair (*1994) ♀
| [[imreoir sacair]]
| 1994-05-13
| 
| [[Plano, Texas]]
| 
| [[:d:Q56285209|Q56285209]]
| 5
|-
| [[Victoria Bell]]
| 
| lúthchleasaí Éireannach
| [[sciálaí Alpach]]
| 1994-06-22
| 
| [[Sutton Coldfield]]
| 
| [[:d:Q48618566|Q48618566]]
| 3
|-
| [[Phil Healy]]
| [[Íomhá:Womens 400m (46526965474) (cropped).jpg|center|40px]]
| rábálaí Éireannach
| [[rábálaí]]
| 1994-11-19
| 
| [[Béal Átha Fhínín]]
| 
| [[:d:Q25999744|Q25999744]]
| 5
|-
| [[Phoebe Prince]]
| 
| Scoláire (1994–2010) ♀
| [[scoláire]]
| 1994-11-24
| 2010-01-14
| [[Bedford]]
| [[South Hadley]]
| [[:d:Q3304893|Q3304893]]
| 6
|-
| [[Leah Lyons]]
| 
| Imreoir rugbaí (*1994) ♀
| [[imreoir rugbaí]]
| 1994-11-27
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q78051289|Q78051289]]
| 1
|-
| [[Sarah Jane Hearne]]
| 
| Imreoir fichille (*1995) ♀
| [[imreoir fichille]]
| 1995
| 
| 
| 
| [[:d:Q104843000|Q104843000]]
| 0
|-
| [[Ioana Gelip]]
| 
| Imreoir fichille (*1995) ♀
| [[imreoir fichille]]
| 1995
| 
| 
| 
| [[:d:Q109418259|Q109418259]]
| 0
|-
| [[Carolane Soucisse]]
| [[Íomhá:2018 Autumn Classic International - Soucisse &amp; Firus (cropped) - Soucisse.jpg|center|40px]]
| damhsóir oighir Ceanadach
| [[ice dancer]]
| 1995-02-10
| 
| [[Châteauguay]]
| 
| [[:d:Q24860514|Q24860514]]
| 4
|-
| [[Rachel Boyle]]
| 
| Imreoir badmantain (*1995) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 1995-03-27
| 
| 
| 
| [[:d:Q110991850|Q110991850]]
| 0
|-
| [[Ellen Keane]]
| 
| Snámhóir (*1995) ♀
| [[snámhóir]]
| 1995-04-06
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q26899011|Q26899011]]
| 2
|-
| [[Sycerika McMahon]]
| 
| snámhóir Éireannach
| [[snámhóir]]
| 1995-04-11
| 
| [[Contae an Dúin]]
| 
| [[:d:Q3979013|Q3979013]]
| 7
|-
| [[Fiona Murtagh]]
| [[Íomhá:Rowing at the 2020 Summer Olympics (Ireland).jpeg|center|40px]]
| Iomróir (*1995) ♀
| [[iomróir]]
| 1995-07-11
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q105925700|Q105925700]]
| 10
|-
| [[Síofra Cléirigh Büttner]]
| [[Íomhá:Síofra Cléirigh Büttner 2017.jpg|center|40px]]
| reathaí meánraoin Éireannach
| [[reathaí meánfhaid]]&lt;br/&gt;[[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]
| 1995-07-21
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q35349110|Q35349110]]
| 5
|-
| [[Greta Streimikyte]]
| 
| Lúthchleasaí parailimpeach (*1995) ♀
| [[lúthchleasaí parailimpeach]]
| 1995-08-24
| 
| [[Vilnias]]
| 
| [[:d:Q89343978|Q89343978]]
| 3
|-
| [[Emma Bolger]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1996-01-05
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q520262|Q520262]]
| 8
|-
| [[Florence Bell]]
| 
| sciálaí Éireannach
| [[sciálaí Alpach]]
| 1996-03-05
| 
| [[Sutton Coldfield]]
| 
| [[:d:Q15910753|Q15910753]]
| 3
|-
| [[Joanne O'Riordan]]
| [[Íomhá:Joanne O’Riordan at ITU's Girls in ICT Day event in New York, 26 April 2012 (cropped).jpg|center|40px]]
| iriseoir spóirt Éireannach
| [[iriseoir spóirt]]&lt;br/&gt;[[gníomhaí]]
| 1996-04-24
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q6206196|Q6206196]]
| 4
|-
| [[Linda Djougang]]
| [[Íomhá:Linda Djougang 15Apr2023.jpg|center|40px]]
| Imreoir rugbaí (*1996) ♀
| [[imreoir rugbaí]]
| 1996-05-17
| 
| [[Camarún]]
| 
| [[:d:Q108540653|Q108540653]]
| 2
|-
| [[Laoise Murray]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 1996-08-24
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q3826973|Q3826973]]
| 3
|-
| [[Tham Nguyen]]
| [[Íomhá:Tham Nguyen at the 2023 World Weightlifting Championships training hall.webp|center|40px]]
| Weightlifter (*1996) ♀
| [[weightlifter]]
| 1996-09-15
| 
| 
| 
| [[:d:Q26132016|Q26132016]]
| 3
|-
| [[Alannah Stephenson]]
| 
| Imreoir badmantain (*1996) ♀
| [[imreoir badmantain]]
| 1996-12-04
| 
| [[Lios na gCearrbhach]]
| 
| [[:d:Q17457943|Q17457943]]
| 4
|-
| [[Sophie MacMahon]]
| 
| Cruicéadaí (*1997) ♀
| [[cruicéadaí]]
| 1997-01-29&lt;br/&gt;1997
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q29947005|Q29947005]]
| 7
|-
| [[Megan Connolly]]
| [[Íomhá:Megan Connolly 2015 (cropped).jpg|center|40px]]
| imreoir sacair Éireannach
| [[imreoir sacair]]
| 1997-03-07
| 
| [[Corcaigh]]
| 
| [[:d:Q21708017|Q21708017]]
| 8
|-
| [[Amy Broadhurst]]
| 
| Dornálaí (*1997) ♀
| [[dornálaí]]
| 1997-03-17
| 
| [[Dún Dealgan]]
| 
| [[:d:Q60182060|Q60182060]]
| 3
|-
| [[Aebh Kelly]]
| [[Íomhá:AK WikiP.jpg|center|40px]]
| soprán Éireannach
| [[amhránaí]]
| 1997-06
| 
| [[Na Sceirí]]
| 
| [[:d:Q4687014|Q4687014]]
| 2
|-
| [[Aoife O'Rourke]]
| 
| Dornálaí (*1997) ♀
| [[dornálaí]]
| 1997-07-02
| 
| [[An Caisleán Riabhach]]
| 
| [[:d:Q66934867|Q66934867]]
| 4
|-
| [[Elsa Desmond]]
| [[Íomhá:2018-11-21 Rennrodel-Weltcup Innsbruck-Igls StP 5311 LR10 by Stepro.jpg|center|40px]]
| Luger agus medical student (*1997) ♀
| [[luger]]&lt;br/&gt;[[medical student]]
| 1997-08-06
| 
| [[Buckingham]]
| 
| [[:d:Q103259948|Q103259948]]
| 5
|-
| [[Sara Boyle]]
| 
| imreoir badmantain Éireannach
| [[imreoir badmantain]]
| 1997-08-31
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q30230598|Q30230598]]
| 1
|-
| [[Rachael Darragh]]
| 
| imreoir badmantain
| [[imreoir badmantain]]
| 1997-09-24
| 
| [[Leitir Ceanainn]]
| 
| [[:d:Q26786740|Q26786740]]
| 3
|-
| [[Ellis O'Reilly]]
| 
| Gleacaí ealaíonta (*1998) ♀
| [[gleacaí ealaíonta]]
| 1998-02-23
| 
| [[Kent]]
| 
| [[:d:Q23887651|Q23887651]]
| 2
|-
| [[Eleanor Ryan-Doyle]]
| 
| Imreoir sacair (*1998) ♀
| [[imreoir sacair]]
| 1998-05-14
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q97654611|Q97654611]]
| 1
|-
| [[Anna Kerrison]]
| 
| Cruicéadaí (*1998) ♀
| [[cruicéadaí]]
| 1998-09-10
| 
| [[Sasana]]
| 
| [[:d:Q64148448|Q64148448]]
| 3
|-
| [[Grace Casey]]
| 
| Javelin thrower (*1999) ♀
| [[javelin thrower]]
| 1999-01-16
| 
| 
| 
| [[:d:Q109932829|Q109932829]]
| 0
|-
| [[Michelle Carey]]
| 
| Imreoir haca (*1999) ♀
| [[imreoir haca]]
| 1999-05-05
| 
| 
| 
| [[:d:Q108106507|Q108106507]]
| 3
|-
| [[Aoife Beggs]]
| 
| Cruicéadaí (*1999) ♀
| [[cruicéadaí]]
| 1999-10-23
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q29841599|Q29841599]]
| 4
|-
| [[Anne Condon]]
| 
| Eolaí ríomhaireachta agus múinteoir ollscoile (*2000) ♀; ACM Fellow, Tulip Award in DNA Computing, Anita Borg Institute Women of Vision Awards agus Fellow of the Royal Society of Canada; member of Cumann Ríoga Cheanada agus Association for Computing Machinery
| [[eolaí ríomhaireachta]]&lt;br/&gt;[[múinteoir ollscoile]]
| 20th century
| 
| 
| 
| [[:d:Q11489|Q11489]]
| 3
|-
| [[Kim Caraher]]
| 
| scríbhneoir Astrálach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir litríocht pháistí]]
| 20th century
| 2007-05-19
| 
| 
| [[:d:Q6408427|Q6408427]]
| 2
|-
| [[Linda Kavanagh]]
| 
| Polaiteoir (2000–2003) ♀
| [[polaiteoir]]
| 20th century
| 2003-03-17
| 
| 
| [[:d:Q6551705|Q6551705]]
| 1
|-
| [[Tina Reynolds]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 20th century
| 
| [[Na Clocha Liatha]]
| 
| [[:d:Q514752|Q514752]]
| 9
|-
| [[Bernadette Ní Ghallchóir]]
| 
| láithreoir teilifíse Éireannach
| [[láithreoir]]
| 20th century
| 
| [[Muineachán]]
| 
| [[:d:Q822164|Q822164]]
| 6
|-
| [[Eibhlin Byrne]]
| 
| méara Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 20th century
| 
| 
| 
| [[:d:Q1301175|Q1301175]]
| 2
|-
| [[Sophie Merry]]
| 
| [[Stiúrthóir scannán|stiúrthóir scannán]], mainicín, beochantóir, [[Aisteoir|aisteoir]] agus damhsóir (*2000) ♀
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[mainicín]]&lt;br/&gt;[[beochantóir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[damhsóir]]
| 20th century
| 
| 
| 
| [[:d:Q1348496|Q1348496]]
| 2
|-
| [[Janet Grogan]]
| [[Íomhá:Janet Grogan (cropped).jpg|center|40px]]
| [[Amhránaí is scríbhneoir|amhránaí is scríbhneoir]], [[Cumadóir amhrán|cumadóir amhrán]] agus [[Amhránaí|amhránaí]] (*2000) ♀
| [[amhránaí is scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]
| 20th century
| 
| 
| 
| [[:d:Q1424238|Q1424238]]
| 3
|-
| [[Maria Corrigan]]
| 
| polaiteoir Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 20th century
| 
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| 
| [[:d:Q1669568|Q1669568]]
| 3
|-
| [[Lisa Lambe]]
| [[Íomhá:Lisa Lambe.jpg|center|40px]]
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 20th century
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q1704246|Q1704246]]
| 13
|-
| [[Terry O'Flaherty]]
| 
| méara Éireannach
| [[polaiteoir]]
| 20th century
| 
| 
| 
| [[:d:Q1720409|Q1720409]]
| 2
|-
| [[Lise Hearns]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 20th century
| 
| 
| 
| [[:d:Q1827914|Q1827914]]
| 1
|-
| [[Liz Weir]]
| 
| údar Éireannach
| [[scríbhneoir]]
| 20th century
| 
| [[Béal Feirste]]
| 
| [[:d:Q1866600|Q1866600]]
| 4
|-
| [[Méav Ní Mhaolchatha]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí ceoldrámaíochta]]
| 20th century
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q3268425|Q3268425]]
| 8
|-
| [[Fodhla Cronin O'Reilly]]
| 
| léiritheoir scannán Éireannach
| [[léiritheoir scannáin]]
| 20th century
| 
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| 
| [[:d:Q5463973|Q5463973]]
| 4
|-
| [[Consolata Boyle]]
| 
| dearthóir feistis Éireannach
| [[dearthóir feisteas]]
| 20th century
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6452586|Q6452586]]
| 8
|-
| [[Niamh McGrady]]
| 
| [[Aisteoir|aisteoir]] agus aisteoir stáitse (*2000) ♀
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir stáitse]]
| 20th century
| 
| [[Caisleán Uidhilín]]
| 
| [[:d:Q7023996|Q7023996]]
| 5
|-
| [[Diana Mirza]]
| 
| Imreoir fichille (*2000) ♀
| [[imreoir fichille]]
| 2000
| 
| 
| 
| [[:d:Q109383024|Q109383024]]
| 0
|-
| [[Eibhia Ni Mhuireagain]]
| 
| Person (*2000) ♀
| 
| 2000
| 
| 
| 
| [[:d:Q124424504|Q124424504]]
| 0
|-
| [[Rebecca Stokell]]
| 
| cruicéadaí Éireannach
| [[cruicéadaí]]
| 2000-03-13
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q29891153|Q29891153]]
| 6
|-
| [[Mona McSharry]]
| [[Íomhá:Mona McSharry (IRL) 2018.jpg|center|40px]]
| snámhóir Éireannach
| [[snámhóir]]
| 2000-08-21
| 
| [[An Ghráinseach]]
| 
| [[:d:Q33319799|Q33319799]]
| 8
|-
| [[Cara Murray]]
| 
| Cruicéadaí (*2000) ♀
| [[cruicéadaí]]
| 2000-11-01
| 
| [[Béal Feirste]]
| 
| [[:d:Q54861582|Q54861582]]
| 5
|-
| [[Kate O'Connor]]
| [[Íomhá:Kate O'Connor 2023 (cropped).jpg|center|40px]]
| Lúthchleasaí (*2000) ♀
| [[lúthchleasaí]]
| 2000-12-12
| 
| [[Iúr Cinn Trá]]
| 
| [[:d:Q65684900|Q65684900]]
| 4
|-
| [[Lara Gillespie]]
| [[Íomhá:2019 UCI Juniors Track World Championships 007.jpg|center|40px]]
| Rothaí spóirt (*2001) ♀
| [[rothaí spóirt]]
| 2001-04-21
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q52153640|Q52153640]]
| 6
|-
| [[Niamh Coyne]]
| [[Íomhá:2018-10-10 Swimming Girls' 100m Breaststroke Final at 2018 Summer Youth Olympics by Sandro Halank–034.jpg|center|40px]]
| Snámhóir (*2001) ♀
| [[snámhóir]]
| 2001-06-22
| 
| 
| 
| [[:d:Q65952719|Q65952719]]
| 4
|-
| [[Tyler Toland]]
| 
| imreoir sacair
| [[imreoir sacair]]
| 2001-08-08
| 
| [[Baile Suingean]]
| 
| [[:d:Q42666544|Q42666544]]
| 6
|-
| [[Tanya Watson]]
| [[Íomhá:2018-10-13 Jump 3 (Diving Girls 10m platform) at 2018 Summer Youth Olympics by Sandro Halank–039.jpg|center|40px]]
| Tumadóir iomaíoachta (*2001) ♀
| [[tumadóir iomaíoachta]]
| 2001-12-24
| 
| [[Southampton]]
| 
| [[:d:Q65675690|Q65675690]]
| 5
|-
| [[Emily Kraft]]
| [[Íomhá:Emily Kraft Lewes FC Women (52384339143).jpg|center|40px]]
| imreoir sacair Éireannach (2002-)
| [[imreoir sacair]]
| 2002-02-18
| 
| [[Frankfurt]]
| 
| [[:d:Q60713591|Q60713591]]
| 6
|-
| [[Mavie Österreicher]]
| 
| Imreoir leadóige (*2002) ♀
| [[imreoir leadóige]]
| 2002-04-05
| 
| [[an Ostair]]
| 
| [[:d:Q57242668|Q57242668]]
| 3
|-
| [[Emma Austin]]
| [[Íomhá:2020-01-14 Alpine skiing at the 2020 Winter Youth Olympics – Women's Slalom (Martin Rulsch) 335.jpg|center|40px]]
| Sciálaí Alpach (*2002) ♀
| [[sciálaí Alpach]]
| 2002-08-31
| 
| 
| 
| [[:d:Q81901202|Q81901202]]
| 2
|-
| [[Maria Godden]]
| 
| Snámhóir (*2002) ♀
| [[snámhóir]]
| 2002-08-31
| 
| 
| 
| [[:d:Q124671917|Q124671917]]
| 1
|-
| [[Nicola Tuthill]]
| 
| Iomaitheoir lúthchleasaíochta agus caiteoir oird (*2003) ♀
| [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]&lt;br/&gt;[[caiteoir oird]]
| 2003-12-22
| 
| 
| 
| [[:d:Q115651644|Q115651644]]
| 1
|-
| [[Elizabeth Golding]]
| 
| Scátálaí fíorach (*2004) ♀
| [[scátálaí fíorach]]
| 2004-09-28
| 
| [[Moscó]]
| 
| [[:d:Q56395775|Q56395775]]
| 0
|-
| [[Trisha Kanyamarala]]
| [[Íomhá:TrishaKanyamarala23.jpg|center|40px]]
| Imreoir fichille (*2005) ♀
| [[imreoir fichille]]
| 2005
| 
| 
| 
| [[:d:Q81826781|Q81826781]]
| 2
|-
| [[Carmel Gunning]]
| 
| ceoltóir Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[ceoleolaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]
| 
| 
| [[An Ghaobhach]]
| 
| [[:d:Q951887|Q951887]]
| 2
|-
| [[Samthann]]
| 
| [[File|file]] agus [[Scríbhneoir|scríbhneoir]] (†739) ♀
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| 0739-12-19
| 
| 
| [[:d:Q1278739|Q1278739]]
| 4
|-
| [[Juanita Wilson]]
| 
| stiúrthóir scannán
| [[stiúrthóir scannán]]&lt;br/&gt;[[léiritheoir scannáin]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir scripte]]
| 
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q1710722|Q1710722]]
| 7
|-
| [[Mairéad Phelan]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q1941074|Q1941074]]
| 1
|-
| [[Vyvienne Long]]
| 
| ceoltóir Éireannach
| [[ceoltóir]]
| 
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q2069395|Q2069395]]
| 4
|-
| [[Teresa Kidd]]
| 
| Iomaitheoir lúthchleasaíochta ♀
| [[iomaitheoir lúthchleasaíochta]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q2311088|Q2311088]]
| 1
|-
| [[Eleanor Shanley]]
| [[Íomhá:Eleanor Shanly Paul Kelly Frankie Lane Dublin 2011.png|center|40px]]
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q2390709|Q2390709]]
| 3
|-
| [[Niamh Parsons]]
| [[Íomhá:Niamh-Parsons-08.jpg|center|40px]]
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q2502492|Q2502492]]
| 3
|-
| [[Áine Furey]]
| 
| [[Amhránaí|amhránaí]] ♀; child of Finbar Furey
| [[amhránaí]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q2528271|Q2528271]]
| 2
|-
| [[Maeve Donnelly]]
| 
| Veidhleadóir ♀
| [[veidhleadóir]]
| 
| 
| [[Contae na Gaillimhe]]
| 
| [[:d:Q2541341|Q2541341]]
| 2
|-
| [[Rosena Horan]]
| [[Íomhá:Rosena Horan.jpg|center|40px]]
| Cumadóir ♀
| [[cumadóir]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q3442530|Q3442530]]
| 1
|-
| [[Kay McCarthy]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[amhránaí]]
| 
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q3814074|Q3814074]]
| 1
|-
| [[Ainna Fawcett-Henesy]]
| 
| [[Altra|altra]] ♀; Fellow of the Royal College of Nursing
| [[altra]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q4697453|Q4697453]]
| 1
|-
| [[Amy Murphy]]
| 
| Person ♀
| 
| 
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q4749326|Q4749326]]
| 1
|-
| [[Ann Breen]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q4766282|Q4766282]]
| 1
|-
| [[Ann Scott]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q4766666|Q4766666]]
| 1
|-
| [[Antoinette McKenna]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 2012
| 
| 
| [[:d:Q4775594|Q4775594]]
| 1
|-
| [[Bernie Sherlock]]
| [[Íomhá:Bernie accepting first place in the Grand Prix, Arezzo 2.jpg|center|40px]]
| stiúrthóir Éireannach
| [[stiúrthóir ceolfhoirne]]&lt;br/&gt;[[stiúrthóir cóir]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q4894487|Q4894487]]
| 1
|-
| [[Catherine Healy]]
| 
| cócaire Éireannach
| [[chef]]
| 
| 1993
| [[Ceanannas]]
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[:d:Q5052718|Q5052718]]
| 2
|-
| [[Catherine Martin]]
| 
| Cláirseoir ♀
| [[cláirseoir]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q5052808|Q5052808]]
| 1
|-
| [[Cathy Belton]]
| [[Íomhá:Cathy Belton at diff 2020.jpg|center|40px]]
| [[Aisteoir|aisteoir]] agus aisteoir scannáin ♀
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir scannáin]]
| 
| 
| [[Gaillimh]]
| 
| [[:d:Q5053386|Q5053386]]
| 4
|-
| [[Claire Roche]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q5125298|Q5125298]]
| 1
|-
| [[Denise Manahan-Vaughan]]
| 
| Acadóir agus eolaí néarchórais ♀
| [[acadóir]]&lt;br/&gt;[[eolaí néarchórais]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q5257713|Q5257713]]
| 1
|-
| [[Elaine Murphy]]
| 
| drámadóir Éireannach
| [[drámadóir]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| 
| [[Éire]]
| 
| [[:d:Q5353254|Q5353254]]
| 2
|-
| [[Elizabeth Hoy]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[úrscéalaí]]
| 
| 1982
| [[Baile Átha Cliath]]
| [[Maidenhead]]
| [[:d:Q5362998|Q5362998]]
| 2
|-
| [[Florence Moon]]
| 
| sufragóir Éireannach
| [[gníomhaí ar son cearta vótála]]&lt;br/&gt;[[sufraigéid]]
| 
| 
| [[Birmingham]]
| 
| [[:d:Q5460724|Q5460724]]
| 1
|-
| [[Geraldine McGowan]]
| [[Íomhá:Geraldine MacGowan blacksheep 2016 3508.jpg|center|40px]]
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q5549767|Q5549767]]
| 2
|-
| [[Grainne Duffy]]
| 
| amhránaí agus cumadóir Éireannach
| [[amhránaí is scríbhneoir]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q5593527|Q5593527]]
| 0
|-
| [[Hazel Dodge]]
| 
| [[Seandálaí|seandálaí]], scoláire na léann clasaiceach, múinteoir ollscoile, [[Scríbhneoir|scríbhneoir]], Laidineoir, hellenist agus seandálaí clasaiceach ♀; spouse of Jonathan Coulston
| [[seandálaí]]&lt;br/&gt;[[scoláire na léann clasaiceach]]&lt;br/&gt;[[múinteoir ollscoile]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]&lt;br/&gt;[[Laidineoir]]&lt;br/&gt;[[hellenist]]&lt;br/&gt;[[seandálaí clasaiceach]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q5687879|Q5687879]]
| 1
|-
| [[Helena Jessie]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[ceoltóir snagcheoil]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q5703603|Q5703603]]
| 1
|-
| [[Irene O'Keeffe]]
| 
| Lúthchleasaí ♀
| [[lúthchleasaí]]
| 
| 
| [[Contae Chorcaí]]
| 
| [[:d:Q6069180|Q6069180]]
| 1
|-
| [[Jenny McCudden]]
| 
| scríbhneoir Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| 
| [[An Nás]]
| 
| [[:d:Q6179393|Q6179393]]
| 1
|-
| [[Joan Kennelly]]
| 
| Grianghrafadóir agus fóta-iriseoir (†2007) ♀; spouse of Pádraig Kennelly
| [[grianghrafadóir]]&lt;br/&gt;[[fóta-iriseoir]]
| 
| 2007
| 
| 
| [[:d:Q6205189|Q6205189]]
| 1
|-
| [[Julie-Anne Dineen]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 2011
| 
| 
| [[:d:Q6307975|Q6307975]]
| 1
|-
| [[Julie Feeney]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[Léiritheoir ceoil|léiritheoir ceirníní]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q6308166|Q6308166]]
| 1
|-
| [[Kate Crossan]]
| 
| amhránaí agus cumadóir Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q6375453|Q6375453]]
| 0
|-
| [[Kathleen M. Murphy]]
| 
| file Éireannach
| [[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| 1963
| 
| 
| [[:d:Q6376805|Q6376805]]
| 1
|-
| [[Kathleen Nesbitt]]
| 
| ceoltóir Éireannach
| [[fidléir]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q6376857|Q6376857]]
| 1
|-
| [[Kathy Rose O'Brien]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir teilifíse]]
| 
| 
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| 
| [[:d:Q6377292|Q6377292]]
| 1
|-
| [[Katie McMahon]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 
| [[Éire (Poblacht na hÉireann)|Éire]]
| 
| [[:d:Q6377510|Q6377510]]
| 2
|-
| [[Lasairfhíona]]
| 
| amhránaí agus cumadóir Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]&lt;br/&gt;[[aisteoir]]
| 
| 
| [[Inis Oírr]]
| 
| [[:d:Q6492766|Q6492766]]
| 1
|-
| [[Lathóg of Tír Chonaill]]
| 
| file Éireannach
| [[staraí]]&lt;br/&gt;[[file]]&lt;br/&gt;[[scríbhneoir]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q6496021|Q6496021]]
| 1
|-
| [[Leanne Harte]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]
| 
| 
| [[Baile Átha Cliath]]
| 
| [[:d:Q6509854|Q6509854]]
| 1
|-
| [[Leslie Dowdall]]
| 
| amhránaí agus cumadóir Éireannach
| [[amhránaí]]&lt;br/&gt;[[cumadóir amhrán]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q6530768|Q6530768]]
| 1
|-
| [[Luan Parle]]
| 
| [[Ceoltóir|ceoltóir]] ♀
| [[ceoltóir]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q6694981|Q6694981]]
| 2
|-
| [[Lucy Cullen-Byrne]]
| 
| bean spóirt Éireannach
| 
| 
| 
| [[Contae Chill Mhantáin]]
| 
| [[:d:Q6698260|Q6698260]]
| 1
|-
| [[Maggie Hayes]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q6730248|Q6730248]]
| 0
|-
| [[Marie Bheag Breathnach]]
| 
| ban-aisteoir Éireannach
| [[aisteoir]]&lt;br/&gt;[[aisteoir teilifíse]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q6736902|Q6736902]]
| 1
|-
| [[Margaret Healy]]
| [[Íomhá:Margaret Healy.webp|center|40px]]
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q6759502|Q6759502]]
| 1
|-
| [[Margaret Keys]]
| [[Íomhá:Margaret Keys in concert.jpg|center|40px]]
| amhránaí ceoldrámaíochta Éireannach
| [[amhránaí ceoldrámaíochta]]
| 
| 
| [[Doire]]
| 
| [[:d:Q6759589|Q6759589]]
| 2
|-
| [[Marnie Holborow]]
| 
| scoláire Éireannach
| [[acadóir]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q6772240|Q6772240]]
| 3
|-
| [[Mary Cassidy]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q6779188|Q6779188]]
| 1
|-
| [[Mary Duff]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 
| [[Contae na Mí]]
| 
| [[:d:Q6779346|Q6779346]]
| 1
|-
| [[Nina Hynes]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[ceoltóir]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q7037976|Q7037976]]
| 2
|-
| [[Nóra Ní Shíndile]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q7071505|Q7071505]]
| 1
|-
| [[Pauline Scanlon]]
| 
| amhránaí Éireannach
| [[amhránaí]]
| 
| 
| [[Contae Chiarraí]]
| 
| [[:d:Q7155082|Q7155082]]
| 2
|-
| [[Mary Brannagan]]
| 
| Imreoir fichille ♀
| [[imreoir fichille]]
| 
| 
| 
| 
| [[:d:Q110161410|Q110161410]]
| 1
|}
----
&amp;sum; 950 items.
{{wikidata list end}}

[[Catagóir:Mná Éireannacha|*]]</text>
      <sha1>gqlhjmbrywijknbahmjo255xfllkjox</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ruaraidh Arascain is Mhàirr</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95399</id>
    <revision>
      <id>1210266</id>
      <parentid>1173095</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:56:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Naisc sheachtracha */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3175" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Náisiúnach Albanach, scríbhneoir agus gniomhaí teanga ab ea '''Ruaraidh Arascain is Mhàirr'''  (15 Eanáir 1869, Brighton, Sasana - 5 Eanáir 1960).

Rugadh Ruaraidh i Brighton mar &quot;Stuart Richard Erskine&quot;. Bhí a athair, William Macnaghten Erskine, san arm. Mar bhuachaill, bhí an teaghlach ina chónaí i nDún Éideann. Ba é an Béarla a chéad teanga, ach d’fhoghlaim sé Gaeilge ó bhuime as [[:gd:Na_Hearadh|na Hearadh]]. . &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://ezproxy-prd.bodleian.ox.ac.uk:4563/10.1093/ref:odnb/40311|ainm=Derick}}{{Dead link|date=Deireadh Fómhair 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

Bhí spéis mhór aige in [[Éire|Éirinn]], go háirithe maidir le polaitíocht agus athbheochan [[An Ghaeilge|chultúr Gaelach na hÉireann]] agus cultúr dúchasach na [[An Ghaeilge|hÉireann]]. Bhí aithne aige arPádraig Mac Piarais

Thacaigh Ruaraidh go láidir le neamhspleáchas na hAlban agus rinne se iarracht [[Gaeilge na hAlban]] a chur chun cinn - ar an gcúis seo chuir sé cúig iris ar fáil thar na blianta: ''Am Bàrd'', ''Alba'', ''Guth na Bliana'', ''An Scéalaí'', agus ''An Phaidrín'' .

Scríobh sé aistí, gearrscéalta, drámaí, agus leabhair staire.

== Irisí curtha in eagar ag Rory Erskine ==

* ''An Filí''
* ''Alba''
* ''Guth na Bliana''
* ''An Phaidrín''
* ''An Scéalaí''

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

*[https://www.oxforddnb.com/view/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-40311;jsessionid=9D7559264B74FDFB459B404CAA99A175 &quot;Erskine, Stuart Richard [''known as''&lt;nowiki&gt; Ruaraidh Erskine of Mar],&quot;&lt;/nowiki&gt;] ''Oxford Dictionary of National Biography'' 
*[http://www.theirishstory.com/2013/04/17/connections-across-the-north-channel-ruaraidh-erskine-and-irish-influence-in-scottish-discontent-1906-1920/#.Vg6cO1MQGKJ &quot;Connections across the North Channel: Ruaraidh Erskine and Irish Influence in Scottish Discontent, 1906-1920&quot;] ag ''The Irish Story''
*[https://muse.jhu.edu/article/757383 &quot;Snake Women and Hideous Sensations: The Strange Case of Gaelic Detective Short Stories by Ruaraidh Erskine of Mar,&quot;] ''Scottish Literary Review''
*[http://litteraria-pragensia.ff.cuni.cz/storage/document/lp-59-poncarova-ruaraidh-erskine-of-mar-and-drama-in-scottish-gaelic.pdf &quot;A Fitting Offering to the Gaelic Thalia or Melpomene”: Ruaraidh Erskine of Mar and Drama in Scottish Gaelic,&quot;] ''Litteraria Pragensia'' 
*[https://www.youtube.com/watch?v=b19DQZ2rrJY&amp;feature=youtu.be &quot;Neo-Jacobites, Decadents and Fin de Siècle Nationalism,&quot;] ''The History of Scottish Cosmopolitanism at the Fin de Siècle'' (físeán)
*Gerard Cairns, ''[https://www.rymour.co.uk/erskine.html No Language! No Nation! The Life and Times of the Honourable Ruaraidh Erskine of Marr]'' (Perth: Rymour Books, 2021)
*[https://www.youtube.com/watch?v=nQ8g6gHvnTc &quot;Masculinity in Ruaraidh Erskine's Short Stories in the Context of Fin-de-siècle Detective Fiction,&quot;] ''Association for Scottish Literature'' (físeán)

{{DEFAULTSORT:Arascain is Mhàirr, Ruaraidh}}
[[Catagóir:Básanna i 1960]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1869]]
[[Catagóir:Daoine Albanacha]]</text>
      <sha1>f3as27picqhocoe5ulgvhqstlyvkemh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Coimre na nGinealach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>98734</id>
    <revision>
      <id>1210293</id>
      <parentid>1180167</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:44:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>téarmaíocht</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5579" xml:space="preserve">Giorrú den mórshaothar [[Leabhar na nGinealach]] le [[an Dubhaltach Mac Fhirbhisigh|Dubhaltach Mac Firbhisigh]] is ea ''' Coimre na nGinealach.'''  Scríobhadh é ag a theach i Leacán i d[[Tír Fíacrach Múaide|Tír Fhíacrach Mhuaidhe]], [[Contae Shligigh]] le linn an earraigh agus an tsamhraidh 1666.

== Stair ==
Cailleadh an bunleagan an éigin tar éis na bliana 1706, ach caomhnaítear é in dhá lámhscríbhinn neamhiomlána de chuid na 18ú haoise: [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 25 N2, ag scríobhaí anaithnid; agus [[Maigh Nuad]] LS B 8, le Henry MacCarrick, ceannaí as baile [[Sligeach|Shligigh]].

Feictear sa réamhrá fada le Mac Firbhisigh an ábhar, údar, am agus áit:
:Cuimre craobhsgaoileadh chineadh Éreann accus Albanscot gona bprímhghéaguibh genealach ó Adhamh gus anois, 1666, tionóiltear a leabhraibh Cloinne Fhirbhisigh (is go hairidhe as an leabhar do sgriobhsam fén go foirleanthan are cráobhsgaoileadh mór – agus mion-bhabhal Ereann in gach am) egarthas agus sgriobhthar sonna lesin Dubhaltach mc Giolla Íosa Mhóir mc an and Dubhaltach Mec Fhirbisigh Lecain Mhec Firbhisigh i tTír Fhiachrach Muaidhe, anno Christi 1666: anius and dara lá is an cédlúan do mhís Aibreóil (le toil nDé) trosaigheam so isin Tír Fhiachrach remebeartha
:Coimre craobhscaoilte chine Éireann agus Scotti na hAlban lena bpríomhghéaga ó Ádhamh go dtí anois, 1666, tionólta as leabhair Chlann Fhirbhisigh (is go háirithe as an leabhar a scríobh mé féin go forleathan ar craobhscaoileadh mhór- agus mionghéaga Éireann i ngach am), eagraithe agus scríofa ag Dubhaltach mac Giolla Íosa Mhóir mhic an Dubhaltaigh Mhic Fhirbisigh Leacáin Mhic Fhirbhisigh i d[[Tír Fíacrach Múaide|Tír Fhiachrach Muaidhe]], anno Christi 1666: inniu an 2a lá agus an chéad Luan de mhí Aibreáin (le toil Dé) thosaigh muid seo insan Tír Fhiachrach réamhráite.
:'' genealogical ramifications

== Ábhar ==
Tá ann sa ''Choimre'' go garbh 30% den ábhar le fáil i Leabhar na nGinealach (LnG).  Tógadh focal ar fhocal níos mó ná trian amháin den téacs (25,000 focal).  Is giorrú nó coimre den LnG é trian eile de (21,000 focal).  Is nua é an t-ábhar, cuid de uathúil, as foinsí éagsúla, go formhór anaithnid.

Cé go bhfuil éagsúlachtaí an eatarthu, tá an cumadh céanna acu dís, LnG agus an Coimre.  Tá as láthair ámh: an [[Naoimhsheanchas]]; cóip de gobharnóirí, ionadaí agus leifteanaint na hÉireann le [[Holinshed's Chronicles|Holinshed]]; agus an chuid is mó desna dánta.  B'fhéidir é go raibh sé ar intinn ag Mac Firbhisigh iad a chur an níos deireanaí.

Tá giorrú agus atheagrú déanta ar an alt ''Seanchas Síl Ír''.  I measc a ábhar nua tá:
* Alt gearr maidir leis na [[Cruithnigh]]
* Stair mionsonraithe maidir le ríthe of the [[House of Stuart|Stuart]] na [[Alba|hAlban]] agus [[an Bhreatain]] ón mbliain 1034 go dtí 1666
* Ginealaigh faoi níos mó ná cúig géag is fiche de chlanna Nuinseann agus Daltún

== Nuálaíocht ==
Rud nua a rinne Mac Firbhisigh sa ''Choimre'' ná an chaoi a leag sé go leor ginealaigh amach.  Tosaíonn iad siúd is tábhachtaí le sinsear i gcein amach agus théann síos go dtí duine ar comhaimseartha le Dubhaltach féin.&lt;ref&gt;Ó Muraíle, ''The Celebrated Antiquary'', lch. 267&lt;/ref&gt;

I measc samplaí, tá [[Ruaidhrí Ó Flaithbheartaigh]], Martán Ó Conchobhair Sligigh, Brian Ó Ruairc (bás 1641) agus Mac Fhirbhisigh féin.  D'fhéadfadh é go raibh sé ar intinn aige ná ginealaigh eile a athleagan, ach chuir méid na hoibre cúl air.

I measc saothar atá luaite sa Choimre, tá a leanas:
* ''Faccuculus Temporum'' le [[Werner Rolevinck]]
* ''A Restitution of Decayed Intelligence'' le [[Richard Verstegan]]/[[Richard Rowlands]]

== Ullmhú agus dul chun cinn ==
Thosaigh Dubhaltach a chuid oibre ar an 2a Aibreán 1666.  Is féidir a dhul chun cinn a thomhais le [[colafan]] ina bhfeictear an dáta Dé Sathairn, 5ú Bealtaine 1666, nuair a bhí 45% den ''Choimre'' scríofa aige.  Molann seo go raibh ach tras-scríobh á dhéanamh aige ag an am seo, agus go mbeadh a chuid oibre déanta aige dá bhfuil fós ar marthain faoi Mheitheamh nó Iúil.   Dar le Ó Muraile, níor chríochnaigh Dubhaltach an obair.&lt;ref&gt;Ó Muraile, 1996, lch. 269&lt;/ref&gt;
&lt;!--== Return to Dublin ==
''At some point later in the year, Dubhaltach returned to Dublin, where he translated annalistic material for [[Sir James Ware]]. He was working at Sir James's house on Castle Street, Dublin, on Tuesday 6 November 1666. On Saturday 1 December 1666 Sir James died, five days after his seventy-second birthday, bringing their collaboration, and Dubhaltach's employment in Dublin, to an end.--&gt;

== Naisc sheachtracha ==
* https://web.archive.org/web/20100821075322/http://www.deburcararebooks.com/geneal.htm
* [https://www.isos.dias.ie/ga/NUIM/NUIM_MS_B_8.html Maigh Nuad LS B 8] ar Irish Script on Screen

== Foinsí ==
* Ó Muraíle, Nollaig (1996). ''The Celebrated Antiquary''. Maynooth.
* Mac Fhirbhisigh, Dubhaltach; Ó Muraíle, Nollaig, editor (2004). ''Leabhar Genealach. The Great Book of Irish Genealogies''. Dublin: De Búrca. (Alternate names by which it may be referenced include ''Leabhar Mór nGenealach'', and ''Leabhar Mór na nGenealach'').

== Tagairtí ==
{{reflist}}


{{Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise}}

[[Catagóir:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]]
[[Catagóir:Lámhscríbhinní Éireannacha]]
[[Catagóir:Litríocht Éireannach]]
[[Catagóir:Ginealas Éireannach]]
[[Catagóir:Leabharlann Acadamh Ríoga na hÉireann]]</text>
      <sha1>19842wqbxtrm6x8ka6wswoc8qe77y0a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Leabhar Cloinne Maoil Ruanaidh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>98737</id>
    <revision>
      <id>1210294</id>
      <parentid>1060625</parentid>
      <timestamp>2024-04-11T02:44:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>HusseyBot</username>
        <id>17099</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>téarmaíocht</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1660" xml:space="preserve">__NOTOC__
''' Leabhar Cloinne Maoil Ruanaidh ''' is ea teideal a thug [[Nollaig Ó Muraíle]] ar cnuasach ginealach, caomhnaithe anois mar an ceathrú cuid, agus an chuid is suntasaí, den lámhscríbhinn [[Acadamh Ríoga na hÉireann|ARÉ]] LS 539 [D i 3].

== Stair ==
Ar fóilió 43r, tá colafan a deir:
:''A mBaile Mec Aodagain aniu Damhsa, Phillip Ua Duiginain.
Agus ag bun fhóilió 78v tá fo-nóta mar a leanas:
:''Ni bfuaras nisa mho do sheanchas Eirionn acht a mheid do sgriobhamar bhar ndiagh. Leor so an uair-si an seachmadh la do Dhecember, 1644. Mathgamhain O Duibhgeannain.
: Ní bhfuair mé níos mó do sheanchas Éireann ach an mhéid a scríobhamar ''thuas''. Leor seo an uaitse an seachtú lá do Nollaig, 1644. Mathún Ó Duibhgeannáin

Le fianaise mar a leithéid, an bhliain 1642 ina measc, creideann Ó Muraíle gur scríobhadh an téacs ag scoil dlí Mhic Aodhagáin i m[[Baile Mhic Aogáin]], [[Contae Thiobraid Árann]], roimh dheireadh na bliana 1644.

Tá ann fosta rudaí sa bhreis agus ceartúcháin le [[an Dubhaltach Mac Fhirbhisigh|Dubhaltach Mac Firbhisigh]], go háirithe sna ginealaigh [[Uí Dhubhda]].  Is le [[Clann Uí Dhuibhgeannáin]] an saothar, áfach.

== Féach freisin ==
* [[An Leabhar Muimhneach]]
* [[Leabhar na nGinealach]]
* [[Leabhar Ghinealaigh Uí Chléirigh]]

== Foinsí ==
* [[Nollaig Ó Muraíle]], ''The Celebrated Antiquary'', [[Maigh Nuad]], 1996.

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{DEFAULTSORT:Leabhar Cloinne Maoil Ruanaidh}}
[[Catagóir:Ginealas Éireannach]]
[[Catagóir:Lámhscríbhinní Gaelacha na Meánaoise]]
[[Catagóir:Lámhscríbhinní Éireannacha]]
[[Catagóir:Litríocht Éireannach]]</text>
      <sha1>9z12dryoeybjhv5l6bs1r4ycu7fetag</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Díog Beaufort</title>
    <ns>0</ns>
    <id>100297</id>
    <revision>
      <id>1210255</id>
      <parentid>1170662</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:45:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3231" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}

[[Íomhá:Beaufort's_Dyke.jpg|mion| Díog Beaufort, aibhsithe i ngorm, ar chairt Aimiréalachta 1969]]
[[Íomhá:Beaufort's_Dyke_location.png|mion|Léarscáil a thaispeánann méid agus láthair Dhíog Beaufort, i ndearg, idir cóstaí oirthuaisceart Uladh agus iardheisceart na hAlban]]

Is [[Claiseanna aigéanacha|trinse]] nádúrtha laistigh de [[Muir nIocht|Mhuir nIocht]] Thuaidh idir oirthuaisceart Uladh agus  iardheisceart na hAlban í '''Díog Beaufort'''. Tá an díog 50&amp;nbsp;km ar fad, 3.5&amp;nbsp;km ar leithead agus 200-300&amp;nbsp;m  ar doimhneacht.

Taifeadtar an díog sa bhliain 1856 mar rud a d'aimsigh an Captaen Beechey &quot;roinnt blianta ó shin&quot;. 

== Geomoirfeolaíocht ==
Is gleann tolláin báite í Díog Beaufort, creimeadh oighearshruthanna le linn na tréimhse oighreacha deiridh ba chúis leis, agus tá cosc curtha air ó líonadh le dríodar mar gheall ar shruthanna láidre taoide.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Callaway|first=Alexander|date=May 2011|title=The formation and evolution of an isolated submarine valley in the North Channel, Irish Sea: an investigation of Beaufort's Dyke|journal=Journal of Quaternary Science|language=en|volume=26|issue=4|pages=362–373|doi=10.1002/jqs.1460|bibcode=2011JQS....26..362C|url=http://nora.nerc.ac.uk/id/eprint/15229/1/Abstract.pdf}}&lt;/ref&gt;

== Muinisin dumpáilte ==
[[Íomhá:Beaufort's_Dyke,_cropped_from_Admiralty_Chart_No_1577,_Published_1913.jpg|mion| Suíomh na muinisean dumpáilte, ó chairt Aimiréalachta a foilsíodh sa bhliain 1913. Doimhneacht i bhfeánna]]

Mar gheall ar a dhoimhneacht agus a chóngaracht do chalafort míleata i [[Càrn Rìoghain|gCàrn Rìoghain]], rinneadh Díog Beaufort [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|amach ón gcósta]] ina [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|láithreán dumpála is mó sa Ríocht Aontaithe]] le haghaidh muinisean ceimiceacha traidisiúnta agus barrachais,  tar éis an [[Dara Cogadh Domhanda]] : bhí sé in úsáid chun críche sin ó thús an 20ú haois. Tá sé measta ag an Aireacht Cosanta go bhfuil breis is milliún tonna muinisean dumpáilte ann,  lena n-áirítear 14,500 tonna de roicéid airtléire [[Foisgéin|líonadh le foisgéin a]] dumpáladh i mí Iúil 1945.

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.gov.scot/uploads/documents/ae08beauforts.fh10.pdf Fisheries Research Service document] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201119070912/https://www2.gov.scot/uploads/documents/ae08beauforts.fh10.pdf |date=2020-11-19 }}
*G FORD, L OTTEMÖLLER, B BAPTIE. 2005. ''[http://www.mod.uk/NR/rdonlyres/712B6133-E353-4030-9DD0-F677DC3B6F38/0/bgs_beauforts.pdf Analysis of Explosions in the BGS Seismic Database in the Area of Beaufort’s Dyke] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111213235946/http://www.mod.uk/NR/rdonlyres/712B6133-E353-4030-9DD0-F677DC3B6F38/0/bgs_beauforts.pdf |date=2011-12-13 }}, 1992–2004''. British Geological Survey Commissioned Report, CR/05/064. 15pp.
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir: Tubaistí comhshaoil sa Ríocht Aontaithe]]
[[Catagóir: Tírghnéithe Mhuir Éireann]]
[[Catagóir: Truailliú uisce sa Ríocht Aontaithe]]</text>
      <sha1>9k4iddt5hbj06hbxag73mjx62p952zm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210271</id>
      <parentid>1210255</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T17:02:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>mícheart?</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3231" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}

[[Íomhá:Beaufort's_Dyke.jpg|mion| Díog Beaufort, aibhsithe i ngorm, ar chairt Aimiréalachta 1969]]
[[Íomhá:Beaufort's_Dyke_location.png|mion|Léarscáil a thaispeánann méid agus láthair Dhíog Beaufort, i ndearg, idir cóstaí oirthuaisceart Uladh agus iardheisceart na hAlban]]

Is [[Claiseanna aigéanacha|trinse]] nádúrtha laistigh de [[Sruth na Maoile|Shruth na Maoile]] idir oirthuaisceart Uladh agus  iardheisceart na hAlban í '''Díog Beaufort'''. Tá an díog 50&amp;nbsp;km ar fad, 3.5&amp;nbsp;km ar leithead agus 200-300&amp;nbsp;m  ar doimhneacht.

Taifeadtar an díog sa bhliain 1856 mar rud a d'aimsigh an Captaen Beechey &quot;roinnt blianta ó shin&quot;. 

== Geomoirfeolaíocht ==
Is gleann tolláin báite í Díog Beaufort, creimeadh oighearshruthanna le linn na tréimhse oighreacha deiridh ba chúis leis, agus tá cosc curtha air ó líonadh le dríodar mar gheall ar shruthanna láidre taoide.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Callaway|first=Alexander|date=May 2011|title=The formation and evolution of an isolated submarine valley in the North Channel, Irish Sea: an investigation of Beaufort's Dyke|journal=Journal of Quaternary Science|language=en|volume=26|issue=4|pages=362–373|doi=10.1002/jqs.1460|bibcode=2011JQS....26..362C|url=http://nora.nerc.ac.uk/id/eprint/15229/1/Abstract.pdf}}&lt;/ref&gt;

== Muinisin dumpáilte ==
[[Íomhá:Beaufort's_Dyke,_cropped_from_Admiralty_Chart_No_1577,_Published_1913.jpg|mion| Suíomh na muinisean dumpáilte, ó chairt Aimiréalachta a foilsíodh sa bhliain 1913. Doimhneacht i bhfeánna]]

Mar gheall ar a dhoimhneacht agus a chóngaracht do chalafort míleata i [[Càrn Rìoghain|gCàrn Rìoghain]], rinneadh Díog Beaufort [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|amach ón gcósta]] ina [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann|láithreán dumpála is mó sa Ríocht Aontaithe]] le haghaidh muinisean ceimiceacha traidisiúnta agus barrachais,  tar éis an [[Dara Cogadh Domhanda]] : bhí sé in úsáid chun críche sin ó thús an 20ú haois. Tá sé measta ag an Aireacht Cosanta go bhfuil breis is milliún tonna muinisean dumpáilte ann,  lena n-áirítear 14,500 tonna de roicéid airtléire [[Foisgéin|líonadh le foisgéin a]] dumpáladh i mí Iúil 1945.

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.gov.scot/uploads/documents/ae08beauforts.fh10.pdf Fisheries Research Service document] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201119070912/https://www2.gov.scot/uploads/documents/ae08beauforts.fh10.pdf |date=2020-11-19 }}
*G FORD, L OTTEMÖLLER, B BAPTIE. 2005. ''[http://www.mod.uk/NR/rdonlyres/712B6133-E353-4030-9DD0-F677DC3B6F38/0/bgs_beauforts.pdf Analysis of Explosions in the BGS Seismic Database in the Area of Beaufort’s Dyke] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111213235946/http://www.mod.uk/NR/rdonlyres/712B6133-E353-4030-9DD0-F677DC3B6F38/0/bgs_beauforts.pdf |date=2011-12-13 }}, 1992–2004''. British Geological Survey Commissioned Report, CR/05/064. 15pp.
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir: Tubaistí comhshaoil sa Ríocht Aontaithe]]
[[Catagóir: Tírghnéithe Mhuir Éireann]]
[[Catagóir: Truailliú uisce sa Ríocht Aontaithe]]</text>
      <sha1>gp5skdqow7j1vbwiwt39mhcgiquhizq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Abrincates</title>
    <ns>0</ns>
    <id>109389</id>
    <revision>
      <id>1210260</id>
      <parentid>1175648</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:49:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="732" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Grúpa Daonna}}
Is  [[Gallaigh]] iad '''Na hAbrincates''', a ghlaoigh [[Plinias Mór]] ''Abrincatui'' orthu. &lt;ref&gt;''[[Histoire naturelle (Pline l'Ancien)|Histoire naturelle]]'', 4, 107&lt;/ref&gt;  Bhí cónaí orthu i ngleannta na Sée, na  Sélune agus ar bhruach deas na Couesnon, timpeall bhá [[Mont-Saint-Michel|Mont Saint-Michel]]. Bhí a gcríoch ag freagairt do dheisceart na roinne reatha de [[Muir nIocht|Mhuir nIocht]]. Ó thuaidh, bhí na hUnelles den Chotentin thuaidh acu mar chomharsana, agus is dócha gur chliaint iad; agus ó dheas bhí na Redons (Riedones).

==Tagairtí==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Pobail Cheilteacha Stairiúla]]
[[Catagóir:Gaill]]
[[Catagóir:Treibh an Ghaill réamh-Rómhánach]]</text>
      <sha1>8fzhgpkjylcje2g5aqxr3yxs31rz67u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bòrd na Gàidhlig</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112696</id>
    <revision>
      <id>1210249</id>
      <parentid>1209847</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T13:40:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <comment>/* Stair */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3400" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
Is é '''{{Lang|gd|Bòrd na Gàidhlig}}''' an comhlacht neamhrannach poiblí de chuid Rialtas na hAlban atá freagrach as [[Gaeilge na hAlban]] a chur chun cinn.&lt;ref name=&quot;about&quot;&gt;&quot;[http://www.gaidhlig.scot/bord/about-us/ About the 'Bòrd na Gàidhlig' (English) ]&quot;, ''gaidhlig.org.uk'', 2006, Retrieved 5 April 2010&lt;/ref&gt; Bunaíodh é sa bhliain 2005 le hAcht de chuid [[Parlaimint na hAlban|Pharlaimint na hAlban]] (a tháinig i bhfeidhm go luath in 2006) agus tá sé lonnaithe in [[Inbhir Nis]].

== Struchtúr ==
Tá ochtar ar an mbord stiúrtha, in éineacht le cathaoirleach (''cathraiche'') amháin. Tugann an bord stiúrtha “ceannaireacht, treorú, tacaíocht, agus comhairle” don Bhòrd agus don fhoireann a chuireann obair an Bhòrd i ngníomh ó lá go lá. Is é an ''ceannard'' (príomhfheidhmeannach) atá i gceannas ar an bhfoireann.&lt;ref&gt;{{Cite book-en|title=Bòrd na Gàidhlig Framework Document|url=http://www.gaidhlig.org.uk/bord/en/corporate/policies/executive-ndpb-framework-document/|access-date=22 July 2015}}&lt;/ref&gt;

== Stair ==
In 2006, ceapadh {{Lang|gd|Bòrd na Gàidhlig}} mar an comhlacht atá freagrach as Acht na Gàidhlig 2005 a chur i bhfeidhm, go sonrach, mar atá sé leagtha amach san Acht, “stádas na Gàidhlig a dhaingniú mar theanga oifigiúil de chuid na hAlban a bhfuil meas uirthi ar aon chéim le Béarla”. &lt;ref&gt;Gaelic Language (Scotland) Act 2005, http://www.legislation.gov.uk/asp/2005/7/contents, retrieved 24-6-2011&lt;/ref&gt; Tá an Bòrd ina chuid lárnach de straitéis Rialtas na hAlban ar son na Gàidhlig faoin [[An Chairt Eorpach um Theangacha Réigiúnacha nó Mionlaigh|gCairt Eorpach um Theangacha Réigiúnacha nó Mionlaigh]].

==''Cathraichean'' (Cathaoirligh)==
* 2002 – 2005: [[Donnchadh MacFheargais]]
* 2006 – 2008: [[Mata MacÌomhair]]
* 2008 – 2009: ''[[Art MacCormaig]]'' (eatramhach)
* 2009 – 2012: [[Art MacCormaig]]
* 2012 – 2013: ''[[Ealasaid Nic an t-Saoir]]'' (eatramhach)
* 2013&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20130512122437/http://www.scotland.gov.uk/News/Releases/2013/03/BnGChair260313 Cathraiche ùr do Bhòrd na Gàidhlig]&lt;/ref&gt; – 2014:&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/naidheachdan/30292579 BBC Naidheachdan 2014-12-02: Ceannard ùr air Bòrd na Gàidhlig]&lt;/ref&gt; [[Iain Caimbeul]]
* 2014 – 2015: Ailean Dòmhnallach (eatramhach)
* 2015–2018:&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/naidheachdan/32976851 BBC Naidheachdan 2015-06-02: Ailean Dòmhnallach Cathraiche ùr Bòrd na Gàidhlig]&lt;/ref&gt; [[Ailean Dòmhnallach]]
* 2018–:  [[Màiri T. NicAonghais]] (eatramhach)&lt;ref&gt;{{Iomradh lìon|ainm=Stephen|sloinneadh=Kellow|ùghdar_eile=|ùghdaran_eile=|ceann-là=2018-12-10|tiotal=Bòrd na Gàidhlig air Cathraiche Eadar-amail ainmeachadh|url=http://www.gaidhlig.scot/ga/bord-na-gaidhlig-appoints-interim-chairperson/|ceann-là_inntrigidh=2018-12-12|foillsichear=Bòrd na Gàidhlig|duilleagan=|cànan=Gàidhlig}}&lt;/ref&gt;

== ''Ceannardan'' (Príomhfheidhmeannaigh) ==
* 2000 – 2015-03: Iain Aonghais MhicAoidh
* 2015-03 – 2015-06: &lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/naidheachdan/33325808 BBC Naidheachdan 2015-07-01: Eas-aonta aig Bòrd na Gàidhlig]&lt;/ref&gt; [[Iain Caimbeul]]
* 2016-06– :&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/naidheachdan/35879988 BBC Naidheachdan 2016-03-23: Ceannard ùr air Bòrd na Gàidhlig]&lt;/ref&gt;  [[Seona NicIllInnein]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Gaeilge na hAlban]]</text>
      <sha1>i1go3utk4xw1c4ti3lw1g9bz3mhzi3g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mersia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112723</id>
    <revision>
      <id>1210250</id>
      <parentid>1210236</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T14:24:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3298" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Ceann de ríochtaí na nAngla-Shacsanach ab ea '''Mersia''' (nó '''Mercia''';Angla-Shacsainis : ''Mierce'' , &quot;muintir na teorann&quot;),, ar cheann de na trí phríomh-ríocht Anglacha a bunaíodh tar éis na Bhreatain Móire Iar-Rómhánaí a bheith coilínithe ag na hAngla-Shacsanaigh, sa ré ar a dtugtar an Heiptearcacht, cheann de ríochtaí na [[Angla-Shacsanaigh|nAngla-Shacsanach]], lena croí thart ar an abhainn ''Afon Trannon'' .

Bhí teorainn le roinnt ríochtaí Breatnacha ag Mersia, go háirithe [[Teyrnas Powys|Powys]], agus bhí go leor troideanna eatarthu, ach freisin comhghuaillíocht ócáideach. Ba é Creoda an chéad rí aitheanta, a tháinig i gcumhacht timpeall na bliana 585. Tháinig a mhac, [[Pybba]], i gcomharbas air sa bhliain 593 . Tháinig Cearl i gcomharbas air sa bhliain 606, ansin tháinig Penda ina rí. Rinne Penda comhghuaillíocht le roinnt de ríthe na Breataine Bige  le dul i mbun feachtais in aghaidh Northumbria, go háirithe Cadwallon ap Cadfan, rí [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]] .

Mharaigh lucht Northumbria Penda ag lucht Northumbria ag Cath Winvaed sa bhliain 655, agus ar feadh tamaill bhí Mersia  lagaithe go mór. Níos déanaí, i dtreo thús [[8ú haois|an 8ú haois]], neartaigh an ríocht arís, agus gabhadh cuid shuntasach d'oirthear Powys, lena n-áirítear an phríomhchathair, Pengwern. Rinneadh rí de Æthelbald sa bhliain 716, agus tar éis dó bás a fháil bhí cogadh  ann don ríchathaoir a bhuaigh Offa. Níos déanaí d'fhás cumhacht Mhersia, agus ghabh na Danair an chuid thoir den ríocht agus mhéadaigh Wessex le bheith ar an gceann is cumhachtaí de ríochtaí Shasana.

[[Íomhá:Kingdom_of_Mercia.png|lár|mion|295x295px| Terynas Mhersia, ag taispeáint an ríocht bhunaidh sa 6ú haois i ndubhghlas glas, agus méid deiridh na ríochta idir an 7ú agus an 9ú haois i ndath glas.]]

== Ríthe agus rialóirí Mhersia ==

* thart. [[585]] - [[593]] [[Creoda]] (?)
* [[593]] - ca. [[606]] [[Pybba|Pioba]]
* [[606]] - [[626]] [[:cy:Ceorl|Ceorl]] (?)
* [[626]] - [[655]] Penda
* [[655]] - [[656]] [[Peada]]
* [[656]] - [[659]] Oswy, rí Northumbria
* [[659]] - [[675]] [[Wulfhere]]
* [[675]] - [[704]] [[Aethelred (Mercia)|Aethelred]]
* [[704]] - [[709]] [[:cy:Cenred|Cenred]]
* [[709]] - [[716]] [[Ceolred]]
* [[716]] [[Ceolwald]] (?)
* [[716]] - [[757]] [[Aethelbald]]
* [[757]] [[:cy:Beornrad|Beornrad]]
* [[757]] - [[796]] Offa, brenin Mersia
* [[787]] - [[796]] [[Ecgfrith, brenin Mersia|Ecgfrith]] (Co-rí)
* [[796]] - [[821]] [[Cenwulf]]
* [[821]] - [[823]] [[Ceolwulf I, brenin Mersia|Ceolwulf I .]]
* [[823]] - [[825]] [[Beornwulf, brenin Mersia|Beornwulf]]
* [[826]] - [[827]] [[Ludeca]]
* [[827]] - [[829]] [[Wiglaf. brenin Mersia|Wiglaf]]
* [[829]] - [[830]] [[Egbert, brenin Wessex|Egbert, rí Wessex]]
* [[830]] - [[840]] [[Wiglaf, brenin Mersia|Wiglaf]]
* [[840]] - [[852]] [[Beorhtwulf]]
* [[852]] - [[874]] [[:cy:Burgred|Burgred]]
* [[873]] - [[879]] [[Ceolwulf II, brenin Mersia|Ceolwulf II.]]
* [[879]] - [[911]] [[Ealdorman]] [[Aethelred o Mersia|Aethelred]]
* [[911]] - [[918]] [[Ethelfleda]], Baintreach Aethelred.
* [[918]] - [[919]] [[Aelfwynn]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Stair Shasana]]
[[Catagóir:Mersia| ]]
[[Catagóir:Ríochtaí Shasana]]</text>
      <sha1>hzyyjfmxq7tzw3jq6bg312rh64mkhb5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210254</id>
      <parentid>1210250</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:02:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>do dhaoine cosúil liomsa nach bhfuil mórán breatnaise acu!</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3371" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Ceann de ríochtaí na nAngla-Shacsanach ab ea '''Mersia''' ([[Béarla]]: ''{{lang|en|Mercia}}''; [[Breatnais]]: ''{{lang|cy|Mersia}}''; [[Angla-Shacsainis]]: ''{{lang|ang|Mierce}}'', &quot;muintir na teorann&quot;), ar cheann de na trí phríomh-ríocht Anglacha a bunaíodh tar éis na Bhreatain Móire Iar-Rómhánaí a bheith coilínithe ag na hAngla-Shacsanaigh, sa ré ar a dtugtar an Heiptearcacht, cheann de ríochtaí na [[Angla-Shacsanaigh|nAngla-Shacsanach]], lena croí thart ar an abhainn ''Afon Trannon'' .

Bhí teorainn le roinnt ríochtaí Breatnacha ag Mersia, go háirithe [[Teyrnas Powys|Powys]], agus bhí go leor troideanna eatarthu, ach freisin comhghuaillíocht ócáideach. Ba é Creoda an chéad rí aitheanta, a tháinig i gcumhacht timpeall na bliana 585. Tháinig a mhac, [[Pybba]], i gcomharbas air sa bhliain 593 . Tháinig Cearl i gcomharbas air sa bhliain 606, ansin tháinig Penda ina rí. Rinne Penda comhghuaillíocht le roinnt de ríthe na Breataine Bige  le dul i mbun feachtais in aghaidh Northumbria, go háirithe Cadwallon ap Cadfan, rí [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]] .

Mharaigh lucht Northumbria Penda ag lucht Northumbria ag Cath Winvaed sa bhliain 655, agus ar feadh tamaill bhí Mersia  lagaithe go mór. Níos déanaí, i dtreo thús [[8ú haois|an 8ú haois]], neartaigh an ríocht arís, agus gabhadh cuid shuntasach d'oirthear Powys, lena n-áirítear an phríomhchathair, Pengwern. Rinneadh rí de Æthelbald sa bhliain 716, agus tar éis dó bás a fháil bhí cogadh  ann don ríchathaoir a bhuaigh Offa. Níos déanaí d'fhás cumhacht Mhersia, agus ghabh na Danair an chuid thoir den ríocht agus mhéadaigh Wessex le bheith ar an gceann is cumhachtaí de ríochtaí Shasana.

[[Íomhá:Kingdom_of_Mercia.png|lár|mion|295x295px| Terynas Mhersia, ag taispeáint an ríocht bhunaidh sa 6ú haois i ndubhghlas glas, agus méid deiridh na ríochta idir an 7ú agus an 9ú haois i ndath glas.]]

== Ríthe agus rialóirí Mhersia ==

* thart. [[585]] - [[593]] [[Creoda]] (?)
* [[593]] - ca. [[606]] [[Pybba|Pioba]]
* [[606]] - [[626]] [[:cy:Ceorl|Ceorl]] (?)
* [[626]] - [[655]] Penda
* [[655]] - [[656]] [[Peada]]
* [[656]] - [[659]] Oswy, rí Northumbria
* [[659]] - [[675]] [[Wulfhere]]
* [[675]] - [[704]] [[Aethelred (Mercia)|Aethelred]]
* [[704]] - [[709]] [[:cy:Cenred|Cenred]]
* [[709]] - [[716]] [[Ceolred]]
* [[716]] [[Ceolwald]] (?)
* [[716]] - [[757]] [[Aethelbald]]
* [[757]] [[:cy:Beornrad|Beornrad]]
* [[757]] - [[796]] Offa, brenin Mersia
* [[787]] - [[796]] [[Ecgfrith, brenin Mersia|Ecgfrith]] (Co-rí)
* [[796]] - [[821]] [[Cenwulf]]
* [[821]] - [[823]] [[Ceolwulf I, brenin Mersia|Ceolwulf I .]]
* [[823]] - [[825]] [[Beornwulf, brenin Mersia|Beornwulf]]
* [[826]] - [[827]] [[Ludeca]]
* [[827]] - [[829]] [[Wiglaf. brenin Mersia|Wiglaf]]
* [[829]] - [[830]] [[Egbert, brenin Wessex|Egbert, rí Wessex]]
* [[830]] - [[840]] [[Wiglaf, brenin Mersia|Wiglaf]]
* [[840]] - [[852]] [[Beorhtwulf]]
* [[852]] - [[874]] [[:cy:Burgred|Burgred]]
* [[873]] - [[879]] [[Ceolwulf II, brenin Mersia|Ceolwulf II.]]
* [[879]] - [[911]] [[Ealdorman]] [[Aethelred o Mersia|Aethelred]]
* [[911]] - [[918]] [[Ethelfleda]], Baintreach Aethelred.
* [[918]] - [[919]] [[Aelfwynn]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Stair Shasana]]
[[Catagóir:Mersia| ]]
[[Catagóir:Ríochtaí Shasana]]</text>
      <sha1>e9dmj8o65j0sp3fnblim2lu95oru7bd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé:Mersia</title>
    <ns>1</ns>
    <id>112735</id>
    <revision>
      <id>1210246</id>
      <timestamp>2024-04-10T12:10:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ainm */ mír nua</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="385" xml:space="preserve">== Ainm ==

A @[[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]] —  an bhfuil aon bhunús leis an litriú &quot;Mersia&quot;? Níl a fhios agam an bunlitriú éigin é sin nó iarracht é a Ghaelú? Mholfainnse cloí le &quot;Mercia&quot;; féach https://www.tearma.ie/q/Mercia%20na%20nDanar/ mar shampla. [[Úsáideoir:Kevin Scannell|kscanne]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 12:10, 10 Aibreán 2024 (UTC)</text>
      <sha1>ssohuhfmk8cahg5ranlvgg1uem0s5sh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210252</id>
      <parentid>1210246</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T15:54:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ainm */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1939" xml:space="preserve">== Ainm ==

A @[[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]] —  an bhfuil aon bhunús leis an litriú &quot;Mersia&quot;? Níl a fhios agam an bunlitriú éigin é sin nó iarracht é a Ghaelú? Mholfainnse cloí le &quot;Mercia&quot;; féach https://www.tearma.ie/q/Mercia%20na%20nDanar/ mar shampla. [[Úsáideoir:Kevin Scannell|kscanne]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 12:10, 10 Aibreán 2024 (UTC)

:Tabharfaidh tú faoi deara gur chuir mé 'Mercia' leis an alt, maratá san leagan Breatnaise!

Mar is eol duit, bíonn an logainm stairiúil &quot;Mersia&quot; in úsáid sa Bhreatnais, ó bhí an Mheánaois ann! Tagann an fhréamh *''mereg-'' ón Phróit-Ind-Eorpais, a chiallaíonn &quot;imeall, teorainn &quot;. Sean-Ghaeilge ''mruig'' (talamh críche). 

Ar an drochuair tugtar '''Mercia na nDanar''' (Danish Marcia)  ar Marcia i dTearma.ie (''mirable dictu'') '''gan aon fhaisnéis a thabhairt faoin inscne ná an díochlaonadh'''!

Tuigim go bhfuil 'Mersia' baininsceanach sa Bhreatnais!(Tagairt:https://geiriaduracademi.org/?lang=en )

Is féidir leat a fheiceáil ón léarscáil thíos, go raibh Cymru (Cymry) san iarthuaisceart, fad is a bhí Lloegyr san oirdheisceart!

Níl na teorainneacha cruinn anaithnid, ach creideann  roinnt scoláirí go síneann an teorainn ó Inbhear Humber go dtí an tSabhrainn, gan Corn na Breataine agus Devon san áireamh.  [[File:Britain.peoples.original.traditional.jpg|thumb|Britain.peoples.original.traditional]]

Tá sé i gceist agam an t-ábhar seo a phlé le logainm.ie, sé sin logainmneacha stairiúla na Breataine Móire, nuair a bhfuair na treibheanna barbaracha seilbh ar ''Provincia Britannia.''

Idir an dá linn, ní dóigh liom gur cheart dúinn sodar i ndiaidh lucht an Bhéarla, agus na leaganacha reatha Béarla a úsáid, gan beann dá laghad a bheith againn ar na leaganacha dearbhaithe sa Bhreatnaise? [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]] ([[Plé úsáideora:Ériugena|plé]]) 15:54, 10 Aibreán 2024 (UTC)</text>
      <sha1>sekj0o04lhzq0iu6v218bx6qhvusqms</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210253</id>
      <parentid>1210252</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T16:00:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ainm */ Reply</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2333" xml:space="preserve">== Ainm ==

A @[[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]] —  an bhfuil aon bhunús leis an litriú &quot;Mersia&quot;? Níl a fhios agam an bunlitriú éigin é sin nó iarracht é a Ghaelú? Mholfainnse cloí le &quot;Mercia&quot;; féach https://www.tearma.ie/q/Mercia%20na%20nDanar/ mar shampla. [[Úsáideoir:Kevin Scannell|kscanne]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 12:10, 10 Aibreán 2024 (UTC)

:Tabharfaidh tú faoi deara gur chuir mé 'Mercia' leis an alt, maratá san leagan Breatnaise!

Mar is eol duit, bíonn an logainm stairiúil &quot;Mersia&quot; in úsáid sa Bhreatnais, ó bhí an Mheánaois ann! Tagann an fhréamh *''mereg-'' ón Phróit-Ind-Eorpais, a chiallaíonn &quot;imeall, teorainn &quot;. Sean-Ghaeilge ''mruig'' (talamh críche). 

Ar an drochuair tugtar '''Mercia na nDanar''' (Danish Marcia)  ar Marcia i dTearma.ie (''mirable dictu'') '''gan aon fhaisnéis a thabhairt faoin inscne ná an díochlaonadh'''!

Tuigim go bhfuil 'Mersia' baininsceanach sa Bhreatnais!(Tagairt:https://geiriaduracademi.org/?lang=en )

Is féidir leat a fheiceáil ón léarscáil thíos, go raibh Cymru (Cymry) san iarthuaisceart, fad is a bhí Lloegyr san oirdheisceart!

Níl na teorainneacha cruinn anaithnid, ach creideann  roinnt scoláirí go síneann an teorainn ó Inbhear Humber go dtí an tSabhrainn, gan Corn na Breataine agus Devon san áireamh.  [[File:Britain.peoples.original.traditional.jpg|thumb|Britain.peoples.original.traditional]]

Tá sé i gceist agam an t-ábhar seo a phlé le logainm.ie, sé sin logainmneacha stairiúla na Breataine Móire, nuair a bhfuair na treibheanna barbaracha seilbh ar ''Provincia Britannia.''

Idir an dá linn, ní dóigh liom gur cheart dúinn sodar i ndiaidh lucht an Bhéarla, agus na leaganacha reatha Béarla a úsáid, gan beann dá laghad a bheith againn ar na leaganacha dearbhaithe sa Bhreatnaise? [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]] ([[Plé úsáideora:Ériugena|plé]]) 15:54, 10 Aibreán 2024 (UTC)

:GRMMA. Maidir le &quot;Mar is eol duit...&quot; thuas — níor eol dom ar chor ar bith! Ar aon nos, tá mé sásta leis an ainm Breatnaise ar ndóigh.  Tá mé idir dhá comhairle maidir le séimhiú, etc. a dhéanamh ar fhocail ó na teangacha Ceilteacha eile, ach is pointe beag é sin. [[Úsáideoir:Kevin Scannell|kscanne]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 16:00, 10 Aibreán 2024 (UTC)</text>
      <sha1>1yly4d8skg1kt0yjmsh9fytpct1hwzv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210280</id>
      <parentid>1210253</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T21:14:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2488" xml:space="preserve">== Ainm ==

A @[[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]] —  an bhfuil aon bhunús leis an litriú &quot;Mersia&quot;? Níl a fhios agam an bunlitriú éigin é sin nó iarracht é a Ghaelú? Mholfainnse cloí le &quot;Mercia&quot;; féach https://www.tearma.ie/q/Mercia%20na%20nDanar/ mar shampla. [[Úsáideoir:Kevin Scannell|kscanne]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 12:10, 10 Aibreán 2024 (UTC)

:Tabharfaidh tú faoi deara gur chuir mé 'Mercia' leis an alt, maratá san leagan Breatnaise!

Mar is eol duit, bíonn an logainm stairiúil &quot;Mersia&quot; in úsáid sa Bhreatnais, ó bhí an Mheánaois ann! Tagann an fhréamh *''mereg-'' ón Phróit-Ind-Eorpais, a chiallaíonn &quot;imeall, teorainn &quot;. Sean-Ghaeilge ''mruig'' (talamh críche). 

Ar an drochuair tugtar '''Mercia na nDanar''' (Danish Marcia)  ar Marcia i dTearma.ie (''mirable dictu'') '''gan aon fhaisnéis a thabhairt faoin inscne ná an díochlaonadh'''!

Tuigim go bhfuil 'Mersia' baininsceanach sa Bhreatnais!(Tagairt:https://geiriaduracademi.org/?lang=en )

Is féidir leat a fheiceáil ón léarscáil thíos, go raibh Cymru (Cymry) san iarthuaisceart, fad is a bhí Lloegyr san oirdheisceart!

Níl na teorainneacha cruinn anaithnid, ach creideann  roinnt scoláirí go síneann an teorainn ó Inbhear Humber go dtí an tSabhrainn, gan Corn na Breataine agus Devon san áireamh.  [[File:Britain.peoples.original.traditional.jpg|thumb|Britain.peoples.original.traditional]]

Tá sé i gceist agam an t-ábhar seo a phlé le logainm.ie, sé sin logainmneacha stairiúla na Breataine Móire, nuair a bhfuair na treibheanna barbaracha seilbh ar ''Provincia Britannia.''

Idir an dá linn, ní dóigh liom gur cheart dúinn sodar i ndiaidh lucht an Bhéarla, agus na leaganacha reatha Béarla a úsáid, gan beann dá laghad a bheith againn ar na leaganacha dearbhaithe sa Bhreatnaise? [[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]] ([[Plé úsáideora:Ériugena|plé]]) 15:54, 10 Aibreán 2024 (UTC)

:GRMMA. Maidir le &quot;Mar is eol duit...&quot; thuas — níor eol dom ar chor ar bith! Ar aon nos, tá mé sásta leis an ainm Breatnaise ar ndóigh.  Tá mé idir dhá comhairle maidir le séimhiú, etc. a dhéanamh ar fhocail ó na teangacha Ceilteacha eile, ach is pointe beag é sin. [[Úsáideoir:Kevin Scannell|kscanne]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 16:00, 10 Aibreán 2024 (UTC)

::Maith thú...D.V. codlóidh mé go sámh anocht![[Úsáideoir:Ériugena|Ériugena]] ([[Plé úsáideora:Ériugena|plé]]) 21:14, 10 Aibreán 2024 (UTC)</text>
      <sha1>8hmrczdfh82bz896vqn1lln9ifgzjm3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Joe Kinnear</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112736</id>
    <revision>
      <id>1210282</id>
      <timestamp>2024-04-10T21:43:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le 'Peileadóir sacair ba ea '''Joe Kinnear''' (27 Nollaig 1946 – 7 Aibreán 2024) a d'imir ina chosantóir le foireann idirnáisiúnta sacair na hÉireann;  d’imir 26 babhta le foireann na tíre.  === Saol === I mBaile Átha Cliath a rugadh Joe Kinnear. Cailleadh a athair ina óige agus chuaigh a mháthair agus a cúigear clainne ar imirce go [[Watford]] ó thuaidh de Londain nuair nach raibh Joe ach 8 mbliana.  Chaith sé 10 mbliana i mbun a cheirde le Tottenh...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2152" xml:space="preserve">Peileadóir sacair ba ea '''Joe Kinnear''' (27 Nollaig 1946 – 7 Aibreán 2024) a d'imir ina chosantóir le foireann idirnáisiúnta sacair na hÉireann;  d’imir 26 babhta le foireann na tíre.

=== Saol ===
I mBaile Átha Cliath a rugadh Joe Kinnear. Cailleadh a athair ina óige agus chuaigh a mháthair agus a cúigear clainne ar imirce go [[Watford]] ó thuaidh de Londain nuair nach raibh Joe ach 8 mbliana.

Chaith sé 10 mbliana i mbun a cheirde le [[Tottenham Hotspur Football Club|Tottenham Hotspur]] i Londain, áit ar bhuaigh sé [[Corn UEFA]], Corn an FA agus Corn na Sraithe faoi dhó. D’imir sé 258 babhta le Spurs sula mb’éigean dó éirí as de bharr drochghortú.

Chuaigh sé leis an mbainistíocht ina dhiaidh sin agus mairfidh a cháil ina cheann feadhain ar [[Wimbledon, Londain|Wimbledon]] sna 1990í nuair a baistíodh an 'Crazy Gang’ ar an gcumann. Bhí sé i gceannas nuair a bhain an cumann amach an 6ú háit sa tSraith i 1994 nuair a shaothraigh sé féin gradam Bhainisteoir na Bliana.

Chríochnaigh Wimbledon i measc an 10 fhoireann is airde faoi dhó sa bPríomhroinn ina theannta sin. Ach d’éirigh Joe Kinnear as de bharr taom croí i 1999. Nuair a tháinig biseach air chuaigh sé i mbun bainistíochta ar Luton Town, ansin ar [[Nottingham Forest]], agus ar feadh seal ar [[Newcastle United Football Club|Newcastle United]].

=== Bás ===
Thug a bhean chéile Bonnie le fios i 2021 go raibh 6 bliana caite aige ag streachailt le [[néaltrú]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Joe Kinnear, iar-imreoir le Éirinn, básaithe|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0408/1442283-joe-kinnear-iar-imreoir-le-eirinn-basaithe/|date=2024-04-08|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;  Bhásaigh sé ar 7 Aibreán 2024;  77 a bhí sé.{{WD Bosca Sonraí Duine}}

== Féach freisin  ==

* [[Tottenham Hotspur Football Club]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Kinnear, Joe }}
{{síol}}
[[Catagóir:Básanna in 2024]]
[[Catagóir:Imreoirí sacair na hÉireann]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1946]]
[[Catagóir:Daoine as Baile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Tottenham Hotspur]]
[[Catagóir:Daoine as Londain]]</text>
      <sha1>jh09kjzggkci4w13tl4meu7eadwfcpi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210283</id>
      <parentid>1210282</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T21:44:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2182" xml:space="preserve">  {{WD Bosca Sonraí Duine}} 
Peileadóir sacair ba ea '''Joe Kinnear''' (27 Nollaig 1946 – 7 Aibreán 2024) a d'imir ina chosantóir le foireann idirnáisiúnta sacair na hÉireann;  d’imir 26 babhta le foireann na tíre.

=== Saol ===
I mBaile Átha Cliath a rugadh Joe Kinnear. Cailleadh a athair ina óige agus chuaigh a mháthair agus a cúigear clainne ar imirce go [[Watford]] ó thuaidh de Londain nuair nach raibh Joe ach 8 mbliana.

Chaith sé 10 mbliana i mbun a cheirde le [[Tottenham Hotspur Football Club|Tottenham Hotspur]] i Londain, áit ar bhuaigh sé [[Corn UEFA]], Corn an FA agus Corn na Sraithe faoi dhó. D’imir sé 258 babhta le Spurs sula mb’éigean dó éirí as de bharr drochghortú.

Chuaigh sé leis an mbainistíocht ina dhiaidh sin agus mairfidh a cháil ina cheann feadhain ar [[Wimbledon, Londain|Wimbledon]] sna 1990í nuair a baistíodh an 'Crazy Gang’ ar an gcumann. Bhí sé i gceannas nuair a bhain an cumann amach an 6ú háit sa tSraith i 1994 nuair a shaothraigh sé féin gradam Bhainisteoir na Bliana.

Chríochnaigh Wimbledon i measc an 10 fhoireann is airde faoi dhó sa bPríomhroinn ina theannta sin. Ach d’éirigh Joe Kinnear as de bharr taom croí i 1999. Nuair a tháinig biseach air chuaigh sé i mbun bainistíochta ar Luton Town, ansin ar [[Nottingham Forest]], agus ar feadh seal ar [[Newcastle United Football Club|Newcastle United]].

=== Bás ===
Thug a bhean chéile Bonnie le fios i 2021 go raibh 6 bliana caite aige ag streachailt le [[néaltrú]].&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Joe Kinnear, iar-imreoir le Éirinn, básaithe|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0408/1442283-joe-kinnear-iar-imreoir-le-eirinn-basaithe/|date=2024-04-08|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;  Bhásaigh sé ar 7 Aibreán 2024;  77 a bhí sé.{{WD Bosca Sonraí Duine}}

== Féach freisin  ==

* [[Tottenham Hotspur Football Club]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Kinnear, Joe }}
{{síol}}
[[Catagóir:Básanna in 2024]]
[[Catagóir:Imreoirí sacair na hÉireann]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1946]]
[[Catagóir:Daoine as Baile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Tottenham Hotspur]]
[[Catagóir:Daoine as Londain]]</text>
      <sha1>oq3ift90siwd2bm1yqoxgftul5p7wh3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1210284</id>
      <parentid>1210283</parentid>
      <timestamp>2024-04-10T21:48:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2349" xml:space="preserve">  {{WD Bosca Sonraí Duine}} 
Peileadóir sacair ba ea '''Joe Kinnear''' (27 Nollaig 1946 – [[7 Aibreán]] [[2024]]) a d'imir ina chosantóir le foireann idirnáisiúnta sacair na hÉireann;  d’imir 26 babhta le foireann na tíre.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

[[Íomhá:-2019-08-21 Tottenham Hotspur F.C. football Pin badge.JPG|clé|mion|[[Tottenham Hotspur Football Club|Tottenham Hotspur]] F.C.]]

=== Saol ===
I mBaile Átha Cliath a rugadh Joe Kinnear. Cailleadh a athair ina óige agus chuaigh a mháthair agus a cúigear clainne ar imirce go [[Watford]] ó thuaidh de Londain nuair nach raibh Joe ach 8 mbliana.

Chaith sé 10 mbliana i mbun a cheirde le [[Tottenham Hotspur Football Club|Tottenham Hotspur]] i Londain, áit ar bhuaigh sé [[Corn UEFA]], Corn an FA agus Corn na Sraithe faoi dhó. D’imir sé 258 babhta le Spurs sula mb’éigean dó éirí as de bharr drochghortú.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

Chuaigh sé leis an mbainistíocht ina dhiaidh sin agus mairfidh a cháil ina cheann feadhain ar [[Wimbledon, Londain|Wimbledon]] sna 1990í nuair a baistíodh an 'Crazy Gang’ ar an gcumann. Bhí sé i gceannas nuair a bhain an cumann amach an 6ú háit sa tSraith i 1994 nuair a shaothraigh sé féin gradam Bhainisteoir na Bliana.

Chríochnaigh Wimbledon i measc an 10 fhoireann is airde faoi dhó sa bPríomhroinn ina theannta sin. Ach d’éirigh Joe Kinnear as de bharr taom croí i 1999. Nuair a tháinig biseach air chuaigh sé i mbun bainistíochta ar Luton Town, ansin ar [[Nottingham Forest]], agus ar feadh seal ar [[Newcastle United Football Club|Newcastle United]].

=== Bás ===
Thug a bhean chéile Bonnie le fios i 2021 go raibh 6 bliana caite aige ag streachailt le [[néaltrú]].&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Joe Kinnear, iar-imreoir le Éirinn, básaithe|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0408/1442283-joe-kinnear-iar-imreoir-le-eirinn-basaithe/|date=2024-04-08|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;  Bhásaigh sé ar an [[7 Aibreán]] [[2024]];  77 a bhí sé.

== Féach freisin  ==

* [[Tottenham Hotspur Football Club]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Kinnear, Joe }}
[[Catagóir:Básanna in 2024]]
[[Catagóir:Imreoirí sacair na hÉireann]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1946]]
[[Catagóir:Daoine as Baile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Tottenham Hotspur]]
[[Catagóir:Daoine as Londain]]</text>
      <sha1>ozjxligv9ho0b7tfi5dmt8i5shnxg5w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cathair Eoin, Talamh an Éisc agus Labradar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112737</id>
    <redirect title="Baile Sheáin, Talamh an Éisc" />
    <revision>
      <id>1210312</id>
      <timestamp>2024-04-11T03:21:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Cathair Eoin, Talamh an Éisc agus Labradar]] go [[Baile Sheáin, Talamh an Éisc]]: féach an leathanach Plé</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Baile Sheáin, Talamh an Éisc]]</text>
      <sha1>sa3d1cgjwahkqouiwmes8yww2gy85kj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé:Cathair Eoin, Talamh an Éisc agus Labradar</title>
    <ns>1</ns>
    <id>112738</id>
    <redirect title="Plé:Baile Sheáin, Talamh an Éisc" />
    <revision>
      <id>1210314</id>
      <timestamp>2024-04-11T03:21:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Plé:Cathair Eoin, Talamh an Éisc agus Labradar]] go [[Plé:Baile Sheáin, Talamh an Éisc]]: féach an leathanach Plé</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Plé:Baile Sheáin, Talamh an Éisc]]</text>
      <sha1>dp2zuq4hyq0olmsdjwspfl0jb89yg7b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dónall dubh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112739</id>
    <redirect title="Fiach dubh" />
    <revision>
      <id>1210315</id>
      <timestamp>2024-04-11T03:48:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Ag athdhíriú go [[Fiach dubh]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24" xml:space="preserve">#redirect [[Fiach dubh]]</text>
      <sha1>84ykjwb9ogm1p0j53i09drkwb51qrj4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Polybius</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112740</id>
    <redirect title="Polúbios" />
    <revision>
      <id>1210334</id>
      <timestamp>2024-04-11T09:16:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog Ériugena an leathanach [[Polybius]] go [[Polúbios]]: (Πολύϐιος / Polúbios)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Polúbios]]</text>
      <sha1>rtcmsklfb9mzb39ccm6n1ohzbfxr7u7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Polúbios</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112741</id>
    <redirect title="Polaibias" />
    <revision>
      <id>1210345</id>
      <timestamp>2024-04-11T11:36:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[Polúbios]] go [[Polaibias]]: níl &quot;Polúbios&quot; inghlactha ó thaobh litriú na Gaeilge; féach leathanach Plé</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="26" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Polaibias]]</text>
      <sha1>fei81qrrb8aqrrh2upmtu63f2n1uqe1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé:Polaibias</title>
    <ns>1</ns>
    <id>112742</id>
    <revision>
      <id>1210346</id>
      <timestamp>2024-04-11T11:39:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>/* Traslitriú */ mír nua</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="470" xml:space="preserve">== Traslitriú ==

Tá mé ag obair ar uirlis a dhéanfar traslitriú mar seo, bunaithe ar go leor samplaí ó fhoclóirí agus ó litríocht na Gaeilge. Tá nósanna seanbhunaithe ann. Féach: https://github.com/kscanne/vicipeid/blob/main/greigis/liosta.tsv 

Creidim go gcloíonn &quot;Polaibias&quot; leis na nósanna sin, ach chuirfinn fáilte roimh mholtaí eile. [[Úsáideoir:Kevin Scannell|kscanne]] ([[Plé úsáideora:Kevin Scannell|plé]]) 11:39, 11 Aibreán 2024 (UTC)</text>
      <sha1>admufagzmy0al8advxydcxfrbi6mwci</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>