Cúigí na hÉireann

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="ga">
  <siteinfo>
    <sitename>Vicipéid</sitename>
    <dbname>gawiki</dbname>
    <base>https://ga.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%ADomhleathanach</base>
    <generator>MediaWiki 1.43.0-wmf.1</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Meán</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Speisialta</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Plé</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Úsáideoir</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Plé úsáideora</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Vicipéid</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Plé Vicipéide</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Íomhá</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Plé íomhá</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Plé MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Teimpléad</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Plé teimpléid</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Cabhair</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Plé cabhrach</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Catagóir</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Plé catagóire</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Cúigí na hÉireann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2431</id>
    <revision>
      <id>1213692</id>
      <parentid>1205881</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T20:54:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>47196</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19152" xml:space="preserve">{{glanadh}}
{| class=&quot;infobox&quot;
! style=&quot;background:#ccccff&quot; | Cúigí na hÉireann
|-
| align=center | [[Íomhá:Four Provinces Flag.svg|225px|border]]
|-
! style=&quot;background:#ccccff&quot; align=center | Léarscáil
|-
| align=center | [[Íomhá:Ireland_location_provinces.svg|225px]]
|-
| colspan=2 | {{legend|green|[[Cúige Laighean]]}}{{legend|yellow|[[Cúige Mumhan]]}}{{legend|blue|[[Cúige Chonnacht]]}}{{legend|red|[[Cúige Uladh]]}}
|}

In aois na g[[Ceiltigh|Ceilteach]] agus ag tús na ré stairiúla, bhí [[Éire]] deighilte i g'''cúigí''' chun córas nua a chur in áit na d[[tuath]] a bhí inti roimhe sin.

Cúig chúige a bhí ann ar dtús ach an cúige is lú, cúige na Mí, tógadh isteach i gcúige Laighean é. Tá na cúigí ceangailte le grúpaí áirithe contaethe inniu.

Is iad seo a leanas na ceithre chúigí:

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;  width=70% style=&quot;font-size:100%;&quot; align=center
|-
! Ainm
! Daonra (2011)
! Cathair is mó
! Achar
! Méid Contaetha
|-
| [[Cúige Chonnacht|Connachta]]
| 503,083
| [[Gaillimh]]
| 17,713.18 km²
| 5
|-
| [[Cúige Mumhan|An Mhumhain]]
| 1,172,170
| [[Corcaigh]]
| 24,607.52 km²
| 6
|-
| [[Cúige Laighean|Laighin]]
| 2,292,939
| [[Baile Átha Cliath]]
| 19,774.23 km²
| 12
|-
| [[Cúige Uladh|Ulaidh]]
| 1,993,918 &lt;ref&gt;Is meastachán seo atá ag cur daonáireamh phoblachta agus meastacháin TÉ ó [https://web.archive.org/web/20071001063603/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&amp;men=gpro&amp;lng=en&amp;des=gamelan&amp;dat=200&amp;geo=-1496&amp;srt=pnan&amp;col=aohdqcfbeimg seo] le chéile&lt;/ref&gt;
| [[Béal Feirste]]
| 24,481 km²
| 9
|-
|}

== Réamhstair ==
Is i seanscéalta na [[Rúraíocht]]a, amhail is an [[Táin Bó Cúailnge]] suite sa chéad aois, a fheictear an trácht is luaite ar chúigí na hÉireann.&lt;ref name=&quot;MacNeill&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Hogan1&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Hurbert169-171&quot;/&gt;  Bhí na [[ríthe Éireann|ríthe cúige]] den ré úd, ar a glaodh ''Aimser na Coicedach'', ar chomhaicme gan Ardrí.&lt;ref name=&quot;MacNeill&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Koch&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Hurbert169-171&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Ossianic75&quot;/&gt;

Ba iad a leanas na Cúigí:&lt;ref name=&quot;MacNeill&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Hogan1&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Hurbert169-171&quot;/&gt;
* ''[[Fir Ol nEchmacht|Ól nÉcmacht]]''/[[Connachta]], suíomh ríoga ag [[Ráth Cruachan]].
* ''[[Ulaid]]'', suíomh ríoga ag [[Eamhain Mhacha]].
* ''[[Mumu]]'', suíomh ríoga ag ''Teamhair Érann'' ([[Baile Chinn tSamhraidh]]).
* ''Laigin Tuathgabair'', suíomh ríoga ag [[Cnoc na Teamhrach|Teamhair]] (sular éirigh an áit ina suíomh an Ardrí).
* ''Laigin Desgabair'', suíomh ríoga ag [[Dinn Ríogh]] ([[Leithghlinn an Droichid]]).

Bhí tuairim eile ag na staraithe [[Seathrún Céitinn]] agus [[T. F. O'Rahilly]].  Mholadar gurbh é cúige Mumhan a bhí roinnte ina dhá leath,&lt;ref name=&quot;Ossianic75&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;JohnMacNeill102&quot;/&gt; mar dhea de réir Céitinne: ''Cúige Eochach'' (san oirthear) agus ''Cúige Con Raoi'' (san iarthar),&lt;ref name=&quot;JohnMacNeill102&quot;/&gt; ainmnithe faoi seach as a ríthe.

Ní aontaíonn [[Eoin Mac Néill]] leis an tuairim seo, ámh.  Luann sé an Táin Bó Cúailnge, a deir go raibh Eochaidh ina rí ar an Mumhain iomlán, agus Cu Raoi ach amháin ina &quot;mórloach na Mumhan&quot;.&lt;ref name=&quot;MacNeill&quot;/&gt;

Tá fadhb ar leith ann le cur síos Céitinne, rud a chuireann Mac Néill in úil.  Nuair a bunaíodh the [[Ríocht na Mí|cúige na Mí]], dar le hÉirinn féin, cruthaíodh é le críocha as gach cúige eile, ón áit a bhuailtí le chéile iad ag [[Cnoc Uisnigh]].  Ní raibh teorannacha cúigí na Mumhan, mar a léirigh Céitinn iad, in aon ghiorracht den cheantar seo.&lt;ref name=&quot;MacNeill&quot;/&gt;

Deir na bréagstaraithe go raibh sraith 84 rí Éireann an roimh bhunú na gcúigí.  Ní fios go cruinn cathain a tháinig leis an ríogacht seo.  Deirtear i n[[Annála Tiarnaigh]] gur roinneadh Éire ina cúig tar éis mharú [[Conaire Mór|Chonaire Mhóir]].

== Stair ==
[[Íomhá:Ireland early peoples and politics.gif|mion|Cúigí Éireann sa luath-mheánaois, c. 800]]

Ag tús na 9ú haoise, feictear na cúigí a leanas: [[Oirialla]], [[Connachta]], [[Laigin]], [[Uí Néill an Tuaiscirt]] ([[Aileach]]), [[Uí Néill an Deiscirt]] ([[Ríocht na Mí]]), [[Mumu]] agus [[Ulaid]].&lt;ref name=&quot;Clontarf8-10&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;IrishKings&quot;/&gt;  Feictear arís iad i  [[Leabhar na gCeart]] den 12ú haois.&lt;ref name=&quot;Koch&quot;/&gt;

=== Eagar ===
{{príomhalt|Ríthe Éireann}}
Bhíodh gach cúige roinnte ina aonaid críche níos lú.  Cé nach raibh sainmhíniú na n-aonad úd i gcomhréir le chéile san [[an Féineachas|Fhéineachas]], bhí ann  ordlathas d'aicmí éagsúla.&lt;ref name=&quot;Clontarf8-10&quot;/&gt;.  Sa ré luath-mheánaoiseach, bhí a leanas:
* Ba é ''rí ruírech'' an teideal a thugtaí do cheannaire chúige.  Ba é seo an aicme is airde san Fhéineachas, in ainneoin an teideal  ''rí Temrach'' (aitheanta fosta mar [[Ardrí na hÉireann]]) éilithe ag rítheaghlaigh áirithe.&lt;ref name=&quot;Koch&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Clontarf8-10&quot;/&gt;  Níos déanaí, in ionad an teidil ''rí ruírech'' tháinig an teideal ''rí cóicid''.&lt;ref name=&quot;Koch&quot;/&gt;
* I ngach cúige, bhíodh mion-ríochtaí éagsúla, chomh méid go garbh le [[Contaetha na hÉireann|contae]] nó deoise an lae inniu.  Thugtaí an teideal ''rí ruirí'' dá gceannairí.&lt;ref name=&quot;Clontarf8-10&quot;/&gt;n
* And mion-ríochtaí, bhíodh mion-ríochtaí níos lú fós aitheanta mar ''[[túath]]'', at chomh méid go garbh le [[barúntacht]] an lae inniu.&lt;ref name=&quot;Clontarf8-10&quot;/&gt;  Bhíodh ''rí túaithe'' i gceannas orthu.&lt;ref name=&quot;Clontarf8-10&quot;/&gt;  Faoin 10ú haois, níor tugadh an teideal 'rí' orthu siúd, ach ina ionad sin ''tigerna'' nó ''toísech''.&lt;ref name=&quot;Clontarf8-10&quot;/&gt;  

Faoin ré mheánaoiseach dhéanach, bhí athrú tagtha ar an ordlathas seo.&lt;ref name=&quot;Clontarf8-10&quot;/&gt;  Molann Paul MacCotter an t-ord a leanas:
* Ardrí
* Rí (leath-)cúige (m.s. Connacht, Ulaid, [[Deasmhumhain]])
* Rí réigiúnach (m.s. [[Dál Fiatach]] agus [[Uí Fhiachrach Aidhne]])
* Rí áitiúil nó rí ''[[trícha cét]]'' (m.s. [[Leath Cathail|Leath Chathail]] nó [[Fearghal Aidhne mac Ardaile|Cineál Ghuaire]])
* ''Taísig túaithe'' ag an mbun.&lt;ref name=&quot;MacCotter46&quot;/&gt;

=== ''Osraige'' ===
{{príomhalt|Osraí}}
[[Íomhá:Ireland900.png|mion|Ríochtaí na hÉireann, c. AD 900]]

De réir luath-ghineolaithe Éireannacha, de shliocht na Laighean í ríocht [[Osraí]] (''Osraige'').  Idir na 6ú agus 8ú haoiseanna, ámh, ba chuid ríocht na Mumhan í, faoi cheannas [[Corcu Loígde|Chorca Laidhe]].&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval358&quot;/&gt;  Faoin 7ú haois, tháinig an chlann dúchais, [[Dál Birn]], chun cinn.&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval358&quot;/&gt;  Sa bhliain 859, tháinig [[Máel Sechnaill mac Máele Ruanaid|Maol Seachnaill I]], rí [[Uí Néill]], i réim sa cheantar.&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval358&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Clontarf19&quot;/&gt;  Ina dhiaidh sin, d'éirigh ina ríocht neamhspleách í, de réir a chéile faoi thobar na Laighean.&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval358&quot;/&gt;  Le linn na 9ú haoise, tháinig Osraí faoi cheannas [[Cerball mac Dúnlainge|Chearbhall mac Dúnlainge]], chun cinn mar mhór-dhream polaitiúil.&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval74&quot;/&gt;

I ndiaidh tréimhse chogaidh chathartha sa luath-12ú haois,  Osraí fragmented.  Tar éis cliseadh mór ag an Ardrí [[Muircheartach Mac Lochlainn]], tógadh an ríocht i gcúige Laighean isteach.  Sa bhliain 1169, d'fhostaigh rí Osraí, [[Ríthe na nOsraí|Domnall Mac Gilla Pátraic]], an ridire Normannach [[Maurice de Prendergast]] chun dul i ngleic le rí na Laighin resist the Laigin king, [[Diarmaid Mac Murchadha]], a raibh féin na Normannaigh fostaithe aige.&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval32&quot;/&gt;

Thit Osraí i measc na céad ríochtaí Gaelacha tar éis [[ionradh na Normannach ar Éirinn]] sa bhliain 1170.  Go gairid ina dhiaidh sin, tugadh isteach in demesne Phort Láirge í.&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval358&quot;/&gt;

=== ''Airgíalla'' ===
{{príomhalt|Oirialla}}

Bhí [[Oirialla]] (''Airgíalla'') faoi cheannas na nUlad,&lt;ref name=&quot;Clontarf21&quot;/&gt; ach tháinig an ceantar faoi smacht Uí Néill an Tuaiscirt tar éis do [[Niall Caille]] mac [[Áed Oirdnide|Aodha Oirní]] iad uile le chéile a chloí ag [[Cath Leth Cam]] sa bhliain 827.&lt;ref name=&quot;Bardonpg14&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval490&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Clontarf24&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval12&quot;/&gt;

=== ''Muma'' ===
{{príomhalt|Mumhain}}

Sa bhliain 1118, thug [[Toirdhealbhach Ua Conchobhair]], rí na gConnacht, tacaíocht do [[Mhic Cárthaigh]] as deisceart na Mumhan chun éirí amach i gcoinne [[Uí Bhriain]].&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval458&quot;/&gt;  Mar thoradh roinneadh an Mumhain in dhá leath: [[Tuamhain]] faoi Uí Bhriain; agus [[Deasmhumhain]] faoi Mhic Cárthaigh.&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval458&quot;/&gt;  Chur Ua Conchobair anseo croílár chríocha Uí Bhriain i g[[Contae an Chláir]] faoina smacht, agus thóg sé i gcúige Chonnacht isteach é part.&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval458&quot;/&gt;  Rinneadh seo chun [[Cormac Mac Cárthaigh]], rí Dheasmumhan, a chur ar an Mumhain iomlán.&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval458&quot;/&gt;

In ainneoin Uí Chonchúir, bhunaigh Mhic Cárthaigh agus Uí Bhriain comhaontas le chéile chun dul i ngleic le ceannas na gConnacht, agus faoin mbliain 1138, d'éirigh leo an bagairt ón gceachtar sin a chur chun críche.&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval458&quot;/&gt;  Sna blianta amach ansin, aontaíodh agus ath-chríochdheighleadh an Mhumha ó am go céile agus Uí Bhriain agus Mhic Cárthaigh in iomaíocht don ard-cheannas.&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval458&quot;/&gt;  Sa bhliain 1168, rinne [[Ruaidri mac Tairrdelbach Ua Conchobair|Ruaidrí Ua Conchobair]], rí Chonnacht, deimhin de, go mbeadh an Mhumha roinnte go deo.&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval458&quot;/&gt;

Le teacht [[Anraí II Shasana]] landed go hÉirinn sa bhliain 1171, ghéill Mhic Cárthaigh dó chun ionradh Uí Bhriain a chosc.&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval458&quot;/&gt;  Sa deireadh, ghéill Uí Bhriain d'Anraí chomh maith.&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval458&quot;/&gt;  Óir gur géilleadh do chomh héasca sin, spreagadh Anraí chun deonú an Phápa, [[Laudabiliter]], a athbheochan d'Éirinn.&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval458&quot;/&gt;

=== Éire na Normannach ===
Tar éis [[ionradh na Normannach ar Éirinn|ionradh na Normannach]], bunaíodh saoirsí Normannacha sna hiar-ríochtaí Connacht, Deasmhumhan, Laighean, na Mí, Tuamhan agus Uladh.&lt;ref name=&quot;Falkiner&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;MacCotter186&quot;/&gt;  Roinneadh na saoirsí seo ina gcríocha níos lú, a bheadh in am trátha ina mbunús [[Contaetha na hÉireann]].&lt;ref name=&quot;Falkiner&quot;/&gt;

Níor tháinig [[Uí Néill an Tuaiscirt]] fair smacht na Normannach.  Tháinig an chuid is mó de Oirialla faoina smacht, agus an chuid eile san oirthear faoi dheireadh na 12ú haoise faoi smacht na Normannaigh (as sin amach aitheanta mar &quot;Oirialla na nGall&quot; agus níos deireanaí fós [[an Lú]]).&lt;ref name=&quot;Clontarf24&quot;/&gt;  Níor aithníodh Oirialla mar 'chúige'  ansin, ach mhair an ceantar mar ríocht i g[[Contae Mhuineacháin]] go dtí ré na nGael.&lt;ref name=&quot;Connolly12&quot;/&gt;  Ba é rí deireanach Oiriall ná Aodh Rua Mac Mathúna, a bhí i réim ón mbliain 1589 go dtí gur cuireadh chun báis é i Meán/Deireadh Fómhair 1590.

Le titim smacht na Sasanaigh i ndiaidh [[Feachtas Bhrúis in Éirinn]] sa bhliain 1315, agus titim fosta an [[Iarlacht Uladh]], tháinig athbheochan ar shaol na nGael.  Tháinig [[Clann Aodha Bhuí]] Uí Néill an Tuaiscirt i réim i gcúige Uladh, faoi fhlaitheas [[Ó Néill|Uí Néill]] Tír Eoghain, agus ag tógaint an teideal ''rí Ulad''.  Dá bharr. Níor fágadh arís ach cúig chúige — Connachta, Laighin, an Mhí, Mumha agus Ulaidh.

=== Aois na dTúdarach ===
[[Íomhá:1716 Homann Map of Ireland - Geographicus - Ireland-homann-1716.jpg|mion|Léarscáil Éireann 1716 le [[Johann Homann]].  Tá [[Contae an Chláir]] curtha amú aige sna Connachta.  Bhí an Contae ar ais sa Mhumhain faoi na 1660í.]]

Le linn réimeas [[Máire I Shasana|Mháire I]] (1553–1558), bhí sé ar intinn ag [[Fear Ionad na hÉireann]], [[Thomas Radclyffe, 3ú Iarla Sussex]], Éire a roinneadh i sé chuid — Connachta, Laighin, an Mhí, Mumha Íochtarach, Mumha Uachtarach agus Uladh.&lt;ref name=&quot;Falkiner&quot;/&gt;  Níor cuireadh riamh an smaoineamh seo i bhfeidhm áfach, ní faoi Mháire nó níos deireanaí faoi [[Eilís I Shasana|Eilís I]] (1558–1603).&lt;ref name=&quot;Falkiner&quot;/&gt;

Chruthaigh Sir [[Henry Sidney]], a bhí faoi thrí ina Fhear Ionaid, dhá  uachtaránacht sna [[Lord President of Connaught|Connachta]] agus sa [[Lord President of Munster|Mhumhain]].&lt;ref name=&quot;Falkiner&quot;/&gt;  Ag iarraidh an Mhumha a lagú, chruthaigh sé [[Contae an Chláir]] leis an [[an tSionainn|Sionainn]] mar theorainn aige, agus chuir sé leis na Connachta é sa bhliain 1569.&lt;ref name=&quot;Falkiner&quot;/&gt;  Timpeall na bliana 1600 ag deireadh réimeas Eilíse, rinneadh uachtaránacht neamhspleách den Chlár faoi [[Iarla Thuamhan]].  Ní bheadh an Contae arís mar chuid den Mhumhain go dtí [[Athchur na Seacaibíteach]] sa bhliain 1660.&lt;ref name=&quot;Falkiner&quot;/&gt;

Athraíodh teorannacha na gcúigí ó am go ham le linn arís na dTúdarach, de ghnáth nuair a cruthaíodh contae nua:
* cuireadh Contae an Chláir le cúige Chonnacht nuair a cruthaíodh é sa bhliain 1569, agus nuair cuireadh ar ais go Mumhain é go dtí na 1660í.&lt;ref name=&quot;Falkiner&quot;/&gt;
* cuireadh [[Contae an Longfoirt]] le cúige Connachta nuair a cruthaíodh é sa bhliain 1583.&lt;ref name=&quot;Falkiner&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;Crawford&quot;/&gt;
* cuireadh [[Contae an Chabháin]] was le cúige Uladh nuair a cruthaíodh é sa bhliain 1584.&lt;ref name=&quot;roche&quot;/&gt;
* cuireadh [[Contae Lú]], le fada chuid den [[An Pháil|Pháil]], le cúige Laighean.&lt;ref name=&quot;Falkiner&quot;/&gt;

Le linn réimeas chomharba Eilíse, [[Séamas VI, Albain agus Séamas I, Sasana agus Éire|Séamas I Shasana]], faoi 1610, cuireadh deireadh le cúige Mí, agus bhí líon na gcúigí as sin amach socraithe go buan.&lt;ref name=&quot;Falkiner&quot;/&gt;

== Féach freisin ==
* [[Éire]]
* [[Cúigí na hÉireann|Cúigí]]
* [[Contaetha na hÉireann|Contaetha]]
* [[Barúntacht]]aí
* [[Paróistí Sibhialta in Éirinn|Paróistí Siabhaílta/Dlí]]
* [[Baile fearainn|Bailte fearainn]]

== Naisc sheachtracha ==
* [https://www.logainm.ie/ga/ Bunachar Logainmneacha na hÉireann], logainm.ie
* [https://placenamesni.org The Northern Ireland Place-Name Project], placenamesni.org
* [https://www.townlands.ie/ga/ Irish Townlands], townlands.ie
* [http://www.placenames.ie/ Cork and Kerry Place Name Survey] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220526110201/http://www.placenames.ie/ |date=2022-05-26 }}, Logainmneacha Chorcaí, Suirbhé Áitainmneacha Chiarraí, placenames.ie
* [http://cso.ie/en/baile/ An Phríomh-Oifig Staidrimh], cso.ie
* [http://www.nisra.gov.uk/ Gníomhaireacht Thuaisceart Éireann um Staidreamh agus um Thaighde], nisra.gov.uk

== Foinsí ==
* {{cite book |first=Jonathan |last=Bardon |year=2005 |author-link=Jonathan Bardon |title=A History of Ulster |publisher=The Blackstaff Press |isbn=0-85640-764-X |url=https://archive.org/details/historyofulster00jona}}
* {{cite book |first=Francis |last=Byrne |author-link=Francis John Byrne |year=2001 |edition=3 |title=Irish Kings and High Kings |publisher=Four Courts Press |isbn=978-1851821969 |url=https://archive.org/details/irishkingshighki00byrn_0}}
* {{cite book |editor=Connolly, S.J. |year=2007 |title=Oxford Companion to Irish History |url=https://archive.org/details/oxfordcompaniont0000unse_j7r4 |publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-923483-7}}
* {{cite book |last=Duffy |first=Seán |title=Brian Boru and the Battle of Clontarf |year=2014 |publisher=Gill &amp; Macmillan |isbn=978-0-7171-6207-9}}
* {{cite book |title=Medieval Ireland An Encyclopedia |last=Duffy |first=Seán |publisher=Routledge |year=2005 |isbn=0-415-94052-4}}
* {{cite book |first=Henri |last=Hubert |author-link=Henri Hubert |title=The Greatness and Decline of the Celts |year=1987 |publisher=Routledge |url = https://archive.org/details/greatnessdecline00hube |url-access=registration |page=[https://archive.org/details/greatnessdecline00hube/page/170 170] |isbn=9780094678002 |quote=aimser na coicedach}}.
* {{cite book |first=James |last=Hogan |title=The Tricha Cét and Related Land-Measures |year=1928 |publisher=Acadamh Ríoga na hÉireann}}
* {{cite book |last=Koch |first=John T. |author-link=John T. Koch |url=https://books.google.com/books?id=f899xH_quaMC&amp;q=r%C3%AD+ruirech&amp;pg=PA461 |title=Celtic Culture: Aberdeen breviary-celticism |year=2006 |isbn=9781851094400}}
* {{cite book |first=Paul |last=MacCotter |year=2008 |title=Medieval Ireland: Territorial, Political and Economic Divisions |publisher=Four Courts Press |isbn=978-1-84682-557-6}}
* {{cite book |first=Eoin |last=Mac Néill |author-link=Eoin Mac Néill |title=Phases of Irish History |chapter=The Five Fifths of Ireland |year=1920 |publisher=M.H. Gill &amp; Son, Ltd.}}.
* {{cite book |first=Eoin |last=Mac Néill |author-link=Eoin Mac Néill |title=Early Irish Population-Groups: Their Nomenclature, Classification, and Chronology |year=1911 |publisher=Acadamh Ríoga na hÉireann}}
* {{Cite book |first=Donald M.|last=Schlegel |title=The Origin of the Three Collas and the Fall of Emain|publisher=Clogher Historical Society |volume=Clogher Record, Iml. 16, Ui. 2 (1998), ll. 159–181}}
* {{cite book |first1=Fiona J. |last1=Stafford |first2=Howard |last2=Gaskill |url = https://books.google.com/books?id=4eUpQCP4WMIC&amp;q=aimser+na+coicedach |title = From Gaelic to Romantic: Ossianic Translations |year=1998 |isbn=9042007818}}

== Tagairtí ==
{{Reflist
|colwidth = 25em
|refs =
&lt;ref name=&quot;Falkiner&quot;&gt;{{cite book |title = The Counties of Ireland: A Historical Sketch of Their Origin, Constitution, and Gradual Delimitation |last=Falkiner |first=Caesar Litton |publisher=Acadamh Ríoga na hÉireann}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Koch&quot;&gt;Koch, lch. 459–460.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval32&quot;&gt;Duffy (2005), lch. 32.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval358&quot;&gt;Duffy (2005), lch. 358.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval74&quot;&gt;Duffy (2005), lch. 74.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval458&quot;&gt;Duffy (2005), lch. 458.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Clontarf8-10&quot;&gt;Duffy (2014), ll. 8–10.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Clontarf19&quot;&gt;Duffy (2014), lch. 19.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Clontarf21&quot;&gt;Duffy (2014), lch. 21.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Clontarf24&quot;&gt;Duffy (2014), lch. 24.&lt;/ref&gt;
&lt;!--ref name=&quot;Schlegel160-4&quot;&gt;Schlegel, ll. 160–4.&lt;/ref--&gt;
&lt;ref name=&quot;MacNeill&quot;&gt;{{cite book |title=The Five Fifths of Ireland |author=Eoin Mac Néill |year=1920}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Hurbert169-171&quot;&gt;Hurbert, ll. 169–171&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Hogan1&quot;&gt;Hogan, lch. 1&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;JohnMacNeill102&quot;&gt;John MacNeill, lch. 102&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Ossianic75&quot;&gt;Stafford &amp; Gaskill, lch. 75&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Connolly12&quot;&gt;Connolly, lch. 12.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval12&quot;&gt;Duffy (2005), lch. 12.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;DuffyMedieval490&quot;&gt;Duffy (2005), ll. 490–1.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Bardonpg14&quot;&gt;Bardon, lch. 14.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;MacCotter46&quot;&gt;MacCotter, lch. 46.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;MacCotter186&quot;&gt;MacCotter, lch. 186.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;IrishKings&quot;&gt;Byrne.&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;roche&quot;&gt;Desmond Roche, ''Local Government in Ireland'', Baile Átha Cliath, 1982&lt;/ref&gt;
&lt;ref name=&quot;Crawford&quot;&gt;John G. Crawford, ''Anglicising the Government of Ireland: The Irish Privy Council &amp; the Expansion of Tudor Rule 1556–1578'', Carraig Dhubh, 1993&lt;/ref&gt;
}}


{{Cúigí na hÉireann}}

[[Catagóir:Cúigí na hÉireann| ]]</text>
      <sha1>gw5817oiesukzk1tab6d2idflxuyuiw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Máirtín Ó Cadhain</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2438</id>
    <revision>
      <id>1213623</id>
      <parentid>1213612</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T12:15:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <comment>/* Scríbhneoireacht */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39414" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine|image=[[Íomhá:Máirtín Ó Cadhain.jpg]]}}
Ba scríbhneoir Gaeilge é '''Máirtín Ó Cadhain''' ([[13 Feabhra]] [[1906]]&lt;ref&gt;https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=413 . &quot;Is dóigh gur thart faoin am sin a cláraíodh an bhreith ach gur in Eanáir 1906 a rugadh é. Deir Costigan agus Ó Curraoin gurbh in Eanáir 1905 a rugadh é de réir an taifid baiste ach go raibh lúb ar lár áit éigin: ‘I dTeach an Chustaim is é a lá breithe cláraithe an 13ú lá d'Fheabhra 1906, agus ar chúl clúdach As an nGéibheann tugtar an dáta 20 Eanáir 1906’. Is léir ón bhfianaise atá ag a mhuintir gurbh ar 4 Eanáir 1906 a rugadh é agus nárbh in 1905 mar a chreid a bheathaisnéisithe.&quot; &lt;/ref&gt; – [[18 Deireadh Fómhair]] [[1970]]) agus áirítear é ar dhuine de na [[scríbhneoir]]í próis is mó i [[Stair na Gaeilge|stair]] [[litríocht]] na [[Gaeilge|Nua-Ghaeilge]].&lt;ref&gt; Denvir Gearóid, ‘Cadhan Aonair: Saothar Liteartha Mháirtín Uí Chadhain’, BÁC, 1987. Réamhrá IX.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Máirtín Ó Cadhain, Ceist na mBan agus Ceisteanna Ban le [[Máire Ní Annracháin]]. Lch 39 in Ó hÁinle, Cathal, ‘Criostalú: Aistí ar Shaothar Mháirtín Uí Chadhain’, Coiscéim, BÁC, 1998.&lt;/ref&gt; Foilsíodh trí [[úrscéal]] agus sé bhailiúchán [[gearrscéal]]t&lt;nowiki/&gt;a leis, chomh maith le hailt, aistriúcháin, léachtaí, béaloideas a bhailigh sé agus go leor eile. ''[[Cré na Cille]]'' an t-úrscéal an saothar is mó cáil a scríobh sé, agus aithnítear na gearrscéalta in ''[[An Braon Broghach (Cnuasach Gearrscéalta)|An Braon Broghach]]'' go forleathan mar shárshaothair. Aithnítear cuid dá ghearrscéalta ar sheoda na litríochta nua-aimseartha. Meastar go coitianta go bhfuil ''Cré na Cille'' ar an úrscéal is úire agus is bunúsaí a tháinig ó aon scríbhneoir Éireannach ó aimsir [[James Joyce]]. Deirtear gur athchruthaigh Ó Cadhain prós na Gaeilge agus gur fhág léitheoirí is scríbhneoirí na teanga araon faoi chomaoin mhór aige.

Ba [[Múinteoir|mhúinteoir]] scoile, sclábhaí feirme, ball d'[[Óglaigh na hÉireann]], agóidí, [[Aistriúchán|aistritheoir]] le [[Rannóg an Aistriúcháin]] agus [[ollamh]] le Gaeilge é freisin. Ba mhinic é sáite i bhfeachtais pobail agus teanga agus chaith sé seal ina ghéibheannach.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Omós á léiriú do Mháirtín Ó Cadhain ina cheantar dúchais|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0723/1311856-omos-a-leiriu-do-mhairtin-o-cadhain-ina-cheantar-duchais/|date=2022-07-23|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;

Déantar staidéar ar a shaothair ar chúrsaí tríú agus dara leibhéal in Éirinn agus ar fud an domhain.

== Saol ==

Rugadh ar an g[[Cnocán Glas]] taobh thiar den [[Spidéal]] i g[[Conamara]] é. Ba é Máirtín an duine ba shine dár mhair de thrí dhuine dhéag a rugadh do Sheán Ó Cadhain, talmhaí, agus dá bhean Bríd Ní Chonaola. Duine dá dheartháireacha ba ea [[Seosamh Ó Cadhain]]. Um [[Meitheamh]] [[1911]] thosaigh sé ag freastal ar Scoil Náisiúnta an Spidéil.

=== Múinteoir ... agus agóidí ===
Bhuaigh an Cadhnach scoláireacht an Rí sa bhliain [[1923]] nuair a bhí sé ina mhonatóir ann ach, tharla é bheith ró-óg le dul isteach i g[[Coláiste Phádraig, Droim Conrach]], d’fhan sé bliain eile gur bhuaigh arís é. Chaith sé an tréimhse 1924–26 ag staidéar le bheith ina mháistir scoile i n[[Droim Conrach]].

Ba dhuine teasaí, ceanntréan an Cadhnach.&lt;ref&gt;‘gleo agus bruín agus éad’ lch 7, Ó Cathasaigh, Aindrias, ‘Ag Samhlú Troda: Máirtín Ó Cadhain 1905- 1970, Coiscéim, BÁC 2002.&lt;/ref&gt; Bhí Ó Cadhain ina éan corr i g[[Coláiste Phádraig, Droim Conrach|Coláiste Phádraig]] is cosúil, cuireadh ó phost é ar an gCarn Mór de bharr go raibh sé ina bhall d’Óglaigh na hÉireann.

Múinteoir náisiúnta a bhí ann ón mbliain [[1926]] go dtí [[1936]] agus bhí sé ina rúnaí áitiúil don [[INTO]] sa bhliain [[1930]]. Tar éis tréimhsí gairide ag múineadh i scoileanna i n[[Daighinis]] agus i g[[cathair na Gaillimhe]] ceapadh ina phríomhoide i g[[Camas]] é agus bhí ann go [[1932]]. Níor éirigh leis, áfach, mórán faid a bhaint as an obair seo, nó bhí baint aige le hÓglaigh na hÉireann ([[IRA]]), agus suim aige sa [[sóisialachas]] freisin. Is é a dúirt sé féin faoina chinneadh dul leis na hÓglaigh &quot;Tá a fhios agam céard a thug san IRA mé. Ba chall troid le mo mhuintir, boicht na tuaithe, a fhuascailt.&quot;

Is lena linn a d’aistrigh an Cadhnach ''[[Saile Chaomhánach, nó na hUaigheanna Folmha|Sally Kavanagh]]'' le [[Charles Kickham]] faoin teideal ''Saile Ní Chaomhánaigh nó na huaigheanna folamha'', [[1932]] (d’ullmhaigh an [[Tomás de Bhaldraithe|Dr Tomás de Bhaldraithe]] eagrán [[1986]]).

Faoi [[1926]] bhí tosaithe aige ar ábhar a fhoilsiú in ''[[An Stoc]]''. Bhí a chéad ghearrscéal aige i gcló san iris sin um [[Samhain|Shamhain]], [[1929]]. Má fhágaimid ailt, litreacha agus óráidí faoi staid na Gaeltachta as an áireamh, is ábhar [[Béaloideas|béaloidis]] is mó a bhí á chur i gcló aige anuas go [[1938]]; scéalaithe ba ea a athair, a mháthair, agus a uncail.

Bhí baint aige, agus é i gCamas go fóill, leis an [[Óglaigh na hÉireann|IRA]], é ina cheann feadhna ar na hÓglaigh ann. Mar sin, ní raibh sé ag réiteach go maith leis na sagairt ná le húdaráis eile. Briseadh as a phost é toisc baint a bheith aige leis na hÓglaigh. [[Íomhá:St Pats College Drumcondra.jpg|mion|Coláiste Phádraig, Droim Conrach]]Chaith an Cadhnach ansin tréimhse mar spailpín agus mar thimire. Ag deireadh na d[[1930idí|tríochaidí]] bhí sé mar oifigeach earcaíochta leis an IRA. B'eisean a thóg [[Breandán Ó Beacháin]] isteach san eagraíocht i measc daoine eile.&lt;ref&gt; Dictionary of Irish Writers, Writers in the Irish Language, curtha i dtoll a chéile ag Brian Cleeve, Cló Mercier, 1971. &lt;/ref&gt; Bhí an-mheas aige ar an oidhreacht a fuair sé óna mhuintir ''An uirnis liteartha is fearr a fuair mé ó mo mhuintir an chaint, caint thíriúil, caint chréúil, caint chraicneach a thosaíos ag damhsa orm scaití, ag gol scaití, de mo bhuíochas.''

[[Íomhá:An scoil Rath Cairn.jpg|mion|An Scoil Náisiúnta, Ráth Cairn]]

=== Tréimhse imthreoranaithe ===
[[Íomhá:Curragh Station - geograph.org.uk - 334736.jpg|mion|An Currach]]
I dtús [[An Dara Cogadh Domhanda|an Dara Cogaidh Dhomhanda]], tharraing an Cadhnach seantithe éigin anuas air, agus gabhadh é in éineacht le cuid mhaith daoine eile a raibh baint ar bith acu leis an IRA. Gabhadh é Meán Fómhair [[1939]] agus as sin go mí na [[Nollag]] bhí sé i ngéibheann i m[[Beairic Chnoc an Arbhair]]. Bhí Ó Cadhain mar Rúnaí an Fháinne sa bhliain [[1939]]. Níos déanaí, sa champa imthreoranaithe sa Churrach féin ba mhó a raibh suaimhneas air, áit a bhí saor ó thionchar an ghnáthphobail. Go deimhin, ní raibh fonn air é a fhágáil is cosúil.[[Íomhá:Regent House from Parliament Square - geograph.org.uk - 1741395.jpg|mion|Coláiste na Tríonóide]]

I Mí Aibreáin [[1940]] gabhadh an Cadhnach tar éis dó aitheasc a thabhairt ag sochraid Tony Darcy, [[Príosúnach cogaidh|príosúnach]] poblachtach a fuair bás i b[[Príosún Mhuinseo]] ar stailc ocrais. Coinníodh i ngéibheann i g[[An Currach|Currach Chill Dara]] é le linn [[Ré na Práinne]] i rith [[an Dara Cogadh Domhanda|an Dara Cogaidh Dhomhanda]] ós rud é go raibh sé ina chomhalta d'Óglaigh na hÉireann ón mbliain [[1918]] anonn. In [[Aibreán]] a cuireadh i ngéibheann arís é, agus níor scaoileadh saor é go [[26 Iúil]], [[1944]]. Bhain sé deis as an tréimhse seo le cur lena chuid léinn is léigh sé mórán i dtaobh stair na hEorpa agus an litríocht a roinn léi. Dar le roinnt tá feabhas le sonrú ar a chuid scríbhneoireachta tar éis dó an campa a fhágáil.

Deir [[Alan Titley]]: &lt;blockquote&gt;‘Tá doimhniú agus leathnú agus siúráil i réimse, i scóip agus i láimhsiú a chuid scríbhneoireachta i ndiaidh an chogaidh seachas mar a bhí roimhe. Níl mé cinnte nach raibh baint ag an iomtheorannú leis an scéal’.Ceapann roinnt go mb'fhéidir gur a thréimhse sa champa géibhinn ar an gCurrach a thug bunsmaoineamh don leabhar [[Cré na Cille]] dó, na príosúnaigh nua ag breith scéalta isteach sa champa faoina raibh ag tarlú taobh amuigh; ach bréagnaíonn an Cadhnach féin seo.&lt;ref&gt;Ó hÉallaithe, Donnacha, 'Máirtín Ó Cadhain i nGéibheann (1940 - 1944)', Gaelscéal, 7 Deireadh Fómhair, 2011.&lt;/ref&gt;. &lt;/blockquote&gt;Spéisiúil go leor ach ní raibh fonn air an áit a fhágáil. ''[N]íl tnúthán ar bith agam féin len a dhul amach… Bheinn chomh sásta istigh agus a bheinn amuigh''.&lt;ref&gt;Ó Cadhain, Máirtín ‘As an nGéibheann: litreacha chuig Tomás Bairéad’, Sáirséal agus Dill, BÁC, 1973.&lt;/ref&gt;. Dar le léirmheastóirí go bhfuil atmaisféar na haimsire agus meon an ghéibheannaigh le brath ar na litreacha seo a chuir sé chuig Tomás Bairéad).

[[Íomhá:Máirtín Ó CadhainAerfort.jpg|mion|220px|Múrmhaisiú in ómós do Mháirtín Ó Cadhain in [[Aerfort Bhaile Átha Cliath]] (Meán Fómhair 2009) Dealraíonn sé gur baineadh an múrmhaisiú úd ó shin. Sliocht as ''Páipéir Bhána agus Páipéir Bhreaca'' atá sa téacs.]]Thit an Cadhnach amach le ceannasaíochta an IRA agus é ann. Níor chreid Ó Cadhain gur chóir tús a chuir le feachtas buamála de bharr gur cheap sé nach raibh an eagraíocht ullamh le tabhairt faoi.

Thosaigh sé rang Gaeilge istigh chomh maith&lt;ref&gt;Bowyer Bell, 1970, 180-181&lt;/ref&gt;, agus is iomaí Óglach de chuid an IRA a d'fhoghlaim an teanga ón gCadhnach. Is ag Máirtín a bhí an t-ardrang Gaeilge agus deirtear gurbh iontach an múinteoir é. Lár na bliana [[1943]] ceapadh é ina chathaoirleach ar an gcoiste [[Oideachas|oideachais]] a raibh mar chúram aige na ranganna a eagrú. Níos deireanaí an bhliain chéanna bhí baint aige le coiste a chur ar bun chun straitéis a cheapadh don IRA, nuair a scaoilfí amach na príosúnaigh ag deireadh an chogaidh.

De bharr na moltaí a chuir Ó Cadhain chun cinn gur cheart na hairm a dhumpáil ar feadh píosa, caitheadh amhras air agus cuireadh ar fionraí é ón IRA in éindí le baill eile an choiste 'pending court martial'. Le linn a fhionraíochta ón IRA sa champa géibhinn, bhí deis aige díriú ar a chuid scríbhneoireachta mar nach raibh dualgas air ná cead aige ranganna a mhúineadh a thuilleadh ná a eagrú. Tugadh bord agus cathaoir dó, cé nár iarr sé aon phribhléid, agus luigh sé isteach ar an scríbhneoireacht. Ceadaíodh dó a chuid scríbhinní a chur amach as an gcampa chomh maith. Le linn na tréimhse sin sa Churrach, chuir sé an díolaim gearrscéalta [[An Braon Broghach]] le chéile.

In alt lena chomhghéibheannach, Maitiú Ó Néill, in eagrán speisialta den iris [[Comhar]], a foilsíodh bliain tar éis bhás Uí Chadhain, tugtar léargas ar an gcúis ar cuireadh an Cadhnach ar fionraí ón IRA sa bhliain [[1944]]. [[Comhar]], [[Deireadh Fómhair]], [[1971]] Faoi Ghlas ag Gaeil le Maitiú Ó Néill; &lt;ref&gt;Ó Néill, Maitiú, [[Faoi Ghlas ag Gaeil]], [[Comhar]], [[Deireadh Fómhair]], [[1971]] &lt;/ref&gt;

:''Tús na Samhna an bhliain chéanna [1943] mhol Máirtín do Liam Leddy, Ceannfort an Champa, coiste a cheapadh le staidéar a dhéanamh ar staid na gluaiseachta agus le moltaí a dhéanamh faoi céard ba cheart a dhéanamh nuair a scaoilfí saor muid. Rinneadh amhlaidh.... Bhí roinnt cruinnithe againn ach is beag an dul ar aghaidh a bhí muid a dhéanamh. Chaill Máirtín a fhoighid. Dúirt sé go scríobhfadh sé féin na smaointe a bhí aige féin faoin scéal agus go ba cheart do chuile dhuine an rud céanna a dhéanamh. Dúradh go bhfanfadh muid le scríbhinn Mháirtín i dtosach. Ag an gcruinniú dár gcionn bhí an scríbhinn faoi réir aige. Ní mó ná go maith a thaitin sé leis an gcuid is mó de na baill. Briseadh mór leis an ngluaiseacht agus leis na modhanna traidisiúnta a moladh. Airm a dhumpáil go ceann píosa. Glacadh go raibh cliste ar an iarracht mhíleata go dtí sin. Séard a theastaigh réabhlóid i gcúrsaí smaointe. Trí eagraíocht a bheith ann, ceann a bhainfeadh leis an teanga agus le cúrsaí cultúrtha, ceann a dhéanfadh bollscaireacht faoin teorainn agus an ceann míleata. Bhí an coiste ar aon intinn gur cheart a dhul tríd an doiciméad agus chuile mholadh ann a chíoradh.... B'shin é an cruinniú deireanach a bhí ann. Fuair muid amach an tráthnóna sin go raibh an scéal curtha ar fud an Champa go raibh muid ag beartú feall a dhéanamh ar an Arm. Cuireadh Leddy agus a Chomhairle de dhroim seoil. Rinneadh amhlaidh leis na fochoistí ar fad, An Coiste Oideachais ina measc. Tugadh gach ball den Choiste, cé's móite de Sheán Ó Néill os comhair cúirt fiosrúcháin rúnda. D'iarr muid cúirt oscailte agus nuair a eitíodh muid, dhiúltaigh muid glacadh leis an bhfiosrúchán rúnda. Fógraíodh ansin go raibh muid `suspended from the Irish Republican Army pending court martial'. Sé an rud is mó a ghoill orainn ina dhiaidh sin nach raibh aon chead againn páirt a ghlacadh i gcúrsaí riaracháin an Champa ná in eagrú cúrsaí oideachais...''
[[Íomhá:Áras Mháirtín Uí Chadhain.jpg|mion|Áras Mháirtín Uí Chadhain, [[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh]]]]
[[Íomhá:Máirtín Ó Cadhain - An Braon Broghach.jpg|mion|An Braon Broghach]]
Fuair a athair agus a mháthair bás i rith an achair seo.

=== Saoirse ... de chineál éigin ===
[[Íomhá:Máirtín Ó Cadhain - an tSraith ar Lár.png|mion]]
Sna [[1930]]dí bhí lámh ag an Cadhnach san fheachtas a chuir [[Nua-Ghaeltacht]] ar bun i [[Ráth Cairn]] na [[Mí]]. Ghlac sé páirt i bhfeachtas agóide a bhí ag éileamh tailte níos méithe do mhuintir na [[Gaeltacht]]a. B'é ba thoradh an fheachtais seo gur cuireadh Gaeltacht nua [[Ráth Cairn]] ar bun i g[[Contae na Mí]].

I bhFeabhra na bliana [[1945]] phós an Cadhnach [[Máirín Ní Rodaigh]], [[Múinteoir|oide scoile]] ó chontae an Chabháin, ach bhí lámh is focal eatarthu le fada roimhe sin. Iníon Philip Ruddy ba ea Máirín agus ba mhúinteoir í i scoil lán-Ghaeilge. Bhí cónaí uirthi féin agus Máirtín i dtithe eágsúla timpeall ar [[Bhaile Átha Cliath]] agus ní raibh aon chlann orthu riamh.

Chuir sclábhaíocht an aistriúcháin sa Dáil as dá chuid scríbhneoireachta, áit a raibh sé ina aistritheoir cáipéisí dlí don [[Oireachtas]] ón mbliain [[1947]] go dtí [[1956]].

Bhí an Cadhnach ina cholúnaí seachtainiúil don [[Irish Times]] ó [[1953]] go dtí [[1956]] is bhí ina léachtóir sa [[Ghaeilge]] i g[[Coláiste na Tríonóide]] sa bhliain [[1956]].

Ba mhinic é ag coimhlint le [[Fianna Fáil]] is [[Fine Gael]] i ngeall ar neamhshuim is naimhdeas i leith na Gaeilge faoi seach.&lt;ref&gt;Ó Cathasaigh, Aindrias, ‘Ag Samhlú Troda: Máirtín Ó Cadhain 1905- 1970, Coiscéim, BÁC 2002. Lch 13.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Breathnach, Diarmuid, agus Ní Mhurchú, Máire, ‘1882-1982 Beathaisnéis 4’ lch 85, Máirtín Ó Cadhain, An Clóchomhar Teo, BÁC.&lt;/ref&gt; Chuir sé troid orthu siúd agus ar an [[Language Freedom Movement]] ó thaobh na Gaeilge de, is níor éalaigh na Gaeilgeoirí féin, a bhí tar éis loiceadh, fiú. Cé go mba shóisialaí é ní raibh sé róthógtha leis na Cumannaigh.&lt;ref&gt;Ó Cathasaigh, Aindrias, ‘Ag Samhlú Troda: Máirtín Ó Cadhain 1905- 1970, Coiscéim, BÁC 2002. Lch 234. (Language Freedom Movement (Gluaiseacht Saoirse Teanga as Gaeilge) - gluaiseacht frithghaeilgeoireachta)&lt;/ref&gt;

=== Na blianta deireanacha ===
Chaith an Cadhnach na blianta deireanacha dá shaol ina Ollamh le Gaeilge i g[[Coláiste na Tríonóide]]. Ceapadh ina ollamh le Gaeilge faoi [[1969]] é, agus ina chomhalta de chuid Choláiste na Tríonóide sa bhliain [[1970]]. Ainmníodh léachtlann ina onóir i gColáiste na Tríonóide, ''Téatar Mháirtín Uí Chadhain''.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=http://isservices.tcd.ie/facilities/chadhain.php |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2012-07-07 |archivedate=2011-08-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110818172553/http://isservices.tcd.ie/facilities/chadhain.php }}&lt;/ref&gt; Bhí sé ina aoi-léachtóir in [[Ollscoil na Banríona]] chomh maith.&lt;ref&gt;Dictionary of Irish Writers, Writers in the Irish Language, curtha i dtoll a chéile ag Brian Cleeve, Cló Mercier, 1971. &lt;/ref&gt;

Ba é a bhunaigh [[Misneach (grúpa)|Misneach]], eagraíocht a bhí dírithe go diongbháilte ar athbheochan na Gaeilge, agus a d'eagraigh stailc ocrais ar son na teanga sa bhliain [[1966]].

Sa bhliain [[1969]] thug an Cadhnach an príomhléacht ag [[Scoil Gheimhridh Chumann Merriman]] in [[Aonach Urmhumhan]]. Go luath ina dhiaidh sin foilsíodh an léacht sin faoi chlúdach leabhair dar teideal ''[[Páipéir Bhána agus Páipéir Bhreaca]]''. Tá an aiste sin ar na cinn is tábhachtaí faoi scríbhneoireacht na Gaeilge dár foilsíodh riamh.
[[Íomhá:Mt-jerome-entrance.jpg|mion|[[Reilig Chnocán Iaróm]]]]
Ba scríbhneoir cruthaitheach Máirtín a rinne an-fhorbairt agus an-aclú ar an nGaeilge mar theanga liteartha. Thóg sé focail ó [[Gaeilge na hAlban|Ghaeilge na hAlban]] agus chum sé nua-fhocail amanna. Mar sin féin, chleacht sé gramadach a chanúna féin in áit na gramadaí caighdeánaithe in áiteanna.

Chónaigh sé in áiteanna éagsúla i mBaile Átha Cliath in imeacht na mblianta ach ba in 12 Garraithe na Gréine i n[[Dartraí (Baile Átha Cliath)|Dartraí]], cuid de [[Rath Maonais]], a chaith sé an tréimhse b'fhaide astu sin.

Cailleadh Máirtín Ó Cadhain ar an [[18 Deireadh Fómhair]] [[1970]], go díreach nuair a bhí cor eile á chur de ag saol agus ag scríbhneoireacht na h[[Éireann]]. Bhásaigh sé in [[Ospidéal an Mater Misercordiae|Ospidéal an Mater]] i mBaile Átha Cliath. Cuireadh i [[Reilig Chnocán Iaróm]] é. D'fhág sé go leor scríbhinní neamhfhoilsithe ina dhiaidh a nochtadh de réir a chéile.

Seo a leanas sliocht as óráid [[Cian Ó hÉigeartaigh|Chian Uí Éigeartaigh]] os cionn uaigh Mháirtín lá a adhlactha, an 20ú lá de Dheireadh Fómhair 1970.

:''Bhí sé ina scríbhneoir, ina mhúinteoir, ina shaighdiúir, ina scoláire, ina chinnire. Bhí chuile cháilíocht acu sin tugtha chun foirfeachta ann. Ba é an fear ba mhó é dar fáisceadh as an nGaeltacht ó bhí Éire fré chéile ina Gaeltacht... Ach níor ghéill Máirtín riamh don éadóchas. ‘Níor dhúirt muide', ar sé, ‘muide Éireannaigh, gur throid muid ariamh an cath deireanach.’ ‘Sé an dóchas', ar sé arís, ‘an mhaidhmiú chuartach, an chain detonation a fheicim riamh anall i stair na tíre. Na géaga giniúna; an dóchas ag gint an mhisnigh agus an misneach ag gint an gnímh. Don ghlúin atá ag éirí suas agus don ghlúin a chuaigh romhainn, b'eiseamláir, ba chomhartha sóirt againn é ar gach a thuigeamar le hÉirinn, le Gaelachas. Ba é Máirtín a léirigh dúinn brí na bhfocal sin, eisean agus duine nó beirt eile. Ba chomhartha ar a shaol uilig an freagra a thug sé ar an gCanónach i gCarn Mór na Gaillimhe. Arsa an Canónach leis, ‘Ar ndóigh’, ar sé, ‘tá tusa bainteach le hÓglaigh na hÉireann.’ Chun an post a choinneáil, ní chaithfeadh Máirtín a rá ach ‘Cá bhfios duit?' Ach is é a thug sé d’fhreagra, 'Agus má tá, céard faoi?' Sa bhfreagra neamhleithscéalach sin, tá Stoc na Cille ag labhairt, an glór a chaithfear a éisteacht... glór tréan buan, atá ag cuartú siar aniar sa stair ó chuaigh crúb Sasanach don chéad uair i ngreim sa bhfód glas seo… Glór, 'Éire na staire, Éire an chian-thnutháin chun saoirse agus chun bheith ina hÉire, Éire na Gaeilge.' Glór pobail ar thóir a shealbha. Lenár linn, is trí ghuth, trí pheann agus trí phearsa Mháirtín Ó Cadhain, go háirid, a chuir an glór é féin in iúl.''

[[Íomhá:Cr%C3%A9_na_Cille.jpg|mion]]

Deir [[Alan Titley]]: ‘Nuair a fuair sé bás ... ba chliché é a rá gur chaill Éire an scríbhneoir ab fhearr a bhí aici...’&lt;ref&gt;http://www.rte.ie/tv/rianfhocail/article.html&lt;/ref&gt;
== Scríbhneoireacht ==
B'fhada fairsing réimse liteartha Uí Chadhain. Ba bheag stíl nár fhéach sé cor léi. Rinne sé a chuid féin de shaothar go leor eile: [[Na Griannaigh]] agus [[Fyodor Dostoyevsky|Dostoyevsky]], [[Maxim Gorky|Gorky]] agus [[Franz Kafka|Kafka]], [[T. S. Eliot]] agus [[Pádraig Ó Conaire]]. Ba é scríbhneoir mór ''engagé'' na Gaeilge é, fear a chosain i ngach cuid dá shaothar cruthaíoch firinne agus neamhspleáchas na healaíne.

Ba é ba mhó a d'fhorbair is a d'fhairsingigh prós na Gaeilge san fhichiú haois. Bhain sé suaitheadh as nach bhfacthas a leithéid ó aortha na seachtú haoise déag. Chuimsigh sé traidisiún teanga a théann siar go dtí aimsir na [[An Táin|Tána]]. 

Bhí eolas údarásach ag an gCadhnach ar litríocht agus cultúr na Gaeilge agus na hÉireann. D'fhoghlaim sé [[Gaeilge na hAlban]], [[Breatnais]], agus [[Briotáinis]] agus d'aistrigh ó na trí theanga sin go Gaeilge. Rinne sé aistriúcháin ón mBéarla is ón bh[[Fraincis]] chomh maith. Bhí eolas leathan aige ar Litríocht na hEorpa agus bhí léamh na [[Rúisis]]e, na [[Gearmáinis]]e agus na h[[Iodáilis]]e aige chomh maith le teangacha eile.&lt;ref&gt;Dictionary of Irish Writers, Writers in the Irish Language, curtha i dtoll a chéile ag Brian Cleeve, Cló Mercier, 1971. &lt;/ref&gt; Chuir sé le Ciclipéid Ghearmánach na Litríochta Domhanda.

Cuireadh fáilte roimhe léachtaí a thabhairt ag Ollscoileanna timpeall na tíre. Níor tugadh cead don Chumann Seanchais agus Éigse i gColáiste Ollscoile na Gaillimhe é a bheith ag caint leo ann. Luann [[Breandán Ó hEithir]] an eachtra seo ina leabhar ''Over the Bar''.

Amach ó ''Chré na Cille'', scríobh an Cadhnach dhá úrscéal eile nár tháinig i gcló ach i bhfad i ndiaidh a bháis, sna nóchaidí. B'iad sin ''[[Athnuachan]]'' agus ''[[Barbed Wire]]''.

Scríobh an Cadhnach leabhair gearrscéalta freisin, ina measc ''[[Idir Shúgradh agus Dáiríre]]'', ''[[An Braon Broghach (Cnuasach Gearrscéalta)|An Braon Broghach]]'', ''[[Cois Caoláire]]'', ''[[An tSraith dhá Tógáil]]'', ''[[An tSraith Tógtha]]'' agus ''[[An tSraith ar Lár]]''. Ba é an scríbhneoir próis ba mhó sa Ghaeilge lena linn é.

I measc na n-ainmneacha pinn a bhí aige bhí; Aonghus Óg, Breallianmaitharsatuanógcadhanmaolpote, D. Ó Gallchobhair, Do na Fíréin, Micil Ó Moingmheara, M.Ó.C.

=== Luathshaothair Uí Chadhain ===
Áirítear na cnuasaigh ghearrscéalta [[Idir Shúgradh agus Dáiríre]] (ISD), [[An Braon Broghach (Cnuasach Gearrscéalta)|An Braon Broghach]] (ABB), agus [[Cois Caoláire]] (CC) mar luathshaothar an Chadhnaigh. Braitheann roinnt léirmheastóirí go dtaispeánann ABB teacht chun aibíochta mar scríbhneoir. Deirtear leis go bhfuil teannas le braith i scéalta seo an Chadhnaigh. Díríonn an Cadhnach sna scéalta seo ar phobail faoi leith, pobail iargúlta Ghaeltachta don chuid is mó, pobail ar nós an phobail inar rugadh agus tógadh an Cadhnach féin.
[[Íomhá:Máirtín Ó Cadhain - Cois Caoláire.jpeg|mion|Cois Caoláire]]
=== Saothair eile ===

Bhí an Cadhnach gníomhach, chomh maith, mar [[iriseoir]] agus ag scríobh aistí, atá bailithe in ''Ó Cadhain i bhFeasta'', ''Caiscín'', agus ''Caithfear Éisteacht''. Cuireadh amach comhfhreagras idir é féin san am a bhí sé i ngéibheann agus [[Tomás Bairéad]] faoin teideal ''As an nGéibheann''. Bhí sé i gcruachás amanna, ó briseadh as a phost múinteoireachta é mar gheall ar a ghníomhaíocht Phoblachtánach.

Ní raibh an oiread sin measa ag Ó Cadhain ar an bh[[filíocht]]. Dar leis, b'fhearr ábhair a phlé sa phrós amháin agus fuair sé de locht ar [[Gaeilge na hAlban|Ghaeilge na hAlban]] nach raibh ach filíocht á scríobh inti ar an mórgóir. Bhí breis filíochta á scríobh sa Ghaeilge ná mar a bhí sa Bhéarla an tráth úd dar leis, ach níorbh fhiú faic an fhilíocht chéanna i gcomparáid le tathag an phróis.

=== Téamaí ===

Glacann an teannas idir daoine aonaracha agus éilimh an phobail ról fíorthábhachtach i scéalta an Chadhnaigh.&lt;ref&gt;‘Is é mórthéama Uí Chadhain sna gearrscéalta an choimhlint idir mianta an duine aonair agus na bacanna a chuireann struchtúir áirithe i saol an phobail dar díobh é ar a fhorbairt phearsanta’ De Paor, Louis, ‘Maxim Gorky, Máirtín Ó Cadhain agus Riastradh na Scéalaíochta’, Comhar (Nollaig 1990) 51-5.&lt;/ref&gt;

=== Léirmheastóireacht ===

In [[Traidisiún Liteartha na nGael]] ([[1979]]) deir [[J. E. Caerwyn Williams]] agus Máirín Ní Mhuiríosa: ‘Níl aon amhras ná gurb é Máirtín Ó Cadhain an scríbhneoir is tábhachtaí dár shaothraigh prós na Nua-Ghaeilge le breis agus daichead bliain anuas.’

&quot;Scríobh sé prós ba théagartha ná mar a scríobh aon Éireannach eile seachas Beckett agus Joyce&quot;, a dúirt [[Seán Ó Tuama]]. Ó Tuama, S. 1980. ‘Tiomna roimh bhás’, Comhar. Deireadh Fómhair. 55.

&quot;D’éirigh leis saothar scóipiúil cumasach nua-aosach a chumadh nár sháraigh aon scríbhneoir eile Gaeilge san aois seo&quot;, a dúirt [[Gearóid Denvir]]. Denvir, G. 1998. Cadhan Aonair: saothar liteartha Mháirtín Uí Chadhain. Baile Átha Cliath: An Clóchomhar. xiv.

&quot;Gan an grá seo don Ghaeilge - grá ab ionann agus beophianadh - níl tuiscint ar anam Mháirtín Uí Chadhain, ar an bhfórsa diamhair a thiomáin chun cinn é in ainneoin príosúin, peannaid phearsanta, easpa sláinte agus bás na gcarad.&quot; [[Breandán Ó hEithir]]

Dar [[Liam Prút]]: (gur) ‘éirigh leis (an gCadhnach) conspóid an fhir phoiblí a choinneáil scartha go hiomlán óna shaothar glanlitríochta.’&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=An Scríbhneoir i nGleic: Téamaí Polaitíúla i Léachtaí Uí Chadhain|url=http://dx.doi.org/10.2307/25571765|journal=Comhar|date=1992|issn=0010-2369|pages=83|volume=51|issue=5|doi=10.2307/25571765|author=Liam Mac Con Iomaire}}&lt;/ref&gt;

[[Seosamh Ó Duibhginn]]: ‘Bhíodh Máirtín ag briathar-ionsaí daoine thall agus abhus.… ba bhealach aige é le faoiseamh a fháil ó mhíshláinte a bhí ag dul dó’

Séamus de Barra, a scríobh in [[Comhar]] na Nollag 1990: ‘Ní chreidimse gur dea-thoradh a bhí ar réabhlóideachas agus ar agóidíocht Mháirtín Uí Chadhain.… ní hannamh a bhuaileann baois fir nuair a bhraitheann siad an aois a bheith ag teacht orthu.

=== Stíl ===

I mórán de scéalta ABB cleachtann Máirtín Ó Cadhain an [[réalachas sóisialta]].
[[Íomhá:Liam Mac Amhlaigh - Leachtaí Uí Chadhain.jpg|mion|Liam Mac Amhlaigh  - Leachtaí Uí Chadhain]]

[[Íomhá:The Dregs of the Day - Máirtín Ó Cadhain agus Alan Titley.png|mion|''The Dregs of the Day'' - a d'aistrigh [[Alan Titley]]. Tháinig borradh faoin aistriúchán ar shaothair an Chadhnaigh ó foilsíodh aistriúchán ''Cré na Cille''.]]

== Leabhair agus foilseacháin le Máirtín Ó Cadhain ==

* ''[[Athnuachan]]'' Coiscéim. Baile Átha Cliath 1995 (úrscéal)
* ''[[An Braon Broghach (Cnuasach Gearrscéalta)|An Braon Broghach]]'' An Gúm, Baile Átha Cliath 1991 (gearrscéalta)
* ''[[Barbed Wire]]'' Arna cur in eagar ag Cathal Ó hÁinle. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2002 (úrscéal)
* ''[[Caiscín]]'' Ailt san [[Irish Times]] [[1953]]/56. Arna gcur in eagar ag [[Aindrias Ó Cathasaigh]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1998 (iriseoireacht)
* ''[[Cois Caoláire]]'' [[Sáirséal Ó Marcaigh]], Baile Átha Cliath 2004 (géarrscéalta)
* ''[[Cré na Cille]]'' [[Sáirséal agus Dill]], Baile Átha Cliath 1949/1965 (úrscéal)
* ''[[As an nGéibheann : litreacha chuig Tomás Bairéad]]'' Sáirséal is Dill, Baile Átha Cliath, 1973. (Bailiúchán litreacha)
* ''[[Idir Shúgradh agus Dáiríre]]'' [[Oifig an tSoláthair]], Baile Átha Cliath [[1975]] (gearrscéalta)
* ''[[Tone Inné agus Inniu]]'' Coiscéim, Baile Átha Cliath 1999 (stair, polaitíocht)
* ''[[An tSraith dhá Tógáil]]'' Sáirséal agus Dill, Baile Átha Cliath [[1970]]/1981 (gearrscéalta)
* ''[[An tSraith Tógtha]]'' Sáirséal agus Dill, Baile Átha Cliath [[1977]] (gearrscéalta)
* ''[[An tSraith ar Lár]]'' Sáirséal Ó Marcaigh, Baile Átha Cliath [[1967]] (gearrscéalta)
* ''[[Ó Cadhain i bhFeasta.]]'' Eagarthóir [[Seán Ó Laighin]]. [[Clódhanna Teoranta]], Baile Átha Cliath 1990 (aistí, iriseoireacht, stair, polaitíocht, ábhar ilghnéitheach)
* ''[[An Ghaeilge Bheo - Destined to Pass.]]'' Eagarthóir: Seán Ó Laighin. [[Coiscéim]], Baile Átha Cliath 2002. (taighde agus tuairimí).
* ''[[Caithfear Éisteacht!]]'' Aistí Mháirtín Uí Chadhain in [[Comhar]]. Eagarthóir: [[Liam Prút]]. [[Comhar Teoranta]], Baile Átha Cliath [[1999]] (aistí).
* ''[[Faoi Rothaí na Gréine]]'' Amhráin As Conamara a bhailigh Máirtín Ó Cadhain.
* ''[[Máirtín Ó Cadhain: Téacsanna Teagaisc: Teaching Texts – A Selection]]'' a foilsíodh i [[2020]]. [[Feargal Ó Béarra]] agus [[Arndt Wigger]] a chuir in eagar. Ceachtanna a chum an Cadhnach sna 1960idí chun an Ghaeilge a theagasc. Foilsíodh leagan Gearmáinise freisin.
* ''[[Cumadóireacht Uí Chadhain]]'' [[2020]] le [[Mícheál Briody]] agus [[Máirín Nic Eoin]], leagan anótáilte de thrí scríbhinn de chuid Mháirtín Uí Chadhain atá caomhnaithe i gcartlann [[Coláiste na Tríonóide|Choláiste na Tríonóide]], Baile Átha Cliath.
* ''[[Foclóir Mháirtín Uí Chadhain]]'' [[2021]], foclóir ar líne, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]].
* ''Máirtín Ó Cadhain: Rogha Scéalta'', Cló Iar-Chonnacht. 15 gearrscéal arna roghnú ag [[Louis de Paor]].

=== Paimfléid ===

* ''[[Páipéir Bhána agus Páipéir Bhreaca]]''
* ''[[Irish above Politics]]'' Baile Átha Cliath 1964.
* ''[[Mr. Hill: Mr. Tara]] Baile Átha Cliath 1964.''
* ''[[Cosnaítear an Creideamh]] Baile Átha Cliath 1964.''
* ''[[Ar Céalacan, ar Stailc Ocrais]] Baile Átha Cliath 1966.''
* ''[[An Aisling]] Baile Átha Cliath 1966.''
* ''[[Gluaiseacht na Gaeilge, Gluaiseacht ar strae (paimfléad)]]'' Foilsithe ag [[Misneach (grúpa)|Misneach]] 1970.

=== Aistriúcháin go Gaeilge ===
* ón m[[Béarla]]: [[Sally Kavanagh]] ([[Charles Kickham]]) mar [[Saile Chaomhánach, nó na hUaigheanna Folmha]] agus '[[A short suit]]' le ([[Lynn Doyle]])
* ón m[[Breatnais]]: ''[[Tynged yr Iaith]]'' ([[Saunders Lewis]])
* ón bh[[Fraincis]]: ''[[La Rempailleuse]]'' (gearrscéal) ([[Guy de Maupassant]])
* ón m[[Briotáinis]], le cúnamh [[G Dourgwenu]] nó [[G Hernot]]: scéalta le [[Jakez Riou]]

=== Béaloideas ===
[[Ó Cadhain i dTír Chonaill]] [[2007]] Cnuasach bealoidis a bailíodh i d[[Tír Chonaill]] sa bhliain [[1957]]

=== Taifeadtaí fuaime===
* [[Máirtín Ó Cadhain (ceirnín)]] bailiúchán d'óráidí agus d'agallaimh a rinne sé.
* [[Consain na Gaeilge (ceirnín)]], a d'fhoilsigh Spól sa bhliain [[1968]]. Ba é [[Breandán Breathnach]] faoi deara foilsiú an cheirnín seo ina bhfuil ceacht foghraíochta á thabhairt ag Máirtín Ó Cadhain.
*  ''Máirtín Ó Cadhain Rogha Téacsanna Teagaisc don Ghaeilge'', ina bhfuil taifeadadh de Mháirtín Ó Cadhain ag léamh as Cré na Cille. Rinneadh é in München na Gearmáine sna 1960idí.

== Leabhair agus aistí faoi Mháirtín Ó Cadhain ==

* [[Aindrias Ó Cathasaigh]]: Ag Samhlú Troda. Máirtín Ó Cadhain 1905-1970. [[Coiscéim]], [[Baile Átha Cliath]] [[2002]].
* Aindrias Ó Cathasaigh [[Daol na réabhlóide: Poblachtachas agus sóisialachas i smaointeoireacht Mháirtín Uí Chadhain]], Coiscéim, 2005.
* Aindrias Ó Cathasaigh ''[[Cadhnaíocht: Aistí ar Mháirtín Ó Cadhain]]''. [[Coiscéim]], [[2021]].
* Costigan, an tSiúr Bosco, le [[Seán Ó Curraoin]]. De Ghlaschloich an Oileáin: Beatha agus Saothar Mháirtín Uí Cadhain. [[Cló Iar-Chonnachta]], [[Indreabhán]] [[1987]].
* Ó hÁinle, Cathal, ‘Criostalú: Aistí ar Shaothar Mháirtín Uí Chadhain’, [[Coiscéim]], BÁC, [[1998]].
* Ó hAnluain, Eoghan, ‘Léargas Doilíosach: Gnéithe Áirithe de Ghearrscéalta Mháirtín Uí Chadhain’, [[Comhar]] ([[Deireadh Fómhair]] [[1971]]) 10-15.
* Denvir, Gearóid, ‘Cadhan Aonair: Saothar Liteartha Mháirtín Uí Chadhain’, BÁC, [[1987]].
* ‘Maxim Gorky, Máirtín Ó Cadhain agus Riastradh na Scéalaíochta’, le [[Louis de Paor]], Comhar (Nollaig 1990) 51-5.
*[[Faoin mBlaoisc Bheag Sin]], le [[Louis de Paor]], Coiscéim, 1991, An aigneolaíocht i scéalta Mháirtín Uí Chadhain. Sa leabhar seo déantar anailís ar Ó Cadhain ó thaobh an méid a bhíonn ar siúl in aigne an duine ina chuid scéalaíochta.
* Titley, Alan, ‘Máirtin Ó Cadhain &amp; Foirm an Ghearrscéil’, Comhar, Deireadh Fómhair [[1980]]. (Lgh. 34-36, 38-40.)
* Ní Annracháin, Máire (eag.), Saothar Mháirtín Uí Chadhain, Léachtaí Cholm Cille, 37, [[Maigh Nuad]]: An Sagart, 2007.
* Carnabhal na Marbh [[Radvan Markus]] Leabhar taighde le duine de scoláirí móra na litríochta Gaelaí a phléann Cré na Cille i gcomhthéacs na tréimhse ina bhfuil aistriúcháin ar an úrscéal á scaipeadh go hidirnáisiúnta.
* 'Máirtín Ó Cadhain 2020' (2023, de Paor &amp; Mac Cárthaigh, eagarthóirí) [[Cló Léann na Gaeilge]]

== Aistriúcháin ar a shaothair ==

* ''Kirkegårdsjord: gjenfortellinger i ti mellomspill'' ([[Cré na Cille]]), aistriúchán [[Ioruais]]e le [[Jan Erik Rekdal]], [[1995]].
* ''Churchyard Clay'' (Cré na Cille), aistriúchán [[Béarla]] le Joan Trodden Keeffe, U.M.I. Dissertation Information Service, [[SAM]] [[1988]].
* ''[[The Road to Brightcity]]'', aistriúchán [[Béarla]] le h[[Eoghan Ó Tuairisc]], [[Baile Átha Cliath]], [[Poolbeg Press]] [[1981]].
* ''Cré na Cille/Churchyard Clay'' (1949) - sliocht as an úrscéal, aistriúchán go [[Béarla]] de chuid Eibhlín Ní Allúrain agus Maitiú Ó Néill, in: Krino 11 (Samhradh na bliana [[1991]]), S. 13–25.
* Chuir [[Alan Titley]] aistriúchán amach faoin teideal ''The Dirty Dust''. Aistriúchán scaoilte go maith atá ann agus Titley ag féachaint chuige beocht theanga Uí Chadhain a chur in iúl trí Bhéarla saibhir domhan an lae inniu a tharraingt chuige féin.
* Máirtín Ó Cadhain: Rogha Scéalta sa bhliain 2014, arna roghnú ag an Ollamh de Paor.
* ''Cré na Cille'' le [[Tim Robinson]] agus [[Liam Mac Con Iomaire]].
* ''Fuíoll Fuine'' a d’fhoilsigh Yale University Press mar leabhar beag ann féin, The Dregs of the Day, sa bhliain [[2019]]
* ''The Quick and the Dead: Selected Stories'' Aistriúcháin Bhéarla ar ghearrscéalta Mháirtín Uí Chadhain, [[2021]]. [[Yale University Press]] agus Cló Iar-Chonnacht. Tá ‘Becoming Paper’ (‘Ag Déanamh Páipéir’) agus ‘Marbling’ (‘Ag Déanamh Marmair’) sa chnuasach seo, gearrscéalta nach raibh in ''Rogha Scéalta''. Is iad [[Alan Titley]], [[Katherine Duffy]], [[Úna Ní Chonchubhair]], [[Louis de Paor]], agus [[Lochlainn Ó Tuairisg]] a d’aistrigh.

== Ábhair eile ==
Tá portráid de Ó Cadhain a rinne [[Seán O'Sullivan]] i seilbh phríobháideach, agus dealbh bhrád le [[James Power]] i g[[Coláiste na Tríonóide]]. Tá dealbh Mháirtín Uí Chadhain i gceannáras RTÉ Raidió na Gaeltachta i gCasla, Conamara. Tá a chuid scríbhinní i dtaisce sa leabharlann i gColáiste na Tríonóide.

I Mí Iúil 2022 nochtadh dealbh den mhórscríbhneoir ina cheantar dúchais i nGaeltacht Chois Fharraige. Ar an [[Airdín Glas]] taobh thoir de bhaile an Spidéil a nochtadh an dealbh, Dé Sathairn an 23 Iúil. Alan Ryan Hall, atá ina chónaí i n[[Dairbhre]], a rinne an dealbh chré-umha agus ba le tacaíocht agus le síntiúis ó eagraíochtaí Gaeltachta agus acadúla, agus ó dhaoine aonair i measc an phobail a thiomsaigh Iontaobhas Uí Chadhain an t-airgead leis an dealbh a dhéanamh agus a shuiteáil.

== Féach freisin ==

* [[Ráitis Cháiliúla de chuid an Chadhnaigh]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{refbegin}}
* Bowyer Bell, J. (1970), The Secret Army, A History of the IRA, Cambridge: MIT Press.
{{refend}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.youtube.com/watch?v=dFUsguiIm70&amp;feature=related Físeán Gaeilge faoi thionchar an Chadhnaigh ar Ghluaiseacht Chearta Sibhialta na Gaeltachta]
* [http://www.tg4.tv Scannán bunaithe ar &quot;Cré na Cille&quot; (le fáil faoi &quot;Dráma - Cartlann&quot;)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180228054619/http://www.tg4.tv/ |date=2018-02-28 }}
* [http://www.youtube.com/watch?v=q91o5WC5plM&amp;feature=related Tuairimí an Cadhnaigh i leith na Gaeilge agus Todhchaí na Tíre.]
* [http://www.youtube.com/watch?v=uOOJUH8Uqp8&amp;feature=related Máirtín Ó Cadhain agus Muintir na Gaeltachta]
* [http://www.youtube.com/watch?v=7fqBPClCHgA&amp;feature=player_embedded Máirtín Ó Cadhain agus Misneach]
* [http://www.youtube.com/watch?v=WP23SxvECSs&amp;feature=related ''Máirtín Ó Cadhain: Readers Under Fire'' Clár faisnéise faoin gCadhnach]
* [https://focloiruichadhain.ria.ie/ ''Foclóir Mháirtín Uí Chadhain'']
* [https://www.xn--mirtncadhain-cbb5oqd.ie/ www.máirtínócadhain.ie] 

== Foinsí ==

* [https://b-ok.xyz/book/4964629/9e514b Cré na Cille] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152229/https://b-ok.xyz/book/4964629/9e514b |date=2022-10-18 }}
* [https://b-ok.xyz/book/5941994/804411 Graveyard clay] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152222/https://b-ok.xyz/book/5941994/804411 |date=2022-10-18 }} aistriúchán de chuid [[Liam Mac Con Iomaire]] agus Tim Robinson, 
* [https://b-ok.xyz/book/4196136/24564f Dirty Dust] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152222/https://b-ok.xyz/book/4196136/24564f |date=2022-10-18 }}, aistriúchán de chuid [[Alan Titley]]
* [https://b-ok.xyz/book/5223143/1c5f41 The Key] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152219/https://b-ok.xyz/book/5223143/1c5f41 |date=2022-10-18 }}, aistriúchán de chuid Louis de Paor
* [https://b-ok.xyz/book/21914259/b7615b Dregs of the Day] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152219/https://b-ok.xyz/book/21914259/b7615b |date=2022-10-18 }}, aistriúchán de chuid [[Alan Titley]]
* [https://b-ok.xyz/book/5223144/e735b6 The Road to Brightcity] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152226/https://b-ok.xyz/book/5223144/e735b6 |date=2022-10-18 }}
* [https://b-ok.xyz/book/23223114/362687 The Quick and the Dead: Selected Stories] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152224/https://b-ok.xyz/book/23223114/362687 |date=2022-10-18 }}

{{Rialú údaráis}}

{{DEFAULTSORT:Cadhain, Mairtin O}}
[[Catagóir:Máirtín Ó Cadhain]]
[[Catagóir:Daoine as Contae na Gaillimhe]]
[[Catagóir:Daoine a coinníodh i ngéibheann in Éirinn]]
[[Catagóir:Baill d'Óglaigh na hÉireann (1922–1969)]]
[[Catagóir:Baill Misneach]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Gearrscéalaithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Iriseoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Foclóirithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Béaloideasóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Aistritheoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Aistritheoirí an Ghúim]]
[[Catagóir:Múinteoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1906]]
[[Catagóir:Básanna i 1970]]
[[Catagóir:Iarmhic Léinn Choláiste Phádraig, Droim Conrach]]
[[Catagóir:Iriseoirí The Irish Times]]
[[Catagóir:Ardrúnaithe ar an bhFáinne]]
[[Catagóir:Alumni Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Daoine a cuireadh i Reilig Chnocán Iaróm]]
[[Catagóir:Scoláirí agus lucht acadúil na hÉireann]]
[[Catagóir:Aistritheoirí Rannóg an Aistriúcháin]]</text>
      <sha1>3al9kmbhfitr6l35cqx0wb9guvbgcku</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213626</id>
      <parentid>1213623</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T12:20:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <comment>/* Stíl */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39428" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine|image=[[Íomhá:Máirtín Ó Cadhain.jpg]]}}
Ba scríbhneoir Gaeilge é '''Máirtín Ó Cadhain''' ([[13 Feabhra]] [[1906]]&lt;ref&gt;https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=413 . &quot;Is dóigh gur thart faoin am sin a cláraíodh an bhreith ach gur in Eanáir 1906 a rugadh é. Deir Costigan agus Ó Curraoin gurbh in Eanáir 1905 a rugadh é de réir an taifid baiste ach go raibh lúb ar lár áit éigin: ‘I dTeach an Chustaim is é a lá breithe cláraithe an 13ú lá d'Fheabhra 1906, agus ar chúl clúdach As an nGéibheann tugtar an dáta 20 Eanáir 1906’. Is léir ón bhfianaise atá ag a mhuintir gurbh ar 4 Eanáir 1906 a rugadh é agus nárbh in 1905 mar a chreid a bheathaisnéisithe.&quot; &lt;/ref&gt; – [[18 Deireadh Fómhair]] [[1970]]) agus áirítear é ar dhuine de na [[scríbhneoir]]í próis is mó i [[Stair na Gaeilge|stair]] [[litríocht]] na [[Gaeilge|Nua-Ghaeilge]].&lt;ref&gt; Denvir Gearóid, ‘Cadhan Aonair: Saothar Liteartha Mháirtín Uí Chadhain’, BÁC, 1987. Réamhrá IX.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Máirtín Ó Cadhain, Ceist na mBan agus Ceisteanna Ban le [[Máire Ní Annracháin]]. Lch 39 in Ó hÁinle, Cathal, ‘Criostalú: Aistí ar Shaothar Mháirtín Uí Chadhain’, Coiscéim, BÁC, 1998.&lt;/ref&gt; Foilsíodh trí [[úrscéal]] agus sé bhailiúchán [[gearrscéal]]t&lt;nowiki/&gt;a leis, chomh maith le hailt, aistriúcháin, léachtaí, béaloideas a bhailigh sé agus go leor eile. ''[[Cré na Cille]]'' an t-úrscéal an saothar is mó cáil a scríobh sé, agus aithnítear na gearrscéalta in ''[[An Braon Broghach (Cnuasach Gearrscéalta)|An Braon Broghach]]'' go forleathan mar shárshaothair. Aithnítear cuid dá ghearrscéalta ar sheoda na litríochta nua-aimseartha. Meastar go coitianta go bhfuil ''Cré na Cille'' ar an úrscéal is úire agus is bunúsaí a tháinig ó aon scríbhneoir Éireannach ó aimsir [[James Joyce]]. Deirtear gur athchruthaigh Ó Cadhain prós na Gaeilge agus gur fhág léitheoirí is scríbhneoirí na teanga araon faoi chomaoin mhór aige.

Ba [[Múinteoir|mhúinteoir]] scoile, sclábhaí feirme, ball d'[[Óglaigh na hÉireann]], agóidí, [[Aistriúchán|aistritheoir]] le [[Rannóg an Aistriúcháin]] agus [[ollamh]] le Gaeilge é freisin. Ba mhinic é sáite i bhfeachtais pobail agus teanga agus chaith sé seal ina ghéibheannach.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Omós á léiriú do Mháirtín Ó Cadhain ina cheantar dúchais|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0723/1311856-omos-a-leiriu-do-mhairtin-o-cadhain-ina-cheantar-duchais/|date=2022-07-23|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;

Déantar staidéar ar a shaothair ar chúrsaí tríú agus dara leibhéal in Éirinn agus ar fud an domhain.

== Saol ==

Rugadh ar an g[[Cnocán Glas]] taobh thiar den [[Spidéal]] i g[[Conamara]] é. Ba é Máirtín an duine ba shine dár mhair de thrí dhuine dhéag a rugadh do Sheán Ó Cadhain, talmhaí, agus dá bhean Bríd Ní Chonaola. Duine dá dheartháireacha ba ea [[Seosamh Ó Cadhain]]. Um [[Meitheamh]] [[1911]] thosaigh sé ag freastal ar Scoil Náisiúnta an Spidéil.

=== Múinteoir ... agus agóidí ===
Bhuaigh an Cadhnach scoláireacht an Rí sa bhliain [[1923]] nuair a bhí sé ina mhonatóir ann ach, tharla é bheith ró-óg le dul isteach i g[[Coláiste Phádraig, Droim Conrach]], d’fhan sé bliain eile gur bhuaigh arís é. Chaith sé an tréimhse 1924–26 ag staidéar le bheith ina mháistir scoile i n[[Droim Conrach]].

Ba dhuine teasaí, ceanntréan an Cadhnach.&lt;ref&gt;‘gleo agus bruín agus éad’ lch 7, Ó Cathasaigh, Aindrias, ‘Ag Samhlú Troda: Máirtín Ó Cadhain 1905- 1970, Coiscéim, BÁC 2002.&lt;/ref&gt; Bhí Ó Cadhain ina éan corr i g[[Coláiste Phádraig, Droim Conrach|Coláiste Phádraig]] is cosúil, cuireadh ó phost é ar an gCarn Mór de bharr go raibh sé ina bhall d’Óglaigh na hÉireann.

Múinteoir náisiúnta a bhí ann ón mbliain [[1926]] go dtí [[1936]] agus bhí sé ina rúnaí áitiúil don [[INTO]] sa bhliain [[1930]]. Tar éis tréimhsí gairide ag múineadh i scoileanna i n[[Daighinis]] agus i g[[cathair na Gaillimhe]] ceapadh ina phríomhoide i g[[Camas]] é agus bhí ann go [[1932]]. Níor éirigh leis, áfach, mórán faid a bhaint as an obair seo, nó bhí baint aige le hÓglaigh na hÉireann ([[IRA]]), agus suim aige sa [[sóisialachas]] freisin. Is é a dúirt sé féin faoina chinneadh dul leis na hÓglaigh &quot;Tá a fhios agam céard a thug san IRA mé. Ba chall troid le mo mhuintir, boicht na tuaithe, a fhuascailt.&quot;

Is lena linn a d’aistrigh an Cadhnach ''[[Saile Chaomhánach, nó na hUaigheanna Folmha|Sally Kavanagh]]'' le [[Charles Kickham]] faoin teideal ''Saile Ní Chaomhánaigh nó na huaigheanna folamha'', [[1932]] (d’ullmhaigh an [[Tomás de Bhaldraithe|Dr Tomás de Bhaldraithe]] eagrán [[1986]]).

Faoi [[1926]] bhí tosaithe aige ar ábhar a fhoilsiú in ''[[An Stoc]]''. Bhí a chéad ghearrscéal aige i gcló san iris sin um [[Samhain|Shamhain]], [[1929]]. Má fhágaimid ailt, litreacha agus óráidí faoi staid na Gaeltachta as an áireamh, is ábhar [[Béaloideas|béaloidis]] is mó a bhí á chur i gcló aige anuas go [[1938]]; scéalaithe ba ea a athair, a mháthair, agus a uncail.

Bhí baint aige, agus é i gCamas go fóill, leis an [[Óglaigh na hÉireann|IRA]], é ina cheann feadhna ar na hÓglaigh ann. Mar sin, ní raibh sé ag réiteach go maith leis na sagairt ná le húdaráis eile. Briseadh as a phost é toisc baint a bheith aige leis na hÓglaigh. [[Íomhá:St Pats College Drumcondra.jpg|mion|Coláiste Phádraig, Droim Conrach]]Chaith an Cadhnach ansin tréimhse mar spailpín agus mar thimire. Ag deireadh na d[[1930idí|tríochaidí]] bhí sé mar oifigeach earcaíochta leis an IRA. B'eisean a thóg [[Breandán Ó Beacháin]] isteach san eagraíocht i measc daoine eile.&lt;ref&gt; Dictionary of Irish Writers, Writers in the Irish Language, curtha i dtoll a chéile ag Brian Cleeve, Cló Mercier, 1971. &lt;/ref&gt; Bhí an-mheas aige ar an oidhreacht a fuair sé óna mhuintir ''An uirnis liteartha is fearr a fuair mé ó mo mhuintir an chaint, caint thíriúil, caint chréúil, caint chraicneach a thosaíos ag damhsa orm scaití, ag gol scaití, de mo bhuíochas.''

[[Íomhá:An scoil Rath Cairn.jpg|mion|An Scoil Náisiúnta, Ráth Cairn]]

=== Tréimhse imthreoranaithe ===
[[Íomhá:Curragh Station - geograph.org.uk - 334736.jpg|mion|An Currach]]
I dtús [[An Dara Cogadh Domhanda|an Dara Cogaidh Dhomhanda]], tharraing an Cadhnach seantithe éigin anuas air, agus gabhadh é in éineacht le cuid mhaith daoine eile a raibh baint ar bith acu leis an IRA. Gabhadh é Meán Fómhair [[1939]] agus as sin go mí na [[Nollag]] bhí sé i ngéibheann i m[[Beairic Chnoc an Arbhair]]. Bhí Ó Cadhain mar Rúnaí an Fháinne sa bhliain [[1939]]. Níos déanaí, sa champa imthreoranaithe sa Churrach féin ba mhó a raibh suaimhneas air, áit a bhí saor ó thionchar an ghnáthphobail. Go deimhin, ní raibh fonn air é a fhágáil is cosúil.[[Íomhá:Regent House from Parliament Square - geograph.org.uk - 1741395.jpg|mion|Coláiste na Tríonóide]]

I Mí Aibreáin [[1940]] gabhadh an Cadhnach tar éis dó aitheasc a thabhairt ag sochraid Tony Darcy, [[Príosúnach cogaidh|príosúnach]] poblachtach a fuair bás i b[[Príosún Mhuinseo]] ar stailc ocrais. Coinníodh i ngéibheann i g[[An Currach|Currach Chill Dara]] é le linn [[Ré na Práinne]] i rith [[an Dara Cogadh Domhanda|an Dara Cogaidh Dhomhanda]] ós rud é go raibh sé ina chomhalta d'Óglaigh na hÉireann ón mbliain [[1918]] anonn. In [[Aibreán]] a cuireadh i ngéibheann arís é, agus níor scaoileadh saor é go [[26 Iúil]], [[1944]]. Bhain sé deis as an tréimhse seo le cur lena chuid léinn is léigh sé mórán i dtaobh stair na hEorpa agus an litríocht a roinn léi. Dar le roinnt tá feabhas le sonrú ar a chuid scríbhneoireachta tar éis dó an campa a fhágáil.

Deir [[Alan Titley]]: &lt;blockquote&gt;‘Tá doimhniú agus leathnú agus siúráil i réimse, i scóip agus i láimhsiú a chuid scríbhneoireachta i ndiaidh an chogaidh seachas mar a bhí roimhe. Níl mé cinnte nach raibh baint ag an iomtheorannú leis an scéal’.Ceapann roinnt go mb'fhéidir gur a thréimhse sa champa géibhinn ar an gCurrach a thug bunsmaoineamh don leabhar [[Cré na Cille]] dó, na príosúnaigh nua ag breith scéalta isteach sa champa faoina raibh ag tarlú taobh amuigh; ach bréagnaíonn an Cadhnach féin seo.&lt;ref&gt;Ó hÉallaithe, Donnacha, 'Máirtín Ó Cadhain i nGéibheann (1940 - 1944)', Gaelscéal, 7 Deireadh Fómhair, 2011.&lt;/ref&gt;. &lt;/blockquote&gt;Spéisiúil go leor ach ní raibh fonn air an áit a fhágáil. ''[N]íl tnúthán ar bith agam féin len a dhul amach… Bheinn chomh sásta istigh agus a bheinn amuigh''.&lt;ref&gt;Ó Cadhain, Máirtín ‘As an nGéibheann: litreacha chuig Tomás Bairéad’, Sáirséal agus Dill, BÁC, 1973.&lt;/ref&gt;. Dar le léirmheastóirí go bhfuil atmaisféar na haimsire agus meon an ghéibheannaigh le brath ar na litreacha seo a chuir sé chuig Tomás Bairéad).

[[Íomhá:Máirtín Ó CadhainAerfort.jpg|mion|220px|Múrmhaisiú in ómós do Mháirtín Ó Cadhain in [[Aerfort Bhaile Átha Cliath]] (Meán Fómhair 2009) Dealraíonn sé gur baineadh an múrmhaisiú úd ó shin. Sliocht as ''Páipéir Bhána agus Páipéir Bhreaca'' atá sa téacs.]]Thit an Cadhnach amach le ceannasaíochta an IRA agus é ann. Níor chreid Ó Cadhain gur chóir tús a chuir le feachtas buamála de bharr gur cheap sé nach raibh an eagraíocht ullamh le tabhairt faoi.

Thosaigh sé rang Gaeilge istigh chomh maith&lt;ref&gt;Bowyer Bell, 1970, 180-181&lt;/ref&gt;, agus is iomaí Óglach de chuid an IRA a d'fhoghlaim an teanga ón gCadhnach. Is ag Máirtín a bhí an t-ardrang Gaeilge agus deirtear gurbh iontach an múinteoir é. Lár na bliana [[1943]] ceapadh é ina chathaoirleach ar an gcoiste [[Oideachas|oideachais]] a raibh mar chúram aige na ranganna a eagrú. Níos deireanaí an bhliain chéanna bhí baint aige le coiste a chur ar bun chun straitéis a cheapadh don IRA, nuair a scaoilfí amach na príosúnaigh ag deireadh an chogaidh.

De bharr na moltaí a chuir Ó Cadhain chun cinn gur cheart na hairm a dhumpáil ar feadh píosa, caitheadh amhras air agus cuireadh ar fionraí é ón IRA in éindí le baill eile an choiste 'pending court martial'. Le linn a fhionraíochta ón IRA sa champa géibhinn, bhí deis aige díriú ar a chuid scríbhneoireachta mar nach raibh dualgas air ná cead aige ranganna a mhúineadh a thuilleadh ná a eagrú. Tugadh bord agus cathaoir dó, cé nár iarr sé aon phribhléid, agus luigh sé isteach ar an scríbhneoireacht. Ceadaíodh dó a chuid scríbhinní a chur amach as an gcampa chomh maith. Le linn na tréimhse sin sa Churrach, chuir sé an díolaim gearrscéalta [[An Braon Broghach]] le chéile.

In alt lena chomhghéibheannach, Maitiú Ó Néill, in eagrán speisialta den iris [[Comhar]], a foilsíodh bliain tar éis bhás Uí Chadhain, tugtar léargas ar an gcúis ar cuireadh an Cadhnach ar fionraí ón IRA sa bhliain [[1944]]. [[Comhar]], [[Deireadh Fómhair]], [[1971]] Faoi Ghlas ag Gaeil le Maitiú Ó Néill; &lt;ref&gt;Ó Néill, Maitiú, [[Faoi Ghlas ag Gaeil]], [[Comhar]], [[Deireadh Fómhair]], [[1971]] &lt;/ref&gt;

:''Tús na Samhna an bhliain chéanna [1943] mhol Máirtín do Liam Leddy, Ceannfort an Champa, coiste a cheapadh le staidéar a dhéanamh ar staid na gluaiseachta agus le moltaí a dhéanamh faoi céard ba cheart a dhéanamh nuair a scaoilfí saor muid. Rinneadh amhlaidh.... Bhí roinnt cruinnithe againn ach is beag an dul ar aghaidh a bhí muid a dhéanamh. Chaill Máirtín a fhoighid. Dúirt sé go scríobhfadh sé féin na smaointe a bhí aige féin faoin scéal agus go ba cheart do chuile dhuine an rud céanna a dhéanamh. Dúradh go bhfanfadh muid le scríbhinn Mháirtín i dtosach. Ag an gcruinniú dár gcionn bhí an scríbhinn faoi réir aige. Ní mó ná go maith a thaitin sé leis an gcuid is mó de na baill. Briseadh mór leis an ngluaiseacht agus leis na modhanna traidisiúnta a moladh. Airm a dhumpáil go ceann píosa. Glacadh go raibh cliste ar an iarracht mhíleata go dtí sin. Séard a theastaigh réabhlóid i gcúrsaí smaointe. Trí eagraíocht a bheith ann, ceann a bhainfeadh leis an teanga agus le cúrsaí cultúrtha, ceann a dhéanfadh bollscaireacht faoin teorainn agus an ceann míleata. Bhí an coiste ar aon intinn gur cheart a dhul tríd an doiciméad agus chuile mholadh ann a chíoradh.... B'shin é an cruinniú deireanach a bhí ann. Fuair muid amach an tráthnóna sin go raibh an scéal curtha ar fud an Champa go raibh muid ag beartú feall a dhéanamh ar an Arm. Cuireadh Leddy agus a Chomhairle de dhroim seoil. Rinneadh amhlaidh leis na fochoistí ar fad, An Coiste Oideachais ina measc. Tugadh gach ball den Choiste, cé's móite de Sheán Ó Néill os comhair cúirt fiosrúcháin rúnda. D'iarr muid cúirt oscailte agus nuair a eitíodh muid, dhiúltaigh muid glacadh leis an bhfiosrúchán rúnda. Fógraíodh ansin go raibh muid `suspended from the Irish Republican Army pending court martial'. Sé an rud is mó a ghoill orainn ina dhiaidh sin nach raibh aon chead againn páirt a ghlacadh i gcúrsaí riaracháin an Champa ná in eagrú cúrsaí oideachais...''
[[Íomhá:Áras Mháirtín Uí Chadhain.jpg|mion|Áras Mháirtín Uí Chadhain, [[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh]]]]
[[Íomhá:Máirtín Ó Cadhain - An Braon Broghach.jpg|mion|An Braon Broghach]]
Fuair a athair agus a mháthair bás i rith an achair seo.

=== Saoirse ... de chineál éigin ===
[[Íomhá:Máirtín Ó Cadhain - an tSraith ar Lár.png|mion]]
Sna [[1930]]dí bhí lámh ag an Cadhnach san fheachtas a chuir [[Nua-Ghaeltacht]] ar bun i [[Ráth Cairn]] na [[Mí]]. Ghlac sé páirt i bhfeachtas agóide a bhí ag éileamh tailte níos méithe do mhuintir na [[Gaeltacht]]a. B'é ba thoradh an fheachtais seo gur cuireadh Gaeltacht nua [[Ráth Cairn]] ar bun i g[[Contae na Mí]].

I bhFeabhra na bliana [[1945]] phós an Cadhnach [[Máirín Ní Rodaigh]], [[Múinteoir|oide scoile]] ó chontae an Chabháin, ach bhí lámh is focal eatarthu le fada roimhe sin. Iníon Philip Ruddy ba ea Máirín agus ba mhúinteoir í i scoil lán-Ghaeilge. Bhí cónaí uirthi féin agus Máirtín i dtithe eágsúla timpeall ar [[Bhaile Átha Cliath]] agus ní raibh aon chlann orthu riamh.

Chuir sclábhaíocht an aistriúcháin sa Dáil as dá chuid scríbhneoireachta, áit a raibh sé ina aistritheoir cáipéisí dlí don [[Oireachtas]] ón mbliain [[1947]] go dtí [[1956]].

Bhí an Cadhnach ina cholúnaí seachtainiúil don [[Irish Times]] ó [[1953]] go dtí [[1956]] is bhí ina léachtóir sa [[Ghaeilge]] i g[[Coláiste na Tríonóide]] sa bhliain [[1956]].

Ba mhinic é ag coimhlint le [[Fianna Fáil]] is [[Fine Gael]] i ngeall ar neamhshuim is naimhdeas i leith na Gaeilge faoi seach.&lt;ref&gt;Ó Cathasaigh, Aindrias, ‘Ag Samhlú Troda: Máirtín Ó Cadhain 1905- 1970, Coiscéim, BÁC 2002. Lch 13.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Breathnach, Diarmuid, agus Ní Mhurchú, Máire, ‘1882-1982 Beathaisnéis 4’ lch 85, Máirtín Ó Cadhain, An Clóchomhar Teo, BÁC.&lt;/ref&gt; Chuir sé troid orthu siúd agus ar an [[Language Freedom Movement]] ó thaobh na Gaeilge de, is níor éalaigh na Gaeilgeoirí féin, a bhí tar éis loiceadh, fiú. Cé go mba shóisialaí é ní raibh sé róthógtha leis na Cumannaigh.&lt;ref&gt;Ó Cathasaigh, Aindrias, ‘Ag Samhlú Troda: Máirtín Ó Cadhain 1905- 1970, Coiscéim, BÁC 2002. Lch 234. (Language Freedom Movement (Gluaiseacht Saoirse Teanga as Gaeilge) - gluaiseacht frithghaeilgeoireachta)&lt;/ref&gt;

=== Na blianta deireanacha ===
Chaith an Cadhnach na blianta deireanacha dá shaol ina Ollamh le Gaeilge i g[[Coláiste na Tríonóide]]. Ceapadh ina ollamh le Gaeilge faoi [[1969]] é, agus ina chomhalta de chuid Choláiste na Tríonóide sa bhliain [[1970]]. Ainmníodh léachtlann ina onóir i gColáiste na Tríonóide, ''Téatar Mháirtín Uí Chadhain''.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=http://isservices.tcd.ie/facilities/chadhain.php |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2012-07-07 |archivedate=2011-08-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110818172553/http://isservices.tcd.ie/facilities/chadhain.php }}&lt;/ref&gt; Bhí sé ina aoi-léachtóir in [[Ollscoil na Banríona]] chomh maith.&lt;ref&gt;Dictionary of Irish Writers, Writers in the Irish Language, curtha i dtoll a chéile ag Brian Cleeve, Cló Mercier, 1971. &lt;/ref&gt;

Ba é a bhunaigh [[Misneach (grúpa)|Misneach]], eagraíocht a bhí dírithe go diongbháilte ar athbheochan na Gaeilge, agus a d'eagraigh stailc ocrais ar son na teanga sa bhliain [[1966]].

Sa bhliain [[1969]] thug an Cadhnach an príomhléacht ag [[Scoil Gheimhridh Chumann Merriman]] in [[Aonach Urmhumhan]]. Go luath ina dhiaidh sin foilsíodh an léacht sin faoi chlúdach leabhair dar teideal ''[[Páipéir Bhána agus Páipéir Bhreaca]]''. Tá an aiste sin ar na cinn is tábhachtaí faoi scríbhneoireacht na Gaeilge dár foilsíodh riamh.
[[Íomhá:Mt-jerome-entrance.jpg|mion|[[Reilig Chnocán Iaróm]]]]
Ba scríbhneoir cruthaitheach Máirtín a rinne an-fhorbairt agus an-aclú ar an nGaeilge mar theanga liteartha. Thóg sé focail ó [[Gaeilge na hAlban|Ghaeilge na hAlban]] agus chum sé nua-fhocail amanna. Mar sin féin, chleacht sé gramadach a chanúna féin in áit na gramadaí caighdeánaithe in áiteanna.

Chónaigh sé in áiteanna éagsúla i mBaile Átha Cliath in imeacht na mblianta ach ba in 12 Garraithe na Gréine i n[[Dartraí (Baile Átha Cliath)|Dartraí]], cuid de [[Rath Maonais]], a chaith sé an tréimhse b'fhaide astu sin.

Cailleadh Máirtín Ó Cadhain ar an [[18 Deireadh Fómhair]] [[1970]], go díreach nuair a bhí cor eile á chur de ag saol agus ag scríbhneoireacht na h[[Éireann]]. Bhásaigh sé in [[Ospidéal an Mater Misercordiae|Ospidéal an Mater]] i mBaile Átha Cliath. Cuireadh i [[Reilig Chnocán Iaróm]] é. D'fhág sé go leor scríbhinní neamhfhoilsithe ina dhiaidh a nochtadh de réir a chéile.

Seo a leanas sliocht as óráid [[Cian Ó hÉigeartaigh|Chian Uí Éigeartaigh]] os cionn uaigh Mháirtín lá a adhlactha, an 20ú lá de Dheireadh Fómhair 1970.

:''Bhí sé ina scríbhneoir, ina mhúinteoir, ina shaighdiúir, ina scoláire, ina chinnire. Bhí chuile cháilíocht acu sin tugtha chun foirfeachta ann. Ba é an fear ba mhó é dar fáisceadh as an nGaeltacht ó bhí Éire fré chéile ina Gaeltacht... Ach níor ghéill Máirtín riamh don éadóchas. ‘Níor dhúirt muide', ar sé, ‘muide Éireannaigh, gur throid muid ariamh an cath deireanach.’ ‘Sé an dóchas', ar sé arís, ‘an mhaidhmiú chuartach, an chain detonation a fheicim riamh anall i stair na tíre. Na géaga giniúna; an dóchas ag gint an mhisnigh agus an misneach ag gint an gnímh. Don ghlúin atá ag éirí suas agus don ghlúin a chuaigh romhainn, b'eiseamláir, ba chomhartha sóirt againn é ar gach a thuigeamar le hÉirinn, le Gaelachas. Ba é Máirtín a léirigh dúinn brí na bhfocal sin, eisean agus duine nó beirt eile. Ba chomhartha ar a shaol uilig an freagra a thug sé ar an gCanónach i gCarn Mór na Gaillimhe. Arsa an Canónach leis, ‘Ar ndóigh’, ar sé, ‘tá tusa bainteach le hÓglaigh na hÉireann.’ Chun an post a choinneáil, ní chaithfeadh Máirtín a rá ach ‘Cá bhfios duit?' Ach is é a thug sé d’fhreagra, 'Agus má tá, céard faoi?' Sa bhfreagra neamhleithscéalach sin, tá Stoc na Cille ag labhairt, an glór a chaithfear a éisteacht... glór tréan buan, atá ag cuartú siar aniar sa stair ó chuaigh crúb Sasanach don chéad uair i ngreim sa bhfód glas seo… Glór, 'Éire na staire, Éire an chian-thnutháin chun saoirse agus chun bheith ina hÉire, Éire na Gaeilge.' Glór pobail ar thóir a shealbha. Lenár linn, is trí ghuth, trí pheann agus trí phearsa Mháirtín Ó Cadhain, go háirid, a chuir an glór é féin in iúl.''

[[Íomhá:Cr%C3%A9_na_Cille.jpg|mion]]

Deir [[Alan Titley]]: ‘Nuair a fuair sé bás ... ba chliché é a rá gur chaill Éire an scríbhneoir ab fhearr a bhí aici...’&lt;ref&gt;http://www.rte.ie/tv/rianfhocail/article.html&lt;/ref&gt;
== Scríbhneoireacht ==
B'fhada fairsing réimse liteartha Uí Chadhain. Ba bheag stíl nár fhéach sé cor léi. Rinne sé a chuid féin de shaothar go leor eile: [[Na Griannaigh]] agus [[Fyodor Dostoyevsky|Dostoyevsky]], [[Maxim Gorky|Gorky]] agus [[Franz Kafka|Kafka]], [[T. S. Eliot]] agus [[Pádraig Ó Conaire]]. Ba é scríbhneoir mór ''engagé'' na Gaeilge é, fear a chosain i ngach cuid dá shaothar cruthaíoch firinne agus neamhspleáchas na healaíne.

Ba é ba mhó a d'fhorbair is a d'fhairsingigh prós na Gaeilge san fhichiú haois. Bhain sé suaitheadh as nach bhfacthas a leithéid ó aortha na seachtú haoise déag. Chuimsigh sé traidisiún teanga a théann siar go dtí aimsir na [[An Táin|Tána]]. 

Bhí eolas údarásach ag an gCadhnach ar litríocht agus cultúr na Gaeilge agus na hÉireann. D'fhoghlaim sé [[Gaeilge na hAlban]], [[Breatnais]], agus [[Briotáinis]] agus d'aistrigh ó na trí theanga sin go Gaeilge. Rinne sé aistriúcháin ón mBéarla is ón bh[[Fraincis]] chomh maith. Bhí eolas leathan aige ar Litríocht na hEorpa agus bhí léamh na [[Rúisis]]e, na [[Gearmáinis]]e agus na h[[Iodáilis]]e aige chomh maith le teangacha eile.&lt;ref&gt;Dictionary of Irish Writers, Writers in the Irish Language, curtha i dtoll a chéile ag Brian Cleeve, Cló Mercier, 1971. &lt;/ref&gt; Chuir sé le Ciclipéid Ghearmánach na Litríochta Domhanda.

Cuireadh fáilte roimhe léachtaí a thabhairt ag Ollscoileanna timpeall na tíre. Níor tugadh cead don Chumann Seanchais agus Éigse i gColáiste Ollscoile na Gaillimhe é a bheith ag caint leo ann. Luann [[Breandán Ó hEithir]] an eachtra seo ina leabhar ''Over the Bar''.

Amach ó ''Chré na Cille'', scríobh an Cadhnach dhá úrscéal eile nár tháinig i gcló ach i bhfad i ndiaidh a bháis, sna nóchaidí. B'iad sin ''[[Athnuachan]]'' agus ''[[Barbed Wire]]''.

Scríobh an Cadhnach leabhair gearrscéalta freisin, ina measc ''[[Idir Shúgradh agus Dáiríre]]'', ''[[An Braon Broghach (Cnuasach Gearrscéalta)|An Braon Broghach]]'', ''[[Cois Caoláire]]'', ''[[An tSraith dhá Tógáil]]'', ''[[An tSraith Tógtha]]'' agus ''[[An tSraith ar Lár]]''. Ba é an scríbhneoir próis ba mhó sa Ghaeilge lena linn é.

I measc na n-ainmneacha pinn a bhí aige bhí; Aonghus Óg, Breallianmaitharsatuanógcadhanmaolpote, D. Ó Gallchobhair, Do na Fíréin, Micil Ó Moingmheara, M.Ó.C.

=== Luathshaothair Uí Chadhain ===
Áirítear na cnuasaigh ghearrscéalta [[Idir Shúgradh agus Dáiríre]] (ISD), [[An Braon Broghach (Cnuasach Gearrscéalta)|An Braon Broghach]] (ABB), agus [[Cois Caoláire]] (CC) mar luathshaothar an Chadhnaigh. Braitheann roinnt léirmheastóirí go dtaispeánann ABB teacht chun aibíochta mar scríbhneoir. Deirtear leis go bhfuil teannas le braith i scéalta seo an Chadhnaigh. Díríonn an Cadhnach sna scéalta seo ar phobail faoi leith, pobail iargúlta Ghaeltachta don chuid is mó, pobail ar nós an phobail inar rugadh agus tógadh an Cadhnach féin.
[[Íomhá:Máirtín Ó Cadhain - Cois Caoláire.jpeg|mion|Cois Caoláire]]
=== Saothair eile ===

Bhí an Cadhnach gníomhach, chomh maith, mar [[iriseoir]] agus ag scríobh aistí, atá bailithe in ''Ó Cadhain i bhFeasta'', ''Caiscín'', agus ''Caithfear Éisteacht''. Cuireadh amach comhfhreagras idir é féin san am a bhí sé i ngéibheann agus [[Tomás Bairéad]] faoin teideal ''As an nGéibheann''. Bhí sé i gcruachás amanna, ó briseadh as a phost múinteoireachta é mar gheall ar a ghníomhaíocht Phoblachtánach.

Ní raibh an oiread sin measa ag Ó Cadhain ar an bh[[filíocht]]. Dar leis, b'fhearr ábhair a phlé sa phrós amháin agus fuair sé de locht ar [[Gaeilge na hAlban|Ghaeilge na hAlban]] nach raibh ach filíocht á scríobh inti ar an mórgóir. Bhí breis filíochta á scríobh sa Ghaeilge ná mar a bhí sa Bhéarla an tráth úd dar leis, ach níorbh fhiú faic an fhilíocht chéanna i gcomparáid le tathag an phróis.

=== Téamaí ===

Glacann an teannas idir daoine aonaracha agus éilimh an phobail ról fíorthábhachtach i scéalta an Chadhnaigh.&lt;ref&gt;‘Is é mórthéama Uí Chadhain sna gearrscéalta an choimhlint idir mianta an duine aonair agus na bacanna a chuireann struchtúir áirithe i saol an phobail dar díobh é ar a fhorbairt phearsanta’ De Paor, Louis, ‘Maxim Gorky, Máirtín Ó Cadhain agus Riastradh na Scéalaíochta’, Comhar (Nollaig 1990) 51-5.&lt;/ref&gt;

=== Léirmheastóireacht ===

In [[Traidisiún Liteartha na nGael]] ([[1979]]) deir [[J. E. Caerwyn Williams]] agus Máirín Ní Mhuiríosa: ‘Níl aon amhras ná gurb é Máirtín Ó Cadhain an scríbhneoir is tábhachtaí dár shaothraigh prós na Nua-Ghaeilge le breis agus daichead bliain anuas.’

&quot;Scríobh sé prós ba théagartha ná mar a scríobh aon Éireannach eile seachas Beckett agus Joyce&quot;, a dúirt [[Seán Ó Tuama]]. Ó Tuama, S. 1980. ‘Tiomna roimh bhás’, Comhar. Deireadh Fómhair. 55.

&quot;D’éirigh leis saothar scóipiúil cumasach nua-aosach a chumadh nár sháraigh aon scríbhneoir eile Gaeilge san aois seo&quot;, a dúirt [[Gearóid Denvir]]. Denvir, G. 1998. Cadhan Aonair: saothar liteartha Mháirtín Uí Chadhain. Baile Átha Cliath: An Clóchomhar. xiv.

&quot;Gan an grá seo don Ghaeilge - grá ab ionann agus beophianadh - níl tuiscint ar anam Mháirtín Uí Chadhain, ar an bhfórsa diamhair a thiomáin chun cinn é in ainneoin príosúin, peannaid phearsanta, easpa sláinte agus bás na gcarad.&quot; [[Breandán Ó hEithir]]

Dar [[Liam Prút]]: (gur) ‘éirigh leis (an gCadhnach) conspóid an fhir phoiblí a choinneáil scartha go hiomlán óna shaothar glanlitríochta.’&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=An Scríbhneoir i nGleic: Téamaí Polaitíúla i Léachtaí Uí Chadhain|url=http://dx.doi.org/10.2307/25571765|journal=Comhar|date=1992|issn=0010-2369|pages=83|volume=51|issue=5|doi=10.2307/25571765|author=Liam Mac Con Iomaire}}&lt;/ref&gt;

[[Seosamh Ó Duibhginn]]: ‘Bhíodh Máirtín ag briathar-ionsaí daoine thall agus abhus.… ba bhealach aige é le faoiseamh a fháil ó mhíshláinte a bhí ag dul dó’

Séamus de Barra, a scríobh in [[Comhar]] na Nollag 1990: ‘Ní chreidimse gur dea-thoradh a bhí ar réabhlóideachas agus ar agóidíocht Mháirtín Uí Chadhain.… ní hannamh a bhuaileann baois fir nuair a bhraitheann siad an aois a bheith ag teacht orthu.

=== Stíl ===

I mórán de scéalta An Braon Broghach cleachtann Máirtín Ó Cadhain an [[réalachas sóisialta]].
[[Íomhá:Liam Mac Amhlaigh - Leachtaí Uí Chadhain.jpg|mion|Liam Mac Amhlaigh  - Leachtaí Uí Chadhain]]

[[Íomhá:The Dregs of the Day - Máirtín Ó Cadhain agus Alan Titley.png|mion|''The Dregs of the Day'' - a d'aistrigh [[Alan Titley]]. Tháinig borradh faoin aistriúchán ar shaothair an Chadhnaigh ó foilsíodh aistriúchán ''Cré na Cille''.]]

== Leabhair agus foilseacháin le Máirtín Ó Cadhain ==

* ''[[Athnuachan]]'' Coiscéim. Baile Átha Cliath 1995 (úrscéal)
* ''[[An Braon Broghach (Cnuasach Gearrscéalta)|An Braon Broghach]]'' An Gúm, Baile Átha Cliath 1991 (gearrscéalta)
* ''[[Barbed Wire]]'' Arna cur in eagar ag Cathal Ó hÁinle. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2002 (úrscéal)
* ''[[Caiscín]]'' Ailt san [[Irish Times]] [[1953]]/56. Arna gcur in eagar ag [[Aindrias Ó Cathasaigh]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1998 (iriseoireacht)
* ''[[Cois Caoláire]]'' [[Sáirséal Ó Marcaigh]], Baile Átha Cliath 2004 (géarrscéalta)
* ''[[Cré na Cille]]'' [[Sáirséal agus Dill]], Baile Átha Cliath 1949/1965 (úrscéal)
* ''[[As an nGéibheann : litreacha chuig Tomás Bairéad]]'' Sáirséal is Dill, Baile Átha Cliath, 1973. (Bailiúchán litreacha)
* ''[[Idir Shúgradh agus Dáiríre]]'' [[Oifig an tSoláthair]], Baile Átha Cliath [[1975]] (gearrscéalta)
* ''[[Tone Inné agus Inniu]]'' Coiscéim, Baile Átha Cliath 1999 (stair, polaitíocht)
* ''[[An tSraith dhá Tógáil]]'' Sáirséal agus Dill, Baile Átha Cliath [[1970]]/1981 (gearrscéalta)
* ''[[An tSraith Tógtha]]'' Sáirséal agus Dill, Baile Átha Cliath [[1977]] (gearrscéalta)
* ''[[An tSraith ar Lár]]'' Sáirséal Ó Marcaigh, Baile Átha Cliath [[1967]] (gearrscéalta)
* ''[[Ó Cadhain i bhFeasta.]]'' Eagarthóir [[Seán Ó Laighin]]. [[Clódhanna Teoranta]], Baile Átha Cliath 1990 (aistí, iriseoireacht, stair, polaitíocht, ábhar ilghnéitheach)
* ''[[An Ghaeilge Bheo - Destined to Pass.]]'' Eagarthóir: Seán Ó Laighin. [[Coiscéim]], Baile Átha Cliath 2002. (taighde agus tuairimí).
* ''[[Caithfear Éisteacht!]]'' Aistí Mháirtín Uí Chadhain in [[Comhar]]. Eagarthóir: [[Liam Prút]]. [[Comhar Teoranta]], Baile Átha Cliath [[1999]] (aistí).
* ''[[Faoi Rothaí na Gréine]]'' Amhráin As Conamara a bhailigh Máirtín Ó Cadhain.
* ''[[Máirtín Ó Cadhain: Téacsanna Teagaisc: Teaching Texts – A Selection]]'' a foilsíodh i [[2020]]. [[Feargal Ó Béarra]] agus [[Arndt Wigger]] a chuir in eagar. Ceachtanna a chum an Cadhnach sna 1960idí chun an Ghaeilge a theagasc. Foilsíodh leagan Gearmáinise freisin.
* ''[[Cumadóireacht Uí Chadhain]]'' [[2020]] le [[Mícheál Briody]] agus [[Máirín Nic Eoin]], leagan anótáilte de thrí scríbhinn de chuid Mháirtín Uí Chadhain atá caomhnaithe i gcartlann [[Coláiste na Tríonóide|Choláiste na Tríonóide]], Baile Átha Cliath.
* ''[[Foclóir Mháirtín Uí Chadhain]]'' [[2021]], foclóir ar líne, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]].
* ''Máirtín Ó Cadhain: Rogha Scéalta'', Cló Iar-Chonnacht. 15 gearrscéal arna roghnú ag [[Louis de Paor]].

=== Paimfléid ===

* ''[[Páipéir Bhána agus Páipéir Bhreaca]]''
* ''[[Irish above Politics]]'' Baile Átha Cliath 1964.
* ''[[Mr. Hill: Mr. Tara]] Baile Átha Cliath 1964.''
* ''[[Cosnaítear an Creideamh]] Baile Átha Cliath 1964.''
* ''[[Ar Céalacan, ar Stailc Ocrais]] Baile Átha Cliath 1966.''
* ''[[An Aisling]] Baile Átha Cliath 1966.''
* ''[[Gluaiseacht na Gaeilge, Gluaiseacht ar strae (paimfléad)]]'' Foilsithe ag [[Misneach (grúpa)|Misneach]] 1970.

=== Aistriúcháin go Gaeilge ===
* ón m[[Béarla]]: [[Sally Kavanagh]] ([[Charles Kickham]]) mar [[Saile Chaomhánach, nó na hUaigheanna Folmha]] agus '[[A short suit]]' le ([[Lynn Doyle]])
* ón m[[Breatnais]]: ''[[Tynged yr Iaith]]'' ([[Saunders Lewis]])
* ón bh[[Fraincis]]: ''[[La Rempailleuse]]'' (gearrscéal) ([[Guy de Maupassant]])
* ón m[[Briotáinis]], le cúnamh [[G Dourgwenu]] nó [[G Hernot]]: scéalta le [[Jakez Riou]]

=== Béaloideas ===
[[Ó Cadhain i dTír Chonaill]] [[2007]] Cnuasach bealoidis a bailíodh i d[[Tír Chonaill]] sa bhliain [[1957]]

=== Taifeadtaí fuaime===
* [[Máirtín Ó Cadhain (ceirnín)]] bailiúchán d'óráidí agus d'agallaimh a rinne sé.
* [[Consain na Gaeilge (ceirnín)]], a d'fhoilsigh Spól sa bhliain [[1968]]. Ba é [[Breandán Breathnach]] faoi deara foilsiú an cheirnín seo ina bhfuil ceacht foghraíochta á thabhairt ag Máirtín Ó Cadhain.
*  ''Máirtín Ó Cadhain Rogha Téacsanna Teagaisc don Ghaeilge'', ina bhfuil taifeadadh de Mháirtín Ó Cadhain ag léamh as Cré na Cille. Rinneadh é in München na Gearmáine sna 1960idí.

== Leabhair agus aistí faoi Mháirtín Ó Cadhain ==

* [[Aindrias Ó Cathasaigh]]: Ag Samhlú Troda. Máirtín Ó Cadhain 1905-1970. [[Coiscéim]], [[Baile Átha Cliath]] [[2002]].
* Aindrias Ó Cathasaigh [[Daol na réabhlóide: Poblachtachas agus sóisialachas i smaointeoireacht Mháirtín Uí Chadhain]], Coiscéim, 2005.
* Aindrias Ó Cathasaigh ''[[Cadhnaíocht: Aistí ar Mháirtín Ó Cadhain]]''. [[Coiscéim]], [[2021]].
* Costigan, an tSiúr Bosco, le [[Seán Ó Curraoin]]. De Ghlaschloich an Oileáin: Beatha agus Saothar Mháirtín Uí Cadhain. [[Cló Iar-Chonnachta]], [[Indreabhán]] [[1987]].
* Ó hÁinle, Cathal, ‘Criostalú: Aistí ar Shaothar Mháirtín Uí Chadhain’, [[Coiscéim]], BÁC, [[1998]].
* Ó hAnluain, Eoghan, ‘Léargas Doilíosach: Gnéithe Áirithe de Ghearrscéalta Mháirtín Uí Chadhain’, [[Comhar]] ([[Deireadh Fómhair]] [[1971]]) 10-15.
* Denvir, Gearóid, ‘Cadhan Aonair: Saothar Liteartha Mháirtín Uí Chadhain’, BÁC, [[1987]].
* ‘Maxim Gorky, Máirtín Ó Cadhain agus Riastradh na Scéalaíochta’, le [[Louis de Paor]], Comhar (Nollaig 1990) 51-5.
*[[Faoin mBlaoisc Bheag Sin]], le [[Louis de Paor]], Coiscéim, 1991, An aigneolaíocht i scéalta Mháirtín Uí Chadhain. Sa leabhar seo déantar anailís ar Ó Cadhain ó thaobh an méid a bhíonn ar siúl in aigne an duine ina chuid scéalaíochta.
* Titley, Alan, ‘Máirtin Ó Cadhain &amp; Foirm an Ghearrscéil’, Comhar, Deireadh Fómhair [[1980]]. (Lgh. 34-36, 38-40.)
* Ní Annracháin, Máire (eag.), Saothar Mháirtín Uí Chadhain, Léachtaí Cholm Cille, 37, [[Maigh Nuad]]: An Sagart, 2007.
* Carnabhal na Marbh [[Radvan Markus]] Leabhar taighde le duine de scoláirí móra na litríochta Gaelaí a phléann Cré na Cille i gcomhthéacs na tréimhse ina bhfuil aistriúcháin ar an úrscéal á scaipeadh go hidirnáisiúnta.
* 'Máirtín Ó Cadhain 2020' (2023, de Paor &amp; Mac Cárthaigh, eagarthóirí) [[Cló Léann na Gaeilge]]

== Aistriúcháin ar a shaothair ==

* ''Kirkegårdsjord: gjenfortellinger i ti mellomspill'' ([[Cré na Cille]]), aistriúchán [[Ioruais]]e le [[Jan Erik Rekdal]], [[1995]].
* ''Churchyard Clay'' (Cré na Cille), aistriúchán [[Béarla]] le Joan Trodden Keeffe, U.M.I. Dissertation Information Service, [[SAM]] [[1988]].
* ''[[The Road to Brightcity]]'', aistriúchán [[Béarla]] le h[[Eoghan Ó Tuairisc]], [[Baile Átha Cliath]], [[Poolbeg Press]] [[1981]].
* ''Cré na Cille/Churchyard Clay'' (1949) - sliocht as an úrscéal, aistriúchán go [[Béarla]] de chuid Eibhlín Ní Allúrain agus Maitiú Ó Néill, in: Krino 11 (Samhradh na bliana [[1991]]), S. 13–25.
* Chuir [[Alan Titley]] aistriúchán amach faoin teideal ''The Dirty Dust''. Aistriúchán scaoilte go maith atá ann agus Titley ag féachaint chuige beocht theanga Uí Chadhain a chur in iúl trí Bhéarla saibhir domhan an lae inniu a tharraingt chuige féin.
* Máirtín Ó Cadhain: Rogha Scéalta sa bhliain 2014, arna roghnú ag an Ollamh de Paor.
* ''Cré na Cille'' le [[Tim Robinson]] agus [[Liam Mac Con Iomaire]].
* ''Fuíoll Fuine'' a d’fhoilsigh Yale University Press mar leabhar beag ann féin, The Dregs of the Day, sa bhliain [[2019]]
* ''The Quick and the Dead: Selected Stories'' Aistriúcháin Bhéarla ar ghearrscéalta Mháirtín Uí Chadhain, [[2021]]. [[Yale University Press]] agus Cló Iar-Chonnacht. Tá ‘Becoming Paper’ (‘Ag Déanamh Páipéir’) agus ‘Marbling’ (‘Ag Déanamh Marmair’) sa chnuasach seo, gearrscéalta nach raibh in ''Rogha Scéalta''. Is iad [[Alan Titley]], [[Katherine Duffy]], [[Úna Ní Chonchubhair]], [[Louis de Paor]], agus [[Lochlainn Ó Tuairisg]] a d’aistrigh.

== Ábhair eile ==
Tá portráid de Ó Cadhain a rinne [[Seán O'Sullivan]] i seilbh phríobháideach, agus dealbh bhrád le [[James Power]] i g[[Coláiste na Tríonóide]]. Tá dealbh Mháirtín Uí Chadhain i gceannáras RTÉ Raidió na Gaeltachta i gCasla, Conamara. Tá a chuid scríbhinní i dtaisce sa leabharlann i gColáiste na Tríonóide.

I Mí Iúil 2022 nochtadh dealbh den mhórscríbhneoir ina cheantar dúchais i nGaeltacht Chois Fharraige. Ar an [[Airdín Glas]] taobh thoir de bhaile an Spidéil a nochtadh an dealbh, Dé Sathairn an 23 Iúil. Alan Ryan Hall, atá ina chónaí i n[[Dairbhre]], a rinne an dealbh chré-umha agus ba le tacaíocht agus le síntiúis ó eagraíochtaí Gaeltachta agus acadúla, agus ó dhaoine aonair i measc an phobail a thiomsaigh Iontaobhas Uí Chadhain an t-airgead leis an dealbh a dhéanamh agus a shuiteáil.

== Féach freisin ==

* [[Ráitis Cháiliúla de chuid an Chadhnaigh]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{refbegin}}
* Bowyer Bell, J. (1970), The Secret Army, A History of the IRA, Cambridge: MIT Press.
{{refend}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.youtube.com/watch?v=dFUsguiIm70&amp;feature=related Físeán Gaeilge faoi thionchar an Chadhnaigh ar Ghluaiseacht Chearta Sibhialta na Gaeltachta]
* [http://www.tg4.tv Scannán bunaithe ar &quot;Cré na Cille&quot; (le fáil faoi &quot;Dráma - Cartlann&quot;)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180228054619/http://www.tg4.tv/ |date=2018-02-28 }}
* [http://www.youtube.com/watch?v=q91o5WC5plM&amp;feature=related Tuairimí an Cadhnaigh i leith na Gaeilge agus Todhchaí na Tíre.]
* [http://www.youtube.com/watch?v=uOOJUH8Uqp8&amp;feature=related Máirtín Ó Cadhain agus Muintir na Gaeltachta]
* [http://www.youtube.com/watch?v=7fqBPClCHgA&amp;feature=player_embedded Máirtín Ó Cadhain agus Misneach]
* [http://www.youtube.com/watch?v=WP23SxvECSs&amp;feature=related ''Máirtín Ó Cadhain: Readers Under Fire'' Clár faisnéise faoin gCadhnach]
* [https://focloiruichadhain.ria.ie/ ''Foclóir Mháirtín Uí Chadhain'']
* [https://www.xn--mirtncadhain-cbb5oqd.ie/ www.máirtínócadhain.ie] 

== Foinsí ==

* [https://b-ok.xyz/book/4964629/9e514b Cré na Cille] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152229/https://b-ok.xyz/book/4964629/9e514b |date=2022-10-18 }}
* [https://b-ok.xyz/book/5941994/804411 Graveyard clay] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152222/https://b-ok.xyz/book/5941994/804411 |date=2022-10-18 }} aistriúchán de chuid [[Liam Mac Con Iomaire]] agus Tim Robinson, 
* [https://b-ok.xyz/book/4196136/24564f Dirty Dust] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152222/https://b-ok.xyz/book/4196136/24564f |date=2022-10-18 }}, aistriúchán de chuid [[Alan Titley]]
* [https://b-ok.xyz/book/5223143/1c5f41 The Key] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152219/https://b-ok.xyz/book/5223143/1c5f41 |date=2022-10-18 }}, aistriúchán de chuid Louis de Paor
* [https://b-ok.xyz/book/21914259/b7615b Dregs of the Day] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152219/https://b-ok.xyz/book/21914259/b7615b |date=2022-10-18 }}, aistriúchán de chuid [[Alan Titley]]
* [https://b-ok.xyz/book/5223144/e735b6 The Road to Brightcity] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152226/https://b-ok.xyz/book/5223144/e735b6 |date=2022-10-18 }}
* [https://b-ok.xyz/book/23223114/362687 The Quick and the Dead: Selected Stories] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152224/https://b-ok.xyz/book/23223114/362687 |date=2022-10-18 }}

{{Rialú údaráis}}

{{DEFAULTSORT:Cadhain, Mairtin O}}
[[Catagóir:Máirtín Ó Cadhain]]
[[Catagóir:Daoine as Contae na Gaillimhe]]
[[Catagóir:Daoine a coinníodh i ngéibheann in Éirinn]]
[[Catagóir:Baill d'Óglaigh na hÉireann (1922–1969)]]
[[Catagóir:Baill Misneach]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Gearrscéalaithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Iriseoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Foclóirithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Béaloideasóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Aistritheoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Aistritheoirí an Ghúim]]
[[Catagóir:Múinteoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1906]]
[[Catagóir:Básanna i 1970]]
[[Catagóir:Iarmhic Léinn Choláiste Phádraig, Droim Conrach]]
[[Catagóir:Iriseoirí The Irish Times]]
[[Catagóir:Ardrúnaithe ar an bhFáinne]]
[[Catagóir:Alumni Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Daoine a cuireadh i Reilig Chnocán Iaróm]]
[[Catagóir:Scoláirí agus lucht acadúil na hÉireann]]
[[Catagóir:Aistritheoirí Rannóg an Aistriúcháin]]</text>
      <sha1>s81t9maf9kzbrfvezo0moyf043l2zj6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213640</id>
      <parentid>1213626</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T16:27:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tagairtí */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39427" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine|image=[[Íomhá:Máirtín Ó Cadhain.jpg]]}}
Ba scríbhneoir Gaeilge é '''Máirtín Ó Cadhain''' ([[13 Feabhra]] [[1906]]&lt;ref&gt;https://www.ainm.ie/Bio.aspx?ID=413 . &quot;Is dóigh gur thart faoin am sin a cláraíodh an bhreith ach gur in Eanáir 1906 a rugadh é. Deir Costigan agus Ó Curraoin gurbh in Eanáir 1905 a rugadh é de réir an taifid baiste ach go raibh lúb ar lár áit éigin: ‘I dTeach an Chustaim is é a lá breithe cláraithe an 13ú lá d'Fheabhra 1906, agus ar chúl clúdach As an nGéibheann tugtar an dáta 20 Eanáir 1906’. Is léir ón bhfianaise atá ag a mhuintir gurbh ar 4 Eanáir 1906 a rugadh é agus nárbh in 1905 mar a chreid a bheathaisnéisithe.&quot; &lt;/ref&gt; – [[18 Deireadh Fómhair]] [[1970]]) agus áirítear é ar dhuine de na [[scríbhneoir]]í próis is mó i [[Stair na Gaeilge|stair]] [[litríocht]] na [[Gaeilge|Nua-Ghaeilge]].&lt;ref&gt; Denvir Gearóid, ‘Cadhan Aonair: Saothar Liteartha Mháirtín Uí Chadhain’, BÁC, 1987. Réamhrá IX.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Máirtín Ó Cadhain, Ceist na mBan agus Ceisteanna Ban le [[Máire Ní Annracháin]]. Lch 39 in Ó hÁinle, Cathal, ‘Criostalú: Aistí ar Shaothar Mháirtín Uí Chadhain’, Coiscéim, BÁC, 1998.&lt;/ref&gt; Foilsíodh trí [[úrscéal]] agus sé bhailiúchán [[gearrscéal]]t&lt;nowiki/&gt;a leis, chomh maith le hailt, aistriúcháin, léachtaí, béaloideas a bhailigh sé agus go leor eile. ''[[Cré na Cille]]'' an t-úrscéal an saothar is mó cáil a scríobh sé, agus aithnítear na gearrscéalta in ''[[An Braon Broghach (Cnuasach Gearrscéalta)|An Braon Broghach]]'' go forleathan mar shárshaothair. Aithnítear cuid dá ghearrscéalta ar sheoda na litríochta nua-aimseartha. Meastar go coitianta go bhfuil ''Cré na Cille'' ar an úrscéal is úire agus is bunúsaí a tháinig ó aon scríbhneoir Éireannach ó aimsir [[James Joyce]]. Deirtear gur athchruthaigh Ó Cadhain prós na Gaeilge agus gur fhág léitheoirí is scríbhneoirí na teanga araon faoi chomaoin mhór aige.

Ba [[Múinteoir|mhúinteoir]] scoile, sclábhaí feirme, ball d'[[Óglaigh na hÉireann]], agóidí, [[Aistriúchán|aistritheoir]] le [[Rannóg an Aistriúcháin]] agus [[ollamh]] le Gaeilge é freisin. Ba mhinic é sáite i bhfeachtais pobail agus teanga agus chaith sé seal ina ghéibheannach.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Omós á léiriú do Mháirtín Ó Cadhain ina cheantar dúchais|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2022/0723/1311856-omos-a-leiriu-do-mhairtin-o-cadhain-ina-cheantar-duchais/|date=2022-07-23|language=ga|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;

Déantar staidéar ar a shaothair ar chúrsaí tríú agus dara leibhéal in Éirinn agus ar fud an domhain.

== Saol ==

Rugadh ar an g[[Cnocán Glas]] taobh thiar den [[Spidéal]] i g[[Conamara]] é. Ba é Máirtín an duine ba shine dár mhair de thrí dhuine dhéag a rugadh do Sheán Ó Cadhain, talmhaí, agus dá bhean Bríd Ní Chonaola. Duine dá dheartháireacha ba ea [[Seosamh Ó Cadhain]]. Um [[Meitheamh]] [[1911]] thosaigh sé ag freastal ar Scoil Náisiúnta an Spidéil.

=== Múinteoir ... agus agóidí ===
Bhuaigh an Cadhnach scoláireacht an Rí sa bhliain [[1923]] nuair a bhí sé ina mhonatóir ann ach, tharla é bheith ró-óg le dul isteach i g[[Coláiste Phádraig, Droim Conrach]], d’fhan sé bliain eile gur bhuaigh arís é. Chaith sé an tréimhse 1924–26 ag staidéar le bheith ina mháistir scoile i n[[Droim Conrach]].

Ba dhuine teasaí, ceanntréan an Cadhnach.&lt;ref&gt;‘gleo agus bruín agus éad’ lch 7, Ó Cathasaigh, Aindrias, ‘Ag Samhlú Troda: Máirtín Ó Cadhain 1905- 1970, Coiscéim, BÁC 2002.&lt;/ref&gt; Bhí Ó Cadhain ina éan corr i g[[Coláiste Phádraig, Droim Conrach|Coláiste Phádraig]] is cosúil, cuireadh ó phost é ar an gCarn Mór de bharr go raibh sé ina bhall d’Óglaigh na hÉireann.

Múinteoir náisiúnta a bhí ann ón mbliain [[1926]] go dtí [[1936]] agus bhí sé ina rúnaí áitiúil don [[INTO]] sa bhliain [[1930]]. Tar éis tréimhsí gairide ag múineadh i scoileanna i n[[Daighinis]] agus i g[[cathair na Gaillimhe]] ceapadh ina phríomhoide i g[[Camas]] é agus bhí ann go [[1932]]. Níor éirigh leis, áfach, mórán faid a bhaint as an obair seo, nó bhí baint aige le hÓglaigh na hÉireann ([[IRA]]), agus suim aige sa [[sóisialachas]] freisin. Is é a dúirt sé féin faoina chinneadh dul leis na hÓglaigh &quot;Tá a fhios agam céard a thug san IRA mé. Ba chall troid le mo mhuintir, boicht na tuaithe, a fhuascailt.&quot;

Is lena linn a d’aistrigh an Cadhnach ''[[Saile Chaomhánach, nó na hUaigheanna Folmha|Sally Kavanagh]]'' le [[Charles Kickham]] faoin teideal ''Saile Ní Chaomhánaigh nó na huaigheanna folamha'', [[1932]] (d’ullmhaigh an [[Tomás de Bhaldraithe|Dr Tomás de Bhaldraithe]] eagrán [[1986]]).

Faoi [[1926]] bhí tosaithe aige ar ábhar a fhoilsiú in ''[[An Stoc]]''. Bhí a chéad ghearrscéal aige i gcló san iris sin um [[Samhain|Shamhain]], [[1929]]. Má fhágaimid ailt, litreacha agus óráidí faoi staid na Gaeltachta as an áireamh, is ábhar [[Béaloideas|béaloidis]] is mó a bhí á chur i gcló aige anuas go [[1938]]; scéalaithe ba ea a athair, a mháthair, agus a uncail.

Bhí baint aige, agus é i gCamas go fóill, leis an [[Óglaigh na hÉireann|IRA]], é ina cheann feadhna ar na hÓglaigh ann. Mar sin, ní raibh sé ag réiteach go maith leis na sagairt ná le húdaráis eile. Briseadh as a phost é toisc baint a bheith aige leis na hÓglaigh. [[Íomhá:St Pats College Drumcondra.jpg|mion|Coláiste Phádraig, Droim Conrach]]Chaith an Cadhnach ansin tréimhse mar spailpín agus mar thimire. Ag deireadh na d[[1930idí|tríochaidí]] bhí sé mar oifigeach earcaíochta leis an IRA. B'eisean a thóg [[Breandán Ó Beacháin]] isteach san eagraíocht i measc daoine eile.&lt;ref&gt; Dictionary of Irish Writers, Writers in the Irish Language, curtha i dtoll a chéile ag Brian Cleeve, Cló Mercier, 1971. &lt;/ref&gt; Bhí an-mheas aige ar an oidhreacht a fuair sé óna mhuintir ''An uirnis liteartha is fearr a fuair mé ó mo mhuintir an chaint, caint thíriúil, caint chréúil, caint chraicneach a thosaíos ag damhsa orm scaití, ag gol scaití, de mo bhuíochas.''

[[Íomhá:An scoil Rath Cairn.jpg|mion|An Scoil Náisiúnta, Ráth Cairn]]

=== Tréimhse imthreoranaithe ===
[[Íomhá:Curragh Station - geograph.org.uk - 334736.jpg|mion|An Currach]]
I dtús [[An Dara Cogadh Domhanda|an Dara Cogaidh Dhomhanda]], tharraing an Cadhnach seantithe éigin anuas air, agus gabhadh é in éineacht le cuid mhaith daoine eile a raibh baint ar bith acu leis an IRA. Gabhadh é Meán Fómhair [[1939]] agus as sin go mí na [[Nollag]] bhí sé i ngéibheann i m[[Beairic Chnoc an Arbhair]]. Bhí Ó Cadhain mar Rúnaí an Fháinne sa bhliain [[1939]]. Níos déanaí, sa champa imthreoranaithe sa Churrach féin ba mhó a raibh suaimhneas air, áit a bhí saor ó thionchar an ghnáthphobail. Go deimhin, ní raibh fonn air é a fhágáil is cosúil.[[Íomhá:Regent House from Parliament Square - geograph.org.uk - 1741395.jpg|mion|Coláiste na Tríonóide]]

I Mí Aibreáin [[1940]] gabhadh an Cadhnach tar éis dó aitheasc a thabhairt ag sochraid Tony Darcy, [[Príosúnach cogaidh|príosúnach]] poblachtach a fuair bás i b[[Príosún Mhuinseo]] ar stailc ocrais. Coinníodh i ngéibheann i g[[An Currach|Currach Chill Dara]] é le linn [[Ré na Práinne]] i rith [[an Dara Cogadh Domhanda|an Dara Cogaidh Dhomhanda]] ós rud é go raibh sé ina chomhalta d'Óglaigh na hÉireann ón mbliain [[1918]] anonn. In [[Aibreán]] a cuireadh i ngéibheann arís é, agus níor scaoileadh saor é go [[26 Iúil]], [[1944]]. Bhain sé deis as an tréimhse seo le cur lena chuid léinn is léigh sé mórán i dtaobh stair na hEorpa agus an litríocht a roinn léi. Dar le roinnt tá feabhas le sonrú ar a chuid scríbhneoireachta tar éis dó an campa a fhágáil.

Deir [[Alan Titley]]: &lt;blockquote&gt;‘Tá doimhniú agus leathnú agus siúráil i réimse, i scóip agus i láimhsiú a chuid scríbhneoireachta i ndiaidh an chogaidh seachas mar a bhí roimhe. Níl mé cinnte nach raibh baint ag an iomtheorannú leis an scéal’.Ceapann roinnt go mb'fhéidir gur a thréimhse sa champa géibhinn ar an gCurrach a thug bunsmaoineamh don leabhar [[Cré na Cille]] dó, na príosúnaigh nua ag breith scéalta isteach sa champa faoina raibh ag tarlú taobh amuigh; ach bréagnaíonn an Cadhnach féin seo.&lt;ref&gt;Ó hÉallaithe, Donnacha, 'Máirtín Ó Cadhain i nGéibheann (1940 - 1944)', Gaelscéal, 7 Deireadh Fómhair, 2011.&lt;/ref&gt;. &lt;/blockquote&gt;Spéisiúil go leor ach ní raibh fonn air an áit a fhágáil. ''[N]íl tnúthán ar bith agam féin len a dhul amach… Bheinn chomh sásta istigh agus a bheinn amuigh''.&lt;ref&gt;Ó Cadhain, Máirtín ‘As an nGéibheann: litreacha chuig Tomás Bairéad’, Sáirséal agus Dill, BÁC, 1973.&lt;/ref&gt;. Dar le léirmheastóirí go bhfuil atmaisféar na haimsire agus meon an ghéibheannaigh le brath ar na litreacha seo a chuir sé chuig Tomás Bairéad).

[[Íomhá:Máirtín Ó CadhainAerfort.jpg|mion|220px|Múrmhaisiú in ómós do Mháirtín Ó Cadhain in [[Aerfort Bhaile Átha Cliath]] (Meán Fómhair 2009) Dealraíonn sé gur baineadh an múrmhaisiú úd ó shin. Sliocht as ''Páipéir Bhána agus Páipéir Bhreaca'' atá sa téacs.]]Thit an Cadhnach amach le ceannasaíochta an IRA agus é ann. Níor chreid Ó Cadhain gur chóir tús a chuir le feachtas buamála de bharr gur cheap sé nach raibh an eagraíocht ullamh le tabhairt faoi.

Thosaigh sé rang Gaeilge istigh chomh maith&lt;ref&gt;Bowyer Bell, 1970, 180-181&lt;/ref&gt;, agus is iomaí Óglach de chuid an IRA a d'fhoghlaim an teanga ón gCadhnach. Is ag Máirtín a bhí an t-ardrang Gaeilge agus deirtear gurbh iontach an múinteoir é. Lár na bliana [[1943]] ceapadh é ina chathaoirleach ar an gcoiste [[Oideachas|oideachais]] a raibh mar chúram aige na ranganna a eagrú. Níos deireanaí an bhliain chéanna bhí baint aige le coiste a chur ar bun chun straitéis a cheapadh don IRA, nuair a scaoilfí amach na príosúnaigh ag deireadh an chogaidh.

De bharr na moltaí a chuir Ó Cadhain chun cinn gur cheart na hairm a dhumpáil ar feadh píosa, caitheadh amhras air agus cuireadh ar fionraí é ón IRA in éindí le baill eile an choiste 'pending court martial'. Le linn a fhionraíochta ón IRA sa champa géibhinn, bhí deis aige díriú ar a chuid scríbhneoireachta mar nach raibh dualgas air ná cead aige ranganna a mhúineadh a thuilleadh ná a eagrú. Tugadh bord agus cathaoir dó, cé nár iarr sé aon phribhléid, agus luigh sé isteach ar an scríbhneoireacht. Ceadaíodh dó a chuid scríbhinní a chur amach as an gcampa chomh maith. Le linn na tréimhse sin sa Churrach, chuir sé an díolaim gearrscéalta [[An Braon Broghach]] le chéile.

In alt lena chomhghéibheannach, Maitiú Ó Néill, in eagrán speisialta den iris [[Comhar]], a foilsíodh bliain tar éis bhás Uí Chadhain, tugtar léargas ar an gcúis ar cuireadh an Cadhnach ar fionraí ón IRA sa bhliain [[1944]]. [[Comhar]], [[Deireadh Fómhair]], [[1971]] Faoi Ghlas ag Gaeil le Maitiú Ó Néill; &lt;ref&gt;Ó Néill, Maitiú, [[Faoi Ghlas ag Gaeil]], [[Comhar]], [[Deireadh Fómhair]], [[1971]] &lt;/ref&gt;

:''Tús na Samhna an bhliain chéanna [1943] mhol Máirtín do Liam Leddy, Ceannfort an Champa, coiste a cheapadh le staidéar a dhéanamh ar staid na gluaiseachta agus le moltaí a dhéanamh faoi céard ba cheart a dhéanamh nuair a scaoilfí saor muid. Rinneadh amhlaidh.... Bhí roinnt cruinnithe againn ach is beag an dul ar aghaidh a bhí muid a dhéanamh. Chaill Máirtín a fhoighid. Dúirt sé go scríobhfadh sé féin na smaointe a bhí aige féin faoin scéal agus go ba cheart do chuile dhuine an rud céanna a dhéanamh. Dúradh go bhfanfadh muid le scríbhinn Mháirtín i dtosach. Ag an gcruinniú dár gcionn bhí an scríbhinn faoi réir aige. Ní mó ná go maith a thaitin sé leis an gcuid is mó de na baill. Briseadh mór leis an ngluaiseacht agus leis na modhanna traidisiúnta a moladh. Airm a dhumpáil go ceann píosa. Glacadh go raibh cliste ar an iarracht mhíleata go dtí sin. Séard a theastaigh réabhlóid i gcúrsaí smaointe. Trí eagraíocht a bheith ann, ceann a bhainfeadh leis an teanga agus le cúrsaí cultúrtha, ceann a dhéanfadh bollscaireacht faoin teorainn agus an ceann míleata. Bhí an coiste ar aon intinn gur cheart a dhul tríd an doiciméad agus chuile mholadh ann a chíoradh.... B'shin é an cruinniú deireanach a bhí ann. Fuair muid amach an tráthnóna sin go raibh an scéal curtha ar fud an Champa go raibh muid ag beartú feall a dhéanamh ar an Arm. Cuireadh Leddy agus a Chomhairle de dhroim seoil. Rinneadh amhlaidh leis na fochoistí ar fad, An Coiste Oideachais ina measc. Tugadh gach ball den Choiste, cé's móite de Sheán Ó Néill os comhair cúirt fiosrúcháin rúnda. D'iarr muid cúirt oscailte agus nuair a eitíodh muid, dhiúltaigh muid glacadh leis an bhfiosrúchán rúnda. Fógraíodh ansin go raibh muid `suspended from the Irish Republican Army pending court martial'. Sé an rud is mó a ghoill orainn ina dhiaidh sin nach raibh aon chead againn páirt a ghlacadh i gcúrsaí riaracháin an Champa ná in eagrú cúrsaí oideachais...''
[[Íomhá:Áras Mháirtín Uí Chadhain.jpg|mion|Áras Mháirtín Uí Chadhain, [[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh]]]]
[[Íomhá:Máirtín Ó Cadhain - An Braon Broghach.jpg|mion|An Braon Broghach]]
Fuair a athair agus a mháthair bás i rith an achair seo.

=== Saoirse ... de chineál éigin ===
[[Íomhá:Máirtín Ó Cadhain - an tSraith ar Lár.png|mion]]
Sna [[1930]]dí bhí lámh ag an Cadhnach san fheachtas a chuir [[Nua-Ghaeltacht]] ar bun i [[Ráth Cairn]] na [[Mí]]. Ghlac sé páirt i bhfeachtas agóide a bhí ag éileamh tailte níos méithe do mhuintir na [[Gaeltacht]]a. B'é ba thoradh an fheachtais seo gur cuireadh Gaeltacht nua [[Ráth Cairn]] ar bun i g[[Contae na Mí]].

I bhFeabhra na bliana [[1945]] phós an Cadhnach [[Máirín Ní Rodaigh]], [[Múinteoir|oide scoile]] ó chontae an Chabháin, ach bhí lámh is focal eatarthu le fada roimhe sin. Iníon Philip Ruddy ba ea Máirín agus ba mhúinteoir í i scoil lán-Ghaeilge. Bhí cónaí uirthi féin agus Máirtín i dtithe eágsúla timpeall ar [[Bhaile Átha Cliath]] agus ní raibh aon chlann orthu riamh.

Chuir sclábhaíocht an aistriúcháin sa Dáil as dá chuid scríbhneoireachta, áit a raibh sé ina aistritheoir cáipéisí dlí don [[Oireachtas]] ón mbliain [[1947]] go dtí [[1956]].

Bhí an Cadhnach ina cholúnaí seachtainiúil don [[Irish Times]] ó [[1953]] go dtí [[1956]] is bhí ina léachtóir sa [[Ghaeilge]] i g[[Coláiste na Tríonóide]] sa bhliain [[1956]].

Ba mhinic é ag coimhlint le [[Fianna Fáil]] is [[Fine Gael]] i ngeall ar neamhshuim is naimhdeas i leith na Gaeilge faoi seach.&lt;ref&gt;Ó Cathasaigh, Aindrias, ‘Ag Samhlú Troda: Máirtín Ó Cadhain 1905- 1970, Coiscéim, BÁC 2002. Lch 13.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Breathnach, Diarmuid, agus Ní Mhurchú, Máire, ‘1882-1982 Beathaisnéis 4’ lch 85, Máirtín Ó Cadhain, An Clóchomhar Teo, BÁC.&lt;/ref&gt; Chuir sé troid orthu siúd agus ar an [[Language Freedom Movement]] ó thaobh na Gaeilge de, is níor éalaigh na Gaeilgeoirí féin, a bhí tar éis loiceadh, fiú. Cé go mba shóisialaí é ní raibh sé róthógtha leis na Cumannaigh.&lt;ref&gt;Ó Cathasaigh, Aindrias, ‘Ag Samhlú Troda: Máirtín Ó Cadhain 1905- 1970, Coiscéim, BÁC 2002. Lch 234. (Language Freedom Movement (Gluaiseacht Saoirse Teanga as Gaeilge) - gluaiseacht frithghaeilgeoireachta)&lt;/ref&gt;

=== Na blianta deireanacha ===
Chaith an Cadhnach na blianta deireanacha dá shaol ina Ollamh le Gaeilge i g[[Coláiste na Tríonóide]]. Ceapadh ina ollamh le Gaeilge faoi [[1969]] é, agus ina chomhalta de chuid Choláiste na Tríonóide sa bhliain [[1970]]. Ainmníodh léachtlann ina onóir i gColáiste na Tríonóide, ''Téatar Mháirtín Uí Chadhain''.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=http://isservices.tcd.ie/facilities/chadhain.php |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2012-07-07 |archivedate=2011-08-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110818172553/http://isservices.tcd.ie/facilities/chadhain.php }}&lt;/ref&gt; Bhí sé ina aoi-léachtóir in [[Ollscoil na Banríona]] chomh maith.&lt;ref&gt;Dictionary of Irish Writers, Writers in the Irish Language, curtha i dtoll a chéile ag Brian Cleeve, Cló Mercier, 1971. &lt;/ref&gt;

Ba é a bhunaigh [[Misneach (grúpa)|Misneach]], eagraíocht a bhí dírithe go diongbháilte ar athbheochan na Gaeilge, agus a d'eagraigh stailc ocrais ar son na teanga sa bhliain [[1966]].

Sa bhliain [[1969]] thug an Cadhnach an príomhléacht ag [[Scoil Gheimhridh Chumann Merriman]] in [[Aonach Urmhumhan]]. Go luath ina dhiaidh sin foilsíodh an léacht sin faoi chlúdach leabhair dar teideal ''[[Páipéir Bhána agus Páipéir Bhreaca]]''. Tá an aiste sin ar na cinn is tábhachtaí faoi scríbhneoireacht na Gaeilge dár foilsíodh riamh.
[[Íomhá:Mt-jerome-entrance.jpg|mion|[[Reilig Chnocán Iaróm]]]]
Ba scríbhneoir cruthaitheach Máirtín a rinne an-fhorbairt agus an-aclú ar an nGaeilge mar theanga liteartha. Thóg sé focail ó [[Gaeilge na hAlban|Ghaeilge na hAlban]] agus chum sé nua-fhocail amanna. Mar sin féin, chleacht sé gramadach a chanúna féin in áit na gramadaí caighdeánaithe in áiteanna.

Chónaigh sé in áiteanna éagsúla i mBaile Átha Cliath in imeacht na mblianta ach ba in 12 Garraithe na Gréine i n[[Dartraí (Baile Átha Cliath)|Dartraí]], cuid de [[Rath Maonais]], a chaith sé an tréimhse b'fhaide astu sin.

Cailleadh Máirtín Ó Cadhain ar an [[18 Deireadh Fómhair]] [[1970]], go díreach nuair a bhí cor eile á chur de ag saol agus ag scríbhneoireacht na h[[Éireann]]. Bhásaigh sé in [[Ospidéal an Mater Misercordiae|Ospidéal an Mater]] i mBaile Átha Cliath. Cuireadh i [[Reilig Chnocán Iaróm]] é. D'fhág sé go leor scríbhinní neamhfhoilsithe ina dhiaidh a nochtadh de réir a chéile.

Seo a leanas sliocht as óráid [[Cian Ó hÉigeartaigh|Chian Uí Éigeartaigh]] os cionn uaigh Mháirtín lá a adhlactha, an 20ú lá de Dheireadh Fómhair 1970.

:''Bhí sé ina scríbhneoir, ina mhúinteoir, ina shaighdiúir, ina scoláire, ina chinnire. Bhí chuile cháilíocht acu sin tugtha chun foirfeachta ann. Ba é an fear ba mhó é dar fáisceadh as an nGaeltacht ó bhí Éire fré chéile ina Gaeltacht... Ach níor ghéill Máirtín riamh don éadóchas. ‘Níor dhúirt muide', ar sé, ‘muide Éireannaigh, gur throid muid ariamh an cath deireanach.’ ‘Sé an dóchas', ar sé arís, ‘an mhaidhmiú chuartach, an chain detonation a fheicim riamh anall i stair na tíre. Na géaga giniúna; an dóchas ag gint an mhisnigh agus an misneach ag gint an gnímh. Don ghlúin atá ag éirí suas agus don ghlúin a chuaigh romhainn, b'eiseamláir, ba chomhartha sóirt againn é ar gach a thuigeamar le hÉirinn, le Gaelachas. Ba é Máirtín a léirigh dúinn brí na bhfocal sin, eisean agus duine nó beirt eile. Ba chomhartha ar a shaol uilig an freagra a thug sé ar an gCanónach i gCarn Mór na Gaillimhe. Arsa an Canónach leis, ‘Ar ndóigh’, ar sé, ‘tá tusa bainteach le hÓglaigh na hÉireann.’ Chun an post a choinneáil, ní chaithfeadh Máirtín a rá ach ‘Cá bhfios duit?' Ach is é a thug sé d’fhreagra, 'Agus má tá, céard faoi?' Sa bhfreagra neamhleithscéalach sin, tá Stoc na Cille ag labhairt, an glór a chaithfear a éisteacht... glór tréan buan, atá ag cuartú siar aniar sa stair ó chuaigh crúb Sasanach don chéad uair i ngreim sa bhfód glas seo… Glór, 'Éire na staire, Éire an chian-thnutháin chun saoirse agus chun bheith ina hÉire, Éire na Gaeilge.' Glór pobail ar thóir a shealbha. Lenár linn, is trí ghuth, trí pheann agus trí phearsa Mháirtín Ó Cadhain, go háirid, a chuir an glór é féin in iúl.''

[[Íomhá:Cr%C3%A9_na_Cille.jpg|mion]]

Deir [[Alan Titley]]: ‘Nuair a fuair sé bás ... ba chliché é a rá gur chaill Éire an scríbhneoir ab fhearr a bhí aici...’&lt;ref&gt;http://www.rte.ie/tv/rianfhocail/article.html&lt;/ref&gt;
== Scríbhneoireacht ==
B'fhada fairsing réimse liteartha Uí Chadhain. Ba bheag stíl nár fhéach sé cor léi. Rinne sé a chuid féin de shaothar go leor eile: [[Na Griannaigh]] agus [[Fyodor Dostoyevsky|Dostoyevsky]], [[Maxim Gorky|Gorky]] agus [[Franz Kafka|Kafka]], [[T. S. Eliot]] agus [[Pádraig Ó Conaire]]. Ba é scríbhneoir mór ''engagé'' na Gaeilge é, fear a chosain i ngach cuid dá shaothar cruthaíoch firinne agus neamhspleáchas na healaíne.

Ba é ba mhó a d'fhorbair is a d'fhairsingigh prós na Gaeilge san fhichiú haois. Bhain sé suaitheadh as nach bhfacthas a leithéid ó aortha na seachtú haoise déag. Chuimsigh sé traidisiún teanga a théann siar go dtí aimsir na [[An Táin|Tána]]. 

Bhí eolas údarásach ag an gCadhnach ar litríocht agus cultúr na Gaeilge agus na hÉireann. D'fhoghlaim sé [[Gaeilge na hAlban]], [[Breatnais]], agus [[Briotáinis]] agus d'aistrigh ó na trí theanga sin go Gaeilge. Rinne sé aistriúcháin ón mBéarla is ón bh[[Fraincis]] chomh maith. Bhí eolas leathan aige ar Litríocht na hEorpa agus bhí léamh na [[Rúisis]]e, na [[Gearmáinis]]e agus na h[[Iodáilis]]e aige chomh maith le teangacha eile.&lt;ref&gt;Dictionary of Irish Writers, Writers in the Irish Language, curtha i dtoll a chéile ag Brian Cleeve, Cló Mercier, 1971. &lt;/ref&gt; Chuir sé le Ciclipéid Ghearmánach na Litríochta Domhanda.

Cuireadh fáilte roimhe léachtaí a thabhairt ag Ollscoileanna timpeall na tíre. Níor tugadh cead don Chumann Seanchais agus Éigse i gColáiste Ollscoile na Gaillimhe é a bheith ag caint leo ann. Luann [[Breandán Ó hEithir]] an eachtra seo ina leabhar ''Over the Bar''.

Amach ó ''Chré na Cille'', scríobh an Cadhnach dhá úrscéal eile nár tháinig i gcló ach i bhfad i ndiaidh a bháis, sna nóchaidí. B'iad sin ''[[Athnuachan]]'' agus ''[[Barbed Wire]]''.

Scríobh an Cadhnach leabhair gearrscéalta freisin, ina measc ''[[Idir Shúgradh agus Dáiríre]]'', ''[[An Braon Broghach (Cnuasach Gearrscéalta)|An Braon Broghach]]'', ''[[Cois Caoláire]]'', ''[[An tSraith dhá Tógáil]]'', ''[[An tSraith Tógtha]]'' agus ''[[An tSraith ar Lár]]''. Ba é an scríbhneoir próis ba mhó sa Ghaeilge lena linn é.

I measc na n-ainmneacha pinn a bhí aige bhí; Aonghus Óg, Breallianmaitharsatuanógcadhanmaolpote, D. Ó Gallchobhair, Do na Fíréin, Micil Ó Moingmheara, M.Ó.C.

=== Luathshaothair Uí Chadhain ===
Áirítear na cnuasaigh ghearrscéalta [[Idir Shúgradh agus Dáiríre]] (ISD), [[An Braon Broghach (Cnuasach Gearrscéalta)|An Braon Broghach]] (ABB), agus [[Cois Caoláire]] (CC) mar luathshaothar an Chadhnaigh. Braitheann roinnt léirmheastóirí go dtaispeánann ABB teacht chun aibíochta mar scríbhneoir. Deirtear leis go bhfuil teannas le braith i scéalta seo an Chadhnaigh. Díríonn an Cadhnach sna scéalta seo ar phobail faoi leith, pobail iargúlta Ghaeltachta don chuid is mó, pobail ar nós an phobail inar rugadh agus tógadh an Cadhnach féin.
[[Íomhá:Máirtín Ó Cadhain - Cois Caoláire.jpeg|mion|Cois Caoláire]]
=== Saothair eile ===

Bhí an Cadhnach gníomhach, chomh maith, mar [[iriseoir]] agus ag scríobh aistí, atá bailithe in ''Ó Cadhain i bhFeasta'', ''Caiscín'', agus ''Caithfear Éisteacht''. Cuireadh amach comhfhreagras idir é féin san am a bhí sé i ngéibheann agus [[Tomás Bairéad]] faoin teideal ''As an nGéibheann''. Bhí sé i gcruachás amanna, ó briseadh as a phost múinteoireachta é mar gheall ar a ghníomhaíocht Phoblachtánach.

Ní raibh an oiread sin measa ag Ó Cadhain ar an bh[[filíocht]]. Dar leis, b'fhearr ábhair a phlé sa phrós amháin agus fuair sé de locht ar [[Gaeilge na hAlban|Ghaeilge na hAlban]] nach raibh ach filíocht á scríobh inti ar an mórgóir. Bhí breis filíochta á scríobh sa Ghaeilge ná mar a bhí sa Bhéarla an tráth úd dar leis, ach níorbh fhiú faic an fhilíocht chéanna i gcomparáid le tathag an phróis.

=== Téamaí ===

Glacann an teannas idir daoine aonaracha agus éilimh an phobail ról fíorthábhachtach i scéalta an Chadhnaigh.&lt;ref&gt;‘Is é mórthéama Uí Chadhain sna gearrscéalta an choimhlint idir mianta an duine aonair agus na bacanna a chuireann struchtúir áirithe i saol an phobail dar díobh é ar a fhorbairt phearsanta’ De Paor, Louis, ‘Maxim Gorky, Máirtín Ó Cadhain agus Riastradh na Scéalaíochta’, Comhar (Nollaig 1990) 51-5.&lt;/ref&gt;

=== Léirmheastóireacht ===

In [[Traidisiún Liteartha na nGael]] ([[1979]]) deir [[J. E. Caerwyn Williams]] agus Máirín Ní Mhuiríosa: ‘Níl aon amhras ná gurb é Máirtín Ó Cadhain an scríbhneoir is tábhachtaí dár shaothraigh prós na Nua-Ghaeilge le breis agus daichead bliain anuas.’

&quot;Scríobh sé prós ba théagartha ná mar a scríobh aon Éireannach eile seachas Beckett agus Joyce&quot;, a dúirt [[Seán Ó Tuama]]. Ó Tuama, S. 1980. ‘Tiomna roimh bhás’, Comhar. Deireadh Fómhair. 55.

&quot;D’éirigh leis saothar scóipiúil cumasach nua-aosach a chumadh nár sháraigh aon scríbhneoir eile Gaeilge san aois seo&quot;, a dúirt [[Gearóid Denvir]]. Denvir, G. 1998. Cadhan Aonair: saothar liteartha Mháirtín Uí Chadhain. Baile Átha Cliath: An Clóchomhar. xiv.

&quot;Gan an grá seo don Ghaeilge - grá ab ionann agus beophianadh - níl tuiscint ar anam Mháirtín Uí Chadhain, ar an bhfórsa diamhair a thiomáin chun cinn é in ainneoin príosúin, peannaid phearsanta, easpa sláinte agus bás na gcarad.&quot; [[Breandán Ó hEithir]]

Dar [[Liam Prút]]: (gur) ‘éirigh leis (an gCadhnach) conspóid an fhir phoiblí a choinneáil scartha go hiomlán óna shaothar glanlitríochta.’&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=An Scríbhneoir i nGleic: Téamaí Polaitiúla i Léachtaí Uí Chadhain|url=http://dx.doi.org/10.2307/25571765|journal=Comhar|date=1992|issn=0010-2369|pages=83|volume=51|issue=5|doi=10.2307/25571765|author=Liam Mac Con Iomaire}}&lt;/ref&gt;

[[Seosamh Ó Duibhginn]]: ‘Bhíodh Máirtín ag briathar-ionsaí daoine thall agus abhus.… ba bhealach aige é le faoiseamh a fháil ó mhíshláinte a bhí ag dul dó’

Séamus de Barra, a scríobh in [[Comhar]] na Nollag 1990: ‘Ní chreidimse gur dea-thoradh a bhí ar réabhlóideachas agus ar agóidíocht Mháirtín Uí Chadhain.… ní hannamh a bhuaileann baois fir nuair a bhraitheann siad an aois a bheith ag teacht orthu.

=== Stíl ===

I mórán de scéalta An Braon Broghach cleachtann Máirtín Ó Cadhain an [[réalachas sóisialta]].
[[Íomhá:Liam Mac Amhlaigh - Leachtaí Uí Chadhain.jpg|mion|Liam Mac Amhlaigh  - Leachtaí Uí Chadhain]]

[[Íomhá:The Dregs of the Day - Máirtín Ó Cadhain agus Alan Titley.png|mion|''The Dregs of the Day'' - a d'aistrigh [[Alan Titley]]. Tháinig borradh faoin aistriúchán ar shaothair an Chadhnaigh ó foilsíodh aistriúchán ''Cré na Cille''.]]

== Leabhair agus foilseacháin le Máirtín Ó Cadhain ==

* ''[[Athnuachan]]'' Coiscéim. Baile Átha Cliath 1995 (úrscéal)
* ''[[An Braon Broghach (Cnuasach Gearrscéalta)|An Braon Broghach]]'' An Gúm, Baile Átha Cliath 1991 (gearrscéalta)
* ''[[Barbed Wire]]'' Arna cur in eagar ag Cathal Ó hÁinle. Coiscéim, Baile Átha Cliath 2002 (úrscéal)
* ''[[Caiscín]]'' Ailt san [[Irish Times]] [[1953]]/56. Arna gcur in eagar ag [[Aindrias Ó Cathasaigh]]. Coiscéim, Baile Átha Cliath 1998 (iriseoireacht)
* ''[[Cois Caoláire]]'' [[Sáirséal Ó Marcaigh]], Baile Átha Cliath 2004 (géarrscéalta)
* ''[[Cré na Cille]]'' [[Sáirséal agus Dill]], Baile Átha Cliath 1949/1965 (úrscéal)
* ''[[As an nGéibheann : litreacha chuig Tomás Bairéad]]'' Sáirséal is Dill, Baile Átha Cliath, 1973. (Bailiúchán litreacha)
* ''[[Idir Shúgradh agus Dáiríre]]'' [[Oifig an tSoláthair]], Baile Átha Cliath [[1975]] (gearrscéalta)
* ''[[Tone Inné agus Inniu]]'' Coiscéim, Baile Átha Cliath 1999 (stair, polaitíocht)
* ''[[An tSraith dhá Tógáil]]'' Sáirséal agus Dill, Baile Átha Cliath [[1970]]/1981 (gearrscéalta)
* ''[[An tSraith Tógtha]]'' Sáirséal agus Dill, Baile Átha Cliath [[1977]] (gearrscéalta)
* ''[[An tSraith ar Lár]]'' Sáirséal Ó Marcaigh, Baile Átha Cliath [[1967]] (gearrscéalta)
* ''[[Ó Cadhain i bhFeasta.]]'' Eagarthóir [[Seán Ó Laighin]]. [[Clódhanna Teoranta]], Baile Átha Cliath 1990 (aistí, iriseoireacht, stair, polaitíocht, ábhar ilghnéitheach)
* ''[[An Ghaeilge Bheo - Destined to Pass.]]'' Eagarthóir: Seán Ó Laighin. [[Coiscéim]], Baile Átha Cliath 2002. (taighde agus tuairimí).
* ''[[Caithfear Éisteacht!]]'' Aistí Mháirtín Uí Chadhain in [[Comhar]]. Eagarthóir: [[Liam Prút]]. [[Comhar Teoranta]], Baile Átha Cliath [[1999]] (aistí).
* ''[[Faoi Rothaí na Gréine]]'' Amhráin As Conamara a bhailigh Máirtín Ó Cadhain.
* ''[[Máirtín Ó Cadhain: Téacsanna Teagaisc: Teaching Texts – A Selection]]'' a foilsíodh i [[2020]]. [[Feargal Ó Béarra]] agus [[Arndt Wigger]] a chuir in eagar. Ceachtanna a chum an Cadhnach sna 1960idí chun an Ghaeilge a theagasc. Foilsíodh leagan Gearmáinise freisin.
* ''[[Cumadóireacht Uí Chadhain]]'' [[2020]] le [[Mícheál Briody]] agus [[Máirín Nic Eoin]], leagan anótáilte de thrí scríbhinn de chuid Mháirtín Uí Chadhain atá caomhnaithe i gcartlann [[Coláiste na Tríonóide|Choláiste na Tríonóide]], Baile Átha Cliath.
* ''[[Foclóir Mháirtín Uí Chadhain]]'' [[2021]], foclóir ar líne, [[Acadamh Ríoga na hÉireann]].
* ''Máirtín Ó Cadhain: Rogha Scéalta'', Cló Iar-Chonnacht. 15 gearrscéal arna roghnú ag [[Louis de Paor]].

=== Paimfléid ===

* ''[[Páipéir Bhána agus Páipéir Bhreaca]]''
* ''[[Irish above Politics]]'' Baile Átha Cliath 1964.
* ''[[Mr. Hill: Mr. Tara]] Baile Átha Cliath 1964.''
* ''[[Cosnaítear an Creideamh]] Baile Átha Cliath 1964.''
* ''[[Ar Céalacan, ar Stailc Ocrais]] Baile Átha Cliath 1966.''
* ''[[An Aisling]] Baile Átha Cliath 1966.''
* ''[[Gluaiseacht na Gaeilge, Gluaiseacht ar strae (paimfléad)]]'' Foilsithe ag [[Misneach (grúpa)|Misneach]] 1970.

=== Aistriúcháin go Gaeilge ===
* ón m[[Béarla]]: [[Sally Kavanagh]] ([[Charles Kickham]]) mar [[Saile Chaomhánach, nó na hUaigheanna Folmha]] agus '[[A short suit]]' le ([[Lynn Doyle]])
* ón m[[Breatnais]]: ''[[Tynged yr Iaith]]'' ([[Saunders Lewis]])
* ón bh[[Fraincis]]: ''[[La Rempailleuse]]'' (gearrscéal) ([[Guy de Maupassant]])
* ón m[[Briotáinis]], le cúnamh [[G Dourgwenu]] nó [[G Hernot]]: scéalta le [[Jakez Riou]]

=== Béaloideas ===
[[Ó Cadhain i dTír Chonaill]] [[2007]] Cnuasach bealoidis a bailíodh i d[[Tír Chonaill]] sa bhliain [[1957]]

=== Taifeadtaí fuaime===
* [[Máirtín Ó Cadhain (ceirnín)]] bailiúchán d'óráidí agus d'agallaimh a rinne sé.
* [[Consain na Gaeilge (ceirnín)]], a d'fhoilsigh Spól sa bhliain [[1968]]. Ba é [[Breandán Breathnach]] faoi deara foilsiú an cheirnín seo ina bhfuil ceacht foghraíochta á thabhairt ag Máirtín Ó Cadhain.
*  ''Máirtín Ó Cadhain Rogha Téacsanna Teagaisc don Ghaeilge'', ina bhfuil taifeadadh de Mháirtín Ó Cadhain ag léamh as Cré na Cille. Rinneadh é in München na Gearmáine sna 1960idí.

== Leabhair agus aistí faoi Mháirtín Ó Cadhain ==

* [[Aindrias Ó Cathasaigh]]: Ag Samhlú Troda. Máirtín Ó Cadhain 1905-1970. [[Coiscéim]], [[Baile Átha Cliath]] [[2002]].
* Aindrias Ó Cathasaigh [[Daol na réabhlóide: Poblachtachas agus sóisialachas i smaointeoireacht Mháirtín Uí Chadhain]], Coiscéim, 2005.
* Aindrias Ó Cathasaigh ''[[Cadhnaíocht: Aistí ar Mháirtín Ó Cadhain]]''. [[Coiscéim]], [[2021]].
* Costigan, an tSiúr Bosco, le [[Seán Ó Curraoin]]. De Ghlaschloich an Oileáin: Beatha agus Saothar Mháirtín Uí Cadhain. [[Cló Iar-Chonnachta]], [[Indreabhán]] [[1987]].
* Ó hÁinle, Cathal, ‘Criostalú: Aistí ar Shaothar Mháirtín Uí Chadhain’, [[Coiscéim]], BÁC, [[1998]].
* Ó hAnluain, Eoghan, ‘Léargas Doilíosach: Gnéithe Áirithe de Ghearrscéalta Mháirtín Uí Chadhain’, [[Comhar]] ([[Deireadh Fómhair]] [[1971]]) 10-15.
* Denvir, Gearóid, ‘Cadhan Aonair: Saothar Liteartha Mháirtín Uí Chadhain’, BÁC, [[1987]].
* ‘Maxim Gorky, Máirtín Ó Cadhain agus Riastradh na Scéalaíochta’, le [[Louis de Paor]], Comhar (Nollaig 1990) 51-5.
*[[Faoin mBlaoisc Bheag Sin]], le [[Louis de Paor]], Coiscéim, 1991, An aigneolaíocht i scéalta Mháirtín Uí Chadhain. Sa leabhar seo déantar anailís ar Ó Cadhain ó thaobh an méid a bhíonn ar siúl in aigne an duine ina chuid scéalaíochta.
* Titley, Alan, ‘Máirtin Ó Cadhain &amp; Foirm an Ghearrscéil’, Comhar, Deireadh Fómhair [[1980]]. (Lgh. 34-36, 38-40.)
* Ní Annracháin, Máire (eag.), Saothar Mháirtín Uí Chadhain, Léachtaí Cholm Cille, 37, [[Maigh Nuad]]: An Sagart, 2007.
* Carnabhal na Marbh [[Radvan Markus]] Leabhar taighde le duine de scoláirí móra na litríochta Gaelaí a phléann Cré na Cille i gcomhthéacs na tréimhse ina bhfuil aistriúcháin ar an úrscéal á scaipeadh go hidirnáisiúnta.
* 'Máirtín Ó Cadhain 2020' (2023, de Paor &amp; Mac Cárthaigh, eagarthóirí) [[Cló Léann na Gaeilge]]

== Aistriúcháin ar a shaothair ==

* ''Kirkegårdsjord: gjenfortellinger i ti mellomspill'' ([[Cré na Cille]]), aistriúchán [[Ioruais]]e le [[Jan Erik Rekdal]], [[1995]].
* ''Churchyard Clay'' (Cré na Cille), aistriúchán [[Béarla]] le Joan Trodden Keeffe, U.M.I. Dissertation Information Service, [[SAM]] [[1988]].
* ''[[The Road to Brightcity]]'', aistriúchán [[Béarla]] le h[[Eoghan Ó Tuairisc]], [[Baile Átha Cliath]], [[Poolbeg Press]] [[1981]].
* ''Cré na Cille/Churchyard Clay'' (1949) - sliocht as an úrscéal, aistriúchán go [[Béarla]] de chuid Eibhlín Ní Allúrain agus Maitiú Ó Néill, in: Krino 11 (Samhradh na bliana [[1991]]), S. 13–25.
* Chuir [[Alan Titley]] aistriúchán amach faoin teideal ''The Dirty Dust''. Aistriúchán scaoilte go maith atá ann agus Titley ag féachaint chuige beocht theanga Uí Chadhain a chur in iúl trí Bhéarla saibhir domhan an lae inniu a tharraingt chuige féin.
* Máirtín Ó Cadhain: Rogha Scéalta sa bhliain 2014, arna roghnú ag an Ollamh de Paor.
* ''Cré na Cille'' le [[Tim Robinson]] agus [[Liam Mac Con Iomaire]].
* ''Fuíoll Fuine'' a d’fhoilsigh Yale University Press mar leabhar beag ann féin, The Dregs of the Day, sa bhliain [[2019]]
* ''The Quick and the Dead: Selected Stories'' Aistriúcháin Bhéarla ar ghearrscéalta Mháirtín Uí Chadhain, [[2021]]. [[Yale University Press]] agus Cló Iar-Chonnacht. Tá ‘Becoming Paper’ (‘Ag Déanamh Páipéir’) agus ‘Marbling’ (‘Ag Déanamh Marmair’) sa chnuasach seo, gearrscéalta nach raibh in ''Rogha Scéalta''. Is iad [[Alan Titley]], [[Katherine Duffy]], [[Úna Ní Chonchubhair]], [[Louis de Paor]], agus [[Lochlainn Ó Tuairisg]] a d’aistrigh.

== Ábhair eile ==
Tá portráid de Ó Cadhain a rinne [[Seán O'Sullivan]] i seilbh phríobháideach, agus dealbh bhrád le [[James Power]] i g[[Coláiste na Tríonóide]]. Tá dealbh Mháirtín Uí Chadhain i gceannáras RTÉ Raidió na Gaeltachta i gCasla, Conamara. Tá a chuid scríbhinní i dtaisce sa leabharlann i gColáiste na Tríonóide.

I Mí Iúil 2022 nochtadh dealbh den mhórscríbhneoir ina cheantar dúchais i nGaeltacht Chois Fharraige. Ar an [[Airdín Glas]] taobh thoir de bhaile an Spidéil a nochtadh an dealbh, Dé Sathairn an 23 Iúil. Alan Ryan Hall, atá ina chónaí i n[[Dairbhre]], a rinne an dealbh chré-umha agus ba le tacaíocht agus le síntiúis ó eagraíochtaí Gaeltachta agus acadúla, agus ó dhaoine aonair i measc an phobail a thiomsaigh Iontaobhas Uí Chadhain an t-airgead leis an dealbh a dhéanamh agus a shuiteáil.

== Féach freisin ==

* [[Ráitis Cháiliúla de chuid an Chadhnaigh]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{refbegin}}
* Bowyer Bell, J. (1970), The Secret Army, A History of the IRA, Cambridge: MIT Press.
{{refend}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.youtube.com/watch?v=dFUsguiIm70&amp;feature=related Físeán Gaeilge faoi thionchar an Chadhnaigh ar Ghluaiseacht Chearta Sibhialta na Gaeltachta]
* [http://www.tg4.tv Scannán bunaithe ar &quot;Cré na Cille&quot; (le fáil faoi &quot;Dráma - Cartlann&quot;)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180228054619/http://www.tg4.tv/ |date=2018-02-28 }}
* [http://www.youtube.com/watch?v=q91o5WC5plM&amp;feature=related Tuairimí an Cadhnaigh i leith na Gaeilge agus Todhchaí na Tíre.]
* [http://www.youtube.com/watch?v=uOOJUH8Uqp8&amp;feature=related Máirtín Ó Cadhain agus Muintir na Gaeltachta]
* [http://www.youtube.com/watch?v=7fqBPClCHgA&amp;feature=player_embedded Máirtín Ó Cadhain agus Misneach]
* [http://www.youtube.com/watch?v=WP23SxvECSs&amp;feature=related ''Máirtín Ó Cadhain: Readers Under Fire'' Clár faisnéise faoin gCadhnach]
* [https://focloiruichadhain.ria.ie/ ''Foclóir Mháirtín Uí Chadhain'']
* [https://www.xn--mirtncadhain-cbb5oqd.ie/ www.máirtínócadhain.ie] 

== Foinsí ==

* [https://b-ok.xyz/book/4964629/9e514b Cré na Cille] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152229/https://b-ok.xyz/book/4964629/9e514b |date=2022-10-18 }}
* [https://b-ok.xyz/book/5941994/804411 Graveyard clay] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152222/https://b-ok.xyz/book/5941994/804411 |date=2022-10-18 }} aistriúchán de chuid [[Liam Mac Con Iomaire]] agus Tim Robinson, 
* [https://b-ok.xyz/book/4196136/24564f Dirty Dust] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152222/https://b-ok.xyz/book/4196136/24564f |date=2022-10-18 }}, aistriúchán de chuid [[Alan Titley]]
* [https://b-ok.xyz/book/5223143/1c5f41 The Key] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152219/https://b-ok.xyz/book/5223143/1c5f41 |date=2022-10-18 }}, aistriúchán de chuid Louis de Paor
* [https://b-ok.xyz/book/21914259/b7615b Dregs of the Day] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152219/https://b-ok.xyz/book/21914259/b7615b |date=2022-10-18 }}, aistriúchán de chuid [[Alan Titley]]
* [https://b-ok.xyz/book/5223144/e735b6 The Road to Brightcity] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152226/https://b-ok.xyz/book/5223144/e735b6 |date=2022-10-18 }}
* [https://b-ok.xyz/book/23223114/362687 The Quick and the Dead: Selected Stories] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20221018152224/https://b-ok.xyz/book/23223114/362687 |date=2022-10-18 }}

{{Rialú údaráis}}

{{DEFAULTSORT:Cadhain, Mairtin O}}
[[Catagóir:Máirtín Ó Cadhain]]
[[Catagóir:Daoine as Contae na Gaillimhe]]
[[Catagóir:Daoine a coinníodh i ngéibheann in Éirinn]]
[[Catagóir:Baill d'Óglaigh na hÉireann (1922–1969)]]
[[Catagóir:Baill Misneach]]
[[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Gearrscéalaithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Iriseoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Foclóirithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Béaloideasóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Aistritheoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Aistritheoirí an Ghúim]]
[[Catagóir:Múinteoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1906]]
[[Catagóir:Básanna i 1970]]
[[Catagóir:Iarmhic Léinn Choláiste Phádraig, Droim Conrach]]
[[Catagóir:Iriseoirí The Irish Times]]
[[Catagóir:Ardrúnaithe ar an bhFáinne]]
[[Catagóir:Alumni Choláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath]]
[[Catagóir:Daoine a cuireadh i Reilig Chnocán Iaróm]]
[[Catagóir:Scoláirí agus lucht acadúil na hÉireann]]
[[Catagóir:Aistritheoirí Rannóg an Aistriúcháin]]</text>
      <sha1>8znt3gao12gdx3uyfvk6bxxqmsrbzvi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>22 Márta</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3822</id>
    <revision>
      <id>1213759</id>
      <parentid>1205541</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T10:32:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>27.125.246.78</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3137" xml:space="preserve">{{Márta}}
Is é an '''22 Márta''' an 81ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 82ú lá i mbliain bhisigh. Tá 284 lá fágtha sa bhliain.

== Féilte ==
* [[Náisiúin Aontaithe]] - Lá Uisce an Domhain

== Daoine a rugadh ar an lá seo ==
* [[1786]] — [[Joachim Lelewel]], staraí náisiúnaíoch Polannach (b.[[1861]])
* [[1799]] — [[Friedrich Wilhelm Argelander]], réalteolaí Gearmánach (b. [[1875]])
* [[1848]] — [[Sarah Purser]], ealaíontóir Éireannach (b. [[1943]])
* [[1868]] — [[Robert Millikan]], fisiceoir Meiriceánach (b. [[1953]])
* [[1869]] — [[D.P. Moran|David Patrick Moran]], iriseoir agus gníomhaí Éireannach (b. [[1956]])
* [[1887]] — [[Chico Marx]], fuirseoir Meiriceánach (b. [[1961]])
* [[1912]] — [[Karl Malden]], aisteoir Meiriceánach (b. [[2009]])
* [[1912]] — [[Wilfrid Brambell]], aisteoir Éireannach (b.[[1985]])
* [[1916]] — [[Lee Savold]], dornálaí Meiriceánach (b. [[1972]])
* [[1929]] — [[P. Ramlee]], një aktor dhe këngëtar i famshëm malajzian (b. [[1973]])
* [[1931]] — [[William Shatner]], aisteoir Ceanadach 
* [[1934]] — [[Orrin Hatch]], polaiteoir Meiriceánach (b. [[1922]])
* [[1937]] — [[Angelo Badalamenti]], cumadóir Meiriceánach (b. [[2022]])
* [[1937]] — [[Jon Hassell]], trumpadóir Meiriceánach (b. [[2021]])
* [[1939]] — [[Christine Hargreaves]], ban-aisteoir Sasanach (b. [[1984]])
* [[1947]] — [[Catrìona NicGumaraid]], bard Gàidhlig
* [[1947]] — [[Louis Grech]], polaiteoir Máltach
* [[1958]] — [[Janez Potočnik]], polaiteoir Slóivéanach
* [[1966]] — [[Arron Banks]], fear gnó agus deontóir polaitiúil de chuid na Breataine
* [[1968]] — [[Javier Castillejo]], dornálaí Spáinneach
* [[1971]] — [[Keegan-Michael Key]], aisteoir Meiriceánach
* [[1976]] — [[Reese Witherspoon]], aisteoir Meiriceánach
* [[1994]] — [[Aliaksandra Sasnovich]], imreoir leadóige Bealarúiseach
* [[1999]] — [[Mick Schumacher]], tiománaí Gearmánach Fhoirmle a hAon

== Daoine a fuair bás ar an lá seo ==
* [[1772]] — [[John Canton]], fisiceoir Sasanach (r.[[1718]])
* [[1832]] — [[Johann Wolfgang von Goethe]], scríbhneoir [[An Ghearmáin|Gearmánach]] (r.[[1749]])
* [[1931]] — [[James Campbell]], polaiteoir Éireannach (r. [[1851]])
* [[1951]] — [[Francis Bulfin]], polaiteoir Éireannach (r. [[1874]])
* [[1959]] — [[James Griffin]], polaiteoir Éireannach (r. [[1899]])
* [[1963]] — [[Patrick Rogers]], polaiteoir Éireannach (r. [[1900]])
* [[2007]] — [[U. G. Krishnamurti]], fealsamh Indiach (r. [[1918]])

== Tarluithe eile ==
* [[1873]] - Cuireadh deireadh le sclábhaíocht sa Spáinn.
* [[2016]] - Trí [[Buamáil na Bruiséile, 2016|bhuamála féinmharaithe comhordaithe]] sa [[An Bheilg|Bheilg]]. Bhí beirt sibhialtaigh is tríocha agus triúr déantóirí na coire maraithe. 
* [[2017]] - [[Ionsaí Westminster 2017]]: Thiomáin Khalid Masood carr trí shlua a bhí ag siúl ar dhroichead Westminster agus rith sé isteach i [[Pálás Westminster|New Palace Yard]] agus sháigh sé póilín gan arm go marfach. 

[[Catagóir:Dátaí|0322]]
[[Catagóir:Míonna|Márta, 22]]</text>
      <sha1>ttd8jybkuotejawccptpsfbxpme9dsl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>29 Bealtaine</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4826</id>
    <revision>
      <id>1213757</id>
      <parentid>1162805</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T10:30:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>27.125.246.78</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Daoine a fuair bás ar an lá seo */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3439" xml:space="preserve">{{Bealtaine}}
Is é an '''29 Bealtaine''' an 149ú lá den bhliain de réir fhéilire Ghréagóra nó an 150ú lá i mbliain bhisigh. Tá 216 lá fágtha sa bhliain.

== Féilte ==
* [[An Nigéir]] - Lá an Daonlathais
* [[Bahá'íoch]] - Deascabháil na Bahá'u'lláh
* [[Náisiúin Aontaithe]] - Lá Idirnáisiúnta na Coimeádaithe Síochána

== Daoine a rugadh ar an lá seo ==
* [[1265]] — [[Dainté Ailigéirí|Dante]], scríbhneoir agus polaiteoir Iodálach (b.[[1321]])
* [[1439]] — [[Pápa Pius III]], (b. [[1503]])
* [[1630]] — [[Séarlas II Shasana|Séarlas II]], Rí Shasana (b.[[1685]])
* [[1827]] — [[Timothy Daniel Sullivan]], polaiteoir Éireannach
* [[1874]] — [[G. K. Chesterton]], scríbhneoir Caitliceach Sasanach
* [[1879]] — [[Eibhlís Uí Chróinín (amhránaí ar an sean-nós)|Eibhlís Uí Chróinín]], amhránaí Éireannach
* [[1890]] — [[Seán French (1890–1937)|Seán French]], polaiteoir Éireannach
* [[1903]] — [[Bob Hope]], aisteoir Sasanach (b. [[2003]])
* [[1904]] — [[Marcel Thil]], dornálaí
* [[1910]] — [[Klaus Nordling]], scríbhneoir
* [[1913]] — [[Tony Zale]], dornálaí Meiriceánach
* [[1917]] — [[John F. Kennedy]], 35ú [[uachtarán na Stát Aontaithe]] (b.[[1963]])
* [[1920]] — [[John Harsanyi]], eacnamaí Ungárach
* [[1950]] — [[Bruno Bréguet]], coirpeach Eilvéiseach
* [[1951]] — [[Mícheál Mac Dubhghaill]], polaiteoir agus dlíodóir Éireannach
* [[1954]] — [[Jerry Moran]], polaiteoir Meiriceánach
* [[1958]] — [[Annette Bening]], ban-aisteoir Meiriceánach
* [[1965]] — [[Peter Freeman (ceoltóir)|Peter Freeman]], ilionstraimaí Meiriceánach
* [[1967]] — [[Noel Gallagher]], ceoltóir Sasanach
* [[1975]] — [[Mel B]], amhránaí Sasanach
* [[1976]] — [[Siarhei Liakhovich]], dornálaí Bealarúiseach
* [[1984]] — [[Carmelo Anthony]], cispheileadóir gairmiúil Meiriceánach
* [[1991]] — [[Conchúir Mac Craith]], iománaí Éireannach
* [[1993]] — [[Jana Čepelová]], imreoir leadóige Slóvacach
* [[1996]] — [[Tomás Ó Muireasa|Tom Morrissey]], iománaí Éireannach

== Daoine a fuair bás ar an lá seo ==
* [[1500]] — [[Bartolomeu Dias]], taiscéalaí Portaingéalach
* [[1780]] — [[Máire Tóireasa na hOstaire]], 63, banríon (r. [[1717]])
* [[1861]] — [[Joachim Lelewel]], 75, staraí Polannach (r. [[1786]])
* [[1892]] — [[Bahá'u'lláh]], 74, Baha'i a bhunaigh an creideamh (r. [[1817]])
* [[1951]] — [[Fanny Brice]], ban-aisteoir Meiriceánach
* [[1956]] — [[Cormac Breathnach]], polaiteoir Éireannach
* [[1958]] — [[Juan Ramón Jiménez]], file Spáinneach
* [[1973]] — [[P. Ramlee]], një aktor dhe këngëtar i famshëm malajzian (r. [[1929]])
* [[1979]] — [[Henry Coyle]], polaiteoir Éireannach
* [[1979]] — [[Mary Pickford]], ban-aisteoir Ceanadach-Meiriceánach
* [[1993]] — [[Billy Conn]], dornálaí Meiriceánach
* [[2010]] — [[Dennis Hopper]], Aisteoir agus scannánóir (r. [[1936]])
* [[2020]] — [[Curtis Cokes]], dornálaí Meiriceánach
* [[2022]] — [[Lester Piggott]], jacaí Sasanach
* [[2023]] — [[Tove Skutnabb-Kangas]], teangeolaí Fionlannach

== Tarluithe eile ==
* [[1953]] - Bhain [[Edmund Hillary]] agus [[Tenzing Norgay]] barr [[Teomólongma|Shliabh Everest]] amach.
* [[1982]] - Chuir [[Ardeaspag Canterbury]] fáilte roimh an b[[Pápa Eoin Pól II]] chuig [[Ardeaglais Canterbury]].

[[Catagóir:Dátaí|0529]]
[[Catagóir:Míonna|Bealtaine, 29]]</text>
      <sha1>6664q2d1y6u8ky3yaofu6soeztyrch4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1973</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6362</id>
    <revision>
      <id>1213756</id>
      <parentid>1208410</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T10:29:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>27.125.246.78</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Básanna */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9836" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Bliain}}

== Eachtraí ==
* [[1 Eanáir]] &amp;ndash; Chuaigh [[Poblacht na hÉireann]], an [[Ríocht Aontaithe]] agus an [[An Danmhairg|Danmhairg]] sa [[Comhphobal Eorpach|Chomhphobal Eorpach]].
* [[5 Iúil]] &amp;ndash; Eisíodh céad [[stampa poist|stampaí poist]] [[Oileán Mhanann]].
* [[2 Lúnasa]] &amp;ndash; Fuair 51 duine bás ar Oileán Mhanainn nuair a chuaigh lárionad laethanta saoire Summerland le tine.
* [[20 Deireadh Fómhair]] &amp;ndash; [[26 Deireadh Fómhair]] – Cogadh Yom Kippur idir [[Iosrael]] agus an t[[Siria]] agus an [[Éigipt]]
[[Íomhá:Sydney Opera House Night.jpg|mion|250px|dheis|20 Deireadh Fómhair 1973: Osclaíodh [[Áras Ceoldrámaíochta Sydney]] san [[Astráil]].]]

== Breitheanna ==
* [[9 Eanáir]] — [[Colm Brophy]], polaiteoir Éireannach
* [[10 Eanáir]] — [[Félix Trinidad]], dornálaí Pórtó Ríceach
* [[11 Eanáir]] — [[Paul Kehoe]], polaiteoir Éireannach de chuid Fine Gael
* [[12 Eanáir]] — [[Hande Yener]], amhránaí Turcach
* [[14 Eanáir]] — [[Giancarlo Fisichella]], tiománaí Iodálach [[Foirmle a hAon]]
* [[21 Eanáir]] — [[Chris Kilmore]], DJ Meiriceánach
* [[4 Feabhra]] — [[Oscar De La Hoya]], [[dornálaíocht|dornálaí]] Meiriceánach
* [[7 Feabhra]] — [[Kate Thornton]], láithreoir teilifíse Briotanach
* [[12 Feabhra]] — [[Tara Strong]], ban-aisteoir Ceanadach-Meiriceánach
* [[18 Feabhra]] — [[Claude Makélélé]], imreoir sacair agus bainisteoir Francach
* [[3 Márta]] — [[Alison King]], ban-aisteoir Briotanach
* [[9 Márta]] — [[Danny Green]], dornálaí Astrálach
* [[9 Márta]] — [[Matteo Salvini]], polaiteoir Iodálach
* [[12 Márta]] — [[Mark Daly]], polaiteoir Éireannach
* [[17 Márta]] — [[Caroline Corr]], amhránaí agus drumadóir Éireannach
* [[19 Márta]] — [[Michael Devine]], peileadóir Éireannach
* [[20 Márta]] — [[Chris Stephens]], polaiteoir Albanach
* [[23 Márta]] — [[Jerzy Dudek]], imreoir sacair Polannach
* [[29 Márta]] — [[Marc Overmars]], imreoir sacair Ísiltíreach
* [[30 Márta]] — [[Niall Collins]], polaiteoir Éireannach
* [[1 Aibreán]] — [[Christian Finnegan]], fuirseoir Meiriceánach
* [[1 Aibreán]] — [[Rachel Maddow]], láithreoir teilifíse Meiriceánach
* [[6 Aibreán]] — [[Henrik Petersson]], matamaiticeoir agus scríbhneoir Sualannach
* [[7 Aibreán]] — [[José Antonio Rivera]], dornálaí Pórtó Ríceach
* [[10 Aibreán]] — [[Roberto Carlos da Silva]], imreoir sacair Brasaíleach
* [[14 Aibreán]] — [[Adrien Brody]], aisteoir Meiriceánach
* [[28 Aibreán]] — [[Jorge Garcia]], aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach
* [[30 Aibreán]] — [[Leigh Francis]], aisteoir Briotanach
* [[10 Bealtaine]] — [[Dara Calleary]], polaiteoir Éireannach
* [[20 Bealtaine]] — [[Hector Javier Velazco]], dornálaí Airgintíneach
* [[21 Bealtaine]] — [[Noel Fielding]], fuirseoir agus aisteoir Briotanach
* [[24 Bealtaine]] — [[Dermot O'Leary]], láithreoir teilifíse
* [[24 Bealtaine]] — [[Ruslana]], amhránaí Úcránach
* [[28 Bealtaine]] — [[José Luis López]], dornálaí Meicsiceach
* [[28 Bealtaine]] — [[Ryan Tubridy]], Craoltóir
* [[31 Bealtaine]] — [[Natalia Koroleva]], amhránaí Rúiseach
* [[5 Meitheamh]] — [[Lamon Brewster]], dornálaí Meiriceánach
* [[8 Meitheamh]] — [[Stipe Drews]], dornálaí Crótach
* [[12 Meitheamh]] — [[Pádraig Mac Lochlainn]], polaiteoir Éireannach
* [[14 Meitheamh]] — [[Neil Patrick Harris]], aisteoir Meiriceánach
* [[16 Meitheamh]] — [[Amanda Byram]], láithreoir teilifíse agus iarmhainicín Éireannach
* [[19 Meitheamh]] — [[Nâdiya]], amhránaí Francach
* [[23 Meitheamh]] — [[Denis Naughten]], polaiteoir Éireannach de chuid Fine Gael
* [[26 Meitheamh]] — [[Catherine Nic Phiarais]], dlíodóir Éireannach
* [[28 Meitheamh]] — [[Airat Ichmouratov|Ayrat İşmoratof]], cumadóir agus stiúrthóir Ceanadach
* [[1 Iúil]] — [[Antóin de Brún]], iománaí Éireannach
* [[5 Iúil]] — [[Róisín Murphy]], amhránaí agus cumadóir Éireannach
* [[10 Iúil]] — [[Declan McAleer]], polaiteoir as Tuaisceart Éireann
* [[10 Iúil]] — [[Proinsias Mac a' Bhaird]], scríbhneoir Éireannach
* [[12 Iúil]] — [[Marc MacSharry]], polaiteoir Éireannach
* [[13 Iúil]] — [[Huw Merriman]], polaiteoir Briotanach
* [[18 Iúil]] — [[John Brady]], polaiteoir Éireannach
* [[22 Iúil]] — [[Rufus Wainwright]], ceoltóir Meiriceánach-[[Ceanada|Cheanadach]]
* [[24 Iúil]] — [[Graham Mag Oireachtaigh]], imreoir peile [[Éireannach]]
* [[28 Iúil]] — [[Louise O'Reilly]], polaiteoir Éireannach
* [[7 Lúnasa]] — [[Armand Krajnc]], dornálaí Sualannach
* [[10 Lúnasa]] — [[Javier Zanetti]], imreoir sacair Airgintíneach
* [[20 Lúnasa]] — [[Stephen Nolan]], láithreoir agus craoltóir 
* [[21 Lúnasa]] — [[Nikolai Valuev]], polaiteoir Rúiseach
* [[28 Lúnasa]] — [[Kirby Morrow|Cearba MacMurchadha]], aisteoir Ceanadach
* [[6 Meán Fómhair]] — [[Carlo Cudicini]], imreoir sacair Iodálach
* [[13 Meán Fómhair]] — [[Fabio Cannavaro]], imreoir sacair Iodálach
* [[14 Meán Fómhair]] — [[Linvoy Primus]], imreoir sacair Sasanach
* [[14 Meán Fómhair]] — [[Nas]], rapálaí Meiriceánach
* [[18 Meán Fómhair]] — [[James Marsden]], aisteoir Meiriceánach
* [[3 Deireadh Fómhair]] — [[Keiko Agena]], ban-aisteoir Meiriceánach
* [[3 Deireadh Fómhair]] — [[Ricardo Mayorga]], dornálaí Nicearaguach
* [[22 Deireadh Fómhair]] — [[Séamas Ó Muíneacháin]], imreoir peil Ghaelach
* [[24 Deireadh Fómhair]] — [[Billy Woods]], peileadóir Éireannach
* [[26 Deireadh Fómhair]] — [[Seth MacFarlane]], aisteoir Meiriceánach
* [[2 Samhain]] — [[John Hayes]], imreoir rugbaí Éireannach
* [[5 Samhain]] — [[Gráinne Seoige]], iriseoir teilifíse Éireannach
* [[13 Samhain]] — [[Sam Soliman]], dornálaí Astrálach
* [[14 Samhain]] — [[Dana Snyder]], fuirseoir Meiriceánach
* [[29 Samhain]] — [[Ryan Giggs]], traenálaí agus iarimreoir sacair
* [[1 Nollaig]] — [[Lombardo Boyar]], aisteoir Meiriceánach
* [[2 Nollaig]] — [[Monica Seles]], iarimreoir leadóige
* [[7 Nollaig]] — [[Damien Rice]], amhránaí Éireannach
* [[10 Nollaig]] — [[Arden Myrin]], ban-aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach
* [[17 Nollaig]] — [[Paula Radcliffe]], lúthchleasaí Briotanach
* [[22 Nollaig]] — [[Alan Thompson]], iarimreoir sacair

== Básanna ==
* [[5 Eanáir]] — [[Gearroid Ua Beolláin]], polaiteoir Éireannach
* [[22 Eanáir]] — [[Lyndon B. Johnson]], 36ú [[uachtarán na Stát Aontaithe]] (r. [[1908]])
* [[24 Eanáir]] — [[Willie Clancy]], ceoltóir Éireannach
* [[11 Feabhra]] — [[Johannes Hans Daniel Jensen]], fisiceoir núicléach Gearmánach
* [[15 Feabhra]] — [[Tim Holt]], aisteoir Meiriceánach
* [[27 Feabhra]] — [[Bill Everett]], cruthaitheoir greannán Meiriceánach
* [[6 Márta]] — [[Pearl S. Buck]], scríbhneoir Meiriceánach (r. [[1892]])
* [[26 Márta]] — [[Noel Coward]], aisteoir Sasanach (r. [[1899]])
* [[8 Aibreán]] — [[Pablo Picasso]], péintéir Spáinneach (r. [[1881]])
* [[14 Aibreán]] — [[Laurence Brady]], polaiteoir Éireannach
* [[20 Aibreán]] — [[Michael Dransfield]], file Astrálach
* [[21 Aibreán]] — [[Arthur Fadden]], polaiteoir Astrálach agus 13ú Príomh-Aire na hAstráile
* [[17 Bealtaine]] — [[Lorenzo Ó Meachair]], iománaí Éireannach
* [[24 Bealtaine]] — [[Bryan Cusack]], polaiteoir agus dochtúir Éireannach
* [[29 Bealtaine]]: [[P. Ramlee]], një aktor dhe këngëtar i famshëm malajzian (r. [[1929]])
* [[13 Meitheamh]] — [[Caitlín Ní Mhaolchróin]], scoláire Éireannach
* [[7 Iúil]] — [[Seán Mac Eoin]], polaiteoir agus saighdiúir Éireannach
* [[8 Iúil]] — [[Arthur Calwell]], polaiteoir Astrálach
* [[11 Iúil]] — [[Edward Moane]], polaiteoir Éireannach
* [[22 Iúil]] — [[Selman Waksman]], bithcheimicí Meiriceánach (r. [[1888]])
* [[25 Iúil]] — [[Michael Davern]], polaiteoir Éireannach
* [[30 Iúil]] — [[James Carroll]], polaiteoir Éireannach
* [[6 Lúnasa]] — [[Fulgencio Batista]], uachtarán Chúba
* [[12 Lúnasa]] — [[Karl Ziegler]], ceimicí [[An Ghearmáin|Gearmánach]] (r. [[1898]]) 
* [[31 Lúnasa]] — [[John Ford]], stiúrthóir scannán Meiriceánach
* [[2 Meán Fómhair]] — [[J. R. R. Tolkien]], scoláire agus scríbhneoir Sasanach (r. [[1892]])
* [[11 Meán Fómhair]] — [[Salvador Allende]], uachtarán [[An tSile|Sileach]] (r. [[1908]])
* [[20 Meán Fómhair]] — [[Pádraig Ó Caoimh]], polaiteoir Éireannach
* [[23 Meán Fómhair]] — [[Pablo Neruda]], file agus polaiteoir Sileach
* [[26 Meán Fómhair]] — [[Anna Magnani]], ban-aisteoir Iodálach
* [[31 Deireadh Fómhair]] — [[Lucha Reyes]], amhránaí Peiriúch
* [[11 Samhain]] — [[Artturi Ilmari Virtanen]], ceimiceoir Fionlannach
* [[13 Samhain]] — [[Bruno Maderna]], stiúrthóir agus cumadóir Iodálach
* [[29 Samhain]] — [[Fred Apostoli]], dornálaí Meiriceánach
* [[1 Nollaig]] — [[David Ben-Gurion]], chéad phríomh-aire [[Iosrael]] (r. [[1886]])
* [[5 Nollaig]] — [[Robert Alexander Watson-Watt]], fisiceoir
* [[11 Nollaig]] — [[Walter Furlong]], polaiteoir Éireannach
* [[23 Nollaig]] — [[Gerard Kuiper]], réalteolaí Olannach (r. [[1905]])

== Teilifís ==
{{Príomhalt|1973 sa teilifís}}

== Scannáin ==
{{Príomhalt|1973 sa scannán}}

== Duaiseanna Nobel ==
* [[Síocháin]] - [[Henry Kissinger]], [[Le Duc Tho]] 
* [[Fisic]] - [[Leo Esaki]], [[Ivar Giaever]], agus [[Brian David Josephson]]
* [[Ceimic]] - [[Ernst Otto Fischer]], [[Geoffrey Wilkinson]]
* [[Leigheas]] – [[Karl von Frisch]], [[Konrad Lorenz]], agus [[Nikolaas Tinbergen]]
* [[Litríocht]] – [[Patrick White]]
* [[Eacnamaíocht]] - [[Wassily Leontief]]

== Scannáin ==
*[[1 Márta]] - ''[[Charlotte's Web (scannán 1973)|Charlotte's Web]]''

[[Catagóir:Blianta]]</text>
      <sha1>lxv4mtdnkfxag02n980h47vphk42ac4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1940</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6422</id>
    <revision>
      <id>1213760</id>
      <parentid>1203501</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T10:34:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Baginda 480</username>
        <id>61067</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7205" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Bliain}}

== Tarluithe ==
=== [[An Dara Cogadh Domhanda]] ===
* [[4 Meitheamh]] - Gabhann [[An Ghearmáin|na Gearmánaigh]] seilbh ar chalafort [[Dunkerque]] agus arm na gcomhghuaillithe ag tarraingt siar.
[[Íomhá:Dalai Lama boy.jpg|mion|Corónú an 14ú Dalaí Lama in [[Lása]] na [[An Tibéid|Tibéide]] ar 22 Feabhra 1940]]

== Breitheanna ==
* [[4 Eanáir]] — [[Brian David Josephson]], fisiceoir Meiriceánach
* [[4 Eanáir]] — [[Gao Xingjian]], scríbhneoir Franca-Shíneach 
* [[16 Eanáir]] — [[Franz Müntefering]], polaiteoir Gearmánach
* [[21 Eanáir]] — [[Jack Nicklaus]], galfaire Meiriceánach
* [[22 Eanáir]] — [[John Hurt]], aisteoir [[Sasana]]ch (b. [[2017]])
* [[24 Eanáir]] — [[Joachim Gauck]], polaiteoir Gearmánach
* [[28 Eanáir]] — [[Carlos Slim]], fiontraí gnó Meicsiceach
* [[2 Feabhra]] — [[David Jason]], aisteoir Sasanach
* [[4 Feabhra]] — [[George A. Romero]], Scannánóir Meiriceánach-Cheanadach, scríbhneoir scripte scannáin agus eagarthóir
* [[9 Feabhra]] — [[J.M.Coetzee]], scríbhneoir as an Afraic Theas
* [[9 Feabhra]] — [[Seamus Deane]], scríbhneoir agus léirmheastóir Éireannach (b. [[2021]])
* [[20 Feabhra]] — [[Jimmy Greaves]], peileadóir Sasanach
* [[23 Feabhra]] — [[Peter Fonda]], aisteoir Meiriceánach
* [[24 Feabhra]] — [[Jimmy Ellis]], dornálaí Meiriceánach
* [[1 Márta]] — [[Nuala O'Faolain|Nuala Ó Faoláin]], scríbhneoir Éireannach
* [[10 Márta]] — [[Chuck Norris]], ealaíontóir comhraic, aisteoir, léiritheoir, agus scríbhneoir scannán Meiriceánach
* [[26 Márta]] — [[James Caan]], aisteoir Meiriceánach
* [[26 Márta]] — [[Nancy Pelosi]], polaiteoir [[Stáit Aontaithe|Meiriceánach]]
* [[27 Márta]] — [[Lorcan Allen]], polaiteoir agus feirmeoir Éireannach
* [[12 Aibreán]] — [[Jack Hibberd]], drámadóir Astrálach
* [[13 Aibreán]] — [[José Nápoles]], dornálaí Cúbach-Meicsiceach
* [[14 Aibreán]] — [[Julie Christie]], aisteoir Briotanach a rugadh san India
* [[25 Aibreán]] — [[Al Pacino]], aisteoir Meiriceánach
* [[30 Aibreán]] — [[Gerard Cott]], polaiteoir Éireannach
* [[14 Bealtaine]] — [[Yochanan Vollach]], peileadóir Iosraelach 
* [[15 Bealtaine]] — [[Proinsias De Rossa]], polaiteoir Éireannach
* [[15 Bealtaine]] — [[Proinsias de Rossa|Proinsias De Rossa]], polaiteoir Éireannach
* [[24 Bealtaine]] — [[Joseph Brodsky]], file Rúiseach-Mheiriceánach (b. [[1996]])
* [[28 Bealtaine]] — [[Maeve Binchy]], úrscéalaí Éireannach
* [[30 Bealtaine]] — [[Ciarán Murphy]], polaiteoir Éireannach
* [[7 Meitheamh]] — [[Tom Jones (Amhránaí)|Tom Jones]], amhránaí Breatnach
* [[19 Meitheamh]] — [[Brendan Ingle]], dornálaí Éireannach
* [[20 Meitheamh]] — [[John Mahoney]], aisteoir Meiriceánach
* [[23 Meitheamh]] — [[Stuart Sutcliffe]], ceoltóir de chuid [[The Beatles]] (b. [[1962]])
* [[1 Iúil]] — [[John McCoy]], polaiteoir Éireannach
* [[2 Iúil]] — [[Kenneth Clarke]], polaiteoir Briotanach
* [[3 Iúil]] — [[Lamar Alexander]], polaiteoir Meiriceánach
* [[6 Iúil]] — [[Tove Skutnabb-Kangas]], teangeolaí Fionlannach
* [[7 Iúil]] — [[Ringo Starr]], ceoltóir as [[The Beatles]]
* [[17 Iúil]] — [[Tim Brooke-Taylor]], fuirseoir agus aisteoir Sasanach
* [[3 Lúnasa]] — [[Martin Sheen]], aisteoir Meiriceánach
* [[1 Meán Fómhair]] — [[Annie Ernaux]], scríbhneoir Francach
* [[3 Meán Fómhair]] — [[Eduardo Galeano]], scríbhneoir Uraguach
* [[5 Meán Fómhair]] — [[Raquel Welch]], ban-aisteoir Meiriceánach
* [[12 Meán Fómhair]] — [[Des Foley]], polaiteoir, iománaí, agus imreoir peil Ghaelach
* [[18 Meán Fómhair]] — [[Bob Burke]], múinteoir Gaeilge Meiriceánach
* [[6 Deireadh Fómhair]] — [[Ginette Ravel]], amhránaí Ceanadach
* [[9 Deireadh Fómhair]] — [[John Lennon]], ceoltóir as [[The Beatles]] (b. [[1980]])
* [[14 Deireadh Fómhair]] — [[Cliff Richard]], amhránaí Briotanach
* [[15 Deireadh Fómhair]] — [[Peter Charles Doherty]], eolaí [[An Astráil|Astrálach]]
* [[19 Deireadh Fómhair]] — [[Michael Gambon]], aisteoir Sasanach de phór na hÉireann
* [[23 Deireadh Fómhair]] — [[Pelé]], imreoir sacair Brasaíleach (b. [[2022]])
* [[11 Samhain]] — [[Barbara Boxer]], polaiteoir Meiriceánach
* [[17 Samhain]] — [[Luke Kelly]], ceoltóir (b. [[1984]])
* [[1 Nollaig]] — [[Brendan Toal]], polaiteoir Éireannach
* [[1 Nollaig]] — [[Richard Pryor]], fuirseoir agus aisteoir Meiriceánach
* [[4 Nollaig]] — [[Gary Gilmore]], dúnmharfóir Meiriceánach
* [[12 Nollaig]] — [[Dionne Warwick]], amhránaí Meiriceánach

== Básanna ==
* [[27 Eanáir]] — [[Isaak Babel]], scríbhneoir [[An Rúis|Rúiseach]] (r. [[1894]])
* [[4 Feabhra]] — [[Nikolai Ivanovich Yezhov]], oifigeach póilíneachta Rúiseach
* [[9 Feabhra]] — [[Eugen Bleuler]], síciatraí Eilvéiseach (r. [[1857]])
* [[9 Márta]] — [[Robert Gunther]], míoleolaí
* [[16 Márta]] — [[Selma Lagerlöf]], scríbhneoir [[An tSualainn|Sualannach]] (r. [[1858]])
* [[18 Aibreán]] — [[Kid McCoy]], dornálaí Meiriceánach
* [[20 Bealtaine]] — [[Verner von Heidenstam]], scríbhneoir Sualannach
* [[7 Meitheamh]] — [[Hugh Garahan]], polaiteoir Éireannach
* [[10 Meitheamh]] — [[Marcus Garvey]], náisiúnaí gorm (r. [[1887]])
* [[14 Meitheamh]] — [[Séamus Moore]], polaiteoir Éireannach
* [[17 Meitheamh]] — [[Arthur Harden]], bithcheimiceoir Briotanach
* [[21 Meitheamh]] — [[John Taliaferro Thompson]], saighdiúir is ceapadóir Meiriceánach
* [[29 Meitheamh]] — [[Paul Klee]], péintéir [[An Eilvéis|Eilvéiseach]] (r. [[1879]])
* [[24 Iúil]] — [[Maud Joynt]], scoláire agus teangeolaí Éireannach
* [[31 Iúil]] — [[Udham Singh]], réabhlóidí Indiach
* [[9 Lúnasa]] — [[Rudolf Thurneysen]], teangeolaí Eilvéiseach (r. [[1857]])
* [[21 Lúnasa]] — [[Leon Trotscaí]], polaiteoir as an [[Rúis]] (r. [[1879]])
* [[30 Lúnasa]] — [[Joseph John Thomson]], fisiceoir Briotanach
* [[31 Lúnasa]] — [[Brook Brasier]], polaiteoir Éireannach
* [[14 Meán Fómhair]] — [[Patrick Shaw]], polaiteoir Éireannach
* [[9 Samhain]] — [[Neville Chamberlain]], polaiteoir [[An Bhreatain|Briotanach]] (r. [[1869]])
* [[24 Samhain]] — [[James Craig, 1ú Bíocunta Chreaga Abhann]], polaiteoir as Béal Feirste
* [[21 Nollaig]] — [[F. Scott Fitzgerald]], scríbhneoir Meiriceánach (r. [[1896]])
* [[26 Nollaig]] — [[Marie-Louise Sjoestedt|Marie-Louise Sjoestedt-Jonval]], Ceiltíoch Francach

== Teilifís ==
{{Príomhalt|1940 sa teilifís}}

== Scannáin ==
{{Príomhalt|1940 sa scannán}}

== Duaiseanna Nobel ==
* [[Síocháin]] - Níor bronnadh
* [[Fisic]] - Níor bronnadh
* [[Ceimic]] - Níor bronnadh
* [[Leigheas]] - Níor bronnadh
* [[Litríocht]] - Níor bronnadh

== Litríocht na Gaeilge ==
* ''File callánach'', [[Seán Mac Maoláin]]
* ''Mallacht na máthara'', [[Seán Mac Maoláin]]
* ''Slis den tsaoghal'', [[Seán Mac Maoláin]]
* ''Mo bhealach féin'', [[Seosamh Mac Grianna]]
* ''An doras do plabadh'', [[Seoirse Mac Liam]]

== Scannáin ==
*[[7 Feabhra]] - ''[[Pinocchio (scannán 1940)|Pinocchio]]''
*[[13 Samhain]] - ''[[Fantasia (scannán)|Fantasia]]''

[[Catagóir:Blianta]]</text>
      <sha1>jeqtwt3c0avp51ax96agqov7oa9sdtq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1929</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6443</id>
    <revision>
      <id>1213758</id>
      <parentid>1208796</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T10:32:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>27.125.246.78</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Breitheanna */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6307" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Bliain}}

== Tarluithe ==
* [[14 Feabhra]] - Sléacht Lá Fhéile Vailintín i [[Chicago]] i Meiriceá 
* [[24 Deireadh Fómhair]] - Cliseadh Wall Street, ar a dtugtar ''an Mháirt Dhubh''. (Féach [[An Spealadh Mór]].)
[[Íomhá:Crowd outside nyse.jpg|mion|24 Deireadh Fómhair:Daoine ag bailiú taobh amuigh den stocmhalartán i g[[Nua-Eabhrac (cathair)|Cathair Nua-Eabhrac]] agus é ag cliseadh]]

== Breitheanna ==
* [[3 Eanáir]] — [[Sergio Leone]], stiúrthóir scannán Iodálach
* [[9 Eanáir]]  — [[Brian Friel]], drámadóir [[Éire|Éireannach]] (b. [[2016]])
* [[15 Eanáir]] — [[Martin Luther King]], Jr., gníomhaí agus ceannaire cearta sibhialta [[SAM|Meiriceánach]] (b. [[1968]]) 
* [[18 Eanáir]] — [[Larry McMahon]], polaiteoir Éireannach
* [[25 Eanáir]] — [[Gearóid Mac Eoin]], scoláire Éireannach
* [[31 Eanáir]] — [[Jean Simmons]], ban-aisteoir Briotanach-Meiriceánach
* [[14 Feabhra]] — [[Noel Lemass, Óg]], polaiteoir Éireannach
* [[27 Feabhra]] — [[Richie Ryan]], polaiteoir Éireannach
* [[28 Feabhra]] — [[Frank Gehry]], ailtire [[Ceanada]]ch agus Meiriceánach
* [[28 Feabhra]] — [[John Montague]], file agus scéalaí [[Éire]]annach (b. [[2016]])
* [[8 Márta]] — [[Hebe Camargo]], láithreoir teilifíse Brasaíleach
* [[22 Márta]] — [[P. Ramlee]], një aktor dhe këngëtar i famshëm malajzian (b. [[1973]])
* [[1 Aibreán]] — [[Milan Kundera]], údar Seiceach
* [[5 Aibreán]] — [[Ivar Giaever]], fisiceoir Ioruach
* [[6 Aibreán]] — [[Guylaine Guy]], ban-aisteoir Ceanadach
* [[10 Aibreán]] — [[Max von Sydow]], aisteoir Sualannach
* [[10 Aibreán]] — [[Mike Hawthorn]], tiománaí carr rásaíochta Briotanach
* [[6 Bealtaine]] — [[Paul Lauterbur]], ceimiceoir Meiriceánach (b. [[2007]])
* [[21 Bealtaine]] — [[Miles Davis]], snagcheoltóir Meiriceánach
* [[4 Meitheamh]] — [[Karolos Papoulias]], dlí-eolaí agus polaiteoir Gréagach
* [[10 Meitheamh]] — [[Edward Osborne Wilson|Edward O. Wilson]], bitheolaí, nádúraí, agus scríbhneoir Meiriceánach
* [[16 Meitheamh]] — [[Pauline Yates]], ban-aisteoir Sasanach
* [[21 Meitheamh]] — [[Johnny Chóil Mhaidhc Ó Coisdealbha]], scríbhneoir, file agus aisteoir Éireannach
* [[25 Meitheamh]] — [[Jean-Joseph Sanfourche]], ealaíontóir Francach
* [[29 Meitheamh]] — [[Oriana Fallaci]], iriseoir [[An Iodáil|Iodálach]] (b. [[2006]])
* [[1 Iúil]] — [[Gerald Maurice Edelman]], bitheolaí Meiriceánach
* [[2 Iúil]] — [[Imelda Marcos]], iar-Chéad Bhean na n[[Na hOileáin Fhilipíneacha|Oileán Filipíneach]] 
* [[6 Iúil]] — [[Hélène Carrère d'Encausse]], staraí [[An Fhrainc|Francach]]  
* [[11 Iúil]] — [[David Kelly]], aisteoir Éireannach, 1929–2012
* [[28 Iúil]] — [[Jacqueline Kennedy Onassis]], Céadbhean na Stát Aontaithe
* [[14 Lúnasa]] — [[Dick Tiger]], dornálaí Nigéarach
* [[16 Lúnasa]] — [[Bill Evans]], Pianódóir snagcheoil Meiriceánach
* [[20 Lúnasa]] — [[Caoimhín Ó hIfearnáin]], imreoir peil Ghaelach
* [[3 Meán Fómhair]] — [[Whitey Bulger]], coirpeach Meiriceánach (b. [[2018]])
* [[7 Meán Fómhair]] — [[T. P. McKenna]], aisteoir Éireannach
* [[10 Meán Fómhair]] — [[Arnold Palmer]], galfaire Meiriceánach
* [[15 Meán Fómhair]] — [[Murray Gell-Mann]], fisiceoir Meiriceánach
* [[17 Meán Fómhair]] — [[Stirling Moss]], tiománaí Foirmle a hAon ó Shasana
* [[18 Meán Fómhair]] — [[Flann Ó Riain]], Cartúnaí, scríbhneoir agus gníomhaí Gaeilge
* [[20 Meán Fómhair]] — [[Anne Meara]], ban-aisteoir agus fuirseoir Meiriceánach
* [[21 Meán Fómhair]] — [[Sándor Kocsis]], imreoir sacair Ungárach
* [[27 Meán Fómhair]] — [[Txillardegi]], teangeolaí, polaiteoir, agus scríbhneoir Bascaise (b. [[2012]])
* [[16 Deireadh Fómhair]] — [[Ivor Allchurch]], imreoir sacair Breatnach
* [[22 Deireadh Fómhair]] — [[Lev Yashin]], imreoir sacair Sóivéadach
* [[28 Deireadh Fómhair]] — [[Paddy Keaveney]], polaiteoir Éireannach
* [[6 Samhain]] — [[Peadar Ó Lochlainn]], ceoltóir Éireannach
* [[7 Samhain]] — [[Eric Richard Kandel]], néarfhiseolaí Ostarach
* [[9 Samhain]] — [[Imre Kertész]], scríbhneoir [[An Ungáir|Ungárach]] (b. [[2016]])
* [[15 Samhain]] — [[Ed Asner]], aisteoir Meiriceánach
* [[20 Samhain]] — [[Jerry Hardin]], aisteoir Meiriceánach
* [[21 Samhain]] — [[Niall Tóibín]], fuirseoir Éireannach
* [[6 Nollaig]] — [[King Moody]], aisteoir Meiriceánach
* [[13 Nollaig]] — [[Christopher Plummer]], aisteoir Ceanadach
* [[24 Nollaig]] — [[Lennart Skoglund]], peileadóir Sualannach

== Básanna ==
* [[13 Eanáir]] — [[H. B. Higgins]], polaiteoir Astrálach
* [[13 Eanáir]] — [[Wyatt Earp]], gunnadóir Meiriceánach (r. [[1848]])
* [[12 Feabhra]] — [[Lillie Langtry]], amhránaí agus aisteoir Sasanach (r. [[1853]])
* [[23 Márta]] — [[William Sears]], polaiteoir Éireannach
* [[4 Aibreán]] — [[Karl Friedrich Benz]], déantóir gluaisteán Gearmánach (r. [[1844]])
* [[4 Aibreán]] — [[Séamas Ó Duibhir]], sagart agus gníomhaí ar son na Gaeilge san Astráil
* [[18 Aibreán]] — [[Samuel Holt]], polaiteoir Éireannach
* [[27 Aibreán]] — [[Aibhistín de Staic]], poblachtánach Éireannach
* [[21 Bealtaine]] — [[Archibald Primrose, 5ú hIarla Rosebery|Archibald Primrose]], polaiteoir Briotanach
* [[30 Bealtaine]] — [[Séamas Ó Dubhghaill]], scríbhneoir Éireannach
* [[3 Lúnasa]] — [[Thorstein Veblen]], socheolaí agus eacnamaí Ioruach-Mheiriceánach (r. [[1857]])
* [[23 Meán Fómhair]] — [[Richard Adolf Zsigmondy]], ceimiceoir Ostarach
* [[19 Deireadh Fómhair]] — [[Feardorcha Ó Conaill]], scríbhneoir Éireannach
* [[17 Samhain]] — [[Herman Hollerith]], fear gnó, staitisteoir, agus innealtóir Meiriceánach de phór na Gearmáine
* [[8 Nollaig]] — [[José Vicente Concha]], Uachtarán na Colóime

== Teilifís ==
{{Príomhalt|1929 sa teilifís}}

== Scannáin ==
{{Príomhalt|1929 sa scannán}}

== Duaiseanna Nobel ==
* [[Síocháin]] - [[Frank Billings Kellogg]] 
* [[Fisic]] - [[Prince Louis-Victor Pierre Raymond de Broglie]]
* [[Ceimic]] - [[Arthur Harden]], [[Hans von Euler-Chelpin]]
* [[Leigheas]] – [[Christiaan Eijkman]], [[Frederick Gowland Hopkins]]
* [[Litríocht]] – [[Thomas Mann]]

[[Catagóir:Blianta]]</text>
      <sha1>hbw5a953iisax15889mzqqylqzjo81k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cál ceannann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8358</id>
    <revision>
      <id>1213746</id>
      <parentid>1138248</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T10:18:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Eomurchadha an leathanach [[Cál ceannann]] go [[Cál cainneann]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1606" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Bia}}
Saghas [[bia]] [[Éire]]annaigh is ea '''cál ceannann''' a dhéantar le [[brúitín]], [[cál]] (nó [[cabáiste]]), [[im]], [[salann]] agus [[piobar]] de ghnáth, ach is féidir comhábhair eile a úsáid ar nós [[bainne]], [[uachtar]], [[cainneann]], [[oinniún]], [[síobhas]] agus [[gairleog]].&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/c%E1l%20ceannann/|title=“cál ceannann” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2023-05-23}}&lt;/ref&gt; Bia folláin atá ann nach gcosnaíonn mórán agus a itear ar feadh na bliana go léir.

Traidisiún amháin in Éirinn a bhaineann leis an gcál ceannann ná boinn airgid a fholmhú sa bhia um [[Oíche Shamhna|Shamhna]].

== Oideas ==
Na hÁbhair:
* 500 gr. cabáiste, (gearrtha ina phíosaí.)
* cileagram amháin de phrátaí,
* dhá chainneann,
* cupán de bhainne úr,
* salann agus piobar,
* 25 gr. im.

Déan an cabáiste agus na prátaí a bheiriú i sáspain ar leith go mbíonn siad go breá bog. Brúigh na prátaí agus an cabáiste. Cuir an dá chainneann agus an bainne isteach i saspán mór agus déan iad a bheiriú ar feadh 8-10 nóiméad nó go mbíonn na glasraí go breá bog. Cuir na prátaí bruite, an cabáiste bruite agus an t-im isteach sa sáspan seo agus brúigh na habhair go léir le chéile. Cuir an cál ceannann isteach i mbabhlá mór agus bain sásamh as.

== Féach freisin ==

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

{{Síol-bia}}

[[Catagóir:Bia na hÉireann]]</text>
      <sha1>4pi946cgned02jsryb1szvtuo0i7ju1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213750</id>
      <parentid>1213746</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T10:20:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Eomurchadha moved page [[Cál cainneann]] to [[Cál ceannann]] over redirect</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1606" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Bia}}
Saghas [[bia]] [[Éire]]annaigh is ea '''cál ceannann''' a dhéantar le [[brúitín]], [[cál]] (nó [[cabáiste]]), [[im]], [[salann]] agus [[piobar]] de ghnáth, ach is féidir comhábhair eile a úsáid ar nós [[bainne]], [[uachtar]], [[cainneann]], [[oinniún]], [[síobhas]] agus [[gairleog]].&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/c%E1l%20ceannann/|title=“cál ceannann” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2023-05-23}}&lt;/ref&gt; Bia folláin atá ann nach gcosnaíonn mórán agus a itear ar feadh na bliana go léir.

Traidisiún amháin in Éirinn a bhaineann leis an gcál ceannann ná boinn airgid a fholmhú sa bhia um [[Oíche Shamhna|Shamhna]].

== Oideas ==
Na hÁbhair:
* 500 gr. cabáiste, (gearrtha ina phíosaí.)
* cileagram amháin de phrátaí,
* dhá chainneann,
* cupán de bhainne úr,
* salann agus piobar,
* 25 gr. im.

Déan an cabáiste agus na prátaí a bheiriú i sáspain ar leith go mbíonn siad go breá bog. Brúigh na prátaí agus an cabáiste. Cuir an dá chainneann agus an bainne isteach i saspán mór agus déan iad a bheiriú ar feadh 8-10 nóiméad nó go mbíonn na glasraí go breá bog. Cuir na prátaí bruite, an cabáiste bruite agus an t-im isteach sa sáspan seo agus brúigh na habhair go léir le chéile. Cuir an cál ceannann isteach i mbabhlá mór agus bain sásamh as.

== Féach freisin ==

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

{{Síol-bia}}

[[Catagóir:Bia na hÉireann]]</text>
      <sha1>4pi946cgned02jsryb1szvtuo0i7ju1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé:Cál ceannann</title>
    <ns>1</ns>
    <id>8368</id>
    <revision>
      <id>1213748</id>
      <parentid>33635</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T10:18:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Eomurchadha an leathanach [[Plé:Cál ceannann]] go [[Plé:Cál cainneann]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="992" xml:space="preserve">Bhain mé amach an oideas seo os rud nach bhfuil alt ciclipéideach ann, agus mar sin níl sé oiriúnach don Vicipéid. Bheadh sé an-inmholta do [http://ga.wikibooks.org/wiki/Pr%C3%ADomhleathanach Vicíleabhair] na Gaeilge, áfach. --[[Úsáideoir:Gabriel Beecham|Gabriel Beecham]] 21:49, 29 Márta 2006 (UTC)
----
== Na hÁbhair. ==

*500gr. cabáiste, (gearrtha ina phíosaí.)
*cileagram amháin de phrátaí,
*dhá chainneann,
*cupán de bhainne úr,
*salann agus piobar,
*25gr.im.

== An Modh. ==
Déan an cabáiste agus na prátaí a bheiriú i sáspain ar leith go mbíonn siad go breá bog. Brúigh na prátaí agus an cabáiste. Cuir an dá chainneann agus an bainne isteach i saspán mór agus déan iad a bheiriú ar feadh 8-10 nóiméad nó go mbíonn na glasraí go breá bog. Cuir na prátaí bruite, an cabáiste bruite agus an t-im isteach sa sáspan seo agus brúigh na habhair go léir le chéile. Cuir an colchainneann isteach i mbabhlá mór agus bain sásamh as.


yeha</text>
      <sha1>1duitet4fy8tg8u3lmej6i9g2utfzk7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213752</id>
      <parentid>1213748</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T10:20:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Eomurchadha moved page [[Plé:Cál cainneann]] to [[Plé:Cál ceannann]] over redirect</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="992" xml:space="preserve">Bhain mé amach an oideas seo os rud nach bhfuil alt ciclipéideach ann, agus mar sin níl sé oiriúnach don Vicipéid. Bheadh sé an-inmholta do [http://ga.wikibooks.org/wiki/Pr%C3%ADomhleathanach Vicíleabhair] na Gaeilge, áfach. --[[Úsáideoir:Gabriel Beecham|Gabriel Beecham]] 21:49, 29 Márta 2006 (UTC)
----
== Na hÁbhair. ==

*500gr. cabáiste, (gearrtha ina phíosaí.)
*cileagram amháin de phrátaí,
*dhá chainneann,
*cupán de bhainne úr,
*salann agus piobar,
*25gr.im.

== An Modh. ==
Déan an cabáiste agus na prátaí a bheiriú i sáspain ar leith go mbíonn siad go breá bog. Brúigh na prátaí agus an cabáiste. Cuir an dá chainneann agus an bainne isteach i saspán mór agus déan iad a bheiriú ar feadh 8-10 nóiméad nó go mbíonn na glasraí go breá bog. Cuir na prátaí bruite, an cabáiste bruite agus an t-im isteach sa sáspan seo agus brúigh na habhair go léir le chéile. Cuir an colchainneann isteach i mbabhlá mór agus bain sásamh as.


yeha</text>
      <sha1>1duitet4fy8tg8u3lmej6i9g2utfzk7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Coiste na Leabhar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8373</id>
    <revision>
      <id>1213648</id>
      <parentid>1213484</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T17:33:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>47196</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2673" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
[[Íomhá:Douglas_Hyde_-_Project_Gutenberg_eText_19028.jpg|thumb|Bhí [[Dubhghlas de hÍde]] mar bhaill don Coiste na Leabhar]]
Bunaíodh '''Coiste na Leabhar''' sa bhliain [[1926]] faoi choimirce rialtas [[Cumann na nGaedheal|Chumann na nGaedhal]]. Bhí [[Dubhghlas de hÍde]] san áireamh ag an chéad chruinniú ar an 26ú [[Bealtaine]] [[1926]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=http://www.celtologica.com/PDF/CelticLiterature10.pdf |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2010-03-31 |archivedate=2010-03-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100331153112/http://www.celtologica.com/PDF/CelticLiterature10.pdf }}&lt;/ref&gt; Anois tugtar [[An Gúm]] ar Choiste na Leabhar.&lt;ref&gt;[http://books.google.ie/books?id=oi36GAc7cnEC&amp;pg=PA120&amp;lpg=PA120&amp;dq=%22Coiste+na+Leabhar%22&amp;source=bl&amp;ots=LVDftyJx-i&amp;sig=9NY8LlCQmm4-wRmKTnBkKA6LsuQ&amp;hl=ga&amp;ei=D40_S4CBLoKi0gTV7KCSBQ&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=2&amp;ved=0CAsQ6AEwATgK#v=onepage&amp;q=%22Coiste%20na%20Leabhar%22&amp;f=false Google Books - The Musical Traditions of Northern Ireland and Its Diaspora - Le David Cooper]&lt;/ref&gt; Bhí sé mar aidhm acu [[Leabhar|leabhair]] oideachais Ghaeilge a fhoilsiú.

Suas go dtí [[Meitheamh]] 1931 bhí 11,810 díolta acu.&lt;ref&gt;[http://www.oireachtas-debates.gov.ie/plweb-cgi/fastweb?state_id=1262451310&amp;view=oho-view&amp;docrank=15&amp;numhitsfound=22&amp;query=Coiste%20na%20Leabhar&amp;query_rule=(($query1)%3C%3DDATE%3C%3D($query2))%20AND%20(($query4))%3ASPEAKER%20AND%20(($query5))%3Aheading%20AND%20(($query6))%3ACATEGORY%20AND%20(($query3))%3Ahouse%20AND%20(($query7))%3Avolume%20AND%20(($query8))%3Acolnumber%20AND%20(($query))&amp;query2=19401212&amp;docid=43707&amp;docdb=Debates&amp;dbname=Debates&amp;numresults=100&amp;sorting=none&amp;operator=and&amp;TemplateName=predoc.tmpl&amp;setCookie=1 Oireachtas-debates.gov.ie - Dáil Éireann - v40 - 14 Deireadh Fómhair, 1931]{{Dead link|date=Deireadh Fómhair 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

Bhí [[Seosamh Ó Duibhginn]] mar Chathaoirleach ar feadh tamaill.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.ucd.ie/archives/html/collections/oduibhginn-seosamh.html|teideal=Ó DUIBHGINN, SEOSAMH|údar=COBÁC|dáta=2007-05-10|work=web.archive.org|dátarochtana=2024-04-21|archivedate=2007-05-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070510224536/http://www.ucd.ie/archives/html/collections/oduibhginn-seosamh.html}}&lt;/ref&gt;

== Naisc Sheachtracha ==
* [https://web.archive.org/web/20100331153112/http://www.celtologica.com/PDF/CelticLiterature10.pdf Eolas faoi bunú agus tús an Gúm (agus Coiste na Leabhar ag an am sin)]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{stumpa}}
[[Catagóir:Coistí]]
[[Catagóir:Leabhair Ghaeilge]]
[[Catagóir:Stair na Gaeilge]]</text>
      <sha1>aef2ycb26ph3iuqywdohu0r0dlckqfs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cluain Tarbh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8403</id>
    <revision>
      <id>1213695</id>
      <parentid>1206364</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T20:59:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Professor Spud</username>
        <id>56406</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1219927487|Cluain Tarbh]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4246" xml:space="preserve">Is é '''''Cluain Tarbh''''' an chéad albam stiúideo de chuid an bhanna [[miotal Ceilteach|Miotail Celtic]] [[Mael Mórdha]]. Eisíodh i Meán Fómhair 2005 é. Is féidir ainm an albaim, chomh maith le hainm an bhanna, a scríobh mar a thugann an clúdach le fios, ag baint úsáide as [[Irish orthography|clóghrafaíocht thraidisiúnta na hÉireann]]  An t-ainm a bheadh air an uair sin, &quot;Cluain Tarḃ.&quot;

Tá ocht n-amhrán ar an albam, an ceann is giorra ná ''An Tús'' ag 0:56 ar fhad, agus ''I Am the Wench's Bane'' an ceann is faide ag 10:15 ar fad. Bailiúchán d’ábhar móréilimh agus nua atá san albam a a scríobha tharr roinnt blianta i stair an bhanna.

Léiríonn ealaín an chlúdaigh [[Cath Chluain Tarbh]] agus is é seo príomhthéama rian ealaíne agus teidil an albaim. Is Gael dhúchasach é an fear ar chlé, ag troid ar thaobh [[Brian Bóramha|Bhriain Bóruma mac Cennétig]], [[Ard-Rí na hÉireann]], is dócha. Is cosúil gur [[Lochlannaigh|Lochlannach]] é an fear ar dheis, ag troid ar thaobh [[Ríthe na Laighean|Rí Laighean]], [[Máel Mórda mac Murchada|Mael Mórdha mac Murchada]]  Tá an bheirt fhear i mbun comhraic duine le duine i gcoinne a chéile.

Tá liricí i mBéarla agus i [[An Ghaeilge|nGaeilge]] ar an albam.

== Rian liostú ==

# “An Tús” &lt;small&gt;''–'' 0:56&lt;/small&gt;
# &quot;Winds of One Thousand Winters&quot; &lt;small&gt;- 5:51&lt;/small&gt;
# &quot;The Serpent and the Black Lake&quot; &lt;small&gt;- 6:55&lt;/small&gt;
# “Cluain Tarbh” &lt;small&gt;( ''Meadow of Bulls'' )&lt;/small&gt; &lt;small&gt;– 6:45&lt;/small&gt;
# &quot;I am the Wench's bane&quot; &lt;small&gt;- 10:15&lt;/small&gt;
# &quot;The Man All Hate to Love&quot; &lt;small&gt;- 4:21&lt;/small&gt;
# &quot;Pauper of Souls&quot; &lt;small&gt;- 5:02&lt;/small&gt;
# &quot;Realms of Insanity&quot; &lt;small&gt;- 6:41&lt;/small&gt;

== Faisnéise amhrán ==

=== An Tús ===
Is é &quot;An Tús&quot; an réamhrá don albam. Imíonn sé isteach (agus amach) agus is cosúil le fonn cogaidh le píopaí é. B’fhéidir go bhfuil sé seo ag déanamh aithrise ar cad a d’fhéadfadh a bheith mar thús cadhnaíochta ar [[Cath Chluain Tarbh|Cath Clhuain Tarbh]], a úsáidtear mar [[Meafar|mheafar]] don albam iomlán.

=== Winds of One Thousand Winters ===
Is é an t-amhrán seo a chuir tús le [[Gaelic Doom Metal|Ceol Breatha Gaelach]] [[Mael Mórdha]] ar an albam. Seo ceann de na rianta samplacha atá le cloisteáil ar a suíomh Gréasáin. 

Cumtha: 2003

=== The Serpent and The Black Lake ===
Tá an t-amhrán seo ráite ag an mbanna a bheith faoi ar an &quot;Mheall an [[Grá|Ghrá]]&quot;.

Cumtha: 1997

=== Cluain Tarbh ===
An rian teidil. Insíonn an t-amhrán seo scéal [[Cath Chluain Tarbh|Chath Chluain Tarbh]] agus is féidir é a mheas mar chroílár an albaim.

Ó shuíomh idirlín an bhanna: ''Seo faoi an réamh eachtraí agus iarmhairt na gcathanna ba cháiliúla a troideadh i [[Cluain Tarbh]] ar [[Aoine an Chéasta]] 1014 idir [[Ardrí na hÉireann|ard-rí]] Éire, [[Brian Bóramha|Brian Ború]] agus [[Ríthe na Laighean|rí Laighean]], [[Mael Mórdha]].'' ''Tá an luas go tapa agus ar buile (do [[Mael Mórdha]] is ciall agam) le giotáir agus [[Foireann drumaí|drumaí]] ag bualadh, [[feadóg]] agus glórtha ag boilg.''

Cumtha: 2003

=== I am the Wench's Bane ===
Seo an t-amhrán is faide ar an albam. Deirtear go bhfuil sé &quot;ar an gcaidreamh idir an 'Wench' agus a 'Bane'&quot;.

Cumtha: 2001

=== The Man All Hate to Love ===
Ó shuíomh idirlín an bhanna: ''Má tá [[Cluain Tarbh (Song)|Cluain Tarbh]] go tapa ansin is dúlagar Ionchollithe an t-amhrán seo.'' ''Mall le go leor guthanna tacaíochta, ceolfhoireann agus giotáir olc.'' ''Míníonn an teideal téama an bhioráin bhig seo go leor.'' ''Má bhraitheann tú riamh síos ag éisteacht leis an amhrán seo tuigfidh tú nach bhféadfadh aon rud a bheith chomh uafásach leis an méid a chuirtear in iúl anseo.''

Cumtha: 2003

=== Pauper of Souls ===
Deirtear go bhfuil an t-amhrán seo faoi “An fiúntas de creideamh tharr neamh-creideamh”.

Cumtha: 2001

=== Realms of Insanity ===
Is cosúil go bhfuil an t-amhrán seo &quot;oscailte le léiriú&quot;. Ní thugtar aon eolas breise.

Cumtha: 1996

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.mael-mordha.com Suíomh Gréasáin Oifigiúil Mael Mórdha] Archived  &lt;/link&gt;
[[Catagóir:Ailt le téacs sa Ghaeilge]]
[[Catagóir:Albaim Mael Mórdha]]</text>
      <sha1>gpwtlmuar883wjnkfp5gqq60p7fzpbg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213696</id>
      <parentid>1213695</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T21:02:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Professor Spud</username>
        <id>56406</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ní oibríonn an bosca sonraí, ma chuireann tú cheann isteach thagann sé suas le eolas faoin bhaile Chluain Tarbh ({{WD Bosca Sonraí Albam}})</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4247" xml:space="preserve">
Is é '''''Cluain Tarbh''''' an chéad albam stiúideo de chuid an bhanna [[miotal Ceilteach|Miotail Celtic]] [[Mael Mórdha]]. Eisíodh i Meán Fómhair 2005 é. Is féidir ainm an albaim, chomh maith le hainm an bhanna, a scríobh mar a thugann an clúdach le fios, ag baint úsáide as [[Irish orthography|clóghrafaíocht thraidisiúnta na hÉireann]]  An t-ainm a bheadh air an uair sin, &quot;Cluain Tarḃ.&quot;

Tá ocht n-amhrán ar an albam, an ceann is giorra ná ''An Tús'' ag 0:56 ar fhad, agus ''I Am the Wench's Bane'' an ceann is faide ag 10:15 ar fad. Bailiúchán d’ábhar móréilimh agus nua atá san albam a a scríobha tharr roinnt blianta i stair an bhanna.

Léiríonn ealaín an chlúdaigh [[Cath Chluain Tarbh]] agus is é seo príomhthéama rian ealaíne agus teidil an albaim. Is Gael dhúchasach é an fear ar chlé, ag troid ar thaobh [[Brian Bóramha|Bhriain Bóruma mac Cennétig]], [[Ard-Rí na hÉireann]], is dócha. Is cosúil gur [[Lochlannaigh|Lochlannach]] é an fear ar dheis, ag troid ar thaobh [[Ríthe na Laighean|Rí Laighean]], [[Máel Mórda mac Murchada|Mael Mórdha mac Murchada]]  Tá an bheirt fhear i mbun comhraic duine le duine i gcoinne a chéile.

Tá liricí i mBéarla agus i [[An Ghaeilge|nGaeilge]] ar an albam.

== Rian liostú ==

# “An Tús” &lt;small&gt;''–'' 0:56&lt;/small&gt;
# &quot;Winds of One Thousand Winters&quot; &lt;small&gt;- 5:51&lt;/small&gt;
# &quot;The Serpent and the Black Lake&quot; &lt;small&gt;- 6:55&lt;/small&gt;
# “Cluain Tarbh” &lt;small&gt;( ''Meadow of Bulls'' )&lt;/small&gt; &lt;small&gt;– 6:45&lt;/small&gt;
# &quot;I am the Wench's bane&quot; &lt;small&gt;- 10:15&lt;/small&gt;
# &quot;The Man All Hate to Love&quot; &lt;small&gt;- 4:21&lt;/small&gt;
# &quot;Pauper of Souls&quot; &lt;small&gt;- 5:02&lt;/small&gt;
# &quot;Realms of Insanity&quot; &lt;small&gt;- 6:41&lt;/small&gt;

== Faisnéise amhrán ==

=== An Tús ===
Is é &quot;An Tús&quot; an réamhrá don albam. Imíonn sé isteach (agus amach) agus is cosúil le fonn cogaidh le píopaí é. B’fhéidir go bhfuil sé seo ag déanamh aithrise ar cad a d’fhéadfadh a bheith mar thús cadhnaíochta ar [[Cath Chluain Tarbh|Cath Clhuain Tarbh]], a úsáidtear mar [[Meafar|mheafar]] don albam iomlán.

=== Winds of One Thousand Winters ===
Is é an t-amhrán seo a chuir tús le [[Gaelic Doom Metal|Ceol Breatha Gaelach]] [[Mael Mórdha]] ar an albam. Seo ceann de na rianta samplacha atá le cloisteáil ar a suíomh Gréasáin. 

Cumtha: 2003

=== The Serpent and The Black Lake ===
Tá an t-amhrán seo ráite ag an mbanna a bheith faoi ar an &quot;Mheall an [[Grá|Ghrá]]&quot;.

Cumtha: 1997

=== Cluain Tarbh ===
An rian teidil. Insíonn an t-amhrán seo scéal [[Cath Chluain Tarbh|Chath Chluain Tarbh]] agus is féidir é a mheas mar chroílár an albaim.

Ó shuíomh idirlín an bhanna: ''Seo faoi an réamh eachtraí agus iarmhairt na gcathanna ba cháiliúla a troideadh i [[Cluain Tarbh]] ar [[Aoine an Chéasta]] 1014 idir [[Ardrí na hÉireann|ard-rí]] Éire, [[Brian Bóramha|Brian Ború]] agus [[Ríthe na Laighean|rí Laighean]], [[Mael Mórdha]].'' ''Tá an luas go tapa agus ar buile (do [[Mael Mórdha]] is ciall agam) le giotáir agus [[Foireann drumaí|drumaí]] ag bualadh, [[feadóg]] agus glórtha ag boilg.''

Cumtha: 2003

=== I am the Wench's Bane ===
Seo an t-amhrán is faide ar an albam. Deirtear go bhfuil sé &quot;ar an gcaidreamh idir an 'Wench' agus a 'Bane'&quot;.

Cumtha: 2001

=== The Man All Hate to Love ===
Ó shuíomh idirlín an bhanna: ''Má tá [[Cluain Tarbh (Song)|Cluain Tarbh]] go tapa ansin is dúlagar Ionchollithe an t-amhrán seo.'' ''Mall le go leor guthanna tacaíochta, ceolfhoireann agus giotáir olc.'' ''Míníonn an teideal téama an bhioráin bhig seo go leor.'' ''Má bhraitheann tú riamh síos ag éisteacht leis an amhrán seo tuigfidh tú nach bhféadfadh aon rud a bheith chomh uafásach leis an méid a chuirtear in iúl anseo.''

Cumtha: 2003

=== Pauper of Souls ===
Deirtear go bhfuil an t-amhrán seo faoi “An fiúntas de creideamh tharr neamh-creideamh”.

Cumtha: 2001

=== Realms of Insanity ===
Is cosúil go bhfuil an t-amhrán seo &quot;oscailte le léiriú&quot;. Ní thugtar aon eolas breise.

Cumtha: 1996

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.mael-mordha.com Suíomh Gréasáin Oifigiúil Mael Mórdha] Archived  &lt;/link&gt;
[[Catagóir:Ailt le téacs sa Ghaeilge]]
[[Catagóir:Albaim Mael Mórdha]]</text>
      <sha1>hzi4nton0b861fhh89z1ty20gzuew3v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213698</id>
      <parentid>1213696</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T21:04:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Professor Spud</username>
        <id>56406</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Naisc sheachtracha */  Aistriúcháin</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4240" xml:space="preserve">
Is é '''''Cluain Tarbh''''' an chéad albam stiúideo de chuid an bhanna [[miotal Ceilteach|Miotail Celtic]] [[Mael Mórdha]]. Eisíodh i Meán Fómhair 2005 é. Is féidir ainm an albaim, chomh maith le hainm an bhanna, a scríobh mar a thugann an clúdach le fios, ag baint úsáide as [[Irish orthography|clóghrafaíocht thraidisiúnta na hÉireann]]  An t-ainm a bheadh air an uair sin, &quot;Cluain Tarḃ.&quot;

Tá ocht n-amhrán ar an albam, an ceann is giorra ná ''An Tús'' ag 0:56 ar fhad, agus ''I Am the Wench's Bane'' an ceann is faide ag 10:15 ar fad. Bailiúchán d’ábhar móréilimh agus nua atá san albam a a scríobha tharr roinnt blianta i stair an bhanna.

Léiríonn ealaín an chlúdaigh [[Cath Chluain Tarbh]] agus is é seo príomhthéama rian ealaíne agus teidil an albaim. Is Gael dhúchasach é an fear ar chlé, ag troid ar thaobh [[Brian Bóramha|Bhriain Bóruma mac Cennétig]], [[Ard-Rí na hÉireann]], is dócha. Is cosúil gur [[Lochlannaigh|Lochlannach]] é an fear ar dheis, ag troid ar thaobh [[Ríthe na Laighean|Rí Laighean]], [[Máel Mórda mac Murchada|Mael Mórdha mac Murchada]]  Tá an bheirt fhear i mbun comhraic duine le duine i gcoinne a chéile.

Tá liricí i mBéarla agus i [[An Ghaeilge|nGaeilge]] ar an albam.

== Rian liostú ==

# “An Tús” &lt;small&gt;''–'' 0:56&lt;/small&gt;
# &quot;Winds of One Thousand Winters&quot; &lt;small&gt;- 5:51&lt;/small&gt;
# &quot;The Serpent and the Black Lake&quot; &lt;small&gt;- 6:55&lt;/small&gt;
# “Cluain Tarbh” &lt;small&gt;( ''Meadow of Bulls'' )&lt;/small&gt; &lt;small&gt;– 6:45&lt;/small&gt;
# &quot;I am the Wench's bane&quot; &lt;small&gt;- 10:15&lt;/small&gt;
# &quot;The Man All Hate to Love&quot; &lt;small&gt;- 4:21&lt;/small&gt;
# &quot;Pauper of Souls&quot; &lt;small&gt;- 5:02&lt;/small&gt;
# &quot;Realms of Insanity&quot; &lt;small&gt;- 6:41&lt;/small&gt;

== Faisnéise amhrán ==

=== An Tús ===
Is é &quot;An Tús&quot; an réamhrá don albam. Imíonn sé isteach (agus amach) agus is cosúil le fonn cogaidh le píopaí é. B’fhéidir go bhfuil sé seo ag déanamh aithrise ar cad a d’fhéadfadh a bheith mar thús cadhnaíochta ar [[Cath Chluain Tarbh|Cath Clhuain Tarbh]], a úsáidtear mar [[Meafar|mheafar]] don albam iomlán.

=== Winds of One Thousand Winters ===
Is é an t-amhrán seo a chuir tús le [[Gaelic Doom Metal|Ceol Breatha Gaelach]] [[Mael Mórdha]] ar an albam. Seo ceann de na rianta samplacha atá le cloisteáil ar a suíomh Gréasáin. 

Cumtha: 2003

=== The Serpent and The Black Lake ===
Tá an t-amhrán seo ráite ag an mbanna a bheith faoi ar an &quot;Mheall an [[Grá|Ghrá]]&quot;.

Cumtha: 1997

=== Cluain Tarbh ===
An rian teidil. Insíonn an t-amhrán seo scéal [[Cath Chluain Tarbh|Chath Chluain Tarbh]] agus is féidir é a mheas mar chroílár an albaim.

Ó shuíomh idirlín an bhanna: ''Seo faoi an réamh eachtraí agus iarmhairt na gcathanna ba cháiliúla a troideadh i [[Cluain Tarbh]] ar [[Aoine an Chéasta]] 1014 idir [[Ardrí na hÉireann|ard-rí]] Éire, [[Brian Bóramha|Brian Ború]] agus [[Ríthe na Laighean|rí Laighean]], [[Mael Mórdha]].'' ''Tá an luas go tapa agus ar buile (do [[Mael Mórdha]] is ciall agam) le giotáir agus [[Foireann drumaí|drumaí]] ag bualadh, [[feadóg]] agus glórtha ag boilg.''

Cumtha: 2003

=== I am the Wench's Bane ===
Seo an t-amhrán is faide ar an albam. Deirtear go bhfuil sé &quot;ar an gcaidreamh idir an 'Wench' agus a 'Bane'&quot;.

Cumtha: 2001

=== The Man All Hate to Love ===
Ó shuíomh idirlín an bhanna: ''Má tá [[Cluain Tarbh (Song)|Cluain Tarbh]] go tapa ansin is dúlagar Ionchollithe an t-amhrán seo.'' ''Mall le go leor guthanna tacaíochta, ceolfhoireann agus giotáir olc.'' ''Míníonn an teideal téama an bhioráin bhig seo go leor.'' ''Má bhraitheann tú riamh síos ag éisteacht leis an amhrán seo tuigfidh tú nach bhféadfadh aon rud a bheith chomh uafásach leis an méid a chuirtear in iúl anseo.''

Cumtha: 2003

=== Pauper of Souls ===
Deirtear go bhfuil an t-amhrán seo faoi “An fiúntas de creideamh tharr neamh-creideamh”.

Cumtha: 2001

=== Realms of Insanity ===
Is cosúil go bhfuil an t-amhrán seo &quot;oscailte le léiriú&quot;. Ní thugtar aon eolas breise.

Cumtha: 1996

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.mael-mordha.com Suíomh Gréasáin Oifigiúil Mael Mórdha] (Cartlann)
[[Catagóir:Ailt le téacs sa Ghaeilge]]
[[Catagóir:Albaim Mael Mórdha]]</text>
      <sha1>i1izoj3jg9gt0wogxfwy8t7ih320olk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213710</id>
      <parentid>1213698</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T21:48:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Cealaíodh athruithe [[Special:Contributions/Professor Spud|Professor Spud]] ([[User talk:Professor Spud|Plé]]); ar ais chuig leagan le [[User:HusseyBot|HusseyBot]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2205" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is bruachbhaile i dtuaisceart [[Baile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]] in [[Éire|Éirinn]] í '''Cluain Tarbh''',&lt;ref name='Logainm'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/1411658|title=Cluain Tarbh/Clontarf {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2023-07-10|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}&lt;/ref&gt; sa phostcód Baile Átha Cliath 3. Seasann Cluain Tarbh ar an gcósta ag [[Cuan Bhaile Átha Cliath]], i ngar do [[Fionnradharc|Fhionnradharc]], [[Marino|Mhuiríne]], [[Cill Easra|Chill Easra]], [[Ard Aidhin|Árd Aidhin]] agus [[Ráth Eanaigh]]. Ós rud é go bhfuil sé suite ar bhruach na mara, ní lár baile ceart ann ach bóthar a ritheann síos an gcósta le tithe, comhlachtaí agus siopaí suite air. 

Troideadh [[Cath Chluain Tarbh|cath]] cinniúnach i [[stair na hÉireann]] sa cheantar i [[1014]], cath inár maraíodh Árdrí na hÉireann, [[Brian Bórú|Brian Bóramha]].

== Iompar ==
Tá Cluain Tarbh suite cúpla míle taobh thuaidh de Chathair Bhaile Átha Cliath, agus tá stáisiún de chuid an [[DART]] ar Bhóthar Chluain Tarbh. Cuireann [[Bus Átha Cliath]] seirbhís díreach ar fáil anonn is anall ó Mhéansráid na Mainistreach i lár na cathrach go dtí Ascaill an Chaisleáin, bus uimhir 130. Freastalaíonn na busanna 29A, 31 agus 32 ar an chuid den cheantar níos faide intíre timpeall Bhóthar Bhinn Éadair. Tá garáiste de chuid Bhus Átha Cliath suite ar Bhóthar Chluain chomh maith, gar don droichead chuig Cnocán Doirinne.

== Spóirt agus caitheamh aimsire ==
Is iomaí club spóirt atá gníomhach sa cheantar, idir na gcluichí Gaelacha, rugbaí, galf, cruicéad, seoltóireacht agus iliomad eile.

Tá cumann de chuid an Chumann Lúthchleas Gael, a eagraíonn cluichí peile, iomána agus camógaíochta ag gach aois. Níl craobh Átha Cliath bainte ag na bpeileadóirí sinsir riamh, ach tá geansaí na foirne idirchontae caite ag roinnt imreoirí.

== Féach freisin ==
* [[Cath Chluain Tarbh]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Síol-tír-ie}}
{{Ceantracha i mBaile Átha Cliath}}

[[Catagóir:Bruachbhailte Bhaile Átha Cliath]]</text>
      <sha1>nek54xy78pav91cbuhyr3oe6qpj3ov8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sitka</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11421</id>
    <revision>
      <id>1213647</id>
      <parentid>1169559</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T17:31:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2698" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
[[Íomhá:Sitka_Alaska_Tribe_Seal_(2245005222).jpg|thumb|deas|245px|[[Séala]] na treibhe [[Sitka (treibh)|Sitka]]]]

[[Íomhá:Map_of_Alaska_highlighting_Sitka_City_and_Borough.svg|thumb|280px|Suíomh sa stát [[Alasca]]]]
[[Íomhá:Map_of_USA_AK_full.png|237x237px|deas|mion|Suíomh Alasca sa SAM]]
Is cathair in [[Alasca]] é '''Sitka'''. Tá sé suite in [[:Catagóir:Réigiúin Alasca|oirdheisceart]] an stáit, agus is é níos lú ná 1 duine sa chiliméadar cearnach (0.74/km²) an dlús daonra ann. Sa bhliain [[2016]] bhí 8,830 daoine ina gcónaí ann.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=https://factfinder.census.gov/faces/nav/jsf/pages/community_facts.xhtml |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2017-09-25 |archivedate=2015-01-08 |archiveurl=http://webarchive.loc.gov/all/20150108070337/http://factfinder.census.gov/faces/nav/jsf/pages/index.xhtml }}&lt;/ref&gt;

Is an bhuirg agus an chathair comhdhlúithe, ón [[2 Nollaig]] [[1971]], agus is é an chathair-bhuirg  is mó achair sna Stáit Aontaithe. Tá sé suite ar an taobh thiar den [[Oileán Baranoff]] (dath dearg mar chonacthas ar an léarscáil). Is é Matthew Hunter méara Sitka. 

Tá sé ag críochantacht leis na buirgí seo leanas: 

* [[Ceantar Áirimh Hoonah-Angoon, Alasca|Ceantar Áirimh Hoonah-Angoon]]
* [[Ceantar Áirimh Petersburg, Alasca|Ceantar Áirimh Petersburg]]

Cuimsíonn an bhuirg na páirceanna seo leanas:

* [[Alaska Maritime National Wildlife Refuge]] (cuid den ionad Gulf of Alaska)
** [[Saint Lazaria Wilderness]] (''iar-'' [[Saint Lazaria National Wildlife Refuge]])
* [[Sitka National Historical Park]]
* [[Tongass National Forest]] (cuid)
** [[South Baranof Wilderness]]
** [[West Chichagof-Yakobi Wilderness]] (cuid)

== Stair ==
Daoine den phobal [[Tlingit]] a chónaigh san áit ar dtús (10,000 bliain ó shin ar a laghad) agus bhunaigh na [[Rúis]]igh baile san áit sa bhliain [[1799]].

Bunaíodh Sitka mar choilíneacht i [[1799]], agus ionchorpraíodh an chathair ar an [[5 Samhain]] [[1913]] agus an bhuirg ar an [[24 Meán Fómhair]] [[1963]]. Cheangail an bhuirg agus an chathair mar comh-chathair-bhuirg comhdhlúithe ([[Béarla]]: ''consolidated city borough'') ar an [[2 Nollaig]] [[1971]].

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.cityofsitka.com/ Suíomh idirlín oifigiúil]

==Féach freisin==
* ''[[The Yiddish Policemen's Union]]'' - úrscéal atá suite i Sitka

{{Síol-tír-us}}

{{Alasca}}

[[Catagóir:Sitka, Alasca|*]]
[[Catagóir:Cathracha in Alasca]]
[[Catagóir:Áiteanna Alasca bunaithe sa bhliain 1799]]
[[Catagóir:Áiteanna bunaithe sa bhliain 1799]]
[[Catagóir:Oileán Baranoff]]
[[Catagóir:Alasca]]</text>
      <sha1>jdumsrmoo088zpjthzgccg1uhrvl1r0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Réabhlóid Fheabhra, 1917</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11503</id>
    <revision>
      <id>1213646</id>
      <parentid>1187852</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T17:20:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3211" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Imeacht}}
B'í '''Réabhlóid Fheabhra'''&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/R%E9abhl%F3id%20Fheabhra/|title=“Réabhlóid Fheabhra” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Feictear Réabhlóid na Feabhra agus réabhlóid Mhí Feabhra chomh maith &lt;/ref&gt; an chéad chéim de [[Réabhlóid na Rúise 1917|Réabhlóid na Rúise]] sa bhliain 1917.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.coisceim.ie/reabhloid1.html|teideal=Réabhlóid na Rúise le Aindrias Ó Cathasaigh|work=www.coisceim.ie|dátarochtana=2023-03-14}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://reabhloidnaruise.webs.com/|teideal=Reabhloid na Ruise|work=Reabhloid na Ruise|dátarochtana=2023-03-14|archivedate=2023-03-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230314211903/https://reabhloidnaruise.webs.com/}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Marie Whelton , 'Léargas i nGaeilge ar Chúlra agus ar Phríomhimeachtaí Réabhlóid na Rúise: Léirmheas ar ''Réabhlóid na Rúise (Leabhar 1)'' (Ó Cathasaigh).' ''Feasta'', Márta, 2019, 9-10. &lt;/ref&gt; Chuir an [[réabhlóid]] seo deireadh le h[[Impireacht na Rúise]] agus tús le poblacht [[liobrálachas|liobrálach]] a mhair ar feadh leathbhliana. [[Íomhá:Знаменская площадь во время февральской революции 1917 года.jpg|mion|clé|Slua i gcearnóg Znamensky, St Petersburg (Petrograd)  agus dealbh Sár Alexander III]]
==An Réabhlóid ==
[[Íomhá:Революционный митинг 1917 (1).jpg|mion|clé|Cruinniú réabhlóideach]]Réabhlóid ab ea í seo a chuir an Sár [[Nioclás II]] as cumhacht. B'eisean Impire deireanach na Rúise. I Mí Feabhra [[1917]], tháinig deireadh le réimeas an tSáir [[Nioclás a Dó (An Rúis)|Nioclás a Dó]].  Tugadh faoi choimeád cosanta é ar an 16 Márta. 
[[Íomhá:Революционный митинг 1917 (2).jpg|mion|clé|Cruinniú réabhlóideach]]

==Toradh==
De thoradh na réabhlóide seo, chuaigh [[rialtas]] sealadach nua i gceannas ar an [[tír]]. Comhrialtas ab ea é a raibh polaiteoirí liobrálacha agus [[sóisialach]]a air, agus iad meáite ar stát agus sochaí [[An Rúis|na Rúise]] a athrú go hiomlán. Leis an stát a chur ar bhealach a leasa, chruthaigh siad cumhacht fheidhmitheach [[Daonlathas|dhaonlathach]] agus comhthionól bunreachtúil. 

Ba ea [[Alexander Kerensky]] ar an bpolaiteoir ba thábhachtaí ar feadh leathbhliana. Bhí sé i gceannas ar Shóivéid [[Cathair Pheadair|Petrograd]] ar dtús, agus ansin ar Rialtas Sealadach na Rúise i ndiaidh Réabhlóid na Feabhra. 

B'é an fhadhb a bhain leis an [[rialtas]] seo ná nár éirigh siad as an g[[An Chéad Chogadh Domhanda|cogadh]], cé go raibh tuirse ar mhuintir na Rúise ar fad i ndiaidh bhlianta fada an [[cogadh|chogaidh]]. Ó bhí na Boilséivigh ag gealladh [[Síocháin|síochán]]a, fuair siad cuid mhaith tacaíochta dá gcuid iarrachtaí an Rialtas Sealadach a chur ar ceal.

== Féach freisin ==
* [[Réabhlóid Dheireadh Fómhair]]
* [[Réabhlóid na Rúise 1917]]

==Tagairtí==
{{reflist}}
[[Catagóir:Réabhlóid na Rúise]]
[[Catagóir:1917]]</text>
      <sha1>6nenyhfo35g2eyeyo5s5hcnt6r7t4zl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Conradh na Náisiún</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13176</id>
    <revision>
      <id>1213670</id>
      <parentid>1194320</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:19:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>47196</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4122" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}

Eagraíocht idirnáisiúnta sna [[1920idí]] agus [[1930idí]] a bhí '''i gConradh na Náisiún'''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.aistear.ie/news-details.php?ID=29|teideal=A Translator's View of Irish Terminology le hAntain Mac Lochlainn|work=www.aistear.ie|dátarochtana=2020-09-10|archivedate=2021-05-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210507040641/https://www.aistear.ie/news-details.php?ID=29}}&lt;/ref&gt;'''.''' Bunaíodh an Conradh tar éis comhdháil [[Síocháin|síochán]]&lt;nowiki/&gt;a i [[Conradh Versailles|Versailles]], [[Páras]] sa bhliain 1919.
[[Íomhá:The Gap in the Bridge.png|mion|clé|Scigphictiúr - Ní raibh na [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]] ina bhall]]

[[Íomhá:League of Nations Treaty Series vol 94.pdf|mion|clé]]

== Bunú ==

Cé gur chuidigh [[an Rúis]] leis na comhghuaillithe [[an Chéad Chogadh Domhanda]] a bhaint&lt;ref&gt;[https://www.stmarys-belfast.ac.uk/aisaonad/comhaid/An_Cogadh_Fuar.pdf An Cogadh Fuar], St Mary's, [[Béal Feirste]]&lt;/ref&gt;, níor tugadh cuireadh dá gceannairí bheith páirteach i gComhdháil Síochána Pháras a shocraigh ceisteanna na hEorpa le [[Conradh Versailles]]. 

Mar sin, níor ligeadh do [[An tAontas Sóivéadach|APSS]] bheith páirteach i gConradh na Náisiún (roimh 1934).

Ní raibh na [[Stáit Aontaithe Mheiriceá|Stáit Aontaithe]] ina bhall riamh.

== Neamhéifeachtach ==
Ní raibh an Conradh éifeachtach ach ar éigean.

Bhí dí-armáil, cosc ar chogadh agus réiteach fadhbanna trí idirbheartaíocht mar aidhmeanna ag an gConradh. 

Ach ní raibh airm ag an gConradh, agus bhí sé ag brath ar na cumhachtaí móra lena rúin a chur i bhfeidhm (mar shampla, smachtbhannaí eacnamaíochta). Bhí drogall ar bhaill an chonartha iad a úsáid áfach.

== An faisisteachas agus cogadh ==
Tar éis ráthanna agus teipeanna sna [[1920í]], bhí sé soiléir nach raibh an Conradh in ann forrántacht chumhachtaí na hÁise a stopadh sna [[1930í]]. 

Nuair a bhris an [[An Dara Cogadh Domhanda]] amach sa bhliain [[1939]] ba léir go raibh teipthe ar phríomhaidhm an Chonartha: an cogadh a sheachaint. 

Tar éis an chogaidh, bunaíodh [[Eagraíocht na Náisiún Aontaithe]], atá fós ag déanamh oibre ar son na síochána sa lá atá inniu ann.

== Éire ==
Bhí sé de chuspóir ag idirbheartaithe na hÉireann i [[Londain]] sa bhliain 1921 ballraíocht i gConradh na Náisiún a bhaint amach, ar comhchéim leis an Ríocht Aontaithe. 

Ar an [[10 Meán Fómhair]] [[1923]], ghlac [[Saorstát Éireann]] le ballraíocht  i gConradh&lt;ref&gt;An Conradh:  téacs  &lt;nowiki&gt;https://treaties.un.org/doc/Publication/UNTS/LON/Volume%2026/v26.pdf#page=9&lt;/nowiki&gt;&lt;/ref&gt; na Náisiún (ACHT CUMANN NÁISIÚN (URRAÍOCHT), 1923).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://achtanna.ie/ga.act.1923.0041.1.html|teideal=ACHT CUMANN NÁISIÚN (URRAÍOCHT), 1923|údar=Office of the Houses of the Oireachtas House Services Directorate Bills Office|language=ga|work=achtanna.ie|dátarochtana=2020-09-10|archivedate=2021-05-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210508094935/http://achtanna.ie/ga.act.1923.0041.1.html}}&lt;/ref&gt;  Chuaigh toscaireacht Éireannach, treoraithe ag [[Liam Tomás Mac Cosgair|Liam T  Mac Cosgair,]] chun Chonradh na Náisiún  sa  [[An Ghinéiv|Ghinéiv]] don lá mór. 

Dhearbhaigh sé seo aitheantas idirnáisiúnta ar stádas an tSaorstáit. I measc na ngníomhartha ní ba luaithe a rinne sé mar bhall de, chláraigh sé na hAirtiogail Chó-aontuithe do Chonnradh idir an Bhreatain Mhóir agus Éire (6 Nollaig 1921) leis an gConradh, d'ainneoin na hagóide ó rialtas na Ríochta Aontaithe.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.difp.ie/documents/1921treaty.pdf|teideal=The Anglo-Irish Treaty|údar=difp.ie|dáta=|dátarochtana=2020|archivedate=2017-10-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171026205423/http://difp.ie/documents/1921treaty.pdf}}&lt;/ref&gt; 

== Féach freisin ==
* [[Conradh Versailles]]
* [[Náisiúin Aontaithe]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

[[Catagóir:Eagraíochtaí idirnáisiúnta]]
[[Catagóir:Polaitíocht idirnáisiúnta]]</text>
      <sha1>tuepq0vvhl40xo2tfs21wzryk1adykn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Suíceachas (reiligiún)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14100</id>
    <revision>
      <id>1213712</id>
      <parentid>1175637</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T21:56:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2578" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}

[[Reiligiún]] is ea an '''Suíceachas'''&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/Su%EDceachas/|title=“Suíceachas” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-22}}&lt;/ref&gt; a tháinig ar an bhfód i dTuaisceart na h[[An India|India]] sa [[15ú haois|chúigiú haois déag]]. Tá an Suíceachas bunaithe ar theagaisc an Ghurú Nanak, a chuir bun leis an [[Creideamh|gcreideamh]], chomh maith le naonúr [[Gurú|gurúnna]] eile a lean sna sála aige. Thairis sin, is gnách leis na Suícigh dearcadh ar a [[leabhar]] naofa mar &quot;ghurú beo&quot;. Is é an t-ainm a thugann siad ar an [[Scrioptúirí Hionduach|scrioptúr]] seo ná ''Guru Granth Sahib''. 

== Bunús ==
Tá an [[focal]] féin ''Suíceach'' nó ''Sikh'' bunaithe ar an téarma [[An tSanscrait|Sanscraite]] ''Śiṣya'', a chiallaíonn &quot;deisceabal&quot; nó &quot;dalta&quot;. Creideann na Suícigh i n[[Dia]], a dtugann siad ''Vāhigurū'' nó &quot;An Tiarna Iontach&quot; air. An dóigh a samhlaítear Dia do na Suícigh, áfach, níl Sé daonchruthach, nó is féidir a rá gurb ionann É agus an ollchruinne ar fad. Tá blas pandiachais ar an Suíceachas mar sin. Is é an dóigh a lorgann na Suícigh an slánú ná an mharana dhiansmachtúil in ainm Dé. 

Caithfidh an Suíceach fíréanta aird a thabhairt ar theagasc na nGurúnna, chomh maith le ''Gurú Granth Sahib'', an &quot;gurú i bhfoirm leabhair&quot;, nó scrioptúr naofa na Suíceach. Is éard atá ann ná díolaim téacsanna le [[scríbhneoir]]í éagsúla, ar aithin Gurú Arjan Shev, cúigiú Gurú an tSuíceachais, fiúntas reiligiúnda nó morálta iontu. 
 
B'é Gobind Singh, an deichiú Gurú, a shocraigh téacs deifnídeach an scrioptúir.

Tugtar [[gurduárá]] ar an teampall Suíceach, agus caithfidh gach gurduárá Ek Onkar, [[siombail]] Dé, a choinneáil le feiceáil, cosúil leis an dóigh a dtaispeánann na heaglaisí [[An Chríostaíocht|Críostaí]] an chros. 

== An Suíceachas in Éirinn ==
Tá timpeall is míle Suíceach ina gcónaí in Éirinn, an chuid is mó acu sa [[Príomhchathair|phríomhchathair]] agus máguaird. Tá gurduárá acu i n[[Dumhach Thrá]], Baile Átha Cliath. 

I d[[Tuaisceart Éireann]], is í [[Doire]] an lárionad is mó Suíceachais, nó chuir dornán d'iarshaighdiúirí Suíceacha a throid in [[Arm na Breataine]] fúthu ansin i dtús na [[1920idí]].

== Féach freisin ==

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Creideamh san India]]
[[Catagóir:Suíceachas]]</text>
      <sha1>spzcny076l4le5bb6i5m7vvztt9sd6d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Liosta tíortha de réir daonra</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15402</id>
    <revision>
      <id>1213741</id>
      <parentid>1184032</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T08:46:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>47196</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59045" xml:space="preserve">{{Glanadh-mar|I bhfad as dáta}}
[[File:World Population.svg|thumb|320px|]]
Is liosta é seo de thíortha an Domhain de réir daonra, idir thíortha atá neamhspleách agus iad siúd atá spleách ar thír éigin eile. Sampla de thír spleách is ea [[Vailís agus Futúna]] (féach thíos) atá faoi rialú na [[an Fhrainc|Fraince]].

Ar an tábla seo, tá cló iodálach ar ainmneacha na gcríoch spleách. Rangaítear na tíortha neamhspleácha sa chéad cholún. Tugtar in iúl an céatadán den daonra domhanda atá ag gach tír freisin, sa chúigiú colún.

Tagann na figiúirí ó fhoinsí difriúla agus ní bhíonn siad i gcónaí inchurtha lena chéile. Tá 7,963,183,000 duine nach mór ar an Domhan faoi láthair. Mar gheall ar an éagsúlacht foinsí ní hionann suim na bhfigiúirí sa tábla agus an figiúr domhanda seo.

{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:right&quot;
|-
! Rang || Tír || Daonra || Dáta || % Daonra an Domhain || Tagairtí
|-
| — ||align=left| [[Íomhá:Newworldmap.svg|20px]] [[An Domhain]]|| '''7,963,183,000'''|| 11 Iúil 2022 || '''100%''' ||style=&quot;font-size: 75%&quot;| réamh-mheastachán de chuid na Náisiún Aontaithe
|-
| 1 ||align=left| [[Íomhá:Flag of India.svg|20px]] [[An India]] || 1,428,000,000|| 15 Iúil 2023 ||17.79%|| style=&quot;font-size: 75%&quot; |[http://www.indiastat.com/popclockflash.aspx Clog Daonra, Indiastat (meas.)]
|-
| 2 ||align=left| [[Íomhá:Flag of the People's Republic of China.svg|20px]] [[Daonphoblacht na Síne]] ||1,411,750,000|| 31 Nollaig 2022 ||17.59%|| style=&quot;font-size: 75%&quot; |[https://data.stats.gov.cn/ Meas. náisiúnta bliantúil]
|-
| 3 || align=left| [[Íomhá:Flag of the United States.svg|20px]] [[Stáit Aontaithe Mheiriceá]] || 332,873,557
|| 11 Iúil 2022 || {{#expr: 328677335 / 7963183000  * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.census.gov/popclock/ Clog Daonra Oifigiúil SAM]
|-
| 4 || align=left| [[Íomhá:Flag of Indonesia.svg|20px]] [[An Indinéis]] || 272,248,500 || 1 Iúil 2021 || {{#expr: 272248500 / 7963183000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil bliantúil
|-
| 5 || align=left| [[Íomhá:Flag of Pakistan.svg|20px]] [[An Phacastáin]] || 229,488,994 || 1 Iúil 2022 || {{#expr: 229488994 / 7963183000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.census.gov.pk/ Clog Daonra Oifigiúil na Pacastáine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181225211657/http://www.census.gov.pk/%20 |date=2018-12-25 }}
|-
| 6 || align=left| [[Íomhá:Flag of Nigeria.svg|20px]] [[An Nigéir]] || 216,746,934 || 1 Iúil 2022 || {{#expr: 216746934 / 7963183000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgean na Náisiún Aontaithe
|-
| 7 || align=left| [[Íomhá:Flag of Brazil.svg|20px]] [[An Bhrasaíl]] || 214,890,459|| 16 Iúil 2022 || {{#expr: 214890459 / 7963183000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot; | [http://www1.ibge.gov.br/english/ Clog oifigiúil na Brasaíle] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080213083914/http://www1.ibge.gov.br/english/ |date=2008-02-13 }}
|-
| 8 || align=left| [[Íomhá:Flag of Bangladesh.svg|20px]] [[An Bhangladéis]] || 165,158,616 || 15 Meitheamh 2022 || {{#expr: 165158616 / 7473620200 * 100 round 2}}%482 || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Réamhthorthaí ar an daonáireamh
|-
| 9 || align=left| [[Íomhá:Flag of Russia.svg|20px]] [[An Rúis]] || 145,100,000 || 1 Eanáir 2018 || {{#expr: 145100000 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Staitistic náisiúnta leathbhliantúil 
|-
| 10 || align=left| [[Íomhá:Flag of Mexico.svg|20px]] [[Meicsiceo]] || 128,271,623 || 1 Márta 2022 || {{#expr: 128271623 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Staitistic bhliantúúil oifigiúil
|-
| 11 || align=left| [[Íomhá:Flag of Japan.svg|20px]] [[An tSeapáin]] || 125,502,000 || 1 Deireadh Fómhair 2021 || {{#expr: 125502000 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán náisiúnta bliantúil
|-
| 12 || align=left| [[Íomhá:Flag of Ethiopia.svg|20px]] [[An Aetóip]] || 107,534,882 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 94352000 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgean na Náisiún Aontaithe (NA)
|-
| 13 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Philippines.svg|20px]] [[Oileáin Fhilipíneacha]] || 106,104,000 || 2 Iúil 2018 || {{#expr: 106104000 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|
Clog daonra oifigiúil 
|-
| 14 || align=left| [[Íomhá:Flag of Egypt.svg|20px]] [[An Éigipt]] || 97,009,200 || 24 Bealtaine 2018 || {{#expr: 97009200 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.msrintranet.capmas.gov.eg/pls/fdl/tst12e?action=1&amp;lname=%201 Clog Daonra Oifigiúil na hÉigipte] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181225215823/http://www.msrintranet.capmas.gov.eg/pls/fdl/tst12e?action=1&amp;lname=%201 |date=2018-12-25 }}
|-
| 15 || align=left| [[Íomhá:Flag of Vietnam.svg|20px]] [[Vítneam]] || 94,660,000 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 94660000 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|
Fortheilgean oif. bliantúil
|-
| 16 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Democratic Republic of the Congo.svg|20px]] [[Poblacht Dhaonlathach an Chongó]] || 84,004,989 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 81004989 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|Fortheilgean na NA
|-
| 17 || align=left| [[Íomhá:Flag of Germany.svg|20px]] [[An Ghearmáin]] || 82,740,900 || 30 Meán Fómhair 2017 || {{#expr: 82740900 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/EN/press/pr/2008/01/PE08__019__12411,templateId=renderPrint.psml Meastachán Príomh-oifige Staidrimh na Cónaidhme]
|-
| 18 || align=left| [[Íomhá:Flag of Iran.svg|20px]] [[An Iaráin]] || 81,601,400 || 8 Iúil 2018 || {{#expr: 81601400 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Clog Daonra Oifigiúil na hIaráine
|-
| 19 || align=left| [[Íomhá:Flag of Turkey.svg|20px]] [[An Tuirc]] || 80,810,525 || 31 Nollaig 2017 || {{#expr: 80810525 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=3894 Lárionad Staidrimh na Tuirce]
|-
| 20 || align=left| [[Íomhá:Flag of Thailand.svg|20px]] [[An Téalainn]] || 69,183,173 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 69183173 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|
[http://www.dopa.go.th/dopanew/pop2549.html Meastachán Oifig Staidrimh Náisiúnta na Téalainne] {{Webarchive|url=https://archive.today/20121205014130/www.dopa.go.th/dopanew/pop2549.html |date=2012-12-05 }}
|-
| 21 || align=left| [[Íomhá:Flag of France.svg|20px]] [[An Fhrainc]] &lt;small&gt;(ag cur [[An Fhrainc Thar Lear]] san áireamh)&lt;/small&gt; || 67,247,000 || 1 Meitheamh 2018 || {{#expr: 67247000 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://www.insee.fr/fr/ffc/pop_age4.htm Meastachán mhíosúil INSEE]
|-
| 22 || align=left| [[Íomhá:Flag of the United Kingdom.svg|20px]] [[An Ríocht Aontaithe]] || 66,186,444 || 1 Eanáir 2018 ||{{#expr: 66040229 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 23 || align=left| [[Íomhá:Flag of Italy.svg|20px]] [[An Iodáil]] || 60,483,973 || 31 Nollaig 2017 || {{#expr: 60483973 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.demo.istat.it/bilmens2007gen/index.html Meastachán oifigiúil ISTAT] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180808073108/http://demo.istat.it/bilmens2007gen/index.html |date=2018-08-08 }}
|-
| 24 || align=left| [[Íomhá:Flag of South Africa.svg|20px]] [[An Afraic Theas]] || 56,717,000 || 1 Iúil 2017 || {{#expr: 56717000 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size:75%&quot;|[http://www.statssa.gov.za/PublicationsHTML/P03022007/html/P03022007.html Statistics South Africa]{{Dead link|date=Meán Fómhair 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
|-
| 25 || align=left| [[Íomhá:Flag of Tanzania.svg|20px]] [[An Tansáin]] || 54,199,163 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 54199163 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 26 || align=left| [[Íomhá:Flag of Myanmar.svg|20px]] [[Maenmar]] || 53,855,735 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 53855735 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|
Meastachán NA
|-
| 27 || align=left| [[Íomhá:Flag of South Korea.svg|20px]] [[An Chóiré Theas]] || 51,635,256 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 51635256 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Staidreamh na Cóiré, meas. bliantúil
|-
| 28 || align=left| [[Íomhá:Flag of Kenya.svg|20px]] [[An Chéinia]] || 50,950,879 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 50950879 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|Fortheilgean na Náisiún Aontaithe (NA)
|-
| 29 || align=left| [[Íomhá:Flag of Colombia.svg|20px]] [[An Cholóim]] || 49,847,300
 || 10 Iúil 2018 || {{#expr: 49847300 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://www.dane.gov.co/reloj/reloj_animado.php Clog Daonra Oifigiúil na Colóime] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120114091321/http://www.dane.gov.co/reloj/reloj_animado.php |date=2012-01-14 }}
|-
| 30 || align=left| [[Íomhá:Flag of Spain.svg|20px]] [[An Spáinn]] || 46,659,302 || 1 Eanáir 2018 || {{#expr: 46659302 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://www.ine.es/ Meastachán oifigiúil INE]
|-
| 31 || align=left| [[Íomhá:Flag of Argentina.svg|20px]] [[An Airgintín]] || 44,494,502
 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 44494502 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.indec.mecon.ar/ Fortheilgean bliantúil INDEC] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160221215704/http://www.indec.mecon.ar/ |date=2016-02-21 }}
|-
| 32 || align=left| [[Íomhá:Flag of Algeria.svg|20px]] [[An Ailgéir]] || 42,545,964
 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 41545964 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| fortheilgean NA
|-
| 33 || align=left| [[Íomhá:Flag of Ukraine.svg|20px]] [[An Úcráin]] ([[An Chrimé|an Chrímé]] san áireamh) || 42,300,723 || 1 Bealtaine 2018 || {{#expr: 42300723 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://www.ukrstat.gov.ua// Meastachán oifigiúil míosúil] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090103185802/http://www.ukrstat.gov.ua/ |date=2009-01-03 }}
|-
| 34 || align=left| [[Íomhá:Flag of Sudan.svg|20px]] [[An tSúdáin]] || 41,984,512 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 41984512 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgean bliantúil oifigiúil)
|-
| 35 || align=left| [[Íomhá:Flag of Iraq.svg|20px]] [[An Iaráic]] || 39,339,753 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 39339753 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgean NA
|-
| 36 || align=left| [[Íomhá:Flag of Uganda.svg|20px]] [[Uganda]] || 38,823,100 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 38823100 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgean bliantúil oifigiúil
|-
| 37 || align=left| [[Íomhá:Flag of Poland.svg|20px]] [[An Pholainn]] || 37,976,687 || 1 Eanáir 2018 ||{{#expr: 38422346 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 38 || align=left| [[Íomhá:Flag of Canada.svg|20px]] [[Ceanada]] || 37,164,800 || 15 Iúil 2018 || {{#expr: 37161900 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.statcan.gc.ca/ig-gi/pop-ca-eng.htm Clog Staidreamh Cheanada] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180605075430/http://www.statcan.gc.ca/ig-gi/pop-ca-eng.htm |date=2018-06-05 }}
|-
| 39 || align=left| [[Íomhá:Flag of Morocco.svg|20px]] [[Maracó]] || 34,723,400 || 12 Iúil  2018 || {{#expr: 34723400 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgean bliantúil oifigiúil
|-
| 40 || align=left| [[Íomhá:Flag of Saudi Arabia.svg|20px]] [[An Araib Shádach]] || 33,413,660 || 1 Eanáir 2018 || {{#expr: 33413660 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil na hAraibe Shádaí
|-
| 41 || align=left| [[Íomhá:Flag of Uzbekistan.svg|20px]] [[An Úisbéiceastáin]] || 32,653,900 || 1 Eanáir 2018 || {{#expr: 32353900 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 42 || align=left| [[Íomhá:Flag of Malaysia.svg|20px]] [[An Mhalaeisia]] || 32,592,000 || | 12  Iúil 2018 || {{#expr: 32592000 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://www.statistics.gov.my Clog Daonra Oifigiúil na Malaeisia]
|-
| 43 || align=left| [[Íomhá:Flag of Peru.svg|20px]] [[Peiriú]] || 32,162,184 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 32162184 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigúil  
|-
| 44 || align=left| [[Íomhá:Flag of Venezuela.svg|20px]] [[Veiniséala]] || 31,828,110 || 15 Meitheamh 2018 || {{#expr: 31828110 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://www.ine.gov.ve Clog Daonra Oifigiúil Veiniséala] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190912233212/http://www.ine.gov.ve/ |date=2019-09-12 }}
|-
| 45 || align=left| [[Íomhá:Flag of Afghanistan.svg|20px]] [[An Afganastáin]] || 31,575,018
|| 1 Iúil 2018 || {{#expr: 31575018 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 46 || align=left| [[Íomhá:Flag of Ghana.svg|20px]] [[Gána]] || 29,614,337 || 1 Eanár 2018 || {{#expr: 29614337 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgean oifigiúil
|-
| 47 || align=left| [[Íomhá:Flag of Angola.svg|20px]] [[Angóla]] || 29,250,009 || 1 Eanár 2018 || {{#expr: 29250009 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|Fortheilgean oifigiúil
|-
| 48 || align=left| [[Íomhá:Flag of Nepal.svg|20px]] [[Neipeal]] || 29,218,867 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 29218867 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgeann oifigiúil
|-
| 49 || align=left| [[Íomhá:Flag of Yemen.svg|20px]] [[Poblacht Éimin]] || 28,915,284 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 28915284 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgeann na NA
|-
| 50 || align=left| [[Íomhá:Flag of Mozambique.svg|20px]] [[Mósaimbíc]] || 28,861,863 || 1 Lúnasa 2017 || {{#expr: 28861863 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonra oifigiúil
|-
| 51 || align=left| [[Íomhá:Flag of Madagascar.svg|20px]] [[Madagascar]] || 26,262,810 || 1 Lúnasa 2018 || {{#expr: 26262810 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgean na NA
|-
| 52 || align=left| [[Íomhá:Flag of North Korea.svg|20px]] [[An Chóiré Thuaidh]] || 25,610,672 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 25610672 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgean na NA
|-
| 53 || align=left| [[Íomhá:Flag of Australia.svg|20px]] [[An Astráil]] &lt;ref name=&quot;aus&quot;&gt;Ag cur [[Oileán na Nollag]] (1,508), [[Na hOileáin Cocos]] (596), agus [[Oileán Norfolk]] (1,828) san áireamh&lt;/ref&gt;|| 24,978,330 || 18 Iúil 2018 || {{#expr: 24978330 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/94713ad445ff1425ca25682000192af2/1647509ef7e25faaca2568a900154b63?OpenDocument Clog Daonra Oifigiúil na hAstráile]
|-
| 54 || align=left| [[Íomhá:Flag of Cote d'Ivoire.svg|20px]] [[An Cósta Eabhair]]|| 24,571,044 || 1 Iúil 2017 || {{#expr: 24571044 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 55 || align=left| [[Íomhá:Flag of Cameroon.svg|20px]] [[Camarún]] || 23,794,164 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 23794164 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|Fortheilgean oifigiúil
|-
| - || align=left| [[Íomhá:Flag of the Republic of China.svg|20px]] [[Poblacht na Síne]] ([[An Téaváin]]) || 23,594,274 || 1 Eanáir 2018 || {{#expr: 23794164 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://eng.stat.gov.tw/mp.asp?mp=5 Meastachán Oifigiúil míosúil an oifig ''Staidreamh Náisiúnta na Téaváine'']
|-
| 56 || align=left| [[Íomhá:Flag of Niger.svg|20px]] [[An Nígir]] || 21,466,833 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 21466833 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Teilgean bliantúil oifigiúil
|-
| 57 || align=left| [[Íomhá:Flag of Sri Lanka.svg|20px]] [[Srí Lanca]] || 21,444,000 || 1 Eanáir 2018 || {{#expr: 21444000 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 58 || align=left| [[Íomhá:Flag of Burkina Faso.svg|20px]] [[Buircíne Fasó]] || 20,244,080 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 20244080 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Teilgean bliantúil oifigiúil
|-
| 59 || align=left| [[Íomhá:Flag of Romania.svg|20px]] [[An Rómáin]] || 19,523,621 || 1 Eanáir 2018 ||{{#expr: 19638000 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 60 || align=left| [[Íomhá:Flag of Mali.svg|20px]] [[Mailí]] || 19,107,706 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 19107706 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgean na NA
|-
| 61 || align=left| [[Íomhá:Flag of Syria.svg|20px]] [[An tSiria]] || 18,284,407 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 18284407 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Teiligean NA
|-
| 62 || align=left| [[Íomhá:Flag of Kazakhstan.svg|20px]] [[An Chasacstáin]] || 18,253,300 || 1 Meitheamh 2018|| {{#expr: 18253300 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán Oifig Staidrimh Náisiúnta
|-
| 63 || align=left| [[Íomhá:Flag of Malawi.svg|20px]] [[An Mhaláiv]] || 17,931,637 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 17931637 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgean oifigiúil bliantúil
|-
| 64 || align=left| [[Íomhá:Flag of Chile.svg|20px]] [[An tSile]] || 17,574,003 || 19 Aibreán 2017 || {{#expr: 17574003 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://www.ine.cl/canales/chile_estadistico/demografia_y_vitales/proyecciones/Informes/Microsoft%20Word%20-%20InforP_T.pdf Daonra 2017]
|-
| 65 || align=left| [[Íomhá:Flag of Guatemala.svg|20px]] [[Guatamala]] || 17,245,346 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 17245346 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán na NA
|-
| 66 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Netherlands.svg|20px]] [[An Ísiltír]] || 17,239,100 || 20 Iúil 2018 || {{#expr: 17239100 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.cbs.nl/en-GB/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/bevolkingsteller.htm?languageswitch=on Clog Dhaonra Oifigiúil na hÍsiltíre]
|-
| 67 || align=left| [[Íomhá:Flag of Ecuador.svg|20px]] [[Eacuadór]] || 17,022,700 || 20 Iúil 2018 || {{#expr: 17036200 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Clog dhaonra Eacuadór
|-
| 68 || align=left| [[Íomhá:Flag of Zambia.svg|20px]] [[An tSaimbia]] || 16,405,229 || 1 Iúil 2017 || {{#expr: 16405229 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgean oifigiúil bliantúil
|-
| 69 || align=left| [[Íomhá:Flag of Cambodia.svg|20px]] [[An Chambóid]] || 16,069,921 || 1 Iúil 2018 || {{#expr: 16069921 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgean oifigiúil
|-
| 71 || align=left| [[Íomhá:Flag of Zimbabwe.svg|20px]] [[An tSiombáib]] || 12,571,000 || 2010 || {{#expr: 12571000 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 72 || align=left| [[Íomhá:Flag of Senegal.svg|20px]] [[An tSeineagáil]] || 12,434,000 || 2010 || {{#expr: 12434000 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 73 || align=left| [[Íomhá:Flag of Chad.svg|20px]] [[Sead]] || 11,831,000 || 1 Iúil 2012 || {{#expr: 11831000 / 7473620200 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 74 || align=left| [[Íomhá:Flag of Greece.svg|20px]] [[An Ghréig]] || 11,329,618 || 1 Eanáir, 2011 || {{#expr: 11329618 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán Eurostat
|-
| 75 || align=left| [[Íomhá:Flag of Cuba.svg|20px]] [[Cúba]] || 11,247,925 || 31 Nollaig, 2011 || {{#expr: 11247925 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 76 || align=left| [[Íomhá:Flag of Belgium.svg|20px]] [[An Bheilg]] || 10,918,405 || 1 Eanáir, 2011 || {{#expr: 10918405 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://statbel.fgov.be/figures/d21_nl.asp#2/ Meastachán Eurostat]
|-
| 82 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Portugal.svg|20px]] [[An Phortaingéil]] || 10,291,027 || 1 Eanáir, 2018 ||{{#expr: 10636000 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 77 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Tunisia.svg|20px]] [[An Túinéis]] || 10,549,000 || 1 Iúil, 2010 || {{#expr: 10549000 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán Institiúid Staidrimh na Túinéise
|-
| 78 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of the Czech Republic.svg|20px]] [[Poblacht na Seice]] || 10,535,811 || 31 Márta, 2011 || {{#expr: 10535811 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.czso.cz/eng/csu.nsf/informace/aoby121307.doc Meastachán Oifigiúil ČSÚ]
|-
| 79 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Guinea.svg|20px]] [[An Ghuine]] || 10,481,000 || 1 Iúil 2012 || {{#expr: 10481000 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 80 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Bolivia.svg|20px]] [[An Bholaiv]] || 10,426,154 || 2010 || {{#expr: 10426154 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 81 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Rwanda.svg|20px]] [[Ruanda]] || 10,412,820 || 2010 || {{#expr: 10412820 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|Meastachán oifigiúil
|-
| 84 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Haiti.svg|20px]] [[Háití]] || 10,085,214 || 2010 || {{#expr: 10085214 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 85 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Hungary.svg|20px]] [[An Ungáir]] || 9,778,371 || 1 Eanáir, 2018 ||{{#expr: 9962000 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 83 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Sweden.svg|20px]] [[An tSualainn]] || 10,120,242 || 1 Eanáir 2018 ||{{#expr: 9495113 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 86 || align=left| [[Íomhá:Flag of Belarus.svg|20px]] [[An Bhealarúis]] || 9,491,823 || 1 Eanáir 2018 ||{{#expr: 9457500 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 87 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Dominican Republic.svg|20px]] [[An Phoblacht Dhoiminiceach]] || 9,378,818 || 1 Nollaig 2010 || {{#expr: 9378818 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|Meastachán oifigiúil
|-
| 88 || align=left| [[Íomhá:Flag of Somalia.svg|20px]] [[An tSomáil]] || 9,331,000 || 2010 || {{#expr: 8699000 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 89 || align=left| [[Íomhá:Flag of Benin.svg|20px]] [[Beinin]] || 9,325,032 || Mí Iúil, 2011 || {{#expr: 9325032 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán CIA World Factbook
|-
| 90 || align=left| [[Íomhá:Flag of Azerbaijan.svg|20px]] [[An Asarbaiseáin (tír)|An Asarbaiseáin]] || 9,235,100 || 1 Eanáir, 2012 || {{#expr: 9235100 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 92 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Burundi.svg|20px]] [[An Bhurúin]] || 8,749,000 || 1 Iúil 2012 || {{#expr: 8749000 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 91 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Austria.svg|20px]] [[An Ostair]] || 8,822,267 || 1 Eanáir, 2018 ||{{#expr: 8452835 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 93 || align=left| [[Íomhá:Flag of Honduras.svg|20px]] [[Hondúras]] || 8,385,072 || 1 Iúil 2012 || {{#expr: 8385072 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 94 || align=left| [[Íomhá:Flag of South Sudan.svg|20px]] [[an tSúdáin Theas]] || 8,260,490 || 2008 || {{#expr: 8260490 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://southsudaninfo.net/wp-content/uploads/reference_library/reports/5th_sudan_census26_april_2009.pdf Daonáireamh 2008] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130520025735/http://southsudaninfo.net/wp-content/uploads/reference_library/reports/5th_sudan_census26_april_2009.pdf |date=2013-05-20 }}
|-
| 95 || align=left| [[Íomhá:Flag of Switzerland.svg|20px]] [[An Eilvéis]] || 8,482,152 || 1 Eanáir 2018 ||{{#expr: 7952600 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 96 || align=left| [[Íomhá:Flag of Israel.svg|20px]] [[Iosrael]] || 7,879,500 || 30 Aibreán 2012 || {{#expr: 7879500 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://www1.cbs.gov.il/reader/?MIval=cw_usr_view_Folder&amp;ID=141 Príomh-oifig Staidrimh Iosrael] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090528064433/http://cbs.gov.il/reader/?MIval=cw_usr_view_Folder&amp;ID=141 |date=2009-05-28 }}
|-
| 97 || align=left| [[Íomhá:Flag of Tajikistan.svg|20px]] [[An Táidsíceastáin]] || 7,800,000 || 1 Eanáir 2012 || {{#expr: 7800000 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 98 || align=left| [[Íomhá:Flag of Bulgaria.svg|20px]] [[An Bhulgáir]] || 7,351,234 || Mí Feabhra, 2011 || {{#expr: 7351234 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonáireamh
|-
| 100 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Serbia.svg|20px]] [[An tSeirbia]] (''gan [[an Chosaiv]] san áireamh'') || 7,001,444 || 1 Eanáir, 2018 ||{{#expr: 7306677 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 99 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Hong Kong.svg|20px]] ''[[Hong Cong]]'' || 7,097,600 || 31 Nollaig, 2010 || {{#expr: 7097600 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Roinn Dhaonáirimh agus Staitiscí Hong Cong
|-
| 101 || align=left| [[Íomhá:Flag of Papua New Guinea.svg|20px]] [[Nua-Ghuine Phapua]] || 6,703,000 || 2010 || {{#expr: 6703000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 102 || align=left| [[Íomhá:Flag of Libya.svg|20px]] [[An Libia]] || 6,469,000 || 1 Iúil 2012 || {{#expr: 6469000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 103 || align=left| [[Íomhá:Flag of Laos.svg|20px]] [[Laos]] || 6,465,800 || 1 Iúil 2012 || {{#expr: 6465800 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 104 || align=left| [[Íomhá:Flag of Paraguay.svg|20px]] [[Paragua]] || 6,337,127 || 1 Iúil 2010 || {{#expr: 6337127 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 105 || align=left| [[Íomhá:Flag of Jordan.svg|20px]] [[An Iordáin]] || 6,334,000 || 13 Lúnasa 2012 || {{#expr: 6334000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Clog daonra oifigiúil
|-
| 106 || align=left| [[Íomhá:Flag of El Salvador.svg|20px]] [[An tSalvadóir]] || 6,193,000 || 2010 || {{#expr: 6857000 / 7146100000 * 100 round 2}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 107 || align=left| [[Íomhá:Flag of Togo.svg|20px]] [[Tóga]] || 6,028,000 || 2010 || {{#expr: 6028000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 108 || align=left| [[Íomhá:Flag of Sierra Leone.svg|20px]] [[Siarra Leon]] || 5,868,000 || 2010 || {{#expr: 5868000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 109 || align=left| [[Íomhá:Flag of Nicaragua.svg|20px]] [[Nicearagua]] || 5,788,000 || 2010 || {{#expr: 5788000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 110 || align=left| [[Íomhá:Flag of Denmark.svg|20px]] [[An Danmhairg]] || 5,564,219 || 1 Aibreán, 2011 || {{#expr: 5564219 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.dst.dk/Statistik/seneste/Befolkning/Folketal.aspx Staidrimh Oifigiúla na Danmhairge]
|-
| 112 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Slovakia.svg|20px]] [[An tSlóvaic]] || 5,443,120 || 1 Eanáir, 2018 ||{{#expr: 5435273 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 113 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Kyrgyzstan.svg|20px]] [[An Chirgeastáin]] || 5,418,300 || 2010 || {{#expr: 5418300 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 111 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Finland.svg|20px]] [[An Fhionlainn]] (''ag cur [[Oileáin Åland]] san áireamh'') || 5,526,041 || 21 Iúil, 2018 ||{{#expr: 5407870 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.vaestorekisterikeskus.fi/vrk/home.nsf/pages/index_eng Clog Daonra Oifigiúil na Fionlainne] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090415225037/http://www.vaestorekisterikeskus.fi/vrk/home.nsf/pages/index_eng |date=2009-04-15 }}
|-
| 114 || align=left| [[Íomhá:Flag of Eritrea.svg|20px]] [[An Eiritré]] || 5,254,000 || 2010 || {{#expr: 5254000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 115 || align=left| [[Íomhá:Flag of the United Arab Emirates.svg|20px]] [[Aontas na nÉimíríochtaí Arabacha]] || 5,148,664 || Mí Iúil, 2011 || {{#expr: 5148664 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán as an CIA World Factbook
|-
| 116 || align=left| [[Íomhá:Flag of Singapore.svg|20px]] [[Singeapór]] || 5,612,300 || 1 Iúil 2017 || {{#expr: 5612300 / 7473620200 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.singstat.gov.sg/stats/keyind.html#popnarea Staidrimh Singeapór] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090221030353/http://www.singstat.gov.sg/stats/keyind.html#popnarea |date=2009-02-21 }}
|-
| 117 || align=left| [[Íomhá:Flag of Turkmenistan.svg|20px]] [[An Tuircméanastáin]] || 5,758,000 || 1 Iúil 2017 || {{#expr: 5758000 / 7473620200 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgean na NA
|-
| 118 || align=left| [[Íomhá:Flag of Norway.svg|20px]] [[An Iorua]] (''ag cur [[Oileánra Svalbard]] agus [[Oileán Jan Mayen]] san áireamh'')|| 5,302,778 || 1 Aibreán 2018 || {{#expr: 5302778 / 7473620200 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.ssb.no/english/subjects/02/befolkning_en/ Clog Daonra Oifigiúil na hIorua]
|-
| 119 || align=left| [[Íomhá:Flag of Palestine.svg|20px]] ''[[An Chríoch Phailistíneach]]''|| 4,816,503 || 1 Iúil 2016 || {{#expr: 4816503 / 7473620200 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 120 || align=left| [[Íomhá:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Poblacht na hÉireann]] || 4,792,500 || 1 Aibreán 2017 || {{#expr: 4792500 / 7473620200 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.cso.ie/census/documents/Prelim%20complete.pdf Daonáireamh 2011]
|-
| 121 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Central African Republic.svg|20px]] [[Poblacht na hAfraice Láir]] || 4,659,080 || 1 Iúil 2017 || {{#expr: 4659080 / 7473620200 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Fortheilgean NA
|-
| 121 || align=left| [[Íomhá:Flag of Georgia.svg|20px]] [[An tSeoirsia]] || 4,469,200 || 1 Eanáir, 2011 || {{#expr: 4469200 / 7473620200 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://www.geostat.ge/index.php?action=page&amp;p_id=473&amp;lang=eng National Statistics Office of Georgia]
|-
| 122 || align=left| [[Íomhá:Flag of New Zealand.svg|20px]] [[An Nua-Shéalainn]] || 4,882,260 || 17 Bealtaine 2018 || {{#expr: 4882260 / 7473620200 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.stats.govt.nz/populationclock.htm Clog Daonra Oifigiúil na Nua-Shéalainne] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070110232101/http://www.stats.govt.nz/populationclock.htm |date=2007-01-10 }}
|-
| 123 || align=left| [[Íomhá:Flag of Costa Rica.svg|20px]] [[Cósta Ríce]] || 4,301,712 || 3 Meitheamh, 2011 || {{#expr: 4301712 / 7473620200 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonáireamh
|-
| 124 || align=left| [[Íomhá:Flag of Croatia.svg|20px]] [[An Chróit]] || 4,290,612 || 3 Márta, 2011 || {{#expr: 4290612 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonáireamh
|-
| 125 || align=left| [[Íomhá:Flag of Lebanon.svg|20px]] [[An Liobáin]] || 4,259,000 || 1 Iúil, 2011 || {{#expr: 4259000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 127 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Republic of the Congo.svg|20px]] [[Poblacht an Chongó]] || 4,043,000 || 2010 || {{#expr: 4043000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 128 || align=left| [[Íomhá:Flag of Liberia.svg|20px]] [[An Libéir]] || 3,994,000 || 2010|| {{#expr: 3994000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 129 || align=left| [[Íomhá:Flag of Bosnia and Herzegovina.svg|20px]] [[An Bhoisnia-Heirseagaivéin]] || 3,843,126 || 30 Meitheamh, 2010 || {{#expr: 3843126 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 130 || align=left| [[Íomhá:Flag of Puerto Rico.svg|20px]] ''[[Pórtó Rícó]]'' || 3,725,789 || 1 Aibreán, 2010 || {{#expr: 3725789 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonáireamh 2010 
|-
| 131 || align=left| [[Íomhá:Flag of Moldova.svg|20px]] [[An Mholdóiv]] || 3,547,539 || 1 Eanáir, 2018 ||{{#expr: 3563800 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 132 || align=left| [[Íomhá:Flag of Somaliland.svg|20px]] ''[[Críoch Shomáile]]'' || 3,500,000 || || {{#expr: 3500000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.somalilandgov.com/cprofile.htm Rialtas Críche Shomáile] {{Webarchive|url=https://archive.today/20010302083933/http://www.somalilandgov.com/cprofile.htm |date=2001-03-02 }}
|-
| 133 || align=left| [[Íomhá:Flag of Mauritania.svg|20px]] [[An Mháratáin]] || 3,460,000 || 2010 || {{#expr: 3460000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 134 || align=left| [[Íomhá:Flag of Panama.svg|20px]] [[Panama]] || 3,405,813 || 16 Bealtaine, 2011 || {{#expr: 3405813 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonáireamh 2010
|-
| 135 || align=left| [[Íomhá:Flag of Uruguay.svg|20px]] [[Uragua]] || 3,356,584 || 30 Meitheamh, 2010 || {{#expr: 3356584 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 136 || align=left| [[Íomhá:Flag of Armenia.svg|20px]] [[An Airméin]] || 2,972,732 || 1 Eanáir, 2018 ||{{#expr: 3268500 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 137 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Albania.svg|20px]] [[An Albáin]] || 2,870,324 || 1 Eanáir, 2018 ||{{#expr: 3195000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 138 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Lithuania.svg|20px]] [[An Liotuáin]] || 2,808,901 || 1 Bealtaine, 2012 || {{#expr: 3187700 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.stat.gov.lt/lt/pages/view/?id=1609 Meastachán oifigiúil míosúil] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080925174444/http://www.stat.gov.lt/lt/pages/view/?id=1609 |date=2008-09-25 }}
|-
| 139 || align=left| [[Íomhá:Flag of Mongolia.svg|20px]] [[An Mhongóil]] || 2,844,000 || 1 Iúil, 2012 || {{#expr: 2844000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 140|| align=left| [[Íomhá:Flag of Kuwait.svg|20px]] [[Cuáit]] || 2,737,000 || 2010 || {{#expr: 2737000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 141 || align=left| [[Íomhá:Flag of Jamaica.svg|20px]] [[Iamáice]] || 2,705,827 || 31 Nollaig, 2010 || {{#expr: 2705827 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonáireamh sealadach
|-
| 142 || align=left| [[Íomhá:Flag of Oman.svg|20px]] [[Óman]] || 2,694,094 || 12 Nollaig, 2010 || {{#expr: 2694094 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonáireamh 
|-
| 143 || align=left| [[Íomhá:Flag of Namibia.svg|20px]] [[An Namaib]] || 2,283,000 || 2010 || {{#expr: 2283000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 144 || align=left| [[Íomhá:Flag of Latvia.svg|20px]] [[An Laitvia]] || 1,934,379 || 1 Eanáir, 2018 ||{{#expr: 2218000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 145 || align=left| [[Íomhá:Flag of Lesotho.svg|20px]] [[Leosóta]] || 2,171,000 || 2010 || {{#expr: 2171000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 147 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of North Macedonia.svg|20px]] [[An Mhacadóin Thuaidh]] || 2,075,301 || 1 Eanáir, 2018 ||{{#expr: 2057284 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 146 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Slovenia.svg|20px]] [[An tSlóivéin]] || 2,066,880 || 1 Eanáir 2018 ||{{#expr: 2052677 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://www.stat.si/StatWeb/en Meastachán Oifige Staidrimh na Slóivéine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210225093240/http://www.stat.si/StatWeb/en |date=2021-02-25 }}
|-
| 148 || align=left| [[Íomhá:Flag of Botswana.svg|20px]] [[An Bhotsuáin]] || 1,800,098 || 2010 || {{#expr: 1800098 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 149 || align=left| [[Íomhá:Flag of The Gambia.svg|20px]] [[An Ghaimbia]] || 1,728,000 || 2010 || {{#expr: 1728000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 150 || align=left| [[Íomhá:Flag of Kosovo.svg|20px]] ''[[An Chosaiv]]'' || 1,733,872 || 2011 || {{#expr: 1733872 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonáireamh 2011
|-
| 151 || align=left| [[Íomhá:Flag of Qatar.svg|20px]] [[Catar]] || 1,696,563 || 20 Aibreán, 2010 || {{#expr: 1696563 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonáireamh 2010, chéad torthai
|-
| 152 || align=left| [[Íomhá:Flag of Guinea-Bissau.svg|20px]] [[Guine Bhissau]] || 1,515,000 || 2010 || {{#expr: 1515000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 153 || align=left| [[Íomhá:Flag of Gabon.svg|20px]] [[An Ghabúin]] || 1,505,000 || 2010 || {{#expr: 1505000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 154 || align=left| [[Íomhá:Flag of Estonia.svg|20px]] [[An Eastóin]] || 1,340,122 || 1 Eanáir, 2011 || {{#expr: 1340122 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.stat.ee Staidrimh na hEastóine ]
|-
| 155 || align=left| [[Íomhá:Flag of Trinidad and Tobago.svg|20px]] [[Oileán na Tríonóide agus Tobága]] || 1,317,714 || 1 Iúil, 2011 || {{#expr: 1317714 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 156 || align=left| [[Íomhá:Flag of Mauritius.svg|20px]] [[Oileán Mhuirís]] || 1,280,925 || 1 Iúil, 2010 || {{#expr: 1280925 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 157 || align=left| [[Íomhá:Flag of Bahrain.svg|20px]] [[Báiréin]] || 1,262,000 || 2010 || {{#expr: 1262000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 158 || align=left| [[Íomhá:Flag of Equatorial Guinea.svg|20px]] [[An Ghuine Mheánchriosach]] || 1,222,442 || 2015 || {{#expr: 1222442 / 7473620200 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonra 2015
|-
| 158 || align=left| [[Íomhá:Flag of Swaziland.svg|20px]] [[An tSuasalainn]] || 1,186,000 || 2010 || {{#expr: 1186000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 159 || align=left| [[Íomhá:Flag of East Timor.svg|20px]] [[An Tíomór Thoir]] || 1,124,000 || 2010 || {{#expr: 1124000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 160 || align=left| [[Íomhá:Flag of Djibouti.svg|20px]] [[Diobúití]] || 889,000 || 2010 || {{#expr: 889000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 161 || align=left| [[Íomhá:Flag of Fiji.svg|20px]] [[Fidsí]] || 861,000 || 2010 || {{#expr: 861000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 162 || align=left| [[Íomhá:Flag of France.svg|20px]] ''[[La Réunion|Réunion]]'' || 808,250 || 1 Eanáir, 2011 || {{#expr: 808250 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm Meastachán Oifigiúil INSEE]
|-
| 165 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Comoros.svg|20px]] [[Oileáin Chomóra]] || 806,153 || 1 Iúil 2016 || {{#expr: 806153 / 7473620200 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| meastachán oifigiúil
|-
| 163 || align=left| [[Íomhá:Flag of Cyprus.svg|20px]] [[An Chipir]] (''ag cur [[Poblacht Thurcach na Cipire Thuaidh]] san áireamh'')|| 804,435 || 1 Eanáir, 2011 || {{#expr: 804435 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán Eurostat
|-
| 164 || align=left| [[Íomhá:Flag of Guyana.svg|20px]] [[An Ghuáin]] || 784,894 || 2010 || {{#expr: 784894 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 167 || align=left| [[Íomhá:Flag of Bhutan.svg|20px]] [[An Bhútain]] || 695,822 || 2010 || {{#expr: 695822 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 168 || align=left| [[Íomhá:Flag of Montenegro.svg|20px]] [[Montainéagró]] || 622,359 || 1 Eanáir, 2018 ||{{#expr: 625266 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 170 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Macau.svg|20px]] ''[[Macau]] || 556,800 || 31 Márta, 2011 || {{#expr: 556800 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Seirbhís Staidrimh agus Daonáirimh Mhacau
|-
| 171 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Western Sahara.svg|20px]] [[Poblacht Dhaonlathach Arabach an Sahára|An Sahára Thiar]] || 531,000 || 2010 || {{#expr: 531000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 172 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of the Solomon Islands.svg|20px]] [[Oileáin Sholamón]] || 530,669 || 2010 || {{#expr: 530669 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 173 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Cape Verde.svg|20px]] [[Rinn Verde]] || 530,000 || 2010 || {{#expr: 530000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 174 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Suriname.svg|20px]] [[Suranam]] || 534,000 || 1 Iúil, 2012 ||{{#expr: 534000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 169 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Luxembourg.svg|20px]] [[Lucsamburg]] || 602,005 || 1 Eanáir, 2018 ||{{#expr: 502100 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 175 || align=left| [[Íomhá:Flag of Malta.svg|20px]] [[Málta]] || 475,701 || 1 Eanáir, 2018 ||{{#expr: 417608 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 176 || align=left| [[Íomhá:Flag of France.svg|20px]] ''[[Guadalúip]]'' || 465,000 || 2009 || {{#expr: 465000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán INSEE
|-
| 177 || align=left| [[Íomhá:Flag of France.svg|20px]] ''[[Martinique]]'' || 402,000 || January 1, 2009 || {{#expr: 402000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.insee.fr/fr/themes/document.asp?reg_id=23&amp;ref_id=16671 Meastachán Oifigiúil INSEE]
|-
| 178 || align=left| [[Íomhá:Flag of Brunei.svg|20px]] [[Brúiné]] || 399,000 || 2010 || {{#expr: 399000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 179 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Bahamas.svg|20px]] [[Na Bahámaí]] || 353,658 || 5 Márta, 2010 || {{#expr: 353658 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 180 || align=left| [[Íomhá:Flag of Iceland.svg|20px]] [[An Íoslainn]] || 348,450 || 1 Eanáir, 2018 ||{{#expr: 318452 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 181 || align=left| [[Íomhá:Flag of Maldives.svg|20px]] [[Oileáin Mhaildíve]] || 317,180 || 2010 || {{#expr: 317180 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 182 || align=left| [[Íomhá:Flag of Belize.svg|20px]] [[An Bheilís]] || 332,200 || lár 2009 || {{#expr: 332200 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Inst. Staidrimh na Beilíse
|-
| 183 || align=left| [[Íomhá:Flag of Barbados.svg|20px]] [[Barbadós]] || 273,000 || 2010 || {{#expr: 273000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 184 || align=left| [[Íomhá:Flag of French Polynesia.svg|20px]] ''[[Polainéis na Fraince]]''|| 267,000 || 1 Eanáir, 2009 || {{#expr: 267000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.ispf.pf/(k1aciwf4z0fyap45ghzhgm55)/stat/demo/rp2009/pdfs/poplegales2009.pdf Daonáireamh Lúnasa 2009]{{Dead link|date=Deireadh Fómhair 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
|-
| 185 || align=left| [[Íomhá:Flag of France.svg|20px]] ''[[An Nua-Chaladóin]]'' || 245,580 || 1 Eanáir, 2009 || {{#expr: 245580 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.isee.nc/pe/bilan2006/be-demographie.pdf Meastachán Oifigiúil INSEE] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071124204306/http://www.isee.nc/pe/bilan2006/be-demographie.pdf |date=2007-11-24 }}
|-
| 186 || align=left| [[Íomhá:Flag of Vanuatu.svg|20px]] [[Vanuatú]] || 240,000 || 2010 || {{#expr: 240000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 187 || align=left| [[Íomhá:Flag of France.svg|20px]] ''[[Guáin na Fraince]]'' || 229,000 ||  2010 || {{#expr: 229000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.insee.fr/fr/regions/guyane/default.asp?page=faitsetchiffres/presentation/presentation.htm#quatre Meastachán Oifigiúil INSEE]
|-
| 188 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Netherlands.svg|20px]] ''[[Curaçao]]'' || 142,180 || 1 Eanáir, 2010 || {{#expr: 142180 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 189 || align=left| [[Íomhá:Flag of Samoa.svg|20px]] [[Samó]] || 187,000 || 2010 || {{#expr: 187000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 190 || align=left| [[Íomhá:Flag of France.svg|20px]] ''[[Mayotte]]'' || 186,452 || 31 Iúil, 2007 || {{#expr: 186452 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://www.insee.fr/fr/insee_regions/reunion/zoom/mayotte/publications/inseeinfos/pdf/insee%20infos%20n32.pdf Daonáireamh 2007]
|-
| 191 || align=left| [[Íomhá:Flag of Guam.svg|20px]] ''[[Guam]]'' || 180,000 || 2010 || {{#expr: 180000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 192 || align=left| [[Íomhá:Flag of Saint Lucia.svg|20px]] [[San Lúisia]] || 178,015 || 2016 || {{#expr: 178015 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán
|-
| 193 || align=left| [[Íomhá:Flag of Sao Tome and Principe.svg|20px]] [[São Tomé agus Príncipe]] || 165,000 || 2010 || {{#expr: 165000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 194 || align=left| [[Íomhá:Flag of Saint Vincent and the Grenadines.svg|20px]] [[San Uinseann agus na Greanáidíní]] || 109,000 || 2010 || {{#expr: 109000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 195 || align=left| [[Íomhá:Flag of the United States Virgin Islands.svg|20px]] ''[[Oileáin Mheiriceánacha na Maighdean]]'' || 109,000 || 2010 || {{#expr: 109000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 196 || align=left| [[Íomhá:Flag of Aruba.svg|20px]] ''[[Aruba]]'' || 107,000 || 2010 || {{#expr: 107000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 197 || align=left| [[Íomhá:Flag of Grenada.svg|20px]] [[Grenada]] || 104,000 || 2010 || {{#expr: 104000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 198 || align=left| [[Íomhá:Flag of Tonga.svg|20px]] [[Tonga]] || 104,000 || 2010 || {{#expr: 104000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 199 || align=left| [[Íomhá:Flag_of_Federated_States_of_Micronesia.svg|20px]] [[Stáit Chónaidhme na Micrinéise]] || 102,624 || 2010 || {{#expr: 102624 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Réamh-dhaonáireamh 2010
|-
| 200 || align=left| [[Íomhá:Flag of Kiribati.svg|20px]] [[Cireabaití]] || 100,000 || 2010 || {{#expr: 100000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 201 || align=left| [[Íomhá:Flag of Jersey.svg|20px]] ''[[Geirsí]]'' || 92,500 || 31 Nollaig, 2009 || {{#expr: 92500 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.gov.je/NR/rdonlyres/D31B33E0-BAB7-4FAC-9D7F-743B3FDB8A50/0/JIF2006.pdf Aonad Staidrimh Stáit Gheirsí]{{Dead link|date=Deireadh Fómhair 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
|-
| 202 || align=left| [[Íomhá:Flag of Antigua and Barbuda.svg|20px]] [[Antigua agus Barbúda]] || 89,000 || 2010 || {{#expr: 89000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 203 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Seychelles.svg|20px]] [[Na Séiséil]] || 86,525 || 1 Iúil, 2010 || {{#expr: 86525 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 204 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Isle of Mann.svg|20px]] ''[[Oileán Mhanainn]]'' || 84,497 || 2011 || {{#expr: 84497 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonáireamh
|-
| 205 || align=left| [[Íomhá:Flag of Andorra.svg|20px]] [[Andóra]] || 76,098 || 1 Iúil 2013 || {{#expr: 76098 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil bliantúil
|-
| 206 || align=left| [[Íomhá:Flag of Dominica.svg|20px]] [[Doiminice]] || 71,293 || 14 Bealtaine 2011 || {{#expr: 71293 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonáireamh
|-
| 207 || align=left| [[Íomhá:Flag of Bermuda.svg|20px]] ''[[Beirmiúda]]'' || 64,566 || 1 Iúil, 2010 || {{#expr: 64566 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 208 || align=left| [[Íomhá:Flag of Guernsey.svg|20px]] ''[[Geansaí (oileán)|Geansaí]]'' || 62,431 || 31 Márta, 2010 || {{#expr: 62431 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 209 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Northern Mariana Islands.svg|20px]] ''[[Na hOileáin Mháirianacha Thuaidh]]'' || 61,000 || 2010 || {{#expr: 84000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 210 || align=left| [[Íomhá:Flag of Greenland.svg|20px]] ''[[An Ghraonlainn]]'' || 56,452 || 2010 || {{#expr: 58000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 211 || align=left| [[Íomhá:Flag of American Samoa.svg|20px]] ''[[Samó Meiriceánach]]'' || 55,519 || 2010 || {{#expr: 55519 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonáireamh 2010
|-
| 212 || align=left|''[[Oileáin Cayman]]'' || 54,878 || 10 Deireadh Fómhair, 2010 || {{#expr: 54878 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Réamh-dhaonáireamh
|-
| 213 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Marshall Islands.svg|20px]] [[Oileáin Marshall]] || 54,305 || 2010 || {{#expr: 54305 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 214 || align=left| [[Íomhá:Flag of Saint Kitts and Nevis.svg|20px]] [[San Críostóir-Nimheas]] || 50,000 || 2010 || {{#expr: 50000 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 215 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Faroe Islands.svg|20px]] ''[[Oileáin Fharó]] || 48,285 || 1 Márta, 2012 || {{#expr: 48285 / 7146100000 * 100 round 3}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.hagstova.fo/portal/page?_pageid=33,316936&amp;_dad=portal&amp;_schema=PORTAL Staidrimh Oifigiúla na nOileán Fharó]
|-
| 216 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Turks and Caicos Islands.svg|20px]] ''[[Oileáin na dTurcach agus Caicos]]'' || 40,357 || 2010 || {{#expr: 40357 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 218 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of the Netherlands.svg|20px]] [[Sint Maarten]] || 37,429 || 1 Eanáir, 2010 || {{#expr: 37429 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 219 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of France.svg|20px]] ''[[Saint-Martin]]'' || 37,163 || 2008 || {{#expr: 37163 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonáireamh Forlíonach 2008.
|-
| 217 || align=&quot;left&quot; |[[Íomhá:Flag of Liechtenstein.svg|20px]] [[Lichtinstéin]] || 38,114 || 1 Eanáir, 2018 ||{{#expr: 36157 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;|[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&amp;plugin=1&amp;language=en&amp;pcode=tps00001 Meastachán Eurostat]
|-
| 220 || align=left| [[Íomhá:Flag of Monaco.svg|20px]] [[Monacó]] || 35,000 || 2010 || {{#expr: 35000 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 221 || align=left| [[Íomhá:Flag of San Marino.svg|20px]] [[San Mairíne]]|| 32,312 || Meitheamh, 2012 || {{#expr: 32312 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil míosúil
|-
| 222 || align=left| [[Íomhá:Flag of Gibraltar.svg|20px]] ''[[Giobráltar]]'' || 29,441 || 2010 || {{#expr: 29441 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 223 || align=left| [[Íomhá:Flag of the British Virgin Islands.svg|20px]] ''[[Oileáin Bhriotanacha na Maighdean]]'' || 28,213 || 2008 || {{#expr: 28213 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 224 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Cook Islands.svg|20px]] ''[[Oileáin Cook]]'' || 24,600 || Nollaig, 2010 || {{#expr: 24600 / 6929000000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 225 || align=left| [[Íomhá:Flag of Palau.svg|20px]] [[Palau]] || 21,000 || 1 Iúil 2012 || {{#expr: 21000 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA 
|-
| 226 || align=left| [[Íomhá:Flag of France.svg|20px]] ''[[Vailís agus Futúna]]'' || 15,000 || [[Iúil]] [[2007]] || {{#expr: 15000 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 227 || align=left| [[Íomhá:Flag of Anguilla.svg|20px]] ''[[Anguilla]]'' || 15,236 || 2010 || {{#expr: 15236 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 228 || align=left| [[Íomhá:Flag of Tuvalu.svg|20px]] [[Tuvalu]] || 10,000 || 2010 || {{#expr: 10000 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 229 || align=left| [[Íomhá:Flag of Nauru.svg|20px]] [[Nárú]] || 10,000 || 2010 || {{#expr: 10000 / 6929000000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 230 || align=left| [[Íomhá:Flag of France.svg|20px]] ''[[Saint-Barthélemy]]'' || 8,450 || [[1 Eanáir]], [[2007]] || {{#expr: 8450 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/repartition/comd971.htm?numdep=971&amp;x=54&amp;y=8#S Daonáireamh 2007]
|-
| 231 || align=left| [[Íomhá:Flag of France.svg|20px]] ''[[Saint-Pierre-et-Miquelon]]'' || 5,888 || 2011 || {{#expr: 5888 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| CIA World Factbook, meastachán
|-
| 232 || align=left| [[Íomhá:Flag of Saint Helena.svg|20px]] ''[[San Héilin|San Héilin, Oileán na Deascabhála agus Tristan da Cunha]]'' &lt;ref name+&quot;San&quot;&gt;[[San Héilin]] 4,255; [[Oileán na Deascabhála]], 1,122; agus [[Tristan da Cunha]], 284&lt;/ref&gt; || 5,661 || 2008 || {{#expr: 5661 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán NA
|-
| 233 || align=left| [[Íomhá:Flag of Montserrat.svg|20px]] ''[[Montsarat]]'' || 4,922 || 12 Bealtaine 2011 || {{#expr: 4922 / 7146100000 * 100 round 4}}% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonra 2011
|-
| 234 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Falkland Islands.svg|20px]] ''[[Oileáin Fháclainne]]'' || 2,563 || 15 Aibreán 2012 || 0.00005% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonra 2012
|-
| 235 || align=left| [[Íomhá:Flag of Niue.svg|20px]] ''[[Niue]]'' || 1,611 || 1 Iúil 2011 || 0.00003% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonra 2011
|-
| 236 || align=left| [[Íomhá:Flag of New Zealand.svg|20px]] ''[[Tócalá]]'' || 1,499 || 2 Feabhra 2017 || 0.00003% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Daonra 2016
|-
| 237 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Vatican City.svg|20px]] [[Cathair na Vatacáine]] || 800 || 1 Eanáir 2014 || 0.000011% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|-
| 238 || align=left| [[Íomhá:Flag of the Pitcairn Islands.svg|20px]] ''[[Oileáin Pitcairn]]'' || 50 || 1 Eanáir 2018 || 0.000001% || style=&quot;font-size: 75%&quot;| Meastachán oifigiúil
|}

== Nótaí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Tíortha]]
[[Catagóir:Liostaí|Tíortha de réir daonra]]</text>
      <sha1>dex2qub0sfjsmf09vyz9uea9bw02ns5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bagh a' Chaisteil</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26122</id>
    <redirect title="Bàgh a&#039; Chaisteil" />
    <revision>
      <id>1213655</id>
      <parentid>342694</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:05:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Bàgh a' Chaisteil]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Bàgh a' Chaisteil]]</text>
      <sha1>jv8fur212mbgcrzogkx59r3l24tzuut</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gleann an Fháin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28295</id>
    <revision>
      <id>1213723</id>
      <parentid>1173293</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T22:14:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="454" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
Gleann i [[Maigh Eo]] in Éirinn is ea '''Gleann an Fháin'''.&lt;ref name='Logainm'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/114220|title=Gleann an Fháin/Glenanane {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2023-07-11|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Síol-tír-ie}}
[[Catagóir:Contae Mhaigh Eo]]</text>
      <sha1>q1pffh4z6x74opm35gi08d16ypz8g1u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Claochlú an Tiarna</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28682</id>
    <revision>
      <id>1213641</id>
      <parentid>1174937</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T16:31:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>47196</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6395" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Imeacht}}

[[Íomhá:Transfigurazione (Raffaello) September 2015-1a.jpg|clé|mion|Claochlú an Tiarna le [[Raffaello Sanzio|Raphael]], timpeall 1520  (inniu sa Phinacoteca, an[[An Vatacáin|Vatacáin]])]]
Ceiliúrtar '''Claochlú an Tiarna'''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.tearma.ie/q/Claochl%C3%BA%20an%20Tiarna/ga/|teideal=&quot;Claochlú an Tiarna&quot;|work=téarma.ie|dátarochtana=2021-08-06}}&lt;/ref&gt; (nó Athrú Cló ár dTiarna''') ar an [[6 Lúnasa]]'''.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://sundayscriptureonline.com/?p=539|teideal=6 Lúnasa 2017 (A) Féile Chlaochlú an Tiarna – Sunday Scripture Online|údar=Martin McNamara (Scoil Mhuire, Ennistymon)|language=ga|dátarochtana=2021-08-06}}&lt;/ref&gt; Luadh é i [[Naomh Matha Soiscéalaí|Matha]] 17:1–8, [[Naomh Marcas Soiscéalaí|Marcas]] 9:2–8, agus [[Naomh Lúcás Soiscéalaí|Lúcás]] 9:28–36.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=CM Rúndiamhra Lonrach 4ː  Claochlú an Tiarna|url=https://www.youtube.com/watch?v=_cE4T7xQawM|language=ga|author=An scéal, as Gaeilge|date=2021}}&lt;/ref&gt; 
[[Íomhá:Transfiguration. Mokvi Gospels Q-902, 59v, 1300.jpg|mion|Matha 17:1 timpeall 1300 (Mokvi Q-902, 59v)]]
Tharla an t-Athrú Cló ar Shliabh Tabor, b'fhéidir.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Church of the Transfiguration|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Church_of_the_Transfiguration&amp;oldid=1034265097|journal=Wikipedia|date=2021-07-18|language=en}}&lt;/ref&gt; 
[[Íomhá:Mount Tabor, Israel.jpg|mion|Sliabh Tabor inniu]]

==== Lúcás 9:28-36 ====
&lt;blockquote&gt;'San am sin, thug Íosa leis Peadar, Eoin agus Séamas agus chuaigh suas an sliabh le guibhe. Agus ag guibhe dhó, tháinig athrú cló ar a aghaidh agus d’éirigh a chuid éadaigh gléigeal lonrach. Agus bhí beirt fhear ag agallamh leis -- ba iad Maois agus Éilias iad -- agus bhí siad le feiceáil faoi ghlóir agus iad ag caint faoina imeacht as an saol, rud a tharlódh i Iarúsailéim. Bhí codladh trom ar Pheadar agus ar a chompánaigh, ach d’fhan siad ina ndúiseacht, agus chonaic siad a ghlóir agus an bheirt a bhí ansiúd in éineacht leis. Agus le linn dóibh seo a bheith ag imeacht uaidh dúirt Peadar le hÍosa: “A Mháistir, nach tráthúil mar a tharla sé muid a bheith anseo; déanadh muid trí champa, ceann duit féin, ceann do Mhaois agus ceann d’Éilias,” -- ach ní raibh a fhios aige céard a bhí sé ag rá. Le linn dó a bheith ag rá na cainte sin, tháinig scamall, agus bhí sé ina scáil anuas orthu, agus bhí uamhan orthu nuair a d’imigh siad siúd isteach sa scamall, agus chuala siad glór as an scamall ag rá: “Seo é mo Mhac, an té is rogha liom, éistigí leis!” Agus le macalla an ghlóir, fritheadh Íosa ina aonar. Ach d’fhan na deisceabail ina dtost agus níor inis siad d’aon duine sna laethanta sin aon ní dá raibh feicthe acu&quot;.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://static1.squarespace.com/static/55e5ecbfe4b0cb71ded03f17/t/598456d37131a57592d728c3/1501845207033/6+L%C3%BAnasa++++Tir+an+Fhia.pdf|teideal=CLAOCHLÚ CHLÓ AN TIARNA|údar=Paróiste an Chillín, Gharumna &amp; Leitir Mealláin|dáta=6ú Lúnasa|dátarochtana=2021|archivedate=2021-08-06|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210806184354/https://static1.squarespace.com/static/55e5ecbfe4b0cb71ded03f17/t/598456d37131a57592d728c3/1501845207033/6+L%C3%BAnasa++++Tir+an+Fhia.pdf}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.tearmann.com/node/186880|teideal=L&amp;#250;c&amp;#225;s 9, 28-36 {{!}} Tearmann|work=www.tearmann.com|dátarochtana=2021-08-06}}&lt;/ref&gt;&lt;/blockquote&gt;

==== Matha 17:1-9 ====
Sé lá ina dhiaidh sin, rug Íosa leis Peadar, Séamas agus a dheartháir Eoin, agus sheol sé suas iad sliabh ard ar leithligh. Agus tháinig claochlú air os comhair a súl: shoilsigh a ghnúis ar nós na gréine agus d’éirigh a chuid éadaigh chomh gléigeal leis an solas. Agus chonacthas dóibh Maois agus Éilias ag comhrá leis. Labhair Peadar: “A Thiarna,” ar seisean le hÍosa, “is maith mar tharla anseo sinn: más maith leat é, déanfaidh mé trí bothanna san áit seo, ceann duit féin, ceann do Mhaois agus ceann d’Éilias.” Sula raibh an focal as a bhéal, seo scamall solasmhar ina scáil anuas orthu, agus an glór as an scamall: “Is é seo mo Mhac muirneach dár thug mé gnaoi; éistigí leis.” Agus le foghar an ghlóir sin, chaith na deisceabail iad féin ar a mbéal, lán d’uamhan. Tháinig Íosa chucu agus leag a lámh orthu: “Éirígí,” ar seisean; “ná bíodh eagla oraibh.” Ar dhearcadh suas dóibh, ní raibh neach ar bith le feiceáil acu ach Íosa féin amháin. Agus ar a slí anuas dóibh ón sliabh, thug Íosa ordú dóibh: “Ná labhraigí le duine ar bith faoin bhfís seo,” ar seisean, “nó go mbeidh Mac an Duine éirithe ó mhairbh.”&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.tearmann.com/node/187400|teideal=Matha 17:1-9 {{!}} Tearmann|work=www.tearmann.com|dátarochtana=2021-08-06}}&lt;/ref&gt;

==== Marcas 9:2-10 ====
Sé lá ina dhiaidh sin, rug Íosa leis Peadar, Séamas agus Eoin, agus sheol sé suas iad sliabh ard ar leithligh. Agus tháinig claochlú air os comhair a súl, agus d'éirigh a chuid éadaigh dealrach, iad gléigeal thar cuimse, nach bhfuil úcaire ar domhan a dhéanfadh chomh geal iad. Agus chonacthas dóibh Maois mar aon le hÉilias agus iad ag comhrá leis. Agus labhair Peadar le hÍosa: &quot;A Mháistir, &quot; ar sé, &quot;is maith mar a tharla anseo sinn: déanaimis trí bothanna, ceann duit féin, ceann do Mhaois agus ceann d'Éilias&quot; -- mar ní raibh a fhios aige cad ba mhaith dó a rá óir tháinig uamhan orthu. Agus tháinig scamall ina scáil anuas orthu, agus an glór as an scamall: &quot;Is é seo mo Mhac muirneach dár thug mé gnaoi: éistigí leis!&quot; Agus go tobann, ar dhearcadh dóibh ina dtimpeall, ní fhaca siad duine ar bith níos mó ach Íosa in éineacht leo ina aonar. Ar a slí anuas dóibh ón sliabh, chuir sé mar acht orthu gan a raibh feicthe acu a insint do dhuine ar bith nó go mbeadh Mac an Duine éirithe ó mhairbh. Agus choinnigh siad an scéal chucu féin ach go mbídís ag fiafraí dá chéile cad ba chiall leis an éirí úd ó mhairbh.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.tearmann.com/node/186324|teideal=Marcas 9:2-10 {{!}} Tearmann|work=www.tearmann.com|dátarochtana=2021-08-06}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Paidrín Páirteach]]
[[Catagóir:Féilte Críostaí]]
[[Catagóir:Íosa Críost]]</text>
      <sha1>a1jvyt8ev4lobsbcmgbwopht47iz2sa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Slighe na Gáidhealtachd an Iar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30340</id>
    <redirect title="Slighe na Gàidhealtacht an Iar" />
    <revision>
      <id>1213666</id>
      <parentid>383620</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:07:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Slighe na Gàidhealtacht an Iar]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="48" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Slighe na Gàidhealtacht an Iar]]</text>
      <sha1>prfilrtkllfbi0gxx7oiek5mj4x0705</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Slighe na Gáidhealtacht an Iar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30344</id>
    <redirect title="Slighe na Gàidhealtacht an Iar" />
    <revision>
      <id>1213667</id>
      <parentid>383442</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:07:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Slighe na Gàidhealtacht an Iar]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="48" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Slighe na Gàidhealtacht an Iar]]</text>
      <sha1>prfilrtkllfbi0gxx7oiek5mj4x0705</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Jackie Mac Donncha</title>
    <ns>0</ns>
    <id>30840</id>
    <revision>
      <id>1213624</id>
      <parentid>1104375</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T12:18:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2044" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Scríbhneoir [[Éire]]annach is ea '''Jackie Mac Donncha'''. Rugadh i g[[Cill Chiaráin]] i g[[Conamara]] é sa bhliain 1946. Tá [[Gaeilge]] aige ó dhúchas. Ba as Cill Chiaráin do mháthair Jackie agus ba as an gceantar céanna dá athair. 

Sa bhliain 1990 a chuaigh sé i mbun na scríbhneoireachta den chéad uair le linn dó a bheith ag baile. Mar chaitheamh aimsire a tharraing sé an scríbhneoireacht chuige i dtús ama. Níorbh fhada gur léir go raibh bua ar leith aige, áfach. D’fhoilsigh Cló Iar-Chonnachta cnuasach filíochta dar teideal ''Gaineamh Séidte'' sa bhliain 2003. Chuir an Dochtúir Gearóid Denvir, [[Ollscoil na hÉireann, Gaillimh]], síos air mar &quot;fhile fuinte, forbartha, lánfhileata&quot;. Bhain gearrscéal de chuid Mhic Dhonncha amach an phríomhdhuais sa chomórtas &quot;Nuascéalaíocht&quot; a d’eagraigh an páipéar [[Foinse]]. Tá sé i measc na scéalta a d'fhoilsigh [[Cló Iar-Chonnachta]] sa leabhar ''Nuascéalaíocht''. 'Aileach' (2010), novella, CIC, Bróga Johnny Thomáis (2012), cnuasach gearrscéalta, CIC. Bhain an leabhar gearrscéalta an phríomhdhuais i gcomórtas litríochta Chló Iar-Chonnacht 2012. D'fhoilsigh Cló Iar-Chonnacht an leabhar An Mianadóir sa bhliain 2015.

Ghnóthaigh an cartún ''Cúilín Dualach'' atá bunaithe ar ghearrscéal dá chuid, gradam I.F.T.A. amach sa bhliain 2005. Bhain sé gradam ag Féilte náisiúnta san [[An Iodáil|Iodáil]] agus sa [[An Spáinn|Spáinn]], agus gradam ag an bhFéile Scannán Ceilteach sa Bhreatain Bheag sa bhliain 2006. ''Cartoon Saloon'' a rinne an bheochan, agus léiríodh i gcomhar le Sonta é. Bhí [[TG4]] agus [[Bord Scannán na hÉireann]] ina n-urraitheoirí air, faoin scéim &quot;Oscailt&quot;, de chuid TG4.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:Donncha, Jackie Mac}}
[[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1946]]
[[Catagóir:Daoine as Contae na Gaillimhe]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1946]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Iorras Aithneach]]</text>
      <sha1>089d6436a5crdskuxnac55ex092kt48</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>The Rubberbandits</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31232</id>
    <revision>
      <id>1213731</id>
      <parentid>1213537</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T23:48:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taghdtaighde</username>
        <id>60452</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Catagóir eile curtha leis</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7035" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
Grúpa [[hip hap]] is ea '''The Rubberbandits''' ([[Gaeilge]]: ''Na Ropairí Rubair''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/gniomhaiochas/teanga/na-rubberbandits-an-ghaeilge/|teideal=Na Rubberbandits &amp; an Ghaeilge|údar=[[Eoin P. Ó Murchú]]|dáta=2017-08-22|dátarochtana=2023-04-25}}&lt;/ref&gt;) as [[Luimneach|Cathair Luimnigh]] in [[Poblacht na hÉireann|Éirinn]], agus is iad [[Blindboy Boatclub]] (fíorainm Dave Chambers) agus Mr. Chrome (fíorainm Bob McGlynn) is mó a bhí chun tosaigh ann. Cuireann siad málaí siopadóireachta plaisteacha orthu chun a aithne a cheilt ar stáitse. Bhíodh DJ Willie O'Dea J in éineacht leo ar stáitse go minic, ina thost agus masc air, scigléiriú ar an bpolaiteoir Luimníoch, [[Willie O'Dea]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.ilovelimerick.ie/the-rubberbandits/|teideal=The Rubberbandits – Limericks most loved|dáta=2016-02-02|language=en-US|work=I Love Limerick|dátarochtana=2021-06-26}}&lt;/ref&gt;. Roinnt fear a léirigh O'Dea J, an DJ raidió Paul Webb ina measc&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/entertainment/music/jokers-unmasked-as-middle-class-lads-26607316.html|teideal=Jokers unmasked as middle-class lads|language=en|work=independent|dátarochtana=2021-06-26}}&lt;/ref&gt;. Cheap an grúpa gur ealaíontóirí iad, agus tugadh ''Gas Cuntism'' ar an ghluaiseacht&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dailyedge.ie/blindboy-the-rubberbandits-late-late-3090284-Nov2016/|teideal=Blindboy from The Rubberbandits introduced the concept of gas c*ntism to the Late Late|work=www.dailyedge.ie|dátarochtana=2021-06-26}}&lt;/ref&gt;. 

Ar feadh na mblianta, bhí Na Ropairí ar stáitse ag an [[An Phicnic Leictreach|bPicnic Leictreach]] agus Féile Ghrinn Idirnáisiúnta Bulmers. Bhí siad ina mbanna tacaíochta ag ''Alabama Three'', ''Super Extra Bonus Party,'' agus [[Ice Cube]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.advertiser.ie/galway/article/31516/get-sprung-out-with-the-rubberbandits|teideal=Get sprung out with The Rubberbandits|údar=Kevin McGuire|work=Galway Advertiser|dátarochtana=2021-06-05}}&lt;/ref&gt;. 

D'eisigh Na Ropairí an t-amhrán ''Horse Outside'' ar an [[8 Nollaig]] [[2010]]. Bhí breis is milliún radharc [[YouTube]] bainte amach acu taobh istigh de sheachtain.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=http://www.irishtimes.com/newspaper/features/2010/1216/1224285643246.html |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2010-12-16 |archivedate=2011-01-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110115045929/http://www.irishtimes.com/newspaper/features/2010/1216/1224285643246.html }}&lt;/ref&gt; I 2011, bronnadh ''Best Irish Act'' orthu ó ''Entertainment.ie'', agus bronnadh duais IFTA ar ''Horse Outside''&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Rubberbandits win RTÉ Guide IFTA Award|url=https://www.rte.ie/entertainment/2011/0213/427398-iftas1/|date=2011-02-13|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/regionals/argus/entertainment/rubberbandits-set-for-spirit-store-30938685.html|teideal=Rubberbandits set for Spirit Store|language=en|work=independent|dátarochtana=2021-06-06}}&lt;/ref&gt;''.'' Bhí an-tóir freisin ar ''Ba Mhaith Liom Bruíon le d'Athair'' sa bhliain [[2011]].

In Aibreán 2014, chum agus chan siad ceol aitheantais ar an tsraith idirlín [[Russell Brand]] ''The Trews''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/entertainment/theatre-arts/the-rubberbandits-at-the-peacock-dublin-review-many-members-of-the-audience-are-quite-literally-in-pain-from-laughing-31099138.html|teideal=The Rubberbandits at The Peacock, Dublin review - 'many members of the audience are quite literally in pain from laughing'|language=en|work=independent|dátarochtana=2021-06-13}}&lt;/ref&gt;.

Scríobh siad sceitsí grinn ar an tsraith ghrinn [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]] ''Republic of Telly,'' an físeán ''Horse Outside'' san áireamh&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/culture/music/2.681/how-rubberbandits-sprang-from-cult-to-global-hit-1.687578|teideal=How Rubberbandits sprang from cult to global hit|údar=Sinead Gleeson|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2021-06-15}}&lt;/ref&gt;. In 2011, chruthaigh siad sraith idirlín MTV&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.irishcentral.com/culture/entertainment/irish-comic-duo-the-rubberbandits-en-route-to-new-york-city-video-125625923-237399901.html|teideal=MTV snap up Irish comic duo the Rubberbandits for new show ViEO|dáta=2011-07-15|language=en|work=IrishCentral.com|dátarochtana=2021-06-13}}&lt;/ref&gt;. Scríobh agus rinne siad tráchtaireacht ar an tsraith theilifíse ''The Impossible Gameshow,'' seó cluichí a bhí ar siúl ar ITV ó 2015 go 2016&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Almost Impossible Gameshow (TV Series 2015– ) - IMDb|url=http://www.imdb.com/title/tt5757090/}}&lt;/ref&gt;. I 2016, chruthaigh siad sraith fhaisnéise aoir, ''The Rubberbandits' Guide to Everything'', ar RTÉ. 

In 2017, úsáideadh an t-amhrán ''Dad's Best Friend'' ar fhuaimrian an scannáin ''Trainspotting: T2''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.joe.ie/movies-tv/official-rubberbandits-will-actually-make-appearance-trainspotting-2-573324|teideal=OFFICIAL: The Rubberbandits will make an appearance in Trainspotting 2|language=en|work=JOE.ie|dátarochtana=2021-06-05}}&lt;/ref&gt;. An bhliain chéanna, chuir siad amach ''Sonny,'' amhrán faoi mheabhairshláinte agus féinmharú.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dailyedge.ie/rubberbandits-sonny-3592138-Sep2017/|teideal=The Rubberbandits are winning praise for their powerful new song about suicide|work=www.dailyedge.ie|dátarochtana=2021-06-05}}&lt;/ref&gt;

In 2020, chuir siad amach na hamhráin ''Bertie Ahern'' agus ''Waiting''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.limerickleader.ie/news/home/572814/limerick-s-blindboy-pure-happy-with-nomination-for-prestigious-tv-award.html|teideal=Limerick's Blindboy ‘pure happy’ with nomination for prestigious TV award|work=www.limerickleader.ie|dátarochtana=2021-06-05}}&lt;/ref&gt;.

== Dioscliosta ==

=== Albaim ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |Bliain
! rowspan=&quot;2&quot; |Albam
! colspan=&quot;1&quot; |áit is airde sna cairteacha 
! rowspan=&quot;2&quot; |Tairseach dhíolachán
|-
!Éire
|-
|2011
|''Serious About Men''
|16
|
|}

=== Singil ===
[[Íomhá:HorseOutsideEP.jpg|thumb|''Horse Outside'']]
{| class=&quot;wikitable&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |Bliain
! rowspan=&quot;2&quot; |Singil
! colspan=&quot;2&quot; |áit is airde sna cairteacha
! rowspan=&quot;2&quot; |Albam
|-
!&lt;small&gt;Éire&lt;/small&gt;
!an R.A.
|-
|2010
|&quot;Horse Outside&quot;
|2
|160
| rowspan=&quot;4&quot; |''Serious About Men''
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2011
|&quot;I Wanna Fight Your Father&quot;
|6
|—
|-
|&quot;Spastic Hawk&quot;
|—
|—
|-
|&quot;Black Man&quot;
|—
|—
|}

== Naisc sheachtracha ==

http://soundcloud.com/rnl/rubberbandits Agallamh le Mr. Chrome ar [[Raidió na Life]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Rubberbandits, The}}

[[Catagóir:Ceoltóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Fuirseoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Rapálaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Grúpaí ceoil bunaithe sa bhliain 2000]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Amhrán na Bliana]]</text>
      <sha1>7w5d0gsqj0fvrk3eq1nx362lq2nt09n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213742</id>
      <parentid>1213731</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T10:05:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7175" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
Grúpa [[hip hap]] is ea '''The Rubberbandits''' ([[Gaeilge]]: ''Na Ropairí Rubair''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/gniomhaiochas/teanga/na-rubberbandits-an-ghaeilge/|teideal=Na Rubberbandits &amp; an Ghaeilge|údar=[[Eoin P. Ó Murchú]]|dáta=2017-08-22|dátarochtana=2023-04-25}}&lt;/ref&gt;) as [[Luimneach|Cathair Luimnigh]] in [[Poblacht na hÉireann|Éirinn]], agus is iad [[Blindboy Boatclub]] (fíorainm Dave Chambers) agus Mr. Chrome (fíorainm Bob McGlynn) is mó a bhí chun tosaigh ann. Cuireann siad málaí siopadóireachta plaisteacha orthu chun a aithne a cheilt ar stáitse. Bhíodh DJ Willie O'Dea J in éineacht leo ar stáitse go minic, ina thost agus masc air, scigléiriú ar an bpolaiteoir Luimníoch, [[Willie O'Dea]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.ilovelimerick.ie/the-rubberbandits/|teideal=The Rubberbandits – Limericks most loved|dáta=2016-02-02|language=en-US|work=I Love Limerick|dátarochtana=2021-06-26}}&lt;/ref&gt;. Roinnt fear a léirigh DJ Willie O'Dea J, an DJ raidió Paul Webb ina measc&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/entertainment/music/jokers-unmasked-as-middle-class-lads-26607316.html|teideal=Jokers unmasked as middle-class lads|language=en|work=independent|dátarochtana=2021-06-26}}&lt;/ref&gt;. Bhí gnéithe éagsúla den ealaíon fhísiúil agus den ealaíon choincheapúil i gceist, agus tugadh ''Gas Cuntism'' ar an ghluaiseacht.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dailyedge.ie/blindboy-the-rubberbandits-late-late-3090284-Nov2016/|teideal=Blindboy from The Rubberbandits introduced the concept of gas c*ntism to the Late Late|work=www.dailyedge.ie|dátarochtana=2021-06-26}}&lt;/ref&gt; 

Ar feadh na mblianta, bhí Na Ropairí ar stáitse ag an [[An Phicnic Leictreach|bPicnic Leictreach]] agus Féile Ghrinn Idirnáisiúnta Bulmers. Bhí siad ina mbanna tacaíochta ag ''Alabama Three'', ''Super Extra Bonus Party,'' agus [[Ice Cube]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.advertiser.ie/galway/article/31516/get-sprung-out-with-the-rubberbandits|teideal=Get sprung out with The Rubberbandits|údar=Kevin McGuire|work=Galway Advertiser|dátarochtana=2021-06-05}}&lt;/ref&gt;. 

D'eisigh Na Ropairí an t-amhrán ''Horse Outside'' ar an [[8 Nollaig]] [[2010]]. Bhí breis is milliún radharc [[YouTube]] bainte amach acu taobh istigh de sheachtain.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=http://www.irishtimes.com/newspaper/features/2010/1216/1224285643246.html |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2010-12-16 |archivedate=2011-01-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110115045929/http://www.irishtimes.com/newspaper/features/2010/1216/1224285643246.html }}&lt;/ref&gt; Sa bhliain 2011, bronnadh ''Best Irish Act'' de chuid ''Entertainment.ie'' orthu, agus bronnadh duais IFTA ar ''Horse Outside''&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Rubberbandits win RTÉ Guide IFTA Award|url=https://www.rte.ie/entertainment/2011/0213/427398-iftas1/|date=2011-02-13|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/regionals/argus/entertainment/rubberbandits-set-for-spirit-store-30938685.html|teideal=Rubberbandits set for Spirit Store|language=en|work=independent|dátarochtana=2021-06-06}}&lt;/ref&gt;''.'' Bhí an-tóir freisin ar ''Ba Mhaith Liom Bruíon le d'Athair'' sa bhliain [[2011]] ar leagan Gaeilge é d'amhrán a chuir siad amach roimhe sin é.

In Aibreán 2014, chum agus chan siad ceol aitheantais do shraith idirlín [[Russell Brand]] ''The Trews''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.independent.ie/entertainment/theatre-arts/the-rubberbandits-at-the-peacock-dublin-review-many-members-of-the-audience-are-quite-literally-in-pain-from-laughing-31099138.html|teideal=The Rubberbandits at The Peacock, Dublin review - 'many members of the audience are quite literally in pain from laughing'|language=en|work=independent|dátarochtana=2021-06-13}}&lt;/ref&gt;.

Scríobh siad sceitsí grinn ar an tsraith ghrinn [[Raidió Teilifís Éireann|RTÉ]] ''Republic of Telly,'' an físeán ''Horse Outside'' san áireamh.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/culture/music/2.681/how-rubberbandits-sprang-from-cult-to-global-hit-1.687578|teideal=How Rubberbandits sprang from cult to global hit|údar=Sinead Gleeson|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2021-06-15}}&lt;/ref&gt; In 2011, chruthaigh siad sraith idirlín do MTV&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.irishcentral.com/culture/entertainment/irish-comic-duo-the-rubberbandits-en-route-to-new-york-city-video-125625923-237399901.html|teideal=MTV snap up Irish comic duo the Rubberbandits for new show ViEO|dáta=2011-07-15|language=en|work=IrishCentral.com|dátarochtana=2021-06-13}}&lt;/ref&gt;. Scríobh agus rinne siad tráchtaireacht ar an tsraith theilifíse ''The Impossible Gameshow,'' seó cluichí a bhí ar siúl ar ITV ó 2015 go 2016&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Almost Impossible Gameshow (TV Series 2015– ) - IMDb|url=http://www.imdb.com/title/tt5757090/}}&lt;/ref&gt;. In 2016, chruthaigh siad sraith fhaisnéise aoir, ''The Rubberbandits' Guide to Everything'', ar RTÉ. 

In 2017, úsáideadh an t-amhrán ''Dad's Best Friend'' ar fhuaimrian an scannáin ''Trainspotting: T2''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.joe.ie/movies-tv/official-rubberbandits-will-actually-make-appearance-trainspotting-2-573324|teideal=OFFICIAL: The Rubberbandits will make an appearance in Trainspotting 2|language=en|work=JOE.ie|dátarochtana=2021-06-05}}&lt;/ref&gt;. An bhliain chéanna, chuir siad amach ''Sonny,'' amhrán faoi mheabhairshláinte agus féinmharú.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dailyedge.ie/rubberbandits-sonny-3592138-Sep2017/|teideal=The Rubberbandits are winning praise for their powerful new song about suicide|work=www.dailyedge.ie|dátarochtana=2021-06-05}}&lt;/ref&gt;

In 2020, chuir siad amach na hamhráin ''Bertie Ahern'' agus ''Waiting''&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.limerickleader.ie/news/home/572814/limerick-s-blindboy-pure-happy-with-nomination-for-prestigious-tv-award.html|teideal=Limerick's Blindboy ‘pure happy’ with nomination for prestigious TV award|work=www.limerickleader.ie|dátarochtana=2021-06-05}}&lt;/ref&gt;.

== Dioscliosta ==

=== Albaim ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |Bliain
! rowspan=&quot;2&quot; |Albam
! colspan=&quot;1&quot; |áit is airde sna cairteacha 
! rowspan=&quot;2&quot; |Tairseach dhíolachán
|-
!Éire
|-
|2011
|''Serious About Men''
|16
|
|}

=== Singil ===
[[Íomhá:HorseOutsideEP.jpg|thumb|''Horse Outside'']]
{| class=&quot;wikitable&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |Bliain
! rowspan=&quot;2&quot; |Singil
! colspan=&quot;2&quot; |áit is airde sna cairteacha
! rowspan=&quot;2&quot; |Albam
|-
!&lt;small&gt;Éire&lt;/small&gt;
!an R.A.
|-
|2010
|&quot;Horse Outside&quot;
|2
|160
| rowspan=&quot;4&quot; |''Serious About Men''
|-
| rowspan=&quot;3&quot; |2011
|&quot;I Wanna Fight Your Father&quot;
|6
|—
|-
|&quot;Spastic Hawk&quot;
|—
|—
|-
|&quot;Black Man&quot;
|—
|—
|}

== Naisc sheachtracha ==

http://soundcloud.com/rnl/rubberbandits Agallamh le Mr. Chrome ar [[Raidió na Life]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Rubberbandits, The}}

[[Catagóir:Ceoltóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Fuirseoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Rapálaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Grúpaí ceoil bunaithe sa bhliain 2000]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Amhrán na Bliana]]</text>
      <sha1>tcq5zdt2hve8nsmv5tdiihnkafqn3of</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cill Tiarnáin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31592</id>
    <revision>
      <id>1213678</id>
      <parentid>1173230</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T19:44:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1542" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
{{Logainmneacha|Cill Tiarnáin|Cill Tiarnáin (idirdhealú)}}
Sráidbhaile atá suite i n[[Dún Laoghaire-Ráth an Dúin]] i g[[Contae Átha Cliath]] é '''Cill Tiarnáin'''&lt;ref name=&quot;Logainm&quot;&gt;{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/1412143|title=Cill Tiarnáin/Kiltiernan {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2023-06-22|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}&lt;/ref&gt; (Béarla: ''Kilternan'' nó ''Kiltiernan'') a mbíodh ''The Golden Ball'' air tráth. Tá sé gar do theorainn an chontae le [[Contae Chill Mhantáin|Cill Mhantáin]]. Is ag crosaire na mbóithre réigiúnacha an R117 agus an R116 atá sé suite. Na foirgnimh is mó cáil sa sráidbhaile ná Eaglais an Pharóiste de chuid Eaglais na hÉireann a tógadh sa bhliain 1826, agus an séipéal adhmaid Muire Cois Bóthair a tógadh sa bhliain [[1937]], nó an ''séipéal gorm'' mar a thugtar air go háitiúil. Tá bunscoil náisiúnta ann chomh maith, Scoil Mhuire Cois Bóthair, scoil a mhúineann trí Bhéarla. Is ann do theach tábhairne darbh ainm ''The Golden Ball''. Tá club peile áitiúil ann darbh ainm ''Wayside Celtic''. Ní hann d'aon núicléas ceart sráidbhaile nó aon phríomhshráid sa bhaile. Tá an t-aon fhána sciála in Éirinn le fáil ann cé gur ar dhromchla bréagach a bhítear ag sciáil.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Síol-tír-ie}}
{{Ceantracha i mBaile Átha Cliath}}

[[Catagóir:Bailte i gContae Bhaile Átha Cliath]]</text>
      <sha1>prwfdb2ucfw5lrepj4ummlsk6gmpozm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>John Curtin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31768</id>
    <revision>
      <id>1213622</id>
      <parentid>1213615</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T12:10:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="457" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Ba pholaiteoir é '''John Curtin''' ([[8 Eanáir]] [[1885]] - [[5 Iúil]] [[1945]]). B'eisean an ceathrú Príomh-Aire déag ar [[an Astráil]]. Bh sé ina Phríomh-Aire le linn an [[Dara Cogadh Domhanda]]. Fuair sé bás agus é fós sa ról.  

{{Príomh-Airí na hAstráile}}
{{Síol-au}}

{{DEFAULTSORT:Curtin, John}}
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1885]]
[[Catagóir:Básanna i 1945]]
[[Catagóir:Polaiteoirí na hAstráile]]</text>
      <sha1>fucp5bwgh56g1uklyracrfiqj1i8qiu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Steigeasár</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31849</id>
    <revision>
      <id>1213672</id>
      <parentid>1191487</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:30:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>78.17.98.102</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="475" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Ainmhí Bheo}}
Ba [[dineasár|dhineasár]] mór é an '''steigeasár''' a mhair le linn na tréimhse [[Iúrasach|Iúrasaí]]. Faightear iontaisí an dineasáir seo i [[Meiriceá Thuaidh]] agus san [[Eoraip]]. [[Luibhiteoir]] a bhí ann agus d’úsáideadh sé a eireaball spíceach chun é féin a chosaint ó chreachadóirí. Chuaigh sé in éag ag deireadh na tréimhse [[Iúrasach]].    

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{síol}}

[[Catagóir:Dineasáir]]</text>
      <sha1>8126a6gx303ygelemxn7fi3p565o1hj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Vól</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31892</id>
    <revision>
      <id>1213713</id>
      <parentid>1196901</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T21:58:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1474" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Ainmhí Bheo|item=Q840750}}
[[Creimire]] beag is ea an '''vól''',&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/v%F3l/|title=“vól” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name='FGB'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.teanglann.ie/ga/fgb/v%F3l|title=Foclóir Gaeilge-Béarla (Ó Dónaill): vól|editor=[[Niall Ó Dónaill]], eag.|year=1977|publisher=[[An Gúm]]|location=[[Baile Átha Cliath]]|isbn=978-1857910384|access-date=2024-04-22|language=ga|work=Teanglann.ie}}&lt;/ref&gt; gaolmhar leis an [[leimín]]&lt;ref&gt;Hussey, Matt - Fréamh an Eolais (Coiscéim 2011)&lt;/ref&gt;, dúchasach don [[An Eoraip|Eoraip]], an [[An Áise|Áise]], tuaisceart na h[[An Afraic|Afraice]] is [[Meiriceá Thuaidh]].  

An [[ceann]] mór de ghnáth, an [[soc]] maol, an t-[[eireaball]] gearr, na súile is na [[Cluas|cluasa]] beag. Itheann sé féir, [[síol]]&lt;nowiki/&gt;ta is [[feithid]]í.  

De réir dealraimh, déanann an [[pocaire gaoithe]] slad ar na vóil, agus titeann a líon go tubaisteach thar na blianta. 

Ní [[Clád|grúpa tacsanomaíocht]] iad na vóil. Cuimsíonn siad an fhofhine Arvicolinae in éineacht leis na [[Leimín|leimíní]] agus na [[Muscfhrancach|muscfhrancaigh]]. Tá thart ar 155 speiceas de vóil ann.

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{síol ainmhí}}
{{DEFAULTSORT:Vol}}
[[Catagóir:Creimirí]]
[[Catagóir:Mamaigh]]</text>
      <sha1>a1n00i3631e7e38bjzh9y58gp97grqu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>A' Chralaig</title>
    <ns>0</ns>
    <id>34503</id>
    <redirect title="A&#039; Chràileag" />
    <revision>
      <id>1213650</id>
      <parentid>498270</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:04:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[A' Chràileag]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">#athsheoladh [[A' Chràileag]]</text>
      <sha1>87ttztarq8h7prdrijn4c39ce8b6c80</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aird Mhéanais</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37327</id>
    <redirect title="Àird Mhèanais" />
    <revision>
      <id>1213652</id>
      <parentid>960340</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:05:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Àird Mhèanais]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Àird Mhèanais]]</text>
      <sha1>kdyc8qd8yauva9sqpuhqnx721srbvah</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An t-Ób</title>
    <ns>0</ns>
    <id>37539</id>
    <redirect title="An Tòb" />
    <revision>
      <id>1213654</id>
      <parentid>592276</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:05:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[An Tòb]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24" xml:space="preserve">#athsheoladh [[An Tòb]]</text>
      <sha1>0uskxnump13snhoiirpd34ldsbxfhxa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Uíbh Ráthach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43197</id>
    <revision>
      <id>1213704</id>
      <parentid>1173828</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T21:33:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3503" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
[[Íomhá:Iveragh Peninsula.PNG|deas|250px|thumb|Uíbh Ráthach]]
Is [[barúntacht]] agus [[leithinis]] suite i g[[Contae Chiarraí]] é '''[https://www.logainm.ie/ga/88?s=u%c3%adbh+R%c3%a1thach Uíbh Ráthach]'''. An leithinis is mó in iardheisceart na hÉireann atá ann. Tá [[Na Cruacha Dubha]] suite i lár na leithinse, áit ina sheasann [[Corrán Tuathail]], an sliabh is airde in Éirinn.

== Gaeltacht ==
Tá cúig cheantair Gaeltachta in Uíbh Ráthach agus tugtar Gaeltacht Uíbh Ráthaigh ar an gcúig cheantar seo le chéile. Tá cúig príomhcheantar sa Ghaeltacht seo.

Is é Baile an Sceilg príomhbhaile Uíbh Ráthaigh. 

Is í Gaeltacht Uíbh Ráthaigh ceann de na Gaeltachtaí is lú sa tír. Dár leis an daonáireamh i 2011 bhí daonra de 1,795 duine ina cónaí ann. Ó 1956 tá daonra Uíbh Ráthaigh laghdaithe 41%. Idir 1991 &amp; 2002 laghdaigh an daonra 9.14% cé go bhfuil daonra na tíre agus na Gaeltachtaí ar an iomlán tar éis méadú.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=O'Keeffe, Brendan
O'Sullivan, Shane|date=2017|url=https://dspace.mic.ul.ie/bitstream/handle/10395/2115/U%c3%adbh%20R%c3%a1thach%20Profile%20March%202017%20FINAL%20Print.pdf?sequence=2&amp;isAllowed=y|title=Gaeltacht Uíbh Ráthaigh – Prófíl Dhéimeagrafach agus Socheacnamaíochta Socio-Economic and Demographic Profile. Údarás na Gaeltachta|journal=Gaeltacht Uíbh Ráthaigh – Prófíl Dhéimeagrafach agus Socheacnamaíochta Socio-Economic and Demographic Profile. Údarás na Gaeltachta|volume=|issue=1}}&lt;/ref&gt;  

== Slí an Atlantaigh Fhiáin - Taisteal ==
Tá Uíbh Ráthach mar chuid de Slí an Atlantaigh Fhiáin.

Achar as Baile an Sceilg go:

* Trá Lí 25m/40km
* Corcaigh 107m/171km
* Luimneach 111m/177km
* Aerfort na Sionna 125m/200km
* Baile Átha Cliath 233m/373km
* Aerfort Chiarraí 58m/93km&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.udaras.ie/an-ghaeilge-an-ghaeltacht/an-ghaeltacht/ciarrai/|teideal=Ciarraí « Údarás na Gaeltachta|work=www.udaras.ie|dátarochtana=2019-07-16}}&lt;/ref&gt;

== Féach freisin ==

* [[Páirc Náisiúnta na Mara]]

== Naisc ==
* Logainm.ie [https://www.logainm.ie/ga/88?s=u%c3%adbh+R%c3%a1thach]
* Gaeltacht Uíbh Ráthaigh – Prófíl Dhéimeagrafach &amp; Socheacnamaíochta (Socio-Economic &amp; Demographic Profile)&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=O'Keeffe, Brendan
O'Sullivan, Shane|date=2017|url=https://dspace.mic.ul.ie/handle/10395/2115|title=Gaeltacht Uíbh Ráthaigh – Prófíl Dhéimeagrafach &amp; Socheacnamaíochta {{!}} Socio-economic &amp; Demographic Profile|journal=Gaeltacht Uíbh Ráthaigh – Prófíl Dhéimeagrafach &amp; Socheacnamaíochta {{!}} Socio-economic &amp; Demographic Profile|volume=|issue=1}}&lt;/ref&gt;
* [https://www.eigsenabrideoige.com/ Éigse na Brídeoige]
* Kerry Internation Dark-Sky Reserve&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://kerrydarksky.com/|teideal=HOME - Kerry International Dark-Sky Reserve|language=en-GB|dátarochtana=2019-07-16}}&lt;/ref&gt;
* [http://www.destinationringofkerry.com/specials/ www.destinationringofkerry.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190716134533/http://www.destinationringofkerry.com/specials/ |date=2019-07-16 }}
* Slí an Atlantaigh Fhiáin | Wild Atlantic Way&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.wildatlanticway.com/home|teideal=Wild Atlantic Way|údar=|dáta=|dátarochtana=16 July 2019}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}
{{DEFAULTSORT:Uibh Rathach}}
[[Catagóir:Contae Chiarraí]]
[[Catagóir:Barúntachtaí Chontae Chiarraí]]
[[Catagóir:Uíbh Ráthach]]</text>
      <sha1>kybgi0lxsu91g22lshghwidihgm8i54</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aindrias Ó Cathasaigh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>44130</id>
    <revision>
      <id>1213631</id>
      <parentid>1026607</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T12:28:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="432" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[scríbhneoir]] agus [[stair|staraí]] Éireannach é '''Aindrias Ó Cathasaigh'''. Tá sé ar an [[eite chlé]].

Scríobh sé beathaisnéis ar an gCadhnach, &quot;Ag samhlú troda&quot;, agus anailís ar a fhorbairt pholaitiúil, &quot;Daol na réabhlóide&quot; agus &quot;Cadhnaíocht: Aistí ar Mháirtín Ó Cadhain&quot;, a d'fhoilsigh [[Coiscéim]].

{{síol}}

[[Catagóir:Staraithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine beo]]</text>
      <sha1>j80ac2q645ywx3n4rhtb4i4sh6dcsc9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Phailís, Contae Uíbh Fhailí</title>
    <ns>0</ns>
    <id>44519</id>
    <revision>
      <id>1213682</id>
      <parentid>1088882</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T20:14:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[An Phailís]] go [[An Phailís, Contae Uíbh Fhailí]]: dab</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="236" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is [[baile]] suite i g[[Contae Uíbh Fhailí]] í '''an Phailís'''.

{{Síol-tír-ie}}
{{DEFAULTSORT:Phailis, An}}
[[Catagóir:Contae Uíbh Fhailí]]
[[Catagóir:Bailte i gContae Uíbh Fhailí]]</text>
      <sha1>lnaskiw43dhb7mlzmgkt2mn21agev5e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213684</id>
      <parentid>1213682</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T20:15:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="534" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
Is [[baile]] suite i g[[Contae Uíbh Fhailí]] í '''an Phailís'''.&lt;ref name='Logainm'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/125003|title=An Phailís/Blue Ball {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2024-04-22|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Síol-tír-ie}}
{{DEFAULTSORT:Phailis, An}}
[[Catagóir:Contae Uíbh Fhailí]]
[[Catagóir:Bailte i gContae Uíbh Fhailí]]</text>
      <sha1>h0702ctildea3t20cgrd29edtpcbd0p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213686</id>
      <parentid>1213684</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T20:19:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="576" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}
{{Logainmneacha|An Phailís|An Phailís}}
Is [[baile]] suite i g[[Contae Uíbh Fhailí]] í '''an Phailís'''.&lt;ref name='Logainm'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/125003|title=An Phailís/Blue Ball {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2024-04-22|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{Síol-tír-ie}}
{{DEFAULTSORT:Phailis, An}}
[[Catagóir:Contae Uíbh Fhailí]]
[[Catagóir:Bailte i gContae Uíbh Fhailí]]</text>
      <sha1>8pje54hex8nagi95ihwxyqslnpa09fd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cainneann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45609</id>
    <revision>
      <id>1213649</id>
      <parentid>1148350</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T17:35:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1094" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Ainmhí Bheo|item=Q33681353}}
Is é atá sa '''chainneann'''&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/Allium%20porrum/|title=“Allium porrum” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-22}}&lt;/ref&gt; (''Allium ampeloprasum'' var. ''porrum'') ná [[planda]] ilbhliantúil le [[Duilleog|duilleoga]] stropa-chruthacha in dhá líne mar thruaill. Meastar go bhfuil sé dúchasach don [[An Eoraip|Eoraip]]. Saothraítear go forleathan é anois mar ghlasra crua [[gairdín]] atá an-ghaolmhar leis an [[oinniún]]. Bánaítear an duillestoc is na bunduilleoga le n-ithe. [[Siombail]] náisiúnta [[An Bhreatain Bheag|na Breataine Bige]].&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Cainneann|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=106}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Cainneann}}
[[Catagóir:Plandaí]]</text>
      <sha1>i67aibymgqn54hj4fltn9ljzojmhax2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213743</id>
      <parentid>1213649</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T10:17:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1135" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Ainmhí Bheo|item=Q33681353}}
Is é atá sa '''chainneann'''&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/Allium%20porrum/|title=“Allium porrum” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-22}}&lt;/ref&gt; (''Allium ampeloprasum'' var. ''porrum'') ná [[planda]] ilbhliantúil le [[Duilleog|duilleoga]] stropa-chruthacha in dhá líne mar thruaill. Meastar go bhfuil sé dúchasach don [[An Eoraip|Eoraip]]. Saothraítear go forleathan é anois mar ghlasra crua [[gairdín]] atá an-ghaolmhar leis an [[oinniún]]. Bánaítear an duillestoc is na bunduilleoga le n-ithe. [[Siombail]] náisiúnta [[An Bhreatain Bheag|na Breataine Bige]].&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Cainneann|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=106}}&lt;/ref&gt;

==Féach freisin==

* [[Cál caineann]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Cainneann}}
[[Catagóir:Plandaí]]</text>
      <sha1>1bnn3bzy46lpocopib3e1x8lg38ema5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213744</id>
      <parentid>1213743</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T10:17:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1136" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Ainmhí Bheo|item=Q33681353}}
Is é atá sa '''chainneann'''&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/Allium%20porrum/|title=“Allium porrum” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-22}}&lt;/ref&gt; (''Allium ampeloprasum'' var. ''porrum'') ná [[planda]] ilbhliantúil le [[Duilleog|duilleoga]] stropa-chruthacha in dhá líne mar thruaill. Meastar go bhfuil sé dúchasach don [[An Eoraip|Eoraip]]. Saothraítear go forleathan é anois mar ghlasra crua [[gairdín]] atá an-ghaolmhar leis an [[oinniún]]. Bánaítear an duillestoc is na bunduilleoga le n-ithe. [[Siombail]] náisiúnta [[An Bhreatain Bheag|na Breataine Bige]].&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Cainneann|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=106}}&lt;/ref&gt;

==Féach freisin==

* [[Cál cainneann]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Cainneann}}
[[Catagóir:Plandaí]]</text>
      <sha1>83j8xxpe3pqk8tm1qqln25d6nbnxjzz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213745</id>
      <parentid>1213744</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T10:17:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1135" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Ainmhí Bheo|item=Q33681353}}
Is é atá sa '''chainneann'''&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/Allium%20porrum/|title=“Allium porrum” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-22}}&lt;/ref&gt; (''Allium ampeloprasum'' var. ''porrum'') ná [[planda]] ilbhliantúil le [[Duilleog|duilleoga]] stropa-chruthacha in dhá líne mar thruaill. Meastar go bhfuil sé dúchasach don [[An Eoraip|Eoraip]]. Saothraítear go forleathan é anois mar ghlasra crua [[gairdín]] atá an-ghaolmhar leis an [[oinniún]]. Bánaítear an duillestoc is na bunduilleoga le n-ithe. [[Siombail]] náisiúnta [[An Bhreatain Bheag|na Breataine Bige]].&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Cainneann|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=106}}&lt;/ref&gt;

==Féach freisin==

* [[Cál ceannann]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Cainneann}}
[[Catagóir:Plandaí]]</text>
      <sha1>pbzjnn78efiai480js5ssfvzjr3rp53</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Carraig ionsáite</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45776</id>
    <revision>
      <id>1213720</id>
      <parentid>1148477</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T22:06:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="777" xml:space="preserve">Is éard is '''carraig ionsáite'''&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/carraig%20ions%E1ite/|title=“carraig ionsáite” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-22}}&lt;/ref&gt; ann ná [[carraig dhoigheartha]] a chruthaítear trí chriostalú [[magma]] go domhain a bhrúitear suas i dtreo an [[dromchla]]. Cruthaíonn sin saghsanna éagsúla carraigeacha maisiúla.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Carraig ionsáite|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=118}}&lt;/ref&gt; 

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>0llj0et1aqahx3d75vvhcxs2elyi6tz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úr nan Stiúbhartach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45854</id>
    <redirect title="Baile Ùr nan Stiùbhartach" />
    <revision>
      <id>1213669</id>
      <parentid>681327</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:08:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Baile Ùr nan Stiùbhartach]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Baile Ùr nan Stiùbhartach]]</text>
      <sha1>30ho4q1vxxmbrnwv12rgdu1ui8e8xer</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Droichead na Comhdhála</title>
    <ns>0</ns>
    <id>47601</id>
    <revision>
      <id>1213725</id>
      <parentid>1161627</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T22:35:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>47196</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1103" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}}

Is [[droichead]] suite ar [[an Life]] i m[[Baile Átha Cliath]] é '''Droichead na Comhdhála'''&lt;ref name=&quot;Logainm&quot;&gt;{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/1167138|title=Droichead na Comhdhála/Butt Bridge {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2023-06-22|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}&lt;/ref&gt; (ainm oifigiúil &lt;ref&gt;http://www.logainm.ie/ga/1167138?s=Butt+Bridge&lt;/ref&gt;) nó '''Droichead Bhutt''' mar a thugtar chomh maith air&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=http://www.acts.ie/ga.pract.1929.0002.3.html |teideal=Cóip cartlainne |dátarochtana=2016-05-11 |archivedate=2022-07-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220707071304/http://www.acts.ie/ga.pract.1929.0002.3.html }}&lt;/ref&gt;. Ceanglaíonn an droichead [[Cé Sheoirse]] ó dheas le [[Plás Beresford]] agus na céanna ó thuaidh.

== Féach freisin ==

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

== Naisc sheachtracha ==

{{Droichid BÁC}}
{{síol-tír-ie}}

{{DEFAULTSORT:Droichead na Comhdhála}}
[[Catagóir:Droichid i mBaile Átha Cliath]]</text>
      <sha1>dl9mmhvh3or80n8ojgrgszxn2ytozjr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Léamar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>49544</id>
    <revision>
      <id>1213761</id>
      <parentid>1183503</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T11:03:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>78.17.98.102</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="578" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Ainmhí Bheo}} 

[[Príomhach]] bunúsach ó [[Madagascar|Mhadagascar]], le súile móra is soc gobach. Ní fhaightear iad ach i [[Madagascar]]. [[Eireaball]] fada ag an gcuid is mó de na saghsanna. 27 [[speiceas]], i 3 chlann: na léamair, na habhacléamair, agus na léamair léimneacha.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Léamar|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=399}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>5ajbegrgjfl7oq0bh9su1tjt5xdrtx3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Péist chrúcach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>50712</id>
    <revision>
      <id>1213736</id>
      <parentid>1189062</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T03:19:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>alt faoin phéist</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="803" xml:space="preserve">Cúis shuntasach ainéime is drochshláinte i ndaoine i dtíortha trópaiceacha is réigiúin theo eile, a tharlaíonn de bharr néimeatóide a ghreamaíonn mar a bheadh crúca inti le líneáil na stéige bige is a shúnn [[fuil]]. Beireann na péisteanna aibí uibheacha a eisfheartar sa tuar, agus tagann na [[Larbha|larbhaí]] astu. Faightear an galar nuair a éiríonn leis na larbhaí [[craiceann]] daoine atá ag obair cosnocht ar thalamh fhliuch a threá.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Péist chrúcach|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=514}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Fréamh an Eolais}}
{{Síol-galar}}

{{DEFAULTSORT:Péist chrúcach}}
[[Catagóir:Galair]]</text>
      <sha1>mcp8s5jgfiplkk0x6e3ukw2m0k3eo9z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Puchán ae</title>
    <ns>0</ns>
    <id>51033</id>
    <revision>
      <id>1213738</id>
      <parentid>1153597</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T03:32:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1944" xml:space="preserve">Is éard is '''puchán ae'''&lt;ref name='FGB'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.teanglann.ie/ga/fgb/puch%E1n%20ae|title=Foclóir Gaeilge-Béarla (Ó Dónaill): puchán ae|editor=[[Niall Ó Dónaill]], eag.|year=1977|publisher=[[An Gúm]]|location=[[Baile Átha Cliath]]|isbn=978-1857910384|access-date=2024-04-23|language=ga|work=Teanglann.ie}}&lt;/ref&gt; ann ná péist leata sheadánach, cosúil le [[duilleog]], le [[súiteoir]] béil ar a tosach coirceogach a dhéanann an t-uafás damáiste do bheithígh is caoirigh. A thimthriall beatha casta, le [[seilide]] mar óstach idirmheánach ina dtarlaíonn [[atáirgeadh]] neamhghnéasach. Is [[veirteabrach]] an t-óstach deireanach, go minic caora. Táirgeann sé na mílte uibheacha i nducht domlais an óstaigh. Scaoiltear na huibheacha amach le fuílleach an óstaigh agus tagann [[Larbha|larbhaí]] astu. Tollann na larbhaí sin cos bhog seilide uisce, an dara óstach, agus méadaíonn ansin. Scaoiltear na larbhaí as an seilide agus tálann siad [[craiceann]] láidir timpeall orthu féin (is cist an struchtúr seo, agus is fadtéarmach é). Itheann caoirigh is beithígh féar ar a mbíonn cisteanna, agus déanann na cisteanna a mbealach ón stéig bheag chuig an [[ae]], as sin go dtí ducht an domlais. Cailleann feirmeoirí na tíre seo suas le €25 milliún in aghaidh na bliana de thoradh imeachtaí an tseadáin. Maraíonn sé an chaora nó cuireann isteach air sa chaoi go mbíonn drochshláinte is olann ar chaighdeán íseal aige. Cailleann beithígh [[meáchan]], déantar damáiste don ae iontu, agus laghdaíonn a dtorthúlacht dá bharr. Íslítear táirgeadh an bhainne is caighdeán na feola chomh maith.&lt;ref name=&quot;FreamhanEolais&quot;&gt;{{Cite encyclopedia|last=Hussey|first=Matt|author-link=Matthew Hussey|title=Puchán ae|encyclopedia=[[Fréamh an Eolais]]|language=ga|date=2011|publisher=[[Coiscéim]]|page=541}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
{{Fréamh an Eolais}}
{{síol}}</text>
      <sha1>649tb81p06brn3qgju0y8l1al95yu6e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Muileann-Gaidh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>55151</id>
    <redirect title="Muileann-Ghaidh" />
    <revision>
      <id>1213662</id>
      <parentid>960118</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:07:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Muileann-Ghaidh]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Muileann-Ghaidh]]</text>
      <sha1>eigdksrp7faecvcgiobjvotvap5o7xo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Slí an Atlantaigh Fhiáin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57586</id>
    <revision>
      <id>1213699</id>
      <parentid>1138587</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T21:30:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3755" xml:space="preserve">Bealach [[Turasóireacht|turasóireachta]] feadh chósta thiar na hÉireann is ea '''Slí an Atlantaigh Fhiáin''' (Béarla: ''Wild Atlantic Way'').  D'fhógair ar oscailt í i mí Fheabhra na bliana 2014. Bealach tiomána carr í a théann ó Leithinis [[Inis Eoghain]] i g[[Contae Dhún na nGall]] ó dheas go [[Cionn tSáile]] i g[[Contae Chorcaí|Chontae Chorcaí]].&lt;ref&gt;[http://www.huffingtonpost.com/charles-karel-bouley/irelands-wild-atlantic-wa_b_5014529.html] &quot;Ireland's Wild Atlantic Way: Heading West On Adventure&quot;, alt ag an Huffington Post, arna rochtain ar 8 Iúil 2014&lt;/ref&gt; Ag an cheann thuaidh ceanglaíonn sé le Causeway Coast, bealach turasóireachta ar feadh chósta [[Tuaisceart Éireann|Thuaisceart Éireann]]. Cuirtear áiteanna agus foirgnimh shuimiúla feadh an rúta in iúl don taistealaí. Rinneadh Slí an Atlantaigh Fhiáin ag nascadh boithre áitiúla a chloíonn chomh daingean le bearnaíl an chósta go bhfuil an rúta timpeall is 2,500 km (1,500 míle slí) ar fad, an rúta turasóireachta is faide ar domhan den chineál seo.&lt;ref&gt;[http://www.belfasttelegraph.co.uk/news/local-national/republic-of-ireland/irelands-wild-atlantic-way-aims-to-rival-californias-pacific-coast-highway-30049958.html] &quot;Ireland's Wild Atlantic Way Aims to Rival California's Pacific Coast Highway&quot;, alt sa Belfast Telegraph, arna rochtain ar 8 Iúil 2014&lt;/ref&gt;


==An bealach==

Is iad seo a leanas cuid de na príomháiteanna suimiúla ar an mbealach seo:

;An tIarthuaisceart
[[Íomhá:Slieve league panorama.JPG|Slieve League cliffs|mion|500px|Tá radharc ar [[Sliabh Liag|Shliabh Liag]] i g[[Contae Dhún na nGall]] le fáil ag leanúint Shlí an Atlantaigh Fhiáin.]]
*[[Cionn Mhálanna]], an áit is faide ó thuaidh in Éirinn
*[[Bun Dobhráin]]
*[[An Mullach Mór]]
*[[An Tulachán]], [[Contae Liatroma]]

;An tIarthar
* [[Achaidh Chéide]]
* [[An Muirthead]]
* [[Acaill]]
* [[Cuan Mó]]
* [[Cruach Phádraig]]
* [[Oileán Chliara]]
* [[Inis Toirc]]
* [[Dumha Locha]]
* [[An Caoláire Rua]]
* [[Conamara]]
* [[Inis Bó Finne (Contae na Gaillimhe)|Inis Bó Finne]]
* [[An Clochán]]
* [[Bóthar na Trá]]

;An tIarthar láir
*[[An Bhoireann]]
*[[Aillte an Mhothair]] agus Cosán Aille Dhúlainn
*[[Ceann Léime]]
*Inbhear [[An tSionainn|na Sionainne]] agus [[deilf]]eanna na Sionainne

;An Iardheisceart
*[[An tOileán Mór]]
*Ballaigh [[An Blascaod Mór|An Bhlascaod Mhóir]]
*An Seancheann i g[[Cionn tSáile]]

== Clár TG4 ==
Tá sraith chlár teilifíse faoi thuras na slí (''Féilte - Slí an Atlantaigh'') á déanamh ag [[TG4]], léirithe ag Síle Ní Bhraonáin.&lt;ref&gt;http://www.tg4.ie/ie/programmes/feilte/home.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150705184005/http://www.tg4.ie/ie/programmes/feilte/home.html |date=2015-07-05 }} Féilte - Slí an Atlantaigh, TG4, 2014&lt;/ref&gt;  

==Féach freisin==
* [[An tAigéan Atlantach|An tAigéan Atlantach]]
* [[Muir Cheilteach|Muir Cheilteach]]

== Nascanna seachtracha ==
* [http://www.ireland.com/wild-atlantic-way Wild Atlantic Way] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141019023611/http://www.ireland.com/wild-atlantic-way |date=2014-10-19 }} Slí an Atlantaigh Fhiáin ag suíomh [[Turasóireacht Éireann]]
* [http://www.thewildatlanticway.com Wild Atlantic Way] Suíomh neamhoifigiúil leis an rúta ina iomlán
* [http://www.tg4.ie/ie/programmes/feilte/home.html Féilte - Slí an Atlantaigh ag TG4] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150705184005/http://www.tg4.ie/ie/programmes/feilte/home.html |date=2015-07-05 }}

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{DEFAULTSORT:Sli an Atlantaigh Fhiain}}
[[Catagóir:Bóithre in Éirinn]]
[[Catagóir:Turasóireacht in Éirinn]]
[[Catagóir:Bealaí turasóireachta]]
[[Catagóir:Slí an Atlantaigh Fhiáin]]</text>
      <sha1>tlfockrr6suln1ajj23pnu5u3aa92ev</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Baile Úr nan Granndach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>57848</id>
    <redirect title="Baile nan Granndach" />
    <revision>
      <id>1213657</id>
      <parentid>732552</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:06:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Baile nan Granndach]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Baile nan Granndach]]</text>
      <sha1>ma15pqp766hy2zjyoeicb0l3uhtoz7b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Liosta Séadchomharthaí Náisiúnta (Gaillimh)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59034</id>
    <revision>
      <id>1213680</id>
      <parentid>1213553</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T19:49:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33647" xml:space="preserve">{{NMI list header}}
{{NMI list item
 | number      = 278
 | ainm        = [[Eaglais Dhiméin na hAbarta]]
 | name        = [[w:Knockmoy]]
 | description = Eaglais
 | image       = 	
 | baile       = [[Diméin na hAbarta]]
 | townland    = Abbert Demesne
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.42631
 | lon         = -8.68356
}}
{{NMI list item
 | number      = 166
 | ainm        = [[Mainistir Chnoc Muaidhe]]
 | name        = [[w:Knockmoy Abbey]]
 | description = Mainistir Chistéirseach
 | image       = Knockmoy Abbey 957024.jpg
 | baile       = [[An Mhainistir, Contae na Gaillimhe (Tigh Dachoinne)|An Mhainistir]]
 | townland    = Abbey
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.440334
 | lon         = -8.742886
}}
{{NMI list item
 | number      = 47
 | ainm        = [[Mainistir Chill Chonaill]]
 | name        = [[w:Kilconnell Abbey]]
 | description = Mainistir Phroinsiasach
 | image       = KilconnelAbbey Jul2008.jpg
 | baile       = [[An Mhainistir, Contae na Gaillimhe (Cill Chonaill)|An Mhainistir]]
 | townland    = Abbeyfield
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.332629
 | lon         = -8.400786
}}
{{NMI list item
 | number      = 273
 | ainm        = [[Mainistir Dhún Mór]]
 | name        = [[w:Dunmore Abbey]]
 | description = Mainistir Agaistíneach
 | image       = Dunmore Abbey (Augustinian Friary).JPG
 | baile       = [[Fearann na Mainistreach Theas, Contae na Gaillimhe|Fearann na Mainistreach Theas]]
 | townland    = Abbeyland South
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.618089
 | lon         = -8.741255
}}
{{NMI list item
 | number      = 512
 | ainm        = [[Mainistir Chluain Tuaiscirt]]
 | name        = [[w:Clontuskert Abbey]]
 | description = Prióireacht Agaistíneach
 | image       = ClontuskertPriory.JPG
 | baile       = [[Páirc na Mainistreach]]
 | townland    = Abbeypark
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.282561
 | lon         = -8.215499
}}
{{NMI list item
 | number      = 49
 | ainm        = [[Suíomh Eaglasta Eanach Dhúin]]
 | name        = [[w:Annaghdown]]
 | description = Suíomh Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = Monastic Ruins at Annaghdown.jpg
 | baile       = [[Eanach Dhúin]]
 | townland    = Annaghdown
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.386886
 | lon         = -9.072626
}}
{{NMI list item
 | number      = 252
 | ainm        = [[Caisleán Ard Mhaolabháin]]
 | name        = [[w:Ardamullivan Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Castles of Connacht, Ardamullivan, Galway - geograph.org.uk - 1543253.jpg
 | baile       = [[Ard Mhaolabháin]]
 | townland    = Ardamullivan
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.004326
 | lon         = -8.829296
}}
{{NMI list item
 | number      = 164
 | ainm        = [[Mainistir Bhaile Átha an Rí]]
 | name        = [[w:Athenry Abbey]]
 | description = Prióireacht Dhoiminiceach
 | image       = Athenry priory.jpg
 | baile       = [[Baile Átha an Rí]]
 | townland    = Athenry
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.295362
 | lon         = -8.747692
}}
{{NMI list item
 | number      = 406
 | ainm        = [[Caisleán Bhaile Átha an Rí]]
 | name        = [[w:Athenry Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Athenry castle.jpg
 | baile       = [[Baile Átha an Rí]]
 | townland    = Athenry
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.296337
 | lon         = -8.7431
}}
{{NMI list item
 | number      = 371
 | ainm        = [[Ráthanna Eachroma]]
 | name        = [[w:Aughrim Ringforts]]
 | description = Dhá Lios
 | image       = 
 | baile       = [[Áit Tí Diarmada]]
 | townland    = Attidermot
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.293618
 | lon         = -8.316994
}}
{{NMI list item
 | number      = 470
 | ainm        = [[Caisleán Achadh na nIúr]]
 | name        = [[w:Aughnanure Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Aughnanurecastle.jpg
 | baile       = [[Achadh na nIúr]]
 | townland    = Aughnanure
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.418254
 | lon         =  -9.275336
}}
{{NMI list item
 | number      = 369
 | ainm        = [[Cathair Dhá Bhuaile]]
 | name        = [[w:Caheravoley Fort]]
 | description = Teach agus [[Bábhún]]
 | image       = 
 | baile       = [[Cathair Dhá Bhuaile (baile fearainn)|Cathair Dhá Bhuaile]], [[Cill Chathail]]
 | townland    = Caheravoley, Kilcahill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.418843
 | lon         = -8.908063
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[An Dún Beag]]
 | name        = [[w:Doonbeg Ringfort]]
 | description = Lios
 | image       = 
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083463
 | lon         =  -9.594777
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Tuama Dingeach Cheathrú an Lisín]]
 | name        = [[w:Carrownlisheen Wedge Tomb]]
 | description = Tuama Dingeach
 | image       = Leaba Dhiarmada 'is Gráinne.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.087355
 | lon         = -9.581059
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Teampall na Seacht Mac Rí]]
 | name        = [[w:Templesaghtmacree]]
 | description = Eaglais
 | image       = Templesaghtmacree Church, Carrownlisheen.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083943
 | lon         =  -9.590272
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Cros Cheathrú an Lisín]]
 | name        = [[w:Carrownlisheen Cross]]
 | description = Cros
 | image       = 
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.080631
 | lon         =-9.575505
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Eatharla Chinndeirge]]
 | name        = [[w:Labbanakinneriga]]
 | description = Eaglais
 | image       = 
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083889
 | lon         =  -9.59027
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Dún Fearbhaí]]
 | name        = [[w:Dún Fearbhaí]]
 | description = Caiseal
 | image       = Dún Fearbhaí.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.080778
 | lon         =-9.579967
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Cill Cheanainn]]
 | name        = [[w:Kilcanonagh Church]]
 | description = Eaglais
 | image       = Kilcanonagh Church.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.080631
 | lon         =  -9.575734
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Dún Chonchúir]]
 | name        = [[w:Dún Conor]]
 | description = [[Lios]]
 | image       = Stone Fort Inishmaan.JPG
 | baile       = [[Ceathrú an Teampaill]]
 | townland    = Ceathrú an Teampaill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083333
 | lon         = -9.594722
}}
{{NMI list item
 | number      = 248
 | ainm        = [[Caisleán an Dúin Mhóir]]
 | name        = [[w:Dunmore Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Dunmore Castle.jpg
 | baile       = [[Páirc an Chaisleáin, Contae na Gaillimhe (Dún Mór)|Páirc an Chaisleáin]]
 | townland    = Castlefarm
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.623893
 | lon         =  -8.755526
}}
{{NMI list item
 | number      = 467
 | ainm        = [[Tobar Chuáin]]
 | name        = [[w:St. Cuan's Well]]
 | description = Tobar Chuáin agus Crosleaca
 | image       = 
 | baile       = [[An Caisleán Gearr Thoir]]
 | townland    = Castlegar East, County Galway
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.415398 
 | lon         = -8.315935
}}
{{NMI list item
 | number      = 428
 | ainm        = [[Caisleán Fhearta Ghearr]]
 | name        = [[w:Feartagar Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Feartagar Castle, County Galway.jpg
 | baile       = [[Garrán an Chaisleáin Thoir]]
 | townland    = Castlegrove East
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.569650
 | lon         =-8.942710
}}
{{NMI list item
 | number      = 272
 | ainm        = [[Caisleán Dhíseart Ceallaigh]]
 | name        = [[w:Isert Kelly Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Castles of Connacht, Isert Kelly, Galway (2) - geograph.org.uk - 1953623.jpg
 | baile       = [[Páirc an Chaisleáin, Contae na Gaillimhe (Baile Locha Riach)|Páirc an Chaisleáin]]
 | townland    = Castlepark, County Galway|Castlepark
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.158015
 | lon         = -8.718935
}}
{{NMI list item
 | number      = 259
 | ainm        = [[Caisleán Chill Tartan]]
 | name        = [[w:Kiltartan Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Kiltartan or Ballinamantain Castle geograph 2329536.jpg
 | baile       = [[Baile an Chaisleáin, Contae na Gaillimhe (Cill Tartan)|Baile an Chaisleáin]]
 | townland    = Castletown, County Galway|Castletown
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.090312
 | lon         =-8.807569
}}
{{NMI list item
 | number      = 165
 | ainm        = [[Mainistir Bhaile Chláir]]
 | name        = [[w:Claregalway Abbey]]
 | description = Mainistir Phroinsiasach
 | image       = Claregalway Friary East View 1996 08 27.jpg
 | baile       = [[Baile Chláir]]
 | townland    = Claregalway
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.346667
 | lon         =  -8.944444
}}
{{NMI list item
 | number      = 563
 | ainm        = [[Caisleán Chluain Íne]]
 | name        = [[w:Cloonigny Castle]]
 | description = Lios agus Caisleán
 | image       = 
 | baile       = [[Cluain Íne]]
 | townland    = Cloonigny
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.354788
 | lon         = -8.354778
}}
{{NMI list item
 | number      = 283
 | ainm        = [[Caisleán Dhoire Shuibhne]]
 | name        = [[w:Derryhiveny Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Derryhivenny Castle.jpg
 | baile       = [[Doire Shuibhne Theas]]
 | townland    = Derryhiveny
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.127061
 | lon         = -8.192313
}}
{{NMI list item
 | number      = 527
 | ainm        = [[Tuama Dingeach Dhúrois]]
 | name        = [[w:Doorus Demesne wedge tomb]]
 | description = Tuama Dingeach
 | image       = 
 | baile       = [[Diméin Dhúrois]]
 | townland    = Doorus Demesne
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.152298
 | lon         = -8.972353
}}
{{NMI list item
 | number      = 254
 | ainm        = [[Droim Mucú]]
 | name        = [[w:Drumacoo]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = Drumacoo doorway1.jpg
 | baile       = [[Droim Mucú (baile fearainn)|Droim Mucú]]
 | townland    = Drumacoo
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.198749
 | lon         =  -8.904506
}}
{{NMI list item
 | number      = 365
 | ainm        = [[Caisleán Dhroim Tharsna]]
 | name        = [[w:Drumharsna Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Drumharsna Castle.jpg
 | baile       = [[Droim Tharsna Theas]]
 | townland    = Drumharsna South
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.143282
 | lon         = -8.84304
}}
{{NMI list item
 | number      = 206
 | ainm        = [[Caisleán an Fheadáin]]
 | name        = [[w:Fiddaun Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Fiddaun (01).JPG
 | baile       = [[An Feadán, Contae na Gaillimhe (Cill Tartan)|An Feadán]]
 | townland    = Tubber, County Galway|Tubber
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.010514
 | lon         =-8.879438
}}
{{NMI list item
 | number      = 554
 | ainm        = [[Cineál Fhéichín]]
 | name        = [[w:Kilnalekin Abbey]]
 | description = Mainistir Chartúiseach
 | image       = Kinalehin Friary Side Chapels 2009 09 17.jpg
 | baile       = [[Teach na mBráthar]]
 | townland    = Friary, County Galway|Friary
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.103056
 | lon         =  -8.391901
}}
{{NMI list item
 | number      = 439
 | ainm        = [[Caisleán Ghlinsce]]
 | name        = [[w:Glinsk Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Glinsk castle.jpg
 | baile       = [[Glinsce, Contae na Gaillimhe (Béal Átha Mó)|Glinsce]]
 | townland    = Glinsk (County Galway)|Glinsk
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.652037
 | lon         =  -8.4319
}}
{{NMI list item
 | number      = 52
 | ainm        = [[Ardoileán]]
 | name        = [[w:High Island (Ireland)|High Island]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = HIGH ISLAND ENCLOSURE.jpg
 | baile       = [[Ardoileán]]
 | townland    = High Island and Kill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.775218
 | lon         =  -7.500249
}}
{{NMI list item
 | number      = 412
 | ainm        = [[Inis an Ghaill]]
 | name        = [[w:Inchagoill]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = Graveyard and ruined chapel on Inchagoill - geograph.org.uk - 1438836.jpg
 | baile       = [[Inis an Ghaill]]
 | townland    = Inchagoill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.485769
 | lon         =  -9.316415
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Caisleán Uí Bhriain]]
 | name        = [[w:Furmina Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = OBrien fort Inisheer 2013.JPG
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.056337
 | lon         =  -9.512862
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Dún an Chreagáin Chaoil]]
 | name        = [[w:Creggankeel Fort]]
 | description = Caiseal
 | image       = Cill na Seacht nInión - Inis Oírr.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.057332
 | lon         =-9.518607
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Cill Ghobnait, Inis Oírr|Cill Ghobnait]]
 | name        = [[w:St. Gobnet's Church (Kilgobnet)]]
 | description = Eaglais
 | image       = County Galway - St. Gobnet's Church (Kilgobnet) Innisheer - 20170729172235.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.066032
 | lon         =  -9.529267
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Cnoc Raithní]]
 | name        = [[w:Knockgrannary]]
 | description = Reilig
 | image       = Cnoc Raithni, Inis Oírr.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.065060
 | lon         =-9.523324
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Teampall Chaomháin]]
 | name        = [[w:St. Cavan's Church]]
 | description = Eaglais
 | image       = County Galway - St. Cavan's Church Innisheer - 20170726174908.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.063894
 | lon         =  -9.513924
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Great Fort]]
 | description = Caiseal
 | image       = 
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Cill na Seacht nIníon]]
 | name        = [[w:Grave of the Seven Daughters]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = 
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 642
 | ainm        = [[Cill Chornáin]]
 | name        = [[w:Kilcornan, County Galway|Kilcornan]]
 | description = Sráidbhaile tréigthe (meánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Chornáin]]
 | townland    = Kilcornan, County Galway|Kilcornan
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Caisleán Aircín]]
 | name        = [[w:Arkin's Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.10482 
 | lon         =  -9.66295
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall Bheanáin]]
 | name        = [[w:Temple Benen]]
 | description = Eaglais
 | image       = Teampull Bheanain.jpg
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.103017
 | lon         =  -9.666322
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Túr Máirtín]]
 | name        = [[w:Turmartin Tower]]
 | description = Túr Faire
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.091527
 | lon         =-9.638835
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany]]
 | description = Leacht Cuimhne
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Tighlagh Eany]]
 | description = Eaglais
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.101298
 | lon         =-9.652707
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany]]
 | description = Clocháin
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. Eany's]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.103352
 | lon         =  -9.664019
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Dún Dúchathair]]
 | name        = [[w:Doocaher]]
 | description = Dún Ceann Tíre
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 51
 | ainm        = [[Mainistir Chill Mac Duach]]
 | name        = [[w:Kilmacduagh monastery]]
 | description = Eaglaisí agus Cloigtheach
 | image       = Kilmacduagh Cathedral.jpg
 | baile       = [[Cill Mhic Dhuach]]
 | townland    = Kilmacduagh
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.049734
 | lon         =  -8.889767
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall Mhic Dhuach]]
 | name        = [[w:Temple MacDuagh]]
 | description = Eaglais
 | image       = Temple MacDuagh 1.jpg
 | baile       = [[Cill Mhuirbhigh]]
 | townland    = Kilmurvy
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.130967
 | lon         =  -9.759053
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall na Naomh]]
 | name        = [[w:Templenaneeve]]
 | description = Eaglais
 | image       = Temple na Naomh.jpg
 | baile       = [[Cill Mhuirbhigh]]
 | townland    = Kilmurvy
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.130967
 | lon         =  -9.759053
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Dún Aonghasa]]
 | name        = [[w:Dun Aengus]]
 | description = Dún Ceann Tíre
 | image       = Dun Aengus.jpg
 | baile       = [[Árainn]]
 | townland    = Inishmore
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.125969
 | lon         =  -9.765213
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Clochán na Carraige]]
 | name        = [[w:Clochan na Carraige]]
 | description = Clochán
 | image       = Clochán na Carraige.JPG
 | baile       = [[Cill Mhuirbhigh]]
 | townland    = Kilmurvy
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.142282
 | lon         =  -9.760188
}}
{{NMI list item
 | number      = 446
 | ainm        = [[Cill Tiarnáin, Contae na Gaillimhe|Cill Tiarnáin]]
 | name        = [[w:Kiltiernan Church]]
 | description = Eaglais agus Caiseal
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Tiarnáin Thoir]]
 | townland    = Kiltiernan East
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.187997
 | lon         =-8.842892
}}
{{NMI list item
 | number      = 627
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Lacken Ringfort]]
 | description = Lios agus Uaimh Thalún
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Lacken, County Galway|Lacken
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.163637
 | lon         =-8.782195
}}
{{NMI list item
 | number      = 621
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Lissard]]
 | description = Dhá Ráth
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Lissard
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 245
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Castlekirk Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = 
 | baile       = [[Loch Coirib]]
 | townland    = Lough Corrib
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.492565
 | lon         =-9.513196
}}
{{NMI list item
 | number      = 499
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Rathsoony]]
 | description = Lios
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Masonbrook
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.175002
 | lon         =-8.515569
}}
{{NMI list item
 | number      = 499
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Rahannagragh]]
 | description = Lios
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Masonbrook
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.176949
 | lon         =-8.514203
}}
{{NMI list item
 | number      = 609
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Merlinpark Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Merlinpark
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.279765
 | lon         =-8.998110
}}
{{NMI list item
 | number      = 498
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Moanmore East]]
 | description = Ciorcal Liag
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Moanmore East
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.188576
 | lon         = -8.531205
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. Kieran's]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.132051
 | lon         =  -9.685329
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. Soorney's]]
 | description = Eaglais agus Imfhálú
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.133509
 | lon         =-9.695255
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Temple an Cheathrair Aluinn]]
 | description = Eaglais agus grave
 | image       = 
 | baile       = [[Eochaill]]
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.12976
 | lon         =  -9.716108
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Oghill]]
 | description = Caiseal
 | image       = Oghill.JPG
 | baile       = 
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.127183
 | lon         =  -9.699676
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany]]
 | description = Clocháin
 | image       = 
 | baile       = [[Eochaill]]
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.127392
 | lon         =  -9.718971
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany Tomb]]
 | description = Tuama Dingeach
 | image       = 
 | baile       = [[Eochaill]]
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.127392
 | lon         =  -9.718971
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Eoghanacht]]
 | name        = [[w:Onaght]]
 | description = Caisleán agus Láthair Tí
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.140023
 | lon         =  -9.776759
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Eoghanacht]]
 | name        = [[w:Onaght]]
 | description = Clocháin
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.142282
 | lon         =  -9.760188
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Cill Chomhla]]
 | name        = [[w:Kilcholan Church]]
 | description = Eaglais
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Eoghanacht]]
 | name        = [[w:Onaght]]
 | description = Caiseal
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.140023
 | lon         =  -9.776759
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall Bhreacáin]]
 | name        = [[w:Templebrecan]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.146094
 | lon         =  -9.777593
}}
{{NMI list item
 | number      = 231
 | ainm        = [[Cill Fhursa]]
 | name        = [[w:Killursa]]
 | description = Eaglais
 | image       = Killursa Church.JPG
 | baile       = [[Odhar (g. Odhair)]]
 | townland    = Ower
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.467703
 | lon         =  -9.144971
}}
{{NMI list item
 | number      = 462
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Pallas Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Castles of Connacht, Pallas, Galway - geograph.org.uk - 1543456.jpg
 | baile       = 
 | townland    = Pallas, County Galway|Pallas
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 48
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Kilbennen]]
 | description = Eaglais agus Cloigtheach
 | image       = Kilbennan Church and Round Tower 2010 09 16.jpg
 | baile       = 
 | townland    = Pollacorragune
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.538837
 | lon         =  -8.892038
}}
{{NMI list item
 | number      = 461
 | ainm        = [[Mainistir Phort Omna]]
 | name        = [[w:Portumna Abbey]]
 | description = Mainistir (Doiminiceach)
 | image       = Portumna Priory East Window 2003 09 04.jpg
 | baile       = [[Port Omna]]
 | townland    = Portumna
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.086053
 | lon         =  -8.217479
}}
{{NMI list item
 | number      = 515
 | ainm        = [[Caisleán Phort Omna]]
 | name        = [[w:Portumna Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Portumna castle.jpg
 | baile       = [[Port Omna]]
 | townland    = Portumna
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.086613
 | lon         =  -8.220645
}}
{{NMI list item
 | number      = 46
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Roscam]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Ros Cam]]
 | townland    = Roscam
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.264227
 | lon         =  -8.984986
}}
{{NMI list item
 | number      = 50
 | ainm        = [[Mainistir Ros Oirialaigh]]
 | name        = [[w:Ross Errilly Abbey]]
 | description = Mainistir (Proinsiasach)
 | image       = Refriary.jpg
 | baile       = [[Áth Cinn]]
 | townland    = Headford
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.479628
 | lon         =  -9.13166
}}
{{NMI list item
 | number      = 242
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. MacDara's Island]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = St. MacDara's Island
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.513802
 | lon         =  -8.855109
}}
{{NMI list item
 | number      = 643
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Tonaroasty]]
 | description = Sráidbhaile tréigthe (meánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Tonaroasty
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.193307
 | lon         =  -8.546376
}}
{{NMI list item
 | number      = 505
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Tuam High Cross]]
 | description = Ardchros
 | image       = HighCrossTuam01.jpg
 | baile       = [[Tuaim (g. Thuama)]]
 | townland    = Tuam
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.513802
 | lon         =  -8.855109
}}
{{NMI list item
 | number      = 431
 | ainm        = [[Teach an Phiarsaigh]]
 | name        = [[w:Pearse's Cottage]]
 | description = Teach le Ceangail Stairiúla
 | image       = Digital Eye-2014-Padraig Pearse's Cottage, Turlough.jpg
 | baile       = [[An Turlach, Contae na Gaillimhe (Maigh Cuilinn)|An Turlach]]
 | townland    = Turlough
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.775218  
 | lon         =  -7.500249
}}
{{NMI list item
 | number      = 327
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Turoe stone]]
 | description = Liag Dhealbhaithe
 | image       = Stone of Turoe.JPG
 | baile       = 
 | townland    = Bullaun, County Galway|Bullaun
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.252706
 | lon         =  -8.5617
}}
[[Catagóir:Séadchomharthaí Náisiúnta na hÉireann]]</text>
      <sha1>rsmbv3tcx2dsyqc6ccv7fpdwy5md3th</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213681</id>
      <parentid>1213680</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T19:57:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33734" xml:space="preserve">{{NMI list header}}
{{NMI list item
 | number      = 278
 | ainm        = [[Eaglais Dhiméin na hAbarta]]
 | name        = [[w:Knockmoy]]
 | description = Eaglais
 | image       = 	
 | baile       = [[Diméin na hAbarta]]
 | townland    = Abbert Demesne
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.42631
 | lon         = -8.68356
}}
{{NMI list item
 | number      = 166
 | ainm        = [[Mainistir Chnoc Muaidhe]]
 | name        = [[w:Knockmoy Abbey]]
 | description = Mainistir Chistéirseach
 | image       = Knockmoy Abbey 957024.jpg
 | baile       = [[An Mhainistir, Contae na Gaillimhe (Tigh Dachoinne)|An Mhainistir]]
 | townland    = Abbey
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.440334
 | lon         = -8.742886
}}
{{NMI list item
 | number      = 47
 | ainm        = [[Mainistir Chill Chonaill]]
 | name        = [[w:Kilconnell Abbey]]
 | description = Mainistir Phroinsiasach
 | image       = KilconnelAbbey Jul2008.jpg
 | baile       = [[An Mhainistir, Contae na Gaillimhe (Cill Chonaill)|An Mhainistir]]
 | townland    = Abbeyfield
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.332629
 | lon         = -8.400786
}}
{{NMI list item
 | number      = 273
 | ainm        = [[Mainistir Dhún Mór]]
 | name        = [[w:Dunmore Abbey]]
 | description = Mainistir Agaistíneach
 | image       = Dunmore Abbey (Augustinian Friary).JPG
 | baile       = [[Fearann na Mainistreach Theas, Contae na Gaillimhe|Fearann na Mainistreach Theas]]
 | townland    = Abbeyland South
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.618089
 | lon         = -8.741255
}}
{{NMI list item
 | number      = 512
 | ainm        = [[Mainistir Chluain Tuaiscirt]]
 | name        = [[w:Clontuskert Abbey]]
 | description = Prióireacht Agaistíneach
 | image       = ClontuskertPriory.JPG
 | baile       = [[Páirc na Mainistreach]]
 | townland    = Abbeypark
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.282561
 | lon         = -8.215499
}}
{{NMI list item
 | number      = 49
 | ainm        = [[Suíomh Eaglasta Eanach Dhúin]]
 | name        = [[w:Annaghdown]]
 | description = Suíomh Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = Monastic Ruins at Annaghdown.jpg
 | baile       = [[Eanach Dhúin]]
 | townland    = Annaghdown
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.386886
 | lon         = -9.072626
}}
{{NMI list item
 | number      = 252
 | ainm        = [[Caisleán Ard Mhaolabháin]]
 | name        = [[w:Ardamullivan Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Castles of Connacht, Ardamullivan, Galway - geograph.org.uk - 1543253.jpg
 | baile       = [[Ard Mhaolabháin]]
 | townland    = Ardamullivan
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.004326
 | lon         = -8.829296
}}
{{NMI list item
 | number      = 164
 | ainm        = [[Mainistir Bhaile Átha an Rí]]
 | name        = [[w:Athenry Abbey]]
 | description = Prióireacht Dhoiminiceach
 | image       = Athenry priory.jpg
 | baile       = [[Baile Átha an Rí]]
 | townland    = Athenry
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.295362
 | lon         = -8.747692
}}
{{NMI list item
 | number      = 406
 | ainm        = [[Caisleán Bhaile Átha an Rí]]
 | name        = [[w:Athenry Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Athenry castle.jpg
 | baile       = [[Baile Átha an Rí]]
 | townland    = Athenry
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.296337
 | lon         = -8.7431
}}
{{NMI list item
 | number      = 371
 | ainm        = [[Ráthanna Eachroma]]
 | name        = [[w:Aughrim Ringforts]]
 | description = Dhá Lios
 | image       = 
 | baile       = [[Áit Tí Diarmada]]
 | townland    = Attidermot
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.293618
 | lon         = -8.316994
}}
{{NMI list item
 | number      = 470
 | ainm        = [[Caisleán Achadh na nIúr]]
 | name        = [[w:Aughnanure Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Aughnanurecastle.jpg
 | baile       = [[Achadh na nIúr]]
 | townland    = Aughnanure
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.418254
 | lon         =  -9.275336
}}
{{NMI list item
 | number      = 369
 | ainm        = [[Cathair Dhá Bhuaile]]
 | name        = [[w:Caheravoley Fort]]
 | description = Teach agus [[Bábhún]]
 | image       = 
 | baile       = [[Cathair Dhá Bhuaile (baile fearainn)|Cathair Dhá Bhuaile]], [[Cill Chathail]]
 | townland    = Caheravoley, Kilcahill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.418843
 | lon         = -8.908063
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[An Dún Beag]]
 | name        = [[w:Doonbeg Ringfort]]
 | description = Lios
 | image       = 
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083463
 | lon         =  -9.594777
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Tuama Dingeach Cheathrú an Lisín]]
 | name        = [[w:Carrownlisheen Wedge Tomb]]
 | description = Tuama Dingeach
 | image       = Leaba Dhiarmada 'is Gráinne.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.087355
 | lon         = -9.581059
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Teampall na Seacht Mac Rí]]
 | name        = [[w:Templesaghtmacree]]
 | description = Eaglais
 | image       = Templesaghtmacree Church, Carrownlisheen.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083943
 | lon         =  -9.590272
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Cros Cheathrú an Lisín]]
 | name        = [[w:Carrownlisheen Cross]]
 | description = Cros
 | image       = 
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.080631
 | lon         =-9.575505
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Eatharla Chinndeirge]]
 | name        = [[w:Labbanakinneriga]]
 | description = Eaglais
 | image       = 
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083889
 | lon         =  -9.59027
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Dún Fearbhaí]]
 | name        = [[w:Dún Fearbhaí]]
 | description = Caiseal
 | image       = Dún Fearbhaí.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.080778
 | lon         =-9.579967
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Cill Cheanainn]]
 | name        = [[w:Kilcanonagh Church]]
 | description = Eaglais
 | image       = Kilcanonagh Church.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.080631
 | lon         =  -9.575734
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Dún Chonchúir]]
 | name        = [[w:Dún Conor]]
 | description = [[Lios]]
 | image       = Stone Fort Inishmaan.JPG
 | baile       = [[Ceathrú an Teampaill]]
 | townland    = Ceathrú an Teampaill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083333
 | lon         = -9.594722
}}
{{NMI list item
 | number      = 248
 | ainm        = [[Caisleán an Dúin Mhóir]]
 | name        = [[w:Dunmore Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Dunmore Castle.jpg
 | baile       = [[Páirc an Chaisleáin, Contae na Gaillimhe (Dún Mór)|Páirc an Chaisleáin]]
 | townland    = Castlefarm
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.623893
 | lon         =  -8.755526
}}
{{NMI list item
 | number      = 467
 | ainm        = [[Tobar Chuáin]]
 | name        = [[w:St. Cuan's Well]]
 | description = Tobar Chuáin agus Crosleaca
 | image       = 
 | baile       = [[An Caisleán Gearr Thoir]]
 | townland    = Castlegar East, County Galway
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.415398 
 | lon         = -8.315935
}}
{{NMI list item
 | number      = 428
 | ainm        = [[Caisleán Fhearta Ghearr]]
 | name        = [[w:Feartagar Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Feartagar Castle, County Galway.jpg
 | baile       = [[Garrán an Chaisleáin Thoir]]
 | townland    = Castlegrove East
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.569650
 | lon         =-8.942710
}}
{{NMI list item
 | number      = 272
 | ainm        = [[Caisleán Dhíseart Ceallaigh]]
 | name        = [[w:Isert Kelly Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Castles of Connacht, Isert Kelly, Galway (2) - geograph.org.uk - 1953623.jpg
 | baile       = [[Páirc an Chaisleáin, Contae na Gaillimhe (Baile Locha Riach)|Páirc an Chaisleáin]]
 | townland    = Castlepark, County Galway|Castlepark
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.158015
 | lon         = -8.718935
}}
{{NMI list item
 | number      = 259
 | ainm        = [[Caisleán Chill Tartan]]
 | name        = [[w:Kiltartan Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Kiltartan or Ballinamantain Castle geograph 2329536.jpg
 | baile       = [[Baile an Chaisleáin, Contae na Gaillimhe (Cill Tartan)|Baile an Chaisleáin]]
 | townland    = Castletown, County Galway|Castletown
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.090312
 | lon         =-8.807569
}}
{{NMI list item
 | number      = 165
 | ainm        = [[Mainistir Bhaile Chláir]]
 | name        = [[w:Claregalway Abbey]]
 | description = Mainistir Phroinsiasach
 | image       = Claregalway Friary East View 1996 08 27.jpg
 | baile       = [[Baile Chláir]]
 | townland    = Claregalway
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.346667
 | lon         =  -8.944444
}}
{{NMI list item
 | number      = 563
 | ainm        = [[Caisleán Chluain Íne]]
 | name        = [[w:Cloonigny Castle]]
 | description = Lios agus Caisleán
 | image       = 
 | baile       = [[Cluain Íne]]
 | townland    = Cloonigny
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.354788
 | lon         = -8.354778
}}
{{NMI list item
 | number      = 283
 | ainm        = [[Caisleán Dhoire Shuibhne]]
 | name        = [[w:Derryhiveny Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Derryhivenny Castle.jpg
 | baile       = [[Doire Shuibhne Theas]]
 | townland    = Derryhiveny
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.127061
 | lon         = -8.192313
}}
{{NMI list item
 | number      = 527
 | ainm        = [[Tuama Dingeach Dhúrois]]
 | name        = [[w:Doorus Demesne wedge tomb]]
 | description = Tuama Dingeach
 | image       = 
 | baile       = [[Diméin Dhúrois]]
 | townland    = Doorus Demesne
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.152298
 | lon         = -8.972353
}}
{{NMI list item
 | number      = 254
 | ainm        = [[Droim Mucú]]
 | name        = [[w:Drumacoo]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = Drumacoo doorway1.jpg
 | baile       = [[Droim Mucú (baile fearainn)|Droim Mucú]]
 | townland    = Drumacoo
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.198749
 | lon         =  -8.904506
}}
{{NMI list item
 | number      = 365
 | ainm        = [[Caisleán Dhroim Tharsna]]
 | name        = [[w:Drumharsna Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Drumharsna Castle.jpg
 | baile       = [[Droim Tharsna Theas]]
 | townland    = Drumharsna South
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.143282
 | lon         = -8.84304
}}
{{NMI list item
 | number      = 206
 | ainm        = [[Caisleán an Fheadáin]]
 | name        = [[w:Fiddaun Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Fiddaun (01).JPG
 | baile       = [[An Feadán, Contae na Gaillimhe (Cill Tartan)|An Feadán]]
 | townland    = Tubber, County Galway|Tubber
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.010514
 | lon         =-8.879438
}}
{{NMI list item
 | number      = 554
 | ainm        = [[Cineál Fhéichín]]
 | name        = [[w:Kilnalekin Abbey]]
 | description = Mainistir Chartúiseach
 | image       = Kinalehin Friary Side Chapels 2009 09 17.jpg
 | baile       = [[Teach na mBráthar]]
 | townland    = Friary, County Galway|Friary
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.103056
 | lon         =  -8.391901
}}
{{NMI list item
 | number      = 439
 | ainm        = [[Caisleán Ghlinsce]]
 | name        = [[w:Glinsk Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Glinsk castle.jpg
 | baile       = [[Glinsce, Contae na Gaillimhe (Béal Átha Mó)|Glinsce]]
 | townland    = Glinsk (County Galway)|Glinsk
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.652037
 | lon         =  -8.4319
}}
{{NMI list item
 | number      = 52
 | ainm        = [[Ardoileán]]
 | name        = [[w:High Island (Ireland)|High Island]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = HIGH ISLAND ENCLOSURE.jpg
 | baile       = [[Ardoileán]]
 | townland    = High Island and Kill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.775218
 | lon         =  -7.500249
}}
{{NMI list item
 | number      = 412
 | ainm        = [[Inis an Ghaill]]
 | name        = [[w:Inchagoill]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = Graveyard and ruined chapel on Inchagoill - geograph.org.uk - 1438836.jpg
 | baile       = [[Inis an Ghaill]]
 | townland    = Inchagoill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.485769
 | lon         =  -9.316415
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Caisleán Uí Bhriain]]
 | name        = [[w:Furmina Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = OBrien fort Inisheer 2013.JPG
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.056337
 | lon         =  -9.512862
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Dún an Chreagáin Chaoil]]
 | name        = [[w:Creggankeel Fort]]
 | description = Caiseal
 | image       = Cill na Seacht nInión - Inis Oírr.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.057332
 | lon         =-9.518607
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Cill Ghobnait, Inis Oírr|Cill Ghobnait]]
 | name        = [[w:St. Gobnet's Church (Kilgobnet)]]
 | description = Eaglais
 | image       = County Galway - St. Gobnet's Church (Kilgobnet) Innisheer - 20170729172235.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.066032
 | lon         =  -9.529267
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Cnoc Raithní]]
 | name        = [[w:Knockgrannary]]
 | description = Reilig
 | image       = Cnoc Raithni, Inis Oírr.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.065060
 | lon         =-9.523324
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Teampall Chaomháin]]
 | name        = [[w:St. Cavan's Church]]
 | description = Eaglais
 | image       = County Galway - St. Cavan's Church Innisheer - 20170726174908.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.063894
 | lon         =  -9.513924
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Great Fort]]
 | description = Caiseal
 | image       = 
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Cill na Seacht nIníon]]
 | name        = [[w:Grave of the Seven Daughters]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = 
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 642
 | ainm        = [[Cill Chornáin]]
 | name        = [[w:Kilcornan, County Galway|Kilcornan]]
 | description = Sráidbhaile tréigthe (meánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Chornáin]]
 | townland    = Kilcornan, County Galway|Kilcornan
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Caisleán Aircín]]
 | name        = [[w:Arkin's Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.10482 
 | lon         =  -9.66295
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall Bheanáin]]
 | name        = [[w:Temple Benen]]
 | description = Eaglais
 | image       = Teampull Bheanain.jpg
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.103017
 | lon         =  -9.666322
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Túr Máirtín]]
 | name        = [[w:Turmartin Tower]]
 | description = Túr Faire
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.091527
 | lon         =-9.638835
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany]]
 | description = Leacht Cuimhne
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Tighlagh Eany]]
 | description = Eaglais
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.101298
 | lon         =-9.652707
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany]]
 | description = Clocháin
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. Eany's]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.103352
 | lon         =  -9.664019
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Dún Dúchathair]]
 | name        = [[w:Doocaher]]
 | description = Dún Ceann Tíre
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 51
 | ainm        = [[Mainistir Chill Mac Duach]]
 | name        = [[w:Kilmacduagh monastery]]
 | description = Eaglaisí agus Cloigtheach
 | image       = Kilmacduagh Cathedral.jpg
 | baile       = [[Cill Mhic Dhuach]]
 | townland    = Kilmacduagh
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.049734
 | lon         =  -8.889767
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall Mhic Dhuach]]
 | name        = [[w:Temple MacDuagh]]
 | description = Eaglais
 | image       = Temple MacDuagh 1.jpg
 | baile       = [[Cill Mhuirbhigh]]
 | townland    = Kilmurvy
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.130967
 | lon         =  -9.759053
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall na Naomh]]
 | name        = [[w:Templenaneeve]]
 | description = Eaglais
 | image       = Temple na Naomh.jpg
 | baile       = [[Cill Mhuirbhigh]]
 | townland    = Kilmurvy
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.130967
 | lon         =  -9.759053
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Dún Aonghasa]]
 | name        = [[w:Dun Aengus]]
 | description = Dún Ceann Tíre
 | image       = Dun Aengus.jpg
 | baile       = [[Árainn]]
 | townland    = Inishmore
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.125969
 | lon         =  -9.765213
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Clochán na Carraige]]
 | name        = [[w:Clochan na Carraige]]
 | description = Clochán
 | image       = Clochán na Carraige.JPG
 | baile       = [[Cill Mhuirbhigh]]
 | townland    = Kilmurvy
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.142282
 | lon         =  -9.760188
}}
{{NMI list item
 | number      = 446
 | ainm        = [[Cill Tiarnáin, Contae na Gaillimhe|Cill Tiarnáin]]
 | name        = [[w:Kiltiernan Church]]
 | description = Eaglais agus Caiseal
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Tiarnáin Thoir]]
 | townland    = Kiltiernan East
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.187997
 | lon         =-8.842892
}}
{{NMI list item
 | number      = 627
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Lacken Ringfort]]
 | description = Lios agus Uaimh Thalún
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Lacken, County Galway|Lacken
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.163637
 | lon         =-8.782195
}}
{{NMI list item
 | number      = 621
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Lissard]]
 | description = Dhá Ráth
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Lissard
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 245
 | ainm        = [[Caisleán na Circe]]
 | name        = [[w:Castlekirk Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = 
 | baile       = [[An Cheathrú Gharbh, Contae na Gaillimhe (An Ros)|An Cheathrú Gharbh]]
 | townland    = An Cheathrú Gharbh
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.492565
 | lon         =-9.513196
}}
{{NMI list item
 | number      = 499
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Rathsoony]]
 | description = Lios
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Masonbrook
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.175002
 | lon         =-8.515569
}}
{{NMI list item
 | number      = 499
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Rahannagragh]]
 | description = Lios
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Masonbrook
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.176949
 | lon         =-8.514203
}}
{{NMI list item
 | number      = 609
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Merlinpark Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Merlinpark
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.279765
 | lon         =-8.998110
}}
{{NMI list item
 | number      = 498
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Moanmore East]]
 | description = Ciorcal Liag
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Moanmore East
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.188576
 | lon         = -8.531205
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. Kieran's]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.132051
 | lon         =  -9.685329
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. Soorney's]]
 | description = Eaglais agus Imfhálú
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.133509
 | lon         =-9.695255
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Temple an Cheathrair Aluinn]]
 | description = Eaglais agus grave
 | image       = 
 | baile       = [[Eochaill]]
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.12976
 | lon         =  -9.716108
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Oghill]]
 | description = Caiseal
 | image       = Oghill.JPG
 | baile       = 
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.127183
 | lon         =  -9.699676
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany]]
 | description = Clocháin
 | image       = 
 | baile       = [[Eochaill]]
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.127392
 | lon         =  -9.718971
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany Tomb]]
 | description = Tuama Dingeach
 | image       = 
 | baile       = [[Eochaill]]
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.127392
 | lon         =  -9.718971
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Eoghanacht]]
 | name        = [[w:Onaght]]
 | description = Caisleán agus Láthair Tí
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.140023
 | lon         =  -9.776759
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Eoghanacht]]
 | name        = [[w:Onaght]]
 | description = Clocháin
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.142282
 | lon         =  -9.760188
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Cill Chomhla]]
 | name        = [[w:Kilcholan Church]]
 | description = Eaglais
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Eoghanacht]]
 | name        = [[w:Onaght]]
 | description = Caiseal
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.140023
 | lon         =  -9.776759
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall Bhreacáin]]
 | name        = [[w:Templebrecan]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.146094
 | lon         =  -9.777593
}}
{{NMI list item
 | number      = 231
 | ainm        = [[Cill Fhursa]]
 | name        = [[w:Killursa]]
 | description = Eaglais
 | image       = Killursa Church.JPG
 | baile       = [[Odhar (g. Odhair)]]
 | townland    = Ower
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.467703
 | lon         =  -9.144971
}}
{{NMI list item
 | number      = 462
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Pallas Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Castles of Connacht, Pallas, Galway - geograph.org.uk - 1543456.jpg
 | baile       = 
 | townland    = Pallas, County Galway|Pallas
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 48
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Kilbennen]]
 | description = Eaglais agus Cloigtheach
 | image       = Kilbennan Church and Round Tower 2010 09 16.jpg
 | baile       = 
 | townland    = Pollacorragune
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.538837
 | lon         =  -8.892038
}}
{{NMI list item
 | number      = 461
 | ainm        = [[Mainistir Phort Omna]]
 | name        = [[w:Portumna Abbey]]
 | description = Mainistir (Doiminiceach)
 | image       = Portumna Priory East Window 2003 09 04.jpg
 | baile       = [[Port Omna]]
 | townland    = Portumna
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.086053
 | lon         =  -8.217479
}}
{{NMI list item
 | number      = 515
 | ainm        = [[Caisleán Phort Omna]]
 | name        = [[w:Portumna Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Portumna castle.jpg
 | baile       = [[Port Omna]]
 | townland    = Portumna
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.086613
 | lon         =  -8.220645
}}
{{NMI list item
 | number      = 46
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Roscam]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Ros Cam]]
 | townland    = Roscam
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.264227
 | lon         =  -8.984986
}}
{{NMI list item
 | number      = 50
 | ainm        = [[Mainistir Ros Oirialaigh]]
 | name        = [[w:Ross Errilly Abbey]]
 | description = Mainistir (Proinsiasach)
 | image       = Refriary.jpg
 | baile       = [[Áth Cinn]]
 | townland    = Headford
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.479628
 | lon         =  -9.13166
}}
{{NMI list item
 | number      = 242
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. MacDara's Island]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = St. MacDara's Island
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.513802
 | lon         =  -8.855109
}}
{{NMI list item
 | number      = 643
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Tonaroasty]]
 | description = Sráidbhaile tréigthe (meánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Tonaroasty
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.193307
 | lon         =  -8.546376
}}
{{NMI list item
 | number      = 505
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Tuam High Cross]]
 | description = Ardchros
 | image       = HighCrossTuam01.jpg
 | baile       = [[Tuaim (g. Thuama)]]
 | townland    = Tuam
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.513802
 | lon         =  -8.855109
}}
{{NMI list item
 | number      = 431
 | ainm        = [[Teach an Phiarsaigh]]
 | name        = [[w:Pearse's Cottage]]
 | description = Teach le Ceangail Stairiúla
 | image       = Digital Eye-2014-Padraig Pearse's Cottage, Turlough.jpg
 | baile       = [[An Turlach, Contae na Gaillimhe (Maigh Cuilinn)|An Turlach]]
 | townland    = Turlough
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.775218  
 | lon         =  -7.500249
}}
{{NMI list item
 | number      = 327
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Turoe stone]]
 | description = Liag Dhealbhaithe
 | image       = Stone of Turoe.JPG
 | baile       = 
 | townland    = Bullaun, County Galway|Bullaun
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.252706
 | lon         =  -8.5617
}}
[[Catagóir:Séadchomharthaí Náisiúnta na hÉireann]]</text>
      <sha1>f43fk456lapzzh0r0fkhcv1p6hroxgq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213693</id>
      <parentid>1213681</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T20:56:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33777" xml:space="preserve">{{NMI list header}}
{{NMI list item
 | number      = 278
 | ainm        = [[Eaglais Dhiméin na hAbarta]]
 | name        = [[w:Knockmoy]]
 | description = Eaglais
 | image       = 	
 | baile       = [[Diméin na hAbarta]]
 | townland    = Abbert Demesne
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.42631
 | lon         = -8.68356
}}
{{NMI list item
 | number      = 166
 | ainm        = [[Mainistir Chnoc Muaidhe]]
 | name        = [[w:Knockmoy Abbey]]
 | description = Mainistir Chistéirseach
 | image       = Knockmoy Abbey 957024.jpg
 | baile       = [[An Mhainistir, Contae na Gaillimhe (Tigh Dachoinne)|An Mhainistir]]
 | townland    = Abbey
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.440334
 | lon         = -8.742886
}}
{{NMI list item
 | number      = 47
 | ainm        = [[Mainistir Chill Chonaill]]
 | name        = [[w:Kilconnell Abbey]]
 | description = Mainistir Phroinsiasach
 | image       = KilconnelAbbey Jul2008.jpg
 | baile       = [[An Mhainistir, Contae na Gaillimhe (Cill Chonaill)|An Mhainistir]]
 | townland    = Abbeyfield
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.332629
 | lon         = -8.400786
}}
{{NMI list item
 | number      = 273
 | ainm        = [[Mainistir Dhún Mór]]
 | name        = [[w:Dunmore Abbey]]
 | description = Mainistir Agaistíneach
 | image       = Dunmore Abbey (Augustinian Friary).JPG
 | baile       = [[Fearann na Mainistreach Theas, Contae na Gaillimhe|Fearann na Mainistreach Theas]]
 | townland    = Abbeyland South
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.618089
 | lon         = -8.741255
}}
{{NMI list item
 | number      = 512
 | ainm        = [[Mainistir Chluain Tuaiscirt]]
 | name        = [[w:Clontuskert Abbey]]
 | description = Prióireacht Agaistíneach
 | image       = ClontuskertPriory.JPG
 | baile       = [[Páirc na Mainistreach]]
 | townland    = Abbeypark
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.282561
 | lon         = -8.215499
}}
{{NMI list item
 | number      = 49
 | ainm        = [[Suíomh Eaglasta Eanach Dhúin]]
 | name        = [[w:Annaghdown]]
 | description = Suíomh Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = Monastic Ruins at Annaghdown.jpg
 | baile       = [[Eanach Dhúin]]
 | townland    = Annaghdown
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.386886
 | lon         = -9.072626
}}
{{NMI list item
 | number      = 252
 | ainm        = [[Caisleán Ard Mhaolabháin]]
 | name        = [[w:Ardamullivan Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Castles of Connacht, Ardamullivan, Galway - geograph.org.uk - 1543253.jpg
 | baile       = [[Ard Mhaolabháin]]
 | townland    = Ardamullivan
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.004326
 | lon         = -8.829296
}}
{{NMI list item
 | number      = 164
 | ainm        = [[Mainistir Bhaile Átha an Rí]]
 | name        = [[w:Athenry Abbey]]
 | description = Prióireacht Dhoiminiceach
 | image       = Athenry priory.jpg
 | baile       = [[Baile Átha an Rí]]
 | townland    = Athenry
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.295362
 | lon         = -8.747692
}}
{{NMI list item
 | number      = 406
 | ainm        = [[Caisleán Bhaile Átha an Rí]]
 | name        = [[w:Athenry Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Athenry castle.jpg
 | baile       = [[Baile Átha an Rí]]
 | townland    = Athenry
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.296337
 | lon         = -8.7431
}}
{{NMI list item
 | number      = 371
 | ainm        = [[Ráthanna Eachroma]]
 | name        = [[w:Aughrim Ringforts]]
 | description = Dhá Lios
 | image       = 
 | baile       = [[Áit Tí Diarmada]]
 | townland    = Attidermot
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.293618
 | lon         = -8.316994
}}
{{NMI list item
 | number      = 470
 | ainm        = [[Caisleán Achadh na nIúr]]
 | name        = [[w:Aughnanure Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Aughnanurecastle.jpg
 | baile       = [[Achadh na nIúr]]
 | townland    = Aughnanure
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.418254
 | lon         =  -9.275336
}}
{{NMI list item
 | number      = 369
 | ainm        = [[Cathair Dhá Bhuaile]]
 | name        = [[w:Caheravoley Fort]]
 | description = Teach agus [[Bábhún]]
 | image       = 
 | baile       = [[Cathair Dhá Bhuaile (baile fearainn)|Cathair Dhá Bhuaile]], [[Cill Chathail]]
 | townland    = Caheravoley, Kilcahill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.418843
 | lon         = -8.908063
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[An Dún Beag]]
 | name        = [[w:Doonbeg Ringfort]]
 | description = Lios
 | image       = 
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083463
 | lon         =  -9.594777
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Tuama Dingeach Cheathrú an Lisín]]
 | name        = [[w:Carrownlisheen Wedge Tomb]]
 | description = Tuama Dingeach
 | image       = Leaba Dhiarmada 'is Gráinne.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.087355
 | lon         = -9.581059
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Teampall na Seacht Mac Rí]]
 | name        = [[w:Templesaghtmacree]]
 | description = Eaglais
 | image       = Templesaghtmacree Church, Carrownlisheen.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083943
 | lon         =  -9.590272
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Cros Cheathrú an Lisín]]
 | name        = [[w:Carrownlisheen Cross]]
 | description = Cros
 | image       = 
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.080631
 | lon         =-9.575505
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Eatharla Chinndeirge]]
 | name        = [[w:Labbanakinneriga]]
 | description = Eaglais
 | image       = 
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083889
 | lon         =  -9.59027
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Dún Fearbhaí]]
 | name        = [[w:Dún Fearbhaí]]
 | description = Caiseal
 | image       = Dún Fearbhaí.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.080778
 | lon         =-9.579967
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Cill Cheanainn]]
 | name        = [[w:Kilcanonagh Church]]
 | description = Eaglais
 | image       = Kilcanonagh Church.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.080631
 | lon         =  -9.575734
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Dún Chonchúir]]
 | name        = [[w:Dún Conor]]
 | description = [[Lios]]
 | image       = Stone Fort Inishmaan.JPG
 | baile       = [[Ceathrú an Teampaill]]
 | townland    = Ceathrú an Teampaill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083333
 | lon         = -9.594722
}}
{{NMI list item
 | number      = 248
 | ainm        = [[Caisleán an Dúin Mhóir]]
 | name        = [[w:Dunmore Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Dunmore Castle.jpg
 | baile       = [[Páirc an Chaisleáin, Contae na Gaillimhe (Dún Mór)|Páirc an Chaisleáin]]
 | townland    = Castlefarm
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.623893
 | lon         =  -8.755526
}}
{{NMI list item
 | number      = 467
 | ainm        = [[Tobar Chuáin]]
 | name        = [[w:St. Cuan's Well]]
 | description = Tobar Chuáin agus Crosleaca
 | image       = 
 | baile       = [[An Caisleán Gearr Thoir]]
 | townland    = Castlegar East, County Galway
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.415398 
 | lon         = -8.315935
}}
{{NMI list item
 | number      = 428
 | ainm        = [[Caisleán Fhearta Ghearr]]
 | name        = [[w:Feartagar Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Feartagar Castle, County Galway.jpg
 | baile       = [[Garrán an Chaisleáin Thoir]]
 | townland    = Castlegrove East
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.569650
 | lon         =-8.942710
}}
{{NMI list item
 | number      = 272
 | ainm        = [[Caisleán Dhíseart Ceallaigh]]
 | name        = [[w:Isert Kelly Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Castles of Connacht, Isert Kelly, Galway (2) - geograph.org.uk - 1953623.jpg
 | baile       = [[Páirc an Chaisleáin, Contae na Gaillimhe (Baile Locha Riach)|Páirc an Chaisleáin]]
 | townland    = Castlepark, County Galway|Castlepark
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.158015
 | lon         = -8.718935
}}
{{NMI list item
 | number      = 259
 | ainm        = [[Caisleán Chill Tartan]]
 | name        = [[w:Kiltartan Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Kiltartan or Ballinamantain Castle geograph 2329536.jpg
 | baile       = [[Baile an Chaisleáin, Contae na Gaillimhe (Cill Tartan)|Baile an Chaisleáin]]
 | townland    = Castletown, County Galway|Castletown
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.090312
 | lon         =-8.807569
}}
{{NMI list item
 | number      = 165
 | ainm        = [[Mainistir Bhaile Chláir]]
 | name        = [[w:Claregalway Abbey]]
 | description = Mainistir Phroinsiasach
 | image       = Claregalway Friary East View 1996 08 27.jpg
 | baile       = [[Baile Chláir]]
 | townland    = Claregalway
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.346667
 | lon         =  -8.944444
}}
{{NMI list item
 | number      = 563
 | ainm        = [[Caisleán Chluain Íne]]
 | name        = [[w:Cloonigny Castle]]
 | description = Lios agus Caisleán
 | image       = 
 | baile       = [[Cluain Íne]]
 | townland    = Cloonigny
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.354788
 | lon         = -8.354778
}}
{{NMI list item
 | number      = 283
 | ainm        = [[Caisleán Dhoire Shuibhne]]
 | name        = [[w:Derryhiveny Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Derryhivenny Castle.jpg
 | baile       = [[Doire Shuibhne Theas]]
 | townland    = Derryhiveny
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.127061
 | lon         = -8.192313
}}
{{NMI list item
 | number      = 527
 | ainm        = [[Tuama Dingeach Dhúrois]]
 | name        = [[w:Doorus Demesne wedge tomb]]
 | description = Tuama Dingeach
 | image       = 
 | baile       = [[Diméin Dhúrois]]
 | townland    = Doorus Demesne
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.152298
 | lon         = -8.972353
}}
{{NMI list item
 | number      = 254
 | ainm        = [[Droim Mucú]]
 | name        = [[w:Drumacoo]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = Drumacoo doorway1.jpg
 | baile       = [[Droim Mucú (baile fearainn)|Droim Mucú]]
 | townland    = Drumacoo
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.198749
 | lon         =  -8.904506
}}
{{NMI list item
 | number      = 365
 | ainm        = [[Caisleán Dhroim Tharsna]]
 | name        = [[w:Drumharsna Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Drumharsna Castle.jpg
 | baile       = [[Droim Tharsna Theas]]
 | townland    = Drumharsna South
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.143282
 | lon         = -8.84304
}}
{{NMI list item
 | number      = 206
 | ainm        = [[Caisleán an Fheadáin]]
 | name        = [[w:Fiddaun Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Fiddaun (01).JPG
 | baile       = [[An Feadán, Contae na Gaillimhe (Cill Tartan)|An Feadán]]
 | townland    = Tubber, County Galway|Tubber
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.010514
 | lon         =-8.879438
}}
{{NMI list item
 | number      = 554
 | ainm        = [[Cineál Fhéichín]]
 | name        = [[w:Kilnalekin Abbey]]
 | description = Mainistir Chartúiseach
 | image       = Kinalehin Friary Side Chapels 2009 09 17.jpg
 | baile       = [[Teach na mBráthar]]
 | townland    = Friary, County Galway|Friary
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.103056
 | lon         =  -8.391901
}}
{{NMI list item
 | number      = 439
 | ainm        = [[Caisleán Ghlinsce]]
 | name        = [[w:Glinsk Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Glinsk castle.jpg
 | baile       = [[Glinsce, Contae na Gaillimhe (Béal Átha Mó)|Glinsce]]
 | townland    = Glinsk (County Galway)|Glinsk
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.652037
 | lon         =  -8.4319
}}
{{NMI list item
 | number      = 52
 | ainm        = [[Ardoileán]]
 | name        = [[w:High Island (Ireland)|High Island]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = HIGH ISLAND ENCLOSURE.jpg
 | baile       = [[Ardoileán]]
 | townland    = High Island and Kill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.775218
 | lon         =  -7.500249
}}
{{NMI list item
 | number      = 412
 | ainm        = [[Inis an Ghaill]]
 | name        = [[w:Inchagoill]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = Graveyard and ruined chapel on Inchagoill - geograph.org.uk - 1438836.jpg
 | baile       = [[Inis an Ghaill]]
 | townland    = Inchagoill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.485769
 | lon         =  -9.316415
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Caisleán Uí Bhriain]]
 | name        = [[w:Furmina Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = OBrien fort Inisheer 2013.JPG
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.056337
 | lon         =  -9.512862
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Dún an Chreagáin Chaoil]]
 | name        = [[w:Creggankeel Fort]]
 | description = Caiseal
 | image       = Cill na Seacht nInión - Inis Oírr.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.057332
 | lon         =-9.518607
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Cill Ghobnait, Inis Oírr|Cill Ghobnait]]
 | name        = [[w:St. Gobnet's Church (Kilgobnet)]]
 | description = Eaglais
 | image       = County Galway - St. Gobnet's Church (Kilgobnet) Innisheer - 20170729172235.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.066032
 | lon         =  -9.529267
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Cnoc Raithní]]
 | name        = [[w:Knockgrannary]]
 | description = Reilig
 | image       = Cnoc Raithni, Inis Oírr.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.065060
 | lon         =-9.523324
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Teampall Chaomháin]]
 | name        = [[w:St. Cavan's Church]]
 | description = Eaglais
 | image       = County Galway - St. Cavan's Church Innisheer - 20170726174908.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.063894
 | lon         =  -9.513924
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Great Fort]]
 | description = Caiseal
 | image       = 
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Cill na Seacht nIníon]]
 | name        = [[w:Grave of the Seven Daughters]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = 
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 642
 | ainm        = [[Cill Chornáin]]
 | name        = [[w:Kilcornan, County Galway|Kilcornan]]
 | description = Sráidbhaile tréigthe (meánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Chornáin]]
 | townland    = Kilcornan, County Galway|Kilcornan
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Caisleán Aircín]]
 | name        = [[w:Arkin's Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.10482 
 | lon         =  -9.66295
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall Bheanáin]]
 | name        = [[w:Temple Benen]]
 | description = Eaglais
 | image       = Teampull Bheanain.jpg
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.103017
 | lon         =  -9.666322
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Túr Máirtín]]
 | name        = [[w:Turmartin Tower]]
 | description = Túr Faire
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.091527
 | lon         =-9.638835
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany]]
 | description = Leacht Cuimhne
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Tighlagh Eany]]
 | description = Eaglais
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.101298
 | lon         =-9.652707
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany]]
 | description = Clocháin
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. Eany's]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.103352
 | lon         =  -9.664019
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Dún Dúchathair]]
 | name        = [[w:Doocaher]]
 | description = Dún Ceann Tíre
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 51
 | ainm        = [[Mainistir Chill Mac Duach]]
 | name        = [[w:Kilmacduagh monastery]]
 | description = Eaglaisí agus Cloigtheach
 | image       = Kilmacduagh Cathedral.jpg
 | baile       = [[Cill Mhic Dhuach]]
 | townland    = Kilmacduagh
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.049734
 | lon         =  -8.889767
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall Mhic Dhuach]]
 | name        = [[w:Temple MacDuagh]]
 | description = Eaglais
 | image       = Temple MacDuagh 1.jpg
 | baile       = [[Cill Mhuirbhigh]]
 | townland    = Kilmurvy
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.130967
 | lon         =  -9.759053
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall na Naomh]]
 | name        = [[w:Templenaneeve]]
 | description = Eaglais
 | image       = Temple na Naomh.jpg
 | baile       = [[Cill Mhuirbhigh]]
 | townland    = Kilmurvy
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.130967
 | lon         =  -9.759053
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Dún Aonghasa]]
 | name        = [[w:Dun Aengus]]
 | description = Dún Ceann Tíre
 | image       = Dun Aengus.jpg
 | baile       = [[Árainn]]
 | townland    = Inishmore
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.125969
 | lon         =  -9.765213
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Clochán na Carraige]]
 | name        = [[w:Clochan na Carraige]]
 | description = Clochán
 | image       = Clochán na Carraige.JPG
 | baile       = [[Cill Mhuirbhigh]]
 | townland    = Kilmurvy
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.142282
 | lon         =  -9.760188
}}
{{NMI list item
 | number      = 446
 | ainm        = [[Cill Tiarnáin, Contae na Gaillimhe|Cill Tiarnáin]]
 | name        = [[w:Kiltiernan Church]]
 | description = Eaglais agus Caiseal
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Tiarnáin Thoir]]
 | townland    = Kiltiernan East
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.187997
 | lon         =-8.842892
}}
{{NMI list item
 | number      = 627
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Lacken Ringfort]]
 | description = Lios agus Uaimh Thalún
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Lacken, County Galway|Lacken
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.163637
 | lon         =-8.782195
}}
{{NMI list item
 | number      = 621
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Lissard]]
 | description = Dhá Ráth
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Lissard
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 245
 | ainm        = [[Caisleán na Circe]]
 | name        = [[w:Castlekirk Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = 
 | baile       = [[An Cheathrú Gharbh, Contae na Gaillimhe (An Ros)|An Cheathrú Gharbh]]
 | townland    = An Cheathrú Gharbh
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.492565
 | lon         =-9.513196
}}
{{NMI list item
 | number      = 499
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Rathsoony]]
 | description = Lios
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Masonbrook
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.175002
 | lon         =-8.515569
}}
{{NMI list item
 | number      = 499
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Rahannagragh]]
 | description = Lios
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Masonbrook
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.176949
 | lon         =-8.514203
}}
{{NMI list item
 | number      = 609
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Merlinpark Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Merlinpark
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.279765
 | lon         =-8.998110
}}
{{NMI list item
 | number      = 498
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Moanmore East]]
 | description = Ciorcal Liag
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Moanmore East
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.188576
 | lon         = -8.531205
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. Kieran's]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.132051
 | lon         =  -9.685329
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. Soorney's]]
 | description = Eaglais agus Imfhálú
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.133509
 | lon         =-9.695255
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Temple an Cheathrair Aluinn]]
 | description = Eaglais agus grave
 | image       = 
 | baile       = [[Eochaill]]
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.12976
 | lon         =  -9.716108
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Oghill]]
 | description = Caiseal
 | image       = Oghill.JPG
 | baile       = 
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.127183
 | lon         =  -9.699676
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany]]
 | description = Clocháin
 | image       = 
 | baile       = [[Eochaill]]
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.127392
 | lon         =  -9.718971
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany Tomb]]
 | description = Tuama Dingeach
 | image       = 
 | baile       = [[Eochaill]]
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.127392
 | lon         =  -9.718971
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Eoghanacht]]
 | name        = [[w:Onaght]]
 | description = Caisleán agus Láthair Tí
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.140023
 | lon         =  -9.776759
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Eoghanacht]]
 | name        = [[w:Onaght]]
 | description = Clocháin
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.142282
 | lon         =  -9.760188
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Cill Chomhla]]
 | name        = [[w:Kilcholan Church]]
 | description = Eaglais
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Eoghanacht]]
 | name        = [[w:Onaght]]
 | description = Caiseal
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.140023
 | lon         =  -9.776759
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall Bhreacáin]]
 | name        = [[w:Templebrecan]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.146094
 | lon         =  -9.777593
}}
{{NMI list item
 | number      = 231
 | ainm        = [[Cill Fhursa]]
 | name        = [[w:Killursa]]
 | description = Eaglais
 | image       = Killursa Church.JPG
 | baile       = [[Odhar (g. Odhair)]]
 | townland    = Ower
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.467703
 | lon         =  -9.144971
}}
{{NMI list item
 | number      = 462
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Pallas Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Castles of Connacht, Pallas, Galway - geograph.org.uk - 1543456.jpg
 | baile       = 
 | townland    = Pallas, County Galway|Pallas
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 48
 | ainm        = [[Cill Bheanáin]]
 | name        = [[w:Kilbennen]]
 | description = Eaglais agus Cloigtheach
 | image       = Kilbennan Church and Round Tower 2010 09 16.jpg
 | baile       = [[Poll an Chorraigiúin]]
 | townland    = Pollacorragune
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.538837
 | lon         =  -8.892038
}}
{{NMI list item
 | number      = 461
 | ainm        = [[Mainistir Phort Omna]]
 | name        = [[w:Portumna Abbey]]
 | description = Mainistir (Doiminiceach)
 | image       = Portumna Priory East Window 2003 09 04.jpg
 | baile       = [[Port Omna]]
 | townland    = Portumna
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.086053
 | lon         =  -8.217479
}}
{{NMI list item
 | number      = 515
 | ainm        = [[Caisleán Phort Omna]]
 | name        = [[w:Portumna Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Portumna castle.jpg
 | baile       = [[Port Omna]]
 | townland    = Portumna
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.086613
 | lon         =  -8.220645
}}
{{NMI list item
 | number      = 46
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Roscam]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Ros Cam]]
 | townland    = Roscam
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.264227
 | lon         =  -8.984986
}}
{{NMI list item
 | number      = 50
 | ainm        = [[Mainistir Ros Oirialaigh]]
 | name        = [[w:Ross Errilly Abbey]]
 | description = Mainistir (Proinsiasach)
 | image       = Refriary.jpg
 | baile       = [[Áth Cinn]]
 | townland    = Headford
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.479628
 | lon         =  -9.13166
}}
{{NMI list item
 | number      = 242
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. MacDara's Island]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = St. MacDara's Island
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.513802
 | lon         =  -8.855109
}}
{{NMI list item
 | number      = 643
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Tonaroasty]]
 | description = Sráidbhaile tréigthe (meánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Tonaroasty
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.193307
 | lon         =  -8.546376
}}
{{NMI list item
 | number      = 505
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Tuam High Cross]]
 | description = Ardchros
 | image       = HighCrossTuam01.jpg
 | baile       = [[Tuaim (g. Thuama)]]
 | townland    = Tuam
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.513802
 | lon         =  -8.855109
}}
{{NMI list item
 | number      = 431
 | ainm        = [[Teach an Phiarsaigh]]
 | name        = [[w:Pearse's Cottage]]
 | description = Teach le Ceangail Stairiúla
 | image       = Digital Eye-2014-Padraig Pearse's Cottage, Turlough.jpg
 | baile       = [[An Turlach, Contae na Gaillimhe (Maigh Cuilinn)|An Turlach]]
 | townland    = Turlough
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.775218  
 | lon         =  -7.500249
}}
{{NMI list item
 | number      = 327
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Turoe stone]]
 | description = Liag Dhealbhaithe
 | image       = Stone of Turoe.JPG
 | baile       = 
 | townland    = Bullaun, County Galway|Bullaun
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.252706
 | lon         =  -8.5617
}}
[[Catagóir:Séadchomharthaí Náisiúnta na hÉireann]]</text>
      <sha1>c9utzn8hy2itxjz8xh60jdkpmgp9sbp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213697</id>
      <parentid>1213693</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T21:02:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33787" xml:space="preserve">{{NMI list header}}
{{NMI list item
 | number      = 278
 | ainm        = [[Eaglais Dhiméin na hAbarta]]
 | name        = [[w:Knockmoy]]
 | description = Eaglais
 | image       = 	
 | baile       = [[Diméin na hAbarta]]
 | townland    = Abbert Demesne
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.42631
 | lon         = -8.68356
}}
{{NMI list item
 | number      = 166
 | ainm        = [[Mainistir Chnoc Muaidhe]]
 | name        = [[w:Knockmoy Abbey]]
 | description = Mainistir Chistéirseach
 | image       = Knockmoy Abbey 957024.jpg
 | baile       = [[An Mhainistir, Contae na Gaillimhe (Tigh Dachoinne)|An Mhainistir]]
 | townland    = Abbey
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.440334
 | lon         = -8.742886
}}
{{NMI list item
 | number      = 47
 | ainm        = [[Mainistir Chill Chonaill]]
 | name        = [[w:Kilconnell Abbey]]
 | description = Mainistir Phroinsiasach
 | image       = KilconnelAbbey Jul2008.jpg
 | baile       = [[An Mhainistir, Contae na Gaillimhe (Cill Chonaill)|An Mhainistir]]
 | townland    = Abbeyfield
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.332629
 | lon         = -8.400786
}}
{{NMI list item
 | number      = 273
 | ainm        = [[Mainistir Dhún Mór]]
 | name        = [[w:Dunmore Abbey]]
 | description = Mainistir Agaistíneach
 | image       = Dunmore Abbey (Augustinian Friary).JPG
 | baile       = [[Fearann na Mainistreach Theas, Contae na Gaillimhe|Fearann na Mainistreach Theas]]
 | townland    = Abbeyland South
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.618089
 | lon         = -8.741255
}}
{{NMI list item
 | number      = 512
 | ainm        = [[Mainistir Chluain Tuaiscirt]]
 | name        = [[w:Clontuskert Abbey]]
 | description = Prióireacht Agaistíneach
 | image       = ClontuskertPriory.JPG
 | baile       = [[Páirc na Mainistreach]]
 | townland    = Abbeypark
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.282561
 | lon         = -8.215499
}}
{{NMI list item
 | number      = 49
 | ainm        = [[Suíomh Eaglasta Eanach Dhúin]]
 | name        = [[w:Annaghdown]]
 | description = Suíomh Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = Monastic Ruins at Annaghdown.jpg
 | baile       = [[Eanach Dhúin]]
 | townland    = Annaghdown
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.386886
 | lon         = -9.072626
}}
{{NMI list item
 | number      = 252
 | ainm        = [[Caisleán Ard Mhaolabháin]]
 | name        = [[w:Ardamullivan Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Castles of Connacht, Ardamullivan, Galway - geograph.org.uk - 1543253.jpg
 | baile       = [[Ard Mhaolabháin]]
 | townland    = Ardamullivan
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.004326
 | lon         = -8.829296
}}
{{NMI list item
 | number      = 164
 | ainm        = [[Mainistir Bhaile Átha an Rí]]
 | name        = [[w:Athenry Abbey]]
 | description = Prióireacht Dhoiminiceach
 | image       = Athenry priory.jpg
 | baile       = [[Baile Átha an Rí]]
 | townland    = Athenry
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.295362
 | lon         = -8.747692
}}
{{NMI list item
 | number      = 406
 | ainm        = [[Caisleán Bhaile Átha an Rí]]
 | name        = [[w:Athenry Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Athenry castle.jpg
 | baile       = [[Baile Átha an Rí]]
 | townland    = Athenry
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.296337
 | lon         = -8.7431
}}
{{NMI list item
 | number      = 371
 | ainm        = [[Ráthanna Eachroma]]
 | name        = [[w:Aughrim Ringforts]]
 | description = Dhá Lios
 | image       = 
 | baile       = [[Áit Tí Diarmada]]
 | townland    = Attidermot
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.293618
 | lon         = -8.316994
}}
{{NMI list item
 | number      = 470
 | ainm        = [[Caisleán Achadh na nIúr]]
 | name        = [[w:Aughnanure Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Aughnanurecastle.jpg
 | baile       = [[Achadh na nIúr]]
 | townland    = Aughnanure
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.418254
 | lon         =  -9.275336
}}
{{NMI list item
 | number      = 369
 | ainm        = [[Cathair Dhá Bhuaile]]
 | name        = [[w:Caheravoley Fort]]
 | description = Teach agus [[Bábhún]]
 | image       = 
 | baile       = [[Cathair Dhá Bhuaile (baile fearainn)|Cathair Dhá Bhuaile]], [[Cill Chathail]]
 | townland    = Caheravoley, Kilcahill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.418843
 | lon         = -8.908063
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[An Dún Beag]]
 | name        = [[w:Doonbeg Ringfort]]
 | description = Lios
 | image       = 
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083463
 | lon         =  -9.594777
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Tuama Dingeach Cheathrú an Lisín]]
 | name        = [[w:Carrownlisheen Wedge Tomb]]
 | description = Tuama Dingeach
 | image       = Leaba Dhiarmada 'is Gráinne.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.087355
 | lon         = -9.581059
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Teampall na Seacht Mac Rí]]
 | name        = [[w:Templesaghtmacree]]
 | description = Eaglais
 | image       = Templesaghtmacree Church, Carrownlisheen.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083943
 | lon         =  -9.590272
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Cros Cheathrú an Lisín]]
 | name        = [[w:Carrownlisheen Cross]]
 | description = Cros
 | image       = 
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.080631
 | lon         =-9.575505
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Eatharla Chinndeirge]]
 | name        = [[w:Labbanakinneriga]]
 | description = Eaglais
 | image       = 
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083889
 | lon         =  -9.59027
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Dún Fearbhaí]]
 | name        = [[w:Dún Fearbhaí]]
 | description = Caiseal
 | image       = Dún Fearbhaí.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.080778
 | lon         =-9.579967
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Cill Cheanainn]]
 | name        = [[w:Kilcanonagh Church]]
 | description = Eaglais
 | image       = Kilcanonagh Church.jpg
 | baile       = [[Ceathrú an Lisín]]
 | townland    = Carrownlisheen
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.080631
 | lon         =  -9.575734
}}
{{NMI list item
 | number      = 42
 | ainm        = [[Dún Chonchúir]]
 | name        = [[w:Dún Conor]]
 | description = [[Lios]]
 | image       = Stone Fort Inishmaan.JPG
 | baile       = [[Ceathrú an Teampaill]]
 | townland    = Ceathrú an Teampaill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.083333
 | lon         = -9.594722
}}
{{NMI list item
 | number      = 248
 | ainm        = [[Caisleán an Dúin Mhóir]]
 | name        = [[w:Dunmore Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Dunmore Castle.jpg
 | baile       = [[Páirc an Chaisleáin, Contae na Gaillimhe (Dún Mór)|Páirc an Chaisleáin]]
 | townland    = Castlefarm
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.623893
 | lon         =  -8.755526
}}
{{NMI list item
 | number      = 467
 | ainm        = [[Tobar Chuáin]]
 | name        = [[w:St. Cuan's Well]]
 | description = Tobar Chuáin agus Crosleaca
 | image       = 
 | baile       = [[An Caisleán Gearr Thoir]]
 | townland    = Castlegar East, County Galway
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.415398 
 | lon         = -8.315935
}}
{{NMI list item
 | number      = 428
 | ainm        = [[Caisleán Fhearta Ghearr]]
 | name        = [[w:Feartagar Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Feartagar Castle, County Galway.jpg
 | baile       = [[Garrán an Chaisleáin Thoir]]
 | townland    = Castlegrove East
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.569650
 | lon         =-8.942710
}}
{{NMI list item
 | number      = 272
 | ainm        = [[Caisleán Dhíseart Ceallaigh]]
 | name        = [[w:Isert Kelly Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Castles of Connacht, Isert Kelly, Galway (2) - geograph.org.uk - 1953623.jpg
 | baile       = [[Páirc an Chaisleáin, Contae na Gaillimhe (Baile Locha Riach)|Páirc an Chaisleáin]]
 | townland    = Castlepark, County Galway|Castlepark
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.158015
 | lon         = -8.718935
}}
{{NMI list item
 | number      = 259
 | ainm        = [[Caisleán Chill Tartan]]
 | name        = [[w:Kiltartan Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Kiltartan or Ballinamantain Castle geograph 2329536.jpg
 | baile       = [[Baile an Chaisleáin, Contae na Gaillimhe (Cill Tartan)|Baile an Chaisleáin]]
 | townland    = Castletown, County Galway|Castletown
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.090312
 | lon         =-8.807569
}}
{{NMI list item
 | number      = 165
 | ainm        = [[Mainistir Bhaile Chláir]]
 | name        = [[w:Claregalway Abbey]]
 | description = Mainistir Phroinsiasach
 | image       = Claregalway Friary East View 1996 08 27.jpg
 | baile       = [[Baile Chláir]]
 | townland    = Claregalway
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.346667
 | lon         =  -8.944444
}}
{{NMI list item
 | number      = 563
 | ainm        = [[Caisleán Chluain Íne]]
 | name        = [[w:Cloonigny Castle]]
 | description = Lios agus Caisleán
 | image       = 
 | baile       = [[Cluain Íne]]
 | townland    = Cloonigny
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.354788
 | lon         = -8.354778
}}
{{NMI list item
 | number      = 283
 | ainm        = [[Caisleán Dhoire Shuibhne]]
 | name        = [[w:Derryhiveny Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Derryhivenny Castle.jpg
 | baile       = [[Doire Shuibhne Theas]]
 | townland    = Derryhiveny
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.127061
 | lon         = -8.192313
}}
{{NMI list item
 | number      = 527
 | ainm        = [[Tuama Dingeach Dhúrois]]
 | name        = [[w:Doorus Demesne wedge tomb]]
 | description = Tuama Dingeach
 | image       = 
 | baile       = [[Diméin Dhúrois]]
 | townland    = Doorus Demesne
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.152298
 | lon         = -8.972353
}}
{{NMI list item
 | number      = 254
 | ainm        = [[Droim Mucú]]
 | name        = [[w:Drumacoo]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = Drumacoo doorway1.jpg
 | baile       = [[Droim Mucú (baile fearainn)|Droim Mucú]]
 | townland    = Drumacoo
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.198749
 | lon         =  -8.904506
}}
{{NMI list item
 | number      = 365
 | ainm        = [[Caisleán Dhroim Tharsna]]
 | name        = [[w:Drumharsna Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Drumharsna Castle.jpg
 | baile       = [[Droim Tharsna Theas]]
 | townland    = Drumharsna South
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.143282
 | lon         = -8.84304
}}
{{NMI list item
 | number      = 206
 | ainm        = [[Caisleán an Fheadáin]]
 | name        = [[w:Fiddaun Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Fiddaun (01).JPG
 | baile       = [[An Feadán, Contae na Gaillimhe (Cill Tartan)|An Feadán]]
 | townland    = Tubber, County Galway|Tubber
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.010514
 | lon         =-8.879438
}}
{{NMI list item
 | number      = 554
 | ainm        = [[Cineál Fhéichín]]
 | name        = [[w:Kilnalekin Abbey]]
 | description = Mainistir Chartúiseach
 | image       = Kinalehin Friary Side Chapels 2009 09 17.jpg
 | baile       = [[Teach na mBráthar]]
 | townland    = Friary, County Galway|Friary
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.103056
 | lon         =  -8.391901
}}
{{NMI list item
 | number      = 439
 | ainm        = [[Caisleán Ghlinsce]]
 | name        = [[w:Glinsk Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Glinsk castle.jpg
 | baile       = [[Glinsce, Contae na Gaillimhe (Béal Átha Mó)|Glinsce]]
 | townland    = Glinsk (County Galway)|Glinsk
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.652037
 | lon         =  -8.4319
}}
{{NMI list item
 | number      = 52
 | ainm        = [[Ardoileán]]
 | name        = [[w:High Island (Ireland)|High Island]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = HIGH ISLAND ENCLOSURE.jpg
 | baile       = [[Ardoileán]]
 | townland    = High Island and Kill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.775218
 | lon         =  -7.500249
}}
{{NMI list item
 | number      = 412
 | ainm        = [[Inis an Ghaill]]
 | name        = [[w:Inchagoill]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = Graveyard and ruined chapel on Inchagoill - geograph.org.uk - 1438836.jpg
 | baile       = [[Inis an Ghaill]]
 | townland    = Inchagoill
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.485769
 | lon         =  -9.316415
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Caisleán Uí Bhriain]]
 | name        = [[w:Furmina Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = OBrien fort Inisheer 2013.JPG
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.056337
 | lon         =  -9.512862
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Dún an Chreagáin Chaoil]]
 | name        = [[w:Creggankeel Fort]]
 | description = Caiseal
 | image       = Cill na Seacht nInión - Inis Oírr.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.057332
 | lon         =-9.518607
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Cill Ghobnait, Inis Oírr|Cill Ghobnait]]
 | name        = [[w:St. Gobnet's Church (Kilgobnet)]]
 | description = Eaglais
 | image       = County Galway - St. Gobnet's Church (Kilgobnet) Innisheer - 20170729172235.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.066032
 | lon         =  -9.529267
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Cnoc Raithní]]
 | name        = [[w:Knockgrannary]]
 | description = Reilig
 | image       = Cnoc Raithni, Inis Oírr.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.065060
 | lon         =-9.523324
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Teampall Chaomháin]]
 | name        = [[w:St. Cavan's Church]]
 | description = Eaglais
 | image       = County Galway - St. Cavan's Church Innisheer - 20170726174908.jpg
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.063894
 | lon         =  -9.513924
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Great Fort]]
 | description = Caiseal
 | image       = 
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 41
 | ainm        = [[Cill na Seacht nIníon]]
 | name        = [[w:Grave of the Seven Daughters]]
 | description = Láthair Eaglasta Luath-Mheánaoiseach
 | image       = 
 | baile       = [[Inis Oírr]]
 | townland    = Inisheer
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 642
 | ainm        = [[Cill Chornáin]]
 | name        = [[w:Kilcornan, County Galway|Kilcornan]]
 | description = Sráidbhaile tréigthe (meánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Chornáin]]
 | townland    = Kilcornan, County Galway|Kilcornan
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Caisleán Aircín]]
 | name        = [[w:Arkin's Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.10482 
 | lon         =  -9.66295
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall Bheanáin]]
 | name        = [[w:Temple Benen]]
 | description = Eaglais
 | image       = Teampull Bheanain.jpg
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.103017
 | lon         =  -9.666322
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Túr Máirtín]]
 | name        = [[w:Turmartin Tower]]
 | description = Túr Faire
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.091527
 | lon         =-9.638835
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany]]
 | description = Leacht Cuimhne
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Tighlagh Eany]]
 | description = Eaglais
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.101298
 | lon         =-9.652707
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany]]
 | description = Clocháin
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. Eany's]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.103352
 | lon         =  -9.664019
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Dún Dúchathair]]
 | name        = [[w:Doocaher]]
 | description = Dún Ceann Tíre
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Éinne, Contae na Gaillimhe (Árainn)|Cill Éinne]]
 | townland    = Killeaney
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 51
 | ainm        = [[Mainistir Chill Mac Duach]]
 | name        = [[w:Kilmacduagh monastery]]
 | description = Eaglaisí agus Cloigtheach
 | image       = Kilmacduagh Cathedral.jpg
 | baile       = [[Cill Mhic Dhuach]]
 | townland    = Kilmacduagh
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.049734
 | lon         =  -8.889767
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall Mhic Dhuach]]
 | name        = [[w:Temple MacDuagh]]
 | description = Eaglais
 | image       = Temple MacDuagh 1.jpg
 | baile       = [[Cill Mhuirbhigh]]
 | townland    = Kilmurvy
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.130967
 | lon         =  -9.759053
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall na Naomh]]
 | name        = [[w:Templenaneeve]]
 | description = Eaglais
 | image       = Temple na Naomh.jpg
 | baile       = [[Cill Mhuirbhigh]]
 | townland    = Kilmurvy
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.130967
 | lon         =  -9.759053
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Dún Aonghasa]]
 | name        = [[w:Dun Aengus]]
 | description = Dún Ceann Tíre
 | image       = Dun Aengus.jpg
 | baile       = [[Árainn]]
 | townland    = Inishmore
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.125969
 | lon         =  -9.765213
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Clochán na Carraige]]
 | name        = [[w:Clochan na Carraige]]
 | description = Clochán
 | image       = Clochán na Carraige.JPG
 | baile       = [[Cill Mhuirbhigh]]
 | townland    = Kilmurvy
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.142282
 | lon         =  -9.760188
}}
{{NMI list item
 | number      = 446
 | ainm        = [[Cill Tiarnáin, Contae na Gaillimhe|Cill Tiarnáin]]
 | name        = [[w:Kiltiernan Church]]
 | description = Eaglais agus Caiseal
 | image       = 
 | baile       = [[Cill Tiarnáin Thoir]]
 | townland    = Kiltiernan East
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.187997
 | lon         =-8.842892
}}
{{NMI list item
 | number      = 627
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Lacken Ringfort]]
 | description = Lios agus Uaimh Thalún
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Lacken, County Galway|Lacken
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.163637
 | lon         =-8.782195
}}
{{NMI list item
 | number      = 621
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Lissard]]
 | description = Dhá Ráth
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Lissard
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 245
 | ainm        = [[Caisleán na Circe]]
 | name        = [[w:Castlekirk Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = 
 | baile       = [[An Cheathrú Gharbh, Contae na Gaillimhe (An Ros)|An Cheathrú Gharbh]]
 | townland    = An Cheathrú Gharbh
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.492565
 | lon         =-9.513196
}}
{{NMI list item
 | number      = 499
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Rathsoony]]
 | description = Lios
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Masonbrook
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.175002
 | lon         =-8.515569
}}
{{NMI list item
 | number      = 499
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Rahannagragh]]
 | description = Lios
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Masonbrook
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.176949
 | lon         =-8.514203
}}
{{NMI list item
 | number      = 609
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Merlinpark Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Merlinpark
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.279765
 | lon         =-8.998110
}}
{{NMI list item
 | number      = 498
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Moanmore East]]
 | description = Ciorcal Liag
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Moanmore East
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.188576
 | lon         = -8.531205
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. Kieran's]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.132051
 | lon         =  -9.685329
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. Soorney's]]
 | description = Eaglais agus Imfhálú
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         =53.133509
 | lon         =-9.695255
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Temple an Cheathrair Aluinn]]
 | description = Eaglais agus grave
 | image       = 
 | baile       = [[Eochaill]]
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.12976
 | lon         =  -9.716108
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Oghill]]
 | description = Caiseal
 | image       = Oghill.JPG
 | baile       = 
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.127183
 | lon         =  -9.699676
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany]]
 | description = Clocháin
 | image       = 
 | baile       = [[Eochaill]]
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.127392
 | lon         =  -9.718971
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Killeany Tomb]]
 | description = Tuama Dingeach
 | image       = 
 | baile       = [[Eochaill]]
 | townland    = Oghil
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.127392
 | lon         =  -9.718971
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Eoghanacht]]
 | name        = [[w:Onaght]]
 | description = Caisleán agus Láthair Tí
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.140023
 | lon         =  -9.776759
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Eoghanacht]]
 | name        = [[w:Onaght]]
 | description = Clocháin
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.142282
 | lon         =  -9.760188
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Cill Chomhla]]
 | name        = [[w:Kilcholan Church]]
 | description = Eaglais
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Eoghanacht]]
 | name        = [[w:Onaght]]
 | description = Caiseal
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.140023
 | lon         =  -9.776759
}}
{{NMI list item
 | number      = 43
 | ainm        = [[Teampall Bhreacáin]]
 | name        = [[w:Templebrecan]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Eoghanacht]]
 | townland    = Onaght
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.146094
 | lon         =  -9.777593
}}
{{NMI list item
 | number      = 231
 | ainm        = [[Cill Fhursa]]
 | name        = [[w:Killursa]]
 | description = Eaglais
 | image       = Killursa Church.JPG
 | baile       = [[Odhar (g. Odhair)]]
 | townland    = Ower
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.467703
 | lon         =  -9.144971
}}
{{NMI list item
 | number      = 462
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Pallas Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Castles of Connacht, Pallas, Galway - geograph.org.uk - 1543456.jpg
 | baile       = 
 | townland    = Pallas, County Galway|Pallas
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 
 | lon         = 
}}
{{NMI list item
 | number      = 48
 | ainm        = [[Cill Bheanáin]]
 | name        = [[w:Kilbennen]]
 | description = Eaglais agus Cloigtheach
 | image       = Kilbennan Church and Round Tower 2010 09 16.jpg
 | baile       = [[Poll an Chorraigiúin]]
 | townland    = Pollacorragune
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.538837
 | lon         =  -8.892038
}}
{{NMI list item
 | number      = 461
 | ainm        = [[Mainistir Phort Omna]]
 | name        = [[w:Portumna Abbey]]
 | description = Mainistir (Doiminiceach)
 | image       = Portumna Priory East Window 2003 09 04.jpg
 | baile       = [[Port Omna]]
 | townland    = Portumna
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.086053
 | lon         =  -8.217479
}}
{{NMI list item
 | number      = 515
 | ainm        = [[Caisleán Phort Omna]]
 | name        = [[w:Portumna Castle]]
 | description = Caisleán
 | image       = Portumna castle.jpg
 | baile       = [[Port Omna]]
 | townland    = Portumna
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.086613
 | lon         =  -8.220645
}}
{{NMI list item
 | number      = 46
 | ainm        = [[Ros Cam]]
 | name        = [[w:Roscam]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = [[Ros Cam]]
 | townland    = Roscam
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.264227
 | lon         =  -8.984986
}}
{{NMI list item
 | number      = 50
 | ainm        = [[Mainistir Ros Oirialaigh]]
 | name        = [[w:Ross Errilly Abbey]]
 | description = Mainistir Phroinsiasach
 | image       = Refriary.jpg
 | baile       = [[Áth Cinn]]
 | townland    = Headford
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.479628
 | lon         =  -9.13166
}}
{{NMI list item
 | number      = 242
 | ainm        = 
 | name        = [[w:St. MacDara's Island]]
 | description = Láthair Eaglasta (Luath-Mheánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = St. MacDara's Island
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.513802
 | lon         =  -8.855109
}}
{{NMI list item
 | number      = 643
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Tonaroasty]]
 | description = Sráidbhaile tréigthe (meánaoiseach)
 | image       = 
 | baile       = 
 | townland    = Tonaroasty
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.193307
 | lon         =  -8.546376
}}
{{NMI list item
 | number      = 505
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Tuam High Cross]]
 | description = Ardchros
 | image       = HighCrossTuam01.jpg
 | baile       = [[Tuaim (g. Thuama)]]
 | townland    = Tuam
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.513802
 | lon         =  -8.855109
}}
{{NMI list item
 | number      = 431
 | ainm        = [[Teach an Phiarsaigh]]
 | name        = [[w:Pearse's Cottage]]
 | description = Teach le Ceangail Stairiúla
 | image       = Digital Eye-2014-Padraig Pearse's Cottage, Turlough.jpg
 | baile       = [[An Turlach, Contae na Gaillimhe (Maigh Cuilinn)|An Turlach]]
 | townland    = Turlough
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.775218  
 | lon         =  -7.500249
}}
{{NMI list item
 | number      = 327
 | ainm        = 
 | name        = [[w:Turoe stone]]
 | description = Liag Dhealbhaithe
 | image       = Stone of Turoe.JPG
 | baile       = 
 | townland    = Bullaun, County Galway|Bullaun
 | county      = [[Contae na Gaillimhe|Gaillimh]]
 | region-iso  = IE-G
 | lat         = 53.252706
 | lon         =  -8.5617
}}
[[Catagóir:Séadchomharthaí Náisiúnta na hÉireann]]</text>
      <sha1>d7fhs3irxg39n6sbm6nad9g5buxs22h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Baile na Dalach</title>
    <ns>0</ns>
    <id>59404</id>
    <redirect title="Baile na Dàlach" />
    <revision>
      <id>1213656</id>
      <parentid>746393</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:05:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Baile na Dàlach]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Baile na Dàlach]]</text>
      <sha1>byl43ja7174ef55skihwdlkfsrnn7p6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lendava</title>
    <ns>0</ns>
    <id>60289</id>
    <revision>
      <id>1213739</id>
      <parentid>1045900</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T07:56:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>47196</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="951" xml:space="preserve">Is baile agus bardas in oirthear na [[An tSlóivéin|Slóivéine]] '''Lendava'''. Sa bhliain 2002 bhí 11,151 ag duine maireachtaint i Lendava. Tá sé in aice leis an [[Ungáir]] agus dá bharr sin tá an [[Ungáiris]] agus an t[[Slóivéinis]] araon oifigiúil. 

[[File:Lendava-Le chateau.jpg|thumb|right|200px|Lendava agus caisleán Lendava.]]

==Teangacha==

Seo na teangacha dúchasacha is comónta i Lendava i 2002:&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=http://www.stat.si/Popis2002/en/rezultati/rezultati_red.asp?ter=OBC&amp;st=7 |teideal=Statistical Office of the Republic of Slovenia |dátarochtana=2015-02-22 |archivedate=2020-02-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200227025621/https://www.stat.si/Popis2002/en/rezultati/rezultati_red.asp?ter=OBC&amp;st=7 }}&lt;/ref&gt;
*[[Slóivéinis]]      5,516 (49.47%)
*[[Ungáiris]]  4,390 (39.37%)
*Teanga eile               1,245 (11.16%)
*Daonra iomlán                11,151

==Tagairtí==
{{reflist}}


{{síol}}</text>
      <sha1>3s7epr9mblezfe3iuxeki98l0q6bgkp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Galátaigh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>60369</id>
    <revision>
      <id>1213737</id>
      <parentid>1188436</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T03:25:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3240" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Grúpa Daonna}}
[[Íomhá:Roman_Empire_-_Galatia_(125_AD).svg|mion| ''Cúige Rómhánach na Galatia'']]
'''Galátaigh'''&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/Gal%E1tach/|title=“Galátach” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-23}}&lt;/ref&gt; ([[An tSean-Ghréigis|Gréigis]]: Γαλάται ''Galátai'') a thugtar ar shliocht an 20,000 [[amhas]] [[Na Ceiltigh|Ceilteach]] ó threibh na Volcach ([[An Laidin|Laidin]]: ''Volcae''), a d’earcaigh an Rí Nicomedes I na Bitíne, sa bhliain 278 R.Ch. Shocraigh siad síos sa cheantar thart ar Ghordion agus Ancyra (Ankara an lae inniu), ar a dtugtaí an Ghaláit ina ndiaidh. Bhí siad roinnte ina dtrí threibh, na Tolistobogaigh (Τολιστοβόγιοι, ''Tolistobogii''), na Tectosagaigh (Τεκτόσαγες, ''Tectosages''), lena bhfo-threibheanna na hAmbitoutaigh, na Toutobodiacaigh na Voturaigh. &lt;ref&gt;Johannes Hoops: ''Reallexikon der germanischen Altertumskunde.'' Walter de Gruyter, 1968, ISBN 978-3-11-018387-0, S.&amp;nbsp;564.&lt;/ref&gt; agus an Trocmaigh (Αρόκμοι, Trocmi).

Luaitear na Galataigh freisin sa [[Tiomna Nua]], eadhon i [[Litir Naomh Pól chuig na Galátaigh|litir Phóil chuig na Galataigh]].

== Stair ==
[[Íomhá:Ludovisi_Gaul_Altemps_Inv8608_n3.jpg|mion|303x303px| Maraíonn Galátach é féin agus a bhean chéile tar éis d'Atalas I de Phéargamas na Galataigh a shárú (Museo Nazionale Romano, an Róimh)]]
Sa bhliain 279 RCh. rinne na Ceiltigh ionradh ar na [[Na Balcáin|Balcáin]] agus chreach siad [[Deilfe]] i measc áiteanna eile. Sa bhliain 278, thug Nicomedes I na Bitíne (280 -255/3 RCh) cuireadh dóibh mar amhais chun an troid a bhuachan i gcoinne a dhearthár Zipoites. Ansin, thrasnaigh na Tolistobogaigh faoi Leonnorius (Σεωννώριος, Lonorius) agus na Trocmaigh faoi Lutarius (λουτούριος, Lutarius) an Heilléaspontas ([[Muir Mharmara]]) agus rinne siad ionradh ar [[An Áise Bheag|an Aise Bheag]], timpeall 20,000 gallóglach san iomlán, leath díobh ina ngaiscígh. Chabhraigh siad le Nicomedes é féin a dhearbhú.

Tar éis do Nicomedes na Galataigh a bhriseadh as seirbhís, thosaigh siad ag creachadh na bpobal sna tailte máguaird: na Trocmaigh ar an Heilléaspontas agus na Tolistobogaigh in Aeóilia agus san Ióin, agus chreach siad teampall [[Apalló (miotaseolaíocht)|Apalló]] i nDídima in aice le cathair Mhiléatas sa bhliain 277 RCh. Ar an láimh eile, rinne na Tectosagaigh léirscrios ar chríoch na bhFrigiach. Bhí an rí Seiliúcach [[:de:Antiochos_I.|Aintíochas I]] (281 -261 RCh) san iomaíocht ina gcoinne. Sa bhliain 268 RCh, tharla an cath cinniúnach, an cath eilifint, mar a thugtar air, inar  sháraigh [[:de:Antiochos_I.|Aintíochas]] na Galataigh, a bhí níos líonmhaire, trí úsáid a bhaint as eilifintí cogaidh.&lt;ref&gt;[[Elmar Schwertheim]]: ''Kleinasien in der Antike. Von den Hethitern bis Konstantin'' (= ''Beck'sche Reihe'' 2348 ''C. H. Beck Wissen''). 2., durchgesehene Auflage. Beck, München 2011, ISBN 978-3-406-50848-6, S. 75.&lt;/ref&gt;
==Tagairtí==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Pobail ársa na hAnatolia]]
[[Catagóir:Gaill]]</text>
      <sha1>no7lkubdg77zcunz4mq0hc0uufb0feb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>IMLÉ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>69938</id>
    <revision>
      <id>1213733</id>
      <parentid>1213541</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T23:50:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taghdtaighde</username>
        <id>60452</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Catagóir eile curtha leis</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6375" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
[[Banna ceoil|Comharghrúpa ceoil]] is ea IMLÉ. Bunaíodh IMLÉ sa bhliain 2015. Sníomhtar [[filíocht]], [[rapcheol]], [[rac-cheol]] agus [[popcheol]] le chéile i bh[[fuaim]] an bhanna ar bhealach úr nach bhfuil a leithéid cloiste in aon áit eile&lt;ref&gt;[http://www.breakingtunes.com/imle# breakingtunes.com]&lt;/ref&gt;, fiú i m[[Béarla]], agus measctha le &quot;hip hop, indie, honky-tonk [[Conamara|Chonamara]] agus corr-dhlaíóg sean-nóis&quot;&lt;ref&gt;[http://nos.ie/cultur/ceol/buail-aris-me-imle/ Léirmheas nos.ie, 14 Samhain 2016]&lt;/ref&gt;. 

Cíorann a gcéad [[albam ceoil]] cuid de cheisteanna móra an tsaoil: brí na [[beatha]], ár gcaidreamh leis an [[pláinéad|bpláinéad]] agus aimsiú an dóchais san éadóchas. D’eisigh IMLÉ a n-albam début ar lipéad Gael Linn, albam a d’eisigh Gael Linn agus a raibh Karl Odlum mar léiritheoir air.  Tá an albam le fáil ar [https://siopa.gael-linn.ie/sites/gael-linn/Product.aspx?cid=1885&amp;pid=17299&amp;treeid=2 www.gael-linn.ie]{{Dead link|date=Deireadh Fómhair 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, i siopaí ceoil, ar iTunes agus ar Spotify.

==Baill==
* Cian Mac Cárthaigh: [[dordghiotár]]aí, agus an bunaitheoir. Féach air [http://www.youtube.com/SkhdT0U7JBA anseo]. 
* Fergal Moloney: [[giotáraí]] agus an t-amhránaí le [[guth|glór]] neamhshaolta   
* MC Muipéad: [[fíodóireacht|fíodóir]] [[focal]] agus [[Rapcheol|rapáil]] lúfar   

==Eachtraí==
Sheinn IMLÉ  ag an 
* [[Picnic Leictreach]], 
* Féile na Bealtaine (sa [[An Daingean|Daingean]]), 
* Liú Lúnasa (i m[[Béal Feirste]]) 
* Féile IMRAM (i m[[Baile Átha Cliath]])
* Féile idirnáisiúnta cheoil SUNS EUROPE, in [[Udine]]na h[[Iodáil]]e
srl.

Chonacthas IMLÉ ar an [[teilifís]]: 
* ar an gclár comórtha [[TG4]] XX 
* ar I Lár an Aonaigh ar [[BBC Thuaisceart Éireann|BBC2 NI]]
srl.

==Gradaim==
Bhuaigh IMLÉ 
* ‘Amhrán na Bliana’, ‘Albam na Bliana’ agus ‘Banna na Bliana’ ag Gradaim Cheoil NÓS 2017.&lt;ref&gt;[http://nos.ie/cultur/ceol/fisean-ceoil-go-deo-go-deo/ Nos.ie]&lt;/ref&gt;. 
==Dioscliosta==
===Albaim===

* '''IMLÉ''' (2016) - 9 n-amhrán, lena n-áirítear 'Go Deo, Go Deo', 'Críochfort', 'Síos an Bóthar' agus 'Fún Orm'; agus 2 amhrán breise, lena n-áirítear 'Gan Mise Gan Tú'

* '''Fáilte Isteach''' (2022) - 9 n-amhrán, lena n-áirítear 'Fáilte Isteach', 'ÉAD', 'Do Chuid Jeans', 'Hop Scip Léim' agus 'Dúiseann Muid Suas'

===Amhráin===
*  '''Go Deo, Go Deo''':&lt;nowiki/&gt;  Cuireann na liricí ([http://www.peig.ie/ag-treochtu/amhran-na-haoine-go-deo-go-deo-le-imle anseo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171122032647/http://www.peig.ie/ag-treochtu/amhran-na-haoine-go-deo-go-deo-le-imle |date=2017-11-22 }}) an taobh daonna den [[cogadh|chogaíocht]] a chur in iúl.  Scéal simplí atá ann: litir ó bhean atá ag scríobh chuig a fear céile atá ag troid sa [[Chéad Chogadh Domhanda]].  Tá an bhean ag rá nach bhfuil sí i bhfabhar cogaidh agus gur cheart dó (an fear céile) a bheith sa bhaile leo. Scannánaíodh an físeán i g[[Contae an Dúin]]. Ba iad Angus Mitchell a stiúir agus an t-amhránaí Gráinne Holland a léirigh. Féach ar 'Go Deo, Go Deo' ar [https://www.youtube.com/watch?v=1jQ08iHoWJU Youtube anseo]. 
*  [[Íomhá:IMLE - Críochfort - amhrán - song, Irish band Ireland.jpg|mion|150x150px]]'''Críochf'''&lt;nowiki/&gt;'''ort''':&lt;nowiki/&gt; Déanann Críochfort plé ar an gcaidreamh casta atá againn mar dhaoine leis an domhan. Tá rudaí diúltacha agus dearfacha ag baint leis, ach sin cuid den tsaoil ina maireann muid. Tá neart faoin saol seo le bheith dóchasach faoi.  Fergal Moloney a léirigh, le cóiréagrafaíocht ó Lauren Bamford agus an comharghrúpa 'Hot Zombie':  Ann-Marie Brennan, Laurie Keegan, Emma Costello agus Lauren Bamford fhéin.  Féach air ar [https://www.youtube.com/watch?v=dt7PPuCuCAU Youtube anseo], agus [https://vimeo.com/186379075 Vimeo].  Ailbhe Ní Riain (Raidió na Life) ag éist leis [https://www.youtube.com/watch?v=-j6kqUAt-1M anseo].   [https://ancroiait.wordpress.com/tag/imle/ Liricí (ancroiait) anseo] .

*'''Síos an Bóthar''':&lt;nowiki/&gt; An [[féinmharú]] i gceist. Físeán déanta ag Fergal Moloney, agus liricí ag Fergal Moloney.  Féach air ar [https://www.youtube.com/watch?v=K6EYR2ibJbg Youtube anseo],  [https://vimeo.com/164402109 Vimeo].  
* '''Fún Orm''':&lt;nowiki/&gt; Liricí ag MC Muipéad.  Agallamh leis [http://nos.ie/cultur/ceol/amhran-na-haoine-fun-orm/ anseo].  Féach air ar [http://www.youtube.com/EiXQHMTLTtU Youtube anseo], [https://vimeo.com/154373603 Vimeo];  leagan eile ag Gradaim Cheoil Nós ar [https://www.youtube.com/watch?v=EiXQHMTLTtU Youtube anseo].   [http://nos.ie/cultur/ceol/amhran-na-haoine-fun-orm/ Liricí ar Nós.ie].
* '''Gan Mise, Gan Tú''' (2017):  Seo ceann de na hamhráin ar an leagan vinil den albam IMLÉ 2017&lt;ref&gt;https://gaellinn.bandcamp.com/&lt;/ref&gt;.
* '''Mo Chuid Jeans''' (2020)

== Naisc sheachtracha ==
* [http://imle.ie/ http://imle.ie/] Suíomh
* [https://www.youtube.com/channel/UCajNDsRMuMfmwKwyraubKZQ Youtube]
* [https://siopa.gael-linn.ie/sites/gael-linn/Product.aspx?cid=1885&amp;pid=17299&amp;treeid=2 Gael Linn]{{Dead link|date=Deireadh Fómhair 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [https://www.facebook.com/IMLECEOL/ Facebook]
* [https://twitter.com/ceolimle Twitter]
* [https://open.spotify.com/album/2zd0ujDBPIxEsrWk6dHoKh Spotify]
* Miriam O'Callaghan - Críochfort le IMLÉ &amp; Bealtaine le [[Aeons]] - NÓS.ie [http://www.youtube.com/vi64IJD60n4 anseo]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Ceoltóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Bannaí a chanann i nGaeilge]]
[[Catagóir:Racghrúpaí Éireannacha]]
[[Catagóir:Rapálaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Grúpaí ceoil bunaithe sa bhliain 2015]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Ghradam NÓS sa rannóg Nuatheachtaí na Bliana]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Ghradam NÓS sa rannóg Amhrán na Bliana]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Ghradam NÓS sa rannóg Albam na Bliana (Nuacheol)]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Ghradam NÓS sa rannóg Banna / Ceoltóir na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Amhrán na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Físeán na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Ealaín na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Banna / Ceoltóir na Bliana]]</text>
      <sha1>m91lutb8if7upna7806xhpcw0ffnhbb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Umkhonto we Sizwe</title>
    <ns>0</ns>
    <id>81054</id>
    <revision>
      <id>1213671</id>
      <parentid>1188523</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:21:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>78.17.98.102</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="466" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
Sciathán armáilte na [[an Chomhdháil Náisiúnta Afracach|Comhdhála Náisiúnta Afracaí]] (ANC), comhbhunaithe le [[Nelson Mandela]] ab ea '''uMkhonto we Sizwe''' (giorraithe mar MK, [[Xhosa|Cóisis]]: [uˈmkʰonto we ˈsizwe], a chiallaíonn “Sleá an náisiún”). Búnaiodh sé chun rialtas na Afraic Theas a troid le linn ré na cinedheighilte. 

{{síol}}
{{DEFAULTSORT:Umkhonto we Sizwe}}
[[Catagóir:An Afraic Theas]]</text>
      <sha1>kqezg3ara7us0o0r7rbz488g9btm564</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cille Mhearnaig agus Lùghdan (Toghcheantar na Ríocht Aontaithe)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>82484</id>
    <redirect title="Cille Mheàrnaig agus Lùghdan (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)" />
    <revision>
      <id>1213658</id>
      <parentid>882010</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:06:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Cille Mheàrnaig agus Lùghdan (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="84" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Cille Mheàrnaig agus Lùghdan (Toghcheantar na Ríochta Aontaithe)]]</text>
      <sha1>8zbdcdwi1s4qd63mhns7pai38zzihq4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hugh Byrne (Fine Gael)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>84610</id>
    <revision>
      <id>1213634</id>
      <parentid>1213598</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T14:41:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="613" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Polaiteoir [[Éire]]annach ab ea '''Hugh Byrne''' (5 Iúil 1939 - 22 Aibreán 2023). Bhí sé ina bhall d'[[Fine Gael|Fhine Gael]].

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Teachtaí Dála an 19ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 20ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 21ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 22ú Dáil}}

{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:Byrne, Hugh}}
[[Catagóir:Polaiteoirí na hÉireann]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1939]]
[[Catagóir:Básanna in 2023]]
[[Catagóir:Baill den 19ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 20ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 21ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 22ú Dáil]]</text>
      <sha1>rkfy5r3t32v3t5sb60j5hgsrae9uoc2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213673</id>
      <parentid>1213634</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:47:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2570" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Polaiteoir Éireannach de chuid Fhine Gael ó Bhaile Átha Cliath ab ea '''Hugh Byrne''' (5 Iúil 1939 – 22 Aibreán 2023). Bhí sé ina Theachta Dála (TD) ar feadh 13 bliana.&lt;ref name=oireachtas_db&gt;{{cite web|url=https://www.oireachtas.ie/en/members/member/Hugh-Byrne.D.1969-07-02/|teideal=Hugh Byrne|work=Oireachtas Members Database|access-date=9 January 2007}}&lt;/ref&gt;

Toghadh Byrne do Dháil Éireann ar a chéad iarracht, in olltoghchán 1969, nuair a bhuaigh sé suíochán sa 19ú Dáil mar Theachta Dála do dháilcheantar Bhaile Átha Cliath Thiar Thuaidh. Bhí a shuíochán aige in olltoghchán 1973, agus tar éis athruithe teorann d'olltoghchán 1977 atoghadh é do shuíochán nua Chabrach Bhaile Átha Cliath. Nuair a cuireadh deireadh leis an dáilcheantar sin d'olltoghchán 1981, tugadh ar ais é do dháilcheantar nua Bhaile Átha Cliath Thiar-Thuaidh.&lt;ref name=elecs_irl&gt;{{cite web|url=http://www.electionsireland.org/candidate.cfm?ID=8554|teideal=Hugh Byrne|work=ElectionsIreland.org|access-date=9 January 2007}}&lt;/ref&gt;

Tar éis do chomhrialtais Fhine Gael-Lucht Oibre de chuid Garret FitzGerald titim i mí Eanáir 1982, chaill Byrne a shuíochán ag olltoghchán Feabhra 1982 a bhí ann dá bharr, do Phroinsias De Rossa ó Pháirtí na nOibrithe. Tar éis dó gan a shuíochán a fháil ar ais in olltoghchán mhí na Samhna 1982, níor sheas sé arís.&lt;ref name=elecs_irl/&gt; After politics, he returned to his medical career as a [[General practitioner|GP]].&lt;ref name=IT_2023_04_24/&gt; Tar éis na polaitíochta, d'fhill sé ar a ghairm leighis mar dhochtúir teaghlaigh.

D'éag Byrne ar an 22 Aibreán 2023, agus é 83 bliain d'aois.&lt;ref name=IT_2023_04_24&gt;{{cite web|url=https://www.irishtimes.com/politics/2023/04/24/former-fine-gael-td-hugh-byrne-dies/|teideal=Former Fine Gael TD Hugh Byrne dies|work=[[The Irish Times]]|date=22 April 2023|access-date=25 April 2023}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://rip.ie/death-notice/dr.-hugh-byrne-terenure-dublin/533571|title=Death Notice of Dr. Hugh Byrne|work=RIP.ie|date=24 April 2023|access-date=25 April 2023}}&lt;/ref&gt;
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Teachtaí Dála an 19ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 20ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 21ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 22ú Dáil}}

{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:Byrne, Hugh}}
[[Catagóir:Polaiteoirí na hÉireann]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1939]]
[[Catagóir:Básanna in 2023]]
[[Catagóir:Baill den 19ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 20ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 21ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 22ú Dáil]]</text>
      <sha1>3hgtfsdkz65ukjwzc9478v9t658i8ko</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213674</id>
      <parentid>1213673</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:54:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2711" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Polaiteoir [[Éire|Éireannach]] de chuid [[Fine Gael|Fhine Gael]] ó [[Baile Átha Cliath|Bhaile Átha Cliath]] ab ea '''Hugh Byrne''' (5 Iúil 1939 – 22 Aibreán 2023). Bhí sé ina [[Theachta Dála]] (TD) ar feadh 13 bliana.&lt;ref name=oireachtas_db&gt;{{cite web|url=https://www.oireachtas.ie/en/members/member/Hugh-Byrne.D.1969-07-02/|teideal=Hugh Byrne|work=Oireachtas Members Database|access-date=9 January 2007}}&lt;/ref&gt;

Toghadh Byrne do [[Dáil Éireann|Dháil Éireann]] ar a chéad iarracht, in olltoghchán 1969, nuair a bhuaigh sé suíochán sa 19ú Dáil mar Theachta Dála do dháilcheantar [[Baile Átha Cliath Thiar-Thuaidh|Bhaile Átha Cliath Thiar Thuaidh]]. Bhí a shuíochán aige in olltoghchán 1973, agus tar éis athruithe teorann d'olltoghchán 1977 atoghadh é do shuíochán nua Chabrach Bhaile Átha Cliath. Nuair a cuireadh deireadh leis an dáilcheantar sin d'olltoghchán 1981, tugadh ar ais é do dháilcheantar nua Bhaile Átha Cliath Thiar-Thuaidh.&lt;ref name=elecs_irl&gt;{{cite web|url=http://www.electionsireland.org/candidate.cfm?ID=8554|teideal=Hugh Byrne|work=ElectionsIreland.org|access-date=9 January 2007}}&lt;/ref&gt;

Tar éis do chomhrialtais Fhine Gael-[[Páirtí an Lucht Oibre (Éire)|Lucht Oibre]] de chuid [[Gearóid Mac Gearailt|Ghearóid Mac Gearailt]] titim i mí Eanáir 1982, chaill Byrne a shuíochán ag olltoghchán Feabhra 1982 a bhí ann dá bharr, do [[Proinsias de Rossa|Phroinsias De Rossa]] ó [[Páirtí na nOibrithe|Pháirtí na nOibrithe]]. Tar éis dó gan a shuíochán a fháil ar ais in olltoghchán mhí na Samhna 1982, níor sheas sé arís.&lt;ref name=elecs_irl/&gt; Tar éis na polaitíochta, d'fhill sé ar a ghairm leighis mar dhochtúir teaghlaigh..&lt;ref name=IT_2023_04_24/&gt; 

D'éag Byrne ar an 22 Aibreán 2023, agus é 83 bliain d'aois.&lt;ref name=IT_2023_04_24&gt;{{cite web|url=https://www.irishtimes.com/politics/2023/04/24/former-fine-gael-td-hugh-byrne-dies/|teideal=Former Fine Gael TD Hugh Byrne dies|work=[[The Irish Times]]|date=22 April 2023|access-date=25 April 2023}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://rip.ie/death-notice/dr.-hugh-byrne-terenure-dublin/533571|title=Death Notice of Dr. Hugh Byrne|work=RIP.ie|date=24 April 2023|access-date=25 April 2023}}&lt;/ref&gt;
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Teachtaí Dála an 19ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 20ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 21ú Dáil}}
{{Teachtaí Dála an 22ú Dáil}}

{{Síol}}

{{DEFAULTSORT:Byrne, Hugh}}
[[Catagóir:Polaiteoirí na hÉireann]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1939]]
[[Catagóir:Básanna in 2023]]
[[Catagóir:Baill den 19ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 20ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 21ú Dáil]]
[[Catagóir:Baill den 22ú Dáil]]</text>
      <sha1>8xf8xbppjv0psfimdruco7rubcadr9x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1973 sa scannán</title>
    <ns>0</ns>
    <id>87469</id>
    <revision>
      <id>1213754</id>
      <parentid>1103252</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T10:25:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2402:1980:446:985C:80DF:E6A6:1DF8:FA88</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Básanna */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1048" xml:space="preserve">{| align=right cellpadding=3 class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;margin-left: 15px;&quot;
|- 
| align=&quot;center&quot; colspan=2 | '''[[Líosta blianta sa scannán]]'''&lt;br&gt;{{small|... [[1963 sa scannán|1963]] [[1964 sa scannán|1964]] [[1965 sa scannán|1965]] [[1966 sa scannán|1966]] [[1967 sa scannán|1967]] [[1968 sa scannán|1968]] [[1969 sa scannán|1969]] ...}}&lt;br&gt;[[1970 sa scannán|1970]] [[1971 sa scannán|1971]] [[1972 sa scannán|1972]] [[1973 sa scannán|1973]] [[1974 sa scannán|1974]] [[1975 sa scannán|1975]] [[1976 sa scannán|1976]]&lt;br&gt;... [[1977 sa scannán|1977]] [[1978 sa scannán|1978]] [[1979 sa scannán|1979]] [[1980 sa scannán|1980]] [[1981 sa scannán|1981]] [[1982 sa scannán|1982]] [[1983 sa scannán|1983]] ...
|}
Is liosta é seo d'eachtraí scannánaíochta sa bhliain [[1973]].

==Na scannáin is mó a thug airgead isteach==

==Scannáin==

==Básanna==
* 29 maj: [[P. Ramlee]], një aktor dhe këngëtar i famshëm malajzian

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Blianta sa scannán}}

[[Catagóir:1973]]
[[Catagóir:Scannáin 1973]]</text>
      <sha1>jntaulbm9u6qs3xbfzwsmafc9kmkx0m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213755</id>
      <parentid>1213754</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T10:26:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2402:1980:446:985C:80DF:E6A6:1DF8:FA88</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Básanna */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1058" xml:space="preserve">{| align=right cellpadding=3 class=&quot;toccolours&quot; style=&quot;margin-left: 15px;&quot;
|- 
| align=&quot;center&quot; colspan=2 | '''[[Líosta blianta sa scannán]]'''&lt;br&gt;{{small|... [[1963 sa scannán|1963]] [[1964 sa scannán|1964]] [[1965 sa scannán|1965]] [[1966 sa scannán|1966]] [[1967 sa scannán|1967]] [[1968 sa scannán|1968]] [[1969 sa scannán|1969]] ...}}&lt;br&gt;[[1970 sa scannán|1970]] [[1971 sa scannán|1971]] [[1972 sa scannán|1972]] [[1973 sa scannán|1973]] [[1974 sa scannán|1974]] [[1975 sa scannán|1975]] [[1976 sa scannán|1976]]&lt;br&gt;... [[1977 sa scannán|1977]] [[1978 sa scannán|1978]] [[1979 sa scannán|1979]] [[1980 sa scannán|1980]] [[1981 sa scannán|1981]] [[1982 sa scannán|1982]] [[1983 sa scannán|1983]] ...
|}
Is liosta é seo d'eachtraí scannánaíochta sa bhliain [[1973]].

==Na scannáin is mó a thug airgead isteach==

==Scannáin==

==Básanna==
* [[29 Bealtaine]]: [[P. Ramlee]], një aktor dhe këngëtar i famshëm malajzian

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{Blianta sa scannán}}

[[Catagóir:1973]]
[[Catagóir:Scannáin 1973]]</text>
      <sha1>9e34z57pkqnairem7voxfepxrmiy5wx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kneecap</title>
    <ns>0</ns>
    <id>88738</id>
    <revision>
      <id>1213729</id>
      <parentid>1213534</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T23:45:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taghdtaighde</username>
        <id>60452</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Catagóir eile curtha leis</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13082" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}Tríréad [[Rapcheol|rapcheoil]] as Iarthar [[Bhéal Feirste]] is ea '''Kneecap'''; triúr ógfhear atá sa ghrúpa – Mo Chara, Móglaí Bap agus DJ Próvaí. Baineann an grúpa feidhm as seanmhanaí gríosaitheacha an [[An tIRA Sealadach|IRA]] mar chuid dá bhfeachtas poiblíochta.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.kneecap.ie/merch|teideal=Merch / feachtas poiblíochta ar kneecap.ie|údar=kneecap.ie/|dáta=2024|language=ga-IE|work=Kneecap|dátarochtana=2024-01-23|archivedate=2024-01-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20240123225848/https://www.kneecap.ie/merch}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title='Mór an náire airgead poiblí a bheith caite ar Kneecap'|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0123/1428122-mor-an-naire-airgead-poilbi-a-bheith-caite-ar-kneecap/|date=2024-01-23|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.hotpress.com/music/12-interviews-of-xmas-kneecap-on-controversies-misconceptions-mental-health-and-generational-trauma-22944334|teideal=12 INTERVIEWS OF XMAS: KNEECAP on Controversies, Misconceptions, Mental Health and Generational Trauma|údar=Lucy O'Toole|work=Hotpress|dátarochtana=2024-01-27}}&lt;/ref&gt;

==Ceol==
D'eisigh Kneecap a gcéad singil, 'C.E.A.R.T.A',&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/ceol/amhran-na-haoine-cearta-kneecap/|teideal=Amhrán na hAoine|údar=NÓS|dáta=2017-12-15|language=en-US|work=NÓS|dátarochtana=2024-01-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://blogs.transparent.com/irish/a-short-glossary-for-the-irish-rap-song-c-e-a-r-t-a-by-kneecap-rapcheol-gaeilge-cuid-pt-1/|teideal=A Short Glossary for the Irish Rap Song &quot;C.E.A.R.T.A&quot; by Kneecap (Rapcheol Gaeilge) [Cuid/Pt.1]|dáta=2018-01-07|work=Irish Language Blog {{!}} Language and Culture of the Irish-Speaking World|dátarochtana=2024-01-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://blogs.transparent.com/irish/a-short-glossary-for-the-irish-rap-song-c-e-a-r-t-a-by-kneecap-rapcheol-gaeilge-cuid-pt-2/|teideal=A Short Glossary for the Irish Rap Song &quot;C.E.A.R.T.A&quot; by Kneecap (Rapcheol Gaeilge) [Cuid/Pt.2]|dáta=2018-01-11|work=Irish Language Blog {{!}} Language and Culture of the Irish-Speaking World|dátarochtana=2024-01-24}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://blogs.transparent.com/irish/a-short-glossary-for-the-irish-rap-song-c-e-a-r-t-a-by-kneecap-rapcheol-gaeilge-cuid-pt-3/|teideal=A Short Glossary for the Irish Rap Song &quot;C.E.A.R.T.A&quot; by Kneecap (Rapcheol Gaeilge) [Cuid/Pt. 3]|dáta=2018-01-15|work=Irish Language Blog {{!}} Language and Culture of the Irish-Speaking World|dátarochtana=2024-01-24}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://blogs.transparent.com/irish/a-short-glossary-for-the-irish-rap-song-c-e-a-r-t-a-by-kneecap-rapcheol-gaeilge-cuid-pt-4/|teideal=A Short Glossary for the Irish Rap Song &quot;C.E.A.R.T.A&quot; by Kneecap (Rapcheol Gaeilge) [Cuid/Pt. 4]|dáta=2018-01-19|work=Irish Language Blog {{!}} Language and Culture of the Irish-Speaking World|dátarochtana=2024-01-24}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://blogs.transparent.com/irish/a-short-glossary-for-the-irish-rap-song-c-e-a-r-t-a-by-kneecap-rapcheol-gaeilge-cuid-pt-5/|teideal=A Short Glossary for the Irish Rap Song &quot;C.E.A.R.T.A&quot; by Kneecap (Rapcheol Gaeilge) [Cuid/Pt. 5]|dáta=2018-01-23|work=Irish Language Blog {{!}} Language and Culture of the Irish-Speaking World|dátarochtana=2024-01-24}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://blogs.transparent.com/irish/a-short-glossary-for-the-irish-rap-song-c-e-a-r-t-a-by-kneecap-rapcheol-gaeilge-cuid-pt-6-6/|teideal=A Short Glossary for the Irish Rap Song “C.E.A.R.T.A” by Kneecap (Rapcheol Gaeilge) [Cuid/Pt. 6/6]|dáta=2018-01-26|work=Irish Language Blog {{!}} Language and Culture of the Irish-Speaking World|dátarochtana=2024-01-24}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=KNEECAP - C.E.A.R.T.A (Official Music Video)|url=https://www.youtube.com/watch?v=8Sf0htzbMKk|language=ga-IE}}&lt;/ref&gt; sa bhliain 2017.&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/ceol/amhran-na-haoine-cearta-kneecap/|teideal=Amhrán na hAoine 'C.E.A.R.T.A.', le Kneecap|údar=Foireann NÓS|dáta=|language=|work=NÓS|dátarochtana=2019-02-05}}&lt;/ref&gt; Lá amháin, an lá roimh mhórshiúl [[Acht na Gaeilge]] in 2017, bhí Móglaí Bap ag spraephéinteáil [[graifítí]] in éineacht le cara dá chuid. Scríobh a chara an focal 'Cearta' ar stad bus i mBéal Feirste. Ansin tháinig na póilíní agus gabhadh an cara. Dhiúltaigh sé Béarla a labhairt leo, agus chaith sé an oíche faoi ghlas sular tháinig aistritheoir. Tá an t-amhrán 'C.E.A.R.T.A.' bunaithe ar an eachtra sin.&quot;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Mullally|first=Una|teideal=Kneecap: 'Low-life scum' of west Belfast rap whose day has come|url=https://www.irishtimes.com/culture/music/kneecap-low-life-scum-of-west-belfast-rap-whose-day-has-come-1.3854738|access-date=2020-09-04|website=The Irish Times|language=en}}&lt;/ref&gt;

D'éirigh go han-mhaith leis an singil agus shocraigh Mo Chara, Móglaí Bap agus DJ Próvaí leanúint ar aghaidh mar Kneecap.

Tháinig a gcéad albam amach sa bhliain 2023.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/michael-fassbender-le-gaeilge-a-labhairt-i-scannan-nua/|teideal=Michael Fassbender le Gaeilge a labhairt i scannán nua|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-03-30}}&lt;/ref&gt;

=== Spreagadh ===
Bhí [[Rónán Mac Aodha Bhuí]] ina spreagadh mór ag an mbanna. &quot;Gan Rónán Mac Aodha Bhuí ní bheadh Kneecap ann inniu, ba é féin a thug ardán don oiread ceoltóirí, a thug guth daofa ar an raidió agus spreag gach sórt ceol. Chreid sé ariamh i gceol comhaimseartha na Gaeilge agus chuir sé achan phíosa fuinneamh a bhí aige isteach ann. Ba é Rónán a sheinn CEARTA ar [[RnaG]] don chéad uair ach ansin cuireadh cosc air agus fuair sin níos mó poiblíocht dúinn ná go dtiocfadh linn riamh a shamhlú, b’shin é, fear a thóg seansanna. Ba é Rónán a thug ár gcéad gig dúinn i d[[Teach Hiúdaí Beag]], gig a chuir fíorthús le haistear ceol s'againn.&quot;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-meid-gra-ata-ag-teacht-chuige-ta-se-go-hiontach-airgead-a-bhailiu-do-chunamh-leighis-do-ronan-mac-aodh-bhui/|teideal=‘An méid grá atá ag teacht chuige, tá sé go hiontach’ – airgead á bhailiú do chúnamh leighis do Rónán Mac Aodh Bhuí|údar=Méabh Ní Thuathaláin|dáta=16 Feabhra 2023|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-01-23}}&lt;/ref&gt;

== Conspóidí ==
Tarraingíonn Kneecap conspóid. Tháinig clú ar Kneecap don chéad uair in 2017 nuair a dúradh gur chuir [[RTÉ]] cosc ar an amhrán CEARTA. 

=== Ainm an ghrúpa ===
Is ionann ''Kneecap'' agus an briathar Béarla ar &quot;[[lámhach sa ghlúin]]&quot;. Is dócha go bhfuil beagán imeartais focal i gceist freisin leis na focail Ghaeilge ''Ní cheapaim'' a bhí mar bhuafhocail in jóc coitianta. Tá an jóc, a raibh leaganacha iomadúla de ann, bunaithe ar fhreagra débhríoch na ceiste.
 
{{Cquote
|&quot;Beirt bhall den IRA ag plé ceard is cóir a dhéanamh le ball den UVF. Iad ag labhairt Béarla is Gaeilge. ''Should we kneecap him?'' Ní cheapaim.&quot;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://twitter.com/GaelGAIRI/status/419803933394370561|teideal=@GaelGÁIRÍ|údar=Gael GÁIRÍ ar Twitter|dáta=20154|dátarochtana=2024}}&lt;/ref&gt;}}

Is tagairt é ainm an ghrúpa, nó &quot;[[lámhach sa ghlúin]]&quot;, don nós brúidiúil a bhí ag an IRA ógánaigh ón bpobal náisiúnach a lámhach sna pláitíní glúine agus cithréim a fhágáil orthu ar feadh a saoil. Pionós ainrianta a bhí ann a ghearrtaí ar dhaoine óga faoi iompar frithshóisialta nó faoi bhearta eile nár thaitin leis an IRA.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

=== Dearcadh frithbhunaíochta ===
Tá dearcadh frithbhunaíochta orthu, ag plé le drugaí agus ag spochadh as na póilíní go minic. Is [[Poblachtánachas in Éirinn|Poblachtaigh]] go smior iad&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.youtube.com/watch?v=Wd1_RxymwNk|teideal=Stupid questions Irish people are always asked, answered by KNEECAP - YouTube|work=www.youtube.com|dátarochtana=2021-01-10}}&lt;/ref&gt; ach ag an am chéanna tá sé áitithe acu nach bhfuil aon teachtaireacht sheicteach ina gcuid ceoil.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://podcasts.apple.com/gb/podcast/27-ean%C3%A1ir-2024-t%C3%ADr-eoghain/id1525428808?i=1000643195605|teideal=‎Nuacht Mhall: (Tír Eoghain)|údar=Conradh na Gaeilge, Londain|dáta=27 Eanáir 2024|language=ga-IE|work=Apple Podcasts|dátarochtana=2024-01-27}}&lt;/ref&gt;

Úsáideann Kneecap an téarma RUC chun cur síos a dhéanamh ar an fhórsa póilíneachta reatha ó thuaidh, an PSNI nó an [[Seirbhís Póilíneachta Thuaisceart Éireann]] (SPTÉ).&lt;ref name=&quot;:2&quot; /&gt;

Chuir Kneecap a ndlúthpháirtíocht le muintir na [[Palaistín]]e in iúl trí bhratach a chrochadh ag ceolchoirmeacha.&lt;ref&gt;{{Cite web|last=|first=|date=|teideal=KNEECAP - 2019 RECAP|url=https://www.youtube.com/watch?v=LNa1AIl4yR0|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=|website=youtube}}&lt;/ref&gt;

== Scannán ==
{{Main|Kneecap (scannán)}}
Rinneadh scannán in 2023, '''''Kneecap''''', a léiríonn fás an bhanna.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dailymotion.com/video/x8rkfny|teideal=Kneecap {{!}} movie {{!}} 2024 {{!}} Official Clip - video Dailymotion|dáta=2024-01-18|language=ga-IE|work=Dailymotion|dátarochtana=2024-01-27}}&lt;/ref&gt; Tá baill an bhanna iad féin, chomh maith le [[Michael Fassbender]],&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; le feiceáil sa scannán, a bhfuil idir Ghaeilge agus Bhéarla ann.

I mí Eanáir 2024, reáchtáladh «première» an scannáin ag [[Féile Scannán Sundance]] 2024, an chéad scannán Gaeilge a taispeánadh ag an fhéile riamh. Bronnadh Duais 'Next' an Lucht Féachana ar an scannán ag Sundance.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/gradam-mor-le-ra-buaite-ag-scannan-na-rapaliathe-gaelacha-kneecap-ag-feile-sundance/|teideal=Gradam mór le rá buaite ag scannán na rapáliathe Gaelacha Kneecap ag féile Sundance|dáta=2024-01-26|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-01-27}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Dúirt léiritheoir Kneecap, Trevor Birney, go gcuirtear na mílte scannán isteach ar Sundance agus nach roghnaítear le taispeáint ag an bhféile ach 60 ceann. “Agus as an 60 ceann sin, tá gradam mór le rá buaite againn – tá sé iontach,” arsa Birney.  (Tuairisc.ie)&lt;/ref&gt; Cheannaigh Sony Pictures Classics an scannán&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/scannan-kneecap-ceannaithe-ag-sony-lena-eisiuint-ar-fud-an-domhain/|teideal=Scannán Kneecap ceannaithe ag Sony lena eisiúint ar fud an domhain|údar=NÓS|dáta=2024-01-19|language=ga-IE|work=NÓS|dátarochtana=2024-01-22}}&lt;/ref&gt; agus beidh sé le feiceáil i bpictiúrlanna ar fud an domhain le linn 2024-2025 dá bharr.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=An-ghlacadh le Kneecap ag Féile Scannán Sundance|url=https://www.rte.ie/news/nuacht/2024/0119/1427598-an-ghlacadh-le-kneecap-ag-feile-scannan-sundance/|date=2024-01-19|language=ga-IE|author=Nuacht RTÉ}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Chuir Scáileán Thuaisceart Éireann €450,00o ar fáil do ''KNEECAP'' agus fuair sé maoiniú €350,000 ó Údarás Craolacháin na hÉireann agus €205,000 ón Chiste Craoltóireachta Gaeilge.
&lt;/ref&gt;
==Dioscliosta==
===Cnuastéip===
* ''3CAG'' (2018)

===Singlí===
* ''C.E.A.R.T.A'' (2017)&lt;ref name=&quot;:3&quot; /&gt;
* ''Amach Anocht'' (2018)
* ''H.O.O.D'' (2018)&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://nialler9.com/kneecap-are-maestro-provocateurs-in-new-video-for-h-o-o-d/|teideal=KNEECAP are maestro provocateurs in new video for 'H.O.O.D.'|údar=Luke Sharkey|dáta=2019-04-17|language=en-GB|work=Nialler9|dátarochtana=2024-01-27}}&lt;/ref&gt;
* ''Gael-Gigolos'' (2019)
* ''Fenian Cunts'' (2019)
* ''Get Your Brits Out'' (2019)
* ''MAM'' (2020)&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=KNEECAP X DYRT - MAM (Official Audio)|url=https://www.youtube.com/watch?v=6l-CHhdFpHs|language=ga-IE}}&lt;/ref&gt;
* ''Thart agus Thart'' (2021)
* Guilty Conscience (2022)&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=KNEECAP - Guilty Conscience (Official Music Video)|url=https://www.youtube.com/watch?v=pa3ki8r8tVI|language=ga-IE}}&lt;/ref&gt;
* ''IT'S BEEN AGES'' (2023)
* ''Better Way to Live'' (2023)

== Féach freisin ==

* [[Súil Amháin]]
* [[Oisín Mac]]   
* [[Lámhach sa ghlúin]]   
* [[Kneecap (scannán)|''Kneecap'' (scannán)]]

== Tagairtí ==
{{Reflist}}
[[Catagóir:Bannaí a chanann i nGaeilge]]
[[Catagóir:Daoine as Béal Feirste]]
[[Catagóir:Rapálaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Rapálaithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Ghradam NÓS sa rannóg Nuatheachtaí na Bliana]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Ghradam NÓS sa rannóg Amhrán na Bliana]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Ghradam NÓS sa rannóg Albam na Bliana (Nuacheol)]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Ghradam NÓS sa rannóg Físeán na Bliana]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Ghradam NÓS sa rannóg Ealaín na Bliana]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Ghradam NÓS sa rannóg Banna / Ceoltóir na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Amhrán na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Físeán na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Ealaín na Bliana]]</text>
      <sha1>4z8fpcjbdjo96v1892tmgtzk341t1tj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Caisleán Montsoreau</title>
    <ns>0</ns>
    <id>89072</id>
    <revision>
      <id>1213633</id>
      <parentid>1092212</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T13:59:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>47196</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4324" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}}
Caisleán de chuid an 15ú haois atá suite in [[Gleann Loire|abhantrach na Loire]] sa [[An Fhrainc|Fhrainc]] is ea '''Caisleán Montsoreau''' ([[An Fhraincis|Fraincis]]: ''Château de Montsoreau'').&lt;ref&gt;[https://whc.unesco.org/en/list/933 UNESCO(The Loire Valley between Sully-sur-Loire and Chalonnes Justification for Inscription)]&lt;/ref&gt; Tógadh é do Sheán Chambes sa bhliain 1453. Tosaíodh ar an bpálás a thógáil agus [[Charles VII na Fraince|Charles VII]] ina rí ar an  bhFrainc.&lt;ref&gt;[https://www.valdeloire.org/Connaitre/Au-fil-de-l-histoire/Le-Val-de-Loire-siege-du-pouvoir-royal/Charles-VII-et-Louis-XI Charles VII et Louis XI Val de Loire patrimoine mondial]&lt;/ref&gt; Tá athchóiriú nua-aimseartha déanta air agus úsáidtear é sa lá atá inniu ann chun  
[[Músaem na Healaíne Comhaimseartha - Caisleán Montsoreau|ealaín chomhaimseartha]] a chur i láthair do thurasóirí.&lt;ref&gt;[https://news.artnet.com/market/art-language-philippe-meaille-french-chateau-310458 Largest Art &amp; Language Collection Finds Home – artnet News]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín |url=https://www.artmarketmonitor.com/2014/09/22/everybody-talks-about-collecting-with-their-eyes-not-their-ears-few-do-it-like-philippe-meaille/ |teideal=Everybody Talks About Collecting with Their Eyes, Not Their Ears; Few Do It Like Philippe Meaille |dátarochtana=2019-03-27 |archivedate=2019-03-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190327101313/https://www.artmarketmonitor.com/2014/09/22/everybody-talks-about-collecting-with-their-eyes-not-their-ears-few-do-it-like-philippe-meaille/ }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.marieclaire.fr/maison/ettore-sottsass,1143892.asp Ettore Sottsass, rebelle et poète au pays du design]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.artforum.com/news/french-collector-pulls-loans-from-macba-after-catalonia-referendum-71621 French Collector Pulls Loans from MACBA After Catalonia Referendum]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.artsy.net/article/artsy-editorial-collector-turned-15th-century-french-castle-contemporary-art-destination|teideal=The Collector Who Turned a 15th-Century French Castle into a Contemporary Art Destination|údar=Karen Chernick|dáta=2019-09-20|language=en|work=Artsy|dátarochtana=2019-10-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://thriveglobal.com/stories/philippe-meaille-it-is-time-we-take-responsibility-and-repair-the-climate-and-the-planet-this-is-what-i-call-prospective-ecology/|teideal=Philippe Méaille: “It is time we take responsibility and repair the climate and the planet. This is what I call prospective ecology” - Thrive Global|language=en-US|work=thriveglobal.com|dátarochtana=2019-10-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://hyperallergic.com/522074/chateau-de-montsoreau-museum-of-contemporary-art-art-and-language/|teideal=A Historic Conceptual Art Group Has Taken Over a French Château|dáta=2019-10-14|language=en-US|work=Hyperallergic|dátarochtana=2019-10-23}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.mutualart.com/Article/Combining-Past--Present-and-Future--The-/DCC6DC54DE5810EF|teideal=Combining Past, Present and Future: The Contemporary Art Museum at Château de Montsoreau|údar=|dáta=|dátarochtana=}}&lt;/ref&gt;

== Gailearaí ==
&lt;gallery&gt;
File:Anjou Vélo Vintage Château de Montsoreau-Museum of Contemporary Art.jpg
File:Chateau Montsoreau Loire.jpg
File:Chateau de Montsoreau Museum of contemporary art Loire Valley France.jpg|[[Músaem na hEalaíne Comhaimseartha - Caisleán Montsoreau]]
File:Chateau de Montsoreau Museum of contemporary art.jpg
File:Chateau de montsoreau - detail.JPG
File:Château de Montsoreau.JPG
File:Most beautiful villages of the world montsoreau 2.jpg
File:Chateau de Montsoreau Museum of contemporary art sky lantern.jpg
&lt;/gallery&gt;

== Naisc sheachtracha ==
{{Catcómhaoin|Château de Montsoreau}}
* [http://www2.culture.gouv.fr/public/mistral/merimee_fr?ACTION=CHERCHER&amp;FIELD_1=REF&amp;VALUE_1=PA00109211 Eolas ag Fraince Heritage (culture.gouv.fr)] {{fr}}
* [http://www.chateau-montsoreau.com/ Músaem na Ealaíne agus Tionscail – Château de Montsoreau] {{fr}}

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{síol}}

[[Catagóir:Stair na Fraince]]
[[Catagóir:Caisleáin na Fraince|Montsoreau]]
[[Catagóir:Músaeim]]
[[Catagóir:Suíomhanna Oidhreachta Domhanda]]
[[Catagóir:Foirgnimh agus struchtúir sa Fhrainc]]</text>
      <sha1>kdf2rryhjgph9aa1mcm8xcxz0qwn7hr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Achadh an Iarann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>92774</id>
    <redirect title="Achadh an Fheàrna" />
    <revision>
      <id>1213651</id>
      <parentid>960412</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:05:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Achadh an Fheàrna]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Achadh an Fheàrna]]</text>
      <sha1>pa30rulnz452pcq6r2fu5i6fy7bnnvx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rubha Aird Eónain</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93107</id>
    <redirect title="Rubha Àird Eònain" />
    <revision>
      <id>1213664</id>
      <parentid>962465</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:07:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Rubha Àird Eònain]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Rubha Àird Eònain]]</text>
      <sha1>a0lgobqtiqoz8ykxsvef69k7pajjpkb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Liontan an Thoir</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93133</id>
    <redirect title="Linton an Ear" />
    <revision>
      <id>1213661</id>
      <parentid>962638</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:06:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Linton an Ear]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Linton an Ear]]</text>
      <sha1>2ntxnt5s7imrt3he9gspjl3nic1jo2o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dlí Poynings</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95111</id>
    <revision>
      <id>1213718</id>
      <parentid>1169248</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T22:03:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>47196</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3119" xml:space="preserve">[[Íomhá:Blazon of Sir Edward Poynings.svg|mion|[[armas]] Sir [[Edward Poynings]]]]
I rith an [[Ré Túdarach]], cuireadh breis máistreacht ar Éirinn, agus i [[1494]] cuireadh '''Dlí Poynings''' i réim. Thug an dlí - nó na dlíthe seo - cead do Rí Shasana [[Dlí|dlíthe]] nua ó [[Parlaimint na hÉireann|pharlaimint Bhaile Átha Cliath]] a chosc.

== Imeachtaí ==
Le tamall anuas, bhí na príomh-ghobharnóirí, go háirithe Iarlaí Chill Dara, ag tabhairt faoi thionscnaimh i b[[Parlaimint na hÉireann]] i gcoinne mhianta na cúirte  i [[Londain]]. Spreag sé seo Dlí Poynings.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=The Statutes at Large: From the third year of Edward the Second, A.D. 1310, to the eleventh, twelfth and thirteenth years of James the First, A.D. 1612, inclusive|url=https://books.google.fr/books?id=HXhaAAAAYAAJ&amp;pg=PA56&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q&amp;f=false|publisher=B. Grierson|date=1765|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.acts.ie/print/ga.act.1983.0011.1.html|teideal=AN tACHT UM ATHCHÓIRIÚ AN DLÍ REACHTÚIL, 1983|údar=Office of the Houses of the Oireachtas House Services Directorate Bills Office|language=ga|work=www.acts.ie|dátarochtana=2020-10-13|archivedate=2017-11-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171103133958/http://acts.ie/print/ga.act.1983.0011.1.html}}&lt;/ref&gt;

Ar [[13 Deireadh Fómhair]] [[1494]] i m[[Binn Éadair]], tháinig [[Edward Poynings]] agus 1,000 saighdiúir i dtír.
[[Íomhá:Howth Harbour 03.JPG|clé|mion|tháinig [[Edward Poynings]] agus 1,000 saighdiúir i dtír i m[[Binn Éadair]],]]
Tháinig &quot;Dlí Poynings&quot;  i bhfeidhm tamall ina dhiaidh. Ritheadh Acht Poynings (10 Hen.7 c.22) ar [[1 Nollaig]] [[1494]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.legislation.gov.uk/aip/Hen7/10/22|teideal=Dl Poynings i bhfeidhm fós inniu i Sasana|údar=legislation.gov.uk|dáta=1495|dátarochtana=2020}}&lt;/ref&gt;  Bhí dlíthe na hÉireann curtha faoi réir leasú ag an Ríchomhairle i [[Londain]].

== Iarmhairtí ==
Cuireadh breis máistreacht ar an tír tamall ina dhiaidh.  I [[1534]] rinneadh Tiarnaí Tánaiste de Iarlaí Chill Dara, agus i [[1541]] ghlac rí Shasana an teideal &quot;[[Rí na hÉireann]]&quot; chomh maith. 

Níos déanaí, choinnigh feisirí i b[[Parlaimint na hÉireann]] súil  ar thuairimí an rí i Londain nuair a bhí billí á ndréachtú acu: níorbh fhiú dóibh bille a chur trí dhá theach na parlaiminte dá ndiúltódh an rí é a shíniú sa deireadh thiar thall—mar shampla, b’éigean dóibh éirí as an iarracht a deineadh dlí Poynings a aisghairm.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://cstair.blogspot.com/2016/06/|teideal=Ancien régime na hÉireann|dáta=2016-06-18|work=Cúrsaí Staire|dátarochtana=2020-10-13}}&lt;/ref&gt;

Is beag ná gur cuireadh an Ghaeilge chun báis trí éigeantas agus trí reachtanna stáit, ag dul siar amach go dtí Dlí Poynings.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Pádraig Mac Fhearghusa|date=1 Nollaig 2004|url=|title=Eagarfhocal|journal=|volume=|issue=Feasta 57 (12), Leathanach: 3}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}{{síol}}
[[Catagóir:Stair na hÉireann]]
[[Catagóir:Dlí na hÉireann]]</text>
      <sha1>3a9i6c15f5bx7u2xgkh0y5mekv3r45g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cairt Mhór na hÉireann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>95602</id>
    <revision>
      <id>1213632</id>
      <parentid>1169253</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T13:51:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>47196</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3129" xml:space="preserve">[[Íomhá:Henry III seal.jpg|mion|séala oifige, Henry III nó [[Anraí III Shasana]] (rí ar Shasana ó 1316 ar aghaidh)]]
Eisíodh '''Magna Carta Hiberniae''' nó '''Cairt Mhór na hÉireann''' den chéad uair ar an [[12 Samhain]] [[1216]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://itsafunnyoldworld.wordpress.com/2011/11/13/michael-d/|teideal=the “Real Irish Republic”|údar=President Michael D Higgins|dáta=2011-11-13|language=en|work=Its A Funny Old World|dátarochtana=2020-11-12}}&lt;/ref&gt;  i [[Sasana]]. Cuireadh anonn go h[[Éireann]] é i Feabhra 1217, de réir an leagain den stair atá le feiceáil i leabhar reachtaíochta na hÉireann,&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.facebook.com/UCDSchoolofLaw/posts/3826431597381136|teideal=Magna Carta|údar=Scoil Dlí, COBÁ¢|dáta=|language=ga|work=www.facebook.com|dátarochtana=2020-11-12}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.fourcourtspress.ie/books/2020/law-and-the-idea-of-liberty-in-ireland-from-magna-carta-to-the-present/|teideal=Four Courts Press {{!}} Law and the idea of liberty in Ireland from Magna Carta to the present|údar=Peter Crooks &amp; Thomas Mohr, editors|dáta=Ceistíonn an tOllamh Paul Brand (Coláiste na nAnamacha Uile, Ollscoil Áth na nDamh) an tuiscint gur eisíodh agus gur cuireadh Cairt Mhór d'Éirinn dá leithéid anonn i 1216-17.|work=www.fourcourtspress.ie|dátarochtana=2020-11-12}}&lt;/ref&gt; Mar a macasamhail i Sasana, an [[Magna Carta]] nó [[An Chairt Mhór]], a bhí go díreach mar an gcéanna léi, ráthaigh an Magna Carta Hiberniae raon leathan cearta agus saoirsí d'fhir shaora na ríochta,&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.tara.tcd.ie/bitstream/handle/2262/79428/2015%20Crooks%2C%20Magna%20Carta%20at%20Christ%20Church%20brochure%20final.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y|teideal=Magna Carta at Christ Church Cathedral, Dublin|údar=tcd.ie|dáta=|dátarochtana=2020}}&lt;/ref&gt; go háiritheː &lt;blockquote&gt;&quot;No freeman shall be taken or imprisoned or disseised (díshealbhaithe) or outlawed or exiled,  ... but by the lawful judgement of his peers&quot;. &lt;/blockquote&gt;

== Sa lá atá inniu ann ==
Is reacht a coimeádadh faoin [[Acht um Athchóiriú an Dlí Reachtúil 2007]] an Chairt (mar a leasaíodh ina dhiaidh sin).&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.achtanna.ie/ga.act.2007.0028.2.html|teideal=TODO|údar=Office of the Houses of the Oireachtas House Services Directorate Bills Office|language=ga|work=www.achtanna.ie|dátarochtana=2020-11-12|archivedate=2017-11-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171116171119/http://www.achtanna.ie/ga.act.2007.0028.2.html}}&lt;/ref&gt; Tugadh an gearrtheideal 'Magna Carta Hiberniae 1216' (1 Hen 3) di. Mar sin is cuid de [[Dlí na hÉireann|dhlí na hÉireann]] fós í agus tá tagairtí go leor ann fós.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://data.oireachtas.ie/ie/oireachtas/act/2007/28/gle/enacted/a2807i.pdf|teideal=AN tACHT UM ATHCHÓIRIÚ AN DLÍ REACHTÚIL 2007|údar=oireachtas.ie|dáta=2007|dátarochtana=2020}}&lt;/ref&gt;

== Féach freisin ==

* An [[Magna Carta]] nó [[An Chairt Mhór]] 

== Tagairtí ==
{{reflist}} {{síol}}
[[Catagóir:Stair na hÉireann]]
[[Catagóir:Dlí agus Ceart in Éirinn]]</text>
      <sha1>ru4o2v836zydkdpxrxnw9xks3mclr4i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cúirt Dúiche (Éireann)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>98452</id>
    <revision>
      <id>1213694</id>
      <parentid>1171594</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T20:56:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>47196</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4207" xml:space="preserve">[[Íomhá:Ennis - The Court House (geograph 4637099).jpg|mion|An Chúirt  Dúiche, [[Inis (baile)|Inis]]]]
[[Íomhá:Kilkenny Courthouse 2018.jpg|mion|An Chúirt  Dúiche, [[Baile Átha Í]]]]
Cúirt in [[Éire|Éirinn]] a bhfuil dlínse áitiúil agus teoranta aici is ea an '''Chúirt Dúiche'''.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.supremecourt.ie/supremecourt/sclibrary3.nsf/pagecurrent/DC60F4E1A2FF6ED980257315005A41AA?opendocument&amp;l=ga|teideal=Supreme Court of Ireland|údar=Cúirt Uachtarach na hÉireann|work=www.supremecourt.ie|dátarochtana=2021-07-28}}&lt;/ref&gt; Níl aon údarás aici déileáil le ceisteanna áirithe a thagann chun cinn ina ceantar feidhmiúcháin. 

== Córas ==
Bhí 23 chúirt dúiche sa tír sa bhliain 2020.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Courthouses_in_the_Republic_of_Ireland|teideal=Category:Courthouses in the Republic of Ireland - Wikimedia Commons|language=en|work=commons.wikimedia.org|dátarochtana=2021-07-29}}&lt;/ref&gt; Seo an chúirt is mó in Éirinn a éisteann cásanna. Éisteann sí cásanna coiriúla agus sibhialta. Déantar cásanna nach bhfuil chomh tromchúiseach a phlé anseo, cásanna tráchta, ordú poiblí agus a leithéidí.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.cogg.ie/teastas-soisearach/ossp/notai/coincheap-6-dli/an-dli-in-eirinn/|teideal=An dlí in Éirinn|údar=cogg.ie|dáta=2020|dátarochtana=2021|archivedate=2021-07-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210729075400/https://www.cogg.ie/teastas-soisearach/ossp/notai/coincheap-6-dli/an-dli-in-eirinn/}}&lt;/ref&gt; 

== Cumhachtaí ==
[[Íomhá:County Kildare - Athy Court House - 20180925211743.jpg|mion|An Chúirt Dúiche, [[Cill Chainnigh]]]]
Bronntar cumhachtaí dlínse na Cúirte uirthi ag reacht. Mar sin, níl cead aici déileáil le haon cheisteanna a thagann taobh amuigh dá sainchuspóir reachtúil. 

I gceisteanna sibhialta, tá dlínse ag an gCúirt Dúiche déileáil le héilimh gur mó ná €15,000 an méid a éilítear iontu (agus gur mó ná €2,000 an méid a éilítear i gcásanna éilimh beaga). 

I gceisteanna [[dlí teaghlaigh]], tá dlínse ag an gCúirt Dúiche i gceisteanna a bhaineann le cothabháil, caomhnóireacht leanaí nó rochtain orthu agus féadann sí orduithe a dhéanamh i dtaobh foréigin teaghlaigh. 

I gceisteanna coiriúla, cúirt dlínse achoimre atá sa Chúirt Dúiche. Déileálann sí le triail neamh[[Giúiré|ghiúiré]] daoine a gearradh mionchionta orthu. 

Tá dlínse ag an gCúirt Dúiche le bannaí a bhronnadh sa chuid is mó de chásanna. 

Déileálann an Chúirt Dúiche leis an gcúisí a chur ar aghaidh chun trialach i gcásanna lena mbaineann cionta coiriúla taobh amuigh dá dlínse.

== Gaeilge ==
[[Íomhá:Sligo courthouse.jpg|clé|mion|An Chúirt  Dúiche,, [[Sligeach]]]]
Tá dualgas ar an Stát gach iarracht réasúnta a dhéanamh [[breitheamh]] le [[Gaeilge]] a fháil le cás a éisteacht in aon chúirt dúiche sa tír, de réir breithiúnais san [[Ard-Chúirt (Éire)|Ard-Chúirt]] sa bhliain 2019.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ceart-teanga-faoin-mbunreacht-e-breitheamh-le-gaeilge-a-fhail-cinneadh-ard-chuirte/|teideal=Ceart teanga faoin mbunreacht é Breitheamh le Gaeilge a fháil – cinneadh Ard-Chúirte|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2021-07-29}}&lt;/ref&gt;

Tá dualgas reachtúil ó 1924 ar an Stát breithiúna a bhfuil Gaeilge acu a chur ar dualgas go buan i gcúirteanna i ndúichí ina bhfuil ceantar Gaeltachta. Agus chinn an Breitheamh Úna Ní Raifeartaigh go raibh an dualgas sin ann mar cheart teanga faoi Airteagal 8 den Bhunreacht i ngach áit sa tír.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Féach freisin ==

* [[:Catagóir:Cúirteanna na hÉireann|Cúirteanna na hÉireann]]

== Naisc sheachtracha‎ ==

* [[Oifig um Chlárú Cuideachtaí|Oifig  um Chlárú Cuideachtaí -]] [https://www.cro.ie/Portals/0/Leaflets/Irish%20Leaflets/Leaflet%2039%20Irish.%20v1.2.pdf Iarratais chun na Cúirte Dúiche] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210224205246/https://www.cro.ie/Portals/0/Leaflets/Irish%20Leaflets/Leaflet%2039%20Irish.%20v1.2.pdf |date=2021-02-24 }}

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Cúirteanna na hÉireann]]</text>
      <sha1>lxfnomu56kjq8aalrqg4k3fm9v5fu73</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Séamus Barra Ó Súilleabháin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>99477</id>
    <revision>
      <id>1213726</id>
      <parentid>1213525</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T23:42:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taghdtaighde</username>
        <id>60452</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Deisíodh nasc, cuireadh catagóirí eile leis, agus roinnt deisiúcháin eile</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14482" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine|image=[[Íomhá:Séamus Barra Ó Súilleabháin Nós .jpg|220px]]}}

Is [[file]], fear [[haiku]] agus [[rapálaí]] [[Ciarraíoch]] é '''Séamus Barra Ó Súilleabháin''' a chasann amhráin [[hip hap]] faoin ainm ''Súil Amháin''.  Aithnítear é ar dhuine de mhórfhilí na glúine nua filíochta i saol na Gaeilge.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

== Beatha ==
Is i [[Londain]] a rugadh Séamus ach tógadh i [[Lios Tuathail]] é. D'fhreastail sé ar an scoil i g[[Cnoc na gCaiseal]] ar feadh bliana agus an teaghlach siar is aniar idir an dá thír. 

Nuair a bhog sé ar ais go tuaisceart Chiarraí, bhí blas Sasanach ar a chuid Béarla. “''Bhí tuiscint eile agam ar mo thimpeallacht seachas mar a bhí ag na leanaí eile sa scoil'',” ar sé. “Bhíos ag déanamh anailíse ar gach aon ní mórthimpeall orm.”&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/agallamh-vearsai-on-mbreacghalltacht-le-seamus-barra-o-suilleabhain/|teideal=AGALLAMH: Véarsaí ón mbreacGhalltacht le Séamus Barra Ó Súilleabháin|údar=Robert McMillen|dáta=11 Deireadh Fómhair  2016|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2022-10-18}}&lt;/ref&gt;

Bhuaigh Séamus an All-Ireland Poetry Slam sa bhliain [[2011]]. Is ó [[Uíbh Ráthach]] a mhuintir, agus tá nasc láidir aige féin le ceantar [[Corca Dhuibhne|Chorca Dhuibhne]]. File &quot;iarGhaeltachta&quot; a thugann sé air féin. &quot;''Is rogha idé-eolaíoch é IarGhaeltacht a thabhairt ar an nGalltacht''&quot; a deir sé in alt ar [[Comhar]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://comhar.ie/iris/79/10/bhi-se-ina-mhaistir-ar-an-ndan-gairid-agus-an-dan-fada/|teideal=‘Bhí sé ina mháistir ar an ndán gairid agus an dán fada’|dáta=Deireadh Fómhair 2019|work=[[Comhar]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201127175837/https://comhar.ie/iris/79/10/bhi-se-ina-mhaistir-ar-an-ndan-gairid-agus-an-dan-fada/|archivedate=27 Samhain 2020|accessyear=2024}}&lt;/ref&gt;. Déantar cur síos air mar rachtfhile, slamfhile, nó dubfhile uaireanta.

Cé go bhfuil caint uirbeach agus caint an idirlín le sonrú go mór ar a chuid dánta, is Gaelainn na Mumhan a chleachtann sé, go háirithe sna dánta is déanaí dá chuid. Tá tréimhsí caite aige ina chónaí i gCorca Dhuibhne agus d'oibrigh in [[Ionad an Bhlascaoid]] agus ar an m[[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]] mar threoraí. 

Fuair sé scoláireacht [[Fulbright]] le dul go hOllscoil [[Idaho State]] agus céimí de chuid Roinn na Gaeilge [[Ollscoil na Gaillimhe|OÉG]] é. Rinne sé [[taighde]] dochtúireachta ar scríbhneoireacht [[Maidhc File|Mhaidhc File]], mac [[Peig Sayers|Pheig Sayers]].

== Saothar ==

=== Filíocht ===
Sa bhliain [[2016]] d'fhoilsigh [[Cló Iar-Chonnacht]] cnuasach filíochta leis, Beatha Dhónaill Dhuibh. I mblurba an leabhair deirtear; &quot;''Sa leabhar seo, an chéad chnuasach filíochta uaidh, scaoileann Séamus Barra Ó Súilleabháin a racht. Trí phearsa Dhónaill Dhuibh, más é sár-, príomh- nó frith-laoch an tsaothair seo é, tugann an file aghaidh ar chuid de cheisteanna móra agus beaga na freacnairce mar a gcíorann sé an sean agus an nua, an óige agus an dul in aois, an beo agus an marbh. Léigh leat, nó fút, nó tharat, de réir mar is toil leat féin.&quot;''

Dar le [[RTÉ]], fiosraíonn an cnuasach sin na ceisteanna móra agus beaga, an saol nua agus an seansaol, an beo agus an marbh. Dar le [[Robert McMillen]] 'Cibé modh reacaireachta a roghnaíonn Séamus, bíonn sé corraitheach, fuinniúil.'

=== Ceol ===
* D'eisigh sé ''Muca'' – traic hip hop le Craos (Séamus Barra Ó Súilleabháin agus [[Rob Mulhern]]).
* An Fhuil - [[Aeons]] ar a raibh Séamus Barra Ó Súilleabháin le clos.
* “Go Beo go Deo na nDeor” Amhrán a bhí ar ghearrliosta na Féile PanCheiltí sa bhliain  2015 — [[Enda Reilly]] agus Séamus Barra Ó Súilleabháin a chum.
* Chuir Charlie O'Brien agus Séamus Barra Ó Súilleabháin fuaimrian amach do 'Macalla Chill Áirne' le Trouble or Fortune Records.
* Sa bhliain [[2021]] thug Súil Amháin tacaíocht do [[Kneecap]] ar a gcamchuairt ''Occupied 6 Tour''.
* Ghlac sé páirt san fhíseán ilmheáin ealaíonta Ériu le Body&amp;Soul, Alltar a bhí ar an mír ar a raibh sé.

=== EP ===
D'eisigh Séamus Barr EP sa bhliain [[2019]] ar a bhfuil sé chinn de dhánta agus d'amhráin nuachumtha. Tá na rianta le clos ar an suíomh Bandcamp.com. Is é Séamus Barra a scríobh na rianta agus ba é Eóghan Harris a léirigh. Rinne sé cónaitheacht san ionad ealaíon [[Cill Rialaigh]].

=== Físdánta ===
I ''Sráid Éigse'', a taifeadadh mar chuid den fhéile [[Other Voices]], feictear cur i láthair nua-aimseartha chomh maith le meadarachtaí dúchasacha, go háirithe mórdbhard Lios Tuathail [[Uilliam Ó Leannáin]]. Maítear faoin bhfíseán gur comhfhreagras é 'Sráid-Éigse'&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Sráid-Éigse (ENGLISH SUBS)|url=https://www.youtube.com/watch?v=dkzucVUnCYw|language=en}}&lt;/ref&gt; idir filí ré na teicneolaíochta faisnéise agus seandáimh na lámhscríbhinní san 18ú haois. Déantar beart véarsaí agus leabhar luachmhar a aistriú trí chúlsráideanna Leasa Tuathail gan fhios don saol.

Fuair an físdán ''Raithneach'' ainmniúchán d'amhrán na bliana agus d'fhíseán na bliana ag [[Liosta Buaiteoirí Ghradaim NÓS|Gradaim Cheoil Nós]] sa bhliain [[2019]]. [[Seán T. Ó Meallaigh]] a thaifead agus a chuir in eagar. Rinneadh an físdán seo le [[REIC]] i gcomhar le h[[Áras Scríbhneoirí na hÉireann]], [[Foras na Gaeilge]] agus [[Bliain na Gaeilge]].

=== Imeachtaí agus Foilseacháin ===
Bíonn saothair Shéamuis le feiceáil agus le clos in áiteanna éagsúla go leor: Southword, [[BBC RADIO 4]] ar an gclár NO EGOS NO DIVAS, Glórtha ón Imeall ar [[TG4]], Dublin Writers Festival, an Fhéile Bheag Filíochta, REIC @ Takin' the Mic, bhí sé ina mholtóir ag Slam Filíochta fhéile [[Liú Lúnasa]], Fíon na Fíliochta (The Wine of Poetry), The Five Lamps Arts Festival, An Cabaret Craiceáilte, Imram, [[an Phicnic Leictreach]], [[Féile na Bealtaine]], ag ócaidí filíochta in Bothan Dhùn Èideann in [[Albain]], ag The English Bookshop in [[Uppsala]] agus ag an Tóstal. 

Foilsíodh filíocht dá chuid ar [[Comhar]], ''The Willow’s Whisper: A Transatlantic Compilation of Poetry from Ireland and Native America'' agus ailt ar [[meoneile.ie]] agus áiteanna eile.

Ghlac sé páirt in Leprosarium/An Lobharlann, filíocht thaibhléirithe beirte.

=== Súil Amháin (2020) ===
Sa bhliain [[2020]] tháinig togra eile dá chuid chun cinn, inar meascadh ceol hip-hop agus liricí Shéamuis Barra.

I gcorplár na dianghlasála sa bhliain [[2020]] is ea d'fhiafraigh [[Áine Ní Chíobháin]] de Súil Amháin ar mhaith leis siollaí a chur ar rian úrnua leis an léiritheoir aitheanta [[Bantum]] i gcóir an taispeántais 'Cogar' a bhí á reáchtáil don fhéile [[Other Voices]]. An chéad rian ná 'Viva Liobarnach' (atá cosúil leis an nath Spáinnise ¡Viva la libertad!), agus tá idir fhaisnéis agus áiféis sa léargas dírbheathaisnéiseach ann ar chúrsa laethúil an rapálaí liobarnaigh seo as bundún na [[Contae Chiarraí|Ríochta]]. Tá trí cinn de rianta eile a tháinig ó Súil Amháin agus Bantum.

Viva Liobarnach - Súil Amháin (léirithe ag Bantum), Ceol: Bantum, Focail: Súil Amháin, Taifead glóir: Tejo

Lá Breá - Súil Amháin, Bantum a léirigh. Thug [[Ealaín na Gaeltachta]] tacaíocht. Áine Ní Chíobháin a stiúraigh, Ferg Flannery a mhaisigh, Garsún Eo a thaifead an glór agus Rút Ní Mhurchú a shiúil an trá.

Incantation of Féile​-​Flow Funk, Liricí le Súil Amháin, Bantum a léirigh.

Sa bhliain [[2021]] rinne sé gig ar líne mar chuid de [[Liú Lúnasa]]. Cuireadh 'Oíche Mhaith' amach faoi mháthair Shéamuis, is é a dúirt sé faoin amhrán ná ''Cheapas na véarsaí seo do Mham. Seo ceann fé lasadh na tine.''

Chuir sé amach Aisling [[An Fhéil|Fhéile]] sa bhliain 2022.

Eisíodh an t-amhrán ''Súil Amháin X Tuath - sceartáin!'' i gcomhpháirt le [[Tuath (banna ceoil)|Tuath]] i nDeireadh Fómhair na bliana 2022. Rob Mulhern (Tuath) a léirigh, Tadhg Kelly a mheasc agus a mháistrigh. Tá sliocht ón amhrán traidisiúnta ''[[Cad É Sin Don Té Sin?]]'' ann agus sainmhíniú ar [[sceartán]] ón [[An Foclóir Beag|bhFoclóir Beag]]. Tá eilimintí macarónacha i gceist san amhrán. Nuair a deirtear ''níos measa ná an Reilleach!'' ann is é atá i gceist leis an Reilleach ná [[Walter Raleigh]]. Deir na seandaoine i gCorca Dhuibhne 'chút an Reilleach' chun leanaí a smachtú nuair ná téidís a chodladh. Ba é Walter Raleigh 'An Reilleach' an 'boogieman' acu go dtí le déanaí. Bhí lámh ag Walter Raleigh i sléacht, ár agus léirscrios an Choilíneachais san 16ú haois déag agus maireann cuimhne bheo air sin i gCorca Dhuibhne.

Eisíodh an t-amhrán ''An Murda Meais​í​n'' sa bhliain 2023. Rob Mulhern (Tuath) a chruthaigh agus a léirigh. Meascadh breise: Niall Doran. Ealaín: AMELIA. Bailíodh airgead a rinneadh as Murder Machine ar mhaithe le scoil Dhún Chaoin agus iad ag bailiú airgid i gcóir seomra ranga nua. Tagraíodh don fheachtas a bhí ann san 70dí chun an scoil a choinneáil ar oscailt agus an agóid a tionóladh i mBÁC leis an sluaghairm: 'NÍ DHÚNFAR SCOIL DHÚN CHAOIN!' Bronnadh Amhrán na Bliana ar an amhrán ag [[Liosta Buaiteoirí Ghradaim NÓS|Gradaim Cheoil NÓS]] 2024.

=== Gearrscannán ===
Rinne Charlie O´Brien gearrscannán darbh ainm &quot;Macalla Chill Áirne&quot; sa bhliain [[2022]] ina bhfuil Séamus Barra Ó Súilleabháin ina phríomhaisteoir ann. Tá [[Seán Garvey|Seán Ó Gairbhí]] (an t-amhránaí sean-nóis) ina aisteoir ann chomh maith. Athchruthú ar thuras báid trí lochanna Chill Áirne roimh aimsir an ghorta mhóir atá i gceist le “Macalla.” D'úsáidtí bugle chun macalla a scaoileadh amach ón sliabh ag deireadh an turais go [[Nead an Iolair]] i g[[Cill Áirne]] fadó. Bhí Macalla Chill Áirne le feiscint ag féile scannán Chiarraí, ag an Chicago Irish Film Fest agus a lán eile nach iad.

==Aitheantas==

Aithnítear é ar dhuine de mhórfhilí na glúine nua filíochta i saol na Gaeilge.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/a-chead-ep-eisithe-ag-seamus-barra-o-suilleabhain/|teideal=A chéad EP eisithe ag Séamus Barra Ó Súilleabháin|údar=[[Nós (iris)|NÓS]]|dáta=14 Bealtaine 2019|language=ga-IE|work=[[Nós (iris)|NÓS]]|dátarochtana=2022-10-18}}&lt;/ref&gt; Glacann sé páirt rialta in imeachtaí agus léirithe filíochta amhail REIC a bhíonn ar siúl in ionaid éagsúla ar fud na hÉireann. D'aithris sé dán dá chuid d’[[Uachtarán na hÉireann]] ag comóradh 20 bliain [[TG4]] ag ócáid speisialta i nGaillimh sa bhliain [[2017]]. Bhain sé amach Craobh Slamfhilíochta na hÉireann sa bhliain 2011/2012 agus Cúirt 2013. 

Is é a dúirt an file [[David Wheatley]] faoi ː &quot;Is annamh a aimsíonn tú file nua chomh suntasach le Séamus Barra Ó Súilleabháin. ‘Shaman’ atá ann, gan dabht.&quot;&lt;ref&gt;{{https://twitter.com/nemoloris/status/832694877712314369}}&lt;/ref&gt;

==Ionsparáid==

Aithníonn Súil Amháin an lámh a bhí ag [[Rónán Mac Aodha Bhuí]] ina spreagadh an chéad lá: &quot;Rónán a chuir Mícrafón im láimh don gcéad uair riamh, agus a spreagaigh mé chun mo bhéal a leathadh os comhair slua daoine. Is tréna chroí mór, a fhís don bpobal agus paisean chun ceoil atáim tar éis aithne a chur ar fhurmhór desna cairde is mó atá sa tsaol agam anois. D'athraigh Rónán cúrsa mo shaoil an lá san i mBeár an Choláiste.&quot;
Thiomnaigh sé dán dó freisin.

Tá [[Gearóid Mac Lochlainn]] le brath mar thionchar ar shaothar Uí Shúilleabháin, go háirithe in úsáid an ''alter ego''.

Tá ráite ag an ngrúpa [[Kneecap]] go raibh tionchar ag saothar Uí Shúilleabháin orthu, go deimhin déantar tagairt dó sa chéad amhrán acu. Is féidir gnéithe áirithe a aithint i saothair Shéamuis Barra féin a fuair spreagadh ó Kneecap ina dhiaidh sin, an bhéim mhór ar amhráin seachas ar fhilíocht nuair a tháinig ann do Shúil Amháin, ar cheann acu.

==Foilseacháin==

* ''Beatha Dhónaill Dhuibh'' cnuasach filíochta, 2016 ([[Cló Iar-Chonnacht]]) 
* Ón mBarr Aníos, EP, taifeadtaí ar dhornan dánta 2019, An bhFacaís Mo Ghuthán?, Toghcháin, Raithneach, Sin Cultúr, Teamín Óg, Searc Ólta 
* Leprosarium/An Lobharlann - leabhairín mangaire?
* Loitríocht - leabhairín mangaire
* D'aistrigh Niall O'Gallagher scata dánta leis go [[Gaeilge na hAlban]] san iris liteartha [[STEALL]]
* Bhí dornán dánta dá chuid sa chnuasach a chuir [[Marcus Mac Conghail]] in eagar sa bhliain [[2014]] ''Línte Leictreacha'', cnuasach a bhailigh dánta ó fhilí [[an Phubaill Ghaeilge]] ag an b[[Picnic Leictreach]] le chéile.
* 2011 - sa bhailiúchán: ''The Willow's Whisper: A Transatlantic Compilation of Poetry from Ireland and Native America Hardcover'' eagarthóir: Jill M. O'Mahony &amp; [[Mícheál Ó hAodha]] (Cambridge Scholars Publishing)
* 2015 - sa bhailiúchán: ''Poetry Ireland Review'' 115 ([[Éigse Éireann]]/Impress Books)

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

==Féach freisin==
* [[Rapcheol Gaeilge]]
* [[Kneecap]]
* [[Oisín Mac]]

== Naisc sheachtracha ==

* [https://seamusbarra.bandcamp.com/album/n-mbarr-an-os Ón mBarr Aníos] (bandcamp.com)
* Léirmheasanna ar ''Beatha Dhónaill Dhuibh'' ː  [https://web.archive.org/web/20240422225647/https://www.irishtimes.com/culture/books/beatha-dhonaill-dhuibh-review-the-bold-innovation-of-a-kerry-poet-1.3119363, Irish Times], [https://nos.ie/cultur/leabhair/beidh-tracht-feasta-ar-dhanta-seo-na-duibhe/ NÓS]
* [https://www.irishtimes.com/culture/books/rapping-as-gaeilge-about-priests-hunger-emigration-and-alcohol-abuse-1.2939137 Rapping as Gaeilge about priests, hunger, emigration and alcohol abuse]
* [https://www.youtube.com/watch?v=jB70Zz-2Y_E  Gearrscannán &quot;Macalla Chill Áirne&quot;]

{{DEFAULTSORT:Suilleabhain, Seamus Barra}}
[[Catagóir:Rapálaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Rapálaithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Filí Gaeilge]]
[[Catagóir:Filí na hÉireann]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chiarraí]]
[[Catagóir:Gaeil Londan]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Ghradam NÓS sa rannóg Amhrán na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Amhrán na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Albam na Bliana (Nuacheol)]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Físeán na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Banna / Ceoltóir na Bliana]]</text>
      <sha1>b0hfsx31n75474purttcmcumj4no691</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sgúrr Dearg</title>
    <ns>0</ns>
    <id>100194</id>
    <redirect title="An Sgùrr Dearg" />
    <revision>
      <id>1213665</id>
      <parentid>1022230</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:07:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[An Sgùrr Dearg]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" xml:space="preserve">#athsheoladh [[An Sgùrr Dearg]]</text>
      <sha1>1phkhjq3o7o6vj9b14drtof4ytwpeby</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dún Bheagain</title>
    <ns>0</ns>
    <id>102683</id>
    <redirect title="Dùn Bheagain" />
    <revision>
      <id>1213660</id>
      <parentid>1082370</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:06:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Dùn Bheagain]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Dùn Bheagain]]</text>
      <sha1>9g5zxdecnj21u5zxygal6amskndq8l0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oisín Mac</title>
    <ns>0</ns>
    <id>104986</id>
    <revision>
      <id>1213730</id>
      <parentid>1213538</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T23:46:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taghdtaighde</username>
        <id>60452</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Catagóir eile curtha leis</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1884" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is rapálaí, ceoltóir [[rapcheol]], nó geabaire Gaelach é '''Oisín Mac''', nó '''Oisín Mac Giolla Bhríde''', a dhéanann iarracht sean-chleachtas dúchasach na filíochta siollaí agus stíl ealaíne lucht oibreach chomhaimseartha an [[Hip Hap]] a cheangailt le chéile i snaidhm. Is minic é le feiceáil agus le cloisteáil ag reic a chuid rannaireachta radacaigh ar stáitsí timpeall na tíre ag féilte agus ceolchoirmeacha éagsúla. Seinntear a chuid ceoil ar leithéidí [[Raidió na Gaeltachta]], [[Raidió na Life]] agus an [[BBC]]. Anuas air sin, bíonn sé ag reáchtáil ceardlanna ar an bhfilíocht, ar an gceol agus ar an [[Hip Hap]] i ngrúpaí óga agus i scoileanna na tíre freisin. Ainmníodh é do ghradaim éagsúla ag [[Gradaim Ceoil Nós]] thar na blianta agus tá amhrán dá chuid, ''An Saol Rúnda'' ar shiollabas reatha an [[Teastais Shóiséaraigh]]. Is as [[Cill Mhantáin]] é Oisín ó dhúchas, ach tá sé ag cur faoi i lár Bhaile Átha Cliath le blianta anuas.

Tá Oisín ag cumadh leis le tamall de bhlianta agus is minic ar ardán é ag gigeanna Gaeilge fud fad na tíre, [[Féile na Gealaí]], agus [[REIC]] ina measc.

Aithnítear é mar gheall ar a liricí láidre agus a bhlas sainiúil.

==Saothair==

*''An Saol Rúnda''
*''Meon na hAoise''

[[Catagóir:Rapálaithe Gaeilge]]
[[catagóir:Rapálaithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Chill Mhantáin]]
[[Catagóir:Ceoltóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Bannaí a chanann i nGaeilge]]
[[Catagóir:Cumadóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Nuatheachtaí na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Amhrán na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Físeán na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Banna / Ceoltóir na Bliana]]</text>
      <sha1>7515uqejvcupymu1m1hwbn4nxepovq8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>BRICS</title>
    <ns>0</ns>
    <id>109740</id>
    <revision>
      <id>1213740</id>
      <parentid>1182913</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T08:27:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Peter Njeim</username>
        <id>61142</id>
      </contributor>
      <comment>Léarscáil nuashonraithe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4432" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Eagraíochta}}
Bloc cumhachta de thíortha móra &quot;atá faoi fhorbairt&quot;&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-ghreig-na-brics-agus-coimhea-chumhachta-an-domhain/|teideal=An Ghréig, na BRICS agus cóimheá chumhachta an domhain|údar=Alex Hijmans|dáta=11 Iúil 2015|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-09-05}}&lt;/ref&gt; is ea na '''BRICS''' ([[An Bhrasaíl|an Bhrasaí]]&lt;nowiki/&gt;l, [[an Rúis]], [[an India]], [[an tSín]] agus [[an Afraic Theas]], ar a dtugtar BRICS le chéile). Tá cónaí ar dhaichead faoin gcéad de [[Daonra|dhaonra]] an domhain sna tíortha seo.

Ní comhghuaillíocht pholaitiúil atá sna BRICS, ach comhghuaillíocht eacnamaíochta. Tá difríochtaí suntasacha, i roinnt cásanna, idir tíortha BRICS.

[[Íomhá:Map of BRICS members.svg|clé|mion|Baill]]

=== Stair ===
[[Íomhá:BRICS 2023 Logo.svg|clé|mion|cruinniú mullaigh ghrúpa BRICS i mí Lúnasa 2023]]
[[Íomhá:2023 BRICS Summit family photographs.jpg|clé|mion|[[Luiz Inácio Lula da Silva|Lula da Silva]],  [[Xi Jinping]], [[Cyril Ramaphosa]],  [[Narendra Modi]] agus Sergey Lavrov (An Rúis), 22 Lúnasa 2023]]
Sa bhliain 2014, bhunaigh an BRICS an Banc Forbartha Nua (an [[New Development Bank]] nó NDB), atá lonnaithe i gcathair [[Shang-hai|Shanghai]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.ndb.int/|teideal=NDB|údar=BRICS|dáta=2023|language=en|work=New Development Bank|dátarochtana=2023-09-05}}&lt;/ref&gt;

Ag cruinniú mullaigh ghrúpa BRICS i mí Lúnasa 2023, glacadh le seisear ball nua – [[An Airgintín]], [[an Iaráin]], [[an Éigipt]], [[an Aetóip]], [[an Araib Shádach]] agus [[Aontas na nÉimíríochtaí Arabacha]]. Tá fiche a dó tír eile i ndiaidh iarratas ar bhallraíocht a chur isteach nó iad ag iarraidh comhoibriú leis an ngrúpa a phlé.

=== Geilleagar ===
Tá na tíortha BRICS ina ngníomhaithe tábhachtacha i ndáil le comhoibriú forbartha.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.dfa.ie/media/dfa/alldfawebsitemedia/newspress/publications/one-world-one-future-irelands-new-policy-ga.pdf|teideal=Domhan Amháin, Todhchaí Amháin: Beartas na hÉireann um Fhorbairt Idirnáisiúnta|údar=dfa.ie|dáta=2013|dátarochtana=2023}}&lt;/ref&gt; Ag an BRICS méadaithe, tá 80% de tháirgeadh ola an domhain, 30% d’olltáirgeacht intíre an domhain ($30 trilliún) agus níos mó ná atá ag an [[G7]]&lt;ref&gt;Ceanada, an Fhrainc, an Ghearmáin, an Iodáil, an tSeapáin agus Stáit Aontaithe Mheiriceá&lt;/ref&gt;.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/ta-cumhacht-an-dollair-ag-meath-agus-ta-na-brics-ag-eiri-nios-laidre/|teideal=Tá cumhacht an dollair ag meath agus tá na BRICS ag éirí níos láidre|údar=Eoin Ó Murchú|dáta=4 Meán Fómhair 2023|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-09-05}}&lt;/ref&gt;

Ceapann na BRICS go léir go bhfuil tionchar [[Dollar na Stát Aontaithe]] ró-thábhachtach.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.lemonde.fr/en/economy/article/2023/08/22/the-brics-countries-aim-to-knock-the-dollar-off-its-throne_6102645_19.html|teideal=The BRICS countries aim to knock the dollar off its throne|dáta=2023-08-22|language=en|work=Le Monde.fr|dátarochtana=2023-09-05}}&lt;/ref&gt; Tá an Rúis i gcónaí i bhfabhar '[[airgeadra]] domhanda' a bheith ag na tíortha BRICS.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/cen-cluiche-ata-ar-bun-ag-donald-trump-dairire/|teideal=Cén cluiche atá ar bun ag Donald Trump dáiríre?|údar=Eoin Ó Murchú|dáta=30 Eanáir 2017|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-09-05}}&lt;/ref&gt; Ach ní aontaíonn na tíortha eile.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.rferl.org/a/brics-common-currency-challenge-russia-brazil/32571316.html|teideal=A Common BRICS Currency To Challenge The U.S. Dollar? 'A Very Far-Fetched Notion,' Expert Says|údar=Todd Prince|dáta=2023-08-31|language=en|work=Radio Free Europe/Radio Liberty|dátarochtana=2023-09-05}}&lt;/ref&gt;

== Féach freisin ==

* [[G-20]]
* [[G7]] / G8

==Náisiúin==
* B [[An Bhrasaíl]]
* R [[An Rúis]]
* I  [[An India]]
* C [[Daon-Phoblacht na Síne|An tSín]]
* S [[An Afraic Theas]]

===Baill nua, ó 2023 ar aghaidh===
*[[An Araib Shádach]]
*[[Iaráin]]
srl

== Tagairtí ==
{{reflist}}
[[Catagóir:Eagraíochtaí idirnáisiúnta]]
[[Catagóir:BRICS]]
[[Catagóir:Caidreamh idirnáisiúnta]]
[[Catagóir:An Bhrasaíl]]
[[Catagóir:An India]]
[[Catagóir:An Rúis]]
[[Catagóir:An tSín]]
[[Catagóir:An Afraic Theas]]
[[Catagóir:Focail nuachumtha]]</text>
      <sha1>4fqgv19xhqyad4hxlilx45u80wnfsyy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cugas Theas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>109922</id>
    <revision>
      <id>1213715</id>
      <parentid>1185120</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T22:02:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2292" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Is réigiún geografach ar theorainn [[Oirthear na hEorpa]] agus Iarthar na h[[An Áise|Áise]] é '''Cugas Theas''',&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/Ionada%ED%20Speisialta%20an%20Aontais%20Eorpaigh%20do%20Chugas%20Theas%20agus%20don%20gh%E9arch%E9im%20sa%20tSeoirsia/|title=“Ionadaí Speisialta an Aontais Eorpaigh do Chugas Theas agus don ghéarchéim sa tSeoirsia” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-22}}&lt;/ref&gt; ar a dtugtar '''An Traschugas''' freisin, ar gach taobh de [[Sléibhte Cugais|Shléibhte Cugais]] theas.&lt;ref&gt;{{cite web |work=The World Factbook |teideal=Caucasus |url=https://www.loc.gov/today/placesinthenews/archive/2006arch/20060503_caucasus.html |publisher=Library of Congress |date=May 2006 |access-date=7 July 2009}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;bbc&quot;&gt;{{cite web |first=Stephen |last=Mulvey |teideal=The Caucasus: Troubled borderland |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/460353.stm |work=News |publisher=BBC |date=16 June 2000 |quote=''&quot;The Caucasus Mountains form the boundary between West and East, between Europe and Asia...&quot;'' |access-date=1 July 2009}}&lt;/ref&gt;  Freagraíonn an Chugais Theas, a bheag nó a mhór, don [[An Airméin|Airméin]] nua-aimseartha, don tSeoirsia, agus don [[An Asarbaiseáin (tír)|Asarbaiseáin]], ar a dtugtar '''Na Stáit Chugasacha''' le chéile uaireanta. Tomhaiseann achar iomlán na dtíortha seo thart ar 186,100 ciliméadar cearnach. &lt;ref name=&quot;britannica&quot;&gt;{{cite encyclopedia | title=Transcaucasia | encyclopedia=Encyclopædia Britannica | access-date=3 December 2014 | author=Solomon Ilich Bruk | url=https://www.britannica.com/place/Transcaucasia}}&lt;/ref&gt; Cuimsíonn an Chugais Theas agus an Chugais Thuaidh le chéile an réigiún geografach Cugasacha níos mó a roinneann [[An Eoráise|an Eoráise]].

==Tagairtí==
{{Reflist}}

{{Síol-tír}}

{{DEFAULTSORT:Chugas Theas}}
[[Catagóir:An Cugas Theas]]
[[Catagóir:Réigiún Chugais]]
[[Catagóir:Tíreolaíocht na hÁise Thiar]]
[[Catagóir:Oirthear na hEorpa]]
[[Catagóir:Iarthar na hÁise]]
[[Catagóir:Réigiúin na hÁise]]
[[Catagóir:Réigiúin na hEorpa]]
[[Catagóir:Réigiúin na hEoráise]]</text>
      <sha1>6atjx0wth0oyvgonk0r2n35m2jbalvk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213716</id>
      <parentid>1213715</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T22:02:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[An Cugas Theas]] go [[Cugas Theas]]: féach an tagairt a chuir mé isteach</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2292" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Is réigiún geografach ar theorainn [[Oirthear na hEorpa]] agus Iarthar na h[[An Áise|Áise]] é '''Cugas Theas''',&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/Ionada%ED%20Speisialta%20an%20Aontais%20Eorpaigh%20do%20Chugas%20Theas%20agus%20don%20gh%E9arch%E9im%20sa%20tSeoirsia/|title=“Ionadaí Speisialta an Aontais Eorpaigh do Chugas Theas agus don ghéarchéim sa tSeoirsia” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-22}}&lt;/ref&gt; ar a dtugtar '''An Traschugas''' freisin, ar gach taobh de [[Sléibhte Cugais|Shléibhte Cugais]] theas.&lt;ref&gt;{{cite web |work=The World Factbook |teideal=Caucasus |url=https://www.loc.gov/today/placesinthenews/archive/2006arch/20060503_caucasus.html |publisher=Library of Congress |date=May 2006 |access-date=7 July 2009}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;bbc&quot;&gt;{{cite web |first=Stephen |last=Mulvey |teideal=The Caucasus: Troubled borderland |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/460353.stm |work=News |publisher=BBC |date=16 June 2000 |quote=''&quot;The Caucasus Mountains form the boundary between West and East, between Europe and Asia...&quot;'' |access-date=1 July 2009}}&lt;/ref&gt;  Freagraíonn an Chugais Theas, a bheag nó a mhór, don [[An Airméin|Airméin]] nua-aimseartha, don tSeoirsia, agus don [[An Asarbaiseáin (tír)|Asarbaiseáin]], ar a dtugtar '''Na Stáit Chugasacha''' le chéile uaireanta. Tomhaiseann achar iomlán na dtíortha seo thart ar 186,100 ciliméadar cearnach. &lt;ref name=&quot;britannica&quot;&gt;{{cite encyclopedia | title=Transcaucasia | encyclopedia=Encyclopædia Britannica | access-date=3 December 2014 | author=Solomon Ilich Bruk | url=https://www.britannica.com/place/Transcaucasia}}&lt;/ref&gt; Cuimsíonn an Chugais Theas agus an Chugais Thuaidh le chéile an réigiún geografach Cugasacha níos mó a roinneann [[An Eoráise|an Eoráise]].

==Tagairtí==
{{Reflist}}

{{Síol-tír}}

{{DEFAULTSORT:Chugas Theas}}
[[Catagóir:An Cugas Theas]]
[[Catagóir:Réigiún Chugais]]
[[Catagóir:Tíreolaíocht na hÁise Thiar]]
[[Catagóir:Oirthear na hEorpa]]
[[Catagóir:Iarthar na hÁise]]
[[Catagóir:Réigiúin na hÁise]]
[[Catagóir:Réigiúin na hEorpa]]
[[Catagóir:Réigiúin na hEoráise]]</text>
      <sha1>6atjx0wth0oyvgonk0r2n35m2jbalvk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213719</id>
      <parentid>1213716</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T22:05:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2190" xml:space="preserve">{{WD Bosca Geografaíocht Pholaitiúil}}

Is réigiún geografach ar theorainn [[Oirthear na hEorpa]] agus Iarthar na h[[An Áise|Áise]] é '''Cugas Theas''',&lt;ref name='Tearma'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.tearma.ie/q/Ionada%ED%20Speisialta%20an%20Aontais%20Eorpaigh%20do%20Chugas%20Theas%20agus%20don%20gh%E9arch%E9im%20sa%20tSeoirsia/|title=“Ionadaí Speisialta an Aontais Eorpaigh do Chugas Theas agus don ghéarchéim sa tSeoirsia” {{!}} téarma.ie|publisher=[[An Coiste Téarmaíochta]]|work=[[Téarma.ie]]: An Bunachar Náisiúnta Téarmaíochta don Ghaeilge|access-date=2024-04-22}}&lt;/ref&gt; ar gach taobh de [[Sléibhte Cugais|Shléibhte Cugais]] theas.&lt;ref&gt;{{cite web |work=The World Factbook |teideal=Caucasus |url=https://www.loc.gov/today/placesinthenews/archive/2006arch/20060503_caucasus.html |publisher=Library of Congress |date=May 2006 |access-date=7 July 2009}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;bbc&quot;&gt;{{cite web |first=Stephen |last=Mulvey |teideal=The Caucasus: Troubled borderland |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/460353.stm |work=News |publisher=BBC |date=16 June 2000 |quote=''&quot;The Caucasus Mountains form the boundary between West and East, between Europe and Asia...&quot;'' |access-date=1 July 2009}}&lt;/ref&gt;  Freagraíonn Cugas Theas, a bheag nó a mhór, don [[An Airméin|Airméin]] nua-aimseartha, don [[An tSeoirsia|tSeoirsia]], agus don [[An Asarbaiseáin (tír)|Asarbaiseáin]], ar a dtugtar '''na Stáit Chugasacha''' le chéile uaireanta. Tomhaiseann achar iomlán na dtíortha seo thart ar 186,100 ciliméadar cearnach. &lt;ref name=&quot;britannica&quot;&gt;{{cite encyclopedia | title=Transcaucasia | encyclopedia=Encyclopædia Britannica | access-date=3 December 2014 | author=Solomon Ilich Bruk | url=https://www.britannica.com/place/Transcaucasia}}&lt;/ref&gt; Cuimsíonn Cugas Theas agus Cugas Thuaidh le chéile [[Réigiún Chugais]].

==Tagairtí==
{{Reflist}}

{{Síol-tír}}

{{DEFAULTSORT:Chugas Theas}}
[[Catagóir:An Cugas Theas]]
[[Catagóir:Réigiún Chugais]]
[[Catagóir:Tíreolaíocht na hÁise Thiar]]
[[Catagóir:Oirthear na hEorpa]]
[[Catagóir:Iarthar na hÁise]]
[[Catagóir:Réigiúin na hÁise]]
[[Catagóir:Réigiúin na hEorpa]]
[[Catagóir:Réigiúin na hEoráise]]</text>
      <sha1>3negm325mnglxsjofl7ict1e0arwbes</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cinsireacht leabhar in Éirinn</title>
    <ns>0</ns>
    <id>110280</id>
    <revision>
      <id>1213639</id>
      <parentid>1188555</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T16:22:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>47196</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7036" xml:space="preserve">Bhí córas leathan [[cinsireacht]]a i bhfeidhm in Éirinn sa [[20ú haois]], cosúil le tíortha go leor eile le linn na hama sin. Bhí na dlíthe i gcónaí i bhfad ní ba liobrálaí sa Bhreatain, agus mar sin i d[[Tuaisceart Éireann]], ná an chuid eile den domhan.

== Stair ==
Bunaíodh an &quot;Committee on Evil Literature&quot; sa bhliain 1926.&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Committee on Evil Literature|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Committee_on_Evil_Literature&amp;oldid=1124564584|journal=Wikipedia|date=2022-11-29|language=en}}&lt;/ref&gt;  Mhol an Coiste seo go mbunofaí Bord um Scrúdóireacht Fhoilseachán, rud a tharla sa bhliain 1929 nuair a ritheadh  Acht um Chinsireacht Fhoilseachán, 1929.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishstatutebook.ie/eli/1929/act/21/enacted/en/html#|teideal=electronic Irish Statute Book|údar=eISB|dáta=1929|language=en|work=www.irishstatutebook.ie|dátarochtana=2023-10-25}}&lt;/ref&gt;

Ar an 13 Feabhra 1946, ritheadh an tAcht um Chinsireacht Fhoilseachán, 1946&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=http://www.acts.ie/ga.act.1946.0001.1.html|teideal=AN tACHT UM CHINSIREACHT FHOILSEACHÁN, 1946|údar=Office of the Houses of the Oireachtas House Services Directorate Bills Office|language=ga|work=www.acts.ie|dátarochtana=2023-10-25|archivedate=2023-10-25|archiveurl=https://web.archive.org/web/20231025230459/http://www.acts.ie/ga.act.1946.0001.1.html}}&lt;/ref&gt;  Leasaigh an tAcht an chéad Acht (1929), trí neamhspleáchas ón Aire Dlí agus Cirt a thabhairt don Bhord um Chinsireacht Fhoilseachán. Ba é an tAcht ina dhiaidh sin an bunús reachtúil do chóras cinsireachta a raibh droch-cháil air ar fud an domhain toisc nár aithin sé an fiúntas nó an tábhacht ó thaobh litríochta de a bhaineann le leabhair a scríobh daoine a bhí i measc na scríbhneoirí is mó le rá in Éirinn agus sa domhan. 

Rinneadh leasú sa bhliain 1967, nuair a ritheadh an tAcht um Chinsireacht Fhoilseachán, 1967.  Cuireadh  teorainn dhá bhliain déag  den chuid is mó ar an éifeacht a bhí ag ordú toirmisceachta i leith leabhair.Chiallaigh sé sin gurbh fhéidir cúig mhíle leabhar a raibh cosc orthu roimhe sin a chur ar an margadh in Éirinn. Dáiríre, chiallaigh an t-acht gur cuireadh deireadh le dianchinsireacht leabhar in Éirinn. Ba chor cinniúnach a bhí ann. Tar éis 1967, tá an chosúlacht air nár bhreathnaigh daoine siar níos mó – mar shampla, bhí leabhair Brendan Behan, John McGahern agus Edna O’Brien,srl  ar liostaí léitheoireachta na nÉireannach.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/cas-john-broderick-agus-lorg-na-cinsireachta-in-eirinn/|teideal=Cás John Broderick agus lorg na cinsireachta in Éirinn|údar=Colm Tóibín|dáta=25 Deireadh Fómhair 2023|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2023-10-25}}&lt;/ref&gt;

== An Ghaeilge ==
Bhí [[Máirtín Ó Cadhain|an Cadhnach]] barúlach go raibh córas neamhoifigiúil cinsireachta i bhfeidhm ag an n[[An Gúm|Gúm]]&lt;ref&gt;lch 86, Ó Cadhain, Máirtín, ''Ó Cadhain i bhFeasta''. Eag. Seán Ó Laighin. (Clódhanna Teoranta, 1990).&lt;/ref&gt; agus é níos déine ná an chinsireacht oscailte a bhí á déanamh ar na leabhair Bhéarla in Éirinn san am chéanna. Cháin sé an rud ar thug sé tíorántacht na bpáistí scoile agus na mban rialta air, is é sin, go raibh an Gúm drogallach aon leabhar Gaeilge a fhoilsiú a bhainfeadh geit as an dá dhream seo, ó bhí an priacal ann i dtólamh go mbainfí úsáid as an leabhar mar lón léitheoireachta is mar áis teagaisc ar scoil (agus ba iad na hoird reiligiúnacha a bhí i gceann fhormhór mór na scoileanna in Éirinn sa linn sin).

== An chinsireacht inniu ==
Is féidir srian a chur ar leabhair, scannáin, irisleabhair, nuachtáin, srl sna cásanna seo a leanas: Tá siad do-ghlactha, maslach, graosta, nó spreagann siad fuath nó foréigean srl. Faoin Acht um Gháinneáil ar Leanaí agus Pornagrafaíocht Leanaí, 1998, is cion é pornagrafaíocht leanaí a shealbhú, a chur i gcló, a fhoilsiú nó a thaispeáint.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.citizensinformation.ie/ga/government-in-ireland/irish-constitution-1/censorship/|teideal=Cinsireacht|údar=Citizensinformation.ie|language=ga|work=www.citizensinformation.ie|dátarochtana=2023-10-25}}&lt;/ref&gt;
Tá an Bord um Scrúdóireacht Fhoilseachán fós ann, bunaithe faoi na hAchtanna um Scrúdóireacht Fhoilseachán, 1929 go 1967. Ach ní thagann an Bord um Scrúdóireacht Fhoilseachán le chéile ach nuair a theastaíonn. Tháinig sé le chéile mar shampla sa bhliain 2008 (agus arís in 2016) nuair a bhí gearán amháin faighte ag an mBord i gcomhair a bhreithnithe. Tá an Bord neamhspleách ar an Aire i gcur i gcrích a fheidhmeanna agus níl an chumhacht ag an Aire cinntí an Bhoird a athrú.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://merrionstreet.ie/ga/Seomra-Nuachta/Nuacht/cathaoirleach-agus-baill-nua-fogartha-don-bhord-um-scrudoireacht-fhoilseachan.html|teideal=Cathaoirleach agus Baill nua fógartha don Bhord um Scrúdóireacht Fhoilseachán|language=ga|work=merrionstreet.ie|dátarochtana=2023-10-25}}&lt;/ref&gt;

Mar sin féin, tá an tAcht ligthe i léig beagnach, ó thaobh na leabhar de (mar chontrárthacht ar thréimhseacháin); dealraíonn sé nach ndearnadh ach ordú toirmisceachta amháin i leith leabhar ó 1998,&lt;ref&gt;Cuireadh cosc sa bhliain sin ar &quot;The Base Guide to London&quot; le Base Shoes&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Cuireadh cosc chomh maith ar &quot;[https://books.google.fr/books/about/The_Committee.html?id=bxGHAAAAIAAJ&amp;redir_esc=y The Committee: Political Assassination in Northern Ireland]&quot;.&lt;/ref&gt; ionas nach bhfuil ach an leabhar sin amháin faoi thoirmeasc faoi láthair ('The Raped Little Runaway', le Jean Martin) &quot;ar an bhforas go bhfuil leabhar mígheanasach nó draosta&quot;. 

Go dtí 2018, bhí leabhair faoi thoirmeasc buan fós ar an bhforas go molann siad breith anabaidh nó mochbhreith a thabhairt.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.irishtimes.com/news/ireland/irish-news/censorship-board-bans-book-for-the-first-time-since-1998-1.2571029|teideal=Censorship board bans book for the first time since 1998|language=en|work=The Irish Times|dátarochtana=2023-10-25}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.facebook.com/UCDSchoolofLaw/posts/1851669458190703/|teideal=An tAcht um Chinsireacht Fhoilseachán, 1946|údar=Scoil Dlí COBÁC|dáta=2018|dátarochtana=2023}}&lt;/ref&gt;  Ach i ndiaidh go ndearnadh an t[[An tOchtú Leasú ar Bhunreacht na hÉireann|Ochtú Leasú]] a aisghairm in 2018, a dhéanann foráil d’fhoirceannadh dleathach toirchis, baineadh tagairtí do ghinmhilleadh den Acht um Scrúdóireacht Fhoilseachán, 1946. In 2019, dheimhnigh an Roinn Dlí agus Cirt go raibh roinnt foilseachán a sholáthraíonn eolas faoi ghinmhilleadh le baint ón gClár Foilseachán Toirmiscthe.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt;

== Féach freisin    ==

* [[Cinsireacht sa Ghearmáin Thoir]]
* [[Scéim Aistriúcháin an Ghúim]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Cinsireacht leabhar in Éirinn]]
[[Catagóir:Leabhair Éireannacha]]
[[Catagóir:Stair na hÉireann]]</text>
      <sha1>szhy96p5o7lx35hq660k6ueoxmc5siq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úsáideoir:Taghdtaighde/Clár Dubh</title>
    <ns>2</ns>
    <id>112054</id>
    <revision>
      <id>1213734</id>
      <parentid>1213573</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T23:59:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taghdtaighde</username>
        <id>60452</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1423" xml:space="preserve">{{Cquote|Seo [[:en:Template:Cquote|athfhriotal]] beag breá|author=[[Albert Einstein]]}}

{{Dead link|date=Eanáir 2000 |fix-attempted=yes}}

{|class=&quot;wikitable&quot;
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
! width=50% | Meán-Ghaeilge&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://research.ucc.ie/celt/document/G100002|title=Annals of Tigernach|author=|last=Färber|first=Beatrix|date=25/09/2008|work=Corpus of Electronic Texts (CELT)|access-date=10 Márta 2024}} sub anno 1152.6&lt;/ref&gt;
! width=50% | Nua-Ghaeilge &lt;ref&gt;Aistriúchán de chuid na Vicipéide.&lt;/ref&gt;
|- style=&quot;vertical-align: top;&quot;
||
Sluaiged la Toirrdelbach h-Úa Concobair ⁊ la Diarmuid Mac Murchadha ar amus Tighernaín h-Úi Ruairc, cor' loiscet Bun Cuilínd, ⁊ co tardsat maidm for Tighernan, ⁊ coro righsad mac Gilla Bruidi h-Úi Ruairc ar Conmaicne, ⁊ cor' gab a n-aird-righi uile, ⁊ co ruc' Diarmuid Mac Murchadha rí Laigen, ben h-í Ruairc ar éicin lais a Midhi .i. Dirborgaill ingen Murchadha, cona maithius.
||
Slógadh le Toirdhealbhach Ua Conchobhair agus le Diarmuid mac Murchadha in éadan Thighearnáin Uí Ruairc, gur loisceadar Bun Coillín[?], agus gur thug siad maidhm ar Thighearnán, agus gur rígh siad mac Ghiolla Bhruidi[?] Uí Ruairc ar [[Conmhaicne|Chonmhaicne]], agus gur ghabh a n-ard-ríghe uile, agus go rug Diarmuid Mac Murchadha Rí Laighean bean Uí Ruairc ar éigean leis ón Mhí .i. Dearbhorghaill iníon Mhurchadha, gona maitheas.


|}</text>
      <sha1>g6up18exc1mkqkzkd7n10qugh2w7f4w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Róisín Seoighe</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112714</id>
    <revision>
      <id>1213732</id>
      <parentid>1213529</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T23:49:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taghdtaighde</username>
        <id>60452</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Catagóir eile curtha leis</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2225" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is [[amhránaí]] agus scríbhneoir amhrán [[Éireannach]] í '''Róisín Seoighe'''.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/gradam-nos-buaite-ag-roisin-seoighe/|teideal=Gradam NÓS buaite ag Róisín Seoighe|dáta=02 Feabhra 2018|work=Nós|dátarochtana=08 Aibreán 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181228045545/https://nos.ie/cultur/gradam-nos-buaite-ag-roisin-seoighe/|archivedate=28 Nollaig 2018}}&lt;/ref&gt;

Déanann sí cumasc de sheánraí éagsúla ina saothar, idir [[Popcheol|phopcheol]], cheol [[Ceol damhsa leictreonach|damhsa leictreonach]], cheol [[Ceol traidisiúnta na hÉireann|traidisiúnta]], agus cheol [[Ceol rithim agus gormacha|rithim ⁊ gormacha]]. Thosaigh sí ag gabháil don [[sean-nós]] i dtús báire agus tá a rian sin le haireachtáil ina cuid ceol i gcónaí. Pléann a cuid liricí le réimse topaicí éagsúla m.sh. cearta teanga, ár gcaidreamh leis an [[Éiceolaíocht|domhan mórthimpeall]], agus dóchas á aimsiú in umar an [[Dúlagar|éadóchais]].&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://imro.ie/news/new-single-from-imle-and-roisin-seoighe/|teideal=New Single From IMLÉ and Róisín Seoighe|dáta=14 Meán Fómhair 2022|work=IMRO|dátarochtana=08 Aibreán 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230604233517/https://imro.ie/news/new-single-from-imle-and-roisin-seoighe/|archivedate=04 Meitheamh 2023}}&lt;/ref&gt;

Bronnadh Gradam NÓS don amhrán nuachumtha is fearr uirthi in 2018 agus í fós ar an meánscoil nó bhí sí &quot;aitheanta cheana féin mar cheoltóir cumasach&quot;.&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

[[Catagóir:Ceoltóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Amhránaithe popcheoil]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Mná Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine as Conamara]]
[[Catagóir:Daoine as Contae na Gaillimhe]]
[[Catagóir:Rapálaithe Gaeilge]]
[[Catagóir:Rapálaithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Bannaí a chanann i nGaeilge]]
[[Catagóir:Cumadóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Nuatheachtaí na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Amhrán na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Banna / Ceoltóir na Bliana]]


{{Síolta ceol}}</text>
      <sha1>mc4ou700jnwogurtlw5g44zhwnjgbzv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oein DeBharduin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>112821</id>
    <revision>
      <id>1213630</id>
      <parentid>1211889</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T12:25:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="878" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Scríbhneoir, scéalaí agus gníomhaí ón [[An Lucht Siúil|Lucht Siúil]] é '''Oein DeBharduin'''. Is é a scríobh ''An Drúchtín agus an Seilide'' (''The Slug and the Snail'' an bunleagan Béarla), ar leabhar do pháistí é. Síolraíonn an scéal ó thraidisiún béil an Lucht Siúil. Is [[fáthscéal]] séimh é seo faoi éagsúlacht, faoi ghlacadh leat féin agus léargais éagsúla ar an domhan.

==Creatlach an scéil==

Seo scéal faoi bheirt [[drúchtín]] fadó a mhair go sona sásta, gan bhlaosc mar shrian orthu. Ach tagann an lá go gcasann siad le [[préachán]] a chruthaíonn deighilt agus teannas eatarthu. An féidir leo na difríochtaí atá eatarthu a réiteach?

[[Catagóir:Scríbhneoirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Scéalaithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Gníomhaithe Éireannacha]]
[[Catagóir:Baill den lucht siúil]]</text>
      <sha1>mqudk495e21szucatayrc91hyar3155</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Coláiste na hOllscoile, BÁC</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113189</id>
    <redirect title="An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath" />
    <revision>
      <id>1213659</id>
      <parentid>1212749</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:06:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59" xml:space="preserve">#athsheoladh [[An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath]]</text>
      <sha1>i6e7jnhtc8ibkuk3ft01ez5ctotp6h2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Port Ílein</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113231</id>
    <redirect title="Port Ilein" />
    <revision>
      <id>1213663</id>
      <parentid>1212841</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:07:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Port Ilein]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Port Ilein]]</text>
      <sha1>2i8woij98gnm6ojqkeh35x6zicjbrqz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An t-Srúigh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113266</id>
    <redirect title="Sruidh" />
    <revision>
      <id>1213653</id>
      <parentid>1213027</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:05:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Sruidh]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Sruidh]]</text>
      <sha1>1zh2dvxdqjnmz5bz1kvu6kt70w7krvr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Taigh-ósta Taigh an Rígh</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113292</id>
    <redirect title="Taigh-òsta Taigh an Rìgh" />
    <revision>
      <id>1213668</id>
      <parentid>1213095</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T18:08:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>EmausBot</username>
        <id>6926</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag socrú athsheolta dúbailte → [[Taigh-òsta Taigh an Rìgh]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Taigh-òsta Taigh an Rìgh]]</text>
      <sha1>9ldvp33fr2h041op9hf7is8avctm2u3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Shauna Bannon</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113384</id>
    <revision>
      <id>1213645</id>
      <parentid>1213592</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T17:00:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="432" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}

Is ealaíontóir comhraic measctha as Tamhlacht í '''Shauna Bannon''' (a rugadh ar an 23 Deireadh Fómhair 1993). Triodeann sí i roinn sopmheáchana na mban den [[UFC]]. Throid sí in dhá phromóisean éagsúla healaíona comhraic measctha sular shínigh sí leis an UFC. 

== Saol óige ==

== Saol an teaghlaigh ==


== Ag tosú sa spórt comhraic ==


== Ealaíona comhraic measctha ==


== UFC ==</text>
      <sha1>jwut5chaaz4843elfdcxvkgjgk89b4g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Réalachas sóisialta</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113387</id>
    <revision>
      <id>1213619</id>
      <timestamp>2024-04-22T12:06:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1218515082|Social realism]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4526" xml:space="preserve"> 
[[Íomhá:Grant_Wood_-_American_Gothic_-_Google_Art_Project.jpg|deas|mion| Samhail íocónach cháiliúil den réalachas sóisialta é magnum opus &lt;a href=&quot;./Grant_Wood&quot; rel=&quot;mw:WikiLink&quot; data-linkid=&quot;5&quot; data-cx=&quot;{&amp;amp;quot;adapted&amp;amp;quot;:false,&amp;amp;quot;sourceTitle&amp;amp;quot;:{&amp;amp;quot;title&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;Grant Wood&amp;amp;quot;,&amp;amp;quot;thumbnail&amp;amp;quot;:{&amp;amp;quot;source&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Grant_Wood.jpg/80px-Grant_Wood.jpg&amp;amp;quot;,&amp;amp;quot;width&amp;amp;quot;:80,&amp;amp;quot;height&amp;amp;quot;:103},&amp;amp;quot;description&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;American painter (1891–1942)&amp;amp;quot;,&amp;amp;quot;pageprops&amp;amp;quot;:{&amp;amp;quot;wikibase_item&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;Q217434&amp;amp;quot;},&amp;amp;quot;pagelanguage&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;en&amp;amp;quot;},&amp;amp;quot;targetFrom&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;label&amp;amp;quot;}&quot; class=&quot;cx-link&quot; id=&quot;mwDA&quot; title=&quot;Grant Wood&quot;&gt;Grant Wood&lt;/a&gt; an phéintéireacht ''American Gotach'', 1930. Is minic a dhéantar scigaithris uirthi.]]
Is éard is '''réalachas sóisialta''' ann ná an téarma a úsáidtear le haghaidh saothair a chruthaíonn péintéirí, déantóirí priontaí, grianghrafadóirí, scríbhneoirí agus scannánóirí a bhfuil sé mar aidhm acu aird a tharraingt ar fhíorchoinníollacha sochpholaitiúla an [[lucht oibre]] mar mhodh chun anailís agus critíc a dhéanamh ar na struchtúir chumhachta atá taobh thiar de na coinníollacha seo. Cé go bhfuil an-éagsúlacht idir tréithe na gluaiseachta ó thír agus ó mheán go cheile, beagnach i gcónaí bíonn réalachas tuairisciúil nó criticiúil i gceist. &lt;ref name=&quot;gao&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|title=Social Realism|author=Todd|first=James G.|date=2009|work=Art Terms|publisher=Museum of Modern Art|archive-url=https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|archive-date=2015-05-14}}&lt;/ref&gt;

Uaireanta úsáidtear an téarma ar bhealach níos cúinge chun cur síos a dhéanamh ar ghluaiseacht ealaíne a raibh rath uirthi idir an dá Chogadh Domhanda mar fhreagairt ar an gcruatan agus na deacrachtaí a d’fhulaing an gnáthdhuine i ndiaidh na [[Cliseadh Wall Street|Tuairte Móire]]. Chun a gcuid ealaíne a dhéanamh níos inrochtana do lucht féachana forleathan, thosaigh ealaíontóirí ar léirithe réalaíocha a dhéanamh ar oibrithe gan ainm chomh maith le daoine cáiliúla, á n-úsáid mar shiombailí laochta láidreachta a bhí ag tabhairt aghaidh ar dhúshláin an tsaoil. Sprioc pholaitiúil a bhí ag na healaíontóirí mar gur theastaigh uathu droch-choinníollacha shaol na ndaoine bochta agus na haicme oibre a nochtadh don saol mór agus a léiriú go raibh na córais rialtais agus shóisialta freagrach astu. &lt;ref name=&quot;moma&quot;&gt;[https://www.moma.org/collection/terms/social-realism Social Realism] defined at the MOMA&lt;/ref&gt;

Níor cheart an réalachas sóisialta a mheascadh suas le réalachas sóisialach, an fhoirm oifigiúil ealaíne in Aontas na Sóivéide a thug [[Iósaf Stailín|Joseph Stalin]] isteach sa bhliain 1934 agus ar ghlac páirtithe Cumannacha comhaontach ar fud an domhain léi ina dhiaidh sin. Tá sé difriúil freisin ón réalachas mar ní hamháin go gcuireann sé coinníollacha na mbochtán i láthair, ach déanann sé amhlaidh trí na teannas idir dhá dhream atá i gcoimhlint lena chéile a chur in iúl, mar shampla feirmeoirí agus tiarnaí feodacha.&lt;ref name=&quot;gao&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|title=Social Realism|author=Todd|first=James G.|date=2009|work=Art Terms|publisher=Museum of Modern Art|archive-url=https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|archive-date=2015-05-14}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFToddGrove_Art_Online2009&quot;&gt;Todd, James G.; Grove Art Online (2009). [https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195 &quot;Social Realism&quot;]. ''Art Terms''. Museum of Modern Art. Archived from [http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195 the original] on 14 May 2015.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Uaireanta, áfach, úsáidtear na téarmaí 'réalachas sóisialta' agus 'réalachas sóisialach' ar bhealach idirmhalartaithe. &lt;ref&gt;Max Rieser, ''The Aesthetic Theory of Social Realism'', in: The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 16, No. 2 (December 1957), pp. 237-248&lt;/ref&gt;
[[Catagóir:Ealaín nua-aimseartha]]</text>
      <sha1>axckk3woefym5fn1v5k5yo53jy75cin</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213620</id>
      <parentid>1213619</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T12:08:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4541" xml:space="preserve"> 
[[Íomhá:Grant_Wood_-_American_Gothic_-_Google_Art_Project.jpg|deas|mion| Samhail íocónach cháiliúil den réalachas sóisialta é magnum opus &lt;a href=&quot;./Grant_Wood&quot; rel=&quot;mw:WikiLink&quot; data-linkid=&quot;5&quot; data-cx=&quot;{&amp;amp;quot;adapted&amp;amp;quot;:false,&amp;amp;quot;sourceTitle&amp;amp;quot;:{&amp;amp;quot;title&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;Grant Wood&amp;amp;quot;,&amp;amp;quot;thumbnail&amp;amp;quot;:{&amp;amp;quot;source&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Grant_Wood.jpg/80px-Grant_Wood.jpg&amp;amp;quot;,&amp;amp;quot;width&amp;amp;quot;:80,&amp;amp;quot;height&amp;amp;quot;:103},&amp;amp;quot;description&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;American painter (1891–1942)&amp;amp;quot;,&amp;amp;quot;pageprops&amp;amp;quot;:{&amp;amp;quot;wikibase_item&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;Q217434&amp;amp;quot;},&amp;amp;quot;pagelanguage&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;en&amp;amp;quot;},&amp;amp;quot;targetFrom&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;label&amp;amp;quot;}&quot; class=&quot;cx-link&quot; id=&quot;mwDA&quot; title=&quot;Grant Wood&quot;&gt;Grant Wood&lt;/a&gt; an phéintéireacht ''American Gotach'', 1930. Is minic a dhéantar scigaithris uirthi.]]
Is éard is '''réalachas sóisialta''' ann ná téarma a úsáidtear le cur síos a dhéanamh ar shaothair a chruthaíonn péintéirí, déantóirí priontaí, grianghrafadóirí, scríbhneoirí agus scannánóirí a bhfuil sé mar aidhm acu aird a tharraingt ar fhíorchoinníollacha sochpholaitiúla an [[lucht oibre]] mar mhodh chun anailís agus critíc a dhéanamh ar na struchtúir chumhachta atá taobh thiar de na coinníollacha sin. Cé go bhfuil an-éagsúlacht idir tréithe na gluaiseachta ó thír agus ó mheán go chéile, beagnach i gcónaí bíonn réalachas tuairisciúil nó criticiúil i gceist. &lt;ref name=&quot;gao&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|title=Social Realism|author=Todd|first=James G.|date=2009|work=Art Terms|publisher=Museum of Modern Art|archive-url=https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|archive-date=2015-05-14}}&lt;/ref&gt;

Uaireanta úsáidtear an téarma ar bhealach níos cúinge chun cur síos a dhéanamh ar ghluaiseacht ealaíne a raibh rath uirthi idir an dá Chogadh Domhanda mar fhreagairt ar an gcruatan agus na deacrachtaí a d’fhulaing an gnáthdhuine i ndiaidh na [[Cliseadh Wall Street|Tuairte Móire]]. Chun a gcuid ealaíne a dhéanamh níos inrochtana do lucht féachana forleathan, thosaigh ealaíontóirí ar léirithe réalaíocha a dhéanamh ar oibrithe gan ainm chomh maith le daoine cáiliúla, á n-úsáid mar shiombailí laochta láidreachta a bhí ag tabhairt aghaidh ar dhúshláin an tsaoil. Sprioc pholaitiúil a bhí ag na healaíontóirí mar gur theastaigh uathu droch-choinníollacha shaol na ndaoine bochta agus na haicme oibre a nochtadh don saol mór agus a léiriú go raibh na córais rialtais agus shóisialta freagrach astu. &lt;ref name=&quot;moma&quot;&gt;[https://www.moma.org/collection/terms/social-realism Social Realism] defined at the MOMA&lt;/ref&gt;

Níor cheart an réalachas sóisialta a mheascadh suas le réalachas sóisialach, an fhoirm oifigiúil ealaíne in Aontas na Sóivéide a thug [[Iósaf Stailín|Joseph Stalin]] isteach sa bhliain 1934 agus ar ghlac páirtithe Cumannacha comhaontach ar fud an domhain léi ina dhiaidh sin. Tá sé difriúil freisin ón réalachas mar ní hamháin go gcuireann sé coinníollacha na mbochtán i láthair, ach déanann sé amhlaidh trí na teannas idir dhá dhream atá i gcoimhlint lena chéile a chur in iúl, mar shampla feirmeoirí agus tiarnaí feodacha.&lt;ref name=&quot;gao&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|title=Social Realism|author=Todd|first=James G.|date=2009|work=Art Terms|publisher=Museum of Modern Art|archive-url=https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|archive-date=2015-05-14}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFToddGrove_Art_Online2009&quot;&gt;Todd, James G.; Grove Art Online (2009). [https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195 &quot;Social Realism&quot;]. ''Art Terms''. Museum of Modern Art. Archived from [http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195 the original] on 14 May 2015.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Uaireanta, áfach, úsáidtear na téarmaí 'réalachas sóisialta' agus 'réalachas sóisialach' ar bhealach idirmhalartaithe. &lt;ref&gt;Max Rieser, ''The Aesthetic Theory of Social Realism'', in: The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 16, No. 2 (December 1957), pp. 237-248&lt;/ref&gt;
[[Catagóir:Ealaín nua-aimseartha]]</text>
      <sha1>ic3omqbepeohksxiuy8a9b8ij99hmnj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213621</id>
      <parentid>1213620</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T12:09:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4550" xml:space="preserve"> 
[[Íomhá:Grant_Wood_-_American_Gothic_-_Google_Art_Project.jpg|deas|mion| Samhail íocónach cháiliúil den réalachas sóisialta é magnum opus &lt;a href=&quot;./Grant_Wood&quot; rel=&quot;mw:WikiLink&quot; data-linkid=&quot;5&quot; data-cx=&quot;{&amp;amp;quot;adapted&amp;amp;quot;:false,&amp;amp;quot;sourceTitle&amp;amp;quot;:{&amp;amp;quot;title&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;Grant Wood&amp;amp;quot;,&amp;amp;quot;thumbnail&amp;amp;quot;:{&amp;amp;quot;source&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Grant_Wood.jpg/80px-Grant_Wood.jpg&amp;amp;quot;,&amp;amp;quot;width&amp;amp;quot;:80,&amp;amp;quot;height&amp;amp;quot;:103},&amp;amp;quot;description&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;American painter (1891–1942)&amp;amp;quot;,&amp;amp;quot;pageprops&amp;amp;quot;:{&amp;amp;quot;wikibase_item&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;Q217434&amp;amp;quot;},&amp;amp;quot;pagelanguage&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;en&amp;amp;quot;},&amp;amp;quot;targetFrom&amp;amp;quot;:&amp;amp;quot;label&amp;amp;quot;}&quot; class=&quot;cx-link&quot; id=&quot;mwDA&quot; title=&quot;Grant Wood&quot;&gt;Grant Wood&lt;/a&gt; an phéintéireacht ''American Gotach'', 1930. Is minic a dhéantar scigaithris uirthi.]]
Is éard is '''réalachas sóisialta''' ann ná téarma a úsáidtear le cur síos a dhéanamh ar shaothair a chruthaíonn péintéirí, déantóirí priontaí, grianghrafadóirí, scríbhneoirí agus scannánóirí a bhfuil sé mar aidhm acu aird a tharraingt ar fhíorchoinníollacha sochpholaitiúla an [[lucht oibre]] mar mhodh chun anailís agus critíc a dhéanamh ar na struchtúir chumhachta atá taobh thiar de na coinníollacha sin. Cé go bhfuil an-éagsúlacht idir tréithe na gluaiseachta ó thír agus ó mheán go chéile, beagnach i gcónaí bíonn réalachas tuairisciúil nó criticiúil i gceist. &lt;ref name=&quot;gao&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|title=Social Realism|author=Todd|first=James G.|date=2009|work=Art Terms|publisher=Museum of Modern Art|archive-url=https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|archive-date=2015-05-14}}&lt;/ref&gt;

Uaireanta úsáidtear an téarma ar bhealach níos cúinge chun cur síos a dhéanamh ar ghluaiseacht ealaíne a raibh rath uirthi idir an dá Chogadh Domhanda mar fhreagairt ar an gcruatan agus na deacrachtaí a d’fhulaing an gnáthdhuine i ndiaidh [[Cliseadh Wall Street|Chliseadh Wall Street]]. Chun a gcuid ealaíne a dhéanamh níos inrochtana do lucht féachana forleathan, thosaigh ealaíontóirí ar léirithe réalaíocha a dhéanamh ar oibrithe gan ainm chomh maith le daoine cáiliúla, á n-úsáid mar shiombailí laochta láidreachta a bhí ag tabhairt aghaidh ar dhúshláin an tsaoil. Sprioc pholaitiúil a bhí ag na healaíontóirí mar gur theastaigh uathu droch-choinníollacha shaol na ndaoine bochta agus na haicme oibre a nochtadh don saol mór agus a léiriú go raibh na córais rialtais agus shóisialta freagrach astu. &lt;ref name=&quot;moma&quot;&gt;[https://www.moma.org/collection/terms/social-realism Social Realism] defined at the MOMA&lt;/ref&gt;

Níor cheart an réalachas sóisialta a mheascadh suas le réalachas sóisialach, an fhoirm oifigiúil ealaíne in [[Aontas na Sóivéide]] a thug [[Iósaf Stailín|Joseph Stalin]] isteach sa bhliain 1934 agus ar ghlac páirtithe Cumannacha comhaontacha ar fud an domhain léi ina dhiaidh sin. Tá sé difriúil freisin ón réalachas mar ní hamháin go gcuireann sé coinníollacha na mbochtán i láthair, ach déanann sé amhlaidh trí na teannas idir dhá dhream atá i gcoimhlint lena chéile a chur in iúl, mar shampla feirmeoirí agus tiarnaí feodacha.&lt;ref name=&quot;gao&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|title=Social Realism|author=Todd|first=James G.|date=2009|work=Art Terms|publisher=Museum of Modern Art|archive-url=https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|archive-date=2015-05-14}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFToddGrove_Art_Online2009&quot;&gt;Todd, James G.; Grove Art Online (2009). [https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195 &quot;Social Realism&quot;]. ''Art Terms''. Museum of Modern Art. Archived from [http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195 the original] on 14 May 2015.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Uaireanta, áfach, úsáidtear na téarmaí 'réalachas sóisialta' agus 'réalachas sóisialach' ar bhealach idirmhalartaithe. &lt;ref&gt;Max Rieser, ''The Aesthetic Theory of Social Realism'', in: The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 16, No. 2 (December 1957), pp. 237-248&lt;/ref&gt;
[[Catagóir:Ealaín nua-aimseartha]]</text>
      <sha1>4o55l1p47q3qi7vb00qerhh1zq5pg8h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213625</id>
      <parentid>1213621</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T12:19:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3790" xml:space="preserve"> 
[[Íomhá:Grant_Wood_-_American_Gothic_-_Google_Art_Project.jpg|deas|mion| Samhail íocónach cháiliúil den réalachas sóisialta é sárshaothar [[Grant Wood]] an phéintéireacht ''American Gothic'', 1930. Is minic a dhéantar scigaithris uirthi.]]
Is éard is '''réalachas sóisialta''' ann ná téarma a úsáidtear le cur síos a dhéanamh ar shaothair a chruthaíonn péintéirí, déantóirí priontaí, grianghrafadóirí, scríbhneoirí agus scannánóirí a bhfuil sé mar aidhm acu aird a tharraingt ar fhíorchoinníollacha sochpholaitiúla an [[lucht oibre]] mar mhodh chun anailís agus critíc a dhéanamh ar na struchtúir chumhachta atá taobh thiar de na coinníollacha sin. Cé go bhfuil an-éagsúlacht idir tréithe na gluaiseachta ó thír agus ó mheán go chéile, beagnach i gcónaí bíonn réalachas tuairisciúil nó criticiúil i gceist. &lt;ref name=&quot;gao&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|title=Social Realism|author=Todd|first=James G.|date=2009|work=Art Terms|publisher=Museum of Modern Art|archive-url=https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|archive-date=2015-05-14}}&lt;/ref&gt;

Uaireanta úsáidtear an téarma ar bhealach níos cúinge chun cur síos a dhéanamh ar ghluaiseacht ealaíne a raibh rath uirthi idir an dá Chogadh Domhanda mar fhreagairt ar an gcruatan agus na deacrachtaí a d’fhulaing an gnáthdhuine i ndiaidh [[Cliseadh Wall Street|Chliseadh Wall Street]]. Chun a gcuid ealaíne a dhéanamh níos inrochtana do lucht féachana forleathan, thosaigh ealaíontóirí ar léirithe réalaíocha a dhéanamh ar oibrithe gan ainm chomh maith le daoine cáiliúla, á n-úsáid mar shiombailí laochta láidreachta a bhí ag tabhairt aghaidh ar dhúshláin an tsaoil. Sprioc pholaitiúil a bhí ag na healaíontóirí mar gur theastaigh uathu droch-choinníollacha shaol na ndaoine bochta agus na haicme oibre a nochtadh don saol mór agus a léiriú go raibh na córais rialtais agus shóisialta freagrach astu. &lt;ref name=&quot;moma&quot;&gt;[https://www.moma.org/collection/terms/social-realism Social Realism] defined at the MOMA&lt;/ref&gt;

Níor cheart an réalachas sóisialta a mheascadh suas le réalachas sóisialach, an fhoirm oifigiúil ealaíne in [[Aontas na Sóivéide]] a thug [[Iósaf Stailín|Joseph Stalin]] isteach sa bhliain 1934 agus ar ghlac páirtithe Cumannacha comhaontacha ar fud an domhain léi ina dhiaidh sin. Tá sé difriúil freisin ón réalachas mar ní hamháin go gcuireann sé coinníollacha na mbochtán i láthair, ach déanann sé amhlaidh trí na teannas idir dhá dhream atá i gcoimhlint lena chéile a chur in iúl, mar shampla feirmeoirí agus tiarnaí feodacha.&lt;ref name=&quot;gao&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|title=Social Realism|author=Todd|first=James G.|date=2009|work=Art Terms|publisher=Museum of Modern Art|archive-url=https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|archive-date=2015-05-14}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFToddGrove_Art_Online2009&quot;&gt;Todd, James G.; Grove Art Online (2009). [https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195 &quot;Social Realism&quot;]. ''Art Terms''. Museum of Modern Art. Archived from [http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195 the original] on 14 May 2015.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Uaireanta, áfach, úsáidtear na téarmaí 'réalachas sóisialta' agus 'réalachas sóisialach' ar bhealach idirmhalartaithe. &lt;ref&gt;Max Rieser, ''The Aesthetic Theory of Social Realism'', in: The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 16, No. 2 (December 1957), pp. 237-248&lt;/ref&gt;
[[Catagóir:Ealaín nua-aimseartha]]</text>
      <sha1>sbon9egm40gokiw1ot1gkcg5qvfgm5w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213627</id>
      <parentid>1213625</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T12:23:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3962" xml:space="preserve"> 
[[Íomhá:Grant_Wood_-_American_Gothic_-_Google_Art_Project.jpg|deas|mion| Samhail íocónach cháiliúil den réalachas sóisialta é sárshaothar [[Grant Wood]] an phéintéireacht ''American Gothic'', 1930. Is minic a dhéantar scigaithris uirthi.]]
Is éard is '''réalachas sóisialta''' ann ná téarma a úsáidtear le cur síos a dhéanamh ar shaothair a chruthaíonn péintéirí, déantóirí priontaí, grianghrafadóirí, scríbhneoirí agus scannánóirí a bhfuil sé mar aidhm acu aird a tharraingt ar fhíorchoinníollacha sochpholaitiúla an [[lucht oibre]] mar mhodh chun anailís agus critíc a dhéanamh ar na struchtúir chumhachta atá taobh thiar de na coinníollacha sin. Cé go bhfuil an-éagsúlacht idir tréithe na gluaiseachta ó thír agus ó mheán go chéile, beagnach i gcónaí bíonn réalachas tuairisciúil nó criticiúil i gceist. &lt;ref name=&quot;gao&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|title=Social Realism|author=Todd|first=James G.|date=2009|work=Art Terms|publisher=Museum of Modern Art|archive-url=https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|archive-date=2015-05-14}}&lt;/ref&gt;

Uaireanta úsáidtear an téarma ar bhealach níos cúinge chun cur síos a dhéanamh ar ghluaiseacht ealaíne a raibh rath uirthi idir an dá Chogadh Domhanda mar fhreagairt ar an gcruatan agus na deacrachtaí a d’fhulaing an gnáthdhuine i ndiaidh [[Cliseadh Wall Street|Chliseadh Wall Street]]. Chun a gcuid ealaíne a dhéanamh níos inrochtana do lucht féachana forleathan, thosaigh ealaíontóirí ar léirithe réalaíocha a dhéanamh ar oibrithe gan ainm chomh maith le daoine cáiliúla, á n-úsáid mar shiombailí laochta láidreachta a bhí ag tabhairt aghaidh ar dhúshláin an tsaoil. Sprioc pholaitiúil a bhí ag na healaíontóirí mar gur theastaigh uathu droch-choinníollacha shaol na ndaoine bochta agus na haicme oibre a nochtadh don saol mór agus a léiriú go raibh na córais rialtais agus shóisialta freagrach astu. &lt;ref name=&quot;moma&quot;&gt;[https://www.moma.org/collection/terms/social-realism Social Realism] defined at the MOMA&lt;/ref&gt;

Níor cheart an réalachas sóisialta a mheascadh suas le réalachas sóisialach, an fhoirm oifigiúil ealaíne in [[Aontas na Sóivéide]] a thug [[Iósaf Stailín|Joseph Stalin]] isteach sa bhliain 1934 agus ar ghlac páirtithe Cumannacha comhaontacha ar fud an domhain léi ina dhiaidh sin. Tá sé difriúil freisin ón réalachas mar ní hamháin go gcuireann sé coinníollacha na mbochtán i láthair, ach déanann sé amhlaidh trí na teannas idir dhá dhream atá i gcoimhlint lena chéile a chur in iúl, mar shampla feirmeoirí agus tiarnaí feodacha.&lt;ref name=&quot;gao&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|title=Social Realism|author=Todd|first=James G.|date=2009|work=Art Terms|publisher=Museum of Modern Art|archive-url=https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|archive-date=2015-05-14}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFToddGrove_Art_Online2009&quot;&gt;Todd, James G.; Grove Art Online (2009). [https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195 &quot;Social Realism&quot;]. ''Art Terms''. Museum of Modern Art. Archived from [http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195 the original] on 14 May 2015.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Uaireanta, áfach, úsáidtear na téarmaí 'réalachas sóisialta' agus 'réalachas sóisialach' ar bhealach idirmhalartaithe. &lt;ref&gt;Max Rieser, ''The Aesthetic Theory of Social Realism'', in: The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 16, No. 2 (December 1957), pp. 237-248&lt;/ref&gt;


I scríbhneoireacht na hÉireann chleacht [[Máirtín Ó Cadhain]] an réalachas sóisialta i mórán de scéalta [[An Braon Broghach]] agus ina shaothair trí chéile.

[[Catagóir:Ealaín nua-aimseartha]]</text>
      <sha1>ckllbsfu99o3o0ntziu9b6kc177oobx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213628</id>
      <parentid>1213627</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T12:23:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3971" xml:space="preserve"> 
[[Íomhá:Grant_Wood_-_American_Gothic_-_Google_Art_Project.jpg|deas|mion| Samhail íocónach cháiliúil den réalachas sóisialta é sárshaothar [[Grant Wood]] an phéintéireacht ''American Gothic'', 1930. Is minic a dhéantar scigaithris uirthi.]]
Is éard is '''réalachas sóisialta''' ann ná téarma a úsáidtear le cur síos a dhéanamh ar shaothair a chruthaíonn péintéirí, déantóirí priontaí, grianghrafadóirí, scríbhneoirí agus scannánóirí a bhfuil sé mar aidhm acu aird a tharraingt ar fhíorchoinníollacha sochpholaitiúla an [[lucht oibre]] mar mhodh chun anailís agus critíc a dhéanamh ar na struchtúir chumhachta atá taobh thiar de na coinníollacha sin. Cé go bhfuil an-éagsúlacht idir tréithe na gluaiseachta ó thír agus ó mheán go chéile, beagnach i gcónaí bíonn réalachas tuairisciúil nó criticiúil i gceist. &lt;ref name=&quot;gao&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|title=Social Realism|author=Todd|first=James G.|date=2009|work=Art Terms|publisher=Museum of Modern Art|archive-url=https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|archive-date=2015-05-14}}&lt;/ref&gt;

Uaireanta úsáidtear an téarma ar bhealach níos cúinge chun cur síos a dhéanamh ar ghluaiseacht ealaíne a raibh rath uirthi idir an dá Chogadh Domhanda mar fhreagairt ar an gcruatan agus na deacrachtaí a d’fhulaing an gnáthdhuine i ndiaidh [[Cliseadh Wall Street|Chliseadh Wall Street]]. Chun a gcuid ealaíne a dhéanamh níos inrochtana do lucht féachana forleathan, thosaigh ealaíontóirí ar léirithe réalaíocha a dhéanamh ar oibrithe gan ainm chomh maith le daoine cáiliúla, á n-úsáid mar shiombailí laochta láidreachta a bhí ag tabhairt aghaidh ar dhúshláin an tsaoil. Sprioc pholaitiúil a bhí ag na healaíontóirí mar gur theastaigh uathu droch-choinníollacha shaol na ndaoine bochta agus na haicme oibre a nochtadh don saol mór agus a léiriú go raibh na córais rialtais agus shóisialta freagrach astu. &lt;ref name=&quot;moma&quot;&gt;[https://www.moma.org/collection/terms/social-realism Social Realism] defined at the MOMA&lt;/ref&gt;

Níor cheart an réalachas sóisialta a mheascadh suas le réalachas sóisialach, an fhoirm oifigiúil ealaíne in [[Aontas na Sóivéide]] a thug [[Iósaf Stailín|Joseph Stalin]] isteach sa bhliain 1934 agus ar ghlac páirtithe Cumannacha comhaontacha ar fud an domhain léi ina dhiaidh sin. Tá sé difriúil freisin ón réalachas mar ní hamháin go gcuireann sé coinníollacha na mbochtán i láthair, ach déanann sé amhlaidh trí na teannas idir dhá dhream atá i gcoimhlint lena chéile a chur in iúl, mar shampla feirmeoirí agus tiarnaí feodacha.&lt;ref name=&quot;gao&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|title=Social Realism|author=Todd|first=James G.|date=2009|work=Art Terms|publisher=Museum of Modern Art|archive-url=https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|archive-date=2015-05-14}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFToddGrove_Art_Online2009&quot;&gt;Todd, James G.; Grove Art Online (2009). [https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195 &quot;Social Realism&quot;]. ''Art Terms''. Museum of Modern Art. Archived from [http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195 the original] on 14 May 2015.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Uaireanta, áfach, úsáidtear na téarmaí 'réalachas sóisialta' agus 'réalachas sóisialach' ar bhealach idirmhalartaithe. &lt;ref&gt;Max Rieser, ''The Aesthetic Theory of Social Realism'', in: The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 16, No. 2 (December 1957), pp. 237-248&lt;/ref&gt;

==Éire==
I scríbhneoireacht na hÉireann chleacht [[Máirtín Ó Cadhain]] an réalachas sóisialta i mórán de scéalta [[An Braon Broghach]] agus ina shaothair trí chéile.

[[Catagóir:Ealaín nua-aimseartha]]</text>
      <sha1>b3miq231jgle0bj0adjfxkkde1lh19x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213629</id>
      <parentid>1213628</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T12:23:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3986" xml:space="preserve"> 
[[Íomhá:Grant_Wood_-_American_Gothic_-_Google_Art_Project.jpg|deas|mion| Samhail íocónach cháiliúil den réalachas sóisialta é sárshaothar [[Grant Wood]] an phéintéireacht ''American Gothic'', 1930. Is minic a dhéantar scigaithris uirthi.]]
Is éard is '''réalachas sóisialta''' ann ná téarma a úsáidtear le cur síos a dhéanamh ar shaothair a chruthaíonn péintéirí, déantóirí priontaí, grianghrafadóirí, scríbhneoirí agus scannánóirí a bhfuil sé mar aidhm acu aird a tharraingt ar fhíorchoinníollacha sochpholaitiúla an [[lucht oibre]] mar mhodh chun anailís agus critíc a dhéanamh ar na struchtúir chumhachta atá taobh thiar de na coinníollacha sin. Cé go bhfuil an-éagsúlacht idir tréithe na gluaiseachta ó thír agus ó mheán go chéile, beagnach i gcónaí bíonn réalachas tuairisciúil nó criticiúil i gceist. &lt;ref name=&quot;gao&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|title=Social Realism|author=Todd|first=James G.|date=2009|work=Art Terms|publisher=Museum of Modern Art|archive-url=https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|archive-date=2015-05-14}}&lt;/ref&gt;

Uaireanta úsáidtear an téarma ar bhealach níos cúinge chun cur síos a dhéanamh ar ghluaiseacht ealaíne a raibh rath uirthi idir an dá Chogadh Domhanda mar fhreagairt ar an gcruatan agus na deacrachtaí a d’fhulaing an gnáthdhuine i ndiaidh [[Cliseadh Wall Street|Chliseadh Wall Street]]. Chun a gcuid ealaíne a dhéanamh níos inrochtana do lucht féachana forleathan, thosaigh ealaíontóirí ar léirithe réalaíocha a dhéanamh ar oibrithe gan ainm chomh maith le daoine cáiliúla, á n-úsáid mar shiombailí laochta láidreachta a bhí ag tabhairt aghaidh ar dhúshláin an tsaoil. Sprioc pholaitiúil a bhí ag na healaíontóirí mar gur theastaigh uathu droch-choinníollacha shaol na ndaoine bochta agus na haicme oibre a nochtadh don saol mór agus a léiriú go raibh na córais rialtais agus shóisialta freagrach astu. &lt;ref name=&quot;moma&quot;&gt;[https://www.moma.org/collection/terms/social-realism Social Realism] defined at the MOMA&lt;/ref&gt;

Níor cheart an réalachas sóisialta a mheascadh suas le réalachas sóisialach, an fhoirm oifigiúil ealaíne in [[Aontas na Sóivéide]] a thug [[Iósaf Stailín|Joseph Stalin]] isteach sa bhliain 1934 agus ar ghlac páirtithe Cumannacha comhaontacha ar fud an domhain léi ina dhiaidh sin. Tá sé difriúil freisin ón réalachas mar ní hamháin go gcuireann sé coinníollacha na mbochtán i láthair, ach déanann sé amhlaidh trí na teannas idir dhá dhream atá i gcoimhlint lena chéile a chur in iúl, mar shampla feirmeoirí agus tiarnaí feodacha.&lt;ref name=&quot;gao&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|title=Social Realism|author=Todd|first=James G.|date=2009|work=Art Terms|publisher=Museum of Modern Art|archive-url=https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195|archive-date=2015-05-14}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFToddGrove_Art_Online2009&quot;&gt;Todd, James G.; Grove Art Online (2009). [https://web.archive.org/web/20150514084512/http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195 &quot;Social Realism&quot;]. ''Art Terms''. Museum of Modern Art. Archived from [http://www.moma.org/collection/theme.php?theme_id=10195 the original] on 14 May 2015.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Uaireanta, áfach, úsáidtear na téarmaí 'réalachas sóisialta' agus 'réalachas sóisialach' ar bhealach idirmhalartaithe. &lt;ref&gt;Max Rieser, ''The Aesthetic Theory of Social Realism'', in: The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 16, No. 2 (December 1957), pp. 237-248&lt;/ref&gt;

==Éire==
I scríbhneoireacht na hÉireann chleacht [[Máirtín Ó Cadhain]] an réalachas sóisialta i mórán de scéalta [[An Braon Broghach]] agus ina shaothair trí chéile.

==Tagairtí==

[[Catagóir:Ealaín nua-aimseartha]]</text>
      <sha1>rat1esky613gkaq0g6pmulejsge4u2u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Clocha ceangailte agus madraí scaoilte</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113388</id>
    <revision>
      <id>1213635</id>
      <timestamp>2024-04-22T15:39:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le 'Nath cainte Gaeilge é '''clocha ceangailte agus madraí scaoilte'''. Is é an chiall atá leis baol a bheith ann agus gan aon rud chun cosc a chur leis.  ==Samplaí corpais==  &quot;Tá sé ag cur ar Mhac Uilliam agus ní foláir d'Ó Domhnaill dul agus Mac Uilliam do chosaint air. Sos comhraic ceangailte orainne agus sibh-se 'ghá bhrise! 'Clocha ceangailte agus madraí sgaoilte.' Ní dhéanfadh san an bheart, a ridire.&quot; Foinse: Aodh Ruadh (Cuid II) Leathanach: 174...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1588" xml:space="preserve">Nath cainte Gaeilge é '''clocha ceangailte agus madraí scaoilte'''. Is é an chiall atá leis baol a bheith ann agus gan aon rud chun cosc a chur leis.

==Samplaí corpais==

&quot;Tá sé ag cur ar Mhac Uilliam agus ní foláir d'Ó Domhnaill dul agus Mac Uilliam do chosaint air. Sos comhraic ceangailte orainne agus sibh-se 'ghá bhrise! 'Clocha ceangailte agus madraí sgaoilte.' Ní dhéanfadh san an bheart, a ridire.&quot;
Foinse: Aodh Ruadh (Cuid II) Leathanach: 174

Prof. John M. Kelly, Aire Trádála, Tráchtála agus Turasóireachta in 1978. “There is an old Irish proverb
which states: ‘Clocha ceangailte agus madraí scaoilte’ – ‘stones tied down and dogs on the loose’; in
other words, it is all right for Deputy Haughey to raise points about there being no glimmer of
hope in the budget statement but it is not all right for me to reply to them.” (Rúin Airgeadais 1932)

In this situation I am reminded of the Irish phrase so well used by a late Chief Justice and President, Cearbhall Ó Dálaigh: &quot;clocha ceangailte agus madraí scaoilte&quot; which can, in this scenario, read &quot;the defenders are restrained and the marauders are let loose&quot;.

https://pureadmin.qub.ac.uk/ws/portalfiles/portal/174235186/A_life_history_of_the_Irish_ecotype_tied_stones_and_loose_dogs_.pdf

https://www.president.ie/en/media-library/speeches/remarks-at-a-reception-for-delegates-at-law-commissions-meeting

https://www.gaois.ie/ga/idioms/4751698

* Leabhar - ''Clocha Ceangailte: Léargas ar UNIFIL sa Liobáin'' le [[Gearóid Mac Unfraidh]] Baile Átha Cliath: An Cloóchomhar Tta, 1994</text>
      <sha1>pw9o0i2wks3vu34dr7z5njhsw5w1538</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213636</id>
      <parentid>1213635</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T15:39:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1593" xml:space="preserve">Nath cainte Gaeilge é '''clocha ceangailte agus madraí scaoilte'''. Is é an chiall atá leis baol a bheith ann agus gan aon rud chun cosc a chur leis.

==Samplaí corpais==

&quot;Tá sé ag cur ar Mhac Uilliam agus ní foláir d'Ó Domhnaill dul agus Mac Uilliam do chosaint air. Sos comhraic ceangailte orainne agus sibh-se 'ghá bhrise! 'Clocha ceangailte agus madraí sgaoilte.' Ní dhéanfadh san an bheart, a ridire.&quot;
Foinse: Aodh Ruadh (Cuid II) Leathanach: 174

An tOllamh John M. Kelly, Aire Trádála, Tráchtála agus Turasóireachta in 1978. “There is an old Irish proverb
which states: ‘Clocha ceangailte agus madraí scaoilte’ – ‘stones tied down and dogs on the loose’; in
other words, it is all right for Deputy Haughey to raise points about there being no glimmer of
hope in the budget statement but it is not all right for me to reply to them.” (Rúin Airgeadais 1932)

In this situation I am reminded of the Irish phrase so well used by a late Chief Justice and President, Cearbhall Ó Dálaigh: &quot;clocha ceangailte agus madraí scaoilte&quot; which can, in this scenario, read &quot;the defenders are restrained and the marauders are let loose&quot;.

https://pureadmin.qub.ac.uk/ws/portalfiles/portal/174235186/A_life_history_of_the_Irish_ecotype_tied_stones_and_loose_dogs_.pdf

https://www.president.ie/en/media-library/speeches/remarks-at-a-reception-for-delegates-at-law-commissions-meeting

https://www.gaois.ie/ga/idioms/4751698

* Leabhar - ''Clocha Ceangailte: Léargas ar UNIFIL sa Liobáin'' le [[Gearóid Mac Unfraidh]] Baile Átha Cliath: An Cloóchomhar Tta, 1994</text>
      <sha1>fgngey44ea6oxhyn9p38kvqkkj029s6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213637</id>
      <parentid>1213636</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T15:40:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1737" xml:space="preserve">Nath cainte Gaeilge é '''clocha ceangailte agus madraí scaoilte'''. Is é an chiall atá leis baol a bheith ann agus gan aon rud chun cosc a chur leis. ''(C)ead a gcos ag cladhairí gan smacht orthu ag daoine macánta.'' an míniú a thugtar in ''Lán-chúrsa na Gaeilge'' (Ó Riain 1952).

==Samplaí corpais==

* &quot;Tá sé ag cur ar Mhac Uilliam agus ní foláir d'Ó Domhnaill dul agus Mac Uilliam do chosaint air. Sos comhraic ceangailte orainne agus sibh-se 'ghá bhrise! 'Clocha ceangailte agus madraí sgaoilte.' Ní dhéanfadh san an bheart, a ridire.&quot;
Foinse: Aodh Ruadh (Cuid II) Leathanach: 174

* An tOllamh John M. Kelly, Aire Trádála, Tráchtála agus Turasóireachta in 1978. “There is an old Irish proverb which states: ‘Clocha ceangailte agus madraí scaoilte’ – ‘stones tied down and dogs on the loose’; in other words, it is all right for Deputy Haughey to raise points about there being no glimmer of hope in the budget statement but it is not all right for me to reply to them.” (Rúin Airgeadais 1932)

* In this situation I am reminded of the Irish phrase so well used by a late Chief Justice and President, Cearbhall Ó Dálaigh: &quot;clocha ceangailte agus madraí scaoilte&quot; which can, in this scenario, read &quot;the defenders are restrained and the marauders are let loose&quot;.

* Leabhar - ''Clocha Ceangailte: Léargas ar UNIFIL sa Liobáin'' le [[Gearóid Mac Unfraidh]] Baile Átha Cliath: An Cloóchomhar Tta, 1994

https://pureadmin.qub.ac.uk/ws/portalfiles/portal/174235186/A_life_history_of_the_Irish_ecotype_tied_stones_and_loose_dogs_.pdf

https://www.president.ie/en/media-library/speeches/remarks-at-a-reception-for-delegates-at-law-commissions-meeting

https://www.gaois.ie/ga/idioms/4751698</text>
      <sha1>hem2cxdo325dc0dqr13yal7mx614wlo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213638</id>
      <parentid>1213637</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T15:47:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2179" xml:space="preserve">Nath cainte Gaeilge é '''clocha ceangailte agus madraí scaoilte'''. Is é an chiall atá leis baol a bheith ann agus gan aon rud chun cosc a chur leis. ''(C)ead a gcos ag cladhairí gan smacht orthu ag daoine macánta.'' an míniú a thugtar in ''Lán-chúrsa na Gaeilge'' (Ó Riain 1952).

==Samplaí corpais==

* &quot;Tá sé ag cur ar Mhac Uilliam agus ní foláir d'Ó Domhnaill dul agus Mac Uilliam do chosaint air. Sos comhraic ceangailte orainne agus sibh-se 'ghá bhrise! 'Clocha ceangailte agus madraí sgaoilte.' Ní dhéanfadh san an bheart, a ridire.&quot;
Foinse: Aodh Ruadh (Cuid II) Leathanach: 174

‘Is olc an baile, Baile an Fhaoitigh, go bhfuil clocha ceangailte ann agus madraí scaoilte!’

Is mairg a théann go Baile na bhFaoiteach – Bíonn clocha ceangailte is madraí scaoilte ann. Duine éigin nár cuireadh an fháilte cheart roimhe ann lá crua seaca. Nuair a cuireadh na madraí leis ann ní raibh na clocha féin mar chosaint aige air féin ach iad greamaithe sa sioc.

Foinse: Seanfhocail na Mumhan (Ó Siochfhradha 1926)
* An tOllamh John M. Kelly, Aire Trádála, Tráchtála agus Turasóireachta in 1978. “There is an old Irish proverb which states: ‘Clocha ceangailte agus madraí scaoilte’ – ‘stones tied down and dogs on the loose’; in other words, it is all right for Deputy Haughey to raise points about there being no glimmer of hope in the budget statement but it is not all right for me to reply to them.” (Rúin Airgeadais 1932)

* In this situation I am reminded of the Irish phrase so well used by a late Chief Justice and President, Cearbhall Ó Dálaigh: &quot;clocha ceangailte agus madraí scaoilte&quot; which can, in this scenario, read &quot;the defenders are restrained and the marauders are let loose&quot;.

* Leabhar - ''Clocha Ceangailte: Léargas ar UNIFIL sa Liobáin'' le [[Gearóid Mac Unfraidh]] Baile Átha Cliath: An Cloóchomhar Tta, 1994

https://pureadmin.qub.ac.uk/ws/portalfiles/portal/174235186/A_life_history_of_the_Irish_ecotype_tied_stones_and_loose_dogs_.pdf

https://www.president.ie/en/media-library/speeches/remarks-at-a-reception-for-delegates-at-law-commissions-meeting

https://www.gaois.ie/ga/idioms/4751698</text>
      <sha1>7s5cefhn85yhkp9i4nwd9fpgwtr6chg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tanya S. Chutkan</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113389</id>
    <revision>
      <id>1213642</id>
      <timestamp>2024-04-22T16:40:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1208791128|Tanya Chutkan]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4900" xml:space="preserve">
Is dlíodóir agus saineolaí dl Meiriceánach í '''Tanya Sue Chutkan''' (rugadh 5 Iúil, 1962) a fheidhmíonn mar bhreitheamh dúiche de chuid na Stát Aontaithe do Chúirt Dúiche SAM do Ceantar Columbia .

Is í an breitheamh ceannais í ar [[Ionchúiseamh Feidearálach in aghaidh Donald Trump (toghchán 2020)|thriail choiriúil]] iar-uachtarán na Stát Aontaithe [[Donald Trump]], mar gheall ar a chuid iarrachtaí líomhnaithe toradh toghchán uachtaránachta 2020 a chur ar ceal, lena n-áirítear na himeachtaí as ar tháinig an t-ionsaí [[Ruathar ar an gCaipeatól (2021)|ar Capitol na Stát Aontaithe an 6 Eanáir, 2021]] .

== Luathshaol agus oideachas ==
Rugadh Chutkan ar an 5 Iúil, 1962, i [[Kingston, Iamáice]] . &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.lawyercentral.com/tanya-s-chutkan-interactive-profile--20-133013.html|title=Attorney Tanya S Chutkan – Lawyer in|work=lawyercentral.com|access-date=March 28, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160408030956/http://www.lawyercentral.com/tanya-s-chutkan-interactive-profile--20-133013.html|archive-date=April 8, 2016}}&lt;/ref&gt; Tá deartháir níos óige ag Chutkan, Norman, agus deirfiúr níos óige, Robynne, an bheirt acu ar lianna iad beirt.  Dochtúir Ind-Iamácach is ea a hathair Winston Chutkan, agus is Afra-Iamácach í a máthair Noelle a bhí ar dhuine de na príomhdhamhsóirí  ba mhó le rá ag an National Dance Theatre Company of Jamaica . &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.govinfo.gov/content/pkg/CDIR-2018-10-29/html/CDIR-2018-10-29-STATISTICALINFORMATION-18.htm|title=Congressional Directory for the 115th Congress (2017-18)|access-date=August 4, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230805051004/https://www.govinfo.gov/content/pkg/CDIR-2018-10-29/html/CDIR-2018-10-29-STATISTICALINFORMATION-18.htm|archive-date=August 5, 2023}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://pridenews.ca/2014/09/18/ndtc-returns-to-toronto-after-15-year-hiatus/|title=NDTC returns to Toronto after 15-year Hiatus|date=September 18, 2014|work=Pride Magazine|access-date=August 4, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230513123250/http://pridenews.ca/2014/09/18/ndtc-returns-to-toronto-after-15-year-hiatus/|archive-date=May 13, 2023}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.jamaicaobserver.com/art-culture/kumina-turns-50/|work=Jamaica Observer|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220812051154/https://www.jamaicaobserver.com/art-culture/kumina-turns-50/|archivedate=August 12, 2022}}&lt;/ref&gt; Is iníon í Noelle le Frank Hill, duine de bhaill Pháirtí Náisiúnta an Phobail (People's National Party) Trína máthair, is col ceathrar í Chutkan d'iar - pheileadóir Learphoill agus Shasana John Barnes. &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.jamaicaobserver.com/news/trump-can-expect-a-fair-trial-says-judge-chutkans-aunt/|title=Trump can expect a fair trial, says Judge Chutkan's aunt|author=Smith|first=Alecia|date=August 3, 2023|work=Jamaican Observer|access-date=August 4, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230805051007/https://www.jamaicaobserver.com/news/trump-can-expect-a-fair-trial-says-judge-chutkans-aunt/|archive-date=August 5, 2023}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.liverpoolecho.co.uk/news/liverpool-news/former-liverpool-fc-star-john-3332429|work=Liverpool Echo|archiveurl=https://archive.today/20240117184225/https://www.liverpoolecho.co.uk/news/liverpool-news/former-liverpool-fc-star-john-3332429|archivedate=17 January 2024}}&lt;/ref&gt;

Bhain Chutkan [[Baitsiléir Ealaíon]] amach i 1983 ó Ollscoil George Washington . D'fhreastail sí ar Scoil Dlí Ollscoil Pennsylvania ina dhiaidh sin, áit a raibh sí ina heagarthóir comhlach ar an University of Pennsylvania Law Review. Bhain sí céim Dochtúir Juris amach i 1987. &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.judiciary.senate.gov/imo/media/doc/Tanya-Chutkan-Senate-Questionnaire-Final.pdf|title=Tanya Chutkan - Senate Judiciary Committee Questionnaire|work=[[United States Senate Committee on the Judiciary]]|access-date=August 2, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230119060730/https://www.judiciary.senate.gov/imo/media/doc/Tanya-Chutkan-Senate-Questionnaire-Final.pdf|archive-date=January 19, 2023}}&lt;/ref&gt;

== Gairm bheatha luath ==
Ó 1987 go 1990, bhí Chutkan i gcleachtadh príobháideach ag an ngnólacht dlí Hogan &amp; Hartson ( Hogan Lovells anois). Ó 1990 go 1991, d’oibrigh sí sa ghnólacht dlí Donovan, Leisure, Rogovin, Huge &amp; Schiller. Ó 1991 go 2002, bhí sí ina haturnae trialach agus ina maoirseoir ag Seirbhís na gCosantóirí Poiblí do Cheantar Columbia.  Sa bhliain 2002, chuaigh Chutkan isteach sa ghnólacht dlí Boies, Schiller &amp;amp;amp; Flexner, agus rinneadh comhpháirtí dí sa bhliain 2007. Dhírigh a cleachtas ar dhlíthíocht shibhialta chasta agus go háirithe caingean aicmeach fhrith-iontaobhais.  
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1962]]</text>
      <sha1>iptkapgp0z75s62c8orqh58lfqd1p39</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213643</id>
      <parentid>1213642</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T16:45:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4928" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is dlíodóir agus saineolaí dl Meiriceánach í '''Tanya Sue Chutkan''' (rugadh 5 Iúil, 1962) a fheidhmíonn mar bhreitheamh dúiche de chuid na Stát Aontaithe do Chúirt Dúiche SAM do Ceantar Columbia .

Is í an breitheamh ceannais í ar [[Ionchúiseamh Feidearálach in aghaidh Donald Trump (toghchán 2020)|thriail choiriúil]] iar-uachtarán na Stát Aontaithe [[Donald Trump]], mar gheall ar a chuid iarrachtaí líomhnaithe toradh toghchán uachtaránachta 2020 a chur ar ceal, lena n-áirítear na himeachtaí as ar tháinig an t-ionsaí [[Ruathar ar an gCaipeatól (2021)|ar Capitol na Stát Aontaithe an 6 Eanáir, 2021]] .

== Luathshaol agus oideachas ==
Rugadh Chutkan ar an 5 Iúil, 1962, i [[Kingston, Iamáice]] . &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.lawyercentral.com/tanya-s-chutkan-interactive-profile--20-133013.html|title=Attorney Tanya S Chutkan – Lawyer in|work=lawyercentral.com|access-date=March 28, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160408030956/http://www.lawyercentral.com/tanya-s-chutkan-interactive-profile--20-133013.html|archive-date=April 8, 2016}}&lt;/ref&gt; Tá deartháir níos óige ag Chutkan, Norman, agus deirfiúr níos óige, Robynne, an bheirt acu ar lianna iad beirt.  Dochtúir Ind-Iamácach is ea a hathair Winston Chutkan, agus is Afra-Iamácach í a máthair Noelle a bhí ar dhuine de na príomhdhamhsóirí  ba mhó le rá ag an National Dance Theatre Company of Jamaica . &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.govinfo.gov/content/pkg/CDIR-2018-10-29/html/CDIR-2018-10-29-STATISTICALINFORMATION-18.htm|title=Congressional Directory for the 115th Congress (2017-18)|access-date=August 4, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230805051004/https://www.govinfo.gov/content/pkg/CDIR-2018-10-29/html/CDIR-2018-10-29-STATISTICALINFORMATION-18.htm|archive-date=August 5, 2023}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://pridenews.ca/2014/09/18/ndtc-returns-to-toronto-after-15-year-hiatus/|teideal=NDTC returns to Toronto after 15-year Hiatus|date=September 18, 2014|work=Pride Magazine|access-date=August 4, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230513123250/http://pridenews.ca/2014/09/18/ndtc-returns-to-toronto-after-15-year-hiatus/|archive-date=May 13, 2023}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.jamaicaobserver.com/art-culture/kumina-turns-50/|work=Jamaica Observer|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220812051154/https://www.jamaicaobserver.com/art-culture/kumina-turns-50/|archivedate=August 12, 2022}}&lt;/ref&gt; Is iníon í Noelle le Frank Hill, duine de bhaill Pháirtí Náisiúnta an Phobail (People's National Party) Trína máthair, is col ceathrar í Chutkan d'iar - pheileadóir Learphoill agus Shasana John Barnes. &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.jamaicaobserver.com/news/trump-can-expect-a-fair-trial-says-judge-chutkans-aunt/|title=Trump can expect a fair trial, says Judge Chutkan's aunt|author=Smith|first=Alecia|date=August 3, 2023|work=Jamaican Observer|access-date=August 4, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230805051007/https://www.jamaicaobserver.com/news/trump-can-expect-a-fair-trial-says-judge-chutkans-aunt/|archive-date=August 5, 2023}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.liverpoolecho.co.uk/news/liverpool-news/former-liverpool-fc-star-john-3332429|work=Liverpool Echo|archiveurl=https://archive.today/20240117184225/https://www.liverpoolecho.co.uk/news/liverpool-news/former-liverpool-fc-star-john-3332429|archivedate=17 January 2024}}&lt;/ref&gt;

Bhain Chutkan [[Baitsiléir Ealaíon]] amach i 1983 ó Ollscoil George Washington . D'fhreastail sí ar Scoil Dlí Ollscoil Pennsylvania ina dhiaidh sin, áit a raibh sí ina heagarthóir comhlach ar an University of Pennsylvania Law Review. Bhain sí céim Dochtúir Juris amach i 1987. &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.judiciary.senate.gov/imo/media/doc/Tanya-Chutkan-Senate-Questionnaire-Final.pdf|title=Tanya Chutkan - Senate Judiciary Committee Questionnaire|work=[[United States Senate Committee on the Judiciary]]|access-date=August 2, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230119060730/https://www.judiciary.senate.gov/imo/media/doc/Tanya-Chutkan-Senate-Questionnaire-Final.pdf|archive-date=January 19, 2023}}&lt;/ref&gt;

== Gairm bheatha luath ==
Ó 1987 go 1990, bhí Chutkan i gcleachtadh príobháideach ag an ngnólacht dlí Hogan &amp; Hartson ( Hogan Lovells anois). Ó 1990 go 1991, d’oibrigh sí sa ghnólacht dlí Donovan, Leisure, Rogovin, Huge &amp; Schiller. Ó 1991 go 2002, bhí sí ina haturnae trialach agus ina maoirseoir ag Seirbhís na gCosantóirí Poiblí do Cheantar Columbia.  Sa bhliain 2002, chuaigh Chutkan isteach sa ghnólacht dlí Boies, Schiller &amp;amp;amp; Flexner, agus rinneadh comhpháirtí dí sa bhliain 2007. Dhírigh a cleachtas ar dhlíthíocht shibhialta chasta agus go háirithe caingean aicmeach fhrith-iontaobhais.  
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1962]]</text>
      <sha1>bk26ljboft6mifs4roxmr7r0jdu9p4x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213644</id>
      <parentid>1213643</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T16:46:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4941" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is dlíodóir agus saineolaí dl Meiriceánach í '''Tanya Sue Chutkan''' (rugadh 5 Iúil, 1962) a fheidhmíonn mar bhreitheamh dúiche de chuid na Stát Aontaithe do Chúirt Dúiche SAM do Ceantar Columbia .

Is í an breitheamh ceannais í ar [[Ionchúiseamh Feidearálach in aghaidh Donald Trump (toghchán 2020)|thriail choiriúil]] iar-uachtarán na Stát Aontaithe [[Donald Trump]], mar gheall ar a chuid iarrachtaí líomhnaithe toradh toghchán uachtaránachta 2020 a chur ar ceal, lena n-áirítear na himeachtaí as ar tháinig an t-ionsaí [[Ruathar ar an gCaipeatól (2021)|ar Capitol na Stát Aontaithe an 6 Eanáir, 2021]] .

== Luathshaol agus oideachas ==
Rugadh Chutkan ar an 5 Iúil, 1962, i [[Kingston, Iamáice]] . &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.lawyercentral.com/tanya-s-chutkan-interactive-profile--20-133013.html|title=Attorney Tanya S Chutkan – Lawyer in|work=lawyercentral.com|access-date=March 28, 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160408030956/http://www.lawyercentral.com/tanya-s-chutkan-interactive-profile--20-133013.html|archive-date=April 8, 2016}}&lt;/ref&gt; Tá deartháir níos óige ag Chutkan, Norman, agus deirfiúr níos óige, Robynne, an bheirt acu ar lianna iad beirt.  Dochtúir Ind-Iamácach is ea a hathair Winston Chutkan, agus is Afra-Iamácach í a máthair Noelle a bhí ar dhuine de na príomhdhamhsóirí  ba mhó le rá ag an National Dance Theatre Company of Jamaica . &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.govinfo.gov/content/pkg/CDIR-2018-10-29/html/CDIR-2018-10-29-STATISTICALINFORMATION-18.htm|title=Congressional Directory for the 115th Congress (2017-18)|access-date=August 4, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230805051004/https://www.govinfo.gov/content/pkg/CDIR-2018-10-29/html/CDIR-2018-10-29-STATISTICALINFORMATION-18.htm|archive-date=August 5, 2023}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://pridenews.ca/2014/09/18/ndtc-returns-to-toronto-after-15-year-hiatus/|teideal=NDTC returns to Toronto after 15-year Hiatus|date=September 18, 2014|work=Pride Magazine|access-date=August 4, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230513123250/http://pridenews.ca/2014/09/18/ndtc-returns-to-toronto-after-15-year-hiatus/|archive-date=May 13, 2023}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.jamaicaobserver.com/art-culture/kumina-turns-50/|work=Jamaica Observer|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220812051154/https://www.jamaicaobserver.com/art-culture/kumina-turns-50/|archivedate=August 12, 2022}}&lt;/ref&gt; Is iníon í Noelle le Frank Hill, duine de bhaill Pháirtí Náisiúnta an Phobail (People's National Party) Trína máthair, is col ceathrar í Chutkan d'iar - pheileadóir Learphoill agus Shasana John Barnes. &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.jamaicaobserver.com/news/trump-can-expect-a-fair-trial-says-judge-chutkans-aunt/|title=Trump can expect a fair trial, says Judge Chutkan's aunt|author=Smith|first=Alecia|date=August 3, 2023|work=Jamaican Observer|access-date=August 4, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230805051007/https://www.jamaicaobserver.com/news/trump-can-expect-a-fair-trial-says-judge-chutkans-aunt/|archive-date=August 5, 2023}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.liverpoolecho.co.uk/news/liverpool-news/former-liverpool-fc-star-john-3332429|work=Liverpool Echo|archiveurl=https://archive.today/20240117184225/https://www.liverpoolecho.co.uk/news/liverpool-news/former-liverpool-fc-star-john-3332429|archivedate=17 January 2024}}&lt;/ref&gt;

Bhain Chutkan [[Baitsiléir Ealaíon]] amach i 1983 ó Ollscoil George Washington . D'fhreastail sí ar Scoil Dlí Ollscoil Pennsylvania ina dhiaidh sin, áit a raibh sí ina heagarthóir comhlach ar an University of Pennsylvania Law Review. Bhain sí céim Dochtúir Juris amach i 1987. &lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://www.judiciary.senate.gov/imo/media/doc/Tanya-Chutkan-Senate-Questionnaire-Final.pdf|title=Tanya Chutkan - Senate Judiciary Committee Questionnaire|work=[[United States Senate Committee on the Judiciary]]|access-date=August 2, 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230119060730/https://www.judiciary.senate.gov/imo/media/doc/Tanya-Chutkan-Senate-Questionnaire-Final.pdf|archive-date=January 19, 2023}}&lt;/ref&gt;

== Gairm bheatha luath ==
Ó 1987 go 1990, bhí Chutkan i gcleachtadh príobháideach ag an ngnólacht dlí Hogan &amp; Hartson ( Hogan Lovells anois). Ó 1990 go 1991, d’oibrigh sí sa ghnólacht dlí Donovan, Leisure, Rogovin, Huge &amp; Schiller. Ó 1991 go 2002, bhí sí ina haturnae trialach agus ina maoirseoir ag Seirbhís na gCosantóirí Poiblí do Cheantar Columbia.  Sa bhliain 2002, chuaigh Chutkan isteach sa ghnólacht dlí Boies, Schiller &amp;amp;amp; Flexner, agus rinneadh comhpháirtí dí sa bhliain 2007. Dhírigh a cleachtas ar dhlíthíocht shibhialta chasta agus go háirithe caingean aicmeach fhrith-iontaobhais. 
==Tagairtí==
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Daoine a rugadh i 1962]]</text>
      <sha1>f4r1ewmlxmq3nc96sh0pf7k1nfb205w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cill Tiarnáin, Contae na Gaillimhe</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113390</id>
    <revision>
      <id>1213675</id>
      <timestamp>2024-04-22T19:39:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1185675961|Kiltiernan Church]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1677" xml:space="preserve">Is eaglais mheánaoiseach agus [[Séadchomharthaí Náisiúnta na hÉireann|Séadchomhartha Náisiúnta]] i g[[Contae na Gaillimhe]] í '''Cill Tiarnáin'''.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://books.google.com/books?id=ex8yAQAAMAAJ&amp;q=Kiltiernan|title=Report|author=Committee|first=Commonwealth Shipping|date=15 May 2018|publisher=H.M. Stationery Office}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book-en|url=https://books.google.com/books?id=li9mAAAAMAAJ&amp;q=Kiltiernan|title=Native evidence of non-ferrous metalworking in early historic Ireland|first=Michelle|author=Comber|date=15 May 2018|publisher=J. and E. Hedhes|isbn=9781841713809|via=Google Books}}&lt;/ref&gt;

Tá sí suite 2.9&amp;nbsp;km (1.8 míle) soir ó dheas ó [[Cill Cholgáin|Chill Cholgáin]], i ngar don bhóthar M18.

== Stair ==
Níl aon taifead scríofa ar Chill Tiarnáin. Creidtear gurbh é Naomh Tiarnán a bhunaigh í sa 5ú haois CE, agus gur tógadh an séipéal cloiche atá ann anois san 8ú haois.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://visitgalway.ie/kiltiernan-church/|title=Kiltiernan Church - Church in Galway - Kiltiernan Church Galway|publisher=}}&lt;/ref&gt;

Nuair a rinneadh tochailt ar an suíomh, thángthas ar bhalla imfhálaithe nach raibh comhthreomhar leis an séipéal.&lt;ref&gt;{{Cite book-en|url=https://books.google.com/books?id=-W4lAQAAIAAJ&amp;q=Kiltiernan|title=High Island: An Irish Monastery in the Atlantic|first=Jenny White|author=Marshall|date=15 May 2018|publisher=Town House and Country House|isbn=9781860591211|via=Google Books}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==

[[Catagóir:Comhordanáidí ar Wikidata]]
[[Catagóir:Eaglaisí in Éirinn]]
[[Catagóir:Séadchomhartha Náisiúnta na hÉireann]]
[[Catagóir:Seandálaíocht na hÉireann]]</text>
      <sha1>h56icyelxa927jor0zymgy45ggcgr9c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213679</id>
      <parentid>1213675</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T19:45:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1733" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}}
Is eaglais mheánaoiseach agus [[Séadchomharthaí Náisiúnta na hÉireann|Séadchomhartha Náisiúnta]] i g[[Contae na Gaillimhe]] í '''Cill Tiarnáin'''.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://books.google.com/books?id=ex8yAQAAMAAJ&amp;q=Kiltiernan|title=Report|author=Committee|first=Commonwealth Shipping|date=15 May 2018|publisher=H.M. Stationery Office}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book-en|url=https://books.google.com/books?id=li9mAAAAMAAJ&amp;q=Kiltiernan|title=Native evidence of non-ferrous metalworking in early historic Ireland|first=Michelle|last=Comber|date=15 Bealtaine 2018|publisher=J. and E. Hedhes|isbn=9781841713809|via=Google Books}}&lt;/ref&gt;

Tá sí suite 2.9&amp;nbsp;km (1.8 míle) soir ó dheas ó [[Cill Cholgáin|Chill Cholgáin]], i ngar don bhóthar M18.

== Stair ==
Níl aon taifead scríofa ar Chill Tiarnáin. Creidtear gurbh é [[Naomh Tiarnán]] a bhunaigh í sa 5ú haois CE, agus gur tógadh an séipéal cloiche atá ann anois san 8ú haois.&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=https://visitgalway.ie/kiltiernan-church/|title=Kiltiernan Church - Church in Galway - Kiltiernan Church Galway|publisher=}}&lt;/ref&gt;

Nuair a rinneadh tochailt ar an suíomh, thángthas ar bhalla imfhálaithe nach raibh comhthreomhar leis an séipéal.&lt;ref&gt;{{Cite book-en|url=https://books.google.com/books?id=-W4lAQAAIAAJ&amp;q=Kiltiernan|title=High Island: An Irish Monastery in the Atlantic|first=Jenny White|last=Marshall|date=15 Bealtaine 2018|publisher=Town House and Country House|isbn=9781860591211|via=Google Books}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Comhordanáidí ar Wikidata]]
[[Catagóir:Eaglaisí in Éirinn]]
[[Catagóir:Séadchomhartha Náisiúnta na hÉireann]]
[[Catagóir:Seandálaíocht na hÉireann]]</text>
      <sha1>a4jt7yciajgsrqfo65u1w720vdsg63a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cill Tiarnáin (idirdhealú)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113391</id>
    <revision>
      <id>1213676</id>
      <timestamp>2024-04-22T19:43:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le 'Tá níos mó ná áit amháin in Éirinn a bhfuil an t-ainm '''Cill Tiarnáin''' air: * [[Cill Tiarnáin|Cill Tiarnáin, Contae Bhaile Átha Cliath]]: baile fearainn, ionad daonra, agus paróiste dlí i g[[Contae Bhaile Átha Cliath]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/16650|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/1412143|teideal=Bunachar Logainmnea...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1630" xml:space="preserve">Tá níos mó ná áit amháin in Éirinn a bhfuil an t-ainm '''Cill Tiarnáin''' air:
* [[Cill Tiarnáin|Cill Tiarnáin, Contae Bhaile Átha Cliath]]: baile fearainn, ionad daonra, agus paróiste dlí i g[[Contae Bhaile Átha Cliath]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/16650|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/1412143|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/861|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[Cill Tiarnáin, Contae na Gaillimhe]]: séadchomhartha náisiúnta i gContae na Gaillimhe

== Féach freisin ==
* [[Diméin Chill Tiarnáin]]: baile fearainn i gContae Bhaile Átha Cliath&lt;ref name='Logainm'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/16651|title=Diméin Chill Tiarnáin/Kiltiernan Domain {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2024-04-22|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}&lt;/ref&gt;
* [[Turlach Chill Tiarnáin]]: turlach i gContae na Gaillimhe&lt;ref name='Logainm'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/1411018|title=Turlach Chill Tiarnáin/Kiltiernan Turlough {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2024-04-22|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{idirdhealú}}

[[Catagóir:Tíreolaíocht na hÉireann]]
[[Catagóir:Idirdhealáin]]</text>
      <sha1>dauwvgmg01x6p7mut1w032mkhay59xj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213677</id>
      <parentid>1213676</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T19:44:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1631" xml:space="preserve">Tá níos mó ná áit amháin in Éirinn a bhfuil an t-ainm '''Cill Tiarnáin''' air:
* [[Cill Tiarnáin|Cill Tiarnáin, Contae Bhaile Átha Cliath]]: baile fearainn, ionad daonra, agus paróiste dlí i g[[Contae Bhaile Átha Cliath]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/16650|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/1412143|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/861|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[Cill Tiarnáin, Contae na Gaillimhe]]: séadchomhartha náisiúnta i gContae na Gaillimhe

== Féach freisin ==
* [[Diméin Chill Tiarnáin]]: baile fearainn i gContae Bhaile Átha Cliath&lt;ref name='Logainm'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/16651|title=Diméin Chill Tiarnáin/Kiltiernan Domain {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2024-04-22|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}&lt;/ref&gt;
* [[Turlach Chill Tiarnáin]]: turlach i gContae na Gaillimhe&lt;ref name='Logainm2'&gt;{{Cite web-en|url=https://www.logainm.ie/ga/1411018|title=Turlach Chill Tiarnáin/Kiltiernan Turlough {{!}} logainm.ie|publisher=[[An Coimisiún Logainmneacha]]|access-date=2024-04-22|language=ga|work=[[Logainm.ie|Bunachar Logainmneacha na hÉireann]] (Logainm.ie)}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{idirdhealú}}

[[Catagóir:Tíreolaíocht na hÉireann]]
[[Catagóir:Idirdhealáin]]</text>
      <sha1>tr6uc3nxxo4bcsz049ptyy2nfrlg9ju</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Phailís</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113392</id>
    <revision>
      <id>1213683</id>
      <timestamp>2024-04-22T20:14:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[An Phailís]] go [[An Phailís, Contae Uíbh Fhailí]]: dab</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50" xml:space="preserve">#athsheoladh [[An Phailís, Contae Uíbh Fhailí]]</text>
      <sha1>rdvww0ztdz6ouaylxqe3g9m0opgtuav</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213685</id>
      <parentid>1213683</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T20:19:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Removed redirect to [[An Phailís, Contae Uíbh Fhailí]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4612" xml:space="preserve">Tá níos mó ná áit amháin in Éirinn a bhfuil an t-ainm '''An Phailís''' air:
* [[An Phailís, Contae Chiarraí (Clann Mhuiris)]]: baile fearainn i g[[Contae Chiarraí]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/23991|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Chiarraí (Maigh gCoinchinn)]]: baile fearainn i g[[Contae Chiarraí]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/23627|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Chorcaí (Ard Ó bhFicheallaigh)]]: baile fearainn i g[[Contae Chorcaí]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/9045|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Chorcaí (Dúiche Ealla)]]: baile fearainn i g[[Contae Chorcaí]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/10806|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Chorcaí (Oileán Inse Duine)]]: baile fearainn i g[[Contae Chorcaí]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/8899|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Loch Garman]]: ionad daonra i g[[Contae Loch Garman]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/1166555|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Luimnigh (Conallaigh Uachtaracha)]]: baile fearainn i g[[Contae Luimnigh]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/31814|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Luimnigh (Uí Chuanach)]]: baile fearainn i g[[Contae Luimnigh]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/32407|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Mhuineacháin]]: baile fearainn i g[[Contae Mhuineacháin]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/40676|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae na Gaillimhe (An Longfort)]]: baile fearainn i g[[Contae na Gaillimhe]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/21248|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae na Gaillimhe (Cill Chonaill)]]: baile fearainn i g[[Contae na Gaillimhe]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/56027|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae na Gaillimhe (Liatroim)]]: baile fearainn agus toghroinn i g[[Contae na Gaillimhe]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/21200|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/1373074|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Phort Láirge]]: baile fearainn i g[[Contae Phort Láirge]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/50108|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Shligigh]]: baile fearainn i g[[Contae Shligigh]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/44693|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Thiobraid Árann (Clann Liam)]]: baile fearainn i g[[Contae Thiobraid Árann]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/48888|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Thiobraid Árann (Urumhain Íochtarach)]]: baile fearainn i g[[Contae Thiobraid Árann]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/45871|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Uíbh Fhailí]]: baile fearainn agus ionad daonra i g[[Contae Uíbh Fhailí]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/42178|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/125003|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{idirdhealú}}

[[Catagóir:Tíreolaíocht na hÉireann]]
[[Catagóir:Idirdhealáin]]</text>
      <sha1>36oqkf2a4swho4d6wx756nf2okjuh1j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213687</id>
      <parentid>1213685</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T20:21:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4715" xml:space="preserve">Tá níos mó ná áit amháin in Éirinn a bhfuil an t-ainm '''An Phailís''' air:
* [[An Phailís, Contae Chiarraí (Clann Mhuiris)]]: baile fearainn i g[[Contae Chiarraí]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/23991|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Chiarraí (Maigh gCoinchinn)]]: baile fearainn i g[[Contae Chiarraí]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/23627|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Chorcaí (Ard Ó bhFicheallaigh)]]: baile fearainn i g[[Contae Chorcaí]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/9045|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Chorcaí (Dúiche Ealla)]]: baile fearainn i g[[Contae Chorcaí]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/10806|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Chorcaí (Oileán Inse Duine)]]: baile fearainn i g[[Contae Chorcaí]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/8899|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Loch Garman]]: ionad daonra i g[[Contae Loch Garman]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/1166555|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Luimnigh (Conallaigh Uachtaracha)]]: baile fearainn i g[[Contae Luimnigh]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/31814|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Luimnigh (Uí Chuanach)]]: baile fearainn i g[[Contae Luimnigh]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/32407|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Mhuineacháin]]: baile fearainn i g[[Contae Mhuineacháin]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/40676|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae na Gaillimhe (An Longfort)]]: baile fearainn i g[[Contae na Gaillimhe]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/21248|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae na Gaillimhe (Cill Chonaill)]]: baile fearainn i g[[Contae na Gaillimhe]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/56027|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae na Gaillimhe (Liatroim)]]: baile fearainn agus toghroinn i g[[Contae na Gaillimhe]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/21200|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/1373074|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Phort Láirge]]: baile fearainn i g[[Contae Phort Láirge]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/50108|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Shligigh]]: baile fearainn i g[[Contae Shligigh]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/44693|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Thiobraid Árann (Clann Liam)]]: baile fearainn i g[[Contae Thiobraid Árann]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/48888|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Thiobraid Árann (Urumhain Íochtarach)]]: baile fearainn i g[[Contae Thiobraid Árann]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/45871|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;
* [[An Phailís, Contae Uíbh Fhailí]]: baile fearainn agus ionad daonra i g[[Contae Uíbh Fhailí]]&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/42178|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.logainm.ie/ga/125003|teideal=Bunachar Logainmneacha na hÉireann|work=Logainm.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;

== Féach freisin ==
* [[Caisleán na Pailíse]]: Séadchomhartha náisiúnta i gContae na Gaillimhe

== Tagairtí ==
{{reflist}}

{{idirdhealú}}

[[Catagóir:Tíreolaíocht na hÉireann]]
[[Catagóir:Idirdhealáin]]</text>
      <sha1>so1w47rin4lstznmr972kidei2wa7o0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Caisleán Chill Chré</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113393</id>
    <revision>
      <id>1213688</id>
      <timestamp>2024-04-22T20:21:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Professor Spud</username>
        <id>56406</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1205992309|Kilcrea Castle]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3812" xml:space="preserve">
Fothrach de túrthí agus [[bábhún]] ón 15ú haois é '''Caisleán Chill Chré''' atá suite in aice le [[Prióireacht Chill Chré|Prióireacht Chill Cré]], siar ó [[Corcaigh|Chathair Chorcaí]], Éire. Is é [[Cormac Laidir MacCarthy, 9adh tighearna Múscraí|Cormac Laidir MacCarthy, 9ú Tiarna Múscraí]], a thóg an túrtheach agus an mainistir.

== Suíomh ==
Seasann Caisleán Chill Cré i roschoill, a beagnach chuireann i bhfolach é, i ngleann na Bríde ar a bruach deas (deisceartach). Is craobh-abhainn ar thaobh na láimhe deise den [[An Laoi|Laoi]] í an Bhríde seo (ní an [[An Bhríd|Bhríde]] a shníonn isteach san [[An Abhainn Mhór|Abhainn Mhór i gCúige Mumhan]]).

Tá [[Prióireacht Chill Chré|Prióireacht Chill Cré]] gar don oirthear, ar an taobh céanna den abhainn. Is é [[Na hUamhanna]] an sráidbhaile is gaire. Tá sé idir Cathair Chorcaí agus [[Maigh Chromtha]].

== Stair agus tógáil ==
Chríochnaigh [[Cormac Laidir MacCarthy, 9adh tighearna Múscraí|Cormac Laidir MacCarthy, 9ú Tiarna Múscraí]] agus bunaitheoir [[Prióireacht Chill Chré|Prióireacht Chill Cré]], an caisleán faoin mbliain 1465, i gceantar riascach thar sean dún a cheaptar gur bhaineann leis an [[An Chré-umhaois|Chré-umhaois]].{{Sfn|Westropp|1908}}

Tógadh an struchtúr iomlán ag féachaint ó thuaidh (i dtreo na Bríde), leis an bpríomh túrthí cúig stór ar an taobh thiar agus an [[bábhún]] ar an taobh thoir i dtreo na mainistreach.{{Sfn|Windele|1839}} Tá iarsmaí de thúr trí stór ar an gcúinne thoir theas den bhábhún. Deir téacs ó na 1840idí go raibh an bhábhún iata le dhá thúr cearnacha,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.libraryireland.com/SceneryIreland/III-6.php|title=The Scenery and Antiquities of Ireland|author=Coyne|first=J. Stirling|year=1841|access-date=20 August 2014}}&lt;/ref&gt; ach cailltear aon fhianaise fhisiciúil go bhfuil an dara túr ar an mbábhún ag an casarnach.

I lár an 19ú haois tógadh gearradh de [[Iarnród Díreach Chorcaí agus Mhaigh Chromtha|Iarnród Chorcaí agus Mhaigh Chromtha]] nach bhfuil in úsáid anois trí mhóta an chaisleáin ar an taobh thuaidh.

== Úinéireacht ==
Murab ionann agus an mhainistir, atá faoi úinéireacht an stáit agus á chothabháil ag Seirbhís Séadchomharthaí Náisiúnta na hÉireann,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.archaeology.ie/media/archeologyie/PDFS/FileDownload,297,en.pdf|title=National Monuments in State Care: Ownership &amp; Guardianship|date=4 March 2009|format=PDF|work=National Monuments Service|pages=6|publisher=Republic of Ireland|access-date=20 August 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140512163409/http://archaeology.ie/media/archeologyie/PDFS/FileDownload%2C297%2Cen.pdf|archive-date=12 May 2014}}&lt;/ref&gt; tá na fothracha ar thailte faoi úinéireacht phríobháideach, an talamh atá díreach timpeall ar, agus na fothracha féin san áireamh, ag feidhmiú mar fheirm eallaigh faoi láthair. Tá an caisleán liostaithe mar struchtúr cosanta ag [[Comhairle Contae Chorcaí]].&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.corkcoco.ie/co/pdf/901892758.pdf|title=Cork County Council - Record of Protected Structures (Structure number 00555)|publisher=Cork County Council|access-date=13 September 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304055107/http://www.corkcoco.ie/co/pdf/901892758.pdf|archive-date=4 March 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;gallery&gt;
Íomhá:Kilcrea_castle_inner_courtyard.jpg|alt=Inner castle courtyard|Clós istigh an chaisleáin
Íomhá:Kilcrea_castle_southeast_tower.jpg|alt=Southeast tower|Túr thoir-theas
Íomhá:Kilcrea_castle_top_of_wall.jpg|alt=Castle battlements|Forbhallaían an caisleáin
&lt;/gallery&gt;

== Tagairtí ==

[[Catagóir:Comhordanáidí ar Wikidata]]
[[Catagóir:Caisleáin na hÉireann]]
[[Catagóir:Caisleáin i gContae Corcaigh]]</text>
      <sha1>n8gff5ls15uaiiu6s6ccem8hih65orx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213689</id>
      <parentid>1213688</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T20:22:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Professor Spud</username>
        <id>56406</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ag chuir bosca sonraí leis.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3844" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}}

Fothrach de túrthí agus [[bábhún]] ón 15ú haois é '''Caisleán Chill Chré''' atá suite in aice le [[Prióireacht Chill Chré|Prióireacht Chill Cré]], siar ó [[Corcaigh|Chathair Chorcaí]], Éire. Is é [[Cormac Laidir MacCarthy, 9adh tighearna Múscraí|Cormac Laidir MacCarthy, 9ú Tiarna Múscraí]], a thóg an túrtheach agus an mainistir.

== Suíomh ==
Seasann Caisleán Chill Cré i roschoill, a beagnach chuireann i bhfolach é, i ngleann na Bríde ar a bruach deas (deisceartach). Is craobh-abhainn ar thaobh na láimhe deise den [[An Laoi|Laoi]] í an Bhríde seo (ní an [[An Bhríd|Bhríde]] a shníonn isteach san [[An Abhainn Mhór|Abhainn Mhór i gCúige Mumhan]]).

Tá [[Prióireacht Chill Chré|Prióireacht Chill Cré]] gar don oirthear, ar an taobh céanna den abhainn. Is é [[Na hUamhanna]] an sráidbhaile is gaire. Tá sé idir Cathair Chorcaí agus [[Maigh Chromtha]].

== Stair agus tógáil ==
Chríochnaigh [[Cormac Laidir MacCarthy, 9adh tighearna Múscraí|Cormac Laidir MacCarthy, 9ú Tiarna Múscraí]] agus bunaitheoir [[Prióireacht Chill Chré|Prióireacht Chill Cré]], an caisleán faoin mbliain 1465, i gceantar riascach thar sean dún a cheaptar gur bhaineann leis an [[An Chré-umhaois|Chré-umhaois]].{{Sfn|Westropp|1908}}

Tógadh an struchtúr iomlán ag féachaint ó thuaidh (i dtreo na Bríde), leis an bpríomh túrthí cúig stór ar an taobh thiar agus an [[bábhún]] ar an taobh thoir i dtreo na mainistreach.{{Sfn|Windele|1839}} Tá iarsmaí de thúr trí stór ar an gcúinne thoir theas den bhábhún. Deir téacs ó na 1840idí go raibh an bhábhún iata le dhá thúr cearnacha,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.libraryireland.com/SceneryIreland/III-6.php|title=The Scenery and Antiquities of Ireland|author=Coyne|first=J. Stirling|year=1841|access-date=20 August 2014}}&lt;/ref&gt; ach cailltear aon fhianaise fhisiciúil go bhfuil an dara túr ar an mbábhún ag an casarnach.

I lár an 19ú haois tógadh gearradh de [[Iarnród Díreach Chorcaí agus Mhaigh Chromtha|Iarnród Chorcaí agus Mhaigh Chromtha]] nach bhfuil in úsáid anois trí mhóta an chaisleáin ar an taobh thuaidh.

== Úinéireacht ==
Murab ionann agus an mhainistir, atá faoi úinéireacht an stáit agus á chothabháil ag Seirbhís Séadchomharthaí Náisiúnta na hÉireann,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.archaeology.ie/media/archeologyie/PDFS/FileDownload,297,en.pdf|title=National Monuments in State Care: Ownership &amp; Guardianship|date=4 March 2009|format=PDF|work=National Monuments Service|pages=6|publisher=Republic of Ireland|access-date=20 August 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140512163409/http://archaeology.ie/media/archeologyie/PDFS/FileDownload%2C297%2Cen.pdf|archive-date=12 May 2014}}&lt;/ref&gt; tá na fothracha ar thailte faoi úinéireacht phríobháideach, an talamh atá díreach timpeall ar, agus na fothracha féin san áireamh, ag feidhmiú mar fheirm eallaigh faoi láthair. Tá an caisleán liostaithe mar struchtúr cosanta ag [[Comhairle Contae Chorcaí]].&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.corkcoco.ie/co/pdf/901892758.pdf|title=Cork County Council - Record of Protected Structures (Structure number 00555)|publisher=Cork County Council|access-date=13 September 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304055107/http://www.corkcoco.ie/co/pdf/901892758.pdf|archive-date=4 March 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;gallery&gt;
Íomhá:Kilcrea_castle_inner_courtyard.jpg|alt=Inner castle courtyard|Clós istigh an chaisleáin
Íomhá:Kilcrea_castle_southeast_tower.jpg|alt=Southeast tower|Túr thoir-theas
Íomhá:Kilcrea_castle_top_of_wall.jpg|alt=Castle battlements|Forbhallaían an caisleáin
&lt;/gallery&gt;

== Tagairtí ==

[[Catagóir:Comhordanáidí ar Wikidata]]
[[Catagóir:Caisleáin na hÉireann]]
[[Catagóir:Caisleáin i gContae Corcaigh]]</text>
      <sha1>obpihmkw96deo51zi7rkqs5wekjorz1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213690</id>
      <parentid>1213689</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T20:22:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Professor Spud</username>
        <id>56406</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog Professor Spud an leathanach [[Caisleán Chill Cré]] go [[Caisleán Chill Chré]]: Misspelled title</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3844" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Foirgneamh}}

Fothrach de túrthí agus [[bábhún]] ón 15ú haois é '''Caisleán Chill Chré''' atá suite in aice le [[Prióireacht Chill Chré|Prióireacht Chill Cré]], siar ó [[Corcaigh|Chathair Chorcaí]], Éire. Is é [[Cormac Laidir MacCarthy, 9adh tighearna Múscraí|Cormac Laidir MacCarthy, 9ú Tiarna Múscraí]], a thóg an túrtheach agus an mainistir.

== Suíomh ==
Seasann Caisleán Chill Cré i roschoill, a beagnach chuireann i bhfolach é, i ngleann na Bríde ar a bruach deas (deisceartach). Is craobh-abhainn ar thaobh na láimhe deise den [[An Laoi|Laoi]] í an Bhríde seo (ní an [[An Bhríd|Bhríde]] a shníonn isteach san [[An Abhainn Mhór|Abhainn Mhór i gCúige Mumhan]]).

Tá [[Prióireacht Chill Chré|Prióireacht Chill Cré]] gar don oirthear, ar an taobh céanna den abhainn. Is é [[Na hUamhanna]] an sráidbhaile is gaire. Tá sé idir Cathair Chorcaí agus [[Maigh Chromtha]].

== Stair agus tógáil ==
Chríochnaigh [[Cormac Laidir MacCarthy, 9adh tighearna Múscraí|Cormac Laidir MacCarthy, 9ú Tiarna Múscraí]] agus bunaitheoir [[Prióireacht Chill Chré|Prióireacht Chill Cré]], an caisleán faoin mbliain 1465, i gceantar riascach thar sean dún a cheaptar gur bhaineann leis an [[An Chré-umhaois|Chré-umhaois]].{{Sfn|Westropp|1908}}

Tógadh an struchtúr iomlán ag féachaint ó thuaidh (i dtreo na Bríde), leis an bpríomh túrthí cúig stór ar an taobh thiar agus an [[bábhún]] ar an taobh thoir i dtreo na mainistreach.{{Sfn|Windele|1839}} Tá iarsmaí de thúr trí stór ar an gcúinne thoir theas den bhábhún. Deir téacs ó na 1840idí go raibh an bhábhún iata le dhá thúr cearnacha,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.libraryireland.com/SceneryIreland/III-6.php|title=The Scenery and Antiquities of Ireland|author=Coyne|first=J. Stirling|year=1841|access-date=20 August 2014}}&lt;/ref&gt; ach cailltear aon fhianaise fhisiciúil go bhfuil an dara túr ar an mbábhún ag an casarnach.

I lár an 19ú haois tógadh gearradh de [[Iarnród Díreach Chorcaí agus Mhaigh Chromtha|Iarnród Chorcaí agus Mhaigh Chromtha]] nach bhfuil in úsáid anois trí mhóta an chaisleáin ar an taobh thuaidh.

== Úinéireacht ==
Murab ionann agus an mhainistir, atá faoi úinéireacht an stáit agus á chothabháil ag Seirbhís Séadchomharthaí Náisiúnta na hÉireann,&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.archaeology.ie/media/archeologyie/PDFS/FileDownload,297,en.pdf|title=National Monuments in State Care: Ownership &amp; Guardianship|date=4 March 2009|format=PDF|work=National Monuments Service|pages=6|publisher=Republic of Ireland|access-date=20 August 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140512163409/http://archaeology.ie/media/archeologyie/PDFS/FileDownload%2C297%2Cen.pdf|archive-date=12 May 2014}}&lt;/ref&gt; tá na fothracha ar thailte faoi úinéireacht phríobháideach, an talamh atá díreach timpeall ar, agus na fothracha féin san áireamh, ag feidhmiú mar fheirm eallaigh faoi láthair. Tá an caisleán liostaithe mar struchtúr cosanta ag [[Comhairle Contae Chorcaí]].&lt;ref&gt;{{Cite web-en|url=http://www.corkcoco.ie/co/pdf/901892758.pdf|title=Cork County Council - Record of Protected Structures (Structure number 00555)|publisher=Cork County Council|access-date=13 September 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304055107/http://www.corkcoco.ie/co/pdf/901892758.pdf|archive-date=4 March 2016}}&lt;/ref&gt;&lt;gallery&gt;
Íomhá:Kilcrea_castle_inner_courtyard.jpg|alt=Inner castle courtyard|Clós istigh an chaisleáin
Íomhá:Kilcrea_castle_southeast_tower.jpg|alt=Southeast tower|Túr thoir-theas
Íomhá:Kilcrea_castle_top_of_wall.jpg|alt=Castle battlements|Forbhallaían an caisleáin
&lt;/gallery&gt;

== Tagairtí ==

[[Catagóir:Comhordanáidí ar Wikidata]]
[[Catagóir:Caisleáin na hÉireann]]
[[Catagóir:Caisleáin i gContae Corcaigh]]</text>
      <sha1>obpihmkw96deo51zi7rkqs5wekjorz1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Caisleán Chill Cré</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113394</id>
    <redirect title="Caisleán Chill Chré" />
    <revision>
      <id>1213691</id>
      <timestamp>2024-04-22T20:22:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Professor Spud</username>
        <id>56406</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog Professor Spud an leathanach [[Caisleán Chill Cré]] go [[Caisleán Chill Chré]]: Misspelled title</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Caisleán Chill Chré]]</text>
      <sha1>rg7f0pa4nq7622zenar7it9utg68wfz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Páirc Náisiúnta na Mara</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113395</id>
    <revision>
      <id>1213700</id>
      <timestamp>2024-04-22T21:30:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le '{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}  Tá '''Páirc Náisiúnta na Mara''' (PNM)&lt;ref&gt;nó &quot;Páirc Náisiúnta Chorca Dhuibhne&quot;&lt;/ref&gt; suite in Chorca Dhuibhne agus Uíbh Rathack, [[Contae Chiarraí]], i nGaeltacht Chiarraí Thiar. Tá 283 ciliméadar cearnach de limistéir i gceist, ar muir agus ar tír, an Pháirc Náisiúnta is mó sa tír.&lt;ref&gt;níl ann ach 200 ciliméadar cearnach i b[[Páirc Náisiúnta Shléibhte Chill Mhantáin]]&lt;/ref&gt; Ar muir is mó atá  a...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3143" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}

Tá '''Páirc Náisiúnta na Mara''' (PNM)&lt;ref&gt;nó &quot;Páirc Náisiúnta Chorca Dhuibhne&quot;&lt;/ref&gt; suite in Chorca Dhuibhne agus Uíbh Rathack, [[Contae Chiarraí]], i nGaeltacht Chiarraí Thiar. Tá 283 ciliméadar cearnach de limistéir i gceist, ar muir agus ar tír, an Pháirc Náisiúnta is mó sa tír.&lt;ref&gt;níl ann ach 200 ciliméadar cearnach i b[[Páirc Náisiúnta Shléibhte Chill Mhantáin]]&lt;/ref&gt; Ar muir is mó atá  an áis agus tá PNM ar an gcéad pháirc náisiúnta farraige sa tír. 

=== Achar ===
Tá níos mó ná 280 km2 d'éiceolaíochta ilchineálacha aige, flóra agus fána de tábhachta idirnáisiúnta, agus beanna [[sliabh|sléibhte]] san áireamh. 

Ar na háiteanna atá i bPNM tá beagnach 6 ciliméadar cearnach sa [[An Chonair|Chonair]], a chosain timpeall €6 milliún ar an stát sa bhliain 2023.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-chead-phairc-naisiunta-mara-fogartha-ag-an-rialtas-i-gcorca-dhuibhne/|teideal=An chéad Pháirc Náisiúnta Mara fógartha ag an Rialtas i gCorca Dhuibhne|dáta=2024-04-22|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt; 

San áireamh sa PNM chomh maith tá talamh ar an m[[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]], [[An Tiaracht]], [[Oileáin an Mhachaire]], [[Sceilig Bheag|Sceilg Bheag]], [[Sceilg Mhichíl]], [[Duínis]], ar [[Cnoc Bréanainn|Chnoc Bréanainn]], [[Thrá Inse|Trá Inse]]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Inch, County Kerry|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Inch,_County_Kerry&amp;oldid=1214261592|journal=Wikipedia|date=2024-03-17|language=en}}&lt;/ref&gt; agus teach, páirc agus trá [[Doire Fhíonáin|Dhoire Fhionáin]] in [[Uíbh Ráthach]]. Ina theannta sin tá [[Abhantrach draenála|abhantrach]] in aice láimhe - [[An Dóinn|An Abha Mhór]], agus 9 gcinn de lochanna - ann freisin. Tá an fharraige timpeall ar na Blascaodaí agus an ceantar caomhnaithe speisialta ag Ceann Chiarraí sa pháirc nua chomh maith.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

=== Cosaint na bithéagsúlachta ===
Tá PNM dírithe go háirithe ar chosaint agus ar chothú na [[bithéagsúlacht]]&lt;nowiki/&gt;a agus oidhreacht shaibhir [[seandálaíocht]]&lt;nowiki/&gt;a an cheantair. 

Tá cáil na n-éan ar an gceantar a bhfuil fáil ann ar an b[[puifín]], an [[guairdeall]] agus an [[fabhcún gorm]]. Tá ainmhithe ann amhail an [[madra uisce]], an [[broc]] agus an [[giorria sléibhe]]. Is ann atá teacht ar an t-aon [[Cnádán|chnádán]] dúchasach sa tír. Chomh maith leis sin feictear san fharraige an [[míol mór]], an [[liamhán gréine]] agus an [[deilf]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

== Féach freisin     ==

* [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.heritageireland.ie/ga/ Oifig na nOibreacha Poiblí / Oidhreacht Náisiúnta na hÉireann]  
* [[Suíomh oifigiúil na Páirce]]

[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae Chiarraí]]
[[Catagóir:Páirceanna Náisiúnta na hÉireann]]
[[Catagóir:Tíreolaíocht na Mumhan]]
[[Catagóir:Uíbh Ráthach]]
[[Catagóir:Corca Dhuibhne]]
[[Catagóir:Gaeltacht Chontae Chiarraí]]
[[Catagóir:Slí an Atlantaigh Fhiáin]]</text>
      <sha1>9g0739sj31wle791fwswzxnp29qjfjg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213701</id>
      <parentid>1213700</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T21:31:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bhog TGcoa an leathanach [[Páirc Náisiúnta Chorca Dhuibhne]] go [[Páirc Náisiúnta na Mara]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3143" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}

Tá '''Páirc Náisiúnta na Mara''' (PNM)&lt;ref&gt;nó &quot;Páirc Náisiúnta Chorca Dhuibhne&quot;&lt;/ref&gt; suite in Chorca Dhuibhne agus Uíbh Rathack, [[Contae Chiarraí]], i nGaeltacht Chiarraí Thiar. Tá 283 ciliméadar cearnach de limistéir i gceist, ar muir agus ar tír, an Pháirc Náisiúnta is mó sa tír.&lt;ref&gt;níl ann ach 200 ciliméadar cearnach i b[[Páirc Náisiúnta Shléibhte Chill Mhantáin]]&lt;/ref&gt; Ar muir is mó atá  an áis agus tá PNM ar an gcéad pháirc náisiúnta farraige sa tír. 

=== Achar ===
Tá níos mó ná 280 km2 d'éiceolaíochta ilchineálacha aige, flóra agus fána de tábhachta idirnáisiúnta, agus beanna [[sliabh|sléibhte]] san áireamh. 

Ar na háiteanna atá i bPNM tá beagnach 6 ciliméadar cearnach sa [[An Chonair|Chonair]], a chosain timpeall €6 milliún ar an stát sa bhliain 2023.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-chead-phairc-naisiunta-mara-fogartha-ag-an-rialtas-i-gcorca-dhuibhne/|teideal=An chéad Pháirc Náisiúnta Mara fógartha ag an Rialtas i gCorca Dhuibhne|dáta=2024-04-22|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt; 

San áireamh sa PNM chomh maith tá talamh ar an m[[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]], [[An Tiaracht]], [[Oileáin an Mhachaire]], [[Sceilig Bheag|Sceilg Bheag]], [[Sceilg Mhichíl]], [[Duínis]], ar [[Cnoc Bréanainn|Chnoc Bréanainn]], [[Thrá Inse|Trá Inse]]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Inch, County Kerry|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Inch,_County_Kerry&amp;oldid=1214261592|journal=Wikipedia|date=2024-03-17|language=en}}&lt;/ref&gt; agus teach, páirc agus trá [[Doire Fhíonáin|Dhoire Fhionáin]] in [[Uíbh Ráthach]]. Ina theannta sin tá [[Abhantrach draenála|abhantrach]] in aice láimhe - [[An Dóinn|An Abha Mhór]], agus 9 gcinn de lochanna - ann freisin. Tá an fharraige timpeall ar na Blascaodaí agus an ceantar caomhnaithe speisialta ag Ceann Chiarraí sa pháirc nua chomh maith.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

=== Cosaint na bithéagsúlachta ===
Tá PNM dírithe go háirithe ar chosaint agus ar chothú na [[bithéagsúlacht]]&lt;nowiki/&gt;a agus oidhreacht shaibhir [[seandálaíocht]]&lt;nowiki/&gt;a an cheantair. 

Tá cáil na n-éan ar an gceantar a bhfuil fáil ann ar an b[[puifín]], an [[guairdeall]] agus an [[fabhcún gorm]]. Tá ainmhithe ann amhail an [[madra uisce]], an [[broc]] agus an [[giorria sléibhe]]. Is ann atá teacht ar an t-aon [[Cnádán|chnádán]] dúchasach sa tír. Chomh maith leis sin feictear san fharraige an [[míol mór]], an [[liamhán gréine]] agus an [[deilf]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

== Féach freisin     ==

* [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.heritageireland.ie/ga/ Oifig na nOibreacha Poiblí / Oidhreacht Náisiúnta na hÉireann]  
* [[Suíomh oifigiúil na Páirce]]

[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae Chiarraí]]
[[Catagóir:Páirceanna Náisiúnta na hÉireann]]
[[Catagóir:Tíreolaíocht na Mumhan]]
[[Catagóir:Uíbh Ráthach]]
[[Catagóir:Corca Dhuibhne]]
[[Catagóir:Gaeltacht Chontae Chiarraí]]
[[Catagóir:Slí an Atlantaigh Fhiáin]]</text>
      <sha1>9g0739sj31wle791fwswzxnp29qjfjg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213703</id>
      <parentid>1213701</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T21:31:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3161" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}

Tá '''Páirc Náisiúnta na Mara''' (PNM)&lt;ref&gt;nó &quot;Páirc Náisiúnta Chorca Dhuibhne&quot;&lt;/ref&gt; suite in Chorca Dhuibhne agus [[Uíbh Ráthach|Uíbh Rathach]], [[Contae Chiarraí]], i nGaeltacht Chiarraí Thiar. Tá 283 ciliméadar cearnach de limistéir i gceist, ar muir agus ar tír, an Pháirc Náisiúnta is mó sa tír.&lt;ref&gt;níl ann ach 200 ciliméadar cearnach i b[[Páirc Náisiúnta Shléibhte Chill Mhantáin]]&lt;/ref&gt; Ar muir is mó atá  an áis agus tá PNM ar an gcéad pháirc náisiúnta farraige sa tír. 

=== Achar ===
Tá níos mó ná 280 km2 d'éiceolaíochta ilchineálacha aige, flóra agus fána de tábhachta idirnáisiúnta, agus beanna [[sliabh|sléibhte]] san áireamh. 

Ar na háiteanna atá i bPNM tá beagnach 6 ciliméadar cearnach sa [[An Chonair|Chonair]], a chosain timpeall €6 milliún ar an stát sa bhliain 2023.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-chead-phairc-naisiunta-mara-fogartha-ag-an-rialtas-i-gcorca-dhuibhne/|teideal=An chéad Pháirc Náisiúnta Mara fógartha ag an Rialtas i gCorca Dhuibhne|dáta=2024-04-22|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt; 

San áireamh sa PNM chomh maith tá talamh ar an m[[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]], [[An Tiaracht]], [[Oileáin an Mhachaire]], [[Sceilig Bheag|Sceilg Bheag]], [[Sceilg Mhichíl]], [[Duínis]], ar [[Cnoc Bréanainn|Chnoc Bréanainn]], [[Thrá Inse|Trá Inse]]&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Inch, County Kerry|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Inch,_County_Kerry&amp;oldid=1214261592|journal=Wikipedia|date=2024-03-17|language=en}}&lt;/ref&gt; agus teach, páirc agus trá [[Doire Fhíonáin|Dhoire Fhionáin]] in [[Uíbh Ráthach]]. Ina theannta sin tá [[Abhantrach draenála|abhantrach]] in aice láimhe - [[An Dóinn|An Abha Mhór]], agus 9 gcinn de lochanna - ann freisin. Tá an fharraige timpeall ar na Blascaodaí agus an ceantar caomhnaithe speisialta ag Ceann Chiarraí sa pháirc nua chomh maith.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

=== Cosaint na bithéagsúlachta ===
Tá PNM dírithe go háirithe ar chosaint agus ar chothú na [[bithéagsúlacht]]&lt;nowiki/&gt;a agus oidhreacht shaibhir [[seandálaíocht]]&lt;nowiki/&gt;a an cheantair.

Tá cáil na n-éan ar an gceantar a bhfuil fáil ann ar an b[[puifín]], an [[guairdeall]] agus an [[fabhcún gorm]]. Tá ainmhithe ann amhail an [[madra uisce]], an [[broc]] agus an [[giorria sléibhe]]. Is ann atá teacht ar an t-aon [[Cnádán|chnádán]] dúchasach sa tír. Chomh maith leis sin feictear san fharraige an [[míol mór]], an [[liamhán gréine]] agus an [[deilf]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

== Féach freisin     ==

* [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.heritageireland.ie/ga/ Oifig na nOibreacha Poiblí / Oidhreacht Náisiúnta na hÉireann]  
* [[Suíomh oifigiúil na Páirce]]

[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae Chiarraí]]
[[Catagóir:Páirceanna Náisiúnta na hÉireann]]
[[Catagóir:Tíreolaíocht na Mumhan]]
[[Catagóir:Uíbh Ráthach]]
[[Catagóir:Corca Dhuibhne]]
[[Catagóir:Gaeltacht Chontae Chiarraí]]
[[Catagóir:Slí an Atlantaigh Fhiáin]]</text>
      <sha1>7ah67deo94dm1t5vjbqya8pk6xgyctt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213707</id>
      <parentid>1213703</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T21:40:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3422" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
[[Íomhá:Connor Pass Flug Richtung Dingle.webm|mion|[[An Chonair|honair]]]]
[[Íomhá:Skellig Michael Views.jpg|mion|[[Sceilg Mhichíl]]]]
Tá '''Páirc Náisiúnta na Mara''' (PNM)&lt;ref&gt;nó &quot;Páirc Náisiúnta Chorca Dhuibhne&quot;&lt;/ref&gt; suite in Chorca Dhuibhne agus [[Uíbh Ráthach|Uíbh Rathach]], [[Contae Chiarraí]], i nGaeltacht Chiarraí Thiar. Tá 283 ciliméadar cearnach de limistéir i gceist, ar muir agus ar tír, an Pháirc Náisiúnta is mó sa tír.&lt;ref&gt;níl ann ach 200 ciliméadar cearnach i b[[Páirc Náisiúnta Shléibhte Chill Mhantáin]]&lt;/ref&gt; Ar muir is mó atá  an áis agus tá PNM ar an gcéad pháirc náisiúnta farraige sa tír. 

[[Íomhá:Inch Beach, Dingle - geograph.org.uk - 4140468.jpg|mion|[[Thrá Inse|Trá Inse]]&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; ]]

=== Achar ===
Tá níos mó ná 280 km2 d'éiceolaíochta ilchineálacha aige, flóra agus fána de tábhachta idirnáisiúnta, agus beanna [[sliabh|sléibhte]] san áireamh. 

Ar na háiteanna atá i bPNM tá beagnach 6 ciliméadar cearnach sa [[An Chonair|Chonair]], a chosain timpeall €6 milliún ar an stát sa bhliain 2023.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-chead-phairc-naisiunta-mara-fogartha-ag-an-rialtas-i-gcorca-dhuibhne/|teideal=An chéad Pháirc Náisiúnta Mara fógartha ag an Rialtas i gCorca Dhuibhne|dáta=2024-04-22|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt; 

San áireamh sa PNM chomh maith tá talamh ar an m[[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]], [[An Tiaracht]], [[Oileáin an Mhachaire]], [[Sceilig Bheag|Sceilg Bheag]], [[Sceilg Mhichíl]], [[Duínis]], ar [[Cnoc Bréanainn|Chnoc Bréanainn]], [[Thrá Inse|Trá Inse]]&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Inch, County Kerry|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Inch,_County_Kerry&amp;oldid=1214261592|journal=Wikipedia|date=2024-03-17|language=en}}&lt;/ref&gt; agus teach, páirc agus trá [[Doire Fhíonáin|Dhoire Fhionáin]] in [[Uíbh Ráthach]]. Ina theannta sin tá [[Abhantrach draenála|abhantrach]] in aice láimhe - [[An Dóinn|An Abha Mhór]], agus 9 gcinn de lochanna - ann freisin. Tá an fharraige timpeall ar na Blascaodaí agus an ceantar caomhnaithe speisialta ag Ceann Chiarraí sa pháirc nua chomh maith.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

=== Cosaint na bithéagsúlachta ===
Tá PNM dírithe go háirithe ar chosaint agus ar chothú na [[bithéagsúlacht]]&lt;nowiki/&gt;a agus oidhreacht shaibhir [[seandálaíocht]]&lt;nowiki/&gt;a an cheantair.

Tá cáil na n-éan ar an gceantar a bhfuil fáil ann ar an b[[puifín]], an [[guairdeall]] agus an [[fabhcún gorm]]. Tá ainmhithe ann amhail an [[madra uisce]], an [[broc]] agus an [[giorria sléibhe]]. Is ann atá teacht ar an t-aon [[Cnádán|chnádán]] dúchasach sa tír. Chomh maith leis sin feictear san fharraige an [[míol mór]], an [[liamhán gréine]] agus an [[deilf]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

== Féach freisin     ==

* [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.heritageireland.ie/ga/ Oifig na nOibreacha Poiblí / Oidhreacht Náisiúnta na hÉireann]  
* [[Suíomh oifigiúil na Páirce]]

[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae Chiarraí]]
[[Catagóir:Páirceanna Náisiúnta na hÉireann]]
[[Catagóir:Tíreolaíocht na Mumhan]]
[[Catagóir:Uíbh Ráthach]]
[[Catagóir:Corca Dhuibhne]]
[[Catagóir:Gaeltacht Chontae Chiarraí]]
[[Catagóir:Slí an Atlantaigh Fhiáin]]</text>
      <sha1>pan1sfp09c4dfrn3asbwzkw2pfhoaeg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213714</id>
      <parentid>1213707</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T22:01:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4495" xml:space="preserve">{{WD Bosca Tíreolaíocht Fhisiceach}}
[[Íomhá:Connor Pass Flug Richtung Dingle.webm|mion|[[An Chonair|honair]]]]
[[Íomhá:Skellig Michael Views.jpg|mion|[[Sceilg Mhichíl]]]]
Tá '''Páirc Náisiúnta na Mara''' (PNM)&lt;ref&gt;nó &quot;Páirc Náisiúnta Chorca Dhuibhne&quot;&lt;/ref&gt; suite in Chorca Dhuibhne agus [[Uíbh Ráthach|Uíbh Rathach]], [[Contae Chiarraí]], i nGaeltacht Chiarraí Thiar. Tá 283 ciliméadar cearnach de limistéir i gceist, ar muir agus ar tír, an Pháirc Náisiúnta is mó sa tír.&lt;ref&gt;níl ann ach 200 ciliméadar cearnach i b[[Páirc Náisiúnta Shléibhte Chill Mhantáin]]&lt;/ref&gt; Ar muir is mó atá an áis agus tá PNM ar an gcéad pháirc náisiúnta farraige sa tír.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.gov.ie/ga/preasraitis/1cbf0-ministers-announce-irelands-first-marine-national-park/?|teideal=Ministers announce Ireland’s first Marine National Park|dáta=2024-04-22|language=ga|work=www.gov.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/radio/rnag/clips/22386976/|teideal=Lá an Domhain: Páirc Náisiúnta na Mara nua fógraithe|údar=Tús Áite / RnaG|dáta=2024-04-22|language=ga-IE|work=RTE Radio|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Peadar Ó Fionnáin agus Dáithí de Mórdha; Páirc Náisiúnta na Mara Ciarraí.|url=https://www.rte.ie/radio/podcasts/22386894-peadar-o-fionnain-agus-daithi-de-mordha-pairc-nai/|language=ga-IE|author=An Saol ó Dheas / RnaG|date=22 Aib 2024}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://www.rte.ie/radio/rnag/clips/22386936/|teideal=Daithí de Mórdha, Tuairisceoir RTÉ|údar=Raidió na Gaeltachta.|dáta=2024-04-22|language=ga-IE|work=RTE Radio|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt; 

[[Íomhá:Inch Beach, Dingle - geograph.org.uk - 4140468.jpg|mion|[[Thrá Inse|Trá Inse]]&lt;ref name=&quot;:1&quot; /&gt; ]]

=== Achar ===
Tá níos mó ná 280 km2 d'éiceolaíochta ilchineálacha aige, flóra agus fána de tábhachta idirnáisiúnta, agus beanna [[sliabh|sléibhte]] san áireamh. 

Ar na háiteanna atá i bPNM tá beagnach 6 ciliméadar cearnach sa [[An Chonair|Chonair]], a chosain timpeall €6 milliún ar an stát sa bhliain 2023.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Lua idirlín|url=https://tuairisc.ie/an-chead-phairc-naisiunta-mara-fogartha-ag-an-rialtas-i-gcorca-dhuibhne/|teideal=An chéad Pháirc Náisiúnta Mara fógartha ag an Rialtas i gCorca Dhuibhne|dáta=2024-04-22|language=ga-IE|work=Tuairisc.ie|dátarochtana=2024-04-22}}&lt;/ref&gt; Tá 1,400 acra sléibhe agus foraoise ag síneadh le Slí na Conarach. 

San áireamh sa PNM chomh maith tá talamh ar an m[[An Blascaod Mór|Blascaod Mór]], [[An Tiaracht]], [[Oileáin an Mhachaire]], [[Sceilig Bheag|Sceilg Bheag]], [[Sceilg Mhichíl]], [[Duínis]], ar [[Cnoc Bréanainn|Chnoc Bréanainn]], [[Thrá Inse|Trá Inse]]&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Inch, County Kerry|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Inch,_County_Kerry&amp;oldid=1214261592|journal=Wikipedia|date=2024-03-17|language=en}}&lt;/ref&gt; agus teach, páirc agus trá [[Doire Fhíonáin|Dhoire Fhionáin]] in [[Uíbh Ráthach]]. Ina theannta sin tá [[Abhantrach draenála|abhantrach]] in aice láimhe - [[An Dóinn|An Abha Mhór]], agus 9 gcinn de lochanna - ann. Tá an fharraige timpeall ar na Blascaodaí agus an ceantar caomhnaithe speisialta ag Ceann Chiarraí sa pháirc nua chomh maith.&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

=== Cosaint na bithéagsúlachta ===
Tá PNM dírithe go háirithe ar chosaint agus ar chothú na [[bithéagsúlacht]]&lt;nowiki/&gt;a agus oidhreacht shaibhir [[seandálaíocht]]&lt;nowiki/&gt;a an cheantair.

Tá cáil na n-éan ar an gceantar a bhfuil fáil ann ar an b[[puifín]], an [[guairdeall]] agus an [[fabhcún gorm]]. Tá ainmhithe ann amhail an [[madra uisce]], an [[broc]] agus an [[giorria sléibhe]]. Is ann atá teacht ar an t-aon [[Cnádán|chnádán]] dúchasach sa tír. Chomh maith leis sin feictear san fharraige an [[míol mór]], an [[liamhán gréine]] agus an [[deilf]].&lt;ref name=&quot;:0&quot; /&gt; 

== Féach freisin     ==

* [[Páirc Náisiúnta Chill Airne]]

== Tagairtí ==
{{reflist}}

== Naisc sheachtracha ==
* [http://www.heritageireland.ie/ga/ Oifig na nOibreacha Poiblí / Oidhreacht Náisiúnta na hÉireann]  
* [[Suíomh oifigiúil na Páirce]]

[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae Chiarraí]]
[[Catagóir:Páirceanna Náisiúnta na hÉireann]]
[[Catagóir:Tíreolaíocht na Mumhan]]
[[Catagóir:Uíbh Ráthach]]
[[Catagóir:Corca Dhuibhne]]
[[Catagóir:Gaeltacht Chontae Chiarraí]]
[[Catagóir:Slí an Atlantaigh Fhiáin]]</text>
      <sha1>om5n8jjvvvqwtoo570u8mv2y2xmke0q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Páirc Náisiúnta Chorca Dhuibhne</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113396</id>
    <redirect title="Páirc Náisiúnta na Mara" />
    <revision>
      <id>1213702</id>
      <timestamp>2024-04-22T21:31:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog TGcoa an leathanach [[Páirc Náisiúnta Chorca Dhuibhne]] go [[Páirc Náisiúnta na Mara]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Páirc Náisiúnta na Mara]]</text>
      <sha1>eh7a7qke1qer5og8lk5auov2grrahwq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Uíbh Ráthach</title>
    <ns>14</ns>
    <id>113397</id>
    <revision>
      <id>1213705</id>
      <timestamp>2024-04-22T21:35:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:Contae Chiarraí]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">[[Catagóir:Contae Chiarraí]]</text>
      <sha1>q1tioluklapg42w5j8y92vbl1nek3vt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213706</id>
      <parentid>1213705</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T21:36:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="202" xml:space="preserve">[[Catagóir:Contae Chiarraí]]
[[Catagóir:Tíreolaíocht Chontae Chiarraí]]

[[Catagóir:Tíreolaíocht na Mumhan]]


[[Catagóir:Gaeltacht Chontae Chiarraí]]
[[Catagóir:Slí an Atlantaigh Fhiáin]]</text>
      <sha1>a0v4zs96wcy2vn7tvmikfynztjt6w7k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cluain Tarbh (albam)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113398</id>
    <revision>
      <id>1213708</id>
      <timestamp>2024-04-22T21:47:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>aistriúchán a rinne ProfessorSpud</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4239" xml:space="preserve">Is é '''''Cluain Tarbh''''' an chéad albam stiúideo de chuid an bhanna [[miotal Ceilteach|Miotail Celtic]] [[Mael Mórdha]]. Eisíodh i Meán Fómhair 2005 é. Is féidir ainm an albaim, chomh maith le hainm an bhanna, a scríobh mar a thugann an clúdach le fios, ag baint úsáide as [[Irish orthography|clóghrafaíocht thraidisiúnta na hÉireann]]  An t-ainm a bheadh air an uair sin, &quot;Cluain Tarḃ.&quot;

Tá ocht n-amhrán ar an albam, an ceann is giorra ná ''An Tús'' ag 0:56 ar fhad, agus ''I Am the Wench's Bane'' an ceann is faide ag 10:15 ar fad. Bailiúchán d’ábhar móréilimh agus nua atá san albam a a scríobha tharr roinnt blianta i stair an bhanna.

Léiríonn ealaín an chlúdaigh [[Cath Chluain Tarbh]] agus is é seo príomhthéama rian ealaíne agus teidil an albaim. Is Gael dhúchasach é an fear ar chlé, ag troid ar thaobh [[Brian Bóramha|Bhriain Bóruma mac Cennétig]], [[Ard-Rí na hÉireann]], is dócha. Is cosúil gur [[Lochlannaigh|Lochlannach]] é an fear ar dheis, ag troid ar thaobh [[Ríthe na Laighean|Rí Laighean]], [[Máel Mórda mac Murchada|Mael Mórdha mac Murchada]]  Tá an bheirt fhear i mbun comhraic duine le duine i gcoinne a chéile.

Tá liricí i mBéarla agus i [[An Ghaeilge|nGaeilge]] ar an albam.

== Rian liostú ==

# “An Tús” &lt;small&gt;''–'' 0:56&lt;/small&gt;
# &quot;Winds of One Thousand Winters&quot; &lt;small&gt;- 5:51&lt;/small&gt;
# &quot;The Serpent and the Black Lake&quot; &lt;small&gt;- 6:55&lt;/small&gt;
# “Cluain Tarbh” &lt;small&gt;( ''Meadow of Bulls'' )&lt;/small&gt; &lt;small&gt;– 6:45&lt;/small&gt;
# &quot;I am the Wench's bane&quot; &lt;small&gt;- 10:15&lt;/small&gt;
# &quot;The Man All Hate to Love&quot; &lt;small&gt;- 4:21&lt;/small&gt;
# &quot;Pauper of Souls&quot; &lt;small&gt;- 5:02&lt;/small&gt;
# &quot;Realms of Insanity&quot; &lt;small&gt;- 6:41&lt;/small&gt;

== Faisnéise amhrán ==

=== An Tús ===
Is é &quot;An Tús&quot; an réamhrá don albam. Imíonn sé isteach (agus amach) agus is cosúil le fonn cogaidh le píopaí é. B’fhéidir go bhfuil sé seo ag déanamh aithrise ar cad a d’fhéadfadh a bheith mar thús cadhnaíochta ar [[Cath Chluain Tarbh|Cath Clhuain Tarbh]], a úsáidtear mar [[Meafar|mheafar]] don albam iomlán.

=== Winds of One Thousand Winters ===
Is é an t-amhrán seo a chuir tús le [[Gaelic Doom Metal|Ceol Breatha Gaelach]] [[Mael Mórdha]] ar an albam. Seo ceann de na rianta samplacha atá le cloisteáil ar a suíomh Gréasáin. 

Cumtha: 2003

=== The Serpent and The Black Lake ===
Tá an t-amhrán seo ráite ag an mbanna a bheith faoi ar an &quot;Mheall an [[Grá|Ghrá]]&quot;.

Cumtha: 1997

=== Cluain Tarbh ===
An rian teidil. Insíonn an t-amhrán seo scéal [[Cath Chluain Tarbh|Chath Chluain Tarbh]] agus is féidir é a mheas mar chroílár an albaim.

Ó shuíomh idirlín an bhanna: ''Seo faoi an réamh eachtraí agus iarmhairt na gcathanna ba cháiliúla a troideadh i [[Cluain Tarbh]] ar [[Aoine an Chéasta]] 1014 idir [[Ardrí na hÉireann|ard-rí]] Éire, [[Brian Bóramha|Brian Ború]] agus [[Ríthe na Laighean|rí Laighean]], [[Mael Mórdha]].'' ''Tá an luas go tapa agus ar buile (do [[Mael Mórdha]] is ciall agam) le giotáir agus [[Foireann drumaí|drumaí]] ag bualadh, [[feadóg]] agus glórtha ag boilg.''

Cumtha: 2003

=== I am the Wench's Bane ===
Seo an t-amhrán is faide ar an albam. Deirtear go bhfuil sé &quot;ar an gcaidreamh idir an 'Wench' agus a 'Bane'&quot;.

Cumtha: 2001

=== The Man All Hate to Love ===
Ó shuíomh idirlín an bhanna: ''Má tá [[Cluain Tarbh (Song)|Cluain Tarbh]] go tapa ansin is dúlagar Ionchollithe an t-amhrán seo.'' ''Mall le go leor guthanna tacaíochta, ceolfhoireann agus giotáir olc.'' ''Míníonn an teideal téama an bhioráin bhig seo go leor.'' ''Má bhraitheann tú riamh síos ag éisteacht leis an amhrán seo tuigfidh tú nach bhféadfadh aon rud a bheith chomh uafásach leis an méid a chuirtear in iúl anseo.''

Cumtha: 2003

=== Pauper of Souls ===
Deirtear go bhfuil an t-amhrán seo faoi “An fiúntas de creideamh tharr neamh-creideamh”.

Cumtha: 2001

=== Realms of Insanity ===
Is cosúil go bhfuil an t-amhrán seo &quot;oscailte le léiriú&quot;. Ní thugtar aon eolas breise.

Cumtha: 1996

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.mael-mordha.com Suíomh Gréasáin Oifigiúil Mael Mórdha] (Cartlann)
[[Catagóir:Ailt le téacs sa Ghaeilge]]
[[Catagóir:Albaim Mael Mórdha]]</text>
      <sha1>o7fwaxq0nubhtn7pp77v5b64qirzc6r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213709</id>
      <parentid>1213708</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T21:48:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4317" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Albam}}
{{Teideal iodálach}}
Is é '''''Cluain Tarbh''''' an chéad albam stiúideo de chuid an bhanna [[miotal Ceilteach|Miotail Celtic]] [[Mael Mórdha]]. Eisíodh i Meán Fómhair 2005 é. Is féidir ainm an albaim, chomh maith le hainm an bhanna, a scríobh mar a thugann an clúdach le fios, ag baint úsáide as [[Irish orthography|clóghrafaíocht thraidisiúnta na hÉireann]]  An t-ainm a bheadh air an uair sin, &quot;Cluain Tarḃ.&quot;

Tá ocht n-amhrán ar an albam, an ceann is giorra ná ''An Tús'' ag 0:56 ar fhad, agus ''I Am the Wench's Bane'' an ceann is faide ag 10:15 ar fad. Bailiúchán d’ábhar móréilimh agus nua atá san albam a a scríobha tharr roinnt blianta i stair an bhanna.

Léiríonn ealaín an chlúdaigh [[Cath Chluain Tarbh]] agus is é seo príomhthéama rian ealaíne agus teidil an albaim. Is Gael dhúchasach é an fear ar chlé, ag troid ar thaobh [[Brian Bóramha|Bhriain Bóruma mac Cennétig]], [[Ard-Rí na hÉireann]], is dócha. Is cosúil gur [[Lochlannaigh|Lochlannach]] é an fear ar dheis, ag troid ar thaobh [[Ríthe na Laighean|Rí Laighean]], [[Máel Mórda mac Murchada|Mael Mórdha mac Murchada]]  Tá an bheirt fhear i mbun comhraic duine le duine i gcoinne a chéile.

Tá liricí i mBéarla agus i [[An Ghaeilge|nGaeilge]] ar an albam.

== Traicliosta ==

# “An Tús” &lt;small&gt;''–'' 0:56&lt;/small&gt;
# &quot;Winds of One Thousand Winters&quot; &lt;small&gt;- 5:51&lt;/small&gt;
# &quot;The Serpent and the Black Lake&quot; &lt;small&gt;- 6:55&lt;/small&gt;
# “Cluain Tarbh” &lt;small&gt;( ''Meadow of Bulls'' )&lt;/small&gt; &lt;small&gt;– 6:45&lt;/small&gt;
# &quot;I am the Wench's bane&quot; &lt;small&gt;- 10:15&lt;/small&gt;
# &quot;The Man All Hate to Love&quot; &lt;small&gt;- 4:21&lt;/small&gt;
# &quot;Pauper of Souls&quot; &lt;small&gt;- 5:02&lt;/small&gt;
# &quot;Realms of Insanity&quot; &lt;small&gt;- 6:41&lt;/small&gt;

== Faisnéise amhrán ==

=== An Tús ===
Is é &quot;An Tús&quot; an réamhrá don albam. Imíonn sé isteach (agus amach) agus is cosúil le fonn cogaidh le píopaí é. B’fhéidir go bhfuil sé seo ag déanamh aithrise ar cad a d’fhéadfadh a bheith mar thús cadhnaíochta ar [[Cath Chluain Tarbh|Cath Clhuain Tarbh]], a úsáidtear mar [[Meafar|mheafar]] don albam iomlán.

=== Winds of One Thousand Winters ===
Is é an t-amhrán seo a chuir tús le [[Gaelic Doom Metal|Ceol Breatha Gaelach]] [[Mael Mórdha]] ar an albam. Seo ceann de na rianta samplacha atá le cloisteáil ar a suíomh Gréasáin. 

Cumtha: 2003

=== The Serpent and The Black Lake ===
Tá an t-amhrán seo ráite ag an mbanna a bheith faoi ar an &quot;Mheall an [[Grá|Ghrá]]&quot;.

Cumtha: 1997

=== Cluain Tarbh ===
An rian teidil. Insíonn an t-amhrán seo scéal [[Cath Chluain Tarbh|Chath Chluain Tarbh]] agus is féidir é a mheas mar chroílár an albaim.

Ó shuíomh idirlín an bhanna: ''Seo faoi an réamh eachtraí agus iarmhairt na gcathanna ba cháiliúla a troideadh i [[Cluain Tarbh]] ar [[Aoine an Chéasta]] 1014 idir [[Ardrí na hÉireann|ard-rí]] Éire, [[Brian Bóramha|Brian Ború]] agus [[Ríthe na Laighean|rí Laighean]], [[Mael Mórdha]].'' ''Tá an luas go tapa agus ar buile (do [[Mael Mórdha]] is ciall agam) le giotáir agus [[Foireann drumaí|drumaí]] ag bualadh, [[feadóg]] agus glórtha ag boilg.''

Cumtha: 2003

=== I am the Wench's Bane ===
Seo an t-amhrán is faide ar an albam. Deirtear go bhfuil sé &quot;ar an gcaidreamh idir an 'Wench' agus a 'Bane'&quot;.

Cumtha: 2001

=== The Man All Hate to Love ===
Ó shuíomh idirlín an bhanna: ''Má tá [[Cluain Tarbh (Song)|Cluain Tarbh]] go tapa ansin is dúlagar Ionchollithe an t-amhrán seo.'' ''Mall le go leor guthanna tacaíochta, ceolfhoireann agus giotáir olc.'' ''Míníonn an teideal téama an bhioráin bhig seo go leor.'' ''Má bhraitheann tú riamh síos ag éisteacht leis an amhrán seo tuigfidh tú nach bhféadfadh aon rud a bheith chomh uafásach leis an méid a chuirtear in iúl anseo.''

Cumtha: 2003

=== Pauper of Souls ===
Deirtear go bhfuil an t-amhrán seo faoi “An fiúntas de creideamh tharr neamh-creideamh”.

Cumtha: 2001

=== Realms of Insanity ===
Is cosúil go bhfuil an t-amhrán seo &quot;oscailte le léiriú&quot;. Ní thugtar aon eolas breise.

Cumtha: 1996

== Naisc sheachtracha ==

* [http://www.mael-mordha.com Suíomh Gréasáin Oifigiúil Mael Mórdha] (Cartlann)

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Ailt le téacs sa Ghaeilge]]
[[Catagóir:Albaim Mael Mórdha]]</text>
      <sha1>09acyaqho7rb2v4fzinrxesc2c6n3n1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rob Mulhern</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113399</id>
    <revision>
      <id>1213711</id>
      <timestamp>2024-04-22T21:53:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taghdtaighde</username>
        <id>60452</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le 'Is ceoltóir, léiritheoir agus poiblitheoir cheoil é Rob Mulhern. Ba é Rob Mulhern príomhamhránaí an bhanna rac sícideileach Tuath agus scríbhneoir a gcuid amhrán. Tá sé ina innealtóir taifeadta agus ina sheinnteoir dhordghiotáir leis an mbanna Lunch Machine freisin. Le blianta beaga anuas, bíonn Mulhern i mbun comhoibriú leis an rapálaí Súil Amháin. Is é Mulhern a léirigh an chnuastéip Shammen, ar chrú traic faoi leith as, An Murda Meaisín, Gradam NÓS...'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3252" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is ceoltóir, [[Léiritheoir ceoil|léiritheoir]] agus poiblitheoir cheoil é '''Rob Mulhern'''.

Ba é Rob Mulhern príomhamhránaí an bhanna rac sícideileach [[Tuath (grúpa ceoil)|Tuath]] agus scríbhneoir a gcuid amhrán.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://nialler9.com/tuath-channels-the-spirit-of-john-carpenter-for-doomer-metal-single-pay-your-taxes/|teideal=Tuath channels the spirit of John Carpenter for “doomer metal” single ‘Pay Your Taxes’|údar=Mike McGrath-Bryan|dáta=27 Eanáir 2020|work=Nialler9|dátarochtana=22 Aibreán 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200807043902/https://nialler9.com/tuath-channels-the-spirit-of-john-carpenter-for-doomer-metal-single-pay-your-taxes/|archivedate=07 Lúnasa 2020}}&lt;/ref&gt; Tá sé ina innealtóir taifeadta agus ina sheinnteoir dhordghiotáir leis an mbanna [[Lunch Machine]] freisin.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://nialler9.com/kerry-rapper-suil-amhain-drops-mixtape-dedicated-to-shammen-delly/|teideal=Kerry rapper Súil Amháin drops mixtape dedicated to Shammen Delly|údar=Nialler9|dáta=29 Bealtaine 2023|work=Nialler9|dátarochtana=22 Aibreán 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230529175852/https://nialler9.com/kerry-rapper-suil-amhain-drops-mixtape-dedicated-to-shammen-delly/|archivedate=29 Bealtaine 2023}}&lt;/ref&gt;

Le blianta beaga anuas, bíonn Mulhern i mbun comhoibriú leis an rapálaí [[Súil Amháin]]. Is é Mulhern a léirigh an chnuastéip ''Shammen'', ar chrú traic faoi leith as, ''An Murda Meaisín'', Gradam NÓS don bheirt in 2024 sa rannóg &quot;Amhrán na Bliana&quot;. &quot;Tiúin réabhlóideach den chéad scoth [atá inti seo], a dhéanann tagairt do [[Frantz Fanon]] agus [[Chuck D]]&quot;.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://yeomagazine.com/Gradaim-Nos-2024|teideal=Oíche spreagúil speisialta ag Gradaim Nós 2024.|work=[[YEO Magazine]]|dátarochtana=22 Aibreán 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20240422180808/https://yeomagazine.com/Gradaim-Nos-2024|archivedate=22 Aibreán 2024}}&lt;/ref&gt; Maidir le ''Shammen'', dúradh san iris stíl mhaireachtála [[Nós (iris)|NÓS]] go bhfuil Ó Súilleabháin agus Mulhern araon &quot;i mbarr a réime [...] Chomh fada agus a bhaineann sé le ceol úr i nGaeilge, ní dóigh liom féin go bhfuil bualadh amach ar a bhfuil á eisiúint acu siúd i dteannta a chéile.&quot;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/ceol/is-mo-na-suil-amhain-a-bhi-ar-sheamas-barra-o-suilleabhain-oiche-ghradaim-nos/|teideal=Is mó ná súil amháin a bhí ar Shéamas Barra Ó Súilleabháin oíche Ghradaim NÓS|údar=[[Seaghan Mac an tSionnaigh]]|dáta=13 Feabhra 2024|work=[[Nós (iris)|NÓS]]|dátarochtana=22 Aibreán 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20240422212724/https://nos.ie/cultur/ceol/is-mo-na-suil-amhain-a-bhi-ar-sheamas-barra-o-suilleabhain-oiche-ghradaim-nos/|archivedate=22 Aibreán 2024}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Ceoltóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Dhún na nGall]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Ghradam NÓS sa rannóg Amhrán na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Amhrán na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Albam na Bliana (Nuacheol)]]


{{Síolta ceol}}</text>
      <sha1>mmnqulmzkkgzwwicjqbkd9qycqfvubr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213735</id>
      <parentid>1213711</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T03:13:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3251" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Duine}}
Is ceoltóir, [[Léiritheoir ceoil|léiritheoir]] agus poiblitheoir ceoil é '''Rob Mulhern'''.

Ba é Rob Mulhern príomhamhránaí an bhanna rac sícideileach [[Tuath (grúpa ceoil)|Tuath]] agus scríbhneoir a gcuid amhrán.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://nialler9.com/tuath-channels-the-spirit-of-john-carpenter-for-doomer-metal-single-pay-your-taxes/|teideal=Tuath channels the spirit of John Carpenter for “doomer metal” single ‘Pay Your Taxes’|údar=Mike McGrath-Bryan|dáta=27 Eanáir 2020|work=Nialler9|dátarochtana=22 Aibreán 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200807043902/https://nialler9.com/tuath-channels-the-spirit-of-john-carpenter-for-doomer-metal-single-pay-your-taxes/|archivedate=07 Lúnasa 2020}}&lt;/ref&gt; Tá sé ina innealtóir taifeadta agus ina sheinnteoir dhordghiotáir leis an mbanna [[Lunch Machine]] freisin.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://nialler9.com/kerry-rapper-suil-amhain-drops-mixtape-dedicated-to-shammen-delly/|teideal=Kerry rapper Súil Amháin drops mixtape dedicated to Shammen Delly|údar=Nialler9|dáta=29 Bealtaine 2023|work=Nialler9|dátarochtana=22 Aibreán 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230529175852/https://nialler9.com/kerry-rapper-suil-amhain-drops-mixtape-dedicated-to-shammen-delly/|archivedate=29 Bealtaine 2023}}&lt;/ref&gt;

Le blianta beaga anuas, bíonn Mulhern i mbun comhoibriú leis an rapálaí [[Súil Amháin]]. Is é Mulhern a léirigh an chnuastéip ''Shammen'', ar chrú traic faoi leith as, ''An Murda Meaisín'', Gradam NÓS don bheirt in 2024 sa rannóg &quot;Amhrán na Bliana&quot;. &quot;Tiúin réabhlóideach den chéad scoth [atá inti seo], a dhéanann tagairt do [[Frantz Fanon]] agus [[Chuck D]]&quot;.&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://yeomagazine.com/Gradaim-Nos-2024|teideal=Oíche spreagúil speisialta ag Gradaim Nós 2024.|work=[[YEO Magazine]]|dátarochtana=22 Aibreán 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20240422180808/https://yeomagazine.com/Gradaim-Nos-2024|archivedate=22 Aibreán 2024}}&lt;/ref&gt; Maidir le ''Shammen'', dúradh san iris stíl mhaireachtála [[Nós (iris)|NÓS]] go bhfuil Ó Súilleabháin agus Mulhern araon &quot;i mbarr a réime [...] Chomh fada agus a bhaineann sé le ceol úr i nGaeilge, ní dóigh liom féin go bhfuil bualadh amach ar a bhfuil á eisiúint acu siúd i dteannta a chéile.&quot;&lt;ref&gt;{{Lua idirlín|url=https://nos.ie/cultur/ceol/is-mo-na-suil-amhain-a-bhi-ar-sheamas-barra-o-suilleabhain-oiche-ghradaim-nos/|teideal=Is mó ná súil amháin a bhí ar Shéamas Barra Ó Súilleabháin oíche Ghradaim NÓS|údar=[[Seaghan Mac an tSionnaigh]]|dáta=13 Feabhra 2024|work=[[Nós (iris)|NÓS]]|dátarochtana=22 Aibreán 2024|archiveurl=https://web.archive.org/web/20240422212724/https://nos.ie/cultur/ceol/is-mo-na-suil-amhain-a-bhi-ar-sheamas-barra-o-suilleabhain-oiche-ghradaim-nos/|archivedate=22 Aibreán 2024}}&lt;/ref&gt;

== Tagairtí ==
{{Reflist}}

[[Catagóir:Ceoltóirí Éireannacha]]
[[Catagóir:Daoine as Contae Dhún na nGall]]
[[Catagóir:Daoine beo]]
[[Catagóir:Buaiteoirí Ghradam NÓS sa rannóg Amhrán na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Amhrán na Bliana]]
[[Catagóir:Gearrliostaí Ghradam NÓS sa rannóg Albam na Bliana (Nuacheol)]]


{{Síolta ceol}}</text>
      <sha1>3a5pf6121prb6so6tiezkno3jiupi14</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>An Cugas Theas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113400</id>
    <redirect title="Cugas Theas" />
    <revision>
      <id>1213717</id>
      <timestamp>2024-04-22T22:02:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kevin Scannell</username>
        <id>340</id>
      </contributor>
      <comment>Bhog Kevin Scannell an leathanach [[An Cugas Theas]] go [[Cugas Theas]]: féach an tagairt a chuir mé isteach</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Cugas Theas]]</text>
      <sha1>89y36uj37z8q3ebg2x5tjl0ul1crmer</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Slí an Atlantaigh Fhiáin</title>
    <ns>14</ns>
    <id>113401</id>
    <revision>
      <id>1213721</id>
      <timestamp>2024-04-22T22:09:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:Cosáin fhad-achair]] [[Catagóir:Ionaid turasóireachta]] [[Catagóir:Contae Chiarraí]] [[Catagóir:Contae Chorcaí]] [[Catagóir:Contae Luimnigh]] [[Catagóir:Contae an Chláir]] [[Catagóir:Contae na Gaillimhe]] [[Catagóir:Contae Maigh Eo]] [[Catagóir:Contae Mhaigh Eo]] [[Catagóir:Contae Shligigh]] [[Catagóir:Contae Dhún na nGall]] [[Catagóir:Bealaigh na radharc]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="388" xml:space="preserve">[[Catagóir:Cosáin fhad-achair]]
[[Catagóir:Ionaid turasóireachta]]
[[Catagóir:Contae Chiarraí]]
[[Catagóir:Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Contae Luimnigh]]
[[Catagóir:Contae an Chláir]]
[[Catagóir:Contae na Gaillimhe]]
[[Catagóir:Contae Maigh Eo]]
[[Catagóir:Contae Mhaigh Eo]]
[[Catagóir:Contae Shligigh]]
[[Catagóir:Contae Dhún na nGall]]
[[Catagóir:Bealaigh na radharc]]</text>
      <sha1>1210lh72uy24k6woihltfocwc7bbjfs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213722</id>
      <parentid>1213721</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T22:12:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="392" xml:space="preserve">[[Catagóir:Cosáin fhad-achair]]
[[Catagóir:Ionaid turasóireachta]]
[[Catagóir:Contae Chiarraí]]
[[Catagóir:Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Contae Luimnigh]]
[[Catagóir:Contae an Chláir]]
[[Catagóir:Contae na Gaillimhe]]
[[Catagóir:Contae Maigh Eo]]
[[Catagóir:Contae Mhaigh Eo]]
[[Catagóir:Contae Shligigh]]
[[Catagóir:Contae Dhún na nGall]]
[[Catagóir:Bealaí turasóireachta]]</text>
      <sha1>0jintafu1gs58f7f6d8yghdn8xoltb2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213724</id>
      <parentid>1213722</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T22:14:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>TGcoa</username>
        <id>21229</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="362" xml:space="preserve">[[Catagóir:Cosáin fhad-achair]]
[[Catagóir:Ionaid turasóireachta]]
[[Catagóir:Contae Chiarraí]]
[[Catagóir:Contae Chorcaí]]
[[Catagóir:Contae Luimnigh]]
[[Catagóir:Contae an Chláir]]
[[Catagóir:Contae na Gaillimhe]]
[[Catagóir:Contae Mhaigh Eo]]
[[Catagóir:Contae Shligigh]]
[[Catagóir:Contae Dhún na nGall]]
[[Catagóir:Bealaí turasóireachta]]</text>
      <sha1>lwuvzb7o8tz1p4udt3qqegthlz5kbpl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Catagóir:Rapálaithe Gaeilge</title>
    <ns>14</ns>
    <id>113402</id>
    <revision>
      <id>1213727</id>
      <timestamp>2024-04-22T23:42:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taghdtaighde</username>
        <id>60452</id>
      </contributor>
      <comment>Leathanach cruthaithe le '[[Catagóir:Rapcheoltóirí]]'</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29" xml:space="preserve">[[Catagóir:Rapcheoltóirí]]</text>
      <sha1>fg7kfyhfrntws0m2c23dqdg1u2g0ydb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213728</id>
      <parentid>1213727</parentid>
      <timestamp>2024-04-22T23:44:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Taghdtaighde</username>
        <id>60452</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Cuireadh príomhalt leis</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="164" xml:space="preserve">''Is é príomhalt na [[Vicipéid:Lámhleabhar Stíle#Catagóirí|catagóire]] seo ná [[Rapcheol Gaeilge|'''Rapcheol Gaeilge''']].''

[[Catagóir:Rapcheoltóirí]]</text>
      <sha1>e2y5titg91ipkncayh3fubq3lqqdn2z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cál cainneann</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113405</id>
    <redirect title="Cál ceannann" />
    <revision>
      <id>1213751</id>
      <timestamp>2024-04-23T10:20:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <comment>Eomurchadha moved page [[Cál cainneann]] to [[Cál ceannann]] over redirect</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Cál ceannann]]</text>
      <sha1>3q9msst8e84qcr1h2snp5riive5ueyy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Plé:Cál cainneann</title>
    <ns>1</ns>
    <id>113406</id>
    <redirect title="Plé:Cál ceannann" />
    <revision>
      <id>1213753</id>
      <timestamp>2024-04-23T10:20:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Eomurchadha</username>
        <id>4240</id>
      </contributor>
      <comment>Eomurchadha moved page [[Plé:Cál cainneann]] to [[Plé:Cál ceannann]] over redirect</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" xml:space="preserve">#athsheoladh [[Plé:Cál ceannann]]</text>
      <sha1>516l2fa6k6rjysnn9g9gd1guvvu9ntb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ancylostoma caninum</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113407</id>
    <revision>
      <id>1213762</id>
      <timestamp>2024-04-23T11:34:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <comment>Created by translating the page &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1198605206|Ancylostoma caninum]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9659" xml:space="preserve">Is speiceas [[Néimeatóid|néimeatóide]] é '''''Ancylostoma caninum''''' ar a dtugtar [[péist chrúcach]], a ionfhabhtaíonn [[Putóg bheag|stéig bheag]] [[Madra|madraí]] go príomha. &lt;ref name=&quot;ADW&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ancylostoma_caninum/|title=''Ancylostoma caninum''|author=Saeed|first=Sophia|year=2003|publisher=Animal Diversity Web|access-date=March 20, 2013}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Marquardt W|year=2000|edition=2nd|title=Parasitology and Vector Biology|publisher=Harcourt Academic|pages=370–376|isbn=978-0121707552}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Olsen1986&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Olsen W|year=1986|title=Animal Parasites: their lifecycles and ecology|edition=3rd|publisher=Dover|pages=[https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399 399–416]|isbn=978-0486651262|url=https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399}}&lt;/ref&gt; Tá idir chásanna aisiomptómacha agus bás an mhadra mar thoradh ar ionfhabhtú ''A. caninum; tá nasc idir cothú níos fearr, aois a mhéadú, nochtadh roimh ré, nó vacsaíniú'' ceangailte le maireachtáil fheabhsaithe. &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;Miller1965&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Miller|title=Influence of Age and Sex on Susceptibility of Dogs to Primary Infection with ''Ancylostoma caninum''|journal=The Journal of Parasitology|volume=51|issue=5|pages=701–704|year=1965|pmid=5857264|doi=10.2307/3276142|jstor=3276142}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;MVM&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm/bc/23507.htm|title=Hookworms in Small Animals|author=Peregrine|first=Andrew|date=March 2012|publisher=The Merck Veterinary Manual|access-date=March 20, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20120711145125/http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm%2Fbc%2F23507.htm|archive-date=2012-07-11}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Ghosh1999&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Antibody-Dependent Reductions in Mouse Hookworm Burden after Vaccination with ''Ancylostoma caninum'' Secreted Protein 1|journal=J Infect Dis|volume=180|issue=5|pages=1674–1681|date=January 1999|doi=10.1086/315059|pmid=10515831}}&lt;/ref&gt; I measc na n-óstach eile tá [[Feoiliteoir|feoiliteoirí]] amhail [[Mac tíre|f'''aolchúnna''']], [[Sionnach|sionnaigh]], agus [[Cat|cait]],  agus tuairiscíodh líon beag cásanna i ndaoine. &lt;ref name=&quot;ADW&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot; /&gt;

Tá coinníollacha teo agus taise tábhachtach chun maireachtáil ''A. caninum'' a cheadú le linn na gcéimeanna saorbheathacha dá shaolré, agus mar sin tá sé teoranta den chuid is mó do réigiúin mheasartha, [[An Teochrios|'''thrópaiceacha''']] agus fhothrópaiceacha. &lt;ref name=&quot;Olsen1986&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Olsen W|year=1986|title=Animal Parasites: their lifecycles and ecology|edition=3rd|publisher=Dover|pages=[https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399 399–416]|isbn=978-0486651262|url=https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFOlsen_W1986&quot;&gt;Olsen W (1986). [[iarchive:animalparasitest0000olse/page/399|''Animal Parasites: their lifecycles and ecology'']] (3rd&amp;nbsp;ed.). Dover. pp.&amp;nbsp;[[iarchive:animalparasitest0000olse/page/399|399–416]]. [[Leabharuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta|ISBN]]&amp;nbsp;[[Speisialta:Foinsí Leabhar/978-0486651262|&lt;bdi&gt;978-0486651262&lt;/bdi&gt;]].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Cheng1986&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Cheng T|year=1986|title=General Parasitology|edition=2nd|publisher=Academic Press|pages=93, 508|isbn=978-0121707552}}&lt;/ref&gt; I gcodanna den domhan ina gcomhlíontar na riachtanais aeráide seo ar nós [[Srí Lanca]], Oirdheisceart na hÁise, agus [[an Mhalaeisia]], is é ''A. caninum'' an phríomhchúis le galar na bpéisteanna crúcacha i [[Madra|gcainínigh]] . &lt;ref name=&quot;MVM&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm/bc/23507.htm|title=Hookworms in Small Animals|author=Peregrine|first=Andrew|date=March 2012|publisher=The Merck Veterinary Manual|access-date=March 20, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20120711145125/http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm%2Fbc%2F23507.htm|archive-date=2012-07-11}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFPeregrine2012&quot;&gt;Peregrine A (March 2012). [https://web.archive.org/web/20120711145125/http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm%2Fbc%2F23507.htm &quot;Hookworms in Small Animals&quot;]. The Merck Veterinary Manual. Archived from [http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm/bc/23507.htm the original] on 2012-07-11&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;March 20,&lt;/span&gt; 2013&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Cheng1986&quot; /&gt;

== Moirfeolaíocht ==
[[Íomhá:Anterior_end_of_A._caninum.jpg|mion| Béal agus fiacla ''A. caninum'']]
[[Íomhá:Canine_hookworm_egg_1.JPG|mion| ''Ubh A.caninum'']]
''Bíonn baineannaigh A. caninum''  go hiondúil 14-16 mm ar fhad agus 0.5 mm ar leithead, agus tá na fireannaigh níos lú ag 10-12 mm ar fhad agus 0.36 mm ar leithead. &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Marquardt W|year=2000|edition=2nd|title=Parasitology and Vector Biology|publisher=Harcourt Academic|pages=370–376|isbn=978-0121707552}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFMarquardt_WDemareeGrieve2000&quot;&gt;Marquardt W, Demaree, Grieve (2000). ''Parasitology and Vector Biology'' (2nd&amp;nbsp;ed.). Harcourt Academic. pp.&amp;nbsp;370–376. [[Leabharuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta|ISBN]]&amp;nbsp;[[Speisialta:Foinsí Leabhar/978-0121707552|&lt;bdi&gt;978-0121707552&lt;/bdi&gt;]].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Olsen1986&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Olsen W|year=1986|title=Animal Parasites: their lifecycles and ecology|edition=3rd|publisher=Dover|pages=[https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399 399–416]|isbn=978-0486651262|url=https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFOlsen_W1986&quot;&gt;Olsen W (1986). [[iarchive:animalparasitest0000olse/page/399|''Animal Parasites: their lifecycles and ecology'']] (3rd&amp;nbsp;ed.). Dover. pp.&amp;nbsp;[[iarchive:animalparasitest0000olse/page/399|399–416]]. [[Leabharuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta|ISBN]]&amp;nbsp;[[Speisialta:Foinsí Leabhar/978-0486651262|&lt;bdi&gt;978-0486651262&lt;/bdi&gt;]].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Tá saicín cúplálach ag na fireannaigh, atá comhdhéanta de spicules cosúil le spine atá suite ar thrí gha matáin a '''ghreamaíonn''' an baineannach le linn cúplála. &lt;ref name=&quot;ADW&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ancylostoma_caninum/|title=''Ancylostoma caninum''|author=Saeed|first=Sophia|year=2003|publisher=Animal Diversity Web|access-date=March 20, 2013}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFSaeed2003&quot;&gt;Saeed S (2003). [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ancylostoma_caninum/ &quot;''Ancylostoma caninum''&quot;]. Animal Diversity Web&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;March 20,&lt;/span&gt; 2013&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;Olsen1986&quot; /&gt; Mar aon le néimeatóidí eile, tá easpa lascghéagán sa speirm. &lt;ref name=&quot;ADW&quot; /&gt; Gné shainiúil de bhaill Strongylida is ea an saicín cúplálach, rud a fhágann gur bealach úsáideach é chun baill den fho - ord seo a shainaithint; úsáidtear é freisin chun baill laistigh den fho-ordú a idirdhealú de bharr difríochtaí i gcuma na saicíní idir [[Speiceas|speicis]] . &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot; /&gt; Tá [[Pit|bálta an]] ''A. caninum'' baineannaigh suite ag teorainn an dara agus an tríú deiridh den chorp. &lt;ref name=&quot;ADW&quot; /&gt;

Faightear fiacla ''A. caninum'' sa bhéalchapsúl  agus roinntear iad i dtrí shraith. &lt;ref name=&quot;ADW&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ancylostoma_caninum/|title=''Ancylostoma caninum''|author=Saeed|first=Sophia|year=2003|publisher=Animal Diversity Web|access-date=March 20, 2013}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFSaeed2003&quot;&gt;Saeed S (2003). [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ancylostoma_caninum/ &quot;''Ancylostoma caninum''&quot;]. Animal Diversity Web&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;March 20,&lt;/span&gt; 2013&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Marquardt W|year=2000|edition=2nd|title=Parasitology and Vector Biology|publisher=Harcourt Academic|pages=370–376|isbn=978-0121707552}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFMarquardt_WDemareeGrieve2000&quot;&gt;Marquardt W, Demaree, Grieve (2000). ''Parasitology and Vector Biology'' (2nd&amp;nbsp;ed.). Harcourt Academic. pp.&amp;nbsp;370–376. [[Leabharuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta|ISBN]]&amp;nbsp;[[Speisialta:Foinsí Leabhar/978-0121707552|&lt;bdi&gt;978-0121707552&lt;/bdi&gt;]].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Cruthaíonn dhá tarrshraith coibhéis an ghéill íochtaraigh, agus gobann sraith eile amach ón taobh droma agus is ionann é nach mór agus an giall uachtarach. &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot; /&gt; Tá trí rinn ag gach tarrshraith, agus is iad na cinn is faidefaide chun na taobhanna na cinn is mó. &lt;ref name=&quot;ADW&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;Ruppert1994&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Ruppert E|year=1994|title=Invertebrate Zoology|edition=6th|publisher=Saunders College Pub|pages=[https://archive.org/details/invertebratezool0006rupp/page/293 293]|isbn=978-0030989803|url=https://archive.org/details/invertebratezool0006rupp/page/293}}&lt;/ref&gt; Cé go bhfuil na tarr'''shraitheanna''' feiceálach, tá an tsraith dhroma i bhfolach níos doimhne sa bhéalchapsúl. &lt;ref name=&quot;ADW&quot; /&gt;</text>
      <sha1>fxgy2wbw2mupcx7zxoav6dcj7mxyr34</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213763</id>
      <parentid>1213762</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T11:52:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9912" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Ainmhí Bheo}}
Is speiceas [[Néimeatóid|néimeatóide]] é '''''Ancylostoma caninum''''' ar a dtugtar [[péist chrúcach]], a ionfhabhtaíonn [[Putóg bheag|stéig bheag]] [[Madra|madraí]] go príomha. &lt;ref name=&quot;ADW&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ancylostoma_caninum/|title=''Ancylostoma caninum''|author=Saeed|first=Sophia|year=2003|publisher=Animal Diversity Web|access-date=March 20, 2013}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Marquardt W|year=2000|edition=2nd|title=Parasitology and Vector Biology|publisher=Harcourt Academic|pages=370–376|isbn=978-0121707552}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Olsen1986&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Olsen W|year=1986|title=Animal Parasites: their lifecycles and ecology|edition=3rd|publisher=Dover|pages=[https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399 399–416]|isbn=978-0486651262|url=https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399}}&lt;/ref&gt; Tá idir chásanna aisiomptómacha agus bás an mhadra mar thoradh ar ionfhabhtú ''A. caninum; tá nasc idir cothú níos fearr, aois a mhéadú, nochtadh roimh ré, nó vacsaíniú'' ceangailte le maireachtáil fheabhsaithe. &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;Miller1965&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Miller|title=Influence of Age and Sex on Susceptibility of Dogs to Primary Infection with ''Ancylostoma caninum''|journal=The Journal of Parasitology|volume=51|issue=5|pages=701–704|year=1965|pmid=5857264|doi=10.2307/3276142|jstor=3276142}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;MVM&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm/bc/23507.htm|title=Hookworms in Small Animals|author=Peregrine|first=Andrew|date=March 2012|publisher=The Merck Veterinary Manual|access-date=March 20, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20120711145125/http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm%2Fbc%2F23507.htm|archive-date=2012-07-11}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Ghosh1999&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Antibody-Dependent Reductions in Mouse Hookworm Burden after Vaccination with ''Ancylostoma caninum'' Secreted Protein 1|journal=J Infect Dis|volume=180|issue=5|pages=1674–1681|date=January 1999|doi=10.1086/315059|pmid=10515831}}&lt;/ref&gt; I measc na n-óstach eile tá [[Feoiliteoir|feoiliteoirí]] amhail [[Mac tíre|faolchúnna]], [[Sionnach|sionnaigh]], agus [[Cat|cait]],  agus tuairiscíodh líon beag cásanna i ndaoine. &lt;ref name=&quot;ADW&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot; /&gt;

Tá coinníollacha teo agus taise tábhachtach chun maireachtáil ''A. caninum'' a cheadú le linn na gcéimeanna saorbheathacha dá shaolré, agus mar sin tá sé teoranta den chuid is mó do réigiúin mheasartha, [[An Teochrios|trópaiceacha]] agus fothrópaiceacha. &lt;ref name=&quot;Olsen1986&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Olsen W|year=1986|title=Animal Parasites: their lifecycles and ecology|edition=3rd|publisher=Dover|pages=[https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399 399–416]|isbn=978-0486651262|url=https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFOlsen_W1986&quot;&gt;Olsen W (1986). [[iarchive:animalparasitest0000olse/page/399|''Animal Parasites: their lifecycles and ecology'']] (3rd&amp;nbsp;ed.). Dover. pp.&amp;nbsp;[[iarchive:animalparasitest0000olse/page/399|399–416]]. [[Leabharuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta|ISBN]]&amp;nbsp;[[Speisialta:Foinsí Leabhar/978-0486651262|&lt;bdi&gt;978-0486651262&lt;/bdi&gt;]].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Cheng1986&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Cheng T|year=1986|title=General Parasitology|edition=2nd|publisher=Academic Press|pages=93, 508|isbn=978-0121707552}}&lt;/ref&gt; I gcodanna den domhan ina gcomhlíontar na riachtanais aeráide seo ar nós [[Srí Lanca]], Oirdheisceart na hÁise, agus [[an Mhalaeisia]], is é ''A. caninum'' an phríomhchúis le galar na bpéisteanna crúcacha i [[Madra|gcainínigh]] . &lt;ref name=&quot;MVM&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm/bc/23507.htm|title=Hookworms in Small Animals|author=Peregrine|first=Andrew|date=March 2012|publisher=The Merck Veterinary Manual|access-date=March 20, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20120711145125/http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm%2Fbc%2F23507.htm|archive-date=2012-07-11}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFPeregrine2012&quot;&gt;Peregrine A (March 2012). [https://web.archive.org/web/20120711145125/http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm%2Fbc%2F23507.htm &quot;Hookworms in Small Animals&quot;]. The Merck Veterinary Manual. Archived from [http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm/bc/23507.htm the original] on 2012-07-11&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;March 20,&lt;/span&gt; 2013&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Cheng1986&quot; /&gt;

== Moirfeolaíocht ==
[[Íomhá:Anterior_end_of_A._caninum.jpg|mion| Béal agus fiacla ''A. caninum'']]
[[Íomhá:Canine_hookworm_egg_1.JPG|mion| ''Ubh A.caninum'']]
''Bíonn baineannaigh A. caninum''  go hiondúil 14-16 mm ar fhad agus 0.5 mm ar leithead, agus tá na fireannaigh níos lú ag 10-12 mm ar fhad agus 0.36 mm ar leithead. &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Marquardt W|year=2000|edition=2nd|title=Parasitology and Vector Biology|publisher=Harcourt Academic|pages=370–376|isbn=978-0121707552}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFMarquardt_WDemareeGrieve2000&quot;&gt;Marquardt W, Demaree, Grieve (2000). ''Parasitology and Vector Biology'' (2nd&amp;nbsp;ed.). Harcourt Academic. pp.&amp;nbsp;370–376. [[Leabharuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta|ISBN]]&amp;nbsp;[[Speisialta:Foinsí Leabhar/978-0121707552|&lt;bdi&gt;978-0121707552&lt;/bdi&gt;]].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Olsen1986&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Olsen W|year=1986|title=Animal Parasites: their lifecycles and ecology|edition=3rd|publisher=Dover|pages=[https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399 399–416]|isbn=978-0486651262|url=https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFOlsen_W1986&quot;&gt;Olsen W (1986). [[iarchive:animalparasitest0000olse/page/399|''Animal Parasites: their lifecycles and ecology'']] (3rd&amp;nbsp;ed.). Dover. pp.&amp;nbsp;[[iarchive:animalparasitest0000olse/page/399|399–416]]. [[Leabharuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta|ISBN]]&amp;nbsp;[[Speisialta:Foinsí Leabhar/978-0486651262|&lt;bdi&gt;978-0486651262&lt;/bdi&gt;]].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Tá saicín cúplálach ag na fireannaigh, atá comhdhéanta de spicules cosúil le spine atá suite ar thrí gha matáin a ghreamaíonn an baineannach le linn cúplála. &lt;ref name=&quot;ADW&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ancylostoma_caninum/|title=''Ancylostoma caninum''|author=Saeed|first=Sophia|year=2003|publisher=Animal Diversity Web|access-date=March 20, 2013}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFSaeed2003&quot;&gt;Saeed S (2003). [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ancylostoma_caninum/ &quot;''Ancylostoma caninum''&quot;]. Animal Diversity Web&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;March 20,&lt;/span&gt; 2013&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;Olsen1986&quot; /&gt; Mar aon le néimeatóidí eile, tá easpa lascghéagán sa speirm. &lt;ref name=&quot;ADW&quot; /&gt; Gné shainiúil de bhaill Strongylida is ea an saicín cúplálach, rud a fhágann gur bealach úsáideach é chun baill den fho - ord seo a shainaithint; úsáidtear é freisin chun baill laistigh den fho-ordú a idirdhealú de bharr difríochtaí i gcuma na saicíní idir [[Speiceas|speicis]] . &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot; /&gt; Tá [[Pit|bálta an]] ''A. caninum'' baineannaigh suite ag teorainn an dara agus an tríú deiridh den chorp. &lt;ref name=&quot;ADW&quot; /&gt;

Faightear fiacla ''A. caninum'' sa bhéalchapsúl  agus roinntear iad i dtrí shraith. &lt;ref name=&quot;ADW&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ancylostoma_caninum/|title=''Ancylostoma caninum''|author=Saeed|first=Sophia|year=2003|publisher=Animal Diversity Web|access-date=March 20, 2013}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFSaeed2003&quot;&gt;Saeed S (2003). [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ancylostoma_caninum/ &quot;''Ancylostoma caninum''&quot;]. Animal Diversity Web&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;March 20,&lt;/span&gt; 2013&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Marquardt W|year=2000|edition=2nd|title=Parasitology and Vector Biology|publisher=Harcourt Academic|pages=370–376|isbn=978-0121707552}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFMarquardt_WDemareeGrieve2000&quot;&gt;Marquardt W, Demaree, Grieve (2000). ''Parasitology and Vector Biology'' (2nd&amp;nbsp;ed.). Harcourt Academic. pp.&amp;nbsp;370–376. [[Leabharuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta|ISBN]]&amp;nbsp;[[Speisialta:Foinsí Leabhar/978-0121707552|&lt;bdi&gt;978-0121707552&lt;/bdi&gt;]].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Cruthaíonn dhá tarrshraith coibhéis an ghéill íochtaraigh, agus gobann sraith eile amach ón taobh droma agus is ionann é nach mór agus an giall uachtarach. &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot; /&gt; Tá trí rinn ag gach tarrshraith, agus is iad na cinn is faidefaide chun na taobhanna na cinn is mó. &lt;ref name=&quot;ADW&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;Ruppert1994&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Ruppert E|year=1994|title=Invertebrate Zoology|edition=6th|publisher=Saunders College Pub|pages=[https://archive.org/details/invertebratezool0006rupp/page/293 293]|isbn=978-0030989803|url=https://archive.org/details/invertebratezool0006rupp/page/293}}&lt;/ref&gt; Cé go bhfuil na tarrshraitheanna feiceálach, tá an tsraith dhroma i bhfolach níos doimhne sa bhéalchapsúl. &lt;ref name=&quot;ADW&quot; /&gt;
==Tagairtí==
[[Catagóir:Galair sgeadánacha]]
[[Catagóir:Seadáin mhadraí]]
[[Catagóir:Ancylostomatidae]]
[[Catagóir:Néimeatóidí le cur síos orthu in 1859]]
[[Catagóir:Néimeatóidí seadánacha mamaigh]]
[[Catagóir:Seadáin chait]]</text>
      <sha1>hw2nvsf2ubbcfgyyq7qocoigrqkxpin</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1213764</id>
      <parentid>1213763</parentid>
      <timestamp>2024-04-23T11:57:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ériugena</username>
        <id>188</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9914" xml:space="preserve">{{WD Bosca Sonraí Ainmhí Bheo}}
Is speiceas [[Néimeatóid|néimeatóide]] é '''''Ancylostoma caninum''''' ar a dtugtar [[péist chrúcach]], a ionfhabhtaíonn [[Putóg bheag|stéig bheag]] [[Madra|madraí]] go príomha. &lt;ref name=&quot;ADW&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ancylostoma_caninum/|title=''Ancylostoma caninum''|author=Saeed|first=Sophia|year=2003|publisher=Animal Diversity Web|access-date=March 20, 2013}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Marquardt W|year=2000|edition=2nd|title=Parasitology and Vector Biology|publisher=Harcourt Academic|pages=370–376|isbn=978-0121707552}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Olsen1986&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Olsen W|year=1986|title=Animal Parasites: their lifecycles and ecology|edition=3rd|publisher=Dover|pages=[https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399 399–416]|isbn=978-0486651262|url=https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399}}&lt;/ref&gt; Tá idir chásanna aisiomptómacha agus bás an mhadra mar thoradh ar ionfhabhtú ''A. caninum; tá nasc idir cothú níos fearr, aois a mhéadú, nochtadh roimh ré, nó vacsaíniú'' ceangailte le maireachtáil fheabhsaithe. &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;Miller1965&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|author=Miller|title=Influence of Age and Sex on Susceptibility of Dogs to Primary Infection with ''Ancylostoma caninum''|journal=The Journal of Parasitology|volume=51|issue=5|pages=701–704|year=1965|pmid=5857264|doi=10.2307/3276142|jstor=3276142}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;MVM&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm/bc/23507.htm|title=Hookworms in Small Animals|author=Peregrine|first=Andrew|date=March 2012|publisher=The Merck Veterinary Manual|access-date=March 20, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20120711145125/http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm%2Fbc%2F23507.htm|archive-date=2012-07-11}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Ghosh1999&quot;&gt;{{Luaigh foilseachán|title=Antibody-Dependent Reductions in Mouse Hookworm Burden after Vaccination with ''Ancylostoma caninum'' Secreted Protein 1|journal=J Infect Dis|volume=180|issue=5|pages=1674–1681|date=January 1999|doi=10.1086/315059|pmid=10515831}}&lt;/ref&gt; I measc na n-óstach eile tá [[Feoiliteoir|feoiliteoirí]] amhail [[Mac tíre|faolchúnna]], [[Sionnach|sionnaigh]], agus [[Cat|cait]],  agus tuairiscíodh líon beag cásanna i ndaoine. &lt;ref name=&quot;ADW&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot; /&gt;

Tá coinníollacha teo agus taise tábhachtach chun maireachtáil ''A. caninum'' a cheadú le linn na gcéimeanna saorbheathacha dá shaolré, agus mar sin tá sé teoranta den chuid is mó do réigiúin mheasartha, [[An Teochrios|trópaiceacha]] agus fothrópaiceacha. &lt;ref name=&quot;Olsen1986&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Olsen W|year=1986|title=Animal Parasites: their lifecycles and ecology|edition=3rd|publisher=Dover|pages=[https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399 399–416]|isbn=978-0486651262|url=https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFOlsen_W1986&quot;&gt;Olsen W (1986). [[iarchive:animalparasitest0000olse/page/399|''Animal Parasites: their lifecycles and ecology'']] (3rd&amp;nbsp;ed.). Dover. pp.&amp;nbsp;[[iarchive:animalparasitest0000olse/page/399|399–416]]. [[Leabharuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta|ISBN]]&amp;nbsp;[[Speisialta:Foinsí Leabhar/978-0486651262|&lt;bdi&gt;978-0486651262&lt;/bdi&gt;]].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Cheng1986&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Cheng T|year=1986|title=General Parasitology|edition=2nd|publisher=Academic Press|pages=93, 508|isbn=978-0121707552}}&lt;/ref&gt; I gcodanna den domhan ina gcomhlíontar na riachtanais aeráide seo ar nós [[Srí Lanca]], Oirdheisceart na hÁise, agus [[an Mhalaeisia]], is é ''A. caninum'' an phríomhchúis le galar na bpéisteanna crúcacha i [[Madra|gcainínigh]] . &lt;ref name=&quot;MVM&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm/bc/23507.htm|title=Hookworms in Small Animals|author=Peregrine|first=Andrew|date=March 2012|publisher=The Merck Veterinary Manual|access-date=March 20, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20120711145125/http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm%2Fbc%2F23507.htm|archive-date=2012-07-11}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFPeregrine2012&quot;&gt;Peregrine A (March 2012). [https://web.archive.org/web/20120711145125/http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm%2Fbc%2F23507.htm &quot;Hookworms in Small Animals&quot;]. The Merck Veterinary Manual. Archived from [http://www.merckvetmanual.com/mvm/index.jsp?cfile=htm/bc/23507.htm the original] on 2012-07-11&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;March 20,&lt;/span&gt; 2013&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Cheng1986&quot; /&gt;

== Moirfeolaíocht ==
[[Íomhá:Anterior_end_of_A._caninum.jpg|mion| Béal agus fiacla ''A. caninum'']]
[[Íomhá:Canine_hookworm_egg_1.JPG|mion| ''Ubh A.caninum'']]
''Bíonn baineannaigh A. caninum''  go hiondúil 14-16 mm ar fhad agus 0.5 mm ar leithead, agus tá na fireannaigh níos lú ag 10-12 mm ar fhad agus 0.36 mm ar leithead. &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Marquardt W|year=2000|edition=2nd|title=Parasitology and Vector Biology|publisher=Harcourt Academic|pages=370–376|isbn=978-0121707552}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFMarquardt_WDemareeGrieve2000&quot;&gt;Marquardt W, Demaree, Grieve (2000). ''Parasitology and Vector Biology'' (2nd&amp;nbsp;ed.). Harcourt Academic. pp.&amp;nbsp;370–376. [[Leabharuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta|ISBN]]&amp;nbsp;[[Speisialta:Foinsí Leabhar/978-0121707552|&lt;bdi&gt;978-0121707552&lt;/bdi&gt;]].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Olsen1986&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Olsen W|year=1986|title=Animal Parasites: their lifecycles and ecology|edition=3rd|publisher=Dover|pages=[https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399 399–416]|isbn=978-0486651262|url=https://archive.org/details/animalparasitest0000olse/page/399}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFOlsen_W1986&quot;&gt;Olsen W (1986). [[iarchive:animalparasitest0000olse/page/399|''Animal Parasites: their lifecycles and ecology'']] (3rd&amp;nbsp;ed.). Dover. pp.&amp;nbsp;[[iarchive:animalparasitest0000olse/page/399|399–416]]. [[Leabharuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta|ISBN]]&amp;nbsp;[[Speisialta:Foinsí Leabhar/978-0486651262|&lt;bdi&gt;978-0486651262&lt;/bdi&gt;]].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Tá saicín cúplálach ag na fireannaigh, atá comhdhéanta de spicules cosúil le spine atá suite ar thrí gha matáin a ghreamaíonn an baineannach le linn cúplála. &lt;ref name=&quot;ADW&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ancylostoma_caninum/|title=''Ancylostoma caninum''|author=Saeed|first=Sophia|year=2003|publisher=Animal Diversity Web|access-date=March 20, 2013}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFSaeed2003&quot;&gt;Saeed S (2003). [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ancylostoma_caninum/ &quot;''Ancylostoma caninum''&quot;]. Animal Diversity Web&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;March 20,&lt;/span&gt; 2013&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;Olsen1986&quot; /&gt; Mar aon le néimeatóidí eile, tá easpa lascghéagán sa speirm. &lt;ref name=&quot;ADW&quot; /&gt; Gné shainiúil de bhaill Strongylida is ea an saicín cúplálach, rud a fhágann gur bealach úsáideach é chun baill den fho - ord seo a shainaithint; úsáidtear é freisin chun baill laistigh den fho-ordú a idirdhealú de bharr difríochtaí i gcuma na saicíní idir [[Speiceas|speicis]] . &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot; /&gt; Tá [[Pit|bálta an]] ''A. caninum'' baineannaigh suite ag teorainn an dara agus an tríú deiridh den chorp. &lt;ref name=&quot;ADW&quot; /&gt;

Faightear fiacla ''A. caninum'' sa bhéalchapsúl  agus roinntear iad i dtrí shraith. &lt;ref name=&quot;ADW&quot;&gt;{{Cite web-en|url=http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ancylostoma_caninum/|title=''Ancylostoma caninum''|author=Saeed|first=Sophia|year=2003|publisher=Animal Diversity Web|access-date=March 20, 2013}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFSaeed2003&quot;&gt;Saeed S (2003). [http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Ancylostoma_caninum/ &quot;''Ancylostoma caninum''&quot;]. Animal Diversity Web&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;March 20,&lt;/span&gt; 2013&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Marquardt W|year=2000|edition=2nd|title=Parasitology and Vector Biology|publisher=Harcourt Academic|pages=370–376|isbn=978-0121707552}}&lt;cite class=&quot;citation book cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFMarquardt_WDemareeGrieve2000&quot;&gt;Marquardt W, Demaree, Grieve (2000). ''Parasitology and Vector Biology'' (2nd&amp;nbsp;ed.). Harcourt Academic. pp.&amp;nbsp;370–376. [[Leabharuimhir Chaighdeánach Idirnáisiúnta|ISBN]]&amp;nbsp;[[Speisialta:Foinsí Leabhar/978-0121707552|&lt;bdi&gt;978-0121707552&lt;/bdi&gt;]].&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Cruthaíonn dhá tarrshraith coibhéis an ghéill íochtaraigh, agus gobann sraith eile amach ón taobh droma agus is ionann é nach mór agus an giall uachtarach. &lt;ref name=&quot;Marquardt2000&quot; /&gt; Tá trí rinn ag gach tarrshraith, agus is iad na cinn is faidefaide chun na taobhanna na cinn is mó. &lt;ref name=&quot;ADW&quot; /&gt; &lt;ref name=&quot;Ruppert1994&quot;&gt;{{Cite book-en|author=Ruppert E|year=1994|title=Invertebrate Zoology|edition=6th|publisher=Saunders College Pub|pages=[https://archive.org/details/invertebratezool0006rupp/page/293 293]|isbn=978-0030989803|url=https://archive.org/details/invertebratezool0006rupp/page/293}}&lt;/ref&gt; Cé go bhfuil na tarrshraitheanna feiceálach, tá an tsraith dhroma i bhfolach níos doimhne sa bhéalchapsúl. &lt;ref name=&quot;ADW&quot; /&gt;
==Tagairtí==
[[Catagóir:Galair sheadánacha]]
[[Catagóir:Seadáin mhadraí]]
[[Catagóir:Ancylostomatidae]]
[[Catagóir:Néimeatóidí le cur síos orthu in 1859]]
[[Catagóir:Néimeatóidí seadánacha mamaigh]]
[[Catagóir:Seadáin na gcat]]</text>
      <sha1>cy56g7tuw5afs7kck08gqw5bkwv5tws</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>