Ուիքիփետիա hywwiki https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%82%D5%B8%D6%80_%D4%B7%D5%BB MediaWiki 1.43.0-wmf.28 first-letter Մեդիա Սպասարկող Քննարկում Մասնակից Մասնակցի քննարկում Ուիքիփետիա Ուիքիփետիայի քննարկում Պատկեր Պատկերի քննարկում MediaWiki MediaWiki քննարկում Կաղապար Կաղապարի քննարկում Օգնություն Օգնության քննարկում Ստորոգութիւն Կատեգորիայի քննարկում TimedText TimedText talk Մոդուլ Մոդուլի քննարկում 4 35 235302 235286 2024-10-24T01:58:29Z UOzurumba (WMF) 9156 /* Proposal to enable the "Contribute" entry point in Western Armenian Wikipedia */ նոր բաժին 235302 wikitext text/x-wiki __ՀՂՈՒՄ_ՆՈՐ_ԲԱԺՆԻ_ՎՐԱ__ * '''en:''' Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on this page. This wiki uses the [[m:bot policy|standard bot policy]], and allows [[m:bot policy#Global_bots|global bots]] and [[m:bot policy#Automatic_approval|automatic approval of certain types of bots]]. Other bots should apply below, and then [[m:Steward requests/Bot status|request access]] from a steward if there is no objection. Թեքնիկական վարիչի իրաւունքը ստանալու համար դիմած եմ [[Ուիքիփետիա:Քուէարկութիւններ|այստեղ]], ուր պիտի կատարուի քուէարկութիւնը։ Իւրաքանչիւր խմբագիր կրնայ բերել իր մասնակցութիւնը։--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 11:27, 29 Մայիս 2019 (UTC) == Խնդրանք == Արեւմտահայերէնի մասնագետներ ջան, թե ժամանակ ունենաք խնդրում եմ այս մոդուլի տեքստը թարգմանեք՝ [[:Մոդուլ:Languages/data]]։--[[Մասնակից:Ավետիսյան91|Ավետիսյան91]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ավետիսյան91|քննարկում]]) 10:53, 26 Յունիս 2019 (UTC) : Սա էլ՝ [[:Կաղապար:Ողջոյն]]։ Շնորհակալ եմ։--[[Մասնակից:Ավետիսյան91|Ավետիսյան91]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ավետիսյան91|քննարկում]]) 11:39, 26 Յունիս 2019 (UTC) :: Սա էլ ստուգել [[:Կաղապար:ՀՀՀ]]--[[Մասնակից:Ավետիսյան91|Ավետիսյան91]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ավետիսյան91|քննարկում]]) 12:36, 26 Յունիս 2019 (UTC) ::: [[Մասնակից:Ավետիսյան91|Ավետիսյան91]] ջան, որոշ թարգմանութիւններ հնարաւոր է որոնել Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիա կայքէջի մէջ, նաեւ թրանսլեյթուիքիի մէջ։ - [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ([[Մասնակցի քննարկում:Kareyac|քննարկում]]) 13:38, 26 Յունիս 2019 (UTC) ::::Յարգելիներ [[Մասնակից:Ավետիսյան91|Ավետիսյան91]] եւ [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]], ներող եղէք ուշ արձագանգելուս համար։ Հարկ եղած ժամանակ ես պատրաստ եմ իմ կարողութիւններս ի սպաս դնել։--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 06:18, 28 Յունիս 2019 (UTC) [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ջան, [https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D6%80%D5%A1%D5%A3_%D5%BB%D5%B6%D5%BB%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D5%AF%D5%A1_%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80 այս յօդուծները] չեն տեղափոխուել։ Ի՞նչ կարող ենք անել։--[[Մասնակից:Ավետիսյան91|Ավետիսյան91]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ավետիսյան91|քննարկում]]) 06:23, 28 Յունիս 2019 (UTC) :[[Մասնակից:Ավետիսյան91|Ավետիսյան91]] ջան, ավելի ճիշտ ցանկը hy:Մասնակից:23artashes/Արևմտահայերեն Վիքիպեդիա չտեղափոխված հոդվածներ էջում է։ Ես սպասում եմ երբ դա լրացվի, հետո դիմեմ համապատասխան իրավունք ունեցող մասնակցին էջեր (պատմության հետ) տեղափոխելու խնդրանքով։ - [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ([[Մասնակցի քննարկում:Kareyac|քննարկում]]) 08:20, 28 Յունիս 2019 (UTC) == Առաջարկ «Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիայի յօդուածներու բարելաւման նախագիծ» == Յարգելի խմբագիրներ, նկատի առած շատ մը յօդուածներու բարելաւման կարիքը, պիտի առաջարկեմ «Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիայի յօդուածներու բարելաւման» նախագիծի մը առաջացումը։ Կը խնդրեմ քուէարկէք։ --[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 08:46, 3 Օգոստոս 2019 (UTC) === Քուէարկութիւն === * Կողմ # {{կողմ}}, - [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ([[Մասնակցի քննարկում:Kareyac|քննարկում]]) 09:01, 3 Օգոստոս 2019 (UTC) # {{կողմ}}, որովհետեւ Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիայի զարգացումը պէտք է տեղի ունենայ ո՛չ միայն նոր յօդուածներ խմբագրելով, այլ նաեւ՝ արդէն իսկ խմբագրուած յօդուածները բարելաւելով։--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 10:27, 6 Օգոստոս 2019 (UTC) # {{կողմ}}, --[[Մասնակից:Galy02|Galy02]] ([[Մասնակցի քննարկում:Galy02|քննարկում]]) 10:39, 6 Օգոստոս 2019 (UTC) # {{կողմ}}, Յօդուածներու բարելաւումը անհրաժեշտ կը նկատեմ:--[[Marina Boghigian|Marina Boghigian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Marina Boghigian|քննարկում]]) 17:34, 6 Օգոստոս 2019 (UTC)-- # {{կողմ}}--[[Մասնակից:HoMen|HoMen]] ([[Մասնակցի քննարկում:HoMen|քննարկում]]) 09:08, 12 Օգոստոս 2019 (UTC)* # {{կողմ}}--[[Մասնակից:Werldwayd|Werldwayd]] ([[Մասնակցի քննարկում:Werldwayd|քննարկում]]) 00:48, 29 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) * Դէմ *Ձեռնպահ == Category եւ redirect թարգմանութիւններ == Յարգելի խմբագիրներ, մեր ուքին պատշաճ գործելու համար պիտի ներկայացնեմ թարգմանել արեւմտահայերէն անգլերէնէն 1. Category ա. '''Ստորոգութիւն''' + '''Category talk = Ստորոգութեան քննարկում''' ==== Քուէարկութիւն ==== * Կողմ # {{Կողմ}}--[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 17:37, 10 Օգոստոս 2019 (UTC) # {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 07:27, 12 Օգոստոս 2019 (UTC) # {{Կողմ}} --[[Մասնակից:HoMen|HoMen]] ([[Մասնակցի քննարկում:HoMen|քննարկում]]) 09:09, 12 Օգոստոս 2019 (UTC)* # {{Կողմ}}--[[Մասնակից:Marina Boghigian|Marina Boghigian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Marina Boghigian|քննարկում]])11:09, 12 Օգոստոս 2019 (UTC) # {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Galy02|Galy02]] ([[Մասնակցի քննարկում:Galy02|քննարկում]]) 10:47, 13 Օգոստոս 2019 (UTC) # {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Werldwayd|Werldwayd]] ([[Մասնակցի քննարկում:Werldwayd|քննարկում]]) 00:45, 29 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) * Դէմ * Ձեռնպահ բ. ''այլ թարգմանութիւն'' 2. REDIRECT ա. '''ՎԵՐԱՅՂՈՒՄ''' ==== Քուէարկութիւն ==== * Կողմ # {{Կողմ}}--[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 17:37, 10 Օգոստոս 2019 (UTC) # {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 07:27, 12 Օգոստոս 2019 (UTC) # {{Կողմ}}----[[Մասնակից:HoMen|HoMen]] ([[Մասնակցի քննարկում:HoMen|քննարկում]]) 09:06, 12 Օգոստոս 2019 (UTC)* # {{Կողմ}}--[[Մասնակից:Marina Boghigian|Marina Boghigian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Marina Boghigian|քննարկում]])11:15, 12 Օգոստոս 2019 (UTC) # {{Կողմ}}--[[Մասնակից:Galy02|Galy02]] ([[Մասնակցի քննարկում:Galy02|քննարկում]]) 10:48, 13 Օգոստոս 2019 (UTC) # {{Կողմ}}--[[Մասնակից:Werldwayd|Werldwayd]] ([[Մասնակցի քննարկում:Werldwayd|քննարկում]]) 00:44, 29 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) * Դէմ * Ձեռնպահ բ. ''այլ թարգմանութիւն'' - [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ([[Մասնակցի քննարկում:Kareyac|քննարկում]]) 16:51, 10 Օգոստոս 2019 (UTC) {{Արուած է}} - [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ([[Մասնակցի քննարկում:Kareyac|քննարկում]]) 11:50, 6 Յունուար 2020 (UTC) == Ուիքիփետիա:Համայնքային դարպաս → Զրուցարան == Վերանուանել այս էջը դեպի ''Զրուցարան'' # {{Կողմ}} - [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ([[Մասնակցի քննարկում:Kareyac|քննարկում]]) 06:21, 14 Օգոստոս 2019 (UTC) # {{Կողմ}} - [[Մասնակից:Werldwayd|Werldwayd]] ([[Մասնակցի քննարկում:Werldwayd|քննարկում]]) 07:02, 10 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) # {{Կողմ}} - [[Մասնակից:Գաբրիելյան Աշոտ|Գաբրիելյան Աշոտ]] ([[Մասնակցի քննարկում:Գաբրիելյան Աշոտ|քննարկում]]) 23:31, 28 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) # {{Կողմ}} - [[Մասնակից:Karekin Ash|Karekin Ash]] ([[Մասնակցի քննարկում:Karekin Ash|քննարկում]]) 19:32, 2 Յունուար 2020 (UTC) {{Կողմ}} [[Շաքէ Մանկասարեան]] == ծնածներ եւ մահացածներ / ծնունդներ եւ մահեր == Յարգելի համայնք, մեր մօտ կան զոյգ ստորոգութիւններ անձերու մահուան եւ ծննդեան ամսաթիւեր նշելու համար։ Օրինակ՝ 22 Հոկտեմբերի մահեր եւ 22 Հոկտեմբերի մահացածներ։ Ուիքիմետիայի շարժիչը պիտի աշխատի միայն մէկ ձեւով՝ կամ ծնածներ կամ ծնունդներ եւ կամ մահացածներ կամ մահեր։ Միայն մէկ ձեւ եւ օր եւ տարեթիւ նշելու համար - [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ([[Մասնակցի քննարկում:Kareyac|քննարկում]]) 06:40, 14 Օգոստոս 2019 (UTC) Կը խնդրեմ ընտրել === ծնածներ === * Կողմ === մահացածներ === * Կողմ === ծնունդներ === * Կողմ # {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Werldwayd|Werldwayd]] ([[Մասնակցի քննարկում:Werldwayd|քննարկում]]) 15:38, 10 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) # {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Armen Ohanian|Armen Ohanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armen Ohanian|քննարկում]]) # {{Կողմ}} -- [[Մասնակից:Modern Sciences|Modern Sciences]] ([[Մասնակցի քննարկում:Modern Sciences|քննարկում]]) 19:21, 1 Յունուար 2020 (UTC) # {{Կողմ}} - [[Մասնակից:Karekin Ash|Karekin Ash]] ([[Մասնակցի քննարկում:Karekin Ash|քննարկում]]) 19:32, 2 Յունուար 2020 (UTC) === մահեր === * Կողմ # {{Կողմ}} -- [[Մասնակից:Werldwayd|Werldwayd]] ([[Մասնակցի քննարկում:Werldwayd|քննարկում]]) 07:04, 10 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) # {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Armen Ohanian|Armen Ohanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armen Ohanian|քննարկում]]) # {{Կողմ}} -- [[Մասնակից:Modern Sciences|Modern Sciences]] ([[Մասնակցի քննարկում:Modern Sciences|քննարկում]]) 19:21, 1 Յունուար 2020 (UTC) # {{Կողմ}} - [[Մասնակից:Karekin Ash|Karekin Ash]] ([[Մասնակցի քննարկում:Karekin Ash|քննարկում]]) 19:32, 2 Յունուար 2020 (UTC) == Վարիչի իրաւունք ստանալու խնդրանք == {{Քննարկման փակում|Դիմումը ուղարկուած է Meta:--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 07:28, 12 Նոյեմբեր 2019 (UTC)}} Յարգելի՛ խմբագիրներ, Իբրեւ փորձառու վարիչ, դարձեալկը դիմեմ Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիայի էջին համակարգող ընտրուելու խնդրանքով։ Կրկին, Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիայի հարթակը բարեկարգելու, վերահսկելու եւ այլ աշխատանքներ կատարելու համար ես պէտք ունիմ ձեր քուէներուն։ Հետեւաբար, կը ներկայացնեմ թեկնածութիւնս՝ կրկին ստանձնելու այս աշխատանքը։ Իրբեւ հարթակին համակարգող իմ ընտրութիւնս պէտք է կատարուի Ուիքի համայնքին քուէարկութեամբ։ Կը խնդրեմ, որ մասնակցիք քուէարկութեան։ Քուէարկութեան տեւողութիւնը 1 շաբաթ է։--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 10:20, 4 Նոյեմբեր 2019 (UTC) === Քուէարկութիւն === * {{Կողմ}} # {{Կողմ}}--[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 10:38, 4 Նոյեմբեր 2019 (UTC) # {{Կողմ}}----[[Մասնակից:HoMen|HoMen]] ([[Մասնակցի քննարկում:HoMen|քննարկում]]) 10:44, 4 Նոյեմբեր 2019 (UTC) #{{Կողմ}}--[[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|Սեւան Դանիէլեան Մկրեան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|քննարկում]]) 13:43, 5 Նոյեմբեր 2019 (UTC)|[[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|Սեւան Դանիէլեան Մկրեան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|քննարկում]]) 13:43, 5 Նոյեմբեր 2019 (UTC) #{{Կողմ}}: --[[Մասնակից:GeoO|GeoO]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|քննարկում]]) 14:47, 7 Նոյեմբեր 2019 (UTC) #{{Կողմ}}:--[[User:Beko|<font face="Comic Sans MS" color="black">'''Beko'''</font>]][[User talk:Beko|^{<span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span>}]] 06:16, 8 Նոյեմբեր 2019 (UTC) #{{Կողմ}} --[[Մասնակից:Armenmir|Armenmir]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 17:26, 8 Նոյեմբեր 2019 (UTC) #{{Կողմ}} - [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ([[Մասնակցի քննարկում:Kareyac|քննարկում]]) 07:38, 11 Նոյեմբեր 2019 (UTC) #{{Կողմ}}--[[Մասնակից:Bea Panossian|Bea Panossian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Bea Panossian|քննարկում]]) 09:06, 11 Նոյեմբեր 2019 (UTC) # {{Կողմ}}--[[Մասնակից:Marina Boghigian|Marina Boghigian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Marina Boghigian|քննարկում]]) 16:03, 11 Նոյեմբեր 2019 (UTC) * {{Դէմ}} * {{Ձեռնպահ}} {{ՔՎ}} == Սեւագրութիւն == {{Քննարկման փակում|Դիմումը հաստատուած է:--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 06:28, 11 Դեկտեմբեր 2019 (UTC)}} Յարգելի՛ խմբագիրներ, Ուիքիփետիայի միւս լեզուներուն օրինակին հետեւելով, կ'առաջարկեմ մենք եւս ունենանք «Սեւագրութիւն» բաժինը։ «Սեւագրութիւն» բաժինը գործնական է այն առումով, որ այնտեղ կարելի է յօդուածը խմբագրել ու պատրաստել, ապա տեղադրել հարթակին մէջ։ Հետեւաբար, կը ներկայացնեմ առաջարկս ու կը խնդրեմ, որ մասնակցիք քուէարկութեան։ Քուէարկութեան տեւողութիւնը 1 շաբաթ է։--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 17:03, 2 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) === Քուէարկութիւն === * {{Կողմ}} # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 17:31, 2 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:HoMen|HoMen]] ([[Մասնակցի քննարկում:HoMen|քննարկում]]) 19:34, 2 Դեկտեմբեր 2019 (UTC)}} # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Marina Boghigian|Marina Boghigian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Marina Boghigian|քննարկում]]) 19:48, 2 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Bea Panossian|Bea Panossian]] # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:Galy02|Galy02]] ([[Մասնակցի քննարկում:Galy02|քննարկում]]) 13:26, 9 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:Werldwayd|Werldwayd]] ([[Մասնակցի քննարկում:Werldwayd|քննարկում]]) 07:05, 10 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) #{{Կողմ}}, --[[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|Սեւան Դանիէլեան Մկրեան]] ([[Մասնակիցի քննարկում:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|քննարկում]]) 17:50, 10 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) #{{Կողմ}}, -- --[[Մասնակից:AliagM|AliagM]] ([[Մասնակցի քննարկում:AliagM|քննարկում]]) 18:09, 10 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) * {{Դէմ}} * {{Ձեռնպահ}} {{ՔՎ}} == Թեքնիկական hամակարգողի թեկնածութիւն․ Kareyac == Յարգելի՛ համայնք, Իբրեւ Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիայի եւ այլ նախագծերի (Ուիքիտուեալներ, Ուիքիպահեստ, հայերէն եւ այլ լեզուների ուիքիներ) թեքնիկական ասպարէզի ծանօթ խմբագիր, թեքնիկական հարցերը կարգաւորելու համար կրկին կը ներկայացնեմ թեկնածութիւնս։ Կը դիմեմ ձեզի քուէարկել։ Քուէարկութեան տեւողութիւնը 1 շաբաթ է։ - [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ([[Մասնակցի քննարկում:Kareyac|քննարկում]]) 22:48, 28 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) === Քուէարկութիւն === {{Քննարկման փակում}} * {{Կողմ}} # {{Կողմ}} -- [[Մասնակից:Werldwayd|Werldwayd]] ([[Մասնակցի քննարկում:Werldwayd|քննարկում]]) 00:43, 29 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) - Անշուշտ։ # {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Ավետիսյան91|Ավետիսյան91]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ավետիսյան91|քննարկում]]) 05:11, 29 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) # {{Կողմ}}։ --[[Մասնակից:23artashes|23artashes]] ([[Մասնակցի քննարկում:23artashes|քննարկում]]) 09:02, 29 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) # {{Կողմ}}։ Չնայած ես շատ քիչ եմ խմբագրում Արեւմտահայերեն Ուիքիփետիայում, բայց քանի որ Կարեյեցի հսկայական ներդրումն այնքան ակնհայտ է, որ չեմ կարող չմասնակցել քվեարկությանը, միանշանակ կողմ եմ։ -[[Մասնակից:Gardmanahay|Gardmanahay]] ([[Մասնակցի քննարկում:Gardmanahay|քննարկում]]) 13:24, 29 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) # {{Կողմ}}։ --[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 18:28, 30 Դեկտեմբեր 2019 (UTC) # {{Կողմ}}: --[[Մասնակից:Galy02|Galy02]] ([[Մասնակցի քննարկում:Galy02|քննարկում]]) 18:56, 1 Յունուար 2020 (UTC) # {{Կողմ}} - [[Մասնակից:Karekin Ash|Karekin Ash]] ([[Մասնակցի քննարկում:Karekin Ash|քննարկում]]) 19:32, 2 Յունուար 2020 (UTC) # {{Կողմ}}--[[Մասնակից:Bilgemagma|Bilgemagma]] ([[Մասնակցի քննարկում:Bilgemagma|քննարկում]]) 18:42, 3 Յունուար 2020 (UTC) # {{Կողմ}}----[[Մասնակից:Chukovsky|Chukovsky]] ([[Մասնակցի քննարկում:Chukovsky|քննարկում]]) 13:03, 4 Յունուար 2020 (UTC) * {{Դէմ}} * {{Ձեռնպահ}} {{ՔՎ}} == Կոչ համայնքին == @ [[Մասնակից:Bea Panossian|Bea Panossian]], [[Մասնակից:Werldwayd|Werldwayd]], [[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]], [[Մասնակից:Marina Boghigian|Marina Boghigian]], [[Մասնակից:Galy02|Galy02]], [[Մասնակից:HoMen|HoMen]], [[Մասնակից:HoMen|HoMen]], [[Մասնակից:Շաքէ Մանկասարեան|Շաքէ Մանկասարեան]], [[Մասնակից:Sylvia Seraydarian 5|Sylvia Seraydarian 5]], [[Մասնակից:Irenyan|Irenyan]], [[Մասնակից:AliagM|AliagM]]։ Ես ունիմ նամակ իմ "լեզուական եւ շարահիւսական սխալներուն" մասին, "... շատ կ'ըլլան, դժուար է նշելը", չունիմ գոնե մէկ օրինակ։ Կը խնդրեմ ուղղելու համար գրել իմ քննարկան էջ կամ յոդվածի քննարկման էջ։ Կը խնդրեմ նշել ճիշտ գրելու աղբիւր։ Խօսքը յոդվածներու, կաղապարներու, ստորոգութիւններու մասին է։ Իմ մեքենայիկի աշխատանքի մասին կը խնդրեմ գրել մեքենայիկի քննարկման էջ [[Մասնակցի քննարկում:KareyacBot]]։ Խնդրանք՝ թարգմանել Կաղապար:Մասնակից/Ուղղեք, Վիքիպեդիա:Հինգ սյուներ եւ Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ ([https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB hyWP] - արեւմտահայերէն տարբերակ)։ Շնորհակալութիւն։ - [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ([[Մասնակցի քննարկում:Kareyac|քննարկում]]) 16:14, 22 Յունուար 2020 (UTC) == ծնածներ թե՞ ծնունդներ == Բարեւ Ձեզ, հարգելի խմբագիրներ։ Ներողություն եմ խնդրում իմ արեւելահայերենի համար (ես չեմ կարողանում ճիշտ արեւմտահայերեն գրել, դեռ։()։ [[:Ստորոգութիւն:Անձինք ըստ իրենց ծննդեան օրուան]]ում ունենք եւ՛ «22 Յունիսի ծնածներ» եւ՛ «22 Յունիսի ծնունդներ»։ Ու սա միակը չէ, գրեթե բոլոր ամսաթվերի դեպքում նման խնդիր կա։ Կասե՞ք ճիշտ տարբերակը որն է, որպեսզի համապատասխան փոփոխությունները անեմ [[Մոդուլ:Wikidata/date|մոդուլում]]։ --[[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ|ԱշոտՏՆՂ]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԱշոտՏՆՂ|քննարկում]]) 14:49, 17 Յուլիս 2020 (UTC) :Բարեւ, [[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ|ԱշոտՏՆՂ]] ջան, տես Ուիքիփետիա:Զրուցարան#ծնածներ եւ մահացածներ / ծնունդներ եւ մահեր։ Կը խնդրեմ քուէարկել։ - [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ([[Մասնակցի քննարկում:Kareyac|քննարկում]]) 17:50, 21 Յուլիս 2020 (UTC) ::Վայ կներեք, ուշադիր չէի եղել։ --[[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ|ԱշոտՏՆՂ]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԱշոտՏՆՂ|քննարկում]]) 15:18, 22 Յուլիս 2020 (UTC) == Ահրաժեշտ Ստորոգութիւն == Բարեւ Ձեզ։ [[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ/Սեւագրութիւն]] էջում կարող եք գտնել ստորոգութիւններ, որոնք բացակայում են (կամ ստորոգութիւնը կա, բայց հոդվածները ավելացված չեն այդ ստորոգութիւունում)։ Ստեղծելուց հետո հոդվածները կարող եք գտնել [https://mormegil.toolforge.org/catcompleter/ catcompleter] գործիքով։ Ես չեմ կարող ճիշտ ստեղծել, բայց եթե Դուք ստեղծեք, կարող եմ օգտնել հոդվածներում ավելացնելու գործում։ --[[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ|ԱշոտՏՆՂ]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԱշոտՏՆՂ|քննարկում]]) 16:46, 17 Յուլիս 2020 (UTC) :Բարեւ, [[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ|ԱշոտՏՆՂ]] ջան, շնորհակալութիւն։ Յարգելի համայնք կա նաեւ [https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B6%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%A5%D5%B7%D5%BF%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8 Անհրաժեշտ ստորոգութիւններ] եւ [https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%89%D5%A4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8 Առանց ստորոգութիւններու էջեր]։ - [[Մասնակից:Kareyac|Kareyac]] ([[Մասնակցի քննարկում:Kareyac|քննարկում]]) 17:54, 21 Յուլիս 2020 (UTC) == Վարիչ դառնալու թեկնածութեան առաջարկ․ Շահէն == {{Քննարկման փակում|Դարձած է վարիչ:--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 12:20, 2 Դեկտեմբեր 2020 (UTC)}} Յարգելի՛ խմբագիրներ, Բոլորս ալ քաջածանօթ ենք, որ Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիայի հարթակը բարեկարգելու եւ վերահսկելու համար, աւելի շատ թիւով փորձառու մասնակիցներու եւ վարիչներու պէտք ունինք։ Ուստի կը դիմեմ ձեզի եւ կ'առաջարկեմ մասնակից [[Մասնակից:Շահէն|Շահէնին]] Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիայի էջին վարիչ դառնալու թեկնածութիւնը։ Իսկ վարիչ դառնալու առաջարկը ներեկայացնելու համար Ուիքի համայնքին քուէարկութեան պէտք ունինք։ Հետեւաբար, իրբեւ հարթակի վարիչ, կը խնդրեմ մասնակցիք քուէարկութեան, որպէսզի ունենանք հարթակին աշխատանքները կարգաւորող եւս մէկ վարիչ։ Ձեր ուշադրութեան կը յանձնեմ, որ մասնակիցը իր քննարկման էջին մէջ [[Մասնակցի_քննարկում:Շահէն#Վարիչ դառնալու առաջարկ|ընդառաջացած է առաջարկիս]]։ Քուէարկութեան տեւողութիւնը 1 շաբաթ է։--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 14:42, 23 Նոյեմբեր 2020 (UTC) === Քուէարկութիւն === ; Կողմ # {{կողմ}}, --[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 16:05, 23 Նոյեմբեր 2020 (UTC) #{{կողմ}},--[[Մասնակից:HoMen|HoMen]] ([[Մասնակցի քննարկում:HoMen|քննարկում]]) 16:10, 23 Նոյեմբեր 2020 (UTC) # {{կողմ}}, --[[Մասնակից:Ալիսիա|Ալիսիա Իշխանեան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ալիսիա|քննարկում]]) --[[Մասնակից:Ալիսիա|Ալիսիա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ալիսիա|քննարկում]]) 18:15, 23 Նոյեմբեր 2020 (UTC) #{{կողմ}},--[[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|Սեւան Դանիէլեան Մկրեան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|քննարկում]]) 18:30, 23 Նոյեմբեր 2020 (UTC) # {{կողմ}}, --[[Մասնակից:Ասատուր Պասմաճեան|Ասատուր Պասմաճեան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ասատուր Պասմաճեան|քննարկում]]) #{{կողմ}},--[[Մասնակից:AliagM|AliagM]] ([[Մասնակցի քննարկում:AliagM|քննարկում]]) 17:35, 25 Նոյեմբեր 2020 (UTC) #{{կողմ}},--[[Մասնակից:Aram Terterian|Aram Terterian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Aram Terterian|քննարկում]]) 8:55, 26 Նոյեմբեր 2020 (UTC) # {{կողմ}}, --[[Մասնակից:Galy02|Galy02]] ([[Մասնակցի քննարկում:Galy02|քննարկում]]) 11:09, 28 Նոյեմբեր 2020 (UTC) #{{կողմ}},--[[Մասնակից:Marina Boghigian|Marina Boghigian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Marina Boghigian|քննարկում]]) 09:30, 30 Նոյեմբեր 2020 (UTC) ; Դէմ ;Ձեռնպահ {{ՔՎ}} == Wiki Loves Folklore 2021 is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2021|Wiki Loves Folklore 2021]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the 1st till the 28th of February. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2021 submitting] them in this commons contest. Please support us in translating the [[:c:Commons: Wiki Loves Folklore 2021|project page]] and a [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:Translate?group=Centralnotice-tgroup-wikiloveslove2020&language=en&filter=%21translated&action=translate|one-line banner message] to help us spread the word in your native language. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' [[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 13:25, 6 Փետրուար 2021 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wll&oldid=21073884 --> == Feminism & Folklore 1 February - 31 March == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} Greetings! You are invited to participate in '''[[m:Feminism and Folklore 2021|Feminism and Folklore]] writing contest'''. This year Feminism and Folklore will focus on feminism, women's biographies and gender-focused topics for the project in league with Wiki Loves Folklore gender gap focus with folk culture theme on Wikipedia. folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, fairy tales, folk plays, folk arts, folk religion, mythology, etc. You can help us in enriching the folklore documentation on Wikipedia from your region by creating or improving articles centered on folklore around the world, including, but not limited to folk festivals, folk dances, folk music, women and queer personalities in folklore, folk culture (folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch-hunting, fairy tales and more. You can contribute to new articles or translate from the list of [[:m:Feminism and Folklore 2021/List of Articles|suggested articles here]]. You can also support us in translating the [[m:Feminism and Folklore 2021|project page]] and help us spread the word in your native language. Learn more about the contest and prizes from our [[m:Feminism and Folklore 2021|project page]]. Thank you. Feminism and Folklore team, [[m:User:Joy Agyepong|Joy Agyepong]] ([[m:User talk:Joy Agyepong|talk]]) 02:40, 16 Փետրուար 2021 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=20421065 --> == Վարիչ դառնալու թեկնածութեան առաջարկ․ Սեւան Դանիէլեան Մկրեան == {{Քննարկման փակում}} Բարեւ բարե՜ւ, յուսամ բոլորդ լաւ էք սիրելիներ. վերջապէ՛ս ժամանակն է վարիչ մը եւս ունենալու:😃 Մասնակից [[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|Սեւանը]] ունի գրեթէ վեց տարուան փորձառութիւն Ուիքիի, մանաւանդ Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիայի հարթակներուն մէջ: Մենք, իբրեւ Ուիքի համայնք, պէտք ունինք Սեւանին նման փորձառու վարիչներու, որոնք մօտէն ծանօթ են հանրագիտարանին առնչուող աշխատանքներուն: Ուստի, կ'ուզեմ ձեզի ներկայացնել մասնակից [[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|Սեւան Դանիէլեան Մկրեանի]] վարիչ դառնալու թեկնածութիւնը: 💃 Որպէսզի մեր հարթակը ունենայ նոր վարիչ մը՝ կը խնդրեմ մասնակցիք այս քուէարկութեան եւ շուտով քուէարկէք: Կրնաք քուէարկել մինչեւ 24 Փետրուար, ժամը՝ 23:59 (Պէյրութի ժամով): --[[Մասնակից:Շահէն|Շահէն]] ([[Մասնակցի քննարկում:Շահէն|քննարկում]]) 23:30, 16 Փետրուար 2021 (UTC) === Քուէարկութիւն === ; Կողմ * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Շահէն|Շահէն]] ([[Մասնակցի քննարկում:Շահէն|քննարկում]]) 23:30, 16 Փետրուար 2021 (UTC) * {{կողմ}}, [[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|Սեւանը]] 5 տարի շարունակ անձնուէր մօտեցումով, բծախնդիր եւ տքնաջան աշխատանքով լաւագոյնս արդարացուցած է իր առաքելութիւնը, միշտ նեցուկ կանգնելով ոչ մէկ ճիգ խնայած է` հարթակը աւելի զարգացնելու համար։ Կը կարծեմ, որ նշեալները բաւարար երաշխիքներ են վարիչ դառնալու համար։--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 12:53, 17 Փետրուար 2021 (UTC) * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Ալիսիա|Ալիսիա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ալիսիա|քննարկում]]) 13:02, 17 Փետրուար 2021 (UTC) * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Galy02|Galy02]] ([[Մասնակցի քննարկում:Galy02|քննարկում]]) 18:47, 17 Փետրուար 2021 (UTC) * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:irenyan|irenyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:irenyan|քննարկում]]) * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Marina Boghigian|Marina Boghigian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Marina Boghigian|քննարկում]]) 08:59, 19 Փետրուար 2021 (UTC) * {{Կողմ}}----[[Մասնակից:HoMen|HoMen]] ([[Մասնակցի քննարկում:HoMen|քննարկում]]) 17:27, 19 Փետրուար 2021 (UTC) * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 21:07, 19 Փետրուար 2021 (UTC) * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Ասատուր Պասմաճեան|Ասատուր Պասմաճեան]] ;{{Դէմ}} ;{{Ձեռնպահ}} {{ՔՎ}} == Proposal: Set two-letter project shortcuts as alias to project namespace globally == <div lang="en" dir="ltr"> {{int:please-translate}} Hello everyone, I apologize for posting in English. I would like to inform everyone that I created a new global request for comment (GRFC) at Meta Wiki, which may affect your project: [[:m:Requests for comment/Set short project namespace aliases by default globally]]. In this GRFC, I propose that two-project shortcuts for project names will become a default alias for the project namespace. For instance, on all Wikipedias, WP will be an alias to the Wikipedia: namespace (and similar for other projects). Full list is available in the GRFC. This is already the case for Wikivoyages, and many individual projects asked for this alias to be implemented. I believe this makes it easier to access the materials in the project namespace, as well as creating shortcuts like <tt>WP:NPOV</tt>, as well as helps new projects to use this feature, without having to figure out how to request site configuration changes first. As far as I can see, {{SITENAME}} currently does not have such an alias set. This means that such an alias will be set for you, if the GRFC is accepted by the global community. I would like to ask all community members to participate in the request for comment at Meta-Wiki, see [[:m:Requests for comment/Set short project namespace aliases by default globally]]. Please feel free to [[:m:User talk:Martin Urbanec|ask me]] if you have any questions about this proposal. Best regards,<br /> --[[:m:User:Martin Urbanec|Martin Urbanec]] ([[:m:User talk:Martin Urbanec|talk]]) 14:12, 18 Փետրուար 2021 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Martin Urbanec@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Martin_Urbanec/MassMessage&oldid=21125035 --> == Azniv Stepanian - Two-Factor Authentication == Սիրելի Արեւմտահայերէն Ուիքիի համայնք, Azniv Stepanian մասնակիցը իր մասնակցային հաշիւի [https://meta.wikimedia.org/wiki/Help:Two-factor_authentication two-factor authentication-ը] արտօնած է, սակայն իր scratch code-ը այլեւս չունի, որովհետեւ իր հին իմակի հասցէին նամակատուփին մէջն է: Հետեւաբար, եթէ անձամբ կը ճանչնաք Azniv Stepanian մասնակիցը, կը խնդրեմ այս քննարկման տակ ստորագրէք, որպէսզի մեթայի դրութեամբ փորձենք վերականգնել իր մասնակցային հաշիւը ջնջելով two-factor authentication-ի վերահաստատման ձեւը: --[[Մասնակից:Շահէն|Շահէն]] ([[Մասնակցի քննարկում:Շահէն|քննարկում]]) 09:02, 16 Մարտ 2021 (UTC) * --[[Մասնակից:Շահէն|Շահէն]] ([[Մասնակցի քննարկում:Շահէն|քննարկում]]) 09:16, 16 Մարտ 2021 (UTC) *--[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 09:19, 16 Մարտ 2021 (UTC) * --[[Մասնակից:Ալիսիա|Ալիսիա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ալիսիա|քննարկում]]) 09:22, 16 Մարտ 2021 (UTC) *--[[Մասնակից:Irenyan|Irenyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Irenyan|քննարկում]]) 09:33, 16 Մարտ 2021 (UTC) * --[[Մասնակից:Galy02|Galy02]] ([[Մասնակցի քննարկում:Galy02|քննարկում]]) 09:42, 16 Մարտ 2021 (UTC) *--[[Մասնակից:Marina Boghigian|Marina Boghigian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Marina Boghigian|քննարկում]]) 10:07, 16 Մարտ 2021 (UTC) * --[[User:Beko|<font face="Comic Sans MS" color="black">'''Beko'''</font>]][[User talk:Beko|<sup><span style="color:blue;cursor:help">Քննարկում</span></sup>]] 10:14, 16 Մարտ 2021 (UTC) *--[[Մասնակից:Armenmir|Armenmir]] ([[Մասնակցի քննարկում:Armenmir|քննարկում]]) 10:17, 16 Մարտ 2021 (UTC) *--[[Մասնակից:HoMen|HoMen]] ([[Մասնակցի քննարկում:HoMen|քննարկում]]) 11:41, 16 Մարտ 2021 (UTC) *--[[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|Սեւան Դանիէլեան Մկրեան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|քննարկում]]) 12:42, 16 Մարտ 2021 (UTC) *—Ասատուր Պասմաճեան [[Մասնակից:Ասատուր Պասմաճեան|Ասատուր Պասմաճեան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ասատուր Պասմաճեան|քննարկում]]) 16:45, 16 Մարտ 2021 (UTC) * --[[Մասնակից:GeoO|GeoO]] ([[Մասնակցի քննարկում:GeoO|քննարկում]]) 16:47, 16 Մարտ 2021 (UTC) * --[[Մասնակից:Dav Sargsyan|Dav Sargsyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Dav Sargsyan|քննարկում]]) 18:53, 17 Մարտ 2021 (UTC) == #WPWP Նախագիծ 2021 == {{Քննարկման փակում}} Բարեւ, բարե՜ւ 💃🏽 Ինչպէս տեղեակ էք, Արեւմտահայերէն Ուիքիի խմբակը հրաւիրուած եւ արձանագրուած է մասնակցելու միջազգային Wikipedia Pages Wanting Photos 2021 նախագիծին, որուն կրնաք դուք ալ դիւրութեամբ մասնակցիլ: Նախագիծը կը սկսի 10 Յուլիսին եւ կ'աւարտի 31 Օգոստոսին: Նախագիծին նպատակն է Ուիքիպահեստէն նկարներ աւելցնել այն յօդուածներուն մէջ, որոնք նկար չունին: Չմոռնա՛նք, երբ նկար աւելցնենք որեւէ մէկ յօդուածի մէջ, խմբագրման ամփոփումին մէջ #WPWP դնենք (անպայման): Փափաքողներէն կը խնդրենք հաստատել իրենց մասնակցութիւնը այս քննարկման տակ քուէարկելով: 👍🏽💃🏽 --[[Մասնակից:Շահէն|Շահէն]] ([[Մասնակցի քննարկում:Շահէն|քննարկում]]) 13:39, 14 Յունիս 2021 (UTC) === Քուէարկութիւն === ; Կողմ * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 13:41, 14 Յունիս 2021 (UTC) * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 14:04, 14 Յունիս 2021 (UTC) * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Galy02|Galy02]] ([[Մասնակցի քննարկում:Galy02|քննարկում]]) 14:19, 14 Յունիս 2021 (UTC) * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:L0l1g2|L0l1g2]] ([[Մասնակցի քննարկում:L0l1g2|քննարկում]]) * {{Կողմ}} -[[Մասնակից:Ալիսիա|Ալիսիա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ալիսիա|քննարկում]]) * {{Կողմ}} ---[[Մասնակից:HoMen|HoMen]] ([[Մասնակցի քննարկում:HoMen|քննարկում]]) 14:46, 14 Յունիս 2021 (UTC) * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Marina Boghigian|Marina Boghigian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Marina Boghigian|քննարկում]]) 15:29, 14 Յունիս 2021 (UTC) * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Irenyan|Irenyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Irenyan|քննարկում]]) 16:04, 14 Յունիս 2021 (UTC) * {{Կողմ}} ----[[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|Սեւան Դանիէլեան Մկրեան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|քննարկում]]) 16:06, 14 Յունիս 2021 (UTC) * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:AliagM|AliagM]] ([[Մասնակցի քննարկում:AliagM|քննարկում]]) 16:13, 14 Յունիս 2021 (UTC) ; Կողմ * {{Դէմ}} ; Ձեռնպահ * {{Ձեռնպահ}} {{ՔՎ}} == AznivBot Մեքենայիկի Առաջարկ == {{Քննարկման փակում|Դիմումը հաստատուած է:--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 14:09, 27 Սեպտեմբեր 2021 (UTC)}} Յարգելի խմբագիրներ, Արեւմտահայերէն Ուիքիի վարիչները մեքենայիկներ չունին, որ կը դժուարացնէ Ուիքի յօդուածներուն մէջ ընդհանրացուած սխալներու սրբագրութիւնը. հետեւաբար, կ'առաջարկեմ վարիչ [[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]]-ի նորաստեղծ [[Մասնակից:AznivBot|AznivBot]] հաշիւը դառնայ Արեւմտահայերէն Ուիքիի առաջին վարչական մեքենայիկը: Որպէսզի մեր հարթակը ունենայ նոր վարչական մեքենայիկ մը՝ կը խնդրեմ մասնակցիք այս քուէարկութեան եւ շուտով քուէարկէք: Կրնաք քուէարկել մինչեւ 16 Սեպտեմբեր, ժամը՝ 23:59 (Պէյրութի ժամով): --[[Մասնակից:Շահէն|Շահէն]] ([[Մասնակցի քննարկում:Շահէն|քննարկում]]) 10:07, 13 Սեպտեմբեր 2021 (UTC) === Քուէրակութիւն === ; {{Կողմ}} * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Շահէն|Շահէն]] ([[Մասնակցի քննարկում:Շահէն|քննարկում]]) 10:11, 13 Սեպտեմբեր 2021 (UTC) * {{Կողմ}}--[[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|Սեւան Դանիէլեան Մկրեան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|քննարկում]]) 12:37, 14 Սեպտեմբեր 2021 (UTC) * {{Կողմ}}--[[Մասնակից:AliagM|AliagM]] ([[Մասնակցի քննարկում:AliagM|քննարկում]]) 12:42, 14 Սեպտեմբեր 2021 (UTC) * {{Կողմ}} --[[Մասնակից:HoMen|HoMen]] ([[Մասնակցի քննարկում:HoMen|քննարկում]]) 14:50, 14 Սեպտեմբեր 2021 (UTC) * {{Կողմ}}--[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 14:59, 15 Սեպտեմբեր 2021 (UTC) * {{Կողմ}}--[[Մասնակից:Irenyan|Irenyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Irenyan|քննարկում]]) 15:26, 15 Սեպտեմբեր 2021 (UTC) * {{Կողմ}}--[[Մասնակից:Marina Boghigian|Marina Boghigian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Marina Boghigian|քննարկում]]) 17:43, 15 Սեպտեմբեր 2021 (UTC) ; {{Ձեռնպահ}} ; {{Դէմ}} {{ՔՎ}} == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 28th''' of February. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2022 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2022|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' --[[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 13:15, 9 Յունուար 2022 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&oldid=22560402 --> == Subscribe to the This Month in Education newsletter - learn from others and share your stories == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Dear community members, Greetings from the EWOC Newsletter team and the education team at Wikimedia Foundation. We are very excited to share that we on tenth years of Education Newsletter ([[m:Education/News|This Month in Education]]) invite you to join us by [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|subscribing to the newsletter on your talk page]] or by [[m:Education/News/Newsroom|sharing your activities in the upcoming newsletters]]. The Wikimedia Education newsletter is a monthly newsletter that collects articles written by community members using Wikimedia projects in education around the world, and it is published by the EWOC Newsletter team in collaboration with the Education team. These stories can bring you new ideas to try, valuable insights about the success and challenges of our community members in running education programs in their context. If your affiliate/language project is developing its own education initiatives, please remember to take advantage of this newsletter to publish your stories with the wider movement that shares your passion for education. You can submit newsletter articles in your own language or submit bilingual articles for the education newsletter. For the month of January the deadline to submit articles is on the 20th January. We look forward to reading your stories. Older versions of this newsletter can be found in the [[outreach:Education/Newsletter/Archives|complete archive]]. More information about the newsletter can be found at [[m:Education/News/Publication Guidelines|Education/Newsletter/About]]. For more information, please contact spatnaik{{@}}wikimedia.org. ------ <div style="text-align: center;"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[User:ZI Jony|<span style="color:#8B0000">'''ZI Jony'''</span>]] [[User talk:ZI Jony|<sup><span style="color:Green"><i>(Talk)</i></span></sup>]], {{<includeonly>subst:</includeonly>#time:l G:i, d F Y|}} (UTC)</div></div> </div> <!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/Awareness_of_Education_Newsletter/List_of_Village_Pumps&oldid=21244129 --> :Thank you for informing us.--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 11:22, 18 Յունուար 2022 (UTC) == Վարիչ դառնալու թեկնածութեան առաջարկ․ Սեւան Դանիէլեան Մկրեան եւ Շահէն == {{Քննարկման փակում}} Յարգելի՛ խմբագիրներ, կը դիմեմ ձեզի եւ կ'առաջարկեմ մասնակից [[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|Սեւան Դանիէլեան Մկրեանին]] եւ [[Մասնակից:Շահէն|Շահէնին]] Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիայի էջին կրկին վարիչ դառնալու թեկնածութիւնը։ Ինչպէս գիտէք, վարիչ դառնալու առաջարկը ներեկայացնելու համար, Ուիքի համայնքին քուէարկութեան պէտք ունինք։ Հետեւաբար, իրբեւ հարթակի վարիչ, կը խնդրեմ մասնակցիք քուէարկութեան, որպէսզի կրկին ստանձնեն իրենց վարչական աշխատանքը։ Քուէարկութեան տեւողութիւնը 1 շաբաթ է։--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 18:54, 10 Մարտ 2022 (UTC) === Քուէարկութիւն․ [[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան |Սեւան Դանիէլեան Մկրեան]]=== * {{Կողմ}} # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 18:55, 10 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:Ալիսիա|Ալիսիա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ալիսիա|քննարկում]]) 19:02, 10 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:L0l1g2|L0l1g2]] ([[Մասնակցի քննարկում:L0l1g2|քննարկում]]) 11:10, 11 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:HoMen|HoMen]] ([[Մասնակցի քննարկում:HoMen|քննարկում]]) 11:13, 11 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:AliagM|AliagM]] ([[Մասնակցի քննարկում:AliagM|քննարկում]]) 14:52, 11 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Marina Boghigian|Marina Boghigian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Marina Boghigian|քննարկում]]) 20:25, 11 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 09:16, 12 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:Շահէն|Շահէն]] ([[Մասնակցի քննարկում:Շահէն|քննարկում]]) 10:47, 12 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Irenyan|Irenyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Irenyan|քննարկում]]) 18:15, 14 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:MouRouDou|MouRouDou]] ([[Մասնակցի քննարկում:MouRouDou|քննարկում]]) 18:47, 16 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:NataliEkiz|NataliEkiz]] ([[Մասնակցի քննարկում:NataliEkiz|քննարկում]]) 18:52, 16 Մարտ 2022 (UTC) * {{Դէմ}} * {{Ձեռնպահ}} === Քուէարկութիւն․ [[Մասնակից:Շահէն|Շահէն]]=== * {{Կողմ}} # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 18:55, 10 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:Ալիսիա|Ալիսիա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ալիսիա|քննարկում]]) 19:03, 10 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:L0l1g2|L0l1g2]] ([[Մասնակցի քննարկում:L0l1g2|քննարկում]]) 11:11, 11 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:HoMen|HoMen]] ([[Մասնակցի քննարկում:HoMen|քննարկում]]) 11:14, 11 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:AliagM|AliagM]] ([[Մասնակցի քննարկում:AliagM|քննարկում]]) 14:54, 11 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|Սեւան Դանիէլեան Մկրեան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|քննարկում]]) 15:02, 11 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Marina Boghigian|Marina Boghigian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Marina Boghigian|քննարկում]]) 20:26, 11 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 09:17, 12 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Irenyan|Irenyan]] ([[Մասնակցի քննարկում:Irenyan|քննարկում]]) 18:15, 14 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:MouRouDou|MouRouDou]] ([[Մասնակցի քննարկում:MouRouDou|քննարկում]]) 18:50, 16 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:NataliEkiz|NataliEkiz]] ([[Մասնակցի քննարկում:NataliEkiz|քննարկում]]) 18:53, 16 Մարտ 2022 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:AliagM|AliagM]] ([[Մասնակցի քննարկում:AliagM|քննարկում]]) 09:18, 26 Օգոստոս 2024 (UTC) * {{Դէմ}} * {{Ձեռնպահ}} {{ՔՎ}} == Feminism and Folklore 2022 ends soon == [[File:Feminism and Folklore 2022 logo.svg|right|frameless|250px]] [[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]] which is an international writing contest organized at Wikipedia ends soon that is on <b>31 March 2022 11:59 UTC</b>. This is the last chance of the year to write about feminism, women biographies and gender-focused topics such as <i>folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, fairy tales, folk plays, folk arts, folk religion, mythology, folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more</i> Keep an eye on the project page for declaration of Winners. We look forward for your immense co-operation. Thanks Wiki Loves Folklore international Team [[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 14:28, 26 Մարտ 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/fnf&oldid=23060054 --> == Վարիչ դառնալու թեկնածութեան առաջարկ․ HoMen == {{Քննարկման փակում|Դարձած է վարիչ:--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 10:55, 16 Յունիս 2022 (UTC)}} Յարգելի՛ խմբագիրներ, Բոլորս ալ քաջածանօթ ենք, որ [[Մասնակից:HoMen|HoMen]]ը՝ իր գործուն աջակցութեամբ, բծախնդիր աշխատանքով եւ աշխուժ մասնակցութեամբ, անշահախնդիր գործունէութիւն կատարած է Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիայի հարթակը բարեկարգելու եւ զարգազնելու համար։ Իսկ հարթակը աւելի շատ թիւով փորձառու մասնակիցներու եւ վարիչներու պէտք ունի։ Ուստի, կը դիմեմ ձեզի, առաջարկելով մասնակից [[Մասնակից:HoMen|HoMen]]ին Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիայի հարթակին վարիչ դառնալու թեկնածութիւնը։ Իսկ վարիչ դառնալու առաջարկը ներեկայացնելու համար Ուիքի համայնքին քուէարկութեան պէտք ունինք։ Հետեւաբար, իրբեւ հարթակի վարիչ, կը խնդրեմ մասնակցիք քուէարկութեան, որպէսզի ունենանք հարթակին աշխատանքները կարգաւորող վարիչ մը եւս։ Նշեմ, որ ան ընդառաջացած է առաջարկիս։ Քուէարկութեան տեւողութիւնը 1 շաբաթ է։ --[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 06:11, 3 Յունիս 2022 (UTC) === Քուէարկութիւն === ; Կողմ # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 09:46, 3 Յունիս 2022 (UTC) # {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Շահէն|Շահէն]] ([[Մասնակցի քննարկում:Շահէն|քննարկում]]) 10:58, 3 Յունիս 2022 (UTC) # {{Կողմ}} --[[Մասնակից:NataliEkiz|NataliEkiz]] ([[Մասնակցի քննարկում:NataliEkiz|քննարկում]]) 17:12, 3 Յունիս 2022 (UTC) # {{Կողմ}} --[[Մասնակից:MouRouDou|MouRouDou]] ([[Մասնակցի քննարկում:MouRouDou|քննարկում]]) 17:14, 3 Յունիս 2022 (UTC) # {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Anniezat1|Anniezat1]] ([[Մասնակցի քննարկում:Anniezat1|քննարկում]]) 17:18, 3 Յունիս 2022 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|Սեւան Դանիէլեան Մկրեան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|քննարկում]]) 03:10, 4 Յունիս 2022 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:AliagM|AliagM]] ([[Մասնակցի քննարկում:AliagM|քննարկում]]) 08:55, 4 Յունիս 2022 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:L0l1g2|L0l1g2]] ([[Մասնակցի քննարկում:L0l1g2|քննարկում]]) 09:43, 4 Յունիս 2022 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:Marina Boghigian|Marina Boghigian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Marina Boghigian|քննարկում]]) 14:04, 5 Յունիս 2022 (UTC) ; Դէմ ; Ձեռնպահ {{ՔՎ}} == JavaScript error == JavaScript parse error (scripts need to be valid ECMAScript 5): Parse error: Missing operand in file '[[MediaWiki:Common.js]]' on line 236 <span id="Alexis_Jazz:1660124149359:ՈւիքիփետիաBWLCLNԶրուցարան" class="BawlCmt">[[Մասնակից:Alexis Jazz|Alexis Jazz]] ([[Մասնակցի քննարկում:Alexis Jazz|քննարկում]]) 09:35, 10 Օգոստոս 2022 (UTC)</span> == Bot policy == Hello. To facilitate [[:m:Special:MyLanguage/Stewards|steward]] granting of bot access, I suggest implementing the [[m:Special:MyLanguage/Bot policy|standard bot policy]] on this wiki. In particular, this policy allows stewards to automatically flag known interlanguage linking bots (if this page says that is acceptable) or bots that fix double redirects. The policy also enables [[m:Bot policy#Global_bots|global bots]] on this wiki (if this page says that is acceptable), which are trusted bots that will be given bot access on every wiki that allows global bots. This policy makes bot access requesting much easier for local users, operators, and stewards. To implement it we only need to create a redirect to this page from [[Project:Bot policy]], and add a line at the top noting that it is used here. If you use or prefer to use a dedicated project page for handling bot flag requests, that is also acceptable. Please read [[m:Special:MyLanguage/Bot policy|the text at Meta-Wiki]] before commenting. If you object, please say so; I hope to implement in two weeks if there is no objection, since it is particularly written to streamline bot requests on wikis with little or no community interested in bot access requests. Thank you for your consideration. --[[Մասնակից:Rschen7754|Rschen7754]] ([[Մասնակցի քննարկում:Rschen7754|քննարկում]]) 01:16, 7 Հոկտեմբեր 2022 (UTC) == Create pages for some car manufacturers on Western Armenian Wikipedia == Hi dear Western Armenian users and admins! Please can you create some pages for some car manufacturers on Western Armenian Wikipedia, like many of them are on Eastern Armenian Wiki: * Acura * Audi * Borgward * Buick * Cadillac * Chevrolet * Chrysler * Citroen * Dacia * Daewoo * Daihatsu * Dodge * Fiat * GMC * Hyundai * Infiniti * Jaguar * Jeep * Kia * Lada * Lancia * Land Rover * Lexus * Lotus * Mahindra * Maserati * Mazda * Mitsubishi * Nissan * Opel * Peugeot * Pontiac * Renault * SAAB * SEAT * Skoda * Subaru * Suzuki * Tata * Toyota * Volkswagen * Volvo I would be very grateful if someone would create these pages, at least the most important ones (major car manufacturers). Thanks[[Մասնակից:A TUZI|A TUZI]] ([[Մասնակցի քննարկում:A TUZI|քննարկում]]) 16:06, 13 Հոկտեմբեր 2022 (UTC) == Armenian biographies == I started off (and finished one) several biographies of Armenian Heroes of the Soviet Union on English Wikipedia, but they were mass deleted on the grounds of a technicality (I was using a different account to write them). I figured that people here might want to have some say in the matter or at least be notified about it. I intended to write a lot more biographies of famous Armenians in enwiki, but I'm not sure I will be able to anytime soon. But anyway, the articles in question are [[:en:Sarkis Martirosyan]], [[:en:Armen Ayriev]], and [[:en:Semyon Bagdasaryan]]. Upon request, if someone here really wants to have an article for a particular person added to enwiki, I can write an english-language draft article in my sandbox here for someone to copy into enwiki. <3 Armenia!--[[Մասնակից:PlanespotterA320|PlanespotterA320]] ([[Մասնակցի քննարկում:PlanespotterA320|քննարկում]]) 11:14, 5 Նոյեմբեր 2022 (UTC) == Community Wishlist Survey 2023 opens in January! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''{{int:Please-translate}}'' {{int:Hello}} The [[m:Community Wishlist Survey 2023|'''Community Wishlist Survey (CWS) 2023''']], which lets contributors propose and vote for tools and improvements, starts next month on Monday, [https://zonestamp.toolforge.org/1674496831 23 January 2023, at 18:00 UTC] and will continue annually. We are inviting you to share your ideas for technical improvements to our tools and platforms. Long experience in editing or technical skills is not required. If you have ever used our software and thought of an idea to improve it, this is the place to come share those ideas! The dates for the phases of the Survey will be as follows: * Phase 1: Submit, discuss, and revise proposals – Monday, Jan 23, 2023 to Sunday, Feb 6, 2023 * Phase 2: WMF/Community Tech reviews and organizes proposals – Monday, Jan 30, 2023 to Friday, Feb 10, 2023 * Phase 3: Vote on proposals – Friday, Feb 10, 2023 to Friday, Feb 24, 2023 * Phase 4: Results posted – Tuesday, Feb 28, 2023 If you want to start writing out your ideas ahead of the Survey, you can start thinking about your proposals and draft them in [[m:Community Wishlist Survey/Sandbox|the CWS sandbox]]. We are grateful to all who participated last year. See you in January 2023! </div> {{int:Feedback-thanks-title}} <bdi lang="en" dir="ltr">Community Tech, [[m:User:STei (WMF)|STei (WMF)]]</bdi> 12:59, 13 Դեկտեմբեր 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Sannita (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:STei_(WMF)/CWS_2023_List&oldid=24226232 --> == Vote for your favourite Wikimedia sound logo == ''{{int:Please-translate}}'' ''We are really sorry for posting in English'' [[Պատկեր:Sound_Logo_Cover_Image_-_Linkedin.png|կենտրոն|800x800փքս]] Voting in the Wikimedia sound logo contest [[c:Sound_Logo_Vote|'''has started''']]. From December 6 to 19, 2022, please play a part and help chose the sound that will identify Wikimedia content on audio devices. [[wmfblog:2022/12/06/vote-for-the-sound-of-all-human-knowledge/|Learn more on Diff]]. The sound logo team is grateful to everyone who participated in this global contest. We received 3,235 submissions from 2,094 participants in 135 countries. We are incredibly grateful to the team of [[wmfblog:2022/10/31/screening-3235-sound-submissions/|volunteer screeners]] and the [https://meta.wikimedia.org/wiki/Communications/Sound_Logo/Contest_proposal#How_will_the_final_selection_happen? selection committee] who, among others, helped bring us to where we are today. It is now up to Wikimedia to choose the Sound Of All Human Knowledge. Best wishes, [[Մասնակից:Arupako-WMF|Arupako-WMF]] ([[Մասնակցի քննարկում:Arupako-WMF|քննարկում]]) 09:58, 16 Դեկտեմբեր 2022 (UTC) == Feminism and Folklore 2023 == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2023 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, Christmas Greetings and a Happy New Year 2023, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2023|Feminism and Folklore 2023]]''' writing competition from February 1, 2023, to March 31, 2023 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2023|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a [[:m:Feminism and Folklore 2023/List of Articles|list]] of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a fountain tool or dashboard. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the fountain/dashboard link on the [[:m:Feminism and Folklore 2023/Project Page|meta project page]]. This year we would be supporting the community's financial aid for Internet and childcare support. This would be provided for the local team including their jury and coordinator team. This support is opt-in and non mandatory. Kindly fill in [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSea81OO0lVgUBd551iIiENXht7BRCISYZlKyBQlemZu_j2OHQ/viewform this Google form] and mark a mail to [mailto:support@wikilovesfolklore.org support@wikilovesfolklore.org] with the subject line starting as [Stipend] Name or Username/Language. The last date to sign up for internet and childcare aid from our team is 20th of January 2023, We encourage the language coordinators to sign up their community on this link by the 25th of January 2023. Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2023|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2023/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, [[:m:Feminism and Folklore 2023|Feminism and Folklore 2023 International Team]] ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 10:23, 24 Դեկտեմբեր 2022 (UTC) <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=23942484 --> == Global ban for PlanespotterA320/RespectCE == Per the [[m:Global bans|Global bans]] policy, I'm informing the project of this request for comment: [[m:Requests for comment/Global ban for PlanespotterA320 (2) ]] about banning a member from your community. Thank you.--[[User:Lemonaka|Lemonaka]] ([[User talk:Lemonaka|talk]]) 21:40, 6 February 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Zabe@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Lemonaka/Massmessagelist&oldid=24501599 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Your wiki will be in read only soon</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="server-switch"/><div class="plainlinks"> [[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}] The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] tests the switch between its first and secondary data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to do a planned test. This test will show if they can reliably switch from one data centre to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. All traffic will switch on '''{{#time:j xg|2023-03-01|en}}'''. The test will start at '''[https://zonestamp.toolforge.org/{{#time:U|2023-03-01T14:00|en}} {{#time:H:i e|2023-03-01T14:00}}]'''. Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future. '''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.''' *You will not be able to edit for up to an hour on {{#time:l j xg Y|2023-03-01|en}}. *If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case. ''Other effects'': *Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped. * We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards. * [[mw:Special:MyLanguage/GitLab|GitLab]] will be unavailable for about 90 minutes. This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''</div><section end="server-switch"/> </div> <span dir=ltr>[[m:User:Trizek (WMF)|Trizek (WMF)]] ([[m:User talk:Trizek (WMF)|{{int:talk}}]])</span> 21:20, 27 Փետրուար 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Trizek (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=24390465 --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2023: We are back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:UCDM 2023 promo.png|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|Ministry of Foreign Affairs of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the third edition of writing challenge "'''[[m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2023|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from 1st until 31st March 2023. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contribution in every language! The most active contesters will receive [[m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2023/Prizes|prizes]].<br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[m:CentralNotice/Request/UCDM 2023|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! </div> [[m:User:ValentynNefedov (WMUA)|ValentynNefedov (WMUA)]] ([[m:User talk:ValentynNefedov (WMUA)|talk]]) 07:58, 1 March 2023 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:ValentynNefedov (WMUA)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=23942484 --> == Office hour(s) - CEE Hub == Hello everyone, We want to invite you to the first monthly office hour(s) that [[metawiki:Wikimedia CEE Hub|CEE Hub]] will organize, where you can learn more about newly formed regional hub, and what CEE Hub can help you and your communities. The first session will take place on '''Sunday, March 12<sup>th</sup> at 17:00 CET time'''. Open office hours are meant as a virtual space where anyone can talk to CEE Hub staff, ask questions, or discuss relevant CEE and Hub related topics. Please respond to the email addresses toni.ristovski@wmceehub.org or barbara.klen@wmceehub.org, as you can get the invitation link on time. We will be happy to see some of you. --[[Մասնակից:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[Մասնակցի քննարկում:TRistovski-CEEhub|քննարկում]]) 11:03, 10 Մարտ 2023 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Wikimania 2023 Welcoming Program Submissions</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="wikimania-program-submissions"/>[[File:Wikimania Singapore Logo.svg|right|frameless]]Do you want to host an in-person or virtual session at Wikimania 2023? Maybe a hands-on workshop, a lively discussion, a fun performance, a catchy poster, or a memorable lightning talk? [[wmania:Special:MyLanguage/2023:Program/Submissions|'''Submissions are open until March 28''']]. The event will have dedicated hybrid blocks, so virtual submissions and pre-recorded content are also welcome. If you have any questions, please join us at an upcoming conversation on March 12 or 19, or reach out by email at wikimania@wikimedia.org or on Telegram. More information on-wiki.<section end="wikimania-program-submissions"/> </div> <!-- Message sent by User:CKoerner (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=24390465 --> == Office hour of the CEE Hub (3 April 2023) == Hello everyone, We want to invite you to the second monthly office hour(s) that [[metawiki:Wikimedia CEE Hub|CEE Hub]] will organize, where you can learn more about newly formed regional hub, and what CEE Hub can help you and your communities. The second session will take place on '''Monday, April 3<sup>rd</sup> at 18:00 CET time'''. Open office hours are meant as a virtual space where anyone can talk to CEE Hub staff, ask questions, or discuss relevant CEE and Hub related topics. Please sign up for the upcoming session at following [[metawiki:Wikimedia CEE Hub/Office hours|Meta page]], as you can get the invitation link on time. We will be happy to see some of you. --[[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 11:48, 28 Մարտ 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:TRistovski-CEEhub@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=24715074 --> == Office hour of the CEE Hub (2 May 2023) and updates from the CEE Hub == Hello everyone, We want to invite you to the third monthly office hour(s) that [[metawiki:Wikimedia CEE Hub|CEE Hub]] will organize, where you can learn more about newly formed regional hub, and what CEE Hub can help you and your communities. The third session will take place on '''Tuesday, May 2<sup>nd</sup> at 18:00 CEST time'''. Open office hours are meant as a virtual space where anyone can talk to CEE Hub staff, ask questions, or discuss relevant CEE and Hub related topics. You can find a link on the following [[metawiki:Wikimedia CEE Hub/Office hours|Meta page]]. If you don`t have a time to come on our Office hour, you can read more about development of the CEE Hub on our '''[[metawiki:Wikimedia CEE Hub/News|News page]]'''. We will be happy to see some of you. <!-- Message sent by User:TRistovski-CEEhub@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=24715074 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Seeking volunteers for the next step in the Universal Code of Conduct process</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Nominations/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Nominations/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello, As follow-up to [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/message/IOMVS7W75ZYMABQGOQ2QH2JAURC3CHGH/ the message about the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines] by Wikimedia Foundation Board of Trustees Vice Chair, Shani Evenstein Sigalov, I am reaching out about the next steps. I want to bring your attention to the next stage of the Universal Code of Conduct process, which is forming a building committee for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C). I invite community members with experience and deep interest in community health and governance to nominate themselves to be part of the U4C building committee, which needs people who are: * Community members in good standing * Knowledgeable about movement community processes, such as, but not limited to, policy drafting, participatory decision making, and application of existing rules and policies on Wikimedia projects * Aware and appreciative of the diversity of the movement, such as, but not limited to, languages spoken, identity, geography, and project type * Committed to participate for the entire U4C Building Committee period from mid-May - December 2023 * Comfortable with engaging in difficult, but productive conversations * Confidently able to communicate in English The Building Committee shall consist of volunteer community members, affiliate board or staff, and Wikimedia Foundation staff. The Universal Code of Conduct has been a process strengthened by the skills and knowledge of the community and I look forward to what the U4C Building Committee creates. If you are interested in joining the Building Committee, please either [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/U4C_Building_Committee/Nominations|sign up on the Meta-Wiki page]], or contact ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org by May 12, 2023. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/U4C_Building_Committee|Read more on Meta-Wiki]]'''. Best regards,<br /><section end="announcement-content" /> </div> [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 19:00, 26 Ապրիլ 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=24941045 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Automatic citations based on ISBN are broken</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="message" /> Apologies if this message does not reach you in your favorite language. [[:m:User:Elitre (WMF)/ISBN|You can help translate it centrally at Meta]]. Thanks for your help. We have recently become unable to access the WorldCat API which provided the ability to generate citations using ISBN numbers. The Wikimedia Foundation's [[mw:Editing_team|Editing team]] is investigating several options to restore the functionality, but will need to disable ISBN citation generation for now. This affects citations made with the [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User_guide/Citations-Full#Automatic|VisualEditor Automatic tab]], and the use of the citoid API in gadgets and user scripts, such as the autofill button on [[:en:Wikipedia:RefToolbar|refToolbar]]. Please note that all the other automatic ways of generating citations, including via URL or DOI, are still available. You can keep updated on the situation [[phab:T336298|via Phabricator]], or by reading the next issues of [[m:Tech News]]. If you know of any users or groups who rely heavily on this feature (for instance, someone who has an upcoming editathon), I'd appreciate it if you shared this update with them. [[User:Elitre (WMF)|Elitre (WMF)]], on behalf of the Editing team.<section end="message" /> </div> [[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 19:45, 11 Մայիս 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:Elitre (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Quiddity_(WMF)/sandbox3&oldid=25009633 --> == News about upcoming sessions and the CEE Newsletter == Hello everyone, [[:m:Wikimedia CEE Hub|CEE Hub]] has two major announcement for the upcoming week: * Next [[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch up]] – youth edition will take place on May 16th 2023, 18:00-19:00 CEST. Please register for the event using the [https://docs.google.com/forms/d/14xTqCXTH_CKmScGoQ_COjuHtwNziCKITRIssre-a7SQ/edit following link]. This meeting is a part of already established CEE Catch up concept. The goal of the meeting is to gather young CEE Wikimedians/Wikipedians (up to 26 years old) and people who are older than 26 and who are interested in learning about and from youth. * Learning session dedicated to [[:m:Grants:MSIG/About|Movement Strategy Implementation Grants]], where you can learn how is the process for applying this type of grants, and to learn from first hand about two such funded initiatives in the CEE Region. This session will take place on May 17th 2023, 18:00-19:20 CEST. Please register for the event using the [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfW9TASrl_tiiqcBsgK725tianZlv82_I3qA9CaZGrTlJ_P8g/viewform?usp=sf_link following link]. '''CEE Newsletter is back!''' You can wrote first renewed edition of the CEE Newsletter [[:m:CEE/Newsletter/January-April 2023|here]]. ''Important remark'': The CEE Newsletter is open for new members in the editorial team, so please show your interest by writing an email to the CEE Hub staff. <!-- Message sent by User:TRistovski-CEEhub@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=24715074 --> == Reminder about registration and submissions for Wikimedia CEE Meeting 2023 == Dear all, we would like to remind you about submission and registration deadlines for [[:m:Wikimedia CEE Meeting 2023|Wikimedia CEE Meeting 2023]], which are approaching. If you haven’t [[:m:Wikimedia CEE Meeting 2023/Registration|registered]] and/or sent your [[:m:Wikimedia CEE Meeting 2023/Submissions|submissions]], there is still time to do so. CEE Meeting is a place where we get a chance to share our learning and experience with the region and we are all looking forward to seeing many of you in this September in Tbilisi (Georgia). If you want some assistance or advice from us, especially related to preparing your presentations, please contact [[:m:Wikimedia CEE Hub|CEE Hub]], we will be happy to support you. (barbara.klen@wmceehub.org and toni.ristovski@wmceehub.org) Toni Ristovski, on behalf of the CEE Hub staff --[[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 10:02, 17 Մայիս 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:TRistovski-CEEhub@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=25031695 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Selection of the U4C Building Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> The next stage in the Universal Code of Conduct process is establishing a Building Committee to create the charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C). The Building Committee has been selected. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/U4C_Building_Committee|Read about the members and the work ahead on Meta-wiki]].<section end="announcement-content" /> </div> -- [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Project|UCoC Project Team]], 04:20, 27 Մայիս 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25018085 --> == Can someone here protect the Main Page? == A bunch of vandals (specifically [[en:WP:LTA/LB2]], a cross wiki long term vandal) keep on vandalizing it and protection would really be useful, IMO. [[Մասնակից:Prodraxis|Prodraxis]] ([[Մասնակցի քննարկում:Prodraxis|քննարկում]]) 18:08, 18 Յունիս 2023 (UTC) == General survey about grants, tools and support from the CEE Hub == [[:m:Wikimedia CEE Hub|CEE Hub]] created one general survey where we aim to collect information and opinions about several important topics that we believe all of you have experience in at some level. The survey has three main topics: experience with grants and opinions, what kind of tools you used and want to use, and also what kind of support you want to have from the CEE Hub, which will help us in shaping the second year of the CEE Hub. '''Please dedicate 15 minutes of your free time and submit your answers [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdvwAVASlWBuCE2XZneYuSCGgYE-6sPNvM4RpPhfZnM_z4Fag/viewform?usp=sf_link on this link].''' --Toni Ristovski, on behalf of the CEE Hub staff [[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 09:31, 20 Յունիս 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:TRistovski-CEEhub@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=25178510 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Announcing the new Elections Committee members</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee/Nominatons/2023/Announcement - new members|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee/Nominatons/2023/Announcement - new members|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections committee/Nominatons/2023/Announcement - new members}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello there, We are glad to announce [[listarchive:list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/message/4TALOUFPAP2VDBR27GKRVOP7IGQYU3DB/|the new members and advisors of the Elections Committee]]. The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections_committee|Elections Committee]] assists with the design and implementation of the process to select Community- and Affiliate-Selected trustees for the Wikimedia Foundation Board of Trustees. After an open nomination process, the strongest candidates spoke with the Board and four candidates were asked to join the Elections Committee. Four other candidates were asked to participate as advisors. Thank you to all the community members who submitted their names for consideration. We look forward to working with the Elections Committee in the near future. On behalf of the Wikimedia Foundation Board of Trustees,<br /><section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 18:00, 28 Յունիս 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25018085 --> == Upcoming CEE Catch up – Supporting community health == Hello everyone, [[:m:Wikimedia CEE Hub|CEE Hub]] invites community members to a next [[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|CEE Catch Up]] which will focus on '''community health'''. The meeting will take place on '''''July 31st, 2023, 18:00-19:00 CEST'''''. You can sign up for the event on our [[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|Meta]] page, where you simply just add your username and we will send you a link for the event. The goal of the session is to gather everyone interested to hear more about practices WMF and different Wikimedia affiliates have established to protect (mental) health and wellbeing of volunteers. The session is interesting for everyone who wants to know about supporting community health or if you want to learn how to implement some new practices in your affiliate/community. --Toni Ristovski, on behalf of the CEE Hub staff [[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 13:02, 18 Յուլիս 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:TRistovski-CEEhub@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=25178510 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Review the Charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Announcement - Review|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/U4C Building Committee/Announcement - Review}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Hello all, I am pleased to share the next step in the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] work. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) draft charter]] is now ready for your review. The [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Enforcement Guidelines]] require a [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines#4.5_U4C_Building_Committee|Building Committee]] form to draft a charter that outlines procedures and details for a global committee to be called the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines#4._UCoC_Coordinating_Committee_(U4C)|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C)]]. Over the past few months, the U4C Building Committee worked together as a group to discuss and draft the U4C charter. The U4C Building Committee welcomes feedback about the draft charter now through 22 September 2023. After that date, the U4C Building Committee will revise the charter as needed and a community vote will open shortly afterward. Join the conversation during the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/U4C Building Committee#Conversation hours|conversation hours]] or on [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Meta-wiki]]. Best,<br /><section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]], on behalf of the U4C Building Committee, 15:35, 28 Օգոստոս 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25392152 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">== Opportunities open for the Affiliations Committee, Ombuds commission, and the Case Review Committee ==</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> <div style="margin:.2em 0 .5em;margin-{{#switch:{{PAGELANGUAGE}}|ar|arc|ary|arz|azb|bcc|bgn|ckb|bqi|dv|fa|fa-af|glk|ha-arab|he|kk-arab|kk-cn|ks|ku-arab|ms-arab|mzn|pnb|prd|ps|sd|ug|ur|ydd|yi=right|left}}:3ex;"> [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments/Announcement/Short|''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.'']] ''<span class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments/Announcement/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments/Announcement/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</span>''</div> Hi everyone! The [[m:Special:MyLanguage/Affiliations Committee|Affiliations Committee]] (AffCom), [[m:Special:MyLanguage/Ombuds_commission|Ombuds commission]] (OC), and the [[m:Special:MyLanguage/Trust_and_Safety/Case_Review_Committee|Case Review Committee]] (CRC) are looking for new members. These volunteer groups provide important structural and oversight support for the community and movement. People are encouraged to nominate themselves or encourage others they feel would contribute to these groups to apply. There is more information about the roles of the groups, the skills needed, and the opportunity to apply on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Legal department/Committee appointments|'''Meta-wiki page''']]. On behalf of the Committee Support team,<br /><section end="announcement-content" /> </div> <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ~ [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 16:41, 9 Հոկտեմբեր 2023 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25570445 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Review and comment on the 2024 Wikimedia Foundation Board of Trustees selection rules package</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Rules package review - short| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' :''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/wiki/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Rules package review - short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:wiki/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Rules package review - short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Dear all, Please review and comment on the Wikimedia Foundation Board of Trustees selection rules package from now until 29 October 2023. The selection rules package was based on older versions by the Elections Committee and will be used in the 2024 Board of Trustees selection. Providing your comments now will help them provide a smoother, better Board selection process. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|More on the Meta-wiki page]]. Best, Katie Chan <br> Chair of the Elections Committee<br /><section end="announcement-content" /> </div> 01:12, 17 Հոկտեմբեր 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25570445 --> == Plans to enable Content and Section Translation tool in your Wikipedia == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:Hello}} Friends! Apologies as this message is not in your native language, {{Int:Please-translate}}. The WMF Language team is pleased to let you know that we would like to enable the Section and Content translation tool in this Wikipedia. For this, our team will love you to read about the tool and test the [https://design.wikimedia.org/strategy/section-translation.html Section Translation tool] so you can: *Give us your feedback *Ask us questions *Tell us how to improve it Below is background information about the tools and how you can test the Section translation tool. '''Background information''' [https://www.mediawiki.org/wiki/Content_translation Content Translation] has been a successful tool for editors to create content in their language. More than one million articles have been created across all languages since the tool was released in 2015. However, the tool is not out of beta in this Wikipedia, limiting the discoverability of the tool and its use and blocking the enablement of the Section translation in your Wikipedia. [https://www.mediawiki.org/wiki/Content_translation/Section_translation Section Translation] extends the capabilities of Content Translation to support mobile devices. On mobile, the tool will: *Guide you to translate one section at a time in order to expand existing articles or create new ones *Make it easy to transfer knowledge across languages anytime from your mobile device We plan to enable the tools in the next 2 weeks if there are no objections from your community. After it is enabled, we’ll monitor the content created with the tools and process all the feedback. In any case, feel free to raise any concerns or questions you may already have as a reply to this message or on the [https://www.mediawiki.org/wiki/Talk:Content_translation/Section_translation project talk page]. '''Try the Section translation tool''' Before the enablement, you can try the current implementation of the tool in [https://test.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Special:ContentTranslation&from=en&to=mhr&sx=true#/ our testing instance]. Once it is enabled, you’ll have access to https://wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation with your mobile device. You can select an article to translate, and machine translation will be provided as a starting point for editors to improve. '''Provide feedback''' Please provide feedback about Section translation on the [https://www.mediawiki.org/wiki/Talk:Content_translation/Section_translation project talk page]. We want to hear about your impressions on *The section translation tool *What you think about our plans to enable it *Your ideas for improving the tool Thanks and we look forward to your feedback and questions. </div> [[User:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[User talk:UOzurumba (WMF)|քննարկել]]) 01:54, 2 Նոյեմբեր 2023 (UTC) On behalf of the WMF Language team. <!-- Message sent by User:UOzurumba (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:UOzurumba_(WMF)/sandbox_CX_and_SX_announcement_list&oldid=25817119 --> == Office hour of the CEE Hub (6 November 2023) == Hello everyone, We want to invite you to the ninth monthly office hour(s) that [[metawiki:Wikimedia CEE Hub|CEE Hub]] will organise, where you can learn more about newly formed regional hub, and what CEE Hub can help you and your communities. The ninth session will take place on '''Monday, November 6^th at 17:00 CET time'''. Open office hours are meant as a virtual space where anyone can talk to CEE Hub staff, ask questions, or discuss relevant CEE and Hub related topics. You can find a link on the following [[metawiki:Wikimedia CEE Hub/Office hours|Meta page]]. If you don`t have a time to come on our Office hour, you can read more about development of the CEE Hub on our '''[[metawiki:Wikimedia CEE Hub/News|News page]]'''. We will be happy to see some of you. --[[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 09:29, 6 Նոյեմբեր 2023 (UTC) <!-- Message sent by User:TRistovski-CEEhub@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=25178510 --> == Do you use Wikidata in Wikimedia sibling projects? Tell us about your experiences == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> ''Note: Apologies for cross-posting and sending in English.'' Hello, the '''[[m:WD4WMP|Wikidata for Wikimedia Projects]]''' team at Wikimedia Deutschland would like to hear about your experiences using Wikidata in the sibling projects. If you are interested in sharing your opinion and insights, please consider signing up for an interview with us in this '''[https://wikimedia.sslsurvey.de/Wikidata-for-Wikimedia-Interviews Registration form]'''.<br> ''Currently, we are only able to conduct interviews in English.'' The front page of the form has more details about what the conversation will be like, including how we would '''compensate''' you for your time. For more information, visit our ''[[m:WD4WMP/AddIssue|project issue page]]'' where you can also share your experiences in written form, without an interview.<br>We look forward to speaking with you, [[m:User:Danny Benjafield (WMDE)|Danny Benjafield (WMDE)]] ([[m:User talk:Danny Benjafield (WMDE)|talk]]) 08:53, 5 January 2024 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Danny Benjafield (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/WD4WMP/ScreenerInvite2&oldid=26055343 --> == Feminism and Folklore 2024 == <div style="border:8px maroon ridge;padding:6px;> [[File:Feminism and Folklore 2024 logo.svg|centre|550px|frameless]] ::<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <center>''{{int:please-translate}}''</center> Dear Wiki Community, You are humbly invited to organize the '''[[:m:Feminism and Folklore 2024|Feminism and Folklore 2024]]''' writing competition from February 1, 2023, to March 31, 2023 on your local Wikipedia. This year, Feminism and Folklore will focus on feminism, women's issues, and gender-focused topics for the project, with a [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024|Wiki Loves Folklore]] gender gap focus and a folk culture theme on Wikipedia. You can help Wikipedia's coverage of folklore from your area by writing or improving articles about things like folk festivals, folk dances, folk music, women and queer folklore figures, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales, and more. Users can help create new articles, expand or translate from a generated list of suggested articles. Organisers are requested to work on the following action items to sign up their communities for the project: # Create a page for the contest on the local wiki. # Set up a campaign on '''CampWiz''' tool. # Create the local list and mention the timeline and local and international prizes. # Request local admins for site notice. # Link the local page and the CampWiz link on the [[:m:Feminism and Folklore 2024/Project Page|meta project page]]. This year, the Wiki Loves Folklore Tech Team has introduced two new tools to enhance support for the campaign. These tools include the '''Article List Generator by Topic''' and '''CampWiz'''. The Article List Generator by Topic enables users to identify articles on the English Wikipedia that are not present in their native language Wikipedia. Users can customize their selection criteria, and the tool will present a table showcasing the missing articles along with suggested titles. Additionally, users have the option to download the list in both CSV and wikitable formats. Notably, the CampWiz tool will be employed for the project for the first time, empowering users to effectively host the project with a jury. Both tools are now available for use in the campaign. [https://tools.wikilovesfolklore.org/ '''Click here to access these tools'''] Learn more about the contest and prizes on our [[:m:Feminism and Folklore 2024|project page]]. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2024/Project Page|meta talk page]] or by email us if you need any assistance. We look forward to your immense coordination. Thank you and Best wishes, '''[[:m:Feminism and Folklore 2024|Feminism and Folklore 2024 International Team]]''' ::::Stay connected [[File:B&W Facebook icon.png|link=https://www.facebook.com/feminismandfolklore/|30x30px]]&nbsp; [[File:B&W Twitter icon.png|link=https://twitter.com/wikifolklore|30x30px]] </div></div> --[[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 07:26, 18 Յունուար 2024 (UTC) == Wiki Loves Folklore is back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> {{int:please-translate}} [[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]] Dear Wiki Community, You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024|Wiki Loves Folklore 2024]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 31st''' of March. You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2024 submitting] them in this commons contest. You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2024/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language. Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2024|project Talk page]] if you need any assistance. '''Kind regards,''' '''Wiki loves Folklore International Team''' -- [[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 07:26, 18 Յունուար 2024 (UTC) </div></div> <!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=23942484 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Vote on the Charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, I am reaching out to you today to announce that the voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) Charter is now open. Community members may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|cast their vote and provide comments about the charter via SecurePoll]] now through '''2 February 2024'''. Those of you who voiced your opinions during the development of the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|UCoC Enforcement Guidelines]] will find this process familiar. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|current version of the U4C Charter]] is on Meta-wiki with translations available. Read the charter, go vote and share this note with others in your community. I can confidently say the U4C Building Committee looks forward to your participation. On behalf of the UCoC Project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 18:08, 19 Յունուար 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25853527 --> == ծնածներ թե՞ ծնունդներ 2 == [[:Ստորոգութիւն:Անձինք ըստ իրենց ծննդեան օրուան]]-ում կա և՛ 23 Մարտի ծնունդներ և 23 Մարտի ծնածներ։ Ճիշտ է միայն 23 Մարտի ծնածներ տարբերակ, չէ՞։ [[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ|ԱշոտՏՆՂ]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԱշոտՏՆՂ|քննարկում]]) 00:44, 21 Յունուար 2024 (UTC) :Ես անջատված եմ։ Նույն հարցը չորս տարի առաջ տվել եմ նույն ձևով ու չէի հիշում։ Դեմ չե՞ք լինի, եթե բոտի օգնությամբ ծնածները դարձնեմ ծնունդներ՝ ինչպես վերևի քվեարկությամն մեջ է որոշվել, իսկ ծնածները դնեմ ջնջման։ --[[Մասնակից:ԱշոտՏՆՂ|ԱշոտՏՆՂ]] ([[Մասնակցի քննարկում:ԱշոտՏՆՂ|քննարկում]]) 01:04, 21 Յունուար 2024 (UTC) == A new feature for previewing references on your wiki == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:Page Previews and Reference Previews.png|alt=Montage of two screenshots, one showing the Reference Previews feature, and one showing the Page Previews feature|right|350x350px]] ''Apologies for writing in English. If you can translate this message, that would be much appreciated.'' Hi. As announced some weeks ago <sup>[<nowiki/>[[listarchive:list/wikitech-l@lists.wikimedia.org/thread/CNPRQE2IG5ZNAVAOHBMF4AXXRLGJE6UT/|1]]] [<nowiki/>[[m:Special:MyLanguage/Tech/News/2023/46|2]]]</sup>, Wikimedia Deutschland’s [[m:WMDE Technical Wishes|Technical Wishes]] team introduced [[mw:Special:MyLanguage/Help:Reference_Previews|Reference Previews]] to many wikis, including this one. This feature shows popups for references in the article text. While this new feature is already usable on your wiki, most people here are not seeing it yet because your wiki has set [[m:WMDE Technical Wishes/ReferencePreviews#Relation to gadgets|a gadget as the default]] for previewing references. We plan to remove the default flag from the gadget on your wiki soon. This means: * The new default for reference popups on your wiki will be Reference Previews. * However, if you want to keep using the gadget, you can still enable it in [[Special:Preferences#mw-prefsection-gadgets|your personal settings]]. The benefit of having Reference Previews as the default is that the user experience will be consistent across wikis and with the [[mw:Special:MyLanguage/Page_Previews|Page Previews feature]], and that the software will be easier to maintain overall. This change is planned for February 14. If you have concerns about this change, [[m:Talk:WMDE Technical Wishes/ReferencePreviews#Reference Previews to become the default for previewing references on more wikis.|please let us know on this talk page]] by February 12. – Kind regards, [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]], 09:30, 23 Յունուար 2024 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johanna_Strodt_(WMDE)/MassMessageRecipients&oldid=26116190 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Last days to vote on the Charter for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting reminder|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - voting reminder}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, I am reaching out to you today to remind you that the voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) charter will close on '''2 February 2024'''. Community members may [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|cast their vote and provide comments about the charter via SecurePoll]]. Those of you who voiced your opinions during the development of the [[foundation:Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|UCoC Enforcement Guidelines]] will find this process familiar. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|current version of the U4C charter]] is on Meta-wiki with translations available. Read the charter, go vote and share this note with others in your community. I can confidently say the U4C Building Committee looks forward to your participation. On behalf of the UCoC Project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 17:00, 31 Յունուար 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=25853527 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Announcing the results of the UCoC Coordinating Committee Charter ratification vote</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - results|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:wiki/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Announcement - results}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, Thank you everyone for following the progress of the Universal Code of Conduct. I am writing to you today to announce the outcome of the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Charter/Voter_information|ratification vote]] on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|Universal Code of Conduct Coordinating Committee Charter]]. 1746 contributors voted in this ratification vote with 1249 voters supporting the Charter and 420 voters not. The ratification vote process allowed for voters to provide comments about the Charter. A report of voting statistics and a summary of voter comments will be published on Meta-wiki in the coming weeks. Please look forward to hearing about the next steps soon. On behalf of the UCoC Project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 18:23, 12 Փետրուար 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26160150 --> == Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2024: We are back! == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> [[File:UCDM 2024 general.jpg|180px|right]] {{int:please-translate}} Hello, dear Wikipedians!<br/> [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Ukraine|Wikimedia Ukraine]], in cooperation with the [[:en:Ministry of Foreign Affairs of Ukraine|MFA of Ukraine]] and [[:en:Ukrainian Institute|Ukrainian Institute]], has launched the forth edition of writing challenge "'''[[:m:Special:MyLanguage/Ukraine's Cultural Diplomacy Month 2024|Ukraine's Cultural Diplomacy Month]]'''", which lasts from 1st until 31st March 2024. The campaign is dedicated to famous Ukrainian artists of cinema, music, literature, architecture, design and cultural phenomena of Ukraine that are now part of world heritage. We accept contribution in every language! The most active contesters will receive prizes.<br/> We invite you to take part and help us improve the coverage of Ukrainian culture on Wikipedia in your language! Also, we plan to set up a [[:m:CentralNotice/Request/UCDM 2024|banner]] to notify users of the possibility to participate in such a challenge! [[:m:User:ValentynNefedov (WMUA)|ValentynNefedov (WMUA)]] ([[:m:User talk:ValentynNefedov (WMUA)|talk]]) </div> <!-- Message sent by User:ValentynNefedov (WMUA)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=26166467 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Report of the U4C Charter ratification and U4C Call for Candidates now available</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – call for candidates| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – call for candidates}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, I am writing to you today with two important pieces of information. First, the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter/Vote results|report of the comments from the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) Charter ratification]] is now available. Secondly, the call for candidates for the U4C is open now through April 1, 2024. The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members are invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Per the charter, there are 16 seats on the U4C: eight community-at-large seats and eight regional seats to ensure the U4C represents the diversity of the movement. Read more and submit your application on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|Meta-wiki]]. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 16:25, 5 Մարտ 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26276337 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Wikimedia Foundation Board of Trustees 2024 Selection</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> : ''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]'' : ''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2024/Announcement/Selection announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>'' Dear all, This year, the term of 4 (four) Community- and Affiliate-selected Trustees on the Wikimedia Foundation Board of Trustees will come to an end [1]. The Board invites the whole movement to participate in this year’s selection process and vote to fill those seats. The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections committee|Elections Committee]] will oversee this process with support from Foundation staff [2]. The Board Governance Committee created a Board Selection Working Group from Trustees who cannot be candidates in the 2024 community- and affiliate-selected trustee selection process composed of Dariusz Jemielniak, Nataliia Tymkiv, Esra'a Al Shafei, Kathy Collins, and Shani Evenstein Sigalov [3]. The group is tasked with providing Board oversight for the 2024 trustee selection process, and for keeping the Board informed. More details on the roles of the Elections Committee, Board, and staff are here [4]. Here are the key planned dates: * May 2024: Call for candidates and call for questions * June 2024: Affiliates vote to shortlist 12 candidates (no shortlisting if 15 or less candidates apply) [5] * June-August 2024: Campaign period * End of August / beginning of September 2024: Two-week community voting period * October–November 2024: Background check of selected candidates * Board's Meeting in December 2024: New trustees seated Learn more about the 2024 selection process - including the detailed timeline, the candidacy process, the campaign rules, and the voter eligibility criteria - on [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|this Meta-wiki page]], and make your plan. '''Election Volunteers''' Another way to be involved with the 2024 selection process is to be an Election Volunteer. Election Volunteers are a bridge between the Elections Committee and their respective community. They help ensure their community is represented and mobilize them to vote. Learn more about the program and how to join on this [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Election Volunteers|Meta-wiki page]]. Best regards, [[m:Special:MyLanguage/User:Pundit|Dariusz Jemielniak]] (Governance Committee Chair, Board Selection Working Group) [1] https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2021/Results#Elected [2] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Committee:Elections_Committee_Charter [3] https://foundation.wikimedia.org/wiki/Minutes:2023-08-15#Governance_Committee [4] https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections_committee/Roles [5] Even though the ideal number is 12 candidates for 4 open seats, the shortlisting process will be triggered if there are more than 15 candidates because the 1-3 candidates that are removed might feel ostracized and it would be a lot of work for affiliates to carry out the shortlisting process to only eliminate 1-3 candidates from the candidate list.<section end="announcement-content" /> </div> [[User:MPossoupe_(WMF)|MPossoupe_(WMF)]]19:57, 12 Մարտ 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:MPossoupe (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26349432 --> == Global ban proposal for Slowking4 == Hello. This is to notify the community that there is an ongoing global ban proposal for [[User:Slowking4]] who has been active on this wiki. You are invited to participate at [[m:Requests for comment/Global ban for Slowking4 (2)]]. [[Մասնակից:Seawolf35|Seawolf35]] ([[Մասնակցի քննարկում:Seawolf35|քննարկում]]) 13:22, 15 Մարտ 2024 (UTC) == CEE Hub Office Hour, Catch Up session and other announcements == Hi everyone, We want to inform you about the upcoming calls/sessions that [[:m:Wikimedia CEE Hub|CEE Hub]] will organise, along with some small announcements of the other sessions that may be interesting for some of you. First of all, we are inviting you to the next '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Office hours|CEE Hub Office Hour]]''' dedicated this time to the [[:m:Wikimedia CEE Hub/Microgrants|''Microgrants'']]''',''' which will be held on Monday (22 April) at 18:00 CEST (''[[:m:Event:CEE Hub Office Hour/April 2024|'''register here''']]''). Also, we are making early announcement of the next '''[[:m:Wikimedia CEE Hub/Catch up|Catch Up]]''' dedicated to the [[:m:Wikimedia Foundation Annual Plan/2024-2025|Annual Plan of the Wikimedia Foundation for the period 2024/25]], where you will have a chance to hear introduction about this plan directly from the CEO of the WMF, along with CEE Hub updates and later during the call Q&A session of 20 minutes. This session will be held on Wednesday (8 May) at 19:00 CEST ('''''[[:m:Event:CEE Catch Up Nr. 6 (May 2024)|register here]]'''''). Additionally, during this Friday (19 April) at 19:30 CEST at [[:m:Wikimedia Summit 2024|Wikimedia Summit]] in Berlin will be organised a [[:m:Wikimedia Summit 2024/Regional Meetups|'''regional CEE meet-up''']] with hybrid option, so you can join remotely as well (''[http://meet.google.com/bue-khkb-onr Google Meeting ID]''). Please use the registration pages on Meta for the CEE Hub Office Hour and CEE Catch Up session, so you will get a link directly. ___________________________________ At the end, if you are interested to hear more about [[:en:Wikipedia:The_Wikipedia_Library|'''Wikipedia Library''']] and how this works, that every Wikimedia user with an active account for at least 6 months, contributed at least 500 times to Wikimedia projects, made at least 10 edits in the past month, and not be currently blocked from writing on any Wikimedia project, can have an access to the Wikipedia Library, you can attend one of two possible [[Grants:Knowledge Sharing/Connect|Let’s Connect learning clinics]]: <nowiki>*</nowiki> '''Time zone 1''' [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdKuS77ymmedlOnrqfdwv-Y1j3T8a197b6lZ33GbMZJ24OaAQ/viewform Registration link here] ('''April 23rd,  18:00 CEST''') '''* Time zone 2''' [https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfKP-MZ8F342dTFMIKp8WyjEPEntwkb3af8fEGOlM2J-BAfWA/viewform Registration link here] ('''April 26th, 09:00 CEST''') If you need more information about these sessions, you can contact Gorana Gomirac ([mailto:gorana.gomirac@vikimedija.org gorana.gomirac@vikimedija.org]). <!-- Message sent by User:TRistovski-CEEhub@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/CEE_Hub&oldid=25178510 --> == Application for WikiOutdoor Training 2024 == Hi everyone, Application is now officially OPEN for the unforgettable adventure with WikiOutdoor Training 2024! Whether you're a seasoned explorer or a newcomer to the world of outdoor documentation, this is your chance to join us in the mesmerizing Prespa Region of Macedonia from September 7th to 9th, 2024. Fill the application form and share with us why you're excited to be part of this incredible journey.  Let's come together to explore, learn, and capture the beauty of our world! Please share this survey also with other community members. If you have any other questions or concerns, please let us know. '''[https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLScMUXq4M7N44ZwrLUxrusUPh0rjNk0qGb_uYyJ-84uzLJ3mQg/viewform?usp=sf_link Register here]'''. Deadline for applying is 20th of May, 2024 [[Մասնակից:Деан Лазаревски|Деан Лазаревски]] ([[Մասնակցի քննարկում:Деан Лазаревски|քննարկում]]) 12:51, 22 Ապրիլ 2024 (UTC) == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Vote now to select members of the first U4C</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – vote opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, I am writing to you to let you know the voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is open now through May 9, 2024. Read the information on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|voting page on Meta-wiki]] to learn more about voting and voter eligibility. The Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members were invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 20:20, 25 Ապրիլ 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Sign up for the language community meeting on May 31st, 16:00 UTC</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="message"/>Hello all, The next language community meeting is scheduled in a few weeks - May 31st at 16:00 UTC. If you're interested, you can [https://www.mediawiki.org/w/index.php?title=Wikimedia_Language_engineering/Community_meetings#31_May_2024 sign up on this wiki page]. This is a participant-driven meeting, where we share language-specific updates related to various projects, collectively discuss technical issues related to language wikis, and work together to find possible solutions. For example, in the last meeting, the topics included the machine translation service (MinT) and the languages and models it currently supports, localization efforts from the Kiwix team, and technical challenges with numerical sorting in files used on Bengali Wikisource. Do you have any ideas for topics to share technical updates related to your project? Any problems that you would like to bring for discussion during the meeting? Do you need interpretation support from English to another language? Please reach out to me at ssethi(__AT__)wikimedia.org and [[etherpad:p/language-community-meeting-may-2024|add agenda items to the document here]]. We look forward to your participation! <section end="message"/> </div> <bdi lang="en" dir="ltr">[[User:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]]</bdi> 21:22, 14 Մայիս 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:SSethi (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> Feedback invited on Procedure for Sibling Project Lifecycle</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle/Invitation for feedback (MM)|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle/Invitation for feedback (MM)}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' [[File:Sibling Project Lifecycle Conversation 3.png|150px|right|link=:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle]] Dear community members, The [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs Committee]] (CAC) of the [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees|Wikimedia Foundation Board of Trustees]] invites you to give feedback on a '''[[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle|draft Procedure for Sibling Project Lifecycle]]'''. This draft Procedure outlines proposed steps and requirements for opening and closing Wikimedia Sibling Projects, and aims to ensure any newly approved projects are set up for success. This is separate from the procedures for opening or closing language versions of projects, which is handled by the [[:m:Special:MyLanguage/Language committee|Language Committee]] or [[m:Special:MyLanguage/Closing_projects_policy|closing projects policy]]. You can find the details on [[:m:Special:MyLanguage/Talk:Wikimedia Foundation Community Affairs Committee/Procedure for Sibling Project Lifecycle#Review|this page]], as well as the ways to give your feedback from today until the end of the day on '''June 23, 2024''', anywhere on Earth. You can also share information about this with the interested project communities you work with or support, and you can also help us translate the procedure into more languages, so people can join the discussions in their own language. On behalf of the CAC,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 02:25, 22 Մայիս 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Announcing the first Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – results|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024/Announcement – results}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello, The scrutineers have finished reviewing the vote results. We are following up with the results of the first [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) election]]. We are pleased to announce the following individuals as regional members of the U4C, who will fulfill a two-year term: * North America (USA and Canada) ** – * Northern and Western Europe ** [[m:Special:MyLanguage/User:Ghilt|Ghilt]] * Latin America and Caribbean ** – * Central and East Europe (CEE) ** — * Sub-Saharan Africa ** – * Middle East and North Africa ** [[m:Special:MyLanguage/User:Ibrahim.ID|Ibrahim.ID]] * East, South East Asia and Pacific (ESEAP) ** [[m:Special:MyLanguage/User:0xDeadbeef|0xDeadbeef]] * South Asia ** – The following individuals are elected to be community-at-large members of the U4C, fulfilling a one-year term: * [[m:Special:MyLanguage/User:Barkeep49|Barkeep49]] * [[m:Special:MyLanguage/User:Superpes15|Superpes15]] * [[m:Special:MyLanguage/User:Civvì|Civvì]] * [[m:Special:MyLanguage/User:Luke081515|Luke081515]] * – * – * – * – Thank you again to everyone who participated in this process and much appreciation to the candidates for your leadership and dedication to the Wikimedia movement and community. Over the next few weeks, the U4C will begin meeting and planning the 2024-25 year in supporting the implementation and review of the UCoC and Enforcement Guidelines. Follow their work on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Meta-wiki]]. On behalf of the UCoC project team,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 08:14, 3 Յունիս 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">The final text of the Wikimedia Movement Charter is now on Meta</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final draft available|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final draft available}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hi everyone, The final text of the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Wikimedia Movement Charter]] is now up on Meta in more than 20 languages for your reading. '''What is the Wikimedia Movement Charter?''' The Wikimedia Movement Charter is a proposed document to define roles and responsibilities for all the members and entities of the Wikimedia movement, including the creation of a new body – the Global Council – for movement governance. '''Join the Wikimedia Movement Charter “Launch Party”''' Join the [[m:Special:MyLanguage/Event:Movement Charter Launch Party|“Launch Party”]] on '''June 20, 2024''' at '''14.00-15.00 UTC''' ([https://zonestamp.toolforge.org/1718892000 your local time]). During this call, we will celebrate the release of the final Charter and present the content of the Charter. Join and learn about the Charter before casting your vote. '''Movement Charter ratification vote''' Voting will commence on SecurePoll on '''June 25, 2024''' at '''00:01 UTC''' and will conclude on '''July 9, 2024''' at '''23:59 UTC.''' You can read more about the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Ratification/Voting|voting process, eligibility criteria, and other details]] on Meta. If you have any questions, please leave a comment on the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Charter|Meta talk page]] or email the MCDC at [mailto:mcdc@wikimedia.org mcdc@wikimedia.org]. On behalf of the MCDC,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 08:44, 11 Յունիս 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26390244 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Voting to ratify the Wikimedia Movement Charter is now open – cast your vote</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Ratification vote opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Ratification vote opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello everyone, The voting to ratify the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|'''Wikimedia Movement Charter''']] is now open. The Wikimedia Movement Charter is a document to define roles and responsibilities for all the members and entities of the Wikimedia movement, including the creation of a new body – the Global Council – for movement governance. The final version of the Wikimedia Movement Charter is [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|available on Meta in different languages]] and attached [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wikimedia_Movement_Charter_(June_2024).pdf here in PDF format] for your reading. Voting commenced on SecurePoll on '''June 25, 2024''' at '''00:01 UTC''' and will conclude on '''July 9, 2024''' at '''23:59 UTC'''. Please read more on the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Ratification/Voting|voter information and eligibility details]]. After reading the Charter, please [[Special:SecurePoll/vote/398|'''vote here''']] and share this note further. If you have any questions about the ratification vote, please contact the Charter Electoral Commission at [mailto:cec@wikimedia.org '''cec@wikimedia.org''']. On behalf of the CEC,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 10:51, 25 Յունիս 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26989444 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Voting to ratify the Wikimedia Movement Charter is ending soon</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final reminder|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Final reminder}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello everyone, This is a kind reminder that the voting period to ratify the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Wikimedia Movement Charter]] will be closed on '''July 9, 2024''', at '''23:59 UTC'''. If you have not voted yet, please vote [[m:Special:SecurePoll/vote/398|on SecurePoll]]. On behalf of the [[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Ratification/Voting#Electoral_Commission|Charter Electoral Commission]],<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 03:45, 8 Յուլիս 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26989444 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">U4C Special Election - Call for Candidates</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – call for candidates|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – call for candidates}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, A special election has been called to fill additional vacancies on the U4C. The call for candidates phase is open from now through July 19, 2024. The [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Universal Code of Conduct Coordinating Committee]] (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the [[:foundation:Wikimedia Foundation Universal Code of Conduct|UCoC]]. Community members are invited to submit their applications in the special election for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please review the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|U4C Charter]]. In this special election, according to [[Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter#2. Elections and Terms|chapter 2 of the U4C charter]], there are 9 seats available on the U4C: '''four''' community-at-large seats and '''five''' regional seats to ensure the U4C represents the diversity of the movement. [[Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter#5. Glossary|No more than two members of the U4C can be elected from the same home wiki]]. Therefore, candidates must not have English Wikipedia, German Wikipedia, or Italian Wikipedia as their home wiki. Read more and submit your application on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election|Meta-wiki]]. In cooperation with the U4C,<section end="announcement-content" /> </div> -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 00:03, 10 Յուլիս 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26989444 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Wikimedia Movement Charter ratification voting results</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Results of the ratification vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Announcement - Results of the ratification vote}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello everyone, After carefully tallying both individual and affiliate votes, the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Ratification/Voting#Electoral Commission|Charter Electoral Commission]] is pleased to announce the final results of the Wikimedia Movement Charter voting.   As [[m:Special:MyLanguage/Talk:Movement Charter#Thank you for your participation in the Movement Charter ratification vote!|communicated]] by the Charter Electoral Commission, we reached the quorum for both Affiliate and individual votes by the time the vote closed on '''July 9, 23:59 UTC'''. We thank all 2,451 individuals and 129 Affiliate representatives who voted in the ratification process. Your votes and comments are invaluable for the future steps in Movement Strategy. The final results of the [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Wikimedia Movement Charter]] ratification voting held between 25 June and 9 July 2024 are as follows: '''Individual vote:''' Out of 2,451 individuals who voted as of July 9 23:59 (UTC), 2,446 have been accepted as valid votes. Among these, '''1,710''' voted “yes”; '''623''' voted “no”; and '''113''' selected “–” (neutral). Because the neutral votes don’t count towards the total number of votes cast, 73.30% voted to approve the Charter (1710/2333), while 26.70% voted to reject the Charter (623/2333). '''Affiliates vote:''' Out of 129 Affiliates designated voters who voted as of July 9 23:59 (UTC), 129 votes are confirmed as valid votes. Among these, '''93''' voted “yes”; '''18''' voted “no”; and '''18''' selected “–” (neutral). Because the neutral votes don’t count towards the total number of votes cast, 83.78% voted to approve the Charter (93/111), while 16.22% voted to reject the Charter (18/111). '''Board of Trustees of the Wikimedia Foundation:''' The Wikimedia Foundation Board of Trustees voted '''not to ratify''' the proposed Charter during their special Board meeting on July 8, 2024. The Chair of the Wikimedia Foundation Board of Trustees, Nataliia Tymkiv, [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/Board_resolution_and_vote_on_the_proposed_Movement_Charter|shared the result of the vote, the resolution, meeting minutes and proposed next steps]].   With this, the Wikimedia Movement Charter in its current revision is '''not ratified'''. We thank you for your participation in this important moment in our movement’s governance. The Charter Electoral Commission, [[m:User:Abhinav619|Abhinav619]], [[m:User:Borschts|Borschts]], [[m:User:Iwuala Lucy|Iwuala Lucy]], [[m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]], [[m:User:Der-Wir-Ing|Der-Wir-Ing]]<section end="announcement-content" /> </div> [[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 17:52, 18 Յուլիս 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26989444 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Vote now to fill vacancies of the first U4C</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – voting opens|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – voting opens}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, I am writing to you to let you know the voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is open now through '''August 10, 2024'''. Read the information on the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election|voting page on Meta-wiki]] to learn more about voting and voter eligibility. The Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community members were invited to submit their applications for the U4C. For more information and the responsibilities of the U4C, please [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Charter|review the U4C Charter]]. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 02:46, 27 Յուլիս 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=26989444 --> == <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Reminder! Vote closing soon to fill vacancies of the first U4C</span> == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – reminder to vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement – reminder to vote}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Dear all, The voting period for the Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) is closing soon. It is open through 10 August 2024. Read the information on [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Coordinating_Committee/Election/2024_Special_Election#Voting|the voting page on Meta-wiki to learn more about voting and voter eligibility]]. If you are eligible to vote and have not voted in this special election, it is important that you vote now. '''Why should you vote?''' The U4C is a global group dedicated to providing an equitable and consistent implementation of the UCoC. Community input into the committee membership is critical to the success of the UCoC. Please share this message with members of your community so they can participate as well. In cooperation with the U4C,<section end="announcement-content" /> </div> -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 15:30, 6 Օգոստոս 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27183190 --> == <span lang="en" dir="ltr">Coming soon: A new sub-referencing feature – try it!</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="Sub-referencing"/> [[File:Sub-referencing reuse visual.png|{{#ifeq:{{#dir}}|ltr|right|left}}|400px]] Hello. For many years, community members have requested an easy way to re-use references with different details. Now, a MediaWiki solution is coming: The new sub-referencing feature will work for wikitext and Visual Editor and will enhance the existing reference system. You can continue to use different ways of referencing, but you will probably encounter sub-references in articles written by other users. More information on [[m:Special:MyLanguage/WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|the project page]]. '''We want your feedback''' to make sure this feature works well for you: * [[m:Special:MyLanguage/WMDE Technical Wishes/Sub-referencing#Test|Please try]] the current state of development on beta wiki and [[m:Talk:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing|let us know what you think]]. * [[m:WMDE Technical Wishes/Sub-referencing/Sign-up|Sign up here]] to get updates and/or invites to participate in user research activities. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Deutschland|Wikimedia Deutschland]]’s [[m:Special:MyLanguage/WMDE Technical Wishes|Technical Wishes]] team is planning to bring this feature to Wikimedia wikis later this year. We will reach out to creators/maintainers of tools and templates related to references beforehand. Please help us spread the message. --[[m:User:Johannes Richter (WMDE)|Johannes Richter (WMDE)]] ([[m:User talk:Johannes Richter (WMDE)|talk]]) 10:36, 19 August 2024 (UTC) <section end="Sub-referencing"/> </div> <!-- Message sent by User:Johannes Richter (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johannes_Richter_(WMDE)/Sub-referencing/massmessage_list&oldid=27309345 --> == Վարիչ դառնալու թեկնածութեան առաջարկ․ Սեւան Դանիէլեան Մկրեան եւ Շահէն == {{Քննարկման փակում|Դարձած են վարիչ:--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 12:48, 03 Septembe8 2024 (UTC)}} Յարգելի՛ խմբագիրներ, Դարձեալ կը դիմեմ ձեզի եւ կ'առաջարկեմ մասնակից [[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|Սեւան Դանիէլեան Մկրեանին]] եւ [[Մասնակից:ShahenWasHere|Շահէնին]] Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիայի էջին կրկին վարիչ դառնալու թեկնածութիւնը։ Ինչպէս գիտէք, վարիչ դառնալու առաջարկը ներեկայացնելու համար, Ուիքի համայնքին քուէարկութեան պէտք ունինք։ Հետեւաբար, իրբեւ հարթակի վարիչ, կը խնդրեմ մասնակցիք քուէարկութեան, որպէսզի կրկին ստանձնեն իրենց վարչական աշխատանքը։ Քուէարկութեան տեւողութիւնը 1 շաբաթ է։--[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 16:01, 19 Օգոստոս 2024‎ (UTC) === Քուէարկութիւն․ [[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան |Սեւան Դանիէլեան Մկրեան]]=== * {{Կողմ}} #{{Կողմ}}--[[Մասնակից:HoMen|HoMen]] ([[Մասնակցի քննարկում:HoMen|քննարկում]]) 14:34, 20 Օգոստոս # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 12:01, 19 Օգոստոս 2024 (UTC) # {{Կողմ}} --[[Մասնակից:ShahenWasHere|ShahenWasHere]] ([[Մասնակցի քննարկում:ShahenWasHere|քննարկում]]) 12:21, 19 Օգոստոս 2024 (UTC) # {{Կողմ}} --[[Մասնակից:Marina Boghigian|Marina Boghigian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Marina Boghigian|քննարկում]]) 19:57, 21 Օգոստոս 2024 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:Ալիսիա|Ալիսիա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ալիսիա|քննարկում]]) 08:41, 26 Օգոստոս 2024 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:AliagM|AliagM]] ([[Մասնակցի քննարկում:AliagM|քննարկում]]) 09:17, 26 Օգոստոս 2024 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Հայր Արմէն|Հայր Արմէն]] ([[Մասնակցի քննարկում:Հայր Արմէն|քննարկում]]) 09:50, 26 Օգոստոս 2024 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 11:01, 26 Օգոստոս 2024 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:L0l1g2|L0l1g2]] ([[Մասնակցի քննարկում:L0l1g2|քննարկում]]) 11:06, 26 Օգոստոս 2024 (UTC) * {{Դէմ}} * {{Ձեռնպահ}} === Քուէարկութիւն․ [[Մասնակից:ShahenWasHere|ShahenWasHere]]=== * {{Կողմ}} #{{Կողմ}}--[[Մասնակից:HoMen|HoMen]] ([[Մասնակցի քննարկում:HoMen|քննարկում]]) 14:35, 20 Օգոստոս 2024 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:Azniv Stepanian|Azniv Stepanian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Azniv Stepanian|քննարկում]]) 12:01, 19 Օգոստոս 2024 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|Սեւան Դանիէլեան Մկրեան]] ([[Մասնակցի քննարկում:Սեւան Դանիէլեան Մկրեան|քննարկում]]) 15:26, 19 Օգոստոս 2024 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Marina Boghigian|Marina Boghigian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Marina Boghigian|քննարկում]]) 19:58, 21 Օգոստոս 2024 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Ալիսիա|Ալիսիա]] ([[Մասնակցի քննարկում:Ալիսիա|քննարկում]]) 08:41, 26 Օգոստոս 2024 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:AliagM|AliagM]] ([[Մասնակցի քննարկում:AliagM|քննարկում]]) 09:19, 26 Օգոստոս 2024 (UTC) # {{Կողմ}},--[[Մասնակից:Հայր Արմէն|Հայր Արմէն]] ([[Մասնակցի քննարկում:Հայր Արմէն|քննարկում]]) 09:50, 26 Օգոստոս 2024 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:Betty Kilerjian|Betty Kilerjian]] ([[Մասնակցի քննարկում:Betty Kilerjian|քննարկում]]) 11:01, 26 Օգոստոս 2024 (UTC) # {{Կողմ}}, --[[Մասնակից:L0l1g2|L0l1g2]] ([[Մասնակցի քննարկում:L0l1g2|քննարկում]]) 11:06, 26 Օգոստոս 2024 (UTC) * {{Դէմ}} * {{Ձեռնպահ}} {{ՔՎ}} == Sign up for the language community meeting on August 30th, 15:00 UTC == Hi all, The next language community meeting is scheduled in a few weeks—on August 30th at 15:00 UTC. If you're interested in joining, you can [https://www.mediawiki.org/wiki/Wikimedia_Language_and_Product_Localization/Community_meetings#30_August_2024 sign up on this wiki page]. This participant-driven meeting will focus on sharing language-specific updates related to various projects, discussing technical issues related to language wikis, and working together to find possible solutions. For example, in the last meeting, topics included the Language Converter, the state of language research, updates on the Incubator conversations, and technical challenges around external links not working with special characters on Bengali sites. Do you have any ideas for topics to share technical updates or discuss challenges? Please add agenda items to the document [https://etherpad.wikimedia.org/p/language-community-meeting-aug-2024 here] and reach out to ssethi(__AT__)wikimedia.org. We look forward to your participation! [[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 23:19, 22 Օգոստոս 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:SSethi (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27183190 --> == <span lang="en" dir="ltr">Announcing the Universal Code of Conduct Coordinating Committee</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> :''[https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/board-elections@lists.wikimedia.org/thread/OKCCN2CANIH2K7DXJOL2GPVDFWL27R7C/ Original message at wikimedia-l]. [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement - results|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]] [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Announcement - results}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]'' Hello all, The scrutineers have finished reviewing the vote and the [[m:Special:MyLanguage/Elections Committee|Elections Committee]] have certified the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election/Results|results]] for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee/Election/2024 Special Election|Universal Code of Conduct Coordinating Committee (U4C) special election]]. I am pleased to announce the following individual as regional members of the U4C, who will fulfill a term until 15 June 2026: * North America (USA and Canada) ** Ajraddatz The following seats were not filled during this special election: * Latin America and Caribbean * Central and East Europe (CEE) * Sub-Saharan Africa * South Asia * The four remaining Community-At-Large seats Thank you again to everyone who participated in this process and much appreciation to the candidates for your leadership and dedication to the Wikimedia movement and community. Over the next few weeks, the U4C will begin meeting and planning the 2024-25 year in supporting the implementation and review of the UCoC and Enforcement Guidelines. You can follow their work on [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Coordinating Committee|Meta-Wiki]]. On behalf of the U4C and the Elections Committee,<section end="announcement-content" /> </div> [[m:User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 14:05, 2 Սեպտեմբեր 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27183190 --> == <span lang="en" dir="ltr">Have your say: Vote for the 2024 Board of Trustees!</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> Hello all, The voting period for the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|2024 Board of Trustees election]] is now open. There are twelve (12) candidates running for four (4) seats on the Board. Learn more about the candidates by [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024/Candidates|reading their statements]] and their [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2024/Questions_for_candidates|answers to community questions]]. When you are ready, go to the [[Special:SecurePoll/vote/400|SecurePoll]] voting page to vote. '''The vote is open from September 3rd at 00:00 UTC to September 17th at 23:59 UTC'''. To check your voter eligibility, please visit the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2024/Voter_eligibility_guidelines|voter eligibility page]]. Best regards, The Elections Committee and Board Selection Working Group<section end="announcement-content" /> </div> [[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 12:14, 3 Սեպտեմբեր 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27183190 --> == 'Wikidata item' link is moving. Find out where... == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"><i>Apologies for cross-posting in English. Please consider translating this message.</i>{{tracked|T66315}} Hello everyone, a small change will soon be coming to the user-interface of your Wikimedia project. The [[d:Q16222597|Wikidata item]] [[w:|sitelink]] currently found under the <span style="color: #54595d;"><u>''General''</u></span> section of the '''Tools''' sidebar menu will move into the <span style="color: #54595d;"><u>''In Other Projects''</u></span> section. We would like the Wiki communities feedback so please let us know or ask questions on the [[m:Talk:Wikidata_For_Wikimedia_Projects/Projects/Move_Wikidata_item_link|Discussion page]] before we enable the change which can take place October 4 2024, circa 15:00 UTC+2. More information can be found on [[m:Wikidata_For_Wikimedia_Projects/Projects/Move_Wikidata_item_link|the project page]].<br><br>We welcome your feedback and questions.<br> [[Մասնակից:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Մասնակցի քննարկում:MediaWiki message delivery|քննարկում]]) 18:58, 27 Սեպտեմբեր 2024 (UTC) </div> <!-- Message sent by User:Danny Benjafield (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Danny_Benjafield_(WMDE)/MassMessage_Test_List&oldid=27524260 --> == <span lang="en" dir="ltr">Preliminary results of the 2024 Wikimedia Foundation Board of Trustees elections</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> Hello all, Thank you to everyone who participated in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2024|2024 Wikimedia Foundation Board of Trustees election]]. Close to 6000 community members from more than 180 wiki projects have voted. The following four candidates were the most voted: # [[User:Kritzolina|Christel Steigenberger]] # [[User:Nadzik|Maciej Artur Nadzikiewicz]] # [[User:Victoria|Victoria Doronina]] # [[User:Laurentius|Lorenzo Losa]] While these candidates have been ranked through the vote, they still need to be appointed to the Board of Trustees. They need to pass a successful background check and meet the qualifications outlined in the Bylaws. New trustees will be appointed at the next Board meeting in December 2024. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2024/Results|Learn more about the results on Meta-Wiki.]] Best regards, The Elections Committee and Board Selection Working Group <section end="announcement-content" /> </div> [[User:MPossoupe_(WMF)|MPossoupe_(WMF)]] 08:25, 14 Հոկտեմբեր 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:MPossoupe (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27183190 --> == <span lang="en" dir="ltr">Seeking volunteers to join several of the movement’s committees</span> == <div lang="en" dir="ltr"> <section begin="announcement-content" /> Each year, typically from October through December, several of the movement’s committees seek new volunteers. Read more about the committees on their Meta-wiki pages: * [[m:Special:MyLanguage/Affiliations_Committee|Affiliations Committee (AffCom)]] * [[m:Special:MyLanguage/Ombuds_commission|Ombuds commission (OC)]] * [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation/Legal/Community Resilience and Sustainability/Trust and Safety/Case Review Committee|Case Review Committee (CRC)]] Applications for the committees open on 16 October 2024. Applications for the Affiliations Committee close on 18 November 2024, and applications for the Ombuds commission and the Case Review Committee close on 2 December 2024. Learn how to apply by [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation/Legal/Committee_appointments|visiting the appointment page on Meta-wiki]]. Post to the talk page or email [mailto:cst@wikimedia.org cst@wikimedia.org] with any questions you may have. For the Committee Support team, <section end="announcement-content" /> </div> -- [[m:User:Keegan (WMF)|Keegan (WMF)]] ([[m:User talk:Keegan (WMF)|talk]]) 23:07, 16 Հոկտեմբեր 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Keegan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=27601062 --> == ԿԱԵ Փոքր Դրամաշնորհի ծրագիրը == [[metawiki:Wikimedia_CEE_Hub/Microgrants|'''ԿԱԵ Փոքր Դրամաշնորհի ծրագիրը''']] դեռ բաց է եւ կ՚ընդունի նոր դիմումներ տարբեր Կեդրոնական եւ Արեւելեան Եւրոպայի համայնքներէ։ 2024ի Հոկտեմբերէն սկսեալ, մենք նաեւ կ՚ընդունինք դիմումներ Կեդրոնական Ասիական համայնքներէ։ ԿԱԵ Խմբակի Փոքր Դրամաշնորհի ծրագիրը կ՚աջակցի €50 - €500 եւրոյի պիւտժէով ծրագիրներու։ Կը խնդրենք կարդալ պայմանները եւ այլ մանրամասնութիւններ ծրագրին դիմելու ժամանակ։ Դիմումը կրնաք գտնել Մեթայի էջին վրայ, այնտեթ պէտք է պատասխանել կարճ հարցումներ։ [[metawiki:Wikimedia_CEE_Hub/Microgrants/Applications_2024|'''Այստեղ''']] կրնաք գտնել տարբեր նախկին դիմումներ որոնք լրացուած են 2024ի Հոկտեմբերէն առաջ. այս էջը կրնայ ձեզի ուղղել եւ օգնել տեսնելով այլ համայնքներու պատասխանները եւ մօտեցումները։ Եթէ հարցումներ ունիք, կրնաք [[metawiki:Wikimedia_CEE_Hub/Communication|մեր հետ կապուիլ]], մենք ձեր դիմումները անհամբեր կը սպասենք։ --[[Մասնակից:TRistovski-CEEhub|TRistovski-CEEhub]] ([[Մասնակցի քննարկում:TRistovski-CEEhub|քննարկում]]) 09:42, 21 Հոկտեմբեր 2024 (UTC) == 'Wikidata item' link is moving, finally. == Hello everyone, I previously wrote on the 27th September to advise that the ''Wikidata item'' sitelink will change places in the sidebar menu, moving from the '''General''' section into the '''In Other Projects''' section. The scheduled rollout date of 04.10.2024 was delayed due to a necessary request for Mobile/MinervaNeue skin. I am happy to inform that the global rollout can now proceed and will occur later today, 22.10.2024 at 15:00 UTC-2. [[m:Talk:Wikidata_For_Wikimedia_Projects/Projects/Move_Wikidata_item_link|Please let us know]] if you notice any problems or bugs after this change. There should be no need for null-edits or purging cache for the changes to occur. Kind regards, -[[m:User:Danny Benjafield (WMDE)|Danny Benjafield (WMDE)]] 11:30, 22 Հոկտեմբեր 2024 (UTC) <!-- Message sent by User:Danny Benjafield (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Danny_Benjafield_(WMDE)/MassMessage_Test_List&oldid=27535421 --> == Proposal to enable the "Contribute" entry point in Western Armenian Wikipedia == {{Int:Hello}} Western Armenian Wikipedians, Apologies as this message is not in your language. {{Int:please-translate}}. The [[mediawikiwiki:Wikimedia_Language_and_Product_Localization|WMF Language and Product Localization]] team proposes enabling an entry point called "Contribute" to your Wikipedia. The [[:bn:বিশেষ:Contribute|Contribute]] entry point is based on collaborative work with other product teams in the Wikimedia Foundation on [[mediawikiwiki:Edit_Discovery|Edit discovery]], which validated the entry point as a persistent and constant path that contributors took to discover ways to contribute content in Wikipedia. Therefore, enabling this entry point in your Wikipedia will help contributors quickly discover available tools and immediately click to start using them. This entry point is designed to be a central point for discovering contribution tools in Western Armenian Wikipedia. '''Who can access it''' Once it is enabled in your Wikipedia, newcomers can access the entry point automatically by just logging into their account, click on the User drop-down menu and choose the "Contribute" icon, which takes you to another menu where you will find a self-guided description of what you can do to contribute content, as shown in the image below. An option to "view contributions" is also available to access the list of your contributions. [[Պատկեր:Mobile_Contribute_Page.png|link=https://bar.wikipedia.org/wiki/Datei:Mobile_Contribute_Page.png|Mobile Contribute Page]] [[Պատկեր:Mobile_contribute_menu_(detailed).png|link=https://bar.wikipedia.org/wiki/Datei:Mobile_contribute_menu_(detailed).png|Mobile contribute menu (detailed)]] For experienced contributors, the Contribute icon is not automatically shown in their User drop-down menu. They will still see the "Contributions" option unless they change it to the "Contribute" manually. This feature is available in four Wikipedia (Albanian, Malayalam, Mongolian, and Tagalog). We have gotten valuable feedback that helped us improve its discoverability. Now, it is ready to be enabled in other Wikis. One major improvement was to [[phab:T369041|make the entry point optional for experienced contributors]] who still want to have the "Contributions" entry point as default.           We plan to enable it '''on mobile''' for Wikis, where the Section translation tool is enabled. In this way, we will provide a main entry point to the mobile translation dashboard, and the exposure can still be limited by targeting only the mobile platform for now. If there are no objections to having the entry point for mobile users from your community, we will enable it by 9th November 2024. We welcome your feedback and questions in this thread on our proposal to enable it here. Suppose there are no objections, we will deploy the "Contribute" entry point in your Wikipedia. We look forward to your response soon. Thank you! On behalf of the WMF Language and Product Localization team. [[Մասնակից:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Մասնակցի քննարկում:UOzurumba (WMF)|քննարկում]]) 01:58, 24 Հոկտեմբեր 2024 (UTC) 5ef3j8zkbiqa4cm5na3wxys1hjupuhe 0 1597 235297 235296 2024-10-23T12:09:10Z Maral Dikbikian 4797 235297 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|կարգավիճակ=Նահանգ}} '''Աղձնիք'''ը, ըստ [[Մովսէս Խորենացի]]<nowiki/>ի (ըստ այլ ուսումնասիրողներու՝ [[Անանիա Շիրակացի]]<nowiki/>ի) «Աշխարհացոյցի», կը հանդիսանար Մեծ Հայքի երրորդ նահանգը<ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=61&dt=HY_HY&query=%D5%A1%D5%B2%D5%B1%D5%B6%D5%AB%D6%84|title=Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, Թ.Խ. Հակոբյան, Ստ.Տ. Մելիք-Բախշյան, Հ.Խ. Բարսեղյան - Աղձնիք|website=www.nayiri.com|accessdate=2022 թ․ մարտի 12}}</ref>։ Ասորաբաբելական արձանագրութիւններուն մէջ կը յիշատակուի [[Ալզի]], ուրարտական սեպագիր արձանագրութիւններուն մէջ՝ Ալզինի ձեւով։ Ի տարբերութիւն նախորդող երկու նահանգներուն ([[:hy:Բարձր_Հայք|Բարձր Հայքի]] ու [[:hy:Ծոփք|Ծոփքի]]) Աղձնիքի տարածքը քանիցս ենթարկուած է տարածքային վերափոխումներու։ Անիկա հիւսիսէն սահմանակից է [[:hy:Ծոփք|Ծոփքին]] եւ [[:hy:Տուրուբերան|Տուրուբերանին]], արեւելքէն՝ [[:hy:Մոկք|Մոկքին]] եւ [[:hy:Կորճայք|Կորճայքին,]] իսկ հարաւէն՝ հիւսիսային [[:hy:Միջագետք|Միջագետքին]] մէջ գտնուող՝ [[:hy:Հայոց_Միջագետք|Հայոց Միջագետքին]]<ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=61&dt=HY_HY&query=%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81+%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D6%84|title=Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, Թ.Խ. Հակոբյան, Ստ.Տ. Մելիք-Բախշյան, Հ.Խ. Բարսեղյան - Հայոց Միջագետք|website=www.nayiri.com|accessdate=2022 թ․ մարտի 12}}</ref>։ Նահանգը կը գտնուէր [[:hy:Տիգրիս|Տիգրիսի]] աւազանին մէջ, որ կը կազմէր անոր հարաւային եզրագիծը։ Աղձնիքի հիւսիսարեւելեան հատուածը [[:hy:Հայկական_Տավրոս|Հայկական Տավրոսի]] լեռնաբազուկներուն վրայ էր եւ ցրտաշունչ ձմեռներ կ'ունենար։ Իսկ հարաւարեւմտեան հատուածը հարթավայրային էր եւ կիսանապատային կլիմայ ունէր։ [[Պատկեր:Armenia_According_to_the_Ashkharhatsuyts.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Armenia_According_to_the_Ashkharhatsuyts.jpg|մինի|425x425փքս|Մեծ Հայքի վարչաքաղաքական բաժանումն ըստ «Աշխարհացոյց»-ի։ Քարտէսի հեղինակ՝ Բ.Հ. Յարութիւնեան]] [[:hy:Աշխարհացույց|«Աշխարհացոյց»ին]] մէջ կը խօսուի Աղձնիքի բնական հարստութիւններուն եւ կենդանական աշխարհին մասին, մասնաւորապէս՝ նավթի, երկաթի, պղինձի պաշարներու մասին, որոնք ըստ այլ աղբիւրներու կը գտնուին գերազանցապէս Արղանայի շրջանը։ Առհասարակ սկսած հնագոյն սկզբնաղբիւրներէն Աղձնիքը եղած է պղնձագործութեան եւ երկաթի բարձր մշակման կարեւոր կեդրոն<ref name=":0">{{Cite book|title=Հայաստանի պատմական աշխարհագրություն|last=Հակոբյան|first=Թադևոս|publisher=Երևանի պետական համալսարան|year=1984|location=Երևան}}</ref>։ Աղձնիքի մէջ դեռեւս Ք․ ա․ 2-րդ հազարամեակէն կը յիշատակուին վաղ պետական կազմաւորումներ, իսկ յունահռոմէական սկզբնաղբիւրներու համաձայն՝ [[:hy:Անձիտ|Անձիտ]] գաւառի անուան մասին կը խօսին աւելի մեծ վարչական միաւորի մասին։ Ինչպէս նշուած է [[:hy:Աշխարհացույց|«Աշխարհացոյց»]]-ին մէջ, [[:hy:Անձիտ|Անձիտը]] [[:hy:Ծոփք|Ծոփքի]] մեծագոյն գաւառն էր, մինչդեռ [[:hy:Կլավդիոս_Պտղոմեոս|Պտղմէոսի]] ժամանակ [[:hy:Աշխարհացույց|«Աշխարհացոյց»]]-եան Աղձնիքը եւ [[:hy:Մոկք|Մոկքը]] [[:hy:Անձիտ|Անձիտ]] գաւառի հետ կազմած են մէկ նահանգ՝ Անձիտենէ անունով<ref name=":1">{{Cite book|title=Մեծ Հայքի վարչաքաղաքական բաժանումն ըստ «Աշխարհացոյց»-ի|last=Հարութունյան|first=Բաբկեն|publisher=ԵՊՀ հրատարակչություն|year=2001|location=Երևան|pages=402}}</ref>։ 3-րդ դարուն [[:hy:Սասանյաններ|Սասանեաններու]] վարած քաղաքականութեամբ սկսած է Աղձնիքի քայքայումը։ Իսկ [[:hy:Հայաստանի_առաջին_բաժանում|387 թուականի]] բաժանումէն յետոյ, Աղձնիքի մէկ մասը անցած է [[:hy:Հռոմեա-պարսկական_պատերազմներ|Հռոմին]], իսկ գերակշիռ մասը անցած է Սասանեաններուն, որոնք վերացուցած են Աղձնիքի մէջ եղած հայկական [[:hy:Բդեշխություն|բդեշխութիւնը]] եւ դուրս բերած զայն [[:hy:Արշակունիներ|Արշակունիներու]] [[:hy:Արշակունիների_թագավորություն|Մեծ Հայքի]] թագաւորութենէն։ 7-րդ դարուն աշխարհը նուաճուած է [[:hy:Արաբներ|արաբներուն]] կողմէ, որմէ ետք այստեղ հաստատուած են արաբական ցեղեր։ Դարեր շարունակ հայերէն բացի այստեղ բնակող [[:hy:Ասորիներ|ասորիներու]] կողքին նկատելի դարձած է մուսուլման բնակչութիւնը եւ ձեւաւորուած են երկու ամիրայութիւններ։ Ասոնց գոյութիւնն ալ յետագային խանգարած է [[:hy:Բագրատունիների_թագավորություն|բագրատունիները,]] իրենց թագաւորութեան մէջ ընդգրկելու նահանգի հարթավայրային շրջանը<ref name=":0" />։ 16-րդ դարու սկիզբը Աղձնիքի տարածքը ամբողջութեամբ նուաճուած է [[:hy:Օսմանյան_կայսրության_դասական_ժամանակաշրջան|Օսմանեան կայսրութեան]] կողմէ։ Այստեղէն ձեւաւորուած է [[:hy:Դիարբեքիրի_վիլայեթ|Տիարպեքիրի]] նահանգը, իսկ հիւսիս-արեւելեան մէկ փոքր հատուածը նախ ընդգրկուած է [[:hy:Վանի_վիլայեթ|Վանի նահանգին]] մէջ, այնուհետեւ մտցուած է նորաստեղծ [[:hy:Բիթլիսի_վիլայեթ|Պիթլիսի նահանգին]] մէջ։ Օսմանեան տիրապետութեան սկիզբէն իսկ, նկատելի դարձած է նահանգին մէջ [[:hy:Քրդերը_Թուրքիայում|քրտական]] տարրի աւելացումը, իսկ հայ բնակչութիւնը վերջնականապէս բնաջնջուած է [[:hy:Հայոց_ցեղասպանություն|Հայոց ցեղասպանութեան]] ժամանակ։ [[:hy:Աշխարհացույց|«Աշխարհացոյց»]]-ին մէջ կը յիշատակուի Աղձնիքի մէջ թիւով տաս գաւառ։ Աղձնիքի գաւառներուն մէջ անհամեմատ աւելի նշանաւոր են [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտը]], [[:hy:Աղձն|Արզնը]], [[:hy:Սանասունք|Սանասուն(ք)ը]] եւ [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Երխեթքը]]<ref name=":1" />։ == Պատմութիւն == === Աղձնիքը [[:hy:Սեպագիր|սեպագիր]] շրջանում === Հայկական լեռնաշխարհի հարաւ-արեւմտեան հատուածը, որ կ'ամփոփուի [[:hy:Հայկական_Տավրոս|Հայկական Տաւրոսի]] եւ Արեւմտեան Տիգրիսի միջեւ, [[:hy:Խեթական_պետություն|խեթական աղբիւրներուն]] մէջ կը կոչուի ''Alse'' կամ ''Alsija'', [[:hy:Ասորեստան|ասորեստանեան]] աղբիւրներուն մէջ՝ ''Alze'', ուրարտականներուն՝ նոյնպէս ''Alze'' կամ ''Alzine'', որ թէ՛ անուամբ եւ թէ զբաղեցուցած տարածութեամբ փաստօրէն կը համապատասխանէ յետագայի [[:hy:Մեծ_Հայքի_նահանգների_ցանկ|Մեծ Հայքի]] Աղձնիք նահանգին<ref name=":4">{{Cite book|title=Աղձնիքը սեպագրի շրջանում|last=Նահապետյան|first=Ռաֆիկ|publisher=Լրաբեր հասարակական գիտությունների|year=1984}}</ref>։ Աղձնիքը առաջին անգամ կը յիշատակուի [[:hy:Խեթական_պետություն|խեթական]] [[:hy:Արձանագրություն_(փաստաթուղթ)|արձանագրութիւններուն]] մէջ։ Այսպէս, խեթական արքայ [[:hy:Սուպպիլուլիումաս_Ա|Սուպպիլուլիումա 1-ի (Ք․ ա․ 14-րդ դար)]] [[:hy:Աքքադերեն|աքքատերէն]] արձանագրութիւններէն մէկուն մէջ անիկա կը յիշատակուի որպէս ''Ալսէ'' երկիր, որ կը տարածուի [[:hy:Արածանի|Արածանիի]] ստորին հոսանքներուն մէջ գտնուող [[:hy:Իսուվա|Իսուվա]] երկրի եւ Արեւմտեան Տիգրիսէն հարաւ գտնուող [[:hy:Միտաննի|Միտաննի պետութեան]] միջեւ։ Ինչ կը վերաբերի Աղձնիքի զուտ խեթական անուան, ապա անիկա արձանագրութիւններուն մէջ կ'երեւայ ''Ալծիյա'' ձեւով, ուր վերջին «''յա''»-ն խեթերէնի պատկանելիութիւն ցոյց տուող ''ածանցներէն'' մէկն է։ Աքքատական արձանագրութիւններուն մէջ Աղձնիքի տարածքը (առանց անունը նշելու), որպէս ''շուպարիական երկիր'', կը յիշատակուի Ադադներարի 1-ի ( Ք․ ա․1307-1275 թուականներուն) մօտ, կապուած է Աշուրբալլիտ 1-ի (Ք․ ա․1365-1330 թուականներուն) եւ Ալիշէի տիրակալի միասնական ուժերով [[:hy:Միտաննի|Միտաննի պետութեան]] կործանման հետ, որ տեղի ունեցած է [[:hy:Սուպպիլուլիումաս_Ա|Սուպպիլուլիումա 1-ի]] ժամանակ<ref name=":4" />։ [[Պատկեր:Kurba'il_Statue_of_Shalmaneser_III_at_the_Iraq_Museum_in_Baghdad.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Kurba'il_Statue_of_Shalmaneser_III_at_the_Iraq_Museum_in_Baghdad.jpg|ձախից|մինի|177x177փքս|Սալմանասար 3–րդ]] Աքքատական արձանագրութիւններուն մէջ Աղձնիքը (''Ալզէ'' ձեւով) առաջին անգամ կը յիշատակուի Թուկուլթի-Նինուրթա 1-ի (Ք․ ա․ 1244-1208 թուականներ) արձանագրութիւններուն մէջ, որպէս մէկը շուպարիական այն երկիրներէն, որոնք պարտութիւն կրած են [[:hy:Ասորեստան|Ասորեստանի]] արքայէն։ Աղձնիքը ''Ալզէ'' ձեւով կը հանդիպինք նաեւ [[:hy:Թիգլաթպալասար_I|Թիգլաթպալասար 1-ի (Ք․ ա․ 1115-1077թուականներ)]] արձանագրութիւններուն մէջ, կապուած մուշքերու յառաջխաղացման, Աղձնիքն ու հարեւան երկիրները գրաւելու եւ այնտեղ բնակութիւն հաստատելու հետ, իրադարձութիւն, որ տեղի ունեցած է Ասորեստանի արքայի գահակալութենէն ճիշդ 50 տարի առաջ, այսինքն՝ Ք․ ա․ 1165 թուականին։ [[:hy:Թիգլաթպալասար_I|Թիգլաթպալասար 1-ը]] իր արշաւանքներու ու աւարառութիւններու առնչութեամբ յետագային ալ քանի մը անգամ կը յիշատակէ Աղձնիքը (միեւնոյն ''Ալզէ'' ձեւով)։ Աղձնիքը ''Ալզէ'' ձեւով կը հանդիպինք նաեւ աւելի ուշ շրջանին եւս՝ Ադադներարի 2-ի (Ք․ ա․ 991-891 թուականներ), [[:hy:Սալմանասար_III|Սալմանասար 3-ի (Ք․ ա․ 858-824 թուականներ)]] արձանագրութիւններուն մէջ, Ասորեստանի էպոնիմներու քարակոթողներուն վրայ։ Իսկ Աշուրնածիրապալ 2-ի (Ք․ա․ 883-852 թուականներ) արձանագրութիւններէն մէկուն մէջ, Աղձնիքը կը նշուի ո՛չ թե ընդունուած '''''Ալզէ''''', այլ ''Ալշա'' ձեւով։ Տուեալ տեղանունը, ամենայն հաւանականութեամբ, ծագած է խեթական ''Ալշե→Ալշա'' ձեւէն, «լ» եւ «շ» հնչիւններու առնմանութեան հետեւանքով՝ ''Ալշէ→Ալշա→Աշշա''<ref name=":4" />''։'' === Աղձնիքը Ուրարտուի շրջանում === Աղձնիքը յիշատակվում է նաեւ ուրարտական աղբիւրներում։ Այսպէս, [[:hy:Վանի_թագավորություն|Ուրարտուի]] հզոր արքաներից մեկը՝ [[:hy:Մենուա|Մենուան (Ք․ ա․ 810-786 թուականներ),]] Աղձնիքը (միեւնույն ''Ալզէ'' ձեւով) յիշատակվումէ կրկնօրինակ երկու արձանագրութիւններուն մէջ, կապված Հայկական լեռնաշխարհի հարաւ-արեւմուտքում իր կատարած նվաճումների հետ։ Սակայն Մենուան մի ուրիշ արձանագրութեան մեջ, որը, հավանաբար, մեզ չհասած նրա տարեգրութեան հատուածներից մեկն է։ Աղձնիքը յիշատակում է ''Ալզինե'' ձեւով, այսինքն, [[:hy:Ուրարտերեն|ուրարտերենի]]՝ պատկանելիութիւն ցույց տվող ''-ինե'' ածանցով․ ''Ալզէ+ինե=Ալզինե'', որը առհասարակ բնորոշում է ուրարտերենին։ Հենց այս ձեւից էլ հետագայում հայերենի տեղանվանակերտ ''-ք'' հոգնակիութեան ցուցիչով եւ ձայնավորի ''-ի''- միջածանցով, ինչպէս նաեւ ''զ→ձ'' փոփոխութեամբ, որը հատուկ է ուրարտա-հայկական անցումային շրջանին, եւ ''լ→ղ'' հնչյունափոխութեամբ, որը բնորոշ է հին հայերենին, ստացվում է հետագայի ''Աղձնիք'' ձեւը․ ''Ալզէ+ինե→Ալզինե, Ալզինե+ի+ք→Ալզինիք→ Ալձինիք→Ալձընիք→Ալձնիք→Աղձնիք''<ref name=":4" />։ Սեպագիր աղբիւրների տվյալմները ցույց են տալիս, որ հնագույն ''Ալզէ'' կամ ''Ալզինե'' երկրի տարածքը գրեթե նույնութեամբ համընկնում է Մեծ Հայքի Աղձնիք նահանգի տարածքի հետ, եւ նրա սահմանները ավելի քան 1200 տարվա ընթացքում (Ք․ա․ 8-րդ- Ք․ հ․ 4-րդ դարեր) մեծ փոփոխութիւն չեն կրել<ref name=":0" />։ === Աղձնիքը Տիգրան Մեծի օրօք === Աղձնիքի դերն ու նշանակութիւնը մեծացավ հատկապէս [[:hy:Տիգրան_Մեծ|Տիգրան 2-ի օրոք (Ք․ա․95-55 թուականներ)]], երբ այստեղ կառուցվեց [[:hy:Տիգրանակերտ_(մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտ մայրաքաղաքը]]։ Մայրաքաղաքի կառուցումից յետոյ ամբողջ Աղձնիքը հայտարարվեց արքունական սեփականութիւն եւ դարձավ բդեշխութիւն, որպիսին մնաց նաեւ [[:hy:Արշակունիների_թագավորություն|Արշակունիների թագավոութեան]] շրջանում<ref name=":0" />։ ==== Տիգրանակերտ ==== [[Պատկեր:Flag-map_of_Kingdom_of_Armenia.png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag-map_of_Kingdom_of_Armenia.png|alt=զինանշզն|ձախից|մինի|Մեծ Հայք]] Հին Հայաստանի բարեկարգ այս մայրաքաղաքը կառուցվել է Ք․ա․ 70-ական թուականներին՝ [[:hy:Տիգրան_Մեծ|Տիգրան Մեծի]] անմիջական նախաձեռնութեամբ։ Նոր կառուցված այդ մայրաքաղաքը Տիգրան 2-ի անունով կոչվում է Տիգրանակերտ։ Հետագայում այս քաղաքը կրել է եւ այլ անուններ՝ Մարտիրոսուպոլիս, Մարտիրուպոլիս, Նփրկերտ, Մուաֆարկին։ Տիգրանակերտը կը գտնուէր [[:hy:Բաթման_(գետ)|Բաթմանա]] գետի աջակողմեան փոքրիկ վտակներից մեկի՝ Ֆարկին-սուի վրա, նրա գետաբերանից ոչ հեռու, այժմեան Ֆարկին աննշան գյուղի մոտ։ Այս գյուղում մինչեւ օրս էլ պահպանված են Հայաստանի վաղեմիմայրաքաղաքի ավերակները, նրա խարխլված պարիսպներն ու աշտարակները եւ առանձին խոշոր շինութիւնների հետքերը։ [[Պատկեր:Tetradrachm_Tigranes_II_minted_in_Damascus.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Tetradrachm_Tigranes_II_minted_in_Damascus.jpg|alt=Տիգրան 2-րդ (Ք․ա․ 95-55թթ․)|մինի|249x249փքս|Տիգրան 2-րդ Մեծ]] Տիգրանակերտի դիրքը նրա կառուցման ժամանակաշրջանում նպաստավոր էր թե՛ տնտեսական, թե՛ քաղաքական եւ թե՛ ստրատեգիական տեսակետից։ Նա մոտ էր գտնվում [[:hy:Արքայական_ճանապարհ|«Արքայական ճանապարհին»]] եւ հեշտութեամբ կարող էր կապվել ինչպէս [[:hy:Միջագետք|Միջագետքի]], այնպէս էլ Արեւելքի ու Արեւմուտքի երկրների հետ, մի հանգամանք, որը տնտեսական ու մշակութային բարերար ազդեցութիւն պետք է ունենար Տիգրանակերի զարգացման վրա<ref name=":0" />։ Քաղաքական առումով նրա դիրքը [[:hy:Արտաշատ_(մայրաքաղաք)|Արտաշատի]] համեմատութեամբ ուներ այն առավելութիւնը, որ [[:hy:Տիգրան_Մեծ|Տիգրան 2-ի օրոք]] այս քաղաքը կը գտնուէր Հայկական պետութեան գրեթե կեդրոնում։ Տիգրանակերտը կը գտնուէր բարձնադիր տեղում, հիւսիս-արեւելքից, հիւսիսից եւ հիւսիս-արեւմուտքից այն պաշտպանված էր Իլիջայի լեռներով, իսկ հարաւի նկատմամբ ուներ իշխող դիրք<ref name=":3">{{Cite web|url=http://www.armenianhouse.org/hakobyan-t/8-cities.html#9|title=Պատմական Հայաստանի քաղաքները|website=www.armenianhouse.org|accessdate=2022 թ․ մարտի 12}}</ref>։ Տիգրանակերտը երեք կարեւոր ճանապարհների խաչմերուկ էր։ Այդ ճանապարհներից մեկը Տիգրանակերտը միացնում էր Պարսից [[:hy:Արքայական_ճանապարհ|«Արքայական»]] կոչված ճանապարհի հետ, երկրորդը Տիգրանակերտից [[:hy:Արտաշատ_(մայրաքաղաք)|Արտաշատ]] գնացող բարեկարգ ճանապարհն էր, իսկ երրորդը դուրս գալով Տիգրանակերտից՝ այժմեան Ներջիկի եւ Շենիկի շրջաններով գնում էր դեպի [[:hy:Արածանի|Արածանիի]] հովիտը։ Դրանցից վերջինն ուներ առավելապէս ստրատեգիական նշանակութիւն։ [[Պատկեր:Lukullus_wiki.png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Lukullus_wiki.png|alt=Հռոմեական եռապետ|ձախից|մինի|136x136փքս|Լյուցիոս Լուկուլլոս]] Տիգրանակերտը իր զարգացման գագաթնակետին է հասել հենց իր հիմնադիր՝ Տիգրան Մեծի ժամանակ։ Չնայած այն բանին, որ [[:hy:Լյուցիոս_Լուկուլլոս|Լուկուլլոսը]] Ք․ա․ 69 թուական գրավեց եւ մասնակիորեն ավերեց նորակառույց քաղաքը, այնուամենայնիվ, դրանով չընդհատվեց Տիգրանակերտի զարգացումը։ Նրա կառուցումն ու զարգացումը շարունակվեց անգամ [[:hy:Գնեոս_Պոմպեոս|Պոմպեոսի]] արշավանքից յետոյ (Ք․ա․ 65 թուական)։ [[Պատկեր:Hw-pompey.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Hw-pompey.jpg|alt=Գնեոս|աջից|մինի|168x168փքս|Պոմպեոս]] Տիգրանակերտը եղել է [[:hy:Հելլենիստական_մշակույթ|հելլենիստական]] տիպի քաղաք․ նրա բնակչութեան ճնշող մեծամասնութիւնը, չհաշված զինվորական ծառայողներին եւ վարչական պաշտոնեաներին, զբաղվել են արհեստագործութեամբ եւ առեւտրով։ Երկրագործութեամբ այստեղ, հավանաբար, շատ քիչ են զբաղվել, այնպէս որ բնակչութեան թիվ համեմատ քաղաքը բռնել է ավելի քան հարիւր հազար մարդու<ref name=":0" />։ Բնակչութիւնը ունեցել է խառը ազգային կազմ։ Այստեղ հայերի հետ միասին ապրում էին նաեւ հրեաներ, հույներ, ասորիներ, կապադովկիացիներ եւ այլք։ Դրանց ճնշող մեծամասնութիւնը պատկանում էր այն գերիների թվին, որոնց Ք․ա․ 80-70-ական թուականներին [[:hy:Կապադովկիայի_պատմություն|Կապադովկիայում]], [[:hy:Կիլիկիա|Արեւելեան Կիլիկիայում]], [[:hy:Սիրիա|Սիրիայում]], [[:hy:Միջագետք|Միջագետքում]], [[:hy:Պաղեստին|Պաղեստինում]] եւ [[:hy:Փյունիկիա|Փյունիկիայում]] վարած պատերազմների ընթացքում Տիգրան Մեծը գերել ու տեղափոխել էր Հայաստան եւ բնակեցրել նրա տարբեր մասերում<ref name=":0" />։ [[:hy:Տիգրանակերտ_(մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտում]] տեղի ունեցած քաղաքական անցքերի մասին բավականաչափ տեղեկութիւններ են տալիս հռոմեական եւ հունական [[:hy:Մատենագրություն|մատենագիրները]]։ Նրանց նկարագրութիւնների համաձայն, Տիգրանակերտը շրջապատված էր 50 կանգուն բարձրութիւն ունեցող պարսպով։ Այդ պարիսպը այնքան լայն է եղել, որ նրա մեջ շինել են պահեստներ եւ ձիերի համար ախոռներ։ Քաղաքի ներսում կը գտնուէր [[:hy:Միջնաբերդ|միջնաբերդը]], իսկ պարիսպներից դուրս [[:hy:Տիգրան_Մեծ|Տիգրանը]] կառուցել էր տվել իր փառահեղ պալատը, որը շրջապատված էր պարտեզներով, զբոսարաններով, որսատեղիներով եւ ձկնավազաններով։ Քաղաքի զարգացած արհեստներից էին զինագործութիւնը, [[:hy:Դարբնություն|դարբնութիւնը]], [[:hy:Խեցեգործություն|բրուտագործութիւնը]], պայտարութիւնը, շինարարական արհեստները (քարտաշութիւն, որմնադրութիւն, ծեփագործութիւն եւ այլն)։ Լինելով տարանցիկ առեւտրի հանգրվաններից մեկը, Տիգրանակերտը եւս իր արհեստավորական արտադրանքներով ակտիվ մասնակցութիւն է ունեցել այդ առեւտրին։ Տիգրանակերտը ոչ միայն [[:hy:Մեծ_Հայք|երկրի]] մայրաքաղաքը, արհեստագործութեան եւ առեւտրի խոշոր կեդրոն էր, այլեւ անտիկ շրջանի հայկական մշակույթի հայտնի օջախներից մեկը։ Տիգրանակերտում կար մշտական գործող [[:hy:Թատրոն|թատրոն]], որտեղ, հայերից բացի, հանդես էին գալիս նաեւ զանազան քաղաքներից հրավիրված օտարազգի (գլխավորապէս հույն) դերասաններ։ Տիգրանակերտն ուներ դեռեւս Ք․ա․ 1-ին դարուն կառուցված թատրոնի շքեղ շենք, որի հետքերը նշմարվում են մինչեւ օրս։ [[:hy:Տիգրան_Մեծ|Տիգրան Մեծից]] յետոյ [[:hy:Տիգրանակերտ_(մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտն]] այլեւս բուռն զարգացում չի ունենում։ Դա նախ եւ առաջ բացատրվում է նրանով, որ Տիգրանից յետոյ Տիգրանակերտն ընդմիշտ դադարուն է մայրաքաղաք լինելուց։ Տիգրանից յետոյ երկրի քաղաքական կեդրոններն էին դառնում բացառապէս այն քաղաքները, որոնք գտնվում էին [[:hy:Այրարատ|Այրարատեան]] աշխարհում (Վաղարշապատ, Դվին, Կարս, Անի եւ այլն)։ Սակայն Տիգրանակերտի տնտեսական ու մշակութային կեանքի վրա առանձնապէս բացասաբար էին անդրադառնում [[:hy:Հռոմեական_կայսրություն|Հռոմի]] ու [[:hy:Սասանյան_Պարսկաստան|Պարսկաստանի]] միջեւ պարբերաբար մղուող պատերազմները, պատերազմներ, որոնց համար թատերաբեմ էին դարձել ոչ միայն [[:hy:Հայոց_Միջագետք|հիւսիսային Միջագետքը]], այլ նաեւ Հայաստանի հարաւարեւմտեան շրջանները։ Տիգրանակերտն ավելի աննպաստ պայմանների մեջ ընկավ հատկապէս Հայաստանը Հռոմի եւ Պարսկաստանի միջեւ [[:hy:Հայաստանի_առաջին_բաժանում|բաժանվելուց]] յետոյ (387թուական)։ Նա կը գտնուէր այս բաժանման գծի վրա, հռոմեական սահմանում։ Լինելով սահմանային, ժամանակի ընթացքում հռոմեացիները այն դարձնում են սովորական բերդաքաղաք։ Հետագա դարերում Տիգրանակերտն ավելի է կորցնում իր տնտեսական նշանակութիւնը<ref name=":0" />։ Տիգրանակերտի պատմական ճակատագիրը հար ու նման է Հայաստանի հելլենիստական մյուս քաղաքների ճակատագրին։ 2-3-րդ դարերից Հայաստանը վերջնականապէս թեւակոխում է ավատատիրութեան դարաշրջանը, երկրում զարգանում է ավատական ինքնաբավ տնտեսութիւնը։ Նախկին [[:hy:Հելլենիստական_մշակույթ|հելլենիստական]] տիպի քաղաքները՝ [[:hy:Արտաշատ_(մայրաքաղաք)|Արտաշատը]], [[:hy:Երվանդաշատ|Երվանդաշատը]], [[:hy:Զարիշատ_(Կարսի_մարզ)|Զարիշատը]], [[:hy:Զարեհավան_(Այրարատ)|Զարեհավանը]], [[:hy:Արշամշատ|Արշամաշատը]], Արկաթիոկերտը եւ մյուսները, իբրեւ արհեստագործութեան, առեւտրի ու [[:hy:Հելլենիստական_մշակույթ|հելլենիստական մշակույթի]] կեդրոններ, աստիճանաբար կորցնում են իրենց նախկին նշանակութիւնը եւ վերածվում ավատական քաղաքների։ Նույնպիսի ճակատագիր ունեցավ եւ Տիգրանակերտը։ Առաջանում են ավատական նոր քաղաքներ (Վաղարշապատ, [[:hy:Դվին|Դվին]] եւ այլն), որոնք առաջ են անցնում այդ հին քաղաքներից<ref name=":0" />։ [[Պատկեր:Location_of_Tigranocerta_within_the_Kingdom_Armenia-hy.png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Location_of_Tigranocerta_within_the_Kingdom_Armenia-hy.png|ձախից|մինի|Տիգրանակերտ մայրաքաղաք]] Տիգրանակերտը դարեր շարունակ եղել է վարչաքաղաքական կեդրոն։ Տիգրան Մեծի օրոք նա Մեծ Հայքի մայրաքաղաքն էր, նրանից յետոյ Ք. ա.1-ին դարից մինչեւ 5-րդ դարը հայկական պետութեան հարաւային կողմի սահմանակալ իշխանութեան Աղձնիքի բդեշխութեան կեդրոնը,5-7-րդ դարերում պարսկական պետութեան Արեւմտեան քուստակի մեջ մտնող Աղձնիքի շահարի կեդրոնը։ Նա մեծ վարչատերիտորիալ միավորների կեդրոն էր նաեւ [[:hy:Արաբական_արշավանքներ|արաբական]] եւ [[:hy:Սելջուկյան_արշավանքները_Հայաստան|սելջուկեան]] տիրապետութիւնների ժամանակներում<ref name=":0" />։ Արաբական տիրապետութեան շրջանին (7-9-րդ դարեր) Տիգրանակերտը, որն այդ ժամանակ արդեն կոչվում էր Մուաֆարկին ([[:hy:Տիգրանակերտ_(մայրաքաղաք)|Ֆարկին]]) մասնակի աշխուժացում է ապրում, որովհետեւ նա մի մեծ մարզի վարչական կեդրոն էր։ Սակայն գտնվելով [[:hy:Բյուզանդական_կայսրություն|Բյուզանդական կայսրութեան]] եւ [[:hy:Արաբական_խալիֆայություն|արաբական խալիֆայութեան]] սահմանային շրջանում՝ Տիգրանակերտը դառնում է սոսկ բերդաքաղաք, բազմամարդ կայազորի տեղադրավայր եւ պարբերաբար ավերվում էր այդ երկու աշխարհակալ պետութիւնների միջեւ մղվող երկարամյա պատերազմների հետեւանքով։ 12-րդ դարից սկսած աստիճանաբար կորցնելով իր նշանակութիւնը, այն վերածվեց անշուք մի բնակավայրի<ref name=":0" />։ Վաղեմի Տիգրանակերտի ավերակներում մշտական պեղումներ չեն կատարվել։ Նրա պատմութիւնը դեռեւս անբավարար է ուսումնասիրված։ === Աղձնիքը օտարազգիների ձեռքում === [[:hy:Ավատատիրություն|Ֆեոդալական հարաբերութիւնների]] ձեւավորման շնորհիվ Աղձնիքի [[:hy:Բդեշխություն|բդեշխներն]]<ref name=":5">{{Cite web|url=https://mar-amirchanyan.livejournal.com/15461.html|title=Պատմական բառարան. Բդեշխ|website=mar-amirchanyan.livejournal.com|accessdate=2022 թ․ մարտի 12}}</ref> աստիճանաբար դանում են խոշոր հայրենատեր կալվածատերեր։ 4-րդ դարի ընթացքում նրանք, մի քանի անգամ ապստամբութիւն բարձրացնելով, փորձում են անջատվել կեդրոնական իշխանութենէն։ Սակայն այդ բոլոր փորձերը, մինչեւ [[:hy:Պապ_թագավոր|Պապ թագաւորի]] գահակալութեան շրջանը (368-374թուականներ), ապարդյուն են անցնում<ref name=":5" />։ [[Պատկեր:Pap_of_Armenia,_Arsacid_dynasty._.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Pap_of_Armenia,_Arsacid_dynasty._.jpg|աջից|մինի|164x164փքս|Պապ թագաւոր]] [[:hy:Հայաստանի_առաջին_բաժանում|Հայաստանի առաջին բաժանմամբ]] Աղձնիքը, Արեւելեան Հայաստանի մյուս մասերի հետ, մտավ պարսկական բաժնի մեջ եւ իբրեւ «շահր» միացվեց սասանեան [[:hy:Սասանյան_Պարսկաստան|Պարսկաստանի]] Արեւմտեան քուստակին։ [[:hy:Հայաստանի_երկրորդ_բաժանում|591 թուական]] բաժանմամբ Աղձնիքը միացավ [[:hy:Բյուզանդական_կայսրություն|Բյուզանդական կայսրութեանը]] եւ նրա կազմում մնաց մինչեւ արաբական արշավանքները։ [[:hy:Արաբներ|Արաբները]] 7-րդ դարուն այն գրավեցին եւ միացրեցին իրենց աշխարհակալ պետութեանը։ Արաբական խալիֆայութեան՝ առանձին էմիրութիւնների մասնատվելու շրջանում՝ 8-րդ դարի վերջերից, Աղձնիքի արաբական կառավարիչները, Աղձնիքին միացնելով շրջակա մի շարք շրջաններ, այն դարձնում են [[:hy:Խալիֆայություն|խալիֆայութենէն]] կիսանկախ վիճակ ունեցող իշխանութիւն՝ էմիրայութիւն։ Աղձնիքի էմիրայութիւնը 9-րդ դարուն, մասամբ նաեւ 10-րդ դարի սկզբին, վտանգ էր սպառնում Հայաստանի հարաւային շրջաններին, հատկապէս [[:hy:Տարոնի_Բագրատունիների_իշխանություն|Տարոնի Բագրատունիների իշխանութեանը]]<ref name=":0" />։ [[:hy:Սելջուկյան_սուլթանություն|Սելջուկեան տիրապետութեան]] ժամանակաշրջանում Աղձնիքը մտնում է էյուբեանների պետութեան մեջ, որը կազմավորվել էր [[:hy:Սելջուկյան_սուլթանություն|սելջուկների աշխարհակալ պետութեան]] քայքայման շրջանում (12-րդ դարի սկզբներին)։ Այդ պետութիւնը, Աղձնիքից բացի, գրավում էր նաեւ ամբողջ [[:hy:Հայոց_Միջագետք|հիւսիսային Միջագետքը]]։ == Աշխարհագրութիւն եւ երկրաբանութիւն == [[Պատկեր:Աղձնիք.png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%B1%D5%B2%D5%B1%D5%B6%D5%AB%D6%84.png|մինի|451x451փքս|Մեծ Հայքի Երրորդ նահանգ]] ==== Դիրք ==== '''Աղձնիք''', ըստ [[:hy:Մովսես_Խորենացի|Մովսես Խորենացու]] (ըստ այլ ուսումնասիրողների՝ [[:hy:Անանիա_Շիրակացի|Անանիա Շիրակացու]]) [[:hy:Աշխարհացույց|«Աշխարհացույցի»]], հանդիսանում էր [[:hy:Մեծ_Հայք|Մեծ Հայքի]] երրորդ նահանգը։ Աղձնիքի դիրքը որոշված է բավական ճշտութեամբ։ Նա տարածվում էր [[:hy:Ծոփք|Չորրորդ Հայքի,]] [[:hy:Տուրուբերան|Տուրուբերանի]], [[:hy:Մոկք|Մոկքի]], [[:hy:Միջագետք|Միջագետքի]] միջեւ՝ [[:hy:Տիգրիս|Արեւմտեան Տիգրիսի]] միջին եւ ստորին հոսանքների ավազանում։ ==== Սահմաններ ==== Նրա սահմանները կազմում էին հիւսիսում [[:hy:Հայկական_Տավրոս|Հայկական Տավրոս լեռները]], արեւելքում՝ Բաղեշ եւ Արեւելեան [[:hy:Տիգրիս|Տիգրիս գետերի]] ջրաբաժան լեռնաշղթաները, հարաւում՝ Մասիուս լեռները ([[:hy:Տիգրիս|Տիգրիսից]] հարաւ), իսկ արեւմուտքում՝ [[:hy:Բաթման_(գետ)|Բաթմանա]] եւ Զիբենե գետերի ջրաբաժան բարձրութիւնները<ref name=":1" />։ ==== Կլիման եւ բնական պայմաններ ==== Աղձնիքը ռելիեֆով եւ աշխարհագրական մյուս պայմաններով բաժանվում է իրարից խիստ կերպով տարբերվող երկու մասի՝ հիւսիսային եւ հարաւային։ հիւսիսային շրջանները ընկած են [[:hy:Հայկական_Տավրոս|Հայկական Տավրոսի]]<ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=61&dt=HY_HY&query=%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%BF%D5%A1%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BD+%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D6%80|title=Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, Թ.Խ. Հակոբյան, Ստ.Տ. Մելիք-Բախշյան, Հ.Խ. Բարսեղյան - Հայկական Տավրոս լեռներ|website=www.nayiri.com|accessdate=2022 թ․ մարտի 12}}</ref> վրա եւ ունեն խիստ լեռնային ռելիեֆ ու կլիմայական դաժան պայմաններ։ Այստեղ ձմեռտ տեւում է ավելի քան յոթ ամիս։ Բոլոր ճանապարհները, առանց բացառութեան, փակվում են, լինում են դաժան բքեր<ref name=":0" />։ Դրան հակառակ, երկրի հարաւային մասն ունի հարթավայրային ռելիեֆ եւ տաք կլիմա։ Սակայն այստեղ էլ տեղումների աննշան լինելը պահանջում է [[:hy:Արհեստական_ոռոգումը_Վանի_թագավորությունում|արհեստական ոռոգում]], մի բան, որն զգացել են դեռեւս մեր նախնիները եւ կառուցել են ոռոգման առուներ ու ջրամբարներ։ Արհեստական ոռոգման շնորհիվ այստեղ կարելի է մշակել մերձարեւադարձային շատ կուլտուրաներ։ Դաշտային մասում էին [[:hy:Անգեղտուն|Անգեղտուն]] (''Քեղ''), [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտ]] եւ [[:hy:Աղձն|Աղձն]] (''[[:hy:Աղձն|Արձն]]'', ''Արզն'') գաւառները, իսկ լեռնային մասում՝ [[:hy:Կեթիկ|Կեթիկ]], [[:hy:Տատիկ|Տատիկ]], [[:hy:Ազնվաց_ձոր|Ազնվաց ձոր]], [[:hy:Երխեթք|Երխեթք]] (''Խերխեթք''), [[:hy:Գզեղխ|Գզեղխ]], [[:hy:Սալնաձոր|Սալնաձոր]] եւ [[:hy:Սանասունք|Սանասունք]] (''[[:hy:Սասուն|Սասուն]]'') գաւառները։ Աղձնիքը հարուստ է գետերով եւ աղբիւրներով։ Հայկական տավրոսի հարաւհայաց լանջերից սկսվող եւ [[:hy:Տիգրիս|Արեւմտեան Տիգրիսի]] մեջ թափվող այդ գետերի թիվը հասնում է մի քանի տասնյակի։ Աղձնիքը հնուց ի վեր հայտնի է եղել որպէս հարուստ երկիր։ Այստեղ յիշատակվում է [[:hy:Նավթ|նավթի]] (Արեւմտեան Տիգրիսից հարաւ ընկած շրջաններում), [[:hy:Երկաթ|երկաթի]] եւ [[:hy:Կապար|կապարի]] հանքավայրեր։ Երկաթի ու կապարի գլխավոր հանքավայրը կը գտնուէր [[:hy:Վանա_լիճ|Վանա լճի]] հարաւային ափին՝ [[:hy:Կապուտկող|Կապուտկող լեռան]] մոտ եւ կոչվում էր «Երկաթահատ» կամ «Կապարահատ»։ Այս հանքավայրերի շրջանում Աղձնիքը սահմանակցվում է [[:hy:Ռշտունիք|Վասպուրականի Ռշտունիք գաւառին]]<ref name=":0" />։ ==== Աղձնիքի բնակչութիւն ==== Աղձնիքի բնակչութիւնը, [[:hy:Ծոփք|Չորրորդ Հայքի]] բնակչութեան նման, բազմալեզու էր։ Հնում, հայերից բացի, այստեղ բնակվում էին նաեւ [[:hy:Ասորիներ|ասորիներ]], [[:hy:Հույներ|հույներ]], [[:hy:Հրեաներ|հրեաներ]], մասամբ նաեւ [[:hy:Պարսիկներ|պարսիկներ]] եւ այլ ժողովուրդներ։ 7-8-րդ դարերից Աղձնիք են մուտք գործում [[:hy:Արաբներ|արաբներ]] եւ [[:hy:Քրդեր|քրդեր]], իսկ 11-րդ դարից՝ [[:hy:Սելջուկ-թյուրքերի_արշավանքները_Հայաստան|սելջուկ-թուրքեր]]։ Չնայած դրան, բնակչութեան մեծ մասը շարունակում էին մնալ բնիկները՝ հայերը։ Պետք է նշել, որ դեռեւս արաբական տիրապետութեան շրջանում Աղձնիքի աշխարհագրական անունները մեծ մասամբ օտարացվում են։ Արաբները կամայական կերպով հայկական անուները հանում էին գործածութենէն կամ հիմնովին աղավաղում<ref name=":0" />։ == Վարչական բաժանում == Ըստ [[:hy:Անանիա_Շիրակացի|Անանիա Շրակացու]] [[:hy:Աշխարհացույց|«Աշխարհացոյց»]]–ի Աղձնիք նահանգն ունի 10-ը գաւառ․{{քաղվածք|«Աղձնիս առ [[Տիգրիս|Տիգրիս գետոյ]] կայ. եւ գաւառս ունի տասն. [[Աղձն|զԱրզն]], [[Նփրկերտ|զՆփրկերտ]], [[Անգեղտուն|զՔեղ]], [[Կեթիկ|զԿեղթիկ]], [[Տատիկ (գավառ)|զՏատիկ]], Սաղու, Վանաց ձոր, [[Երխեթք (Սերխեթք)|զԽերհեթս]], [[Գզեղխ|զԳզեղ]], [[Սալնո ձոր|զՍալնոյ ձոր]], [[Սանասուն|զՍանասուն]]։ Ունի նաւթ եւ երկաթ, առաւել եւ գղթոր, եւ հաւ՝ զդեղհուկ<ref name=":0">{{Cite book |last=Հակոբյան |first=Թադևոս |title=Հայաստանի պատմական աշխարհագրություն |publisher=Երևանի պետական համալսարան |year=1984 |location=Երևան}}</ref>»։|}} * [[:hy:Անգեղտուն|Անգեղտուն]] (Քեղ) - կեդրոնը՝ [[:hy:Անգղ_բերդաքաղաք|Անգղ]] * [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտ]] ([[:hy:Նփրկերտ|Նփրետ]]) - կեդրոնը՝ [[:hy:Տիգրանակերտ_(մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտ]] * [[:hy:Աղձն|Աղձն]]<ref name=":2">{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=61&query=%D4%B1%D5%B2%D5%B1%D5%B6|title=Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, Թ.Խ. Հակոբյան, Ստ.Տ. Մելիք-Բախշյան, Հ.Խ. Բարսեղյան - Աղձն|website=www.nayiri.com|accessdate=2022 թ․ մարտի 12}}</ref> (կոչվում էր նաեւ [[:hy:Արզնե|Արզն]] կամ [[:hy:Աղձն|Աղձն]]) - կեդրոնը՝ Արզան * [[:hy:Կեթիկ|Կեթիկ]]- կեդրոնը՝ * [[:hy:Տատիկ_(գավառ)|Տատիկ]]- կեդրոնը՝ * [[:hy:Ազնվաց_ձոր|Ազնվաց ձոր]] ([[:hy:Ազնվաց_ձոր|Ազնուաց ձոր]]) - կեդրոնը՝ * [[:hy:Երխեթք|Երխեթք]] (կոչվում էր նաեւ [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Խերխեթք]] կամ [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Սերխեթք]]) - կեդրոնը՝ Սղերթ * [[:hy:Գզեղխ|Գզեղխ]] - կեդրոնը՝ Գզեղխ * [[:hy:Սալնո_ձոր|Սալնո ձոր]] ([[:hy:Սալնաձոր_(Մոտկանի_գավառ)|Սալաձոր]]) - կեդրոնը՝ [[:hy:Սալնո_ձոր|Սալնո ձոր]] * [[:hy:Սանասունք|Սանասունք]] ([[:hy:Սանասուն|Սանասուն]] կամ [[:hy:Սասուն|Սասուն]]) - կեդրոնը՝ [[:hy:Սանասուն|Սանասուն]] == Գաւառներ == Ըստ [[:hy:Աշխարհացույց|«Աշխարհացոյց»]]-ի, Աղձնիքը բաղկացած էր 10 գաւառից։ Դրանք են՝ [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտ]], [[:hy:Աղձն|Արզն]] կամ [[:hy:Աղձն|Արձն]], [[:hy:Անգեղտուն|Քեղ]], [[:hy:Կեթիկ|Կեթիկ]], [[:hy:Տատիկ_(գավառ)|Տատիկ]], [[:hy:Ազնվաց_ձոր|Ազնվաց ձոր]], [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Սերխեթք]], [[:hy:Գզեղխ|Գզեղխ]], [[:hy:Սալաձոր|Սալանձոր]] եւ [[:hy:Սասուն|Սասուն]] կամ [[:hy:Սանասուն|Սանասուն]]։ Բնական պայմաններով բաժանվում է երկու հակադիր մասերի՝ հիւսիսային, որը [[:hy:Հայկական_Տավրոս|Հայկական Տավրոսի]] շրջանում ունի դաժան կլիմա, եւ հարաւային, որի կլիման տաք է, մակերեւույթը՝ հարթավայրային<ref name=":1" />։ Աղձնիքի գաւառների մեջ անհամեմատ ավելի նշանավոր են [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտը]], [[:hy:Աղձն|Արզնը]], [[:hy:Սանասունք|Սանասուն(ք)ը]] եւ [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Երխեթքը]]<ref name=":0" />։ === [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտ]] === Նփրկերտ գաւառը տարածված էր [[:hy:Բաթման_(գետ)|Քաղրիդ]] (Բաթման) գետի միջին եւ ստորին հոսանքի վրա ընկած որոշ շրջաններում։ հարաւում, հավանաբար, իր մեջ ընդգրկել է [[:hy:Տիգրիս|Տիգրիսից]] հարաւ ընկած որոշ շրջաններ։ Ենթադրվում է, թե Նփրկերտը հնագույն շրջանում՝ մինչեւ [[:hy:Տիգրան_Մեծ|Տիգրան 2-րդ Մեծի]] գահակալութիւնը, մտել է [[:hy:Ծոփքի_թագավորություն|Ծոփքի]] մեջ։ [[:hy:Տիգրան_Մեծ|Տիգրան 2-ը]] Ք․ ա․ 94 թուականին [[:hy:Մեծ_Հայքի_Արտաշեսյան_թագավորություն|Մեծ Հայքին]] միացնելով [[:hy:Ծոփքի_միացումը_Մեծ_Հայքին|Ծոփքի թագաւորութիւնը]], դրա հետ միասին վերջինիս անջատել եւ անմիջականորեն Մեծ Հայքին է միացրել որոշ շրջաններ, որոնց թվում եւ Նփրկերտը<ref name=":0" />։ Նփրկերտը տաք եւ չոր կլիմայով, անտառազուրկ, հարթավայրային գաւառ է։ Որոշ չափով լեռնային ռելիեֆ ունի նրա հիւսիսային մի փոքր մասը միայն, որտեղ ձգվում է Իլիջայի ոչ բարձր լեռնաշղթան<ref name=":0" />։ Նփրկերտի պատմական վայրերից են՝ [[:hy:Տիգրանակերտ_(մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտը]]<ref name=":3" />, [[:hy:Թուխ|Թուխը]] եւ Կլեսուրը։ [[Պատկեր:Location_of_Tigranocerta_within_the_Kingdom_Armenia-hy.png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Location_of_Tigranocerta_within_the_Kingdom_Armenia-hy.png|alt=Տիգրան Մեծ|մինի|333x333փքս|Տիգրանակերտ մայրաքաղաք]] ==== Թուխ ==== յիշատակվում է իբրեւ [[:hy:Ճակատամարտ|ճակատամարտի]] վայր։ Այդ ճակատամարտը տեղի է ունեցել [[:hy:896|896 թուականին]] հայկական զորքի եւ հիւսիսային Միջագետքի ու Աղձնիքի արաբական Ահմադ էմիրի բանակի միջեւ։ Թուխը այն գետի անունն է, որի ափին տեղի ունեցավ այդ ճակատամարտը։ Այժմեան աշխարհագրութեանն անծանօթ է Թուխ անունը։ Հավանաբար նա [[:hy:Բիթլիս_(գետ)|Բիթլիս]] գետի աջակողմեան փոքրիկ վտակներից մեկի անունն էր։ ==== Կլեսուր ==== Լեռնանցք է՝ [[:hy:Զիբենե|Զիբենե գետի]] ակունքների շրջանում։ Կլեսուրը կը գտնուէր [[:hy:Հայաստանի_առաջին_բաժանում|Հայաստանի առաջին բաժանման]] սահմանի վրա՝ հռոմեկան մասում։ Ուներ ստրատեգիական մեծ նշանակութիւն։ Սահմանի այս հատուածում պարսկական մասից դեպ հռոմեական մասը տանող միակ ճանապարհը անցնում էր Կլեսուրով։ Այս պատճառով էլ հռոմեացիների կողմից ամրացվելով, Կլեսուրը վեր էր ածվել բերդի<ref name=":0" />։ === Արզն === Արզն գաւառն ընկած էր Նփրկերտից հարաւ–արեւելք։ Ամբողջապէս հարթավայրային է, հռչակված էր իր արգավանդ հողերով։ Արզն գաւառը երկար ժամանակ (հատկապէս 4-րդ դարուն) դարձել էր կռվախնձոր [[:hy:Հռոմեական_կայսրություն|Հռոմի]] ու [[:hy:Սասանյան_Պարսկաստան|Պարսկաստանի]] միջեւ եւ պատերազմների ժամանակ բազմիցս ձեռքից ձեռք է անցել<ref name=":0" />։ Արզնը հայտնի էր նույնանուն ''Արզն'' ոչ մեծ քաղաքով, որը այժմ էլ գոյութիւն ունի եւ կոչվում է Հազրու։ === [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Երխեթք]] === [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Երխեթքն]] անվանվել է նաեւ [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Սերխեթք]] կամ [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Խերխեթք]]։ Այն ընկած էր [[:hy:Բիթլիս_(գետ)|Բիթլիս]] գետի ստորին հոսանքի շրջանում՝ Արզն գաւառից անմիջապէս արեւելք։ Իր տարածութեամբ Երխեթքը [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտից]] եւ Արզնից անհամեմատ փոքր էր։ Վերջիններից նման նա եւս կը գտնուէր Աղձնիքի դաշտային մասում։ Պատմագիրների եւ աշխարհագիրների ողմից հազվադեպ է յիշատակված։ Այս գաւառում էր գտնվում Սղերթ կամ [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Սերխեթ]] փոքրիկ քաղաքը, որը միաժամանակ ճանապարհային կաեան էր։ Սղերթն այժմ էլ գոյութիւն ունի որպէս բնակավայր եւ գտնվում է Արեւելեան ու Արեւմտեան Տիգրիսի միախառնման տեղից ոչ շատ հեռու, Բիթլիս գետի ստերին հոսանքի շրջանում<ref name=":0" />։ === [[:hy:Սանասունք|Սանասուն''(ք)'']] === Այս գաւառի մասին եղած յիշատակութիւնները սկսում են 6-րդ դարից։ Սկզբնական շրջանում յիշատակվում է [[:hy:Սանասուն|Սանասուն]] անվամբ, իսկ հետագայում՝ [[:hy:Սասուն|Սասուն]]<ref name=":1" />։ Ըստ ավանդութեան գաւառն իր անունը ստացել է [[:hy:Ասորեստան|Ասորեստանի]] Սենեքերիմ թագաւորի որդու՝ Սանասարի անունից, որը, ավանդութեան համաձայն, իր եղբոր հետ փախչելով այստեղ, կառուցել է բերդ եւ ամեն կողմից այստեղ է հավաքել բազմաթիվ բնակիչներ։ Ըստ հայկական [[:hy:Էպոս|Էպոսի]]՝ [[:hy:Սասնա_ծռեր|«Սասնա ծռեր»]]–ի առաջին «Սանասար եւ Բաղդասար» ճյուղի Սասունը կառուցել են Ծովինարի որդիները Սանասարն ու Բաղդասարը։ [[Պատկեր:Agnes_Karikaturen_Armenien_David_von_Sassun_David_of_Sassoun_Yerevan_Statue.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Agnes_Karikaturen_Armenien_David_von_Sassun_David_of_Sassoun_Yerevan_Statue.jpg|աջից|մինի|Սասունցի Դավիթ]] Բաղդադից հեռանալով, [[:hy:Գագիկ_Բ|Գագիկ արքայի]] թոռների հետագա մանկութիւնն անցնում է հայոց երկրում, քանի որ [[:hy:Բաղդադ|Բաղդադից]] նրանց հեռացնելուց յետոյ վերջիններս հանգրվանել էին իրենց պապի մոտ։ Կարճ ժամանակահատուածում Բաղդասարն ու Սանասարը մեծանում եմ՝ վերածվելով աննկարագրելի ուժի տեր դյուցազունների։ Նրանք ուղեւորվում են այն ավազանի մոտ, որտեղից կեանք են ստացել։ Շուտով եղբայրներն ականատես են լինում, թե ինչպէս է լեռներից հոսող մի ուժգին առու կտրում-անցնում մի մեծ գետի ամբողջ հոսանքը։ Գայթակղված այդ ջրի զորութենէն՝ Սանասարն ու Բաղդասարը գտնում են առվի հոսքի սկզբնակետը եւ վերջինիս ակունքների վրա վիթխարի ապառաժներից [[:hy:Ամրոց|ամրոց]] կառուցում։ Շուտով [[:hy:Սասնա_ծռերում_գործող_անձանց_անուններ|Սանասարն ու Բաղդասարը]] ձեռնամուխ են լինում իրենց հիմնադրած ամրոցի հարակից տարածքների բնակեցմանը եւ այդ նպատակով հայոց աշխարհից 40 ընտանիք բերելով հաստատում են այստեղ։ Այսպիսով, առասպելական տեսանկյունից՝ սա է Սասուն քաղաքի հիմնադրման պատմութիւնը։ Շինարարական աշխատանքների ավարտից յետոյ եղբայրները ցանկանում են անվանում տալ իրենց հիմնադրած բնակավայրին։ Հենց այս ժամանակ էլ նրանց պատահաբար հանդիպում են ծերունի մի սերմնացանի, որից էլ խնդրում են անուն մտածել բարձրաբերձ եւ վահաշուք քաղաք-ամրոցի համար։ Այսպիսով, հենց այդ ծերունին էլ քաղաքի անունը կնքում է Սասուն, քանի որ այն կառուցված էր սասան քարերից։ Նա իր խոսքը մեկնաբանում է հետեւյալ կերպ․{{քաղվածք|Դուք էն սասուն քարեր ինչպե՞ս հաներ եք էն վերին տեղ, Ու քարե սան սուն եք զարկե. Էս տո՛ւն շեք շինե դուք. Ապա սասուն մ’եք շինե։ Վա՜, քանի սասուն բերդ մի.Էս տուն չէ, էս սասուն է։ Սանասար ասաց.— Բա՛վ է, պապիկ, Էլ ձեն մի՛ հանի. էլ անուն մի՛ դնի։ Ա՛յ պապի, անուն դրվավ. Անուն էղավ Սասուն։ Քանց էդա ավել ի՞նչ անուն։ Որ դու ասիր՝ սասուն քարեր, քարե սանսուն եք զարկե. Մեր բերդի անուն էղավ Սասուն, Սասուն, Մեր տան անուն՝ Սասնա տուն։|Ծերունին Սասուն քաղաքի մասին<ref>{{Cite book |title=Սասունցի Դավիթ։ Հայկական ժողովրդական էպոս |publisher=Հայկ. ԽՍՀ Պետական հրատ. |year=1939 |location=Երևան}}</ref>}}Սասունը տարածվում է [[:hy:Հայկական_Տավրոս|Հայկական Տավրոս լեռների]] վրա, այդ պատճառով էլ մեր պատմագիրները նրա բնակիչներին երբեմն անվնում են ոչ թե սասունցիներ, այլեւ՝ «բնակիչք Տարոս լերին»։ Սասունի տարածքի մեծ մասն ընկած էր [[:hy:Բաթման_(գետ)|Բաթմանա]] գետի վերին հոսանքում։ Արեւելքում Սասունին սահմանակից էր [[:hy:Խութ_(Խութի_գավառ)|Խութը]] (Խոյթ), որը հնում կազմում էր Սասունի բաղկացուցիչ մասը։ Միջին դարերում Խութն ու Սասունը տարածքային միեւնույն հասկացութիւնն էին<ref name=":0" />։ Սասունը լեռնային գաւառ է, կլիմայական պայմանները խիստ են։ Ձմեռը տեւում է ավելի քան յոթ ամիս, տարվա այդ եղանակին տեղում է առատ ձյուն, եւ երկիրը ծածկվում է ձեան հաստ շերտով։ Լինում են սաստիկ բքեր, որոնց պատճառով նույնիսկ շատ մոտիկ գտնվող բնակավայրերի միջեւ միանգամայն ընդհատվում էր հաղորդակցութիւնը։ Մշակելի հողերը քիչ են, շատ են ապառաժները։ Այստեղ կարելի է հանդիպել [[:hy:Մերձարևադարձային_կլիմա|մերձարեւադարձայինից]] մինչեւ լեռնային ցուրտ կլիմյական գոտիների<ref name=":1" />։ Բնակչութեան հիմնական զբաղմունքն եղել է [[:hy:Որսորդությունը_Հայաստանում|որսորդութիւնը]], [[:hy:Երկրագործություն|երկրագործութիւնը]] եւ [[:hy:Անասնապահություն|անասնապահութիւնը]]։ Հացահատիներից այստեղ առավելապէս մշակվել են գարի, տարեկան եւ կորեկ։ Սասունի բնակչութիւնը դարեր շարունակ զինված պայքար է մղել ոչ միայն իրենց գաւառի, ալյեւ, Հայաստանի մյուս մասերի բնակիչների հետ միասին՝ ամբողջ երկրի անկախութեան համար։ Սասունցիները հայրենիքի անկախութեան համար մղվող պայքարի հոյակապ օրինակ ցույց տվեցին 850-855 թուականներին ժողովրդական ապստամբութեան ժամանակ, որն ուղղված էր [[:hy:Արաբական_խալիֆայություն|Արաբական խալիֆայութեան]] դեմ։ Այս ապստամբութիւնը իր վառ արտացոլումն է գտել [[:hy:Սասնա_ծռեր|«Սասունցի Դավիթ»]] ժողովրդական հերոսական էպոսում, որի հիմնական սյուժեն հայ ժողովրդի մղած պայքարն է արաբական տիրապետութեան դեմ։ 9-10–րդ դարերում, հավանաբար, Սասունը ենթարկվում էր [[:hy:Տարոնի_Բագրատունիների_իշխանություն|Տարոնի Բագրատունիների իշխանութեանը]], սակայն ուներ եւ իր տեղական իշխանները, որոնք, ինչպէս ենթադրվում է, [[:hy:Մամիկոնյանների_տոհմածառ|Մամիկոնեանների]] հետնորդներն էին։ 10-11–րդ դարերին վերաբերող յիշատակութոյւնները ցույց են տվել, որ Սասունն այդ ժամանակ եղել է մի հզոր իշխանութիւն։ [[:hy:Մատթեոս_Ուռհայեցի|Մատթեոս Ուռհայեցու]] մի վկայութեան մեջ ասված է, որ 10-րդ դարուն Թոռնիկ զորավարը Սասունից բյուզանդացիների դեմ դուրս է եկել 50․000 հետեւակ զինվոր եւ 6․000 հեծյալ<ref name=":0" />։ [[:hy:Սելջուկյան_սուլթանություն|Սելջուկեան տիրապետութեան]] շրջանում Սասունի իշխնութիւնը պահպանեց իր ինքնուրույնութիւնը։ == Աղձնիքի մասին == === [[:hy:Անանիա_Շիրակացի|Ա․ Շիրակացի]] === [[Պատկեր:Anania-Shirakatsi_statue_in_Yerevan_02.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Anania-Shirakatsi_statue_in_Yerevan_02.jpg|alt=Աշխարհացոյց|աջից|մինի|158x158փքս|Անանիա Շիրակացի]] {{քաղվածք|«Աղձնիս առ Տիգրիս գետոյ կայ. եւ գաւառս ունի տասն. զԱրզն, զՆփրկերտ, զՔեղ, զԿեղթիկ, զՏատիկ, Սաղու, Վանաց ձոր, զԽերհեթս, զԳզեղ, զՍալնոյ ձոր, զՍանասուն։ Ունի նաւթ եւ երկաթ, առաւել եւ գղթոր, եւ հաւ՝ զդեղհուկ»։|}} === Վ․ Բելք === {{քաղվածք|«Շատ քիչ ծառայություն ունին աշխարհագիրք և պատմության քննիչք Աղձնաց վերա։ Ամեն բանե առաջ մեր գործը պիտի ըլլա՝ քննել, թե արդյոք այդ նահանգի անվան մեջ երկրի նախահայ անուն մը ծածկված է, թե ոչ<ref>{{Cite book |last=Բելք |first=Վ․ |title=Աղձնիք |publisher=Հանդես ամսօրյա |year=1904}}</ref>»։|}} [[Պատկեր:Johann_Heinrich_Hübschmann.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Johann_Heinrich_H%C3%BCbschmann.jpg|աջից|մինի|160x160փքս|Հ․ Հյուբշման]] === [[:hy:Հայնրիխ_Հյուբշման|Հ․ Հյուբշման]] === {{քաղվածք|«Աղձնիք միշտ նահանգի անուն է, որովհետև Աղձնիք անունը, որ հոգնակի միայն գործածված կա, երկիր կցուցանե և Աղձնի եզակի չունի, ուստի գեթ պատմական ժամանակներուն մեջ կերևա, թե ժողովրդի մը անուն համարված չէ և կրնանք բնիկ երկրանուն համարիլ<ref>{{Cite book |last=Հյուբշման |first=Հայնրիխ |title=Հին Հայոց տեղվո անունները |year=1907 |location=Վիեննա}}</ref>»։|}} == Տես նաեւ == * [[:hy:Աղձն|Աղձն]] * [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտ]] * [[:hy:Տիգրանակերտ_(մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտ մայրաքաղաք]] * [[:hy:Մեծ_Հայքի_նահանգների_ցանկ|Մեծ Հայքի նահանգ]] * [[:hy:Մեծ_Հայքի_վարչական_բաժանում|Մեծ Հայքի վարչական բաժանում]] == Ծանոթագրութիւններ == <references responsive="0"></references> == Գրականութիւն == * [[:hy:Ղուկաս_Ինճիճյան|Ինճիճեան Ղ.,]] Ստորագրութիւն Հին Հայաստանեայց, Վենետիկ, 1822 * [[:hy:Հայնրիխ_Հյուբշման|Հյուբշման Հ]]., Հին Հայոց տեղվո անունները, Վիեննա, 1907 * [[:hy:Սիմոն_Երեմյան|Երեմեան Ս. Տ]]., Հայաստանը ըստ «Աշխարհացոյց»-ի, Երեւան, 1963 * [[:hy:Թադևոս_Հակոբյան|Հակոբեան Թ. Խ.]], Հայաստանի պատմական աշխարհագրութիւն, Երեւան, 1968 * [[:hy:Հակոբ_Մանանդյան|Մանանդեան Հ․]], Քննական տեսութիւն հայ ժողովրդի պատմութեան, հ․ Ա, Երեւան, 1943 * [[:hy:Մատթեոս_Ուռհայեցի|Ուռհայեցի Մ․]], Ժամանակագրութիւն, Վաղարշապատ, 1898 * Բ ե լ ք Վ․, Աղձնիք, «Հանդես ամսօրյա», 1904 * Հ. Կ ա ր ա գ յ ո ղ յ ա ն, Ուրարտական աղբիւրները Հայկական լեռնաշխարհի եւ հարեւան պետութիւնների մասին «Հա յ ժողովրդի պատմութեան քրիստոմատիա», Երեւան, 1981 * Հարութունեան Բ․, Մեծ Հայքի վարչաքաղաքական բաժանումն ըստ «Աշխարհացոյց»-ի, մաս Ա, ԵՊՀ հրատ, Երեւան == Արտաքին հղումներ == * [http://www.armenianhouse.org/hakobyan-t/8-cities.html#9 Պատմական Հայաստանի քաղաքներ] * [https://mar-amirchanyan.livejournal.com/15461.html Պատմական բառարան Բդեշխ] * [http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=61&query=%D4%B1%D5%B2%D5%B1%D5%B6 Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան] * [https://digilib.aua.am/book/1390/ Ինճիճեան Ղուկաս, Աշխարհագրութիւն չորից մասանց աշխարհի, մաս առաջին, Ասիա, հտ. Ա, Վենետիկ-Ս. Ղազար, 1806։] * [http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/storagrutiun_hin1822.pdf Ինճիճեան Ղուկաս, Ստորագրութիւն Հին Հայաստանեայց, Վենետիկ-Սբ. Ղազար, 1822։] == Ծանօթագրութիւններ == [[Ստորոգութիւն:Մեծ Հայք]] <references />{{ՀՍՀ}} ggeiluz3llwqhsp4v9hrk707pnm1dvi 235298 235297 2024-10-23T12:18:16Z Maral Dikbikian 4797 235298 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|կարգավիճակ=Նահանգ}} '''Աղձնիք'''ը, ըստ [[Մովսէս Խորենացի]]<nowiki/>ի (ըստ այլ ուսումնասիրողներու՝ [[Անանիա Շիրակացի]]<nowiki/>ի) «Աշխարհացոյցի», կը հանդիսանար Մեծ Հայքի երրորդ նահանգը<ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=61&dt=HY_HY&query=%D5%A1%D5%B2%D5%B1%D5%B6%D5%AB%D6%84|title=Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, Թ.Խ. Հակոբյան, Ստ.Տ. Մելիք-Բախշյան, Հ.Խ. Բարսեղյան - Աղձնիք|website=www.nayiri.com|accessdate=2022 թ․ մարտի 12}}</ref>։ Ասորաբաբելական արձանագրութիւններուն մէջ կը յիշատակուի [[Ալզի]], ուրարտական սեպագիր արձանագրութիւններուն մէջ՝ Ալզինի ձեւով։ Ի տարբերութիւն նախորդող երկու նահանգներուն ([[:hy:Բարձր_Հայք|Բարձր Հայքի]] ու [[:hy:Ծոփք|Ծոփքի]]) Աղձնիքի տարածքը քանիցս ենթարկուած է տարածքային վերափոխումներու։ Անիկա հիւսիսէն սահմանակից է [[:hy:Ծոփք|Ծոփքին]] եւ [[:hy:Տուրուբերան|Տուրուբերանին]], արեւելքէն՝ [[:hy:Մոկք|Մոկքին]] եւ [[:hy:Կորճայք|Կորճայքին,]] իսկ հարաւէն՝ հիւսիսային [[:hy:Միջագետք|Միջագետքին]] մէջ գտնուող՝ [[:hy:Հայոց_Միջագետք|Հայոց Միջագետքին]]<ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=61&dt=HY_HY&query=%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81+%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D6%84|title=Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, Թ.Խ. Հակոբյան, Ստ.Տ. Մելիք-Բախշյան, Հ.Խ. Բարսեղյան - Հայոց Միջագետք|website=www.nayiri.com|accessdate=2022 թ․ մարտի 12}}</ref>։ Նահանգը կը գտնուէր [[:hy:Տիգրիս|Տիգրիսի]] աւազանին մէջ, որ կը կազմէր անոր հարաւային եզրագիծը։ Աղձնիքի հիւսիսարեւելեան հատուածը [[:hy:Հայկական_Տավրոս|Հայկական Տավրոսի]] լեռնաբազուկներուն վրայ էր եւ ցրտաշունչ ձմեռներ կ'ունենար։ Իսկ հարաւարեւմտեան հատուածը հարթավայրային էր եւ կիսանապատային կլիմայ ունէր։ [[Պատկեր:Armenia_According_to_the_Ashkharhatsuyts.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Armenia_According_to_the_Ashkharhatsuyts.jpg|մինի|425x425փքս|Մեծ Հայքի վարչաքաղաքական բաժանումն ըստ «Աշխարհացոյց»-ի։ Քարտէսի հեղինակ՝ Բ.Հ. Յարութիւնեան]] [[:hy:Աշխարհացույց|«Աշխարհացոյց»ին]] մէջ կը խօսուի Աղձնիքի բնական հարստութիւններուն եւ կենդանական աշխարհին մասին, մասնաւորապէս՝ նավթի, երկաթի, պղինձի պաշարներու մասին, որոնք ըստ այլ աղբիւրներու կը գտնուին գերազանցապէս Արղանայի շրջանը։ Առհասարակ սկսած հնագոյն սկզբնաղբիւրներէն Աղձնիքը եղած է պղնձագործութեան եւ երկաթի բարձր մշակման կարեւոր կեդրոն<ref name=":0">{{Cite book|title=Հայաստանի պատմական աշխարհագրություն|last=Հակոբյան|first=Թադևոս|publisher=Երևանի պետական համալսարան|year=1984|location=Երևան}}</ref>։ Աղձնիքի մէջ դեռեւս Ք․ ա․ 2-րդ հազարամեակէն կը յիշատակուին վաղ պետական կազմաւորումներ, իսկ յունահռոմէական սկզբնաղբիւրներու համաձայն՝ [[:hy:Անձիտ|Անձիտ]] գաւառի անուան մասին կը խօսին աւելի մեծ վարչական միաւորի մասին։ Ինչպէս նշուած է [[:hy:Աշխարհացույց|«Աշխարհացոյց»]]-ին մէջ, [[:hy:Անձիտ|Անձիտը]] [[:hy:Ծոփք|Ծոփքի]] մեծագոյն գաւառն էր, մինչդեռ [[:hy:Կլավդիոս_Պտղոմեոս|Պտղմէոսի]] ժամանակ [[:hy:Աշխարհացույց|«Աշխարհացոյց»]]-եան Աղձնիքը եւ [[:hy:Մոկք|Մոկքը]] [[:hy:Անձիտ|Անձիտ]] գաւառի հետ կազմած են մէկ նահանգ՝ Անձիտենէ անունով<ref name=":1">{{Cite book|title=Մեծ Հայքի վարչաքաղաքական բաժանումն ըստ «Աշխարհացոյց»-ի|last=Հարութունյան|first=Բաբկեն|publisher=ԵՊՀ հրատարակչություն|year=2001|location=Երևան|pages=402}}</ref>։ 3-րդ դարուն [[:hy:Սասանյաններ|Սասանեաններու]] վարած քաղաքականութեամբ սկսած է Աղձնիքի քայքայումը։ Իսկ [[:hy:Հայաստանի_առաջին_բաժանում|387 թուականի]] բաժանումէն յետոյ, Աղձնիքի մէկ մասը անցած է [[:hy:Հռոմեա-պարսկական_պատերազմներ|Հռոմին]], իսկ գերակշիռ մասը անցած է Սասանեաններուն, որոնք վերացուցած են Աղձնիքի մէջ եղած հայկական [[:hy:Բդեշխություն|բդեշխութիւնը]] եւ դուրս բերած զայն [[:hy:Արշակունիներ|Արշակունիներու]] [[:hy:Արշակունիների_թագավորություն|Մեծ Հայքի]] թագաւորութենէն։ 7-րդ դարուն աշխարհը նուաճուած է [[:hy:Արաբներ|արաբներուն]] կողմէ, որմէ ետք այստեղ հաստատուած են արաբական ցեղեր։ Դարեր շարունակ հայերէն բացի այստեղ բնակող [[:hy:Ասորիներ|ասորիներու]] կողքին նկատելի դարձած է մուսուլման բնակչութիւնը եւ ձեւաւորուած են երկու ամիրայութիւններ։ Ասոնց գոյութիւնն ալ յետագային խանգարած է [[:hy:Բագրատունիների_թագավորություն|բագրատունիները,]] իրենց թագաւորութեան մէջ ընդգրկելու նահանգի հարթավայրային շրջանը<ref name=":0" />։ 16-րդ դարու սկիզբը Աղձնիքի տարածքը ամբողջութեամբ նուաճուած է [[:hy:Օսմանյան_կայսրության_դասական_ժամանակաշրջան|Օսմանեան կայսրութեան]] կողմէ։ Այստեղէն ձեւաւորուած է [[:hy:Դիարբեքիրի_վիլայեթ|Տիարպեքիրի]] նահանգը, իսկ հիւսիս-արեւելեան մէկ փոքր հատուածը նախ ընդգրկուած է [[:hy:Վանի_վիլայեթ|Վանի նահանգին]] մէջ, այնուհետեւ մտցուած է նորաստեղծ [[:hy:Բիթլիսի_վիլայեթ|Պիթլիսի նահանգին]] մէջ։ Օսմանեան տիրապետութեան սկիզբէն իսկ, նկատելի դարձած է նահանգին մէջ [[:hy:Քրդերը_Թուրքիայում|քրտական]] տարրի աւելացումը, իսկ հայ բնակչութիւնը վերջնականապէս բնաջնջուած է [[:hy:Հայոց_ցեղասպանություն|Հայոց ցեղասպանութեան]] ժամանակ։ [[:hy:Աշխարհացույց|«Աշխարհացոյց»]]-ին մէջ կը յիշատակուի Աղձնիքի մէջ թիւով տաս գաւառ։ Աղձնիքի գաւառներուն մէջ անհամեմատ աւելի նշանաւոր են [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտը]], [[:hy:Աղձն|Արզնը]], [[:hy:Սանասունք|Սանասուն(ք)ը]] եւ [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Երխեթքը]]<ref name=":1" />։ == Պատմութիւն == === Աղձնիքը [[:hy:Սեպագիր|սեպագիր]] շրջանին === Հայկական լեռնաշխարհի հարաւ-արեւմտեան հատուածը, որ կ'ամփոփուի [[:hy:Հայկական_Տավրոս|Հայկական Տաւրոսի]] եւ Արեւմտեան Տիգրիսի միջեւ, [[:hy:Խեթական_պետություն|խեթական աղբիւրներուն]] մէջ կը կոչուի ''Alse'' կամ ''Alsija'', [[:hy:Ասորեստան|ասորեստանեան]] աղբիւրներուն մէջ՝ ''Alze'', ուրարտականներուն՝ նոյնպէս ''Alze'' կամ ''Alzine'', որ թէ՛ անուամբ եւ թէ զբաղեցուցած տարածութեամբ փաստօրէն կը համապատասխանէ յետագայի [[:hy:Մեծ_Հայքի_նահանգների_ցանկ|Մեծ Հայքի]] Աղձնիք նահանգին<ref name=":4">{{Cite book|title=Աղձնիքը սեպագրի շրջանում|last=Նահապետյան|first=Ռաֆիկ|publisher=Լրաբեր հասարակական գիտությունների|year=1984}}</ref>։ Աղձնիքը առաջին անգամ կը յիշատակուի [[:hy:Խեթական_պետություն|խեթական]] [[:hy:Արձանագրություն_(փաստաթուղթ)|արձանագրութիւններուն]] մէջ։ Այսպէս, խեթական արքայ [[:hy:Սուպպիլուլիումաս_Ա|Սուպպիլուլիումա 1-ի (Ք․ ա․ 14-րդ դար)]] [[:hy:Աքքադերեն|աքքատերէն]] արձանագրութիւններէն մէկուն մէջ անիկա կը յիշատակուի որպէս ''Ալսէ'' երկիր, որ կը տարածուի [[:hy:Արածանի|Արածանիի]] ստորին հոսանքներուն մէջ գտնուող [[:hy:Իսուվա|Իսուվա]] երկրի եւ Արեւմտեան Տիգրիսէն հարաւ գտնուող [[:hy:Միտաննի|Միտաննի պետութեան]] միջեւ։ Ինչ կը վերաբերի Աղձնիքի զուտ խեթական անուան, ապա անիկա արձանագրութիւններուն մէջ կ'երեւայ ''Ալծիյա'' ձեւով, ուր վերջին «''յա''»-ն խեթերէնի պատկանելիութիւն ցոյց տուող ''ածանցներէն'' մէկն է։ Աքքատական արձանագրութիւններուն մէջ Աղձնիքի տարածքը (առանց անունը նշելու), որպէս ''շուպարիական երկիր'', կը յիշատակուի Ադադներարի 1-ի ( Ք․ ա․1307-1275 թուականներուն) մօտ, կապուած է Աշուրբալլիտ 1-ի (Ք․ ա․1365-1330 թուականներուն) եւ Ալիշէի տիրակալի միասնական ուժերով [[:hy:Միտաննի|Միտաննի պետութեան]] կործանման հետ, որ տեղի ունեցած է [[:hy:Սուպպիլուլիումաս_Ա|Սուպպիլուլիումա 1-ի]] ժամանակ<ref name=":4" />։ [[Պատկեր:Kurba'il_Statue_of_Shalmaneser_III_at_the_Iraq_Museum_in_Baghdad.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Kurba'il_Statue_of_Shalmaneser_III_at_the_Iraq_Museum_in_Baghdad.jpg|ձախից|մինի|177x177փքս|Սալմանասար 3–րդ]] Աքքատական արձանագրութիւններուն մէջ Աղձնիքը (''Ալզէ'' ձեւով) առաջին անգամ կը յիշատակուի Թուկուլթի-Նինուրթա 1-ի (Ք․ ա․ 1244-1208 թուականներ) արձանագրութիւններուն մէջ, որպէս մէկը շուպարիական այն երկիրներէն, որոնք պարտութիւն կրած են [[:hy:Ասորեստան|Ասորեստանի]] արքայէն։ Աղձնիքը ''Ալզէ'' ձեւով կը հանդիպինք նաեւ [[:hy:Թիգլաթպալասար_I|Թիգլաթպալասար 1-ի (Ք․ ա․ 1115-1077թուականներ)]] արձանագրութիւններուն մէջ, կապուած մուշքերու յառաջխաղացման, Աղձնիքն ու հարեւան երկիրները գրաւելու եւ այնտեղ բնակութիւն հաստատելու հետ, իրադարձութիւն, որ տեղի ունեցած է Ասորեստանի արքայի գահակալութենէն ճիշդ 50 տարի առաջ, այսինքն՝ Ք․ ա․ 1165 թուականին։ [[:hy:Թիգլաթպալասար_I|Թիգլաթպալասար 1-ը]] իր արշաւանքներու ու աւարառութիւններու առնչութեամբ յետագային ալ քանի մը անգամ կը յիշատակէ Աղձնիքը (միեւնոյն ''Ալզէ'' ձեւով)։ Աղձնիքը ''Ալզէ'' ձեւով կը հանդիպինք նաեւ աւելի ուշ շրջանին եւս՝ Ադադներարի 2-ի (Ք․ ա․ 991-891 թուականներ), [[:hy:Սալմանասար_III|Սալմանասար 3-ի (Ք․ ա․ 858-824 թուականներ)]] արձանագրութիւններուն մէջ, Ասորեստանի էպոնիմներու քարակոթողներուն վրայ։ Իսկ Աշուրնածիրապալ 2-ի (Ք․ա․ 883-852 թուականներ) արձանագրութիւններէն մէկուն մէջ, Աղձնիքը կը նշուի ո՛չ թե ընդունուած '''''Ալզէ''''', այլ ''Ալշա'' ձեւով։ Տուեալ տեղանունը, ամենայն հաւանականութեամբ, ծագած է խեթական ''Ալշե→Ալշա'' ձեւէն, «լ» եւ «շ» հնչիւններու առնմանութեան հետեւանքով՝ ''Ալշէ→Ալշա→Աշշա''<ref name=":4" />''։'' === Աղձնիքը Ուրարտուի շրջանին === Աղձնիքը յիշատակվում է նաեւ ուրարտական աղբիւրներում։ Այսպէս, [[:hy:Վանի_թագավորություն|Ուրարտուի]] հզոր արքաներից մեկը՝ [[:hy:Մենուա|Մենուան (Ք․ ա․ 810-786 թուականներ),]] Աղձնիքը (միեւնույն ''Ալզէ'' ձեւով) յիշատակվումէ կրկնօրինակ երկու արձանագրութիւններուն մէջ, կապված Հայկական լեռնաշխարհի հարաւ-արեւմուտքում իր կատարած նվաճումների հետ։ Սակայն Մենուան մի ուրիշ արձանագրութեան մեջ, որը, հավանաբար, մեզ չհասած նրա տարեգրութեան հատուածներից մեկն է։ Աղձնիքը յիշատակում է ''Ալզինե'' ձեւով, այսինքն, [[:hy:Ուրարտերեն|ուրարտերենի]]՝ պատկանելիութիւն ցույց տվող ''-ինե'' ածանցով․ ''Ալզէ+ինե=Ալզինե'', որը առհասարակ բնորոշում է ուրարտերենին։ Հենց այս ձեւից էլ հետագայում հայերենի տեղանվանակերտ ''-ք'' հոգնակիութեան ցուցիչով եւ ձայնավորի ''-ի''- միջածանցով, ինչպէս նաեւ ''զ→ձ'' փոփոխութեամբ, որը հատուկ է ուրարտա-հայկական անցումային շրջանին, եւ ''լ→ղ'' հնչյունափոխութեամբ, որը բնորոշ է հին հայերենին, ստացվում է հետագայի ''Աղձնիք'' ձեւը․ ''Ալզէ+ինե→Ալզինե, Ալզինե+ի+ք→Ալզինիք→ Ալձինիք→Ալձընիք→Ալձնիք→Աղձնիք''<ref name=":4" />։ Սեպագիր աղբիւրների տվյալմները ցույց են տալիս, որ հնագույն ''Ալզէ'' կամ ''Ալզինե'' երկրի տարածքը գրեթե նույնութեամբ համընկնում է Մեծ Հայքի Աղձնիք նահանգի տարածքի հետ, եւ նրա սահմանները ավելի քան 1200 տարվա ընթացքում (Ք․ա․ 8-րդ- Ք․ հ․ 4-րդ դարեր) մեծ փոփոխութիւն չեն կրել<ref name=":0" />։ === Աղձնիքը Տիգրան Մեծի օրօք === Աղձնիքի դերն ու նշանակութիւնը մեծացավ հատկապէս [[:hy:Տիգրան_Մեծ|Տիգրան 2-ի օրոք (Ք․ա․95-55 թուականներ)]], երբ այստեղ կառուցվեց [[:hy:Տիգրանակերտ_(մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտ մայրաքաղաքը]]։ Մայրաքաղաքի կառուցումից յետոյ ամբողջ Աղձնիքը հայտարարվեց արքունական սեփականութիւն եւ դարձավ բդեշխութիւն, որպիսին մնաց նաեւ [[:hy:Արշակունիների_թագավորություն|Արշակունիների թագավոութեան]] շրջանում<ref name=":0" />։ ==== Տիգրանակերտ ==== [[Պատկեր:Flag-map_of_Kingdom_of_Armenia.png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag-map_of_Kingdom_of_Armenia.png|alt=զինանշզն|ձախից|մինի|Մեծ Հայք]] Հին Հայաստանի բարեկարգ այս մայրաքաղաքը կառուցուած է Ք․ա․ 70-ական թուականներուն՝ [[:hy:Տիգրան_Մեծ|Տիգրան Մեծի]] անմիջական նախաձեռնութեամբ։ Նոր կառուցված այդ մայրաքաղաքը Տիգրան 2-ի անունով կոչվում է Տիգրանակերտ։ Հետագայում այս քաղաքը կրել է եւ այլ անուններ՝ Մարտիրոսուպոլիս, Մարտիրուպոլիս, Նփրկերտ, Մուաֆարկին։ Տիգրանակերտը կը գտնուէր [[:hy:Բաթման_(գետ)|Բաթմանա]] գետի աջակողմեան փոքրիկ վտակներից մեկի՝ Ֆարկին-սուի վրա, նրա գետաբերանից ոչ հեռու, այժմեան Ֆարկին աննշան գյուղի մոտ։ Այս գյուղում մինչեւ օրս էլ պահպանուած են Հայաստանի վաղեմիմայրաքաղաքի ավերակները, նրա խարխլված պարիսպներն ու աշտարակները եւ առանձին խոշոր շինութիւնների հետքերը։ [[Պատկեր:Tetradrachm_Tigranes_II_minted_in_Damascus.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Tetradrachm_Tigranes_II_minted_in_Damascus.jpg|alt=Տիգրան 2-րդ (Ք․ա․ 95-55թթ․)|մինի|249x249փքս|Տիգրան 2-րդ Մեծ]] Տիգրանակերտի դիրքը նրա կառուցման ժամանակաշրջանում նպաստավոր էր թե՛ տնտեսական, թե՛ քաղաքական եւ թե՛ ստրատեգիական տեսակետից։ Նա մոտ էր գտնվում [[:hy:Արքայական_ճանապարհ|«Արքայական ճանապարհին»]] եւ հեշտութեամբ կարող էր կապվել ինչպէս [[:hy:Միջագետք|Միջագետքի]], այնպէս էլ Արեւելքի ու Արեւմուտքի երկրների հետ, մի հանգամանք, որը տնտեսական ու մշակութային բարերար ազդեցութիւն պետք է ունենար Տիգրանակերի զարգացման վրա<ref name=":0" />։ Քաղաքական առումով նրա դիրքը [[:hy:Արտաշատ_(մայրաքաղաք)|Արտաշատի]] համեմատութեամբ ուներ այն առավելութիւնը, որ [[:hy:Տիգրան_Մեծ|Տիգրան 2-ի օրոք]] այս քաղաքը կը գտնուէր Հայկական պետութեան գրեթե կեդրոնում։ Տիգրանակերտը կը գտնուէր բարձնադիր տեղում, հիւսիս-արեւելքից, հիւսիսից եւ հիւսիս-արեւմուտքից այն պաշտպանված էր Իլիջայի լեռներով, իսկ հարաւի նկատմամբ ուներ իշխող դիրք<ref name=":3">{{Cite web|url=http://www.armenianhouse.org/hakobyan-t/8-cities.html#9|title=Պատմական Հայաստանի քաղաքները|website=www.armenianhouse.org|accessdate=2022 թ․ մարտի 12}}</ref>։ Տիգրանակերտը երեք կարեւոր ճանապարհների խաչմերուկ էր։ Այդ ճանապարհներէն մէկը Տիգրանակերտը միացնում էր Պարսից [[:hy:Արքայական_ճանապարհ|«Արքայական»]] կոչված ճանապարհի հետ, երկրորդը Տիգրանակերտից [[:hy:Արտաշատ_(մայրաքաղաք)|Արտաշատ]] գնացող բարեկարգ ճանապարհն էր, իսկ երրորդը դուրս գալով Տիգրանակերտից՝ այժմեան Ներջիկի եւ Շենիկի շրջաններով գնում էր դեպի [[:hy:Արածանի|Արածանիի]] հովիտը։ Դրանցից վերջինն ուներ առավելապէս ստրատեգիական նշանակութիւն։ [[Պատկեր:Lukullus_wiki.png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Lukullus_wiki.png|alt=Հռոմեական եռապետ|ձախից|մինի|136x136փքս|Լյուցիոս Լուկուլլոս]] Տիգրանակերտը իր զարգացման գագաթնակետին է հասել հենց իր հիմնադիր՝ Տիգրան Մեծի ժամանակ։ Չնայած այն բանին, որ [[:hy:Լյուցիոս_Լուկուլլոս|Լուկուլլոսը]] Ք․ա․ 69 թուական գրավեց եւ մասնակիորեն ավերեց նորակառույց քաղաքը, այնուամենայնիվ, դրանով չընդհատվեց Տիգրանակերտի զարգացումը։ Նրա կառուցումն ու զարգացումը շարունակվեց անգամ [[:hy:Գնեոս_Պոմպեոս|Պոմպեոսի]] արշավանքից յետոյ (Ք․ա․ 65 թուական)։ [[Պատկեր:Hw-pompey.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Hw-pompey.jpg|alt=Գնեոս|աջից|մինի|168x168փքս|Պոմպեոս]] Տիգրանակերտը եղել է [[:hy:Հելլենիստական_մշակույթ|հելլենիստական]] տիպի քաղաք․ նրա բնակչութեան ճնշող մեծամասնութիւնը, չհաշված զինվորական ծառայողներին եւ վարչական պաշտոնեաներին, զբաղվել են արհեստագործութեամբ եւ առեւտրով։ Երկրագործութեամբ այստեղ, հավանաբար, շատ քիչ են զբաղվել, այնպէս որ բնակչութեան թիվ համեմատ քաղաքը բռնել է ավելի քան հարիւր հազար մարդու<ref name=":0" />։ Բնակչութիւնը ունեցել է խառը ազգային կազմ։ Այստեղ հայերի հետ միասին ապրում էին նաեւ հրեաներ, հույներ, ասորիներ, կապադովկիացիներ եւ այլք։ Դրանց ճնշող մեծամասնութիւնը պատկանում էր այն գերիների թվին, որոնց Ք․ա․ 80-70-ական թուականներին [[:hy:Կապադովկիայի_պատմություն|Կապադովկիայում]], [[:hy:Կիլիկիա|Արեւելեան Կիլիկիայում]], [[:hy:Սիրիա|Սիրիայում]], [[:hy:Միջագետք|Միջագետքում]], [[:hy:Պաղեստին|Պաղեստինում]] եւ [[:hy:Փյունիկիա|Փյունիկիայում]] վարած պատերազմների ընթացքում Տիգրան Մեծը գերել ու տեղափոխել էր Հայաստան եւ բնակեցրել նրա տարբեր մասերում<ref name=":0" />։ [[:hy:Տիգրանակերտ_(մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտում]] տեղի ունեցած քաղաքական անցքերի մասին բավականաչափ տեղեկութիւններ են տալիս հռոմեական եւ հունական [[:hy:Մատենագրություն|մատենագիրները]]։ Նրանց նկարագրութիւնների համաձայն, Տիգրանակերտը շրջապատված էր 50 կանգուն բարձրութիւն ունեցող պարսպով։ Այդ պարիսպը այնքան լայն է եղել, որ նրա մեջ շինել են պահեստներ եւ ձիերի համար ախոռներ։ Քաղաքի ներսում կը գտնուէր [[:hy:Միջնաբերդ|միջնաբերդը]], իսկ պարիսպներից դուրս [[:hy:Տիգրան_Մեծ|Տիգրանը]] կառուցել էր տվել իր փառահեղ պալատը, որը շրջապատված էր պարտեզներով, զբոսարաններով, որսատեղիներով եւ ձկնաւազաններով։ Քաղաքի զարգացած արհեստներից էին զինագործութիւնը, [[:hy:Դարբնություն|դարբնութիւնը]], [[:hy:Խեցեգործություն|բրուտագործութիւնը]], պայտարութիւնը, շինարարական արհեստները (քարտաշութիւն, որմնադրութիւն, ծեփագործութիւն եւ այլն)։ Լինելով տարանցիկ առեւտրի հանգրվաններից մեկը, Տիգրանակերտը եւս իր արհեստավորական արտադրանքներով ակտիվ մասնակցութիւն է ունեցել այդ առեւտրին։ Տիգրանակերտը ոչ միայն [[:hy:Մեծ_Հայք|երկրի]] մայրաքաղաքը, արհեստագործութեան եւ առեւտրի խոշոր կեդրոն էր, այլեւ անտիկ շրջանի հայկական մշակույթի հայտնի օջախներից մեկը։ Տիգրանակերտում կար մշտական գործող [[:hy:Թատրոն|թատրոն]], որտեղ, հայերից բացի, հանդես էին գալիս նաեւ զանազան քաղաքներից հրավիրված օտարազգի (գլխավորապէս հույն) դերասաններ։ Տիգրանակերտն ուներ դեռեւս Ք․ա․ 1-ին դարուն կառուցված թատրոնի շքեղ շենք, որի հետքերը նշմարվում են մինչեւ օրս։ [[:hy:Տիգրան_Մեծ|Տիգրան Մեծից]] յետոյ [[:hy:Տիգրանակերտ_(մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտն]] այլեւս բուռն զարգացում չի ունենում։ Դա նախ եւ առաջ բացատրվում է նրանով, որ Տիգրանից յետոյ Տիգրանակերտն ընդմիշտ դադարուն է մայրաքաղաք լինելուց։ Տիգրանից յետոյ երկրի քաղաքական կեդրոններն էին դառնում բացառապէս այն քաղաքները, որոնք գտնվում էին [[:hy:Այրարատ|Այրարատեան]] աշխարհում (Վաղարշապատ, Դվին, Կարս, Անի եւ այլն)։ Սակայն Տիգրանակերտի տնտեսական ու մշակութային կեանքի վրա առանձնապէս բացասաբար էին անդրադառնում [[:hy:Հռոմեական_կայսրություն|Հռոմի]] ու [[:hy:Սասանյան_Պարսկաստան|Պարսկաստանի]] միջեւ պարբերաբար մղուող պատերազմները, պատերազմներ, որոնց համար թատերաբեմ էին դարձել ոչ միայն [[:hy:Հայոց_Միջագետք|հիւսիսային Միջագետքը]], այլ նաեւ Հայաստանի հարաւարեւմտեան շրջանները։ Տիգրանակերտն ավելի աննպաստ պայմանների մեջ ընկավ հատկապէս Հայաստանը Հռոմի եւ Պարսկաստանի միջեւ [[:hy:Հայաստանի_առաջին_բաժանում|բաժանվելուց]] յետոյ (387թուական)։ Նա կը գտնուէր այս բաժանման գծի վրա, հռոմեական սահմանում։ Լինելով սահմանային, ժամանակի ընթացքում հռոմեացիները այն դարձնում են սովորական բերդաքաղաք։ Հետագա դարերում Տիգրանակերտն ավելի է կորցնում իր տնտեսական նշանակութիւնը<ref name=":0" />։ Տիգրանակերտի պատմական ճակատագիրը հար ու նման է Հայաստանի հելլենիստական միւս քաղաքների ճակատագրին։ 2-3-րդ դարերից Հայաստանը վերջնականապէս թեւակոխում է ավատատիրութեան դարաշրջանը, երկրում զարգանում է ավատական ինքնաբավ տնտեսութիւնը։ Նախկին [[:hy:Հելլենիստական_մշակույթ|հելլենիստական]] տիպի քաղաքները՝ [[:hy:Արտաշատ_(մայրաքաղաք)|Արտաշատը]], [[:hy:Երվանդաշատ|Երվանդաշատը]], [[:hy:Զարիշատ_(Կարսի_մարզ)|Զարիշատը]], [[:hy:Զարեհավան_(Այրարատ)|Զարեհավանը]], [[:hy:Արշամշատ|Արշամաշատը]], Արկաթիոկերտը եւ մյուսները, իբրեւ արհեստագործութեան, առեւտրի ու [[:hy:Հելլենիստական_մշակույթ|հելլենիստական մշակույթի]] կեդրոններ, աստիճանաբար կորցնում են իրենց նախկին նշանակութիւնը եւ վերածվում ավատական քաղաքների։ Նույնպիսի ճակատագիր ունեցավ եւ Տիգրանակերտը։ Առաջանում են ավատական նոր քաղաքներ (Վաղարշապատ, [[:hy:Դվին|Դվին]] եւ այլն), որոնք առաջ են անցնում այդ հին քաղաքներից<ref name=":0" />։ [[Պատկեր:Location_of_Tigranocerta_within_the_Kingdom_Armenia-hy.png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Location_of_Tigranocerta_within_the_Kingdom_Armenia-hy.png|ձախից|մինի|Տիգրանակերտ մայրաքաղաք]] Տիգրանակերտը դարեր շարունակ եղել է վարչաքաղաքական կեդրոն։ Տիգրան Մեծի օրոք նա Մեծ Հայքի մայրաքաղաքն էր, նրանից յետոյ Ք. ա.1-ին դարից մինչեւ 5-րդ դարը հայկական պետութեան հարաւային կողմի սահմանակալ իշխանութեան Աղձնիքի բդեշխութեան կեդրոնը,5-7-րդ դարերում պարսկական պետութեան Արեւմտեան քուստակի մեջ մտնող Աղձնիքի շահարի կեդրոնը։ Նա մեծ վարչատերիտորիալ միավորների կեդրոն էր նաեւ [[:hy:Արաբական_արշավանքներ|արաբական]] եւ [[:hy:Սելջուկյան_արշավանքները_Հայաստան|սելջուկեան]] տիրապետութիւնների ժամանակներում<ref name=":0" />։ Արաբական տիրապետութեան շրջանին (7-9-րդ դարեր) Տիգրանակերտը, որն այդ ժամանակ արդեն կոչվում էր Մուաֆարկին ([[:hy:Տիգրանակերտ_(մայրաքաղաք)|Ֆարկին]]) մասնակի աշխուժացում է ապրում, որովհետեւ նա մի մեծ մարզի վարչական կեդրոն էր։ Սակայն գտնվելով [[:hy:Բյուզանդական_կայսրություն|Բյուզանդական կայսրութեան]] եւ [[:hy:Արաբական_խալիֆայություն|արաբական խալիֆայութեան]] սահմանային շրջանում՝ Տիգրանակերտը դառնում է սոսկ բերդաքաղաք, բազմամարդ կայազորի տեղադրավայր եւ պարբերաբար ավերվում էր այդ երկու աշխարհակալ պետութիւնների միջեւ մղվող երկարամյա պատերազմների հետեւանքով։ 12-րդ դարից սկսած աստիճանաբար կորցնելով իր նշանակութիւնը, այն վերածվեց անշուք մի բնակավայրի<ref name=":0" />։ Վաղեմի Տիգրանակերտի ավերակներում մշտական պեղումներ չեն կատարվել։ Նրա պատմութիւնը դեռեւս անբավարար է ուսումնասիրված։ === Աղձնիքը օտարազգիների ձեռքում === [[:hy:Ավատատիրություն|Ֆեոդալական հարաբերութիւնների]] ձեւավորման շնորհիվ Աղձնիքի [[:hy:Բդեշխություն|բդեշխներն]]<ref name=":5">{{Cite web|url=https://mar-amirchanyan.livejournal.com/15461.html|title=Պատմական բառարան. Բդեշխ|website=mar-amirchanyan.livejournal.com|accessdate=2022 թ․ մարտի 12}}</ref> աստիճանաբար դանում են խոշոր հայրենատեր կալվածատերեր։ 4-րդ դարի ընթացքում նրանք, մի քանի անգամ ապստամբութիւն բարձրացնելով, փորձում են անջատվել կեդրոնական իշխանութենէն։ Սակայն այդ բոլոր փորձերը, մինչեւ [[:hy:Պապ_թագավոր|Պապ թագաւորի]] գահակալութեան շրջանը (368-374թուականներ), ապարդյուն են անցնում<ref name=":5" />։ [[Պատկեր:Pap_of_Armenia,_Arsacid_dynasty._.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Pap_of_Armenia,_Arsacid_dynasty._.jpg|աջից|մինի|164x164փքս|Պապ թագաւոր]] [[:hy:Հայաստանի_առաջին_բաժանում|Հայաստանի առաջին բաժանմամբ]] Աղձնիքը, Արեւելեան Հայաստանի մյուս մասերի հետ, մտավ պարսկական բաժնի մեջ եւ իբրեւ «շահր» միացվեց սասանեան [[:hy:Սասանյան_Պարսկաստան|Պարսկաստանի]] Արեւմտեան քուստակին։ [[:hy:Հայաստանի_երկրորդ_բաժանում|591 թուական]] բաժանմամբ Աղձնիքը միացավ [[:hy:Բյուզանդական_կայսրություն|Բյուզանդական կայսրութեանը]] եւ նրա կազմում մնաց մինչեւ արաբական արշավանքները։ [[:hy:Արաբներ|Արաբները]] 7-րդ դարուն այն գրավեցին եւ միացրեցին իրենց աշխարհակալ պետութեանը։ Արաբական խալիֆայութեան՝ առանձին էմիրութիւնների մասնատվելու շրջանում՝ 8-րդ դարի վերջերից, Աղձնիքի արաբական կառավարիչները, Աղձնիքին միացնելով շրջակա մի շարք շրջաններ, այն դարձնում են [[:hy:Խալիֆայություն|խալիֆայութենէն]] կիսանկախ վիճակ ունեցող իշխանութիւն՝ էմիրայութիւն։ Աղձնիքի էմիրայութիւնը 9-րդ դարուն, մասամբ նաեւ 10-րդ դարի սկզբին, վտանգ էր սպառնում Հայաստանի հարաւային շրջաններին, հատկապէս [[:hy:Տարոնի_Բագրատունիների_իշխանություն|Տարոնի Բագրատունիների իշխանութեանը]]<ref name=":0" />։ [[:hy:Սելջուկյան_սուլթանություն|Սելջուկեան տիրապետութեան]] ժամանակաշրջանում Աղձնիքը մտնում է էյուբեանների պետութեան մեջ, որը կազմավորվել էր [[:hy:Սելջուկյան_սուլթանություն|սելջուկների աշխարհակալ պետութեան]] քայքայման շրջանում (12-րդ դարի սկզբներին)։ Այդ պետութիւնը, Աղձնիքից բացի, գրավում էր նաեւ ամբողջ [[:hy:Հայոց_Միջագետք|հիւսիսային Միջագետքը]]։ == Աշխարհագրութիւն եւ երկրաբանութիւն == [[Պատկեր:Աղձնիք.png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%B1%D5%B2%D5%B1%D5%B6%D5%AB%D6%84.png|մինի|451x451փքս|Մեծ Հայքի Երրորդ նահանգ]] ==== Դիրք ==== '''Աղձնիք''', ըստ [[:hy:Մովսես_Խորենացի|Մովսես Խորենացու]] (ըստ այլ ուսումնասիրողների՝ [[:hy:Անանիա_Շիրակացի|Անանիա Շիրակացու]]) [[:hy:Աշխարհացույց|«Աշխարհացույցի»]], հանդիսանում էր [[:hy:Մեծ_Հայք|Մեծ Հայքի]] երրորդ նահանգը։ Աղձնիքի դիրքը որոշված է բավական ճշտութեամբ։ Նա տարածվում էր [[:hy:Ծոփք|Չորրորդ Հայքի,]] [[:hy:Տուրուբերան|Տուրուբերանի]], [[:hy:Մոկք|Մոկքի]], [[:hy:Միջագետք|Միջագետքի]] միջեւ՝ [[:hy:Տիգրիս|Արեւմտեան Տիգրիսի]] միջին եւ ստորին հոսանքների ավազանում։ ==== Սահմաններ ==== Նրա սահմանները կազմում էին հիւսիսում [[:hy:Հայկական_Տավրոս|Հայկական Տավրոս լեռները]], արեւելքում՝ Բաղեշ եւ Արեւելեան [[:hy:Տիգրիս|Տիգրիս գետերի]] ջրաբաժան լեռնաշղթաները, հարաւում՝ Մասիուս լեռները ([[:hy:Տիգրիս|Տիգրիսից]] հարաւ), իսկ արեւմուտքում՝ [[:hy:Բաթման_(գետ)|Բաթմանա]] եւ Զիբենե գետերի ջրաբաժան բարձրութիւնները<ref name=":1" />։ ==== Կլիման եւ բնական պայմաններ ==== Աղձնիքը ռելիեֆով եւ աշխարհագրական մյուս պայմաններով բաժանվում է իրարից խիստ կերպով տարբերվող երկու մասի՝ հիւսիսային եւ հարաւային։ հիւսիսային շրջանները ընկած են [[:hy:Հայկական_Տավրոս|Հայկական Տավրոսի]]<ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=61&dt=HY_HY&query=%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%BF%D5%A1%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BD+%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D6%80|title=Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, Թ.Խ. Հակոբյան, Ստ.Տ. Մելիք-Բախշյան, Հ.Խ. Բարսեղյան - Հայկական Տավրոս լեռներ|website=www.nayiri.com|accessdate=2022 թ․ մարտի 12}}</ref> վրա եւ ունեն խիստ լեռնային ռելիեֆ ու կլիմայական դաժան պայմաններ։ Այստեղ ձմեռտ տեւում է ավելի քան յոթ ամիս։ Բոլոր ճանապարհները, առանց բացառութեան, փակվում են, լինում են դաժան բքեր<ref name=":0" />։ Դրան հակառակ, երկրի հարաւային մասն ունի հարթավայրային ռելիեֆ եւ տաք կլիմա։ Սակայն այստեղ էլ տեղումների աննշան լինելը պահանջում է [[:hy:Արհեստական_ոռոգումը_Վանի_թագավորությունում|արհեստական ոռոգում]], մի բան, որն զգացել են դեռեւս մեր նախնիները եւ կառուցել են ոռոգման առուներ ու ջրամբարներ։ Արհեստական ոռոգման շնորհիվ այստեղ կարելի է մշակել մերձարեւադարձային շատ կուլտուրաներ։ Դաշտային մասում էին [[:hy:Անգեղտուն|Անգեղտուն]] (''Քեղ''), [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտ]] եւ [[:hy:Աղձն|Աղձն]] (''[[:hy:Աղձն|Արձն]]'', ''Արզն'') գաւառները, իսկ լեռնային մասում՝ [[:hy:Կեթիկ|Կեթիկ]], [[:hy:Տատիկ|Տատիկ]], [[:hy:Ազնվաց_ձոր|Ազնվաց ձոր]], [[:hy:Երխեթք|Երխեթք]] (''Խերխեթք''), [[:hy:Գզեղխ|Գզեղխ]], [[:hy:Սալնաձոր|Սալնաձոր]] եւ [[:hy:Սանասունք|Սանասունք]] (''[[:hy:Սասուն|Սասուն]]'') գաւառները։ Աղձնիքը հարուստ է գետերով եւ աղբիւրներով։ Հայկական տավրոսի հարաւհայաց լանջերից սկսվող եւ [[:hy:Տիգրիս|Արեւմտեան Տիգրիսի]] մեջ թափվող այդ գետերի թիվը հասնում է մի քանի տասնյակի։ Աղձնիքը հնուց ի վեր հայտնի է եղել որպէս հարուստ երկիր։ Այստեղ յիշատակվում է [[:hy:Նավթ|նավթի]] (Արեւմտեան Տիգրիսից հարաւ ընկած շրջաններում), [[:hy:Երկաթ|երկաթի]] եւ [[:hy:Կապար|կապարի]] հանքավայրեր։ Երկաթի ու կապարի գլխավոր հանքավայրը կը գտնուէր [[:hy:Վանա_լիճ|Վանա լճի]] հարաւային ափին՝ [[:hy:Կապուտկող|Կապուտկող լեռան]] մոտ եւ կոչվում էր «Երկաթահատ» կամ «Կապարահատ»։ Այս հանքավայրերի շրջանում Աղձնիքը սահմանակցվում է [[:hy:Ռշտունիք|Վասպուրականի Ռշտունիք գաւառին]]<ref name=":0" />։ ==== Աղձնիքի բնակչութիւն ==== Աղձնիքի բնակչութիւնը, [[:hy:Ծոփք|Չորրորդ Հայքի]] բնակչութեան նման, բազմալեզու էր։ Հնում, հայերից բացի, այստեղ բնակվում էին նաեւ [[:hy:Ասորիներ|ասորիներ]], [[:hy:Հույներ|հույներ]], [[:hy:Հրեաներ|հրեաներ]], մասամբ նաեւ [[:hy:Պարսիկներ|պարսիկներ]] եւ այլ ժողովուրդներ։ 7-8-րդ դարերից Աղձնիք են մուտք գործում [[:hy:Արաբներ|արաբներ]] եւ [[:hy:Քրդեր|քրդեր]], իսկ 11-րդ դարից՝ [[:hy:Սելջուկ-թյուրքերի_արշավանքները_Հայաստան|սելջուկ-թուրքեր]]։ Չնայած դրան, բնակչութեան մեծ մասը շարունակում էին մնալ բնիկները՝ հայերը։ Պետք է նշել, որ դեռեւս արաբական տիրապետութեան շրջանում Աղձնիքի աշխարհագրական անունները մեծ մասամբ օտարացվում են։ Արաբները կամայական կերպով հայկական անուները հանում էին գործածութենէն կամ հիմնովին աղավաղում<ref name=":0" />։ == Վարչական բաժանում == Ըստ [[:hy:Անանիա_Շիրակացի|Անանիա Շրակացու]] [[:hy:Աշխարհացույց|«Աշխարհացոյց»]]–ի Աղձնիք նահանգն ունի 10-ը գաւառ․{{քաղվածք|«Աղձնիս առ [[Տիգրիս|Տիգրիս գետոյ]] կայ. եւ գաւառս ունի տասն. [[Աղձն|զԱրզն]], [[Նփրկերտ|զՆփրկերտ]], [[Անգեղտուն|զՔեղ]], [[Կեթիկ|զԿեղթիկ]], [[Տատիկ (գավառ)|զՏատիկ]], Սաղու, Վանաց ձոր, [[Երխեթք (Սերխեթք)|զԽերհեթս]], [[Գզեղխ|զԳզեղ]], [[Սալնո ձոր|զՍալնոյ ձոր]], [[Սանասուն|զՍանասուն]]։ Ունի նաւթ եւ երկաթ, առաւել եւ գղթոր, եւ հաւ՝ զդեղհուկ<ref name=":0">{{Cite book |last=Հակոբյան |first=Թադևոս |title=Հայաստանի պատմական աշխարհագրություն |publisher=Երևանի պետական համալսարան |year=1984 |location=Երևան}}</ref>»։|}} * [[:hy:Անգեղտուն|Անգեղտուն]] (Քեղ) - կեդրոնը՝ [[:hy:Անգղ_բերդաքաղաք|Անգղ]] * [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտ]] ([[:hy:Նփրկերտ|Նփրետ]]) - կեդրոնը՝ [[:hy:Տիգրանակերտ_(մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտ]] * [[:hy:Աղձն|Աղձն]]<ref name=":2">{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=61&query=%D4%B1%D5%B2%D5%B1%D5%B6|title=Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, Թ.Խ. Հակոբյան, Ստ.Տ. Մելիք-Բախշյան, Հ.Խ. Բարսեղյան - Աղձն|website=www.nayiri.com|accessdate=2022 թ․ մարտի 12}}</ref> (կոչվում էր նաեւ [[:hy:Արզնե|Արզն]] կամ [[:hy:Աղձն|Աղձն]]) - կեդրոնը՝ Արզան * [[:hy:Կեթիկ|Կեթիկ]]- կեդրոնը՝ * [[:hy:Տատիկ_(գավառ)|Տատիկ]]- կեդրոնը՝ * [[:hy:Ազնվաց_ձոր|Ազնվաց ձոր]] ([[:hy:Ազնվաց_ձոր|Ազնուաց ձոր]]) - կեդրոնը՝ * [[:hy:Երխեթք|Երխեթք]] (կոչվում էր նաեւ [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Խերխեթք]] կամ [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Սերխեթք]]) - կեդրոնը՝ Սղերթ * [[:hy:Գզեղխ|Գզեղխ]] - կեդրոնը՝ Գզեղխ * [[:hy:Սալնո_ձոր|Սալնո ձոր]] ([[:hy:Սալնաձոր_(Մոտկանի_գավառ)|Սալաձոր]]) - կեդրոնը՝ [[:hy:Սալնո_ձոր|Սալնո ձոր]] * [[:hy:Սանասունք|Սանասունք]] ([[:hy:Սանասուն|Սանասուն]] կամ [[:hy:Սասուն|Սասուն]]) - կեդրոնը՝ [[:hy:Սանասուն|Սանասուն]] == Գաւառներ == Ըստ [[:hy:Աշխարհացույց|«Աշխարհացոյց»]]-ի, Աղձնիքը բաղկացած էր 10 գաւառից։ Դրանք են՝ [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտ]], [[:hy:Աղձն|Արզն]] կամ [[:hy:Աղձն|Արձն]], [[:hy:Անգեղտուն|Քեղ]], [[:hy:Կեթիկ|Կեթիկ]], [[:hy:Տատիկ_(գավառ)|Տատիկ]], [[:hy:Ազնվաց_ձոր|Ազնվաց ձոր]], [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Սերխեթք]], [[:hy:Գզեղխ|Գզեղխ]], [[:hy:Սալաձոր|Սալանձոր]] եւ [[:hy:Սասուն|Սասուն]] կամ [[:hy:Սանասուն|Սանասուն]]։ Բնական պայմաններով բաժանվում է երկու հակադիր մասերի՝ հիւսիսային, որը [[:hy:Հայկական_Տավրոս|Հայկական Տավրոսի]] շրջանում ունի դաժան կլիմա, եւ հարաւային, որի կլիման տաք է, մակերեւույթը՝ հարթավայրային<ref name=":1" />։ Աղձնիքի գաւառների մեջ անհամեմատ ավելի նշանավոր են [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտը]], [[:hy:Աղձն|Արզնը]], [[:hy:Սանասունք|Սանասուն(ք)ը]] եւ [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Երխեթքը]]<ref name=":0" />։ === [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտ]] === Նփրկերտ գաւառը տարածված էր [[:hy:Բաթման_(գետ)|Քաղրիդ]] (Բաթման) գետի միջին եւ ստորին հոսանքի վրա ընկած որոշ շրջաններում։ հարաւում, հավանաբար, իր մեջ ընդգրկել է [[:hy:Տիգրիս|Տիգրիսից]] հարաւ ընկած որոշ շրջաններ։ Ենթադրվում է, թե Նփրկերտը հնագույն շրջանում՝ մինչեւ [[:hy:Տիգրան_Մեծ|Տիգրան 2-րդ Մեծի]] գահակալութիւնը, մտել է [[:hy:Ծոփքի_թագավորություն|Ծոփքի]] մեջ։ [[:hy:Տիգրան_Մեծ|Տիգրան 2-ը]] Ք․ ա․ 94 թուականին [[:hy:Մեծ_Հայքի_Արտաշեսյան_թագավորություն|Մեծ Հայքին]] միացնելով [[:hy:Ծոփքի_միացումը_Մեծ_Հայքին|Ծոփքի թագաւորութիւնը]], դրա հետ միասին վերջինիս անջատել եւ անմիջականորեն Մեծ Հայքին է միացրել որոշ շրջաններ, որոնց թվում եւ Նփրկերտը<ref name=":0" />։ Նփրկերտը տաք եւ չոր կլիմայով, անտառազուրկ, հարթավայրային գաւառ է։ Որոշ չափով լեռնային ռելիեֆ ունի նրա հիւսիսային մի փոքր մասը միայն, որտեղ ձգվում է Իլիջայի ոչ բարձր լեռնաշղթան<ref name=":0" />։ Նփրկերտի պատմական վայրերից են՝ [[:hy:Տիգրանակերտ_(մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտը]]<ref name=":3" />, [[:hy:Թուխ|Թուխը]] եւ Կլեսուրը։ [[Պատկեր:Location_of_Tigranocerta_within_the_Kingdom_Armenia-hy.png|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Location_of_Tigranocerta_within_the_Kingdom_Armenia-hy.png|alt=Տիգրան Մեծ|մինի|333x333փքս|Տիգրանակերտ մայրաքաղաք]] ==== Թուխ ==== յիշատակվում է իբրեւ [[:hy:Ճակատամարտ|ճակատամարտի]] վայր։ Այդ ճակատամարտը տեղի է ունեցել [[:hy:896|896 թուականին]] հայկական զորքի եւ հիւսիսային Միջագետքի ու Աղձնիքի արաբական Ահմադ էմիրի բանակի միջեւ։ Թուխը այն գետի անունն է, որի ափին տեղի ունեցավ այդ ճակատամարտը։ Այժմեան աշխարհագրութեանն անծանօթ է Թուխ անունը։ Հավանաբար նա [[:hy:Բիթլիս_(գետ)|Բիթլիս]] գետի աջակողմեան փոքրիկ վտակներից մեկի անունն էր։ ==== Կլեսուր ==== Լեռնանցք է՝ [[:hy:Զիբենե|Զիբենե գետի]] ակունքների շրջանում։ Կլեսուրը կը գտնուէր [[:hy:Հայաստանի_առաջին_բաժանում|Հայաստանի առաջին բաժանման]] սահմանի վրա՝ հռոմեկան մասում։ Ուներ ստրատեգիական մեծ նշանակութիւն։ Սահմանի այս հատուածում պարսկական մասից դեպ հռոմեական մասը տանող միակ ճանապարհը անցնում էր Կլեսուրով։ Այս պատճառով էլ հռոմեացիների կողմից ամրացվելով, Կլեսուրը վեր էր ածվել բերդի<ref name=":0" />։ === Արզն === Արզն գաւառն ընկած էր Նփրկերտից հարաւ–արեւելք։ Ամբողջապէս հարթավայրային է, հռչակված էր իր արգավանդ հողերով։ Արզն գաւառը երկար ժամանակ (հատկապէս 4-րդ դարուն) դարձել էր կռվախնձոր [[:hy:Հռոմեական_կայսրություն|Հռոմի]] ու [[:hy:Սասանյան_Պարսկաստան|Պարսկաստանի]] միջեւ եւ պատերազմների ժամանակ բազմիցս ձեռքից ձեռք է անցել<ref name=":0" />։ Արզնը հայտնի էր նույնանուն ''Արզն'' ոչ մեծ քաղաքով, որը այժմ էլ գոյութիւն ունի եւ կոչվում է Հազրու։ === [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Երխեթք]] === [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Երխեթքն]] անվանվել է նաեւ [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Սերխեթք]] կամ [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Խերխեթք]]։ Այն ընկած էր [[:hy:Բիթլիս_(գետ)|Բիթլիս]] գետի ստորին հոսանքի շրջանում՝ Արզն գաւառից անմիջապէս արեւելք։ Իր տարածութեամբ Երխեթքը [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտից]] եւ Արզնից անհամեմատ փոքր էր։ Վերջիններից նման նա եւս կը գտնուէր Աղձնիքի դաշտային մասում։ Պատմագիրների եւ աշխարհագիրների ողմից հազվադեպ է յիշատակված։ Այս գաւառում էր գտնվում Սղերթ կամ [[:hy:Երխեթք_(Սերխեթք)|Սերխեթ]] փոքրիկ քաղաքը, որը միաժամանակ ճանապարհային կաեան էր։ Սղերթն այժմ էլ գոյութիւն ունի որպէս բնակավայր եւ գտնվում է Արեւելեան ու Արեւմտեան Տիգրիսի միախառնման տեղից ոչ շատ հեռու, Բիթլիս գետի ստերին հոսանքի շրջանում<ref name=":0" />։ === [[:hy:Սանասունք|Սանասուն''(ք)'']] === Այս գաւառի մասին եղած յիշատակութիւնները սկսում են 6-րդ դարից։ Սկզբնական շրջանում յիշատակվում է [[:hy:Սանասուն|Սանասուն]] անվամբ, իսկ հետագայում՝ [[:hy:Սասուն|Սասուն]]<ref name=":1" />։ Ըստ ավանդութեան գաւառն իր անունը ստացել է [[:hy:Ասորեստան|Ասորեստանի]] Սենեքերիմ թագաւորի որդու՝ Սանասարի անունից, որը, ավանդութեան համաձայն, իր եղբոր հետ փախչելով այստեղ, կառուցել է բերդ եւ ամեն կողմից այստեղ է հավաքել բազմաթիվ բնակիչներ։ Ըստ հայկական [[:hy:Էպոս|Էպոսի]]՝ [[:hy:Սասնա_ծռեր|«Սասնա ծռեր»]]–ի առաջին «Սանասար եւ Բաղդասար» ճյուղի Սասունը կառուցել են Ծովինարի որդիները Սանասարն ու Բաղդասարը։ [[Պատկեր:Agnes_Karikaturen_Armenien_David_von_Sassun_David_of_Sassoun_Yerevan_Statue.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Agnes_Karikaturen_Armenien_David_von_Sassun_David_of_Sassoun_Yerevan_Statue.jpg|աջից|մինի|Սասունցի Դավիթ]] Բաղդադից հեռանալով, [[:hy:Գագիկ_Բ|Գագիկ արքայի]] թոռների հետագա մանկութիւնն անցնում է հայոց երկրում, քանի որ [[:hy:Բաղդադ|Բաղդադից]] նրանց հեռացնելուց յետոյ վերջիններս հանգրվանել էին իրենց պապի մոտ։ Կարճ ժամանակահատուածում Բաղդասարն ու Սանասարը մեծանում եմ՝ վերածվելով աննկարագրելի ուժի տեր դյուցազունների։ Նրանք ուղեւորվում են այն ավազանի մոտ, որտեղից կեանք են ստացել։ Շուտով եղբայրներն ականատես են լինում, թե ինչպէս է լեռներից հոսող մի ուժգին առու կտրում-անցնում մի մեծ գետի ամբողջ հոսանքը։ Գայթակղված այդ ջրի զորութենէն՝ Սանասարն ու Բաղդասարը գտնում են առվի հոսքի սկզբնակետը եւ վերջինիս ակունքների վրա վիթխարի ապառաժներից [[:hy:Ամրոց|ամրոց]] կառուցում։ Շուտով [[:hy:Սասնա_ծռերում_գործող_անձանց_անուններ|Սանասարն ու Բաղդասարը]] ձեռնամուխ են լինում իրենց հիմնադրած ամրոցի հարակից տարածքների բնակեցմանը եւ այդ նպատակով հայոց աշխարհից 40 ընտանիք բերելով հաստատում են այստեղ։ Այսպիսով, առասպելական տեսանկյունից՝ սա է Սասուն քաղաքի հիմնադրման պատմութիւնը։ Շինարարական աշխատանքների ավարտից յետոյ եղբայրները ցանկանում են անվանում տալ իրենց հիմնադրած բնակավայրին։ Հենց այս ժամանակ էլ նրանց պատահաբար հանդիպում են ծերունի մի սերմնացանի, որից էլ խնդրում են անուն մտածել բարձրաբերձ եւ վահաշուք քաղաք-ամրոցի համար։ Այսպիսով, հենց այդ ծերունին էլ քաղաքի անունը կնքում է Սասուն, քանի որ այն կառուցված էր սասան քարերից։ Նա իր խոսքը մեկնաբանում է հետեւյալ կերպ․{{քաղվածք|Դուք էն սասուն քարեր ինչպե՞ս հաներ եք էն վերին տեղ, Ու քարե սան սուն եք զարկե. Էս տո՛ւն շեք շինե դուք. Ապա սասուն մ’եք շինե։ Վա՜, քանի սասուն բերդ մի.Էս տուն չէ, էս սասուն է։ Սանասար ասաց.— Բա՛վ է, պապիկ, Էլ ձեն մի՛ հանի. էլ անուն մի՛ դնի։ Ա՛յ պապի, անուն դրվավ. Անուն էղավ Սասուն։ Քանց էդա ավել ի՞նչ անուն։ Որ դու ասիր՝ սասուն քարեր, քարե սանսուն եք զարկե. Մեր բերդի անուն էղավ Սասուն, Սասուն, Մեր տան անուն՝ Սասնա տուն։|Ծերունին Սասուն քաղաքի մասին<ref>{{Cite book |title=Սասունցի Դավիթ։ Հայկական ժողովրդական էպոս |publisher=Հայկ. ԽՍՀ Պետական հրատ. |year=1939 |location=Երևան}}</ref>}}Սասունը տարածվում է [[:hy:Հայկական_Տավրոս|Հայկական Տավրոս լեռների]] վրա, այդ պատճառով էլ մեր պատմագիրները նրա բնակիչներին երբեմն անվնում են ոչ թե սասունցիներ, այլեւ՝ «բնակիչք Տարոս լերին»։ Սասունի տարածքի մեծ մասն ընկած էր [[:hy:Բաթման_(գետ)|Բաթմանա]] գետի վերին հոսանքում։ Արեւելքում Սասունին սահմանակից էր [[:hy:Խութ_(Խութի_գավառ)|Խութը]] (Խոյթ), որը հնում կազմում էր Սասունի բաղկացուցիչ մասը։ Միջին դարերում Խութն ու Սասունը տարածքային միեւնույն հասկացութիւնն էին<ref name=":0" />։ Սասունը լեռնային գաւառ է, կլիմայական պայմանները խիստ են։ Ձմեռը տեւում է ավելի քան յոթ ամիս, տարվա այդ եղանակին տեղում է առատ ձյուն, եւ երկիրը ծածկվում է ձեան հաստ շերտով։ Լինում են սաստիկ բքեր, որոնց պատճառով նույնիսկ շատ մոտիկ գտնվող բնակավայրերի միջեւ միանգամայն ընդհատվում էր հաղորդակցութիւնը։ Մշակելի հողերը քիչ են, շատ են ապառաժները։ Այստեղ կարելի է հանդիպել [[:hy:Մերձարևադարձային_կլիմա|մերձարեւադարձայինից]] մինչեւ լեռնային ցուրտ կլիմյական գոտիների<ref name=":1" />։ Բնակչութեան հիմնական զբաղմունքն եղել է [[:hy:Որսորդությունը_Հայաստանում|որսորդութիւնը]], [[:hy:Երկրագործություն|երկրագործութիւնը]] եւ [[:hy:Անասնապահություն|անասնապահութիւնը]]։ Հացահատիներից այստեղ առավելապէս մշակվել են գարի, տարեկան եւ կորեկ։ Սասունի բնակչութիւնը դարեր շարունակ զինված պայքար է մղել ոչ միայն իրենց գաւառի, ալյեւ, Հայաստանի մյուս մասերի բնակիչների հետ միասին՝ ամբողջ երկրի անկախութեան համար։ Սասունցիները հայրենիքի անկախութեան համար մղվող պայքարի հոյակապ օրինակ ցույց տվեցին 850-855 թուականներին ժողովրդական ապստամբութեան ժամանակ, որն ուղղված էր [[:hy:Արաբական_խալիֆայություն|Արաբական խալիֆայութեան]] դեմ։ Այս ապստամբութիւնը իր վառ արտացոլումն է գտել [[:hy:Սասնա_ծռեր|«Սասունցի Դավիթ»]] ժողովրդական հերոսական էպոսում, որի հիմնական սյուժեն հայ ժողովրդի մղած պայքարն է արաբական տիրապետութեան դեմ։ 9-10–րդ դարերում, հավանաբար, Սասունը ենթարկվում էր [[:hy:Տարոնի_Բագրատունիների_իշխանություն|Տարոնի Բագրատունիների իշխանութեանը]], սակայն ուներ եւ իր տեղական իշխանները, որոնք, ինչպէս ենթադրվում է, [[:hy:Մամիկոնյանների_տոհմածառ|Մամիկոնեանների]] հետնորդներն էին։ 10-11–րդ դարերին վերաբերող յիշատակութոյւնները ցույց են տվել, որ Սասունն այդ ժամանակ եղել է մի հզոր իշխանութիւն։ [[:hy:Մատթեոս_Ուռհայեցի|Մատթեոս Ուռհայեցու]] մի վկայութեան մեջ ասված է, որ 10-րդ դարուն Թոռնիկ զորավարը Սասունից բյուզանդացիների դեմ դուրս է եկել 50․000 հետեւակ զինվոր եւ 6․000 հեծյալ<ref name=":0" />։ [[:hy:Սելջուկյան_սուլթանություն|Սելջուկեան տիրապետութեան]] շրջանում Սասունի իշխնութիւնը պահպանեց իր ինքնուրույնութիւնը։ == Աղձնիքի մասին == === [[:hy:Անանիա_Շիրակացի|Ա․ Շիրակացի]] === [[Պատկեր:Anania-Shirakatsi_statue_in_Yerevan_02.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Anania-Shirakatsi_statue_in_Yerevan_02.jpg|alt=Աշխարհացոյց|աջից|մինի|158x158փքս|Անանիա Շիրակացի]] {{քաղվածք|«Աղձնիս առ Տիգրիս գետոյ կայ. եւ գաւառս ունի տասն. զԱրզն, զՆփրկերտ, զՔեղ, զԿեղթիկ, զՏատիկ, Սաղու, Վանաց ձոր, զԽերհեթս, զԳզեղ, զՍալնոյ ձոր, զՍանասուն։ Ունի նաւթ եւ երկաթ, առաւել եւ գղթոր, եւ հաւ՝ զդեղհուկ»։|}} === Վ․ Բելք === {{քաղվածք|«Շատ քիչ ծառայություն ունին աշխարհագիրք և պատմության քննիչք Աղձնաց վերա։ Ամեն բանե առաջ մեր գործը պիտի ըլլա՝ քննել, թե արդյոք այդ նահանգի անվան մեջ երկրի նախահայ անուն մը ծածկված է, թե ոչ<ref>{{Cite book |last=Բելք |first=Վ․ |title=Աղձնիք |publisher=Հանդես ամսօրյա |year=1904}}</ref>»։|}} [[Պատկեր:Johann_Heinrich_Hübschmann.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Johann_Heinrich_H%C3%BCbschmann.jpg|աջից|մինի|160x160փքս|Հ․ Հյուբշման]] === [[:hy:Հայնրիխ_Հյուբշման|Հ․ Հյուբշման]] === {{քաղվածք|«Աղձնիք միշտ նահանգի անուն է, որովհետև Աղձնիք անունը, որ հոգնակի միայն գործածված կա, երկիր կցուցանե և Աղձնի եզակի չունի, ուստի գեթ պատմական ժամանակներուն մեջ կերևա, թե ժողովրդի մը անուն համարված չէ և կրնանք բնիկ երկրանուն համարիլ<ref>{{Cite book |last=Հյուբշման |first=Հայնրիխ |title=Հին Հայոց տեղվո անունները |year=1907 |location=Վիեննա}}</ref>»։|}} == Տես նաեւ == * [[:hy:Աղձն|Աղձն]] * [[:hy:Նփրկերտ|Նփրկերտ]] * [[:hy:Տիգրանակերտ_(մայրաքաղաք)|Տիգրանակերտ մայրաքաղաք]] * [[:hy:Մեծ_Հայքի_նահանգների_ցանկ|Մեծ Հայքի նահանգ]] * [[:hy:Մեծ_Հայքի_վարչական_բաժանում|Մեծ Հայքի վարչական բաժանում]] == Ծանոթագրութիւններ == <references responsive="0"></references> == Գրականութիւն == * [[:hy:Ղուկաս_Ինճիճյան|Ինճիճեան Ղ.,]] Ստորագրութիւն Հին Հայաստանեայց, Վենետիկ, 1822 * [[:hy:Հայնրիխ_Հյուբշման|Հյուբշման Հ]]., Հին Հայոց տեղվո անունները, Վիեննա, 1907 * [[:hy:Սիմոն_Երեմյան|Երեմեան Ս. Տ]]., Հայաստանը ըստ «Աշխարհացոյց»-ի, Երեւան, 1963 * [[:hy:Թադևոս_Հակոբյան|Հակոբեան Թ. Խ.]], Հայաստանի պատմական աշխարհագրութիւն, Երեւան, 1968 * [[:hy:Հակոբ_Մանանդյան|Մանանդեան Հ․]], Քննական տեսութիւն հայ ժողովրդի պատմութեան, հ․ Ա, Երեւան, 1943 * [[:hy:Մատթեոս_Ուռհայեցի|Ուռհայեցի Մ․]], Ժամանակագրութիւն, Վաղարշապատ, 1898 * Բ ե լ ք Վ․, Աղձնիք, «Հանդես ամսօրյա», 1904 * Հ. Կ ա ր ա գ յ ո ղ յ ա ն, Ուրարտական աղբիւրները Հայկական լեռնաշխարհի եւ հարեւան պետութիւնների մասին «Հա յ ժողովրդի պատմութեան քրիստոմատիա», Երեւան, 1981 * Հարութունեան Բ․, Մեծ Հայքի վարչաքաղաքական բաժանումն ըստ «Աշխարհացոյց»-ի, մաս Ա, ԵՊՀ հրատ, Երեւան == Արտաքին հղումներ == * [http://www.armenianhouse.org/hakobyan-t/8-cities.html#9 Պատմական Հայաստանի քաղաքներ] * [https://mar-amirchanyan.livejournal.com/15461.html Պատմական բառարան Բդեշխ] * [http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=61&query=%D4%B1%D5%B2%D5%B1%D5%B6 Հայաստանի եւ հարակից շրջանների տեղանունների բառարան] * [https://digilib.aua.am/book/1390/ Ինճիճեան Ղուկաս, Աշխարհագրութիւն չորից մասանց աշխարհի, մաս առաջին, Ասիա, հտ. Ա, Վենետիկ-Ս. Ղազար, 1806։] * [http://greenstone.flib.sci.am/gsdl/collect/armbook/books/storagrutiun_hin1822.pdf Ինճիճեան Ղուկաս, Ստորագրութիւն Հին Հայաստանեայց, Վենետիկ-Սբ. Ղազար, 1822։] == Ծանօթագրութիւններ == [[Ստորոգութիւն:Մեծ Հայք]] <references />{{ՀՍՀ}} np2n4atxcd72w03d1c11hmo7ldt8l6q 0 4196 235300 195297 2024-10-23T12:28:31Z Maral Dikbikian 4797 235300 wikitext text/x-wiki {{Անաղբիւր}} [[Պատկեր:Armenia Garni landscape.jpg|մինի]] '''Ձմեռ''', տարուան չորս [[եղանակ]]ներէն մին։ Կը հանդիսանայ [[Աշուն|աշնան]] յաջորդող, իսկ [[Գարուն|գարնան]] նախորդող եղանակը։ Տարուան ամէնացուրտ եղանակը։ Ձմեռնային արեւադարձի ժամանակ օրերը ամէնակարճն են, իսկ գիշերները՝ ամէնաերկարը։ Հիւսիսային կիսագունդի տարածքին կը սկսի Դեկտեմբեր 21–ին ու կը վերջանայ Մարտ 21–ին ([[Յունուար]], [[Փետրուար]], [[Մարտ]])։ Հարաւային կիսագունդի տարածքին՝ կը սկսի Յունիս 22–ին եւ կը վերջանայ Սեպտեմբեր 23–ին ([[Յուլիս]], [[Օգոստոս]], [[Սեպտեմբեր]])։ Օդի ջերմաստիճանը կը նուազի, անձրեւ կը տեղայ, իսկ աւելի ցուրտ երկիրներ՝ [[ձիւն]]։ Միեւնոյն ժամանակաշրջանին հարաւային կիսագունդը կը վայելէ [[Ամառ|Ամրան]] եղանակը։ Այս ժամանակաշրջանին առաւօտը կը կարճնայ, իսկ գիշերը կ'երկարի, ուստի թռչունները կը գաղթեն տաք երկիրներ։ Ձմրան տեւողութիւնը 93 օր է՝ հիւսիսային կիսագունդի տարածքին եւ 89 օր՝ Հարաւային կիսագունդի տարածքին<ref>{{Citation|title=Ձմեռ|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%81%D5%B4%D5%A5%D5%BC|date=2024-01-23|accessdate=2024-10-23|language=hy}}</ref>։ == Պատկերասրահ == <gallery> Պատկեր:Winter-spb.JPG Պատկեր:Ziema.JPG Պատկեր:Ziema1 resize resize.jpg Պատկեր:CathedralofLearningLawinWinter.jpg Պատկեր:Windbuchencom.jpg Պատկեր:Skieur.jpg Պատկեր:Leïko (Bois de la Cambre).jpg Պատկեր:Talvi 1.jpg Պատկեր:Uutjärvi talvi1.JPG Պատկեր:Petäjäveden rautatieasema, talvi 2015, kuva 1.jpg Պատկեր:Talvi tarina. Finnoontie. Foto by Victor Belousov. - panoramio.jpg Պատկեր:Akseli Gallen-Kallela - Winter, study for the Juselius Mausoleum frescoes.jpg Պատկեր:AchenseeWinter05.JPG Պատկեր:GothafossWinter.jpg Պատկեր:PN Tierra del Fuego (Hiver).jpg Պատկեր:KleinarlWinterwonderland.jpg </gallery> 9c2wrxzgwsvyqbhwkdyobvp8cg9yzyv 235301 235300 2024-10-23T12:28:43Z Maral Dikbikian 4797 235301 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Armenia Garni landscape.jpg|մինի]] '''Ձմեռ''', տարուան չորս [[եղանակ]]ներէն մին։ Կը հանդիսանայ [[Աշուն|աշնան]] յաջորդող, իսկ [[Գարուն|գարնան]] նախորդող եղանակը։ Տարուան ամէնացուրտ եղանակը։ Ձմեռնային արեւադարձի ժամանակ օրերը ամէնակարճն են, իսկ գիշերները՝ ամէնաերկարը։ Հիւսիսային կիսագունդի տարածքին կը սկսի Դեկտեմբեր 21–ին ու կը վերջանայ Մարտ 21–ին ([[Յունուար]], [[Փետրուար]], [[Մարտ]])։ Հարաւային կիսագունդի տարածքին՝ կը սկսի Յունիս 22–ին եւ կը վերջանայ Սեպտեմբեր 23–ին ([[Յուլիս]], [[Օգոստոս]], [[Սեպտեմբեր]])։ Օդի ջերմաստիճանը կը նուազի, անձրեւ կը տեղայ, իսկ աւելի ցուրտ երկիրներ՝ [[ձիւն]]։ Միեւնոյն ժամանակաշրջանին հարաւային կիսագունդը կը վայելէ [[Ամառ|Ամրան]] եղանակը։ Այս ժամանակաշրջանին առաւօտը կը կարճնայ, իսկ գիշերը կ'երկարի, ուստի թռչունները կը գաղթեն տաք երկիրներ։ Ձմրան տեւողութիւնը 93 օր է՝ հիւսիսային կիսագունդի տարածքին եւ 89 օր՝ Հարաւային կիսագունդի տարածքին<ref>{{Citation|title=Ձմեռ|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%81%D5%B4%D5%A5%D5%BC|date=2024-01-23|accessdate=2024-10-23|language=hy}}</ref>։ == Պատկերասրահ == <gallery> Պատկեր:Winter-spb.JPG Պատկեր:Ziema.JPG Պատկեր:Ziema1 resize resize.jpg Պատկեր:CathedralofLearningLawinWinter.jpg Պատկեր:Windbuchencom.jpg Պատկեր:Skieur.jpg Պատկեր:Leïko (Bois de la Cambre).jpg Պատկեր:Talvi 1.jpg Պատկեր:Uutjärvi talvi1.JPG Պատկեր:Petäjäveden rautatieasema, talvi 2015, kuva 1.jpg Պատկեր:Talvi tarina. Finnoontie. Foto by Victor Belousov. - panoramio.jpg Պատկեր:Akseli Gallen-Kallela - Winter, study for the Juselius Mausoleum frescoes.jpg Պատկեր:AchenseeWinter05.JPG Պատկեր:GothafossWinter.jpg Պատկեր:PN Tierra del Fuego (Hiver).jpg Պատկեր:KleinarlWinterwonderland.jpg </gallery> gya3i3nxq8ar3042y9oheedb6cnu9mf 0 5302 235299 229307 2024-10-23T12:25:40Z Maral Dikbikian 4797 235299 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Porphyrophora hamelii, female.jpg|300px|մինի|Որդան կարմիրի էգը]] '''Որդան կարմիր''' կամ '''Արարատեան որդան կարմիր'''<ref>Гамель И. Х. Об араратской кошенили. // Записки Императорской Академии наук. — Москва: тип. С. Селивановского, 1835.</ref> ([[լատիներէն|լատ]].՝ Porphyrophora hamelii), Margarodidae ընտանիքին պատկանող միջատ, որմէ հայերը կը պատրաստէին նոյնանուն ներկը։ == Պատմութիւն == Հին ժամանակներուն Արարատեան դաշտին մէջ կ'աճէին տեսակ մը միջատներ, որդեր։ Հայերը կը հաւաքէին այդ որդերը, կ'եփէին եւ կը ստանային մուգ ու պայծառ կարմիր գոյնի ներկ, որ կը կոչուէր որդան կարմիր կամ հայկական ներկ։ Շատ երկար դարեր այդ ներկը եղած է Հայաստանի հպարտութիւնը, որ ունեցած է համաշխարհային համբաւ։ Յաճախ հեռաւոր երկիրներու մէջ «Հայոց աշխարհի»-ի փոխարէն կ'օգտագործէին «որդան կարմիրի երկիր» արտայայտութիւնը։ Որդան կարմիրի արտադրութիւնը եղած է հայ թագաւորներուն մենաշնորհը։ Քաղաքամայր Արտաշատի մէջ կային յատուկ ներկատուներ, որոնք կը կոչուէին արքայական։ Հին [[Հայաստան]]էն արտահանուող ապրանքներու բոլոր ցուցակները կը սկսէին որդան կարմիրով։ Որդան կարմիրը հայերուն համար եղած է ՄԻԱՍՆՈՒԹԵԱՆ խորհրդանիշ։ Պատմական Հայաստանի բոլոր գաւառներու եւ իշխանական տուներու բազմատեսակ զինադրօշներուն վրայ իշխող եղած է այս գոյնը։ [[Մեծն Տիգրան|Տիգրան Բ.]]-ի Թագաւորութեան ժամանակաշրջանին հայկական հպատակութիւն ընդունած վասալ արքաները իրենց դրօշներուն վերին երիզը կը ներկէին որդան կարմիրով, այդպիսով իրենց հաւատարմութիւնը հաւաստելով հայոց Արքայից-Արքային։ Արաբները Արտաշատ քաղաքը կոչած են «որդան կարմիրի քաղաք»։ 15-րդ դարուն հայ մեծ բժիշկ Ամիրտովլաթ Ամասիացին իր աշխատութիւններէն մէկուն մէջ հետաքրքական տեղեկութիւն կը հաղորդէ այս ներկին առանձնայատկութիւններուն մասին։ 19-րդ դարուն Այղր լիճի շրջակայքը եւ Արաքսի մերձափնեայ Շորլու, Սարուանլար, Խոր Վիրապ վայրերուն մէջ դեռ կ'ապրէր որդան կարմիրը։ Շուրջ երկու հազար տարի հայկական որդան կարմիրը եղած է աշխարհի ամէնաթանկարժէք ու բարձրորակ ներկը։ Անով կը ներկէին ո՛չ միայն ազնուականներու հանդերձները, այլեւ կը նկարազարդէին թանկարժէք մագաղաթները։ Որդան կարմիրը օգտագործուած է նաեւ որպէս թանաք։ Հին եւ միջին դարերուն Արեւելքի եւ [[Եւրոպա]]յի թագաւորներն ու կաթողիկոսները կը ստորագրէին միայն որդան կարմիրի թանաքով։ Աշխարհի մէջ տարածուած կարմիր թանաքով ստորագրութիւնը (բոլոր տեսակի փաստաթուղթերու վրայ) սկիզբ առած է հայկական որդան կարմիրի օգտագործումէն։ == Նկարագրութիւն == Միջատը իր զարգացման բոլոր փուլերուն կը բնորոշուի իր մարմնին կարմիր գոյնով։ Կը բնութագրուի վառ արտայայտուած սեռական երկձեւութեամբ։ Չափահաս էգը անթեւ, ձուաձեւ, դանդաղ շարժող միջատ է։ Մարմինին երկարութիւնը՝ 2-12 մմ, լայնքը՝ 1-6 մմ, կշիռքը՝ 2-100 մկ (միջինը՝ 27 մկ)։ Միջատին ոտքերը կարճ են, թոյլ զարգացած։ Աչքերը պարզ են, փոքր, ուռուցիկ։ Արուները արտաքնապէս շատ տարբեր են էգերէն։ Անոնց մարմինի երկարութիւնը 2-4,5 մմ է, լայնքը՝ 0,4-1,3 մմ, կշիռքը՝ 0,6-3,4 մկ։ Մարմինը յստակ բաժնուած է գլուխի, կրծքավանդակի եւ որովայնի։ Կրծքավանդակէն կը սկսին զոյգ թափանցիկ թեւերը՝ մուգ կարմիր եզրերով։ Աչքերը բարդ են, մեծ։ Ոտքերը երկար են, յարմարեցուած են համեմատաբար արագ շարժման համար։ Մարմինը կը վերջանայ արծաթափայլ թելերով, որոնց երկարութիւնը 2-3,5 անգամ աւելի երկար է քան մարմինը<ref>{{Citation|title=Որդան կարմիր|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%88%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80|date=2024-04-14|accessdate=2024-10-23|language=hy}}</ref>։ == Զարգացում == Որդան կարմիրի ձուերը, ձմրան հողին մէջ կը մնան մօտ 7 ամիս (Սեպտեմբերէն Մարտ)։ Գարնան (Մարտ-Ապրիլ) ամիսներուն, ձուերէն դուրս կու գան երկարաւուն թրթուրները, որոնք կը կպչին սնուցող բոյսի արմատներուն։ Յետագային թրթուրները կը ձեւափոխուին թաղանթապատեաններու։ Օգոստոսի վերջը տեղի կ'ունենայ կերպարանափոխութիւն։ Սեպտեմբերի սկիզբը արդէն ձեւաւորուած արուները եւ էգերը դուրս կու գան հողի վրայ եւ կը զուգաւորուին։ Արուները զուգաւորումէն ետք կը սատկին, իսկ էգերը կը մտնեն հողի տակ՝ ձուադրման համար։ Այսպիսով, մէկ տարուան ընթացքին որդան կարմիրը կու տայ մէկ սերունդ։ == Որդան կարմիրի պահպանում == Որդան կարմիրը կը պահպանուի արգելոցի մէջ՝ Արազափ գիւղին մօտ, սակայն արգելոցը չ’ապահովեր միջատին լիարժէք պահպանութիւնը։ <gallery mode="packed" heights="180"> Porphyrophora hamelii, male.jpg|Որդան կարմիրի արուն Porphyrophora hamelii, cysts.jpg|Որդան կարմիրի բուշտերը արմատներու շուրջ </gallery> == Հետաքրքիր փաստեր == 1788-ին հնդկահայ հասարակական գործիչ [[Շահամիր Շահամիրեան]]ի կողմէ հրատարակուած [[Հայաստանի սահամանդրութիւն|Հայաստանի սահամանդրութեան]] նախագիծին՝ «Որոգայթ Փառաց»ին 502-րդ յօդուածի համաձայն «ով որ շնորհ ունենայ մեր Հայաստան երկրում վերականգնել կարմիր որդանը՝ ներկ պատրաստելու համար եւ աճեցնել լեղակ...մէկ անգամ միայն հայոց տան կողմից պէտք է շնորհի արժանանայ, այսինքն՝ 10.000 արծաթ դահեկան»<ref name=ՈՓ208_209>{{գիրք |վերնագիր = Որոգայթ փառաց |հղում = http://www.historyofarmenia.am/am/Books_Vorogayt_Parac |վայր = Երեւան |թվական = 2002 |էջերի թիվ = 271 |մեջբերվող էջեր = 208-209 |isbn = 5-540-01746-3 }}</ref>: == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Կենդանիներ այբբենական կարգով]] [[Ստորոգութիւն:Հայկական արուեստ]] drl7t45a8j3ax1h3ve5rqw049glrp5w 0 16984 235303 235294 2024-10-24T07:34:46Z Maral Dikbikian 4797 235303 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ երկիր |բնագիր_անուանում = Սինկափուրի Հանրապետութիւն<br />Republic of Singapore<br />新加坡共和国<br />Republik Singapura<br />சிங்கப்பூர் குடியரசு| |հայերէն_անուանում = Սինկափուր |common_name = Սինկափուր |դրօշի_պատկեր = Flag of Singapore.svg |դրօշի_նկարագրութիւն = {{PAGENAME}}ի դրօշ |զինանշանի_պատկեր = |զինանշանի_նկարագրութիւն = {{PAGENAME}}ի զինանշան |քարտէզի_պատկեր = |քարտէզի_նկարագրութիւն = |քարտէզի_պատկեր_2 = |քարտէզ_2-ի_նկարագրութիւն = |ազգային_նշանաբան = |ազգային_քայլերգ = ''[[«Առաջ, Սինկափուր»]]'' | |թագաւորական_քայլերգ = |քայլերգ = |պաշտօնական_լեզուներ = [[Անգլերէն]], [[Չինարէն]], [[Մալայերէն]], [[Թամիլերէն]]| |շրջանային_լեզուներ = |էթնիք_խումբեր = |մայրաքաղաք = Սինկափուր |latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW= |ամենամեծ_քաղաք = Սինկափուր |կառավարութեան_տեսակ = Խորհրդարանական Հանրապետութիւն |ղեկավար_տիտղոս_1 = Նախագահ<br /> Վարչապետ | |ղեկավարի_անուն_1 = [[Թոնի Թան Քեն Եամ]]<br />[[Լի Սիան Լուն]] | |ղեկավար_տիտղոս_2 = |ղեկավարի_անուն_2 = |ղեկավար_տիտղոս_3 = |ղեկավարի_անուն_3 = |ղեկավար_տիտղոս_4 = |ղեկավարի_անուն_4 = |ղեկավար_տիտղոս_5 = |ղեկավարի_անուն_5 = |ինքնիշխանութեան_տեսակ = Անկախութիւն | |ինքնիշխանութեան_նշում = |established_event1 = |established_date1 = [[1 Հոկտեմբեր]], [[1949]] | |established_event2 = |established_date2 = |established_event3 = |established_date3 = |established_event4 = |established_date4 = |established_event5 = |established_date5 = |established_event6 = |established_date6 = |established_event7 = |established_date7 = |established_event8 = |established_date8 = |established_event9 = |established_date9 = |area_rank = |area = |areami² = |percent_water = |population_estimate = |population_estimate_rank = |population_estimate_year = |population_census = |population_census_year = |population_density = |population_densitymi² = |population_density_rank = |GDP_PPP_year = |GDP_PPP = |GDP_PPP_rank = |GDP_PPP_per_capita = |GDP_PPP_per_capita_rank = |GDP_nominal = |GDP_nominal_rank = |GDP_nominal_year = |GDP_nominal_per_capita = |GDP_nominal_per_capita_rank = |Gini = |Gini_year = |Gini_category = |HDI_year = |HDI = |HDI_rank = |HDI_category = |currency = |currency_code = [[Սինկափուրեան տոլար]] | |country_code = SGD | |time_zone = |utc_offset = |time_zone_DST = |utc_offset_DST = |cctld = |calling_code = }} [[Պատկեր:Esplanade Singapore 01.jpg|մինի|«Էսպլանադա» թատրոնը]] [[Պատկեր:1 singapore city skyline dusk panorama 2011.jpg|մինի|Սինկափուրի համայնապատկերը]] '''Սինկափուր''', պաշտօնապէս` '''Սինկափուրի Հանրապետութիւն''' ({{lang-en|Republic of Singapore}}, {{lang-zh| 新加坡共和國}}, {{lang-ms|Republik Singapura}}, [[չինարեն]]՝ 新加坡共和國, [[փինյին]]՝ Xīnjiāpō Gònghéguó, {{lang-ta|சிங்கப்பூர் குடியரசு Ciŋakappūr Kudiyarasu}}), ինքնիշխան [[քաղաք-պետութիւն]] եւ կղզիներ [[Հարաւ-Արևելեան Ասիոյ|Հարաւ-Արեւելեան Ասիոյ]] մէջ։ Կը գտնուի [[Մալայեան թերակղզի|Մալայեան թերակղզիի]] ծայրամասը, անկէ անջատուած է [[Ճոհորի նեղուց]]ով: Հարաւէն սահմանակից է [[Ինտոնեզիա]]յի Ռիաու կղզիներուն, իսկ հիւսիսէն` [[Արևմտեան Մալեզիա|Արեւմտեան Մալեզիա]]յին: Սինկափուրի տարածքը կը կազմեն մէկ գլխաւոր կղզին եւ 62 մանր կղզեակները: Անկախութիւն ձեռք բերելէն ի վեր [[Հողի մելիորացում|հողի մելիորացման]] շնորհիւ կղզիի տարածքը մեծցուցած են 23 %-ով (130 քմ²): Սինկափուրը առեւտրաֆինանսական ու փոխադրային համապարփակ հանգոյց է: Արդի աշխարհի միակ կղզային [[քաղաք-պետութիւն]]ն է։ Բրիտանացի գաղութարար [[Սթեմֆորտ Ռաֆլզ]]ը [[1819 թուական|1819]] թուականին հիմնադրեր է գաղութային Սինկափուրը, որպէս ''Բրիտանական արեւելահնդկական ընկերութեան'' առեւտրական կէտ: [[1858 թուական|1858]] թուականին անոր լուծարումէն յետոյ, կղզիները կը փոխանցուին [[Բրիտանական Հնդկաստան|Բրիտանական Հնդկաստանին,]] որպէս թագաւորական գաղութ: [[Երկրորդ աշխարհամարտ]]ի ժամանակ Սինկափուրը բռնագրաւուած է [[Ճափոն]]ի կողմէ: Անիկա Բրիտանիայէն անկախութիւն ձեռք բերած է [[1963 թուական|1963]] թուականին, միաւորուելով բրիտանական նախկին գաղութներու հետ, սակայն գաղափարական տարբերութիւններէն մեկնելով` երկու տարի անց սինկափուրցիները կը զատուին անոնցմէ [[1965 թուական|1965]] թուականին, ձեւաւորուելով որպէս ինքնիշխան ազգ: Չունենալով բնական աղբիւրներ, Սինկափուրը իր տնտեսութեամբ կը դառնայ «ասիական չորս վագրերէն» ([[Հարաւային Քորէա]], [[Հոնկքոնկ]], [[Թայուան]], Սինկափուր) մէկը, հիմնուած՝ արտաքին առեւտուրի եւ [[աշխատուժ]]ի վրայ։ Ունի «հանդիպումներու միջազգային գլխաւոր քաղաքի», «ներդրումային լաւագոյն կարողական քաղաքի», ազգը` «գիտարուեստական ազգի» համբաւ: Սինկափուրը երրորդն է օտար ներդրումներու, ամէնամեծ ֆինանսական կեդրոն, նաւթամշակման եւ առեւտրական կեդրոն ըլլալու ցուցանիշով, եւ երկրորդը` ծովային պահեստներու առումով: Երկիրը բնորոշուեր է նաեւ որպէս «հարկային ծովախորշ»: Սինկափուրը [[ՄԱԿ]]-ի` մարդկային զարգացման ցուցանիշով կը զբաղեցնէ 5-րդ, իսկ մէկ չնչին բաժինով [[ՀՆԱ]]-ի ցուցանիշով` երրորդ տեղը: Երկիրը բարձր դիրք կը զբաղեցնէ կրթութեան, առողջապահութեան, կեանքի որակի սպասելի բարելաւման, անձնական անվտանգութեան ու բնակարանային ապահովուածութեան ոլորտներու մէջ։ Հակառակ անոր, որ [[Աշխարհի երկրներն ըստ եկամտային տարբերութեան|եկամտային տարբերութիւններն]] անհաւասար բաշխուած են, բնակարաններու 90 %-ը անձնական սեփականութիւն կը համարուի: Սինկափուրի 5.6 միլիոն բնակչութեան 38 %-ը կը համարուի օտարերկրեայ քաղաքացի: Երկրի մէջ ընդունուած է պաշտօնական 4 լեզու` [[անգլերէն]] (առաջինն է ընդհանուր տարածուածութեամբ), [[մալայերէն]], նախնական չինարէն (մանտարին) եւ [[թամիլերէն]]: Գրեթէ բոլոր սինկափուրցիները երկու լեզու կրող են: Սինկափուրը [[Միադաւան պետութիւն|մենական Unitarian]] խորհրդարանական երկիր է` միապալատ խորհրդարանական կառավարութեան [[Վեսթմինիսթրեան համակարգ]]ով: «Ժողովրդական գործողութիւն» կուսակցութիւնը [[1959 թուական|1959]] թուականէն ի վեր յաղթեր է բոլոր ընտրութիւններուն մէջ։ ՀՆԱ-ի եւ մամուլի ազատութեան ցուցանիշով ունի մեծ ժողովրդավարութիւն: Սինկափուրը [[Հարաւարևելեան Ասիայի պետութիւններու միութեան|Հարաւարեւելեան Ասիայի պետութիւններու միութեան]] հինգ անդամներէն մէկն է: Ան նաեւ կ'անդամակցի [[Ասիական և խաղաղովկիանոսեան տնտեսական խորհուրդ|Ասիական եւ խաղաղովկիանոսեան տնտեսական խորհուրդ]]ին (APEC), Արեւելեան Ասիայի երկիրներու գագաթնաժողովին (EAS), [[Չմիացած երկիրներու շարժում|Չմիացած երկիրներու շարժման]] եւ [[Ազգերու համագործակցութիւն|Ազգերու համագործակցութեան]]: == Անուան ծագումնաբանութիւն == Սինկափուրի անուանման անգլերէն տարբերակը երկրի հարազատ [[մալայերէն]] անուանման անգլիականացուած տարբերակն է, որ ծագում առած է {{lang-sa|(सिंहपुर, Siṃhapura}} բառէն. ''siṃha''` «առիւծ», ''pura''` «քաղաք», հետեւաբար` «առիւծի քաղաք»<ref>{{cite web|url=http://www.bartleby.com/61/46/S0424600.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20010411060419/http://www.bartleby.com/61/46/S0424600.html |dead-url=yes |archive-date=11 April 2001 |title=Singapore |publisher=bartleby.com |accessdate=14 April 2006 |df=dmy-all }}</ref>: Առիւծը ներառուած է ազգային շատ խորհրդանիշերուն մէջ, ինչպէս` զինանշանին մէջ։ Սակայն քիչ հաւանական է, որ երկրի մէջ երբեւէ ապրեր են առիւծներ: Մալայեական Շրիվիճայա թագաւորութեան արքայազն Սանկ Նիլա Ութաման (Sang Nila Utama, 1299-1347) ըսած է, որ կղզին ի սկզբանէ կառուցուեր եւ անուանուեր է «Սինկափուր», հաւանական է, մալայեական վագրի անունով: Կեդոնական կղզին տակաւին Ք.Ա. 3-րդ դարուն կոչուեր է նաեւ «Փուլաու Ուճոնկ», որ մալայերէնով կը նշանակէ «կղզիի վերջը»<ref name="turnbull">{{cite book |url=https://books.google.am/books?id=Y9yvBgAAQBAJ&pg=PA22 |title=A History of Modern Singapore, 1819–2005 |author= C.M. Turnbull |pages=21–22 |publisher=NUS Press |date=30 October 2009|isbn= 978-9971694302 }}</ref><ref>{{cite book |url=https://books.google.am/books?id=bMt3BgAAQBAJ&pg=PA151|title=Singapore and the Silk Road of the Sea, 1300_1800|author= John N. Miksic |publisher=NUS Press |date=15 November 2013|isbn= 978-9971695743|pages=151–152 }}</ref><ref>{{cite web|title=Sang Nila Utama |work=Singapore Infopedia |publisher=National Library Board |url=http://eresources.nlb.gov.sg/infopedia/articles/SIP_93_2005-01-26.html |date=2016 |accessdate=29 May 2017 }}</ref><ref>Xu Yunqiao, History of South East Asia, 1961 Singapore World Publishing Co. 许云樵 《南洋史》 星洲世界书局 1961年</ref>: Սինկափուրը յիշատակուած է նաեւ որպէս ''Քաղաք-այգի'', քանի որ փողոցները շրջապատուած են տնկուած ծառերով, եւ անկախացումէն յետոյ կանաչապատումը մեծ թափ առած է, ինչպէս նաեւ ''Փոքրիկ կարմիր կէտ'', քանի որ կղզի-պետութիւնն աշխարհի ու Ասիոյ շատ քարտէզներուն մէջ կարմիր կէտի տեսքով ներկայացուած է<ref>{{cite book|last1=inc|first1=Encyclopaedia britannica,|title=The New Encyclopædia Britannica.|date=1991|publisher=Encyclopædia Britannica|location=Chicago, Ill.|isbn=0852295294|page=832|edition=15th|quote="Singapore, known variously as the 'Lion City,' or 'Garden City,' the latter for its many parks and tree-lined streets)}}</ref><ref>{{cite news|title=Singapore's nicknames|url=http://edition.cnn.com/travel/article/singapore-50-reasons|work=CNN|date=6 August 2015|quote="The Lion City. The Garden City. The Asian Tiger. The 'Fine' City. All venerable nicknames, but the longtime favorite is the 'Little Red Dot' "|language=en}}</ref><ref>{{cite news|title=How Singapore gained its independence|url=https://www.economist.com/blogs/economist-explains/2015/03/economist-explains-22|work=The Economist|date=6 August 2015|quote="citizens of 'the little red dot'.."|language=en}}</ref><ref>{{cite news|title=A little red dot in a sea of green|url=https://www.economist.com/news/special-report/21657610-sense-vulnerability-has-made-singapore-what-it-today-can-it-now-relax-bit|work=The Economist|date=16 July 2015|quote="..with a characteristic mixture of pride and paranoia, Singapore adopted 'little red dot' as a motto"|language=en}}</ref><ref>{{cite news|last1=Post|first1=The Jakarta|title=Editorial: The mighty red dot|url=http://www.thejakartapost.com/academia/2017/09/08/editorial-the-mighty-red-dot.html|work=The Jakarta Post|ref=And that red dot is Singapore|language=en}}</ref>: == Պատմութիւն == === Հին դարաշրջան === Յոյն աշխարհագրագէտ [[Պտղոմէոս]]ը (90-168) 2-րդ դարուն տեղը նշեր է «Սապանա» անունով, իսկ 3-րդ դարուն վերաբերող ամենավաղ աղբիւրներուն մէջ այն յիշատակուած է Փու Լո Չունկ (蒲 罗 中) անունով, որը իր հերթին մալայեական «Փուլաու Ուճոնկ» («կղզիի վերջաւորւթիւն») անուան թարգմանութիւնն է<ref>{{cite web|last=Hack |first=Karl |url=http://www.hsse.nie.edu.sg/staff/kahack/cc%202.3%20(Little%20India).htm |title=Records of Ancient Links between India and Singapore |publisher=National Institute of Education, Singapore |accessdate=4 August 2006 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060426231828/http://www.hsse.nie.edu.sg/staff/kahack/cc%202.3%20%28Little%20India%29.htm |archivedate=26 April 2006 |df=dmy-all }}</ref><ref name="utexas">{{cite web| title = Singapore: History, Singapore 1994 | url = http://inic.utexas.edu/asnic/countries/singapore/Singapore-History.html | publisher=Asian Studies @ University of Texas at Austin | accessdate =7 July 2006 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070323095958/http://inic.utexas.edu/asnic/countries/Singapore/Singapore-History.html |archivedate = 23 March 2007|deadurl=yes}}</ref>: Հին Եավայական «Նակարակրեթակամա» էփիքական բանաստեղծութիւնը (1365) յղում կատարած է ''Թումասիք'' (հաւանական է, կը նշանակէ «ծովային քաղաք») անունով կղզիի բնակչութեանը<ref>{{cite book |url=https://books.google.am/books?id=DTOJAAAAQBAJ&pg=PA381#v=onepage&q&f=false |title=Singapore Street Names: A Study of Toponymics|authors= Victor R Savage, Brenda Yeoh |publisher=Marshall Cavendish |date= 15 June 2013 |isbn=9789814484749 |page=381}}</ref> <!--[[Temasek]] ('Sea Town' in the Malay language), part of the [[Sumatra]]n [[Srivijaya]] empire, was first mentioned as an area now called Singapore. --><ref>{{cite book |url=https://books.google.am/books?id=J9JAAAAAYAAJ&pg=PA43 |title=Malay Annals |page=43 |author=Dr John Leyden and Sir Thomas Stamford Rffles|date=1821 }}</ref><ref>{{cite book |url=https://books.google.am/books?id=bMt3BgAAQBAJ&pg=PA154#v=onepage&q&f=false |title=Singapore and the Silk Road of the Sea, 1300_1800 |author= John N. Miksic |page=154 |publisher= NUS Press |date= 15 November 2013|isbn= 978-9971695743 }}</ref>: 1299 թուականին, համաձայն մալայական գրական-պատմական յուշարձանի (Sejarah Melayu), Սինկափուրի թագաւորութիւնը կղզիին մէջ հիմնադրուեր է Սանկ Նիլա Ութամա արքայի կողմէն: Մալայեական գրական վերոնշեալ յուշարձանը ակադեմիական բանավէճերու առիթ հանդիսացեր է, սակայն այն յայտնի է որպէս 14-րդ դարու սինկափուրեան աղբիւր, հետագային` ''Թեմասիք', որմէ կ'իմանանք, որ Սինկափուրը առեւտրական նաւահանգիստ եղեր է` գտնուելով Մաճապահիթայի եւ Սիամական թագաւորութեան տիրապետութեան ներքոյ, որոնք ալ իրենց կարգին եղեր են Մեծ Հնդկաստանի ազդեցութեան գօտիի մէջ։ Հնդկական այս թագաւորութիւնները բնութագրուեր են զարմանալի դիմացկունութեամբ, քաղաքական ամբողջութեամբ եւ վարչական կայունութեամբ<ref>{{cite book |url=https://books.google.am/books?id=bMt3BgAAQBAJ&pg=PA184#v=onepage&q&f=false |title=Singapore and the Silk Road of the Sea, 1300–1800|author= John N. Miksic |publisher=NUS Press |date=15 November 2013|isbn= 978-9971695743|pages=183–185 }}</ref><ref name=Dixon>Robert M. W. Dixon, Y. Alexandra, ''Adjective Classes: A Cross-linguistic Typology '', page 74, Oxford University Press, 2004, {{ISBN|0-19-920346-6}}</ref><ref name=Matisoff1990>{{Citation|last=Matisoff|first=James|authorlink=James Matisoff| title = On Megalocomparison| journal = Language| volume = 66| issue = 1| pages = 106–120|year=1990|doi=10.2307/415281| jstor=415281}}</ref><ref name=Enfield>{{Citation|last=Enfield|first=N. J.|authorlink=| title = Areal Linguistics and Mainland Southeast Asia| journal = Annual Review of Anthropology | volume = 34| pages = 181–206| year = 2005 |doi=10.1146/annurev.anthro.34.081804.120406}}</ref><ref name=LaPolla>RJ LaPolla, The Sino-Tibetan Languages, La Trobe University</ref><ref name="Hal1985">{{cite book|author=Kenneth R. Hal|title=Maritime Trade and State Development in Early Southeast Asia|url=https://books.google.am/?id=ncqGAAAAIAAJ&q=funan+mountain+kings&dq=funan+mountain+kings|year=1985|publisher=University of Hawaii Press|isbn=978-0-8248-0843-3|page=63}}</ref><ref name="academia edu">{{cite web |url=https://www.academia.edu/2635407/As_in_Heaven_So_on_Earth_The_Politics_of_Visnu_Siva_and_Harihara_Images_in_Preangkorian_Khmer_Civilisation | title= As in Heaven, So on Earth: The Politics of Visnu Siva and Harihara Images in Preangkorian Khmer Civilisation | publisher= academia edu |date= |accessdate=23 December 2015}}</ref><ref name="academia edu"/><ref>{{cite web |url=http://www.anthropology.hawaii.edu/people/faculty/stark/pdfs/AP1999%20article.pdf |title=Results of the 1995–1996 Archaeological Field Investigations at Angkor Borei, Cambodia |publisher=University of Hawai'i-Manoa |date= |accessdate=5 July 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150923172419/http://www.anthropology.hawaii.edu/People/Faculty/Stark/pdfs/AP1999%20article.pdf |archivedate=23 September 2015 |df=dmy-all }}</ref><ref>Pierre-Yves Manguin, “From Funan to Sriwijaya: Cultural continuities and discontinuities in the Early Historical maritime states of Southeast Asia”, in ''25 tahun kerjasama Pusat Penelitian Arkeologi dan Ecole française d'Extrême-Orient,'' Jakarta, Pusat Penelitian Arkeologi / EFEO, 2002, p. 59-82.</ref>: Պատմական աղբիւրները նաեւ կը վկայեն, որ մօտաւորապէս 14-րդ դարու վերջաւորութեան անոր կառավարիչ արքայազն Փարամեշվարան յարձակման կ'ենթարկուի Մաճափահիթայի կամ սիամցիներու կողմէն եւ կը հիմնէ Մալաքայի սուլթանութիւնը<ref>{{cite book |url=https://books.google.am/books?id=bMt3BgAAQBAJ&pg=PA162#v=onepage&q&f=false |title=Singapore and the Silk Road of the Sea, 1300–1800|author= John N. Miksic |publisher=NUS Press |date=15 November 2013|isbn= 978-9971695743|pages=155–163 }}</ref>: Հնագիտական պեղումները ցոյց կու տան, որ հիմնական բնակչութիւնը կեդրոնացած է Ֆորթ Քանինկ լեռան շուրջ, եւ բնակավայրը աւերուած է այս ժամանակաշրջանին, հակառական անոր, որ ոչ մեծ թիւով առեւտրականներ շարունակեր են որոշ ժամանակ այդտեղ մնալ<ref name="turnbull"/><ref name="Borschbergp157-158">{{cite book | last =Borschberg | first =P. | title =The Singapore and Melaka Straits. Violence, Security and Diplomacy in the 17th century | publisher=NUS Press |year=2010 | location =Singapore | pages =157–158 | url = | isbn = 978-9971-69-464-7 }}</ref>: [[1613 թուական|1613]] թուականին Փորթուկալացի նուաճողները ոչնչացրեր են բնակավայրը, եւ հետագայ երկու դարերուն կղզին ամայի մնացեր է: Ատկից ետք Սինկապուրը կազմեր է Ճոհորի սուլթանութեան մաս: Ծովային շրջանը եւ առեւտրական հատուածի մեծ մասը գտնուեր են վերահսկողութեան տակ<ref name="country studies">{{cite web|url=http://countrystudies.us/singapore/3.htm|title=Country Studies: Singapore: History|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=1 May 2007}}</ref>: === Բրիտանական գաղութացում === [[Պատկեր:Part of Singapore Island (British Library India Office Records, 1825, detail).jpg|250px|մինի|ձախից|[[1825 թուական|1825]] թուականի քարտէզ: Սինկափուրի տնտեսական ազատ նաւահանգիստը ձեւաւորուեր էր Սինկափուր գետի մօտ: Քանինկ բլուր-ամրութիւնը (կեդրոնը) հանդիսացեր է վաղ շրջանի գաղութարարներու բնակավայրը:]] Բրիտանացի գաղութարար Սթեմֆորտ Ռաֆլզը [[1819 թուական|1819]] թուականի 28 Յունուար-ին ժամաներ է Սինկափուր եւ կղզին յարմար համարեր նոր նաւահանգստի համար: Կղզին կը կառավարէր Ճոհորի սուլթան, որուն կը վերահսկէին հոլանտացիներն ու պուկիսների էթնիք խումբը: Սակայն սուլթանութիւնը թուլացեր էր, իսկ Թենկհու Ապտուր Ռահմանը եւ անոր պաշտօնական այլ անձինք հաւատարիմ էին Թենկհու Ռահմանի աւագ եղբօրը` Թենկու Լոնկին, որ աքսորի մեջ էր Ռիաու կղզիին մէջ։ Թեմենկոնկը (մալայեական հին կոչում) Ռաֆլզի օգնութեամբ Թենկհու Լոնկին կը տեղափոխուի Սինկափուր: Ան կ'առաջարկէ Թենկհու Լոնկին Ճոհորի օրինական սուլթան համարել` տալով ''սուլթան Հուսէյն'' տիտղոսը եւ տրամադրելով տարեկան 5.000 տոլար աշխատավարձ, եւս 3.000 տոլար ալ` թեմենկոնկին<ref name="uslcFounding">{{cite web | title = Singapore – Founding and Early Years | url = http://countrystudies.us/singapore/4.htm | publisher =[[U.S. Library of Congress]] | accessdate = 18 July 2006 }}</ref>: Իր կարգին, սուլթան Հուսէյնը պէտք է բրիտանացիներուն յանձներ Սինկափուրի մէջ առեւտրական նաւահանգիստ ստեղծելու իրաւունքը: [[1819 թուական|1819]] թուականի 6 փետրուար-ին կը ստորագրուի պաշտօնական համաձայնագիր, որու շնորհիւ ալ հիմք կը դրուի ժամանակակից Սինկափուրին<ref>{{cite web | title = 1819 – The February Documents | publisher = [[Ministry of Defence (Singapore)]] | date = 7 February 1997 | accessdate = 18 July 2006 | author = Jenny Ng | url = http://www.mindef.gov.sg/imindef/about_us/history/overview/the_early_years/v01n02b_history.html | archive-date = 17 July 2017 | archive-url = https://web.archive.org/web/20170717065310/https://www.mindef.gov.sg/imindef/about_us/history/overview/the_early_years/v01n02b_history.html | dead-url = yes }}</ref><ref>{{cite web|title=Milestones in Singapore's Legal History |publisher=[[Supreme Court, Singapore]] |accessdate=18 July 2006 |url=http://app.supremecourt.gov.sg/default.aspx?pgID=39l |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927183512/http://app.supremecourt.gov.sg/default.aspx?pgID=39l |archivedate=27 September 2007 }}</ref>: [[Պատկեր:Stamford Raffles statue Crop.JPG|150px|մինի|Սթեմֆորտ Ռաֆլզի արձանը Սինկափուր գետի ափին, ուր առաջին անգամ ոտք դրեր է գաղութարարը:]] Սուլթանի հետ պայմանագիր կնքելէն յետոյ [[1824 թուական|1824]] թուականին ամբողջ կղզին, ինչպէս նաեւ թեմենկոնկը կ'անցնին Բրիտանիոյ ազդեցութեան տակ<ref name="Founding of Modern Singapore">{{cite web|title=Founding of Modern Singapore|url=http://app.www.sg/who/32/Founding-of-Modern-Singapore.aspx|publisher=[[Ministry of Information, Communications and the Arts]]|accessdate=13 April 2011|archiveurl =https://web.archive.org/web/20090508135636/http://app.www.sg/who/32/Founding-of-Modern-Singapore.aspx |archivedate=8 May 2009}}</ref>: [[1826 թուական|1826]] թուականին Սինկափուրը կը դառնայ բրիտանական Սթրեյթս Սեթլմենթս գաղութի մաս, որը կը գտնուէր [[Բրիտանական Հնդկաստան]]ի իրաւասութեան տակ, իսկ [[1836 թուական|1836]] թուականին կը դառնայ նահանգի մայրաքաղաքը<ref>{{cite web|url=http://www.archiveeditions.co.uk/titledetails.asp?tid=17|title=East & South-East Asia Titles: Straits Settlements Annual Reports (Singapore, Penang, Malacca, Labuan) 1855–1941|publisher=[[Cambridge University Press]]|accessdate=31 July 2012}}</ref>: Մինչեւ Ռաֆլզի գալուստը, կղզում բնակվում էր մոտ 1.000 մարդ, որի կեսից ավելին չինացիներ էին<ref name="Founding of Modern Singapore" /><ref name="The Malays">{{cite web|title=The Malays |url=http://yesterday.sg/discover-more/communities-festivals/communities/the-malays/ |publisher=National Heritage Board 2011 |accessdate=28 July 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110223000344/http://yesterday.sg/discover-more/communities-festivals/communities/the-malays/ |archivedate=23 February 2011 }}</ref>: Այս վաղ ներգաղթեալներէն շատերը կ'աշխատէին տաքդեղի ու Կամպիրի տնկարկաստաններուն մէջ<ref>{{cite book |url=https://archive.org/stream/cu31924023134368#page/n227/mode/2up |editors=Wright, Arnold and Cartwright, H.A. |author=Mrs Reginald Sanderson|date= 1907|title=Twentieth century impressions of British Malaya: its history, people, commerce, industries, and resources |pages=220–221 }}</ref>: Ավելի ուշ` [[1890 թուական|1890]]-ական թուականներին, երբ Մալայեան կղզիներու ու Սինկափուրի մէջ կը հիմնուի ռեզինի արտադրութիւնը, կղզին կը դառնայ ռեզինի տեսակաւորման ու արտահանման խոշոր կեդրոն<ref name="Founding of Modern Singapore" /><ref>{{cite web |url=http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/a8ceea4c-1c8b-4c9a-885c-b85038b39e4c |title=First Rubber Trees are Planted in Singapore – 1877|work=History SG |publisher=National Library Board Singapore }}</ref>: Սինկափուրը չէ տուժեր [[Առաջին աշխարհամարտ]]ի ժամանակ, քանի որ ընդհարումին մէջ չէ ընդգրկուեր Հարաւարեւելեան Ասիան: Պատերազմի ընթացքին նշանակալից միակ իրադարձութիւնը [[1915 թուական|1915]] թուականին իսլամ [[սիփահիներ]]ի խռովութիւնն էր Բրիտանական Հնդկաստանի դէմ, որոնք կայազօր ունէին Սինկափուրն մէջ. անոնց կը փափաքէին ուղարկել [[Օսմանեան Թուրքիա]], սակայն զինուորները կ'ընդվզին եւ կը սպանեն իրենց սպաներուն ու բրիտանացի քաղաքացիական քանի մը անձանց, մինչեւ որ խռովութիւնը կը ճնշուի ոչ իսլամական զօրքերու կողմէն (ատոնք ժամաներ էին Եոհորէն ու Պիրմայէն): [[Պատկեր:RafflesHotel-Singapore-20041025.jpg|250px|մինի|ձախէն|Ռաֆլզ հիւրանոց, հիմնադրուեր է [[1887 թուական|1887]] թուականին: Կառուցեր են հայ Սարքսեան եղբայրները]] Առաջին համաշխարհային պատերազմէն յետոյ բրիտանական ռազմածովային պազան կը հանդիսանայ Սինկափուրի պաշտպանութեան ռազմավարական մաս: Առաջին անգամ այն ընդունուելով [[1923 թուական|1923]] թուականին` կառոյցը սկսեր է զարգանալ մինչեւ [[1931 թուական|1931]] թուականին ճաբոնացիներու` Մանչժուրիո ներխուժումը: Երբ նաւամատույցը կը ձեւաւորուի [[1939 թուական|1939]] թուականին 500 միլիոն տոլարով, այդ պահուն կը հանդիսանայ աշխարհի ամենամեծ չոր տոքը (նաւ կառուցելու վայր), երրորդ ամենամեծ լողացող տոքը` ունենալով վառելիքի բազմաթիւ բակեր, որը վեց ամիս կը բաւարարէր բրիտանական ծովուժին: Այն պաշտպանուած էր Սիլոսո, Քանինկ եւ Լապրատոր ամրութիւնների 15-տիույմանոց ծանր ռազմածովային զէնքերով: [[Ուինսթոն Չերչիլ]]ն այն համարեր է «Արեւելքի Ճիբրալթար» եւ «Արեւելքի Սուեզ»: Սակայն այդ եղեր է պազա` առանց օդուժի: Բրիտանական օդուժը հաստատուեր էր Եւրոպայի մէջ, եւ անգլիացիները չէին կարող իրենց թոյլ տալ երկրորդ օդուժը հիմնելու: Ծրագիրն այն էր, որ օդուժը կարողանար արագ տեղաշարժուիլ Սինկափուրէն անհրաժեշտ վայրը: Երկրորդ աշխարհամարտէն յետոյ, որը սկսաւ [[1939 թուական|1939]] թուականին, օդուժն ամբողջութեամբ զբաղուած էր Բրիտանիայի պաշտպանութեամբ<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=BH88kpvyrdYC&pg=PA90|title=Marshall of Singapore: A Biography|author=Kevin Tan |isbn=9789812308788|year=2008}}</ref>: === Երկրորդ աշխարհամարտ === [[Պատկեր:Singapore Naval Base June 1953.jpg|250px|մինի|Սինկափուրի ռազմածովային պազա. կազմաւորուեր է [[1938 թուական|1938]] թուականին:]] [[Երկրորդ աշխարհամարտ]]ի ժամանակ կայսերական ճաբոնական բանակը ներխուժեր է բրիտանական Մալայներ, որու գագաթնակէտը դարձեր է Սինկափուրի համար ճակատամարտը: [[Մեծ Բրիտանիա]]յի վարչապետ [[Ուինսթոն Չերչիլ]]ը պարտութիւնն անուաներ է «բրիտանական պատմութեան վատթարագոյն աղէտը եւ մեծագոյն աձնատուութիւնը»<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/february/15/newsid_3529000/3529447.stm|title=On This Day&nbsp;– 15 February 1942: Singapore forced to surrender|accessdate=1 May 2007|work=BBC News|date=15 February 1942}}</ref>: Բրիտանացիները կորսնցուցին Սինկափուրի ռազմական գործողութիւններու ընթացքին, որու հետեւանքով [[1942 թուական|1942]] թուականի 15 Փետրուար-ին յանձնուեր են մօտ 40.000 զինծառայողներ: Անոնցմէ մօտ 5.000-ը, որուն մեծամասնութիւնը աւստրալացիներ էին, սպանուեր կամ վիրաւորուեր են<ref>{{cite web |url=http://www.historynet.com/battle-of-singapore |title=Battle of Singapore |publisher=World History Group |accessdate=8 May 2015}}</ref>: Ճաբոնական կորուստները Սինկափուրի ռազմական գործողութիւններու ժամանակ կազմեր են 1.714 սպանուածներն ու 3.778 վիրաւորները{{sfn|Wigmore|1957|p=382}}: Գրաւումը բեկումնային նշանակութիւն ունեցեր է քանի մը երկիրներու, ներառեալ` Ճաբոնիայի, Մեծ Բրիտանիայի եւ այն ժամանակ գաղութային Սինկափուրի համար: Սինկափուրը վերանուանուեր է ''Սյոնան թո'' (昭南島 Shōnan-tō), որ կը նշանակէ ''Արեւելքի լոյս''<ref>{{cite book|last=Abshire|first=Jean|title=The History of Singapore|year=2011|publisher=ABC-CLIO|page=104|url=https://books.google.am/books?id=AHF59oExO80C&lpg=PA83&pg=PA104#v=onepage&q&f=false|isbn=031337743X}}</ref><ref>{{cite book|last1=Blackburn|first1=Kevin|first2=Karl|last2=Hack|title=Did Singapore Have to Fall?: Churchill and the Impregnable Fortress|year=2004|publisher=Routledge|isbn=0203404408|page=132|url=https://books.google.am/books?id=TUC2qveu-b8C&lpg=PA132&pg=PA132#v=onepage&q&f=false}}</ref>: 5.000-25.000 էթնիք չինացի սպանուեր է Սուքա Չինկի սպանդի ժամանակ<ref>{{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+sg0027)|title=Singapore, Shonan: Light of the South|last=Leitch Lepoer|first=Barbara|year=1989|work=[[Library of Congress Country Studies]]|publisher=[[United States Government Printing Office|Government Printing Office]]|accessdate=29 January 2011|location=[[Washington, D.C.]]}}</ref>: Բրիտանական զօրքերը կը ծրագրէին Սինկափուրը ազատել [[1945 թուական|1945]] թուականին, սակայն պատերազմը կ'աւարտի, նախքան այդ գործողութիւնները կ'իրականացնէին: Այնուհետեւ այն կրկին գրաւուած է բրիտանական, հնդկական ու աւստրալական ուժերու կողմէն Սեպտեմբերին ճաբոնական զօրքերու կողմէն իրականացուած գրաւումէն յետոյ: Այս ընթացքին Թոմոյուքի Եամաշիտան Սինկափուրի եւ Մալայներու մէջ իրականացրած ռազմական յանցանքի մեղադրանքով կը դատուի ԱՄՆ-ի ռազմական դատարանի կողմէն. ան դատապարտուեր մահապատիժի եւ [[1946 թուական|1946]] թուականի 23 փետրուարին կախաղան բարձրացուեր է Ֆիլիփիններու մէջ: === Յետպատերազմեան շրջան === [[Պատկեր:Evacuation of British POWs, Kallang Airport, Singapore - 19450908.jpg|200px|մինի|ձախից|Բրիտանական գաղթականները [[1945 թուական|1945]] թուականին ճաբոնական գրաւումէն յետոյ: Քալանկայի օդանաւակայանի աշտարակը պահպանուեր է:]] Դաշնակիցներու կողմէն ճաբոնական գրաւումէն յետոյ [[1945 թուական|1945]] թուականի 15 Օգոստոսին Սինկափուրը կ'ենթարկուի կարճաժամկէտ բռնութիւններու ու անկարգութիւններու. լայն տարածում կը գտնէ թալանն ու սպանութիւնները: Բրիտանական զօրքերը դաշնակիցներու զօրքերու` հարաւարեւելեան Ասիայի զօրքերու գլխաւոր հրամանատար լորտ Լուի Մաունթպաթենի գլխաւորութեամբ կը վերադառնան Սինկափուր, որպէսզի ստանան ճաբոնական զօրքերու պաշտոնական գրաւումը Կեներալ Իթակակի Սեյշիրոյի կողմէն [[1945 թուական|1945]] թուականի 12 Սեպտեմբերին: Ենթակառուցուածքներու մեծ մասը աւերակ դարձեր էր պատերազմի ժամանակ, ներառեալ Սինկափուրի նաւահանգստային կառոյցները: Կար նաեւ արտադրանքի, սնունդի սղութիւն, տարածուած էին հիւանդութիւնները,յանցագործութիւնն ու բռնութիւնները: Մեծ թիւ կը կազմէր գործազրկութիւնը, իսկ աշխատաւորներու դժգոհութիւնները [[1947 թուական|1947]] թուականին հասցուցին ծառայութիւններու ու հասարակական փոխադրական աշխատողներու գործադուլին: [[1947 թուական|1947]] թուականի վերջին տնտեսութիւնն աստիճանաբար կը սկսի վերականգնուիլ, սակայն կը պահանջուէր քանի մը տարի, մինչեւ տնտեսութիւնը կը վերադառնար մինչպատերազմեան մակարդակին<ref name="uslcAftermathOfWar">{{cite web | title = Singapore – Aftermath of War | url = http://countrystudies.us/singapore/9.htm | publisher=U.S. Library of Congress | accessdate =18 June 2006 }} </ref>: Բրիտանացիներու պարտութիւնը Սինկափուրի պաշտպանութեան ժամանակ իրենց հեղինակութեան անկման պատճառ կը դառնայ սինկափուրցիներու շրջանը: Պատերազմէն տասնամեակ անց տեղի բնակչութեան շրջանին մէջ կը նկատուին քաղաքական զարթօնք եւ հակագաղութային ու ազգայնական տրամադրութիւններ, որոնք կը մարմնաւոր են «Մերտեքա» լոզունգով. այն մալայերէնով կը նշանակէ «անկախութիւն»: Բրիտանացիներն աստիճանաբար կը մեծացնեն Սինկափուրի ու Մալայան կղզիներու ինքնակառավարումը<ref name="uslcAftermathOfWar"/>: [[1946 թուական|1946]] թուականի Ապրիլի 1-ին կը լուծարուի Սթրեյթս Սեթլմենթսը, իսկ Սինկափուրը կը դառնայ առանձին գաղութ, որ կը ղեկավարուէր նահանգապետի կողմէն: [[1947 թուական|1947]] թուականի Յուլիսին կը ստեղծուին օրենսդիր եւ գործադիր առանձին խորհուրդներ, իսկ յաջորդ տարի կ'ընտրուին խորհուրդներու վեց անդամներ<ref name="micaSelfGovernment">{{cite web | title = Towards Self-government | url = http://www.sg/explore/history_towards.htm | publisher = Ministry of Information, Communications and the Arts, Singapore | accessdate = 18 June 2006 | archive-date = 13 July 2006 | archive-url = https://web.archive.org/web/20060713023113/http://www.sg/explore/history_towards.htm | dead-url = yes }}</ref>: [[Պատկեր:Peter Lambda, Bust of David Marshall (1956), School of Law, Singapore Management University - 20150401-04.jpg|150px|մինի|Սինգապուրի առաջին վարչապետ Դեւիդ Մարշալ, պաշտոնավարել է մեկ տարի:]] [[1950 թուական|1950]]-ական թուականներուն չինացի կոմունիստները սերտ կապեր կը պահէին արհմիութիւններու հետ, իսկ չինական դպրոցները փարթիզանական կռիւ կը մղէին կառավարութեան դէմ, որուն հետեւանքով Մալայան կղզիներուն մէջ հասցուց արտակարգ իրադրութեան: [[1954 թուական|1954]] թուականի ազգային ծառայութիւններու, հանրակառքային ցանցի ու դպրոցներու խռովութիւնները Սինկափուրին մէջ կապուած էին այս իրադարձութիուններուն հետ<ref>{{cite web|url=http://library.thinkquest.org/12405/19.htm |title=Communism |work=Thinkquest |accessdate=29 January 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120207082203/http://library.thinkquest.org/12405/19.htm |archivedate=7 February 2012 |df= }}</ref>: Առաջին համընդհանուր ընտրութիւններու շնրոհիւ [[1955 թուական|1955]] թուականին առաջնորդ կը դառնայ լեյպորիսթական թեւի ներկայացուցիչ Տեւիտ Մարշալը: Ան կը գլխաւորէ [[Լոնտոն]] ուղեւորուած պատուիրակութիւնը, սակայն Մեծ Բրիտանիան կը մերժէ լիարժէք անկախութեան անոր պահանջը: Մարշալը կը հեռացուի, եւ [[1956 թուական|1956]] թուականին անոր կը փոխարինէ Լիմ Եե Հոքը, որուն վարած քաղաքականութիւնը կը ստիպէ Բրիտանիային Սինգապուրին տրամադրել ինքնիշխանութիւն արտաքին եւ ներքին գործերուն մէջ<ref name=countrystudies10>{{cite web|url=http://countrystudies.us/singapore/10.htm|title=Country studies: Singapore: Road to Independence|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2 July 2011}}</ref>: [[1959 թուական|1959]] թուականի մայիսին կայացած ընտրութիւններուն Ժողովրդական կուսակցութիւնը ցնցող յաղթանակ կը տանի: Սինկափուրը կը դառնայ ներքին ինքնակառավարում ունեցող պետութիւն, իսկ [[Լի Քուան Եու]]ն կը դառնայ անոր առաջին վարչապետը<ref name='yewnyt'>{{cite news|title=Headliners; Retiring, Semi|date=2 December 1990|newspaper=[[The New York Times]]|url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE4DD123DF931A35751C1A966958260|accessdate=27 December 2008}}</ref>: [[1959 թուական|1959]] թուականին համազգային քուէարկութեան շնորհիւ Սինկափուրը անկախ կը դառնայ բրիտանական իշխանութիւններէն, սակայն այն դեռ ձեռք չէր բերած լիարժէք անկախութիւն. բրիտանացիները նախկինի պէս կը կառավարէին արտաքին քաղաքականութիւնը: Նահանգապետ սըր Ուիլեամ Ալմոնտ Քոտրինկթոն Կուտը կը դառնայ նահանգի առաջին ղեկավարը (մալայերէն` Եանկ տի փերթուան նեկարա), որ կը նշանակէ նախագահ Եուսոֆ պին Իսհաքի կողմէն<ref name="Law" />: === Միաւորման արշաւ === [[Պատկեր:Proclamation of Malaysia by Singapore, North Borneo and Sarawak, 1963.jpg|150px|մինի|Ժամանակակից Սինկափուրի հիմնադիր հայր [[Լի Քուան Եու]]ն [[1963 թուական|1963]] թուականի 16 Սեպտեմբերին յայտարարել է Մալեզիայի Ֆեդերացիայի ստեղծման մասին Սինկափուրի մէջ` Սապահի ու Սարավաքի հետ նշելով այդ:]] Հակառակ Սինկափուրը ղեկավարողներու յաջողութիւններուն` PAP առաջնորդները կը հաւատային, որ Սինկափուրի ապագան Մալայներու հետ է, քանի որ երկու երկիրները սերտ առնչութիւններ ունէին: կը համարուի, որ միաձուլումը օգուտ կը բերէր տնտեսութեանը` ստեղծելով ընդհանուր շուկայ. ատոր շնորհիւ կը լուծուէին գործազրկութեան հարցերը Սինկափուրի մէջ։ Սակայն PAP-ի կոմունիստամետ թեւը սկզբունքայնօրէն դէմ էր միաւորմանը` վախնալով ազդեցութեան կորուստէն, քանի որ Մալայներու կառավարող ''Միաւորուած մալեզիական ազգային կազմակերպութիւն'' (United Malays National Organisation, UMNO) կուսակցութիւնը հակակոմունիստական էր եւ կ'աջակցէր PAP-ի ոչ կոմունիստական թեւին: UMNO-ն, որն ի սկզբանէ կասկածանքով կը վերաբերէր միաւորմանը, քանի որ չէր վստահեր PAP-ի ղեկավարութեանը եւ անհանգստացած էր այն հարցով, որ Սինկափուրի չինացի բնակչութիւնը փոխեր էր ցեղերու հաւասարակշռութիւնը, որմէ կախուած էր անոնց քաղաքական ուժը, փոխեր է իր կարծիքը միաւորման մասին: Մայիսի 27-ին Մալայներու վարչապետ Թունքու Ապտուլ Ռահմանը առաջ կը քաշէ Մալայական Դաշնութեան գաղափարը, որը իր մէջ կը ներառէր Սինկափուրը, [[Պրունեյ]]ը, Բրիտանական Պորնէոյի տարածք հանդիսացող հիւսիսային [[Հիւսիսային Պորնէո]]ն եւ [[Սարավաք]]ը<ref>{{cite news |title=MCA: Wipe out extremists |date=18 February 1959 |newspaper= Singapore Standard}}</ref>: UMNO-ի առաջնոդները կ'ենթադրեն, որ Պորնէոյի մալայեական բնակչութիւնը փոխհատուցում է Սինկափուրի չինական բնակչութեանը: Բրիտանական կառավարութիւնը իր կարգին կը կարծէր, որ միաւորումը թոյլ կու տայ Սինկափուրին դառնալ կոմունիզմի թաքստոց<ref>{{cite news |title=Appeal To Singapore |url= http://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19620328-1.2.70.1?ST=1&AT=advanced |newspaper=The Straits Times |location= Singapore |page=10 |date=28 March 1962}}</ref>: === Սինկափուրը Մալեզիայի հետ === {{Բազմապատիկ պատկերներ | գոտի = left/right/center | ուղղություն = horizontal/vertical | վերնագիր = | վերնագրի գոտի = left/right/center | վերնագրի ֆոն = | նկարագրութիւն = | նկարագրության գոտի = left/right/center | նկարագրության ֆոն = | լայնություն = | պատկեր1 = Lee Kuan Yew.jpg|250px|մինի| | լայնություն1 = | նկարագրություն1 = Սինկափուրի վարչապետ [[Լի Քուան Եու]] | պատկեր2 = Tunku abd rahman.jpg|250px|մինի| | լայնություն2 = | նկարագրություն2 = Մալեզիայի վարչապետ Թունքու Ապտուլ Ռահման }} [[1962 թուական|1962]] թուականի 16 Սեպտեմբերին տեղի ունեցած միաւորման հանրաքուէի շնորհիւ Սինկափուրը միաւորուեցաւ Մալեզիայի Դաշնութեանը եւ Սարավաքի ու Հիւսիսային Պորէոյի հետ ձեւաւորեց Մալեզեան` համաձայն Մալեզիայի համաձայնագրի դրոյթներու: Հաշուի առնելով բնական սահմանափակ աղբիւրները` նշուած էր, որ Մալայներու հետ միաւորումը կ'ապահովէ Սինկափուրի աւելի աշխոյժ տնտեսական զարգացումը: Միաւորումը նաեւ կ'ապահովէր PAP-ի օրինաւոր ըլլալը` ապահովելով Սինկափուրը կոմունիստական ազդեցութիւնէն<ref>{{cite web|url=http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/1dab53ea-788c-461c-acfb-ca625b974c9c |title=Singapore becomes part of Malaysia |publisher=HistorySG |accessdate=6 February 2017}}</ref>: Սակայն միաւորումէն քիչ անց Սինկափուրի կառավարութիւնը իր համաձայնութիւնը չի արտահայտեր քաղաքական ու տնտեսական շատ հարցերու վերաբերեալ, իսկ հասարակական պայքարը կ'աւարտուի [[1964 թուական|1964]] թուականին զանգուածային անկարգութիւններով: [[1965 թուական|1965]] թուականի 10 Մարտին ինտոնեզացի հրահրիչներու դրած ռումբը կը պայթի ՄաքՏոնալտ հաստատութեան մէջ, որու հետեւանքով կը սպանուին 3 եւ կը վիրաւորուին 33 մարդ:Այդ ամենէն մեծ մահերով միջադէպն էր 42 ռումբերու պայթիւններու մէջ, որոնք տեղի ունեցեր են առճակատման ընթացքին<ref>{{cite news|title=Record of the Wreckers |url= http://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19650516-1.2.85 |newspaper=The Straits Times |location= Singapore |date=16 May 1965}}</ref>: Որուն հետեւանքով, Ինտոնեզական բանակային խումբի ծովային զօրամասի երկու անդամներ` Օսման բին Հաջի Մոհամեդ Ալին եւ Հարուն բին Սաիդը վերջնականապէս մեղադրուեր ու գնդակահարուեր են յանցանքի համար, իսկ ՄաքՏոնալտը վնասի փոխհատուցում ստացեր է 250.000 տոլարի չափով<ref>{{cite news |title=Mac Donald House blast: Two for trial |url= http://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19650406-1.2.99 |newspaper=The Straits Times |location= Singapore |date=6 April 1965}}</ref><ref>{{cite web |author=Tan Lay Yuan |title= MacDonald House bomb explosion |url= http://infopedia.nl.sg/articles/SIP_62_2004-12-17.html |website=Singapore Infopedia |publisher=National Library Board |deadurl=bot: unknown |archiveurl= https://web.archive.org/web/20111215082844/http://infopedia.nl.sg/articles/SIP_62_2004-12-17.html |archivedate=15 December 2011 |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news |title=Mac Donald House suffered $250,000 bomb damage |url= http://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19651009-1.2.46 |newspaper=The Straits Times |location= Singapore |date=9 October 1965}}</ref>: Երկու կառավարութիւններու միջեւ գաղափարական բազմաթիւ կոնֆլիկտներ են եղել նոյնիսկ տնտեսական ճակատին վրայ։ Հակառակ ընդհանուր շուկայի մասին աւելի վաղ ձեռք բերուած պայմանաւորուածութեանը` Սինկափուրը նախկինի պէս կ'առնչուէր Մալեզիայի մնացած հատուածի հետ առեւտուրի սահմանափակումներուն: Ի պատասխան` Սինկափուրը չի տարածէր Սապահի ու Սարավաքի վրայ պարտքով ձեռք բերուած ողջ գումարը` արեւելեան այդ երկու նահանգներու հետ ձեռք բերուած տնտեսական համագործակցութեան համաձայն: Իրադրութիւնը կը սրուի այն աստիճան, որ բանակցութիւնները շուտով կը խզուին եւ երկու կողմերէն ալ կը տարածուին սպառնալիքներ: Ստեղծուած իրադրութրան պատճառով [[1965 թուական|1965]] թուականի Օգոստոսի 7-ին Մալեզիայի այն ժամանակուայ վարչապետ Թունքու Ապտուլ Ռահմանը, հնարաւոր արիւնահեղութիւնը կանխելու այլընտրանք չտեսնելով, Մալեզիայի խորհրդարանին կ'առաջարկէ Սինկափուրին հեռացնել Մալեզիայի Դաշնութեան կազմէն<ref name="Road to Independence">{{cite news |title=Road to Independence |url= http://ourstory.asia1.com.sg/merger/merger.html |archiveurl= https://web.archive.org/web/20131013002423/http://ourstory.asia1.com.sg/merger/merger.html |archivedate=13 October 2013 |publisher= [[AsiaOne]]|year=1998}}</ref>: [[1965 թուական|1965]] թուականի Օգոստոսի 9-ին Մալեզիայի խորհրդարանը 123 կողմ ձայնով (Սինկափուրի պատուիրակները չէին մասնակցեր նիստին) կ'ընդունին սահմանադրութեան մէջ փոփոխութիւն կատարելու օրինագիծը, որու համաձայն Սինկափուրը կարող էր առանձնացուեր Մալեզիայի Դաշնութիւնէն<ref name=countrystudies10/><ref name="LOC2">{{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+sg0033)|title=Singapore as Part of Malaysia|last=Leitch Lepoer |first=Barbara |year=1989 |work=Library of Congress Country Studies |publisher=Government Printing Office|accessdate=29 January 2011|location=Washington, D.C.}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article7878 |title=A Summary of Malaysia-Singapore History |work=europe-solidaire |accessdate=29 January 2012 |deadurl=yes |archiveurl= https://web.archive.org/web/20120529081759/http://www.europe-solidaire.org/spip.php?article7878 |archivedate=29 May 2012 |df= }}</ref><ref>{{cite web |url= http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/dc1efe7a-8159-40b2-9244-cdb078755013#27 |title=Singapore separates from Malaysia and becomes independent – Singapore History |quote=Negotiations were, however, done in complete secrecy... (Tunku moved) a bill to amend the constitution that would provide for Singapore's departure from the Federation. Razak was also waiting for the fully signed separation agreement from Singapore to allay possible suggestions that Singapore was expelled from Malaysia. |publisher= National Library Board|accessdate=12 May 2017}}</ref>: === Սինկափուրի Հանրապետութիւն === [[Պատկեր:1 Singapore city skyline 2010 day panorama.jpg|300px|մինի|ձախից|Սինկափուրի գործարար թաղամաս, 2010]] Սինկափուրը իր անկախութիւնը ստացեր է [[1965 թուական|1965]] թուականի Օգոստոսի 9-ին որպէս Սինկափուրի Հանրապետութիւն (երբ կը շարունակէր մնալ [[Ազգերու համագործակցութիւն|Ազգերի համագործակցութեան]] կազմի մէջ): Երկրի նախագահը Եուսոֆ պին Իշաքն էր, իսկ վարչապետը` Լի Քուան Եուն: [[1969 թուական|1969]] թուականին դարձեալ սկիզբ կ'առնէ ցեղական խժդժութիւններ<ref>{{cite book|last1=Sandhu|first1=Kernial Singh|last2=Wheatley|first2=Paul|title=Management of Success: The Moulding of Modern Singapore|publisher=Institute of Southeast Asian Studies|isbn=9789813035423|page=107|url=https://books.google.am/books?id=ldKwPQ2PyBAC&pg=PA107|language=en|year=1989}}</ref>: [[1967 թուական|1967]] թուականին երկիրը կը դառնայ [[Հարաւարևելեան Ասիոյ պետութիւններու միութեան|Հարաւարեւելեան Ասիոյ պետութիւններու միութեան]] (Association of Southeast Asian Nations, ASEAN) համահիմնադիր երկիր: Լի Քուան Եուն կը դառնայ վարչապետ, եւ երկիրը կը դառնայ Առաջին աշխարհի երկրներէն մէկը: Լի Քուան Եունի առանձնայատուկ ուշադրութիունը տնտեսական արագ աճին, ձեռնարկատիրական գործունէութեան հովանաւորութեանը եւ ներքին դեմոկրատական սահմանափակմանը ձեւաւորուեցաւ Սինկափուրի հետագայ կէս դարու քաղաքականութիւնը<ref>Terry McCarthy, "Lee Kuan Yew." ''Time ''154: 7–8 (1999). [https://web.archive.org/web/20150402104451/http://madeinthoughts.com/pdf/LeeKuanYew.pdf online]</ref>: Հետագայ տնտեսական աճը շարունակուեցաւ [[1980 թուական|1980]]-ական թուականներուն, երբ գործազրկութեան մակարդակը նուազեցաւ մինչեւ 3 %, իսկ ՀՆԱ-ի աճը` միջինը 8 % մինչեւ 1999 թուականը: 1980-ական թուականներուն Սինկափուրը անցում կատարեց արդիւնաբերութեան` բարձր գիտարուեստականներու ճիւղին, որպէսզի մրցունակութիւն ապահովէ դրացի երկիրներու հետ, որոնք ունէին աւելի աժան աշխատուժ: [[1981 թուական|1981]] թուականին բացուեր է Սինկափուրի ''Չանգի'' օդանաւակայանը, եւ ստեղծուեր է ''Singapore Airlines'' օդանաւային ընկերութիւնը<ref>{{cite web | title = History of Changi Airport | publisher = Civil Aviation Authority of Singapore | url = http://www.changiairport.com.sg/changi/en/about_us/history_changi.html | deadurl = yes | archiveurl = https://web.archive.org/web/20060629014047/http://www.changiairport.com.sg/changi/en/about_us/history_changi.html | archivedate = 29 June 2006 | df = dmy-all }}</ref>: Սինկափուրի նաւահանգիստը դարձաւ ամենածանրաբեռնուած նաւահանգիստներէն մէկը աշխարհի վրայ, զգալի աճ են արձանագրեց նաեւ ծառայութիւններու ու զբօսաշրջութեան ոլորտները: Սինկափուրը կը դառնայ փոխադրական կարեւոր հանգոյց եւ զբօսաշրջային կարեւոր ուղղութիւն: Որոշ գործօն քաղաքական ջատագովներ եւ ընդդիմադիր քաղաքական գործիչներ PAP-ի կառավարումը անուաներ են [[Ինքնավարութիւն|ինքնավար]], քանի որ երկրի ղեկավարութեան կողմէն քաղաքական ու լրատուական գործունէութիւնը համարած են քաղաքական իրաւունքի խախտում<ref>{{cite news| title = Singapore elections |publisher=BBC | date = 5 May 2006 | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4976536.stm}}</ref>: Ի պատասխան` Սինկափուրի կառավարութիււնը բաւական փոփոխութիւններ կատարած է: «Խորհրդարանի ոչ սահմանադրական անդամներ» (Non-constituency Member of Parliament, NCMP) ընդդիմադիր ուժը կազմաւրուեր է [[1984 թուական|1984]] թուականին ընդդիմադիր կուսակցութիւններու` ընտրութիուններուն չհաղթած երեք անդամներու կողմէն: [[1988 թուական|1988]] թուականին ձեւաւորուեր է Խորհրդարանական ներկայացուցչական խումբը (Group Representation Constituency, GRC) ընտրողներու բազմանդամ ենթակառուցուածքներու ստեղծման համար, որոնց նպատակն էր խորհրդարանին մէջ ներկայացնել փոքրամասնութիւնը<ref>{{cite web|title=Parliamentary Elections Act|publisher=Singapore Statutes Online|url=http://statutes.agc.gov.sg/non_version/cgi-bin/cgi_getdata.pl?actno=2001-REVED-218&doctitle=PARLIAMENTARY%20ELECTIONS%20ACT%0A&segid=946439076-000003|accessdate=8 May 2006|archive-date=13 October 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071013125112/http://statutes.agc.gov.sg/non_version/cgi-bin/cgi_getdata.pl?actno=2001-REVED-218&doctitle=PARLIAMENTARY%20ELECTIONS%20ACT%0A&segid=946439076-000003|dead-url=yes}}</ref><ref name="HoKhaiLeong">Ho Khai Leong (2003) ''Shared Responsibilities, Unshared Power: The Politics of Policy-Making in Singapore''. Eastern Univ Pr. {{ISBN|978-981-210-218-8}}</ref>: 1991 թուականի Սինկափուրի սահմանադրութեան մէջ փոփոխութիւններ կատարուած են, որոնցմով կը նախատեսուի երկրի նախագահի ընտրութիւնը, որ ունի [[վեթո]]յի իրաւունք ազգային պահեստներու օգտագործման եւ պետական պաշտօնեաներու նշանակման գործին մէջ<ref>{{cite web|title=Presidential Elections |publisher=Elections Department Singapore |date=18 April 2006 |url=http://www.elections.gov.sg/presidential_elections.htm |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080827213801/http://www.elections.gov.sg/presidential_elections.htm |archivedate=27 August 2008 }}</ref>: Ընդդիմադիր կուսակցութիւնները բողոքեր են, որ GRC-ի համակարգը դժուարացուցած է նախագահական ընտրութիւններուն հաստատուիլը, իսկ քուէարկման համակարգը միտում ունի բացառելու փոքրամասնութիւններու կուսակցութիւնները<ref> Chua Beng Huat (1995). ''Communitarian Ideology and Democracy in Singapore''. Taylor & Francis, {{ISBN|978-0-203-03372-2}}</ref>: {{Բազմապատիկ պատկերներ | գոտի = left/right/center | ուղղություն = horizontal/vertical | վերնագիր = | վերնագրի գոտի = left/right/center | վերնագրի ֆոն = | նկարագրություն = | նկարագրության գոտի = left/right/center | նկարագրության ֆոն = | լայնություն = | պատկեր1 = Lee Hsien Loong, June 3, 2006.jpg | լայնություն1 = | նկարագրություն1 = Սինկափուր 3-րդ վարչապետ [[Լի Սյանլուն]] (2004-) | պատկեր2 = GohChokTong-WashingtonDC-20010614.jpg | լայնություն2 = | նկարագրություն2 = Սինկափուրի 2-րդ վարչապետ Կո Չոք Թոնկ (1990-2004) }} [[1990 թուական|1990]] թուականին [[Կո Չոք Թոնկ]]ը փոխարիներ է Լի Քուանին` դառնալով Սինկափուրի 2-րդ վարչապետը<ref>{{cite book|title=Encyclopedia of Singapore.|date=2006|publisher=Singapore: Tailsman Publishing|isbn=9810556675|page=82|edition=http://eservice.nlb.gov.sg/item_holding_s.aspx?bid=12751459}}</ref>: Թոնկի կառավարման ընթացքին երկրի մէջ որոշակի ճգնաժամ կը նկատուի, օրինակ` 1997 թուականի ասիական ֆինանսական ճգնաժամը եւ 2003 թուականին սուր անակնկալ շնչառական համախտանիշի տարածումը<ref name="Goh">{{cite web|url=http://eresources.nlb.gov.sg/infopedia/articles/SIP_860_2004-12-27.html |title=Goh Chok Tong |publisher=National Library Board |accessdate=6 February 2017}}</ref>: 2004 թուականին [[Լի Սյանլուն]]ը` Լի Քուան Եուի աւագ որդին, կը դառնայ երկրի երրորդ վարչապետը: Անոր կառավարման ժամանակը կ'առանձնանանայ 2008 թուականի տնտեսական ճգնաժամով, մալայեական երկաթուղիի շուրջ վէճերով եւ համարկուած առողջարաններու ներմուծումով<ref>{{cite news|title=Country profile: Singapore|work=BBC News|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/country_profiles/1143240.stm|accessdate=22 April 2010|date=15 July 2009}}</ref>: Հակառակ տնտեսական բացառիկ աճին` Ժողովրդական գործողութիւն կուսակցութիւնը (ԺԳԿ) 2011 թուականի ընտրութիւններուն ամենավատ ցուցանիշը կ'արձանագրէ` ձայներու 60 %-ը: Ամենաքննարկուող հարցերէն էին օտար երկրացիներու աշխատուժի մեծ ներհոսքը եւ կենսամակարդակը: 2015 թուականի Մարտի 23-ին կը մահանայ Լի Քուան Եուն անկախութեան 50-րդ տարին. կը յայտարարուի հասարակական մէկ շաբաթեայ սուգ<ref name="lky-7prin">{{cite news |url= http://www.straitstimes.com/singapore/remembering-lee-kuan-yew-our-chief-diplomat-to-the-world |title=Lee Kuan Yew: Our chief diplomat to the world |date=25 March 2015 |work=The Straits Times |location= Singapore}}</ref>: ԺԳԿ-ն սեպտեմբերեան համընդհանուր ընտրութիւններուն կը հաստատէ իր գերակայութիւնը` ստանալով ընտրողներու ձայներու 69.9 %-ը, որ երկրորդ արդիւնքն էր 2001 թուականի ընտրութիւնների 75.3 % ցուցանիշէն յետոյ: == Կառավարում եւ քաղաքականութիւն == [[Պատկեր:Parliament House Singapore.jpg|250px|մինի|Սինկափուրի խորհրդարանը Սինկափուր գետի ափին]] Սինկափուրը [[խորհրդարանական հանրապետութիւն]] է` միապալատ խորհրդարանային կառավարման Վեստմինսթերեան համակարգով: Երկրի սահմանադրութիւնը կը հռչակէ ներկայացուցչական դեմոկրատիան որպէս քաղաքական համակարգ<ref name=autogenerated4>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sn.html|title=World Factbook – Singapore|publisher=U.S. Central Intelligence Agency|accessdate=12 June 2011|archive-date=15 December 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181215164544/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sn.html|dead-url=yes}}</ref>: Գործադիր իշխանութիւնը կը պատկանի կառավարութեանը, որ կը գլխաւոր է վարչապետը եւ աւելի քիչ` նախագահը<ref name="Law">{{cite web|url=http://www.singaporelaw.sg/content/LegalSyst1.html |title=The Singapore Legal System |publisher=Singapore Academy of Law |accessdate=26 June 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110603225639/http://www.singaporelaw.sg/content/LegalSyst1.html |archivedate=3 June 2011 }}</ref>: Նախագահը կ'ընտրուի համաժողովրդական քուէարկութեամբ եւ ունի վեթոյի իրաւունք գործադիր որոշ որոշումներու վրայ, ինչպիսիք են ազգային պահեստի օգտագործումը, դատերու նշանակումը, սակայն գլխաւորապէս ներկայացուցչական գործառոյթ ունի<ref>{{cite web |url= http://www.istana.gov.sg/content/istana/thepresident.html |title=The President |publisher= Singapore Government |accessdate=26 June 2011 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20110611130556/http://www.istana.gov.sg/content/istana/thepresident.html |archivedate=11 June 2011 |date=19 December 2010}}</ref>: Օրենսդիր մարմինը խորհրդարանն է<ref name="Law" />: Անոր անդամները` պատգամաւորները, կ'ընտրուին խորհրդարան համեմատական մեծամասնութեան սկզբունքով եւ ընտրական տեղամասը կը ներկայացնեն մէկ ներկայացուցիչով կամ խումբերով<ref name="parliament.gov.sg">{{cite web|url=http://www.parliament.gov.sg/members-parliament |title=Members of Parliament |publisher=Government of Singapore |accessdate=12 June 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110417154628/http://www.parliament.gov.sg/members-parliament |archivedate=17 April 2011 |df= }}</ref>: ''Ժողովրդական գործողութիւն կուսակցութիւնը'' զբաղեցուցած է խորհրդարանի մեծամասնութիւնը բոլոր ընտրութիւններուն [[1959 թուական|1959]] թուականին ինքնակառավարում ստանալէն յետոյ<ref name="freedomhouse">{{cite web|url=http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=22&year=2010&country=7915|title= Freedom in the World 2010 – Singapore|publisher=Freedom House|accessdate=12 June 2011}}</ref>: Հակառակ ընտրութիւնները արդար կ'անցնին, սակայն չկայ ընտրական անկախ իշխանութիւն, եւ կառավարութիւնը խիստ ազդեցութիւն կ'ունենայ Զանգուածային Լրատուական ԶԼՄ-ներու վրայ։ ''Freedom House'' ոչ կառավարական կազմակերպութիւնը «Ազատութիւնն աշխարհի մէջ» զեկոյցի մէջ Սինկափուրը յայտարարեր է մասամբ ազատ երկիր, իսկ ''The Economist'' շաբաթաթերթը Սինկափուրը կը համարէ վատ դեմոկրատիայով երկիր` դեմոկրատիայի ցուցանիշով չորս միաւորանոց համակարգին դասելով երկրորդ տեղը<ref>{{cite web|url=http://graphics.eiu.com/PDF/Democracy_Index_2010_web.pdf|title=Democracy index 2010|work=The Economist|year=2010|accessdate=19 February 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2013/singapore |title=Singapore |publisher=Freedom House |date=2013 |accessdate=28 May 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140503011701/http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2013/singapore |archivedate=3 May 2014 |df= }}</ref>: Վերջին ընտրութիւնները տեղի ունեցեր են 2015 թուականին, ուր ԺԳԿ-ը 89 տեղերէն զբաղեցուցած է 83-ը` շահելով ընտրողներու ձայնի 70 %-ը: [[Պատկեր:Supreme Court of Singapore at night (HDR) - 20071115.jpg|250px|մինի|ձախից|Գերագոյն դատարանի հին եւ նոր շէնքերը: Վերաքննիչ դատարանը կը զբաղեցնէ վերին սկաւառակը եւ կը ներկայացնէ իրաւադատութեան վերին օղակը:]] Սինկափուրի իրաւական համակարգը հիմնուած է անգլիական իրաւունքի վրայ որոշակի տարբերութիւններով` պայմանաւորուած տեղական բնոյթով: [[Երդվյալների դատարան]]ի կառոյցը փոփոխուած է 1970 թուականին` դատական որոշումներն ամբողջովին թողնելով դատարաններու իրաւասութեանը<ref>{{cite web|url=http://www.singaporelaw.sg/content/LegalSyst.html |title=The Singapore Legal System |publisher=Singapore Academy of Law |date=25 September 2007 |accessdate=10 June 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110123145140/http://www.singaporelaw.sg/content/LegalSyst.html |archivedate=23 January 2011 }}</ref>: Սինկափուրի մէջ կան պատիժի տեսակներ, որոնք ֆիզիքական, մարմնական բնոյթ կը կրեն. ատոնք կը սահմանուին այնպիսի օրինախախտումներու համար, ինչպիսիք են բռնաբարութիւնը, անկարգութիւնը, բարբարոսութիւնը (վանտալութիւնը) եւ որոշ այլ յանցատեսակներ<ref>{{cite web|url= http://www.corpun.com/singfeat.htm |title= Judicial caning in Singapore, Malaysia and Brunei |publisher= World Corporal Punishment Research |date=September 2012 |accessdate=12 December 2015}}</ref><ref>{{cite news |author=Kuntz, Tom|title=Ideas & Trends; Beyond Singapore: Corporal Punishment, A to Z |url= https://www.nytimes.com/1994/06/26/weekinreview/ideas-trends-beyond-singapore-corporal-punishment-a-to-z.html?scp=29&sq=?pagewanted=1 |date=26 June 1994 |newspaper=The New York Times}}</ref>: Սինկափուրի մէջ կը գործէ [[մահապատիժ]] սպանութեան, նաեւ թմրանիւթերու ու զէնքի ապօրինի շրջանառութեան համար<ref>{{cite web|url=http://www.travel.state.gov/travel/cis_pa_tw/cis/cis_1017.html#crime |archive-url=https://web.archive.org/web/20041230204937/http://travel.state.gov/travel/cis_pa_tw/cis/cis_1017.html |dead-url=yes |archive-date=30 December 2004 |title=Singapore country specific information |publisher=U.S. Department of State |date=19 March 2010 |df=dmy-all }}</ref>: ''Amnesty International'' միջազգային կազմակերպութիւնը յայտարարեր է, որ սինկափուրեան համակարգի իրաւական որոշ դրոյթներ կը հակասեն [[Անմեղսունակութիւն|անմեղսունակութեան]] սկզբունքին, քանի դեռ չի ապացուցուեր մեղքը, եւ Սինկափուրը «հնարաւոր է, կատարման ամենաբարձր մակարդակը ունի բնակչութեան թիւի ցուցանիշով»<ref name="amnesty">{{cite web|url=https://www.amnesty.org/en/library/info/ASA36/001/2004&lang=e |archive-url=https://web.archive.org/web/20120113025257/http://www.amnesty.org/en/library/info/ASA36/001/2004%26lang%3De |dead-url=yes |archive-date=13 January 2012 |title=Singapore: The death penalty – A hidden toll of executions |publisher=Amnesty International USA |year=2003 |accessdate=1 May 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Կառավարութիւնը համաձայն չէ կազմակերպութեան ներկայացրած տուեալներուն<ref name=response>{{cite press release|title=The Singapore Government's Response To Amnesty International's Report 'Singapore – The Death Penalty: A Hidden Toll Of Executions' |publisher=[[Ministry of Home Affairs (Singapore)]] |url=http://www.mha.gov.sg/basic_content.aspx?pageid=74 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071114130039/http://www.mha.gov.sg/basic_content.aspx?pageid=74 |dead-url=yes |archive-date=14 November 2007 |date=30 January 2004 |accessdate=22 April 2010 |df=dmy-all }}</ref>: Սինկափուրի դատական համակարգը ամէնէն յուսալիներէն մէկն է ամբողջ Ասիոյ մէջ<ref>{{cite news|agency=Agence France-Presse |url= http://www.abs-cbnnews.com/world/09/15/08/hong-kong-has-best-judicial-system-asia-business-survey |title= Hong Kong has best judicial system in Asia: business survey |work=ABS-CBN News |location= Quezon City |date=15 September 2008 |accessdate=24 November 2016}}</ref>: [[Պատկեր:Speakers Corner 1.jpg|250px|մինի|Խօսնակներու անկիւն Չինական թաղամաս:Այստեղ կարելի է կազմակերպել ցոյցեր եւ ներկայացնել ազատ խօսք, ինչ որ սահմանափակուած է կղզիի միւս անկիւններուն:]] Սինկափուրը ''Transparency International'' միջազգային ոչ կառավարական կազմակերութեան տուեալներով ամենէն քիչ փտածութեան երկիրներէն մէկն է ամբողջ աշխարհի վրայ<ref>{{cite web|title=Corruption Perceptions Index 2015|url=http://www.transparency.org/cpi2015|publisher=Transparency International|accessdate=20 August 2016|archive-date=13 November 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191113052359/http://www.transparency.org/cpi2015|dead-url=yes}}</ref>: Երկրի ուժեղ, գրեթէ [[Ինքնավար]] կառավարութիւնը մտաւորական բնակչութեան շեշտադրումով եւ լաւ կառավարմամբ ճանչցուած է որպէս «Սինկափուրեան մոտել օրինակ» եւ կը համարուի երկրի քաղաքական կայունութեան, տնտեսական աճի ու հասարակակամ ներդաշնակ կառավարման գլխաւոր բանալին<ref>{{cite journal |last=Ortmann |first=Stephan |last2=Thompson |first2=Mark R |title=China and the "Singapore Model" |journal=Journal of Democracy |volume=27 |issue=1 |pages=39–48 |date=January 2016 |url=http://www.journalofdemocracy.org/sites/default/files/Thompson-27-1.pdf |accessdate=24 November 2016 |archive-date=4 November 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161104151140/http://www.journalofdemocracy.org/sites/default/files/Thompson-27-1.pdf |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite journal|last=Huff |first=W G |title=What is the Singapore model of economic development? |journal=Cambridge Journal of Economics |volume=19 |pages=735–759 |date=1995 |url=http://cje.oxfordjournals.org/content/19/6/735.full.pdf+html |accessdate=24 November 2016}}</ref>: 2011 թուականին ''World Justice Project'' անկախ կազմակերպութիւնը իրաւական ցուցիչի աստիճանով Սինկափուրը դասեր է աշխարհի լաւագոյն երկիրներու շարքին «կարգ ու կանոնի եւ անվտանգութեան», «փտածութեան բացակայութեան», «արդիւնաւէտ արդարադատութեան» չափանիշներով: Սակայն երկիրը աւելի ցածր հեղինակութիւն ունի «խօսքի ազատութիւն» եւ «երկրի ազատութիւն» ցուցանիշներով<ref>{{cite web|url=http://www.worldjusticeproject.org/country/singapore |title=Singapore |publisher=World Justice Project |location=Washington DC |date=n.d. |accessdate=5 July 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140101191144/http://www.worldjusticeproject.org/country/singapore |archivedate=1 January 2014 |df=dmy-all }}</ref>: Հինգ կամ աւելի մարդկանց հրապարակային հանդիպումը կը պահանջէ ոստիկանութեան արտօնութիւնը, իսկ բողոքները կարելի է կազմակերպել միայն յատուկ ձեւաւորուած Խօսնակներու անկիւններուն մէջ<ref>{{cite news |url=http://in.reuters.com/article/2009/01/17/idINIndia-37501620090117 |title=Singapore to toughen protest laws ahead of APEC meet |agency=Reuters |date=17 January 2009 |accessdate=31 July 2012 |archive-date=4 November 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151104222414/http://in.reuters.com/article/2009/01/17/idINIndia-37501620090117 |dead-url=yes }}</ref>: 2017 թուականին [[Հալիմա Յակոբ]]ը եղեր է Սինկափուրի առաջին կին նախագահը: Նա յաղթեր է ընտրութիւններուն, քանի որ մնացած բոլոր թեկնածուները ճանչցուեր են ընտրուելու իրաւունքէն զուրկ<ref>{{cite news|url=http://www.aljazeera.com/news/2017/09/halimah-yacob-named-singapore-malay-president-170913073940319.html |title=Halimah Yacob named Singapore's first female president |agency=aljazeera |date=13 September 2017||accessdate=13 September 2017}}</ref>: === Արտաքին կապեր === Սինկափուրի արտաքին քաղաքականութիւնն ուղղուած է [[Հարաւարևելեան Ասիոյ|Հարաւարեւելեան Ասիոյ]] եւ հարակից տարածքներու անվտանգութեանը: Գլխաւոր սկզբունքը քաղաքական ու տնտեսական կայունութիւնն է տարածաշրջանին մէջ<ref name="DFAT">{{cite web|url=http://dfat.gov.au/geo/singapore/pages/singapore-country-brief.aspx |title=Singapore country brief |publisher=Department of Foreign Affairs and Trade |accessdate=15 November 2016}}</ref>: Այն դիվանագիտական յարաբերութիւններ ունի աւելի քան 180 ինքնիշխան պետութիւններու հետ<ref>{{cite web |url= http://www.mfa.gov.sg/content/mfa/missions/singapore_mission/mission_locator.html |title=Singapore Missions Overseas |publisher= Ministry of Foreign Affairs |accessdate=27 January 2014}}</ref>: Որպէս [[Հարաւարևելեան Ասիոյ պետութիւններու միութիւն|Հարաւարեւելեան Ասիոյ պետութիւններու միութիւն]] (ՀԱՊԱ) հիմնադիր հինգ երկիրներէն մէկը` այն կը համարուի ազատ տնտեսական գօտիի կողմնակից, քանի որ Սինկափուրի տնտեսութիւնն ընդհանուր առմամբ սերտօրէն կապուած է տարածաշրջանի տնտեսութեանը<ref>{{cite web|url=http://www.asean.org/64.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20080109233326/http://www.asean.org/64.htm |dead-url=yes |archive-date=9 January 2008 |title=Overview |publisher=ASEAN |year=2009 |accessdate=18 February 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Նախկին վարչապետ Կո Չոք Թոնկը առաջարկեր է ստեղծել ՀԱՊԱ-ի տնտեսական համաձայնութիւնը` այն միացնելով ընդհանուր շուկային: Այդ համաձայնացուեր է 2007 թուականին 2015 թուականին իրագործելու նպատակով: Տարածքային ուրիշ կազմակերպութիւններ կարեւոր են Սինկափուրի համար, եւ ան կը հանդիսանայ ՀԱՊԱ-ի քարտուղարութեան առաջատարը: Սինկափուրը կ'անդամակցի տարածաշրջանային այլ կազմակերպութիւններուն եւս, ինչպիսիք են Ասիական-եւրոպական խորհուրդը, Արեւելեան Ասիոյ եւ Լատինական Ամերիկայի համագործակցութեան երկիրներու ֆորումը, Հնդկական ովկիանոսի աւազանի միութեան<ref name="DFAT" /><ref>{{cite web |url=http://www.nam.gov.za/background/members.htm |title=NAM Member States |publisher=The Non-Aligned Movement |date=23 January 2002 |accessdate=18 February 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101209233514/http://www.nam.gov.za/background/members.htm |archivedate=9 December 2010 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.thecommonwealth.org/Internal/142227/members/ |title=Member States |publisher=Commonwealth Secretariat |accessdate=18 February 2011}}</ref>: Այն կը հանդիսանայ նաեւ Միաւորման ու համագործակցութեան շարժման անդամ: Հակառակ Սինկափուրը պաշտօնապէս չի հանդիսանար Մեծ 20-եակի անդամ, այն 2010 թուականէն կը հրաւիրուի մասնակցելու անոր գործընթացին<ref>{{cite web|title=G20|url=https://www.mfa.gov.sg/content/mfa/international_organisation_initiatives/g20.html|publisher=Ministry of Foreign Affairs}}</ref>: Ընդհանուր առմամբ, ՀԱՊԱ-ի անդամ այլ երկիրների հետ երկկողմ յարաբերութիւններն ուժեղ են, սակայն տարաձայնութիւններ են առաջացեր դրացի [[Մալեզիա]]յի եւ [[Ինտոնեզիա]]յի մէջ, որոնք երբեմն բաւական լարուեր են<ref name="govt.nz">{{cite web|url=http://www.asean.fta.govt.nz/singapore-foreign-relations |archive-url=https://web.archive.org/web/20090802111923/http://www.asean.fta.govt.nz/singapore-foreign-relations |dead-url=yes |archive-date=2 August 2009 |title=Australia&nbsp;– New Zealand Free Trade Agreement (AANZFTA) |publisher=New Zealand Government |date=4 December 2008 |accessdate=18 February 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Մալեզիան եւ Սինկափուրը առճակատուեր են Սինկափուրին խմելու ջուր մատակարարելու եւ Սինկափուրեան զինուած ուժերու` Մալեզիայի տարածքով անցնելու հարցերուն<ref name="Disputes">{{cite web |url= https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2070.html |title= World Factbook&nbsp;– Field Listing: International disputes |publisher= Central Intelligence Agency (USA) |accessdate= 18 February 2011 |archive-date= 14 May 2011 |archive-url= https://web.archive.org/web/20110514215411/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2070.html |dead-url= yes }}</ref>: Սահմանային հարցեր են առկայ Մալեզիայի ու Ինտոնեզիայի մէջ, որոնք երկուքն ալ հրաժարուեր են Սինկափուրին ծովային աւազ վաճառելէն` կապուած հողային տարածներու վէճերու հետ<ref name="Rocky">{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/174284.stm |title= Malaysia and Singapore: A rocky relationship |work=BBC News |date=18 September 1998 |first=Rob |last=Gifford}}</ref>: Նախկին որոշ վէճեր, ինչպիսին, օրինակ, Փետրա Պրանքա կղզիի շուրջ եղած բանավէճն է, լուծուեր են միջազգային դատարանով<ref name="Rocky" /><ref>{{cite news |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article1527751.ece |title=Singapore accused of land grab as islands disappear by boatload |first=Richard |last=Lloyd Parry |work=The Times |location=London |date=17 March 2007 |access-date=28 January 2020 |archive-date=10 May 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110510021433/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/asia/article1527751.ece |dead-url=yes }}{{subscription required}}</ref><ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7416473.stm|title=Court awards islet to Singapore|publisher=BBC News|date=23 May 2008|accessdate=6 September 2017}}</ref>: Մալակայի ծոցի մէջ ծովահենութիւնը կը մտահոգէ երկու կողմերուն ալ: Պրունեյի հետ առկայ են տնտեսական ամուր կապեր, եւ անոնք բաժնեկից են դրամանիշի արժէքը երկու երկիրներու միջեւ կնքված արժոյթի մասին համաձայնութեամբ, որմով Պրունեյի տոլարն ու Սինկափուրի տոլարը կը գործարկուին երկու երկիրներուն ալ<ref>{{cite web|url=http://www.mas.gov.sg/currency/currency-interchangeability-agreement-with-brunei.aspx|title=Currency Interchangeability Agreement - Brunei Notes and Coins|author=Reading Room|publisher=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.asean.fta.govt.nz/brunei-foreign-and-trade |archive-url=https://web.archive.org/web/20090908043151/http://asean.fta.govt.nz/brunei-foreign-and-trade/ |dead-url=yes |archive-date=8 September 2009 |title=Brunei Foreign and Trade Relations: ASEAN |publisher=New Zealand Ministry of Foreign Affairs and Trade |date=14 January 2009 |accessdate=18 February 2011 |df=dmy-all }}</ref>: [[Չինաստան]]ի հետ դիւանագիտական յարաբերութիւններու առաջին փորձերը տեղի ունեցեր են 1970-ական թուականներուն, իսկ լիարժէք յարաբերութիւնները ձեւաւորուեր են 1990-ական թուականներուն: Այդ ժամանակէն ի վեր երկու երկիրները դարձեր են [[Հարաւարևելեան Ասիոյ պետութիւններու միութիւն|Հարաւարեւելեան Ասիոյ պետութիւններու միութիւն]] եւ Չինաստանի միջեւ համագործակցութեան հիմնական դերակատարները` պահպանելով սերտ յարաբերութիւնները, ինչ որ պայմանաւորուած է նաեւ ասիական-խաղաղ ովկիանեան շրջանում Չինաստանի զգալի ազդեցութեամբ: Սինկափուրի իշխանութիւնները կը կարծեն, որ Չինաստանի հետ իրենց հետաքրքրուածութիւնն աւելի մեծ է, քան տարաձայնութիւնները: Բացի այդ, Սինկափուր ը Չինաստանի կառուցողական մասնակցութեան ու խաղաղ զարգացման վճռական կողմնակիցն է շրջանի մէջ։ Չինաստանը դարձեր է Սինկափուրի ամենախոշոր առեւտրական համագործակցողը 2013 թուականէն` գերազանցելով Մալեզիային<ref>{{cite news|title=Singapore Business Federation aims for over 100 local firms to take part in first China International Import Expo|url=http://www.straitstimes.com/business/economy/sbf-to-lead-singapore-companies-taking-part-in-first-china-international-import|work=The Straits Times|date=22 February 2018|language=en}}</ref><ref>{{cite news|title=Singapore, China leaders laud deep, growing ties|url=http://www.todayonline.com/chinaindia/china/singapore-china-leaders-laud-deep-growing-ties|work=TODAYonline|language=en}}</ref><ref>{{cite news|title=Singapore and China's common interest ‘greater than any occasional difference of views’: DPM Teo|url=http://www.channelnewsasia.com/news/singapore/singapore-and-china-s-common-interest-greater-than-any-8878812|work=Channel NewsAsia|access-date=2020-01-28|archive-date=2018-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20180225144654/https://www.channelnewsasia.com/news/singapore/singapore-and-china-s-common-interest-greater-than-any-8878812|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite news|title=Singapore a 'strong supporter' of China's peaceful development|url=http://www.straitstimes.com/opinion/spore-a-strong-supporter-of-chinas-peaceful-development|work=The Straits Times|date=25 May 2017|language=en}}</ref><ref>{{cite news |author=Zhang Xuegang |url= http://english.peopledaily.com.cn/90001/90780/91342/6306042.html |title= Opening "window of opportunity" for China-Singapore cooperation |newspaper=People's Daily |location=Beijing |date=20 November 2007 |accessdate=31 July 2012}}</ref>: Սինկափուրն ու [[ԱՄՆ]]-ը հինէն ունին սերտ յարաբերութիւններ, մասնաւորապէս պաշտպանութեան, տնտեսութեան, առողջապահութեան եւ կրթութեան ոլորտներուն: Սինկափուրը աշխուժացուցեր է տարածաշրջանի մէջ իր գործունէութիւնը ահաբեկչութեան դէմ պայքարի գործին մէջ` երկրի ներսում վճռական պայքարելով ատոր դէմ: Այս նպատակով երկիրը աշխուժացուցեր է իր համագործակցութիւնը ՀԱՊԱ-ի անդամ երկիրներու եւ Չինաստանի հետ` ամրացնելու համար տարածքային անվտանգութիւնը<ref>{{cite news|title=Asean to step up terror fight, hold naval drill with China|url=http://www.straitstimes.com/asia/se-asia/asean-to-step-up-terror-fight-hold-naval-drill-with-china|work=The Straits Times|date=7 February 2018|language=en}}</ref>: Երկիրը մասնակցեր է ծովային առաջին համատեղ զինավարժութիւններուն մէջ։ Ան սատարած է ԱՄՆ-ի ձեւաւորած առժամեայ միութեան` յանուն ահաբեկչութեան դէմ պայքարի, զէնքի տարածման եւ համատեղ զօրավարժութիւններու կազմակերպման հարցերուն: === Ռազմական ուժեր === [[Պատկեր:Boeing F-15SG Strike Eagle, Singapore - Air Force JP7096555.jpg|250px|մինի|Սինկափուրի ռազմական ուժերու ''Strike Eagle''-ի ''F-15SG'' մոդելը: Օդաչուներն օդային տարածքի խիստ սահմանափակ լինելու պատճառով ռազմամարզական վարժութիւնները կը կատարեն Աւստրալիոյ, Ֆրանսայի եւ ԱՄՆ-ի մէջ]] Սինկափուրեան զինուած ուժերը, հաւանական է, [[Հարաւարևելեան Ասիոյ|Հարաւարեւելեան Ասիոյ]] մէջ արուեստագիտականօրէն առաւել զարգացածներէն են<ref name=janes-20100118>{{cite news |url=http://www.janes.com/news/defence/jdw/jdw100118_2_n.shtml|archive-url=https://web.archive.org/web/20100123194946/http://www.janes.com/news/defence/jdw/jdw100118_2_n.shtml|dead-url=yes|archive-date=23 January 2010|first=Trefor|last=Moss|date=18 January 2010|title=Buying an advantage|location=London|work=Jane's Defence Review}}</ref>: Անոր կազմի մեջ կը մտնեն Սինգապուրի Հանրապետութեան բանակը, ռազմածովային եւ ռազմաօդային ուժերը: Երկրի ռազմական ուժերը կը հանդիսանան երկրի անկախութեան երաշխաւորը<ref>{{cite news|url=http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/285586/1/.html|title=SAF remains final guarantor of Singapore's independence|work=Channel NewsAsia|location=Singapore|date=1 July 2007|accessdate=19 February 2011|archive-date=16 May 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110516092109/http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/285586/1/.html|dead-url=yes}}</ref>: Այս սկզբունքը վերաճեր է մշակոյթի. երկրի պաշտպանութեան գործում ընդգրկուած են երկրի բոլոր քաղաքացիները<ref name="MindefApr2005">{{cite press release|url=http://www.mindef.gov.sg/imindef/news_and_events/nr/2005/apr/21apr05_nr2.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20071024173928/http://www.mindef.gov.sg/imindef/news_and_events/nr/2005/apr/21apr05_nr2.html|dead-url=yes|archive-date=24 October 2007|title=Lunch Talk on "Defending Singapore: Strategies for a Small State" by Minister for Defence Teo Chee Hean|publisher=Ministry of Defence|date=21 April 2005|accessdate=19 February 2011}}</ref>: Երկրի կառավարութիւնը ՀՆԱ-ի 4.9 %-ը կը ծախսէ ռազմական նպատակներով. պետական ծախսերու իւրաքանչիւր 4-րդ տոլարը կը ծախսուի պաշտպանութեան վրայ<ref name=janes-20100118 /><ref>{{cite news|url=http://www.asiaone.com/News/AsiaOne+News/Singapore/Story/A1Story20080215-49929.html|title=S'pore to boost expenditure, raise defence spending|work=AsiaOne|location=Singapore|date=13 October 2011|accessdate=13 October 2011}}</ref>: Սինկափուրի անկախացումէն ետք երկրին մէջ եղեր է հետեւակային երկու գունդ` բրիտանական սպաներու հսկողութեամբ: Այդ ուժը բաւական փոքր էր նոր երկրի անվտանգութիւնն ապահովելու համար, այդ իսկ պատճառով զինուած ուժերու զարգացմանն առաջնահերթութիւն է տրվել<ref name="cs.uwec">{{cite web|url=http://cs.uwec.edu/~tan/saf_israel.htm|first=Amnon|last=Barzilai|title=A Deep, Dark, Secret Love Affair|publisher=University of Wisconsin (originally published by ''[[Haaretz]]'', July 2004)|accessdate=19 February 2011|archive-date=3 May 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170503151338/http://cs.uwec.edu/~tan/saf_israel.htm|dead-url=yes}}</ref>: Բրիտանիան իր զօրքերը Սինկափուրէն դուրս բերեր է 1971 թուականի սեպտեմբերին` թողնելով միայն բրիտանական, աւստրալիական եւ նորզելանտական ոչ մեծ բանակ` որպէս ռազմական ներկայութեան խորհրդանշան: Բրիտանական վերջին զինուորը Սինկափուրը լքած է 1976 թուականի Մարտին, Նոր Զելանտիայի զօրքերը հեռացեր են 1989 թուականին<ref>{{cite web|url=http://infopedia.nl.sg/articles/SIP_1001_2009-02-10.html |title=British withdrawal from Singapore |author1=Marsita Omar |author2=Chan Fook Weng |publisher=National Library Board |date=31 December 2007 |accessdate=24 August 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120621034333/http://infopedia.nl.sg/articles/SIP_1001_2009-02-10.html |archivedate=21 June 2012 |df=dmy-all }}</ref>: Նախնական աջակցութիւնը Սինկափուրը ստացեր է [[Իսրայել]]էն` մի երկրէն, որը ճանչցուած չէ դրացի իսլամ պետութիւններու` [[Մալեզիա]]յի, [[Ինտոնեզիա]]յի եւ [[Պրունեյ]]ի կողմէն<ref name="cs.uwec" /><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/5262490.stm|title=Israel alarm at UN force members |publisher=BBC News|accessdate=12 October 2011|date=18 August 2006}}</ref><ref>{{cite web|url=http://geography.about.com/od/politicalgeography/a/israeldiplomacy.htm|title=Diplomatic and Foreign Relations of Israel|author=Rosenberg, Matt|publisher=About.com|accessdate=12 October 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120115055734/http://geography.about.com/od/politicalgeography/a/israeldiplomacy.htm|archivedate=15 January 2012|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/14324943.stm|title=Malaysian FA apologises to Benayoun over racist abuse|publisher=BBC News|accessdate=12 October 2011|date=29 July 2011}}</ref>: Երկրի անկախացումէն ետք սպառնացող մեծագոյն վտանգը Մալեզիայի ներխուժումը եղեր է: [[Իսրայէլի պաշտպանութեան բանակ]]ի հրամանատարներուն յանձնարարուած եղեր է զերօյէն ստեղծել Սինկափուրեան զինուած ուժեր, իսկ իսրայէլեան մասնագէտները ուսումնական փորձը փոխանցեր են Սինկափուրի զինուորներուն: Ռազմական դասընթացքները կազմակերպուեր են իսրայէլեան մոտելի հիմքով: Սինկափուրը նախկինի պէս կը ահպանէ ռազմական ուժեղ կապերը Իսրայէլի հետ եւ կը համարուի իսրայէլական զէնքի խոշոր գնորդներէն մէկը<ref name="cs.uwec" /><ref>{{cite web|title=Jewish Virtual History Tour: Singapore|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/vjw/singapore.html|publisher=Jewish Virtual Library|date=n.d.|accessdate=13 October 2011}}</ref>: Հակաթանքային «Մաթատոր» զէնքը սինկափուր-իսրայէլեան նոր համագործակցութեան օրինակ է<ref>{{cite news|url=http://www.palestine-studies.org/files/pdf/jps/10341.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20110928203037/http://www.palestine-studies.org/files/pdf/jps/10341.pdf|dead-url=yes|archive-date=28 September 2011|page=186|title=THE ISRAELI ARSENAL DEPLOYED AGAINST GAZA DURING OPERATION CAST LEAD|publisher=[[Institute of Palestine Studies]]|accessdate=10 July 2012}}</ref>: [[Պատկեր:US Navy 100716-N-0995C-155 The Singapore navy guided-missile frigate RSS Steadfast (FFG 70) and the corvette RSS Vigilance (90) are underway during Cooperation Afloat Readiness and Training (CARAT) Singapore 2010.jpg|250px|մինի|ձախից|Սինգապուրի զինուժը 2010 թուականի զորավարժժություններում]] Սինկափուրի օդային ուժերը կը մշակէ հարցերու լայն շրջանակ ինչպէս աւանդական, այնպես ալ ոչ աւանդական պատերազմներու հարցերով: Պաշտպանական գիտարուեստի ու գիտութեան գործակալութիւնը պատասխանատուութիւն կը կրէ ռազմական աղբիւրներու գնման մասով<ref name="Mindef18Feb2008">{{cite press release|url=http://www.mindef.gov.sg/imindef/resources/speeches/2008/18feb08_speech2.html|title=Speech by Minister for Manpower and Second Minister for Defence Dr Ng Eng Hen|publisher=Ministry of Defence|date=18 February 2008|accessdate=19 February 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161230171135/https://www.mindef.gov.sg/imindef/resources/speeches/2008/18feb08_speech2.html|archivedate=30 December 2016|df=dmy-all}}</ref>: Սինգապուրի աշխարհագրական սահմանափակ հնարաւորութիւնները կը նշանակեն, որ անոր օդային ուժերը պէտք է նախատեսեն յարձակման հնարաւորութիւնը այն պարագային, երբ իրենք չեն կարող նահանջել եւ վերախմբաւորուիլ: Բնակչութեան սահմանափակ թիւը, ուր աշխուժ ուժերը քիչ են, իսկ պահեստայինը` շատ, նոյնպես նպաստեր է ռազմավարական ծրագիրներու մշակմանը<ref name="MindefApr2005" />: Սինկափուրի մէջ կը զորակոչուին ծառայութեանը պիտանի բոլոր տղամարդիկ, որոնց 18-ը լրացեր է` բացառութեամբ այն մարդկանց, որոնք ունին դատուածութիւն, եւ ովքեր կարող են ապացուցել, որ իրենց բացակայութիւնը դժուարութիւններ կը յարուցէ ընտանիքի մէջ։ Այն տղաները, ովքեր դեռ չեն վերջացուցեր նախաբուհական կրթութիւնը կամ քաղծառայութեան թոշակ կը ստանան, կարող են հրաժարուիլ ծրագիրէն: Թէեւ կանանց ծառայութիւնը պարտադիր չէ, բայց Սինգապուրի զինուած ուժերուն մէջ անոնց թիւը կ'աւելնայ. 1989 թուականէն անոնց արտօնուած է ռազմական մասնագիտութեամբ զբաղուիլ: Մինչեւ զինուորական ծառայութեան անցնիլը նորակոչիկը 9 շաբաթ կը վերապատրաստուի զինուորական պատրաստութեան պազայի մէջ<ref name="country-data">{{cite web|url=http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-11917.html|title=Singapore&nbsp;– Recruitment and Training of Personnel|publisher=Country-data.com|date=December 1989|accessdate=19 February 2011}}</ref>: [[Պատկեր:Flag lowering by Singapore troops, Kiwi Base, Bamyan Province, Afghanistan - 20101027.jpg|250px|մինի|Սինկափուրի ուժերի կողմէն դրօշի իջեցում Աֆղանիստանի մէջ]] Գլխաւոր կղզիի բաց հողատարածքներու սակաւութեան պատճառով զինավարժութիւնները յաճախ տեղի կ'ունենան ոչ մեծ կղզիներու մէջ, որոնք արգիլուած են քաղաքացիական մուտքի համար: Այդ կ'օգնէ նաեւ խուսափիլ գլխաւոր կղզիի ու քաղաքի նկատմամբ եղած ռիսկերէն: Սակայն վտանգաւոր կը համարուի մեծածաւալ զինավարժութիւններու կատարումը շրջանին մէջ. ատոնք 1975 թուականէն ի վեր կը կատարուին [[Թայուան]]ի մէջ։ Զօրավարժութիւններ կը կատարուին նաեւ տասնեակ այլ երկիրներու մէջ<ref name="country-data" />։ Ընդհանուր առմամբ, օտար ուժերու հետ զինավարժութիւններ տեղի կ'ունենան շաբաթը 1-2 անգամ<ref name="MindefApr2005" />: Կղզիի սահմանափակ տարածքի պատճառով Սինկափուրի ռազմաօդային ուժերն ունին շարք մը պազաներ [[Աւստրալիա]]յի, [[ԱՄՆ]]-ի եւ [[Ֆրանսա]]յի մէջ։ Ռազմաօդային ուժերու 130 էսքատրիլիաներ տեղակայուած են Արեւմտեան Աւստրալիոյ մէջ, իսկ 126 էսքատրիլիաներ` [[Քվինսլենտ (նահանգ)|Քվինսլենտ]]ի մէջ<ref>{{cite web|url=http://www.airforce.gov.au/bases/pearce.aspx|publisher=[[Royal Australian Air Force]]|title=RAAF Base Pearce|accessdate=12 October 2011|year=2011}}</ref>: Սինկափուրն ունի մէկ էսքատրիլիա Ֆրանսայի հարաւը, ինչպէս նաեւ քանի մը ջոկատներ ԱՄՆ-ում` Սան Տիեկոյի մէջ, Գալիֆորնիոյ, Արիզոնայի, Կրանդ Փրերիի, Թեքսասի եւ այլ վայրերու մէջ<ref>{{cite press release|url=http://www.mindef.gov.sg/imindef/news_and_events/nr/1999/aug/20aug99_nr.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20060313052830/http://www.mindef.gov.sg/imindef/news_and_events/nr/1999/aug/20aug99_nr.html |dead-url=yes |archive-date=13 March 2006 |title=Opening Ceremony of the RSAF Helicopter Detachment in Oakey, Australia |accessdate=5 July 2013 |date=20 August 1999 |publisher=Ministry of Defence |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.mindef.gov.sg/cyberpioneer/backissuessep1.htm |title=Beyond Limits&nbsp;– Jet Training in France |accessdate=12 October 2011 |year=2011 |publisher=Ministry of Defence |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070625180014/http://www.mindef.gov.sg/cyberpioneer/backissuessep1.htm |archivedate=25 June 2007}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.globalsecurity.org/military/world/singapore/rsaf-equipment-intro.htm |title=Equipment&nbsp;– Republic of Singapore Air Force |publisher=GlobalSecurity |accessdate=12 October 2011 |year=2011}}</ref>: Սինկափուրի զինուած ուժերը օգնութեան մեկներ են այլ երկիրներու գործողութիւններուն, օրինակ` [[Իրաք]]ի եւ [[Աֆղանիստան]] մէջ։ Տարածաշրջանը Սինկափուրը օգներ է կայունացնելու իրավիճակը [[Արևելեան Թիմոր|Արեւելեան Թիմոր]]ում. օգներ է 2004 թուականին երկրաշարժէն ու ցունամիէն տուժած Ինտոնեզիայի Աչեհ նահանգին: 2014 թուականին Սինկափուրի զինուած ուժերը երկու նաւ մտցուցեր են [[Ատենի ծոց]], որպէսզի օգնեն ծովահեններու դէմ պայքարին: Օգնութիւն ցուցաբերեր են նաեւ ''Քաթրինա'' եւ ''[[Հայյան թայֆուն]]'' փոթորիկներէն տուժածներուն: Սինկափուրը հինգ երկիրներու պաշտպանութեան համաձայնագրի անդամ է Աւստրալիայի, Մալեզիայի, Նոր Զելանտիայի, Միացեալ Թագաւորութեան հետ<ref>{{cite web |url=http://www.acc.af.mil/news/story.asp?id=123178824 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121114033730/http://www.acc.af.mil/news/story.asp?id=123178824 |dead-url=yes |archive-date=14 November 2012 |title=Singapore celebrates Peace Carvin V partnership with U.S. Air Force |accessdate=5 July 2013 |date=23 November 2009 |author=Reif, Jasmine |publisher=U.S. Air Combat Command}}</ref><ref>{{cite news |url=http://160.96.2.142/content/pmosite/mediacentre/inthenews/primeminister/2010/July/pm_gets_feel_of_rsafsnewjetatusbase.html |archive-url=https://archive.is/20130705185326/http://160.96.2.142/content/pmosite/mediacentre/inthenews/primeminister/2010/July/pm_gets_feel_of_rsafsnewjetatusbase.html |dead-url=yes |archive-date=5 July 2013 |title=PM gets feel of RSAF's new jet at US base |accessdate=5 July 2013 |work=The Straits Times |location=Singapore |date=13 July 2010 |author=Chua Chin Hon}}</ref>: == Աշխարհագրութիւն == [[Պատկեր:CIA World Factbook map of Singapore (English).png|250px|մինի|Սինկափուրի եւ շրջակայ կղզիներու ու ջրային ուղիներու ծրագիր]] Սինկափուրը բաղկացած է 63 կղզիներէն՝ ներառեալ գլխաւոր կղզին՝ [[Փուլաու Ուճոնկ]]ը<ref>{{cite book |first1=Victor R. |last1=Savage |first2=Brenda S.A. |last2=Yeoh |title=Toponymics: A Study of Singapore's Street Names |year=2004 |publisher=Eastern Universities Press |location =Singapore |isbn=978-981-210-364-2}}</ref>: Կան երկու խոշոր միաւորումներ Ճոհորի ու Մալեզիայի հետ՝ Ճոհոր-Սինկափուրեան Քաուզվէյը հիւսիսը եւ Թուասա երկրորդ ջրանցքը արեւմուտքին: Ճուրոնգ կղզին, Փուլաու Թեքոնկը, Փուլաու Ուպինը եւ Սենթոսան Սինկափուրի փոքր կղզիներէն ամենամեծերն են: Բնական ամենէն մեծ բարձունքը Պուքիթ Թիմահ բլուրն է` 163.63 մ բարձրութեամբ<ref>{{cite web |url=http://www.nhb.gov.sg/NHBPortal/faces/oracle/webcenter/portalapp/pagehierarchy/Page856.jspx?detContId=NHBSVRAPP61620001517 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150409193851/http://www.nhb.gov.sg/NHBPortal/faces/oracle/webcenter/portalapp/pagehierarchy/Page856.jspx?detContId=NHBSVRAPP61620001517 |dead-url=yes |archive-date=9 April 2015 |publisher=National Heritage Board |accessdate=11 January 2015 |title=Bukit Timah Hill}}</ref>: Սինկափուրի մակերեսը ընդարձակուեր է 581.5 կմ²-ուց 1960-ական թուականներին դառնալով 721.5 կմ², իսկ 2018 թուականին` 23 %-ով (130 կմ²)<ref>{{cite news |url= https://www.economist.com/news/asia/21645221-asias-mania-reclaiming-land-sea-spawns-mounting-problems-such-quantities-sand |title=Such quantities of sand |date=28 February 2015 |work=The Economist |location= London}}</ref>: Կանխատեսումներու համաձայն` 2030 թուականին երկրի տարածքը կը հասնի 766 կմ²-ի<ref>{{cite web |title=MND Land Use Report |url=https://www.mnd.gov.sg/landuseplan/ |accessdate=2020-01-29 |archive-date=2013-02-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130204064610/https://www.mnd.gov.sg/landuseplan/ |dead-url=yes }}</ref>: Որոշ նախագիծեր կ'ենթադրեն ոչ մեծ կղզիներու օգտագործումը՝ հողերու բարուեքելու միջոցով. նմանատիպ աշխատանքները աւարտած են Եուրոունկ կղզիին մէջ<ref name="earthshots.usgs.gov">{{cite web |url=http://earthshots.usgs.gov/earthshots/node/11#ad-image-20 |title=Earthshots: Satellite Images of Environmental Change: Singapore |publisher=Earthshots |accessdate=14 April 2015}}</ref>: === Բնութիւն === Սինկափուրի քաղաքայնացումը կը նշանակէ, որ այն կորսնցուցած է իր պատմական անտառներու 95 %-ը<ref name="nature-extinctions">{{cite journal|last=Brook|first=Barry W.|author2=Navjot S. Sodhi |author3=Peter K. L. Ng |date=24 July 2003|title=Catastrophic extinctions follow deforestation in Singapore|journal=Nature |volume=424|pages=420–426|issn=0028-0836|url=http://www.nature.com/nature/journal/v424/n6947/full/nature01795.html|doi=10.1038/nature01795|pmid=12879068|issue=6947}}</ref>: Ներկայիս անոր բնաշխարհի կենդանատեսակներու ու բուսատեսակներու կէսէն աւելին առկայ են բնական արգելոցներու մէջ, ինչպիսիք են Պուքիթ Թիման եւ Արեւային Պուլոթի արգելոցները, որոնք կը կազմեն Սինկափուրի տարածքի 0.25 %-ը միայն<ref name="nature-extinctions"/>: Որպէսզի պայքարին նման անկման դէմ, [[1967 թուական|1967]] թուականին կառավարութիւնը ներադրած է Սինկափուրը քաղաք-այգու վերածելու ծրագիրը, որը ուղղուած է քաղաքայնացման խստութիւնը մեղմացնելուն եւ կեանքի որակի բարձրացմանը<ref>{{cite web|url=http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/a7fac49f-9c96-4030-8709-ce160c58d15c |title="Garden City" vision is introduced |publisher=History SG |accessdate=16 November 2016}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.nparks.gov.sg/cms/docs/AnnexB.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20140324093917/https://www.nparks.gov.sg/cms/docs/AnnexB.pdf |dead-url=yes |archive-date=24 March 2014 |title=Singapore, A City in a Garden |publisher=National Parks Board}}</ref>: Այդ ժամանակէն ի վեր Սինկափուրի տարածքի 10 %-ը յատկացուեր է արգելոցներու ու արգելանոցներու համար<ref>{{cite web |url=http://app.mnd.gov.sg/Newsroom/NewsPage.aspx?ID=5064&category=Speech&year=2014&RA1=&RA2=&RA3= |archive-url=https://web.archive.org/web/20140710090137/http://app.mnd.gov.sg/Newsroom/NewsPage.aspx?ID=5064&category=Speech&year=2014&RA1=&RA2=&RA3= |dead-url=yes |archive-date=10 July 2014 |title=Speech by MOS Desmond Lee at the Asia for Animals Conference Gala Dinner |publisher=National Development Ministry |accessdate=17 January 2014}}</ref>: Կառավարութիւնը կը ծրագրէ նաեւ պահպանել չխաթարուած վայրի բնութիւնը<ref>{{cite web|url=http://www.nbrcnparks.org/initiatives_nation.asp|archive-url=https://web.archive.org/web/20071005194408/http://www.nbrcnparks.org/initiatives_nation.asp|dead-url=yes|archive-date=5 October 2007|title=National Initiatives|publisher=National Biodiversity Reference Center|accessdate=26 September 2009}}</ref>: Սինկափուրի նշանաւոր այգիները կը ներառեն Սինկափուրի բուսաբանական այգին, 150-ամեայ արեւադարձային անտառը, որը Սինկափուրի մէջ [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի [[Համաշխարհային ժառանգութիւն|համաշխարհային ժառանգութեան]] առաջին վայրը կը հանդիսանայ, ծովածոցի այգիները, որոնք զբօսաշրջային կարեւոր ուղղութիւն են<ref>{{Cite news|url=http://www.channelnewsasia.com/news/singapore/singapore-botanic-gardens-declared-unesco-world-heritage-site-8224416|title=Singapore Botanic Gardens declared UNESCO World Heritage Site|last=|first=|date=4 July 2015|work=Channel NewsAsia|access-date=15 November 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171115213851/http://www.channelnewsasia.com/news/singapore/singapore-botanic-gardens-declared-unesco-world-heritage-site-8224416|archive-date=15 November 2017|dead-url=yes|language=en-US}}</ref>: === Կլիմայ === Սինկափուրն ունի արեւադարձային կլիմայ` առանց յատուկ ընդգծուած եղանակներու, հաւասարաչափ ջերմաստիճանով եւ ճնշմամբ, բարձր խոնաւութեամբ եւ յորդառատ անձրեւներով: Ջերմաստիճանը սովորաբար կը կազմէ 22-35&nbsp;°C: Հակառակ ջերմաստիճանը տարուայ ընթացքին շատ չի տարբերիր, Նոյեմբեր-Յունուար ամիսներուն առկայ է վեցամսեայ հով՝ Հնդկաց Ովկիանոսի աւելի խոնաւ եղանակ<ref>{{cite web|url=http://www.nea.gov.sg/weather-climate/climate/weather-statistics|title=Singapore National Environment Agency Weather Statistics|accessdate=24 November 2016|archive-date=31 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161031025300/http://www.nea.gov.sg/weather-climate/climate/weather-statistics|dead-url=yes}}</ref>: Յուլիս-Հոկտեմբեր ամիսներուն յաճախ մշուշ կը տիրէ, որ հետեւանքն է դրացի [[Ինտոնեզիա]]յի թփուտներու հրդեհներով, այն որ շատ յաճախ կը նկատուի[[Սումաթրա]] կղզի մէջ<ref>{{cite news |url=http://www.edie.net/news/news_story.asp?id=12078 |title=Singapore enveloped by Sumatran smog |last=Bond |first=Sam |work=Edie newsroom |date=2 October 2006 |accessdate=2 June 2011}}</ref>: Թէեւ Սինկափուրի մէջ չի նկատուիր ամառային ժամանակ, բայց այն կը համընկնի ժամսլաքի ուղղութեամբ ''GMT+8'' ժամանակային գօտիով մէկ ժամով աւելի շուտ, քան բնորոշ աշխարհագրական անձրեւին<ref>{{cite web |url=http://www.math.nus.edu.sg/aslaksen/teaching/timezone.html |title=Why is Singapore in the 'Wrong' Time Zone? |author=Mok Ly Yng |publisher=National University of Singapore |date=22 September 2010 |accessdate=2 June 2011}}</ref>: == Տնտեսութիւն == [[Պատկեր:RAF RED ARROWS RETURN FROM GLOBAL TOUR PROMOTING UK INTERESTS MOD 45161929.jpg|250px|մինի|Բրիտանական օդուժի կարմիր նետերը Սինկափուրի ծովածոցի այգիներու մօտ]] Սինկափուրը ունի զարգացած [[շուկայական տնտեսութիւն]], որը պատմականօրէն հիմնուած է ընդլայնուած առեւտուրի վրայ։ [[Հոնկքոնկ]]ի, [[Հարաւային Քորէա]]յի եւ [[Թայուան]]ի հետ Սինկափուրը կը համարուի ասիական 4 վագրերէն մէկը, սակայն կը գերազանցէ անոնց մէկ բնակիչին բաժին ինկնող ՀՆԱ-ով: 1965-1995 թուականներին աճի թեմփը կազմեր է տարեկան 6 %, ինչ որ համապատասխաներ է բնակչութեան կեանքի մակարդակին.<ref>{{cite book|author=Baten, Jörg |title=A History of the Global Economy. From 1500 to the Present.|date=2016|publisher=Cambridge University Press|page=292|isbn=9781107507180}}</ref>: Սինկափուրեան տնտեսութիւնը կը համարուի ամենատինամիք, պիզնեսի համար ամենէն յարմարաւէտ, ամենէն որարական, ամէնէն -ազատական, ամէնէն մրցունակ տնտեսութիւններէն մէկը<ref>{{cite news|last=Li |first=Dickson |url=http://www.asiaone.com/Business/News/My+Money/Story/A1Story20100201-195831.html |title=Singapore is most open economy: Report |work=Asiaone |location=Singapore |date=1 February 2010 |accessdate=10 May 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100207003624/http://www.asiaone.com/Business/News/My%2BMoney/Story/A1Story20100201-195831.html |archivedate=7 February 2010 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite news|url= http://eurocham.org.sg/index.php?option=com_eurochammobile&view=news&id=289&template=ccmobile|title= Singapore ranked 7th in the world for innovation|newspaper=The Straits Times|location= Singapore|date=5 March 2010|accessdate=23 August 2010}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.weforum.org/pdf/GCR09/GCR20092010fullrankings.pdf|archive-url= https://web.archive.org/web/20091001054950/http://www.weforum.org/pdf/GCR09/GCR20092010fullrankings.pdf|dead-url= yes|archive-date= 1 October 2009|title=The Global Competitiveness Index 2009–2010 rankings and 2008–2009 comparisons|publisher=World Economic Forum|year=2010|accessdate=18 February 2011}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.straitstimes.com/business/economy/singapore-jumps-to-top-of-global-dynamism-index |title= Singapore jumps to top of Global Dynamism Index |date=29 October 2015 |work=The Straits Times |location= Singapore}}</ref><ref>{{cite news|title=Singapore top paradise for business: World Bank |url=http://business.asiaone.com/Business/News/SME%2BCentral/Story/A1Story20070926-27084.html |agency=Agence France-Presse |location=Singapore |work=AsiaOne |date=26 September 2007 |accessdate=22 April 2010 |quote=For the second year running, Singapore tops the aggregate rankings on the ease of doing business in 2006 to 2007. |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090707002844/http://business.asiaone.com/Business/News/SME%2BCentral/Story/A1Story20070926-27084.html |archivedate=7 July 2009 |df=dmy-all }}</ref>: Տնտեսական ազատության գործակցով 2015 թուականին Սինկափուրի տնտեսութիւնը երկրորդ ամենէն մեծ տնտեսութիւնը եղեր է աշխարհի վրայ, իսկ պիզնես սկսելու պարզութեամբ վերջին տասնամեակին ամէնէն պարզ տեղը համարուեր է Սինկափուրը<ref>{{cite web|url=http://www.doingbusiness.org/rankings |title=Economy rankings |publisher=Doingbusiness.org |date=27 October 2015 |accessdate=28 October 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150206025936/http://www.doingbusiness.org/rankings |archivedate=6 February 2015 |df=dmy-all }}</ref>: Համաձայն փտածութեան ընդունման գործակիցի` Սինկափուրը բարձր կը գնահատուի` որպէս աշխարհի ամէնէն քիչ փտածութեան ունեցող երկրներէն մէկը [[Նոր Զելանտիա]]յի եւ սքանտինաւեան երկիրներու հետ: 2016 թուականին Սինկափուրը ''Economist Intelligence Unit'' ընկերութեան հետազօտութիւններով երրորդ անգամ անընդմէջ համարուեր է աշխարհի ամէնէն թանկ քաղաքը<ref>{{cite news|last1=Ungku|first1=Fathin|last2=Teo|first2=Hillary|title=Water price hike sparks rare public protest in Singapore|url=http://uk.reuters.com/article/uk-singapore-protest-idUKKBN16I0GP?il=0|accessdate=11 March 2017|agency=Reuters|date=11 March 2017|archive-date=12 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170312063839/http://uk.reuters.com/article/uk-singapore-protest-idUKKBN16I0GP?il=0|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite news |author=Lee Yen Nee |title= Singapore ranked world's most expensive city for 3rd year running |url= http://www.todayonline.com/singapore/singapore-worlds-most-expensive-city-third-year-row-says-eiu-report |accessdate=11 March 2017 |work=Today |location=Singapore |date=10 March 2016}}</ref>: [[Պատկեր:View of MBS from the gardens (8026531707).jpg|250px|մինի|ձախից|[[Մարինա Պէյ Սենտս]] հանգստավայրը, որ բացուեր է 2010 թուականին, աշխարհի ամենէն շատ լուսանկարուած շինութիւններէն է:]] Քանի մը տարի շարունակ Սինկափուրը եղեր է այն քիչ երկրներէն մէկը, որ վարկային հեղինակութեամբ մտեր է ''մեծ եռեակի'' մէջ, եւ ասիական միակ երկիրը, որ հասեր է այդ վարկանշին<ref>{{cite news |url= https://www.theguardian.com/business/economics-blog/2014/oct/15/the-aaa-rated-club-which-countries-still-make-the-grade |title=The AAA-rated club: which countries still make the grade? |date=15 October 2014 |newspaper=The Guardian |location= London}}</ref>: Սինկափուրը դէպի իրեն կը գրաւէ մեծ չափով օտար ներդրումներ` շնորհիւ իր աշխարհագրական դիրքի, ցածր հարկերու, մասնագիտացուած աշխատուժի, զարգացած ենթակառուցուածքներու եւ փտածութեան զերօ մակարդակին<ref>{{cite news |author= Ogg, Jon C. |url= http://www.msnbc.msn.com/id/44020687/ns/business-world_business/t/remaining-countries-aaa-credit-ratings/ |title=Remaining countries with AAA credit ratings |accessdate=12 October 2011 |date=8 August 2011 |work=[[NBC News]]}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.cpib.gov.sg/sites/default/files/publication-documents/CPIB%20Corruption%20Statistics_0.pdf |title=CPIB Corruption Statistics 2015 |date=2 April 2015 |publisher=World Bank |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160322233426/https://www.cpib.gov.sg/sites/default/files/publication-documents/CPIB%20Corruption%20Statistics_0.pdf |archivedate=22 March 2016 |df= }}</ref><ref>[http://www.mas.gov.sg/en/Statistics/Reserve-Statistics/Official-Foreign-Reserves.aspx Official Foreign Reserves], Monetary Authority of Singapore.</ref>: Սինկափուրը ունի նաւթի` աշխարհի մէջ ամենէն մեծ պահեստը եւ մէկ բնակիչին բաժին ինկնող ամենէն մեծ օտար ներդրումը<ref>{{cite web|url=http://www.singstat.gov.sg/SDDS/data.html#ext |title=Statistics Singapore -IMF SDDS&nbsp;– Economic and Financial |publisher=Singstat.gov.sg |date= |accessdate=14 October 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131009010622/http://www.singstat.gov.sg/SDDS/data.html |archivedate=9 October 2013 |df= }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.xe.com/ucc/convert/?Amount=1&From=USD&To=SGD |title=Based on USD/SGD rate of 1.221 |publisher=Xe.com |date= |accessdate=14 October 2013}}</ref>: Սինկափուրի մէջ կան մօտ 7.000 ազգային ընկերութիուն [[ԱՄՆ]]-էն, [[Ճաբոն]]յէն եւ [[Եւրոպա]]յէն: Կան մօտաւորապէս 1.500 ընկերութիւններ [[Չինաստան]]էն եւ մօտ այդքան ալ [[Հնդկաստան]]էն: Սինկափուրեան աշխատուժի մօտ 44 %-ը կը կազմեն ոչ Սինկափուրցիները<ref>[http://www.salary.sg/2010/44-percent-of-workforce-are-non-citizens/ "44 Percent of Workforce Are Non-Citizens" (our estimate)] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160221140252/http://www.salary.sg/2010/44-percent-of-workforce-are-non-citizens/ |date=21 February 2016 }}. ''Your Salary in Singapore''.</ref>: Ստորագրուեր է ազատ առեւտուրի մասին մօտ 10 համաձայնագիր այլ երկիրներու ու շրջաններու հետ<ref name="govt.nz" />: Հակառակ շուկայի ազատութեանը` Սինկափուրի կառավարութեան գործողութիւնները մեծ բաժին ունին Սինկափուրի տնտեսութեան մէջ, ինչ որ կը կազմէ ՀՆԱ-ի 22 %-ը<ref>{{cite news |author=Seung-yoon Lee |url= http://www.huffingtonpost.com/2014/04/09/ha-joon-chang-economics_n_5120030.html |title=Ha-Joon Chang: Economics Is A Political Argument |work=The Huffington Post |date=9 April 2014 |accessdate=18 July 2014}}</ref>: Սինկափուրը Հնդկաստանի մեծութեամբ երկրորդ ներդրողն է<ref>{{cite news |url= http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporebusinessnews/view/1104667/1/.html |archive-url= https://archive.is/20120722162407/http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporebusinessnews/view/1104667/1/.html |dead-url= yes |archive-date= 22 July 2012 |title= S'pore is India's second-largest foreign investor |work=Channel NewsAsia |location =Singapore |date=14 January 2011 |author=Ramesh, S.}}</ref>: Այն խոշորագոյն 14-րդ ներմուծողն է եւ 15-րդ խոշորագոյն արտահանողը աշխարհի վրայ<ref>{{cite web|url=http://exportbritain.org.uk/market-snapshots/singapore.html|title=Singapore - Export Britain|website=Export Britain}}</ref><ref>''Perspectives On The Security Of Singapore: The First 50 Years'' {{ISBN|978-9-814-68933-5}} p. 128</ref>: ::{| class="wikitable" style="text-align:center;" |+ '''Տնտեսութեան վիճակագրութիւն։ 2011-2014 թուականներ'''<br /><ref>{{cite web |title=Gross Domestic Product (US$)|url=http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD/countries|publisher=World Bank|accessdate=18 September 2015}}</ref><ref>{{cite web |title=Gross Domestic Product (S$)|url=http://data.imf.org/?sk=b5cda530-07b8-46c6-b829-1827df8b49c7&sId=1390030109571&ss=1390030109571|publisher=International Monetary Fund|accessdate=18 September 2015}}</ref><ref>{{cite web |title=Gross Domestic Product Per Capita (US$) |url=http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD/countries|publisher=World Bank|accessdate=18 September 2015}}</ref><ref>{{cite web|title=Gross Domestic Product Per Capita (S$) |url=http://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/statistics/browse_by_theme/economy/time_series/gdp.xls |publisher=Department of Statistics, Singapore |accessdate=18 September 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150807162709/http://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/statistics/browse_by_theme/economy/time_series/gdp.xls |archivedate=7 August 2015 |df= }}</ref><ref>{{cite web |title=Gross National Income (US$)|url=http://data.worldbank.org/indicator/NY.GNP.ATLS.CD/countries|publisher=World Bank|accessdate=18 September 2015}}</ref><ref>{{cite web |title=Foreign Reserves|url=http://www.mas.gov.sg/statistics/reserve-statistics/official-foreign-reserves.aspx|publisher=Monetary Authority Of Singapore|accessdate=18 September 2015}}</ref><ref>{{cite web|title=Exchange Rates |url=http://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/statistics/browse_by_theme/economy/time_series/exchange.xls |publisher=Department Of Statistics Singapore |accessdate=18 September 2015 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150927084628/http://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/statistics/browse_by_theme/economy/time_series/exchange.xls |archivedate=27 September 2015 |df= }}</ref><ref>{{cite web|title=Real Gross Domestic Product (S$), Gross National Income (S$), GNI Per Capita (S$) |url=http://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/publications/publications_and_papers/reference/sif2015.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20150701141036/http://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/publications/publications_and_papers/reference/sif2015.pdf |dead-url=yes |archive-date=1 July 2015 |publisher=Department Of Statistics Singapore |accessdate=18 September 2015 |df=dmy-all }}</ref> |- ! Year ! GDP<br />Nominal<br />(Billion) ! GDP<br />Nominal<br />Per Capita ! [[Real Gross Domestic Product|GDP Real]]<br />(Billion) ! [[Gross National Income|GNI]]<br />Nominal<br />(Billion) ! GNI<br />Nominal<br />Per Capita ! Foreign<br />Reserves<br />(Billion) ! Avg.<br />Exchange Rate<br />(1 US$ to S$]] |- | 2011 || S$ 346.353 || S$ 66,816 || S$ 342.371 || S$ 338.452 || S$ 65,292 || S$ 373.960 || S$ 1.2573 |- | 2012 || S$ 362.332 || S$ 68,205 || S$ 354.061 || S$ 351.765 || S$ 66,216 || S$ 324.081 || S$ 1.2498 |- | 2013 || S$ 378.200 || S$ 70,047 || S$ 324.592 || S$ 366.618 || S$ 67,902 || S$ 344.729 || S$ 1.2513 |- | 2014 || S$ 390.089 || S$ 71,318 || S$ 380.585 || S$ 378.329 || S$ 69,168 || S$ 340.438 || S$ 1.2671 |} [[Պատկեր:Singapore Airlines, Airbus A380-800 9V-SKI '50th anniversary of Singapore' NRT (20786371995).jpg|250px|մինի|''Սինկափուրեան օդանաւային ուղիները'' կը տօնէ իր ոսկեայ հոբելեանը]] Սինկափուրի արժոյթը [[սինկափուրեան տոլար]]ն է (S$), որ կը թողարկէ Սինկափուրի արժոյթի վարչութիւնը (ՍԱՎ)<ref>{{cite book|author=Low Siang Kok|title=The Future of Money|publisher=Organisation for Economic Co-operation and Development|location= Paris|url= http://www.oecd.org/dataoecd/40/31/35391062.pdf <!-- backup url=http://213.253.134.43/oecd/pdfs/browseit/0302011E.PDF --> <!-- backup url=http://www.oecdbookshop.org/oecd/get-it.asp?REF=0302011E.PDF&TYPE=browse -->|accessdate=28 December 2007|isbn=978-92-64-19672-8|page=147|chapter=Chapter 6: Singapore Electronic Legal Tender (SELT)&nbsp;– A Proposed Concept|date=22 June 2002 <!-- http://www.oecd.org/bookshop?pub=032002011P1 -->}}</ref>: Այն փոխադարձ փոխարինելի է Պրունէյի տոլարի հետ արժեքային արտայայտութեամբ 1967 թուականէն` պատմական սերտ յարաբերութիւններով պայմանաւորուած<ref name="Currency History">{{cite press release|url=http://www.mas.gov.sg/currency/currency_info/Heritage_Collection.html |title=The Currency History of Singapore |accessdate=22 April 2010 |date=9 April 2007 |publisher=Monetary Authority of Singapore |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100202075742/http://www.mas.gov.sg/currency/currency_info/Heritage_Collection.html |archivedate=2 February 2010 }}</ref>: ՍԱՎ-ի վարած [[դրամավարկային քաղաքականութիւն]]ը կը տարբերուի կեդրոնական շատ դամատուներու վարած քաղաքականութիւնէն, որոնք կ'օգտագործեն տոկոսադրոյքները քաղաքականութիւնը կառավարելու համար<ref>{{cite news |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2015-04-13/this-central-bank-doesn-t-set-interest-rates |title=This Central Bank Doesn't Set Interest Rates |date=13 April 2015 |work=Bloomberg}}</ref>: Վերջին տարիներուն երկիրը կը նոյնականացուի [[օֆշորային գօտի]]ներու հետ, քանի որ կը մեծնան օտար ներդրումները: Աւստրալացի միլիոնատէր Պրեթ Պլանտին եւ [[Ֆեյսպուք]]ի համահիմնադիր միլիարտատէր [[Էտուարտո Սավերին]]ը օրինակներ են հարուստ մարդկանց, որոնք հաստատուեր են Սինկափուրի մէջ (Պլանտին` 2013 թուականին, Սավերինը` 2012 թուականին)<ref>{{cite web|title=Tax havens: Brett Blundy latest to join the Singapore set |url=http://www.brw.com.au/p/brw-lounge/tax_havens_brett_blundy_latest_to_6FkTiljzKasO6SyVSMRWpM |archive-url=https://web.archive.org/web/20130414232445/http://www.brw.com.au/p/brw-lounge/tax_havens_brett_blundy_latest_to_6FkTiljzKasO6SyVSMRWpM |dead-url=yes |archive-date=14 April 2013 |work=Business Review Weekly |publisher=Digital Media |accessdate=18 April 2013 |author=Andrew Heathcote |date=15 April 2013 |df=dmy-all }}</ref>: 2009 թուականին Սինկափուրը վերցուեր է հարկային «ստուերային ցուցակէն», բայց զբաղեցուցած է չորրորդ տեղը ֆինանսական գաղտնիութեան գործակիցով հարկային իրաւաբանական ցանցի համաշխարհային օֆշորային ֆինանսական ծառայութիւններուն մէջ<ref>{{cite web|last1=Nooten |first1=Carrie |title=Pourquoi Cahuzac a-t-il placé son argent à Singapour? |url=http://www.slate.fr/story/70305/singapour-paradis-fiscal |website=Slate |accessdate=13 November 2016 |language=French |date=4 April 2013 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161114005811/http://www.slate.fr/story/70305/singapour-paradis-fiscal |archivedate=14 November 2016 |df= }}</ref>: 2016 թուականի Օգոստոսին ''The Straits Times'' ամսագիրը հաղորդեր է, որ [[Ինտոնեզիա]]ն որոշեր է հարկային փախստարան ստեղծել Սինկափուրի հարեւանութեամբ գտնուող երկու կղզիներու մէջ,որպէսզի ինտոնեզական դրամագլուխը վերադարձուի հարկային դաշտ<ref name="FSI">{{cite web|title=Financial Secrecy Index – 2015 Results: Narrative Report on Singapore |publisher=''Tax Justice Network'' |url=http://www.financialsecrecyindex.com/PDF/Singapore.pdf |date=2015 |access-date=23 November 2016 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161001155132/http://www.financialsecrecyindex.com/PDF/Singapore.pdf |archivedate=1 October 2016 |df= }}</ref><ref>{{cite web|title=Jakarta plans tax haven on two islands near Singapore|url=http://www.straitstimes.com/asia/jakarta-plans-tax-haven-on-two-islands-near-singapore|website=The Straits Times|accessdate=13 November 2016|date=14 August 2016}}</ref>: 2016 թուականի Հոկտեմբերին Սինկափուրի արժւյթի վարչութիւնը բացահայտեր ու տուգաներ է ''UBS'' եւ ''DBS'' ընկերութիւններուն եւ դրամատնային արտօնագրէն զրկել ''Falcon Private'' բանկին` [[Մալեզիա]]յի ինքնիշխան հիմնադրամի գայթաղկութեան մէջ անոնց ենթադրեալ մասնակցութեան համար<ref>{{cite web|author1=Anshuman Daga|author2=Joshua Franklin|title=Singapore shuts Falcon bank unit, fines DBS and UBS over 1MDB|url=https://www.reuters.com/article/us-malaysia-scandal-falcon-idUSKCN12B03Y|website=Reuters|accessdate=13 November 2016|date=11 October 2016}}</ref><ref>{{cite web|title=UBS et Falcon sanctionnés à Singapour dans le scandale 1MBD|url=http://www.bilan.ch/argent-finances/ubs-falcon-sanctionnes-a-singapour-scandale-1mbd|website=Bilan.ch|accessdate=13 November 2016|language=French|date=11 October 2016|archive-date=2 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180502222612/http://www.bilan.ch/argent-finances/ubs-falcon-sanctionnes-a-singapour-scandale-1mbd|dead-url=yes}}</ref>: Միլիոնատէրերու թիւով Սինկափուրը ունի ամենէն բարձր տոկոսը աշխարհի վրայ, ընդ որում վեց տնատէրերէն մէկը ամենափոքր հաշիւով ունի մէկ միլիոն ԱՄՆ տոլար: Այդ ցուցանիշի մէջ ներառուած չեն գոյքը, ձեռնարկութիւնները, պերճանքի առարկաները<ref>{{cite news |author= Mahtani, Shibani |url= https://blogs.wsj.com/searealtime/2012/06/01/singapore-no-1-for-millionaires-again/ |date=1 June 2012 |title= Singapore No. 1 For Millionaires&nbsp;– Again |work= Wall Street Journal Southeast Asia blog |location=New York}}</ref>: Սինկափուրի մէջ սահմանուած չէ նուազագոյն աշխատավարձ` ակնածելով, որ այդ կ'ազդէ մրցունակութեան վրայ։ Երկիրը եկամուտներու ամենէն մեծ անհաւասարութիւնը ունի [[զարգացած երկիրներ]]ու շրջանակին մէջ<ref>{{cite news|title=Minimum wage not a solution |work=MyPaper |date=12 January 2011 |location=Singapore |url=http://www.asiaone.com/Business/News/Story/A1Story20110113-257928.html |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130120030941/http://www.asiaone.com/Business/News/Story/A1Story20110113-257928.html |archivedate=20 January 2013 }}</ref><ref>{{cite news|title=Countries with the Biggest Gaps Between Rich and Poor |work=Yahoo |date=16 October 2009 |url=https://finance.yahoo.com/banking-budgeting/article/107980/countries-with-the-biggest-gaps-between-rich-and-poor |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111008055647/http://finance.yahoo.com/banking-budgeting/article/107980/countries-with-the-biggest-gaps-between-rich-and-poor |archivedate=8 October 2011 |df= }}</ref>: === Զբաղուածութիւն === Սինկափուրն աւանդաբար գործազրկութեան ամենացածր մակարդակն ունեցող երկիրներու թիւին կը պատկանի. այդ մակարդակը 2005-2014 թուականներու ընթացքին չի գերազանցերլ 4 %-ը` առաւելագոյն ցուցանիշին հասնելով 2005 թուականին (3.1 %), իսկ 2009 թուականի համընդհանուր ֆինանսական ճգնաժամի ժամանակ` 3 %: 2015 թուականի առաջին եռամսեակին գործազրկութիւնն իջեր է` հասնելով 1.8 %-ի<ref>{{cite web |url= http://stats.mom.gov.sg/Pages/Unemployment-Summary-Table.aspx |title= Unemployment |publisher= Ministry of Manpower |year=2015 |accessdate=25 December 2015}}</ref>: Կառավարութիւնն տուն չունեցողներուն ու կարիքաւորներին օգնելու բազմաթիւ ծրագիրներ կը ներկայացնէ ընտանիքի ու հասարակական զարգացման նախարարութեան միջոցով, այդ պատճառով աղքատութիւնը ցածր է: Որոշ ծրագիրներ կը ներառեն տնային տնտեսութեամբ զբաղուողներու ապահովում, բժշկական անվճար ծառայութիւն պետական հիվանդանոցներու մէջ եւ երեխաներու կրթութեան վճարում, երեխաներու նպաստի վճարում մինչեւ 166.000 տոլար ծնուած իւրաքանչիւր քաղաքացիի համար, Բնակավայրի տնտեսութեանը յատուկ՝ վերաբերող վճարներու մուծում եւ այլն<ref>{{cite web |title= Assistance |date= 26 October 2014 |url= http://app.msf.gov.sg/Assistance |publisher= Ministry of Social and Family Development |deadurl= yes |archiveurl= https://web.archive.org/web/20141026061435/http://app.msf.gov.sg/Assistance |archivedate= 26 October 2014 |df= dmy-all }}</ref><ref>{{cite news |title= The stingy nanny |date=16 October 2009 |url= http://www.economist.com/node/15524092 |work=The Economist |location =London}}</ref><ref>{{cite news |title= Welfare in Singapore: Singapore government response |date=17 February 2010 |url= http://www.economist.com/node/15541423 |work=The Economist |location =London}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.todayonline.com/print/475546 |title=ActiveSG$100 for Singaporeans to play sport |newspaper=Today |location= Singapore |date=26 April 2014 |accessdate=13 July 2016 |deadurl=yes |archiveurl= https://web.archive.org/web/20160623023323/http://www.todayonline.com/print/475546 |archivedate=23 June 2016 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.ida.gov.sg/Learning/Community-Development/NEU-PC-Plus-Programme/Schemes/NEU-PC-Plus-Programme-PC-Bundle-scheme |title=NEU PC Plus Programme |publisher=Infocomm Development Authority of Singapore |accessdate=13 July 2016 |archive-date=19 January 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160119040025/https://www.ida.gov.sg/Learning/Community-Development/NEU-PC-Plus-Programme/Schemes/NEU-PC-Plus-Programme-PC-Bundle-scheme |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.mot.gov.sg/News-Centre/News/2015/250,000-Public-Transport-Vouchers-to-Help-Needy-Families-Cope-with-Fare-Adjustment |title=250,000 Public Transport Vouchers to Help Needy Families Cope with Fare Adjustment |publisher=Ministry of Transport |date=21 January 2015 |accessdate=13 July 2016 |archive-date=29 May 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160529210225/http://www.mot.gov.sg/News-Centre/News/2015/250,000-Public-Transport-Vouchers-to-Help-Needy-Families-Cope-with-Fare-Adjustment/ |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite web |url=http://app.msf.gov.sg/Press-Room/Numbers-and-profile-of-homeless-persons |title=Numbers and profile of homeless persons |publisher=Ministry of Social and Family Development |date=13 August 2012 |accessdate=13 July 2016 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160513223221/http://app.msf.gov.sg/Press-Room/Numbers-and-profile-of-homeless-persons |archivedate=13 May 2016 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.singaporebudget.gov.sg/budget_2014/families1.aspx |title=Singapore Budget 2014 – Measures For Households |publisher=Government of Singapore |accessdate=13 July 2016}}</ref>: Հակառակ որ ընդունուած է, որ այս գործընթացն ընդհանուր առմամբ որոշիչ դեր ունի երկրի համար, կառավարութիւնը կը դիտարկէ այս աշխատողներու սահմանափակման հարցը, քանի որ օտարերկրեայ աշխատուժը կը կազմէ 80 % շինարարութեան ոլորտի եւ 50 % ծառայութիւններու ոլորտի մէջ<ref>{{cite news|url=http://tvnz.co.nz/business-news/singapore-may-cap-low-skilled-foreign-workers-3346985 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100204204744/http://tvnz.co.nz/business-news/singapore-may-cap-low-skilled-foreign-workers-3346985 |dead-url=yes |archive-date=4 February 2010 |title=Singapore may cap low-skilled foreign workers |work=TV New Zealand |date=2 February 2010 |accessdate=11 April 2011 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bca.gov.sg/publications/BuildabilitySeries/others/rscp_es.PDF|title=Executive summary|publisher=[[Building and Construction Authority]]|accessdate=11 April 2011}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.asiaone.com/Business/News/Office/Story/A1Story20090222-123635.html |title=Singapore's phantom workers |last=Sudderuddin |first=Shuli |newspaper=The Straits Times |location=Singapore |date=22 February 2009 |accessdate=11 April 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090225121552/http://www.asiaone.com/Business/News/Office/Story/A1Story20090222-123635.html |archivedate=25 February 2009 }}</ref>: Արտագաղթածներու վարչութիւնը եւ հսկիչ անցակէտերը շարք մը պահանջներ կը ներկայացնեն մշտական բնակութեան իրաւունք ստանալու համար<ref>{{cite web|url=https://www.ica.gov.sg/apply/PR/apply_PR_who|title=ICA - Immigration & Checkpoints Authority of Singapore|website=www.ica.gov.sg}}</ref>: [[Պատկեր:Panoramic view of the Central Business District, Singapore, and ships - 20100712.jpg|1200px|մինի|կեդրոն|Համայնապատկեր կեդրոնական պիզնես շրջանի, Սինկափուրի եւ նաւերու]] === Արտադրական հատուած === [[Պատկեր:Universal Singapore Hollywood Boulevard.jpg|300px|մինի|Հոլիվուտեան ''Universal Studio''-ի սրահը Սենթոսա կղզիի մէջ]] Ամբողջ աշխարհի մէջ Սինկափուրը կը համարուի տնտեսական հատուածի առաջատար` ունենալով մեծութեամբ երրորդ արժութային կեդրոնը, առաջատար երրորդ ֆինանսական կեդրոնը, Գազինոներու ու ազարթային խաղերու` մեծութեամբ երկրորդ կեդրոնը շուկայի: Այն առեւտուրի ու նաւթավերամշակման` մեծութեամբ երրորդ կեդրոնն է, աշխարհի վրայ առաջատարն է հորատող սարքերու արտադրութեամբ եւ նաւավերանորոգման կայաններով, կարեւորագոյն գործողութիւններու կեդրոն է<ref>{{cite news |url= https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-04-08/singapore-overtakes-hong-kong-as-world-s-no-3-financial-center |title=Singapore Edges Ahead of Hong Kong as No. 3 Financial Center |date=8 April 2016 |work=Bloomberg |location=New York}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.scmp.com/news/hong-kong/economy/article/1934559/hong-kong-overtaken-singapore-third-leading-global-financial |title=Hong Kong overtaken by Singapore as third leading global financial centre |date=7 April 2016 |work=South China Morning Post |location=Hong Kong}}</ref><ref name="edmontonjournal.com">{{cite news |url= https://www.bloomberg.com/news/2011-08-10/singapore-miracle-dimming-as-income-gap-widens-squeeze-by-rich.html |archive-url= https://web.archive.org/web/20110816092048/http://www.bloomberg.com/news/2011-08-10/singapore-miracle-dimming-as-income-gap-widens-squeeze-by-rich.html |dead-url= yes |archive-date= 16 August 2011 |date=10 August 2011 |work=Bloomberg |location =New York |author= Adam, Shamim |title= Singapore Miracle Dimming as Income Gap Widens Squeeze by Rich}}</ref><ref>[http://www.edb.gov.sg/edb/sg/en_uk/index/industry_sectors/energy/facts_and_figures.html Facts and Figures – Singapore Economic Development Board]. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120720070516/http://www.edb.gov.sg/edb/sg/en_uk/index/industry_sectors/energy/facts_and_figures.html |date=20 July 2012 }}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.ft.com/cms/s/0/8b9d7d1e-c837-11da-a377-0000779e2340.html |work= Financial Times |location =London |date=10 April 2006 |author =Burton, John |title= Singapore economy grows 9.1% in first quarter}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.edb.gov.sg/edb/sg/en_uk/index/industry_sectors/marine___offshore/facts_and_figures.html |title=Facts and Figures |publisher=Singapore Economic Development Board |date=30 January 2012 |accessdate=21 April 2012 |deadurl=yes |archiveurl= https://web.archive.org/web/20120418084237/http://www.edb.gov.sg/edb/sg/en_uk/index/industry_sectors/marine___offshore/facts_and_figures.html |archivedate=18 April 2012 }}</ref><ref>{{cite news |newspaper=The Straits Times |date=7 November 2007 |location= Singapore |author=Yang Huiwen |title= Singapore ranked No. 1 logistics hub by World Bank |page=69}}</ref>: Սինկափուրի տնտեսութիւնը բազմազանութիւն է. անոր կարեւոր ուղղութիւններէն են ֆինանսական ծառայութիւնները, արտադրութիւնը, նաւթավերամշակումը<ref>{{cite web |url= http://www.singstat.gov.sg/stats/themes/economy/ess/essa11.pdf |archiveurl= https://web.archive.org/web/20080624200246/http://www.singstat.gov.sg/stats/themes/economy/ess/essa11.pdf |archivedate=24 June 2008 |title=Gross Domestic Product by Industry |accessdate=22 April 2010 |year=2007 |publisher=Singapore Statistics}}</ref>: Կարեւորագոյն ուղղութիւն է համակարգիչներու, համակրուած ծրագիրներու կատարելագործումը, որոնք 2010 թուականին կազմեր են երկրի ՀՆԱ-ի 27 %-ը եւ կը ներառեն էլեքթրոնիքայի, նաւթավերամշակման, քիմիքաթներու, մեքենաշինութեան եւ բժշկական գիտութիւններու ոլորտները: 2006 թուականին Սինկափուրի մէջ արտադրուեր է [[կիսահաղորդչային սարքեր]]ի կիսաֆապրիքաթ հանդիսացող սկաւառակներու 10 %-ը<ref>{{cite press release|title=Xilinx Underscores Commitment To Asia Pacific Market At Official Opening Of New Regional Headquarters Building In Singapore|publisher=[[Xilinx]] |url= http://digital50.com/news/items/PR/2007/09/14/AQF005/xilinx-underscores-commitment-to-asia-pacific-market-at-official-opening-of-new-regio/ |archiveurl= https://web.archive.org/web/20080329090402/http://digital50.com/news/items/PR/2007/09/14/AQF005/xilinx-underscores-commitment-to-asia-pacific-market-at-official-opening-of-new-regio/ |archivedate=29 March 2008 |date=14 September 2007|accessdate=22 April 2010}}</ref>: Սինկափուրին մէջ կը գործեն հեռահաղորդակցութեան, դրամատնային ոլորտի, փոխադրական (թրանսփորթային) ու արտադրական խոշոր ընկերութիւններ: Ատոնցմէ են ''Սինկափուրեան հեռահաղորդակցութիւն'' (Singapore Telecommunications), ''ST Engineering'', ''Keppel Corporation'', ''OCBC Bank'', ''DBS Bank'', ''United Overseas Bank'' ընկերությունները: 2011 թուականին ֆինանսական համընդհանուր ճգնաժամի պայմաններու մէջ ''Bloomberg''-ի հարցումներով ''OCBC'', ''DBS'' եւ ''UOB'' դրամատուները համարուեր են 1-ին, 5-րդ եւ 6-րդ ամենաուժեղ դրամատուները աշխարհի մէջ<ref>{{cite news |url= https://www.bloomberg.com/news/articles/2011-05-09/ocbc-world-s-strongest-bank-in-singapore-with-canadians-dominating-ranking |archive-url= https://web.archive.org/web/20151016034143/http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-05-09/ocbc-world-s-strongest-bank-in-singapore-with-canadians-dominating-ranking |dead-url= yes |archive-date= 16 October 2015 |title=Singapore's OCBC Strongest Bank as Canadians Dominate |date=10 May 2011 |work=Bloomberg Business |location=New York}}</ref>: «Սինկափուրեան օդանաւային ուղիներ» ընկերութիւնը, Չանկի օդանաւակայանը եւ Սինգապուրի նաւահանգիստը արդյունաբերութեան համապատասխան ճիւղի առաջատարներն են: «Սինկափուրեան օդանաւային ուղիներ» ընկերութիւնը ամենահանրաճանաչ ընկերութիւնն է Ասիոյ մէջ ''Fortune'' ամսագրի` 2015 թուականին տրուած հարցումներու համաձայն: Այն աշխարհի մէջ ամենայայտնի օդանաւային ընկերութիւնն է` 20 տարի շարունակ ամերիկեան Travel + Leisure-ի կատարած հարցումների համաձայն<ref>{{cite news |url=http://business.asiaone.com/news/sia-tops-asian-list-among-50-most-admired-global-firms |title=SIA tops Asian list among 50 most admired global firms |date=26 February 2015 |work=The Straits Times |location=Singapore |deadurl=yes |archiveurl=http://archive.wikiwix.com/cache/20150922111020/http://business.asiaone.com/news/sia-tops-asian-list-among-50-most-admired-global-firms |archivedate=22 September 2015 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite news |url= http://fortune.com/2015/07/07/worlds-best-airlines/ |title=The world's best airlines |date=7 July 2015 |work=Fortune |location=New York}}</ref>: [[Չանգի (օդանավակայան)|Չանկի օդանաւակայան]]ը կը միացնէ 100 օդանաւային ընկերութիւններ, աւելի քան 300 քաղաքներ: Ռազմավարական նշանակութեան միջազգային օդանաւային այդ կեդրոնը ամենանշանաւոր օդանաւակայանն է աշխարհի մէջ<ref>{{cite news |url=http://www.businesstimes.com.sg/opinion/lee-kuan-yew-dies/lee-kuan-yew-truly-the-father-of-changi-airport |title=Lee Kuan Yew, truly the father of Changi airport |date=12 September 2015 |work=The Business Times |location= Singapore}}</ref>: Զբօսաշրջութիւնը երկրի տնտեսութեան մէջ նշանակալից դեր ունի. 2014 թուականին աւելի քան 15 միլիոն զբօսաշրջիկ այցելեր է քաղաք-պետություն<ref name="singstat2014tourism">{{cite web |url=http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#7 |title=Statistics Singapore – Latest Data – Tourism |publisher=Singapore Department of Statistics |year=2014 |accessdate=20 April 2015 |archive-date=29 November 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151129094649/http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#7 |dead-url=yes }}</ref>: Որպէսզի ընդլայնեն ճիւղը, 2005 թուականին օրինացուած է քազինոների գործունէութիւնը, սակայն «համալիր հանգստավայրերու» ընդամէնը երկու արտօնագիր տրուած է դրամի լուացման ու թմրամոլութեան դէմ պայքարի նկատառումներով<ref>{{cite press release |title= Proposal to develop Integrated Resorts – Statement by Prime Minister Lee Hsien Loong |date =18 April 2005 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20071127000719/http://app.mti.gov.sg/data/pages/606/doc/Ministerial%20Statement%20-%20PM%2018apr05.pdf |archivedate= 27 November 2007 |url= http://app.mti.gov.sg/data/pages/606/doc/Ministerial%20Statement%20-%20PM%2018apr05.pdf |publisher= Ministry of Trade and Industry}}</ref>: Տարեկան մօտ 200.000 զբօսաշրջիկ է այցելում Սինկափուր բժշկական ծառայութիւններէն օգտուելու համար<ref>{{cite news |last=Dogra |first=Sapna |archiveurl= https://web.archive.org/web/20051026013526/http://www.expresshealthcaremgmt.com/20050731/medicaltourism01.shtml |archivedate= 26 October 2005 |url= http://www.expresshealthcaremgmt.com/20050731/medicaltourism01.shtml |date=16 July 2005 |location= Mumbai |title=Medical tourism boom takes Singapore by storm |newspaper=Express Healthcare Management}}</ref>: Այստեղ բժշկական ծառայութիւնները միտուած են ցուցանիշի մը, որու համաձայն տարեկան պէտք է սպասարկեն մօտ 1 միլիոն օտար հիւանդի` ապահովելով տարեկան մօտ 3 միլիարտ տոլար եկամուտ: 2015 թուականին ''Lonely Planet'' եւ ''[[The New York Times]]'' ամսագրերը Սինկափուրը համարեր է աշխարհի մէջ լաւագոյն 6-րդ երկիրը բժշկական սպասարկման ոլորտի մէջ<ref>{{cite news |title=52 Places to Visit in 2015 |date=1 January 2015 |newspaper=The New York Times |url= https://www.nytimes.com/interactive/2015/01/11/travel/52-places-to-go-in-2015.html |accessdate=11 December 2015}}</ref>: Սինկափուրը կրթական կեդրոն է, ուր 2006 թուականին կրթութիւն ստացեր է մօտ 80.000 օտարերկրացի ուսանող<ref>{{cite web|url=http://www.eahep.org/asiahigher-education/asian-policy-drivers/127-developing-asian-education-hubs.html |title=Developing Asian education hubs |accessdate=12 October 2011 |year=2011 |publisher=EU-Asia Higher Education Platform |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111023215241/http://www.eahep.org/asiahigher-education/asian-policy-drivers/127-developing-asian-education-hubs.html |archivedate=23 October 2011 |df= }}</ref>: Օրական 5.000 մալեզիացի ուսանող կ'օգտագործէ Ճոհոր-Սինկափուրի երկաթգիծը, որը կ'անցնի ջրային տարածքով, Սինկափուրի դպրոցներուն մէջ կրթութիւն ստանալու նպատակով<ref>{{cite news |url=http://findarticles.com/p/news-articles/new-straits-times/mi_8016/is_20060507/ride/ai_n44321524/ |title=The long, long ride |accessdate=12 October 2011 |date=7 May 2006 |work=New Straits Times |location=Kuala Lumpur |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130615140344/http://findarticles.com/p/news-articles/new-straits-times/mi_8016/is_20060507/ride/ai_n44321524/ |archivedate=15 June 2013 |df= }}</ref>: 2009 թուականին Սինկափուրի ուսանողներու մօտ 20 %-ը եղեր է օտարերկրացի, որու հիմնական մասը եղեր են չինացիներ, հնդիկներ<ref>{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/media/parliamentary-replies/2009/03/foreign-students-in-singapore.php |archive-url=https://web.archive.org/web/20090409150704/http://www.moe.gov.sg/media/parliamentary-replies/2009/03/foreign-students-in-singapore.php |dead-url=yes |archive-date=9 April 2009 |title=Foreign Students in Singapore |publisher=Ministry of Education |accessdate=12 October 2011 |year=2011 |df=dmy-all }}</ref>: == Ենթակառուցվածքներ == === Տեղեկատվություն եւ հաղորդակցություն === [[Պատկեր:MICA Building 13, Feb 06.JPG|250px|մինի|ձախից|Տեղեկատվության ու հաղորդակցության նախարարության շենքը]] [[Տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ]]ի ոլորտը Սինգապուրի տնտեսական հաջողության հենասյուներից է: Սինգապուրի կառավարությունը ղեկավարում է զանգվածային հաղորդակցության ցանցը Սինգապուրում` ներառյալ հեռուստատեսային ու հեռախոսային ցանցերը: Երբ Սինգապուրն առաջին անգամ ծածկույթ է ձեռք բերել, սինգապուրցիները կարող էին կիրառել հեռակապը իրար հետ շփվելու նպատակով, սակայն այն չէին կարող կիրառել քաղաք-պետության տարածքից դուրս գտնվողների հետ շփվելու նպատակով. այդ առիթով ''The Wall Street Journal''-ի որոշ հրատարակումներ ենթարկվել են գրաքննության<ref name="sandfort"/>: «Ինտելիգենտ կղզի» արտահայտությունը կիրառվել է 1990-ական թվականներին` բնութագելու համար կղզու բնակչության վերաբերմունքը համացանցին<ref name="sandfort">{{cite magazine|work=Wired|url=https://www.wired.com/1993/04/sandfort/|title=The Intelligent Island|first=Sandy|last=Sandfort|publisher=|date=April 1993}}</ref>: Այս եզրը հիշատակված է [[Ուիլյամ Գիբսոն]]ի «Դիսնեյլենդը մահավճռի հետ» էսսեում<ref>{{cite magazine|work=Wired|url=https://www.wired.com/1993/04/gibson-2/|title=Disneyland with the Death Penalty|first=William|last=Gibson|publisher=|date=April 1993}}</ref>: Համաշխարհային տնտեսական համաժողովում (2015) «Գլոբալ տեխնոլոգիական հաշվետվություն» զեկույցում նշվել է, որ սինգապուրցիները ամենից տեխնոլոգիական ազգն են: Դա պատկերացում է տալիս երկրում ցանցի տարածվածության մասին շուկայական, քաղաքական ու կառավարվող ենթակառուցվածքների տեսանկյունից: Սինգապուրը 2009-2013, 2015 թվականներին գլխավորել է [[Վասեդայի համալսարան]]ի միջազգային էլեկտրոնային կառավարման վարկանիշը<ref name="wef">{{cite news |url=http://reports.weforum.org/global-information-technology-report-2015/press-releases/ |title=Global Information Technology Report 2015 |date=15 April 2015 |publisher=World Economic Forum |access-date=29 January 2020 |archive-date=20 October 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151020043847/http://reports.weforum.org/global-information-technology-report-2015/press-releases/ |dead-url=yes }}</ref>: Սինգապուրը ''[[Deloitte]]'' եւ ''Google Consumer Barometer'' ընկերությունների` 2014 թվականին հրապարակած տվյալներով [[սմարթֆոն]]ների տարածվածության ամենաբարձր ցուցանիշն ունի աշխարհում` 85-89 %<ref>{{cite news |url=http://www.todayonline.com/singapore/smartphone-penetration-singapore-highest-globally-survey |title=Smartphone penetration in Singapore the highest globally: Survey |date=11 February 2015 |work=TODAYonline }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www2.deloitte.com/au/en/pages/media-releases/articles/our-mobile-world-always-on-FOMO-or-necessity-251114.html |title=Deloitte Mobile Consumer 2014 |date=25 November 2014 |publisher=Deloitte Australia |access-date=29 January 2020 |archive-date=5 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180805143008/https://www2.deloitte.com/au/en/pages/media-releases/articles/our-mobile-world-always-on-FOMO-or-necessity-251114.html |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite news |url=http://digital.asiaone.com/digital/news/6-top-things-singaporeans-do-when-using-their-smartphones |title=6 top things that Singaporeans do when using their smartphones |date=6 November 2014 |work=Asiaone |access-date=29 January 2020 |archive-date=26 January 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160126050015/http://digital.asiaone.com/digital/news/6-top-things-singaporeans-do-when-using-their-smartphones |dead-url=yes }}</ref>: Բջջային հեռախոսների տարածվածության առումով յուրաքանչյուր 100 բնակչին բաժին է ընկնում 148 բաժնետեր<ref name="singstat2014mobile">{{cite web|url =http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#19|title =Statistics Singapore – Latest Data – Social Indicators|publisher =Singapore Department of Statistics|year =2014|accessdate =26 April 2015|archive-date =29 November 2015|archive-url =https://web.archive.org/web/20151129094649/http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#19|dead-url =yes}}</ref>: Համացանցը Սինգապուրում տրամադրում են պետական ''Singtel'', մասամբ պետական ''Starhub'' եւ ''M1 Limited'' ընկերությունները<ref>{{cite web|title=ViewQwest 2Gbps FAQ|url=http://www.viewqwest.com/vqlp/2gbps-faq/|accessdate=2 November 2015|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151021051852/http://www.viewqwest.com/vqlp/2gbps-faq/|archivedate=21 October 2015|df=dmy-all}}</ref>: ''Equinix'' եւ նրա կրտսեր համագործակից ''Singapore Internet Exchange'' ընկերությունները համարվում են համացանցի բաշխման կետերը, որտեղ նրանք ծառայություններ են տրամադրում իրենց բաժանորդներին համացանցի միջոցով: [[Պատկեր:Aerial panoramic sweep of Toa Payoh Stadium and its surrounds.jpg|1000px|մինի|կենտրոն|''Toa Payoh''-ի համայնապատկերը վերեւից]] === Փոխադրամիջոց === [[Պատկեր:027 ERP gantry.jpg|250px|մինի|Էլեկտրոնային ճանապարհային ծածկոյթ ծովափնեայ ճանապարհին]] Քանի որ Սինկափուրը տարածքով փոքր կղզի է` բնակչութեան մեծ խտութեամբ, մասնաւոր մեքենաներու քանակը ճանապարհներուն սահմանափակուած է կեղտոտուածութիւնէն ու խցանումներէն խուսափելու նպատակով: Ինքնաշարժ գնողները պէտք է վճարեն մեքենայի շուկայական արժէքէն 1.5 անգամ աւելի գումար եւ իրաւունքի արտօնագիր, որը կ'արտօնէ ճանապարհներուն աշխատել մէկ տասնամեակ: Արտօնագրի իրաւունք ստանալու Սինկափուրեան արժէքով ԱՄՆ-ի մէջ կարելի է գնել ''Porsche Boxster'' մեքենայ: ինքնաշարժներու գիները Սինկափուրի մէջ էականօրէն բարձր են անգլիախօս երկիրներու մէջ առկայ գիներէն<ref name="BloombergBMW">{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/2011-02-16/bmw-3-series-costs-260-000-as-singapore-tax-keeps-cars-for-rich.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110220044725/http://www.bloomberg.com/news/2011-02-16/bmw-3-series-costs-260-000-as-singapore-tax-keeps-cars-for-rich.html |dead-url=yes |archive-date=20 February 2011 |title=BMW Costing $260,000 Means Cars Only for Rich in Singapore as Taxes Climb |work=Bloomberg L.P. |location=New York |accessdate=2 July 2011 |first=Kristine |last=Aquino |date=17 February 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Երկրի մէջ Փոխադրամիջոցները, ինչպէս նաեւ հետիոտները, ձախ երթեւեկութեանը կը հետեւին<ref>{{cite web|url=http://www.expatsingapore.com/content/view/1147|title=Once you're here: Basic Road Rules and Regulations|publisher=Expat Singapore|date=16 August 2009|accessdate=27 February 2011|archive-date=15 December 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141215023246/http://www.expatsingapore.com/content/view/1147|dead-url=yes}}</ref>: [[Պատկեր:Alstom Movia R151 Stock.jpg|250px|մինի|ձախից|Երկաթուղային տրանսպորտ]] Սինկափուրի բնակիչները կ'երթեւեկեն նաեւ հեծանիւներով, հանրակառքերով, թաքսիներով, երկութողագիծով (գնացքով): Երկաթուղային փոխադրամիջոցը կը ղեկավարեն երկու ընկերութիւններ` ''SBS Transit'' եւ ''SMRT Corporation'': Չորս ընկերութիւններ` ''Go-Ahead'', ''Tower-Transit'', ''SBS Transit'' եւ ''SMRT Corporation'' կը ղեկավարեն հասարակական Փոխադրամիջոցը «հանրակառքերու կայացման մոտելով», որու համաձայն վարորդները իրենք կ'առաջարկեն երթուղիներ: Կը գործէ թաքսիներու 6 ընկերութիւն, որոնք միասին ճանապարհ կը ձգեն մօտ 28.000 թաքսի<ref>{{cite web|url=http://www.lta.gov.sg/content/dam/ltaweb/corp/PublicationsResearch/files/FactsandFigures/taxi_info_2015.pdf|title=Taxi info|publisher=Land Transport Authority|year=2015|accessdate=24 May 2015|archive-date=5 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150605115848/http://www.lta.gov.sg/content/dam/ltaweb/corp/PublicationsResearch/files/FactsandFigures/taxi_info_2015.pdf|dead-url=yes}}</ref>: Տաքսին հասարակական երթեւեկության տարածված միջոց է<ref>{{cite web|url=http://www.lta.gov.sg/content/ltaweb/en/public-transport/taxis/getting-a-taxi.html |title=Getting A Taxi |publisher=Land Transport Authority |accessdate=13 July 2016 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160527192902/http://www.lta.gov.sg/content/ltaweb/en/public-transport/taxis/getting-a-taxi.html |archivedate=27 May 2016 |df= }}</ref>: Սինկափուրի մէջ ճանապարհների ընդհանուր ձգուածութիւնը կը կազմէ մօտ 3.356 քմ, որ կը ներառէէ նաեւ 161 քմ երկարութեամբ արագընթաց ինքնավար մայրուղիները<ref>{{cite web|url= http://www.lta.gov.sg/corp_info/doc/Average_Daily_Public_Transport_Ridership.pdf|archiveurl= https://www.webcitation.org/5naJXRUjU?url=http://www.lta.gov.sg/corp_info/doc/Average_Daily_Public_Transport_Ridership.pdf|archivedate= 16 February 2010|title = Public transport ridership|publisher=Land Transport Authority|accessdate=2 July 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.lta.gov.sg/public_transport/pt_rail_tracing.htm |title=Tracing our steps |publisher=Land Transport Authority |accessdate=2 July 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110605104816/http://www.lta.gov.sg/public_transport/pt_rail_tracing.htm |archivedate=5 June 2011 }}</ref>: Սինկափուրի մէջ արտօնագրման մեքենականութիւնը ներդրուած է 1975 թուականին` դառնալով գնագոյացման կուտակման առաջին մեքենականացումը աշխարհի մէջ, որ կը ներառէ լրացուցիչ այլ չափանիշներ<ref>{{cite book|author1=Small, Kenneth A. |author2=Verhoef, Erik T. |year= 2007|title= The Economics of Urban Transportation|publisher= Routledge|location =London|isbn= 978-0-415-28515-5|page= 148}}</ref><ref>{{cite book|last= Cervero|first= Robert|authorlink=Robert Cervero|year= 1998|title = The Transit Metropolis|page = 169|publisher= Island Press|location =Washington DC|id= Chapter 6/The Master Planned Transit Metropolis: Singapore|isbn= 1-55963-591-6}}</ref>: Այն վերամշակուեր է 1998 թուականին, երբ ներդրուեր է էլեկտրոնային համակարգը, տեսահսկման գիտարուեստը<ref>{{cite web|url= http://www.lta.gov.sg/motoring_matters/index_motoring_erp.htm|title= Electronic Road Pricing|publisher= Land Transport Authority|accessdate=16 April 2008|archiveurl= https://web.archive.org/web/20080410143342/http://www.lta.gov.sg/motoring_matters/index_motoring_erp.htm <!--Added by H3llBot-->|archivedate=10 April 2008}}</ref>: [[Պատկեր:Singapore Changi Airport, Control Tower 2, Dec 05.JPG|250px|մինի|[[Չանկի (օդանաւակայան)|Չանկի]] օդանաւակայանը կը շարունակէ ընդարձակուիլ]] Սինկափուրը միջազգային Փոխադրամիջոցային խոշոր հանգոյց է Ասիոյ մէջ, որ կը սպասարկէ ծովային ու օդային ամենաբանուկ առեւտրական ճանապարհները: [[Չանկի (օդանաւակայան)|Չանկի]] օդանաւակայանը օդանաւային խոշոր կեդրոն է [[Հարաւարևելեան Ասիոյ|Հարաւարեւելեան Ասիոյ]]մէջ եւ տարանցիկ կէտ [[Սիտնի]]-[[Լոնտոն]] ճանապարհին<ref>{{cite news|url= https://www.independent.co.uk/news/world/australasia/qantas-celebrates-60-years-of-the-kangaroo-route-761078.html|title= Qantas celebrates 60 years of the 'Kangaroo Route'|first= Kathy|last= Marks|newspaper=The Independent|location= London|date= 30 November 2007}}</ref>: Երկրի մէջ կը գործեն հետեւեալ օդանաւակայաններ. * Սելեթար (Seletar Airport) * Գալան (Kallang Airport) * Փայա Լեպար (Paya Lebar Air Base) * Թենկահ Tengah (Air Base) * Սեմպավանկ (Sembawang Air Base) * Չանկի (Changi Air Base) * Չանկի արեւելեան (Changi Air Base (East)) * Չանկի օդանաւակայան (Singapore Changi Airport) Սինկափուրի Չանկի օդանաւակայանը կը սպասարկէ աւելի քան 100 օդանաւային ընկերութիւններ, որոնք կը կապեն Սինկափուրը 70 երկիրներու 300 քաղաքներու հետ ամբողջ աշխարհի մէջ<ref>{{cite web |url=http://www.changiairport.com/our-business/about-changi-airport |title=About Changi Airport |publisher=Changiairport.com |date= |accessdate=13 July 2016 |archive-date=21 November 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141121013212/http://www.changiairport.com/our-business/about-changi-airport |dead-url=yes }}</ref>: ''Skytrax'' ընկերութեան տուեալներով այն 2006 թուականին լաւագոյնն է եղեր աշխարհի մէջ<ref>{{cite web|title=2006 Airport of the Year result|accessdate=1 June 2006|url=http://www.worldairportawards.com/Awards-2006/AirportYear-2006.htm|archiveurl= https://web.archive.org/web/20061231160516/http://www.worldairportawards.com/Awards-2006/AirportYear-2006.htm|publisher=World Airport Awards|archivedate=31 December 2006}}</ref>: Ազգային փոխադրողը «Սինկափուրեան օդանաւային ուղիներ» ընկերութիւնն է<ref>{{cite news|url= http://www.brandrepublic.com/news/201303/BRAND-HEALTH-CHECK-Singapore-airlines---Turbulence-ahead-Singapore-flag-carrier/|title= Turbulence ahead for Singapore flag carrier|first= Jimmy|last= Yap|date=30 January 2004|work=BrandRepublic|publisher=Haymarket Business Media|location= London }}</ref>: Սինկափուրի նաւահանգիստը կը կառավարէ ''PSA International'' եւ ''Jurong Port'' ընկերութիւններու կողմէն: 2005 թուականին այն եղեր է ամենածանրաբեռնուած երկրորդ նաւահանգիստը աշխարհի մէջ սպասարկուող թոննաներու քանակով` 1.15 միլիարթ թոն, որմէ 23.2 թոնը բաժին կ'իյնայ բեռնախցիկներուն: Այն աշխարհի ամենաբանուկ երկրորդ նաւահանգիստն է` այս ցուցանիշով զիջելով միայն [[Շանհայ]]ի նաւահանգստին: Այն աշխարհի մէջ բեռնատար փոխադրամիջոցով ամենածանրաբեռնուած նաւահանգիստն է եւ վառելիքով վերալիցքաւորման խոշորագոյն կեդրոնը<ref>{{cite news|title=Singapore remains world's busiest port|url= http://news.xinhuanet.com/english/2006-01/12/content_4045562.htm|date=12 January 2006|agency= Xinhua|work=China View|location= Beijing|accessdate=22 April 2010}}</ref>: [[Պատկեր:Singapore port panorama.jpg|1000px|մինի|կեդրոն|Սինկափուրի նաւահանգստի համայնապատկեր]] === Ջրամատակարարում === Ջրամատակարարումը հասանելի է, արդիւնաւէտ եւ բարձրորակ: Ներդրուած է ջուրի օգտագործման արդիւնաւէտ մեքենականութիւնը, որը կը ներառէ ջուրի կրկնակի օգտագործում, քաղաքային անձրեւաջուրերու կիրառում, ծովի ջուրի քաղցրահամ դարձնելը աղազրկումով` փոքրացնելով իր ջրային կախուածութիւնը դրացի երկրներէն, մասնաւորապէս [[Մալեզիա]]յից<ref>{{cite web |url= https://www.pub.gov.sg/watersupply/singaporewaterstory |title= Singapore Water Story |author= Public Utilities Board |date= 2018 |access-date= 17 March 2018}}</ref>: Սինկափուրեան մօտեցումը չի ենթադրեր բացառապէս ֆիզիքական ենթակառուցուածք. այն ամրագրուած է օրենսդրութեամբ եւ օրինաչափութիւններով, ջուրի գնագոյացմամբ, պետական կրթական հետազօտութիւններով եւ ծրագիրներու մշակմամբ<ref name="Luan">{{cite journal |author= Ivy Ong Bee Luan |title= Singapore Water Management Policies and Practices |journal= International Journal of Water Resources Development |year= 2010 |volume= 26 |issue=1 |pages= 65–80 |doi= 10.1080/07900620903392190}}</ref>: == Ժողովրդագրութիւն == [[Պատկեր:KITLV - 103763 - Chinese and Malaysian women at Singapore - circa 1890.tif|200px|մինի|Չինացի ու մալայացի կանայք Սինկափուրի մէջ, 1890]] 2015 թուականի տուեալներով Սինկափուրի բնակչութիւնը կազմեր է 5.535.000 մարդ, որմէ 3.375.000-ը (60.98 %) եղեր են երկրի քաղաքացիներ, իսկ 3.375.000-ը (39.02 %)` մշտական բնակիչներ` օտար քաղաքացիներ, որոնք ուսանող եւ աշխատաւորներ եղեր են: Համաձայն 2010 թուականի մարդահամարի` Սինկափուրի բնակիչներու մօտ 23 %-ը եղեր են օտարերկրացիներ (քաղաքացիներ ու մշտական բնակիչներ, ինչ որ կը նշանակէ, որ Սինկափուրի քաղաքացիների մօտ 10 %-ը եղեր են երկրի սահմաններէն դուրս ծնուած քաղաքացիներ), ոչ հպատակներ. բնակչութեան ընդհանուր թիւի մօտ 43 %-ը եղեր է օտարերկրացի<ref name=2010census>{{cite web|url= http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010acr.pdf|archiveurl= https://www.webcitation.org/68v15isAU?url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010acr.pdf|archivedate= 5 July 2012|title =Census of population (pages 13 to 16 of the pdf file)|publisher=Singapore Department of Statistics|year =2010|accessdate =2 July 2011}}</ref><ref name="un.org">[https://www.un.org/esa/population/publications/migration/UN_MigStock_2008.pdf "Trends in international migrant stock: The 2008 revision"], United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2009).</ref>: Բնակիչներու 74.1 %-ը չինական ծագման է, 13.4 %-ը` մալայեական, 9.2 %-ը` հնդկական եւ 3.3 %-ը` այլ ծագման` ներառեալ եւրասիական<ref name=2010census/>: Մինչեւ 2010 թուականի մարդահամարը ամէն մարդ կարող էր արձանագրուեր որպէս մէկ ցեղի կամ հօրական ցեղի կրող: 2010 թուականէն ետք մարդիկ կարող են արձանագրուիլ բազմացեղ դասակարգմամբ, որու շնորհիւ կարող են ընտրել մէկ հիմնական եւ մէկ երկրորդական ցեղ, բայց ոչ երկու ցեղէն աւելիլ<ref>{{cite news|url=http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/1030142/1/.html|title=Singaporeans of mixed race allowed to 'double barrel' race in IC|work=Channel NewsAsia|location=Singapore|author=Hoe Yeen Nie|date=12 January 2010|accessdate=18 February 2011|archive-date=6 February 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100206100917/http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/1030142/1/.html|dead-url=yes}}</ref>: [[Պատկեր:1 bishan park panorama 2012.jpg|400px|մինի|ձախից|Բարձրայարկ HDB բնակարաններ Սինկափուրի մէջ]] Քաղաքացիներու 90.3 %-ը կը բնակի իր սեփական տան մէջ, որու անդամներու միջին քանակը կը կազմէէ 3.43 մարդ (ներառեալ այն մարդիկ, ովքեր քաղաքացի կամ մշտական բնակիչ չեն համարուիր)<ref name=singstat2014h&h>{{cite web |url=http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#20 |title=Statistics Singapore – Latest Data – Households & Housing |date=2014 |publisher=Statistics Singapore |accessdate=20 April 2015 |archive-date=29 November 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151129094649/http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#20 |dead-url=yes }}</ref>: Սակայն սակաւ հողատարածքի պատճառով բնակիչներու 80.4 %-ն կ'ապրի Սինկափուր օժանդակուած պետական բազմաբնակարան շէնքերուն մէջ, որոնք կը կոչուին HDB բնակարաններ (Housing and Development Board), քանի որ կը գտնուին կառավարութեան ենթակայութեան տակ, որ պատասխանատու է երկրի մէջ պետական բնակարաններու համար<ref name=singstat2014h&h/><ref name="hdb">{{cite web|url=http://www.hdb.gov.sg/fi10/fi10320p.nsf/w/HDBWinsUNAward?OpenDocument |archive-url=https://web.archive.org/web/20111211145036/http://www.hdb.gov.sg/fi10/fi10320p.nsf/w/HDBWinsUNAward?OpenDocument |dead-url=yes |archive-date=11 December 2011 |title=HDB InfoWEB: HDB Wins the 2010 UN-HABITAT Scroll of Honour Award : |publisher=Hdb.gov.sg |date= |accessdate=14 October 2013 |df=dmy-all }}</ref>: Բացի այդ, HDB բնակարաններուն մէջ տնտեսվարող բնակիչներու 75.9 %-ն ունի մօտ 4 սենյակ (3 ննջասենեակ եւ 1 հիւրասենյակ): Սինկափուրի մէջ յաճախ կը հանդիպին օտարերկրացի տնային աշխատողներ. 2013 թուականի Դեկտեմբերի տուեալներով հաշուարկուած է մօտ 224.500 օտարերկրեայ տնային աշխատակից<ref>{{cite news|url=http://www.channelnewsasia.com/news/singapore/more-than-1-3-million/1297688.html |title=More than 1.3 million foreigners working in Singapore: Tan Chuan-Jin |work=Channel NewsAsia |location=Singapore |date=5 August 2014 |accessdate=26 October 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140914232514/http://www.channelnewsasia.com/news/singapore/more-than-1-3-million/1297688.html |archivedate=14 September 2014 }}</ref>: Սինկափուրի բնակչութեան միջին տարիքը կը կազմէ 40.5 տարեկան (2017), ծնելութեան մակարդակը մէկ կնոջ հաշիւով` 0.8 երեխայ (2014), ինչ որ ամենացածր ցուցանիշն է աշխարհի վրայ. բնակչութեան վերատադրման համար անհրաժեշտ է 2.1 երեխայ<ref name=singstat2014respoppro>{{cite web |url=https://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#17 |title=Statistics Singapore – Latest Data – Resident Population Profile |date= |publisher=Statistics Singapore |accessdate=15 March 2018 |archive-date=29 November 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151129094649/http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#17 |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2127rank.html|title=The World Factbook|work=[[Central Intelligence Agency]]|accessdate=24 October 2014|archive-date=28 October 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20091028133713/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2127rank.html|dead-url=yes}}</ref>: Որպէսզի յաղթահարեն այդ խնդիրը, Սինկափուրի կառավարութիւնը վերջին քանի մը տասնամեակներու ընթացքին կը խրախուսէ օտարերկրացիներու ներգաղթը: Եւ անոնցց հաշուին ալ կրճատուեր է Սինկափուրի բնակչութեան թիւի անկումը<ref>{{cite news|url=http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/257208/1/.html|title=Singapore's birth trend outlook remains dismal|work=Channel NewsAsia|location=Singapore|date=7 February 2007|first=Julia|last=Ng|accessdate=22 April 2010|archive-date=13 January 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100113223503/http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/257208/1/.html|dead-url=yes}}</ref>: === Դաւանանք === [[Պատկեր:Cathedral of the Good Shepherd 14, Jan 06.JPG|250px|մինի|Բարի հովվի եկեղեցին Սինկափուրի կաթոլիկ արքեպիսկոպոսութեան տաճարն է:]] [[Պատկեր:Armenische Kirche.JPG|thumb|Սինկափուրի հայկական եկեղեցին]] Սինկափուր մէջ ամենէն տարածուած կրօնը [[պուտտայականութիւն]]ն է. այդպէս յայտարարեր է բնակչութեան 33 %-ը վերջին մարդահամարի ժամանակ: Յաջորդ ամենէն տարածուած կրօնը [[քրիստոնէութիւն]]ն է, որուն կը յաջորդեն [[իսլամ]]ը, [[տաոսականութիւն]]ը եւ [[հինտուիզմ]]ը: Բնակչութեան 17 %-ը կրօնական որեւէ դաւանության չի հետեւիր: 2000-2010 թուականներուն մեծցեր է քրիստոնեաներու, տաոսականներու եւ կրօնական որեւէ դաւանութեան չհետեւողներու թիւը մօտ 3-ական տոկոսով, իսկ պուտտայականութեան հետեւորդներու թիւն անկում ապրած է<ref name=2010censuspercentage>{{cite press release|url=http://www.singstat.gov.sg/news/news/press12012011.pdf |title=Census of population 2010: Statistical Release 1 on Demographic Characteristics, Education, Language and Religion |publisher=Singapore Statistics |date=12 January 2011 |accessdate=16 January 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110124160522/http://www.singstat.gov.sg/news/news/press12012011.pdf |archivedate=24 January 2011 }}</ref>: ''Pew'' հետազօտական կեդրոնի տուեալներու համաձայն` Սինկափուրի բնակչութիւնը աշխարհի ամենակրօնացուած ազգութիւնն է<ref>{{cite web|title=Global Religious Diversity|url=http://www.pewforum.org/2014/04/04/global-religious-diversity/|publisher=Pew Research|date=4 April 2014|accessdate=15 April 2014}}</ref><ref name="pew">[http://www.globalreligiousfutures.org/countries/singapore/religious_demography#/?affiliations_religion_id=0&affiliations_year=2010 Pew Research Center's Religion & Public Life Project: Singapore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180817031953/http://www.globalreligiousfutures.org/countries/singapore/religious_demography#/?affiliations_religion_id=0&affiliations_year=2010|date=2018-08-17}}. [[Pew Research Center]]. 2010.</ref>: Սինկափուրի մէջ կան վանքեր եւ [[Տհարմա]] կեդրոններ, որոնցմէ երեքը աւանդաբար պուտտիսթական կեդրոններ են` Թերավատա, Մահայանա եւ Վայրայանա: Պուտտայականութեան հետեւորդներու մեծ մասը ծագումով չինացիներ են, որոնք կը հետեւին Մահայանայի աւանդոյթներուն. այդ հետեւանքն է այն հանգամանքով, որ քանի մը տասնամեակ միսիոներները երկիր մտեր են Թայուանէն ու Չինաստանէն<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/?id=GBdX2ELnkXQC&pg=PR8|title=State, society, and religious engineering: toward a reformist Buddhism in Singapore|author=Khun Eng Kuah|publisher=Institute of Southeast Asian Studies|location = Singapore|accessdate=1 November 2010|isbn=978-981-230-865-8|year=2009}}</ref>: Թայլանտական Թհերավատա պուտտայականութիւնը վերջին տասնամեակին տարածուած է բնակչութեան (ոչ միայն չինացիներու) շրջանակներու մէջ։ Պուտտայական միջազգային ''Soka Gakkai International'' կազմակերպութիւնը, որ ճաբոնական կազմակերպութիւն է, կը համագործակցի Սինկափուրի շատ մարդկանց հետ, որոնք գլխաւորապէս չինական ծագում ունին: Վերջին տարիներուն [[թիպեթական պուտտայականութիւն]]ը դանդաղօրէն զարգացում ապրած է երկրին մէջ<ref>{{cite web|url=http://www.informaworld.com/smpp/content~db=all~content=a789141932|title=Modernity in south-east Asia|publisher=Informaworld|date=2 December 1995|accessdate=1 November 2010}}</ref>: Այսպիսով, դաւանանքը Սինկափուրի մէջ 2015 թուականի տուեալներով հետեւեալ պատկերը ունեցեր է. * Պուտտայականութիւն - 33.2 % * Քրիստոնէութիւն - 18.8 % * Դաւանանք չունեցողներ - 18.5 % * Իսլամ - 14.0 % * Տաոսականութիւն եւ ազգային կրօններ - 10.0 % * Հինտուիզմ - 5.0 % * Այլ կրօններ - 0.6 % === Լեզուներ === [[Պատկեր:Protected place sign, Fort Canning Park, Singapore - 20081203.jpg|250px|մինի|Բազմալեզու գրութիւն` Սինկափուրի պաշտօնական չորս լեզուներով]] Սինկափուրը ունի պաշտօնական չորս լեզու` [[անգլերեն]], [[մալայերեն]], [[Մանդարին (լեզու)|չինական մանդարին]] եւ [[թամիլերեն]]<ref name="statutes.agc.gov.sg">{{cite web |url=http://statutes.agc.gov.sg/aol/search/display/view.w3p;ident=7655e14f-c579-47a2-b7a9-fffc9fea4815;page=0;query=DocId%3A%222cc15e67-cf27-44b1-a736-f28ab8190454%22%20Status%3Apublished%20Depth%3A0;rec=0 |title=Republic of Singapore Independence Act, s.7 |accessdate=2020-01-29 |archive-date=2014-04-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140420190129/http://statutes.agc.gov.sg/aol/search/display/view.w3p;ident=7655e14f-c579-47a2-b7a9-fffc9fea4815;page=0;query=DocId%3A%222cc15e67-cf27-44b1-a736-f28ab8190454%22%20Status%3Apublished%20Depth%3A0;rec=0 |dead-url=yes }}</ref>: Անգլերէնը ընդհանուր լեզու է. այն պիզնեսի եւ դպրոցներուն մէջ ուսումնառութեան լեզուն է<ref name="Britishcouncil">{{cite web|url=http://www.britishcouncil.org/eumd-partnership-webzine-october-2010-country-focus.htm#singapore |archive-url=https://web.archive.org/web/20110402172957/http://www.britishcouncil.org/eumd-partnership-webzine-october-2010-country-focus.htm |dead-url=yes |archive-date=2 April 2011 |title=Education UK Partnership&nbsp;– Country focus |date=October 2010 |publisher=[[British Council]] |accessdate=27 February 2011 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web|url =http://www.moe.gov.sg/media/speeches/2010/04/19/speech-by-mr-s-iswaran-at-the-apec-relc-int-seminar-opening-ceremony.php|archive-url =https://web.archive.org/web/20110519070557/http://www.moe.gov.sg/media/speeches/2010/04/19/speech-by-mr-s-iswaran-at-the-apec-relc-int-seminar-opening-ceremony.php|dead-url =yes|archive-date =19 May 2011|title= Speech by Mr S. Iswaran, Senior Minister of State, Ministry of Trade and Industry and Ministry of Education|date =19 April 2010|publisher=Ministry of Education}}</ref>: Սինկափուրի պետական մարմինները, պետական ծառայութիւնները, իրենց գրագրութիւնը կը վարեն անգլերէնով, եւ նոյնիսկ պետական այլ լեզուներով գրուած փաստաթղթերը, որպէս կանոն, պէտք է թարգմանուին անգլերէն<ref>[https://web.archive.org/web/20150106063743/http://www.careers.gov.sg/the-singapore-public-service/public-agencies]</ref>: Սինկափուրի Սահմանադրութիւնը եւ մնացած բոլոր օրէնքները գրուած են անգլերէնով, իսկ թարգմանիչներն անհրաժեշտ են, եթէ Սինկափուրի դատարան կը դիմեն այլ լեզուով<ref>{{cite web|url=http://statutes.agc.gov.sg/non_version/cgi-bin/cgi_retrieve.pl?&actno=Reved-CONST&date=latest&method=part |archive-url=https://web.archive.org/web/20020713024759/http://statutes.agc.gov.sg/non_version/cgi-bin/cgi_retrieve.pl?&actno=Reved-CONST&date=latest&method=part |dead-url=yes |archive-date=13 July 2002 |title=Constitution of the Republic of Singapore. Part I |year=2010 |accessdate=2 July 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Անգլերէնը մայրենի լեզու է բնակչութեան միայն մէկ երրորդի համար. ընդ որում, Սինկափուրեան մալայեացիներու մօտ մեկ քառորդը, սինկափուրեան չինացիներու մէկ երրորդը եւ սինկափուրեան հնդիկներու կէսը անգլերէնը կը համարեն մայրենի լեզու<ref>{{cite web |title= What do I do if I can't speak English? |url= http://app.subcourts.gov.sg/criminal/page.aspx?pageid=64541#faq13-9 |accessdate=11 October 2011 |publisher= Singapore Subordinate Courts| archiveurl=https://web.archive.org/web/20100709074333/http://app.subcourts.gov.sg/criminal/page.aspx?pageid=64541 |archivedate=9 July 2010}}</ref>: Սինկափուրցիներու 20 %-ը չի կրնար գրել կամ կարդալ անգլերէնով<ref name=2010censuspercentage /><ref name=autogenerated3>{{cite web |url= http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010sr1/t47-57.pdf |archiveurl= https://www.webcitation.org/5wdAIB8hG?url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010sr1/t47-57.pdf |archivedate=20 February 2011 |publisher=Singapore Statistics |title=Census of Population |year=2010 |accessdate=19 February 2011}}</ref>: Սինկափուրցիները հիմնականին երկու լեզու կրող են, ընդ որում անգլերէնը կը համարուի ընդհանուր լեզու եւ որպէս երկրորդ լեզու մայրենի լեզու կը համարուի, որմով կը դասաւանդուին դպրոցներու մէջ` ամէն մարդու էթնիք ինքնաբաւութիւնն ու արժեհամակարքը պահպանելու համար: Սինկափուրցիներու շրջանակի պաշտօնական լեզուներ են անգլերէնը (80 % գրագիտություն), չինական մանտարինը (65 % գրագիտութիւն), մալայերէնը (17 % գրագիտութիւն) եւ թամիլերէնը (4 % գրագիտութիւն)<ref name=2010censuspercentage /><ref>{{cite web |url= http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010sr1/t39-46.pdf |archiveurl= https://www.webcitation.org/5wpMAuagj?url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010sr1/t39-46.pdf |archivedate=28 February 2011 |title=Census of Population 2010|publisher=Singapore Statistics |accessdate=27 February 2011}}</ref>: Սինկափուրեան անգլերէնը հենուած է բրիտանական անգլերէնի վրայ, որ կը դրսեւորուի թէ՛ նախնական ձեւով եւ թէ՛ խօսակցական ձեւով, որ յայտնի է [[սինկլիշ]] (Singlish) անունով<ref>{{cite web|url=http://blogs.nlb.gov.sg/ask/children/481 |title=What are some commonly misspelled English words? |publisher=National Library Board |location=Singapore |date=18 April 2008 |accessdate=18 February 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120303222846/https://blogs.nlb.gov.sg/ask/children/481 |archivedate=3 March 2012 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite news|author=Tan Hwee Hwee|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,501020729-322685,00.html|title=A war of words is brewing over Singlish|newspaper=Time|location=New York|date=22 July 2002|accessdate=18 February 2011|archive-date=6 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130806210202/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,501020729-322685,00.html|dead-url=yes}}</ref>: ԱնգլերԷնԸ այն լեզուն է, որմով Սինկափուրցիներու մեծամասնութիւնը կը խօսի տան մէջ `36.9 %` այդ ցուցանիշով գերազանցելով նոյնիսկ չինարէնին<ref name="singstat1">{{cite web |url=https://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/publications/publications_and_papers/GHS/ghs2015/findings.pdf |title=General Household Survey 2015 |year=2015 |accessdate=15 November 2016 |archive-date=15 December 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171215063843/http://www.singstat.gov.sg/docs/default-source/default-document-library/publications/publications_and_papers/GHS/ghs2015/findings.pdf |dead-url=yes }}</ref><ref name="BBC">{{cite news|last=Oi|first=Mariko|url=http://www.bbc.co.uk/news/business-11468401|title=Singapore's booming appetite to study Mandarin|work=BBC News|date=5 October 2010|accessdate=27 February 2011}}</ref>: Մօտ կէս միլիոն մարդ կը խօսի չինարէնի տարբերակներով` չաոշ, քանթոն, հոքիեն, թէեւ ատոնց կիրառումը կը նուազի ի հաշիւ [[Մանտարին (լեզու)|մանտարինի]] եւ անգլերէնի<ref name="singstat.gov.sg">{{cite web|title= Chapter 2 Education and Language|url= http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/ghsr1/chap2.pdf|archiveurl= https://www.webcitation.org/68v13p3aH?url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/ghsr1/chap2.pdf|archivedate= 5 July 2012|year =2005|work=General Household Survey 2005, Statistical Release 1: Socio-Demographic and Economic Characteristics|publisher=Singapore Statistics|accessdate=11 November 2010}}</ref>: Սինկափուրեան հիերոկլիֆները չինական հիերոկլիֆներու պարզեցուած տարբերակն են<ref>{{cite book|last1=Fagao Zhou|title=Papers in Chinese Linguistics and Epigraphy|date=1986|publisher=Chinese University Press|isbn=9789622013179|page=56|url=https://books.google.am/books?id=NEzEo5Y8B3oC|accessdate=31 January 2017}}</ref>: Սինկափուրի ընտանիքներուն մէջ կիրառուող լեզուներու վիճակագրութիւնը հետեւեալն է. * անգլերէն - 36.9 % * մանտարին - 34.9 % * մալայերէն - 10.7 % * թամիլերէն - 3.3 % * այլ - 14.2 %: Սինկափուր ի կառավարութիւնը մալայերէնը պետական լեզու ընդուներ է 1960-ական թուականներին` Բրիտանիայէն անկախութիւ ստանալէն ետք, որպէսզի խուսափի դրացի մալայախօս երկիրներու` Ինտոնեզիայի ու Մալեզիայի միջեւ անջրպետի առաջացումէն<ref name=fromthirdworldtofirst>{{cite book|title= From Third World to First|last= Lee|first= Lee Kuan Yew|year= 2000|publisher=[[Marshall Cavendish]]|location= Singapore}}</ref>: Այն ավելի շատ ունի խորհրդանշական, ոչ թե գործառական բնույթ<ref name="statutes.agc.gov.sg" /><ref>{{cite book|url=https://books.google.am/?id=CQgjrpgdU6gC&pg=PA42|title=Language and society in Singapore|publisher=Singapore University Press|first1 = Evangelos A.|last1 = Afendras|first2 = Eddie C.Y.|last2 = Kuo|year = 1980|isbn = 978-9971-69-016-8|accessdate=27 February 2011}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.am/?id=LMZm0w0k1c4C&pg=PA2018|title= Sociolinguistics: An international handbook of the science of language and society|publisher=Walter de Gruyter|location = Berlin|first1 = Ulrich|last1 = Ammon|first2 = Norbert|last2 = Dittmar|first3 = Klaus J.|last3 = Mattheier|volume = 3|year = 2006|isbn = 978-3-11-018418-1|accessdate=27 February 2011}}</ref>: Մալայերէնը օգտագործուած է ազգային օրհներգին մէջ (Majulah Singapura)<ref>{{Singapore legislation|title=Singapore Arms and Flag and National Anthem Act|cap=296|ed=1985}}</ref>: Ընդհանուր առմամբ, մալայերէն կը խօսին սինկափուրեան մալայեական համայնքին մէջ, ընդ որում Սինկափուրցիներու միայն 17 %-ն կը տիրապետէ այդ լեզուին, եւ 12 %-ն է այն կը կիրառուի որպէս մայրենի լեզու<ref name="singstat1" /><ref>{{cite web|url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/papers/people/c2000adr-literacy.pdf|archiveurl=https://www.webcitation.org/5oFD4Gdnx?url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/papers/people/c2000adr-literacy.pdf|archivedate=15 March 2010|title=Literacy and Language|publisher=Singapore Statistics|accessdate=27 February 2011}}</ref><ref>{{cite book|last1=Cook|first1=Vivian|last2=Bassetti|first2=Benedetta|title=Second Language Writing Systems|date=2005|publisher=Multilingual Matters|isbn=9781853597930|page=359|url=https://books.google.am/books?id=yDLVaYJkyHUC}}</ref>: Թէեւ Սինկափուրեան մալայերէնը պաշտոնապէս կը գրուի լատինատառ (Rumi script), շատ Սինկափուրցիներ կ'ուսումնասիրեն արաբերէնի վրայ հիմնուած տարբերակը (Jawi script)<ref>{{cite web |url=https://www.ica.gov.sg/page.aspx?pageid=140 |title=Update Change of Name in IC |publisher=Immigration and Checkpoints Authority |accessdate=29 January 2017 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170202101218/https://www.ica.gov.sg/page.aspx?pageid=140 |archivedate=2 February 2017 |df=dmy-all }}</ref>: Մօտ 100.000 Սինկափուրցիներ կամ բնակչութեան 3 %-ը կը խօսի թամիլերէով, որպէս իր մայրենի լեզուով<ref name="singstat1" />: Թամիլերէնը Սինկափուրի մէջ պաշտօնական կարգավիճակ ունի, եւ փորձ չի եղեր խոչընդոտել հնդկական այլ լեզուներու կիրառումը<ref>{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/education/admissions/returning-singaporeans/mother-tongue-policy/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20080408195106/http://www.moe.gov.sg/education/admissions/returning-singaporeans/mother-tongue-policy/ |dead-url=yes |archive-date=8 April 2008 |publisher=Ministry of Education |title=Returning Singaporeans&nbsp;– Mother-Tongue Language Policy |accessdate=13 October 2010 |df=dmy-all }}</ref>: == Կրթութիւն == [[Պատկեր:Singapore Management University 17, Aug 06.JPG|250px|մինի|Կառավարման համալսարանը հասարակական վեց բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւններ են (բուհերէն) մէկն է Սինկափուրի մէջ:]] Նախնական, միջնակարգ եւ բարձրագոյն կրթությիւնը հիմնականին հոգ կը տանի պետութիւնը: Բոլոր հաստատութիւնները` պետական եւ մասնաւոր, պէտք է արձանագրուին կրթութեան նախարարութեան մէջ<ref>{{cite web|url = http://www.moe.gov.sg/education/private-education/|title = Private Education in Singapore|publisher=Ministry of Education|year = 2011|accessdate =2 July 2011 }}</ref>: Անգլերէնը կը համարուի պետական բոլոր դպրոցներու ուսումնառութեան լեզուն. բոլոր նիւթերը կ'ուսուցանուին անգլերէնով` բացի մայրենի լեզուէն<ref>{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/education/admissions/international-students/general-info/ |title=International Student Admissions: General Information on Studying in Singapore |publisher=Ministry of Education |accessdate=27 February 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110304134017/http://www.moe.gov.sg/education/admissions/international-students/general-info/ |archivedate=4 March 2011 |df= }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/education/scholarships/asean/faq/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20080406231811/http://www.moe.gov.sg/education/scholarships/asean/faq/ |dead-url=yes |archive-date=6 April 2008 |title=ASEAN Scholarships: Frequently Asked Questions |publisher=Ministry of Education |accessdate=27 February 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Հակառակ մայրենի լեզու հասկացութիւնը ընդհանուր առմամբ կը վերաբերի միջազգային առաջին լեզուին, սակայն այն կը կիրառուի երկրորդ լեզուն մատնանշելու համար, քանի որ առաջին լեզուն անգլերէնն է<ref>{{cite press release|url=http://www.moe.gov.sg/media/speeches/2003/sp20030215a.htm|title=Speech by Tharman Shanmugaratnam, Senior Minister of State for Trade & Industry and Education at the Seminar on "The Significance of Speaking Skills For Language Development", organised by the Tamil Language and Culture Division of Nie On 15 February 2003|publisher=Ministry of Education|date=2 January 2008|accessdate=27 February 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110515193809/http://www.moe.gov.sg/media/speeches/2003/sp20030215a.htm|archivedate=15 May 2011|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/1065927/1/.html|title=Mandarin is important but remains a second language in S'pore MM Lee|work=Channel NewsAsia|location=Singapore|date=26 June 2010|accessdate=27 February 2011|archive-date=30 June 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170630180427/http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/1065927/1/.html|dead-url=yes}}</ref>: Այն ուսանողները, որոնք որոշ ժամանակ եղեր են օտար երկիր, կամ որոնք կը պայքարին իրենց մայրենի լեզուի համար, կարող են ընտրել աւելի պարզ ուսումնական ծրագիր կամ հրաժարուիլ դասաւանդուած նիւթէն<ref>{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/education/admissions/returning-singaporeans/mother-tongue-policy/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20080408195106/http://www.moe.gov.sg/education/admissions/returning-singaporeans/mother-tongue-policy/ |dead-url=yes |archive-date=8 April 2008 |title=Returning Singaporeans – Mother-Tongue Language Policy |publisher=Ministry of Education |accessdate=27 February 2011 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite press release|url=http://www.moe.gov.sg/media/press/2004/pr20040109.htm|title=Refinements to Mother Tongue Language Policy|publisher=Ministry of Education|accessdate=27 February 2011|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110224021851/http://www.moe.gov.sg/media/press/2004/pr20040109.htm|archivedate=24 February 2011|df=dmy-all}}</ref>: Ուսումնառութիւնը կը կատարուի երեք փուլով` նախնական, միջին, մինչ բուհական: Պարտադիր է միայն առաջին փուլը: Նախնական դպրոց կ'նդունուին վեց տարեկանէն, որ բաղկացած է հիմնական քառամեայ դասընթացք է եւ երկամեայ նախընտրութիւնէն: Կրթական ծրագիրները միտուած են անգլերէնի, մայրենի լեզուի, ուսողութեան (մաթեմաթիկայի) ու բնական գիտութիւններու զարգացմանը<ref name="Primary">{{cite web|url= http://www.moe.gov.sg/education/primary/|title= Primary Education|publisher=Ministry of Education|year= 2011|accessdate=2 July 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/education/primary/curriculum/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20080407095703/http://www.moe.gov.sg/education/primary/curriculum/ |dead-url=yes |archive-date=7 April 2008 |title=Primary School Curriculum |publisher=Ministry of Education |year=2011 |accessdate=2 July 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Միջին դպրոցին մէջ ուսումնառութիւնը կը տեւէ 4-5 տարի եւ կը բաժնուի յատուկ, չփոփոխուող, արագ (ակադեմիական) եւ օրինաչափական (արուեստագիտական) հոսքերու ամէն դպրոցի մէջ` կախուած ուսանողի ընդունակութիւններէն<ref name="Secondary">{{cite web|url = http://www.moe.gov.sg/education/secondary/|title = Secondary Education|publisher=Ministry of Education|year = 2011|accessdate =2 July 2011}}</ref>: դասընթացքի բաղադրիչները գրեթէ այնպիսին են, ինչպէս նախնական դպրոցին մէջ, հակառակ դասարանները աւելի մասնագիտացուած են<ref>{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/education/secondary/express/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20080407202048/http://www.moe.gov.sg/education/secondary/express/ |dead-url=yes |archive-date=7 April 2008 |title=Special/Express Courses Curriculum |publisher=Ministry of Education |year=2011 |accessdate=2 July 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Մինչդեռ բուհական կրթութիւնը կը տեւէ 2-3 տարի աւագ դպրոցներու մէջ, որոնք մեծաւ մասամբ կը կոչուին կրտսեր քոլէճներ<ref name="Pre-university">{{cite web|url=http://www.moe.gov.sg/education/pre-u/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20080405194544/http://www.moe.gov.sg/education/pre-u/ |dead-url=yes |archive-date=5 April 2008 |title=Pre-University Education |publisher=Ministry of Education |year=2011 |accessdate=2 July 2011 |df=dmy-all }}</ref>: [[Պատկեր:Hwa Chong Institution Clock Tower Front View.JPG|250px|մինի|''Hwa Chong'' հիմնարկը չինական առաջին հիմնարկն է Հարաւարեւելեան Ասիոյ մէջ, 1919]] Պետական քննութիւնները նոյնականացուած են բոլոր դպրոցներու մէջ, ընդ որում քննութիւն տեղի կ'ունենայ ամէն փուլէն յետոյ<ref name="Primary" />: Կրթութիւն ստանալու առաջին վեց տարիներէն յետոյ սովորողները քննութիւն կ'անցնեն սկզբնական մակարդակէն, որը կ'որոշէ անոնց ընդգրկումը միջին դպրոցին մէջ։ Երկրորդ փուլի վերջը կը յանձնեն GCE «O» կամ «N» մակարդակի քննութիւնները, իսկ յաջորդ մինչ բարձրագոյն ուսումնական կրթութեան վերջը` GCE «A» մակարդակի քննութիւնները<ref>{{cite web|url=https://www.moe.gov.sg/education/secondary |title=Secondary |publisher=Ministry of Education |accessdate=2 December 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.moe.gov.sg/images/default-source/default-album/sg-education-landscape-print9e3a5a33f22f6eceb9b0ff0000fcc945.jpg |title=Singapore's Education System: An Overview |publisher=Ministry of Education |accessdate=6 December 2016}}</ref>: Որոշ դպրոցներ ունին իրենց ուսումնական ծրագիրներու որոշակի ազատութիւն եւ յայտնի են որպէս ինքնավար դպրոցներ<ref name="Secondary" />: Միջնակարգ կրթութիւնէն յետոյ ուսումը կը ներառեն ճարտարագիտական 5 հիմնարկներ, հասարակական վեց համալսարան, որոնցմէ են Սինկափուրի Ազգային համալսարանը եւ Նանյանիի Գիտարուեստական համալսարանը մտնում են աշխարհի լաւագոյն 20 համալսարաններու մեջ<ref>{{cite web|url=http://www.topuniversities.com/university-rankings/world-university-rankings/2015|title=QS World University Rankings 2015/16|publisher=QS|accessdate=15 November 2016}}</ref>: Սինկափուրի ուսանողները բարձր առաջադիմութիւն են ցույց կու տան ուսուղութիւն (mathematic), գիտութեան ու ընթերցանութեան կրթական միջազգային քննութիւններուն: 2015 թուականին ինչպէս նախնական, այնպէս ալ միջին դպրոցներու աշակերտները բարձր վարկանիշ դրսեւորեր են [[Տնտեսական համագործակցութեան և զարգացման կազմակերպութիւն|Տնտեսական համագործակցութեան եւ զարգացման կազմակերպութեան]] 76 երկիրներու մեջ<ref>{{cite news |url=https://www.cnbc.com/2015/05/13/singapore-tops-oecds-global-school-ranking-us-placed-28th.html |title=Singapore tops OECD's global school ranking, US placed 28th |date=13 May 2015 |publisher=CNBC }}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.straitstimes.com/singapore/education/singapore-tops-biggest-global-education-rankings-published-by-oecd |title=Singapore tops biggest global education rankings published by OECD |date=13 May 2015 |newspaper=The Straits Times |location= Singapore }}</ref>: 2016 թուականին Սինկափուրի ուսանողները գլխաւորած են Ուսանողներու կրթական ձեռքբերումներու գնահատման միջազգային ծրագիրը (PISA) եւ Ուսողական (Մաթեմաթիկական) ու բնագիտական կրթութեան միջազգային հսկողութեան (TIMSS)<ref>{{cite news |url= http://www.bbc.com/news/education-38212070 |title=Pisa tests: Singapore top in global education rankings |date=7 December 2016 |work=BBC News }}</ref><ref>{{cite news |url= http://edition.cnn.com/2016/12/06/world/pisa-global-education-rankings/ |title=PISA: Singapore teens top global education ranking |date=6 December 2016 |work=CNN }}</ref><ref>{{cite news |url= https://www.ft.com/content/2e4c61f2-4ec8-11e6-8172-e39ecd3b86fc |title=Why Singapore's kids are so good at maths |date=22 July 2016 |work=Financial Times |location= London}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.todayonline.com/singapore/spore-teens-top-second-global-test-maths-science-reading |title= S'pore students top in science, maths and reading in Pisa test |newspaper= Today |location= Singapore |date=6 December 2016}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.straitstimes.com/singapore/education/singapore-students-top-in-maths-science-and-reading-in-international |title= Singapore students top in maths, science and reading in Pisa international benchmarking test |date=6 December 2016 |work=The Straits Times |location= Singapore }}</ref><ref>{{cite news |url= https://www.wsj.com/articles/u-s-teenagers-lose-ground-in-international-math-exam-raising-competitiveness-concerns-1481018401 |title=U.S. Teenagers Lose Ground in International Math Exam, Raising Competitiveness Concerns |date=6 December 2016 |work=The Wall Street Journal |location=New York}}</ref><ref>{{cite news |url= https://www.theguardian.com/education/2016/dec/06/english-schools-core-subject-test-results-international-oecd-pisa |title=UK Schools climb international league table |date=6 December 2016 |work=The Guardian |location= London}}</ref>: 2015 թուականին 107 երկիրներուն մէջ տեղի ունեցած քննութիւններուն մէջ Սինկափուրի ուսանողները ամէնէն լաւ արդիւնքը դրսեւորած են<ref>{{cite news |url=http://www.straitstimes.com/singapore/education/over-half-of-international-baccalaureate-top-scorers-from-singapore?login=true |title=Over half of International Baccalaureate top scorers from Singapore |date=5 January 2016 |work=The Straits Times }}</ref>: Անգլերէնի իմացութեան գործակիցով, որ 2016 թուականին ստուգուած է 72 երկիրներու մէջ, Սինկափուրը զբաղեցուցած է 6-րդ տեղը` դառնալով ասիական միակ երկիրը, որ տեղ զբաղեցուցած է լաւագոյն տասնեակին մէջ<ref>{{Cite web |url=http://www.atimes.com/article/singaporeans-among-top-english-speakers-hong-kong-slides/ |title=Singaporeans among top English speakers; Hong Kong slides |last=Nylander |first=Johan |date=14 November 2016 |newspaper=Asia Times |location=Hong Kong |access-date=16 November 2016 |archive-date=31 May 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180531065055/http://www.atimes.com/article/singaporeans-among-top-english-speakers-hong-kong-slides// |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite news |url=http://finance.yahoo.com/news/dutch-pass-danes-become-worlds-080000181.html |title=Dutch Pass Danes to Become World's Best English Speakers |date=15 November 2016 |work=Yahoo News |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170808041145/https://finance.yahoo.com/news/dutch-pass-danes-become-worlds-080000181.html |archivedate=8 August 2017 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite news |url=http://nordic.businessinsider.com/the-nordics-have-the-highest-english-proficiency-in-the-world---and-its-boosting-their-tech-and-innovation-2016-11 |title=The Nordics have the highest English proficiency in the world – and it's boosting their tech and innovation |date=16 November 2016 |work=Business Insider |access-date=28 January 2020 |archive-date=13 July 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170713204753/http://nordic.businessinsider.com/the-nordics-have-the-highest-english-proficiency-in-the-world---and-its-boosting-their-tech-and-innovation-2016-11 |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite news |url=http://learningenglish.voanews.com/a/how-well-is-english-spoken-worldwide/3597100.html |title=How Well is English Spoken Worldwide? |date=15 November 2016 |work=Voice of America News }}</ref>: Սինկափուրի` գրականութեան ոլորտի ուսանողները սկսած 1987 թուականէն (բացի` 2000 թուականէն) ամէն տարի Քեմպրիճի կազմակերպած քննութիւններուն մէջ կը շահին Անկուս Ռոսի մրցանակը, որ կը տրուի անգլիական գրականութեան` Բրիտանիայի սահմաններէն դուրս գտնուող լաւագոյն գիտակին: Մրցոյթին կը մասնակցին մօտ 12.000 մասնակից` տարբեր ազգութիւններու<ref>{{cite news |url=http://www.straitstimes.com/singapore/education/secrets-to-singapores-angus-ross-success |title=Secrets to Singapore's Angus Ross success |date=6 July 2017 |work=The Straits Times |location= Singapore }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.channelnewsasia.com/news/singapore/singaporean-student-clinches-prestigious-angus-ross-prize-8273238 |title=Singaporean student clinches prestigious Angus Ross Prize |date=6 July 2017 |work=Channel NewsAsia |location=Singapore |access-date=28 January 2020 |archive-date=20 March 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180320043922/https://www.channelnewsasia.com/news/singapore/singaporean-student-clinches-prestigious-angus-ross-prize-8273238 |dead-url=yes }}</ref>: === Առողջապահութիւն === [[Պատկեր:Bowyer Block, SGH.JPG|250px|մինի|Սինկափուրի Ընդհանուր հիւանդանոցային թանգարանը Պոյեր Պլոքի մէջ]] Սինկափուրը ընդհանուր առմամբ ունի առողջապահական արդիւնաւէտ համակարգ, հակառակ այդ ոլորտին մէջ անոր ծախսերը համեմատաբար ցածր են զարգացած երկիրներու համեմատութեամբ<ref name="Wyatt">{{cite web|year=2010 |url=http://www.watsonwyatt.com/europe/pubs/healthcare/render2.asp?ID=13850 |archive-url=https://archive.is/20121210052940/http://www.watsonwyatt.com/europe/pubs/healthcare/render2.asp?ID=13850 |dead-url=yes |archive-date=10 December 2012 |title=The Singapore health system – achieving positive health outcomes with low expenditure |author=Tucci, John |publisher=[[Towers Watson]] |accessdate=16 March 2011 |df=dmy-all }}</ref>: [[Առողջապահութեան համաշխարհային կազմակերպութիւն]]ն աշխարհի առողջապահութեան մասին իր զեկոյցի մէջ նշեր է, որ Սինկափուրի առողջապահական համակարգը չորրորդ տեղը կը զբաղեցէ աշխարհի վրայ<ref name="WHO">{{cite press release|url= http://www.who.int/whr/2000/media_centre/press_release/en/index.html|title=World Health Organization Assesses the World's Health Systems|date=21 June 2000|publisher=World Health Organization|location=[[Geneva]]|accessdate=2 November 2011}}</ref>: Ընդհանուր առմամբ, վերջին երկու տասնամեակներուն Սինկափուրը մանկան մահացութեան ամենացածր ցուցանիշը ունի աշխարհի վրայ<ref name="singstat2014births&deaths">{{cite web|url =http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#16|title =Statistics Singapore – Latest Data – Births & Deaths|publisher =Singapore Department of Statistics|year =2014|accessdate =26 April 2015|archive-date =29 November 2015|archive-url =https://web.archive.org/web/20151129094649/http://www.singstat.gov.sg/statistics/latest-data#16|dead-url =yes}}</ref>: Կեանքի տեւողութիւնը կը կազմէ 80 տարի տղամարդկանց եւ 85 տարի կանանց համար, ինչ որ կեանքի տեւողութեան առումով չորրորդ ցուցանիշն է աշխարհի վրայ։ Գրեթէ ողջ բնակչութեանը հասանելի են բարելաւուած ջրամատակարարումը եւ Առողջապահական պայմանները: 100.000 բնակիչին բաժին կ'իյնայ ՄԻԱՎ-ով 10 վարակակիր: Ճարպակալումը տարէցներու մօտ ցածր է 10 %-ից<ref name=autogenerated2>{{cite web|url=http://www.who.int/gho/countries/sgp.pdf|title=Singapore: Health Profile|publisher=World Health Organization|date=13 August 2010|accessdate=16 March 2011}}</ref>: ''Economist Intelligence Unit'' ընկերութիւնը 2013 թուականի ծնելիութեան ցուցանիշի գործակցով Սինկափուրը կեանքի որակով կը համարուի լաւագոյնը Ասիոյ մէջ եւ վեցերորդը աշխարհի վրայ<ref>[https://www.economist.com/news/21566430-where-be-born-2013-lottery-life "The lottery of life"]. ''The Economist'' (London). 21 November 2012.</ref>: Կառավարութեան առողջապահական համակարգը հիմնուած է ''3M'' ձեւաչափի վրայ. * Medifund, որ կ'ապահովէ համակարգը այն մարդկանց համար, ովքեր չեն կրնար իրենց արտօնել բժշկաառողջապահական օգնութիւն: * Medisave - բժշկական խնայողական հաշիւներու ազգային պարտադիր համակարգ: Այն կ'ընդգրկէ բնակչութեան մօտ 85 %-ը: * Medishield - կառավարութեան ֆինանսաւորած բժշկական ապահովագրութեան ծրագիր<ref name="Wyatt" />: Սինկափուրի մէջ պետական հիվանդանոցները ունին ինքնավարութիւն իրենց կառավարման որոշումներուն մէջ եւ կը մրցակցին իրարու հետ: Գոյութիւն ունի օժանդակութեան ծրագիր ցածր եկամուտ ունեցողներու համար<ref>{{cite web|url= http://www.who.int/whr/2000/en/whr00_en.pdf|title=The World Health Report|publisher=World Health Organization|page=66|year=2000|accessdate=16 March 2011}}</ref>: 2008 թուականին առողջապահութեան 32 %-ը վճարուեր է կառավարութեան կողմէն: Այդ կը կազմէ Սինկափուրի ՀՆԱ-ի մօտաւորապէս 3.5 %-ը<ref>{{cite web|url=http://apps.who.int/whosis/database/core/core_select_process.cfm|title=Core Health Indicators Singapore|publisher=World Health Organisation|date=May 2008|accessdate=16 March 2011}}</ref>: == Մշակոյթ == [[Պատկեր:The Sultan Mosque at Kampong Glam, Singapore (8125148933).jpg|250px|մինի|ձախից|Սուլթան Հուսէյնի մզկիթը]] Հակառակ ոչ մեծ տարածքին` Սինկափուրի մէջ առկայ են տարբեր մշակոյթներ, լեզուներ, կրօնական դավանանքas a diversity of languages, religions, and cultures.<ref name="singapore21">{{cite web|url=http://www.singapore21.org.sg/speeches_050599.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20010210223621/http://www.singapore21.org.sg/speeches_050599.html |dead-url=yes |archive-date=10 February 2001 |title=Speech by Prime Minister Goh Chok Tong on Singapore 21 Debate in Parliament |publisher=singapore21 |date=5 May 1999 |accessdate=27 October 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Սինկափուր ի նախկին վարչապետներ [[Լի Քուան Եու]]ն եւ Կո Չոք Թոնկը յայտարարեր են, որ Սինկափուրի ազգը չի համապատասխաներ ազգի մասին աւանդական պատկերացումներուն` մատնանշելով, որ Սինկափուրցիները չեն խօսիր մէկ լեզուով, չունին նոյն դաւանանքը եւ սովորոյթները<ref name="singapore21" /><ref>{{cite news|url=http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/443304/1/.html|title=MM Lee says Singapore needs to do more to achieve nationhood|work=Channel NewsAsia|location=Singapore|date=5 May 2009|accessdate=27 October 2011|archive-date=30 June 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170630175421/http://www.channelnewsasia.com/stories/singaporelocalnews/view/443304/1/.html|dead-url=yes}}</ref>: Հակառակ այն բանին, որ անգլերէնը կը համարուի ազգութեան առաջին լեզուն, 2010 թուականի մարդահամարի տուեալներով Սինկափուրցիներու 20 %-ն անգրագէտ է անգլերենէն: Սակայն այդ ցուցանիշը բարելաւուած է, քանի որ 1990 թուականին Սինկափուրցիներու 40 %-ը անգրագէտ է եղեր անգլերենէն<ref name="singstat_a">{{cite web|url= http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010sr1/findings.pdf|archiveurl= https://www.webcitation.org/5wdAICz5j?url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2010sr1/findings.pdf|archivedate= 20 February 2011|title=Findings|publisher=Singapore Statistics|date=5 May 2010|accessdate=27 October 2011}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2000adr/chap4.pdf|archiveurl= https://www.webcitation.org/63V8fYL8f?url=http://www.singstat.gov.sg/pubn/popn/c2000adr/chap4.pdf|archivedate= 27 November 2011|title=Literacy and language|publisher=Singapore Statistics |date=5 May 2010|accessdate=27 October 2011}}</ref>: [[Պատկեր:Sri Mariamman Temple Singapore 3 amk.jpg|200px|մինի|Զարդաքանդակներ Չայնաթաունի մէջ գտնուող Շրի Մարիամանի տաճարի գագաթին. տաճարը հինտուիսթական հին տաճարն է Սինկափուրի մէջ, [[1827 թուական|1827]]:]] [[1819 թուական|1819]] թուականէն Սինկափուրը եղեր է բրիտանական նաւերու առեւտրական նաւահանգիստը Հնդկաստան երթալու ճանապարհին: Ըլլալով հիմնականին առեւտրական կեդրոն եւ անմիջապէս սահմանակից ըլլալով Մալեզիային` Սինկափուրը ենթարկուեր է օտար բազմաթիւ ազդեցութիւններու ինչպէս Մեծ Բրիտանիայի, այնպէս ալ ասիական երկիրներու կողմէն: Չինացի եւ հնդիկ աշխատաւորները Սինկափուր տեղափոխուեր են ծովածոցի մէջ աշխատելու նպատակով: Երկիրը Բրիտանիայի գաղութը եղեր է մինչեւ [[1942 թուական|1942]] թուականը<ref>{{cite web|title=Cultire in Singapore|url=https://www.internations.org/singapore-expats/guide/16085-culture-shopping-recreation/local-customs-and-culture-in-singapore-16077|website=InterNations|accessdate=2020-01-28|archive-date=2017-08-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20170819185623/https://www.internations.org/singapore-expats/guide/16085-culture-shopping-recreation/local-customs-and-culture-in-singapore-16077|dead-url=yes}}</ref>: Երբ Սինկափուրը [[1963 թուական|1963]] թուականին անկախութիւն ձեռք բերաւ Բրիտանիայէն, Սինկափուրի քաղաքացիներէն շատերը եղեր են անգրագէտ մարդիկ, որ Սինկափուր հաստատուեր են [[Մալեզիա]]յէն, [[Չինաստան]]էն եւ [[Հնդկաստան]]ից` ցանկանալով գումար աշխատել եւ մտադրված չլինելով այնտեղ երկար մնալ: Տեղի բնակիչներէն միջին խաւի մարդիկ բաւական քիչ եղեր են, որոնք յայտնի են եղեր որպէս փերանականներ կամ պապա-նիոնյեներ` 15-16-րդ դարու չինական ներգաղթեալներ: Բացի փերանականներէն, որոնք խոստացեր էին հաւատարիմ մնալ Սինկափուրին, աշխատաւորներու մեծ մասը կ'ենթարկուէր հարազատ Մալեզիային, Չինաստանին եւ Հնդկաստանին: Անկախութիւն նուաճելէն ետք կառավարութիւնը կը սկսի սինկափուրեան մշակոյթի ստեղծմանը միտուած գործունէութիւն ծաւալել: [[Պատկեր:Teochew Building, Mar 06.JPG|200px|մինի|Մշակոյթներու միաւորումը կարեւոր դեր խաղցեր է էթնիքական բարբառներու ու մշակութային աւանդոյթներու պահպանման գործին մէջ]] Սինկափուրեան ամէն ազգութեան վարք ու բարքի ու կեցութեան վրայ, այլ հանգամանքներէն բացի, կ'ազդեն լեզուին ու դաւանանքին<ref>{{cite web|url=http://www.singaporeunited.sg/cep/index.php/web/Our-News/PM-Lee-on-racial-and-religious-issues-National-Day-Rally-2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100220195750/http://www.singaporeunited.sg/cep/index.php/web/Our-News/PM-Lee-on-racial-and-religious-issues-National-Day-Rally-2009 |dead-url=yes |archive-date=20 February 2010 |title=PM Lee on racial and religious issues (National Day Rally 2009) |publisher=Singapore United |date=16 August 2009 |accessdate=27 February 2011 |df=dmy-all }}</ref>: Անգլերէնը որպէս մայրենի կրող Սինկափուրցիները հակուած են արեւմտեան մշակոյթին, մինչդեռ չինարէնը որպէս մայրենի կրողները` չինական մշակոյթին ու Confucianism կոնփուկիոսեանութեան: Մալայերէնով խօսող Սինկափուրցիները հակուած են մալայեական մշակոյթին, որը սերտօրէն առնչութիւն ունի իսլամական մշակոյթին: Ցեղային ու կրօնական ներդաշնակութիւնը Սինկափուրցիներու յաջողութեան գրաւականն է, Սինկափուրի յաջողութեան մասը, որ որոշակի դեր ունեցեր է Սինկափուրցիի ձեւաւորման վրայ: Սինկափուրի ազգային ծաղիկը հիպրիտային խոլորձն է` Վանտա միսս Ճոակիմը, որն այդպէս անուանուեր է '''ի պատիւ Սինկափուրի մէջ ծնուած ծագումով հայ կնոջ''', որ [[1893 թուական|1893]] թուականին Թանճոնկ Փակարի իր այգիին մէջ խաչասերման միջոցով ստացեր է ծաղիկը<ref>[https://www.nhb.gov.sg/NHBPortal/faces/oracle/webcenter/portalapp/pagehierarchy/Page857.jspx;jsessionid=zbgYWAXoyt04Lr1BHPXSPYm216a4Pf1M3Bbd5yYIeNGZop1a05pJ!224933089?_afrWindowId=null&_afrLoop=3309796028833401&detContId=NHBSVRAPP61620001246&_afrWindowMode=0&_adf.ctrl-state=si7eo176a_4#%40%3F_afrWindowId%3Dnull%26_afrLoop%3D3309796028833401%26detContId%3DNHBSVRAPP61620001246%26_afrWindowMode%3D0%26_adf.ctrl-state%3Dxdhqc99f5_4 National Flower] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150409232634/https://www.nhb.gov.sg/NHBPortal/faces/oracle/webcenter/portalapp/pagehierarchy/Page857.jspx%3Bjsessionid%3DzbgYWAXoyt04Lr1BHPXSPYm216a4Pf1M3Bbd5yYIeNGZop1a05pJ%21224933089?_afrWindowId=null&_afrLoop=3309796028833401&detContId=NHBSVRAPP61620001246&_afrWindowMode=0&_adf.ctrl-state=si7eo176a_4 |date=9 April 2015 }}</ref>: Ազգային շատ մը խորհրդանիշերերուն մէջ, ինչպէս են Սինկափուրի զինանշանը եւ Մերլայընը, տեղ գտեր է առիւծը, քանի որ Սինկափուրը յայտնի է որպէս «Առիւծի քաղաք»: Կրօնական հիմնական տօները տօնական օրեր են: Սինկափուրը տայաք-պետութեան հեղինակութիւն ունի (քաղաքականութիւնը կամ կառավարութիւնը չափազանց կը պաշտպանէ կամ կը խառնուի անհատներւ ընտրութեանը), սակայն ամէն դեպքի մէջ, կառավարութիւնը մեծ ուշադրութիւն կը դարձնէ [[մերիթոքրաթիա]]յին, որու համաձայն ամէն մէկը իր տեղը կը գտնէ իր ունակութիւններուն համապատասխան` անկախ հասարակական ծագումէն ու ֆինանսական վիճակէն<ref>{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/3861209.stm |title=Singapore slings a little caution to the wind |work=BBC News |date=16 August 2004 |accessdate=27 February 2011 |first=Andrew |last=Harding}}</ref><ref>{{cite news |url= https://www.nytimes.com/2006/05/23/business/worldbusiness/23casino.html?pagewanted=all |title=The Nanny State Places a Bet |work=The New York Times |date=16 August 2004 |accessdate=27 February 2011 |first=Wayne |last=Arnold}}</ref><ref>{{cite press release |url= http://www.pmo.gov.sg/content/pmosite/mediacentre/inthenews/ministermentor/2009/April/old_and_new_citizensgetequalchancesaysmmlee.html |title=Old and new citizens get equal chance, says MM Lee |publisher= Prime Minister's Office |date=5 May 2010 |accessdate=27 October 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110812071843/http://www.pmo.gov.sg/content/pmosite/mediacentre/inthenews/ministermentor/2009/April/old_and_new_citizensgetequalchancesaysmmlee.html |archivedate=12 August 2011}}</ref>: <gallery widths="200" heights="160" class="center"> File:Chinese New Year market.jpg|Տեսարան Չայնաթաունի փողոցային շուկայէն, ուր կը նշուի չինական Նոր տարին: File:A day of devotion – Thaipusam in Singapore (4316108409).jpg|Հինդուիստական Թայփուսամի տօնակատարութիւն File:St Andrew's Cathedral, Singapore 2012.JPG|Սուրբ Էնտրուի անգլիկան եկեղեցին հիմնադրուեր է [[1836 թուական|1836]] թուականին: </gallery> == Սնունդ == [[Պատկեր:Satay stalls along Boon Tat Street next to Telok Ayer Market, Singapore - 20120629-02.jpg|250px|մինի|Սննդի բացօթեայ կէտ Սինկափուրի մէջ]] Երկրի բազմազան սնունդը կը գովազդուի որպէս երկրի այցեքարտերէն մէկը, իսկ սննդամթերքի բազմազանութիւնը, որ կը կիրառեն էթնիքական տարբեր խումբերը, երկրի կառավարութիւնը կը դիտարկէ որպէս բազմամշակոյթի խորհրդանիշ<ref name="Foodways">{{cite book |url= https://www.google.com/books?hl=en&lr=&id=p5Mw_WTLhiYC&oi=fnd&pg=PA161&dq=singapore*+cuisine |title=Changing Chinese foodways in Asia |author1=Wu, David Y.H. |author2=Chee Beng Tan |pages=161 ff. |publisher=Chinese University Press |location=Hong Kong |isbn=978-962-201-914-0 |year=2001 |accessdate=27 February 2011}}</ref><ref name="Martini">{{cite journal|author1 = Martini, Fadhel|author2 = Wong Tai Chee|url = https://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5002403690|pages = 161–164|title = Restaurants in Little India, Singapore: A Study of Spatial Organization and Pragmatic Cultural Change|journal = Journal of Social Issues in Southeast Asia|year = 2001|volume = 16|jstor = 41057054|doi = 10.1355/SJ16-1F|access-date = 2020-01-28|archive-date = 2012-07-29|archive-url = https://web.archive.org/web/20120729194949/http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5002403690|dead-url = yes}}</ref>: Հանրամատչելի մշակոյթի մէջ սննդամթերքի տարբեր տեսակները կը վերաբերին էթնիքական որոշակի խումբերի` վառ ընդգծուած չինական, մալայեական եւ հնդկական խոհանոցներով: Խոհանոցի բազմազանութիւնն աւելի է մեծցեր` շնորհիւ տարբեր խոհանոցներու աւադոյթների հիպրիտացման, օրինակ` փերենաքա խոհանոցը չինական ու մալայեական խոհանոցներու խառնուրդն է<ref name="Foodways" />: == Արուեստ == [[Պատկեր:The Esplanade – Theatres on the Bay.jpg|250px|մինի|Էսպլանադա կենտրոն]] 1990-ական թուականներէն կառավարութիւնը կը զարգացնէ Սինկափուրը որպէս արուեստի ու մշակոյթի կեդրոն: Ուշադրութիւն կը դարձուի կատարողական արուեստին: Սինկափուրը համաշխարհայնական երկիր է, «արեւելքի ու արեւմուտքի միջեւ ինկած դարպաս»<ref>{{cite web|url=http://www.mica.gov.sg/renaissance/FinalRen.pdf|title=Culture and the Arts in Renaissance Singapore|publisher=[[Ministry of Information, Communications and the Arts]]|accessdate=1 May 2006|archiveurl = https://web.archive.org/web/20060524013952/http://www.mica.gov.sg/renaissance/FinalRen.pdf|archivedate = 24 May 2006}}</ref>: Մշակութային կարեւոր կեդրոններէն ու միջոցառումներէն են. * Էսփլանատա - բացուեր է 2002 թուականի հոկտեմբերին, թատերական արուեստի կեդրոն է<ref>{{cite web|url=http://eresources.nlb.gov.sg/infopedia/articles/SIP_1827_2011-08-05.html|title=Esplanade-Theatres on the bay|date=7 July 2016|author=Faizah bte Zakaria|access-date=16 March 2018}}</ref>: * Սինկափուրի ազգային սիմֆոնիք նուագախումբ * Սինկափուրեան արուեստի ամենամեայ փառատօն - կը կազմակերպուի Արուեստի ազգային խորհուրդի կողմէն: * Սթենդափ հումորային ներկայացումներ` շաբաթը մեկ անգամ բաց խոսափողերով<ref>{{cite news|last = Chee|first = Frankie |title = Stand-up is back|newspaper=The Straits Times|location = Singapore|date = 12 July 2009 }}</ref>: == Մարմնամարզ եւ ժամանց == [[Պատկեր:Seating at Singapore National Stadium.jpg|250px|մինի|Սինկափուրի ազգային մարզադաշտը Քալանկի մէջ]] Սինկափուրցի նաւավարները որոշակի յաջողութիւններու հասեր են միջազգային մրցասպարէզներուն, իսկ անոնց «Օփթիմիսթ» թիմը լավագոյններէն մէկը կը համարուի աշխարհի վրայ։ Նշանաւոր նավավարներէնեն Քոլին Չենկը եւ Քելի Չանը: Սինկափուրի ֆութպոլի լիկան մեկնարկեր է [[1996 թուական|1996]] թուականին եւ ներկայիս բաղկացած է 9 թիմերէն, ներառեալ` երկու օտարերկրեայ<ref>{{cite web|url= http://www.sleague.com/competitions/s-league/overview|title= S.League.com – Overview|publisher= S.League|year= 2016|accessdate= 5 January 2016|archive-date= 22 August 2013|archive-url= https://web.archive.org/web/20130822234311/http://www.sleague.com/competitions/s-league/overview|dead-url= yes}}</ref>: Պրոֆեսիոնալ բասկետբոլի ''Singapore Slingers'' թիմը հանդէս կու գայ Աւստրալիայի պասքէթպոլի ազգային լիկայի մէջ եւ առաջատարներէն մէկն է պասքէթպոլի Ասիական լիկայի մէջ, որ հիմնադրուերէ 2009 թուականի Հոկտեմբերին<ref>{{cite news|url = http://www.fiba.com/pages/eng/fc/news/lateNews/arti.asp?newsid=29263|title = ASEAN Basketball League takes off|date = 20 January 2009|work = FIBA Asia|access-date = 28 January 2020|archive-date = 16 August 2009|archive-url = https://web.archive.org/web/20090816082403/http://www.fiba.com/pages/eng/fc/news/lateNews/arti.asp?newsid=29263|dead-url = yes}}</ref>: Սինկափուրը 2008 թուականին սկսեր է մասնակցիլ [[Ֆորմուլա 1]] մրցաշարքերուն եւ կազմակերպել Սինկափուրի Կրան պրի<ref name="News – Singapore confirms 2008 night race">{{cite press release|title= Singapore confirms 2008 night race|publisher=[[Formula One]]|url=http://www.formula1.com/news/6063.html|archiveurl= https://web.archive.org/web/20070613015932/http://www.formula1.com/news/6063.html|date = 11 May 2007|archivedate=13 June 2007|accessdate=18 May 2007}}</ref>: Մրցաշարքը կը կայանայ Մարինա Պէյ Սթրիթ մրցուղիի մէջ. այն եղեր է Ֆորմուլա 1-ի` Ասիոյ մէջ կայացած առաջին մրցաշարքը<ref name="1stStreet">{{cite press release|title=SingTel to sponsor first Singapore Grand Prix |publisher=[[Formula1.com]] |url=http://www.formula1.com/news/headlines/2007/11/7101.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20071118105330/http://www.formula1.com/news/headlines/2007/11/7101.html |dead-url=yes |archive-date=18 November 2007 |accessdate=10 December 2007 |date=16 November 2007 |df=dmy-all }}</ref>: Ըստ կնքուած պայմանագիրի` Սինկափուրը մրցաշարքին մէջ կը մնայ մինչեւ 2021 թուականը, նախորդ պայմանագիրը ստորագրուեր էր 2012 թուականին` ընդգրկելով մինչեւ 2017 թուականը<ref>{{cite news|url=https://www.motorsport.com/f1/news/singapore-gp-handed-new-four-year-deal-953121/?s=1|title=Singapore GP handed new four-year deal|date=15 September 2017|work=motorsport.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20170928005533/https://www.motorsport.com/f1/news/singapore-gp-handed-new-four-year-deal-953121/?s=1|archive-date=28 September 2017|dead-url=yes|publisher=[[Motorsport Network]]}}</ref><ref>{{cite web|last=Collantine|first=Keith|title=Singapore confirms F1 contract extension to 2017|url=http://www.f1fanatic.co.uk/2012/09/22/singapore-confirms-f1-contract-extension-2017/|publisher=Formula 1 Fanatic|accessdate=22 September 2012|date=22 September 2012|quote="The Singapore Grand Prix will remain on the F1 calendar for at least the next five years."}}</ref>: [[2010]] թուականին Սինկափուրի մէջ տեղի ունեցեր են առաջին պատանեկան [[Ողլիմպիական խաղեր]]ը<ref name="Singapore to host first edition of the Youth Olympic Games in 2010">{{cite press release|url=http://www.olympic.org/uk/news/media_centre/press_release_uk.asp?release=2492|publisher=[[International Olympic Committee]]|archiveurl= https://web.archive.org/web/20090311003132/http://www.olympic.org/uk/news/media_centre/press_release_uk.asp?release=2492|archivedate=11 March 2009|date = 21 February 2008|title= Singapore to host first edition of the Youth Olympic Games in 2010|accessdate=16 March 2011}}</ref>: Սինկափուրի մէջ կը կազմակերպուին Ասիոյ մէջ խոշորագոյն [[ընդհանուր մենամարտեր]]ը` ''ONE Championship'' անունով<ref>{{cite web|url=http://articles.chicagotribune.com/2013-03-11/news/sns-rt-mixed-martial-artsonefc-pixl3n0c308o-20130310_1_manila-ufc-heavyweight-champions-main-event|title=Mixed martial arts-ONE FC returning to Manila in May|publisher=|accessdate=2020-01-28|archive-date=2013-10-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20131023062339/http://articles.chicagotribune.com/2013-03-11/news/sns-rt-mixed-martial-artsonefc-pixl3n0c308o-20130310_1_manila-ufc-heavyweight-champions-main-event|dead-url=yes}}</ref>: Գովազդային գործերու ցանկին մէջ նշանաւոր այնպիսի մարտիկներ են, ինչպէս Պեն Ասքրենը, Ռոճըր Կրեյսին, Պրենտոն Վերան եւ Սինիա Աոքին: == Զանգուածային լրատուական միջոցներ == Կառավարութեան հետ կապ ունեցող ընկերութիւնները կը հսկեն հայրենական ԶԼՄ-ները Սինկափուրի մէջ<ref name="freedomhouse_a">{{cite web|url= http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=22&country=7915&year=2010|title=Country Report 2010 Edition|publisher= Freedom House|year=2010|accessdate=7 May 2011}}</ref>: ''MediaCorp'' ընկերութիւնը կը ղեկավարէ անվճար հեռուստաընկերութիւններու եւ ռադիոկայաններու մեծամասնութիւնը երկրի մէջ։ Ընդհանուր առմամբ, այն կը տրամադրուի անվճար եօթ հեռուստաալիք<ref>{{cite web|url=http://www.mda.gov.sg/POLICIES/POLICIESANDCONTENTGUIDELINES/TV/Pages/FreetoAirTV.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20101125152103/http://www.mda.gov.sg/Policies/PoliciesandContentGuidelines/TV/Pages/FreetoAirTV.aspx |dead-url=yes |archive-date=25 November 2010 |title=Free-to-Air Television |year=2011 |publisher=MDA |accessdate=17 October 2011 |df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web|url=http://entertainment.xin.msn.com/en/tv/silverlight-tv-guide.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20101009125256/http://entertainment.xin.msn.com/en/tv/silverlight-tv-guide.aspx |dead-url=yes |archive-date=9 October 2010 |title=TV listings |year=2011 |publisher=XIN MSN |accessdate=17 October 2011 |df=dmy-all }}</ref>: ''Starhub Cable Vision'' ընկերութիւնը կը տրամադրէ քապելային հեռուստաալիքներ ողջ աշխարհէն, իսկ ''Mio TV'' ընկերությունը մատուցում է թվային ծառայություններ<ref>{{cite web|url=http://www.mda.gov.sg/POLICIES/POLICIESANDCONTENTGUIDELINES/TV/Pages/CableTV.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20100714155808/http://www.mda.gov.sg/Policies/PoliciesandContentGuidelines/TV/Pages/CableTV.aspx |dead-url=yes |archive-date=14 July 2010 |title=Cable Television |year=2011 |publisher=XIN MSN |accessdate=17 October 2011 |df=dmy-all }}</ref> and [[Singtel]]'s [[Mio TV]] provides an [[IPTV]] service.<ref>{{cite web|url=http://www.mda.gov.sg/POLICIES/POLICIESANDCONTENTGUIDELINES/TV/Pages/IPTV.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20100714144133/http://www.mda.gov.sg/Policies/PoliciesandContentGuidelines/TV/Pages/IPTV.aspx |dead-url=yes |archive-date=14 July 2010 |title=Internet Protocol Television (IPTV) |year=2011 |publisher=XIN MSN |accessdate=17 October 2011 |df=dmy-all }}</ref>: ''Singapore Press Holdings'' կազմակերպութիւնը, որ սերտօրէն կապուած է կառավարութեանը, կը վերահսկէ մամուլի մեծ մասը Սինկափուրի մէջ<ref name="BBC Media">{{cite news|url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/country_profiles/1143240.stm|title=Singapore country profile|work=BBC News|date=16 November 2010|accessdate=27 February 2011}}</ref>: ԶԼՄ-ները Սինկափուրի մէջ յաճախ կ'ենթարկուին քննադատութեան չափէն դուրս կառավարուելու եւ իրաւապաշտպան խումբերու ազատութեան բացակայութեան համար<ref name="freedomhouse_a" />: կ'ըսեն, որ ինքնաքննադատութիւնը լրագրողներու շրջանակին մէջ համընդհանուր բնոյթ կը կրէ: Սինկափուրը 2014 թուականին, ֆրանսւացի լրագրողներու ուսումնասիրութիւններու համաձայն, ամենացածր վարկանիշը ունեցեր է մամուլի ազատութեան չափանիշով<ref>{{cite web|url= http://index.rsf.org/#!/index-details|title= 2015 World Press Freedom Index|year= 2015|publisher= Reporters Without Borders|accessdate= 5 January 2016|archive-date= 27 August 2015|archive-url= https://web.archive.org/web/20150827202105/http://index.rsf.org/#!/index-details|dead-url= yes}}</ref>: ԶԼՄ-ների զարգացման վարչությունը վերահսկում է սինգապուրյան ԶԼՄ-ները` պահանջելով հեռացնել վնասաբեր նյութերը<ref name="Mica">{{cite web|url= http://www.mica.gov.sg/mica_business/b_media.html|archiveurl= https://web.archive.org/web/20060910233826/http://www.mica.gov.sg/mica_business/b_media.html|archivedate=10 September 2006 |title= Media: Overview|date=16 March 2005|publisher=Ministry of Information, Communications and the Arts|accessdate=27 February 2011}}</ref>: Արգիլուած է արբանեակային ալեհաւաքներու մասնաւոր սեփականութիւնը<ref name="BBC Media" />: 2016 թուականին Սինկափուրի մէջ կար համացանցի մօտ 4.7 միլիոն օգտատէր, որ կը կազմէ բնակչութեան ընդհանուր թիւի 82.5 %-ը<ref>{{cite web|title=Internet Users by Country (July 2016 estimate)|url=http://www.internetlivestats.com/internet-users-by-country/|website=Internet Live States|accessdate=23 November 2016|date=July 2016|quote=Elaboration of data by International Telecommunication Union (ITU), United Nations Population Division, Internet & Mobile Association of India (IAMAI), World Bank.}}</ref>: Սինգապուրի կառավարությունը չի մասնակցում համացանցային կայքերի գրաքննութեանը, սակայն մօտ 100 կայք արգելափակուած է «որպէս Սինկափուրեան հասարակութեան համար անցանկալի եւ վնասակար բովանդակութիւն ունեցող կայքեր»<ref>{{cite web|url= http://opennet.net/research/profiles/singapore|title=Singapore|publisher=OpenNet Initiative|accessdate=7 May 2011}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.straitstimes.com/BreakingNews/Singapore/Story/STIStory_622871.html |archiveurl= https://web.archive.org/web/20110119042223/http://www.straitstimes.com/BreakingNews/Singapore/Story/STIStory_622871.html |archivedate=19 January 2011|title=Impossible for S'pore to block all undesirable sites|author=Wong, Tessa |work=The Straits Times |location =Singapore |date=11 January 2011 |accessdate=17 August 2011}}</ref>: Քանի որ արգելուած կայքերը անհասանելի են միայն տնային պայմաններով, օգտատէրերը նախկինի պէս կարող են ատոցն այցելել իրենց գրասենեակային համակարգիչներէն<ref>{{cite news |url= http://www.asiaone.com/Digital/News/Story/A1Story20080523-66562.html |title= MDA bans two video-sharing porn sites |date=23 May 2008 |author= Chua Hian Hou |work=The Straits Times |location =Singapore |archiveurl= https://web.archive.org/web/20080524215638/http://www.asiaone.com/Digital/News/Story/A1Story20080523-66562.html |archivedate=24 May 2008}}</ref>: == Քաղաքական կուսակցութիւններ == * Ժողովրդական գործողութեան կուսակցութիուն (ԺԳԿ) * Սինկափուրի սոցիալիստական ճակատ * Բանուորական կուսակցութիւն * Միացեալ ժողովրդական ճակատ * Սինկափուրի դեմոկրատական կուսակցութիւն == Տե՛ս նաեւ == * [[Մահապատիժով Տիսնեյլենտ]] == Ծանօթագրութիւններ == <div style="height: 300px; overflow: auto">{{ծանցանկ|3|height=200}}</div> == Տե՛ս նաեւ == * [[Սինկափուրի զինուած ուժեր]] * [[Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցի (Սինգապուր)|Սինկափուրի Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ հայկական եկեղեցի]] * [[Հայերը Սինկափուրի մէջ]] {{ՎՊԵ|Singapore‎‎|Սինկափուր}} {{Արտաքին յղումներ}} {{Ասիական երկիրներ}} {{Ասիական երկիրներու մայրաքաղաքներ}} [[Ստորոգութիւն:Սինկափուր]] [[Ստորոգութիւն:Քաղաք-պետութիւններ]] [[Ստորոգութիւն:Կղզի պետութիւններ]] [[Ստորոգութիւն:ՄԱԿ-ի անդամ երկիրներ]] [[Ստորոգութիւն:Անգլիախօս երկիրներ և տարածքներ]] [[Ստորոգութիւն:Ասիոյ երկիրներ]] [[Ստորոգութիւն:Ասիոյ մայրաքաղաքներ]] [[Ստորոգութիւն:Երկիրներ այբբենական կարգով]] jj2hveehmpvnaanqir3t82lu6uzjx6b 0 20213 235304 189116 2024-10-24T07:37:29Z Maral Dikbikian 4797 235304 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ալէքսանտր Մայքըլ Թահքիզ Էպըրթ''' ([[Անգլերէն|անգլ]].՝ Alexander Michael Tahquitz Ebert, ծնած [[12 Մայիս]], [[1978]]) [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|Ամերիկացի]] երգիչ, երգահան եւ յօրինող է: Ան ծանօթ է իբր գլխաւոր երգիչը Ամերիկեան երկու երաժշտական խումբերու՝ [[Ima Robot]] եւ [[Edward Sharpe and the Magnetic Zeros]]: [[12 Յունուար]], [[2014]] թուականին, Էպըրթ արժանացաւ [[Ոսկէ Երկրագունդ|Ոսկի Երկրագունդ]] մը Լաւագոյն Երաժշտութեան բաժանմուքին մէջ, ''[[All Is Lost (Ֆիլմ)|All Is Lost]]'' ([[2013]]) ֆիլմին իր պատրաստած երաժշտութեան համար: == Վաղ կեանք == Էպըրթ ծնած է Լոս Անճելըս, Քալիֆորնիա, 1978 թուականին: Զաւակն է հոգեբան Մայքըլ Էպըրթի եւ դերասանուհի Լիսա Ռիչըրտծի: Հայրը յաճախ ամերիկեան անապատներուն մէջէն կը քշէր ընտանիքին հետ եւ մայրն ալ կը նկարահանէր.<ref>{{cite news|last1=Warren|first1=Katherine|title=Barefoot on a summer night|url=http://www.telluridenews.com/articles/2010/06/18/arts_and_entertainment/doc4c1abd4ebf0a7057137404.txt|access-date=December 5, 2014|work=Telluride Daily Planet|date=June 18, 2010}}</ref> նկարահանուած ֆիլմերէն մէկը Edward Sharpe and the Magnetic Zeros երաժշտական խումբի ֆիլմերէն մէկուն մէջ կը գործածուի (''Desert Song'' երգին):<ref name="telluridewatch1">{{cite web|url=http://www.telluridewatch.com/pages/full_story/push?article-Dynamic-+Charismatic+and+Determined+to+Set+the+Soul+Free%20&id=4777397-Dynamic-+Charismatic+and+Determined+to+Set+the+Soul+Free|title=The Watch Newspapers – Dynamic Charismatic and Determined to Set the Soul Free|date=November 2, 2009|publisher=Telluridewatch.com|access-date=August 23, 2010}}{{Dead link|date=October 2018|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}</ref> Մարլըն Պրանտոյի մասին դպրոցական տնային աշխատանքէ մը ետք, Էպըրթ սկսաւ հետաքրքրութիւն ցուցաբերել ֆիլմի հանդէպ, որ քաջալերուած էր մօրմէն: Օքուուտ Դպրոց յաճախելէ ետք, ան կը յաճախէ Էմըրսըն Քոլէճ համալսարանը, բայց ուսումը կը մնայ անաւարտ:<ref>{{Cite web|url=https://www.facebook.com/alexander.ebert.73/about|title=Aanmelden bij|website=Facebook.com}}</ref><ref>{{cite web|url=http://motherjones.com/riff/2010/01/music-monday-15-minutes-alex-ebert-ima-robot-edward-sharpe-and-magnetic-zeroes|title=Music Monday: 15 Minutes With Alex Ebert (aka Edward Sharpe)|date=January 4, 2010|publisher=Mother Jones|archive-url=https://web.archive.org/web/20100830024428/http://motherjones.com/riff/2010/01/music-monday-15-minutes-alex-ebert-ima-robot-edward-sharpe-and-magnetic-zeroes|archive-date=August 30, 2010|author=Advertise on MotherJones.com|access-date=August 23, 2010|url-status=live}}</ref> Համալսարանը ձգելէ ետք, Էպըրթ բեմադրեց կարճ ֆիլմ մը եւ գրեց տարբեր թատերագութիւններ: Իր մանկութեան բարեկամներուն եւ թմրամոլութեան պատճառով, կը հետաքրքրուի երաժշտութեամբ:<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=FRFhK_e1le8|title=Face Culture Interview With Alex Ebert|publisher=YouTube|access-date=February 18, 2011}}</ref> == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծանցանկ}} oqjxajx5qyzgo5jjj1g47m54jyulvat 0 27580 235305 232218 2024-10-24T07:42:06Z Maral Dikbikian 4797 235305 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Ֆրանսիսքօ Ռուպիօ''', (11 Դեկտեմբեր, 1975), ամերիկացի թռիչքային վիրաբուժ, [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|ԱՄՆ]] բանակի գնդապետ, ուղղաթիռի օդաչու, եւ [[ՆԱՍԱ]]-ի տիեզերագնաց։ Ան մրցանիշ մը արձանագրած է` անջրպետին մէջ ամէնէն երկար ժամանակ մնացող ամերիկացին ըլլալով՝ 371 օր<ref>[https://www.nasa.gov/humans-in-space/astronauts/frank-rubio/ Ֆրանք Ռուպիօ]</ref><ref name="nasabio">{{Cite news|url=https://www.nasa.gov/astronauts/biographies/frank-rubio/biography|title=Astronaut Frank Rubio|last=Garcia|first=Mark|date=7 Փետրուար,2018|publisher=[[NASA]]|access-date=20 Յուլիս,2021|language=en}}</ref>: == Մրցանիշին պատմութիւնը == Ռուպիօ եւ ռուս աստղանաւորդներ [[Սերկէյ Փրոքոփիեւ]] եւ [[Տմիթրի Փեթըլին]] դէպի անջրպետ կ'ուղղուին «Սոյուզ ՄՍ-22» անջրպետանաւին մէջ, 21 Սեպտեմբեր 2022-ին: Սկզբունքով խմբակը վեց ամիս պիտի անցընէր «Այ Էս Էս» միջազգային անջրպետի կեդրոնին մէջ եւ [[երկիր]] պիտի վերադառնար Փետրուար 2023-ին: Սակայն Դեկտեմբեր 2022-ին [[Անջրպետ|անջրպետին]] մէջ շրջող լքուած եւ այլեւս անպէտք առարկաներէն կտոր մը կը զարնուի կանգ առած «Սոյուզ» [[Անջրպետանաւ|անջրպետանաւին]]: Այս արկածը վնասներ կը հասցնէ անջրպետանաւին, եւ հետեւաբար մասնագէտներ կը յայտնեն, որ ան ապահով չէ աստղանաւորդները երկիր վերադարձնելու համար: Հետեւաբար երեք աստղանաւորդները երկիր վերադառնալու համար ստիպուած կ'ըլլան սպասել մինչեւ աստղանաւորդներու երկրորդ խումբ մը պատրաստ ըլլայ զիրենք փոխարինելու: Անոնք երկիր կը վերադառնան 23 Սեպտեմբեր 2023-ին` անջրպետին մէջ անցընելով 371 օր, 180 օրուան փոխարէն: Ռուպիօ կը կտրէ ամերիկացի աստղանաւորդ [[Մարք Վանտը Հէյ|Մարք Վանտը Հէյի]] 355 օրուան մրցանիշը, որ արձանագրուած էր 2022-ին: Սակայն անջրպետին մէջ ամէնէն երկար ժամանակ մնացողի մրցանիշը կը մնայ [[Ռուսիա|ռուսերուն]] կողմէ 1990-ական թուականներու կիսուն արձանագրուած՝ 437 օրը: == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Աստղանաւորդներ]] stvagjncgqybnx3nhswza6tpw8kftvy