Ուիքիփետիա hywwiki https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%82%D5%B8%D6%80_%D4%B7%D5%BB MediaWiki 1.44.0-wmf.1 first-letter Մեդիա Սպասարկող Քննարկում Մասնակից Մասնակցի քննարկում Ուիքիփետիա Ուիքիփետիայի քննարկում Պատկեր Պատկերի քննարկում MediaWiki MediaWiki քննարկում Կաղապար Կաղապարի քննարկում Օգնություն Օգնության քննարկում Ստորոգութիւն Կատեգորիայի քննարկում TimedText TimedText talk Մոդուլ Մոդուլի քննարկում 0 1442 235650 228578 2024-11-04T17:46:40Z Azniv Stepanian 8 235650 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Յարութիւն (Գէորգ) Ալամդարեան''' ({{ԱԾ}}), [[հայեր|հայ]] բանաստեղծ, մանկավարժ, հասարակական-քաղաքական եւ եկեղեցական գործիչ։ == Կենսագրութիւն == Ծնած է 14 (25) Յունուարին, Ասթրախանի մէջ, արհեստաւոր ընտանիքի մէջ։ Աւարտած է [[Աղաբաբեան դպրոց|Աղապապեան դպրոց]]ը<ref>[http://lraber.asj-oa.am/2965/1/1981-1(52).pdf Из истории астраханской агабабовской школы]</ref>։ [[1813]]-ին կը հրաւիրուի [[Մոսկուա]]. [[Լազարեաններ]]<nowiki/>ու մօտ դպիր կ'ըլլայ, ապա՝ [[Լազարեան ճեմարան]]<nowiki/>ի առաջին տեսուչը եւ ուսուցիչ։ Միաժամանակ դասախօսութիւններու ներկայ կը գտնուի [[Մոսկուայի համալսարան]]<nowiki/>ին մէջ։ [[1824]]-[[1830]] թուականներուն [[Թիֆլիս]]<nowiki/>ի [[Ներսիսեան դպրոց]]<nowiki/>ի տեսուչն էր. այդ տարիները դպրոցի պատմութեան մէջ յայտնի են «դար Ալամդարեան» անունով։ Ռուս-պարսկական պատերազմի ատեն Ալամդարեան կ'օգնէ հայ կամաւորական գումարտակի կազմակերպման ([[1827]])։ Ռուսական կողմնորոշում ունենալով հանդերձ, կը պաշտպանէ հայ եկեղեցական եւ ազգային-լուսաւորական հաստատութիւններու ինքնուրոյնութիւնը՝ դիմադրելով ցարիզմի ձուլման քաղաքականութեան։ Կը մեղադրուի որպէս [[Ներսես Աշտարակեցի|Ներսէս Աշտարակեցիի]] գաղափարակից, եւ Ի. Պասկեւիչի թելադրանքով [[Էջմիածին|Էջմիածնի]] [[Սինոդ|Սինոտ]]ը զինք կ'աքսորէ [[Հաղպատ|Հաղբատ]] ([[1830]])։ Կեանքին վերջին տարիները կ'ապրի [[Նոր Նախիջեւան]]<nowiki/>ի Ս. Խաչ վանքին մէջ (1832-1834), ուր դաւադրաբար կը սպաննուի 25 [[Մայիս]] ([[հունիս 6|6 Յունիս]])ին։ == Ստեղծագործութիւններ == Ալամդարեան կը գրէ քնարական-սիրային [[բանաստեղծութիւն]]ներ, ձօներ, առ[[ակ]]ներ, պատմական ողբերգութիւն («Հրադամիզդ եւ Զենոպիա», [[1824]]-[[1828]], անաւարտ)։ Մեզի հասած բանաստեղծութիւններուն<ref name=poet>{{Ռուսերէն գիրք |автор= |часть= |заглавие=Краткая литературная энциклопедия |ссылка=http://feb-web.ru/feb/kle/kle-abc/ke1/ke1-1301.htm|ответственный=Гл. ред. А. А. Сурков |издание= |место= М.|издательство= |год=1962 |том=1 |страницы=130}}</ref> առաջինը կը գրէ կնոջ մահուան առիթով, ողբալով իր վաղանցիկ սէրը («Նազելւոյս դէմքն էր ճերմակ ու կարմիր», [[1821]])։ Նոյն տրամադրութեամբ համակուած են նաեւ «Կոծ», «Սուգ», «Ողջոյն հրաժեշտ զաւակաց իմոց» եւ այլ բանաստեղծութիւններ։ Ան կ'օգտագործէ «վարդի ու սոխակի» աւանդական մոթիֆը, կը բացայայտէ թշուառ մարդու տառապանքը («Թշուառութիւն սոխակի», «Վարդակորոյս», «Կոկովանք վարդի», «Սոխակի յոգնարս», «Պարերգութիւն»)։ === Կրօնական տաղեր === Ալամդարեան կը գրէ կրօնական տաղեր, ուր միստիք մտածողութեան հետ առկայ է նաեւ բողոքը ճակատագիրի դէմ։ [[Հին կտակարան|Հին Կտակարան]]<nowiki/>ի մոթիֆներով գրուած բանաստեղծութիւններուն մէջ մարդկային ողբերգութիւնը, կ'ըմբոստանայ մահուան դէմ («Աղօթք», «Կողկողանք առ խաչ Փրկչին», «Ողբերգութիւն Իսրայէլի» եւայլն)։ Ալամդարեան հայ դասականութենէն դէպի զգացողութիւն եւ ռոմանթիզմ անցման շրջանի բանաստեղծ է։ Ունի բազմաթիւ նամակներ, ճառեր, յօդուածներ, թարգմանած է հատուածներ Տ. Տասսոյի «Ազատագրուած Երուսաղէմ»ի մէջ, զբաղած է բառարանագրութեամբ եւ լեզուի հարցերով, ռուսաց լեզուի ծանօթութիւն ունի («Համառօտ բառարան ի ռուսաց լեզուի ի հայ», [[1821]], «Ռուս-հայերէն գործնական համառօտ քերականութիւն», [[1814]]-[[1816]], Երեւանի [[Մեսրոպ Մաշտոց]]<nowiki/>ի անուան [[Մատենադարան]], ձեռքի համար 3754)։ === Գաղափարներ === Ալամդարեանի համոզմամբ մանկավարժը ոչ թէ «վարձկան» պաշտօնեայ է, այլ «անձնուրաց հովիւ»։ Ան կ'առաջարկէ դաստիարակութեան յառաջադէմ ուղիներ, կ'առաջարկէ ծեծն ու աշակերտին հետ կոպիտ վարուելակերպը ուսուցիչի անզօրութեան հետեւանք համարել։ Ըստ իրեն, երեխայի մը ընդունակութիւնները պէտք է զարգացնել աստիճանաբար՝ պարզէն բարդ: Իսկ առարկաներու տեսական իմացութիւնը ամրապնդել գործնականօրէն։ Ան կը մշակէ Ներսիսեան դպրոցի վարչական, ուսումնական եւ բարոյակրթական աշխատանքներու կանոններ՝ {{քաղվածք|«Առաջարկութիւնք դպրոցական կարգադրութեանց ի պետս հայկական ուսումնարանին Տփխիս քաղաքի», [[1825]]}} Ալամդարեանին կ'աշակարտեն [[Խաչատուր Աբովեան]]<nowiki/>ը, Ս. Նազարեանցը, Ս. Ներսիսեանը, Մ. Մսերեանը եւ ուրիշներ։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} {{ՀՍՀ}} {{DEFAULTSORT:Ալամդարեան, Յարութիւն}} [[Ստորոգութիւն:1795 ծնունդներ]] [[Ստորոգութիւն:1834 մահեր]] [[Ստորոգութիւն:5 Յունիսի մահեր]] [[Ստորոգութիւն:25 Յունուարի ծնունդներ]] [[Ստորոգութիւն:6 Յունիսի մահեր]] [[Ստորոգութիւն:Գրողներ այբբենական կարգով]] [[Ստորոգութիւն:Աստրախան ծնածներ]] [[Ստորոգութիւն:Անձինք այբբենական կարգով]] [[Ստորոգութիւն:Հայ բանաստեղծներ]] [[Ստորոգութիւն:Հայ եկեղեցական գործիչներ]] 7q5sotv9txxbfkuofwvei0b75hiz9ug 0 3086 235688 179588 2024-11-05T09:21:19Z Maral Dikbikian 4797 235688 wikitext text/x-wiki '''Ընկերային փիլիսոփայութիւն'''ը գոյութիւն ունի շատ հին օրերէ պատմութեան մէջ: [[Պատկեր:Crowded Nanjing Road in Shanghai.jpeg|մինի]] [[Մշակոյթի Պատմութիւն|Մշակոյթի պատմութեան]] մէջ հասարակութեան մասին առաջին գիտելիքները ձեւաւորուած են հին աշխարհին մէջ, մինչդեռ հասրակութեան մասին գիտութիւնները ձեւաւորուած են շատ աւելի ուշ: Մինչեւ օրս կան որոշ մտածողներ, որոնք կասկածի տակ կը դնեն հասարակութեան մասին գիտութեան գոյութեան հարցը եւ իրենց տեսակէտը կը հիմնաւորեն` ելլելով անոնցմէ, որ հասարակութիւնը կազմուած է ազատ կամքով եւ ստեղծագործական գործունէութեամբ օժտուած անհատներէ, որոնց գործունէութիւնը օրինաչափութեան չի ենթարկուիր: Այդ իսկ պատճառով ալ հասրակութեան մէջ չկան եւ չեն ալ կրնար ըլլալ առարկայական օրէնքներ եւ օրինաչափութիւններ, եւ նման պարագաներու մէջ խօսիլ հասարակական գիտութեան գոյութեան մասին անիմաստ է<ref>http://www.merriam-webster.com/dictionary/social%20philosophy</ref>: Գույութիւն ունի նաեւ հակառակ տեսակէտը (օրինակ՝ [[մարքսիսթներ]]ու), համաձայն որուն` հասարակութեան օրէնքները գոյութիւն ունին մարդոց [[կամք]]էն ու [[գիտակցութիւն]]էն անկախ, եւ հասարակական զարգացման օրէնքներն ու օրիաչափութիւնները նոյնքան առարկայական են եւ անհարժեշտ, որքան բնութեան օրէնքները: Ըստ այդմ ալ նոյնքան [[առարկայական]] են հասարակութեան մասին գիտութիւնները, որքանով որ առարկայական են բնութեան մասին գոյութիւն ունեցող գիտութիւնները<ref>http://onlinelibrary.wiley.com/journal/10.1111/(ISSN)1467-9833/homepage/ProductInformation.html</ref>: Մինչեւ 19-րդ դարու կէսերը, փիլիսոփայութեան մէջ գերակայողը եղած է հասարակութեան [[գաղափարապաշտ]]ական մեկնաբանութիւնը: Հասարակութեան զարգացման օրէնքներն ու օրինաչափութիւնները գաղափարապաշտօրէն կը բացատրուէին ոչ միայն գաղափարապաշտները, այլեւ [[նիւթապաշտ]]ները: Եւ ինչպէս յաճախ կ'ըսէին նիւթապաշտները՝ անոնք էինք ներքեւը, այսինքն բնութեան երեւոյթները բացատրելու համար, իսկ գաղափարապաշտները վերն են, այսինքն հասարակական երեւոյթներու բացատրման բնագաւարին մէջ: == Օբյեկտիվ իտէալիզմ == Օբյեկտիվ իտէալիզմը հասարակութեան զարգացման հիմքն ու շարժիչ ուժը տեսնում է տիեզերական, գերբնական ուժերի ու աստուածների մէջ։ Ըստ այդ մտածողների՝ ''հասարակութեան զարգացում ըպայմանավորված է կա՛մ գերբնական ուժերով, կա՛մ աստվածային կամքով եւ նախախնամությամբ, կա՛մ էլ գիտակցությամբ եւ կամքով օժտված առանձին անհատների գործունեությամբ''։ Փաստորեն, հասարակութեան իտէալիստական ըմբռնումը գերագնահատել է առանձին անհատների, հանճարների տեղն ու դերը սոցիալական գործընթացների մէջ՝ նրանց համարելով պատմութեան կերտողներ, եւ նրանց անուններով էլ կոչվել են նույնիսկ դարաշրջաններ, օրինակ՝ Հուլիոս Կեսարի, Նապոլեոնի, Ստալինին եւ այլոց։ Եվ դա հանգեցրել է անձի պաշտամունքի, օրինակ՝ Խորհրդային տարիներին՝ Լենինի եւ Ստալինի պաշտամունքին։ Չնայած դրան՝ մարքսիզմ-լենինիզմը, լինելով մատերիալիստական-դետերմինիստական ուսմունք, արմատապես մերժել է անձի պաշտամունքը, պատմութեան կերտող համարել է ժողովրդական զանգուածներին։ Միաժամանակ անտեսվել եւ թերագնահատվել է ժողովրդական զանգուածների դերը պատմութեան մէջ։ == Յետադարձ զանգուածի տեսութիւն == Հասարակութեան մասին գոյութիւն ունեցող տեսութիւններից մեկն էլ ռեակցիոն զանգուածի տեսութիւնն է։ Ըստ այդ տեսութեան՝ մեծագույն անհատների ցանկացած վեհ գաղափար կամ նպատակ անմիջապես խեղաթյուրվում եւ իր հակադրութեանն է վերածվում, հենց որ նրան կպչում է մութ եւ խավար զանգուածի ձեռքը։ Հասարակութեան օբյեկտիվ-իտէալիստական մեկնաբանութիւնների մէջ առանձնանում է թեքնոկրատական իտէալիզմը, որը հասարակութեան զարգացման շարժիչ ուժ է համարում գիտատեխնիկական միտքը, գիտութեան եւ տեխնիկայի հանճարներին։ Այս ուսմունքի կողմնակիցները համոզված են, որ գիտատեխնիկական հեղափոխութեան դարաշրջանում գիտական յայտնագործութիւնները աստիճանաբար աւելի ու աւելի առանցքային եւ կենտրոնական տեղ են գրավում հասարակութեան զարգացման մէջ, եւ դրան զուգընթաց գիտատեխնիկական առաջընթացի կառավարիչները եւ մենեջերն են ղեկավարելու հասարակութիւնը։ == Նիւթական ուսմունք == [[Պատկեր:Karl_Marx.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Karl_Marx.jpg|աջից|մինի|Կառլ Մարքս (1818-1883)]] Հասարակութեան մասին նիւթական մոտեցումը մշակվել է Կառլ Մարքս կողմից։ Ըստ Մարքսի՝ հասարակութեան զարգացման հիմքում ընկած են ոչ թե մտքերն ու գաղափարները կամ գերբնական ուժերն ու աստվածային նախախնամութիւնը, այլ նիւթական բարիքների արտադրութեան եղանակը։ Հակադրվելով հասարակութեան մասին իտէալիստական մոտեցումներին՝ Մարքսը գտավ, որ ''ոչ թե հասարակական գիտակցութիւնն է որոշում հասարակական կեցութիւնը, այլ հասարակական կեցութիւնն է որոշում հասարակական գիտակցութիւնը''։ Հասարակութեան մասին նիւթական անուսմունքի մշակման շնորհիվ (պատմութեան նիւթականըմբռնում ) մատերիալիզմը դարձավ աւելի հետեւողական։ Հասարակութեան զարգացման պատմութիւնը Մարքսը ներկայացրել է որպես հասարակական-տնտեսական ձեւաւորումներ ծագման, զարգացման եւ հերթափոխման պատմութիւն, որի հիմքում ընկած է նիւթական բարիքների արտադրութեան եղանակը։ Եվ ինչպես Մարքսն էր ասում, ''հասարակական-տնտեսական ձեւաւորումները միմյանցից տարբերվում են ոչ թե նրանով, թե ինչ են արտադրում, այլ նրանով, թե ինչպես են արտադրում''։ == Հասարակական-տնտեսական ձեւաւորում == Հասարակական-տնտեսական ձեւաւորումն հասարակութեան որոշակի տիպ է, սոցիալական ամբողջական համակարգ է իր զարգացման եւ գործառման կոնկրետ օրենքներով եւ օրինաչափութիւններով։ Հասարակական-տնտեսական ձեւաւորումյի հասկացութիւնը հնարավորութիւն է տալիս ժողովուրդների պատմական զարգացման մէջ ընդհանուրի հետ միասին տարբերակել մի պատմական ժամանակաշրջանը մյուսից։ Յուրաքանչյուր հասարակական-տնտեսական ձեւաւորում ներկայացնում է մարդկային հասարակութեան զարգացման մի որոշակի աստիճան, սոցիալ-տնտեսական հարաբերութիւնների որակապես յուրահատուկ մի համակարգ։ Մարքսը հասարակական բոլոր հարաբերութիւնները բաժանել է երկու մասի՝ նիւթական եւ գաղափարական։ Ըստ նրա՝ նիւթական հարաբերութիւնների հիմքի վրա ձեւավորվում է ամեն մի հասարակարգի հիմքը, իսկ գաղափարական հարաբերութիւնների վրա ձեւավորվում է վերնաշենքը։ հիմքը եւ վերնաշենքը կազմում են ամեն մի հասարակական-տնտեսական կոնձեւաւորումյի կառուցվածքային հիմնական բաղադրիչները։ ''հիմքն արտադրական հարաբերութիւնների ամբողջութիւնն է, որոն կազմում են տվյալ հասարակութեան տնտեսական կառուցվածքը, իսկ [[:hy:Վերնաշենք|վերնաշենքը]] տվյալ տնտեսական հիմքի հիմքի վրա ծագող հասարակական գաղափարների, հաստատութիւնների եւ հարաբերութիւնների ամբողջութիւնն է։'' == Գործօններու տեսութիւն == Հասարակութեան մասին գոյութիւն ունեցող տեսութիւններից մեկն էլ գործօններու տեսութիւնն է։ Այն հասարակութիւնը դիտարկում է որպես սոցիալական ամբողջական համակարգ եւ գտնում է, որ այդ համակարգի բոլոր կողմերը փոխկապակցված են մեկը մյուսի հետ եւ բոլոր կողմերն էլ հավասարապես անհրաժեշտ են ու կարեւոր։ Բայց այդ կողմերը չեն զարգանում համաչափ եւ ներդաշնակ ձեւով։ Այդ կողմերից յուրաքանչյուրն ունի իր զարգացման ներքին օրենքներն ու օրինաչափութիւնները, ինչպես նաեւ յարաբերական ինքնուրոյնութիւնը։ Ըստ այդ տեսութեան՝ սոցիալական փիլիսոփայութեան հիմնական խնդիրն է՝ 1. բացայայտել գործօններից յուրաքանչյուրի տեղն ու դերը, 2. ինչպիսի փոխազդեցութեան մէջ են մեկը մյուսի հետ, 3. փոխազդեցութեան արդյունքնում ինչպիսի փոփոխութիւններ եւ առանձնահատկութիւններ են ի հայտ գալիս, որ գործոնն է առաջանցնում կամ ետ մնում, որն ինչպիսի ազդեցութիւն է ունենում<ref>{{Citation|title=Սոցիալական փիլիսոփայություն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6|date=2024-03-19|accessdate=2024-11-05|language=hy}}</ref>։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Փիլիսոփայութիւն]] 15r2vz0jyocz7cvfuqlpj6wjbkjk5o0 0 4212 235649 227473 2024-11-04T17:30:41Z Azniv Stepanian 8 235649 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ երկիր | հայերէն_անուանում = Ղազախիստանի Հանրապետութիւն<br />Қазақстан Республикасы | բնագիր_անուանում = Ղազախիստանի | դրօշ1 = Flag of Kazakhstan.svg | դրօշի_նկարագրում = - | զինանշան1 = Coat_of_arms_of_Kazakhstan.svg | զինանշանի_նկարագրում = - | տեղադրութիւն1 = | տեղադրութեան_նկարագիրը = | լեզուներ = [[ղազախերէն]]<br />[[ռուսերէն]] | մայրաքաղաք = [[Աստանա]] | կրօն = | պետականկարգ = Անկախութիւն | քմ2 = 2,724,900 | բնակչութիւն = 17,948,700 (2006) | խտութիւն = 5.4 | արժոյթ = [[ղազախական տենգէ]] | արժոյթի գոտ = | ժամային գոտի = | հիմն = | կարգախօս = | տօն = | tld = | landcode = KZT | tel = | քարտես1 = Kazakhstan in its region.svg | քարտեսի_նկարագիրը = }} '''Ղազախիստանը''' ({{Lang-ru|Казахстан}}), Եւրասիական պետութիւն։ Նախկինին միշտ, Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան յաղթանակէն ետք (1917 թ), մինչեւ 1936 թ, Ղազախիստանը եղած է Ռուսաստանի Սովետական դաշնակից Սոցիալիստական Հանրապետութեան կազմին մէջ որպէս '''ինքնավար հանրապետութիւն''': Հետագային, մինչեւ անկախացումը (1991 թ) ունեցած է ԽՍՀՄ միութենական հանրապետութեան կարգավիճակ եւ միւս 14 հանրապետութիւններու հետ միասին ուղղակիօրէն ենթարկուած է միութենական կեդրոնական կառավարութեան։ Այդ ընթացքին մայրաքաղաքը եղած է [[Ալմա Աթա]]ն, անկախացումէն ետք տեղափոխուած է [[Աստանա]]:<br /> Ղազախստանը ընդարձակ, բերրի հողերով ծածկված տափաստանների, ինչպես նաեւ անջուր անապատների երկիր է։ Նրա ընդերքում հայտնաբերված են մարդկությանը յայտնի գրեթէ բոլոր օգտակար հանածոները։<br /> Ղազախիստանի բնորոշ է տարածքի իւրացուածութեան ցած մակարդակը, նոսր բնակեցվածութիւնը, ան [[Կեդրոնական Ասիա|Կեդրոնական Ասիոյ]]՝ տարածքով ամենամեծ պետութիւնն է<ref>{{Cite web |url=http://encyclopedia.am/pages.php?bId=1&hId=489 |title=Ղազախստան, Դպրոցական Մեծ Հանրագիտարան |accessdate=2016-06-28 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304185642/http://encyclopedia.am/pages.php?bId=1&hId=489 |dead-url=yes }}</ref>: Ներկայիս տնտեսական զարգացման գլխաւոր ուղղուածութիւնը հումքային բնոյթէն կը հրաժարի, մշակող ճիւղերու զարգացման խրախուսումը, արուեստագիտական0 յաղթահարումը եւ ժամանակակից ենթակառուցուածքներու ստեղծումը։ == Զարգացման գլխաւոր նախադրեալները == Ղազախիստանը դասական հարթավայրային երկիր է, թոյլ ծածանող մակերեւոյթով։ Միայն հարաւարեւելեան սահմաններու երկայնքով է, որ կը ձգուին մինչեւ 5000 մ բարձրութեան լեռներ։ Մանղշլաղ թերակղզիի մակերեւոյթը համաշխարհային ովկիանոսի մակարդակէն ցած է։<br /> == Կլիմա == Կլիման ցամաքային է, միջին յուլիսի ջերմաստիճանը +19&nbsp;°C +26&nbsp;°C է, յունուարին՝ -4&nbsp;°C - 19&nbsp;°C: Մթնոլորտային տեղումները 200-400մմ է։ == Ջրային ցանց == Գետային ցանցը ցանցառ է, համեմատաբար խիտ է հիւսիսը եւ արեւելքը։ Ամենամեծ գետը [[Իրտիշ]]ն է, որ նաւարկելի է։ [[Սիրդարեա]]ն եւ [[Նարին]] գետերը համեմատաբար սակաւաջուր են եւ կ՛օգտագործուին ոռոգման համար, ամրան ցած հոսանքին մէջ մինչեւ [[Արալեան ծով|Արալի ծովը]] հասնիլը յաճախ կը ցամաքի։ Ամենամէծ լիճը [[Բալխաշ լիճ|Բալխաշն]] է։ Լանդշաֆտները կը հեռդափոխեն հիւսիսէն հարաւ՝ անտառատափաստաններէն մինչեւ կիսաանապատներն ու անապատները։ Միջին եւ հարաւային գոտիի շատ շրջաններուն մէջ ձյան շերտի փոքր հաստութիւնը հնարաւորութիւն կու տայ նոյնիսկ ձմրան անոնք կ՛օգտագործեն որպէս արոտավայրեր։ Հարաւային շրջաններուն մէջ գիւղատնտեսութիւնը կարիք ունի արհեստական ոռոգման։ == Բնակչութիւնը == Ղազախիստանը բազմազգ պետութիւն է։ Բնակչութեան 1/3-էն քիչ աւելի ղազախներ, 30%-ը ռուսեր, 3,7%-ը՝ ուքրաինացիներ, մնացածը ուզպէկներ, գերմանացիներ, թաթարներ եւ տասնեակ այլ ազգերու ներկայացուցիչներ։ Այժմ հետխորհրդային տարիներուն կի փոխուի բնակվութեան ազգային կազմը։ Երկիրներէն կը հեռանայ ռուսախոս բնակչութիւնը ([[Ռուսեր|ռուսներ]],[[ուքրաինա]]ցիներ,[[Գերմանիա|գերմանացիներ]])՝ հիմնականին որակեալ աշխատոյժը։ [[Պատկեր:Population of Kazakhstan.PNG|thumb|Ղազախիստանի բնակչութեան ցուցակը]] {| class="wikitable" |- ! Ազգեր!! [[1989]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=5 Ղազախստանի ազգային կազմը]</ref>-ի տուեալներով !! [[1999]]-ին տուեալներով !! [[2009]]-ի տուեալներով !! [[2011]]-ի տուեալներով !! [[2013]]<ref>[http://www.newskaz.ru/society/20130515/5087880.html Ղազախստանի բնակչությունը ըստ 2013 թվականի տվյալների ]</ref> թուականի տուալներով |- | Ամբողջ բնակչութիւնը || 16 600 || 14 955 || 16 005 || 16 442 || 17 099 |- | ղազախներ || 6 536 || 7 971 || 10 099 || 10 527 || 11 174 |- | ռուսեր || 6 228 || 4 490 || 3 797 || 3 753 || 3 712 |- | ուզպէկներ || 332 || 370 || 457 || 481 || 514 |- | ուքրանացիներ || 896 || 549 || 333 || 321 || 310 |- | ույգուրներ || 185 || 210 || 223 || 233 || 245 |- | թաթարներ || 328 || 249 || 203 || 204 || 205 |- | գերմանացիներ || 958 || 356 || 178 || 180 || 183 |- |} Ամենամեծ քաղաքներն են [[Ալմա Աթա]]ն, [[Պավլոդար]]ը, [[Կարագանդա]]ն, նոր [[մայրաքաղաք]] [[Աստանա]]ն: Յայտնի է նաեւ [[Բայկանուր]]ը, որ եղած է [[ԽՍՀՄ]] ամենամեծ տիեզերանաւակայաններէն մէկը(կը գործէ նաեւ այժմ)։ Այստեղէն արձակուած է աշխարհի առաջին արհեստական արբանեակը, տիեզերք թռած է [[Գագարին Յուրի|Յու.Գագարինը]]: Առաւել խտաբնակ են Կարագանդայի եւ Ալմա Աթայի մարզերը, բնակած են արեւմտեան Կասպից ծովուն հարող, ինչպէս նաեւ կեդրոնական շրջանները։ {| class="wikitable" |- ! № !! [[Քաղաք]]ի անունը !! [[Մարզ]] !! Բնակչութիւն !! № !! [[Քաղաք]]ի անունը !! [[Մարզ]] !! Բնակչութիւն |- | 1 || [[Ալմաթա]] || || 1 507 737 || 12 || [[Կիզիլորդա]] || [[Կիզիլորդայի մարզ]] || 213 165 |- | 2 || [[Աստանա]] || || 814 401 || 13 || [[Պետրոպավլովսկ]] || [[Հիւսիս-Ղազախստանեան մարզ]] || 207 402 |- | 3 || [[Շիմկենտ]] || [[Հարաւ-Ղազախիստանեան մարզ]] || 683 273 || 14 || [[Ատիրաու]] || [[Ատիրաուսկայի մարզ]] || 196 494 |- | 4 || [[Կարագանդա]] || [[Կարագանդայի մարզ]] || 484 596 || 15 || [[Ակտաու]] || [[Մանգիստաուի մարզ]] || 181 526 |- | 5 || [[Ակտոբե]] || [[Ակտյուբինայի մարզ]] || 377 520 || 16 || [[Տեմիրտաու]] || [[Կարագանդայի մարզ]] || 175 632 |- | 6 || [[Տարազ]] || [[Ժամբիլի մարզ]] || 351 476 || 17 || [[Թուրքեստան]] || [[Հարաւ-Ղազախստանեան մարզ]] || 155 549 |- | 7 || [[Պավլոդար]] || [[Պավլոդարի մարզ]] || 329 901 || 18 || [[Կոկչետավ]] || [[Աքմոլայի մարզ]] || 140 846 |- | 8 || [[Ուստ-Կամենոգորսկ]] || [[Արեւելա-Ղազախիստանեան մարզ]] || 314 014 || 19 || [[Տալդիկորգան]] || [[Ալմաթայի մարզ]] || 135 217 |- | 9 || [[Սեմեյ]] || [[Արեւելա-Ղազախիստանեան մարզ]] || 312 065 || 20 || [[Էկիբաստուզ]] || [[Պավլոդարի մարզ]] || 130 903 |- | 10 || [[Ուրալսկ]] || [[Արեւմտա-Ղազախիստանեան մարզ]] || 227 385 || 21 || [[Ռուդնիյ]] || [[Կոստանայի մարզ]] || 114 170 |- | 11 || [[Կոստանայ]] || [[Կոստանայի մարզ]] || 221 970 || 22 || [[Ժանաոզեն]] || [[Մանգիստաուի մարզ]] || 106 221 |} == Վարչական բաժանում == [[Պատկեր:Kazakhstan obl ru.svg|thumb|Ղազախիստանի վարչական բաժանումը]] Ղազախիստանը [[ունիտար պետութիւն]] է։ Ղազախիստանի կազմի մէջ կը մտնեն 14 [[մարզ]]եր, 86 [[քաղաք]]ներ, 168 շրջաններ եւ 174 [[գիւղ]]եր: {| class="wikitable" |- ! № !! Մարզ/Քաղաք !! Վարչական կեդրոն !! Տարածք (քմ²) !! Բնակչութիւն (01.10.[[2013]]) !! Խտութիւն (մարդ/քմ²) |- | 1 || [[Ալմաթա]] || || 451|| 1 494 590 || 3313,95 |- | 2 || [[Աստանա]]<ref>[http://www.parlam.kz/Information.aspx?doc=1&lan=ru-RU Ղազախստանի պառլամենտի գլխավոր կայքը]</ref> || || 710 || 804 474 || 1133,06 |- | 3 || [[Բայկանուր]] || || 57 || 38 970 || 683,68 |- | 4 || [[Աքմոլայի մարզ]] || [[Կոկչետավ]] || 146 219 || 735 232 || 5,03 |- | 5 || [[Ակտյուբինայի մարզ]] || [[Ակտոբե]] || 300 629 || 805 117 || 2,68 |- | 6 || [[Ալմաթայի մարզ]] || [[Տալդիկորգան]] || 223 911 || 1 977 324 || 8,83 |- | 7 || [[Ատիրաուսկայի մարզ]] || [[Ատիրաու]] || 118 631 || 564 936 || 4,76 |- | 8 || [[Արեւելա-Ղազախիստանեան մարզ]] || [[Ուստ-Կամենոգորսկ]] || 283 226 || 1 394 382 || 4,92 |- | 9 || [[Ժամբիլի մարզ]] || [[Տարազ]] || 144 264 || 1 081 907 || 7,50 |- | 10 || [[Արեւմտա-Ղազախիստանեան մարզ]] || [[Ուրալսկ]] || 151 339 || 151 339 || 4,11 |- | 11 || [[Կարագանդայի մարզ]] || [[Կարագանդա]] || 427 982 || 1 367 512 || 3,20 |- | 12 || [[Կոստանայի մարզ]] || [[Կոստանայ]] || 196 001 || 880 775 || 4,49 |- | 13 || [[Կիզիլորդինի մարզ]] || [[Կիզիլորդա]] || 226 019 || 737 122 || 3,26 |- | 14 || [[Մանգիստաուի մարզ]] || [[Ակտաու]] || 165 642 || 582 361 || 3,52 |- | 15 || [[Պավլոդարի մարզ]] || [[Պավլոդար]] || 124 755 || 752 057 || 6,03 |- | 16 || [[Հիւսիս-Ղազախիստանեան մարզ]] || [[Պետրոպավլովսկ]] || 97 993 || 576 748 || 5,89 |- | 17 || [[Հարաւ-Ղազախիստանեան մարզ]] || [[Շիմկենտ]] || 117 249 || 2 721 676 || 23,21 |- | || Ամբողջը || || 2 724 902 || 17 098 546 || 6,27 |- |} == Ղազախիստանի Հայերը == Ղազախիստանի [[հայեր]]ը բնակչութիւն հաստատած հիմնականին խորհրդայնացումէն ետք։ Հաստատուած են քաղաքներուն մէջ եւ գրաւած են արդիւնաբերութեան եւ [[շինարար]]ութեան բնագաւառներուն մէջ։ Եղած են նաեւ ղեկավար աշխատանքներու մէջ։ 30-ական թուականներուն Ղազախական [[ԽՍՀ]] համայնավար խնամակալ առաջին քարտուղարի՝ հանրապետութեան մէջ ամենաբարձր պաշտօնը գրաւած է հայ ազգի Լեւոն Միրզոեանը։ [[1940]]-ական թուականներուն հայերու թիւը բարձրացաւ ի հաշիւ հայաստանէն, վրաստանէն, ղրիմէն աքսորուածներու։ [[1980]]-ի վերջը հայերու մէկ մասը հեռացած էր Ղազախիստանէն, իսկ [[1990]]-էն սկսած հայերու արտագաղթը աշխուժացաւ: Հիմա Ղազախիստանի մէջ կ՛ապրի 25000 [[հայեր|հայ]]: == Տնտեսութիւնը == Ղազախիստանը ունի հզօր տնտեսական ներուժ։ Հետ խորհրդային տարիներու տնտեսական անկմանը փոխարինած է դանդաղ բայց կայուն աճը։ Կը նկատուի արտասահմանեան գլխաւոր ներհոսք։ Հիմնական ներդրողները եւրոպական եւ ճաբոնական ընկերութիւններն են։ Տնտեսութեան առաջատար ճիւղը արդիւնաբերութիւնն է, որ կու տայ համախառն ներքին արդիւնքի գրեթէ 40%-ը։ Զարգացած են լեռնա[[հանք]]ային, կիզանիւթ, մետաղաձուլական, մեքենաշինական, քիմիական, սնունդի ճիւղերը։ === Կիզանիւթի ճիւղ === Կիւանիւթի ճիւղին մէջ առաջատարը քարածխի հանիւթն է։ Գլխաւոր հանքավայրերն են Կարագանդան եւ Էքիբաստուզը։ [[Մանղշլաղ]] եւ [[Բուզոնչի]] թերակղզիներուն մէջ կ՛արդիւնահանեն [[նաւթ]] եւ վառող [[կազ]], որոնք խողովակաշարերով կ՛ուղարկուին երկրի արդիւաբերական կեդրոններ եւ արտասահման։ === Սեւ մետաղաձուլութիւն === Սեւ մետաղաձուլութեան զարգացումը տեղի կ՛ունենայ սեփական հումքի եւ վառելիքի հիմնքի վրայ։ Ամենամեծ ձեռնարկութիւնը [[Կարագանդա]]յի հարեւանութեամբ գտնուող [[Տեմիրթաու]]ի մետաղաձուլական գործատուն է։ Զարգացած է նաեւ պղնձաձուլութիւնը, [[ԿաՊար|կապարի]], [[ցինկ]]ի, ազնիւ եւ հազուագիւտ [[մետաղ]]ներու ձուլումը։ === Քիմիական արդյունաբերութիւն === [[Քիմիա]]կան արդիւնաբերութեան ձեռնարկութիւնները կ՛աշխատին [[նաւթ]], [[ֆոսֆորիտ]]ներու, [[սեւ]] եւ գունաւոր մետաղաձուլութեան թափոններու հիմքի վրայ։ Կ՛արտադրեն նաւթամթերքներ, [[ֆոսֆոր]]ական պարարտանիւթեր, թթուներ, դեղորայք։ === Մեքենաշինութիւն === [[Մեքենա]]շինութիւնը արդիւնաբերութեան ամենաարագ զարգացող ճիւղերէն է։ Կ՛արտադրեն մեքենաներ եւ սարքաւորումներ [[լեռ]]նահանքային ու [[մետաղ]]աձուլական [[ձեռնրկութիւն]]ներու համար, [[քարաշան]]ներ, [[գիւղ]]ատնտեսական այլ մեքենաներ։ === Թեթեւ արդիւնաբերութիւն === Թեթեւ արդիւնաբերութեան կարեւոր ճիւղերն են [[Կաշի|կաշուի]], մորթու, կարի, [[մետաքս]]ի արդիւնաբերութիւնը։ Զարգացած է բամբակեայ գործուածքներու եւ կահոյքի արտադրութիւնը։ === Սնունդի արդիւնաբերութիւն === Սնունդի արդիւնաբերութեան գլխաւոր ճիւղը միսի արտադրութիւնն է, որուն մեծ կեդրոններն են Պետրոպավլովսկը, Ալմա Աթան։ Կը զբաղին նաեւ բոուսական հումքի վերամշակմամբ։ Շաքարի գործարաններ կան [[Ալմա Աթայ]]ի, [[Տալդի Կուրգան]]ի [[մարզ]]երուն մէջ։ Կասպից եւ [[Արալի ծով]]երուն մէջ, [[Բալխաշ լիճ|Բալխաշ լճում]] կը զբաղին ձկնորսութեամբ։ Ղազախիստանի ընդհանուր առմամբ թոյլ տարածքին մէջ բնակութիւնը ձեւաւորուած են քանի մը արդիւնաբերական շրջաններ եւ հանգոյցներ։ === Կեդրոնական շրջան === Կեդրոնական շրջանը աչք կը մտնէ ծանր արդիւնաբերութեան ճիւղերով՝ ածխարդիւնաբերութիւն, սեւ եւ գունաւոր մետաղաձուլութիւն, [[քիմիա]]կան արդիւնաբերութիւն։ Մեծ կեդրոններն են [[Կարագանդա]]ն եւ Տեմիրթաուն։ === Արեւելեան արդիւնաբերական շրջան === Արեւելեան արդիւնաբերական շրջանի գլխաւոր ճիւղերն են մետաղաձուլութիւնը եւ՝ լեկտրաէներգետիկան։ Խոշոր Ուստ-Կամենոգորսկը [[Պավլոդար]]ը: === Հիւսիսային Ղազախիստան === Հիւսիսային Ղազախիստանի մէջ նոյնպէս ձեւաւորուած է բազմաճիւղ արդիւնաբերութիւն։ Կ՛արդիւնահանուին երկաթաքար, որ կ՛արտահանուին [[Ռուսիա|Ռուսաստան]], Հարաւային [[Ուրալ]]ի մետաղաձուլական գործարաններ։ Քարիւղի հետ առնջուած գործերը զարգացած է բազմաճիւղ մեքենաշինութեան, [[Կուստանա]]յի մէջ՝ ինքնաշարժի շինութեան մէջ։ === Արեւմտեան Ղազախիստան === Արեւմտեան Ղազախիստանի մէջ՝ կասպից ծովին հարող շրջաններուն մէջ կը ձեւաւորուին արդիւնաբերական հանգոյցներ նաւթի եւ կազի հանոյթի վերամշակման հիմքի վրայ։ Կ՛արդիւնահանեն նաեւ [[քրոմիտ]], [[նիկել]], [[կոբալտ]], [[ֆոսֆորիտ]]ներ: Ղազախիստանի գիւղատնտեսութեան համախառն ներքին արդիւնքի կէսէն աւելին կու տայ անասնաբուծութեան, որուն համար կերային բազա կը հանդիսանան ատապատային եւ կիսաանապատային գոտիներու ընդարձակ արոտավայրերը։ Գլխաւոր ճյուղը [[ոչխար]]աբուծութիւնն է։ Բուսաբուծութեան ոլորտին մէջ գլխաւորը հացահատիկի մշակումն է։ Այդպիսին այն դարձաւ անցեալ [[դար]]ու 60-ական թուականներէն։ [[ԽՍՀՄ]] բոլոր հանրապետւթիւններու միասնական ջանքերով հիմնադրուեցան բազմաթիւ խոշոր տնտեսութիւններ, որոնք մասնագիտացան ցորենի մշակութեան մէջ։ Հարաւային շրջաններուն մէջ կը մշակեն նաեւ [[բրինձ]], [[կորեկ]], շաքարի ճակնդեղ, [[բամբակ]], [[արեւածաղիկ]], գետնախնձոր։ Ոռոգովի (7,3 միլիոն հեկթար) [[հող]]ահանդերուն մէջ կը ստանան կայուն բերք։ == Փոխադրամիջոց == Երկաթուղային ցանցի երկարութիւնը կը գերազանցէ 13 հազար քմ-ը, սակայն այդ երկրի հսկայական մակերեսի համար բաւարար չէ։ Երկաթուղիներու ոչ մեծ խտութիւնը կը լռացուի ինքնաշարժի նճամբաներով, որոնց մեծ մասը երկրի տարածքը հատող ինքնաշարժի ճամբաներ են։ Ինքնաշարժի ճամաբաներուն ընդհանուր երկարութիւնը 260 հազար քմ է։ == Արտաքին տնտեսական կապերը == Ղազախիստանը աշխատանքի միջազգային աշխարհագրական բաժանման համակարգին մէջ աւելի յայտնի է արտահանումով, քան ներմուծումով։ Արտահանած է [[նաւթ]] ու նաւթամթերքներ, մետաղներ, [[քիմիկատ]]ներ, հացահատիկ, անասնապահական մթերքներ։ Կը ներմծէ [[մեքենա]]ներ ու սարքավորումներ։ Գլխաւոր [[գործընկեր]]ներն են [[Ռուսիա|Ռուսաստան]],[[Գերմանիա]], [[Չինաստան]]ը: == Պատկերասրահ == <center> <gallery> Պատկեր:Astana centr.JPG|Աստանա Պատկեր:Astana-kazakhstan.JPG|Աստանայի նոր թաղամաս Պատկեր:Night Almaty city.jpg|Գիշերային [[Ալմաթի]]ն Պատկեր:Peak of Khan Tengri at sunset.jpg|[[Խան-Տենգրի]] լեռը Պատկեր:Kazakhstani-women.jpg|Ղազախիստանի ազգային անսամբլը Պատկեր:buddatemple1.JPG|Տամգալի-Տաս բնակավայրը Պատկեր:Kazakh quwyrdaq.jpg|Կուրդակ-ղազախական ազգային կերակրատեսակ Պատկեր:runikakaz.JPG|Ժայռապատկեր |[[Աստանա]]յի կեդրոնական մզկիթը Պատկեր:Druzhba-train-Omsk-Karaganda-at-Astana-Station-7750.jpg|«Դրուժբա» գնացքը Պատկեր:Туркестан.jpg|Խոջա Ահմեդ Յասավիի դամբարանը Թրքեստան քաղաքին մէջ </gallery> </center> == Ծանօթագրութիւններ == {{ծանցանկ|2}} == Արտաքին յղումներ == * {{Wikiatlas|Kazakhstan|Ղազախստան}} * [http://en.encyclopedia.kz/ Ղազախիստանի համացանց հանրագիտարան] * [http://www.akorda.kz/ Ղազախիստանի նախագահի կայք] * [http://www.government.kz/ Ղազախիստանի կառավարութեան կայք] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190715062336/http://www.government.kz/ |date=2019-07-15 }} * [http://www.kazakhstan.mfa.am/hy/community-overview-kz/ Ղազախիստանի Հայ Համայնք] * [http://www.vokrugsveta.ru/encyclopedia/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD Ղազախիստանը Հանրագիտարանին մէջ] {{ՎՊԵ|Kazakhstan‎| Ղազախստան}} {{ԱՊՀ}} {{Եւրոպական երկրներ}} {{Ասիական երկրներ}} {{Թյուրքական խորհուրդ}} {{Կենտրոնական Ասիայի երկրներ}} [[Ստորոգութիւն:ԱՊՀ երկիրներ]] [[Ստորոգութիւն:Թրքական խորհուրդի երկիրներ]] [[Ստորոգութիւն:Կեդրոնական Ասիոյ երկիրներ]] [[Ստորոգութիւն:Դէպի ծով ելք չունեցող երկիրներ]] [[Ստորոգութիւն:ՄԱԿ-ի անդամ երկիրներ]] [[Ստորոգութիւն:Եւրոպայի երկրներ]] [[Ստորոգութիւն:Ասիոյ երկիրներ]] [[Ստորոգութիւն:Երկիրներ այբբենական կարգով]] qijxvruhipiztxo4aah188a7q0akcvk 0 4817 235687 219983 2024-11-05T09:00:49Z Maral Dikbikian 4797 235687 wikitext text/x-wiki '''Մտածողութիւն''', անհատի ճանաչողական գործունէութեան գործընթացը՝ ուղղուած իրականութեան՝ ընդհանրացուած եւ միջնորդաւորուած արտացոլման, որու ժամանակ նիւթը կ'իրականացնէ տարբեր տեսակի ընդհանրացումներ<ref>Իմացական գործընթացների պրակտիկում (Յիշողութիւն, մտածողութիւն եւ խօսք, երեւակայութիւն): Մտածողութիւնն ապահովում է օբյեկթիւ աշխարհի, նրա օրէնքների ճանաչում: Ուսումնամեթոտական ձեռնարկ / Կազմ. եւ գլխ. խմբ. Դ. Ռ. Հայրապետեան- Եր.: ԵՊՀ հրատ., 2009, - 190 էջ:</ref>: Մտածողութիւնը կ'արտացոլէ շրջապատող աշխարհի առարկաներու եւ երեւոյթներու այն կողմերն ու օրինաչափութիւնները, որոնք մատչելի չեն անմիջական զգայական արտացոլման համար: Մտածողութեան արդիւնքները [[միտք]]<nowiki/>երն են, որոնք գլխաւորաբար կ'արտայայտուին [[հասկացողութիւն]]<nowiki/>ներով եւ անոնց կապերով, խօսքերով: Մտածողութիւնը նաեւ նորութեան որոնման եւ բացայայտման գործընթացն է, որ կը յենի զգայական փորձի եւ մարդու գործնական [[Գործունէութիւն|գործունէութեան]] վրայ, բայց մեծ չափով դուրս կու գայ անոնց սահմաններէն: Այսպիսով, մտածողութիւնը աշխոյժ հոգեկան գործընթացն է, որ ուղղուած է առարկայական աշխարհի առարկաներու եւ երեւոյթներու էական կողմերու ու անոնց ներքին կապերու միջնորդաւորուած եւ ընդհանրացուած արտացոլման<ref>Գրիգորեան Վ.Հ. Հոգեֆիզիոլոգիայ. - Եր.: Երեւանի համալս. հրատ., 2007, 366 Էջ</ref>: Մտածողութիւնը անհնար է դրսեւորել առանց [[խօսք]]<nowiki/>ի եւ ունի իր տրամաբանական ձեւերը: Մտածողութեան միջոցով մարդը դուրս կու գայ զգացողական ճանաչողութեան սահմաններէն եւ ձեռք կը բերէ իր [[գործունէութիւն]]<nowiki/>ը ծրագրելու եւ կանխատեսելու ունակութիւն: Մտածել կը նշանակէ բացայայտել այն օրինաչափութիւններն ու յատկանիշերը, որոնք ակնյայտ չեն, այլ «թաքնուած են» երեւոյթներու կամ առարկաներու խորքային յարաբերութիւններուն մէջ: Մտածել կը նշանակէ ո՛չ թէ արտացոլել կամ արձագանգել արտաքինի ազդեցութեան, այլ հիմնուելով նախկին փորձառութեան վրայ, զգայական ճանաչողութեան արդի փորձառութեան վրայ «ստեղծել» նոր տրամաբանական ձեւեր՝ հասկացողութիւններ, դատողութիւններ, եզրայանգումներ: == Ծագումնաբանութիւն եւ կիրառութիւն == [[Պատկեր:Eugene_de_Blaas_A_Pensive_Moment.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Eugene_de_Blaas_A_Pensive_Moment.jpg|աջից|մինի|388x388փքս|''Մտածկոտ պահ'' (1904)․ հեղ․՝ Յուջին դե Բլաս]] Մտածողութիւն բառը ծագում առած է հին անգլերէն ''þoht'' կամ ''geþoht բառերէն'', ինչպէս նաեւ ''þencan «''հասկնալ մտքով, հաշուի առնել» արտայայտութենէն<ref>{{Cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?search=Thought|title=Etymology of Thought|last=Harper|first=Douglas|website=Online Etymology Dictionary|accessdate=2009 թ․ մայիսի 22}}</ref>։ «Մտածողութիւն» բառը կրնայ նշանակել<ref>Random House Webster's Unabridged Dictionary, Second Edition, 2001, Published by Random House, Inc., {{ISBN|978-0-375-42599-8}}, p. 1975</ref><ref>Webster's II New College Dictionary, Webster Staff, Webster, Houghton Mifflin Company, Edition: 2, illustrated, revised Published by Houghton Mifflin Harcourt, 1999, {{ISBN|978-0-395-96214-5}}, p. 1147</ref>․ * մտածելու եզակի արդիւնք կամ եզակի միտք («Իմ առաջին միտքն էր՝ ոչ») * մտաւոր գործունէութեան արդիւնք («Մաթեմատիկան մտածողութեան հսկայ ոլորտ է») * մտածելու որոշում կամ համակարգ («Յոգնած էի շատ մտածելէն») * մտքի ուժգնութիւն, պատճառ, պատկերացում եւայլն («Անոր բոլոր միտքերը ամբողջությամբ կեդրոնացած էին իր աշխատանքին վրայ») * գաղափարի քննարկում կամ արտացոլում («Մահուան մասին միտքը կը սարսափեցնէ զիս») * յիշողութիւն («Ես կը մտածեմ մանկութեանս մասին») * կիսատ կամ անկատար մտադրութիւն («Որոշ միտքեր ունիմ իրագործելու») * սպասում կամ ակնկալիք («Անոր կրկին տեսնելու միտք չունի») * քննարկում, ուշադրութիւն, հոգատարութիւն կամ կապուածութիւն («Ան ոչինչ գիտէր իր արտաքին տեսքին մասին» եւ «Ես առանց մտածելու ըրի այդ») * դատողութիւն, կարծիք կամ հաւատ («Իր կարծիքով ազնուութիւնը լաւագոյն քաղաքականութիւնն է») * գաղափարներ, որոնք կը բնութագրեն յատուկ վայր, դաս կամ ժամանակ («Յունական մտածողութիւն») * որեւէ բան գիտակցելու վիճակին մէջ ըլլալ («Այդ ինծի ստիպեց մտածել տատիկիս մասին») * ձգտիլ հաւատալ որեւէ բանի, յատկապէս պակաս համոզուածութեամբ («Կը կարծեմ թէ կ'անձրեւէ, բայց համոզուած չեմ») [[Պատկեր:Huike_thinking.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Huike_thinking.jpg|մինի|''Հուիկեն մտածելիս․'' ձենբուդդիստ քահանա Դազու Հուիկեի դիմանկարը, որը վերագրվում է 10-րդ դարի նկարիչ Շի Քեին։]] Սահմանումներ, որոնք կրնան կամ չեն կրնար պահանջել, որ միտքը * ծագի մարդու ուղեղին մէջ (տե՛ս [[մարդակերպութիւն]]), * ծագի որպէս կենդանի կենսաբանական համակարգի մաս, * ծագի միայն իրազեկման գիտակցական մակարդակով, * պահանջուած լեզու ըլլայ, * սկզբունքային կամ նոյնիսկ հայեցակարգային, վերացական ըլլայ («ֆորմալ»), * ներառէ այլ հասկացութիւններ, ինչպիսիք են նկարագրութիւնները, մեկնաբանութիւնը, պատկերացումը, ծրագրաւորումը կամ մտապահումը։ Մտածողութեան սահմանումները կրնան նաեւ ուղղակի կամ անուղղակի կերպով ծագիլ մտքի տեսութիւններէն։ Տեսութիւններ․ * «Մտածողութեան գործընթացներու եւ մտածող մեքենաներու տեսութեան ամփոփ նկարագիր» (Կայնիելլօ)<ref>{{Cite web|url=http://www.mendeley.com/research/outline-theory-thought-processes-thinking-machines/|title=Outline of a theory of thought-processes and thinking machines|last=Caianiello|first=E.R.|year=1961|website=Journal of Theoretical Biology|pages=204–235|archive-url=https://web.archive.org/web/20130922061851/http://www.mendeley.com/research/outline-theory-thought-processes-thinking-machines/|archive-date=2013 թ․ սեպտեմբերի 22|accessdate=2013 թ․ հունիսի 27|url-status=dead|volume=1, Issue: 2}}</ref> – մտածողութեան գործընթացներ եւ մտաւոր երեւոյթներ՝ մոտելաւորուած մաթեմատիկական հաւասարումներու տեսքով * Մակերեւոյթներ եւ էութիւններ․ Նմանութիւնը որպէս մտածողութեան հումք եւ կրակ (Հոֆստադեր եւ Սանդեր)<ref>"Surfaces and Essences: Analogy as the Fuel and Fire of Thinking" by Douglas Hofstadter and Emmanuel Sander, 2013, Basic Books, {{ISBN|978-0-465-01847-5}}</ref> – նմանութիւններու վրայ կառուցուած տեսութիւն * Լեզուի եւ մտածողութեան ջղային տեսութիւն (Ֆելդման եւ Լակոֆֆ)<ref>{{Cite web|url=http://icbs.berkeley.edu/natural_theory_lt.php|title=The Neural Theory of Language and Thought|website=icbs.berkeley.edu|archive-url=https://web.archive.org/web/20130613095758/http://icbs.berkeley.edu/natural_theory_lt.php|archive-date=2013 թ․ հունիսի 13|accessdate=2018 թ․ հունվարի 20|url-status=dead}}</ref> – լեզուի եւ տարածական յարաբերութիւններու ջղային մոտելաւորում * Մտածողութեան ձեւեր – մտածողութեան կառուցուածքը, ուժը եւ սահմանափակումները (Բաում)<ref>"ThoughtForms – The Structure, Power, and Limitations of Thought: Volume 1 – Introduction to the Theory" by Peter Baum, 2013, Aesir Publishing, {{ISBN|978-0-9884893-0-1}}</ref> – մտաւոր մոտելներու հիման վրայ կառուցուած տեսութիւն * Չգիտակցուած մտածողութեան տեսութիւն<ref>{{Cite web|url=http://changingminds.org/explanations/theories/unconscious_thought.htm|title=Unconscious Thought Theory|website=changingminds.org|accessdate=2018 թ․ հունվարի 20}}</ref><ref>{{Cite book|title=Perspectives On Psychological Science|author1=Ap Dijksterhuis|author2=Ap and Nordgren|author3=Loran F.|year=2006|volume=1–2|pages=95–109|chapter=A Theory of Unconscious Thought|accessdate=2013 թ․ հունիսի 27|chapter-url=http://www.alice.id.tue.nl/references/dijksterhuis-nordgren-2006.pdf|chapter-format=PDF chapter}}</ref> – մտածողութիւն, որ գիտակցուած չէ * Լեզուաբանութեան տեսութիւններ – մտածողութեան բովանդակութիւնը (Սթիվեն Պինկեր, Նոամ Չոմսկի)<ref>"The Stuff of Thought: Language as a Window into Human Nature" by Steven Pinker, 2008, Penguin Books, {{ISBN|978-0-14-311424-6}}</ref> – Լեզուաբանական եւ ճանաչողական տեսութիւն այն մասին, որ մտածողութիւնը հիմնուած է սինթետիկ եւ լեզուաբանական անընդհատ կրկնուող գործընթացներու վրայ * Մտածողութեան վարկածներու լեզուն (Ջերրի Ֆոդոր)<ref>{{Cite web|url=http://www.iep.utm.edu/lot-hypo/|title=Language of Thought Hypothesis {{!}} Internet Encyclopedia of Philosophy|website=www.iep.utm.edu|language=en-US|access-date=2017 թ․ նոյեմբերի 20}}</ref> – Մտաւոր վիճակները ներկայացնող սինթետիկ արտայայտութիւն – Բառացի՝ «Մտածողութեան լեզու»<ref>{{Citation|title=Մտածողություն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%BF%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6|date=2024-03-07|accessdate=2024-11-05|language=hy}}</ref>։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} axo0tdddp8w2yajov4zodusbp2ejvfz 0 4942 235645 235488 2024-11-04T13:58:33Z Maral Dikbikian 4797 235645 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Յովհաննէս Սարկաւագ''' ({{ԱԾ}}), ճանչցուած է ''Յովհաննէս Իմաստասէր'' անունով, հայ մատենագիր, փիլիսոփայ, գիտնական, մանկավարժ<ref>Henri Gabrielian. History of Armenian Philosophy (in Armenian). Vol 1, Yerevan, 1976, p. 155</ref>: == Կենսագրութիւն == Ծնած է 1047-ին քահանայական ընտանիքի մէջ։ Սորված է Հաղբատի եւ Սանահինի վանքին մէջ, ապա՝ Ուռճացի վարդապետի մօտ։ Ապրած եւ գործած է [[Անի|Անիի]] մէջ, որուն բարձրագոյն դպրոցին մէջ դասաւանդած է քերականութիւն, թուաբանութիւն, փիլիսոփայութիւն, տոմարագիտութիւն, տիեզերագիտութիւն եւայլն։ Յետագային գլխաւորած է Հաղբատի դպրոցը, որ իր շնորհիւ դարձած է գիտութեան եւ մշակոյթի կեդրոն։ Խոր գիտելիքներուն համար ան հռչակուած է «Սոփեստոս», «Իմաստասէր», «Մեծն Վարդապետ» եւայլն։ Անոր շիրմաքարը պահուած է «Արձանս այս սեմական է Սոփեստոսի Սարկաւագին» մակագրութեամբ։ [[Պատկեր:Zəylik village in Dashkasan Rayon (1980s).jpg|250px|մինի|Հաղբատի Փիփ գիւղը՝ Յովհաննէս Իմաստասէրի ծննդավայրը]] Յովհաննէս Սարկաւագ ձգած է գրական հարուստ ժառանգութիւն, նաեւ ան սրբագրած, խմբագրած եւ արտագրած է անընթեռնելի դարձած աշխատութիւններ։ Իմաստասէրը գրած է բազմաթիւ շարականներ։ Անոնց մէջ ան փառաբանած է հայ հերոսները, որոնք իրենց կեանքը զոհեցին հայրենիքի փրկութեան համար։ Ան ծանօթացուց հայ ժողովուրդին հայրենասիրական երաժշտութիւնն ու գրականութիւնը եւ քաջալերեց արտագաղթած հայերը վերադառնալու Երկիր<ref name="Agop Jack Hacikyan 2002, pp. 350">Agop Jack Hacikyan, Gabriel Basmajian, Edward S. Franchuk, Nourhan Ouzounian. The Heritage of Armenian Literature: From the sixth to the eighteenth century. Wayne State University Press. 2002, pp. 350–362</ref>: [[Պատկեր:Grave_in_Haxpat_15.JPG|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Grave_in_Haxpat_15.JPG|աջից|մինի|263x263փքս|Յովհաննէս Իմաստասէրի տապանաքարը [[Հաղբատի Վանք|Հաղբատի վանական համալիրին]] մէջ՝ զանգակատան հիւսիս-արեւմտեան կողմը]] Յովհաննէս Սարկաւագ մեծ ներդրում ունեցած է թուաբանութեան մէջ եւ հայերէնի թարգմանած է բազմաթիւ գիրքեր<ref name="Agop Jack Hacikyan 2002, pp. 350" />: [[1084]]-ին Յովհաննէս Սարկաւագ մասնակից դարձած է ծրագրի մը՝ հայկական օրացոյցի մը զարգացման։ Օրացոյցը կը պարունակէր 365 օրեր առաւել մէկ օր։ Այս ծրագրին համար իր տարած աշխատանքը յետագային պատճառ դարձաւ օրացոյցի ստեղծման<ref>Kirakos Gandzaketsi. History of Armenia. Moscow. Nauka. 1976</ref>: == Աշխատութիւններ == Յովհաննէս Սարկաւագը ձցած է գրական հարուստ ժառանգութիւն։ Մեկնած է անթիք եւ քրիստոնեայ հեղինակներու շարք մը երկեր։ Գրած է նաեւ փիլիսոփայական, բնագիտական, տոմարագիտական, գեղագիտական, գեղարուեստական, բարոյագիտական, աստուածաբանական բնոյթի ինքնուրոյն աշխատութիւններ։ Կորած է անոր պատմական երկը, որմէ մէջբերումներ կատարած է [[Սամուէլ Անեցի|Սամուէլ Անեցին]]։ Յովհաննէս Սարկաւագը մեծ ուշադրութիւն դարձուցած է անցեալի գրաւոր ժառանգութեան։ Ան սրբագրած, խմբագրած եւ արտագրած է աղճատուած եւ անընթեռնելի դարձած բազում բնագիր աշխատութիւններ։ === Գաղափարներ === Յովհաննէս Սարկաւագ կրօնական բնոյթի իտէալիզմի դիրքերէն քննադատած է աշխարհի առաջացման մոնիստական–մաթերիալիստական եւ [[:hy:Դուալիզմ|տուալիզմին]] մօտեցող ըմբռնումները։ Ըստ անոր, սկզբնականն [[Աստուած|Աստուածն]] է. այն ինչ որ կայ, նախապէս եղած է Աստուծոյ մտքին մէջ եւ Անոր կամքով դարձած է իրականութիւն։ Արարուած բնութիւնն ինք եւս հանդէս կու գայ որպէս ստեղծագործող։ Քանի որ իւրաքանչիւր առարկայ ենթակայ է փոփոխման, անցման՝ մէկ վիճակէն միւսին, ապա ողջ բնութիւնն ունի գոյութեան երկակի ձեւ՝ որպէս իրականութիւն եւ որպէս հնարաւորութիւն։ Վերջինս իրականութեան մեջ թաքնուած արմատն ու սկիզբն է այն ամէնի, յետագային փոփոխութեան միջոցով կը վերածուի իրականութեան։ Հնարաւորութիւնն ու իրականութիւնը անխզելիօրէն կապուած են ու կը պայմանաւորուին իրար հետ։ Ան փոփոխութեան գործընթացը կ'ընկալէ մեթաֆիզիքօրէն, կարծելով, որ բնութեան մէջ նորը չ'առաջանար։ Սակայն, անդրադառնալով բնութեան առանձին իրերու ու երեւոյթների շարժման պատճառներուն, ան կը ցուցաբերէ դիալեքթտիք մտածողութեան որոշ տարրեր։ Բարձր գնահատելով մարդկային ճանաչողական հնարաւորութիւնները՝ ան հանդէս եկած է բնութեան երեւոյթներու գերբնականացման ու սնոտիապաշտութեան դէմ, պահանջած է թափանցել բնութեան գաղտնիքներուն մէջ, ճանչնալ շրջապատող աշխարհը, որ իր ժամանակին յառաջդիմական պահանջ էր։ Ան կը կարծէր, որ ճշգրիտ–զգայական աշխարհը հասանելի է մարդկային իմացութեան։ Ճանաչողութիւնը չիմացութենէն դէպի իմացութիւն, թերի իմացութենէն դէպի առաւել լրիւ իմացութիւն ընթացող երկարատեւ գործընթաց է, որ կ'անցնի զգայական՝ առաջին եւ անհրաժեշտ աստիճանը, որուն կը յաջորդէ բնական իմացութիւնը։ Բացառիկ երեւոյթ էին գիտելիքներու ձեռքբերման եւ անոնց հաւաստիութիւնը ստուգելու խնդրին մէջ փորձի դերի մասին իր դատողութիւնները, ճշմարտութեան մասին առաջ քաշած գաղափարները, անուանական մտածելակերպի առանձին արտայայտութիւնները եւ այլն։ Յովհաննէս Սարկաւագը ընդունած է երկրի գնդաձեւութիւնը։ === Մաթեմատիկա === [[Պատկեր:Haghpat_Monastery_IMG_3290.jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Haghpat_Monastery_IMG_3290.jpg|աջից|մինի|400x400փքս|[[:hy:Հաղպատի_վանական_համալիր|Հաղպատի վանքը]], որտեղ սովորել եւ իր գիտակրթական գործունէութիւնն է իրականացրել Յովհաննէս Իմաստասէրը]] Պահպանուած է Յովհաննէս Սարկաւագի [[Մաթեմաթիկական ապացոյց|մաթեմատիկական]] մէկ աշխատութիւն՝ «Յաղագս անկիւնաւոր թուոց» վերնագրով, ուր տրուած են այսպէս կոչուած եռանկիւն, քառանկիւն, մինչեւ 14–անկիւն թիւերը։ Աշխատութեան ընդօրինակութիւններէն մէկը կը պարունակէ նաեւ [[բիւթակորասեան]] [[Բազմապատկման աղիւսակ|բազմապատկումի աղիւսակի]] հայկական տարբերակը։ === Արուեստ === [[Արուեստ|Արուեստի]] տեսութեան բնագաւառին մէջ նոր խօսք է «Բան իմաստութեան ի պատճառս...» 188–տողանոց չափածոյ երկը, որ երկխօսութիւն է բանաստեղծի ու «սարեկի» միջեւ։ Թեման արուեստի ակունքներու խնդիրն է։ Յովհաննէս Սարկաւագը արուեստի աղբիւրը կը տեսնէ բնութեան մեջ։ Ըստ անոր՝ որքան արուեստը մօտենայ բնութեան, այնքան աւելի կատարեալ կ'ըլլայ։ Բանականութիւնն է արուեստի բարձրագոյն վիճակը։ Ան կը գտնէր, որ բարձր արուեստի հասնելու համար անհրաժեշտ է տաղանդի առկայութիւն եւ յամառ ու նպատակասլաց աշխատանք։ Ան կը պահանջէր խօսքի ստեղծագործութեան ազատութիւն։ === Տոմար === Յովհաննէս Սարկաւագը զբաղած է [[Հայկական Տոմար|հայկական տոմարի]] կարգաւորման հարցով։ 1080 թուականին, երբ լրացուցած է հայոց Մեծ թուականի առաջին պարբերաշրջանը, ան կազմած է յետագայ 532 տարիներու (մինչեւ 1616 թուական) աղիւսակը, որ կոչուած է [[Սարկաւագագիր տոմար]]։ Իսկ 1084 թուականին ստեղծած է [[Հայոց փոքր թուական|Հայոց փոքր թուականը]], որ կոչուած է «Սարկաւագագիր»։ === Երաժշտութիւն === Յովհաննէս Սարկաւագը 11-12-րդ դարերու երեւելի երաժշտագէտներէն ու երգահաններէն է, որ նշանակելի աւանդ ձցած է [[Անի|Անիի]] եւ [[Հաղբատի Վանք|Հաղպատի]] գիտական աւանդութիւններու զարգացման մէջ եւ ուղի հարթած՝ դէպի [[Կիլիկիա]] անցումն իրագործող հայկական երաժշտական մշակոյթի յետագայ ծաղկման համար։ Յովհաննէս Սարկաւագի, որպէս երաժիշտի, գործունէութիւնը կապուած է երաժշտական գեղագիտութեան, գիտական ու գործնական տեսութեան, կատարողական արուեստի եւ ստեղծագործութեան հետ։ Անեղծանելի հետքեր ձգած է հայ [[:hy:Միջնադար|միջնադարեան]] արուեստի փիլիսոփայութեան, այդ շարքին եւ ուղղակի՝ երաժշտական գեղագիտութեան զարգացման մէջ։ «Բան իմաստութեան» քերթուածին մէջ, մասնաւորապէս, երաժշտութիւնը կը համարէ սովորովի գեղարուեստ, որ ծագում կ'առնէ եւ կը զարգանայ որպէս բնութեան նմանելու եւ բնութենէն սորվելու մարդկային ձգտումի անմիջական արդիւնք։ Եւ ի դէմս բնութեան, ունենալով գեղեցկութեան ու բարձրագոյն ներդաշնակութեան յաւերժական, իր համապարփակութեամբ անհասանելի, տիպար մը, վերջինիս հասնելու ձգտման մէջ ձեռք կը բերէ կատարելագործման յավիտենապէս գործող հզօր ազդակներ։ Ինչպէս կը պարզուի, ուսման եւ կրթութեան ասպարէզին մէջ [[Գրիգոր Մագիստրոս Պահլաւունի|Գրիգոր Մագիստրոսի]] բարենորոգումները շարունակելով անոնք ի կատար ածած Յովհաննէս Սարկաւագը, քերականութեան տոմարի եւ թուաբանութեան կարգին դաս տուած է նաեւ ընդհանրապէս «քառեակ արուեստները», որոնցմէ մէկն էր երաժշտագիտութիւնը։ Նմանապէս՝ կը պարզուի, որ Յովհաննէս Սարկաւագը իրեն աշակերտած հոգեւորականներուն ուսուցանած է նաեւ երաժշտութեան նշագրութեան հիմունքները, ինչպէս եւ ծիսական մատեաններու երաժշտանշանագրական բովանդակութիւնը բացայայտելու՝ ընթերցելու–վերծանելու սկզբունքները։ Յայտնի է Յովհաննէս Սարկաւագի կատարած նշանակալի գործը սաղմոսերգութեան նորոգութեան ասպարէզին մէջ։ Որպէս ստեղծագործող, ան նշանակալի աւանդ մուծած է աղօթքի ժանրի զարգացման մէջ, լծուած է գանձարան ժողովածուի նիւթերու կուտակման եւ էապէս հարստացուցած շարականներու յօրինման փորձը։ Ղեւոնդեանց յիշատակին նուիրուած անոր «Անճառելի բանդ Աստուած» մանկունքը բարձրարուեստ կոթող մըն է, որ նշանակալի չափով զարգացնելով [[Կոմիտաս կաթողիկոս|Կոմիտաս կաթողիկոսի]] «Անձինք նուիրեալք» շարականի գրական ու երաժշտական բաղադրիչներու կառուցվուծքային լաւագոյն յատկանիշները, անմիջականօրէն կը նախապատրաստէ [[Ներսէս Շնորհալի (Ներսէս Դ․ Կլայեցի)|Ներսէս Շնորհալիի՝]] [[Աւարայրի Ճակատամարտ|Աւարայրի ճակատամարտի]] հերոսներուն ոգեկոչող «Նորահրաշ պսակաւոր» ստեղծագործութիւնը<ref>{{Citation|title=Հովհաննես Իմաստասեր|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D4%BB%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%A5%D6%80|date=2024-10-10|accessdate=2024-10-31|language=hy}}</ref>։ == Յիշատակ == Յովհաննէս Իմաստասէրը 1129 թուականին Հաղպատ գիւղին մէջ։ Գերեզմանը կը գտնուի Հաղպատի վանական համալիրի զանգակատան հիւսիս-արեւմտեան կողմը<ref name="ՀՀ Կ որոշում 29 հունվարի 2004 թվականի N 49-Ն2">Հայաստանի Հանրապետութեան կառավարութեան որոշում 29 Յունուար 2004 թուականի N 49-Ն ստորագրուած 04.02.2004 թուականին, ''([https://www.arlis.am/DocumentView.aspx?DocID=37965 էլեկտրոնային տարբերակ])''։</ref>։ Անոր տապանաքարը ընդգրկուած է [[Հաղպատի պատմութեան եւ մշակոյթի անշարժ յուշարձաններ|Հաղպատի պատմութեան եւ մշակոյթի անշարժ յուշարձաններու]] ցանկին մէջ, որպէս հանրապետական նշանակութեան յուշարձան<ref name="ՀՀ Կ որոշում 29 հունվարի 2004 թվականի N 49-Ն2" />։<gallery> Պատկեր:Հովհաննես_Իմաստասերի_տապանաքար_-_Tombstone_of_Hovhannes_Imtaser_(2023).jpg|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D4%BB%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BF%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%80_-_Tombstone_of_Hovhannes_Imtaser_(2023).jpg|Յովհաննէս Իմաստասէրի տապանաքարը, ետին՝ Հաղպատի վանքի զանգակատունը Պատկեր:Grave_in_Haxpat_15.JPG|link=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Grave_in_Haxpat_15.JPG|Յովհաննէս Իմաստասէրի տապանաքարը եւ վրայի հայերէն արձանագրութիւնը </gallery> == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} {{Արտաքին յղումներ}} f8j6e7bzm9f8xpefdyu6rgy9dpp2pn2 0 5204 235684 179529 2024-11-05T06:43:54Z Maral Dikbikian 4797 235684 wikitext text/x-wiki '''Շարահիւսութիւն''', [[Քերականութիւն|քերականութեան]] երկու հիմնական բաժիններէն մէկը, որ կ'ուսումնասիրէ [[բառ]]երու գործառական կիրառութիւնները, անոնց կապակցութիւնները, նախադասութիւնները, ասոնց կառուցուածքային տիպերը եւ կապը իրար հետ։ Շարահիւսութեան հիմնական խնդիրը, այդպիսով, լեզուի շարահիւսական միաւորներու եւ ատոնք պայմանաւորող քերականական յարաբերութիւններու քննութիւնն է։ Այդ միաւորներն են՝ նախադասութեան անդամներն են բառակապակցութիւնները եւ նախադասութիւնները։ Քերականագիտութեան մէջ ժամանակ մը շարահիւսութեան հանգեցուած է բառակապակցութիւններու ուսմունքի, ըստ որուն նախադասութիւնները նոյնպես դիտուած են որպէս բառակապակցութիւններու առանձին տեսակ։ Սակայն յետագային նախադասութիւններն ու բառակապակցութիւնները առանձնացած են։ Այս պարագային եւս մասնագէտներու զգալի մասը շարահիւսութիւնը համարած է [[բառակապակցութիւն]]ներու ու [[նախադասութիւն]]ներու ուսմունք։ Այդուհանդերձ, զայն ուսումնասիրութեան ընթացքին չեն անտեսուած նաեւ նախադասութեան անդամները։ [[Աշխարհաբար|Աշխարհաբառի]] քերականագիտութեան մէջ մինչեւ․ [[20-րդ դար]]ու [[1960|60-ականները]] շարահիւսութեան բաժնին մէջ շեշտը դրուած է նախադասութիւններու ու անոնց անդամներուն վրայ, [[բառակապակցութիւն]]ները քննութեան առարկայ գրեթէ չեն դարձած։ Ժամանակակից հայագիտութիւնը շարահիւսութեան ուսումնասիրութեան ոլորտին մէջ կ'ընդգրկէ թէ՛ նախադասութիւններն ու անոնց անդամները, թէ՛ բառակապակցութիւնները։ Նախադասութեան անդամները, քերականական զանազան կապերու մէջ ըլլալով, կը բաղադրեն նախադասութիւնը եւ այդպիսով կը մասնակցին համապատասխան մտքի ձեւաւորման ու հաղորդման։ Բառակապակցութիւնները աւելի մեծ միաւորներ են, քան նախադասութեան անդամները, որովհետեւ երկու կամ աւելի լիիմաստ բառերու անդամազատ զուգակցումներ են, լրացում-լրացեալ միութիւններ, ուր կայ կախման յարաբերութիւն, գլխաւոր բառը գերադաս է, միւսը՝ ստորադաս, կախեալ եւ անոնցմէ իւրաքանչիւրը նախադասութեան առանձին անդամ է։ Բայց որոշ պարագաներու նախադասութեան անդամները կրնան արտայայտուիլ ամբողջական բառակապակցութիւններով, ինչպէս նաեւ հիմնական ու սպասարկու բառերու զուգակցութեամբ։ Բառակապակցութիւնները դեռ նախադասութիւններ չեն, որովհետեւ չունենալով նախադասութեան անհրաժեշտ յատկանիշները՝ միտք չեն հաղորդեր, այլ նախադասութեան կազմին մէջ կը ծառայեն ատոր։ Նախադասութիւնը հաղորդակցման միաւոր է, քանի որ օժտուած ըլլալով ստորոգումով ու հնչերանգային աւարտուածութեամբ, որեւէ միտք կ'արտայայտէ։ Բայց անիկա կրնայ կազմուած ըլլալ թէ՛ մէկ բառանդամէ, թէ՛ բազմաթիւ անդամներէ, ինչպէս նաեւ իր կազմին մէջ կրնայ ունենալ բաղադրիչ նախադասութիւններ։ Շարահիւսական յարաբերութիւնները բազմազան են։ Ենթական ու [[ստորոգեալ]]ը միմիանց հանդէպ ունին ստորոգումային յարաբերութիւն, ստորադաս կամ գերադաս չեն։ Ընդհանրապէս նախադասութեան անդամներուն միջեւ յարաբերութիւնները կ'ըլլան կապակցական հետեւեալ տիպերով՝ համաձայնութեամբ, հոլովումով եւ առդրութեամբ։ Համաձայնութիւնը տարբեր անդամներու կապակցումն է դէմքի, թիւի եւ հոլովի համապատասխանեցումով։ Ժամանակակից հայերէնին մէջ համաձայնական կապակցութիւն ունին [[ենթակայ|ենթական]] եւ ստորոգեալը (կը համաձայնին դէմքով ու թիւով՝ «Ես գրեցի», «Մենք գրեցինք», «Վարդանը եւ Գրիգորը գրեցին»), բացայայտիչի որոշ տիպեր եւս կը համաձայնին բացայայտեալին («Ես՝ ուսանողս, ուսման մէջ գերազանցիկ եմ», «Դուք՝ ուսանողներդ, ուսման մէջ գերազանցիկ էք»)։ Հոլովումը նախադասութեան այս կամ այն անդամի (եւ միաժամանակ բառակապակցութեան անդամի) իմաստի (նաեւ որոշ բայերու սեռի) պահանջով որեւէ հոլովով արտայայտուող լրացման ընդունումն է («Կը գրեմ նամակ», «Մօտեցայ պատին», «Զգուշացէ՛ք հրդեհէն» «Կը քալեմ մայթին վրայէն», «Ան կը սորվի դպրոցը»)։ Հոլովով արտայայտուող լրացումը կրնայ նախադասութեան առանձին անդամ չըլլալ՝ մնալով բառակապակցութեան կազմին մէջ, իր գերադաս անդամին հետ հանդէս գալ որպէս նախադասութեան անդամ («Ասիկա գովասանքի արժանի գործ է», «Ատիկա մարդուն վայել բան չէ»)։ Առդրումը լրացման յարումն է լրացեալին՝ առանց փոփոխութեան («Կարմիր վարդը բացուած է», «Մեքենան արագ ընթացաւ»)։ Կապակցման տարբեր տիպերը կ'իրագործուին զանազան միջոցներով։ Ատոնք են՝ թեքոյթները եւ բառափոխական միւս ձեւոյթները («Ես ներկեցի վրձինով», «Թռչունները չուեցին» եւն.), կապերը («Դուք խօսեցաք աշխատանքի մասին», «Գացինք դէպի դաշտ» եւն.), շարադասութիւնը (համապատասխան միտքի արտայայտումէն բխող՝ կապակցուող բառերու դասաւորումը), հնչերանգը։ Նախադասութիւններու [[կապակցութիւն]]ները կ'ուսումնասիրուին ըստ իրենց բարդ տիպերուն մէջ մտնող պարզ նախադասութիւններու յարաբերութիւններու, որոնք ընդհանուր առմամբ կ'ըլլան համադասական եւ ստորադասական՝ կապակցման համապատասխան միջոցներով ու եղանակներով։ Արդի շարահիւսագիտութեան մէջ նոր են շարահիւսական հոմանիշներու, շարահիւսական յարացոյցներու, բնագիրի շարահիւսութեան գաղափարները։ == Գրականութիւն == * [[Մ. Աբեղեան]], Հայոց լեզուի տեսութիւն, Ե., 1965։ * [[Սերգէյ Աբրահամեան|Ս. Աբրահամեան]], Հայոց լեզու (Շարահիւսութիւն), Ե., 1984։ * [[Սերգէյ Աբրահամեան|Ս. Աբրահամեան]] եւ այլք, Հայոց լեզու, մ. II, Ե., 1975։ * [[Սերգէյ Աբրահամեան|Ս. Աբրահամեան]] եւ այլք, Ժամանակակից հայոց լեզու, հ. 3, Ե., 1976։ * [[Վարագ Առաքելեան|Վ. Առաքելեան]], Հայերէնի շարահիւսութիւն, հ. 1-2, Ե., 1959-1964։ * Վ. Առաքելեան, Ներածութիւն «Հայերէնի շարահիւսութեան», Ե., 1959։ * [[Մալխասեանց Ստեփան|Ստ. Մալխասեանց]], Գրաբարի համաձայնութիւնը, Թիֆլիս, 1892։ * Հ. Պետրոսեան, Հայագիտական բառարան, Երեւան, 1987։ * [[Գուրգէն Սեւակ|Գ. Սեւակ]], Հայոց լեզուի շարահիւսութիւն, Ե., 1937-1980։ [[Ստորոգութիւն:Լեզուաբանութեան բաժիններ]] [[Ստորոգութիւն:Քերականութիւն]] eb9kkhl4dodbd925cf2aas4atab76s3 235685 235684 2024-11-05T06:44:32Z Maral Dikbikian 4797 235685 wikitext text/x-wiki '''Շարահիւսութիւն''', [[Քերականութիւն|քերականութեան]] երկու հիմնական բաժիններէն մէկը, որ կ'ուսումնասիրէ [[բառ]]երու գործառական կիրառութիւնները, անոնց կապակցութիւնները, նախադասութիւնները, ասոնց կառուցուածքային տիպերը եւ կապը իրար հետ։ Շարահիւսութեան հիմնական խնդիրը, այդպիսով, լեզուի շարահիւսական միաւորներու եւ ատոնք պայմանաւորող քերականական յարաբերութիւններու քննութիւնն է։ Այդ միաւորներն են՝ նախադասութեան անդամներն են բառակապակցութիւնները եւ նախադասութիւնները։ Քերականագիտութեան մէջ ժամանակ մը շարահիւսութեան հանգեցուած է բառակապակցութիւններու ուսմունքի, ըստ որուն նախադասութիւնները նոյնպես դիտուած են որպէս բառակապակցութիւններու առանձին տեսակ։ Սակայն յետագային նախադասութիւններն ու բառակապակցութիւնները առանձնացած են։ Այս պարագային եւս մասնագէտներու զգալի մասը շարահիւսութիւնը համարած է [[բառակապակցութիւն]]ներու ու [[նախադասութիւն]]ներու ուսմունք։ Այդուհանդերձ, զայն ուսումնասիրութեան ընթացքին չեն անտեսուած նաեւ նախադասութեան անդամները։ [[Աշխարհաբար|Աշխարհաբառի]] քերականագիտութեան մէջ մինչեւ․ [[20-րդ դար]]ու [[1960|60-ականները]] շարահիւսութեան բաժնին մէջ շեշտը դրուած է նախադասութիւններու ու անոնց անդամներուն վրայ, [[բառակապակցութիւն]]ները քննութեան առարկայ գրեթէ չեն դարձած։ Ժամանակակից հայագիտութիւնը շարահիւսութեան ուսումնասիրութեան ոլորտին մէջ կ'ընդգրկէ թէ՛ նախադասութիւններն ու անոնց անդամները, թէ՛ բառակապակցութիւնները։ Նախադասութեան անդամները, քերականական զանազան կապերու մէջ ըլլալով, կը բաղադրեն նախադասութիւնը եւ այդպիսով կը մասնակցին համապատասխան մտքի ձեւաւորման ու հաղորդման։ Բառակապակցութիւնները աւելի մեծ միաւորներ են, քան նախադասութեան անդամները, որովհետեւ երկու կամ աւելի լիիմաստ բառերու անդամազատ զուգակցումներ են, լրացում-լրացեալ միութիւններ, ուր կայ կախման յարաբերութիւն, գլխաւոր բառը գերադաս է, միւսը՝ ստորադաս, կախեալ եւ անոնցմէ իւրաքանչիւրը նախադասութեան առանձին անդամ է։ Բայց որոշ պարագաներու նախադասութեան անդամները կրնան արտայայտուիլ ամբողջական բառակապակցութիւններով, ինչպէս նաեւ հիմնական ու սպասարկու բառերու զուգակցութեամբ։ Բառակապակցութիւնները դեռ նախադասութիւններ չեն, որովհետեւ չունենալով նախադասութեան անհրաժեշտ յատկանիշները՝ միտք չեն հաղորդեր, այլ նախադասութեան կազմին մէջ կը ծառայեն ատոր։ Նախադասութիւնը հաղորդակցման միաւոր է, քանի որ օժտուած ըլլալով ստորոգումով ու հնչերանգային աւարտուածութեամբ, որեւէ միտք կ'արտայայտէ։ Բայց անիկա կրնայ կազմուած ըլլալ թէ՛ մէկ բառանդամէ, թէ՛ բազմաթիւ անդամներէ, ինչպէս նաեւ իր կազմին մէջ կրնայ ունենալ բաղադրիչ նախադասութիւններ։ Շարահիւսական յարաբերութիւնները բազմազան են։ Ենթական ու [[ստորոգեալ]]ը միմիանց հանդէպ ունին ստորոգումային յարաբերութիւն, ստորադաս կամ գերադաս չեն։ Ընդհանրապէս նախադասութեան անդամներուն միջեւ յարաբերութիւնները կ'ըլլան կապակցական հետեւեալ տիպերով՝ համաձայնութեամբ, հոլովումով եւ առդրութեամբ։ Համաձայնութիւնը տարբեր անդամներու կապակցումն է դէմքի, թիւի եւ հոլովի համապատասխանեցումով։ Ժամանակակից հայերէնին մէջ համաձայնական կապակցութիւն ունին [[ենթակայ|ենթական]] եւ ստորոգեալը (կը համաձայնին դէմքով ու թիւով՝ «Ես գրեցի», «Մենք գրեցինք», «Վարդանը եւ Գրիգորը գրեցին»), բացայայտիչի որոշ տիպեր եւս կը համաձայնին բացայայտեալին («Ես՝ ուսանողս, ուսման մէջ գերազանցիկ եմ», «Դուք՝ ուսանողներդ, ուսման մէջ գերազանցիկ էք»)։ Հոլովումը նախադասութեան այս կամ այն անդամի (եւ միաժամանակ բառակապակցութեան անդամի) իմաստի (նաեւ որոշ բայերու սեռի) պահանջով որեւէ հոլովով արտայայտուող լրացման ընդունումն է («Կը գրեմ նամակ», «Մօտեցայ պատին», «Զգուշացէ՛ք հրդեհէն» «Կը քալեմ մայթին վրայէն», «Ան կը սորվի դպրոցը»)։ Հոլովով արտայայտուող լրացումը կրնայ նախադասութեան առանձին անդամ չըլլալ՝ մնալով բառակապակցութեան կազմին մէջ, իր գերադաս անդամին հետ հանդէս գալ որպէս նախադասութեան անդամ («Ասիկա գովասանքի արժանի գործ է», «Ատիկա մարդուն վայել բան չէ»)։ Առդրումը լրացման յարումն է լրացեալին՝ առանց փոփոխութեան («Կարմիր վարդը բացուած է», «Մեքենան արագ ընթացաւ»)։ Կապակցման տարբեր տիպերը կ'իրագործուին զանազան միջոցներով։ Ատոնք են՝ թեքոյթները եւ բառափոխական միւս ձեւոյթները («Ես ներկեցի վրձինով», «Թռչունները չուեցին» եւն.), կապերը («Դուք խօսեցաք աշխատանքի մասին», «Գացինք դէպի դաշտ» եւն.), շարադասութիւնը (համապատասխան միտքի արտայայտումէն բխող՝ կապակցուող բառերու դասաւորումը), հնչերանգը։ Նախադասութիւններու [[կապակցութիւն]]ները կ'ուսումնասիրուին ըստ իրենց բարդ տիպերուն մէջ մտնող պարզ նախադասութիւններու յարաբերութիւններու, որոնք ընդհանուր առմամբ կ'ըլլան համադասական եւ ստորադասական՝ կապակցման համապատասխան միջոցներով ու եղանակներով։ Արդի շարահիւսագիտութեան մէջ նոր են շարահիւսական հոմանիշներու, շարահիւսական յարացոյցներու, բնագիրի շարահիւսութեան գաղափարները։<ref>{{Citation|title=Շարահյուսություն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%87%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6|date=2022-03-06|accessdate=2024-11-05|language=hy}}</ref> == Գրականութիւն == * [[Մ. Աբեղեան]], Հայոց լեզուի տեսութիւն, Ե., 1965։ * [[Սերգէյ Աբրահամեան|Ս. Աբրահամեան]], Հայոց լեզու (Շարահիւսութիւն), Ե., 1984։ * [[Սերգէյ Աբրահամեան|Ս. Աբրահամեան]] եւ այլք, Հայոց լեզու, մ. II, Ե., 1975։ * [[Սերգէյ Աբրահամեան|Ս. Աբրահամեան]] եւ այլք, Ժամանակակից հայոց լեզու, հ. 3, Ե., 1976։ * [[Վարագ Առաքելեան|Վ. Առաքելեան]], Հայերէնի շարահիւսութիւն, հ. 1-2, Ե., 1959-1964։ * Վ. Առաքելեան, Ներածութիւն «Հայերէնի շարահիւսութեան», Ե., 1959։ * [[Մալխասեանց Ստեփան|Ստ. Մալխասեանց]], Գրաբարի համաձայնութիւնը, Թիֆլիս, 1892։ * Հ. Պետրոսեան, Հայագիտական բառարան, Երեւան, 1987։ * [[Գուրգէն Սեւակ|Գ. Սեւակ]], Հայոց լեզուի շարահիւսութիւն, Ե., 1937-1980։ [[Ստորոգութիւն:Լեզուաբանութեան բաժիններ]] [[Ստորոգութիւն:Քերականութիւն]] dk0gsce242irowiep0f3cedzguscvje 235686 235685 2024-11-05T06:45:07Z Maral Dikbikian 4797 235686 wikitext text/x-wiki '''Շարահիւսութիւն''', [[Քերականութիւն|քերականութեան]] երկու հիմնական բաժիններէն մէկը, որ կ'ուսումնասիրէ [[բառ]]երու գործառական կիրառութիւնները, անոնց կապակցութիւնները, նախադասութիւնները, ասոնց կառուցուածքային տիպերը եւ կապը իրար հետ։ Շարահիւսութեան հիմնական խնդիրը, այդպիսով, լեզուի շարահիւսական միաւորներու եւ ատոնք պայմանաւորող քերականական յարաբերութիւններու քննութիւնն է։ Այդ միաւորներն են՝ նախադասութեան անդամներն են բառակապակցութիւնները եւ նախադասութիւնները։ Քերականագիտութեան մէջ ժամանակ մը շարահիւսութեան հանգեցուած է բառակապակցութիւններու ուսմունքի, ըստ որուն նախադասութիւնները նոյնպես դիտուած են որպէս բառակապակցութիւններու առանձին տեսակ։ Սակայն յետագային նախադասութիւններն ու բառակապակցութիւնները առանձնացած են։ Այս պարագային եւս մասնագէտներու զգալի մասը շարահիւսութիւնը համարած է [[բառակապակցութիւն]]ներու ու [[նախադասութիւն]]ներու ուսմունք։ Այդուհանդերձ, զայն ուսումնասիրութեան ընթացքին չեն անտեսուած նաեւ նախադասութեան անդամները։ [[Աշխարհաբար|Աշխարհաբառի]] քերականագիտութեան մէջ մինչեւ․ [[20-րդ դար]]ու [[1960|60-ականները]] շարահիւսութեան բաժնին մէջ շեշտը դրուած է նախադասութիւններու ու անոնց անդամներուն վրայ, [[բառակապակցութիւն]]ները քննութեան առարկայ գրեթէ չեն դարձած։ Ժամանակակից հայագիտութիւնը շարահիւսութեան ուսումնասիրութեան ոլորտին մէջ կ'ընդգրկէ թէ՛ նախադասութիւններն ու անոնց անդամները, թէ՛ բառակապակցութիւնները։ Նախադասութեան անդամները, քերականական զանազան կապերու մէջ ըլլալով, կը բաղադրեն նախադասութիւնը եւ այդպիսով կը մասնակցին համապատասխան մտքի ձեւաւորման ու հաղորդման։ Բառակապակցութիւնները աւելի մեծ միաւորներ են, քան նախադասութեան անդամները, որովհետեւ երկու կամ աւելի լիիմաստ բառերու անդամազատ զուգակցումներ են, լրացում-լրացեալ միութիւններ, ուր կայ կախման յարաբերութիւն, գլխաւոր բառը գերադաս է, միւսը՝ ստորադաս, կախեալ եւ անոնցմէ իւրաքանչիւրը նախադասութեան առանձին անդամ է։ Բայց որոշ պարագաներու նախադասութեան անդամները կրնան արտայայտուիլ ամբողջական բառակապակցութիւններով, ինչպէս նաեւ հիմնական ու սպասարկու բառերու զուգակցութեամբ։ Բառակապակցութիւնները դեռ նախադասութիւններ չեն, որովհետեւ չունենալով նախադասութեան անհրաժեշտ յատկանիշները՝ միտք չեն հաղորդեր, այլ նախադասութեան կազմին մէջ կը ծառայեն ատոր։ Նախադասութիւնը հաղորդակցման միաւոր է, քանի որ օժտուած ըլլալով ստորոգումով ու հնչերանգային աւարտուածութեամբ, որեւէ միտք կ'արտայայտէ։ Բայց անիկա կրնայ կազմուած ըլլալ թէ՛ մէկ բառանդամէ, թէ՛ բազմաթիւ անդամներէ, ինչպէս նաեւ իր կազմին մէջ կրնայ ունենալ բաղադրիչ նախադասութիւններ։ Շարահիւսական յարաբերութիւնները բազմազան են։ Ենթական ու [[ստորոգեալ]]ը միմիանց հանդէպ ունին ստորոգումային յարաբերութիւն, ստորադաս կամ գերադաս չեն։ Ընդհանրապէս նախադասութեան անդամներուն միջեւ յարաբերութիւնները կ'ըլլան կապակցական հետեւեալ տիպերով՝ համաձայնութեամբ, հոլովումով եւ առդրութեամբ։ Համաձայնութիւնը տարբեր անդամներու կապակցումն է դէմքի, թիւի եւ հոլովի համապատասխանեցումով։ Ժամանակակից հայերէնին մէջ համաձայնական կապակցութիւն ունին [[ենթակայ|ենթական]] եւ ստորոգեալը (կը համաձայնին դէմքով ու թիւով՝ «Ես գրեցի», «Մենք գրեցինք», «Վարդանը եւ Գրիգորը գրեցին»), բացայայտիչի որոշ տիպեր եւս կը համաձայնին բացայայտեալին («Ես՝ ուսանողս, ուսման մէջ գերազանցիկ եմ», «Դուք՝ ուսանողներդ, ուսման մէջ գերազանցիկ էք»)։ Հոլովումը նախադասութեան այս կամ այն անդամի (եւ միաժամանակ բառակապակցութեան անդամի) իմաստի (նաեւ որոշ բայերու սեռի) պահանջով որեւէ հոլովով արտայայտուող լրացման ընդունումն է («Կը գրեմ նամակ», «Մօտեցայ պատին», «Զգուշացէ՛ք հրդեհէն» «Կը քալեմ մայթին վրայէն», «Ան կը սորվի դպրոցը»)։ Հոլովով արտայայտուող լրացումը կրնայ նախադասութեան առանձին անդամ չըլլալ՝ մնալով բառակապակցութեան կազմին մէջ, իր գերադաս անդամին հետ հանդէս գալ որպէս նախադասութեան անդամ («Ասիկա գովասանքի արժանի գործ է», «Ատիկա մարդուն վայել բան չէ»)։ Առդրումը լրացման յարումն է լրացեալին՝ առանց փոփոխութեան («Կարմիր վարդը բացուած է», «Մեքենան արագ ընթացաւ»)։ Կապակցման տարբեր տիպերը կ'իրագործուին զանազան միջոցներով։ Ատոնք են՝ թեքոյթները եւ բառափոխական միւս ձեւոյթները («Ես ներկեցի վրձինով», «Թռչունները չուեցին» եւն.), կապերը («Դուք խօսեցաք աշխատանքի մասին», «Գացինք դէպի դաշտ» եւն.), շարադասութիւնը (համապատասխան միտքի արտայայտումէն բխող՝ կապակցուող բառերու դասաւորումը), հնչերանգը։ Նախադասութիւններու [[կապակցութիւն]]ները կ'ուսումնասիրուին ըստ իրենց բարդ տիպերուն մէջ մտնող պարզ նախադասութիւններու յարաբերութիւններու, որոնք ընդհանուր առմամբ կ'ըլլան համադասական եւ ստորադասական՝ կապակցման համապատասխան միջոցներով ու եղանակներով։ Արդի շարահիւսագիտութեան մէջ նոր են շարահիւսական հոմանիշներու, շարահիւսական յարացոյցներու, բնագիրի շարահիւսութեան գաղափարները։<ref>{{Citation|title=Շարահյուսություն|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%87%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6|date=2022-03-06|accessdate=2024-11-05|language=hy}}</ref> == Գրականութիւն == * [[Մ. Աբեղեան]], Հայոց լեզուի տեսութիւն, Ե., 1965։ * [[Սերգէյ Աբրահամեան|Ս. Աբրահամեան]], Հայոց լեզու (Շարահիւսութիւն), Ե., 1984։ * [[Սերգէյ Աբրահամեան|Ս. Աբրահամեան]] եւ այլք, Հայոց լեզու, մ. II, Ե., 1975։ * [[Սերգէյ Աբրահամեան|Ս. Աբրահամեան]] եւ այլք, Ժամանակակից հայոց լեզու, հ. 3, Ե., 1976։ * [[Վարագ Առաքելեան|Վ. Առաքելեան]], Հայերէնի շարահիւսութիւն, հ. 1-2, Ե., 1959-1964։ * Վ. Առաքելեան, Ներածութիւն «Հայերէնի շարահիւսութեան», Ե., 1959։ * [[Մալխասեանց Ստեփան|Ստ. Մալխասեանց]], Գրաբարի համաձայնութիւնը, Թիֆլիս, 1892։ * Հ. Պետրոսեան, Հայագիտական բառարան, Երեւան, 1987։ * [[Գուրգէն Սեւակ|Գ. Սեւակ]], Հայոց լեզուի շարահիւսութիւն, Ե., 1937-1980։ == Ծանօթագրութիւն == [[Ստորոգութիւն:Լեզուաբանութեան բաժիններ]] [[Ստորոգութիւն:Քերականութիւն]] 5v03otef4cv407jlli55wvpqfzum59i 0 6958 235646 211120 2024-11-04T14:19:33Z Maral Dikbikian 4797 235646 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Haghpat-Nshan.jpg|260px|մինի|աջից|Հաղբատավանք]] '''Հաղբատի վանք''', միջնադարեան Հայաստանի հոգեւոր, մշակութային եւ գիտաուսումնական կեդրոն, կը գտնուի [[Հաղբատ (գիւղ)|Հաղբատ]] գիւղի հարաւ-արեւելեան բարձրադիր մասին մէջ, [[Դեբետ (Լոռիի մարզ)|Դեբետի]] աջ ափին։ Վանքի առաջին Ս․ Նշան [[եկեղեցի]]ն, որ նուիրուած է [[Քրիստոս]]ի փրկարար խաչին, [[976]] թուականին սկսած է կառուցել [[Աշոտ Գ․ Ողորմած|Աշոտ Ողորմած]] թագաւորի կինը՝ Խոսրովանոյշ թագուհին, եկեղեցիին շինութիւնը աւարտած է [[991]] թուականին։ Թագուհին, մոռնալով իր սեփական անձը, իր որդիներուն՝ [[Սմբատ Ա․ Բագրատունի|Սմբատի]] եւ Կիւրիկէի (Գուրգէն ) արեւշատութեան նուիրած է եկեղեցին։ Եկեղեցւոյ թմբուկին վրայ եղած արձանագրութեան համաձայն՝ Հաղբատի առաջին վանահայր Սիմէոն եւ Տիրանուն երէցը հիմնած են հոգեւոր դպրոց, հրաւիրելով գիտնական եւ ուսուցիչ վանականներ եւ միաբաններու թիւը հասած է 500-ի։ [[1996]] թուականին [[Հայաստանի Հանրապետութիւն|Հայաստանի Հանրապետութեան]] որոշումով վանքը վերադարձուած է [[Սուրբ էջմիածին|Ս․ Էջմիածնի]] տնօրինութեան։ == Անուան պատմութիւն == Հաղպատ անուանման հետ կապուած են բազմաթիւ աւանդութիւններ, որոնցմէ մէկուն համաձայն Սանահինի իշխաններէն մէկը կը հրաւիրէ իր մօտ ճանչցուած վարպետ մը, վանք կառուցելու համար։ Վարպետը կը ներկայանայ իշխանին իր որդւոյն հետ։ Աշխատանքի ընթացին վէճ կ'առաջանայ հօր եւ որդիին միջեւ։ Ենթավարպետներէն մէկը կը բռնէ տղուն կողմը։ Այսպէս, կռուելով հօր հետ, որդին կը ձգէ աշխատանքը եւ կը հեռանայ։ Ճանապարհին, ուրիշ իշխան մը կը վարձէ իրենց՝ իր վանքը կառուցելու պատուէրով։ Երբ տղուն բարձրացուցած պատերը կը հասնին այնքան, որ տեսանելի կը դառնան [[Սանահինի Վանք|Սանահինէն]], աշխատաւորները կը հաղորդեն այդ մասին ծեր վարպետին։ Ոչ աշխատանքային օրը ան կ'որոշէ այցելել տղուն շինարարութիւնը, կը մօտենայ կիսասարք վանքի պատին եւ երկար կը զննէ զայն։ Բոլորը լուռ կը սպասէին ծեր վարպետի գնահատականին։ Վերջապէս, ան հրեց շարուածքի քարը եւ ըսաւ. «Հախ պատ»։ Այստեղ հայր եւ որդի գրկախառնուեցան եւ հաշտուեցան։ Իսկ վանքին մնաց «Հաղպատ» անուանումը։ == Պատմութիւն == Հաղբատ գիւղը հին ժամանակ կոչուած է «Սրբլիս» (Սուրբ Լոյս), որովհետեւ արեւը կը բարձրանար հարեւան սարի ետեւէն եւ լոյս կը սփռէր հարեւան գիւղերու վրայ։ Հաղբատ վանքի կառուցումէն ետք գիւղը վերանուանուեցաւ, իսկ Սրբլիս անունը անցաւ հարեւան սարին։ Նախապէս գոյութիւն ունեցած Մարիամաշէն գաւիթի ([[1185]]) տեղը։ Անիկա [[արեւելք]]-[[արեւմուտք]] ձգուած ընդարձակ սրահ է՝ լայնաթռիչք, հուժկու փոխհատուող զոյգ կամարներու վրայ յենած իւրայատուկ ծածկով։ Կամարներով սահմանուած՝ քառակուսիէն, արեւմուտքէն կը շարունակէ եւս 3 մ․՝ սահմանագիծին ունենալով հաստահեղոյս փնջաձեւ զոյգ սիւներ, որոնց վրայ չորս կողմէն կը հանգչին թաղակիր կամարները։ Փոխհատուող զոյգ կամարներու հնարքը կիրառուած է նաեւ կեդրոնական քառակուսի ծածկոյթի մէջ, ուր անոնք կը կազմեն քառակուսի երդիքը՝ պսակուած վեցսիւնանի ռոտոնդայով։ Սուրբ Նշանի հիւսիս-արեւելեան անկիւնային մասին մէջ գտնուող գրատուն-մատենադարանը քառակուսի դահլիճ է, պատերուն կից կիսագլանաձեւ որմնամոյթերէն բարձրացող փոխհատուող զոյգ կամարներու վրայ յենուող ծածկով։ Միջին քառակուսիին վրան կը բարձրանայ բուրգաձեւ ութանիստ գմբէթը՝ լուսաւորութեան միակ աղբիւր երդիքով։ Ներկայ շէնքը [[1258]]-1262-ին Յովհաննէս վանահօր վերակառուցածն է։ Ուշ միջնադարուն ծառայած է որպէս մառան, որուն մասին կը վկայեն մեծ թիւով թաղուած կարասները։ Գրատուն-մատենադարանի վերակառուցման հետ միաժամանակ կառուցուած են գրատան սրահը եւ փոքր գաւիթը, որոնցմով իրարու հետ կը կապուին գրատուն-մատենադարանը, Սուրբ Նշանը եւ Համազասպի ժամատունը։ === Համազասպի ժամատուն === Փոքր գաւիթի հիւսիսէն՝ կցուած է Համազասպի ժամատունը: [[1257]]-ին կառուցած է [[Համազասպ Անեցի]] վանահայրը։ Չորս հզօր սիւներով, երդիքաւոր, կեդրոնակազմ դահլիճ է՝ իր ժանրին մէջ ամէնամեծը (18, 68 x 18, 20 մ․)։ Արեւելքէն կցուած է աւելի վաղ կառուցուած մատուռը։ === Զանգակատունը === Վանքի տարածքի արեւելեան բարձրադիր մասին մէջ, գլխաւոր մուտքին դիմաց, առանձին կանգնած է հայ ճարտարապետութեան անզուգական յուշարձան՝ Հաղբատ վանքի զանգակատունը, որ [[1245]]-ին կառուցած է Համազասպ վանահայրը «Բազում ջանիւ, ի դառն ժամանակս թաթարաց», ինչպէս կը տեղեկացնէ արձանագրութիւնը։ Բաղկացած է եօթսիւնանի զանգաշտարակով, պսակուած երկու յարկաբաժիններէ, որոնց միջեւ հաղորդակցումը կը կատարուի քարէ բարձր աստիճաններով։ Կառոյցին բացառիկ շուք ու հմայք կու տան վարպետօրէն զուգակցուած տարբեր մեծութեան ճակտոնները, անկիւններու շթաքարէ անցումները, բացուածքներու շքեղ եզրակալները, կամարակապ զոյգ պատուհանները, գեղանի զանգաշտարակը։ === Սեղանատունը === Համալիրի հիւսիս-արեւելքը գտնուող սեղանատունը (13-րդ դար, նորոգուած է [[1975]] - [[1978]] թթ․) յատակագիծը ուղղանկիւն կառոյց է՝ մէկ զոյգ սիւներով բաժնուած երկու հաւասար քառակուսի մասերու, որոնցմէ իւրաքանչիւրն ունի փոխհատուող զոյգ կամարներու վրայ յենուող երդիքաւոր ծածկ։ Մուտքը արեւմուտքէն է՝ պարիսպէն դուրս։ === Սուրբ Գրիգոր եկեղեցի === Գաւիթէն հարաւ տեղադրուած՝ Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին ([[1025]]), դուրսէն ուղղանկիւն, իսկ ներսէն խաչաձեւ յատակագիծով, երկթեք կտուրով, թաղակապ շինութիւն է, որուն չորս անկիւնները աւանդատուներ են (արեւմտեանները՝ կրկնայարկ)։ === Սուրբ Աստուածածին եկեղեցի === Սուրբ Աստուածածին եկեղեցին ([[13-րդ դար]]), գաւիթի հիւսիսային կողմն է, Սուրբ Գրիգորին գրեթէ համաչափ դիրքով։ Ցած համաչափութիւններով, գմբէթաւոր փոքրաչափ կառոյց է։ === Խաչքարեր === Փոքր գաւիթէն ներս, Սուրբ Նշան եկեղեցւոյ հիւսիսային շքամուտքի արեւելեան կողմն է, պատկերագրական հարստութեամբ եւ արտայայտչամիջոցներու բարձրարուեստ միահիւսմամբ բնութագրուող, Ամենափրկիչ [[խաչքար]]ը ([[1273]])՝ կանգնեցուած Աթաբեկ եւ ամիրսպասալար Սադունի ի պատիւ։ Պարիսպի հիւսիս-արեւմտեան անկիւնի մօտ Ուքանանց տոհմի՝ գեղաքանդակ խաչքարերով պսակուած մատուռ-դամբարաններն են (13-րդ դարի առաջին կէս)։ == Համաշխարհային Ժառանգութիւն == [[1996]]-ին Հաղբատի վանական համալիրը ընդգրկուած է [[ԵՈՒՆԵՍՔՕ]]-ի համաշխարհային մշակութային արժէքներու ցուցակին մէջ։ == Լուսանկարներ == <gallery> Պատկեր:Haghpat-Nshan.jpg|Սուրբ Նշան եկեղեցին՝ Հաղպատի համալիրէն ներս Պատկեր:Haghpat-zvonik.jpg|Հաղբատի զանգակատունը Պատկեր:Haghpat-Belltower2.jpg|Զանգակատան հարաւային կողմը Պատկեր:Haghbat e.JPG|Զանգակատունը Պատկեր:Haghpat monastery-AudreyH.jpg|Զանգակատունը եւ Սուրբ Նշան եկեղեցին Պատկեր:Armenia Haghbat.jpg|Շինութիւններէն մէկուն մուտքը Պատկեր:Map of Haghpat.gif|քարտէս Պատկեր:Hakhpat-gp-ares1-l.jpg|Հաղբատ վանքի յատակագիծը Պատկեր:Haghpat Monastery, 2021.jpg|alt= </gallery> ==Արտաքին յղումներ== {{Վիքիպահեստ|Haghpat}} * [http://www.findarmenia.com/arm/sights/haghpat/ Հայոց լեռներու գանձերը - Հաղբատ] {{Համաշխարհային ժառանգություն Հայաստանում}} {{ՀՀՀ}} [[Ստորոգութիւն:Համաշխարհային ժառանգություն Հայաստանում]] [[Ստորոգութիւն:Կրօնական կառոյցներ]] [[Ստորոգութիւն:Գուգարքի կրօնական կառոյցներ]] [[Ստորոգութիւն:Վանքային համալիրներ այբբենական կարգով]] [[Ստորոգութիւն:Լոռիի մարզի տաճարներ]] [[Ստորոգութիւն:Հայկական վանքեր]] [[Ստորոգութիւն:Հայկական եկեղեցիներ]] mvt5xgtwjy8otf4u3gik5y193giunok 828 8434 235679 94820 2024-11-04T22:09:03Z Zulf 7527 Update from [[d:Special:GoToLinkedPage/enwiki/Q15098140|master]] using [[mw:Synchronizer| #Synchronizer]] 235679 Scribunto text/plain -- Function allowing for consistent treatment of boolean-like wikitext input. -- It works similarly to the template {{yesno}}. return function (val, default) -- If your wiki uses non-ascii characters for any of "yes", "no", etc., you -- should replace "val:lower()" with "mw.ustring.lower(val)" in the -- following line. val = type(val) == 'string' and val:lower() or val if val == nil then return nil elseif val == true or val == 'yes' or val == 'y' or val == 'true' or val == 't' or val == 'on' or tonumber(val) == 1 then return true elseif val == false or val == 'no' or val == 'n' or val == 'false' or val == 'f' or val == 'off' or tonumber(val) == 0 then return false else return default end end swdskn7svew8i9wuydn9uj5l3r2ghcs 828 12971 235680 127493 2024-11-04T22:19:38Z Zulf 7527 Update from [[d:Special:GoToLinkedPage/enwiki/Q14357839|master]] using [[mw:Synchronizer| #Synchronizer]] 235680 Scribunto text/plain -- This module implements {{documentation}}. -- Get required modules. local getArgs = require('Module:Arguments').getArgs -- Get the config table. local cfg = mw.loadData('Module:Documentation/config') local p = {} -- Often-used functions. local ugsub = mw.ustring.gsub local format = mw.ustring.format ---------------------------------------------------------------------------- -- Helper functions -- -- These are defined as local functions, but are made available in the p -- table for testing purposes. ---------------------------------------------------------------------------- local function message(cfgKey, valArray, expectType) --[[ -- Gets a message from the cfg table and formats it if appropriate. -- The function raises an error if the value from the cfg table is not -- of the type expectType. The default type for expectType is 'string'. -- If the table valArray is present, strings such as $1, $2 etc. in the -- message are substituted with values from the table keys [1], [2] etc. -- For example, if the message "foo-message" had the value 'Foo $2 bar $1.', -- message('foo-message', {'baz', 'qux'}) would return "Foo qux bar baz." --]] local msg = cfg[cfgKey] expectType = expectType or 'string' if type(msg) ~= expectType then error('message: type error in message cfg.' .. cfgKey .. ' (' .. expectType .. ' expected, got ' .. type(msg) .. ')', 2) end if not valArray then return msg end local function getMessageVal(match) match = tonumber(match) return valArray[match] or error('message: no value found for key $' .. match .. ' in message cfg.' .. cfgKey, 4) end return ugsub(msg, '$([1-9][0-9]*)', getMessageVal) end p.message = message local function makeWikilink(page, display) if display then return format('[[%s|%s]]', page, display) else return format('[[%s]]', page) end end p.makeWikilink = makeWikilink local function makeCategoryLink(cat, sort) local catns = mw.site.namespaces[14].name return makeWikilink(catns .. ':' .. cat, sort) end p.makeCategoryLink = makeCategoryLink local function makeUrlLink(url, display) return format('[%s %s]', url, display) end p.makeUrlLink = makeUrlLink local function makeToolbar(...) local ret = {} local lim = select('#', ...) if lim < 1 then return nil end for i = 1, lim do ret[#ret + 1] = select(i, ...) end -- 'documentation-toolbar' return format( '<span class="%s">(%s)</span>', message('toolbar-class'), table.concat(ret, ' &#124; ') ) end p.makeToolbar = makeToolbar ---------------------------------------------------------------------------- -- Argument processing ---------------------------------------------------------------------------- local function makeInvokeFunc(funcName) return function (frame) local args = getArgs(frame, { valueFunc = function (key, value) if type(value) == 'string' then value = value:match('^%s*(.-)%s*$') -- Remove whitespace. if key == 'heading' or value ~= '' then return value else return nil end else return value end end }) return p[funcName](args) end end ---------------------------------------------------------------------------- -- Entry points ---------------------------------------------------------------------------- function p.nonexistent(frame) if mw.title.getCurrentTitle().subpageText == 'testcases' then return frame:expandTemplate{title = 'module test cases notice'} else return p.main(frame) end end p.main = makeInvokeFunc('_main') function p._main(args) --[[ -- This function defines logic flow for the module. -- @args - table of arguments passed by the user --]] local env = p.getEnvironment(args) local root = mw.html.create() root :wikitext(p._getModuleWikitext(args, env)) :wikitext(p.protectionTemplate(env)) :wikitext(p.sandboxNotice(args, env)) :tag('div') -- 'documentation-container' :addClass(message('container')) :attr('role', 'complementary') :attr('aria-labelledby', args.heading ~= '' and 'documentation-heading' or nil) :attr('aria-label', args.heading == '' and 'Documentation' or nil) :newline() :tag('div') -- 'documentation' :addClass(message('main-div-classes')) :newline() :wikitext(p._startBox(args, env)) :wikitext(p._content(args, env)) :tag('div') -- 'documentation-clear' :addClass(message('clear')) :done() :newline() :done() :wikitext(p._endBox(args, env)) :done() :wikitext(p.addTrackingCategories(env)) -- 'Module:Documentation/styles.css' return mw.getCurrentFrame():extensionTag ( 'templatestyles', '', {src=cfg['templatestyles'] }) .. tostring(root) end ---------------------------------------------------------------------------- -- Environment settings ---------------------------------------------------------------------------- function p.getEnvironment(args) --[[ -- Returns a table with information about the environment, including title -- objects and other namespace- or path-related data. -- @args - table of arguments passed by the user -- -- Title objects include: -- env.title - the page we are making documentation for (usually the current title) -- env.templateTitle - the template (or module, file, etc.) -- env.docTitle - the /doc subpage. -- env.sandboxTitle - the /sandbox subpage. -- env.testcasesTitle - the /testcases subpage. -- -- Data includes: -- env.protectionLevels - the protection levels table of the title object. -- env.subjectSpace - the number of the title's subject namespace. -- env.docSpace - the number of the namespace the title puts its documentation in. -- env.docpageBase - the text of the base page of the /doc, /sandbox and /testcases pages, with namespace. -- env.compareUrl - URL of the Special:ComparePages page comparing the sandbox with the template. -- -- All table lookups are passed through pcall so that errors are caught. If an error occurs, the value -- returned will be nil. --]] local env, envFuncs = {}, {} -- Set up the metatable. If triggered we call the corresponding function in the envFuncs table. The value -- returned by that function is memoized in the env table so that we don't call any of the functions -- more than once. (Nils won't be memoized.) setmetatable(env, { __index = function (t, key) local envFunc = envFuncs[key] if envFunc then local success, val = pcall(envFunc) if success then env[key] = val -- Memoise the value. return val end end return nil end }) function envFuncs.title() -- The title object for the current page, or a test page passed with args.page. local title local titleArg = args.page if titleArg then title = mw.title.new(titleArg) else title = mw.title.getCurrentTitle() end return title end function envFuncs.templateTitle() --[[ -- The template (or module, etc.) title object. -- Messages: -- 'sandbox-subpage' --> 'sandbox' -- 'testcases-subpage' --> 'testcases' --]] local subjectSpace = env.subjectSpace local title = env.title local subpage = title.subpageText if subpage == message('sandbox-subpage') or subpage == message('testcases-subpage') then return mw.title.makeTitle(subjectSpace, title.baseText) else return mw.title.makeTitle(subjectSpace, title.text) end end function envFuncs.docTitle() --[[ -- Title object of the /doc subpage. -- Messages: -- 'doc-subpage' --> 'doc' --]] local title = env.title local docname = args[1] -- User-specified doc page. local docpage if docname then docpage = docname else docpage = env.docpageBase .. '/' .. message('doc-subpage') end return mw.title.new(docpage) end function envFuncs.sandboxTitle() --[[ -- Title object for the /sandbox subpage. -- Messages: -- 'sandbox-subpage' --> 'sandbox' --]] return mw.title.new(env.docpageBase .. '/' .. message('sandbox-subpage')) end function envFuncs.testcasesTitle() --[[ -- Title object for the /testcases subpage. -- Messages: -- 'testcases-subpage' --> 'testcases' --]] return mw.title.new(env.docpageBase .. '/' .. message('testcases-subpage')) end function envFuncs.protectionLevels() -- The protection levels table of the title object. return env.title.protectionLevels end function envFuncs.subjectSpace() -- The subject namespace number. return mw.site.namespaces[env.title.namespace].subject.id end function envFuncs.docSpace() -- The documentation namespace number. For most namespaces this is the -- same as the subject namespace. However, pages in the Article, File, -- MediaWiki or Category namespaces must have their /doc, /sandbox and -- /testcases pages in talk space. local subjectSpace = env.subjectSpace if subjectSpace == 0 or subjectSpace == 6 or subjectSpace == 8 or subjectSpace == 14 then return subjectSpace + 1 else return subjectSpace end end function envFuncs.docpageBase() -- The base page of the /doc, /sandbox, and /testcases subpages. -- For some namespaces this is the talk page, rather than the template page. local templateTitle = env.templateTitle local docSpace = env.docSpace local docSpaceText = mw.site.namespaces[docSpace].name -- Assemble the link. docSpace is never the main namespace, so we can hardcode the colon. return docSpaceText .. ':' .. templateTitle.text end function envFuncs.compareUrl() -- Diff link between the sandbox and the main template using [[Special:ComparePages]]. local templateTitle = env.templateTitle local sandboxTitle = env.sandboxTitle if templateTitle.exists and sandboxTitle.exists then local compareUrl = mw.uri.canonicalUrl( 'Special:ComparePages', { page1 = templateTitle.prefixedText, page2 = sandboxTitle.prefixedText} ) return tostring(compareUrl) else return nil end end return env end ---------------------------------------------------------------------------- -- Auxiliary templates ---------------------------------------------------------------------------- p.getModuleWikitext = makeInvokeFunc('_getModuleWikitext') function p._getModuleWikitext(args, env) local currentTitle = mw.title.getCurrentTitle() if currentTitle.contentModel ~= 'Scribunto' then return end pcall(require, currentTitle.prefixedText) -- if it fails, we don't care local moduleWikitext = package.loaded["Module:Module wikitext"] if moduleWikitext then return moduleWikitext.main() end end function p.sandboxNotice(args, env) --[=[ -- Generates a sandbox notice for display above sandbox pages. -- @args - a table of arguments passed by the user -- @env - environment table containing title objects, etc., generated with p.getEnvironment -- -- Messages: -- 'sandbox-notice-image' --> '[[File:Sandbox.svg|50px|alt=|link=]]' -- 'sandbox-notice-blurb' --> 'This is the $1 for $2.' -- 'sandbox-notice-diff-blurb' --> 'This is the $1 for $2 ($3).' -- 'sandbox-notice-pagetype-template' --> '[[Wikipedia:Template test cases|template sandbox]] page' -- 'sandbox-notice-pagetype-module' --> '[[Wikipedia:Template test cases|module sandbox]] page' -- 'sandbox-notice-pagetype-other' --> 'sandbox page' -- 'sandbox-notice-compare-link-display' --> 'diff' -- 'sandbox-notice-testcases-blurb' --> 'See also the companion subpage for $1.' -- 'sandbox-notice-testcases-link-display' --> 'test cases' -- 'sandbox-category' --> 'Template sandboxes' -- 'module-sandbox-category' --> 'Module sandboxes' -- 'other-sandbox-category' --> 'Sandboxes outside of template or module namespace' --]=] local title = env.title local sandboxTitle = env.sandboxTitle local templateTitle = env.templateTitle local subjectSpace = env.subjectSpace if not (subjectSpace and title and sandboxTitle and templateTitle and mw.title.equals(title, sandboxTitle)) then return nil end -- Build the table of arguments to pass to {{ombox}}. We need just two fields, "image" and "text". local omargs = {} omargs.image = message('sandbox-notice-image') -- Get the text. We start with the opening blurb, which is something like -- "This is the template sandbox for [[Template:Foo]] (diff)." local text = '__EXPECTUNUSEDTEMPLATE__' local pagetype, sandboxCat if subjectSpace == 10 then pagetype = message('sandbox-notice-pagetype-template') sandboxCat = message('sandbox-category') elseif subjectSpace == 828 then pagetype = message('sandbox-notice-pagetype-module') sandboxCat = message('module-sandbox-category') else pagetype = message('sandbox-notice-pagetype-other') sandboxCat = message('other-sandbox-category') end local templateLink = makeWikilink(templateTitle.prefixedText) local compareUrl = env.compareUrl if compareUrl then local compareDisplay = message('sandbox-notice-compare-link-display') local compareLink = makeUrlLink(compareUrl, compareDisplay) text = text .. message('sandbox-notice-diff-blurb', {pagetype, templateLink, compareLink}) else text = text .. message('sandbox-notice-blurb', {pagetype, templateLink}) end -- Get the test cases page blurb if the page exists. This is something like -- "See also the companion subpage for [[Template:Foo/testcases|test cases]]." local testcasesTitle = env.testcasesTitle if testcasesTitle and testcasesTitle.exists then if testcasesTitle.contentModel == "Scribunto" then local testcasesLinkDisplay = message('sandbox-notice-testcases-link-display') local testcasesRunLinkDisplay = message('sandbox-notice-testcases-run-link-display') local testcasesLink = makeWikilink(testcasesTitle.prefixedText, testcasesLinkDisplay) local testcasesRunLink = makeWikilink(testcasesTitle.talkPageTitle.prefixedText, testcasesRunLinkDisplay) text = text .. '<br />' .. message('sandbox-notice-testcases-run-blurb', {testcasesLink, testcasesRunLink}) else local testcasesLinkDisplay = message('sandbox-notice-testcases-link-display') local testcasesLink = makeWikilink(testcasesTitle.prefixedText, testcasesLinkDisplay) text = text .. '<br />' .. message('sandbox-notice-testcases-blurb', {testcasesLink}) end end -- Add the sandbox to the sandbox category. omargs.text = text .. makeCategoryLink(sandboxCat) -- 'documentation-clear' return '<div class="' .. message('clear') .. '"></div>' .. require('Module:Message box').main('ombox', omargs) end function p.protectionTemplate(env) -- Generates the padlock icon in the top right. -- @env - environment table containing title objects, etc., generated with p.getEnvironment -- Messages: -- 'protection-template' --> 'pp-template' -- 'protection-template-args' --> {docusage = 'yes'} local protectionLevels = env.protectionLevels if not protectionLevels then return nil end local editProt = protectionLevels.edit and protectionLevels.edit[1] local moveProt = protectionLevels.move and protectionLevels.move[1] if editProt then -- The page is edit-protected. return require('Module:Protection banner')._main{ message('protection-reason-edit'), small = true } elseif moveProt and moveProt ~= 'autoconfirmed' then -- The page is move-protected but not edit-protected. Exclude move -- protection with the level "autoconfirmed", as this is equivalent to -- no move protection at all. return require('Module:Protection banner')._main{ action = 'move', small = true } else return nil end end ---------------------------------------------------------------------------- -- Start box ---------------------------------------------------------------------------- p.startBox = makeInvokeFunc('_startBox') function p._startBox(args, env) --[[ -- This function generates the start box. -- @args - a table of arguments passed by the user -- @env - environment table containing title objects, etc., generated with p.getEnvironment -- -- The actual work is done by p.makeStartBoxLinksData and p.renderStartBoxLinks which make -- the [view] [edit] [history] [purge] links, and by p.makeStartBoxData and p.renderStartBox -- which generate the box HTML. --]] env = env or p.getEnvironment(args) local links local content = args.content if not content or args[1] then -- No need to include the links if the documentation is on the template page itself. local linksData = p.makeStartBoxLinksData(args, env) if linksData then links = p.renderStartBoxLinks(linksData) end end -- Generate the start box html. local data = p.makeStartBoxData(args, env, links) if data then return p.renderStartBox(data) else -- User specified no heading. return nil end end function p.makeStartBoxLinksData(args, env) --[[ -- Does initial processing of data to make the [view] [edit] [history] [purge] links. -- @args - a table of arguments passed by the user -- @env - environment table containing title objects, etc., generated with p.getEnvironment -- -- Messages: -- 'view-link-display' --> 'view' -- 'edit-link-display' --> 'edit' -- 'history-link-display' --> 'history' -- 'purge-link-display' --> 'purge' -- 'module-preload' --> 'Template:Documentation/preload-module-doc' -- 'docpage-preload' --> 'Template:Documentation/preload' -- 'create-link-display' --> 'create' --]] local subjectSpace = env.subjectSpace local title = env.title local docTitle = env.docTitle if not title or not docTitle then return nil end if docTitle.isRedirect then docTitle = docTitle.redirectTarget end -- Create link if /doc doesn't exist. local preload = args.preload if not preload then if subjectSpace == 828 then -- Module namespace preload = message('module-preload') else preload = message('docpage-preload') end end return { title = title, docTitle = docTitle, -- View, display, edit, and purge links if /doc exists. viewLinkDisplay = message('view-link-display'), editLinkDisplay = message('edit-link-display'), historyLinkDisplay = message('history-link-display'), purgeLinkDisplay = message('purge-link-display'), preload = preload, createLinkDisplay = message('create-link-display') } end function p.renderStartBoxLinks(data) --[[ -- Generates the [view][edit][history][purge] or [create][purge] links from the data table. -- @data - a table of data generated by p.makeStartBoxLinksData --]] local docTitle = data.docTitle -- yes, we do intend to purge the template page on which the documentation appears local purgeLink = makeWikilink("Special:Purge/" .. data.title.prefixedText, data.purgeLinkDisplay) if docTitle.exists then local viewLink = makeWikilink(docTitle.prefixedText, data.viewLinkDisplay) local editLink = makeWikilink("Special:EditPage/" .. docTitle.prefixedText, data.editLinkDisplay) local historyLink = makeWikilink("Special:PageHistory/" .. docTitle.prefixedText, data.historyLinkDisplay) return "&#91;" .. viewLink .. "&#93; &#91;" .. editLink .. "&#93; &#91;" .. historyLink .. "&#93; &#91;" .. purgeLink .. "&#93;" else local createLink = makeUrlLink(docTitle:canonicalUrl{action = 'edit', preload = data.preload}, data.createLinkDisplay) return "&#91;" .. createLink .. "&#93; &#91;" .. purgeLink .. "&#93;" end return ret end function p.makeStartBoxData(args, env, links) --[=[ -- Does initial processing of data to pass to the start-box render function, p.renderStartBox. -- @args - a table of arguments passed by the user -- @env - environment table containing title objects, etc., generated with p.getEnvironment -- @links - a string containing the [view][edit][history][purge] links - could be nil if there's an error. -- -- Messages: -- 'documentation-icon-wikitext' --> '[[File:Test Template Info-Icon - Version (2).svg|50px|link=|alt=]]' -- 'template-namespace-heading' --> 'Template documentation' -- 'module-namespace-heading' --> 'Module documentation' -- 'file-namespace-heading' --> 'Summary' -- 'other-namespaces-heading' --> 'Documentation' -- 'testcases-create-link-display' --> 'create' --]=] local subjectSpace = env.subjectSpace if not subjectSpace then -- Default to an "other namespaces" namespace, so that we get at least some output -- if an error occurs. subjectSpace = 2 end local data = {} -- Heading local heading = args.heading -- Blank values are not removed. if heading == '' then -- Don't display the start box if the heading arg is defined but blank. return nil end if heading then data.heading = heading elseif subjectSpace == 10 then -- Template namespace data.heading = message('documentation-icon-wikitext') .. ' ' .. message('template-namespace-heading') elseif subjectSpace == 828 then -- Module namespace data.heading = message('documentation-icon-wikitext') .. ' ' .. message('module-namespace-heading') elseif subjectSpace == 6 then -- File namespace data.heading = message('file-namespace-heading') else data.heading = message('other-namespaces-heading') end -- Heading CSS local headingStyle = args['heading-style'] if headingStyle then data.headingStyleText = headingStyle else -- 'documentation-heading' data.headingClass = message('main-div-heading-class') end -- Data for the [view][edit][history][purge] or [create] links. if links then -- 'mw-editsection-like plainlinks' data.linksClass = message('start-box-link-classes') data.links = links end return data end function p.renderStartBox(data) -- Renders the start box html. -- @data - a table of data generated by p.makeStartBoxData. local sbox = mw.html.create('div') sbox -- 'documentation-startbox' :addClass(message('start-box-class')) :newline() :tag('span') :addClass(data.headingClass) :attr('id', 'documentation-heading') :cssText(data.headingStyleText) :wikitext(data.heading) local links = data.links if links then sbox:tag('span') :addClass(data.linksClass) :attr('id', data.linksId) :wikitext(links) end return tostring(sbox) end ---------------------------------------------------------------------------- -- Documentation content ---------------------------------------------------------------------------- p.content = makeInvokeFunc('_content') function p._content(args, env) -- Displays the documentation contents -- @args - a table of arguments passed by the user -- @env - environment table containing title objects, etc., generated with p.getEnvironment env = env or p.getEnvironment(args) local docTitle = env.docTitle local content = args.content if not content and docTitle and docTitle.exists then content = args._content or mw.getCurrentFrame():expandTemplate{title = docTitle.prefixedText} end -- The line breaks below are necessary so that "=== Headings ===" at the start and end -- of docs are interpreted correctly. return '\n' .. (content or '') .. '\n' end p.contentTitle = makeInvokeFunc('_contentTitle') function p._contentTitle(args, env) env = env or p.getEnvironment(args) local docTitle = env.docTitle if not args.content and docTitle and docTitle.exists then return docTitle.prefixedText else return '' end end ---------------------------------------------------------------------------- -- End box ---------------------------------------------------------------------------- p.endBox = makeInvokeFunc('_endBox') function p._endBox(args, env) --[=[ -- This function generates the end box (also known as the link box). -- @args - a table of arguments passed by the user -- @env - environment table containing title objects, etc., generated with p.getEnvironment -- --]=] -- Get environment data. env = env or p.getEnvironment(args) local subjectSpace = env.subjectSpace local docTitle = env.docTitle if not subjectSpace or not docTitle then return nil end -- Check whether we should output the end box at all. Add the end -- box by default if the documentation exists or if we are in the -- user, module or template namespaces. local linkBox = args['link box'] if linkBox == 'off' or not ( docTitle.exists or subjectSpace == 2 or subjectSpace == 828 or subjectSpace == 10 ) then return nil end -- Assemble the link box. local text = '' if linkBox then text = text .. linkBox else text = text .. (p.makeDocPageBlurb(args, env) or '') -- "This documentation is transcluded from [[Foo]]." if subjectSpace == 2 or subjectSpace == 10 or subjectSpace == 828 then -- We are in the user, template or module namespaces. -- Add sandbox and testcases links. -- "Editors can experiment in this template's sandbox and testcases pages." text = text .. (p.makeExperimentBlurb(args, env) or '') .. '<br />' if not args.content and not args[1] then -- "Please add categories to the /doc subpage." -- Don't show this message with inline docs or with an explicitly specified doc page, -- as then it is unclear where to add the categories. text = text .. (p.makeCategoriesBlurb(args, env) or '') end text = text .. ' ' .. (p.makeSubpagesBlurb(args, env) or '') --"Subpages of this template" end end local box = mw.html.create('div') -- 'documentation-metadata' box:attr('role', 'note') :addClass(message('end-box-class')) -- 'plainlinks' :addClass(message('end-box-plainlinks')) :wikitext(text) :done() return '\n' .. tostring(box) end function p.makeDocPageBlurb(args, env) --[=[ -- Makes the blurb "This documentation is transcluded from [[Template:Foo]] (edit, history)". -- @args - a table of arguments passed by the user -- @env - environment table containing title objects, etc., generated with p.getEnvironment -- -- Messages: -- 'edit-link-display' --> 'edit' -- 'history-link-display' --> 'history' -- 'transcluded-from-blurb' --> -- 'The above [[Wikipedia:Template documentation|documentation]] -- is [[Help:Transclusion|transcluded]] from $1.' -- 'module-preload' --> 'Template:Documentation/preload-module-doc' -- 'create-link-display' --> 'create' -- 'create-module-doc-blurb' --> -- 'You might want to $1 a documentation page for this [[Wikipedia:Lua|Scribunto module]].' --]=] local docTitle = env.docTitle if not docTitle then return nil end if docTitle.exists then -- /doc exists; link to it. local docLink = makeWikilink(docTitle.prefixedText) local editDisplay = message('edit-link-display') local editLink = makeWikilink("Special:EditPage/" .. docTitle.prefixedText, editDisplay) local historyDisplay = message('history-link-display') local historyLink = makeWikilink("Special:PageHistory/" .. docTitle.prefixedText, historyDisplay) return message('transcluded-from-blurb', {docLink}) .. ' ' .. makeToolbar(editLink, historyLink) .. '<br />' elseif env.subjectSpace == 828 then -- /doc does not exist; ask to create it. local createUrl = docTitle:canonicalUrl{action = 'edit', preload = message('module-preload')} local createDisplay = message('create-link-display') local createLink = makeUrlLink(createUrl, createDisplay) return message('create-module-doc-blurb', {createLink}) .. '<br />' end end function p.makeExperimentBlurb(args, env) --[[ -- Renders the text "Editors can experiment in this template's sandbox (edit | diff) and testcases (edit) pages." -- @args - a table of arguments passed by the user -- @env - environment table containing title objects, etc., generated with p.getEnvironment -- -- Messages: -- 'sandbox-link-display' --> 'sandbox' -- 'sandbox-edit-link-display' --> 'edit' -- 'compare-link-display' --> 'diff' -- 'module-sandbox-preload' --> 'Template:Documentation/preload-module-sandbox' -- 'template-sandbox-preload' --> 'Template:Documentation/preload-sandbox' -- 'sandbox-create-link-display' --> 'create' -- 'mirror-edit-summary' --> 'Create sandbox version of $1' -- 'mirror-link-display' --> 'mirror' -- 'mirror-link-preload' --> 'Template:Documentation/mirror' -- 'sandbox-link-display' --> 'sandbox' -- 'testcases-link-display' --> 'testcases' -- 'testcases-edit-link-display'--> 'edit' -- 'template-sandbox-preload' --> 'Template:Documentation/preload-sandbox' -- 'testcases-create-link-display' --> 'create' -- 'testcases-link-display' --> 'testcases' -- 'testcases-edit-link-display' --> 'edit' -- 'module-testcases-preload' --> 'Template:Documentation/preload-module-testcases' -- 'template-testcases-preload' --> 'Template:Documentation/preload-testcases' -- 'experiment-blurb-module' --> 'Editors can experiment in this module's $1 and $2 pages.' -- 'experiment-blurb-template' --> 'Editors can experiment in this template's $1 and $2 pages.' --]] local subjectSpace = env.subjectSpace local templateTitle = env.templateTitle local sandboxTitle = env.sandboxTitle local testcasesTitle = env.testcasesTitle local templatePage = templateTitle.prefixedText if not subjectSpace or not templateTitle or not sandboxTitle or not testcasesTitle then return nil end -- Make links. local sandboxLinks, testcasesLinks if sandboxTitle.exists then local sandboxPage = sandboxTitle.prefixedText local sandboxDisplay = message('sandbox-link-display') local sandboxLink = makeWikilink(sandboxPage, sandboxDisplay) local sandboxEditDisplay = message('sandbox-edit-link-display') local sandboxEditLink = makeWikilink("Special:EditPage/" .. sandboxPage, sandboxEditDisplay) local compareUrl = env.compareUrl local compareLink if compareUrl then local compareDisplay = message('compare-link-display') compareLink = makeUrlLink(compareUrl, compareDisplay) end sandboxLinks = sandboxLink .. ' ' .. makeToolbar(sandboxEditLink, compareLink) else local sandboxPreload if subjectSpace == 828 then sandboxPreload = message('module-sandbox-preload') else sandboxPreload = message('template-sandbox-preload') end local sandboxCreateUrl = sandboxTitle:canonicalUrl{action = 'edit', preload = sandboxPreload} local sandboxCreateDisplay = message('sandbox-create-link-display') local sandboxCreateLink = makeUrlLink(sandboxCreateUrl, sandboxCreateDisplay) local mirrorSummary = message('mirror-edit-summary', {makeWikilink(templatePage)}) local mirrorPreload = message('mirror-link-preload') local mirrorUrl = sandboxTitle:canonicalUrl{action = 'edit', preload = mirrorPreload, summary = mirrorSummary} if subjectSpace == 828 then mirrorUrl = sandboxTitle:canonicalUrl{action = 'edit', preload = templateTitle.prefixedText, summary = mirrorSummary} end local mirrorDisplay = message('mirror-link-display') local mirrorLink = makeUrlLink(mirrorUrl, mirrorDisplay) sandboxLinks = message('sandbox-link-display') .. ' ' .. makeToolbar(sandboxCreateLink, mirrorLink) end if testcasesTitle.exists then local testcasesPage = testcasesTitle.prefixedText local testcasesDisplay = message('testcases-link-display') local testcasesLink = makeWikilink(testcasesPage, testcasesDisplay) local testcasesEditUrl = testcasesTitle:canonicalUrl{action = 'edit'} local testcasesEditDisplay = message('testcases-edit-link-display') local testcasesEditLink = makeWikilink("Special:EditPage/" .. testcasesPage, testcasesEditDisplay) -- for Modules, add testcases run link if exists if testcasesTitle.contentModel == "Scribunto" and testcasesTitle.talkPageTitle and testcasesTitle.talkPageTitle.exists then local testcasesRunLinkDisplay = message('testcases-run-link-display') local testcasesRunLink = makeWikilink(testcasesTitle.talkPageTitle.prefixedText, testcasesRunLinkDisplay) testcasesLinks = testcasesLink .. ' ' .. makeToolbar(testcasesEditLink, testcasesRunLink) else testcasesLinks = testcasesLink .. ' ' .. makeToolbar(testcasesEditLink) end else local testcasesPreload if subjectSpace == 828 then testcasesPreload = message('module-testcases-preload') else testcasesPreload = message('template-testcases-preload') end local testcasesCreateUrl = testcasesTitle:canonicalUrl{action = 'edit', preload = testcasesPreload} local testcasesCreateDisplay = message('testcases-create-link-display') local testcasesCreateLink = makeUrlLink(testcasesCreateUrl, testcasesCreateDisplay) testcasesLinks = message('testcases-link-display') .. ' ' .. makeToolbar(testcasesCreateLink) end local messageName if subjectSpace == 828 then messageName = 'experiment-blurb-module' else messageName = 'experiment-blurb-template' end return message(messageName, {sandboxLinks, testcasesLinks}) end function p.makeCategoriesBlurb(args, env) --[[ -- Generates the text "Please add categories to the /doc subpage." -- @args - a table of arguments passed by the user -- @env - environment table containing title objects, etc., generated with p.getEnvironment -- Messages: -- 'doc-link-display' --> '/doc' -- 'add-categories-blurb' --> 'Please add categories to the $1 subpage.' --]] local docTitle = env.docTitle if not docTitle then return nil end local docPathLink = makeWikilink(docTitle.prefixedText, message('doc-link-display')) return message('add-categories-blurb', {docPathLink}) end function p.makeSubpagesBlurb(args, env) --[[ -- Generates the "Subpages of this template" link. -- @args - a table of arguments passed by the user -- @env - environment table containing title objects, etc., generated with p.getEnvironment -- Messages: -- 'template-pagetype' --> 'template' -- 'module-pagetype' --> 'module' -- 'default-pagetype' --> 'page' -- 'subpages-link-display' --> 'Subpages of this $1' --]] local subjectSpace = env.subjectSpace local templateTitle = env.templateTitle if not subjectSpace or not templateTitle then return nil end local pagetype if subjectSpace == 10 then pagetype = message('template-pagetype') elseif subjectSpace == 828 then pagetype = message('module-pagetype') else pagetype = message('default-pagetype') end local subpagesLink = makeWikilink( 'Special:PrefixIndex/' .. templateTitle.prefixedText .. '/', message('subpages-link-display', {pagetype}) ) return message('subpages-blurb', {subpagesLink}) end ---------------------------------------------------------------------------- -- Tracking categories ---------------------------------------------------------------------------- function p.addTrackingCategories(env) --[[ -- Check if {{documentation}} is transcluded on a /doc or /testcases page. -- @env - environment table containing title objects, etc., generated with p.getEnvironment -- Messages: -- 'display-strange-usage-category' --> true -- 'doc-subpage' --> 'doc' -- 'testcases-subpage' --> 'testcases' -- 'strange-usage-category' --> 'Wikipedia pages with strange ((documentation)) usage' -- -- /testcases pages in the module namespace are not categorised, as they may have -- {{documentation}} transcluded automatically. --]] local title = env.title local subjectSpace = env.subjectSpace if not title or not subjectSpace then return nil end local subpage = title.subpageText if message('display-strange-usage-category', nil, 'boolean') and ( subpage == message('doc-subpage') or subjectSpace ~= 828 and subpage == message('testcases-subpage') ) then return makeCategoryLink(message('strange-usage-category')) end return '' end return p ky7myqtha9rjaznz4jxomjtdpuanlqs 0 16075 235648 217674 2024-11-04T14:50:52Z Maral Dikbikian 4797 235648 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Զաւարեան վարժարան.jpg|մինի|Հ․Կ․Խ.-ի «Զաւարեան» կեդրոնը ու ա․ յարկին՝ համանուն վարժարանը․ նկար՝ Մայիս 2018]] [[Պատկեր:Kokkinia area between Pireos and Nikaia cities.png|150px|մինի|Քոքինիոյ շրջանը՝ Ատտիկէ նահանգ, Յունաստան]] '''Հայ Կապոյտ Խաչի Զաւարեան վարժարան''' ({{lang-el|Αρμένικο Δημοτικό Σχολείο Κυανούς Σταυρός}}), հայկական կրթական հաստատութիւն [[Քոքինիա]], Ատտիկէ, [[Յունաստան]]ի մէջ։ == Զաւարեան Վարժարանի վայրը == Զաւարեան վարժարանը կը գտնուի [[Յունաստան]]ի Ատտիկէ նահանգին, [[Փիրէա]]յին տարածաշրջանի [[Նիքէա]] քաղաքին մէջ<ref name="aztag">Անդրադարձ. Անհաւատալի Ու Անհաւանական, Բայց Ճարտար Միջնորդը [http://www.aztagdaily.com/archives/334330 Ազդակ որաթերթ] 31 Յունւարի 2017</ref>, Միլասոն թիւ 18 փողոցին եւ Պելոյեաննի պողոտային անկիւնը։ Կառոյցը անկիւնաւոր է եւ կ'երեւի բոլոր կողմէրէն։ Դպրոցի շէնքին հիւսիսային եւ արեւմտեան պատերուն կից յունական 8-րդ նախակրթարանն է։ == Պատմական == === Զաւարեան վարժարանի Հիմնադրութիւն === [[1922 թուական|1922]] թուականին, Փոքր Ասիոյ աղէտէն ետք եւ յունական բանակին նահանջով, [[Հայոց Ցեղասպանութիւն|Ցեղասպանութենէն]] փրկուած հայութեան մէկ մասը Յունաստան կ'ապաստանի։ Իրենց առաջնահերթութիւնը կ'ըլլայ աւելի լաւ եւ հայեցի ապագայ տալ գալիք սերունդներուն<ref name="zav">Αρμένικο Δημοτικό Σχολείο Κυανούς Σταυρός [http://dim-kyan-stavr-nikaias.att.sch.gr/?lang=el Զաւարեան դպրոցին կայքէջը] / {{ref-el}}</ref>։ [[Հայ Օգնութեան Միութիւն|Հ․Օ․Մ․-ի]] Հայ Կապոյտ Խաչի Շրջանային վարչութեան եւ համայնքի ընտանիքներուն օգնութեամբ կը սկսի Զաւարեան ակումբ-դպրոց շէնքին շինութիւնը։ Միաժամանակ, սկսած են գործել՝ տիկին Հայաստան Ուշագլեանի Հռիփսիմեաց մանկապարտէզը, որ կը գտնուէր Մեղարոն եւ Լեվատիաս փողոցներուն անկիւնը եւ [[1927 թուական|1927]] թուականի աշնան վարձուած շէնքի մը մէջ<ref name="aztag" /> Զաւարեան նախակրթարանը, [[Զաքար Զաքարեան]]ի տնօրէնութեամբ, 6 ուսուցիչներով եւ 80 աշակերտներով: === Անուանում === Դպրոցը կ'անուանուի Զաւարեան, ի պատիւ՝ ազգային, քաղաքական, հասարակական գործիչ, ուսուցիչ, տնօրէն [[Սիմոն Զաւարեան]]ի։ === Առաջին տարիները === [[Պատկեր:1928-29 Zavarian School.jpg|մինի|1928-29 Զաւարեան դպրոցին նկար]] [[1928 թուական|1928]]-[[1929 թուական|29]] ուսումնական տարեշրջանի սկիզբը «Զաւարեան» վարժարանին պաշտօնական բացումը տեղի կ'ունենայ [[Սօս Վանի]]ի (աւազանի անունով՝ Յովհաննէս Կարապետեան) տնօրէնութեամբ եւ 260 աշակերտնէրով։ Մանկապարտիզպանուհի Հայաստան Ուշագլեանին հիմնած Հռիփսիմեաց մանկապարտէզը հոն կը տեղափոխուի, միանալով Զաւարեան նախակրթարանին։ Սկիզբը փողոցներէն հաւաքուած եւ անկարող ընտանիքներուն զաւակները, հայ որբերը պահող-պահպանող պատսպարան մը կ'ըլլայ։ Սակայն արագօրէն կրթական կանոնաւոր հաստատութիւն մը կը դառնայ։<ref name="zav" /> === Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ === [[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի]] առաջին օրէն իսկ կը կասեցուին անոր աշխատանքները․ կը վերաբացուի [[1945 թուական|1945]]-ին։ [[Յունաստան]]ի ներքին ազգամիջեան ([[1944 թուական|1944]]-[[1948 թուական|1948]]) պատերազմէն ազդուած, մեծ թիւով հայեր կ'արտագաղթեն եւ կամ կը ներգաղթեն․ այս երեւոյթը կը շարունակուի մինջեւ [[1960 թուական|1960]]-ական թուականները։ Յունահայութեան եւ ինքնաբերաբար հայ դպրոցներու աշակերտութեան թիւը զգալիօրէն կը նուազի։<ref name="zav" />,<ref name=":0">Η συρρίκνωση του αρμενικού πληθυσμού στην Ελλάδα κατά τα έτη 1922 - 1950 [http://armenika.gr/koinotita/75-istoria-paroikias/759-----------1922-1950 Αρμενικά-Արմենիքա յունալեզու պարբերաթերթ] / Յունահայ համայնքի թիւի նուազում 1922-1950 թուականներուն {{ref-el}}</ref> === Երկրորդ համաշխարհային պատերազմէն ետք<ref>«Զաւարեան» վարժարան 1947 [https://azator.gr/?p=1964 Ազատ Օր 1 Փետրուար 2017]</ref> === Երկրորդ համաշխարհային պատերազմէն ետք, Բարեգործականի «Ազգային» եւ Հ․Կ․Խ․ «Զաւարեան» դպրոցները կը միանան «Ազգային-Զաւարեան Միացեալ վարժարան» անուան տակ։ Կը շարունակեն գործել զատ շէնքերու մէջ․ «Ազգային»ը Ս․ Յակոբ եկեղեցուոյ կից շէնքին մէջ, իսկ «Զաւարեան»ը իր շէնքին մէջ։ [[1957 թուական|1957]]-[[1958 թուական|58]] դպրոցական տարեշրջանի սկիզբը, Բարեգործականը կը հեռանայ այս միացումէն ու կը հիմնէ «Արտաքի Գալփակեան» վարժարանը, [[Աթէնք]]ի հարաւային արուարձաններէն Ամֆիթէայի շրջանը։ [[Քոքինիոյ հայկական գաղութ|Քոքինիոյ]] տարածքին մէջ կը շարունակէ գործել «Ազգային-Զաւարեան Միացեալ վարժարան»ը իր նախակրթարանի եւ մանկապարտէզի բաժիններով։ [[1963 թուական|1963]]-[[1964 թուական|64]] դպրոցական տարեշրջանին, «Զաւարեան» ակումբ-դպրոցին շէնքը աշակերտներ ընդունելու համար անյարմար կը նկատուի։ Շնորհիւ [[Գալուստ Կիւլպէնկեան|Գ․ Կիւլպէնկեան]] հիմնարկութեան նիւթական օժանդակութեան, Ս․ Յակոբ եկեղեցուոյ բակին կից շէնքին վրայ երկու յաւելեալ դասարաններ կը շինուին եւ «Զաւարեան» վարժարանը առժամապէս հոն կը փոխադրուի․ կը միատեղուի «Ազգային» դպրոցին հետ։<ref name="zav" /><ref>Հին «­Զա­ւա­րեան» վար­ժա­րա­նի յի­շա­տակ­նե­րէն, Կարօ Աւագեան [http://azator.gr/?p=11218 Ազատ Օր, թիւ 11218 / 16 Հոկտեմբեր 2018]</ref> === Վերաշինութիւն === «Զաւարեան» ակումբ-դպրոցին հիմնադրութենէն 60 տարիներ ետք, անհրաժեշտութիւնը կը նկատուի նոր շէնքի մը կառուցման։ [[1981 թուական|1981]] Փետրուար 24-ին ուժգին երկրաշարժէն անոր կրած վնասները ալ աւելի կը շեշտեն կառուցման պահանջը։ [[1988 թուական|1988]] Նոյեմբերին, նոր շէնքի շինութեան հիմնարկէքը կը կատարուի։<ref name="zav" /><ref>ՀՕՄԻ ՊԱՏՄԱԿԱՆ՝ ՔԱՂՈՒԱԾ ԱՆԱՀԻՏ ՄԷՅՄԱՐԵԱՆԻ «ԻՄ ՍՈՒՐԲ ՀԱՅՐԵՆԻՔ» ԳԻՐՔԷՆ ՀՕՄի Ութերորդ Տասնամեակը (1980-1990) [http://asbarez.com/arm/78511/%D5%B0%D6%85%D5%B4%D5%AB-%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%9D-%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A1%D5%AE-%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D5%BF-%D5%B4%D5%A7%D5%B5%D5%B4%D5%A1%D6%80-3/ Ասպարէզ, 1-6-2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191030072837/http://asbarez.com/arm/78511/%d5%b0%d6%85%d5%b4%d5%ab-%d5%ba%d5%a1%d5%bf%d5%b4%d5%a1%d5%af%d5%a1%d5%b6%d5%9d-%d6%84%d5%a1%d5%b2%d5%b8%d6%82%d5%a1%d5%ae-%d5%a1%d5%b6%d5%a1%d5%b0%d5%ab%d5%bf-%d5%b4%d5%a7%d5%b5%d5%b4%d5%a1%d6%80-3/ |date=2019-10-30 }}</ref><ref name="aztag" /> [[1993 թուական|1993]] թուականին, Յունուար 13-ին, դպրոցը կը վերադառնայ իր «տունը», գրաւելով նորաշէն «Զաւարեան» կեդրոնին ա․ յարկը, օժտուած դաստիարակչական արդի բոլոր յարմարութիւններով։ Մանկապարտէզը կ'անուանակոչուի «Հայաստան Ուշագլեան», ի պատիւ անոր հիմնադիր-մանկապարտիզպանուհիին։ === Մանկապարտէզի նոր շէնքի կառուցում === 2010-ին կը կառուցուի արդի մանկավարժութեան յարմարութիւններով «Հայաստան Ուշագլեան» նորարար մանկապարտէզը Ս․Յակոբ եկեղեցւոյ կից։<ref name=":1">Νέα στέγη για το νηπιαγωγείο της Κοκκινιάς [http://armenika.gr/koinotita/91-drastiriotites/196-nipiagogeio-kokkinia Αρμενικά-Արմենիքա պարբերաթերթ] / Քոքինիոյ Նոր Մանկապարտէզի հիմնարկէք {{ref-el}}</ref> == Զաւարեան վարժարանի յոբելենական հանդիսութիւններ == === 70-ամեակի տօնակատարութիւն === [[1998 թուական|1998]] թուականի Յունուար ամսուան վերջաւորութեան, մէկ շաբթուան տեւողութեամբ, ձեռնարկներով տօնակատարուեցաւ «Զաւարեան» ակումբ-դպրոցի 70-ամեակը։ Փառատօնի ընթացքին, ակումբին մէջ գործող բոլոր միութիւնները ծրագրուած միասնական ձեռնարկներով հանդէս եկան։ Այսպէս՝ '''Նկարներու ցուցադրութիւն․''' մէկ շաբթուան տեւողութեամբ նկարներու ցուցադրութիւն, ակումբային եւ դպրոցական կեանքէն։ '''Քաղաքական ձեռնարկ''', ներկայութեամբ յունահայոց թեմի առաջնորդին, շրջանի յոյն քաղաքական անձնաւորութիւններու, [[Յունաստան]]<nowiki/>ի մօտ [[Հայաստան|Հ.Հ.]] դեսպանին, յունահայ գաղութի կառոյցներու եւ միութիւններու ներկայացուցիչներուն եւ հոծ բազմութեան։ '''Մարզական ելոյթներ''' Քոքինիոյ Հ․Մ․Ը․Մ․ի գործօն մարզիկներուն եւ վեթերաններուն միջեւ վոլլէյ-պոլի խաղեր։ '''Զաւարեան Վարժարանի Շրջանաւարտներու ճաշկերոյթ-խրախճանք''' 680 շրջանաւարտներ ներկայ եղան սոյն խնճոյքին։ Շրջանաւարտներու մեծ թիւ մը բացակայեցաւ, որովհետեւ «դժուար» տարիներուն արտագաղթած եւ կամ ներգաղթած է։[[Պատկեր:Zavarian.JPG|մինի|աջից|[[Սիմոն Զաւարեան]]]] === 90-ամեակի տօնակատարութիւն <ref>«Զաւարեան» վարժարանի 90ամեակ -Ա. [https://azator.gr/?p=11362 Ազատ Օր օրաթերթ, 5 Նոյեմբեր 2018]</ref><ref> Հ.Կ. Խաչի «Զաւարեան» ազգային վարժարանի 90ամեակ [https://azator.gr/?p=11155 https://azator.gr/?p=11155 Ազատ Օր օրաթերթ, 9 Հոկտեմբեր 2018]</ref><ref>Το «Ζαβαριάν» γίνεται 90 ετών! [http://armenika.gr/koinotita/174-sxoleia/882--lr--90- Αρμενικά-Արմենիքա յունալեզու պարբերաթերթ] / Զաւարեանը 90 տարեկան {{ref-el}}</ref> === [[Սիմոն Զաւարեան]]ի անունով կոչուած վարժարանը Չորեքշաբթի, 17 Հոկտեմբեր 2018-ին Քոքինիոյ «Զաւարեան» կեդրոնի մարզադաշտին մէջ տօնեց իր գործունէութեան 90-ամեակը։ Ներկայ եղան 400 կրթասէր հայրենակիցներ, շրջանաւարտներ, դպրոցի աշակերտներ եւ ի միջի այլոց՝ յունահայոց թեմի առաջնորդը, [[Յունաստան]]<nowiki/>ի կրթութեան, կրօնի եւ հետազօտութեան նախարար պրն. Կոստանտինոս Ղաւրօղլու, [[Յունաստան]]<nowiki/>ի մօտ [[Հայաստան|Հ.Հ.]] դեսպանը, քաղաքապետներ, հայկական եւ յունական կառոյցներու եւ միութիւններու ներկայացուցիչներ, տարածաշրջանին մէջ կրթական համակարգին մէջ գործող անձեր։ Հանդիսութեան ընթացքին, ողջոյնի խօսքերէն եւ օրուան պատշաճ դասախօսութեան կողքին, ցուցադրուեցաւ տեսաերիզ մը, որ կ'ընդգրկէր երկլեզու բանաւոր յիշատակներ ու սրտի խօսքեր դպրոցին նախկին ու ներկայ տնօրէններուն, ուսուցիչներուն եւ շրջանաւարտներուն կողմէ։ ==== Սիմոն Զաւարեանի մահուան 105-ամեակ ==== Հանդիսութեան ընթացքին, [[Սիմոն Զաւարեան|Սիմոն Զաւարեանի]] մահուան 105-ամեակին առթիւ նշուեցաւ անոր տարած գործունէութիւնը։ Բեմի պաստառին վրայ երեւցաւ 6րդ դասարանի աշակերտներուն պատրաստած հսկայ՝ 3 մեթր × 4,50 մեթր գծագրութիւնը, հիմնուած [[Կարօ Սասունի]]ին [[Սիմոն Զաւարեան]]<nowiki/>ի մասին հետեւեալ գրութեան վրայ.- «''Տեսուչը կ՛անցնէր գիւղերէն, ձեռքը հովուական գաւազան մը։ Հագած էր պարզուկ ու անխնամ։ Ուսէն կախուած էր կաշիէ պայուսակ մը, ուր զետեղուած էին իր տետրերը եւ կտոր մը հաց։ Ալեխառն մօրուքն ու մազերը հովին տուած՝ կ'անցնէր ծաղկած անդաստաններէն…։ Ան տաք ու համատարած շունչի մը պէս կը բացուէր իր շրջապատին վրայ, կ'ընդգրկէր հայ հողն ու գիւղացին, մարդն ու բնութիւնը։ Անոր տեսքէն կ'արտացոլար համակ նուիրում մը. կարծես թէ լեռներէն նոր իջած հինաւուրց ճգնաւոր մըն էր, որու լռութենէն իմաստութիւնն ու բարութիւնը կը կաթկթէին…''»։ == Դպրոցը == === Դպրոցին նպատակն ու թիրախը<ref>ՊԱՏՄԱԿԱՆԸ [http://dim-kyan-stavr-nikaias.att.sch.gr/?page_id=84 Զաւարեան վարժարանի կայքէջ]</ref><ref name=":0" /><ref name=":1" /> === Հայեցի կրթութեան ծիրէն ներս, հետամուտ է աշակերտներուն հայակրթութեան ու հայախօսութեան։ Կը հասցնէ հայեցի դաստիարակութեամբ, հայկական ոգիով, [[Սիմոն Զաւարեան]]<nowiki/>ի շունչով դաստիարակուած սերունդներ։ === Գործունէութիւն === Դպրոցը իր հիմնադրութեան օրէն ցայսօր կը շարունակէ անխափան գործել, հասնելով կրթական բարձր մակարդակի։ Քայլ կը պահէ ժամանակի պահանջներուն հետ։ Օժտուած է դաստիարակչական բոլոր արդի յարմարութիւններով։ === Ուսուցչական կազմ === Ուսուցչական կազմը շարունակ կը վերապատրաստուի, սերտ կապ կը պահէ յունական կրթական շրջանակներուն հետ, միշտ ի մտի ունենալով աշակերտին կարիքներն ու անոր կրթութիւնը։ === Շրջանաւարտներ === Հարիւրաւոր շրջանաւարտները դպրոցի հայելին են։  Անոնք շատ կարեւոր դեր կը կատարեն Յունաստանի ո՛չ միայն իրականութեան մէջ, այլ իբրեւ ուսուցիչներ, համալսարանի դասախօսներ, բժիշկներ, գիտնականներ, ճարտարապետներ, ճարտարագէտներ, արուեստագէտներ, արհեստագէտներ, գործարարներ կամ նոյնիսկ  շատ համեստ անդամներ, որոնք իրենց հաւատքով կը նուիրուին մեր մշակութային եւ հոգեկան արժէքներու պահպանումին։ Աշխարհի բոլոր կողմերէն նախկին շրջանաւարտներ երբ [[Յունաստան]] կ'այցելեն, գիտեն որ Քոքինիոյ այս անկիւնը իրենց կը սպասէ տաքուկ հայկական օճախ մը, իրենց «տունը»՝ Զաւարեանը։ == Հրատարակութիւններ == Վարժարանի 70-ամեակի եւ 90-ամեակի յոբելեաններուն առթիւ Տնօրէնութեան եւ Հայ Ուսուցչական Կազմերու կողմէ պատրաստուած ու հրատարակուած են համապատասխան յուշամատեաններ։ Բոլոր տարիներուն շրջանաւարտներուն նկարները կ'ընդգրկեն։ 90-ամեակին առթիւ յուշամատեանը ներառած է նաեւ դպրոցական կեանքէն, գրենական պիտոյքներու եւ գործածուած կամ հրատարակուած հազուագիւտ իրերու նկարներ: == Տնօրէններ/ուհիներ == *[[1926 թուական|1926]]-[[1928 թուական|1928]]՝ Զաքար Զաքարեան *[[1928 թուական|1928]]-[[1934 թուական|1934]] եւ [[1956 թուական|1956]]-[[1962 թուական|1962]]՝ [[Սօս Վանի]] «Կարապետեան Յովհաննէս» *[[1934 թուական|1934]]-[[1937 թուական|1937]]՝ Մկրտիչ Փափազեան *[[1937 թուական|1937]]-[[1940 թուական|1940]]՝ [[Արսէն Պալեան]] *[[1945 թուական|1945]]-[[1956 թուական|1956]] եւ [[1966 թուական|1966]]-[[1972 թուական|1972]]՝ [[Օննիկ Զաքարեան]] *[[1962 թուական|1962]]-[[1966 թուական|1966]]՝ Գեղանուշ Աւշարեան եւ Ալիս Ֆարաճեան *[[1972 թուական|1972]]-2007՝ Կիրակոս Մկրտիչեան * 2001-2006՝ Սդաւրոս Ապարեան եւ Կիրակոս Մկրտիչեան * 2006-2007՝ Կիրակոս Մկրտիչեան եւ Տէր Սահակեան Սիմոն * 2007-էն՝ Հայկանուշ Մինասեան == Աղբիւրներ == * Զաւարեան վարժարանի 70-ամեակի Յուշամատեան, հրատարակութիւն՝ Զաւարեան վարժարանի Տնօրէնութիւն եւ Ուսուցչական Կազմ * Զաւարեան վարժարանի 90-ամեակի Յուշամատեան, հրատարակութիւն՝ Զաւարեան վարժարանի Տնօրէնութիւն եւ Ուսուցչական Կազմ * Ամէնուն Տարեգիրքը, 1960, [[Կարօ Գէորգեան]] * Ամէնուն Տարեգիրքը, 1957, Կարօ Գէորգեան * Լեռներու Խորհուրդը, հեղինակ՝ [[Կարօ Սասունի]] == Տե՛ս նաեւ == * [[Քոքինիոյ հայկական գաղութ]] * [[Օննիկ Զաքարեան]] * [[Սօս Վանի]] * [[Արսէն Պալեան]] == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Արտաքին յղումներ == * [http://dim-kyan-stavr-nikaias.att.sch.gr/?lang=am Զաւարեան վարժարանին պաշտոնական կայքէջ] * Հայ Կապոյտ Խաչ եւ հայկական դպրոցներ [http://www.armenikoskyanousstavros.gr/index.php/sxoleia Αρμένικος Κυανούς Σταυρός και Αρμενικά Σχολεία] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191031073128/http://www.armenikoskyanousstavros.gr/index.php/sxoleia |date=2019-10-31 }} {{ref-el}} [[Ստորոգութիւն:Հայկական կրթական հաստատութիւններ]] [[Ստորոգութիւն:Յունաստան]] pekhpe1j0xhyvsiugx54bm1fac4gnuo 0 16762 235647 165388 2024-11-04T14:35:33Z Maral Dikbikian 4797 235647 wikitext text/x-wiki '''Հեռատեսիլի շարակառք''' «Ռիվըրտէյլ» ''Riverdale'' ամերիկեան պատանեկան թատերախաղ-հեռուստաշար մըն է որ հիմնուած է Արջի Քոմիքս ''Archie Comics'' ընկերութեան կողմէ: Հեռուստաշարը կը սփռուի CW հեռափոսէն: Ռիվըրտէյլի վարիչն է ''Ռոպերթօ Ակուիրա Սագասա'' Roberto Aguirre-Sacasa եւ արտադրուած է Ուորնըր Պրոս ''Warner Bros'' ընկերութեան կողմէն: Ֆիլմը կը նկարահանուի Վանքուվըր ''Vancouver'', Պրիդիշ Գոլումպիա ''British Columbia'' քաղաքներուն մէջ:<ref>Ելեկ․ էջ Variety՝ Ռիվըրտէյլ, Արջի Քոմիքսի ծրագիրը - ''Archie Comics Project ‘Riverdale’'' Յունուար 29, 2016'', ELIZABETH WAGMEISTER'' https://variety.com/2016/tv/news/cw-archie-comics-riverdale-pilot-greg-berlanti-1201692555/</ref> == Համառօտ տեղեկութիւններ == Հեռուստաշարին դերերը ամբողջովին հիմնուած են «Արջի Քոմիքս»ին ''Archie Comics'' վրայ: === Դերակատարներ === Գլխաւոր դերակատարները հետեւեալներն են․ Քէյ Ճէյ Ափա ''KJ Apa՝'' Արջի Անտրիուսի Archie Andrews դերը ունի Լիլի Ռէյնհարդ ''Lili Reinhart'' իբրեւ՝ ''Betty Coope''r Քամիլա Մենտես ''Camila Mendes'' իբրեւ՝ Veronica Lodge Քոլ Սփրուս ''Cole Sprouse'' իբրեւ՝ Ճակհետ Ճոնս ''Jughead Jones,'' հեռուստաշարի պատմողը: «Ռիվըրտէյլ»ին կը մասնակցին նաեւ, Մատլէն Փեչ ''Madelaine Petsch'' իբրեւ՝ Շերիլ Պլասոմ ''Cheryl Blossom'', Աշլէյ Մըրրէյ ''Ashleigh Murray'' իբրեւ՝ Ճոսի Մաք Քոյ Jossie ''McCoy'', Քասէյ Քոդ ''Casey Cott'' իբրեւ՝ Քեւին Քելեր ''Kevin Keller'', Չարլս Մելդոն ''Charles Melton'' եւ Ռոս Պադլըր ''Ross Butler'' իբրեւ՝ Ռեկի Մանդլ ''Reggie Mantle'' եւ Վանեսա Մորկան ''Vanessa Morgan''՝ իբրեւ Թոնի Դոփազ ''Toni Topaz'': Կան նաեւ այլ դերակատարներ՝ գլխաւոր հերոսներուն ծնողները, ինչպէս՝ Լիւք Փերրի ''Luke Perry'' իբրեւ՝ Ֆրետ Անտրիուս ''Fred Andrews'', Մատջեն Ամիք ''Madchen Amick'' իբրեւ՝ Ալիս Քուփըր ''Alice Cooper'', Մարիսոլ Նիքոլս ''Marisol Nichols'' եւ Մարք Քոնսուելոս ''Mark Consuelos'' իբրեւ՝ Հերմինէ ''Hermione'' եւ Հիրամ Լոճ ''Hiram Lodge'' եւ Սքիթ Իւլրիխ ''Skeet Ulrich'' իբրեւ Էֆ Փի Ճոնս ''FP Jones'':<ref>Ելեկ․ էջ՝ Deadline Ռիվըրտէյլը կը գտնէ իր Արջին եւ Ճոսին․․․ ''‘Riverdale’ Finds Its Archie & Josie: KJ Apa To Topline CW Pilot ,'' 24 Փետր․ 2016 ''Nellie Andreeva'' https://deadline.com/2016/02/riverdale-archie-cast-kj-apa-cw-pilot-1201708847/</ref><ref>Ելեկ․ էջ՝ Deadline Ռիվըրտէյլը կը գտնէ իր Պեթի Քուփըրը եւ Ճակհետ Ճոնսը․․․ ''‘Riverdale’ Archie Comics CW Pilot Casts Its Betty Cooper & Jughead Jones'' 9 Փետր․ 2016 ''Nellie Andreeva'' https://deadline.com/2016/02/riverdale-betty-cooper-lili-reinhart-jughead-jones-cole-sprouse-archie-comics-the-cw-pilot-1201699204/</ref><ref>Ելեկ․ էջ՝ Deadline Ռիվըրտէյլի դերակատար Մարիսոն Նիքոլս իբրեւ՝ Հերմինէ Լոճ․․․ ''‘‘Riverdale’ CW Pilot Casts Marisol Nichols As Hermione Lodge'' 3 Մարտ․ 2016 ''Nellie Andreeva'' https://deadline.com/2016/03/riverdale-hermione-llodge-cast-marisol-nichols-cw-pilot-1201714266/</ref><ref>Ելեկ․ էջ՝ Deadline Ռիվըրտէյլի դերակատար Ջերիլ Պլոսոմ ''‘‘Riverdale’ CW Pilot Finds Cheryl Blossom'' 24 փետր․․ 2016 ''Nellie Andreeva'' https://deadline.com/2016/02/riverdale-cheryl-blossom-cw-pilot-madelaine-petsch-1201708939/</ref><ref>Ելեկ․ էջ՝ Deadline - Ռիվըրտէյլի դերակատարներէն Լիւք Փերի Արջիին հօր դերին մէջ․․․''‘Riverdale’: Luke Perry To Play Archie’s Dad In Archie Comics CW Pilot,'' 24 փետր․․ 2016 ''Nellie Andreeva'' https://deadline.com/2016/02/riverdale-luke-perry-cast-archie-dad-comics-cw-pilot-1201708704/</ref> Հեռուստաշարը կը սկսի Յունուար 26, 2017-ին։ Յունուար 2019, CW հեռատեսիլի կայանը կը կրկնէ հեռուստաշարը եւ Հոկտեմբեր 9-ին կը սփռէ 4-րդ շրջանը որ կ'ունենայ 22 յարավէպեր։ Յունուար 2020-ին, CW-ին կը կրկնէ հեռուստաշարը եւ կը սպասուի 5-րդ շրջանի յարավէպերուն սփռումը։ == Բացատրութիւն == Հեռուստաշարը ցոյց կու տայ Արջի Անտրիուսին ''Archie Andrews'' կեանքը Ռիվըրտէյլ առասպելական պզտիկ քաղաքին մէջ։ Ան տեղական երկրորդական վարժարանը կը յաճախէ։ <ref>Ելեկ․ Լրատ․ Vanity Fair, Ամերիկայի «Պաշտամունք»ը, Դեկտ․ 2006 https://www.vanityfair.com/news/2006/12/archie200612</ref> <br /> == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} gi4ctn2dnw5n4p7luytb515aiw7hq6i 0 19827 235683 235442 2024-11-05T06:28:52Z Maral Dikbikian 4797 235683 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Մաթուսաղա''' ({{ԱԾ}}), Սիւնեաց կամ Յունաբան դպրոցի նշանաւոր ուսուցիչ, հայ փիլիսոփայ, գիտնական, հոգեւոր գործիչ, ապրած է Զ. դարու վերջաւորութեան եւ Է. դարու սկիզբը։ Անոր մասին կենսագրական ստոյգ տուեալներ չկան: Ծննդեան թուականը անյայտ է։ Մահացած է շուրջ 652-ին։ Եղած է նշանաւոր ուսուցչապետ Սիւնեաց վարդապետարանին։ Կազմակերպած է [[Սահակ Պարթեւ]]ի եւ [[Մեսրոպ Մաշտոց]]ի գործերուն մեկնութիւնները։ 633-ին, [[Կարինի ժողով|Կարինի ժողովին,]] դաւանաբանական վէճի մը ընթացքին, կարդացուած է Մաթուսաղայի թուղթը, ուր վերջինս կտրականապէս մերժած է [[քաղկեդոնականութիւն]]ը։ 634-ին եպիսկոպոս ձեռնադրուած է։ [[Ստեփանոս Օրբելեան]]ի կողմէ արժանացած է մեծամեծ գովասանքներու։ Ան իր «Պատմութիւն Նահանգին Սիսականայ» գիրքին մէջ ինքզինք անուանած է ժամանակի «Մեծ քերթող եւ անյաղթ փիլիսոփայ ... ուսեալ զքերթողութիւն եւ վարժեալ ճարտասանականաւն, հմտացեալ փիլիսոփայական արուեստին, լի ամենայն իմաստութեամբ եւ կատարեալ գիտութեամբ»։ Օրբելեանի իրեն ընծայած մակդիրներէն ի յայտ կու գայ, թէ Մաթուսաղա եղած է Յունաբան դպրոցի մեծ աշխատաւորներէն մէկը։ Դժբախտաբար իրմէ ոչ մէկ գործ հասած է մեզի։ == Ծանօթագրութիւններ == <references /> {{ՀՍՀ|հատոր=7|էջ=144}} [[Ստորոգութիւն:Ուսուցիչներ]] [[Ստորոգութիւն:Հայ ուսուցիչներ]] [[Ստորոգութիւն:Հայ փիլիսոփաներ]] [[Ստորոգութիւն:Հայ գիտնականներ]] [[Ստորոգութիւն:Հայ հոգեւոր գործիչներ]] kejcsfawtsbulxindiuxxvgua1b52w3 2 28150 235651 235639 2024-11-04T18:43:17Z Կարէն 9021 235651 wikitext text/x-wiki '''Бе́лый цвет''' — [[цвет]] со [[спектр]]ом [[электромагнитное излучение|электромагнитного излучения]] равномерной мощности по всем [[Длина волны|длинам волн]] в видимой части. Является так называемым [[Цвет#Ахроматические_цвета|ахроматическим цветом]], вместе с [[Чёрный цвет|чёрным]] и оттенками [[Серый цвет|серого]]. Ощущение белого цвета возникает от излучений с различными спектрами и при различных факторах. * Согласно явлению [[метамерия (цвет)|метамерии]], ощущение белого цвета может быть вызвано от излучений с различным спектром, дающим одинаковый отклик на колбочках сетчатки глаза. * Из-за свойства [[Зрение человека#Адаптация зрения|адаптивности цветового восприятия]], цвет с различным, в довольно больших пределах, спектром также будет казаться белым или не белым после адаптации зрения к условиям.[[Файл:Blank.jpg|thumbnail|Белый цвет]] == Эталоны белого цвета == {{список примеров}} === Белые пигменты === Белыми называют [[пигменты]], в максимальной степени отражающие свет всех видимых [[Длина волны|длин волн]] в электромагнитном [[спектр]]е источника света. Важно, чтобы [[Отражение (физика)|отражение]] было диффузным, а не зеркальным. * [[Цинковые белила]] * [[Свинцовые белила]] * [[Баритовые белила]] * [[Титановые белила]] * [[Литопон]] ([[сульфид цинка]]) * [[Мел]] * [[Оксид кальция|Известь]] * [[Каолин]] * [[Алебастр]] * [[Мрамор]] === Белый свет === Человеческий глаз имеет естественную способность адаптации к различным условиям освещения. Для описания этого используется понятие [[цветовая температура|цветовой температуры]] цвета. В различных цветовых стандартах в качестве белого используется различные эталоны. Наиболее распространены {{iw|стандартные иллюминаты||en|Standard illuminant}} [[Осветитель D65|D65]] ([[цветовая температура]] 6500K), и D55 (5500K), которые близки к излучению солнечного спектра. ==== Получение белого цвета с помощью разных источников ==== [[RGB|Аддитивный синтез цвета]], в связи с особенностью устройства человеческого [[Зрение|зрения]], позволяет получать белый цвет смешением [[красный цвет|красного]], [[зелёный цвет|зелёного]] и [[синий цвет|синего]] ''[[Спектральные цвета|спектральных цветов]]'', что применяется, например, в [[Электронно-лучевая трубка|кинескопах]]. Для случая [[CMYK|субтрактивного синтеза цвета]], белый является начальным цветом, «фоном». Например, цветом бумаги при печати на принтере. Добавлять [[голубой цвет|голубого]], [[пурпурный цвет|пурпурного]] или [[жёлтый цвет|жёлтого]] ''[[Спектральные и дополнительные цвета|дополнительных цветов]]'' не требуется. Человек видит поверхность белой, если она полностью отражает (то есть поглощает и тут же испускает с той же интенсивностью) падающий на неё поток света, состоящего равномерно из излучения всех длин волн видимого спектра. Если тело частично поглощает видимый свет всех длин волн (излучает с меньшей интенсивностью, чем у падающего излучения), поверхность такого тела вызовет ощущение [[Серый цвет|серого цвета]]. Белый цвет имеет наивысшую [[яркость]], [[Оттенки|оттенок]] — 0. Белый цвет, полностью аналогичный по спектру солнечному цвету, невозможно получить, смешивая различные другие основные цвета и оттенки. <!-- ==== Эталоны белого света ====--> ==== Баланс белого цвета ==== {{Основная статья|Баланс белого цвета}} [[Файл:Potch.jpg|thumb|right|[[Опал]]]] == Оттенки белого == {{список примеров}} * ''Алебастровый'' — желтовато-белый с матовым оттенком * ''Амиантовый'' — белёсый, грязновато-белый. Название произошло от разновидности асбеста — амианта *''«Борода Абдель-Кадера»'', или «''борода Абдель-Керима''»— материал цвета белого с чёрным оттенком и серым отливом. [[Абд аль-Кадир]] — алжирский полководец, оратор и поэт (1807—1883), в 1832—1847 гг. возглавлял восстание арабов против французских колонизаторов * ''[[Бежевый цвет|Беж]]'' — тёмный оттенок белого с кремовым или сероватым отливом * ''Белёсый'' — беловатый, тускло-белый * ''Белоснежный'' — ярко-белый, цвет снега * ''Жемчужный'' — цвета жемчуга * ''[[Космический латте]]'' — бежевый оттенок белого * ''[[Кремовый цвет|Кремовый]]'' — насыщенный жёлто-бежевый оттенок белого * ''Маренго'' — серый с вкраплениями чёрного. Название появилось после битвы при Маренго между Австрией и Францией в 1800 году. По одним сведениям, именно такого цвета были брюки Наполеона, по другим — ткани местного производства ручной работы. Маренго-клер — светло-серый * ''Молочный'' — неярко-, мутно-белый, цвета [[Молоко|молока]] * ''Наваринского пламени с дымом (или дыма с пламенем)'' — тёмный оттенок серого, модный цвет сукна, который появился после победы русских над турками в Наваринской бухте в 1827-м году. Упоминается в «[[Мёртвые души|Мёртвых душах]]» [[Гоголь, Николай Васильевич|Н. В. Гоголя]]. Есть версия, что этот цвет был всё же красного оттенка, потому что само упоминание «пламени» свидетельствует в пользу красного<ref>Русский цвет. М.: Издательский Дом «Экономическая газета», 2011. С. 104</ref> * ''Облакотный'' — цвета облака * ''Опаловый'' — молочно-белый, матово-белый с желтизной или голубизной * ''Платиновый'' — дымчато-белый, цвет металла платины * ''[[Серый цвет|Серый]]'' — примесь чёрного, тёмного к белому. Оттенки серого различны * ''[[Слоновая кость (цвет)|Слоновой кости]]'' — желтовато-белый [[Файл:Camellia sasanqua.jpg|thumb|250px|Белые цветы камелии]] == Психология восприятия белого цвета == {{в культуре}} Белый цвет обладает особенностью зрительно увеличивать пространство. С ним, как правило, связаны положительные ассоциации: белый голубь символизирует мир, белый флаг — перемирие, спасителем обычно бывает рыцарь на белом коне и т. п. Древние греки считали, что если спать в белой одежде, то сны будут приятными и т. д.{{sfn|Тальма Лобель |2014|с= 92}} В русском менталитете с белым цветом, как и с чёрным, немало разных поверий. Так, «белая баба» являлась предвестницей несчастья. Предвещать несчастья в поверьях русских крестьян мог и мужчина в белом. Он появлялся в лесу, был высокого роста, одет в белое, с лентой через плечо. А вот белый дедушка, наоборот, делал, по мысли русского народа в старину, только добро и помогал. Белун в русских поверьях — добрый домовой. По сообщению [[Даль, Владимир Иванович|В. Даля]], белун — белобородый дядька, в белом саване и с белым посохом — является с просьбой утереть ему нос и за это сыплет носом [[деньги]]<ref>{{Cite web |url=http://slovardalja.net/word.php?wordid=42610 |title=Толковый словарь живого великорусского языка В. И. Даля |access-date=2015-02-26 |archive-date=2015-02-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150226102906/http://slovardalja.net/word.php?wordid=42610 |deadlink=no }}</ref><ref>{{Словарь Даля|Белый}}</ref>. Согласно опросам, проведённым в Европе и США, белый цвет чаще всего ассоциируется с совершенством, добром, честностью, чистотой, началом, новизной, нейтральностью и точностью<ref>Eva Heller (2000), ''Psychologie de la couleur — effets ets symboliques'', pp. 130-46</ref>. [[Файл:Weddingring-JH.jpg|thumb|250px|Белое платье невесты]] === Исторические и этнографические данные, связанные с белым цветом, крылатые выражения === * Белый в императорской России был в числе основных государственных цветов. Как, впрочем, и сейчас. Это один из цветов [[Флаг России|государственного флага]] наряду с синим и красным «…Из следующих поговорок видно то уважение народа к белому цвету: „Русский белый царь“, „Белая земля — земля церковная“, „На белой Руси не без добрых людей“, „Без правды жить, бела света бежать“ и проч. Если к этому присоединить белый цвет снежного савана, в который вся Россия облекается в течение более полугода, то на основании и этих признаков будет ясно, что для эмблематического выражения наружного вида России необходимо употребить цвета: белый, синий и красный…», — было определено в заключении Особого совещания для обсуждения вопроса о российском национальном флаге под председательством К. Н. Посьета в 1896 году<ref>Цитата по: Русский цвет. М.: Экономическая газета, 2011. Стр. 136</ref> * В культуре некоторых стран Азии и [[Средиземноморье|Средиземноморья]] белый — цвет [[траур]]а<ref>Eva Heller (2000), ''Psychologie de la couleur — effets ets symboliques'', p. 137</ref>, в культуре большинства стран Запада — символ чистоты * В Древнем Египте белый цвет был связан с богиней [[Исида|Исидой]]. Священники и жрицы Исиды одевались только в белое льняное полотно, и использовали его для обертывания мумий<ref name="Anne Varichon 2000 pg. 16">Anne Varichon (2000), ''Couleurs — pigments et teintures dans les mains des peuples'', p. 16 .</ref> * В Греции и других древних цивилизациях белый цвет часто ассоциировался с материнским молоком. В греческой мифологии главный бог [[Зевс]] питался у груди нимфы [[Амалфея|Амалфеи]]. В Талмуде молоко было одним из четырёх священных веществ, наряду с вином, медом и розой<ref>Anne Varichon (2000), ''Couleurs — pigments et teintures dans les mains des peuples'', p. 21.</ref> * В Древнем Риме жрицы богини [[Веста (богиня)|Весты]] одевались в белые льняные одеяния, белую [[Палла|паллу]] или шаль и белую вуаль. Они защищали священный огонь и пенаты Рима. Белый символизировал их чистоту, верность и целомудрие<ref name="Anne Varichon 2000 pg. 16" /> * В [[ислам]]е существует представление о превосходстве всего белого и светлого<ref>[[Беюсов, Мунир Ахметович|Мунир-хазрат Беюсов]], председатель Совета улемов Нижегородской области. [https://www.islamnn.ru/modules.php?name=News&file=article&sid=7235 Комментарий о введении «Правил поведения» в Нижегородской Соборной мечети на Казанской набережной] {{Wayback|url=https://www.islamnn.ru/modules.php?name=News&file=article&sid=7235 |date=20210416231145 }}</ref> * [[Цаган Сар|Белый месяц]] — [[Новый год|новогодний праздник]] монголоязычных народов * [[Белый Старец]] — божество долголетия и плодовитости в [[Буддизм в Монголии|монгольском буддизме]] * Белое [[духовенство]] в [[православие|православии]] — [[монашество|немонашествующее]] духовенство * Белый — традиционный цвет свадебного платья в европейских странах и в Японии. Белое платье считалось символом чистоты и невинности * [[Белый город]] — Часть древней Москвы от Москвы-реки, охватывает Китай-город, Кремль и снова до реки Москвы. «Царь-город» по-другому * [[Белый флаг]] — международный символ [[капитуляция|капитуляции]] или перемирия * Белый танец — танец, на котором дамы приглашают кавалеров * [[Белые люди|Белый человек]] — так часто называют представителя европеоидной расы представители других рас * Белый билет — жаргонное название справки, дающей освобождение от [[Воинская обязанность|призыва в армию]]<ref>{{Cite web |url=http://ru.thefreedictionary.com/%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B%D0%B9+%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%82 |title=Белый билет — значение в словаре<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2022-06-08 |archive-date=2012-11-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121116092141/http://ru.thefreedictionary.com/%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B%D0%B9+%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%82 |deadlink=no }}</ref> * Белая ворона — очень редкое явление природы (см. [[Альбинизм]]). В русском народе так говорят о редком, необычном по своим качествам человеке, резко выделяющимся из среды других людей *[[Алкогольный делирий|Белая горячка]] — состояние возникающее в период прерывания запоя или уменьшения дозы принимаемого алкоголя после длительного его употребления. Сопровождается повышением температуры тела, ознобом и появлением галлюцинаций * Белая изба — летняя часть крестьянской избы. Была холодной и чистой, без печи, поэтому туда переселялись летом * Белая казна — хранившиеся в покоях (комнатах) царицы запасы полотен и льняных изделий для царского обихода. Как в крестьянском быту льняное дело находилось в женских руках, так и в царских хоромах подобный запас хранился только у царицы * Белая печь — русская печь с трубой. От неё, в отличие от курной печи, нет дыма в избе, копоти, поэтому и такое название * [[Белая Русь]] — словосочетание, от которого происходит название страны [[Белоруссия]] * {{D-l|Карт-бланш}} (в буквальном переводе {{tr-fr|белая карта}}) — чистый бланк, подписанный доверителем, предоставляющий доверенному лицу неограниченные полномочия, полную свободу действий * Белая одежда по народным поверьям защищает от дурного глаза, порчи * [[Белый слон (идиома)|Белый слон]] — это выражение пришло к нам из древнего [[Сиам]]а. Чтобы избавиться от неугодного придворного, король Сиама дарил ему большого белого слона. Стоимость прокорма животного быстро разоряла придворного, а избавиться от царского подарка было невозможно. С тех пор большое, внушительное, но бесполезное приобретение называют «белым слоном» * Беленькая — денежный знак в 50 рублей второй половины XIX—XX веков, была серовато-белой * Беленькая — [[водка]] * Белец — в церковной среде так называли мирского человека * «Показать белое перо» — проявить трусость. Выражение пришло из петушиных боев. Было замечено, что петухи с красной и чёрной окраской вырывают перья из хвостов более трусливых белых петухов * Традиционно на территории южных республик Советского Союза в белый цвет окрашиваются автомобили, выполняющие официально-представительские функции<ref>[http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=318887 Советского чиновника на дороге можно было узнать сразу — по чёрной «Волге» (или белой — в южных республиках)]</ref><ref>[http://www.lgz.ru/article/7998/ Чёрная-чёрная машина] {{Архивировано|url=https://web.archive.org/web/20120627125652/http://www.lgz.ru/article/7998/ |date=2012-06-27 }}</ref><ref>[http://infoart.udm.ru/magazine/nov_yun/24/smit.htm «…партийные чиновники предпочитают ездить на чёрных „волгах“…»] {{Архивировано|url=https://web.archive.org/web/20121208174536/http://infoart.udm.ru/magazine/nov_yun/24/smit.htm |date=2012-12-08 }}</ref> * В [[Инки|инкской]] узелковой письменности [[кипу]] белый цвет обозначал — [[серебро]]; [[Мир (отсутствие войны)|мир]]<ref>{{cite web|title=Антонио де ла Каланча. Моральная хроника Ордена Святого Августина в Перу. Том 1, стр. 176|url=http://bloknot.info/antonio-de-la-calancha-cronica-moralizada-del-orden-de-san-agustin-en-el-peru-tomo-1/|archiveurl=https://www.webcitation.org/615qvM0NO?url=http://bloknot.info/antonio-de-la-calancha-cronica-moralizada-del-orden-de-san-agustin-en-el-peru-tomo-1/|archivedate=2011-08-21}}</ref>. Этот цвет в кипу встречается наравне с каштановым чаще всего * В буддийской [[Мандала|мандале]] белый цвет соответствует центру * Доводить до белого каления — лишить кого-либо самообладания, сильно разозлить, рассердить. Выражение вышло из речи кузнецов: при нагревании перед ковкой металл, в зависимости от температуры, сначала становится красным, потом жёлтым, а при очень сильном нагревании — белым * Белый волк — царь над волками; [[леший]], принимающий вид волка; лесной царь, «хозяин зверей» === В политике === В социально-политических конфликтах и гражданских войнах XX века термин «{{D-l|белые}}» означал [[Правые (политика)|правые]] [[антикоммунист]]ические силы и противопоставлялся «[[Красный флаг|красным]]» — [[Коммунизм|коммунистам]] и [[социалист]]ам: * [[Белое движение]] — антибольшевистские силы [[Гражданская война в России|гражданской войны в России]] * [[Белофинны]] — антисоветские силы [[Гражданская война в Финляндии|гражданской войны в Финляндии]] * Белочехи — участники [[Восстание Чехословацкого корпуса|восстания Чехословацкого корпуса]] * Белополяки — польская сторона [[Советско-польская война|советско-польской войны]] * Белые — [[хорти]]сты и [[Сегедская идея|сегедцы]], противники [[Венгерская советская республика|Венгерской советской республики]] * Белые — члены [[фрайкор]]ов в [[Веймарская республика|Германии]] после [[Ноябрьская революция|Ноябрьской революции]] * Белые — [[Франкизм|франкисты]] [[Гражданская война в Испании|гражданской войны в Испании]] * [[Белая рука (Гватемала)|Белая рука]] — ультраправая военизированная организация [[Гражданская война в Гватемале|гражданской войны в Гватемале]] * [[Союз белых воинов]] — [[эскадрон смерти]] в преддверии [[Гражданская война в Сальвадоре|гражданской войны в Сальвадоре]] * {{D-l|Белый террор}} — репрессии против [[Левые|левых]] === В [[вексиллология|вексиллологии]] === * Белый цвет на [[флаг Мозамбика|государственном флаге Мозамбика]] символизирует [[Мир (отсутствие войны)|мир]] == Белый цвет в искусстве и литературе == {{в культуре}} === В православии === Белый — цвет святости и отрешённости от мирского, устремленности к духовной простоте и возвышенности. Это символ чистоты, непорочности, причастности Божественному миру. По семантике к этому цвету наиболее близок золотой. Белым пишутся одежды Христа на некоторых иконах, например, «Преображение». В белое облачены праведники в композиции «Страшный суд». В белых «сорочицах» предстают на иконах дети. Восседающий на белом коне Георгий Победоносец поражает копьём чудовищного змия, что является символом Божественного света, поражающего тёмную силу. Белый в православной культуре — цвет пророков, святителей, ветхозаветных священников и ангелов. В дни особого поминовения усопших священники облекаются в белую одежду, как и само погребение испокон веков совершали священники в белом. Белый в данном случае — напоминание нам, что смерти нет, что человечество будет преображено в будущем веке. Великие господские праздники Рождества Христова, Крещения, Вознесения, Преображения, Обрезания Господня, а также все [[Таинство|таинства]] и [[Отпевание|заупокойные службы]] совершаются в белом священническом [[Облачение|облачении]]<ref>Русский цвет… С. 132</ref>. [[Файл:Paintings from the Chauvet cave (museum replica).jpg|мини|250px|Наскальные рисунки в [[Пещера Шове|пещере Шове]], Франция (30-32 тыс. лет до н. э.)]] === В литературе === * [[Белый стих]] — [[стих]], не имеющий [[рифма|рифмы]], но, в отличие от [[свободный стих|свободного стиха]], обладающий определённым [[размер (стихотворный)|размером]]: белый [[ямб]], белый [[анапест]], белый [[дольник]]«[[Белая болезнь]]» — пьеса [[Карел Чапек|Карела Чапека]] * [[Белая гвардия (роман)|Белая гвардия]] — произведение М. Булгакова === В кино === * «[[Белое солнце пустыни]]» — советский фильм-истерн * «[[Три цвета: Белый]]» — фильм [[Кеслёвский, Кшиштоф|Кшиштофа Кеслёвского]] === В музыке === * «[[Белый альбом]]» — альбом группы [[The Beatles]] === В живописи === Палеолитические художники использовали кальцит или мел, иногда в качестве фона, иногда в качестве основного момента, наряду с углем и красно-желтой охрой в своих ярких наскальных рисунках<ref>Michel Pastoureau (2005), ''Le petit livre des couleurs,'' p. 47</ref><ref>{{cite web | url = http://www.webexhibits.org/pigments/intro/early.html | title = Pigments through the Ages – Prehistory | accessdate = 2016-12-30 | archive-date = 2018-10-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20181003161517/http://www.webexhibits.org/pigments/intro/early.html | deadlink = no }}</ref>. * «Белое безмолвие» — картина [[Сальвадор Дали|Сальвадора Дали]] == Примечания == {{примечания}} 1lago91xdj3niaukgirnybkv7xreph2 235652 235651 2024-11-04T18:43:44Z Կարէն 9021 235652 wikitext text/x-wiki '''Бе́лый цвет''' — [[цвет]] со [[спектр]]ом [[электромагнитное излучение|электромагнитного излучения]] равномерной мощности по всем [[Длина волны|длинам волн]] в видимой части. Является так называемым [[Цвет#Ахроматические_цвета|ахроматическим цветом]], вместе с [[Чёрный цвет|чёрным]] и оттенками [[Серый цвет|серого]]. Ощущение белого цвета возникает от излучений с различными спектрами и при различных факторах. * Согласно явлению [[метамерия (цвет)|метамерии]], ощущение белого цвета может быть вызвано от излучений с различным спектром, дающим одинаковый отклик на колбочках сетчатки глаза. * Из-за свойства [[Зрение человека#Адаптация зрения|адаптивности цветового восприятия]], цвет с различным, в довольно больших пределах, спектром также будет казаться белым или не белым после адаптации зрения к условиям.[[file:Blank.jpg|thumbnail|Белый цвет]] == Эталоны белого цвета == {{список примеров}} === Белые пигменты === Белыми называют [[пигменты]], в максимальной степени отражающие свет всех видимых [[Длина волны|длин волн]] в электромагнитном [[спектр]]е источника света. Важно, чтобы [[Отражение (физика)|отражение]] было диффузным, а не зеркальным. * [[Цинковые белила]] * [[Свинцовые белила]] * [[Баритовые белила]] * [[Титановые белила]] * [[Литопон]] ([[сульфид цинка]]) * [[Мел]] * [[Оксид кальция|Известь]] * [[Каолин]] * [[Алебастр]] * [[Мрамор]] === Белый свет === Человеческий глаз имеет естественную способность адаптации к различным условиям освещения. Для описания этого используется понятие [[цветовая температура|цветовой температуры]] цвета. В различных цветовых стандартах в качестве белого используется различные эталоны. Наиболее распространены {{iw|стандартные иллюминаты||en|Standard illuminant}} [[Осветитель D65|D65]] ([[цветовая температура]] 6500K), и D55 (5500K), которые близки к излучению солнечного спектра. ==== Получение белого цвета с помощью разных источников ==== [[RGB|Аддитивный синтез цвета]], в связи с особенностью устройства человеческого [[Зрение|зрения]], позволяет получать белый цвет смешением [[красный цвет|красного]], [[зелёный цвет|зелёного]] и [[синий цвет|синего]] ''[[Спектральные цвета|спектральных цветов]]'', что применяется, например, в [[Электронно-лучевая трубка|кинескопах]]. Для случая [[CMYK|субтрактивного синтеза цвета]], белый является начальным цветом, «фоном». Например, цветом бумаги при печати на принтере. Добавлять [[голубой цвет|голубого]], [[пурпурный цвет|пурпурного]] или [[жёлтый цвет|жёлтого]] ''[[Спектральные и дополнительные цвета|дополнительных цветов]]'' не требуется. Человек видит поверхность белой, если она полностью отражает (то есть поглощает и тут же испускает с той же интенсивностью) падающий на неё поток света, состоящего равномерно из излучения всех длин волн видимого спектра. Если тело частично поглощает видимый свет всех длин волн (излучает с меньшей интенсивностью, чем у падающего излучения), поверхность такого тела вызовет ощущение [[Серый цвет|серого цвета]]. Белый цвет имеет наивысшую [[яркость]], [[Оттенки|оттенок]] — 0. Белый цвет, полностью аналогичный по спектру солнечному цвету, невозможно получить, смешивая различные другие основные цвета и оттенки. <!-- ==== Эталоны белого света ====--> ==== Баланс белого цвета ==== {{Основная статья|Баланс белого цвета}} [[Файл:Potch.jpg|thumb|right|[[Опал]]]] == Оттенки белого == {{список примеров}} * ''Алебастровый'' — желтовато-белый с матовым оттенком * ''Амиантовый'' — белёсый, грязновато-белый. Название произошло от разновидности асбеста — амианта *''«Борода Абдель-Кадера»'', или «''борода Абдель-Керима''»— материал цвета белого с чёрным оттенком и серым отливом. [[Абд аль-Кадир]] — алжирский полководец, оратор и поэт (1807—1883), в 1832—1847 гг. возглавлял восстание арабов против французских колонизаторов * ''[[Бежевый цвет|Беж]]'' — тёмный оттенок белого с кремовым или сероватым отливом * ''Белёсый'' — беловатый, тускло-белый * ''Белоснежный'' — ярко-белый, цвет снега * ''Жемчужный'' — цвета жемчуга * ''[[Космический латте]]'' — бежевый оттенок белого * ''[[Кремовый цвет|Кремовый]]'' — насыщенный жёлто-бежевый оттенок белого * ''Маренго'' — серый с вкраплениями чёрного. Название появилось после битвы при Маренго между Австрией и Францией в 1800 году. По одним сведениям, именно такого цвета были брюки Наполеона, по другим — ткани местного производства ручной работы. Маренго-клер — светло-серый * ''Молочный'' — неярко-, мутно-белый, цвета [[Молоко|молока]] * ''Наваринского пламени с дымом (или дыма с пламенем)'' — тёмный оттенок серого, модный цвет сукна, который появился после победы русских над турками в Наваринской бухте в 1827-м году. Упоминается в «[[Мёртвые души|Мёртвых душах]]» [[Гоголь, Николай Васильевич|Н. В. Гоголя]]. Есть версия, что этот цвет был всё же красного оттенка, потому что само упоминание «пламени» свидетельствует в пользу красного<ref>Русский цвет. М.: Издательский Дом «Экономическая газета», 2011. С. 104</ref> * ''Облакотный'' — цвета облака * ''Опаловый'' — молочно-белый, матово-белый с желтизной или голубизной * ''Платиновый'' — дымчато-белый, цвет металла платины * ''[[Серый цвет|Серый]]'' — примесь чёрного, тёмного к белому. Оттенки серого различны * ''[[Слоновая кость (цвет)|Слоновой кости]]'' — желтовато-белый [[Файл:Camellia sasanqua.jpg|thumb|250px|Белые цветы камелии]] == Психология восприятия белого цвета == {{в культуре}} Белый цвет обладает особенностью зрительно увеличивать пространство. С ним, как правило, связаны положительные ассоциации: белый голубь символизирует мир, белый флаг — перемирие, спасителем обычно бывает рыцарь на белом коне и т. п. Древние греки считали, что если спать в белой одежде, то сны будут приятными и т. д.{{sfn|Тальма Лобель |2014|с= 92}} В русском менталитете с белым цветом, как и с чёрным, немало разных поверий. Так, «белая баба» являлась предвестницей несчастья. Предвещать несчастья в поверьях русских крестьян мог и мужчина в белом. Он появлялся в лесу, был высокого роста, одет в белое, с лентой через плечо. А вот белый дедушка, наоборот, делал, по мысли русского народа в старину, только добро и помогал. Белун в русских поверьях — добрый домовой. По сообщению [[Даль, Владимир Иванович|В. Даля]], белун — белобородый дядька, в белом саване и с белым посохом — является с просьбой утереть ему нос и за это сыплет носом [[деньги]]<ref>{{Cite web |url=http://slovardalja.net/word.php?wordid=42610 |title=Толковый словарь живого великорусского языка В. И. Даля |access-date=2015-02-26 |archive-date=2015-02-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150226102906/http://slovardalja.net/word.php?wordid=42610 |deadlink=no }}</ref><ref>{{Словарь Даля|Белый}}</ref>. Согласно опросам, проведённым в Европе и США, белый цвет чаще всего ассоциируется с совершенством, добром, честностью, чистотой, началом, новизной, нейтральностью и точностью<ref>Eva Heller (2000), ''Psychologie de la couleur — effets ets symboliques'', pp. 130-46</ref>. [[Файл:Weddingring-JH.jpg|thumb|250px|Белое платье невесты]] === Исторические и этнографические данные, связанные с белым цветом, крылатые выражения === * Белый в императорской России был в числе основных государственных цветов. Как, впрочем, и сейчас. Это один из цветов [[Флаг России|государственного флага]] наряду с синим и красным «…Из следующих поговорок видно то уважение народа к белому цвету: „Русский белый царь“, „Белая земля — земля церковная“, „На белой Руси не без добрых людей“, „Без правды жить, бела света бежать“ и проч. Если к этому присоединить белый цвет снежного савана, в который вся Россия облекается в течение более полугода, то на основании и этих признаков будет ясно, что для эмблематического выражения наружного вида России необходимо употребить цвета: белый, синий и красный…», — было определено в заключении Особого совещания для обсуждения вопроса о российском национальном флаге под председательством К. Н. Посьета в 1896 году<ref>Цитата по: Русский цвет. М.: Экономическая газета, 2011. Стр. 136</ref> * В культуре некоторых стран Азии и [[Средиземноморье|Средиземноморья]] белый — цвет [[траур]]а<ref>Eva Heller (2000), ''Psychologie de la couleur — effets ets symboliques'', p. 137</ref>, в культуре большинства стран Запада — символ чистоты * В Древнем Египте белый цвет был связан с богиней [[Исида|Исидой]]. Священники и жрицы Исиды одевались только в белое льняное полотно, и использовали его для обертывания мумий<ref name="Anne Varichon 2000 pg. 16">Anne Varichon (2000), ''Couleurs — pigments et teintures dans les mains des peuples'', p. 16 .</ref> * В Греции и других древних цивилизациях белый цвет часто ассоциировался с материнским молоком. В греческой мифологии главный бог [[Зевс]] питался у груди нимфы [[Амалфея|Амалфеи]]. В Талмуде молоко было одним из четырёх священных веществ, наряду с вином, медом и розой<ref>Anne Varichon (2000), ''Couleurs — pigments et teintures dans les mains des peuples'', p. 21.</ref> * В Древнем Риме жрицы богини [[Веста (богиня)|Весты]] одевались в белые льняные одеяния, белую [[Палла|паллу]] или шаль и белую вуаль. Они защищали священный огонь и пенаты Рима. Белый символизировал их чистоту, верность и целомудрие<ref name="Anne Varichon 2000 pg. 16" /> * В [[ислам]]е существует представление о превосходстве всего белого и светлого<ref>[[Беюсов, Мунир Ахметович|Мунир-хазрат Беюсов]], председатель Совета улемов Нижегородской области. [https://www.islamnn.ru/modules.php?name=News&file=article&sid=7235 Комментарий о введении «Правил поведения» в Нижегородской Соборной мечети на Казанской набережной] {{Wayback|url=https://www.islamnn.ru/modules.php?name=News&file=article&sid=7235 |date=20210416231145 }}</ref> * [[Цаган Сар|Белый месяц]] — [[Новый год|новогодний праздник]] монголоязычных народов * [[Белый Старец]] — божество долголетия и плодовитости в [[Буддизм в Монголии|монгольском буддизме]] * Белое [[духовенство]] в [[православие|православии]] — [[монашество|немонашествующее]] духовенство * Белый — традиционный цвет свадебного платья в европейских странах и в Японии. Белое платье считалось символом чистоты и невинности * [[Белый город]] — Часть древней Москвы от Москвы-реки, охватывает Китай-город, Кремль и снова до реки Москвы. «Царь-город» по-другому * [[Белый флаг]] — международный символ [[капитуляция|капитуляции]] или перемирия * Белый танец — танец, на котором дамы приглашают кавалеров * [[Белые люди|Белый человек]] — так часто называют представителя европеоидной расы представители других рас * Белый билет — жаргонное название справки, дающей освобождение от [[Воинская обязанность|призыва в армию]]<ref>{{Cite web |url=http://ru.thefreedictionary.com/%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B%D0%B9+%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%82 |title=Белый билет — значение в словаре<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2022-06-08 |archive-date=2012-11-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121116092141/http://ru.thefreedictionary.com/%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B%D0%B9+%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%82 |deadlink=no }}</ref> * Белая ворона — очень редкое явление природы (см. [[Альбинизм]]). В русском народе так говорят о редком, необычном по своим качествам человеке, резко выделяющимся из среды других людей *[[Алкогольный делирий|Белая горячка]] — состояние возникающее в период прерывания запоя или уменьшения дозы принимаемого алкоголя после длительного его употребления. Сопровождается повышением температуры тела, ознобом и появлением галлюцинаций * Белая изба — летняя часть крестьянской избы. Была холодной и чистой, без печи, поэтому туда переселялись летом * Белая казна — хранившиеся в покоях (комнатах) царицы запасы полотен и льняных изделий для царского обихода. Как в крестьянском быту льняное дело находилось в женских руках, так и в царских хоромах подобный запас хранился только у царицы * Белая печь — русская печь с трубой. От неё, в отличие от курной печи, нет дыма в избе, копоти, поэтому и такое название * [[Белая Русь]] — словосочетание, от которого происходит название страны [[Белоруссия]] * {{D-l|Карт-бланш}} (в буквальном переводе {{tr-fr|белая карта}}) — чистый бланк, подписанный доверителем, предоставляющий доверенному лицу неограниченные полномочия, полную свободу действий * Белая одежда по народным поверьям защищает от дурного глаза, порчи * [[Белый слон (идиома)|Белый слон]] — это выражение пришло к нам из древнего [[Сиам]]а. Чтобы избавиться от неугодного придворного, король Сиама дарил ему большого белого слона. Стоимость прокорма животного быстро разоряла придворного, а избавиться от царского подарка было невозможно. С тех пор большое, внушительное, но бесполезное приобретение называют «белым слоном» * Беленькая — денежный знак в 50 рублей второй половины XIX—XX веков, была серовато-белой * Беленькая — [[водка]] * Белец — в церковной среде так называли мирского человека * «Показать белое перо» — проявить трусость. Выражение пришло из петушиных боев. Было замечено, что петухи с красной и чёрной окраской вырывают перья из хвостов более трусливых белых петухов * Традиционно на территории южных республик Советского Союза в белый цвет окрашиваются автомобили, выполняющие официально-представительские функции<ref>[http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=318887 Советского чиновника на дороге можно было узнать сразу — по чёрной «Волге» (или белой — в южных республиках)]</ref><ref>[http://www.lgz.ru/article/7998/ Чёрная-чёрная машина] {{Архивировано|url=https://web.archive.org/web/20120627125652/http://www.lgz.ru/article/7998/ |date=2012-06-27 }}</ref><ref>[http://infoart.udm.ru/magazine/nov_yun/24/smit.htm «…партийные чиновники предпочитают ездить на чёрных „волгах“…»] {{Архивировано|url=https://web.archive.org/web/20121208174536/http://infoart.udm.ru/magazine/nov_yun/24/smit.htm |date=2012-12-08 }}</ref> * В [[Инки|инкской]] узелковой письменности [[кипу]] белый цвет обозначал — [[серебро]]; [[Мир (отсутствие войны)|мир]]<ref>{{cite web|title=Антонио де ла Каланча. Моральная хроника Ордена Святого Августина в Перу. Том 1, стр. 176|url=http://bloknot.info/antonio-de-la-calancha-cronica-moralizada-del-orden-de-san-agustin-en-el-peru-tomo-1/|archiveurl=https://www.webcitation.org/615qvM0NO?url=http://bloknot.info/antonio-de-la-calancha-cronica-moralizada-del-orden-de-san-agustin-en-el-peru-tomo-1/|archivedate=2011-08-21}}</ref>. Этот цвет в кипу встречается наравне с каштановым чаще всего * В буддийской [[Мандала|мандале]] белый цвет соответствует центру * Доводить до белого каления — лишить кого-либо самообладания, сильно разозлить, рассердить. Выражение вышло из речи кузнецов: при нагревании перед ковкой металл, в зависимости от температуры, сначала становится красным, потом жёлтым, а при очень сильном нагревании — белым * Белый волк — царь над волками; [[леший]], принимающий вид волка; лесной царь, «хозяин зверей» === В политике === В социально-политических конфликтах и гражданских войнах XX века термин «{{D-l|белые}}» означал [[Правые (политика)|правые]] [[антикоммунист]]ические силы и противопоставлялся «[[Красный флаг|красным]]» — [[Коммунизм|коммунистам]] и [[социалист]]ам: * [[Белое движение]] — антибольшевистские силы [[Гражданская война в России|гражданской войны в России]] * [[Белофинны]] — антисоветские силы [[Гражданская война в Финляндии|гражданской войны в Финляндии]] * Белочехи — участники [[Восстание Чехословацкого корпуса|восстания Чехословацкого корпуса]] * Белополяки — польская сторона [[Советско-польская война|советско-польской войны]] * Белые — [[хорти]]сты и [[Сегедская идея|сегедцы]], противники [[Венгерская советская республика|Венгерской советской республики]] * Белые — члены [[фрайкор]]ов в [[Веймарская республика|Германии]] после [[Ноябрьская революция|Ноябрьской революции]] * Белые — [[Франкизм|франкисты]] [[Гражданская война в Испании|гражданской войны в Испании]] * [[Белая рука (Гватемала)|Белая рука]] — ультраправая военизированная организация [[Гражданская война в Гватемале|гражданской войны в Гватемале]] * [[Союз белых воинов]] — [[эскадрон смерти]] в преддверии [[Гражданская война в Сальвадоре|гражданской войны в Сальвадоре]] * {{D-l|Белый террор}} — репрессии против [[Левые|левых]] === В [[вексиллология|вексиллологии]] === * Белый цвет на [[флаг Мозамбика|государственном флаге Мозамбика]] символизирует [[Мир (отсутствие войны)|мир]] == Белый цвет в искусстве и литературе == {{в культуре}} === В православии === Белый — цвет святости и отрешённости от мирского, устремленности к духовной простоте и возвышенности. Это символ чистоты, непорочности, причастности Божественному миру. По семантике к этому цвету наиболее близок золотой. Белым пишутся одежды Христа на некоторых иконах, например, «Преображение». В белое облачены праведники в композиции «Страшный суд». В белых «сорочицах» предстают на иконах дети. Восседающий на белом коне Георгий Победоносец поражает копьём чудовищного змия, что является символом Божественного света, поражающего тёмную силу. Белый в православной культуре — цвет пророков, святителей, ветхозаветных священников и ангелов. В дни особого поминовения усопших священники облекаются в белую одежду, как и само погребение испокон веков совершали священники в белом. Белый в данном случае — напоминание нам, что смерти нет, что человечество будет преображено в будущем веке. Великие господские праздники Рождества Христова, Крещения, Вознесения, Преображения, Обрезания Господня, а также все [[Таинство|таинства]] и [[Отпевание|заупокойные службы]] совершаются в белом священническом [[Облачение|облачении]]<ref>Русский цвет… С. 132</ref>. [[Файл:Paintings from the Chauvet cave (museum replica).jpg|мини|250px|Наскальные рисунки в [[Пещера Шове|пещере Шове]], Франция (30-32 тыс. лет до н. э.)]] === В литературе === * [[Белый стих]] — [[стих]], не имеющий [[рифма|рифмы]], но, в отличие от [[свободный стих|свободного стиха]], обладающий определённым [[размер (стихотворный)|размером]]: белый [[ямб]], белый [[анапест]], белый [[дольник]]«[[Белая болезнь]]» — пьеса [[Карел Чапек|Карела Чапека]] * [[Белая гвардия (роман)|Белая гвардия]] — произведение М. Булгакова === В кино === * «[[Белое солнце пустыни]]» — советский фильм-истерн * «[[Три цвета: Белый]]» — фильм [[Кеслёвский, Кшиштоф|Кшиштофа Кеслёвского]] === В музыке === * «[[Белый альбом]]» — альбом группы [[The Beatles]] === В живописи === Палеолитические художники использовали кальцит или мел, иногда в качестве фона, иногда в качестве основного момента, наряду с углем и красно-желтой охрой в своих ярких наскальных рисунках<ref>Michel Pastoureau (2005), ''Le petit livre des couleurs,'' p. 47</ref><ref>{{cite web | url = http://www.webexhibits.org/pigments/intro/early.html | title = Pigments through the Ages – Prehistory | accessdate = 2016-12-30 | archive-date = 2018-10-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20181003161517/http://www.webexhibits.org/pigments/intro/early.html | deadlink = no }}</ref>. * «Белое безмолвие» — картина [[Сальвадор Дали|Сальвадора Дали]] == Примечания == {{примечания}} q5qgg95wuxy6m42m1y5zsvl49pp67mq 235653 235652 2024-11-04T18:44:58Z Կարէն 9021 235653 wikitext text/x-wiki '''Бе́лый цвет''' — [[цвет]] со [[спектр]]ом [[электромагнитное излучение|электромагнитного излучения]] равномерной мощности по всем [[Длина волны|длинам волн]] в видимой части. Является так называемым [[Цвет#Ахроматические_цвета|ахроматическим цветом]], вместе с [[Чёрный цвет|чёрным]] и оттенками [[Серый цвет|серого]]. Ощущение белого цвета возникает от излучений с различными спектрами и при различных факторах. * Согласно явлению [[метамерия (цвет)|метамерии]], ощущение белого цвета может быть вызвано от излучений с различным спектром, дающим одинаковый отклик на колбочках сетчатки глаза. * Из-за свойства [[Зрение человека#Адаптация зрения|адаптивности цветового восприятия]], цвет с различным, в довольно больших пределах, спектром также будет казаться белым или не белым после адаптации зрения к условиям.[[file:Blank.jpg|thumbnail|Белый цвет]] == Эталоны белого цвета == === Белые пигменты === Белыми называют [[пигменты]], в максимальной степени отражающие свет всех видимых [[Длина волны|длин волн]] в электромагнитном [[спектр]]е источника света. Важно, чтобы [[Отражение (физика)|отражение]] было диффузным, а не зеркальным. * [[Цинковые белила]] * [[Свинцовые белила]] * [[Баритовые белила]] * [[Титановые белила]] * [[Литопон]] ([[сульфид цинка]]) * [[Мел]] * [[Оксид кальция|Известь]] * [[Каолин]] * [[Алебастр]] * [[Мрамор]] === Белый свет === Человеческий глаз имеет естественную способность адаптации к различным условиям освещения. Для описания этого используется понятие [[цветовая температура|цветовой температуры]] цвета. В различных цветовых стандартах в качестве белого используется различные эталоны. Наиболее распространены {{iw|стандартные иллюминаты||en|Standard illuminant}} [[Осветитель D65|D65]] ([[цветовая температура]] 6500K), и D55 (5500K), которые близки к излучению солнечного спектра. ==== Получение белого цвета с помощью разных источников ==== [[RGB|Аддитивный синтез цвета]], в связи с особенностью устройства человеческого [[Зрение|зрения]], позволяет получать белый цвет смешением [[красный цвет|красного]], [[зелёный цвет|зелёного]] и [[синий цвет|синего]] ''[[Спектральные цвета|спектральных цветов]]'', что применяется, например, в [[Электронно-лучевая трубка|кинескопах]]. Для случая [[CMYK|субтрактивного синтеза цвета]], белый является начальным цветом, «фоном». Например, цветом бумаги при печати на принтере. Добавлять [[голубой цвет|голубого]], [[пурпурный цвет|пурпурного]] или [[жёлтый цвет|жёлтого]] ''[[Спектральные и дополнительные цвета|дополнительных цветов]]'' не требуется. Человек видит поверхность белой, если она полностью отражает (то есть поглощает и тут же испускает с той же интенсивностью) падающий на неё поток света, состоящего равномерно из излучения всех длин волн видимого спектра. Если тело частично поглощает видимый свет всех длин волн (излучает с меньшей интенсивностью, чем у падающего излучения), поверхность такого тела вызовет ощущение [[Серый цвет|серого цвета]]. Белый цвет имеет наивысшую [[яркость]], [[Оттенки|оттенок]] — 0. Белый цвет, полностью аналогичный по спектру солнечному цвету, невозможно получить, смешивая различные другие основные цвета и оттенки. <!-- ==== Эталоны белого света ====--> ==== Баланс белого цвета ==== {{Основная статья|Баланс белого цвета}} [[Файл:Potch.jpg|thumb|right|[[Опал]]]] == Оттенки белого == {{список примеров}} * ''Алебастровый'' — желтовато-белый с матовым оттенком * ''Амиантовый'' — белёсый, грязновато-белый. Название произошло от разновидности асбеста — амианта *''«Борода Абдель-Кадера»'', или «''борода Абдель-Керима''»— материал цвета белого с чёрным оттенком и серым отливом. [[Абд аль-Кадир]] — алжирский полководец, оратор и поэт (1807—1883), в 1832—1847 гг. возглавлял восстание арабов против французских колонизаторов * ''[[Бежевый цвет|Беж]]'' — тёмный оттенок белого с кремовым или сероватым отливом * ''Белёсый'' — беловатый, тускло-белый * ''Белоснежный'' — ярко-белый, цвет снега * ''Жемчужный'' — цвета жемчуга * ''[[Космический латте]]'' — бежевый оттенок белого * ''[[Кремовый цвет|Кремовый]]'' — насыщенный жёлто-бежевый оттенок белого * ''Маренго'' — серый с вкраплениями чёрного. Название появилось после битвы при Маренго между Австрией и Францией в 1800 году. По одним сведениям, именно такого цвета были брюки Наполеона, по другим — ткани местного производства ручной работы. Маренго-клер — светло-серый * ''Молочный'' — неярко-, мутно-белый, цвета [[Молоко|молока]] * ''Наваринского пламени с дымом (или дыма с пламенем)'' — тёмный оттенок серого, модный цвет сукна, который появился после победы русских над турками в Наваринской бухте в 1827-м году. Упоминается в «[[Мёртвые души|Мёртвых душах]]» [[Гоголь, Николай Васильевич|Н. В. Гоголя]]. Есть версия, что этот цвет был всё же красного оттенка, потому что само упоминание «пламени» свидетельствует в пользу красного<ref>Русский цвет. М.: Издательский Дом «Экономическая газета», 2011. С. 104</ref> * ''Облакотный'' — цвета облака * ''Опаловый'' — молочно-белый, матово-белый с желтизной или голубизной * ''Платиновый'' — дымчато-белый, цвет металла платины * ''[[Серый цвет|Серый]]'' — примесь чёрного, тёмного к белому. Оттенки серого различны * ''[[Слоновая кость (цвет)|Слоновой кости]]'' — желтовато-белый [[Файл:Camellia sasanqua.jpg|thumb|250px|Белые цветы камелии]] == Психология восприятия белого цвета == {{в культуре}} Белый цвет обладает особенностью зрительно увеличивать пространство. С ним, как правило, связаны положительные ассоциации: белый голубь символизирует мир, белый флаг — перемирие, спасителем обычно бывает рыцарь на белом коне и т. п. Древние греки считали, что если спать в белой одежде, то сны будут приятными и т. д.{{sfn|Тальма Лобель |2014|с= 92}} В русском менталитете с белым цветом, как и с чёрным, немало разных поверий. Так, «белая баба» являлась предвестницей несчастья. Предвещать несчастья в поверьях русских крестьян мог и мужчина в белом. Он появлялся в лесу, был высокого роста, одет в белое, с лентой через плечо. А вот белый дедушка, наоборот, делал, по мысли русского народа в старину, только добро и помогал. Белун в русских поверьях — добрый домовой. По сообщению [[Даль, Владимир Иванович|В. Даля]], белун — белобородый дядька, в белом саване и с белым посохом — является с просьбой утереть ему нос и за это сыплет носом [[деньги]]<ref>{{Cite web |url=http://slovardalja.net/word.php?wordid=42610 |title=Толковый словарь живого великорусского языка В. И. Даля |access-date=2015-02-26 |archive-date=2015-02-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150226102906/http://slovardalja.net/word.php?wordid=42610 |deadlink=no }}</ref><ref>{{Словарь Даля|Белый}}</ref>. Согласно опросам, проведённым в Европе и США, белый цвет чаще всего ассоциируется с совершенством, добром, честностью, чистотой, началом, новизной, нейтральностью и точностью<ref>Eva Heller (2000), ''Psychologie de la couleur — effets ets symboliques'', pp. 130-46</ref>. [[Файл:Weddingring-JH.jpg|thumb|250px|Белое платье невесты]] === Исторические и этнографические данные, связанные с белым цветом, крылатые выражения === * Белый в императорской России был в числе основных государственных цветов. Как, впрочем, и сейчас. Это один из цветов [[Флаг России|государственного флага]] наряду с синим и красным «…Из следующих поговорок видно то уважение народа к белому цвету: „Русский белый царь“, „Белая земля — земля церковная“, „На белой Руси не без добрых людей“, „Без правды жить, бела света бежать“ и проч. Если к этому присоединить белый цвет снежного савана, в который вся Россия облекается в течение более полугода, то на основании и этих признаков будет ясно, что для эмблематического выражения наружного вида России необходимо употребить цвета: белый, синий и красный…», — было определено в заключении Особого совещания для обсуждения вопроса о российском национальном флаге под председательством К. Н. Посьета в 1896 году<ref>Цитата по: Русский цвет. М.: Экономическая газета, 2011. Стр. 136</ref> * В культуре некоторых стран Азии и [[Средиземноморье|Средиземноморья]] белый — цвет [[траур]]а<ref>Eva Heller (2000), ''Psychologie de la couleur — effets ets symboliques'', p. 137</ref>, в культуре большинства стран Запада — символ чистоты * В Древнем Египте белый цвет был связан с богиней [[Исида|Исидой]]. Священники и жрицы Исиды одевались только в белое льняное полотно, и использовали его для обертывания мумий<ref name="Anne Varichon 2000 pg. 16">Anne Varichon (2000), ''Couleurs — pigments et teintures dans les mains des peuples'', p. 16 .</ref> * В Греции и других древних цивилизациях белый цвет часто ассоциировался с материнским молоком. В греческой мифологии главный бог [[Зевс]] питался у груди нимфы [[Амалфея|Амалфеи]]. В Талмуде молоко было одним из четырёх священных веществ, наряду с вином, медом и розой<ref>Anne Varichon (2000), ''Couleurs — pigments et teintures dans les mains des peuples'', p. 21.</ref> * В Древнем Риме жрицы богини [[Веста (богиня)|Весты]] одевались в белые льняные одеяния, белую [[Палла|паллу]] или шаль и белую вуаль. Они защищали священный огонь и пенаты Рима. Белый символизировал их чистоту, верность и целомудрие<ref name="Anne Varichon 2000 pg. 16" /> * В [[ислам]]е существует представление о превосходстве всего белого и светлого<ref>[[Беюсов, Мунир Ахметович|Мунир-хазрат Беюсов]], председатель Совета улемов Нижегородской области. [https://www.islamnn.ru/modules.php?name=News&file=article&sid=7235 Комментарий о введении «Правил поведения» в Нижегородской Соборной мечети на Казанской набережной] {{Wayback|url=https://www.islamnn.ru/modules.php?name=News&file=article&sid=7235 |date=20210416231145 }}</ref> * [[Цаган Сар|Белый месяц]] — [[Новый год|новогодний праздник]] монголоязычных народов * [[Белый Старец]] — божество долголетия и плодовитости в [[Буддизм в Монголии|монгольском буддизме]] * Белое [[духовенство]] в [[православие|православии]] — [[монашество|немонашествующее]] духовенство * Белый — традиционный цвет свадебного платья в европейских странах и в Японии. Белое платье считалось символом чистоты и невинности * [[Белый город]] — Часть древней Москвы от Москвы-реки, охватывает Китай-город, Кремль и снова до реки Москвы. «Царь-город» по-другому * [[Белый флаг]] — международный символ [[капитуляция|капитуляции]] или перемирия * Белый танец — танец, на котором дамы приглашают кавалеров * [[Белые люди|Белый человек]] — так часто называют представителя европеоидной расы представители других рас * Белый билет — жаргонное название справки, дающей освобождение от [[Воинская обязанность|призыва в армию]]<ref>{{Cite web |url=http://ru.thefreedictionary.com/%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B%D0%B9+%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%82 |title=Белый билет — значение в словаре<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2022-06-08 |archive-date=2012-11-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121116092141/http://ru.thefreedictionary.com/%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B%D0%B9+%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%82 |deadlink=no }}</ref> * Белая ворона — очень редкое явление природы (см. [[Альбинизм]]). В русском народе так говорят о редком, необычном по своим качествам человеке, резко выделяющимся из среды других людей *[[Алкогольный делирий|Белая горячка]] — состояние возникающее в период прерывания запоя или уменьшения дозы принимаемого алкоголя после длительного его употребления. Сопровождается повышением температуры тела, ознобом и появлением галлюцинаций * Белая изба — летняя часть крестьянской избы. Была холодной и чистой, без печи, поэтому туда переселялись летом * Белая казна — хранившиеся в покоях (комнатах) царицы запасы полотен и льняных изделий для царского обихода. Как в крестьянском быту льняное дело находилось в женских руках, так и в царских хоромах подобный запас хранился только у царицы * Белая печь — русская печь с трубой. От неё, в отличие от курной печи, нет дыма в избе, копоти, поэтому и такое название * [[Белая Русь]] — словосочетание, от которого происходит название страны [[Белоруссия]] * {{D-l|Карт-бланш}} (в буквальном переводе {{tr-fr|белая карта}}) — чистый бланк, подписанный доверителем, предоставляющий доверенному лицу неограниченные полномочия, полную свободу действий * Белая одежда по народным поверьям защищает от дурного глаза, порчи * [[Белый слон (идиома)|Белый слон]] — это выражение пришло к нам из древнего [[Сиам]]а. Чтобы избавиться от неугодного придворного, король Сиама дарил ему большого белого слона. Стоимость прокорма животного быстро разоряла придворного, а избавиться от царского подарка было невозможно. С тех пор большое, внушительное, но бесполезное приобретение называют «белым слоном» * Беленькая — денежный знак в 50 рублей второй половины XIX—XX веков, была серовато-белой * Беленькая — [[водка]] * Белец — в церковной среде так называли мирского человека * «Показать белое перо» — проявить трусость. Выражение пришло из петушиных боев. Было замечено, что петухи с красной и чёрной окраской вырывают перья из хвостов более трусливых белых петухов * Традиционно на территории южных республик Советского Союза в белый цвет окрашиваются автомобили, выполняющие официально-представительские функции<ref>[http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=318887 Советского чиновника на дороге можно было узнать сразу — по чёрной «Волге» (или белой — в южных республиках)]</ref><ref>[http://www.lgz.ru/article/7998/ Чёрная-чёрная машина] {{Архивировано|url=https://web.archive.org/web/20120627125652/http://www.lgz.ru/article/7998/ |date=2012-06-27 }}</ref><ref>[http://infoart.udm.ru/magazine/nov_yun/24/smit.htm «…партийные чиновники предпочитают ездить на чёрных „волгах“…»] {{Архивировано|url=https://web.archive.org/web/20121208174536/http://infoart.udm.ru/magazine/nov_yun/24/smit.htm |date=2012-12-08 }}</ref> * В [[Инки|инкской]] узелковой письменности [[кипу]] белый цвет обозначал — [[серебро]]; [[Мир (отсутствие войны)|мир]]<ref>{{cite web|title=Антонио де ла Каланча. Моральная хроника Ордена Святого Августина в Перу. Том 1, стр. 176|url=http://bloknot.info/antonio-de-la-calancha-cronica-moralizada-del-orden-de-san-agustin-en-el-peru-tomo-1/|archiveurl=https://www.webcitation.org/615qvM0NO?url=http://bloknot.info/antonio-de-la-calancha-cronica-moralizada-del-orden-de-san-agustin-en-el-peru-tomo-1/|archivedate=2011-08-21}}</ref>. Этот цвет в кипу встречается наравне с каштановым чаще всего * В буддийской [[Мандала|мандале]] белый цвет соответствует центру * Доводить до белого каления — лишить кого-либо самообладания, сильно разозлить, рассердить. Выражение вышло из речи кузнецов: при нагревании перед ковкой металл, в зависимости от температуры, сначала становится красным, потом жёлтым, а при очень сильном нагревании — белым * Белый волк — царь над волками; [[леший]], принимающий вид волка; лесной царь, «хозяин зверей» === В политике === В социально-политических конфликтах и гражданских войнах XX века термин «{{D-l|белые}}» означал [[Правые (политика)|правые]] [[антикоммунист]]ические силы и противопоставлялся «[[Красный флаг|красным]]» — [[Коммунизм|коммунистам]] и [[социалист]]ам: * [[Белое движение]] — антибольшевистские силы [[Гражданская война в России|гражданской войны в России]] * [[Белофинны]] — антисоветские силы [[Гражданская война в Финляндии|гражданской войны в Финляндии]] * Белочехи — участники [[Восстание Чехословацкого корпуса|восстания Чехословацкого корпуса]] * Белополяки — польская сторона [[Советско-польская война|советско-польской войны]] * Белые — [[хорти]]сты и [[Сегедская идея|сегедцы]], противники [[Венгерская советская республика|Венгерской советской республики]] * Белые — члены [[фрайкор]]ов в [[Веймарская республика|Германии]] после [[Ноябрьская революция|Ноябрьской революции]] * Белые — [[Франкизм|франкисты]] [[Гражданская война в Испании|гражданской войны в Испании]] * [[Белая рука (Гватемала)|Белая рука]] — ультраправая военизированная организация [[Гражданская война в Гватемале|гражданской войны в Гватемале]] * [[Союз белых воинов]] — [[эскадрон смерти]] в преддверии [[Гражданская война в Сальвадоре|гражданской войны в Сальвадоре]] * {{D-l|Белый террор}} — репрессии против [[Левые|левых]] === В [[вексиллология|вексиллологии]] === * Белый цвет на [[флаг Мозамбика|государственном флаге Мозамбика]] символизирует [[Мир (отсутствие войны)|мир]] == Белый цвет в искусстве и литературе == {{в культуре}} === В православии === Белый — цвет святости и отрешённости от мирского, устремленности к духовной простоте и возвышенности. Это символ чистоты, непорочности, причастности Божественному миру. По семантике к этому цвету наиболее близок золотой. Белым пишутся одежды Христа на некоторых иконах, например, «Преображение». В белое облачены праведники в композиции «Страшный суд». В белых «сорочицах» предстают на иконах дети. Восседающий на белом коне Георгий Победоносец поражает копьём чудовищного змия, что является символом Божественного света, поражающего тёмную силу. Белый в православной культуре — цвет пророков, святителей, ветхозаветных священников и ангелов. В дни особого поминовения усопших священники облекаются в белую одежду, как и само погребение испокон веков совершали священники в белом. Белый в данном случае — напоминание нам, что смерти нет, что человечество будет преображено в будущем веке. Великие господские праздники Рождества Христова, Крещения, Вознесения, Преображения, Обрезания Господня, а также все [[Таинство|таинства]] и [[Отпевание|заупокойные службы]] совершаются в белом священническом [[Облачение|облачении]]<ref>Русский цвет… С. 132</ref>. [[Файл:Paintings from the Chauvet cave (museum replica).jpg|мини|250px|Наскальные рисунки в [[Пещера Шове|пещере Шове]], Франция (30-32 тыс. лет до н. э.)]] === В литературе === * [[Белый стих]] — [[стих]], не имеющий [[рифма|рифмы]], но, в отличие от [[свободный стих|свободного стиха]], обладающий определённым [[размер (стихотворный)|размером]]: белый [[ямб]], белый [[анапест]], белый [[дольник]]«[[Белая болезнь]]» — пьеса [[Карел Чапек|Карела Чапека]] * [[Белая гвардия (роман)|Белая гвардия]] — произведение М. Булгакова === В кино === * «[[Белое солнце пустыни]]» — советский фильм-истерн * «[[Три цвета: Белый]]» — фильм [[Кеслёвский, Кшиштоф|Кшиштофа Кеслёвского]] === В музыке === * «[[Белый альбом]]» — альбом группы [[The Beatles]] === В живописи === Палеолитические художники использовали кальцит или мел, иногда в качестве фона, иногда в качестве основного момента, наряду с углем и красно-желтой охрой в своих ярких наскальных рисунках<ref>Michel Pastoureau (2005), ''Le petit livre des couleurs,'' p. 47</ref><ref>{{cite web | url = http://www.webexhibits.org/pigments/intro/early.html | title = Pigments through the Ages – Prehistory | accessdate = 2016-12-30 | archive-date = 2018-10-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20181003161517/http://www.webexhibits.org/pigments/intro/early.html | deadlink = no }}</ref>. * «Белое безмолвие» — картина [[Сальвадор Дали|Сальвадора Дали]] == Примечания == {{примечания}} f9wrfnp40ztv3h29cjratksmp6o3baz 235654 235653 2024-11-04T18:45:14Z Կարէն 9021 /* Баланс белого цвета */ 235654 wikitext text/x-wiki '''Бе́лый цвет''' — [[цвет]] со [[спектр]]ом [[электромагнитное излучение|электромагнитного излучения]] равномерной мощности по всем [[Длина волны|длинам волн]] в видимой части. Является так называемым [[Цвет#Ахроматические_цвета|ахроматическим цветом]], вместе с [[Чёрный цвет|чёрным]] и оттенками [[Серый цвет|серого]]. Ощущение белого цвета возникает от излучений с различными спектрами и при различных факторах. * Согласно явлению [[метамерия (цвет)|метамерии]], ощущение белого цвета может быть вызвано от излучений с различным спектром, дающим одинаковый отклик на колбочках сетчатки глаза. * Из-за свойства [[Зрение человека#Адаптация зрения|адаптивности цветового восприятия]], цвет с различным, в довольно больших пределах, спектром также будет казаться белым или не белым после адаптации зрения к условиям.[[file:Blank.jpg|thumbnail|Белый цвет]] == Эталоны белого цвета == === Белые пигменты === Белыми называют [[пигменты]], в максимальной степени отражающие свет всех видимых [[Длина волны|длин волн]] в электромагнитном [[спектр]]е источника света. Важно, чтобы [[Отражение (физика)|отражение]] было диффузным, а не зеркальным. * [[Цинковые белила]] * [[Свинцовые белила]] * [[Баритовые белила]] * [[Титановые белила]] * [[Литопон]] ([[сульфид цинка]]) * [[Мел]] * [[Оксид кальция|Известь]] * [[Каолин]] * [[Алебастр]] * [[Мрамор]] === Белый свет === Человеческий глаз имеет естественную способность адаптации к различным условиям освещения. Для описания этого используется понятие [[цветовая температура|цветовой температуры]] цвета. В различных цветовых стандартах в качестве белого используется различные эталоны. Наиболее распространены {{iw|стандартные иллюминаты||en|Standard illuminant}} [[Осветитель D65|D65]] ([[цветовая температура]] 6500K), и D55 (5500K), которые близки к излучению солнечного спектра. ==== Получение белого цвета с помощью разных источников ==== [[RGB|Аддитивный синтез цвета]], в связи с особенностью устройства человеческого [[Зрение|зрения]], позволяет получать белый цвет смешением [[красный цвет|красного]], [[зелёный цвет|зелёного]] и [[синий цвет|синего]] ''[[Спектральные цвета|спектральных цветов]]'', что применяется, например, в [[Электронно-лучевая трубка|кинескопах]]. Для случая [[CMYK|субтрактивного синтеза цвета]], белый является начальным цветом, «фоном». Например, цветом бумаги при печати на принтере. Добавлять [[голубой цвет|голубого]], [[пурпурный цвет|пурпурного]] или [[жёлтый цвет|жёлтого]] ''[[Спектральные и дополнительные цвета|дополнительных цветов]]'' не требуется. Человек видит поверхность белой, если она полностью отражает (то есть поглощает и тут же испускает с той же интенсивностью) падающий на неё поток света, состоящего равномерно из излучения всех длин волн видимого спектра. Если тело частично поглощает видимый свет всех длин волн (излучает с меньшей интенсивностью, чем у падающего излучения), поверхность такого тела вызовет ощущение [[Серый цвет|серого цвета]]. Белый цвет имеет наивысшую [[яркость]], [[Оттенки|оттенок]] — 0. Белый цвет, полностью аналогичный по спектру солнечному цвету, невозможно получить, смешивая различные другие основные цвета и оттенки. <!-- ==== Эталоны белого света ====--> ==== Баланс белого цвета ==== {{Основная статья|Баланс белого цвета}} [[File:Potch.jpg|thumb|right|[[Опал]]]] == Оттенки белого == {{список примеров}} * ''Алебастровый'' — желтовато-белый с матовым оттенком * ''Амиантовый'' — белёсый, грязновато-белый. Название произошло от разновидности асбеста — амианта *''«Борода Абдель-Кадера»'', или «''борода Абдель-Керима''»— материал цвета белого с чёрным оттенком и серым отливом. [[Абд аль-Кадир]] — алжирский полководец, оратор и поэт (1807—1883), в 1832—1847 гг. возглавлял восстание арабов против французских колонизаторов * ''[[Бежевый цвет|Беж]]'' — тёмный оттенок белого с кремовым или сероватым отливом * ''Белёсый'' — беловатый, тускло-белый * ''Белоснежный'' — ярко-белый, цвет снега * ''Жемчужный'' — цвета жемчуга * ''[[Космический латте]]'' — бежевый оттенок белого * ''[[Кремовый цвет|Кремовый]]'' — насыщенный жёлто-бежевый оттенок белого * ''Маренго'' — серый с вкраплениями чёрного. Название появилось после битвы при Маренго между Австрией и Францией в 1800 году. По одним сведениям, именно такого цвета были брюки Наполеона, по другим — ткани местного производства ручной работы. Маренго-клер — светло-серый * ''Молочный'' — неярко-, мутно-белый, цвета [[Молоко|молока]] * ''Наваринского пламени с дымом (или дыма с пламенем)'' — тёмный оттенок серого, модный цвет сукна, который появился после победы русских над турками в Наваринской бухте в 1827-м году. Упоминается в «[[Мёртвые души|Мёртвых душах]]» [[Гоголь, Николай Васильевич|Н. В. Гоголя]]. Есть версия, что этот цвет был всё же красного оттенка, потому что само упоминание «пламени» свидетельствует в пользу красного<ref>Русский цвет. М.: Издательский Дом «Экономическая газета», 2011. С. 104</ref> * ''Облакотный'' — цвета облака * ''Опаловый'' — молочно-белый, матово-белый с желтизной или голубизной * ''Платиновый'' — дымчато-белый, цвет металла платины * ''[[Серый цвет|Серый]]'' — примесь чёрного, тёмного к белому. Оттенки серого различны * ''[[Слоновая кость (цвет)|Слоновой кости]]'' — желтовато-белый [[Файл:Camellia sasanqua.jpg|thumb|250px|Белые цветы камелии]] == Психология восприятия белого цвета == {{в культуре}} Белый цвет обладает особенностью зрительно увеличивать пространство. С ним, как правило, связаны положительные ассоциации: белый голубь символизирует мир, белый флаг — перемирие, спасителем обычно бывает рыцарь на белом коне и т. п. Древние греки считали, что если спать в белой одежде, то сны будут приятными и т. д.{{sfn|Тальма Лобель |2014|с= 92}} В русском менталитете с белым цветом, как и с чёрным, немало разных поверий. Так, «белая баба» являлась предвестницей несчастья. Предвещать несчастья в поверьях русских крестьян мог и мужчина в белом. Он появлялся в лесу, был высокого роста, одет в белое, с лентой через плечо. А вот белый дедушка, наоборот, делал, по мысли русского народа в старину, только добро и помогал. Белун в русских поверьях — добрый домовой. По сообщению [[Даль, Владимир Иванович|В. Даля]], белун — белобородый дядька, в белом саване и с белым посохом — является с просьбой утереть ему нос и за это сыплет носом [[деньги]]<ref>{{Cite web |url=http://slovardalja.net/word.php?wordid=42610 |title=Толковый словарь живого великорусского языка В. И. Даля |access-date=2015-02-26 |archive-date=2015-02-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150226102906/http://slovardalja.net/word.php?wordid=42610 |deadlink=no }}</ref><ref>{{Словарь Даля|Белый}}</ref>. Согласно опросам, проведённым в Европе и США, белый цвет чаще всего ассоциируется с совершенством, добром, честностью, чистотой, началом, новизной, нейтральностью и точностью<ref>Eva Heller (2000), ''Psychologie de la couleur — effets ets symboliques'', pp. 130-46</ref>. [[Файл:Weddingring-JH.jpg|thumb|250px|Белое платье невесты]] === Исторические и этнографические данные, связанные с белым цветом, крылатые выражения === * Белый в императорской России был в числе основных государственных цветов. Как, впрочем, и сейчас. Это один из цветов [[Флаг России|государственного флага]] наряду с синим и красным «…Из следующих поговорок видно то уважение народа к белому цвету: „Русский белый царь“, „Белая земля — земля церковная“, „На белой Руси не без добрых людей“, „Без правды жить, бела света бежать“ и проч. Если к этому присоединить белый цвет снежного савана, в который вся Россия облекается в течение более полугода, то на основании и этих признаков будет ясно, что для эмблематического выражения наружного вида России необходимо употребить цвета: белый, синий и красный…», — было определено в заключении Особого совещания для обсуждения вопроса о российском национальном флаге под председательством К. Н. Посьета в 1896 году<ref>Цитата по: Русский цвет. М.: Экономическая газета, 2011. Стр. 136</ref> * В культуре некоторых стран Азии и [[Средиземноморье|Средиземноморья]] белый — цвет [[траур]]а<ref>Eva Heller (2000), ''Psychologie de la couleur — effets ets symboliques'', p. 137</ref>, в культуре большинства стран Запада — символ чистоты * В Древнем Египте белый цвет был связан с богиней [[Исида|Исидой]]. Священники и жрицы Исиды одевались только в белое льняное полотно, и использовали его для обертывания мумий<ref name="Anne Varichon 2000 pg. 16">Anne Varichon (2000), ''Couleurs — pigments et teintures dans les mains des peuples'', p. 16 .</ref> * В Греции и других древних цивилизациях белый цвет часто ассоциировался с материнским молоком. В греческой мифологии главный бог [[Зевс]] питался у груди нимфы [[Амалфея|Амалфеи]]. В Талмуде молоко было одним из четырёх священных веществ, наряду с вином, медом и розой<ref>Anne Varichon (2000), ''Couleurs — pigments et teintures dans les mains des peuples'', p. 21.</ref> * В Древнем Риме жрицы богини [[Веста (богиня)|Весты]] одевались в белые льняные одеяния, белую [[Палла|паллу]] или шаль и белую вуаль. Они защищали священный огонь и пенаты Рима. Белый символизировал их чистоту, верность и целомудрие<ref name="Anne Varichon 2000 pg. 16" /> * В [[ислам]]е существует представление о превосходстве всего белого и светлого<ref>[[Беюсов, Мунир Ахметович|Мунир-хазрат Беюсов]], председатель Совета улемов Нижегородской области. [https://www.islamnn.ru/modules.php?name=News&file=article&sid=7235 Комментарий о введении «Правил поведения» в Нижегородской Соборной мечети на Казанской набережной] {{Wayback|url=https://www.islamnn.ru/modules.php?name=News&file=article&sid=7235 |date=20210416231145 }}</ref> * [[Цаган Сар|Белый месяц]] — [[Новый год|новогодний праздник]] монголоязычных народов * [[Белый Старец]] — божество долголетия и плодовитости в [[Буддизм в Монголии|монгольском буддизме]] * Белое [[духовенство]] в [[православие|православии]] — [[монашество|немонашествующее]] духовенство * Белый — традиционный цвет свадебного платья в европейских странах и в Японии. Белое платье считалось символом чистоты и невинности * [[Белый город]] — Часть древней Москвы от Москвы-реки, охватывает Китай-город, Кремль и снова до реки Москвы. «Царь-город» по-другому * [[Белый флаг]] — международный символ [[капитуляция|капитуляции]] или перемирия * Белый танец — танец, на котором дамы приглашают кавалеров * [[Белые люди|Белый человек]] — так часто называют представителя европеоидной расы представители других рас * Белый билет — жаргонное название справки, дающей освобождение от [[Воинская обязанность|призыва в армию]]<ref>{{Cite web |url=http://ru.thefreedictionary.com/%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B%D0%B9+%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%82 |title=Белый билет — значение в словаре<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2022-06-08 |archive-date=2012-11-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121116092141/http://ru.thefreedictionary.com/%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B%D0%B9+%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%82 |deadlink=no }}</ref> * Белая ворона — очень редкое явление природы (см. [[Альбинизм]]). В русском народе так говорят о редком, необычном по своим качествам человеке, резко выделяющимся из среды других людей *[[Алкогольный делирий|Белая горячка]] — состояние возникающее в период прерывания запоя или уменьшения дозы принимаемого алкоголя после длительного его употребления. Сопровождается повышением температуры тела, ознобом и появлением галлюцинаций * Белая изба — летняя часть крестьянской избы. Была холодной и чистой, без печи, поэтому туда переселялись летом * Белая казна — хранившиеся в покоях (комнатах) царицы запасы полотен и льняных изделий для царского обихода. Как в крестьянском быту льняное дело находилось в женских руках, так и в царских хоромах подобный запас хранился только у царицы * Белая печь — русская печь с трубой. От неё, в отличие от курной печи, нет дыма в избе, копоти, поэтому и такое название * [[Белая Русь]] — словосочетание, от которого происходит название страны [[Белоруссия]] * {{D-l|Карт-бланш}} (в буквальном переводе {{tr-fr|белая карта}}) — чистый бланк, подписанный доверителем, предоставляющий доверенному лицу неограниченные полномочия, полную свободу действий * Белая одежда по народным поверьям защищает от дурного глаза, порчи * [[Белый слон (идиома)|Белый слон]] — это выражение пришло к нам из древнего [[Сиам]]а. Чтобы избавиться от неугодного придворного, король Сиама дарил ему большого белого слона. Стоимость прокорма животного быстро разоряла придворного, а избавиться от царского подарка было невозможно. С тех пор большое, внушительное, но бесполезное приобретение называют «белым слоном» * Беленькая — денежный знак в 50 рублей второй половины XIX—XX веков, была серовато-белой * Беленькая — [[водка]] * Белец — в церковной среде так называли мирского человека * «Показать белое перо» — проявить трусость. Выражение пришло из петушиных боев. Было замечено, что петухи с красной и чёрной окраской вырывают перья из хвостов более трусливых белых петухов * Традиционно на территории южных республик Советского Союза в белый цвет окрашиваются автомобили, выполняющие официально-представительские функции<ref>[http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=318887 Советского чиновника на дороге можно было узнать сразу — по чёрной «Волге» (или белой — в южных республиках)]</ref><ref>[http://www.lgz.ru/article/7998/ Чёрная-чёрная машина] {{Архивировано|url=https://web.archive.org/web/20120627125652/http://www.lgz.ru/article/7998/ |date=2012-06-27 }}</ref><ref>[http://infoart.udm.ru/magazine/nov_yun/24/smit.htm «…партийные чиновники предпочитают ездить на чёрных „волгах“…»] {{Архивировано|url=https://web.archive.org/web/20121208174536/http://infoart.udm.ru/magazine/nov_yun/24/smit.htm |date=2012-12-08 }}</ref> * В [[Инки|инкской]] узелковой письменности [[кипу]] белый цвет обозначал — [[серебро]]; [[Мир (отсутствие войны)|мир]]<ref>{{cite web|title=Антонио де ла Каланча. Моральная хроника Ордена Святого Августина в Перу. Том 1, стр. 176|url=http://bloknot.info/antonio-de-la-calancha-cronica-moralizada-del-orden-de-san-agustin-en-el-peru-tomo-1/|archiveurl=https://www.webcitation.org/615qvM0NO?url=http://bloknot.info/antonio-de-la-calancha-cronica-moralizada-del-orden-de-san-agustin-en-el-peru-tomo-1/|archivedate=2011-08-21}}</ref>. Этот цвет в кипу встречается наравне с каштановым чаще всего * В буддийской [[Мандала|мандале]] белый цвет соответствует центру * Доводить до белого каления — лишить кого-либо самообладания, сильно разозлить, рассердить. Выражение вышло из речи кузнецов: при нагревании перед ковкой металл, в зависимости от температуры, сначала становится красным, потом жёлтым, а при очень сильном нагревании — белым * Белый волк — царь над волками; [[леший]], принимающий вид волка; лесной царь, «хозяин зверей» === В политике === В социально-политических конфликтах и гражданских войнах XX века термин «{{D-l|белые}}» означал [[Правые (политика)|правые]] [[антикоммунист]]ические силы и противопоставлялся «[[Красный флаг|красным]]» — [[Коммунизм|коммунистам]] и [[социалист]]ам: * [[Белое движение]] — антибольшевистские силы [[Гражданская война в России|гражданской войны в России]] * [[Белофинны]] — антисоветские силы [[Гражданская война в Финляндии|гражданской войны в Финляндии]] * Белочехи — участники [[Восстание Чехословацкого корпуса|восстания Чехословацкого корпуса]] * Белополяки — польская сторона [[Советско-польская война|советско-польской войны]] * Белые — [[хорти]]сты и [[Сегедская идея|сегедцы]], противники [[Венгерская советская республика|Венгерской советской республики]] * Белые — члены [[фрайкор]]ов в [[Веймарская республика|Германии]] после [[Ноябрьская революция|Ноябрьской революции]] * Белые — [[Франкизм|франкисты]] [[Гражданская война в Испании|гражданской войны в Испании]] * [[Белая рука (Гватемала)|Белая рука]] — ультраправая военизированная организация [[Гражданская война в Гватемале|гражданской войны в Гватемале]] * [[Союз белых воинов]] — [[эскадрон смерти]] в преддверии [[Гражданская война в Сальвадоре|гражданской войны в Сальвадоре]] * {{D-l|Белый террор}} — репрессии против [[Левые|левых]] === В [[вексиллология|вексиллологии]] === * Белый цвет на [[флаг Мозамбика|государственном флаге Мозамбика]] символизирует [[Мир (отсутствие войны)|мир]] == Белый цвет в искусстве и литературе == {{в культуре}} === В православии === Белый — цвет святости и отрешённости от мирского, устремленности к духовной простоте и возвышенности. Это символ чистоты, непорочности, причастности Божественному миру. По семантике к этому цвету наиболее близок золотой. Белым пишутся одежды Христа на некоторых иконах, например, «Преображение». В белое облачены праведники в композиции «Страшный суд». В белых «сорочицах» предстают на иконах дети. Восседающий на белом коне Георгий Победоносец поражает копьём чудовищного змия, что является символом Божественного света, поражающего тёмную силу. Белый в православной культуре — цвет пророков, святителей, ветхозаветных священников и ангелов. В дни особого поминовения усопших священники облекаются в белую одежду, как и само погребение испокон веков совершали священники в белом. Белый в данном случае — напоминание нам, что смерти нет, что человечество будет преображено в будущем веке. Великие господские праздники Рождества Христова, Крещения, Вознесения, Преображения, Обрезания Господня, а также все [[Таинство|таинства]] и [[Отпевание|заупокойные службы]] совершаются в белом священническом [[Облачение|облачении]]<ref>Русский цвет… С. 132</ref>. [[Файл:Paintings from the Chauvet cave (museum replica).jpg|мини|250px|Наскальные рисунки в [[Пещера Шове|пещере Шове]], Франция (30-32 тыс. лет до н. э.)]] === В литературе === * [[Белый стих]] — [[стих]], не имеющий [[рифма|рифмы]], но, в отличие от [[свободный стих|свободного стиха]], обладающий определённым [[размер (стихотворный)|размером]]: белый [[ямб]], белый [[анапест]], белый [[дольник]]«[[Белая болезнь]]» — пьеса [[Карел Чапек|Карела Чапека]] * [[Белая гвардия (роман)|Белая гвардия]] — произведение М. Булгакова === В кино === * «[[Белое солнце пустыни]]» — советский фильм-истерн * «[[Три цвета: Белый]]» — фильм [[Кеслёвский, Кшиштоф|Кшиштофа Кеслёвского]] === В музыке === * «[[Белый альбом]]» — альбом группы [[The Beatles]] === В живописи === Палеолитические художники использовали кальцит или мел, иногда в качестве фона, иногда в качестве основного момента, наряду с углем и красно-желтой охрой в своих ярких наскальных рисунках<ref>Michel Pastoureau (2005), ''Le petit livre des couleurs,'' p. 47</ref><ref>{{cite web | url = http://www.webexhibits.org/pigments/intro/early.html | title = Pigments through the Ages – Prehistory | accessdate = 2016-12-30 | archive-date = 2018-10-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20181003161517/http://www.webexhibits.org/pigments/intro/early.html | deadlink = no }}</ref>. * «Белое безмолвие» — картина [[Сальвадор Дали|Сальвадора Дали]] == Примечания == {{примечания}} 2ht3h3vqfui6uoz96o3jgylh72use3z 235655 235654 2024-11-04T18:46:13Z Կարէն 9021 235655 wikitext text/x-wiki '''Бе́лый цвет''' — [[цвет]] со [[спектр]]ом [[электромагнитное излучение|электромагнитного излучения]] равномерной мощности по всем [[Длина волны|длинам волн]] в видимой части. Является так называемым [[Цвет#Ахроматические_цвета|ахроматическим цветом]], вместе с [[Чёрный цвет|чёрным]] и оттенками [[Серый цвет|серого]]. Ощущение белого цвета возникает от излучений с различными спектрами и при различных факторах. * Согласно явлению [[метамерия (цвет)|метамерии]], ощущение белого цвета может быть вызвано от излучений с различным спектром, дающим одинаковый отклик на колбочках сетчатки глаза. * Из-за свойства [[Зрение человека#Адаптация зрения|адаптивности цветового восприятия]], цвет с различным, в довольно больших пределах, спектром также будет казаться белым или не белым после адаптации зрения к условиям.[[file:Blank.jpg|thumbnail|Белый цвет]] == Эталоны белого цвета == === Белые пигменты === Белыми называют [[пигменты]], в максимальной степени отражающие свет всех видимых [[Длина волны|длин волн]] в электромагнитном [[спектр]]е источника света. Важно, чтобы [[Отражение (физика)|отражение]] было диффузным, а не зеркальным. * [[Цинковые белила]] * [[Свинцовые белила]] * [[Баритовые белила]] * [[Титановые белила]] * [[Литопон]] ([[сульфид цинка]]) * [[Мел]] * [[Оксид кальция|Известь]] * [[Каолин]] * [[Алебастр]] * [[Мрамор]] === Белый свет === Человеческий глаз имеет естественную способность адаптации к различным условиям освещения. Для описания этого используется понятие [[цветовая температура|цветовой температуры]] цвета. В различных цветовых стандартах в качестве белого используется различные эталоны. Наиболее распространены {{iw|стандартные иллюминаты||en|Standard illuminant}} [[Осветитель D65|D65]] ([[цветовая температура]] 6500K), и D55 (5500K), которые близки к излучению солнечного спектра. ==== Получение белого цвета с помощью разных источников ==== [[RGB|Аддитивный синтез цвета]], в связи с особенностью устройства человеческого [[Зрение|зрения]], позволяет получать белый цвет смешением [[красный цвет|красного]], [[зелёный цвет|зелёного]] и [[синий цвет|синего]] ''[[Спектральные цвета|спектральных цветов]]'', что применяется, например, в [[Электронно-лучевая трубка|кинескопах]]. Для случая [[CMYK|субтрактивного синтеза цвета]], белый является начальным цветом, «фоном». Например, цветом бумаги при печати на принтере. Добавлять [[голубой цвет|голубого]], [[пурпурный цвет|пурпурного]] или [[жёлтый цвет|жёлтого]] ''[[Спектральные и дополнительные цвета|дополнительных цветов]]'' не требуется. Человек видит поверхность белой, если она полностью отражает (то есть поглощает и тут же испускает с той же интенсивностью) падающий на неё поток света, состоящего равномерно из излучения всех длин волн видимого спектра. Если тело частично поглощает видимый свет всех длин волн (излучает с меньшей интенсивностью, чем у падающего излучения), поверхность такого тела вызовет ощущение [[Серый цвет|серого цвета]]. Белый цвет имеет наивысшую [[яркость]], [[Оттенки|оттенок]] — 0. Белый цвет, полностью аналогичный по спектру солнечному цвету, невозможно получить, смешивая различные другие основные цвета и оттенки. <!-- ==== Эталоны белого света ====--> ==== Баланс белого цвета ==== {{Основная статья|Баланс белого цвета}} [[File:Potch.jpg|thumb|right|[[Опал]]]] == Оттенки белого == {{список примеров}} * ''Алебастровый'' — желтовато-белый с матовым оттенком * ''Амиантовый'' — белёсый, грязновато-белый. Название произошло от разновидности асбеста — амианта *''«Борода Абдель-Кадера»'', или «''борода Абдель-Керима''»— материал цвета белого с чёрным оттенком и серым отливом. [[Абд аль-Кадир]] — алжирский полководец, оратор и поэт (1807—1883), в 1832—1847 гг. возглавлял восстание арабов против французских колонизаторов * ''[[Бежевый цвет|Беж]]'' — тёмный оттенок белого с кремовым или сероватым отливом * ''Белёсый'' — беловатый, тускло-белый * ''Белоснежный'' — ярко-белый, цвет снега * ''Жемчужный'' — цвета жемчуга * ''[[Космический латте]]'' — бежевый оттенок белого * ''[[Кремовый цвет|Кремовый]]'' — насыщенный жёлто-бежевый оттенок белого * ''Маренго'' — серый с вкраплениями чёрного. Название появилось после битвы при Маренго между Австрией и Францией в 1800 году. По одним сведениям, именно такого цвета были брюки Наполеона, по другим — ткани местного производства ручной работы. Маренго-клер — светло-серый * ''Молочный'' — неярко-, мутно-белый, цвета [[Молоко|молока]] * ''Наваринского пламени с дымом (или дыма с пламенем)'' — тёмный оттенок серого, модный цвет сукна, который появился после победы русских над турками в Наваринской бухте в 1827-м году. Упоминается в «[[Мёртвые души|Мёртвых душах]]» [[Гоголь, Николай Васильевич|Н. В. Гоголя]]. Есть версия, что этот цвет был всё же красного оттенка, потому что само упоминание «пламени» свидетельствует в пользу красного<ref>Русский цвет. М.: Издательский Дом «Экономическая газета», 2011. С. 104</ref> * ''Облакотный'' — цвета облака * ''Опаловый'' — молочно-белый, матово-белый с желтизной или голубизной * ''Платиновый'' — дымчато-белый, цвет металла платины * ''[[Серый цвет|Серый]]'' — примесь чёрного, тёмного к белому. Оттенки серого различны * ''[[Слоновая кость (цвет)|Слоновой кости]]'' — желтовато-белый [[Файл:Camellia sasanqua.jpg|thumb|250px|Белые цветы камелии]] == Психология восприятия белого цвета == Белый цвет обладает особенностью зрительно увеличивать пространство. С ним, как правило, связаны положительные ассоциации: белый голубь символизирует мир, белый флаг — перемирие, спасителем обычно бывает рыцарь на белом коне и т. п. Древние греки считали, что если спать в белой одежде, то сны будут приятными и т. д.{{sfn|Тальма Лобель |2014|с= 92}} В русском менталитете с белым цветом, как и с чёрным, немало разных поверий. Так, «белая баба» являлась предвестницей несчастья. Предвещать несчастья в поверьях русских крестьян мог и мужчина в белом. Он появлялся в лесу, был высокого роста, одет в белое, с лентой через плечо. А вот белый дедушка, наоборот, делал, по мысли русского народа в старину, только добро и помогал. Белун в русских поверьях — добрый домовой. По сообщению [[Даль, Владимир Иванович|В. Даля]], белун — белобородый дядька, в белом саване и с белым посохом — является с просьбой утереть ему нос и за это сыплет носом [[деньги]]<ref>{{Cite web |url=http://slovardalja.net/word.php?wordid=42610 |title=Толковый словарь живого великорусского языка В. И. Даля |access-date=2015-02-26 |archive-date=2015-02-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150226102906/http://slovardalja.net/word.php?wordid=42610 |deadlink=no }}</ref><ref>{{Словарь Даля|Белый}}</ref>. Согласно опросам, проведённым в Европе и США, белый цвет чаще всего ассоциируется с совершенством, добром, честностью, чистотой, началом, новизной, нейтральностью и точностью<ref>Eva Heller (2000), ''Psychologie de la couleur — effets ets symboliques'', pp. 130-46</ref>. [[Файл:Weddingring-JH.jpg|thumb|250px|Белое платье невесты]] === Исторические и этнографические данные, связанные с белым цветом, крылатые выражения === * Белый в императорской России был в числе основных государственных цветов. Как, впрочем, и сейчас. Это один из цветов [[Флаг России|государственного флага]] наряду с синим и красным «…Из следующих поговорок видно то уважение народа к белому цвету: „Русский белый царь“, „Белая земля — земля церковная“, „На белой Руси не без добрых людей“, „Без правды жить, бела света бежать“ и проч. Если к этому присоединить белый цвет снежного савана, в который вся Россия облекается в течение более полугода, то на основании и этих признаков будет ясно, что для эмблематического выражения наружного вида России необходимо употребить цвета: белый, синий и красный…», — было определено в заключении Особого совещания для обсуждения вопроса о российском национальном флаге под председательством К. Н. Посьета в 1896 году<ref>Цитата по: Русский цвет. М.: Экономическая газета, 2011. Стр. 136</ref> * В культуре некоторых стран Азии и [[Средиземноморье|Средиземноморья]] белый — цвет [[траур]]а<ref>Eva Heller (2000), ''Psychologie de la couleur — effets ets symboliques'', p. 137</ref>, в культуре большинства стран Запада — символ чистоты * В Древнем Египте белый цвет был связан с богиней [[Исида|Исидой]]. Священники и жрицы Исиды одевались только в белое льняное полотно, и использовали его для обертывания мумий<ref name="Anne Varichon 2000 pg. 16">Anne Varichon (2000), ''Couleurs — pigments et teintures dans les mains des peuples'', p. 16 .</ref> * В Греции и других древних цивилизациях белый цвет часто ассоциировался с материнским молоком. В греческой мифологии главный бог [[Зевс]] питался у груди нимфы [[Амалфея|Амалфеи]]. В Талмуде молоко было одним из четырёх священных веществ, наряду с вином, медом и розой<ref>Anne Varichon (2000), ''Couleurs — pigments et teintures dans les mains des peuples'', p. 21.</ref> * В Древнем Риме жрицы богини [[Веста (богиня)|Весты]] одевались в белые льняные одеяния, белую [[Палла|паллу]] или шаль и белую вуаль. Они защищали священный огонь и пенаты Рима. Белый символизировал их чистоту, верность и целомудрие<ref name="Anne Varichon 2000 pg. 16" /> * В [[ислам]]е существует представление о превосходстве всего белого и светлого<ref>[[Беюсов, Мунир Ахметович|Мунир-хазрат Беюсов]], председатель Совета улемов Нижегородской области. [https://www.islamnn.ru/modules.php?name=News&file=article&sid=7235 Комментарий о введении «Правил поведения» в Нижегородской Соборной мечети на Казанской набережной] {{Wayback|url=https://www.islamnn.ru/modules.php?name=News&file=article&sid=7235 |date=20210416231145 }}</ref> * [[Цаган Сар|Белый месяц]] — [[Новый год|новогодний праздник]] монголоязычных народов * [[Белый Старец]] — божество долголетия и плодовитости в [[Буддизм в Монголии|монгольском буддизме]] * Белое [[духовенство]] в [[православие|православии]] — [[монашество|немонашествующее]] духовенство * Белый — традиционный цвет свадебного платья в европейских странах и в Японии. Белое платье считалось символом чистоты и невинности * [[Белый город]] — Часть древней Москвы от Москвы-реки, охватывает Китай-город, Кремль и снова до реки Москвы. «Царь-город» по-другому * [[Белый флаг]] — международный символ [[капитуляция|капитуляции]] или перемирия * Белый танец — танец, на котором дамы приглашают кавалеров * [[Белые люди|Белый человек]] — так часто называют представителя европеоидной расы представители других рас * Белый билет — жаргонное название справки, дающей освобождение от [[Воинская обязанность|призыва в армию]]<ref>{{Cite web |url=http://ru.thefreedictionary.com/%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B%D0%B9+%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%82 |title=Белый билет — значение в словаре<!-- Заголовок добавлен ботом --> |access-date=2022-06-08 |archive-date=2012-11-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121116092141/http://ru.thefreedictionary.com/%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B%D0%B9+%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%82 |deadlink=no }}</ref> * Белая ворона — очень редкое явление природы (см. [[Альбинизм]]). В русском народе так говорят о редком, необычном по своим качествам человеке, резко выделяющимся из среды других людей *[[Алкогольный делирий|Белая горячка]] — состояние возникающее в период прерывания запоя или уменьшения дозы принимаемого алкоголя после длительного его употребления. Сопровождается повышением температуры тела, ознобом и появлением галлюцинаций * Белая изба — летняя часть крестьянской избы. Была холодной и чистой, без печи, поэтому туда переселялись летом * Белая казна — хранившиеся в покоях (комнатах) царицы запасы полотен и льняных изделий для царского обихода. Как в крестьянском быту льняное дело находилось в женских руках, так и в царских хоромах подобный запас хранился только у царицы * Белая печь — русская печь с трубой. От неё, в отличие от курной печи, нет дыма в избе, копоти, поэтому и такое название * [[Белая Русь]] — словосочетание, от которого происходит название страны [[Белоруссия]] * {{D-l|Карт-бланш}} (в буквальном переводе {{tr-fr|белая карта}}) — чистый бланк, подписанный доверителем, предоставляющий доверенному лицу неограниченные полномочия, полную свободу действий * Белая одежда по народным поверьям защищает от дурного глаза, порчи * [[Белый слон (идиома)|Белый слон]] — это выражение пришло к нам из древнего [[Сиам]]а. Чтобы избавиться от неугодного придворного, король Сиама дарил ему большого белого слона. Стоимость прокорма животного быстро разоряла придворного, а избавиться от царского подарка было невозможно. С тех пор большое, внушительное, но бесполезное приобретение называют «белым слоном» * Беленькая — денежный знак в 50 рублей второй половины XIX—XX веков, была серовато-белой * Беленькая — [[водка]] * Белец — в церковной среде так называли мирского человека * «Показать белое перо» — проявить трусость. Выражение пришло из петушиных боев. Было замечено, что петухи с красной и чёрной окраской вырывают перья из хвостов более трусливых белых петухов * Традиционно на территории южных республик Советского Союза в белый цвет окрашиваются автомобили, выполняющие официально-представительские функции<ref>[http://www.kommersant.ru/doc.aspx?DocsID=318887 Советского чиновника на дороге можно было узнать сразу — по чёрной «Волге» (или белой — в южных республиках)]</ref><ref>[http://www.lgz.ru/article/7998/ Чёрная-чёрная машина] {{Архивировано|url=https://web.archive.org/web/20120627125652/http://www.lgz.ru/article/7998/ |date=2012-06-27 }}</ref><ref>[http://infoart.udm.ru/magazine/nov_yun/24/smit.htm «…партийные чиновники предпочитают ездить на чёрных „волгах“…»] {{Архивировано|url=https://web.archive.org/web/20121208174536/http://infoart.udm.ru/magazine/nov_yun/24/smit.htm |date=2012-12-08 }}</ref> * В [[Инки|инкской]] узелковой письменности [[кипу]] белый цвет обозначал — [[серебро]]; [[Мир (отсутствие войны)|мир]]<ref>{{cite web|title=Антонио де ла Каланча. Моральная хроника Ордена Святого Августина в Перу. Том 1, стр. 176|url=http://bloknot.info/antonio-de-la-calancha-cronica-moralizada-del-orden-de-san-agustin-en-el-peru-tomo-1/|archiveurl=https://www.webcitation.org/615qvM0NO?url=http://bloknot.info/antonio-de-la-calancha-cronica-moralizada-del-orden-de-san-agustin-en-el-peru-tomo-1/|archivedate=2011-08-21}}</ref>. Этот цвет в кипу встречается наравне с каштановым чаще всего * В буддийской [[Мандала|мандале]] белый цвет соответствует центру * Доводить до белого каления — лишить кого-либо самообладания, сильно разозлить, рассердить. Выражение вышло из речи кузнецов: при нагревании перед ковкой металл, в зависимости от температуры, сначала становится красным, потом жёлтым, а при очень сильном нагревании — белым * Белый волк — царь над волками; [[леший]], принимающий вид волка; лесной царь, «хозяин зверей» === В политике === В социально-политических конфликтах и гражданских войнах XX века термин «{{D-l|белые}}» означал [[Правые (политика)|правые]] [[антикоммунист]]ические силы и противопоставлялся «[[Красный флаг|красным]]» — [[Коммунизм|коммунистам]] и [[социалист]]ам: * [[Белое движение]] — антибольшевистские силы [[Гражданская война в России|гражданской войны в России]] * [[Белофинны]] — антисоветские силы [[Гражданская война в Финляндии|гражданской войны в Финляндии]] * Белочехи — участники [[Восстание Чехословацкого корпуса|восстания Чехословацкого корпуса]] * Белополяки — польская сторона [[Советско-польская война|советско-польской войны]] * Белые — [[хорти]]сты и [[Сегедская идея|сегедцы]], противники [[Венгерская советская республика|Венгерской советской республики]] * Белые — члены [[фрайкор]]ов в [[Веймарская республика|Германии]] после [[Ноябрьская революция|Ноябрьской революции]] * Белые — [[Франкизм|франкисты]] [[Гражданская война в Испании|гражданской войны в Испании]] * [[Белая рука (Гватемала)|Белая рука]] — ультраправая военизированная организация [[Гражданская война в Гватемале|гражданской войны в Гватемале]] * [[Союз белых воинов]] — [[эскадрон смерти]] в преддверии [[Гражданская война в Сальвадоре|гражданской войны в Сальвадоре]] * {{D-l|Белый террор}} — репрессии против [[Левые|левых]] === В [[вексиллология|вексиллологии]] === * Белый цвет на [[флаг Мозамбика|государственном флаге Мозамбика]] символизирует [[Мир (отсутствие войны)|мир]] == Белый цвет в искусстве и литературе == {{в культуре}} === В православии === Белый — цвет святости и отрешённости от мирского, устремленности к духовной простоте и возвышенности. Это символ чистоты, непорочности, причастности Божественному миру. По семантике к этому цвету наиболее близок золотой. Белым пишутся одежды Христа на некоторых иконах, например, «Преображение». В белое облачены праведники в композиции «Страшный суд». В белых «сорочицах» предстают на иконах дети. Восседающий на белом коне Георгий Победоносец поражает копьём чудовищного змия, что является символом Божественного света, поражающего тёмную силу. Белый в православной культуре — цвет пророков, святителей, ветхозаветных священников и ангелов. В дни особого поминовения усопших священники облекаются в белую одежду, как и само погребение испокон веков совершали священники в белом. Белый в данном случае — напоминание нам, что смерти нет, что человечество будет преображено в будущем веке. Великие господские праздники Рождества Христова, Крещения, Вознесения, Преображения, Обрезания Господня, а также все [[Таинство|таинства]] и [[Отпевание|заупокойные службы]] совершаются в белом священническом [[Облачение|облачении]]<ref>Русский цвет… С. 132</ref>. [[Файл:Paintings from the Chauvet cave (museum replica).jpg|мини|250px|Наскальные рисунки в [[Пещера Шове|пещере Шове]], Франция (30-32 тыс. лет до н. э.)]] === В литературе === * [[Белый стих]] — [[стих]], не имеющий [[рифма|рифмы]], но, в отличие от [[свободный стих|свободного стиха]], обладающий определённым [[размер (стихотворный)|размером]]: белый [[ямб]], белый [[анапест]], белый [[дольник]]«[[Белая болезнь]]» — пьеса [[Карел Чапек|Карела Чапека]] * [[Белая гвардия (роман)|Белая гвардия]] — произведение М. Булгакова === В кино === * «[[Белое солнце пустыни]]» — советский фильм-истерн * «[[Три цвета: Белый]]» — фильм [[Кеслёвский, Кшиштоф|Кшиштофа Кеслёвского]] === В музыке === * «[[Белый альбом]]» — альбом группы [[The Beatles]] === В живописи === Палеолитические художники использовали кальцит или мел, иногда в качестве фона, иногда в качестве основного момента, наряду с углем и красно-желтой охрой в своих ярких наскальных рисунках<ref>Michel Pastoureau (2005), ''Le petit livre des couleurs,'' p. 47</ref><ref>{{cite web | url = http://www.webexhibits.org/pigments/intro/early.html | title = Pigments through the Ages – Prehistory | accessdate = 2016-12-30 | archive-date = 2018-10-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20181003161517/http://www.webexhibits.org/pigments/intro/early.html | deadlink = no }}</ref>. * «Белое безмолвие» — картина [[Сальвадор Дали|Сальвадора Дали]] == Примечания == {{примечания}} 7ouguf01dhap46bbsuqpb3mw9ftow75 235656 235655 2024-11-04T18:46:34Z Կարէն 9021 Փոխվում է էջը ''''Бе́лый цвет''' — [[цвет]] со [[спектр]]ом [[электромагнитное излучение|электромагнитного излучения]] равномерной мощности по всем [[Длина волны|длинам волн]] в видимой части. Является так называемым [[Цвет#Ахроматические_цвета|ахроматическим цветом]], вмес...'-ով 235656 wikitext text/x-wiki '''Бе́лый цвет''' — [[цвет]] со [[спектр]]ом [[электромагнитное излучение|электромагнитного излучения]] равномерной мощности по всем [[Длина волны|длинам волн]] в видимой части. Является так называемым [[Цвет#Ахроматические_цвета|ахроматическим цветом]], вместе с [[Чёрный цвет|чёрным]] и оттенками [[Серый цвет|серого]]. Ощущение белого цвета возникает от излучений с различными спектрами и при различных факторах. * Согласно явлению [[метамерия (цвет)|метамерии]], ощущение белого цвета может быть вызвано от излучений с различным спектром, дающим одинаковый отклик на колбочках сетчатки глаза. * Из-за свойства [[Зрение человека#Адаптация зрения|адаптивности цветового восприятия]], цвет с различным, в довольно больших пределах, спектром также будет казаться белым или не белым после адаптации зрения к условиям.[[file:Blank.jpg|thumbnail|Белый цвет]] пьеса [[Карел Чапек|Карела Чапека]] * [[Белая гвардия (роман)|Белая гвардия]] — произведение М. Булгакова === В кино === * «[[Белое солнце пустыни]]» — советский фильм-истерн * «[[Три цвета: Белый]]» — фильм [[Кеслёвский, Кшиштоф|Кшиштофа Кеслёвского]] === В музыке === * «[[Белый альбом]]» — альбом группы [[The Beatles]] === В живописи === Палеолитические художники использовали кальцит или мел, иногда в качестве фона, иногда в качестве основного момента, наряду с углем и красно-желтой охрой в своих ярких наскальных рисунках<ref>Michel Pastoureau (2005), ''Le petit livre des couleurs,'' p. 47</ref><ref>{{cite web | url = http://www.webexhibits.org/pigments/intro/early.html | title = Pigments through the Ages – Prehistory | accessdate = 2016-12-30 | archive-date = 2018-10-03 | archive-url = https://web.archive.org/web/20181003161517/http://www.webexhibits.org/pigments/intro/early.html | deadlink = no }}</ref>. * «Белое безмолвие» — картина [[Сальвадор Дали|Сальвадора Дали]] == Примечания == {{примечания}} 8n4y6vju5sx0nqf9djzht9sz1hja6ip 235657 235656 2024-11-04T18:47:39Z Կարէն 9021 235657 wikitext text/x-wiki '''Бе́лый цвет''' — [[цвет]] со [[спектр]]ом [[электромагнитное излучение|электромагнитного излучения]] равномерной мощности по всем [[Длина волны|длинам волн]] в видимой части. Является так называемым [[Цвет#Ахроматические_цвета|ахроматическим цветом]], вместе с [[Чёрный цвет|чёрным]] и оттенками [[Серый цвет|серого]]. Ощущение белого цвета возникает от излучений с различными спектрами и при различных факторах. * Согласно явлению [[метамерия (цвет)|метамерии]], ощущение белого цвета может быть вызвано от излучений с различным спектром, дающим одинаковый отклик на колбочках сетчатки глаза. * Из-за свойства [[Зрение человека#Адаптация зрения|адаптивности цветового восприятия]], цвет с различным, в довольно больших пределах, спектром также будет казаться белым или не белым после адаптации зрения к условиям.[[Файл:Blank.jpg|thumbnail|Белый цвет]] ac5p4bfesdtntiad5hc5wncqq9ukdek 235658 235657 2024-11-04T18:48:28Z Կարէն 9021 235658 wikitext text/x-wiki '''Бе́лый цвет''' — [[цвет]] со [[спектр]]ом [[электромагнитное излучение|электромагнитного излучения]] равномерной мощности по всем [[Длина волны|длинам волн]] в видимой части. Является так называемым ахроматическим цветом, вместе с [[Чёрный цвет|чёрным]] и оттенками [[Серый цвет|серого]]. Ощущение белого цвета возникает от излучений с различными спектрами и при различных факторах. * Согласно явлению [[метамерия (цвет)|метамерии]], ощущение белого цвета может быть вызвано от излучений с различным спектром, дающим одинаковый отклик на колбочках сетчатки глаза. * Из-за свойства адаптивности цветового восприятия, цвет с различным, в довольно больших пределах, спектром также будет казаться белым или не белым после адаптации зрения к условиям.[[File:Blank.jpg|thumbnail|Белый цвет]] f507e5pz677fqsaicbnx6buwdqsp4kb 235659 235658 2024-11-04T18:53:46Z Կարէն 9021 235659 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ''' կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] 2kgwhwai2b63qnthajmfefxbb2l8dm9 235660 235659 2024-11-04T19:01:34Z Կարէն 9021 235660 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գոյն}} '''Ճերմակ''' կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] 237si99fnmriaftlx4bhh0dcwr65dfv 235661 235660 2024-11-04T19:05:37Z Կարէն 9021 235661 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ }} '''Ճերմակ''' կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] fbedtkubh7cxnnjllwyjpvh0w2c9zj3 235662 235661 2024-11-04T19:07:09Z Կարէն 9021 235662 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} '''Ճերմակ''' կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] 50t0gqev0xlfu0fem2kulx41gok74s0 235663 235662 2024-11-04T19:11:29Z Կարէն 9021 235663 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ''' կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] huarz03uen3yj7g0a492tmwox4e6anh 235664 235663 2024-11-04T19:21:41Z Կարէն 9021 235664 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ''' կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] == Ճերմակ գոյնի նմուշներ == === Ճերմակ ներկեր === Ճերմակ կը կոչուին [[ներկեր]]ը, որոնք առաւելագոյն չափով կը անդրադարձնեն լոյսի բոլոր տեսանելի [[ալիքի երկարութիւններ]]ը ելեկտրամագնիսական [[սփեքթր]]ի մէջ: Կարեւոր է, որ [[անդրադարձ]]ը ըլլայ ցրուած, ոչ թէ հայելային: * [[Ցինկի ճերմակ]] * [[Կապարեայ ճերմակ]] * [[Բարիտի ճերմակ]] * [[Տիտանի ճերմակ]] * [[Լիտոպոն]] ([[ցինկի սուլֆիդ]]) * [[Կաւճ]] * [[Կալցիումի օքսիդ|Կիր]] * [[Կաոլին]] * [[Ալիպաստր]] * [[Մարմար]] === Ճերմակ լոյս === Մարդու աչքը ունի բնական յարմարելու կարողութիւն տարբեր լուսաւորութեան պայմաններուն: Այս երեւոյթը նկարագրելու համար կը գործածուի [[գոյնային ջերմաստիճան]]ի հասկացութիւնը: Տարբեր գոյնային չափանիշներու մէջ ճերմակ գոյնի համար կը գործածուին տարբեր նմուշներ: Ամենատարածուածներն են {{iw|ստանդարտ լուսարձակներ||en|Standard illuminant}} [[Լուսարձակ D65|D65]] ([[գոյնային ջերմաստիճան]] 6500K), եւ D55 (5500K), որոնք մօտ են արեւի սփեքթրի ճառագայթումին: ==== Ճերմակ գոյնի ստացումը տարբեր աղբիւրներով ==== [[RGB|Ադդիտիվ գոյնի սինթեզը]], մարդու [[տեսողութիւն|տեսողութեան]] յատկութիւններուն պատճառով, հնարաւորութիւն կու տայ ստանալ ճերմակ գոյն՝ խառնելով [[կարմիր գոյն|կարմիր]], [[կանաչ գոյն|կանաչ]] եւ [[կապոյտ գոյն|կապոյտ]] ''[[սփեքտրալ գոյներ]]ը'', ինչ որ կը կիրառուի, օրինակ, [[էլեկտրոնային ճառագայթային խողովակ|կինեսկոպներու]] մէջ: [[CMYK|Սուբտրակտիվ գոյնի սինթեզի]] պարագային, ճերմակն է սկզբնական գոյնը, «ֆոնը»: Օրինակ, թուղթի գոյնը տպիչով տպելու ժամանակ: Ավելացնել [[երկնագոյն գոյն|երկնագոյն]], [[մանուշակագոյն գոյն|մանուշակագոյն]] կամ [[դեղին գոյն|դեղին]] ''[[սփեքտրալ եւ լրացուցիչ գոյներ|լրացուցիչ գոյներ]]'' պէտք չէ: Մարդը կը տեսնէ մակերեսը ճերմակ, եթէ այն ամբողջովին կը անդրադրէ (այսինքն՝ կը կլանէ եւ անմիջապէս կը ճառագայթէ նոյն ուժգնութեամբ) իր վրայ ինկած լոյսի հոսքը, որ բաղկացած է տեսանելի սփեքտրի բոլոր ալիքի երկարութիւններու ճառագայթումէն: Եթէ մարմինը մասամբ կը կլանէ տեսանելի լոյսի բոլոր ալիքի երկարութիւնները (կը ճառագայթէ աւելի ցած ուժգնութեամբ, քան ինկած ճառագայթումը), այդպիսի մարմնի մակերեսը կը յառաջացնէ [[մոխրագոյն գոյն|մոխրագոյն գոյնի]] զգացում: Ճերմակ գոյնը ունի ամենաբարձր [[պայծառութիւն]], [[երանգ]]՝ 0: Ճերմակ գոյն, որ ամբողջովին նման է արեւի լոյսի սփեքտրին, անհնար է ստանալ՝ խառնելով տարբեր այլ հիմնական գոյներ եւ երանգներ: fqofq0bcpvuqyub64r8so5vlhyg8x0p 235665 235664 2024-11-04T19:27:30Z Կարէն 9021 235665 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ''' կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] == Էտիմոլոգիա == *սպիտակ՝ Կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ [[Միջին իրանական]] փոխառութիւն: Համեմատէք [[Միջին պարսկերեն]] spytk' (spēdag, “ձուի սպիտակ, եւ այլն”), [[Պարսկերեն]] سپیده (sapêda, “սպիտակութիւն; աչքի սպիտակ; արշալոյս; ձուի սպիտակ”) / سفیده (sefide): *ճերմակ՝ Կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ Իրանական փոխառութիւն: Համեմատէք [[Կենտրոնական քրդերեն]] چەرمِگ (çermig, “սպիտակ”) եւ դասական [[Պարսկերեն]] چرمه (čarma, “սպիտակ ձի; սպիտակ էշ; սպիտակ մազ”): == Ճերմակ գոյնի նմուշներ == === Ճերմակ ներկեր === Ճերմակ կը կոչուին [[ներկեր]]ը, որոնք առաւելագոյն չափով կը անդրադարձնեն լոյսի բոլոր տեսանելի [[ալիքի երկարութիւններ]]ը ելեկտրամագնիսական [[սփեքթր]]ի մէջ: Կարեւոր է, որ [[անդրադարձ]]ը ըլլայ ցրուած, ոչ թէ հայելային: * [[Ցինկի ճերմակ]] * [[Կապարեայ ճերմակ]] * [[Բարիտի ճերմակ]] * [[Տիտանի ճերմակ]] * [[Լիտոպոն]] ([[ցինկի սուլֆիդ]]) * [[Կաւճ]] * [[Կալցիումի օքսիդ|Կիր]] * [[Կաոլին]] * [[Ալիպաստր]] * [[Մարմար]] === Ճերմակ լոյս === Մարդու աչքը ունի բնական յարմարելու կարողութիւն տարբեր լուսաւորութեան պայմաններուն: Այս երեւոյթը նկարագրելու համար կը գործածուի [[գոյնային ջերմաստիճան]]ի հասկացութիւնը: Տարբեր գոյնային չափանիշներու մէջ ճերմակ գոյնի համար կը գործածուին տարբեր նմուշներ: Ամենատարածուածներն են {{iw|ստանդարտ լուսարձակներ||en|Standard illuminant}} [[Լուսարձակ D65|D65]] ([[գոյնային ջերմաստիճան]] 6500K), եւ D55 (5500K), որոնք մօտ են արեւի սփեքթրի ճառագայթումին: ==== Ճերմակ գոյնի ստացումը տարբեր աղբիւրներով ==== [[RGB|Ադդիտիվ գոյնի սինթեզը]], մարդու [[տեսողութիւն|տեսողութեան]] յատկութիւններուն պատճառով, հնարաւորութիւն կու տայ ստանալ ճերմակ գոյն՝ խառնելով [[կարմիր գոյն|կարմիր]], [[կանաչ գոյն|կանաչ]] եւ [[կապոյտ գոյն|կապոյտ]] ''[[սփեքտրալ գոյներ]]ը'', ինչ որ կը կիրառուի, օրինակ, [[էլեկտրոնային ճառագայթային խողովակ|կինեսկոպներու]] մէջ: [[CMYK|Սուբտրակտիվ գոյնի սինթեզի]] պարագային, ճերմակն է սկզբնական գոյնը, «ֆոնը»: Օրինակ, թուղթի գոյնը տպիչով տպելու ժամանակ: Ավելացնել [[երկնագոյն գոյն|երկնագոյն]], [[մանուշակագոյն գոյն|մանուշակագոյն]] կամ [[դեղին գոյն|դեղին]] ''[[սփեքտրալ եւ լրացուցիչ գոյներ|լրացուցիչ գոյներ]]'' պէտք չէ: Մարդը կը տեսնէ մակերեսը ճերմակ, եթէ այն ամբողջովին կը անդրադրէ (այսինքն՝ կը կլանէ եւ անմիջապէս կը ճառագայթէ նոյն ուժգնութեամբ) իր վրայ ինկած լոյսի հոսքը, որ բաղկացած է տեսանելի սփեքտրի բոլոր ալիքի երկարութիւններու ճառագայթումէն: Եթէ մարմինը մասամբ կը կլանէ տեսանելի լոյսի բոլոր ալիքի երկարութիւնները (կը ճառագայթէ աւելի ցած ուժգնութեամբ, քան ինկած ճառագայթումը), այդպիսի մարմնի մակերեսը կը յառաջացնէ [[մոխրագոյն գոյն|մոխրագոյն գոյնի]] զգացում: Ճերմակ գոյնը ունի ամենաբարձր [[պայծառութիւն]], [[երանգ]]՝ 0: Ճերմակ գոյն, որ ամբողջովին նման է արեւի լոյսի սփեքտրին, անհնար է ստանալ՝ խառնելով տարբեր այլ հիմնական գոյներ եւ երանգներ: o5mdum7bx0ufmda8937ukzb7z9n2pry 235666 235665 2024-11-04T19:30:01Z Կարէն 9021 235666 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ''' կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] == Էտիմոլոգիա == *'''սպիտակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ [[Միջին իրանական]] փոխառութիւն: Համեմատէք [[Միջին պարսկերեն]] spytk' (spēdag, “ձուի սպիտակ, եւ այլն”), [[Պարսկերեն]] سپیده (sapêda, “սպիտակութիւն; աչքի սպիտակ; արշալոյս; ձուի սպիտակ”) / سفیده (sefide): *'''ճերմակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ Իրանական փոխառութիւն: Համեմատէք [[Կենտրոնական քրդերեն]] چەرمِگ (çermig, “սպիտակ”) եւ դասական [[Պարսկերեն]] چرمه (čarma, “սպիտակ ձի; սպիտակ էշ; սպիտակ մազ”): == Ճերմակ գոյնի նմուշներ == === Ճերմակ ներկեր === Ճերմակ կը կոչուին [[ներկեր]]ը, որոնք առաւելագոյն չափով կը անդրադարձնեն լոյսի բոլոր տեսանելի [[ալիքի երկարութիւններ]]ը ելեկտրամագնիսական [[սփեքթր]]ի մէջ: Կարեւոր է, որ [[անդրադարձ]]ը ըլլայ ցրուած, ոչ թէ հայելային: * [[Ցինկի ճերմակ]] * [[Կապարեայ ճերմակ]] * [[Բարիտի ճերմակ]] * [[Տիտանի ճերմակ]] * [[Լիտոպոն]] ([[ցինկի սուլֆիդ]]) * [[Կաւճ]] * [[Կալցիումի օքսիդ|Կիր]] * [[Կաոլին]] * [[Ալիպաստր]] * [[Մարմար]] === Ճերմակ լոյս === Մարդու աչքը ունի բնական յարմարելու կարողութիւն տարբեր լուսաւորութեան պայմաններուն: Այս երեւոյթը նկարագրելու համար կը գործածուի [[գոյնային ջերմաստիճան]]ի հասկացութիւնը: Տարբեր գոյնային չափանիշներու մէջ ճերմակ գոյնի համար կը գործածուին տարբեր նմուշներ: Ամենատարածուածներն են {{iw|ստանդարտ լուսարձակներ||en|Standard illuminant}} [[Լուսարձակ D65|D65]] ([[գոյնային ջերմաստիճան]] 6500K), եւ D55 (5500K), որոնք մօտ են արեւի սփեքթրի ճառագայթումին: ==== Ճերմակ գոյնի ստացումը տարբեր աղբիւրներով ==== [[RGB|Ադդիտիվ գոյնի սինթեզը]], մարդու [[տեսողութիւն|տեսողութեան]] յատկութիւններուն պատճառով, հնարաւորութիւն կու տայ ստանալ ճերմակ գոյն՝ խառնելով [[կարմիր գոյն|կարմիր]], [[կանաչ գոյն|կանաչ]] եւ [[կապոյտ գոյն|կապոյտ]] ''[[սփեքտրալ գոյներ]]ը'', ինչ որ կը կիրառուի, օրինակ, [[էլեկտրոնային ճառագայթային խողովակ|կինեսկոպներու]] մէջ: [[CMYK|Սուբտրակտիվ գոյնի սինթեզի]] պարագային, ճերմակն է սկզբնական գոյնը, «ֆոնը»: Օրինակ, թուղթի գոյնը տպիչով տպելու ժամանակ: Ավելացնել [[երկնագոյն գոյն|երկնագոյն]], [[մանուշակագոյն գոյն|մանուշակագոյն]] կամ [[դեղին գոյն|դեղին]] ''[[սփեքտրալ եւ լրացուցիչ գոյներ|լրացուցիչ գոյներ]]'' պէտք չէ: Մարդը կը տեսնէ մակերեսը ճերմակ, եթէ այն ամբողջովին կը անդրադրէ (այսինքն՝ կը կլանէ եւ անմիջապէս կը ճառագայթէ նոյն ուժգնութեամբ) իր վրայ ինկած լոյսի հոսքը, որ բաղկացած է տեսանելի սփեքտրի բոլոր ալիքի երկարութիւններու ճառագայթումէն: Եթէ մարմինը մասամբ կը կլանէ տեսանելի լոյսի բոլոր ալիքի երկարութիւնները (կը ճառագայթէ աւելի ցած ուժգնութեամբ, քան ինկած ճառագայթումը), այդպիսի մարմնի մակերեսը կը յառաջացնէ [[մոխրագոյն գոյն|մոխրագոյն գոյնի]] զգացում: Ճերմակ գոյնը ունի ամենաբարձր [[պայծառութիւն]], [[երանգ]]՝ 0: Ճերմակ գոյն, որ ամբողջովին նման է արեւի լոյսի սփեքտրին, անհնար է ստանալ՝ խառնելով տարբեր այլ հիմնական գոյներ եւ երանգներ: c04506v0bquto3p5obgl637r7txbvil 235667 235666 2024-11-04T19:35:20Z Կարէն 9021 235667 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ''' կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] == Էտիմոլոգիա == *'''սպիտակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ [[Իրանեան լեզուներ|Միջին իրանական]] փոխառութիւն: Համեմատէք [[Միջին պարսկերեն]] spytk' (spēdag, “ձուի սպիտակ, եւ այլն”), [[Պարսկերեն]] سپیده (sapêda, “սպիտակութիւն; աչքի սպիտակ; արշալոյս; ձուի սպիտակ”) / سفیده (sefide): *'''ճերմակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ Իրանական փոխառութիւն: Համեմատէք [[Քուրմանջի|Կենտրոնական քրդերեն]] چەرمِگ (çermig, “սպիտակ”) եւ դասական [[Պարսկերեն]] چرمه (čarma, “սպիտակ ձի; սպիտակ էշ; սպիտակ մազ”): == Ճերմակ գոյնի նմուշներ == === Ճերմակ ներկեր === Ճերմակ կը կոչուին [[ներկեր]]ը, որոնք առաւելագոյն չափով կը անդրադարձնեն լոյսի բոլոր տեսանելի [[ալիքի երկարութիւններ]]ը ելեկտրամագնիսական [[սփեքթր]]ի մէջ: Կարեւոր է, որ [[անդրադարձ]]ը ըլլայ ցրուած, ոչ թէ հայելային: * [[Ցինկի ճերմակ]] * [[Կապարեայ ճերմակ]] * [[Բարիտի ճերմակ]] * [[Տիտանի ճերմակ]] * [[Լիտոպոն]] ([[ցինկի սուլֆիդ]]) * [[Կաւճ]] * [[Կալցիումի օքսիդ|Կիր]] * [[Կաոլին]] * [[Ալիպաստր]] * [[Մարմար]] === Ճերմակ լոյս === Մարդու աչքը ունի բնական յարմարելու կարողութիւն տարբեր լուսաւորութեան պայմաններուն: Այս երեւոյթը նկարագրելու համար կը գործածուի [[գոյնային ջերմաստիճան]]ի հասկացութիւնը: Տարբեր գոյնային չափանիշներու մէջ ճերմակ գոյնի համար կը գործածուին տարբեր նմուշներ: Ամենատարածուածներն են {{iw|ստանդարտ լուսարձակներ||en|Standard illuminant}} [[Լուսարձակ D65|D65]] ([[գոյնային ջերմաստիճան]] 6500K), եւ D55 (5500K), որոնք մօտ են արեւի սփեքթրի ճառագայթումին: ==== Ճերմակ գոյնի ստացումը տարբեր աղբիւրներով ==== [[RGB|Ադդիտիվ գոյնի սինթեզը]], մարդու [[տեսողութիւն|տեսողութեան]] յատկութիւններուն պատճառով, հնարաւորութիւն կու տայ ստանալ ճերմակ գոյն՝ խառնելով [[կարմիր գոյն|կարմիր]], [[կանաչ գոյն|կանաչ]] եւ [[կապոյտ գոյն|կապոյտ]] ''[[սփեքտրալ գոյներ]]ը'', ինչ որ կը կիրառուի, օրինակ, [[էլեկտրոնային ճառագայթային խողովակ|կինեսկոպներու]] մէջ: [[CMYK|Սուբտրակտիվ գոյնի սինթեզի]] պարագային, ճերմակն է սկզբնական գոյնը, «ֆոնը»: Օրինակ, թուղթի գոյնը տպիչով տպելու ժամանակ: Ավելացնել [[երկնագոյն գոյն|երկնագոյն]], [[մանուշակագոյն գոյն|մանուշակագոյն]] կամ [[դեղին գոյն|դեղին]] ''[[սփեքտրալ եւ լրացուցիչ գոյներ|լրացուցիչ գոյներ]]'' պէտք չէ: Մարդը կը տեսնէ մակերեսը ճերմակ, եթէ այն ամբողջովին կը անդրադրէ (այսինքն՝ կը կլանէ եւ անմիջապէս կը ճառագայթէ նոյն ուժգնութեամբ) իր վրայ ինկած լոյսի հոսքը, որ բաղկացած է տեսանելի սփեքտրի բոլոր ալիքի երկարութիւններու ճառագայթումէն: Եթէ մարմինը մասամբ կը կլանէ տեսանելի լոյսի բոլոր ալիքի երկարութիւնները (կը ճառագայթէ աւելի ցած ուժգնութեամբ, քան ինկած ճառագայթումը), այդպիսի մարմնի մակերեսը կը յառաջացնէ [[մոխրագոյն գոյն|մոխրագոյն գոյնի]] զգացում: Ճերմակ գոյնը ունի ամենաբարձր [[պայծառութիւն]], [[երանգ]]՝ 0: Ճերմակ գոյն, որ ամբողջովին նման է արեւի լոյսի սփեքտրին, անհնար է ստանալ՝ խառնելով տարբեր այլ հիմնական գոյներ եւ երանգներ: mrbvrcco34yxrwn7iwh9b3v7rgvtlip 235668 235667 2024-11-04T19:37:53Z Կարէն 9021 235668 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ''' կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] == Էտիմոլոգիա == *'''սպիտակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ [[Իրանեան լեզուներ|միջին իրանական]] փոխառութիւն: Համեմատէք [[Պահլաւերէն]] spytk' (spēdag, “ձուի սպիտակ, եւ այլն”), [[Պարսկերէն]] سپیده (sapêda, “սպիտակութիւն; աչքի սպիտակ; արշալոյս; ձուի սպիտակ”) / سفیده (sefide): *'''ճերմակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ Իրանական փոխառութիւն: Համեմատէք [[Քուրմանջի|Կենտրոնական քրդերեն]] چەرمِگ (çermig, “սպիտակ”) եւ դասական [[Պարսկերէն]] چرمه (čarma, “սպիտակ ձի; սպիտակ էշ; սպիտակ մազ”): == Ճերմակ գոյնի նմուշներ == === Ճերմակ ներկեր === Ճերմակ կը կոչուին [[ներկեր]]ը, որոնք առաւելագոյն չափով կը անդրադարձնեն լոյսի բոլոր տեսանելի [[ալիքի երկարութիւններ]]ը ելեկտրամագնիսական [[սփեքթր]]ի մէջ: Կարեւոր է, որ [[անդրադարձ]]ը ըլլայ ցրուած, ոչ թէ հայելային: * [[Ցինկի ճերմակ]] * [[Կապարեայ ճերմակ]] * [[Բարիտի ճերմակ]] * [[Տիտանի ճերմակ]] * [[Լիտոպոն]] ([[ցինկի սուլֆիդ]]) * [[Կաւճ]] * [[Կալցիումի օքսիդ|Կիր]] * [[Կաոլին]] * [[Ալիպաստր]] * [[Մարմար]] === Ճերմակ լոյս === Մարդու աչքը ունի բնական յարմարելու կարողութիւն տարբեր լուսաւորութեան պայմաններուն: Այս երեւոյթը նկարագրելու համար կը գործածուի [[գոյնային ջերմաստիճան]]ի հասկացութիւնը: Տարբեր գոյնային չափանիշներու մէջ ճերմակ գոյնի համար կը գործածուին տարբեր նմուշներ: Ամենատարածուածներն են {{iw|ստանդարտ լուսարձակներ||en|Standard illuminant}} [[Լուսարձակ D65|D65]] ([[գոյնային ջերմաստիճան]] 6500K), եւ D55 (5500K), որոնք մօտ են արեւի սփեքթրի ճառագայթումին: ==== Ճերմակ գոյնի ստացումը տարբեր աղբիւրներով ==== [[RGB|Ադդիտիվ գոյնի սինթեզը]], մարդու [[տեսողութիւն|տեսողութեան]] յատկութիւններուն պատճառով, հնարաւորութիւն կու տայ ստանալ ճերմակ գոյն՝ խառնելով [[կարմիր գոյն|կարմիր]], [[կանաչ գոյն|կանաչ]] եւ [[կապոյտ գոյն|կապոյտ]] ''[[սփեքտրալ գոյներ]]ը'', ինչ որ կը կիրառուի, օրինակ, [[էլեկտրոնային ճառագայթային խողովակ|կինեսկոպներու]] մէջ: [[CMYK|Սուբտրակտիվ գոյնի սինթեզի]] պարագային, ճերմակն է սկզբնական գոյնը, «ֆոնը»: Օրինակ, թուղթի գոյնը տպիչով տպելու ժամանակ: Ավելացնել [[երկնագոյն գոյն|երկնագոյն]], [[մանուշակագոյն գոյն|մանուշակագոյն]] կամ [[դեղին գոյն|դեղին]] ''[[սփեքտրալ եւ լրացուցիչ գոյներ|լրացուցիչ գոյներ]]'' պէտք չէ: Մարդը կը տեսնէ մակերեսը ճերմակ, եթէ այն ամբողջովին կը անդրադրէ (այսինքն՝ կը կլանէ եւ անմիջապէս կը ճառագայթէ նոյն ուժգնութեամբ) իր վրայ ինկած լոյսի հոսքը, որ բաղկացած է տեսանելի սփեքտրի բոլոր ալիքի երկարութիւններու ճառագայթումէն: Եթէ մարմինը մասամբ կը կլանէ տեսանելի լոյսի բոլոր ալիքի երկարութիւնները (կը ճառագայթէ աւելի ցած ուժգնութեամբ, քան ինկած ճառագայթումը), այդպիսի մարմնի մակերեսը կը յառաջացնէ [[մոխրագոյն գոյն|մոխրագոյն գոյնի]] զգացում: Ճերմակ գոյնը ունի ամենաբարձր [[պայծառութիւն]], [[երանգ]]՝ 0: Ճերմակ գոյն, որ ամբողջովին նման է արեւի լոյսի սփեքտրին, անհնար է ստանալ՝ խառնելով տարբեր այլ հիմնական գոյներ եւ երանգներ: lzoorbgdf0ucwdq9ti1j93hi6vdw45i 235669 235668 2024-11-04T19:38:43Z Կարէն 9021 /* Էտիմոլոգիա */ 235669 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ''' կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] == Էտիմոլոգիա == *'''սպիտակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ [[Իրանեան լեզուներ|միջին իրանական]] փոխառութիւն: Համեմատէք [[Պահլաւերէն]] spytk' (spēdag, “ձուի սպիտակ, եւ այլն”), [[Պարսկերէն]] سپیده (sapêda, “սպիտակութիւն; աչքի սպիտակ; արշալոյս; ձուի սպիտակ”) / سفیده (sefide): *'''ճերմակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ Իրանական փոխառութիւն: Համեմատէք [[Քուրմանջի|Կեդրոնական քրդերէն]] چەرمِگ (çermig, “սպիտակ”) եւ դասական [[Պարսկերէն]] چرمه (čarma, “սպիտակ ձի; սպիտակ էշ; սպիտակ մազ”): == Ճերմակ գոյնի նմուշներ == === Ճերմակ ներկեր === Ճերմակ կը կոչուին [[ներկեր]]ը, որոնք առաւելագոյն չափով կը անդրադարձնեն լոյսի բոլոր տեսանելի [[ալիքի երկարութիւններ]]ը ելեկտրամագնիսական [[սփեքթր]]ի մէջ: Կարեւոր է, որ [[անդրադարձ]]ը ըլլայ ցրուած, ոչ թէ հայելային: * [[Ցինկի ճերմակ]] * [[Կապարեայ ճերմակ]] * [[Բարիտի ճերմակ]] * [[Տիտանի ճերմակ]] * [[Լիտոպոն]] ([[ցինկի սուլֆիդ]]) * [[Կաւճ]] * [[Կալցիումի օքսիդ|Կիր]] * [[Կաոլին]] * [[Ալիպաստր]] * [[Մարմար]] === Ճերմակ լոյս === Մարդու աչքը ունի բնական յարմարելու կարողութիւն տարբեր լուսաւորութեան պայմաններուն: Այս երեւոյթը նկարագրելու համար կը գործածուի [[գոյնային ջերմաստիճան]]ի հասկացութիւնը: Տարբեր գոյնային չափանիշներու մէջ ճերմակ գոյնի համար կը գործածուին տարբեր նմուշներ: Ամենատարածուածներն են {{iw|ստանդարտ լուսարձակներ||en|Standard illuminant}} [[Լուսարձակ D65|D65]] ([[գոյնային ջերմաստիճան]] 6500K), եւ D55 (5500K), որոնք մօտ են արեւի սփեքթրի ճառագայթումին: ==== Ճերմակ գոյնի ստացումը տարբեր աղբիւրներով ==== [[RGB|Ադդիտիվ գոյնի սինթեզը]], մարդու [[տեսողութիւն|տեսողութեան]] յատկութիւններուն պատճառով, հնարաւորութիւն կու տայ ստանալ ճերմակ գոյն՝ խառնելով [[կարմիր գոյն|կարմիր]], [[կանաչ գոյն|կանաչ]] եւ [[կապոյտ գոյն|կապոյտ]] ''[[սփեքտրալ գոյներ]]ը'', ինչ որ կը կիրառուի, օրինակ, [[էլեկտրոնային ճառագայթային խողովակ|կինեսկոպներու]] մէջ: [[CMYK|Սուբտրակտիվ գոյնի սինթեզի]] պարագային, ճերմակն է սկզբնական գոյնը, «ֆոնը»: Օրինակ, թուղթի գոյնը տպիչով տպելու ժամանակ: Ավելացնել [[երկնագոյն գոյն|երկնագոյն]], [[մանուշակագոյն գոյն|մանուշակագոյն]] կամ [[դեղին գոյն|դեղին]] ''[[սփեքտրալ եւ լրացուցիչ գոյներ|լրացուցիչ գոյներ]]'' պէտք չէ: Մարդը կը տեսնէ մակերեսը ճերմակ, եթէ այն ամբողջովին կը անդրադրէ (այսինքն՝ կը կլանէ եւ անմիջապէս կը ճառագայթէ նոյն ուժգնութեամբ) իր վրայ ինկած լոյսի հոսքը, որ բաղկացած է տեսանելի սփեքտրի բոլոր ալիքի երկարութիւններու ճառագայթումէն: Եթէ մարմինը մասամբ կը կլանէ տեսանելի լոյսի բոլոր ալիքի երկարութիւնները (կը ճառագայթէ աւելի ցած ուժգնութեամբ, քան ինկած ճառագայթումը), այդպիսի մարմնի մակերեսը կը յառաջացնէ [[մոխրագոյն գոյն|մոխրագոյն գոյնի]] զգացում: Ճերմակ գոյնը ունի ամենաբարձր [[պայծառութիւն]], [[երանգ]]՝ 0: Ճերմակ գոյն, որ ամբողջովին նման է արեւի լոյսի սփեքտրին, անհնար է ստանալ՝ խառնելով տարբեր այլ հիմնական գոյներ եւ երանգներ: mc3joqlsfe1i6sirv17rhjjj7xcgdab 235670 235669 2024-11-04T19:41:00Z Կարէն 9021 235670 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ''' կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] == Էտիմոլոգիա == *'''սպիտակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ [[Իրանեան լեզուներ|միջին իրանական]] փոխառութիւն: Համեմատէք [[պահլաւերէն]] spytk' (spēdag, “ձուի սպիտակ, եւ այլն”), [[պարսկերէն]] سپیده (sapêda, “սպիտակութիւն; աչքի սպիտակ; արշալոյս; ձուի սպիտակ”) / سفیده (sefide): *'''ճերմակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ Իրանական փոխառութիւն: Համեմատէք [[Քուրմանջի|կեդրոնական քրդերէն]] چەرمِگ (çermig, “սպիտակ”) եւ դասական [[պարսկերէն]] چرمه (čarma, “սպիտակ ձի; սպիտակ էշ; սպիտակ մազ”): == Ճերմակ գոյնի նմուշներ == === Ճերմակ ներկեր === Ճերմակ կը կոչուին [[ներկեր]]ը, որոնք առաւելագոյն չափով կը անդրադարձնեն լոյսի բոլոր տեսանելի [[ալիքի երկարութիւններ]]ը ելեկտրամագնիսական [[սփեքթր]]ի մէջ: Կարեւոր է, որ [[անդրադարձ]]ը ըլլայ ցրուած, ոչ թէ հայելային: * [[Ցինկի ճերմակ]] * [[Կապարեայ ճերմակ]] * [[Բարիտի ճերմակ]] * [[Տիտանի ճերմակ]] * [[Լիտոպոն]] ([[ցինկի սուլֆիդ]]) * [[Կաւճ]] * [[Կալցիումի օքսիդ|Կիր]] * [[Կաոլին]] * [[Ալիպաստր]] * [[Մարմար]] === Ճերմակ լոյս === Մարդու աչքը ունի բնական յարմարելու կարողութիւն տարբեր լուսաւորութեան պայմաններուն: Այս երեւոյթը նկարագրելու համար կը գործածուի [[գոյնային ջերմաստիճան]]ի հասկացութիւնը: Տարբեր գոյնային չափանիշներու մէջ ճերմակ գոյնի համար կը գործածուին տարբեր նմուշներ: Ամենատարածուածներն են {{iw|ստանդարտ լուսարձակներ||en|Standard illuminant}} [[Լուսարձակ D65|D65]] ([[գոյնային ջերմաստիճան]] 6500K), եւ D55 (5500K), որոնք մօտ են արեւի սփեքթրի ճառագայթումին: ==== Ճերմակ գոյնի ստացումը տարբեր աղբիւրներով ==== [[RGB|Ադդիտիվ գոյնի սինթեզը]], մարդու [[տեսողութիւն|տեսողութեան]] յատկութիւններուն պատճառով, հնարաւորութիւն կու տայ ստանալ ճերմակ գոյն՝ խառնելով [[կարմիր գոյն|կարմիր]], [[կանաչ գոյն|կանաչ]] եւ [[կապոյտ գոյն|կապոյտ]] ''[[սփեքտրալ գոյներ]]ը'', ինչ որ կը կիրառուի, օրինակ, [[էլեկտրոնային ճառագայթային խողովակ|կինեսկոպներու]] մէջ: [[CMYK|Սուբտրակտիվ գոյնի սինթեզի]] պարագային, ճերմակն է սկզբնական գոյնը, «ֆոնը»: Օրինակ, թուղթի գոյնը տպիչով տպելու ժամանակ: Ավելացնել [[երկնագոյն գոյն|երկնագոյն]], [[մանուշակագոյն գոյն|մանուշակագոյն]] կամ [[դեղին գոյն|դեղին]] ''[[սփեքտրալ եւ լրացուցիչ գոյներ|լրացուցիչ գոյներ]]'' պէտք չէ: Մարդը կը տեսնէ մակերեսը ճերմակ, եթէ այն ամբողջովին կը անդրադրէ (այսինքն՝ կը կլանէ եւ անմիջապէս կը ճառագայթէ նոյն ուժգնութեամբ) իր վրայ ինկած լոյսի հոսքը, որ բաղկացած է տեսանելի սփեքտրի բոլոր ալիքի երկարութիւններու ճառագայթումէն: Եթէ մարմինը մասամբ կը կլանէ տեսանելի լոյսի բոլոր ալիքի երկարութիւնները (կը ճառագայթէ աւելի ցած ուժգնութեամբ, քան ինկած ճառագայթումը), այդպիսի մարմնի մակերեսը կը յառաջացնէ [[մոխրագոյն գոյն|մոխրագոյն գոյնի]] զգացում: Ճերմակ գոյնը ունի ամենաբարձր [[պայծառութիւն]], [[երանգ]]՝ 0: Ճերմակ գոյն, որ ամբողջովին նման է արեւի լոյսի սփեքտրին, անհնար է ստանալ՝ խառնելով տարբեր այլ հիմնական գոյներ եւ երանգներ: df2qn922pok4s0g5nz5na0how2leljv 235671 235670 2024-11-04T19:41:28Z Կարէն 9021 235671 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ''' կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] == Էտիմոլոգիա == *'''սպիտակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ [[Իրանեան լեզուներ|միջին իրանական]] փոխառութիւն: Համեմատէք [[պահլաւերէն]] spytk' (spēdag, “ձուի սպիտակ, եւ այլն”), [[պարսկերէն]] سپیده (sapêda, “սպիտակութիւն; աչքի սպիտակ; արշալոյս; ձուի սպիտակ”) / سفیده (sefide): *'''ճերմակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ Իրանական փոխառութիւն: Համեմատէք [[Քուրմանջի|կեդրոնական քրդերէն]] چەرمِگ (çermig, “սպիտակ”) եւ դասական [[պարսկերէն]] چرمه (čarma, “սպիտակ ձի; սպիտակ էշ; սպիտակ մազ”): == Ճերմակ գոյնի նմուշներ == === Ճերմակ ներկեր === Ճերմակ կը կոչուին [[ներկեր]]ը, որոնք առաւելագոյն չափով կը անդրադարձնեն լոյսի բոլոր տեսանելի [[ալիքի երկարութիւններ]]ը ելեկտրամագնիսական [[սփեքթր]]ի մէջ: Կարեւոր է, որ [[անդրադարձ]]ը ըլլայ ցրուած, ոչ թէ հայելային: * [[Ցինկի ճերմակ]] * [[Կապարեայ ճերմակ]] * [[Բարիտի ճերմակ]] * [[Տիտանի ճերմակ]] * [[Լիտոպոն]] ([[ցինկի սուլֆիդ]]) * [[Կաւճ]] * [[Կալցիումի օքսիդ|Կիր]] * [[Կաոլին]] * [[Ալիպաստր]] * [[Մարմար]] === Ճերմակ լոյս === Մարդու աչքը ունի բնական յարմարելու կարողութիւն տարբեր լուսաւորութեան պայմաններուն: Այս երեւոյթը նկարագրելու համար կը գործածուի [[գոյնային ջերմաստիճան]]ի հասկացութիւնը: Տարբեր գոյնային չափանիշներու մէջ ճերմակ գոյնի համար կը գործածուին տարբեր նմուշներ: Ամենատարածուածներն են {{iw|ստանդարտ լուսարձակներ||en|Standard illuminant}} [[Լուսարձակ D65|D65]] ([[գոյնային ջերմաստիճան]] 6500K), եւ D55 (5500K), որոնք մօտ են արեւի սփեքթրի ճառագայթումին: ==== Ճերմակ գոյնի ստացումը տարբեր աղբիւրներով ==== [[RGB|Ադդիտիվ գոյնի սինթեզը]], մարդու [[տեսողութիւն|տեսողութեան]] յատկութիւններուն պատճառով, հնարաւորութիւն կու տայ ստանալ ճերմակ գոյն՝ խառնելով [[կարմիր գոյն|կարմիր]], [[կանաչ գոյն|կանաչ]] եւ [[կապոյտ գոյն|կապոյտ]] ''[[սփեքտրալ գոյներ]]ը'', ինչ որ կը կիրառուի, օրինակ, [[էլեկտրոնային ճառագայթային խողովակ|կինեսկոպներու]] մէջ: [[CMYK|Սուբտրակտիվ գոյնի սինթեզի]] պարագային, ճերմակն է սկզբնական գոյնը, «ֆոնը»: Օրինակ, թուղթի գոյնը տպիչով տպելու ժամանակ: Ավելացնել [[երկնագոյն գոյն|երկնագոյն]], [[մանուշակագոյն գոյն|մանուշակագոյն]] կամ [[դեղին գոյն|դեղին]] ''[[սփեքտրալ եւ լրացուցիչ գոյներ|լրացուցիչ գոյներ]]'' պէտք չէ: Մարդը կը տեսնէ մակերեսը ճերմակ, եթէ այն ամբողջովին կը անդրադրէ (այսինքն՝ կը կլանէ եւ անմիջապէս կը ճառագայթէ նոյն ուժգնութեամբ) իր վրայ ինկած լոյսի հոսքը, որ բաղկացած է տեսանելի սփեքտրի բոլոր ալիքի երկարութիւններու ճառագայթումէն: Եթէ մարմինը մասամբ կը կլանէ տեսանելի լոյսի բոլոր ալիքի երկարութիւնները (կը ճառագայթէ աւելի ցած ուժգնութեամբ, քան ինկած ճառագայթումը), այդպիսի մարմնի մակերեսը կը յառաջացնէ [[մոխրագոյն գոյն|մոխրագոյն գոյնի]] զգացում: Ճերմակ գոյնը ունի ամենաբարձր [[պայծառութիւն]], [[երանգ]]՝ 0: Ճերմակ գոյն, որ ամբողջովին նման է արեւի լոյսի սփեքտրին, անհնար է ստանալ՝ խառնելով տարբեր այլ հիմնական գոյներ եւ երանգներ: br0cfb5m139stnociwf0spxjhnqv964 235672 235671 2024-11-04T19:44:58Z Կարէն 9021 235672 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ''' կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] == Էտիմոլոգիա == *'''սպիտակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ [[Իրանեան լեզուներ|միջին իրանական]] փոխառութիւն: Համեմատէք [[պահլաւերէն]] spytk' (spēdag, “ձուի սպիտակ, եւ այլն”), [[պարսկերէն]] سپیده (sapêda, “սպիտակութիւն; աչքի սպիտակ; արշալոյս; ձուի սպիտակ”) / سفیده (sefide): *'''ճերմակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ Իրանական փոխառութիւն: Համեմատէք [[Քուրմանջի|կեդրոնական քրդերէն]] چەرمِگ (çermig, “սպիտակ”) եւ դասական [[պարսկերէն]] چرمه (čarma, “սպիտակ ձի; սպիտակ էշ; սպիտակ մազ”): == Ճերմակ գոյնի նմուշներ == === Ճերմակ ներկեր === Ճերմակ կը կոչուին [[ներկեր]]ը, որոնք առաւելագոյն չափով կը անդրադարձնեն լոյսի բոլոր տեսանելի [[ալիքի երկարութիւններ]]ը ելեկտրամագնիսական [[սփեքթր]]ի մէջ: Կարեւոր է, որ [[անդրադարձ]]ը ըլլայ ցրուած, ոչ թէ հայելային: * [[Ցինկի ճերմակ]] * [[Կապարեայ ճերմակ]] * [[Բարիտի ճերմակ]] * [[Տիտանի ճերմակ]] * [[Լիտոպոն]] ([[ցինկի սուլֆիդ]]) * [[Կաւճ]] * [[Կալցիումի օքսիդ|Կիր]] * [[Կաոլին]] * [[Ալիպաստր]] * [[Մարմար]] === Ճերմակ լոյս === Մարդու աչքը ունի բնական յարմարելու կարողութիւն տարբեր լուսաւորութեան պայմաններուն: Այս երեւոյթը նկարագրելու համար կը գործածուի [[գոյնային ջերմաստիճան]]ի հասկացութիւնը: Տարբեր գոյնային չափանիշներու մէջ ճերմակ գոյնի համար կը գործածուին տարբեր նմուշներ: Ամենատարածուածներն են ստանդարտ լուսարձակներ [[Լուսարձակ D65|D65]] ([[գոյնային ջերմաստիճան]] 6500K), եւ D55 (5500K), որոնք մօտ են արեւի սփեքթրի ճառագայթումին: ==== Ճերմակ գոյնի ստացումը տարբեր աղբիւրներով ==== [[RGB|Ադդիտիվ գոյնի սինթեզը]], մարդու [[տեսողութիւն|տեսողութեան]] յատկութիւններուն պատճառով, հնարաւորութիւն կու տայ ստանալ ճերմակ գոյն՝ խառնելով [[կարմիր գոյն|կարմիր]], [[կանաչ գոյն|կանաչ]] եւ [[կապոյտ գոյն|կապոյտ]] ''[[սփեքտրալ գոյներ]]ը'', ինչ որ կը կիրառուի, օրինակ, [[էլեկտրոնային ճառագայթային խողովակ|կինեսկոպներու]] մէջ: [[CMYK|Սուբտրակտիվ գոյնի սինթեզի]] պարագային, ճերմակն է սկզբնական գոյնը, «ֆոնը»: Օրինակ, թուղթի գոյնը տպիչով տպելու ժամանակ: Ավելացնել [[երկնագոյն գոյն|երկնագոյն]], [[մանուշակագոյն գոյն|մանուշակագոյն]] կամ [[դեղին գոյն|դեղին]] ''[[սփեքտրալ եւ լրացուցիչ գոյներ|լրացուցիչ գոյներ]]'' պէտք չէ: Մարդը կը տեսնէ մակերեսը ճերմակ, եթէ այն ամբողջովին կը անդրադրէ (այսինքն՝ կը կլանէ եւ անմիջապէս կը ճառագայթէ նոյն ուժգնութեամբ) իր վրայ ինկած լոյսի հոսքը, որ բաղկացած է տեսանելի սփեքտրի բոլոր ալիքի երկարութիւններու ճառագայթումէն: Եթէ մարմինը մասամբ կը կլանէ տեսանելի լոյսի բոլոր ալիքի երկարութիւնները (կը ճառագայթէ աւելի ցած ուժգնութեամբ, քան ինկած ճառագայթումը), այդպիսի մարմնի մակերեսը կը յառաջացնէ [[մոխրագոյն գոյն|մոխրագոյն գոյնի]] զգացում: Ճերմակ գոյնը ունի ամենաբարձր [[պայծառութիւն]], [[երանգ]]՝ 0: Ճերմակ գոյն, որ ամբողջովին նման է արեւի լոյսի սփեքտրին, անհնար է ստանալ՝ խառնելով տարբեր այլ հիմնական գոյներ եւ երանգներ: rucb59rey2a3oowj9wje8aqjq5568pe 235673 235672 2024-11-04T19:47:54Z Կարէն 9021 235673 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ''' կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] == Էտիմոլոգիա == *'''սպիտակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ [[Իրանեան լեզուներ|միջին իրանական]] փոխառութիւն: Համեմատէք [[պահլաւերէն]] spytk' (spēdag, “ձուի սպիտակ, եւ այլն”), [[պարսկերէն]] سپیده (sapêda, “սպիտակութիւն; աչքի սպիտակ; արշալոյս; ձուի սպիտակ”) / سفیده (sefide): *'''ճերմակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ Իրանական փոխառութիւն: Համեմատէք [[Քուրմանջի|կեդրոնական քրդերէն]] چەرمِگ (çermig, “սպիտակ”) եւ դասական [[պարսկերէն]] چرمه (čarma, “սպիտակ ձի; սպիտակ էշ; սպիտակ մազ”): == Ճերմակ գոյնի նմուշներ == === Ճերմակ ներկեր === Ճերմակ կը կոչուին [[ներկեր]]ը, որոնք առաւելագոյն չափով կը անդրադարձնեն լոյսի բոլոր տեսանելի [[ալիքի երկարութիւններ]]ը ելեկտրամագնիսական [[սփեքթր]]ի մէջ: Կարեւոր է, որ [[անդրադարձ]]ը ըլլայ ցրուած, ոչ թէ հայելային: * [[Ցինկի ճերմակ]] * [[Կապարեայ ճերմակ]] * [[Բարիտի ճերմակ]] * [[Տիտանի ճերմակ]] * [[Լիտոպոն]] ([[ցինկի սուլֆիդ]]) * [[Կաւճ]] * [[Կալցիումի օքսիդ|Կիր]] * [[Կաոլին]] * [[Ալիպաստր]] * [[Մարմար]] === Ճերմակ լոյս === Մարդու աչքը ունի բնական յարմարելու կարողութիւն տարբեր լուսաւորութեան պայմաններուն: Այս երեւոյթը նկարագրելու համար կը գործածուի [[գոյնային ջերմաստիճան]]ի հասկացութիւնը: Տարբեր գոյնային չափանիշներու մէջ ճերմակ գոյնի համար կը գործածուին տարբեր նմուշներ: Ամենատարածուածներն են ստանդարտ լուսարձակներ [[Լուսարձակ D65|D65]] ([[գոյնային ջերմաստիճան]] 6500K), եւ D55 (5500K), որոնք մօտ են արեւի սփեքթրի ճառագայթումին: ==== Ճերմակ գոյնի ստացումը տարբեր աղբիւրներով ==== [[RGB|Ադդիտիվ գոյնի սինթեզը]], մարդու [[տեսողութիւն|տեսողութեան]] յատկութիւններուն պատճառով, հնարաւորութիւն կու տայ ստանալ ճերմակ գոյն՝ խառնելով [[կարմիր գոյն|կարմիր]], [[կանաչ գոյն|կանաչ]] եւ [[կապոյտ գոյն|կապոյտ]] ''[[սփեքտրալ գոյներ]]ը'', ինչ որ կը կիրառուի, օրինակ, [[էլեկտրոնային ճառագայթային խողովակ|կինեսկոպներու]] մէջ: [[CMYK|Սուբտրակտիվ գոյնի սինթեզի]] պարագային, ճերմակն է սկզբնական գոյնը, «ֆոնը»: Օրինակ, թուղթի գոյնը տպիչով տպելու ժամանակ: Ավելացնել [[երկնագոյն գոյն|երկնագոյն]], [[մանուշակագոյն գոյն|մանուշակագոյն]] կամ [[դեղին գոյն|դեղին]] ''[[սփեքտրալ եւ լրացուցիչ գոյներ|լրացուցիչ գոյներ]]'' պէտք չէ: Մարդը կը տեսնէ մակերեսը ճերմակ, եթէ այն ամբողջովին կը անդրադրէ (այսինքն՝ կը կլանէ եւ անմիջապէս կը ճառագայթէ նոյն ուժգնութեամբ) իր վրայ ինկած լոյսի հոսքը, որ բաղկացած է տեսանելի սփեքտրի բոլոր ալիքի երկարութիւններու ճառագայթումէն: Եթէ մարմինը մասամբ կը կլանէ տեսանելի լոյսի բոլոր ալիքի երկարութիւնները (կը ճառագայթէ աւելի ցած ուժգնութեամբ, քան ինկած ճառագայթումը), այդպիսի մարմնի մակերեսը կը յառաջացնէ [[մոխրագոյն գոյն|մոխրագոյն գոյնի]] զգացում: Ճերմակ գոյնը ունի ամենաբարձր [[պայծառութիւն]], [[երանգ]]՝ 0: Ճերմակ գոյն, որ ամբողջովին նման է արեւի լոյսի սփեքտրին, անհնար է ստանալ՝ խառնելով տարբեր այլ հիմնական գոյներ եւ երանգներ: == Ծանօթագրութիւններ == {{ծանցանկ}} 06xgyfbi1ilf481rsd4tdz574sljh6l 235674 235673 2024-11-04T19:50:04Z Կարէն 9021 235674 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ'''<ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=7&query=%D5%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%AF|title=Հայերէն արմատական բառարան, Հրաչեայ Աճառեան - ճերմակ|website=www.nayiri.com|accessdate=2024-11-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=16&query=%D5%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%AF|title=Նոր Բառգիրք Հայ-անգլիարէն, Հայր Մատաթեայ Վարդապետ Պետրոսեան - ճերմակ|website=www.nayiri.com|accessdate=2024-11-04}}</ref> կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] == Էտիմոլոգիա == *'''սպիտակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ [[Իրանեան լեզուներ|միջին իրանական]] փոխառութիւն: Համեմատէք [[պահլաւերէն]] spytk' (spēdag, “ձուի սպիտակ, եւ այլն”), [[պարսկերէն]] سپیده (sapêda, “սպիտակութիւն; աչքի սպիտակ; արշալոյս; ձուի սպիտակ”) / سفیده (sefide): *'''ճերմակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ Իրանական փոխառութիւն: Համեմատէք [[Քուրմանջի|կեդրոնական քրդերէն]] چەرمِگ (çermig, “սպիտակ”) եւ դասական [[պարսկերէն]] چرمه (čarma, “սպիտակ ձի; սպիտակ էշ; սպիտակ մազ”): == Ճերմակ գոյնի նմուշներ == === Ճերմակ ներկեր === Ճերմակ կը կոչուին [[ներկեր]]ը, որոնք առաւելագոյն չափով կը անդրադարձնեն լոյսի բոլոր տեսանելի [[ալիքի երկարութիւններ]]ը ելեկտրամագնիսական [[սփեքթր]]ի մէջ: Կարեւոր է, որ [[անդրադարձ]]ը ըլլայ ցրուած, ոչ թէ հայելային: * [[Ցինկի ճերմակ]] * [[Կապարեայ ճերմակ]] * [[Բարիտի ճերմակ]] * [[Տիտանի ճերմակ]] * [[Լիտոպոն]] ([[ցինկի սուլֆիդ]]) * [[Կաւճ]] * [[Կալցիումի օքսիդ|Կիր]] * [[Կաոլին]] * [[Ալիպաստր]] * [[Մարմար]] === Ճերմակ լոյս === Մարդու աչքը ունի բնական յարմարելու կարողութիւն տարբեր լուսաւորութեան պայմաններուն: Այս երեւոյթը նկարագրելու համար կը գործածուի [[գոյնային ջերմաստիճան]]ի հասկացութիւնը: Տարբեր գոյնային չափանիշներու մէջ ճերմակ գոյնի համար կը գործածուին տարբեր նմուշներ: Ամենատարածուածներն են ստանդարտ լուսարձակներ [[Լուսարձակ D65|D65]] ([[գոյնային ջերմաստիճան]] 6500K), եւ D55 (5500K), որոնք մօտ են արեւի սփեքթրի ճառագայթումին: ==== Ճերմակ գոյնի ստացումը տարբեր աղբիւրներով ==== [[RGB|Ադդիտիվ գոյնի սինթեզը]], մարդու [[տեսողութիւն|տեսողութեան]] յատկութիւններուն պատճառով, հնարաւորութիւն կու տայ ստանալ ճերմակ գոյն՝ խառնելով [[կարմիր գոյն|կարմիր]], [[կանաչ գոյն|կանաչ]] եւ [[կապոյտ գոյն|կապոյտ]] ''[[սփեքտրալ գոյներ]]ը'', ինչ որ կը կիրառուի, օրինակ, [[էլեկտրոնային ճառագայթային խողովակ|կինեսկոպներու]] մէջ: [[CMYK|Սուբտրակտիվ գոյնի սինթեզի]] պարագային, ճերմակն է սկզբնական գոյնը, «ֆոնը»: Օրինակ, թուղթի գոյնը տպիչով տպելու ժամանակ: Ավելացնել [[երկնագոյն գոյն|երկնագոյն]], [[մանուշակագոյն գոյն|մանուշակագոյն]] կամ [[դեղին գոյն|դեղին]] ''[[սփեքտրալ եւ լրացուցիչ գոյներ|լրացուցիչ գոյներ]]'' պէտք չէ: Մարդը կը տեսնէ մակերեսը ճերմակ, եթէ այն ամբողջովին կը անդրադրէ (այսինքն՝ կը կլանէ եւ անմիջապէս կը ճառագայթէ նոյն ուժգնութեամբ) իր վրայ ինկած լոյսի հոսքը, որ բաղկացած է տեսանելի սփեքտրի բոլոր ալիքի երկարութիւններու ճառագայթումէն: Եթէ մարմինը մասամբ կը կլանէ տեսանելի լոյսի բոլոր ալիքի երկարութիւնները (կը ճառագայթէ աւելի ցած ուժգնութեամբ, քան ինկած ճառագայթումը), այդպիսի մարմնի մակերեսը կը յառաջացնէ [[մոխրագոյն գոյն|մոխրագոյն գոյնի]] զգացում: Ճերմակ գոյնը ունի ամենաբարձր [[պայծառութիւն]], [[երանգ]]՝ 0: Ճերմակ գոյն, որ ամբողջովին նման է արեւի լոյսի սփեքտրին, անհնար է ստանալ՝ խառնելով տարբեր այլ հիմնական գոյներ եւ երանգներ: == Ծանօթագրութիւններ == {{ծանցանկ}} gfufj2smxagow7626jr0orfw2t6ljhs 235675 235674 2024-11-04T19:55:36Z Կարէն 9021 235675 wikitext text/x-wiki '''[[Ճերմակ գոյն|Ճերմակ]]'''<ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=7&query=%D5%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%AF|title=Հայերէն արմատական բառարան, Հրաչեայ Աճառեան - ճերմակ|website=www.nayiri.com|accessdate=2024-11-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=16&query=%D5%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%AF|title=Նոր Բառգիրք Հայ-անգլիարէն, Հայր Մատաթեայ Վարդապետ Պետրոսեան - ճերմակ|website=www.nayiri.com|accessdate=2024-11-04}}</ref> կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] == Էտիմոլոգիա == *'''սպիտակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ [[Իրանեան լեզուներ|միջին իրանական]] փոխառութիւն: Համեմատէք [[պահլաւերէն]] spytk' (spēdag, “ձուի սպիտակ, եւ այլն”), [[պարսկերէն]] سپیده (sapêda, “սպիտակութիւն; աչքի սպիտակ; արշալոյս; ձուի սպիտակ”) / سفیده (sefide): *'''ճերմակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ Իրանական փոխառութիւն: Համեմատէք [[Քուրմանջի|կեդրոնական քրդերէն]] چەرمِگ (çermig, “սպիտակ”) եւ դասական [[պարսկերէն]] چرمه (čarma, “սպիտակ ձի; սպիտակ էշ; սպիտակ մազ”): == Ճերմակ գոյնի նմուշներ == === Ճերմակ ներկեր === Ճերմակ կը կոչուին [[ներկեր]]ը, որոնք առաւելագոյն չափով կը անդրադարձնեն լոյսի բոլոր տեսանելի [[ալիքի երկարութիւններ]]ը ելեկտրամագնիսական [[սփեքթր]]ի մէջ: Կարեւոր է, որ [[անդրադարձ]]ը ըլլայ ցրուած, ոչ թէ հայելային: * [[Ցինկի ճերմակ]] * [[Կապարեայ ճերմակ]] * [[Բարիտի ճերմակ]] * [[Տիտանի ճերմակ]] * [[Լիտոպոն]] ([[ցինկի սուլֆիդ]]) * [[Կաւճ]] * [[Կալցիումի օքսիդ|Կիր]] * [[Կաոլին]] * [[Ալիպաստր]] * [[Մարմար]] === Ճերմակ լոյս === Մարդու աչքը ունի բնական յարմարելու կարողութիւն տարբեր լուսաւորութեան պայմաններուն: Այս երեւոյթը նկարագրելու համար կը գործածուի [[գոյնային ջերմաստիճան]]ի հասկացութիւնը: Տարբեր գոյնային չափանիշներու մէջ ճերմակ գոյնի համար կը գործածուին տարբեր նմուշներ: Ամենատարածուածներն են ստանդարտ լուսարձակներ [[Լուսարձակ D65|D65]] ([[գոյնային ջերմաստիճան]] 6500K), եւ D55 (5500K), որոնք մօտ են արեւի սփեքթրի ճառագայթումին: ==== Ճերմակ գոյնի ստացումը տարբեր աղբիւրներով ==== [[RGB|Ադդիտիվ գոյնի սինթեզը]], մարդու [[տեսողութիւն|տեսողութեան]] յատկութիւններուն պատճառով, հնարաւորութիւն կու տայ ստանալ ճերմակ գոյն՝ խառնելով [[կարմիր գոյն|կարմիր]], [[կանաչ գոյն|կանաչ]] եւ [[կապոյտ գոյն|կապոյտ]] ''[[սփեքտրալ գոյներ]]ը'', ինչ որ կը կիրառուի, օրինակ, [[էլեկտրոնային ճառագայթային խողովակ|կինեսկոպներու]] մէջ: [[CMYK|Սուբտրակտիվ գոյնի սինթեզի]] պարագային, ճերմակն է սկզբնական գոյնը, «ֆոնը»: Օրինակ, թուղթի գոյնը տպիչով տպելու ժամանակ: Ավելացնել [[երկնագոյն գոյն|երկնագոյն]], [[մանուշակագոյն գոյն|մանուշակագոյն]] կամ [[դեղին գոյն|դեղին]] ''[[սփեքտրալ եւ լրացուցիչ գոյներ|լրացուցիչ գոյներ]]'' պէտք չէ: Մարդը կը տեսնէ մակերեսը ճերմակ, եթէ այն ամբողջովին կը անդրադրէ (այսինքն՝ կը կլանէ եւ անմիջապէս կը ճառագայթէ նոյն ուժգնութեամբ) իր վրայ ինկած լոյսի հոսքը, որ բաղկացած է տեսանելի սփեքտրի բոլոր ալիքի երկարութիւններու ճառագայթումէն: Եթէ մարմինը մասամբ կը կլանէ տեսանելի լոյսի բոլոր ալիքի երկարութիւնները (կը ճառագայթէ աւելի ցած ուժգնութեամբ, քան ինկած ճառագայթումը), այդպիսի մարմնի մակերեսը կը յառաջացնէ [[մոխրագոյն գոյն|մոխրագոյն գոյնի]] զգացում: Ճերմակ գոյնը ունի ամենաբարձր [[պայծառութիւն]], [[երանգ]]՝ 0: Ճերմակ գոյն, որ ամբողջովին նման է արեւի լոյսի սփեքտրին, անհնար է ստանալ՝ խառնելով տարբեր այլ հիմնական գոյներ եւ երանգներ: == Ծանօթագրութիւններ == {{ծանցանկ}} s1tyjtnqfkthbugjp3mmud7cbszxqsu 235677 235675 2024-11-04T19:56:39Z Կարէն 9021 Ջնջվում է էջի ամբողջ պարունակությունը 235677 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 28213 235676 2024-11-04T19:56:04Z Կարէն 9021 Նոր էջ «'''Ճերմակ'''<ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=7&query=%D5%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%AF|title=Հայերէն արմատական բառարան, Հրաչեայ Աճառեան - ճերմակ|website=www.nayiri.com|accessdate=2024-11-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=16&query=%D5%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%AF|title=Նոր Բառգիրք Հայ-անգլիար...»: 235676 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ'''<ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=7&query=%D5%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%AF|title=Հայերէն արմատական բառարան, Հրաչեայ Աճառեան - ճերմակ|website=www.nayiri.com|accessdate=2024-11-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=16&query=%D5%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%AF|title=Նոր Բառգիրք Հայ-անգլիարէն, Հայր Մատաթեայ Վարդապետ Պետրոսեան - ճերմակ|website=www.nayiri.com|accessdate=2024-11-04}}</ref> կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] == Էտիմոլոգիա == *'''սպիտակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ [[Իրանեան լեզուներ|միջին իրանական]] փոխառութիւն: Համեմատէք [[պահլաւերէն]] spytk' (spēdag, “ձուի սպիտակ, եւ այլն”), [[պարսկերէն]] سپیده (sapêda, “սպիտակութիւն; աչքի սպիտակ; արշալոյս; ձուի սպիտակ”) / سفیده (sefide): *'''ճերմակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ Իրանական փոխառութիւն: Համեմատէք [[Քուրմանջի|կեդրոնական քրդերէն]] چەرمِگ (çermig, “սպիտակ”) եւ դասական [[պարսկերէն]] چرمه (čarma, “սպիտակ ձի; սպիտակ էշ; սպիտակ մազ”): == Ճերմակ գոյնի նմուշներ == === Ճերմակ ներկեր === Ճերմակ կը կոչուին [[ներկեր]]ը, որոնք առաւելագոյն չափով կը անդրադարձնեն լոյսի բոլոր տեսանելի [[ալիքի երկարութիւններ]]ը ելեկտրամագնիսական [[սփեքթր]]ի մէջ: Կարեւոր է, որ [[անդրադարձ]]ը ըլլայ ցրուած, ոչ թէ հայելային: * [[Ցինկի ճերմակ]] * [[Կապարեայ ճերմակ]] * [[Բարիտի ճերմակ]] * [[Տիտանի ճերմակ]] * [[Լիտոպոն]] ([[ցինկի սուլֆիդ]]) * [[Կաւճ]] * [[Կալցիումի օքսիդ|Կիր]] * [[Կաոլին]] * [[Ալիպաստր]] * [[Մարմար]] === Ճերմակ լոյս === Մարդու աչքը ունի բնական յարմարելու կարողութիւն տարբեր լուսաւորութեան պայմաններուն: Այս երեւոյթը նկարագրելու համար կը գործածուի [[գոյնային ջերմաստիճան]]ի հասկացութիւնը: Տարբեր գոյնային չափանիշներու մէջ ճերմակ գոյնի համար կը գործածուին տարբեր նմուշներ: Ամենատարածուածներն են ստանդարտ լուսարձակներ [[Լուսարձակ D65|D65]] ([[գոյնային ջերմաստիճան]] 6500K), եւ D55 (5500K), որոնք մօտ են արեւի սփեքթրի ճառագայթումին: ==== Ճերմակ գոյնի ստացումը տարբեր աղբիւրներով ==== [[RGB|Ադդիտիվ գոյնի սինթեզը]], մարդու [[տեսողութիւն|տեսողութեան]] յատկութիւններուն պատճառով, հնարաւորութիւն կու տայ ստանալ ճերմակ գոյն՝ խառնելով [[կարմիր գոյն|կարմիր]], [[կանաչ գոյն|կանաչ]] եւ [[կապոյտ գոյն|կապոյտ]] ''[[սփեքտրալ գոյներ]]ը'', ինչ որ կը կիրառուի, օրինակ, [[էլեկտրոնային ճառագայթային խողովակ|կինեսկոպներու]] մէջ: [[CMYK|Սուբտրակտիվ գոյնի սինթեզի]] պարագային, ճերմակն է սկզբնական գոյնը, «ֆոնը»: Օրինակ, թուղթի գոյնը տպիչով տպելու ժամանակ: Ավելացնել [[երկնագոյն գոյն|երկնագոյն]], [[մանուշակագոյն գոյն|մանուշակագոյն]] կամ [[դեղին գոյն|դեղին]] ''[[սփեքտրալ եւ լրացուցիչ գոյներ|լրացուցիչ գոյներ]]'' պէտք չէ: Մարդը կը տեսնէ մակերեսը ճերմակ, եթէ այն ամբողջովին կը անդրադրէ (այսինքն՝ կը կլանէ եւ անմիջապէս կը ճառագայթէ նոյն ուժգնութեամբ) իր վրայ ինկած լոյսի հոսքը, որ բաղկացած է տեսանելի սփեքտրի բոլոր ալիքի երկարութիւններու ճառագայթումէն: Եթէ մարմինը մասամբ կը կլանէ տեսանելի լոյսի բոլոր ալիքի երկարութիւնները (կը ճառագայթէ աւելի ցած ուժգնութեամբ, քան ինկած ճառագայթումը), այդպիսի մարմնի մակերեսը կը յառաջացնէ [[մոխրագոյն գոյն|մոխրագոյն գոյնի]] զգացում: Ճերմակ գոյնը ունի ամենաբարձր [[պայծառութիւն]], [[երանգ]]՝ 0: Ճերմակ գոյն, որ ամբողջովին նման է արեւի լոյսի սփեքտրին, անհնար է ստանալ՝ խառնելով տարբեր այլ հիմնական գոյներ եւ երանգներ: == Ծանօթագրութիւններ == {{ծանցանկ}} gfufj2smxagow7626jr0orfw2t6ljhs 235678 235676 2024-11-04T19:58:12Z Կարէն 9021 235678 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ'''<ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=7&query=%D5%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%AF|title=Հայերէն արմատական բառարան, Հրաչեայ Աճառեան - ճերմակ|website=www.nayiri.com|accessdate=2024-11-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=16&query=%D5%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%AF|title=Նոր Բառգիրք Հայ-անգլիարէն, Հայր Մատաթեայ Վարդապետ Պետրոսեան - ճերմակ|website=www.nayiri.com|accessdate=2024-11-04}}</ref> կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] == Ստուգաբանութիւն == *'''սպիտակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ [[Իրանեան լեզուներ|միջին իրանական]] փոխառութիւն: Համեմատէք [[պահլաւերէն]] spytk' (spēdag, “ձուի սպիտակ, եւ այլն”), [[պարսկերէն]] سپیده (sapêda, “սպիտակութիւն; աչքի սպիտակ; արշալոյս; ձուի սպիտակ”) / سفیده (sefide): *'''ճերմակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ Իրանական փոխառութիւն: Համեմատէք [[Քուրմանջի|կեդրոնական քրդերէն]] چەرمِگ (çermig, “սպիտակ”) եւ դասական [[պարսկերէն]] چرمه (čarma, “սպիտակ ձի; սպիտակ էշ; սպիտակ մազ”): == Ճերմակ գոյնի նմուշներ == === Ճերմակ ներկեր === Ճերմակ կը կոչուին [[ներկեր]]ը, որոնք առաւելագոյն չափով կը անդրադարձնեն լոյսի բոլոր տեսանելի [[ալիքի երկարութիւններ]]ը ելեկտրամագնիսական [[սփեքթր]]ի մէջ: Կարեւոր է, որ [[անդրադարձ]]ը ըլլայ ցրուած, ոչ թէ հայելային: * [[Ցինկի ճերմակ]] * [[Կապարեայ ճերմակ]] * [[Բարիտի ճերմակ]] * [[Տիտանի ճերմակ]] * [[Լիտոպոն]] ([[ցինկի սուլֆիդ]]) * [[Կաւճ]] * [[Կալցիումի օքսիդ|Կիր]] * [[Կաոլին]] * [[Ալիպաստր]] * [[Մարմար]] === Ճերմակ լոյս === Մարդու աչքը ունի բնական յարմարելու կարողութիւն տարբեր լուսաւորութեան պայմաններուն: Այս երեւոյթը նկարագրելու համար կը գործածուի [[գոյնային ջերմաստիճան]]ի հասկացութիւնը: Տարբեր գոյնային չափանիշներու մէջ ճերմակ գոյնի համար կը գործածուին տարբեր նմուշներ: Ամենատարածուածներն են ստանդարտ լուսարձակներ [[Լուսարձակ D65|D65]] ([[գոյնային ջերմաստիճան]] 6500K), եւ D55 (5500K), որոնք մօտ են արեւի սփեքթրի ճառագայթումին: ==== Ճերմակ գոյնի ստացումը տարբեր աղբիւրներով ==== [[RGB|Ադդիտիվ գոյնի սինթեզը]], մարդու [[տեսողութիւն|տեսողութեան]] յատկութիւններուն պատճառով, հնարաւորութիւն կու տայ ստանալ ճերմակ գոյն՝ խառնելով [[կարմիր գոյն|կարմիր]], [[կանաչ գոյն|կանաչ]] եւ [[կապոյտ գոյն|կապոյտ]] ''[[սփեքտրալ գոյներ]]ը'', ինչ որ կը կիրառուի, օրինակ, [[էլեկտրոնային ճառագայթային խողովակ|կինեսկոպներու]] մէջ: [[CMYK|Սուբտրակտիվ գոյնի սինթեզի]] պարագային, ճերմակն է սկզբնական գոյնը, «ֆոնը»: Օրինակ, թուղթի գոյնը տպիչով տպելու ժամանակ: Ավելացնել [[երկնագոյն գոյն|երկնագոյն]], [[մանուշակագոյն գոյն|մանուշակագոյն]] կամ [[դեղին գոյն|դեղին]] ''[[սփեքտրալ եւ լրացուցիչ գոյներ|լրացուցիչ գոյներ]]'' պէտք չէ: Մարդը կը տեսնէ մակերեսը ճերմակ, եթէ այն ամբողջովին կը անդրադրէ (այսինքն՝ կը կլանէ եւ անմիջապէս կը ճառագայթէ նոյն ուժգնութեամբ) իր վրայ ինկած լոյսի հոսքը, որ բաղկացած է տեսանելի սփեքտրի բոլոր ալիքի երկարութիւններու ճառագայթումէն: Եթէ մարմինը մասամբ կը կլանէ տեսանելի լոյսի բոլոր ալիքի երկարութիւնները (կը ճառագայթէ աւելի ցած ուժգնութեամբ, քան ինկած ճառագայթումը), այդպիսի մարմնի մակերեսը կը յառաջացնէ [[մոխրագոյն գոյն|մոխրագոյն գոյնի]] զգացում: Ճերմակ գոյնը ունի ամենաբարձր [[պայծառութիւն]], [[երանգ]]՝ 0: Ճերմակ գոյն, որ ամբողջովին նման է արեւի լոյսի սփեքտրին, անհնար է ստանալ՝ խառնելով տարբեր այլ հիմնական գոյներ եւ երանգներ: == Ծանօթագրութիւններ == {{ծանցանկ}} 1vm7uhk4kldiwdtnh3euyqwd0hchdkc 235681 235678 2024-11-05T06:20:33Z Կարէն 9021 Կարէն տեղափոխեց էջը «[[Ճերմակ գոյն]]»-էն «[[Ճերմակ (գոյն)]]» 235678 wikitext text/x-wiki '''Ճերմակ'''<ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=7&query=%D5%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%AF|title=Հայերէն արմատական բառարան, Հրաչեայ Աճառեան - ճերմակ|website=www.nayiri.com|accessdate=2024-11-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=16&query=%D5%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%AF|title=Նոր Բառգիրք Հայ-անգլիարէն, Հայր Մատաթեայ Վարդապետ Պետրոսեան - ճերմակ|website=www.nayiri.com|accessdate=2024-11-04}}</ref> կամ '''սպիտակ'''՝ [[գոյն]] մը, որ ունի [[սփեքթր]] [[էլեկտրամագնիսական ճառագայթում|էլեկտրամագնիսական ճառագայթումի]] հաւասարաչափ հզօրութիւն բոլոր [[ալիքի երկարութիւններ]]ուն մէջ տեսանելի մասի: Կը համարուի այսպէս կոչուած աքրոմատիկ գոյն, միասին [[Սեւ գոյն|սեւի]] եւ [[Մոխրագոյն|մոխրագոյնի]] երանգներուն հետ: Ճերմակ գոյնի զգացումը կը յառաջանայ տարբեր սփեքթրներու ճառագայթումներէն եւ տարբեր գործօններու ազդեցութեամբ: * Համաձայն [[մետամերիա (գոյն)|մետամերիայի]] երեւոյթին, ճերմակ գոյնի զգացումը կրնայ յառաջանալ տարբեր սփեքթր ունեցող ճառագայթումներէն, որոնք կը տրուին նոյն պատասխանը աչքի ցանցաթաղանթի կոլբաներուն: * Գոյնային ընկալման ադապտիւութեան յատկութեան պատճառով, տարբեր, մեծ սահմաններու մէջ, սփեքթր ունեցող գոյնը նոյնպէս կը թուի ճերմակ կամ ոչ ճերմակ, տեսողութեան պայմաններուն ադապտացիայէն ետք: {{Տեղեկաքարտ Գոյն |պատկեր = Color icon white.svg |նկարագրութիւն = |պատկեր2 = |նկարագրութիւն2 = |ալիքի երկարութիւն = 400–700 նմ |հաճախականութիւն = 430–770 ԹՀց |symbolism = Մաքրութիւն, անմեղութիւն |hex = FFFFFF |sRGB = yes |rgbspace = yes |r=255|g=255|b=255 |cmyk = yes |c=0|m=0|y=0|k=0 |h=0|s=0|v=100 |hslL = 100 |hslH = 0 |hslS = 0 |source = |colorspace = RGB |caveat = |variations = |variation1 = |variation2 = |variation3 = |variation4 = |variation5 = |variation6 = |variation7 = |variation8 = |անվանուած է = Ճերմակ, սպիտակ }} [[File:Blank.jpg|thumbnail|Ճերմակ գոյն]] == Ստուգաբանութիւն == *'''սպիտակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ [[Իրանեան լեզուներ|միջին իրանական]] փոխառութիւն: Համեմատէք [[պահլաւերէն]] spytk' (spēdag, “ձուի սպիտակ, եւ այլն”), [[պարսկերէն]] سپیده (sapêda, “սպիտակութիւն; աչքի սպիտակ; արշալոյս; ձուի սպիտակ”) / سفیده (sefide): *'''ճերմակ'''՝ կը բխի [[Գրաբար]]էն՝ Իրանական փոխառութիւն: Համեմատէք [[Քուրմանջի|կեդրոնական քրդերէն]] چەرمِگ (çermig, “սպիտակ”) եւ դասական [[պարսկերէն]] چرمه (čarma, “սպիտակ ձի; սպիտակ էշ; սպիտակ մազ”): == Ճերմակ գոյնի նմուշներ == === Ճերմակ ներկեր === Ճերմակ կը կոչուին [[ներկեր]]ը, որոնք առաւելագոյն չափով կը անդրադարձնեն լոյսի բոլոր տեսանելի [[ալիքի երկարութիւններ]]ը ելեկտրամագնիսական [[սփեքթր]]ի մէջ: Կարեւոր է, որ [[անդրադարձ]]ը ըլլայ ցրուած, ոչ թէ հայելային: * [[Ցինկի ճերմակ]] * [[Կապարեայ ճերմակ]] * [[Բարիտի ճերմակ]] * [[Տիտանի ճերմակ]] * [[Լիտոպոն]] ([[ցինկի սուլֆիդ]]) * [[Կաւճ]] * [[Կալցիումի օքսիդ|Կիր]] * [[Կաոլին]] * [[Ալիպաստր]] * [[Մարմար]] === Ճերմակ լոյս === Մարդու աչքը ունի բնական յարմարելու կարողութիւն տարբեր լուսաւորութեան պայմաններուն: Այս երեւոյթը նկարագրելու համար կը գործածուի [[գոյնային ջերմաստիճան]]ի հասկացութիւնը: Տարբեր գոյնային չափանիշներու մէջ ճերմակ գոյնի համար կը գործածուին տարբեր նմուշներ: Ամենատարածուածներն են ստանդարտ լուսարձակներ [[Լուսարձակ D65|D65]] ([[գոյնային ջերմաստիճան]] 6500K), եւ D55 (5500K), որոնք մօտ են արեւի սփեքթրի ճառագայթումին: ==== Ճերմակ գոյնի ստացումը տարբեր աղբիւրներով ==== [[RGB|Ադդիտիվ գոյնի սինթեզը]], մարդու [[տեսողութիւն|տեսողութեան]] յատկութիւններուն պատճառով, հնարաւորութիւն կու տայ ստանալ ճերմակ գոյն՝ խառնելով [[կարմիր գոյն|կարմիր]], [[կանաչ գոյն|կանաչ]] եւ [[կապոյտ գոյն|կապոյտ]] ''[[սփեքտրալ գոյներ]]ը'', ինչ որ կը կիրառուի, օրինակ, [[էլեկտրոնային ճառագայթային խողովակ|կինեսկոպներու]] մէջ: [[CMYK|Սուբտրակտիվ գոյնի սինթեզի]] պարագային, ճերմակն է սկզբնական գոյնը, «ֆոնը»: Օրինակ, թուղթի գոյնը տպիչով տպելու ժամանակ: Ավելացնել [[երկնագոյն գոյն|երկնագոյն]], [[մանուշակագոյն գոյն|մանուշակագոյն]] կամ [[դեղին գոյն|դեղին]] ''[[սփեքտրալ եւ լրացուցիչ գոյներ|լրացուցիչ գոյներ]]'' պէտք չէ: Մարդը կը տեսնէ մակերեսը ճերմակ, եթէ այն ամբողջովին կը անդրադրէ (այսինքն՝ կը կլանէ եւ անմիջապէս կը ճառագայթէ նոյն ուժգնութեամբ) իր վրայ ինկած լոյսի հոսքը, որ բաղկացած է տեսանելի սփեքտրի բոլոր ալիքի երկարութիւններու ճառագայթումէն: Եթէ մարմինը մասամբ կը կլանէ տեսանելի լոյսի բոլոր ալիքի երկարութիւնները (կը ճառագայթէ աւելի ցած ուժգնութեամբ, քան ինկած ճառագայթումը), այդպիսի մարմնի մակերեսը կը յառաջացնէ [[մոխրագոյն գոյն|մոխրագոյն գոյնի]] զգացում: Ճերմակ գոյնը ունի ամենաբարձր [[պայծառութիւն]], [[երանգ]]՝ 0: Ճերմակ գոյն, որ ամբողջովին նման է արեւի լոյսի սփեքտրին, անհնար է ստանալ՝ խառնելով տարբեր այլ հիմնական գոյներ եւ երանգներ: == Ծանօթագրութիւններ == {{ծանցանկ}} 1vm7uhk4kldiwdtnh3euyqwd0hchdkc 0 28214 235682 2024-11-05T06:20:33Z Կարէն 9021 Կարէն տեղափոխեց էջը «[[Ճերմակ գոյն]]»-էն «[[Ճերմակ (գոյն)]]» 235682 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Ճերմակ (գոյն)]] ig1rl5uclcb0smnhrmoppp2yyx0tok4