Ուիքիփետիա hywwiki https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%82%D5%B8%D6%80_%D4%B7%D5%BB MediaWiki 1.44.0-wmf.6 first-letter Մեդիա Սպասարկող Քննարկում Մասնակից Մասնակցի քննարկում Ուիքիփետիա Ուիքիփետիայի քննարկում Պատկեր Պատկերի քննարկում MediaWiki MediaWiki քննարկում Կաղապար Կաղապարի քննարկում Օգնություն Օգնության քննարկում Ստորոգութիւն Կատեգորիայի քննարկում TimedText TimedText talk Մոդուլ Մոդուլի քննարկում 0 981 236286 194365 2024-12-10T12:13:12Z InternetArchiveBot 5016 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 236286 wikitext text/x-wiki '''4 Ապրիլ''', տարուան 94-րդ ([[նահանջ տարի]]ներուն՝ 95-րդ) օրն է * Տարուան աւարտին կը մնայ 271 օր <center> [[3 Ապրիլ]] [[Պատկեր:Aiga leftarrow.png|9px]] '''4 Ապրիլ''' [[Պատկեր:Aiga rightarrow.png|9px]] [[5 Ապրիլ]] </center> [[Պատկեր:Мкртич Хримян.jpg|մինի|165x165փքս|[[Մկրտիչ Խրիմեան]]]] == Դէպքեր == * 1147<big>.</big> Մոսքովի մասին առաջին գրաւոր յիշատակումը * [[1581 թուական|1581]]<big>.</big> Ֆրէնսիս Տրէյքը ասպետացուեցաւ շուրջերկրեայ ճամբորդութեան աւարտի պատուին * [[1960 թուական|1960]]<big>.</big> [[Ֆրանսա]]ն անկախութիւն շնորհեցաւ Մալիիի դաշնութեանը * [[1979 թուական|1979]]<big>.</big> Փաքիստանի վարչապետ Զուլֆիքար Ալի Պհութոն կախաղանով ենթարկուեցաւ<ref>[https://www.findagrave.com/memorial/11724172 Zulifikar Ali Bhutto's Memorial Page] at [[Find A Grave]]. Retrieved 16 December 2008.</ref><ref>{{cite web|last=YouTube Press Release|title=Bhutto's Last Words|url=https://www.youtube.com/watch?v=XMvL1W_Jgz8|accessdate=4 January 2012}}</ref> մահապատժի * [[2009 թուական|2009]]<big>.</big> [[Ֆրանսա]]ն վերականգնեցաւ ՆԱԹՕ-ին իր անդմակցութիւնը [[Պատկեր:Abdullah Öcalan.png|մինի|141x141փքս|[[Ապտուլլահ Օճալան]]]] [[Պատկեր:Arshak Vramian 1914.jpg|մինի|102x102փքս|[[Արշակ Վռամեան (Օննիկ Դերձակեան)|Արշակ Վռամեան]]]] == Ծնունդներ == [[Պատկեր:Searchtool-80%.png|16px]] {{resize|85%|Տես նաեւ՝ [[:Ստորոգութիւն: 4 Ապրիլի ծնածներ|4 Ապրիլի ծնածներ]]}} * [[1820 թուական|1820]]<big>.</big> [[Մկրտիչ Խրիմեան]] {{resize|90%|(մ.[[1907 թուական|1907]]) [[Հայաստանեայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի|հայ եկեղեցւոյ]] 125-րդ կաթողիկոս}} * [[1948 թուական|1948]]<big>.</big> [[Ապտուլլահ Օճալան]] {{resize|90%|(Abdullah Öcalan) [[Թուրքիա|Թուրքիոյ]] քիւրտերու ազգային առաջնորդ}} ** (1999-էն ցմահ դատապարտուած է<ref>{{cite web|url=https://news.google.com/newspapers?nid=1988&dat=19990629&id=uEYiAAAAIBAJ&sjid=pKwFAAAAIBAJ&pg=1200,5352234&hl=en|title=The Argus-Press - Google News Archive Search|publisher=|accessdate=24 May 2016}}</ref> [[Եգեան Ծով]]ուն Իմրալը կղզիին վրայ) [[Պատկեր:Mesrob Noubarian.png|մինի|128x128փքս|[[Մեսրոպ Նուպարեան]]]] [[Պատկեր:ArmenianStamps-293.jpg|մինի|192x192փքս|[[Վահան Թէքէեան]]]] [[Պատկեր:Martin Luther King Jr NYWTS 6.jpg|մինի|138x138փքս|[[Մարթին Լութըր Քինկ]]]] == Մահեր == [[Պատկեր:Searchtool-80%.png|16px]] {{resize|85%|Տես նաեւ՝ [[:Ստորոգութիւն: 4 Ապրիլի մահացածներ|4 Ապրիլի մահացածներ]]}} * [[1843 թուական|1843]]<big>.</big> [[Քերովբէ Ազնաւորեան]], {{resize|90%|(ծն.[[1791 թուական|1791]]) վարդապետ}} * [[1915 թուական|1915]]<big>.</big> [[Արշակ Վռամեան (Օննիկ Դերձակեան)|Արշակ Վռամեան]] {{resize|85%|(բուն անունը՝ Օննիկ Դերձակեան, ծն.[[1870 թուական|1870]]) հայ ազգային-ազատագրական շարժումի գործիչ}} * [[1929 թուական|1929]]<big>.</big> [[Մեսրոպ Նուպարեան]] {{resize|90%|(ծն.[[1842 թուական|1842]], Զմիւռնիա) թարգմանիչ, բառարանագիր}} * [[1945 թուական|1945]]<big>.</big> [[Վահան Թէքէեան]] {{resize|90%|(ծն.[[1878 թուական|1878]]) բանաստեղծ, արձակագիր,թարգմանիչ}} * [[1968 թուական|1968]]<big>.</big> [[Մարթին Լութըր Քինկ]] {{resize|90%|({{lang-en|Martin Luther King}}, ծն.[[1929 թուական|1929]]) սեւ ամերիկացի քարոզիչ}} ** (սպաննուած է Մեմփիսին մէջ, Մինեսոթա) == Տօներ == * Համացանցի միջազգային օր * [[Պատկեր:Flag of Senegal.svg|24px]] [[Սենեկալ]]՝ Անկախութեան օր {{resize|85%|(Ֆրանսայէն, 1960)}} * [[Պատկեր:Flag of Angola.svg|24px]] [[Անկոլա]]՝ Խաղաղութեան օր == Արտաքին յղումներ == * [http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/4 BBC: On This Day] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070305195834/http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/april/4 |date=2007-03-05 }} * [[Պատկեր:NewYorkTimes.svg|120px]][https://learning.blogs.nytimes.com/on-this-day/april-4/] {{Յղում en}} == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} {{Անաւարտ Օր}} {{ՎՊԵ|4 April|4 Ապրիլ}} {{Տարուայ օրեր}} [[Ստորոգութիւն:Ապրիլ]] htw4o7s489yffi6tgcw65r6ca5l4ug6 0 1258 236287 226010 2024-12-10T12:37:19Z InternetArchiveBot 5016 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 236287 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ |անուանում= Pretty Woman (Ֆիլմ) |պատկեր= Գեղեցկուհին.jpg |պատկերի չափ= |նկարագրութիւն= |ֆիլմի անուանում= Pretty Woman |բեմադրիչ= |արտադրիչ= |գրագէտ= Հէրի Մարշալ |թատերագիր= |պատմութիւն= |հիմնուած= 1990 |գլխաւոր= [[Ռիչարտ Գիր]]<br />[[Ճուլիա Ռոպերթս]]<br />[[Ռալֆ Բելլամի]] |պատմող= |երաժշտութիւն= |կինեմատոգրաֆիստ= |մոնտաժ= |արտադրող ընկերութիւններ= |թողարկում= |տեւողութիւն= 119 վայրկեան |երկիր= Դրոշաւորում|ԱՄՆ |լեզու= Անգլերէն |պիւտճէ= |շահոյթ }} «'''Սիրունիկը'''» ({{lang-en|Pretty Woman}}, [[ԱՄՆ]], [[1990]]), գեղարուեստական ֆիլմ՝ նկարահանուած [[սիրային պատմութիւն|սիրային պատմութեան]] ժանրին մէջ։ == Սիւժէ == Ֆինանսական մագնատ՝ Էտուարտ Լուիսը, մոլորուելով գիշերային քաղաքին մէջ, կը կանգնի [[մարմնավաճառութիւն|փողոցային մարմնավաճառ]] Վիվիանի մօտ, որպէսզի ան ցոյց տայ ճանապարհը։ Աղջիկը դուր կու գայ Էտուարտին, եւ ան կը հրաւիրէ աղջկան հիւրանոցին իրեն համար։ Առաւօտեան կը տեղեկանէ, որ շատ կարեւոր գործարք կնքելուն պետք է երթալ [[էսկորտ|ուղեկցորդուհիի]] հետ եւ լրացուցիչ հոնորարի դիմաց կ'առաջարկէ աղջկան մնալը իր բնակարաններուն մէջ վեց օր եւս։ Վիվիանը ամէն ինչ կը հանդուրժէ հանուն իր ընտրեալի, որ արդէն դադարած է «յաճախորդ» ըլլալէն։ Այս բոլորին զուգահեռ՝ կը զարգանայ սիւժետային երկրորդ գիծը. Էտուարտը կ'աշխատի մեծ պայմանագիրի վրայ՝ մեծ նաւաշինարարական ընկերութեան առքով ու վերավաճառքով։ Ինչպէս կը բացատրէ Վիվիանը իրեն հասկանալի լեզուով, «այդ նման է մեքենայ գնելուն եւ մասերով վաճառելուն»։ Թռուցիկ ծանօթութիւնը կը ստիպէ Էտուարտին՝ վերաիմաստաւորել կենսական արժէքները։ Վիվիանը ալ չ'ուզեր ըլլալ միլիարտատիրոջ հովանաւորեալը. ան կ'երազէ «սպիտակ ձիով ասպետի» մասին, որ կու գայ եւ կը տանի զինք իր նախկին կեանքէն։ == Դերակատարութիւն == * [[Ռիչարտ Գիր]] — ''Էտուարտ Լուիս'' * [[Ճուլիա Ռոպերթս]] — ''Վիվիան Ուորդ'' * [[Ռալֆ Բելլամի]] — ''Ճեյմս Մորս'' * [[Էմի Յասբեկ]] — ''Էլիզապէթ Ստակի'' * [[Ճեյսոն Ալեքսանտր]] — ''Ֆիլիպ Ստակի'' * [[Հեքթոր Էլիզոնդօ]] — ''Բարնի Թոմփսոն'' * [[Լորա Սան Ճակոմո]] — ''Կիտ Տէօ Լիւկա'' * [[Էլինոր Դոնահիւ]] — ''Պրիճիթ'' == Դերակատարներու Ընտրութիւն == «Սիրունիկի» դերակատարութիւնը բաւական երկար էր։ Էտուարտ Լուիսի դերին մէջ, ի սկզբանէ՝ Հարի Մարշալը կը դիտարկէր [[Քրիստոֆըր Ռիվ]]ին, բայց վերջինս մերժեց։ Կը դիտարկուէր նաեւ՝ [[Ալ Պաչինօ]]ն, բայց քանի մը փորձէ ետք, ան հրաժարեցաւ։<ref name=autogenerated1>Տեղեկատուութիւն «Սիրունիկը» ֆիլմի մասին [http://www.imdb.com/title/tt0100405/trivia IMDB] կայքում; թույլատրված է մայիսի 17, 2007.</ref><ref>{{cite news|url=http://transcripts.cnn.com/TRANSCRIPTS/0706/15/lkl.01.html|title=Al Pacino interview by Larry King transcript | work=CNN}}</ref> [[Ռիչարտ Գիր]]ը համաձայնեցան միանգամէն։ Ի սկզբանէ՝ ան կը փորձէր իր հերոսին կերտել աւելի աշխոյժ, բայց [[Հէրի Մարշալ]]ը զինք մէկ կողմ մը տարաւ եւ ըսաւ. «''Ո՛չ, ո՛չ, Ռիչա՛րտ։ Այս ֆիլմին մէչ, աշխոյժ պէտք է ըլլայ միայն մէկ կերպար։»<ref name=autogenerated1 /> Վիվիանի դերին մէջ, ի սկզբանէ՝ չէր դիտարկուեր [[Ճուլիա Ռոպերթս]]ը, աւելին, [[Disney]] ընկերութիւնը դէմ էր անոր թեկնածութեան։ Հէրի Մարշալըկը ծրագրեր, որ դերը կը հասնի [[Կարէն Ալլէն]]ին։ Ասկէ ետք, երբ ան հրաժարեցաւ, տնօրէնը դերի համար հրաւիրեց բազմաթիւ յայտնի դերասանուհիներու։ Դերէն հրաժարեցան՝ [[Մեգ Ռայան]]ը, [[Սառա Ճեսիքա Փարքեր]]ը, [[Մերի Սթինբերգէն]]ը, [[Միշել Պֆայֆեր]]ը, [[Վալերիա Գոլինօ]]ն, [[Ճենիֆեր Ճեյսոն Լի]]ն եւ այլն։ [[Տերիլ Հաննա]]ն իր մերժումը կը հիմնաւորէր անորմով, որ իր կարծիքով ֆիլմը սեքսուալ բնոյթի էր եւ կը ստորացնէր կանանց։<ref>{{Cite web |url=http://www.contactmusic.com/news/hannah-pleased-to-decline-pretty-woman-offer_1023365 |title=Daryl Hannah - Hannah Pleased To Decline Pretty Woman Offer - 27 February 2007 |accessdate=21 September 2015 |archive-date=16 October 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121016192956/http://www.contactmusic.com/news/hannah-pleased-to-decline-pretty-woman-offer_1023365 |dead-url=yes }}</ref> Հրաժարեցաւ նաեւ՝ [[Մոլլի Ռինկուոլդ]]ը, որուն դուր չեկաւ մարմնավաճառի դերը։ Ճիշտ է, որոշ հարցազրույցներուն, ան նշած է, որ շատ կ'ափսոսի, որ այն ժամանակ մերժած է այդ դերը։ [[Վայնոնա Ռայտեր]]ը եւ [[Ճենիֆեր Քոննելի]]ն չստացան իրենց դերը, որովհետեւ տնօրէնը անոր շատ երիտասարդ կը համարէր։<ref>(DVD) Pretty Woman: 15th anniversary. Buena Vista Home Entertainment, Touchstone. 2005.</ref> Երբ մնացած բոլոր դերասանուհիները հրաժարեցան դերէն, Վիվիանի դերը ստացաւ 23 տարեկան [[Ճուլիա Ռոպերթս]]ը, որ այն ժամանակ տահաւին յայտնի չէր լայն հասարակութեան։ Այս դերը զինք՝ աստղ դարձուց։ == Մշակութային Ազդեցութիւնը == Ֆիլմի կարեւորագոյն՝ հերոսներու թատրոն այցելելու դրուագին մէջ, կը հնչեն [[Ճուզեպպէ Վերդի]]ի «[[Տրաւիատա]]» [[օփերա]]յէն հատուածներ։ Այս օփերայի ընտրութիւնը պատահական չէ. գոյութիւն ունի կապ ֆիլմի եւ օփերայի սիւժետներու միջեւ։ Վերդիի օփերայի (որ ըստ էութեան՝ [[Ալեքսանտր Դիւմա (որդի)|Ալեքսանդր Դիւմա-որդիին]] «[[Կամելիազարդ տիկինը|Կամելիազարդ տիկինը»]] վէպի կը վերապատմէ) գլխաւոր հերոսուհին փարիզեան կուրտիզանուհի՝ Վիոլեդդա Վալերին է։ Նմանօրինակ, ինչպէս օփերային մէջ, ֆիլմին մէջ մարմնավաճառ Վիվիանի կեանքը կը փոխուի այլ դասակարգէն տղամարդու հետ ծանօթութենէն ետք<ref name=npr1>[http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=123568408 Verdi’s 'La Traviata:' The Original 'Pretty Woman' From Théâtre Antique In Orange, France by Bruce Scott]</ref>։ Մէկ այլ տեսարանի մէջ՝ (ուր գլխաւոր հերոսները քնացած են այգիի խոտերուն մէջ) կը հնչէ [[Ուիլիըմ Շեքսպիր]]ի [[սոնէտ]]ներէն հատուած՝ «''անոր աչքերը՝ նման աստղերու''». Էտուարտը գիրքէն կը կարդայ Վիվիանին համար։ == Հետաքրքիր Փաստեր == Ֆիլմին մէջ կան տպաւորութիւն ստեղծող տեսարաններ՝ փոլօ խաղի տեսարանին մէջ, երբ հերոսուհիին կը սիրահարուի գեղեցկատես պատանին, համարեայ ամբողջութեամբ կը կրկնէ 1964 թուականի՝ «[[Իմ չքնաղ լեդի]]» ֆիլմի տեսարանը։ Ֆիլմին մէջ կայ բառախաղ։ Էտուարտ Լուիսը սկզբը՝ «[[Սեւ ասպետ]]էն» կը վերափոխուի «սպիտակ ասպետի» Մորսի ընկերութեան համար, իսկ շուտով Վիվիանի համար կը դառնայ «սպիտակ ձիու վրայ ասպետի»։ Ֆիլմի պաստառին մէջ, Ճուլիա Ռոպերթսի գլուխը տեղադրուած է դերասանուհի [[Շելլի Միշել]]ի մարմնի վրայ։ Պաստառի վրայ՝ Ռիչարտ Գիրի մազերը շագանակագոյն են, երբ ֆիլմին մէջ ատոնք ալեխառն են։<ref name=autogenerated1 />. == Պարգեւներ եւ Անուանակարգեր == * [[1991]] — «[[Օսքար]]» մրցանակաբաշխութեան '' Լաւագոյն դերասանուհի'' (Ճուլիա Ռոպերթս) անուանակարգ։ * 1991 — «[[Ոսկէ կլոբուս]]» մրցանակաբաշխութեան՝ կնոջ լաւագոյն դեր կատակերգութեան կամ երաժշտութեան մէջ (Ճուլիա Ռոպերթս), ինչպէս նաեւ՝ 3 անուանակարգ՝ լաւագոյն ֆիլմ - կատակերգութիւն կամ երաժշտութիւն, տղամարդու լաւագոյն դեր կատակերգութեան կամ երաժշտութեան՝ (Ռիչարտ Գիր), երկրորդ պլանի տղամարդու լաւագոյն դեր (Հեքթոր Էլիզոնդօ)։ * 1991 — [[BAFTA]] մրցանակաբաշխութեան չորս անուանակարգ՝ լաւագոյն ֆիլմ՝ (Արնոն Միլչըն, Սթիվըն Ռեթեր, Հարի Մարշալ), լաւագոյն կանացի դեր՝ (Ճուլիա Ռոպերթս), հագուստներու լաւագոյն ձեւաւորութիւն՝ (Մերիլին Վենս), լաւագոյն օրիգինալ սցենար (Ջ. Ֆ. Լոութոն)։ == Երաժշտութիւն == # «Wild Women Do» — [[Նաթալի Քոուլ]] # «[[Fame (David Bowie song)|Fame '90»]] — [[Դաւիդ Բոուի]] # «[[King of Wishful Thinking]]» — [[Go West]] # «Tangled» — [[Jane Wiedlin]] # «[[It Must Have Been Love]]» — [[Roxette]] # «Life in Detail» — [[Ռոպերտ Փալմեր]] # «No Explanation» — [[Peter Cetera]] # «Real Wild Child (Wild One)» — [[Christopher Otcasek]] # «Fallen» — [[Lauren Wood]] # «[[Oh, Pretty Woman]]» — [[Ռոյ Օրբիսոն]] # «[[Show Me Your Soul]]» — [[Red Hot Chili Peppers]] == Գրականութիւն == * Կրեկորի Լ. Sew Iconic. Հոլլիուուտի 10 լեգենդար հագուստները / Անգլ. թարգմ. Պ. Օխրիմչուկ — Մ.։ РИПОЛ Классик, 2013. — 144 էջ, պատկերազարդ, տպաքանակ՝ 3000, ISBN 978-5-386-05322-2 ։ (Ճուլիա Ռոպրթսի սպիտակ գնդիկներով շագանակագոյն հագուստի մասին է) == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Անգլերէն ֆիլմեր]] dhlq8hxz4cjejk2zi0lpl529yuhvxj8 0 1261 236314 176618 2024-12-11T08:58:44Z ShahenWasHere 140 236314 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Volo su Magicland.jpg|thumb|Տեսարան մը Rainbow Magicland այգի-էն:]] '''Rainbow Magicland''' տեսայերիզի այգի մըն է։ Տեղակայուած է Վալմոնտոնէ քաղաքին մօտ, Հռոմի մէջ։ Այգին բացուած է [[25 Մայիս]] [[2011]]-ին <ref>[http://www.rainbowmagicland.it/news-scheda.asp?id=1 Offizielle Parkseite, Newsartikel], Italienisch. Abgerufen am 28. Mai 2011.</ref>։ Անիկա կը գրաւէ շուրջ 600,000 քառ. մ տարածութիւն, մնացեալ տարածութիւնը (1,200,000 քառ. մ.) չ'օգտագործուիր։ Այգիին տարածքին կան՝ 36 տեսարժան վայրեր, 2 թատրոն, 28 ճաշարան եւ սրճարան, նաեւ բազմազան խանութներ։ Ամենատպաւորիչ տեսարժան վայրը «Շոք» անունով վայրն է (Ամերիկեան բլուրներ, բարձրութիւնը 35 մ.), «Միսթիքա» (ազատ անկման աշտարակ 70 մ), «Կալիոստրօ» (արագութիւնը 58 քմ/ժամ), «Թռչող կղզի» (դիտարկման հրապարակ, կը հասնի 50 մ. բարձրութեան)։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Արտաքին յղումներ == {{Պաշտոնական կայք|https://www.magicland.it/}} b5uho1yyje77qbo3k8gv7d8442eqk1d 236315 236314 2024-12-11T08:58:54Z ShahenWasHere 140 236315 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Volo su Magicland.jpg|thumb|Տեսարան մը Rainbow Magicland այգի-էն:]]{{Անաւարտ}} '''Rainbow Magicland''' տեսայերիզի այգի մըն է։ Տեղակայուած է Վալմոնտոնէ քաղաքին մօտ, Հռոմի մէջ։ Այգին բացուած է [[25 Մայիս]] [[2011]]-ին <ref>[http://www.rainbowmagicland.it/news-scheda.asp?id=1 Offizielle Parkseite, Newsartikel], Italienisch. Abgerufen am 28. Mai 2011.</ref>։ Անիկա կը գրաւէ շուրջ 600,000 քառ. մ տարածութիւն, մնացեալ տարածութիւնը (1,200,000 քառ. մ.) չ'օգտագործուիր։ Այգիին տարածքին կան՝ 36 տեսարժան վայրեր, 2 թատրոն, 28 ճաշարան եւ սրճարան, նաեւ բազմազան խանութներ։ Ամենատպաւորիչ տեսարժան վայրը «Շոք» անունով վայրն է (Ամերիկեան բլուրներ, բարձրութիւնը 35 մ.), «Միսթիքա» (ազատ անկման աշտարակ 70 մ), «Կալիոստրօ» (արագութիւնը 58 քմ/ժամ), «Թռչող կղզի» (դիտարկման հրապարակ, կը հասնի 50 մ. բարձրութեան)։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Արտաքին յղումներ == {{Պաշտոնական կայք|https://www.magicland.it/}} 3jzojivoq3h5y7rh0exgxbtmfg6gk1o 0 2138 236313 221057 2024-12-11T07:25:34Z ShahenWasHere 140 /* Աղբիւրներ */ 236313 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Սէթ Արսէնեան''' ({{ԱԾ}}), հայ հոգեբան, մանկավարժ<ref>[http://opac.flib.sci.am/cgi-bin/koha/opac-authoritiesdetail.pl?authid=8181 ՀՀ Գիտութիւնների ազգային ակադեմիայի Հիմնարար գիտական գրադարան]</ref>։ Տոքթ. [[Փիլիսոփայութիւն|Փիլիսոփայութեան]], այս տիտղոսը ստացած է Գոլորմպիայի համալսարանէն, այդ առթիւ պատրաստած է գիտական հիմունքներու վրայ հաստատուած եւ փորձարկութիւններով ճոխացած մանկավարժական կարեւոր ուսումնասիրութիւն մը՝ զոր գիրքի ձեւով ի լոյսը ընծայած է Գոլոմպիա Համալսարանի Ուսուցչաց Գոլէճի Հրատարակչական մարմինը՝ [[1937]]-ին: == Կենսագրութիւն == Տոքթ. Արսէնեան ծնած է [[Վան]], շուրջ [[1900]]-ին եւ տեղւոյն Նորաշէնի ծխական դպրոցի մէջ ստացած է իր նախնական կրթութիւնը: Յետոյ յաճախած է Երամեան վարժարանը մինչեւ [[1915]]: Այդ տարին [[Կովկաս]] գաղթելէ յետոյ աշակերտած է Էջմիածնայ Գէորգեան Ճեմարանին մինչեւ [[1916]] Փետրուար, որ է անոր փակման թուականը: Անկէ փոխադրուած է [[Երեւան]] թեմական վարժարանը՝ զոր աւարտած է [[1918]]-ին: [[Հայաստան]]էն [[Կոստանդնուպոլիս|Պոլիս]] անցնելով երեք տարի աշակերտած է Ռոպէրթ Գոլէճի, ուրկէ Պսակաւոր Արուեստից (B. A.) տիտղոսով շրջանաւարտ եղած է [[1926]]-ին: Այս շրջանին ստացած է Ուաշպըրն ուսանողական պարգեւը, որ իւրաքանչիւր տարի կը տրուի բարձրագոյն նիշը առնող աշակերտի: [[1926]]-[[1930]] Ռոպէրթ Գոլէճի մէջ պաշտօնավարած է թէ՝ որպէս ուսուցիչ եւ թէ՝ որպէս արձանագրութեանց օժանդակ պաշտօնեայ: [[1930]]-ին գացած է [[Նիւ Եորք]] եւ յաճախած Գոլոմպիա համալսարանը, ուրկէ [[1932]]-ին ստացած է Մագիստրոս Արուեստից (M. A.) տիտղոսը եւ վերջերս ալ Փիլիսոփայութեան Տոքթորայի տիտղոսը (Ph. D.): Ապա պաշտօնավարած է Թիչըրդ Գոլէճի մէջ, սրպէս մասնաւոր օգնական Մանկավարժական Դպրոցի քարտուղարին: Անդամ եղած է Kappa Delta Pi-ի եւ Ամերիկեան Հոգեբանական Ընկերութեան: Անդամ եղած է Ամերիկահայ Գիտական Միութեան՝ որուն նախագահութիւնը վարած է երկիցս: Աշխատացած է Կովկասի եւ Պոլսոյ բազմաթիւ թերթերուն. Ինչպէս եւ Հայաստանի Կոչնակի: Պատրաստած է երկու ուսումնասիրութիւններ՝ որոնք շուտով լոյս կը տեսած են Բրիտանական եւ [[Ամերիկա|Ամերիկեան]] Հոգեբանական կրկնակ հրատարակութեանց մէջ: == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Աղբիւրներ == * Հայ Հանրագիտակ, Հ. Մկրտիչ Վարդ. Պոտուրեան, [[1938]], [[Պուքրէշ]], Հատոր Բ., էջ 302: {{DEFAULTSORT:Արսէնեան, Սէթ}} [[Ստորոգութիւն:Հայ հոգեբաններ]] [[Ստորոգութիւն:Հայ մանկավարժներ]] [[Ստորոգութիւն:4 Փետրուարի ծնունդներ]] pziu6dykiy9uqjtf4qzick74i6wvrhs 0 2930 236288 215468 2024-12-10T14:48:51Z InternetArchiveBot 5016 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 236288 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ճակատամարտ |Ճակատամարտի անուանում = Զամայի ճակատամարտ |Հակամարտութիւն = Պունիկեան երկրորդ պատերազմ |Պատկեր = [[Պատկեր:Schlacht bei Zama Gemälde H P Motte.jpg|400px]] |Վերնագիր = |Թուական = [[19 Հոկտեմբեր]], [[մ.թ.ա. 202]] |Վայր = [[Զամա]], [[Կարթագէն]] |Արդիւնք = Հռոմէացիներու յաղթանակ <br> Կարթագէնի անկում |Հակառակորդ1 = [[Պատկեր:Carthage standard.svg|15px|Կարթագեն]] [[Կարթագէն]] |Հակառակորդ2 = [[Պատկեր:Vexilloid of the Roman Empire.svg|20px|Հռոմ]] [[Հռոմէական Հանրապետութիւն]] |Հրամանատար1 = [[Հաննիբալ|Հաննիբալ Բարկա]] |Հրամանատար2 = Սկիպիոն Աֆրիկացի <br> Ֆաբիոս Մաքսիմոս |Ուժեր1 = '''40,000:'''<br>36,000 [[Հետեւազօր]]<br>4,000 [[Հեծելազօր]]<br>80 [[Փղեր]]<ref name="Lazenby, Hannibal's War pp.220-221">Lazenby, Hannibal's War, pp.220-221</ref> |Ուժեր2 = '''35,100:'''<br>29,000 [[Հետեւազօր]]<br>6,100 [[Հեծելազօր]]<ref name="Lazenby, Hannibal's War pp.220-221"/> |Կորուստներ1 = 20,000 սպաննուած<br>20,000 գերի բռնուած |Կորուստներ2 = 2,500 սպաննուած<br>4,000 վիրաւորուած }} '''Զամայի ճակատամարտ''', ճակատամարտ [[Հռոմէական Հանրապետութիւն|Հռոմէական Հանրապետութեան]] եւ [[Կարթագէն]]ի միջեւ, որ տեղի ունեցած է [[19 հոկտեմբեր]] [[մ.թ.ա. 202|մ.թ.ա. 202 թուական]]ին։ Զամայի ճակատամարտը ազդարարեց [[Պունիկեան Պատերազմներ (մ. թ. ա. 264-146)|Պունիկեան երկրորդ պատերազմի]] աւարտը։ Հռոմէական ուժերը կը գլխաւորէր [[Սկիպիոն Ափրիկէցի]]ն, իսկ Կարթագէնական զօրքերու հրամանատարն էր հին աշխարհի նշանաւոր զօրավար [[Հաննիբալ|Հաննիբալ Բարկան]]։ Չնայած անոր, որ Հաննիբալի զօրքերը կը գերազանցէին Հոմէական [[լեգէոն]]երներուն, սակայն Սկիպիոնը կ՛րցաւ շփոթեցնել Հաննիբալին եւ յաղթել Զամայի ճակատամարտին։ Զամայի ճակատամարտը նաեւ կը համարուի Հաննիբալի միակ ռազմական պարտութիւնը։ Ճակատամարտէն ետք, [[Կարթագէն]]ի ծերակոցյտը վճռեց խաղաղութեան պայմանագիր կնքել [[Հռոմէական Հանրապետուիւն|Հռոմէականա Հանրապետութեան]] հետ։ Սակայն Հռոմի թելադրած պայմանները նուաստացուցիչ էին [[Կարթագէն]]ի եւ [[Հաննիբալ]]ի համար։ Ի վերջոյ Կարթագէնի եւ Հռոմի միջեւ կնքուեց պայմանագիր, ըստ որուն աւարտեցաւ 17 տարի տեւած Պունիկեան պատերազմը։ == Նախապատմութիւն == [[Պատկեր:D478-scipion l’africain-Liv2-ch10.png|մինի|աջից|200px|Սկիպիոս Ափրիկէցի]] [[Պատկեր:HannibalBarca.jpg|մինի|աջից|200px|Հաննիբալ Բարկա]] Անցնելով [[Ալպեր|Ալպեան լեռները]]` Հաննիբալի բանակը իջաւ [[Պո]] գետի հովիտը. հոս ապրող գալլերը, որոնք Հռոմի վաղեմի թշնամիներն էին, ուրախութեամբ միացան [[Հաննիբալ]]ի բանակին: [[մ.թ.ա. 218]]-ին սկսաւ Պունիկեան երկրորդ պատերազմը: Հռոմէական զօրքերը կը պատարստուէին յարձակիլ Հաննիբալի վրայ [[Իսպանիա|Իսպանիոյ]] մէջ, սակայն իմանալով Հաննիբալի բանակի ներխուժման մասին, շտապեցին Հիւսիսյաին [[Իտալիա]]` անոր ընդառաջ։ Անկէ առաջ, Սկիպիոնը ինքը որոշած էր նախայարձակ ըլլալ [[Կարթագէն]]ի վրայ, սակայն չէր կ՛րնար [[հռոմէական Ծերակոյտ|ծերակոյտի]] համաձայնութիւնը ստանալ։ Մի քանի ճակատամարտում [[Հաննիբալ]]ը ջախջաեխեց հռոմեական լեգեոներներին եւ ներխուժեց Միջին [[Իտալիա]]։ [[Մ.թ.ա. 216]] թվականին Կաննե գյուղի մոտ տեղի ունեցավ ճակատամարտ<ref name = "Hart Scipio">{{citation | first = Basil Henry | last = Liddell Hart | title = Scipio}}.</ref><ref name = "Bagnall Punic">{{citation | first = Nigel | last = Bagnall | title = The Punic Wars}}.</ref>, որում Հաննիբալի զորքերը ջախջախեցին հռոմեական լեգեոներներին։ Պարտութենէն ետք հռոմէացիները արագ ուշքի եկան եւ նոր բանակ կազմեցին։ Ծերակոյտը դիկտատոր նշանակեց Ֆաբիոս Մաքսիմոսին։ Մաքսիսոսը կը խուսափէր մեծ ճակատամարտներէն եւ թիկունքէն անընդհատ կը յարձակէր Հաննիբալի բանակի վրայ։ Հռոմէացիները շուտով յաղթեցին Հաննիբալի կողմը անցած [[իտալիկներ]]ուն եւ [[յոյներ]]ուն, գրաւեցին Սիրակուզան եւ ամբողջ [[Սիցիլիա]]ն։ Անկէ ետք հռոմէացիները իրենք յարձակեցան Կարթագէնի վրայ։ Հռոմէական լեգէոն մը, Սկիպիոնի գլխաւորութեամբ ափ իջաւ [[Ափրիկէ]]յի մէջ եւ սկսաւ աւերել [[Թունիս]]ի շրջակայքը։ Կարթագէնի ծերակոյտը Իտալիայէն ետ կանչեց [[Հաննիբալ|Հաննիբալ Բարկա]]յին։ Հաննիբալը թէեւ ոչ մէկ պարտութիւն չէր կրած, սակայն ստիպուած էր հեռանալ [[Իտալիա]]յէն: == Սկիզբ եւ ընթացք == [[Մ.թ.ա. 203]] -ին Սկիպիոնը ափ իջաւ [[Ափրիկէ]]ի մէջ<ref name="ReferenceA">{{citation | title = Readings in Ancient History — Illustrative Extracts from the Sources | first = William Stearns | last = Davis | ISBN = 1-4067-4833-1 | page = 79}}</ref>։ Հաննիբալի զօրքերը ուղեւորեցին դէպի հիւսիս-արեւմուտք, մինչ տակաւին հռոմէացիները հարաւի մէջ տեղակայուած էին։ Զօրքերը միմիեանց հանդիպեցան [[15 հոկտեմբեր]] [[մ.թ.ա. 202]]-ին ներկայիս [[Թունիս (քաղաք, արեւմտահայերէն)|Թունիս]] քաղաքէն 130 քմ հեռաւորութեան վրայ` [[Զամա]] քաղաքի մօտ։ [[Հաննիբալ]]ի բանակը բաղկացած էր 36,000 [[հետեւակ]]ներէ, 4,000 [[հեծելազօր]]է եւ 80 մարտական [[փիղեր]]է, իսկ Սկիպիոնը ունէր 29,000 հետեւակային եւ 6,100 հեծելազօր<ref name="Lazenby, Hannibal's War pp.220-221"/>։ Առաջինը յարձակումը սկսան հռոմէացիները։ Հռոմէական փաղանգը միաժամանակ ջախջախեց առաջին գիծին կանգնած անփորձ կարթագէնացի վարձկան հեծալազօրին եւ շարժեցաւ դէպի առաջ։ Երկրորդ գիծի վրայ կանգնած էին կարթագէնական մարտական փիղերը։ [[Հաննիբալ]]ը միաւորեց ետին կանգնած մնացած երեք գիծերը եւ շարժեցաւ փիղերու ետեւէն։ [[Փիղեր]]ուն առջեւը կանգնած էին խառը վարձկաններ եւ գալլեր, որոնք կ՛ուղղեւորէին փիղերը։ Սկիպիոնը եւս կեդրոնացուցած էր իր երեք գիծերը, որոնք փաղանգի տեսքով կը յարձակէին փիղերէն առջեւ կանգնած մակեդոնացիներու եւ գալլերու վրայ։ Այդ պարագային, Սկիպիոնի միակ մտահոգութիւնը մարտական փիղերն էին<ref>Carey, Hannibal's Last Battle, p.116</ref>, որոնք անյաղթելի զօրքեր կը թուէին։ Փիղերը կը տապալէին առաջին գիծին կանգնած հռոմէացիներուն եւ Սկիպիոնը միաւորեց մնացած երկու [[լեգէոն]]ները։ Հաննիբալը կը կարծէր թէ փիղերը կը տապալէին հռոմէական բանակի դիմային հատուածին մէջ կանգնածներուն, իսկ փիղերէն ետք կանգնած երկու գիծերը կը ոչնչացնէին հռոմէացիներուն եւ պատերազմը կ՛աւարտէր Հաննիբալի եւ իր զօրքի յաջողութեամբ։ Սակայն այդպէս չեղաւ։ Հռոմէացիները յաջողեցան փիղերու մէկ մասը ուղղել [[Կարթագէն]]ի ուղղութեամբ։ Իսկ պատերազմի կէսերէն հռոմէացիներուն միացան նաեւ [[Սիցիլիա]]յէն ժամանած հռոմէական ուժերը։ Հռոմէացիները կարողութիւնը ունեցան ջախջախել կարթագէնական զօրքերուն<ref>{{citation | first = Adrian | last = Goldsworth | title = The Fall of Carthage, The Punic Wars 265-146 BC | place = Phoenix | year = 2006 | page = 304}}.</ref>: Ընդհանուր առմամբ զոհուեցաւ 20,000 կարթագէնացի, եւ մօտաւորապէս նոյնքան քանակութամբ գերի ինկաւ։ Հռոմէացիները 2,500 զոհ տուին<ref>Adrian Goldsworth, The Fall of Carthage, The Punic Wars 265-146 BC, Phoenix, 2006, page 305-307</ref> եւ 4,000 վիրաւոր։ == Մարտավարութիւն == <gallery perrow="4" widths="180px" heights="180px"> File:Mohammad adil rais-battle of zama-2.PNG|Հաննիբալի յարձակումը Սկիպիոնի վրայ։ Հաննիբալը վիր փիղերը կը վերադասաւորէ, իսկ Սկիպիոնը կը փորձէ ընդվզիլ Հաննիբալի դէմ File:Mohammad adil rais-battle of zama-3.PNG|Հռոմէական զօրքերու կեդրոնացումը File:Mohammad adil rais-battle of zama-4.PNG|Հաննիբալի զօրքերու առաջին գիծը լքելը ճակատէն։ Երկրորդ գիծի վերադասաւորումը File:Mohammad adil rais-battle of zama-5.PNG| Գիծերու վերադասաւորումը եւ Հռոմէկան փաղանգի մէկ գիծի կամզմին մէջ </gallery> == Արդիւնք == [[Պատկեր:Hannibal's death.jpg|մինի|աջից|250px|Հաննիբալի մահը]] Սկիպիոնի յաղթանակէն անմիջապէս ետք, Կարթագէնի հաշտութիւն խնդրեց [[Հռոմէական Հանրապետութիւն|Հռոմէն]]։ Սակայն այս պայմանագիրը նման չէր Պունիկեան I պատերազմէն ետք կնքուած պայմանագիրին, որովհետեւ այս պայմանագիրի համաձայն [[Կարթագէն]]ը վերածուեցաւ շարքային քաղաք-պետութեան։ Կարթագենը զրկուեցաւ [[նաւատորմ]]էն, եւ վճարեց չափազանց մեծ ռազմատուգանք, որ երկիրը սնանկացուց։ [[Հաննիբալ]]ը ստիպուած էր [[Կարթագէն]]էն փախչիլ։ Փախուստի ճանապարհին Հաննիբալը ինքնասպան է լինում, քանի որ նա երդվել էր ողջ կյանքում լինել հռոմեացիների թշնամին, իսկ այս պայմանագիրը հակասում էր այդ երդմանը։ [[Կարթագէն]]ին յաղթելով` [[Հռոմէական Հանրապետութիւն|Հռոմը]] դարձաւ [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրածովային]] ամենազօրեղ պետութիւնը։ Քանի մը տասնամեակ ետք [[Կարթագէն]]ը վերստին սկսաւ հարստանալ։ Վախնալով նոր մրցակցութենէ` հռոմէացիները յարձակեցան [[Կարթագէն]]ի վրայ եւ [[մ.թ.ա. 146]]-ին, երեք տարուայ պաշարումէն ետք, կործանեցին քաղաքը։ ==Գրականութիւն== * {{cite book| author = Hans Delbruck|author2= Hans Delbrück| title = Warfare in antiquity| year = 1990| publisher = University of Nebraska Press| isbn = 978-0-8032-9199-7 }} * Robert F. Pennel; [http://www.nalanda.nitc.ac.in/resources/english/etext-project/history/ancrome/chapter16.html ''Ancient Rome from the earliest times down to 476 A.D'']; 1890 * {{cite book| author = Theodore Ayraul Dodge| title = Hannibal: A History of the Art of War Among the Carthaginians and Romans Down to the Battle of Pydna, 168 B.C., with a Detailed Account of the Second Punic War| date = 2004-03-30| publisher = Da Capo Press| isbn = 978-0-306-81362-7 }} * Polybius; ''The general history of Polybius, Volume 2''; W. Baxter for J. Parker, 1823 * {{cite book| author = Basil Henry Liddell Hart|author2= Sir Basil Henry Liddell Hart| title = Scipio Africanus: Greater Than Napoleon| year = 1926| publisher = Greenhill Press| isbn = 978-1-85367-132-6 }} * {{cite book| author = Paul K. Davis| title = 100 Decisive Battles: From Ancient Times to the Present| date = 2001-06-14| publisher = Oxford University Press, USA| isbn = 978-0-19-514366-9| page = 47 }} == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} ==Արտաքին յղումներ== * [http://www.roman-empire.net/army/zama.html Battle of Zama] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070310213712/http://www.roman-empire.net/army/zama.html |date=2007-03-10 }} * [http://www.unrv.com/empire/battle-of-zama.php Battle of Zama] from UNRV History * [http://www.theartofbattle.com/battle-of-zama-202-bc.htm Battle of Zama animated battle map] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100516071155/http://www.theartofbattle.com/battle-of-zama-202-bc.htm |date=2010-05-16 }} by Jonathan Webb {{Պունիկյան պատերազմներ}} [[Ստորոգութիւն:Պունիկեան պատերազմներ]] [[Ստորոգութիւն:Կարթագէնի պատերազմներ]] [[Ստորոգութիւն:Հռոմէական կայսրութեան ճակատամարտներ]] clijljpx3styhbslfvystrazvr3zw69 0 3529 236290 166495 2024-12-10T15:30:14Z Maral Dikbikian 4797 236290 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Light dispersion conceptual waves.gif|մինի|Լոյսի սփռումը:]] '''Լոյս''', արեւուն լոյսը ճերմակ կ'երեւի, սակայն իրականութեան մէջ՝ բազմաթիւ գոյներէ կը կազմուի։ Լոյսը մեզի կը հայթայթէ անհրաժեշտ ջերմութիւնը եւ ուժանիւթը։ Առանց լոյսի, կեանք գոյութիւն պիտի չունենար աշխարհի վրայ։ == Շուքեր == Երբ որ լոյսը իյնայ անթափանց մարմնի մը վրայ, շուք մը կը գոյանայ մարմինին ետեւը, հո՛ն, ուր լոյսը չի կրնար թափանցել։ == Պրիսմակ == [[Պատկեր:Kirche Gröben Lichtspiel.JPG|մինի|459x459փքս|Լոյս որ եկեղեցիի պատուհանէն կը թափանցէ]] Սպիտակ երեւցող լոյսը իրականութեան մէջ կը պարունակէ ծիածանին բոլոր գոյները։ Երբ սպիտակ լոյսի ճառագայթախուրձ մը պրիսմակի մը մէջէն անցնի, կը տարբաղադրուի զինք կազմող բոլոր գոյներով։ Գունաւոր առարկաները կը ներծծեն որոշ գոյներ եւ կը ցոլացնեն իրենց գոյնը։ Օրինակի համար, կանաչ բոյս մը կը ներծծէ արեւու լոյսին մէջ գտնուող կարմիրն ու կապոյտը եւ կը սփռէ կանաչը։<ref>[https://books.google.gr/books?id=dSAWX8TNpScC&pg=PA43&redir_esc=y&hl=el]Տիէզերքին Բնական Օրէնքները, Jean-Philippe Uzan, Bénédicte Leclercq {{ref-en}}</ref>, <ref>[https://books.google.gr/books?id=tJNJnn0M75MC&pg=PA110&redir_esc=y Գործարանական Քիմիագիտութիւն{{ref-en}}]</ref>,<ref name=":0" /> == Ծիածան կամ Ծիրանի Գօտի == Արեւուն լոյսը, հակառակ ճերմակ երեւնալուն, կ'ամփոփէ ծիածանին բոլոր գոյները։ Երբ տեղ մը կ'անձրեւէ եւ մօտակայ շրջանի մը մէջ արեւը կ'երեւի, ճառագայթները կը տարբաղադրուին անցնելով կաթիլներու ընդմէջէն եւ կը ստանան կարմիր, նարնջագոյն, դեղին, կանաչ, կապոյտ, լեղագոյն եւ մանիշակագոյն գոյները։ Այսպիսով, [[երկինք]]ի մէջ կը յայտնուի գունաւոր հսկայ կամար մը, որ կը կոչուի ծիածան կամ ծիրանի գօտի:<ref name=":0" /> == Գոյներ == Մութին մէջ բոլոր գոյները մոխրագոյն կ'երեւին։ Լոյսի ներկայութեան կը տեսնենք բոլոր գոյները։ Ապրանքները տեսանելի են, որովհետեւ լոյսը կը պատկերացնէ։ Օդը անտեսանելի է, որովհետեւ լոյսը չի փայլեցներ։<ref name=":0">[https://books.google.gr/books?id=4Abp5FdhskAC&pg=PA231&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Գոյն եւ լոյս, David K. Lynch, William Charles Livingston, William Livingston, {{ref-en}}]</ref> == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Աղբիւրներ == *Մշակութային Իմ Առաջին Հանրագիտարան, Արամ Սեփեթճեան եւ Լեւոն Թորոսեան, 2001-2002, էջ 12-13 {{անաւարտ}} [[Ստորոգութիւն:Գիտութիւն]] fa7uym2qg4qru9f8yjy41b4lsaj5ctp 0 4908 236321 226018 2024-12-11T09:03:15Z ShahenWasHere 140 236321 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Ֆիլմ |անուանում=Յիշեցէք<br /> Remember (2015 film) |պատկեր= |պատկերի չափ= |նկարագրութիւն= |ֆիլմի անուանում= |բեմադրիչ=Ատոմ Էկոյեան |արտադրիչ= |գրագէտ= |թատերագիր= |պատմութիւն= |հիմնուած= |գլխաւոր= |պատմող= |երաժշտութիւն= |կինեմատոգրաֆիստ= |մոնտաժ= |արտադրող ընկերութիւններ= |թողարկում= [[16 Փետրուար]] 2016 |տեւողութիւն= |երկիր= |լեզու= [[Անգլերէն]] |պիւտճէ= |շահոյթ }} '''Յիշեցէք''' կամ '''Յիշէ''' ([[անգլերէն]]՝ Remember), 2015-ի ժապաւէն. քանատահայ բեմադրիչ [[Ատոմ Էկոյեան]] կողմէն պատրաստած է՝ հրեաներու ողջակիզման նուիրուած: == Սիւժէ == Ժապաւէնին գլխաւոր դերակատարն է [[Քրիստոֆըր Փլամըր]] (90 տարեկան ամերիկացի հրեայ մը), որ ողջակիզումէ փրկուած է, [[Ալզայմըրի Հիւանդութիւն|ալզհայմըր]] հիւանդութեան բռնուած անձ մըն է։ Այս անձը ստուգած է իր ընտանիքի անդամները սպաննող [[Նացիզմ|նացիներուն]] անունները եւ ստանձնած է զանոնք սպաննելու պարտականութիւնը<ref>{{cite web | url=http://ca.eonefilms.com/films/remember | title=Remember | accessdate=2017-01-01 | archive-date=2015-11-14 | archive-url=https://web.archive.org/web/20151114140949/http://ca.eonefilms.com/films/remember | dead-url=yes }}{{ref-en}}</ref>։ Սակայն ալզհայմըր հիւանդութեան պատճառած յիշողութեան կորուստին հետեւանքով, ամէն անգամ ան կը մոռնայ, թէ ինչո՞ւ սպաննել կ՛ուզէ այդ մարդիկը<ref>{{cite web | url=http://asbarez.com/arm/232668/%D4%B1%D5%BF%D5%B8%D5%B4-%D4%B7%D5%AF%D5%B8%D5%B5%D5%A5%D5%A1%D5%B6%D5%AB-%D5%86%D5%B8%D6%80-%D4%BA%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%82%D5%A7%D5%B6%D5%A8/ | title=Ատոմ Էկոյեանի Նոր Ժապաւէնը | accessdate=2017-01-01 | archive-date=2015-08-06 | archive-url=https://web.archive.org/web/20150806080602/http://asbarez.com/arm/232668/%D4%B1%D5%BF%D5%B8%D5%B4-%D4%B7%D5%AF%D5%B8%D5%B5%D5%A5%D5%A1%D5%B6%D5%AB-%D5%86%D5%B8%D6%80-%D4%BA%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%82%D5%A7%D5%B6%D5%A8/ | dead-url=yes }}</ref>։ Սոյն ժապաւէնը, ողջակիզման նուիրուած բոլոր միւս ժապաւէններէն, տարբեր շունչ ունի ու մասնաւորաբար կը ցոլացնէ Էկոյեանի տաղանդը: Ժապաւէնը լեցուն է հանդիսատեսը գրաւող անակնկալներով, իր մայր թեման ունենալով՝ վրիժառութեան պատմութիւնը<ref>{{cite web | url=http://www.arevelk.am/am/content/8/1768/%D4%B9%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6---%C2%AB%D4%B9%D5%A1%D6%80%D5%A1%D6%86%C2%BB%D5%A8--%D5%A3%D5%B8%D5%BE%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%B8%D5%BE---%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AE-%D5%A7-%D4%B7%D5%AF%D5%B8%D5%B5%D5%A5%D5%A1%D5%B6%D5%AB---%D5%B6%D5%B8%D6%80-%D6%86%D5%AB%D5%AC%D5%B4%D5%AB%D5%B6-%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%B6.html | title=Թրքական «Թարաֆ»ը գովասանքով գրած է Էկոյեանի նոր ֆիլմին մասին}}</ref><ref>{{cite web | url=http://akunq.net/am/?p=51655 | title=Ատոմ էկոյեանէն անմոռանալի նոր ժապաւէն մը}}</ref>: Ինչպէս Ատոմ Էկոյեանի միւս ժապաւէնները, այս նոր ժապաւէնը եւս բարդ կառոյցով ժապաւէն մըն է, ուր կը բեմադրուի արտակարգ խաղարկութիւն մը: == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Ժապաւէններ]] [[Ստորոգութիւն:2015 ժապաւէններ]] [[Ստորոգութիւն:Անգլերէն ֆիլմեր]] ddvecfbnjue21j48dftbml64dhs91bg 0 6255 236293 236235 2024-12-10T20:44:00Z 62.89.17.83 236293 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ երկիր|զինանշանը=[[File:Syrian Interim Government coat of arms.png|thumb|Coat of arms of Syria]]}} '''Սուրիա''' ({{lang-ar|}} {{resize|85%|'''سوريا''' կամ '''سورية'''}}‎‎), պետութիւն՝ [[Ասիա|Ասիոյ]] մէջ։ Մայրաքաղաքը՝ [[Դամասկոս]]։ Արեւմուտքէն սահմանակից է [[Լիբանան]]ին ու [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական ծովուն]], հարաւէն՝ [[Իսրայէլ]]ին ու [[Յորդանան]]ին, արեւելքէն՝ [[Իրաք]]ին եւ հիւսիսէն՝ [[Թուրքիա|Թուրքիոյ]]։ [[Կիպրոս]] կղզին կը գտնուի Սուրիոյ ծովեզերքէն 125 Քմ. հեռաւորութեան վրայ։ Սուրիոյ տարածութիւնը շուրջ 185.000 քառ. Քմ. է եւ [[Հայաստան]]ի Հանրապետութեան կը գերազանցէ՝ աւելի քան 6 անգամ։ == Պատմութիւն == Տարածաշրջանին ամէնէն վաղ արձանագրուած քաղաքակրթութիւնը Ք.Ա. շուրջ 3500-ին կը վերագրուի: Հիմնուած է Էպլա թագաւորութիւնը<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=biyDDd0uKGMC&pg=PT239#v=onepage&q&f=false|title= Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC|author= William J. Hamblin|page= 239}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=8HKDtlPuM2oC&pg=PA211#v=onepage&q&f=false|title= A Dictionary of Archaeology|author=Ian Shaw,Robert Jameson|page= 211}}</ref>, որ կը գտնուէր ներկայի Սուրիոյ հիւսիսը՝ [[Իտլիպ]]ի մօտ։ Էպլան կը զարգանար [[Միջագետք]]<nowiki/>ի (Շումեր, Ասորեստան եւ Աքքադի թագաւորութիւն), ինչպէս նաեւ՝ հիւսիսի մէջ բնակող հուրրիներուն եւ հաթեթներուն առեւտրական կապերուն շնորհիւ։<ref name="LibraryofCongress">{{cite web |title=Syria: A country Study – Ancient Syria|publisher=Library of Congress |date=Data as of April 1987 |accessdate=5 September 2007 |url=http://ancienthistory.about.com/library/bl/bl_syriaancient.htm}}</ref> [[Փարաւոն]]ներու դամբարաններուն մէջ գտնուած նուէրները կը հաստատեն, որ Էպլան հին Եգիպտոսի հետ նոյնպէս շփումներ ունեցած է։<br />Էպլան կը կործանի [[Մարի (քաղաք-պետություն)|Մարիին]] հետ վարած երկարատեւ պատերազմներուն իբրեւ հետեւանք։ Սարգոն արքայի թոռ՝ Նարամ Սուէնի գրաւումէն ետք, Ք.Ա. 23^րդ դարուն Էպլան կը դառնայ Աքքատական տիրութեան մէկ մասը։<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=0Rwals-oh6kC&pg=PA68#v=onepage&q&f=false|title=Eblaitica: Essays on the Ebla Archives and Eblaite Language, Volume 4|author= Cyrus Herzl Gordon,Gary Rendsburg,Nathan H. Winter|page= 68}}</ref><br /> [[Պատկեր:God Head Djabul Louvre AO10831.jpg|մինի|ձախից|180px|<small>Եամհատի թագաւորութեան աստուծոյ գլուխ (Ք.Ա. շուրջ 1600)</small><ref>{{cite web|url=http://www.louvre.fr/en/oeuvre-notices/head-god |title=jabbul head louvre |publisher=Louvre.fr |date= |accessdate=2014-07-24}}</ref>]] Ք.Ա. 23^րդ դարու սկիզբը հուրրիներ կը հաստատուին Սուրիոյ հիւսիս-արեւելեան մասին մէջ, իսկ մնացեալ մասին կը տիրեն ամորիտները, որոնց անունով հարեւան աշուրա-բաբելացիներ Սուրիան կը կոչեն Ամուրրու։<br />[[:en:Yamhad|Եամհատը]] (ներկայիս [[Հալէպ]]ը) հիւսիսային Սուրիոյ վրայ կ'իշխէ երկու հարիւրամեակներու ընթացքին, թէեւ արեւելեան Սուրիան Ք.Ա. 19^րդ եւ 20^րդ դարերուն գրաւուած էր Ասորական տէրութեան կողմէ, որ կը կառավարէր Շամշի Ատատ Ա.-ի հարստութիւնը։ Եամհատ նկարագրուած է Մարիի գրատախտակներու վրայ իբրեւ Միջին Արեւելքի հզօր պետութիւն մը, որ Բաբելոնի Համմուրապիէն աւելի կալուածատէրեր ունէր։ Եամհատ իր գերիշխանութիւնը կը տարածէ [[:en:Alalakh|Ալալախին]],<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=HmTOoQmf23AC&pg=PA285|title= Canaan in the Second Millennium B.C.E.|author= Nadav Naʼaman| page=285}}</ref> [[:en:Qatna|Քատնային]],<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=FF5-7JVj4jYC&pg=PA32#v=onepage&q&f=false|title= The Cambridge Ancient History|author= Iorwerth Eiddon Stephen Edwards|page=32}}</ref> [[:en:Hurrians|հուրրիներու պետութեան]] եւ Եփրատին հովիտին վրայ մինչեւ Բաբելոնի սահմանը։<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=biyDDd0uKGMC&pg=PT254&dq=Holy+Warriors+at+the+Dawn+of+History+defeating+and+ousting+yasmah-addu&hl=nl&sa=X&ei=DPLaUtL3Icas0QX26IDYBg&ved=0CDUQ6AEwAA#v=onepage&q=Holy%20Warriors%20at%20the%20Dawn%20of%20History%20defeating%20and%20ousting%20yasmah-addu&f=false|title= Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC|author= William J. Hamblin| page=259}}</ref> Եամհատ կը գրաւուի եւ կ'աւերուի Եպլային հետ միասին Փոքր Ասիայէն ներխուժած հնդեւրոպական հիթիթներուն կողմէ շուրջ Ք.Ա.1600 թուականներուն։<ref>Relations between God and Man in the Hurro-Hittite Song of Release, Mary R. Bachvarova, ''Journal of the American Oriental Society'', Jan–Mar SAAD 2005</ref> Այնուհետեւ Սուրիա կը դառնայ տարբեր օտար տէրութիւններու մարտադաշտ, ինչպէս՝ Հիթիթներու, [[:en:Mitanni|Միթանիներու]], Հին Եգիպտոսի, Ասորեստանի եւ նուազ չափով՝ Բաբելոնի։ Սկիզբը հիքսոս եգիպտացիները կը գրաւեն հարաւի մեծ մասը, իսկ հիթիթները եւ միթանիները՝ հիւսիսը։ Սակայն, Ասորեստան ի վերջոյ կը հասնի առաւելութեան, աւերելով Միթանիներու տէրութիւնը եւ կը գրաւէ մինչեւ հիթիթներու եւ Բաբելոնի տիրապետութեան տակ գտնուող տարածքները։ ==== Արամէացիներ Եւ Փիւնիկեցիներ ==== Ք.Ա. 14^րդ դարուն տարածաշրջանին մէջ կը յայտնուին զանազան սեմական ժողովուրդներ, որոնցմէ էին՝ [[արամեացիներ|արամէացիներ]]ը: Հիքսոսները կը պայքարէին հիթիթներուն դէմ՝ Սուրիոյ ամբողջ արեւմուտքը վերահսկելու համար, պայքարը կը հասնի իր գագաթնակէտին Ք.Ա. 1274-ին [[:en:Battle of Kadesh|Քատեշին ճակատամարտի]] ընթացքին:<ref>{{cite book|url=https://books.google.am/books?id=EClaAtUb2TAC&pg=PA23#v=onepage&q&f=false|title= Ramses II and His Time|author=Immanuel Velikovsky|page= 23}}</ref> <br /> [[Պատկեր:Amrit01.jpg|մինի|ձախից|250px|<small>Փիւնիկեան տաճար [[Amrit|Ամրիթի]] մէջ</small>]] Հիթիթներու կործանումէն եւ Ասորեստանի անկումէն ետք Ք.Ա. 11^րդ դարու վերջը, արամէացի ցեղերը վերահսկողութիւն կը ստանան ներքին տարածքներու՝ [[:en:Bit Bahiani|Պիթ Պահիանիի]], [[:en:Aram-Damascus|Արամէական Դամասկոսի]] եւ [[:en:Hamath|Համաթի]] (ներկայիս՝ Համա) վրայ։ Անկէ ետք տարածաշրջանը կը ճանչցուի [[Aramea|Արամէա]] կամ Արամ անունով։ Իսկ սեմական արամէացիներու եւ հնդեւրոպական հիթիթներու միախառնումները կը հիմնեն Սուրիոյ հիւսիսը եւ Փոքր Ասիոյ հարաւը (ներկայիս Թուրքիա) կեդրոնացած կարգ մը մարզեր։<br /> Ք.Ա. 13^րդ դարէն սկսեալ Սուրիոյ ծովափնեայ շրջանները (ինչպէս նաեւ՝ [[Լիբանան]] եւ [[Պաղեստին]]) կը գրաւեն փիւնիկեցիները եւ կը հաստատեն քանի մը քաղաք-պետութիւններ։ Այս ծովափնեայ տարածքներէն անոնք կը տարածեն իրենց ազդեցութիւնը [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական ծովու]] շուրջը, ներառեալ [[Մալթա]]<nowiki/>յի, Սիկիլիոյ, Իպերիական թերակղզիին գաղութները, ինչպէս նաեւ Ափրիկէի հիւսիսը՝ Ք.Ա. 9^րդ դարուն մեծագոյն Կարթագեն քաղաքը։ === Դասական Շրջան === Ք.Ա. 539-ին պարթեւներու Աքեմենեան տէրութիւնը Բաբելոնէն կը գրաւէ Սուրիան, դէպի հարաւ-արեւմուտք Ասիա նուաճելու արշաւին ընթացքին։ Չորս դար ասորիներու տիրապետութեան տակ գտնուած պարթեւները արամերէնը կը վերածեն Աքեմենեան տէրութեան (Ք.Ա. 539 - 330) դիւանագիտական լեզուին, իսկ Սուրիան կ'անուանեն՝ Էպեր-Նարի։<br />[[Մեծն Աղեքսանտր|Աղեքսանտր Մեծ]]<nowiki/>ի գլխաւորութեամբ [[Մակեդոնիա|Մակեդոնական տէրութիւնը]] շուրջ Ք.Ա. 330-ին կը գրաւէ Սուրիան եւ անոր իբրեւ հետեւանք Ք.Ա. 323 - 64 կը հանդիսանայ Սելեւկեան յոյներու Գոելե-Սիրիա նահանգը։<br />Յոյները տարածաշրջանին կու տան «Սուրիա» անունը։<br />Սուրիան հայերուն տիրապետութեան տակ եղած է Ք.Ա. 83-ին, [[Մեծն Տիգրան]]ի նուաճումէն ետք, որ այդ երկրին բնակիչներուն համար փրկութիւն կը համարուի Սելեւկիդներէն եւ հռոմէացիներէն։ Հայերուն վերահսկողութիւնը կը տեւէ երկու տասնամեակ, մինչեւ որ հռոմէացիները կրկին կը նուաճեն Սուրիան։ Հռոմի կայսրը՝ [[Կնէոս Պոմպէոս]], որ գրաւած էր Անտիոքը Ք.Ա. 64-ին, Սուրիան կը դարձնէ Հռոմի գաւառներէն մէկը։ [[Պատկեր:Sy bosra divadlo hlediste.jpg|մինի|ձախից|250px|<small>Հռոմէական թատրոն Պոսրայի մէջ</small>]] Արամէախօս Փալմիրա հարուստ թագաւորութիւնը 2^րդ դարուն կը խոյանայ դէպի Սուրիոյ հիւսիսը։ Փալմիրցիներ կը հիմնեն առեւտրական կապերու ցանց մը, ինչ որ շրջանը կը դարձնեն Հռոմէական կայսրութեան ամէնէն հարուստ քաղաքներէն մէկը։ Մինչեւ Հռոմի կողմէ գրաւուիլը, հիւսիսային Միջագետքի [[:en:Adiabene|Ատիապենէ]] թագաւորութիւնը Ք.Ե.10-էն մինչեւ117 կը վերահսկէր Սուրիոյ հիւսիս-արեւելքը։<br />Սուրիոյ վրայ վերահսկողութիւնը ի վերջոյ հռոմէացիներէն կ'անցնի Բիւզանդիոնի, Հռոմի կայսրութեան բաժանումէն ետք։<br /> Սուրիա նշանաւոր տեղ կը գրաւէր քրիստոնէութեան պատմութեան մէջ։ Թարսուսցի Սաւուղը, որ ծանօթ էր Պաւղոս առաքեալ (Պօղոս) անունով, կը յայտնուի իբրեւ քրիստոնէական եկեղեցւոյ նշանաւոր անձ մը Սուրիոյ [[Անտիոք]] քաղաքին մէջ, որմէ ետք ան կը սկսի իր առաքելական ճամբորդութիւնները։ === Միջին Դարեր === Մուհամմէտի առաջին կապը Սուրիոյ ժողովուրդին հետ եղած է [[Յունիս]] 626-ին<ref name="Mubarakpuri, The Sealed Nectar pp. 193-194">Mubarakpuri, The Sealed Nectar, pp. 193-194. ([http://www.webcitation.org/60v1IUE4A online])</ref>: Մուհամմէտ մեծ (800ք.մ.) տարածութիւն կտրելով Մետինայէն Սուրիոյ Տումա քաղաքը հասած է իր 1000 հետեւորդներուն հետ, քանի որ ան տեղեկութիւն ստացած էր, որ տեղացի քանի մը ցեղեր նպատակ ունէին յարձակելու Մետինայի վրայ։ <br />Գիտնականներու կարծիքով, ասիկա Մուհամմէտին ամէնէն կարեւոր ճամբորդութիւնը եղած էր, թէեւ վաղ աղբիւրները այս մասին քիչ խօսած են։ 640-ին Սուրիան կը գրաւուի [[:en:Khalid ibn al-Walid|Խալէտ իպն Ալ-Ուալիտի]] գլխաւորած արաբներու Ռաշիտուն բանակին կողմէ։ Է. դարու կիսուն Ումայեաններու հարստութեան առաջնորդները իրենց մայրաքաղաքը կը փոխադրեն [[Դամասկոս]]։ Յաջորդող տարիներուն երկրին ուժը կը նուազի: 750-ին Ումայեանները գահընկեց կ'ըլլան Աբբասեաններու կողմէ, որոնք տէրութեան մայրաքաղաքը կը փոխադրեն [[Պաղտատ]]։ <br />Ումայեաններու տիրապետութեան շրջանին պաշտօնական դարձած [[արաբերէն]]ը կը դառնայ գերակշռող լեզու մը, դուրս մղելով բիւզանդական ժամանակաշրջանին [[յունարէն]]ը եւ արամերէնը։<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/578856/Syria |title=Syria: History |work=Encyclopædia Britannica |accessdate=25 January 2013}}</ref> === Օսմանեան Տիրապետութիւնը === [[Պատկեր:Cedid Atlas (Syria) 1803.jpg|մինի|աջից|240px|1803-ին [[:en:Cedid Atlas|քարտէս մը]], որուն մէջ Սուրիան դեղին գոյնով նշուած է իբրեւ «Պիլատ Ալ֊Շամ»:]] 1516-ին [[Օսմանեան Կայսրութիւն|Օսմանեան կայսրութիւնը]] կը ներխուժէ [[Եգիպտոս]]ի Մեմլուքներու սուլթանաթ, կը գրաւէ Սուրիան եւ զայն կը ներառէ կայսրութեան մէջ։ Օսմանեան համակարգը տաժանելի չ'ըլլար սուրիացիներուն համար, որովհետեւ թուրքերը կը յարգեն արաբները, իբրեւ Քուրանի լեզուն կրողներ։ [[Դամասկոս]]ը կը դարձնեն հաւատացեալներու դէպի Մեքքա հաճի երթալու մեծ կայան մը, որ սրբավայրի կը նմանէր։<ref name="Syria – Ottoman Empire">{{cite web|url=http://countrystudies.us/syria/7.htm |title=Syria – Ottoman |publisher=Library of Congress Country Studies |accessdate=25 January 2013}}</ref><br />Օսմանեան վարչակազմը ստեղծած էր խաղաղ համակեցութեան համակարգ մը։ Իւրաքանչիւր էթնօ-կրօնական փոքրամասնութիւն՝ արաբներ (շիա եւ սիւննի իսլամներ), արամէացիներ, ուղղափառ եւ յոյն ասորիներ, մարոնիթներ, հայեր, քիւրտեր եւ հրեաներ կոչուած էին «միլլեթ»: Իւրաքանչիւր համայնքի կրօնական առաջնորդ կը կարգաւորէր անձերու ապրելակերպի օրէնքները, ինչպէս նաեւ կ'իրականացնէր որոշ քաղաքացիական գործեր։ 1864-ին օսմանեան Սուրիոյ վրայ կը կիրարկուի [[:en:Tanzimat|Թանզիմաթը]], ըստ որուն երկիրը կը բաժնուի վիլայէթներու՝ [[Հալէպ]], Զօրի սանճաք, [[Պէյրութ]] եւ [[Դամասկոս]]։ Աւելի ուշ՝ Լեռնային Լիբանանին եւ [[Երուսաղէմ]]<nowiki/>ին կը տրուին առանձին կարգավիճակներ։ [[Պատկեր:Armenian woman kneeling beside dead child in field.png|մինի|աջից|240px|1915-ի հայոց ցեղասպանութենէն վերապրած կանայք:]] Ա. համաշխարհային պատերազմին Օսմանեան կայսրութիւնը հակամարտութեան մէջ կը մտնէ Գերմանիոյ եւ Աւստրիա-Հունգարիոյ կայսրութեան կողմէ։ Ան, ի վերջոյ, պարտութիւն կը կրէ եւ կը կորսնցնէ վերահսկողութիւնը ամբողջ Մերձաւոր Արեւելքին վրայ, իր տեղը զիջելով Անգլիական կայսրութեան եւ Ֆրանսային։ Հակամարտութեան ընթացքին, քրիստոնեայ տեղացիները՝ հայերն ու ասորիները ցեղասպանութեան կ'ենթարկուին եւ Տէր -Զօր կը դառնայ անոնց մահուան արշաւի վերջին հանգրուանը։<ref>''Pouring a People into the Desert:The "Definitive Solution" of the Unionists to the Armenian Question'', Fuat Dundar, '''A Question of Genocide''', ed. Ronald Grigor Suny, Fatma Muge Gocek and Norman M. Naimark, (Oxford University Press, 2011), 280–281.</ref> === [[Ֆրանսա]]յի Մանտաթ === [[Պատկեր:Atassi 2nd inauguration Dec 1949.jpg|ձախից|մինի|180px|Նախագահ [[:en:Hashim al-Atassi|Հաշիմ ալ-Ատասսիին]] երդմանակալութիւնը 1949-ին]] 1920-ին Հաշեմիթներու ստեղծած [[:en:Kingdom of Syria|Սուրիոյ թագաւորութեան]] քանի մը ամիս տեւած գոյութենէն ետք տեղի կ'ունենայ Մայսալունի ճակատամարտը։ Ֆրանսական զօրքերը կը գրաւեն Սուրիան, որմէ տարի մը ետք, ըստ Սան Րեմոյի համաժողովին, Ազգերու Լիկան կը վճռէ Սուրիան Ֆրանսայի մանտաթին տակ դնել։<br />Սուրիա եւ [[Ֆրանսա]] անկախութեան պայմանագիր մը կը կնքեն Սեպտեմբեր 1936-ին եւ Հաշիմ ալ-Ատասսի կը դառնայ առաջին նախագահը։ Սակայն, պայմանագիրը երբեք ուժ չ'ունենար, որովհետեւ Ֆրանսայի օրէնսդիր մարմինը կը հրաժարի զայն վաւերացնելէ։ Ֆրանսա իր զօրքերը Սուրիայէն կը հանէ [[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ|Բ. համաշխարհային պատերազմէն]] ետք, Ապրիլ 1946-ին, երկիրը յանձնելով մանտաթի ընթացքը ձեւաւորուած հանրապետական կառավարութեան ձեռքը։<ref name="USDoS">{{cite web |url=http://www.state.gov/outofdate/bgn/syria/85051.htm |title=Background Note: Syria |work=[[United States Department of State]], Bureau of Near Eastern Affairs, May 2007}}</ref> === Անկախութեան Տարիներ === [[Պատկեր:Bab Al Faraj and Sheraton Aleppo.jpg|մինի|240px|Հալէպի ժամացոյցի աշտարակը։]] Սուէզի ճգնաժամին հետեւանքով<ref>{{cite web|last=Robson |first=John |url=http://www.torontosun.com/2012/02/10/syria-hasnt-changed-but-the-world-has |title=Syria hasn't changed, but the world has |work=Toronto Sun |date=10 February 2012 |accessdate=25 January 2013}}</ref> Նոյեմբերի 1956-ին Սուրիա համաձայնագիր մը կը կնքէ Խորհրդային Միութեան հետ, ինչ որ համայնավարներուն հնարաւորութիւն կու տայ ռազմամթերքի տրամադրումին դիմաց կառավարութեան վրայ տարածել իր ազդեցութիւնը։ Թուրքիա կը սկսի անհանգստանալ Սուրիոյ ռազմական ուժին հզօրացումէն, քանի որ կը կարծէր, որ Սուրիա փորձեր պիտի ընէր ետ գրաւելու [[Իսքենդերուն ծոց|Իսքենտերոնը]]: Միայն ՄԱԿ-ին մէջ կայացած թէժ քննարկումները թոյլ կու տան նուազեցնելու պատերազմին վտանգը։<ref>{{cite book |last=Brecher |first=Michael |author2=Jonathan Wilkenfeld |title=A Study of Crisis |publisher=[[University of Michigan Press]] |year=1997 |pages=345–346 |isbn=0-472-10806-9}}</ref><br />1 Փետրուար 1958-ին Սուրիոյ եւ Եգիպտոսի նախագահներ [[:en:Shukri al-Quwatli|Շուքրի ալ-Քուաթլի]] եւ Ապտէլ Նասսըր կը ստեղծեն Միացեալ Արաբական Հանրապետութիւնը եւ սուրիական բոլոր կուսակցութիւնները, ինչպէս նաեւ համայնավարները, կը դադրեցնեն իրենց գործունէութիւնը։ Այդուհանդերձ, Սուրիոյ Պաասի սպաներ իրենց կուսակցութեան համար կ'որոշեն ստեղծել Ռազմական կոմիտէ մը, որուն առաջին դէմքերը կը հանդիսանան բարձրաստիճան զինուորականներ՝ Մուհամմէտ Ումրան, Սալահ Ժատիտ եւ [[:en:Hafez al-Assad|Հաֆիզ ալ-Ասսատ]]: Սուրիա կ'անջատուի միութենէն 28 Սեպտեմբեր 1961-ին, Սուրիոյ մէջ տեղի ունեցած յեղաշրջումէն ետք։ ==== Սուրիոյ Արաբական Հանրապետութեան Ստեղծումը ==== Համադաշնութենէն դուրս գալէն ետք երկիրը կը սկսի ղեկավարել ազատական նախագահ Նազիմ ալ-Գուտսի. ան ազգային ծրագիրներուն մեծ մասը նախկին տէրերուն կը վերադարձնէ։<br />8 Մարտ 1963-ին տեղի կ'ունենայ յեղաշրջում մը, որուն իբրեւ հետեւանք իշխանութիւնը կը ստանձնէ «Պաաս» (<small>[[արաբերէն]]՝</small> վերածնունդ) կուսակցութիւնը, որուն ղեկավարի դերը կ'ամրապնդուի յաջորդ տարի ընդունուած սահմանադրութեամբ։ Երկիրը կը գլխաւորէ Ամին ալ-Հաֆիզ, որ կը սկսի իրականացնել արմատական ընկերվարական փոփոխութիւններ։ Կ'իրականանայ տնտեսութեան հիմնական ճիւղերու ազգայնացումը։ <br />23 Փետրուար 1966-ին կը կատարուի հերթական յեղաշրջումը, իշխանութիւնը կ'անցնի Հաֆէզ Ասատի։<br /> [[Պատկեր:Bashar al-Assad.jpg|մինի|140px|[[Պաշշար Ասատ|Պաշշար Ալ-Ասատ]]]] 1967-ին Վեցօրեայ պատերազմին ընթացքին [[Իսրայէլ]] կը գրաւէ Գոլանի բարձունքները։ 1973-ին Սուրիա այլ արաբական երկիրներու հետ միասին կը յարձակի Իսրայէլի վրայ։ Արաբները չեն յաջողիր ջախջախել Իսրայէլը ու 18 օր ետք պատերազմը կը դադրի: Գոլանի բարձունքները կը մնան Իսրայէլի վերահսկողութեան տակ եւ այդպէս կը շարունակուի մինչեւ օրս։<br />1976-ին Լիբանանի կառավարութեան խնդրանքով սուրիական զօրքերը կը մտնեն այդ երկիրը՝ քաղաքացիական պատերազմը կանխելու համար։ Պատերազմը կ'աւարտի 1990-ին, սակայն, զօրքերը դուրս կը բերուին միայն 2005-ին, վարչապետ Ռաֆիգ Հարիրիի սպանութենէն ետք։<br />1980-1988 թուականներուն Իրան-Իրաք պատերազմին Սուրիան կ'աջակցի Իրանին։<br />1976-1982 «Մուսլիմ եղբայրներու» գլխաւորած «իսլամական ապստամբութեան» տարիները կ'ըլլան։ Գլխաւոր իրադարձութիւնը կը դառնայ Փետրուար 1982-ին իրականացած Համայի կոտորածը, որուն զոհ կ'երթայ 40 հազար հոգի<ref name="GlobalSecurity">{{cite web|url=http://www.globalsecurity.org/wmd/world/syria/hama.htm |title=Hama |publisher=GlobalSecurity.org| accessdate=2009-11-14}}</ref>: 10 Յունիս 2000-ին, Հաֆէզ Ալ-Ասատի մահէն ետք, որ երկիրը ղեկավարած էր 30 տարի, նախագահ կ'ընտրուի անոր որդին՝ [[Պաշշար Ասատ|Պաշշար Ալ- Ասատ]]: == Տարածքային բաժանում == Սուրիա բաժանուած է 14 նահանգներու։ :{| |- |align=right|[[Պատկեր:Syrnumbered.png|400px]] | #[[Դամասկոս]] ( '''دمشق''') # Դամասկոսի գիւղամարզ ( '''ریف دمشق''') # Ալքունայթրա ('''مُحافظة القنيطرة''') # Տարա ( '''مُحافظة درعة''') # Ալ Սուէյտա ('''مُحافظة السويداء''') # Հոմս ('''مُحافظة حمص''') # Թարթուս (''' مُحافظة طرطوس''') # [[Լաթաքիա]] ('''مُحافظة اللاذقية''') # Համա ('''مُحافظة حماه''') # Իտլիպ ('''مُحافظة ادلب''') # [[Հալէպ]] ('''مُحافظة حلب''') # Ռաքքա ('''مُحافظة الرقة''') # [[Տէր Զօր շրջան|Տէր Զօր]] ('''مُحافظة دير الزور''') # Հասաքէ ('''مُحافظة الحسكة''') |} == Կլիմայ եւ բնակլիմայական պայմաններ == Կլիման մերձարեւադարձային միջերկրածովային է, արեւելքը՝ չոր ցամաքային։ Ամրան Արաբական եւ Սուրիական անապատներէն յաճախ կը փչէ «Խամսին» կոչուող տօթակէզ քամին։ Սուրիոյ տարածութեան մեծ մասին մէջ բուսականութիւնը անապատային եւ կիսանապատային է (հացահատիկ, փշոտ խոտեր եւ թուփեր)։ Ծովամերձ գօտիին մէջ կը գերակշռեն մշտադալար կաղնին, դափնին, մրտենին, դափնեվարդը եւ մայրին: Կան ձիթենիի, թթենիի, թզենիի եւ խաղողի այգիներ։ Լեռներուն մէջ կ'աճին մշտադալար կաղնիներ, նոճիներ, ովասիսներուն մէջ՝ փիւնիկեան արմաւենի։ Բազմազան է նաեւ կենդանական աշխարհը. տարածուած են շերտաւոր բորենին, գայլը, շնագայլը եւ աղուէսը։ Լեռներուն մէջ կը հանդիպինք սուրիական արջի, անտառային կատուի եւ այծի։ Մեծ է կրծողներուն ու սողուններուն թիւը։ Սուրիոյ օդը չոր ցամաքային է։ Արեւելեան ծովափը խոնաւ է: Լեռնային շրջանները ցուրտ են, ուր ձմրան կը ձիւնէ։ Նաեւ կլիմայական փոփոխութեան պատճառով, 2010-էն սկսեալ, Հալէպ կը ձիւնէ Յունուար ամսուան ընթացքին։<ref>Russell, A. (1856). ''The Natural History of Aleppo and Parts Adjacent. Containing a Description of the City,... Together with an Account of the Climate, Inhabitants and Diseases: Particularly of the Plague, with the Methods Used by the Europeans for Their Preservation''.</ref> == Բնական հարստութիւն == Երկիրին ընդերքէն կ'արտահանուի [[նաւթ|քարիւղ]], [[երկաթ]], [[մակնիզիոմ|մակնիզիում]], [[պղինձ]], [[քրոմ]], [[ծծումբ]], [[ֆոսֆոր]]իթներ, կերակուրի [[աղ]] եւ գորշ [[ածուխ]]։ == Ժողովրդագրութիւն == Ժողովուրդին մեծ մասը կ'ապրի Եւփրատ գետի հովիտին եւ առափնեայ բերրի դաշտավայրերուն մէջ։ 2008-ի տուեալներով երկիրին մէջ գտնուող փախստականներու եւ կացարան փնտռողներուն թիւը կը կազմէ շուրջ 1.852.300 հոգի։ Անոնց մեծամասնութիւնը Իրաքէն եկողներն էին (1.300.000), միւսները՝ Պաղեստինէն (543.400) եւ Սոմալէն (5.200)<ref name="World Refugee Survey 2008">{{cite news|title=World Refugee Survey 2008 |publisher=U.S. Committee for Refugees and Immigrants |date=19 June 2008 |url=http://www.refugees.org/resources/refugee-warehousing/archived-world-refugee-surveys/2008-world-refugee-survey.html |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/20121228132236/http://www.refugees.org:80/resources/refugee-warehousing/archived-world-refugee-surveys/2008-world-refugee-survey.html |archivedate=28 December 2012 }}</ref>:<br />ՄԱԿ-ի կողմէ իբրեւ «մեր ժամանակներու մեծագոյն մարդկայնական աղէտ»<ref>{{cite web |last = Politi |first = Daniel |date = 30 August 2014 |title = U.N.: Syria Crisis Is 'Biggest Humanitarian Emergency of Our Era' |url = http://www.slate.com/blogs/the_slatest/2014/08/30/u_n_syria_crisis_is_biggest_humanitarian_emergency_of_our_era.html |work = [[Slate (magazine)|Slate]] |accessdate = 1 September 2014 }}</ref> կ'որակուի շուրջ 9.5 միլիոն սուրիացիներու, բնակչութեան կէսին տեղահանութիւնը Մարտ 2011-ին սկսած [[:en:Syrian Civil War|Քաղաքացիական Պատերազմէն]] ետք։<ref name="Reuters Half">{{Cite news |last = Nebehay |first = Stephanie |date = 29 August 2014 |title = Syrian refugees top 3 million, half of all Syrians displaced – U.N. |url = http://uk.reuters.com/article/2014/08/29/uk-syria-crisis-refugees-idUKKBN0GT0AZ20140829 |agency = Reuters |accessdate = 29 August 2014 }}</ref> Չորս միլիոն սուրիացիներ երկիրէն դուրս կ'ապրին իբրեւ գաղթականներ։<ref>{{cite web|title=Demographic Data of Registered Population|url=http://data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php|publisher=UNHCR|accessdate=29 August 2014}}</ref><ref>2015-ին Սուրիան Ունեցած Է 50 Հազար Զոհ Եւ Մէկ Միլիոն Փախստական, http://www.yerakouyn.com/?p=102228, Եռագոյն կայք</ref> === Համաշխարհային ժառանգութիւն === ԵՈՒՆԵՍՔՕ-ի համաշխարհային ժառանգութեան վայրերը Սուրիոյ մէջ <gallery mode="packed-hover" heights="110"> Պատկեր:Umayyad Mosque-Dome of the Treasury211099.jpg|[[Հին Դամասկոս]] <br />[[Դամասկոս]] Պատկեր:Roman theatre, bosra, syria, easter 2004.jpg|[[Պոսրայի ամֆիթատրոն]]<br />[[Պոսրա]] Պատկեր:Temple of Bel in Palmyra.JPG|[[Փալմիրայի հնագիտական յուշարձաներ]]<br />[[Փալմիրա]] Պատկեր:Citadel of Aleppo, Aleppo, Syria.jpg|[[Հալէպի բերդ]]<br />[[Հալէպ]] Պատկեր:Crac des chevaliers syria.jpeg|[[Սալահ ալ-Տինի բերդ]]<br />[[Հոմսի մարզ|Հոմս]] եւ [[Լաթաքիայի մարզ|Լաթաքիա]] Պատկեր:Kharab Shams Basilica, Dead Cities region, NW Syria.jpg|[[Հիւսիսային Սուրիոյ գիւղեր]]<br />[[Հալէպի մարզ|Հալէպ]] եւ [[Իտլիպի մարզ|Իտլիպ]] </gallery> ==== Ազգեր ==== Երկիրին բնակչութեան 74%-ը կը կազմեն սուրիացի եւ 600.000 պաղեստինցի արաբները։<ref name=autogenerated3>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html |title=Syria |year=2007 |work=[[The World Factbook]]}}</ref> Երկիրին բնիկ արամէախօս ցեղերը եւ հիւսիսային ու հիւսիս-արեւելեան շրջաններուն մէջ բնակող (Հոմս, Հալէպ, Քամիշլի, Հասաքէ) ասորի քրիստոնեաներու թիւը կը կազմէ շուրջ 400.000:<ref>{{cite web|url=http://www.al-monitor.com/pulse/security/2014/04/syria-assyrians-threat-crisis.html |title=Syria’s Assyrians threatened by extremists - Al-Monitor: the Pulse of the Middle East |publisher=Al-Monitor |date= |accessdate=2014-07-24}}</ref> Սուրիոյ բնակչութեան շուրջ 9%-ը կը կազմեն քիւրտերը (1.6 միլիոն հոգի)։<ref>{{cite web |url=http://countrystudies.us/syria/23.htm |title=Syria – Kurds |work=[[Library of Congress Country Studies]]}}</ref> Քիւրտերու մեծ մասը սփռուած է Սուրիոյ հիւսիս-արեւելեան անկիւնը եւ կը խօսի քրտերէնի քուրմանճի բարբառով։ [[Պատկեր:Syria Ethno-religious composition..jpg|մինի|300px|<small>Սուրիոյ ազգակրօնական կազմը:</small>]] Սուրիա կը համարուի նաեւ քանի մը այլ ազգային խումբերու հայրենիքը՝ թուրքմեններու (թիւով շուրջ 100. 000)<ref>{{cite book|last=Phillips|first=David J.|title=Peoples on the Move: Introducing the Nomads of the World|url=https://books.google.am/books?id=54gyRnhIugkC&pg=PA301|accessdate=12 November 2012|date=1 January 2001|publisher=William Carey Library|isbn=978-0-87808-352-7|page=301}}</ref>, չերքէզներու (100.000),<ref>{{cite web|url=http://memory.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+sy0038) |title=A Country Study: Syria |publisher=Library of Congress |accessdate=30 January 2013}}</ref> յոյներու,<ref>^ Jump up to: a b Greek Ministry of Foreign Affairs Relations with Syria</ref> եւ հայերու (շուրջ 100.000), որոնք հոն հաստատուած են Հայոց Ցեղասպանութենէն ետք։ Հայերը գլխաւորաբար կ'ապրին [[Հալէպ]]<nowiki/>ի, [[Դամասկոս]]<nowiki/>ի եւ [[Քեսապ]]<nowiki/>ի մէջ։<br /> [[Պատկեր:Minaret of the Bride, Umayyad Mosque 01.jpg|մինի|ձախից|160px|<small>Ումայեաններու մզկիթ Հալէպի մէջ</small>]] Ժամանակին Սուրիոյ մէջ կը բնակէին մեծ թիւով հրեաներ, յատկապէս՝ Դամասկոսի, Հալէպի եւ Քամիշլիի մէջ։ Հալածանքներու պատճառով, 19^րդ դարու երկրորդ կէսին անոնք կը գաղթեն [[Անգլիա]], [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|Միացեալ Նահանգներ]] եւ [[Իսրայէլ]]։ Անիկա կը տեւէ մինչեւ 1948, այսինքն՝ պետութեան ստեղծումը։ Ներկայիս միայն փոքրաթիւ հրեաներ մնացած են Սուրիոյ մէջ։<br />Արաբական աշխարհէն դուրս, մէկ միլիոն արաբներու եւ այլ Մերձաւոր Արեւելեան ծագումով սուրիացիներու գաղութ մը կը գտնուի Պրազիլի մէջ։<ref>{{cite web|url=http://www.saudiaramcoworld.com/issue/200505/the.arabs.of.brazil.htm |title=The Arabs of Brazil |publisher=Saudi Aramco World |date=September–October 2005 |accessdate=30 January 2013}}</ref> [[Արժանթին]]<nowiki/>ի արաբներու մեծ մասը Սուրիայէն եւ Լիբանանէն եկած են։<ref>{{cite web|url=http://www.fearab.org.ar/inmigracion_sirio_libanesa_en_argentina.php |title=Inmigracion sirio-libanesa en Argentina |language=Spanish |publisher=Confederación de Entidades Argentino Árabes |accessdate=30 January 2013}}</ref> ===== Ազգայնամոլ ծայրահեղականներու ցուցաբերած անհանդուրժողութիւնը ===== Սուրիոյ քաղաքացիական պատերազմէն սկսեալ, սիւննի դաւանանքին հետեւող մահմետականներ, կը սկսին անհանդուրժողութիւն ցուցաբերել հայերուն, ինչպէս նաեւ այլ [[Քրիստոնէութիւն|քրիստոնեայ]] փոքրամասնութիւններուն հանդէպ։<ref>Sluglett, P. (2016). Deadly implications: The rise of sectarianism in Syria. In ''The Levant in Turmoil'' (pp. 39-55). Palgrave Macmillan, New York.</ref> Սիւննիներու մեծամասնութիւնը [[Պաշշար Ասատ]]ի կառավարութեան դէմ էր, որովհետեւ Ասատ [[Ալաուիներ|ալաւի]] դաւանանքին կը պատկանէր։ Ալաւիները աղանդաւորներ կը նկատուին սիւննիներուն կողմէ։ Այս պատճառով, անոնք չէին ուզեր աղանդաւորի մը կողմէ կառավարուիլ։ Քրիստոնեաները, մեծ մասամբ Ասատի կառավարութեան կողքին կը կանգնին, որովհետեւ այդ կառավարութիւնը քրիստոնեայ փոքրամասնութիւնները իր հովանիին ներքեւ կը պահէր։ Այս պատճառով, սիւննիները կը սկսին քրիստոնեաները ատել։ Կը սկսին իրենց մզկիթներուն մէջ, քրիստոնէութեան դէմ խօսիլ։ Օրինակ՝ թէ քրիստոնէութիւնը բազմաստուածային եւ հեթանոսական կրօն մըն է, որովհետեւ երեք աստուածներու կը հաւատայ։ Թուրքիան յենարան ունեցող «Սուրիական Ազատ Բանակ» կոչուած ահաբեկչական զօրքը, կը սկսի հայ գործատէրերու գործարանները գողնալ Շայխ Նաժժար, Ռամուսէ եւ Արգուպ ճարտարուեստաքաղաքներուն մէջ։ Ահաբեկիչները հարց կու տային այդ թաղամասի բնակիչներուն, թէ ո՛ր գործատեղը հայու կը պատկանի, ապա կը գողնային զայն։ Ոչ֊իսլամականին գողնալը արտօնուած է ըստ Քուրանին եւ իսլամական աստուածաբանութեան․<blockquote>«Աստուած աւարը թոյլ տուաւ իբր օրինական եւ բարի: Ան այս մէկը օգտագործեց իսլամներու միասնութեան համար: Ուրեմն վայլեցէ՛ք ձեր գողցածը»:<ref>Ibn Ishaq. The life of Muhammad.</ref> Իպն Իսհաք (327)</blockquote><blockquote>«Եւ Ան (Աստուած) ձեզ ստիպեց ժառանգել անոնց երկիրը, անոնց տուները, անոնց ունեցուածքը եւ այն երկիրը, որ դուք չէք տրորած: Եւ Աստուած ամէն ինչի վրայ իրաւասու է:»<ref>Քուրան 33֊րդ գլուխ (Ալ֊ահզապ), 27֊րդ համար․ وَأَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَدِيَارَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ وَأَرْضًا لَّمْ تَطَئُوهَا ۚ وَكَانَ اللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرًا</ref> Քուրան 33․27</blockquote> ==== Լեզուներ ==== Երկրին պաշտօնական լեզուն [[արաբերէն]]ն է։ Սուրիոյ արաբերէնը իր յատուկ բարբառը ունի, որ կը կոչուի՝ սուրիական բարբառ։ Քիւրտերը կը գործածեն քրտերէնի Քումանճի բարբառը։ [[Հայեր]]ը կը խօսին [[արեւմտահայերէն]], իսկ թուրքմենները՝ արեւելեան ազերիներու լեզուն։<br />Օտար լեզուներէն կը տիրապետէր [[ֆրանսերէն]]ը, որ տարածուած էր երկու համաշխարհային պատերազմներու ընթացքին, [[Ռուսերէն]]ը, որ անկախութեան տարիներուն դուրս կը ձգուի իբրեւ երկրորդ լեզու։ Կը գործածուի նաեւ՝ [[անգլերէն]]<nowiki/>ը։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Ասիական երկրներ]] [[Ստորոգութիւն:Արաբական երկրներ]] [[Ստորոգութիւն:Սուրիա]] [[Ստորոգութիւն:Ասիոյ երկիրներ]] [[Ստորոգութիւն:Երկիրներ այբբենական կարգով]] cdgnubh4vh33f7eoosqr3mg989mm2uj 0 7085 236311 228922 2024-12-11T07:20:24Z ShahenWasHere 140 236311 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բժիշկ}} '''Միսաք Փանոսեան''' ({{ԱԾ}}), հայ բժիշկ, ուսուցիչ։ == Կենսագրութիւն == Ծնած է 1890 թուականին Սեբաստիոյ նահանգի, Եւդոկիոյ գաւառի կեդրոն՝ Եւդոկիա քաղաքին մէջ։ Նախնական կրթութիւնն ստացած է ծննդավայրի ազգային վարժարանէն ներս։ 1895 թուականին մտած է [[Արմաշ|Ար­մա­շ]]ի դպրեվանքը։ Երկար տարիներ արդիւնաւետ կերպով ուսուցիչ եւ դպրոցներու տեսուչ եղած է Եւդոկիոյ մէջ։ [[1907]] – [[1911]] թուականներուն ուսանած է [[Պէյ­րութ]]ի [[Սեն Ժոզեֆ Համալսարան|Սեն Ժոզեֆ Ֆրանսական համալսարանի]] բժշկական բաժինէն ներս։ 1911 թուականի Հոկտեմբերին վերադարձած է Եւդոկիա եւ բժիշկ աշխատած է։ Ամուսնացած է եւ զաւակներ ունեցած է։ 1914 թուականին՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, զօրակոչուած է Օսմանեան բանակ եւ բժիշկ նշանակուած Եւդոկիոյ զինուորական հիւանդանոցէն ներս, ուր կը ծառայէին նաեւ բժիշկներ [[Արմենակ Սերայտարեան]]ն ու [[Յակոբ Էմինեան]]ը։ Երեքն ալ հրաժարած են իսլամութիւն ընդունելու առաջարկէն։ [[1915]] թուականի Ապրիլին Եւդոկիոյ մէջ «Շուուպերեիսի» («Զինուո­րագ­րու­թեան բաժինի պետ») Քէօրպինպաշիի («Կոյր հազարապետ») հրահանգով, երեք բժիշկները ձերբակալուած եւ բանտարկուած են Իթթիհատի ղեկավարներէն մէկուն՝ դոկտոր [[Պեհաէտտին Շաքիր]]ի կազմած 58 ականաւոր հայ բժիշկներու ցուցակով։ 1915 թուականի Յունիսին, հանելով երեք հայ բժիշկներու սպայական ուսադիրները, անոնց տարած են Մալ Գայանի թաղի բլուրի վրայ գտնուող պահակակէտը, հանած են զինուորական համազգեստները եւ մօտաւորապէս մերկ վիճակի մէջ կախաղան բարձրացուցած են։ Մահուան ժամանակ Միսաք Փանոսեան եղած է 25 տարեկան։ Այլ տուեալով՝ Միսաք Փանոսեան, Արմենակ Սերայտարեանն ու Յակոբ Էմինեանը սրախողխողի ենթարկուած են՝ թուրք ոստիկան զինուորներու կողմէ։ == Գրականութիւն == *Հայ բժշկութեան տուած զոհերը, ցուցակագրուած վաւերական փաստերով, Կ. Պոլիս, 1919։ *Մեզպուրեան Արթօ, Հայ եւ ծագումով հայ բժիշկներ։ Այբուբենական համառօտ անուանացանկ (1688-1940), Սթանպուլ, 1940։ *Ալպօյաճեան Արշակ, Պատմութիւն Եւդոկիոյ հայոց, Գահիրէ, 1952։ *Կարոյեան Գասպար, Մեծ Եղեռնի նահատակ հայ բժիշկները (անոնց պատգամները), Պոսթըն, 1957։ *Յուշ ամ ատ եա ն Մեծ Եղեռնի (1915-1965), պատրաստեց Գերսամ Ահարոնեան, Պէյրութ, 1965։ *Թէոդիկ, Յուշարձան նահատակ մտաւորականութեան, Բ. տպագրութիւն, Երեւան, Ապրիլ 24, 1985։ *Հայրապետեան Վանիկ, Էջեր Հայաստանի դեղագործութեան պատմութիւնից, Երեւան,1990։ *Յարման Արսեն, Հայերը Օսմանեան առողջապահութեան ծառայութեան մէջ եւ պատմութիւն սուրբ Փրկիչ հայոց հիւանդանոցի (թուրքերէն), Սթամպուլ, 2001։ *Խաչատրեան Լուսինէ եւ Բաբլումեան Արփինէ (կազմողներ), Ցուցակ հայոց ցեղասպանութեան զոհերու ([[1915]] - [[1923]] թթ.), գիրք 1, Սեբաստիոյի նահանգ, Երեւան, 2004։ == Աղբիւր== {{Գիրք։Մինասյան}} {{DEFAULTSORT:Փանոսյան, Միսաք}} [[Ստորոգութիւն:Հայ բժիշկներ]] [[Ստորոգութիւն:1890 ծնունդներ]] [[Ստորոգութիւն:Եւդոկիա ծնունդներ]] [[Ստորոգութիւն:Հայոց Ցեղասպանութեան զոհեր]] [[Ստորոգութիւն:1915 մահեր]] [[Ստորոգութիւն:Հայ ուսուցիչներ]] kwwzluoi5r6s7oz9q2wiox252bfz5f0 236312 236311 2024-12-11T07:20:36Z ShahenWasHere 140 236312 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բժիշկ}} '''Միսաք Փանոսեան''' ({{ԱԾ}}), հայ բժիշկ, ուսուցիչ։ == Կենսագրութիւն == Ծնած է 1890 թուականին Սեբաստիոյ նահանգի, Եւդոկիոյ գաւառի կեդրոն՝ Եւդոկիա քաղաքին մէջ։ Նախնական կրթութիւնն ստացած է ծննդավայրի ազգային վարժարանէն ներս։ 1895 թուականին մտած է [[Արմաշ|Ար­մա­շ]]ի դպրեվանքը։ Երկար տարիներ արդիւնաւետ կերպով ուսուցիչ եւ դպրոցներու տեսուչ եղած է Եւդոկիոյ մէջ։ [[1907]] – [[1911]] թուականներուն ուսանած է [[Պէյ­րութ]]ի [[Սեն Ժոզեֆ Համալսարան|Սեն Ժոզեֆ Ֆրանսական համալսարանի]] բժշկական բաժինէն ներս։ 1911 թուականի Հոկտեմբերին վերադարձած է Եւդոկիա եւ բժիշկ աշխատած է։ Ամուսնացած է եւ զաւակներ ունեցած է։ 1914 թուականին՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, զօրակոչուած է Օսմանեան բանակ եւ բժիշկ նշանակուած Եւդոկիոյ զինուորական հիւանդանոցէն ներս, ուր կը ծառայէին նաեւ բժիշկներ [[Արմենակ Սերայտարեան]]ն ու [[Յակոբ Էմինեան]]ը։ Երեքն ալ հրաժարած են իսլամութիւն ընդունելու առաջարկէն։ [[1915]] թուականի Ապրիլին Եւդոկիոյ մէջ «Շուուպերեիսի» («Զինուո­րագ­րու­թեան բաժինի պետ») Քէօրպինպաշիի («Կոյր հազարապետ») հրահանգով, երեք բժիշկները ձերբակալուած եւ բանտարկուած են Իթթիհատի ղեկավարներէն մէկուն՝ դոկտոր [[Պեհաէտտին Շաքիր]]ի կազմած 58 ականաւոր հայ բժիշկներու ցուցակով։ 1915 թուականի Յունիսին, հանելով երեք հայ բժիշկներու սպայական ուսադիրները, անոնց տարած են Մալ Գայանի թաղի բլուրի վրայ գտնուող պահակակէտը, հանած են զինուորական համազգեստները եւ մօտաւորապէս մերկ վիճակի մէջ կախաղան բարձրացուցած են։ Մահուան ժամանակ Միսաք Փանոսեան եղած է 25 տարեկան։ Այլ տուեալով՝ Միսաք Փանոսեան, Արմենակ Սերայտարեանն ու Յակոբ Էմինեանը սրախողխողի ենթարկուած են՝ թուրք ոստիկան զինուորներու կողմէ։ == Գրականութիւն == *Հայ բժշկութեան տուած զոհերը, ցուցակագրուած վաւերական փաստերով, Կ. Պոլիս, 1919։ *Մեզպուրեան Արթօ, Հայ եւ ծագումով հայ բժիշկներ։ Այբուբենական համառօտ անուանացանկ (1688-1940), Սթանպուլ, 1940։ *Ալպօյաճեան Արշակ, Պատմութիւն Եւդոկիոյ հայոց, Գահիրէ, 1952։ *Կարոյեան Գասպար, Մեծ Եղեռնի նահատակ հայ բժիշկները (անոնց պատգամները), Պոսթըն, 1957։ *Յուշ ամ ատ եա ն Մեծ Եղեռնի (1915-1965), պատրաստեց Գերսամ Ահարոնեան, Պէյրութ, 1965։ *Թէոդիկ, Յուշարձան նահատակ մտաւորականութեան, Բ. տպագրութիւն, Երեւան, Ապրիլ 24, 1985։ *Հայրապետեան Վանիկ, Էջեր Հայաստանի դեղագործութեան պատմութիւնից, Երեւան,1990։ *Յարման Արսեն, Հայերը Օսմանեան առողջապահութեան ծառայութեան մէջ եւ պատմութիւն սուրբ Փրկիչ հայոց հիւանդանոցի (թուրքերէն), Սթամպուլ, 2001։ *Խաչատրեան Լուսինէ եւ Բաբլումեան Արփինէ (կազմողներ), Ցուցակ հայոց ցեղասպանութեան զոհերու ([[1915]] - [[1923]] թթ.), գիրք 1, Սեբաստիոյի նահանգ, Երեւան, 2004։ == Աղբիւրներ== * {{Գիրք։Մինասյան}} {{DEFAULTSORT:Փանոսյան, Միսաք}} [[Ստորոգութիւն:Հայ բժիշկներ]] [[Ստորոգութիւն:1890 ծնունդներ]] [[Ստորոգութիւն:Եւդոկիա ծնունդներ]] [[Ստորոգութիւն:Հայոց Ցեղասպանութեան զոհեր]] [[Ստորոգութիւն:1915 մահեր]] [[Ստորոգութիւն:Հայ ուսուցիչներ]] 5vb5xn22lo0xd78tszq18n9cenovn9c 0 17447 236300 210422 2024-12-11T06:45:27Z ShahenWasHere 140 /* Գրականութիւն */ 236300 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Կրօնական կառոյց | հայերէն անուանում = Վանական համալիր «Գտչավանք» 15.jpg | բնօրինակ անուանում = | պատկեր = Վանական համալիր «Գտչավանք» 15.jpg | պատկերի չափ = 250px | նկարագրութիւն = Գտչավանքը | տեսակ = | երկիր = Արցախ | տեղագրութիւն = Արցախ Հադրութի շրջան, Տող գիւղի մօտ | տարածաշրջան = | հասցէ = | դաւանանք = ՀԱԵ | թեմ = ՀԱԵ | օծման թուական = 1251 | հոգեւոր կարգավիճակ = | ներկայ վիճակ = Վերականգնումի մէջ է | մաս = | կազմ = | ժառանգութեան կարգավիճակ = | առաջնորդ = | նուիրուած = | անվանված = | ճարտարապետ = | ճարտարագէտ = | հիմնադիր = | պատուիրող = | ճարտարապետական ոճ = | կառուցման սկիզբ =1241 թ. | կառուցման աւարտ =1248 թ. | հիմնադրուած = | առաջին յիշատակում = | կառուցման արժէք = | փակուած = | երկարութիւն = | լայնութիւն = | նաւի լայնութիւն = | բարձրութիւն = | գմբեթներու թիւ = | արտաքին գմբեթի բարձրութիւն = | ներքին գմբեթի բարձրութիւն = | արտաքին գմբեթի տրամագիծ = | ներքին գմբեթի տրամագիծ = | ծայրաձողերու թվաքանակ = | ծայրաձողի բարձրութիւն = | շինանիւթ = | մակերես = | բնակիչ = | ծանօթ = | կայք = }} '''Գտչավանք''', ''Գտիչի վանք'', վանական համալիր, որ կը գտնուի [[Արցախի Հանրապետութիւն|Արցախի Հանրապետութեան]] [[Հադրութ]]ի շրջանի [[Տող գիւղ]]<nowiki/>ի մօտակայքը, [[Տողասար]] կամ Ճգնաւորի լերան հիւսիս-արեւմտեան լանջին գոգաւորութեան մէջ։ Նախապէս ներառուած է [[Մեծ Հայք]]ի Արցախ նահանգի [[Միւս Հաբանդ]] գաւառի տարածքին մէջ։ == Պատմութիւն == Ըստ Է. դարու պատմիչ [[Մովսէս Կաղանկատուացի]]ի, [[Պարտաւի եկեղեցական ժողով]]ին մասնակցած է նաեւ Գտչավանքի ներկայացուցիչը: Իբրեւ եպիսկոպոսանիստ կը յիշատակուի վաղ միջնադարէն։ Սկիզբը գտնուած է [[Առանշահիկ իշխանութեան]], իսկ Ը. դարուն անցած է Դիզակի ճիւղի հովանաւորութեան տակ։ Վանքին անունով Գտիչ կոչուած է վերը կառուցուած ամրոցը, որ Թ. դարուն կը հանդիսանար Եսայի [[Ապու-Մուսէ|Ապու-Մուսայ]]ի նստավայրը։ Ժ. դարուն Դիզակի մէջ հիմնուած նոր թագաւորութեան թագաւորանիստ կեդրոնն էր։ ԺԳ. դարու կէսերուն Գտչավանքը կ'ընդարձակուի՝ ունենալով նոր շինութիւններ։ Մելիք Աւանի՝ նոյն ինքը Եկանի, իշխանութեան ատեն Գտչավանքը կը հասնէր իր զարգացման գագաթնակէտին, դառնալով այդ ժամանակաշրջանի նշանաւոր վանական համալիրներէն մէկը։ Վանքին մէջ պահպանուած իրեղէնները կը հաստատեն, որ հնագոյն ժամանակներուն, վանքը աւերուած է արաբական տիրապետութեան ընթացքին։ ԺԵ. դարուն Գտչավանք դարձած է նաեւ մշակութային կեդրոն, ունեցած է գրչատուն: 1717-ին Գտչավանքի գլխաւոր եկեղեցւոյ գմբէթը նորոգած է Տողի գիւղացի Սայիւն անունով մէկը: 1723-ին Մելիք Եկան Մեսրոպ եպիսկոպոսը նշանակած է Գտչավանքի վանահայր: ԺԹ. դարուն Գտչավանքի վանահայրն էր [[Առաքել վարդապետ Կոստանդեանց]]ը, որ գրած է Արցախի մելիքներուն նուիրուած գործ մը, որմէ օգտուած է [[Րաֆֆի]]ն իր «Խամսայի մելիքութիւնները» գործը գրելու ատեն։ 1868-ի երկրաշարժէն աւերուած է միանաւ եկեղեցին, եւ վնասուած գմբէթը, որմէ ետք Գտչավանք լքուած եւ ամայացած է: Վանքը ունէր բազմաթիւ գրչագիրեր, որոնք ստեղծած էին տեղւոյն գրչատունը: ԺԹ. դարուն Գտչավանքի վանահայր Առաքել վարդապետ Կոստանդեանց 18 տարի շարունակ գրած է պատմագիտական եւ ազգագրական ձեռագիր գործ մը, որմէ փոքր հատոր մը՝ «Դիզակի մելիքութիւնը» վերնագիրով լոյս տեսած է [[Վաղարշապատ]]ի մէջ՝ 1913-ին: Ձեռագիրը ամբողջութեամբ կը պահուի [[Երեւանի Մաշտոցի Անուան Մատենադարան|Մատենադարանին]] մէջ: 1868-ին տեղի ունեցած երկրաշարժին հետեւանքով աւերուած է միանաւ եկեղեցին եւ վնասուած գլխաւոր գմբէթաւոր եկեղեցին, սակայն պահպանուած է իր նախնական տեսքը գրեթէ ամբողջութեամբ: Երկրաշարժէն ետք Գտչավանք լքուած եւ ամայացած է: == Ճարտարապետութիւն == [[Պատկեր:Qtiçavəng monastırının planı.jpg|մինի|Գտչավանքի յատակագիծը|alt=]] Գտչավանքի յուշարձանը իր արուեստով եւ ճարտարապետական բարձր առանձնայատկութիւններով հայ բազմադարեան ճարտարապետութեան նշանաւոր կոթողներէն մէկն է: Արցախ աշխարհի քարագործ վարպետները չեն պարփակուած իրենց ճարտարապետական միջավայրին մէջ, այլ [[Մեծ Հայքի նահանգներէն]] վերցուցած են աւելի նորն ու գեղեցիկը: Շքեղ բնութեան հետ ունեցած ներդաշնակութեամբ, համալիրներու տարբեր մասերու համամասնութիւններու համաչափութիւններով, մուտքի պատերուն յարդարանքի զուսպ ձեւերով ինքնատիպ է անիկա: {{քաղվածք|«Առհասարակ, ներքին եւ արտաքին կողմերից Գտչավանքի ճարտարապետութիւնը կրում է Բագրատունեաց ոճի կնիք»: |Լէօ, Իմ յիշատակարանը, Շուշի, 1885, էջ 247}} === Արձանագրութիւն === Վանքին շէնքին պատերուն պահպանուած են ԺԳ.-ԺԴ. դարերու արժէքաւոր արձանագրութիւններ, որոնք կը պարունակեն գաւառի տուեալ ժամանակահատուածին վերաբերեալ կարեւորագոյն պատմական տեղեկատուութիւն։Ըստ վանքին եկեղեցւոյ հիւսիսային պատին արձանագրութեան՝ վանքին գլխաւոր եկեղեցին կառուցած են [[Ամարասի վանք]]<nowiki/>էն այստեղ տեղափոխուած Տէր Սարգիս եւ Տէր Վրթանէս եպիսկոպոս եղբայրները։ Շինարարութիւնը սկսած է 1241-ին եւ աւարտած՝ 1248-ին։ Այս արձանագրութիւնները կը հաստատեն այն դէպքերու իրողութիւնը, որ [[Մելիք Եկան|մելիք Եկանը]], Գտչավանքի վանահայր Ղուկաս վարդապետը եւ [[Մելիք Եսայի|մելիք Եսային]] նորոգած են վանքին կաթողիկէն, բարեկարգած մելիքանիստ Տող գիւղը, Վերանորոգած [[Սուրբ Ստեփանոս եկեղեցի (Տող)|Ս. Ստեփանոս]], [[Սուրբ Յովհաննէս եկեղեցի (Տող)|Ս. Յովհաննէս]] եւ Թեժ եկեղեցիները։ Այս երկու եպիսկոպոսները մոնկոլ- թաթարներու արշաւանքերէն կործանած Ամարաս վանքին միաբաններուն ապաստան կու տային: Այդ արձանագրութեան մէջ կը նշուի ոչ միայն վանքին շինարարութեան հետ կապուած տուեալներ, այլ նաեւ որոշ չափով վկայակոչուած են վանքապատկան տարածութիւնները, որոնք վանքին նուիրած է Դիզակի Գագիկ թագաւորը, ժառանգորդները եւ այլ նուիրատուներ:{{քաղուածք|«...ի յԱղուանոյ գետոյ մինչ ի Երասխն, մինչ ի Աւազն Գատուհատի, Վակունիս Վաղազնագետով, ի Քարատնիս եւ Խոզանագետով, Զառիստ իւր գետովն. Հաքարի Հազարագետովն, Քրտագետ իւր գետովն, իւր սահմանովն, Դիզակ, Բելուկան իւր գետովն եւ հայրենիքն եկեղեցւոյս տուինք, Փարախն ու Գոտանոցն, Եկեղեցաձորն իւր սահմանովն...»: |Մ. Բարխուդարեան, Արցախ. «Ամարաս» տպարան - Երեւան 1996, էջ 81}} === Գլխաւոր եկեղեցի === Համալիրին գլխաւոր զարդն է գլխաւոր եկեղեցին: Եկեղեցւոյ ճարտարապետութիւնը թէ՛ դուրսէն եւ թէ ներսէն պարզ է, ծանրաբեռնուած չէ զարդարիչ զարդաքանդակներով: Եկեղեցին միջին մեծութեամբ կառոյց մըն է: Չափերը՝ 10 x 7.5 մ: Արտաքուստ ուղղանկիւն է, ներսէն՝ խաչաձեւ յատակագիծով, ուղղանկիւն խաչթեւերով: Ունի այդ ժամանակաշրջանին յատուկ գմբէթաւոր դահլիճի յօրինուածք, մէկ զոյգ որմնամոյթերով եւ երկյարկանի աւանդատուներով՝ բեմին կիսաշրջանաձեւ պատշգամին երկու կողմերը: Վերնայարկին խորաններուն դռները կը բացուին պատշգամին մէջ, ուրկէ կը բարձրանան քարէ սանդուխով: Եկեղեցին ամբողջութեամբ կառուցուած է դեղնագոյն, սրբատաշ մեծ քարերով: Եկեղեցւոյ որմնամոյթերը կը միանան աղեղնաձեւ կամարներով, որոնք իրենց վրայ կը կրեն գմբէթը, որ բարձր է ու ոչ սրածայր վեղարով: Անիկա ունի գլանաձեւ թմբուկ մը եւ հովահարաձեւ ծածկոյթ մը, կառուցուած է երկթեք ցից սալերով: Կաթողիկէին ճակատները մշակուած են եռանկիւնաձեւ զոյգ խորշերով: Լուսամուտներուն երեսակալները ներառուած են ուղղանկիւնաձեւ, զարդանախշ խորոչներու մէջ: Եկեղեցւոյ ճակատային յարդարանքին մէջ կ'առանձնանան լուսամուտներու կամարները, եռանկիւնի խորշերու պսակները: Միաժամանակ նկատելի են հնաւանդ եւ նորարարական զարդարիչ միջոցներու զուգակցման լուծումներ: Յարդարանքի որոշ կերպարներ իրենց նմանակները ունին [[Ամարաս]]ի Ս. Գրիգորիսի դամբարանի զարդաքանդակներու եւ [[Գանձասարի վանք|Գանձասարի]] եկեղեցւոյ խորշերուն կամարային պսակներուն հետ: === Գաւիթ === Գաւիթը զգալի չափով լայն է եւ յատկանշանական է հիւսիսային մասը կանգնած սիւնի առկայութեամբ, որ կ'ընդլայնէ ներսի տարածութիւնը: Կիսամշակ պազալթէն ու կրաքարերէն կառուցուած թաղածածկ գաւիթ-ժամատունը բազմութեան համար հաւաքատեղի ըլլալէն բացի, ծառայեր է նաեւ որպէս իշխանական դամբարան: Գաւիթի յատակի տապանաքարերը մշակուած են գեղեցիկ եւ նուրբ ժանեակներով, բոլորագիր տապանագիրերով: === Միանաւ եկեղեցի === Գլխաւոր եկեղեցւոյ եւ գաւիթին հիւսիսային պատին կողմէն կից միանաւ է, թաղածածկ, ուղղանկիւն բեմով երկրորդ եկեղեցին: Անոր ծածկոյթը փլած է, խաթարուած են կողապատերու վերի մասերը: Նկատելի են ԺԷ. դարու վերանորոգումներու հետքեր: Հարաւային մուտքով կապուած է գաւիթին հետ, այսինքն վանքին երկու եկեղեցիներն ալ կապուած են գաւիթին հետ: Պատերուն մեջ դրուած են քանդակազարդ եւ արձանագրութիւններով հարուստ խաչքարեր, որոնցմէ մէկուն վրայ նշուած է 1000 թուական:<ref>Շ. Մկրտչեան, Հադրութի շրջանի եկեղեցական եւ պատմական յուշարձաններ, Էջմիածին, 1977 թուական, հ Գ, էջ 43</ref> Ասիկա ապացոյցն է, որ այժմեան եկեղեցւոյ տեղը հին ժամանակ եղած է այլ քարաշէն եկեղեցի մը: === Խաչքար === Բազմաթիւ են այստեղի բարձրարուեստ խաչքարերը, որոնցմէ ամենահինը կը թուագրուի Թ. դարու, իսկ ամենանորը՝ ԺԹ. դարու: Իրենց չափերով, զարդանախշերու ոսկերչական նրբութեամբ, ճարտարապետական-գեղարուեստական կատարելութեամբ կ'առանձնանան երկու մեծ խաչքարեր, որոնք ագուցուած են գլխաւոր եկեղեցւոյ մուտքին երկու կողմերը:Խաչքարերէն հիւսիսայինը տեղափոխուած է եւ ներկայիս կը գտնուի [[Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին|Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածին]]<nowiki/>ի հին վեհարանին մէջ:<ref>[https://www.arlis.am/DocumentView.aspx?DocID=45005 Armenian Legal Information system]</ref> Հարաւային խաչքարին վրայ գրուած էր. {{քաղուածք|«Թվին ՈՂԵ (1246 թվական) Ես տէր Վրդանէս կանգնեցի զխաչս իր փրկութիւն հոգւոյ իմոյ»: |Ս. Գ. Բարխուդարեան, Դիւան հայ վիմագրութեան ՀՍԱՀ ԳԱ Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան հիմնարկ։ Երեւան, ՀՍԱՀ ԳԱ հրատ., 1982 թուական, էջ 184}} Հիւսիսային խաչքարին վրայ գրուած էր. {{քաղուածք|«Ես... եպիսկոպոս կանգնեցի խաչս...»: |Ս. Գ. Բարխուդարեան, Դիւան հայ վիմագրութեան ՀՍԱՀ ԳԱ Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան հիմնարկ։ Երեւան, ՀՍԱՀ ԳԱ հրատ., 1982 թուական, էջ 184}} === Համալիրին այլ կառոյցները === Արեւմտեան կողմը դեռ պահպանուած են բնակելի շինութիւններու եւ պարիսպի աւերակներ: Գերեզմանոցը կը տարածուի վանքին շուրջ, որու մեծ մասը աւերուած է: Շատ քիչ թիւով տապանաքարերը թաղուած են գետնին մէջ, իսկ մեծ մասը պատուած են հողով, խաչքարերը ինկած են գետնին վրայ: == Պատկերասրահ == <gallery> Պատկեր:Gtichavank 6.JPG|Գտչավանքի վանական համալիրին միանաւ եկեղեցին Պատկեր:Վանական համալիր «Գտչավանք» 08.jpg|Գտչավանքի վանական համալիրին գաւիթին ներսը Պատկեր:Վանական համալիր «Գտչավանք» 05.jpg|Գտչավանքի վանական համալիրին գաւիթին դրան կողքը ագուցուած խաչքար Պատկեր:Վանական համալիր «Գտչավանք» 16.jpg|Գտչավանքի վանական համալիրին գաւիթին դուռը Պատկեր:Վանական համալիր «Գտչավանք» 07.jpg|Գտչավանքի վանական համալիրին գաւիթին ներսի խաչքարը </gallery> == Գրականութիւն == * Բարխուդարեանց Մ․, [[Արցախ]], [[Բաքու]], [[1895]] * Բ․ Ուլուբաբեան, Մ․ Հասրաթեան Գտիչի վանքի (1241) ընդհանուր տեսքը հարաւ-արեւելքէն == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Հադրութի շրջանի շէնքեր եւ կառոյցներ]] [[Ստորոգութիւն:Արցախի թեմի վանքեր եւ եկեղեցիներ]] [[Ստորոգութիւն:13-րդ դարու հայկական վանքեր եւ եկեղեցիներ]] [[Ստորոգութիւն:Վանքեր]] 0bc52iha1tqyzibzw88veix78qdxerk 0 17738 236291 236269 2024-12-10T15:53:37Z Maral Dikbikian 4797 236291 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:HAtomOrbitals.png|մինի|200x200փքս|Յայտնի զօրութեան մակարդակներուն (դեպի վար բազմանալով: ն=1,2,3,...) եւ անկիւնային կէտերուն (դեպի աջ բազմանալով: ս, բ, տ, եւլն) ջրածինի(hydrojen) հիւլէն ելեկտրոնին ալիգային պաշտոններն է: Աւելի փայլուն էղող տարածներու ելեկտրոնին կէցուածգի համար աւելի բարձր հաւանականութեան լայնութիւնը ցոյց կուտայ:]] '''Քուանտային մեգանիկ'''' Նիւթ եւ լոյսի, հիւլէ եւ ենթահիւլէական մակարդակներու վերաբերմունքները ուսումնասիրող գիտութեան ճիւղ: <ref name="Britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/486231/quantum-mechanics "Quantum mechanics."] Britannica.com. 10 Ağustos 2014.</ref>Նոյնիսկ '''ալիքային մեգանիկ'''<ref>Emine Çaykara, ''Oktay Sinanoğlu Kitabı / Türk Aynştaynı''- TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI- (1964) s.178. ISBN, 9754582947)</ref> անունով ալ կը կոչուի:<ref>Nihat Taşpınar, ''Dalga mekaniği: stokes 3. mertebe dalga teorisi ve tabloları''. Dokuz Eylül Üniversitesi, (1987) - 291 pages.</ref> Քուանտային մեգանիկը' [[մոլեքիւլ]]<nowiki/>ներուն, [[բրոտոն|բրոթոն]], [[նէօդրօն|նէուդրոն]], [[գուառգ]], [[կլուօն]]<nowiki/>ի նման մասնիկներու յատկութիւնները բացատրելու կ'աշխատի:<ref name="Britannica2">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/486231/quantum-mechanics "Quantum mechanics."] Britannica.com. 10 Ağustos 2014.</ref> Աշխատավայրն է, մասնիկներու զիրար եւ [[Լոյս|լոյսի]] հէտ, [[X ճառագայթ|x ճառագայթի]], (γ)[[կամա ճառագայթ]]<nowiki/>ի նման [[ելեկտրամագնիսական շողաւորում]]<nowiki/>ներով ունեցած յարաբերութիւնները կ'ընդգրկէ: Անգլերէնը ''quantum'', Լատիներէն ''quantus «մեծութեան քանակը» բառէն կուգայ''<ref>[http://www.etymonline.com/index.php?allowed_in_frame=0&search=quantum&searchmode=none "quantum."] Online Etymology Dictionary. 10 Ağustos 2014.</ref> եւ տեսութեան յայտնի ֆիզիքական քանակին համար գործածուող միաորները կ'ակնարկէ: Անգլերէն 'mechanics' ''բառը «բանի մը գործածման հիմքը» կը նշանակէ:''<ref>{{Oxford|mechanics}}</ref> Քուանտային մեգանիկայի հիմքը Ի. դարու առաջին կիսուն Մագս Բլէնգ, Ալպերթ Այնշթայն, Նէյլս Պօր, Վէրնըր Հայզնպէօրկ, Էրվին Շէօրտփնկէր, Մաքս Պօրն, Ճոն Վոն Նէօրման, [[:en:Paul_Dirac|Բօլ Տինագ]], Վոլֆկանկ Բօլիյի նման գիտնականներ զբաղուած են: Անորոշութեան սկզբունքը, Եակա նիւթ, Պլանկի հաստատուն, [[:hy:Բացարձակ_սև_մարմին|Բացարձակ սեւ մարմին]], [[:hy:Ալիքներ|Ալիքի սկզբունք]], Դաշտի քուանտային տեսութեան նման հասկացողութիւն եւ սկզբունքներ այս գիտնաճիւղին զարգացած եւ դասական ֆիզիգայի ցնցուելու եւ փոխուելու պատճառ եղած է: == Պատմութիւն == [[:hy:Դասական_մեխանիկա|Դասական մեգանիկա]]<nowiki/>ն շատ յաջող ըլլալով հանդերձ, 1800ական տարիներու վերջերը, [[:hy:Բացարձակ_սև_մարմին|Բացարձակ սեւ մարմին]], [[:hy:Սպեկտրալ_գիծ|Սպեկտրալ գիծեր]]<nowiki/>ը, Ֆոթօ ըֆեքթի նման կարգ մը դէպքերը բացատրելու համար բաւական չէր: Սխալ բացատրութիւնները, գիտնականներու անբաւարարութիւնը չէր, այլ դասական մեքանիկայի անբաւարարութիւնն էր: Ամէնապարզ ձեւով դասական մեքանիկան տիեզերքը «տեւականութիւն» ըլլալով կը տիպարեր:Կարգ մը փորձնական տեսութիւններ բացատրելու համար 1900 թուականին [[:hy:Մաքս_Պլանկ|Մագս Բլէնգ]] էնէրժիի, իսկ 1905-ին [[Ալպերթ Այնշթայն]] լոյսի տուփիկներէ յառաջ գալը, այսինքն «անտեւականութիւն » ցոյց տալու տեսութիւնը գործածելու պայմանաւորուած կ'ըլլան: Գիտնականները հեռաւոր ժամկէտի մէջ, անյարատեւութեան կարծիքները [[:hy:Դասական_մեխանիկա|Դասական մեգանիկա]]<nowiki/>յի տեսութիւններէն ածանցելու համար աշխատեցաւ: Նորէն այդ տարիներուն, հիւլէի ներքին կազմի մասին կատարուող փորձերը, իրականութիւնը յայտնուեցաւ. Էռնեստ Ռեզերֆորդ իր կատարած փորձով հիւլէին պզտիկ կորիզ մը ունենալը յայտնաբերեց: Իր գոյութենէն աւելի առաջ, 1897-ին Ջ. Ջ. Թոմսոնի կողմէ ապացուցուած է: Այս պարագային, եթէ պակաս չէր ունեցող էլեկտրոնները, առաւել փէր ունեցող կորիզի շուրջ բոլորաձեւ կը շարժի, պահ մը վերջ էլեկտրոնի : Ասոր պատճառը, Էլեկտրամագնիսական տեսութեան հետ կրնանք բացատրել՝ երագուող փէրերը ճառագայթում կը կատարեն, բոլորաձեւ շարժումն ալ երագուող շարժում մը ըլլալուն համար, էլեկտրոնը այս ճառագայթումով ուժ պիտի կորսնցնէ ու կորիզի մէջ պիտի իյնար: Արեւային դրութեան նման դասական տիպարը պիտի չյաջողեր: == Ծանօթագրութիւններ == <references /> [[Ստորոգութիւն:Բնագիտութիւն]] rhthfjbg4ex1kmn1kwexo8hutiu2m77 4 19598 236301 234599 2024-12-11T06:46:20Z ShahenWasHere 140 /* CEE Ցանկ */ 236301 wikitext text/x-wiki == Անհրաժեշտ յօդուածներ == Բարե՛ւ, ստորեւ կրնաք գտնել յօդուածներու ցանկ մը: Այս յօդուածներուն ներկայութիւնը արեւմտահայերէն ուիքիի վրայ անհրաժեշտ է, իրենց տուն տուէք մեր ուիքիին վրայ եւ գրեցէք իրենց մասին 😃 === Երկիրներ === * [[:hyw:Միջին Արեւելք]] - [[:en:Middle East]] * [[:hyw:Անտոռա|Անտոռա]] - [[:hy:Անդորրա|Անդորրա]] - [[:en:Andorra|Andorra]] * [[:hyw:Անկոլա|Անկոլա]] - [[:hy:Անկոլա|Անկոլա]] - [[:en:Andorra|Andorra]] * [[:hyw:Անդիկուա եւ Պարպուտա|Անդիկուա եւ Պարպուտա]] - [[:hy:Անտիգուա և Բարբուդա|Անտիգուա և Բարբուդա]] - [[:en:Andorra|Andorra]] * [[:hyw:Պահամեան Կղզիներ|Պահամեան Կղզիներ]] - [[:hy:Բահամյան Կղզիներ|Բահամյան Կղզիներ]] - [[:en:Bahamas|Bahamas]] * [[:hyw:Պարպատոս|Պարպատոս]] - [[:hy:Բարբադոս|Բարբադոս]] - [[:en:Barbados|Barbados]] * [[:hyw:Պելիզ|Պելիզ]] - [[:hy:Բելիզ|Բելիզ]] - [[:en:Belize|Belize]] * [[:hyw:Պենին|Պենին]] - [[:hy:Բենին|Բենին]] - [[:en:Benin|Benin]] * [[:hyw:Պութան|Պութան]] - [[:hy:Բութան|Բութան]] - [[:en:Bhutan|Bhutan]] * [[:hyw:Պոզնիա եւ Հերցեկովինա|Պոզնիա եւ Հերցեկովինա]] - [[:hy:Բոսնիա և Հերցեգովինա|Բոսնիա և Հերցեգովինա]] - [[:en:Bosnia and Herzegovina|Bosnia and Herzegovina]] * [[:hyw:Պուրքինա Ֆասօ|Պուրքինա Ֆասօ]] - [[:hy:Բուրկինա Ֆասո|Բուրկինա Ֆասո]] - [[:en:Burkina Faso|Burkina Faso]] * [[:hyw:Քոթ Տիվուար|Պոլիվիա]] - [[:hy:Կոտ դ'Իվուար|Կոտ դ'Իվուար]] - [[:en:Ivory Coast|Ivory Coast]] * [[:hyw:Քափօ Վերտէ|Քափօ Վերտէ]] - [[:hy:Կաբո Վերդե|Կաբո Վերդե]] - [[:en:Cape Verde|Cape Verde]] * [[:hyw:Քամպոճա|Քամպոճա]] - [[:hy:Կամբոջա|Կամբոջա]] - [[:en:Cambodia|Cambodia]] * [[:hyw:Քամերուն|Քամերուն]] - [[:hy:Կամերուն|Կամերուն]] - [[:en:Cameroon|Cameroon]] * [[:hyw:Կենդրոնային Ափրիկէի Հանրապետութիւն|Կենդրոնային Ափրիկէի Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն|Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն]] - [[:en:Central African Republic|Central African Republic]] * [[:hyw:Չատ|Չատ]] - [[:hy:Չադ|Չադ]] - [[:en:Chad|Chad]] * [[:hyw:Քոմորեան կղզիներ|Քոմորեան կղզիներ]] - [[:hy:Կոմորյան կղզիներ|Կոմորյան կղզիներ]] - [[:en:Comoros|Comoros]] * [[:hyw:Քոնկոյի Հանրապետութիւն|Քոնկոյի Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Կոնգոյի Հանրապետություն|Կոնգոյի Հանրապետություն]] - [[:en:Republic of the Congo|Republic of the Congo]] * [[:hyw:Քոնկոյի Ժողովրդավար Հանրապետութիւն|Քոնկոյի Ժողովրդավար Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն]] - [[:en:Democratic Republic of the Congo|Democratic Republic of the Congo]] * [[:hyw:Քրուաթիա|Քրուաթիա]] - [[:hy:Խորվաթիա|Խորվաթիա]] - [[:en:Croatia|Croatia]] * [[:hyw:Տոմինիքա|Տոմինիքա]] - [[:hy:Դոմինիկա|Դոմինիկա]] - [[:en:Dominica|Dominica]] * [[:hyw:Տոմինիքեան Հանրապետութիւն|Տոմինիքեան Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Դոմինիկյան Հանրապետություն|Դոմինիկյան Հանրապետություն]] - [[:en:Dominican Republic|Dominican Republic]] * [[:hyw:Էքուատոր|Էքուատոր]] - [[:hy:Էկվադոր|Էկվադոր]] - [[:en:Ecuador|Ecuador]] * [[:hyw:Սալվատոր|Սալվատոր]] - [[:hy:Սալվադոր|Սալվադոր]] - [[:en:El Salvador|El Salvador]] * [[:hyw:Հասարակածային Կինի|Հասարակածային Կինի]] - [[:hy:Հասարակածային Գվինեա|Հասարակածային Գվինեա]] - [[:en:Equatorial Guinea|Equatorial Guinea]] * [[:hyw:Էսուաթինի|Էսուաթինի]] - [[:hy:Էսվատինի|Էսվատինի]] - [[:en:Eswatini|Eswatini]] * [[:hyw:Կապոն|Կապոն]] - [[:hy:Գաբոն|Գաբոն]] - [[:en:Gabon|Gabon]] * [[:hyw:Կամպիա|Կամպիա]] - [[:hy:Գամբիա|Գամբիա]] - [[:en:Gambia|Gambia]] * [[:hyw:Կանա|Կանա]] - [[:hy:Գանա|Գանա]] - [[:en:Ghana|Ghana]] * [[:hyw:Կրենատա|Կրենատա]] - [[:hy:Գրենադա|Գրենադա]] - [[:en:Grenada|Grenada]] * [[:hyw:Չատ|Չատ]] - [[:hy:Չադ|Չադ]] - [[:en:Guatemala|Guatemala]] * [[:hyw:Կինի|Կինի]] - [[:hy:Գվինեա|Գվինեա]] - [[:en:Guinea|Guinea]] * [[:hyw:Կինի-Պիսաու|Կինի-Պիսաու]] - [[:hy:Գվինեա-Բիսաու|Գվինեա-Բիսաու]] - [[:en:Guinea-Bissau|Guinea-Bissau]] * [[:hyw:Կայանա|Կայանա]] - [[:hy:Գայանա|Գայանա]] - [[:en:Guyana|Guyana]] * [[:hyw:Հայիթի|Հայիթի]] - [[:hy:Հայիթի|Հայիթի]] - [[:en:Haiti|Haiti]] * [[:hyw:Հոնտուրաս|Հոնտուրաս]] - [[:hy:Հոնդուրաս|Հոնդուրաս]] - [[:en:Honduras|Honduras]] * [[:hyw:Իսլանտա|Իսլանտա]] - [[:hy:Իսլանդիա|Իսլանդիա]] - [[:en:Iceland|Iceland]] * [[:hyw:Քիրիպաթի|Քիրիպաթի]] - [[:hy:Կիրիբատի|Կիրիբատի]] - [[:en:Kiribati|Kiribati]] * [[:hyw:Ղրղզստան|Ղրղզստան]] - [[:hy:Ղրղզստան|Ղրղզստան]] - [[:en:Kyrgyzstan|Kyrgyzstan]] * [[:hyw:Լաոս|Լաոս]] - [[:hy:Լաոս|Լաոս]] - [[:en:Laos|Laos]] * [[:hyw:Մալաուի|Մալաուի]] - [[:hy:Մալավի|Մալավի]] - [[:en:Malawi|Malawi]] * [[:hyw:Մալի|Մալի]] - [[:hy:Մալի|Մալի]] - [[:en:Mali|Mali]] * [[:hyw:Մարշալեան Կղզիներ|Մարշալեան Կղզիներ]] - [[:hy:Մարշալյան կղզիներ|Մարշալյան կղզիներ]] - [[:en:Marshall Islands|Marshall Islands]] * [[:hyw:Մորիթանիա|Մորիթանիա]] - [[:hy:Մավրիտանիա|Մավրիտանիա]] - [[:en:Mauritania|Mauritania]] * [[:hyw:Մաւրիկիոս|Մաւրիկիոս]] - [[:hy:Մավրիկիոս|Մավրիկիոս]] - [[:en:Mauritius|Mauritius]] * [[:hyw:Միքրոնեզիա|Միքրոնեզիա]] - [[:hy:Միկրոնեզիա|Միկրոնեզիա]] - [[:en:Micronesia|Micronesia]] * [[:hyw:Մոնկոլիա|Մոնկոլիա]] - [[:hy:Մոնղոլիա|Մոնղոլիա]] - [[:en:Mongolia|Mongolia]] * [[:hyw:Մոզամպիք|Մոզամպիք]] - [[:hy:Մոզամբիկ|Մոզամբիկ]] - [[:en:Mozambique|Mozambique]] * [[:hyw:Նամիպիա|Նամիպիա]] - [[:hy:Նամիբիա|Նամիբիա]] - [[:en:Namibia|Namibia]] * [[:hyw:Նաուրու|Նաուրու]] - [[:hy:Նաուրու|Նաուրու]] - [[:en:Nauru|Nauru]] * [[:hyw:Նիքարակուա|Նիքարակուա]] - [[:hy:Նիկարագուա|Նիկարագուա]] - [[:en:Nicaragua|Nicaragua]] * [[:hyw:Նիժեր|Նիժեր]] - [[:hy:Նիգեր|Նիգեր]] - [[:en:Niger|Niger]] * [[:hyw:Հիւսիսային Մաքետոնիա|Հիւսիսային Մաքետոնիա]] - [[:hy:Հյուսիսային Մակեդոնիա|Հյուսիսային Մակեդոնիա]] - [[:en:North Macedonia|North Macedonia]] * [[:hyw:Փալաու|Փալաու]] - [[:hy:Պալաու|Պալաու]] - [[:en:Palau|Palau]] * [[:hyw:Բաբուա Նոր Կինի|Բաբուա Նոր Կինի]] - [[:hy:Պապուա Նոր Գվինեա|Պապուա Նոր Գվինեա]] - [[:en:Papua New Guinea|Papua New Guinea]] * [[:hyw:Բարակուայ|Բարակուայ]] - [[:hy:Պարագվայ|Պարագվայ]] - [[:en:Paraguay|Paraguay]] * [[:hyw:Բերու|Բերու]] - [[:hy:Պերու|Պերու]] - [[:en:Peru|Peru]] * [[:hyw:Ֆիլիբիններ|Ֆիլիբիններ]] - [[:hy:Ֆիլիպիններ|Ֆիլիպիններ]] - [[:en:Philippines|Philippines]] * [[:hyw:Ռուանտա|Ռուանտա]] - [[:hy:Ռուանդա|Ռուանդա]] - [[:en:Rwanda|Rwanda]] * [[:hyw:Սան Լուսիա|Սան Լուսիա]] - [[:hy:Սենթ Լյուսիա|Սենթ Լյուսիա]] - [[:en:Saint Lucia|Saint Lucia]] * [[:hyw:Սան Վինսնթ եւ Կրենատիններ|Սան Վինսնթ եւ Կրենատիններ]] - [[:hy:Սենթ Վինսենթ և Գրենադիններ|Սենթ Վինսենթ և Գրենադիններ]] - [[:en:Saint Vincent and the Grenadines|Saint Vincent and the Grenadines]] * [[:hyw:Սան Մարինո|Սան Մարինո]] - [[:hy:Սան Մարինո|Սան Մարինո]] - [[:en:San Marino|San Marino]] * [[:hyw:Սան Թոմէ եւ Բրինսիբի|Սան Թոմէ եւ Բրինսիբի]] - [[:hy:Սան Տոմե և Պրինսիպի|Սան Տոմե և Պրինսիպի]] - [[:en:Sao Tome and Principe|Sao Tome and Principe]] * [[:hyw:Սենեկալ|Սենեկալ]] - [[:hy:Սենեգալ|Սենեգալ]] - [[:en:Senegal|Senegal]] * [[:hyw:Սեյշելեան կղզիներ|Սեյշելեան կղզիներ]] - [[:hy:Սեյշելյան կղզիներ|Սեյշելյան կղզիներ]] - [[:en:Seychelles|Seychelles]] * [[:hyw:Սոմալիա|Սոմալիա]] - [[:hy:Սոմալի|Սոմալի]] - [[:en:Somalia|Somalia]] * [[:hyw:Հարաւային Քորէա|Հարաւային Քորէա]] - [[:hy:Պալաու|Հիւսիսային Քորէա]] - [[:en:South Korea|South Korea]] * [[:hyw:Հարաւային Սուտան|Հարաւային Սուտան]] - [[:hy:Հարավային Սուդան|Հարավային Սուդան]] - [[:en:South Sudan|South Sudan]] * [[:hyw:Շրի Լանքա|Շրի Լանքա]] - [[:hy:Շրի Լանկա|Շրի Լանկա]] - [[:en:Sri Lanka|Sri Lanka]] * [[:hyw:Սուրինամ|Սուրինամ]] - [[:hy:Սուրինամ|Սուրինամ]] - [[:en:Suriname|Suriname]] * [[:hyw:Թաճիքստան|Թաճիքստան]] - [[:hy:Տաջիկստան|Տաջիկստան]] - [[:en:Tajikistan|Tajikistan]] * [[:hyw:Թանզանիա|Թանզանիա]] - [[:hy:Տանզանիա|Տանզանիա]] - [[:en:Tanzania|Tanzania]] * [[:hyw:Թաիլանտ|Թաիլանտ]] - [[:hy:Թաիլանդ|Թաիլանդ]] - [[:en:Thailand|Thailand]] * [[:hyw:Արեւելեան Թիմոր|Արեւելեան Թիմոր]] - [[:hy:Արևելյան Թիմոր|Արևելյան Թիմոր]] - [[:en:Timor-Leste|Timor-Leste]] * [[:hyw:Թոկո|Թոկո]] - [[:hy:Տոգո|Տոգո]] - [[:en:Togo|Togo]] * [[:hyw:Թոնկա|Թոնկա]] - [[:hy:Տոնգա|Տոնգա]] - [[:en:Tonga|Tonga]] * [[:hyw:Թրինիտատ եւ Թոպակո|Թրինիտատ եւ Թոպակո]] - [[:hy:Տրինիդադ և Տոբագո|Տրինիդադ և Տոբագո]] - [[:en:Trinidad and Tobago|Trinidad and Tobago]] * [[:hyw:Թուրքմենստան|Թուրքմենստան]] - [[:hy:Թուրքմենստան|Թուրքմենստան]] - [[:en:Turkmenistan|Turkmenistan]] * [[:hyw:Թուվալու|Թուվալու]] - [[:hy:Տուվալու|Տուվալու]] - [[:en:Tuvalu|Tuvalu]] * [[:hyw:Միացեալ Թագաւորութիւն|Միացեալ Թագաւորութիւն]] - [[:hy:Միացյալ Թագավորություն|Միացյալ Թագավորություն]] - [[:en:United Kingdom|United Kingdom]] * [[:hyw:Վիեթնամ|Վիեթնամ]] - [[:hy:Վիետնամ|Վիետնամ]] - [[:en:Vietnam|Vietnam]] ==== Երկիրներ, որոնք ՄԱԿ-ի անդամ չեն, ոչ ալ դիտորդ ==== * [[:hyw:Հարաւային Օսիա|Հարաւային Օսիա]] - [[:hy:Հարավային Օսիա|Հարավային Օսիա]] - [[:en:South Ossetia|South Ossetia]] * [[:hyw:Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետութիւն|Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետություն|Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետություն]] - [[:en:Sahrawi Arab Democratic Republic|Sahrawi Arab Democratic Republic]] === Լեզուներ === * [[Մանտարին Չինարէն]] - [[:en:Mandarin Chinese]] * [[Հինտի]] - [[:en:Hindi]] * [[Սպաներէն]] - [[:en:Spanish language]] * [[Պենկալերէն]] - [[:en:Bengali language]] * [[Փորթուկալերէն]] - [[:en:Portuguese language]] * [[Ուրտու]] - [[:en:Urdu]] * [[Ինտոնեզերէն]] - [[:en:Indonesian language]] * [[Մարաթերէն]] - [[:en:Marathi language]] * [[Թելուկերէն]] - [[:en:Telugu language]] * [[Հաուներէն]] - [[:en:Hausa language]] * [[Թամիլերէն]] - [[:en:Tamil language]] * [[Սուահիլերէն]] - [[:en:Swahili language]] * [[Վիեդնամերէն]] - [[:en:Vietnamese language]] * [[Թակալերէն]] - [[:en:Tagalog language]] * [[Փունճապերէն]] - [[:en:Punjabi language]] * [[Քորերէն]] - [[:en:Korean language]] * [[Ճավանեզերէն]] - [[:en:Javanese language]] * [[Կուճարաթերէն]] - [[:en:Gujarati language]] * [[Ամհարերէն]] - [[:en:Amharic]] * [[Քաննատերէն]] - [[:en:Kannada]] * [[Ապխազերէն]] - [[:en:Abkhaz language]] * [[Ալպաներէն]] - [[:en:Albanian language]] * [[Պրեթոներէն]] - [[:en:Breton language]] * [[Պուլկարերէն]] - [[:en:Bulgarian language]] * [[Քաթալաներէն]] - [[:en:Catalan language]] * [[Քորսիքերէն]] - [[:en:Corsican language]] * [[Խրիմի Թաթարերէն]] - [[:en:Crimean Tatar language]] * [[Չեխերէն]] - [[:en:Czech language]] * [[Տանիերէն]] - [[:en:Danish language]] * [[Հոլանտերէն]] - [[:en:Dutch language]] * [[Էսթոներէն]] - [[:en:Estonian language]] * [[ֆիններէն]] - [[:en:Finnish language]] * [[Իսլանտերէն]] - [[:en:Icelandic language]] * [[Իռլանտերէն]] - [[:en:Irish language]] * [[Լադիշերէն]] - [[:en:Latvian language]] * [[Լիդվերէն]] - [[:en:Lithuanian language]] * [[Լիւքսամպուրկերէն]] - [[:en:Luxembourgish]] * [[Մակեդոներէն]] - [[:en:Macedonian language]] * [[Մալթայերէն]] - [[:en:Maltese language]] * [[Նորվեկերէն]] - [[:en:Norweigian language]] * [[Լեհերէն]] - [[:en:Polish language]] * [[Ռոմանշերէն]] - [[:en:Romansh language]] * [[Ռումանիրէն]] - [[:en:Romanian language]] * [[Սերպոխորվաթերէն]] - [[:en:Serbo-Croatian]] * [[Սլովաքերէն]] - [[:en:Slovak language]] * [[Սլովեներէն]] - [[:en:Slovenian language]] * [[Շուետերէն]] - [[:en:Swedish language]] === Երաժշտական Նուագարաններ === ===== Փայտեայ փողային գործիքներ ===== * [[Քլարինեթ]] - [[:hy:Կլառնետ|Կլառնետ]] - [[:en:Clarinet|Clarinet]] * [[Աւագափող]] - [[:hy:Ֆլէյտա|Ֆլէյտա]] - [[:en:Flute|Flute]] * [[Հոպոյ]] - [[:hy:Հոբոյ|Հոբոյ]] - [[:en:Oboe|Oboe]] * [[Պասուն]] - [[:hy:Ֆագոտ (երաժշտական գործիք)|Ֆագոտ (երաժշտական գործիք)]] - [[:en:Bassoon|Bassoon]] ===== Պղնձեայ փողային գործիքներ ===== * [[Թուպա]] - [[:en:Tuba|Tuba]] * [[Թրոմպոն]] - [[:hy:Տրոմբոն|Տրոմբոն]] - [[:en:Trombone|Trombone]] * [[Գալարափող]] - [[:hy:Գալարափող|Գալարափող]] - [[:en:French horn|French horn]] * [[Շեփոր]] - [[:hy:Շեփոր|Շեփոր]] - [[:en:Trumpet|Trumpet]] === CEE Ցանկ === * [[Համշէնի Բարբառ]] - [https://en.wikipedia.org/wiki/Homshetsi%20dialect Homshetsi Dialiect] * [[Հայերը Ռուսիոյ Մէջ]] - [[:en:Armenians in Russia]] * [[Հայերը Ֆրանսայի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_France * [[Հայերը Իրանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Iranian_Armenians * [[Հայերը Իրաքի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Iraqi_Armenians * [[Հայերը Վրաստանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Georgia * [[Հայերը Ազրպէյճանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Azerbaijan * [[Հայերը Արժանթինի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Argentine * [[Հայերը Սուրիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Syria * [[Հայերը Ուքրանիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Ukraine * [[Հայերը Աւստրիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Austria * [[Հայերը Շուէտի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Sweden * [[Հայերը Գանատայի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Canadians * [[Հայերը Աւստրալիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Australians * [[Հայերը Թուրքիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Turkey * [[Հայերը Սինկափուրի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Singapore * [[Հայերը Չինաստանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_China * [[Հակահայկականութիւն]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Anti-Armenian_sentiment * [[Թագնուած Հայեր]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Hidden_Armenians === Հայ անձնաւորութիւններ === * [[Քարիմ Բագրատունի]] - [[:en:Karim Pakradouni]] * [[Վիգէն Պապիկեան]] - [[:en:Viken Babikian]] * [[Ճօ Մանճանիելօ]] - [[:en:Joe Manganiello]] * [[Սոնա Մովսէսեան]] - [[:en:Sona Movsesian]] * [[Լէրի Կակոսեան]] - [[:en:Larry Gagosian]] * [[Ալիս Փանիկեան]] - [[:en:Alice Panikian]] * [[Լոռի Հայթայեան]] - [[:en:Laury Haytayan]] * [[Զաւեն Գույումճեան]] - [[:en:Zaven Kouyoumdjian]] * [[Մարիա Նալպանտեան]] - [[:en:Maria Nalbandian]] * [[Նուրհան]] - [[:en:Nourhanne]] * [[Նիքոլ Սապա]] - [[:en:Nicole Saba]] * [[Նշան Տէր Յարութիւնեան]] - [[:ar:نيشان (إعلامي)]] * [[Թուլիփ Ճոշի]] - [[:en:Tulip Joshi]] * [[Նուրա Գէւորգեան]] - [[:en:Noura Kevorkian]] * [[Սագօ Շահինեան]] - [[:en:Sako Shahinian]] * [[Մարիամ Նուր]] - [[:en:Mariam Nour]] * [[Մարտիկ Չափարեան]] - [[:en:Mardik Tchaparian]] * [[Յակոբ Տոնապետեան]] - [[:en:Agop Donabidian]] * [[Վարդան Ղազարեան]] - [[:en:Vardan Ghazaryan]] * [[Կրեթա Թասլաքեան]] - [[:en:Gretta Taslakian]] * [[Կլատիս Պերեճիքլեան]] - [[:en:Gladys Berejiklian]] * [[Խորէն Աբրահամեան]] - [[:en:Khoren Abrahamyan]] * [[Տորք Անգեղ]] - [[:en:Tork Angegh]] - [[:hy:Տորք Անգեղ]] * [[Ալեքսանտր Երիցեան]] - [[:hy:Ալեքսանդր Երիցյան]] === Այլ === * [[Եղիշէ Չարենցի կեանքի ժամանակագրութիւն]] - [[:hy:Եղիշե_Չարենցի_կյանքի_ժամանակագրություն|Եղիշե Չարենցի կյանքի ժամանակագրություն]] * [[Մայքրոսոֆթ Ուինտոուզ]] - [[:hy:Մայքրոսոֆթ Վինդոուզ]] - [[:en:Microsoft Windows]] * [[Հարաւային Քալիֆորնիոյ Համալսարան]] - [[:en:University of Southern California]] * [[Ալեն Տըլոն]] - [[:en:Alain Delon]] * [[Տնտեսական Համագործակցութեան եւ Զարգացման Կազմակերպութիւն]] - [[:en:OECD]] * [[Կամալ Ապտել Նասեր]] - [[:en:Gamal Abdel Nasser]] * [[Տուպայ]] - [[:en:Dubai]] * [[Սեւիլիոյ տաճար]] - [[:hy:Սևիլյայի_տաճար|Սևիլյայի տաճար]] - [[:en:Seville_Cathedral|Seville Cathedral]] * [[Օքլընտի Համալսարան]] - [[:en:University of Auckland|University of Auckland]] * [[Պալամանտ Համալսարան]] - [[:en:University of Balamand]] * [[Քուրա, Լիբանան]] - [[:en:Koura District]] * [[Լիբանանի Քաղաքացիական Պատերազմ]] - [[:en:Lebanese Civil War]] * [[Ճոսեֆ Սթալին]] -[[:en:Joseph Stalin]] === Կաղապարներ === * [[:en:Template:Wikibooks]] * [[:en:Wikivoyage inline]] * [[:en:Template:Osmrelation-inline]] pbi7adpo7tud93ohcnqbmof3mbmeusl 236302 236301 2024-12-11T06:46:40Z ShahenWasHere 140 /* Այլ */ 236302 wikitext text/x-wiki == Անհրաժեշտ յօդուածներ == Բարե՛ւ, ստորեւ կրնաք գտնել յօդուածներու ցանկ մը: Այս յօդուածներուն ներկայութիւնը արեւմտահայերէն ուիքիի վրայ անհրաժեշտ է, իրենց տուն տուէք մեր ուիքիին վրայ եւ գրեցէք իրենց մասին 😃 === Երկիրներ === * [[:hyw:Միջին Արեւելք]] - [[:en:Middle East]] * [[:hyw:Անտոռա|Անտոռա]] - [[:hy:Անդորրա|Անդորրա]] - [[:en:Andorra|Andorra]] * [[:hyw:Անկոլա|Անկոլա]] - [[:hy:Անկոլա|Անկոլա]] - [[:en:Andorra|Andorra]] * [[:hyw:Անդիկուա եւ Պարպուտա|Անդիկուա եւ Պարպուտա]] - [[:hy:Անտիգուա և Բարբուդա|Անտիգուա և Բարբուդա]] - [[:en:Andorra|Andorra]] * [[:hyw:Պահամեան Կղզիներ|Պահամեան Կղզիներ]] - [[:hy:Բահամյան Կղզիներ|Բահամյան Կղզիներ]] - [[:en:Bahamas|Bahamas]] * [[:hyw:Պարպատոս|Պարպատոս]] - [[:hy:Բարբադոս|Բարբադոս]] - [[:en:Barbados|Barbados]] * [[:hyw:Պելիզ|Պելիզ]] - [[:hy:Բելիզ|Բելիզ]] - [[:en:Belize|Belize]] * [[:hyw:Պենին|Պենին]] - [[:hy:Բենին|Բենին]] - [[:en:Benin|Benin]] * [[:hyw:Պութան|Պութան]] - [[:hy:Բութան|Բութան]] - [[:en:Bhutan|Bhutan]] * [[:hyw:Պոզնիա եւ Հերցեկովինա|Պոզնիա եւ Հերցեկովինա]] - [[:hy:Բոսնիա և Հերցեգովինա|Բոսնիա և Հերցեգովինա]] - [[:en:Bosnia and Herzegovina|Bosnia and Herzegovina]] * [[:hyw:Պուրքինա Ֆասօ|Պուրքինա Ֆասօ]] - [[:hy:Բուրկինա Ֆասո|Բուրկինա Ֆասո]] - [[:en:Burkina Faso|Burkina Faso]] * [[:hyw:Քոթ Տիվուար|Պոլիվիա]] - [[:hy:Կոտ դ'Իվուար|Կոտ դ'Իվուար]] - [[:en:Ivory Coast|Ivory Coast]] * [[:hyw:Քափօ Վերտէ|Քափօ Վերտէ]] - [[:hy:Կաբո Վերդե|Կաբո Վերդե]] - [[:en:Cape Verde|Cape Verde]] * [[:hyw:Քամպոճա|Քամպոճա]] - [[:hy:Կամբոջա|Կամբոջա]] - [[:en:Cambodia|Cambodia]] * [[:hyw:Քամերուն|Քամերուն]] - [[:hy:Կամերուն|Կամերուն]] - [[:en:Cameroon|Cameroon]] * [[:hyw:Կենդրոնային Ափրիկէի Հանրապետութիւն|Կենդրոնային Ափրիկէի Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն|Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն]] - [[:en:Central African Republic|Central African Republic]] * [[:hyw:Չատ|Չատ]] - [[:hy:Չադ|Չադ]] - [[:en:Chad|Chad]] * [[:hyw:Քոմորեան կղզիներ|Քոմորեան կղզիներ]] - [[:hy:Կոմորյան կղզիներ|Կոմորյան կղզիներ]] - [[:en:Comoros|Comoros]] * [[:hyw:Քոնկոյի Հանրապետութիւն|Քոնկոյի Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Կոնգոյի Հանրապետություն|Կոնգոյի Հանրապետություն]] - [[:en:Republic of the Congo|Republic of the Congo]] * [[:hyw:Քոնկոյի Ժողովրդավար Հանրապետութիւն|Քոնկոյի Ժողովրդավար Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն]] - [[:en:Democratic Republic of the Congo|Democratic Republic of the Congo]] * [[:hyw:Քրուաթիա|Քրուաթիա]] - [[:hy:Խորվաթիա|Խորվաթիա]] - [[:en:Croatia|Croatia]] * [[:hyw:Տոմինիքա|Տոմինիքա]] - [[:hy:Դոմինիկա|Դոմինիկա]] - [[:en:Dominica|Dominica]] * [[:hyw:Տոմինիքեան Հանրապետութիւն|Տոմինիքեան Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Դոմինիկյան Հանրապետություն|Դոմինիկյան Հանրապետություն]] - [[:en:Dominican Republic|Dominican Republic]] * [[:hyw:Էքուատոր|Էքուատոր]] - [[:hy:Էկվադոր|Էկվադոր]] - [[:en:Ecuador|Ecuador]] * [[:hyw:Սալվատոր|Սալվատոր]] - [[:hy:Սալվադոր|Սալվադոր]] - [[:en:El Salvador|El Salvador]] * [[:hyw:Հասարակածային Կինի|Հասարակածային Կինի]] - [[:hy:Հասարակածային Գվինեա|Հասարակածային Գվինեա]] - [[:en:Equatorial Guinea|Equatorial Guinea]] * [[:hyw:Էսուաթինի|Էսուաթինի]] - [[:hy:Էսվատինի|Էսվատինի]] - [[:en:Eswatini|Eswatini]] * [[:hyw:Կապոն|Կապոն]] - [[:hy:Գաբոն|Գաբոն]] - [[:en:Gabon|Gabon]] * [[:hyw:Կամպիա|Կամպիա]] - [[:hy:Գամբիա|Գամբիա]] - [[:en:Gambia|Gambia]] * [[:hyw:Կանա|Կանա]] - [[:hy:Գանա|Գանա]] - [[:en:Ghana|Ghana]] * [[:hyw:Կրենատա|Կրենատա]] - [[:hy:Գրենադա|Գրենադա]] - [[:en:Grenada|Grenada]] * [[:hyw:Չատ|Չատ]] - [[:hy:Չադ|Չադ]] - [[:en:Guatemala|Guatemala]] * [[:hyw:Կինի|Կինի]] - [[:hy:Գվինեա|Գվինեա]] - [[:en:Guinea|Guinea]] * [[:hyw:Կինի-Պիսաու|Կինի-Պիսաու]] - [[:hy:Գվինեա-Բիսաու|Գվինեա-Բիսաու]] - [[:en:Guinea-Bissau|Guinea-Bissau]] * [[:hyw:Կայանա|Կայանա]] - [[:hy:Գայանա|Գայանա]] - [[:en:Guyana|Guyana]] * [[:hyw:Հայիթի|Հայիթի]] - [[:hy:Հայիթի|Հայիթի]] - [[:en:Haiti|Haiti]] * [[:hyw:Հոնտուրաս|Հոնտուրաս]] - [[:hy:Հոնդուրաս|Հոնդուրաս]] - [[:en:Honduras|Honduras]] * [[:hyw:Իսլանտա|Իսլանտա]] - [[:hy:Իսլանդիա|Իսլանդիա]] - [[:en:Iceland|Iceland]] * [[:hyw:Քիրիպաթի|Քիրիպաթի]] - [[:hy:Կիրիբատի|Կիրիբատի]] - [[:en:Kiribati|Kiribati]] * [[:hyw:Ղրղզստան|Ղրղզստան]] - [[:hy:Ղրղզստան|Ղրղզստան]] - [[:en:Kyrgyzstan|Kyrgyzstan]] * [[:hyw:Լաոս|Լաոս]] - [[:hy:Լաոս|Լաոս]] - [[:en:Laos|Laos]] * [[:hyw:Մալաուի|Մալաուի]] - [[:hy:Մալավի|Մալավի]] - [[:en:Malawi|Malawi]] * [[:hyw:Մալի|Մալի]] - [[:hy:Մալի|Մալի]] - [[:en:Mali|Mali]] * [[:hyw:Մարշալեան Կղզիներ|Մարշալեան Կղզիներ]] - [[:hy:Մարշալյան կղզիներ|Մարշալյան կղզիներ]] - [[:en:Marshall Islands|Marshall Islands]] * [[:hyw:Մորիթանիա|Մորիթանիա]] - [[:hy:Մավրիտանիա|Մավրիտանիա]] - [[:en:Mauritania|Mauritania]] * [[:hyw:Մաւրիկիոս|Մաւրիկիոս]] - [[:hy:Մավրիկիոս|Մավրիկիոս]] - [[:en:Mauritius|Mauritius]] * [[:hyw:Միքրոնեզիա|Միքրոնեզիա]] - [[:hy:Միկրոնեզիա|Միկրոնեզիա]] - [[:en:Micronesia|Micronesia]] * [[:hyw:Մոնկոլիա|Մոնկոլիա]] - [[:hy:Մոնղոլիա|Մոնղոլիա]] - [[:en:Mongolia|Mongolia]] * [[:hyw:Մոզամպիք|Մոզամպիք]] - [[:hy:Մոզամբիկ|Մոզամբիկ]] - [[:en:Mozambique|Mozambique]] * [[:hyw:Նամիպիա|Նամիպիա]] - [[:hy:Նամիբիա|Նամիբիա]] - [[:en:Namibia|Namibia]] * [[:hyw:Նաուրու|Նաուրու]] - [[:hy:Նաուրու|Նաուրու]] - [[:en:Nauru|Nauru]] * [[:hyw:Նիքարակուա|Նիքարակուա]] - [[:hy:Նիկարագուա|Նիկարագուա]] - [[:en:Nicaragua|Nicaragua]] * [[:hyw:Նիժեր|Նիժեր]] - [[:hy:Նիգեր|Նիգեր]] - [[:en:Niger|Niger]] * [[:hyw:Հիւսիսային Մաքետոնիա|Հիւսիսային Մաքետոնիա]] - [[:hy:Հյուսիսային Մակեդոնիա|Հյուսիսային Մակեդոնիա]] - [[:en:North Macedonia|North Macedonia]] * [[:hyw:Փալաու|Փալաու]] - [[:hy:Պալաու|Պալաու]] - [[:en:Palau|Palau]] * [[:hyw:Բաբուա Նոր Կինի|Բաբուա Նոր Կինի]] - [[:hy:Պապուա Նոր Գվինեա|Պապուա Նոր Գվինեա]] - [[:en:Papua New Guinea|Papua New Guinea]] * [[:hyw:Բարակուայ|Բարակուայ]] - [[:hy:Պարագվայ|Պարագվայ]] - [[:en:Paraguay|Paraguay]] * [[:hyw:Բերու|Բերու]] - [[:hy:Պերու|Պերու]] - [[:en:Peru|Peru]] * [[:hyw:Ֆիլիբիններ|Ֆիլիբիններ]] - [[:hy:Ֆիլիպիններ|Ֆիլիպիններ]] - [[:en:Philippines|Philippines]] * [[:hyw:Ռուանտա|Ռուանտա]] - [[:hy:Ռուանդա|Ռուանդա]] - [[:en:Rwanda|Rwanda]] * [[:hyw:Սան Լուսիա|Սան Լուսիա]] - [[:hy:Սենթ Լյուսիա|Սենթ Լյուսիա]] - [[:en:Saint Lucia|Saint Lucia]] * [[:hyw:Սան Վինսնթ եւ Կրենատիններ|Սան Վինսնթ եւ Կրենատիններ]] - [[:hy:Սենթ Վինսենթ և Գրենադիններ|Սենթ Վինսենթ և Գրենադիններ]] - [[:en:Saint Vincent and the Grenadines|Saint Vincent and the Grenadines]] * [[:hyw:Սան Մարինո|Սան Մարինո]] - [[:hy:Սան Մարինո|Սան Մարինո]] - [[:en:San Marino|San Marino]] * [[:hyw:Սան Թոմէ եւ Բրինսիբի|Սան Թոմէ եւ Բրինսիբի]] - [[:hy:Սան Տոմե և Պրինսիպի|Սան Տոմե և Պրինսիպի]] - [[:en:Sao Tome and Principe|Sao Tome and Principe]] * [[:hyw:Սենեկալ|Սենեկալ]] - [[:hy:Սենեգալ|Սենեգալ]] - [[:en:Senegal|Senegal]] * [[:hyw:Սեյշելեան կղզիներ|Սեյշելեան կղզիներ]] - [[:hy:Սեյշելյան կղզիներ|Սեյշելյան կղզիներ]] - [[:en:Seychelles|Seychelles]] * [[:hyw:Սոմալիա|Սոմալիա]] - [[:hy:Սոմալի|Սոմալի]] - [[:en:Somalia|Somalia]] * [[:hyw:Հարաւային Քորէա|Հարաւային Քորէա]] - [[:hy:Պալաու|Հիւսիսային Քորէա]] - [[:en:South Korea|South Korea]] * [[:hyw:Հարաւային Սուտան|Հարաւային Սուտան]] - [[:hy:Հարավային Սուդան|Հարավային Սուդան]] - [[:en:South Sudan|South Sudan]] * [[:hyw:Շրի Լանքա|Շրի Լանքա]] - [[:hy:Շրի Լանկա|Շրի Լանկա]] - [[:en:Sri Lanka|Sri Lanka]] * [[:hyw:Սուրինամ|Սուրինամ]] - [[:hy:Սուրինամ|Սուրինամ]] - [[:en:Suriname|Suriname]] * [[:hyw:Թաճիքստան|Թաճիքստան]] - [[:hy:Տաջիկստան|Տաջիկստան]] - [[:en:Tajikistan|Tajikistan]] * [[:hyw:Թանզանիա|Թանզանիա]] - [[:hy:Տանզանիա|Տանզանիա]] - [[:en:Tanzania|Tanzania]] * [[:hyw:Թաիլանտ|Թաիլանտ]] - [[:hy:Թաիլանդ|Թաիլանդ]] - [[:en:Thailand|Thailand]] * [[:hyw:Արեւելեան Թիմոր|Արեւելեան Թիմոր]] - [[:hy:Արևելյան Թիմոր|Արևելյան Թիմոր]] - [[:en:Timor-Leste|Timor-Leste]] * [[:hyw:Թոկո|Թոկո]] - [[:hy:Տոգո|Տոգո]] - [[:en:Togo|Togo]] * [[:hyw:Թոնկա|Թոնկա]] - [[:hy:Տոնգա|Տոնգա]] - [[:en:Tonga|Tonga]] * [[:hyw:Թրինիտատ եւ Թոպակո|Թրինիտատ եւ Թոպակո]] - [[:hy:Տրինիդադ և Տոբագո|Տրինիդադ և Տոբագո]] - [[:en:Trinidad and Tobago|Trinidad and Tobago]] * [[:hyw:Թուրքմենստան|Թուրքմենստան]] - [[:hy:Թուրքմենստան|Թուրքմենստան]] - [[:en:Turkmenistan|Turkmenistan]] * [[:hyw:Թուվալու|Թուվալու]] - [[:hy:Տուվալու|Տուվալու]] - [[:en:Tuvalu|Tuvalu]] * [[:hyw:Միացեալ Թագաւորութիւն|Միացեալ Թագաւորութիւն]] - [[:hy:Միացյալ Թագավորություն|Միացյալ Թագավորություն]] - [[:en:United Kingdom|United Kingdom]] * [[:hyw:Վիեթնամ|Վիեթնամ]] - [[:hy:Վիետնամ|Վիետնամ]] - [[:en:Vietnam|Vietnam]] ==== Երկիրներ, որոնք ՄԱԿ-ի անդամ չեն, ոչ ալ դիտորդ ==== * [[:hyw:Հարաւային Օսիա|Հարաւային Օսիա]] - [[:hy:Հարավային Օսիա|Հարավային Օսիա]] - [[:en:South Ossetia|South Ossetia]] * [[:hyw:Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետութիւն|Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետություն|Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետություն]] - [[:en:Sahrawi Arab Democratic Republic|Sahrawi Arab Democratic Republic]] === Լեզուներ === * [[Մանտարին Չինարէն]] - [[:en:Mandarin Chinese]] * [[Հինտի]] - [[:en:Hindi]] * [[Սպաներէն]] - [[:en:Spanish language]] * [[Պենկալերէն]] - [[:en:Bengali language]] * [[Փորթուկալերէն]] - [[:en:Portuguese language]] * [[Ուրտու]] - [[:en:Urdu]] * [[Ինտոնեզերէն]] - [[:en:Indonesian language]] * [[Մարաթերէն]] - [[:en:Marathi language]] * [[Թելուկերէն]] - [[:en:Telugu language]] * [[Հաուներէն]] - [[:en:Hausa language]] * [[Թամիլերէն]] - [[:en:Tamil language]] * [[Սուահիլերէն]] - [[:en:Swahili language]] * [[Վիեդնամերէն]] - [[:en:Vietnamese language]] * [[Թակալերէն]] - [[:en:Tagalog language]] * [[Փունճապերէն]] - [[:en:Punjabi language]] * [[Քորերէն]] - [[:en:Korean language]] * [[Ճավանեզերէն]] - [[:en:Javanese language]] * [[Կուճարաթերէն]] - [[:en:Gujarati language]] * [[Ամհարերէն]] - [[:en:Amharic]] * [[Քաննատերէն]] - [[:en:Kannada]] * [[Ապխազերէն]] - [[:en:Abkhaz language]] * [[Ալպաներէն]] - [[:en:Albanian language]] * [[Պրեթոներէն]] - [[:en:Breton language]] * [[Պուլկարերէն]] - [[:en:Bulgarian language]] * [[Քաթալաներէն]] - [[:en:Catalan language]] * [[Քորսիքերէն]] - [[:en:Corsican language]] * [[Խրիմի Թաթարերէն]] - [[:en:Crimean Tatar language]] * [[Չեխերէն]] - [[:en:Czech language]] * [[Տանիերէն]] - [[:en:Danish language]] * [[Հոլանտերէն]] - [[:en:Dutch language]] * [[Էսթոներէն]] - [[:en:Estonian language]] * [[ֆիններէն]] - [[:en:Finnish language]] * [[Իսլանտերէն]] - [[:en:Icelandic language]] * [[Իռլանտերէն]] - [[:en:Irish language]] * [[Լադիշերէն]] - [[:en:Latvian language]] * [[Լիդվերէն]] - [[:en:Lithuanian language]] * [[Լիւքսամպուրկերէն]] - [[:en:Luxembourgish]] * [[Մակեդոներէն]] - [[:en:Macedonian language]] * [[Մալթայերէն]] - [[:en:Maltese language]] * [[Նորվեկերէն]] - [[:en:Norweigian language]] * [[Լեհերէն]] - [[:en:Polish language]] * [[Ռոմանշերէն]] - [[:en:Romansh language]] * [[Ռումանիրէն]] - [[:en:Romanian language]] * [[Սերպոխորվաթերէն]] - [[:en:Serbo-Croatian]] * [[Սլովաքերէն]] - [[:en:Slovak language]] * [[Սլովեներէն]] - [[:en:Slovenian language]] * [[Շուետերէն]] - [[:en:Swedish language]] === Երաժշտական Նուագարաններ === ===== Փայտեայ փողային գործիքներ ===== * [[Քլարինեթ]] - [[:hy:Կլառնետ|Կլառնետ]] - [[:en:Clarinet|Clarinet]] * [[Աւագափող]] - [[:hy:Ֆլէյտա|Ֆլէյտա]] - [[:en:Flute|Flute]] * [[Հոպոյ]] - [[:hy:Հոբոյ|Հոբոյ]] - [[:en:Oboe|Oboe]] * [[Պասուն]] - [[:hy:Ֆագոտ (երաժշտական գործիք)|Ֆագոտ (երաժշտական գործիք)]] - [[:en:Bassoon|Bassoon]] ===== Պղնձեայ փողային գործիքներ ===== * [[Թուպա]] - [[:en:Tuba|Tuba]] * [[Թրոմպոն]] - [[:hy:Տրոմբոն|Տրոմբոն]] - [[:en:Trombone|Trombone]] * [[Գալարափող]] - [[:hy:Գալարափող|Գալարափող]] - [[:en:French horn|French horn]] * [[Շեփոր]] - [[:hy:Շեփոր|Շեփոր]] - [[:en:Trumpet|Trumpet]] === CEE Ցանկ === * [[Համշէնի Բարբառ]] - [https://en.wikipedia.org/wiki/Homshetsi%20dialect Homshetsi Dialiect] * [[Հայերը Ռուսիոյ Մէջ]] - [[:en:Armenians in Russia]] * [[Հայերը Ֆրանսայի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_France * [[Հայերը Իրանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Iranian_Armenians * [[Հայերը Իրաքի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Iraqi_Armenians * [[Հայերը Վրաստանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Georgia * [[Հայերը Ազրպէյճանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Azerbaijan * [[Հայերը Արժանթինի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Argentine * [[Հայերը Սուրիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Syria * [[Հայերը Ուքրանիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Ukraine * [[Հայերը Աւստրիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Austria * [[Հայերը Շուէտի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Sweden * [[Հայերը Գանատայի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Canadians * [[Հայերը Աւստրալիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Australians * [[Հայերը Թուրքիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Turkey * [[Հայերը Սինկափուրի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Singapore * [[Հայերը Չինաստանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_China * [[Հակահայկականութիւն]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Anti-Armenian_sentiment * [[Թագնուած Հայեր]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Hidden_Armenians === Հայ անձնաւորութիւններ === * [[Քարիմ Բագրատունի]] - [[:en:Karim Pakradouni]] * [[Վիգէն Պապիկեան]] - [[:en:Viken Babikian]] * [[Ճօ Մանճանիելօ]] - [[:en:Joe Manganiello]] * [[Սոնա Մովսէսեան]] - [[:en:Sona Movsesian]] * [[Լէրի Կակոսեան]] - [[:en:Larry Gagosian]] * [[Ալիս Փանիկեան]] - [[:en:Alice Panikian]] * [[Լոռի Հայթայեան]] - [[:en:Laury Haytayan]] * [[Զաւեն Գույումճեան]] - [[:en:Zaven Kouyoumdjian]] * [[Մարիա Նալպանտեան]] - [[:en:Maria Nalbandian]] * [[Նուրհան]] - [[:en:Nourhanne]] * [[Նիքոլ Սապա]] - [[:en:Nicole Saba]] * [[Նշան Տէր Յարութիւնեան]] - [[:ar:نيشان (إعلامي)]] * [[Թուլիփ Ճոշի]] - [[:en:Tulip Joshi]] * [[Նուրա Գէւորգեան]] - [[:en:Noura Kevorkian]] * [[Սագօ Շահինեան]] - [[:en:Sako Shahinian]] * [[Մարիամ Նուր]] - [[:en:Mariam Nour]] * [[Մարտիկ Չափարեան]] - [[:en:Mardik Tchaparian]] * [[Յակոբ Տոնապետեան]] - [[:en:Agop Donabidian]] * [[Վարդան Ղազարեան]] - [[:en:Vardan Ghazaryan]] * [[Կրեթա Թասլաքեան]] - [[:en:Gretta Taslakian]] * [[Կլատիս Պերեճիքլեան]] - [[:en:Gladys Berejiklian]] * [[Խորէն Աբրահամեան]] - [[:en:Khoren Abrahamyan]] * [[Տորք Անգեղ]] - [[:en:Tork Angegh]] - [[:hy:Տորք Անգեղ]] * [[Ալեքսանտր Երիցեան]] - [[:hy:Ալեքսանդր Երիցյան]] === Այլ === * [[Եղիշէ Չարենցի կեանքի ժամանակագրութիւն]] - [[:hy:Եղիշե_Չարենցի_կյանքի_ժամանակագրություն|Եղիշե Չարենցի կյանքի ժամանակագրություն]] * [[Մայքրոսոֆթ Ուինտոուզ]] - [[:hy:Մայքրոսոֆթ Վինդոուզ]] - [[:en:Microsoft Windows]] * [[Հարաւային Քալիֆորնիոյ Համալսարան]] - [[:en:University of Southern California]] * [[Ալեն Տըլոն]] - [[:en:Alain Delon]] * [[Տնտեսական Համագործակցութեան եւ Զարգացման Կազմակերպութիւն]] - [[:en:OECD]] * [[Կամալ Ապտել Նասեր]] - [[:en:Gamal Abdel Nasser]] * [[Տուպայ]] - [[:en:Dubai]] * [[Սեւիլիոյ տաճար]] - [[:hy:Սևիլյայի_տաճար|Սևիլյայի տաճար]] - [[:en:Seville_Cathedral|Seville Cathedral]] * [[Օքլընտի Համալսարան]] - [[:en:University of Auckland|University of Auckland]] * [[Պալամանտ Համալսարան]] - [[:en:University of Balamand]] * [[Քուրա, Լիբանան]] - [[:en:Koura District]] * [[Լիբանանի Քաղաքացիական Պատերազմ]] - [[:en:Lebanese Civil War]] === Կաղապարներ === * [[:en:Template:Wikibooks]] * [[:en:Wikivoyage inline]] * [[:en:Template:Osmrelation-inline]] fbfrw6qlpu8y11ze56fv4yzte39p6ep 236303 236302 2024-12-11T06:47:42Z ShahenWasHere 140 /* Այլ */ 236303 wikitext text/x-wiki == Անհրաժեշտ յօդուածներ == Բարե՛ւ, ստորեւ կրնաք գտնել յօդուածներու ցանկ մը: Այս յօդուածներուն ներկայութիւնը արեւմտահայերէն ուիքիի վրայ անհրաժեշտ է, իրենց տուն տուէք մեր ուիքիին վրայ եւ գրեցէք իրենց մասին 😃 === Երկիրներ === * [[:hyw:Միջին Արեւելք]] - [[:en:Middle East]] * [[:hyw:Անտոռա|Անտոռա]] - [[:hy:Անդորրա|Անդորրա]] - [[:en:Andorra|Andorra]] * [[:hyw:Անկոլա|Անկոլա]] - [[:hy:Անկոլա|Անկոլա]] - [[:en:Andorra|Andorra]] * [[:hyw:Անդիկուա եւ Պարպուտա|Անդիկուա եւ Պարպուտա]] - [[:hy:Անտիգուա և Բարբուդա|Անտիգուա և Բարբուդա]] - [[:en:Andorra|Andorra]] * [[:hyw:Պահամեան Կղզիներ|Պահամեան Կղզիներ]] - [[:hy:Բահամյան Կղզիներ|Բահամյան Կղզիներ]] - [[:en:Bahamas|Bahamas]] * [[:hyw:Պարպատոս|Պարպատոս]] - [[:hy:Բարբադոս|Բարբադոս]] - [[:en:Barbados|Barbados]] * [[:hyw:Պելիզ|Պելիզ]] - [[:hy:Բելիզ|Բելիզ]] - [[:en:Belize|Belize]] * [[:hyw:Պենին|Պենին]] - [[:hy:Բենին|Բենին]] - [[:en:Benin|Benin]] * [[:hyw:Պութան|Պութան]] - [[:hy:Բութան|Բութան]] - [[:en:Bhutan|Bhutan]] * [[:hyw:Պոզնիա եւ Հերցեկովինա|Պոզնիա եւ Հերցեկովինա]] - [[:hy:Բոսնիա և Հերցեգովինա|Բոսնիա և Հերցեգովինա]] - [[:en:Bosnia and Herzegovina|Bosnia and Herzegovina]] * [[:hyw:Պուրքինա Ֆասօ|Պուրքինա Ֆասօ]] - [[:hy:Բուրկինա Ֆասո|Բուրկինա Ֆասո]] - [[:en:Burkina Faso|Burkina Faso]] * [[:hyw:Քոթ Տիվուար|Պոլիվիա]] - [[:hy:Կոտ դ'Իվուար|Կոտ դ'Իվուար]] - [[:en:Ivory Coast|Ivory Coast]] * [[:hyw:Քափօ Վերտէ|Քափօ Վերտէ]] - [[:hy:Կաբո Վերդե|Կաբո Վերդե]] - [[:en:Cape Verde|Cape Verde]] * [[:hyw:Քամպոճա|Քամպոճա]] - [[:hy:Կամբոջա|Կամբոջա]] - [[:en:Cambodia|Cambodia]] * [[:hyw:Քամերուն|Քամերուն]] - [[:hy:Կամերուն|Կամերուն]] - [[:en:Cameroon|Cameroon]] * [[:hyw:Կենդրոնային Ափրիկէի Հանրապետութիւն|Կենդրոնային Ափրիկէի Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն|Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն]] - [[:en:Central African Republic|Central African Republic]] * [[:hyw:Չատ|Չատ]] - [[:hy:Չադ|Չադ]] - [[:en:Chad|Chad]] * [[:hyw:Քոմորեան կղզիներ|Քոմորեան կղզիներ]] - [[:hy:Կոմորյան կղզիներ|Կոմորյան կղզիներ]] - [[:en:Comoros|Comoros]] * [[:hyw:Քոնկոյի Հանրապետութիւն|Քոնկոյի Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Կոնգոյի Հանրապետություն|Կոնգոյի Հանրապետություն]] - [[:en:Republic of the Congo|Republic of the Congo]] * [[:hyw:Քոնկոյի Ժողովրդավար Հանրապետութիւն|Քոնկոյի Ժողովրդավար Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն]] - [[:en:Democratic Republic of the Congo|Democratic Republic of the Congo]] * [[:hyw:Քրուաթիա|Քրուաթիա]] - [[:hy:Խորվաթիա|Խորվաթիա]] - [[:en:Croatia|Croatia]] * [[:hyw:Տոմինիքա|Տոմինիքա]] - [[:hy:Դոմինիկա|Դոմինիկա]] - [[:en:Dominica|Dominica]] * [[:hyw:Տոմինիքեան Հանրապետութիւն|Տոմինիքեան Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Դոմինիկյան Հանրապետություն|Դոմինիկյան Հանրապետություն]] - [[:en:Dominican Republic|Dominican Republic]] * [[:hyw:Էքուատոր|Էքուատոր]] - [[:hy:Էկվադոր|Էկվադոր]] - [[:en:Ecuador|Ecuador]] * [[:hyw:Սալվատոր|Սալվատոր]] - [[:hy:Սալվադոր|Սալվադոր]] - [[:en:El Salvador|El Salvador]] * [[:hyw:Հասարակածային Կինի|Հասարակածային Կինի]] - [[:hy:Հասարակածային Գվինեա|Հասարակածային Գվինեա]] - [[:en:Equatorial Guinea|Equatorial Guinea]] * [[:hyw:Էսուաթինի|Էսուաթինի]] - [[:hy:Էսվատինի|Էսվատինի]] - [[:en:Eswatini|Eswatini]] * [[:hyw:Կապոն|Կապոն]] - [[:hy:Գաբոն|Գաբոն]] - [[:en:Gabon|Gabon]] * [[:hyw:Կամպիա|Կամպիա]] - [[:hy:Գամբիա|Գամբիա]] - [[:en:Gambia|Gambia]] * [[:hyw:Կանա|Կանա]] - [[:hy:Գանա|Գանա]] - [[:en:Ghana|Ghana]] * [[:hyw:Կրենատա|Կրենատա]] - [[:hy:Գրենադա|Գրենադա]] - [[:en:Grenada|Grenada]] * [[:hyw:Չատ|Չատ]] - [[:hy:Չադ|Չադ]] - [[:en:Guatemala|Guatemala]] * [[:hyw:Կինի|Կինի]] - [[:hy:Գվինեա|Գվինեա]] - [[:en:Guinea|Guinea]] * [[:hyw:Կինի-Պիսաու|Կինի-Պիսաու]] - [[:hy:Գվինեա-Բիսաու|Գվինեա-Բիսաու]] - [[:en:Guinea-Bissau|Guinea-Bissau]] * [[:hyw:Կայանա|Կայանա]] - [[:hy:Գայանա|Գայանա]] - [[:en:Guyana|Guyana]] * [[:hyw:Հայիթի|Հայիթի]] - [[:hy:Հայիթի|Հայիթի]] - [[:en:Haiti|Haiti]] * [[:hyw:Հոնտուրաս|Հոնտուրաս]] - [[:hy:Հոնդուրաս|Հոնդուրաս]] - [[:en:Honduras|Honduras]] * [[:hyw:Իսլանտա|Իսլանտա]] - [[:hy:Իսլանդիա|Իսլանդիա]] - [[:en:Iceland|Iceland]] * [[:hyw:Քիրիպաթի|Քիրիպաթի]] - [[:hy:Կիրիբատի|Կիրիբատի]] - [[:en:Kiribati|Kiribati]] * [[:hyw:Ղրղզստան|Ղրղզստան]] - [[:hy:Ղրղզստան|Ղրղզստան]] - [[:en:Kyrgyzstan|Kyrgyzstan]] * [[:hyw:Լաոս|Լաոս]] - [[:hy:Լաոս|Լաոս]] - [[:en:Laos|Laos]] * [[:hyw:Մալաուի|Մալաուի]] - [[:hy:Մալավի|Մալավի]] - [[:en:Malawi|Malawi]] * [[:hyw:Մալի|Մալի]] - [[:hy:Մալի|Մալի]] - [[:en:Mali|Mali]] * [[:hyw:Մարշալեան Կղզիներ|Մարշալեան Կղզիներ]] - [[:hy:Մարշալյան կղզիներ|Մարշալյան կղզիներ]] - [[:en:Marshall Islands|Marshall Islands]] * [[:hyw:Մորիթանիա|Մորիթանիա]] - [[:hy:Մավրիտանիա|Մավրիտանիա]] - [[:en:Mauritania|Mauritania]] * [[:hyw:Մաւրիկիոս|Մաւրիկիոս]] - [[:hy:Մավրիկիոս|Մավրիկիոս]] - [[:en:Mauritius|Mauritius]] * [[:hyw:Միքրոնեզիա|Միքրոնեզիա]] - [[:hy:Միկրոնեզիա|Միկրոնեզիա]] - [[:en:Micronesia|Micronesia]] * [[:hyw:Մոնկոլիա|Մոնկոլիա]] - [[:hy:Մոնղոլիա|Մոնղոլիա]] - [[:en:Mongolia|Mongolia]] * [[:hyw:Մոզամպիք|Մոզամպիք]] - [[:hy:Մոզամբիկ|Մոզամբիկ]] - [[:en:Mozambique|Mozambique]] * [[:hyw:Նամիպիա|Նամիպիա]] - [[:hy:Նամիբիա|Նամիբիա]] - [[:en:Namibia|Namibia]] * [[:hyw:Նաուրու|Նաուրու]] - [[:hy:Նաուրու|Նաուրու]] - [[:en:Nauru|Nauru]] * [[:hyw:Նիքարակուա|Նիքարակուա]] - [[:hy:Նիկարագուա|Նիկարագուա]] - [[:en:Nicaragua|Nicaragua]] * [[:hyw:Նիժեր|Նիժեր]] - [[:hy:Նիգեր|Նիգեր]] - [[:en:Niger|Niger]] * [[:hyw:Հիւսիսային Մաքետոնիա|Հիւսիսային Մաքետոնիա]] - [[:hy:Հյուսիսային Մակեդոնիա|Հյուսիսային Մակեդոնիա]] - [[:en:North Macedonia|North Macedonia]] * [[:hyw:Փալաու|Փալաու]] - [[:hy:Պալաու|Պալաու]] - [[:en:Palau|Palau]] * [[:hyw:Բաբուա Նոր Կինի|Բաբուա Նոր Կինի]] - [[:hy:Պապուա Նոր Գվինեա|Պապուա Նոր Գվինեա]] - [[:en:Papua New Guinea|Papua New Guinea]] * [[:hyw:Բարակուայ|Բարակուայ]] - [[:hy:Պարագվայ|Պարագվայ]] - [[:en:Paraguay|Paraguay]] * [[:hyw:Բերու|Բերու]] - [[:hy:Պերու|Պերու]] - [[:en:Peru|Peru]] * [[:hyw:Ֆիլիբիններ|Ֆիլիբիններ]] - [[:hy:Ֆիլիպիններ|Ֆիլիպիններ]] - [[:en:Philippines|Philippines]] * [[:hyw:Ռուանտա|Ռուանտա]] - [[:hy:Ռուանդա|Ռուանդա]] - [[:en:Rwanda|Rwanda]] * [[:hyw:Սան Լուսիա|Սան Լուսիա]] - [[:hy:Սենթ Լյուսիա|Սենթ Լյուսիա]] - [[:en:Saint Lucia|Saint Lucia]] * [[:hyw:Սան Վինսնթ եւ Կրենատիններ|Սան Վինսնթ եւ Կրենատիններ]] - [[:hy:Սենթ Վինսենթ և Գրենադիններ|Սենթ Վինսենթ և Գրենադիններ]] - [[:en:Saint Vincent and the Grenadines|Saint Vincent and the Grenadines]] * [[:hyw:Սան Մարինո|Սան Մարինո]] - [[:hy:Սան Մարինո|Սան Մարինո]] - [[:en:San Marino|San Marino]] * [[:hyw:Սան Թոմէ եւ Բրինսիբի|Սան Թոմէ եւ Բրինսիբի]] - [[:hy:Սան Տոմե և Պրինսիպի|Սան Տոմե և Պրինսիպի]] - [[:en:Sao Tome and Principe|Sao Tome and Principe]] * [[:hyw:Սենեկալ|Սենեկալ]] - [[:hy:Սենեգալ|Սենեգալ]] - [[:en:Senegal|Senegal]] * [[:hyw:Սեյշելեան կղզիներ|Սեյշելեան կղզիներ]] - [[:hy:Սեյշելյան կղզիներ|Սեյշելյան կղզիներ]] - [[:en:Seychelles|Seychelles]] * [[:hyw:Սոմալիա|Սոմալիա]] - [[:hy:Սոմալի|Սոմալի]] - [[:en:Somalia|Somalia]] * [[:hyw:Հարաւային Քորէա|Հարաւային Քորէա]] - [[:hy:Պալաու|Հիւսիսային Քորէա]] - [[:en:South Korea|South Korea]] * [[:hyw:Հարաւային Սուտան|Հարաւային Սուտան]] - [[:hy:Հարավային Սուդան|Հարավային Սուդան]] - [[:en:South Sudan|South Sudan]] * [[:hyw:Շրի Լանքա|Շրի Լանքա]] - [[:hy:Շրի Լանկա|Շրի Լանկա]] - [[:en:Sri Lanka|Sri Lanka]] * [[:hyw:Սուրինամ|Սուրինամ]] - [[:hy:Սուրինամ|Սուրինամ]] - [[:en:Suriname|Suriname]] * [[:hyw:Թաճիքստան|Թաճիքստան]] - [[:hy:Տաջիկստան|Տաջիկստան]] - [[:en:Tajikistan|Tajikistan]] * [[:hyw:Թանզանիա|Թանզանիա]] - [[:hy:Տանզանիա|Տանզանիա]] - [[:en:Tanzania|Tanzania]] * [[:hyw:Թաիլանտ|Թաիլանտ]] - [[:hy:Թաիլանդ|Թաիլանդ]] - [[:en:Thailand|Thailand]] * [[:hyw:Արեւելեան Թիմոր|Արեւելեան Թիմոր]] - [[:hy:Արևելյան Թիմոր|Արևելյան Թիմոր]] - [[:en:Timor-Leste|Timor-Leste]] * [[:hyw:Թոկո|Թոկո]] - [[:hy:Տոգո|Տոգո]] - [[:en:Togo|Togo]] * [[:hyw:Թոնկա|Թոնկա]] - [[:hy:Տոնգա|Տոնգա]] - [[:en:Tonga|Tonga]] * [[:hyw:Թրինիտատ եւ Թոպակո|Թրինիտատ եւ Թոպակո]] - [[:hy:Տրինիդադ և Տոբագո|Տրինիդադ և Տոբագո]] - [[:en:Trinidad and Tobago|Trinidad and Tobago]] * [[:hyw:Թուրքմենստան|Թուրքմենստան]] - [[:hy:Թուրքմենստան|Թուրքմենստան]] - [[:en:Turkmenistan|Turkmenistan]] * [[:hyw:Թուվալու|Թուվալու]] - [[:hy:Տուվալու|Տուվալու]] - [[:en:Tuvalu|Tuvalu]] * [[:hyw:Միացեալ Թագաւորութիւն|Միացեալ Թագաւորութիւն]] - [[:hy:Միացյալ Թագավորություն|Միացյալ Թագավորություն]] - [[:en:United Kingdom|United Kingdom]] * [[:hyw:Վիեթնամ|Վիեթնամ]] - [[:hy:Վիետնամ|Վիետնամ]] - [[:en:Vietnam|Vietnam]] ==== Երկիրներ, որոնք ՄԱԿ-ի անդամ չեն, ոչ ալ դիտորդ ==== * [[:hyw:Հարաւային Օսիա|Հարաւային Օսիա]] - [[:hy:Հարավային Օսիա|Հարավային Օսիա]] - [[:en:South Ossetia|South Ossetia]] * [[:hyw:Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետութիւն|Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետություն|Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետություն]] - [[:en:Sahrawi Arab Democratic Republic|Sahrawi Arab Democratic Republic]] === Լեզուներ === * [[Մանտարին Չինարէն]] - [[:en:Mandarin Chinese]] * [[Հինտի]] - [[:en:Hindi]] * [[Սպաներէն]] - [[:en:Spanish language]] * [[Պենկալերէն]] - [[:en:Bengali language]] * [[Փորթուկալերէն]] - [[:en:Portuguese language]] * [[Ուրտու]] - [[:en:Urdu]] * [[Ինտոնեզերէն]] - [[:en:Indonesian language]] * [[Մարաթերէն]] - [[:en:Marathi language]] * [[Թելուկերէն]] - [[:en:Telugu language]] * [[Հաուներէն]] - [[:en:Hausa language]] * [[Թամիլերէն]] - [[:en:Tamil language]] * [[Սուահիլերէն]] - [[:en:Swahili language]] * [[Վիեդնամերէն]] - [[:en:Vietnamese language]] * [[Թակալերէն]] - [[:en:Tagalog language]] * [[Փունճապերէն]] - [[:en:Punjabi language]] * [[Քորերէն]] - [[:en:Korean language]] * [[Ճավանեզերէն]] - [[:en:Javanese language]] * [[Կուճարաթերէն]] - [[:en:Gujarati language]] * [[Ամհարերէն]] - [[:en:Amharic]] * [[Քաննատերէն]] - [[:en:Kannada]] * [[Ապխազերէն]] - [[:en:Abkhaz language]] * [[Ալպաներէն]] - [[:en:Albanian language]] * [[Պրեթոներէն]] - [[:en:Breton language]] * [[Պուլկարերէն]] - [[:en:Bulgarian language]] * [[Քաթալաներէն]] - [[:en:Catalan language]] * [[Քորսիքերէն]] - [[:en:Corsican language]] * [[Խրիմի Թաթարերէն]] - [[:en:Crimean Tatar language]] * [[Չեխերէն]] - [[:en:Czech language]] * [[Տանիերէն]] - [[:en:Danish language]] * [[Հոլանտերէն]] - [[:en:Dutch language]] * [[Էսթոներէն]] - [[:en:Estonian language]] * [[ֆիններէն]] - [[:en:Finnish language]] * [[Իսլանտերէն]] - [[:en:Icelandic language]] * [[Իռլանտերէն]] - [[:en:Irish language]] * [[Լադիշերէն]] - [[:en:Latvian language]] * [[Լիդվերէն]] - [[:en:Lithuanian language]] * [[Լիւքսամպուրկերէն]] - [[:en:Luxembourgish]] * [[Մակեդոներէն]] - [[:en:Macedonian language]] * [[Մալթայերէն]] - [[:en:Maltese language]] * [[Նորվեկերէն]] - [[:en:Norweigian language]] * [[Լեհերէն]] - [[:en:Polish language]] * [[Ռոմանշերէն]] - [[:en:Romansh language]] * [[Ռումանիրէն]] - [[:en:Romanian language]] * [[Սերպոխորվաթերէն]] - [[:en:Serbo-Croatian]] * [[Սլովաքերէն]] - [[:en:Slovak language]] * [[Սլովեներէն]] - [[:en:Slovenian language]] * [[Շուետերէն]] - [[:en:Swedish language]] === Երաժշտական Նուագարաններ === ===== Փայտեայ փողային գործիքներ ===== * [[Քլարինեթ]] - [[:hy:Կլառնետ|Կլառնետ]] - [[:en:Clarinet|Clarinet]] * [[Աւագափող]] - [[:hy:Ֆլէյտա|Ֆլէյտա]] - [[:en:Flute|Flute]] * [[Հոպոյ]] - [[:hy:Հոբոյ|Հոբոյ]] - [[:en:Oboe|Oboe]] * [[Պասուն]] - [[:hy:Ֆագոտ (երաժշտական գործիք)|Ֆագոտ (երաժշտական գործիք)]] - [[:en:Bassoon|Bassoon]] ===== Պղնձեայ փողային գործիքներ ===== * [[Թուպա]] - [[:en:Tuba|Tuba]] * [[Թրոմպոն]] - [[:hy:Տրոմբոն|Տրոմբոն]] - [[:en:Trombone|Trombone]] * [[Գալարափող]] - [[:hy:Գալարափող|Գալարափող]] - [[:en:French horn|French horn]] * [[Շեփոր]] - [[:hy:Շեփոր|Շեփոր]] - [[:en:Trumpet|Trumpet]] === CEE Ցանկ === * [[Համշէնի Բարբառ]] - [https://en.wikipedia.org/wiki/Homshetsi%20dialect Homshetsi Dialiect] * [[Հայերը Ռուսիոյ Մէջ]] - [[:en:Armenians in Russia]] * [[Հայերը Ֆրանսայի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_France * [[Հայերը Իրանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Iranian_Armenians * [[Հայերը Իրաքի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Iraqi_Armenians * [[Հայերը Վրաստանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Georgia * [[Հայերը Ազրպէյճանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Azerbaijan * [[Հայերը Արժանթինի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Argentine * [[Հայերը Սուրիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Syria * [[Հայերը Ուքրանիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Ukraine * [[Հայերը Աւստրիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Austria * [[Հայերը Շուէտի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Sweden * [[Հայերը Գանատայի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Canadians * [[Հայերը Աւստրալիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Australians * [[Հայերը Թուրքիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Turkey * [[Հայերը Սինկափուրի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Singapore * [[Հայերը Չինաստանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_China * [[Հակահայկականութիւն]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Anti-Armenian_sentiment * [[Թագնուած Հայեր]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Hidden_Armenians === Հայ անձնաւորութիւններ === * [[Քարիմ Բագրատունի]] - [[:en:Karim Pakradouni]] * [[Վիգէն Պապիկեան]] - [[:en:Viken Babikian]] * [[Ճօ Մանճանիելօ]] - [[:en:Joe Manganiello]] * [[Սոնա Մովսէսեան]] - [[:en:Sona Movsesian]] * [[Լէրի Կակոսեան]] - [[:en:Larry Gagosian]] * [[Ալիս Փանիկեան]] - [[:en:Alice Panikian]] * [[Լոռի Հայթայեան]] - [[:en:Laury Haytayan]] * [[Զաւեն Գույումճեան]] - [[:en:Zaven Kouyoumdjian]] * [[Մարիա Նալպանտեան]] - [[:en:Maria Nalbandian]] * [[Նուրհան]] - [[:en:Nourhanne]] * [[Նիքոլ Սապա]] - [[:en:Nicole Saba]] * [[Նշան Տէր Յարութիւնեան]] - [[:ar:نيشان (إعلامي)]] * [[Թուլիփ Ճոշի]] - [[:en:Tulip Joshi]] * [[Նուրա Գէւորգեան]] - [[:en:Noura Kevorkian]] * [[Սագօ Շահինեան]] - [[:en:Sako Shahinian]] * [[Մարիամ Նուր]] - [[:en:Mariam Nour]] * [[Մարտիկ Չափարեան]] - [[:en:Mardik Tchaparian]] * [[Յակոբ Տոնապետեան]] - [[:en:Agop Donabidian]] * [[Վարդան Ղազարեան]] - [[:en:Vardan Ghazaryan]] * [[Կրեթա Թասլաքեան]] - [[:en:Gretta Taslakian]] * [[Կլատիս Պերեճիքլեան]] - [[:en:Gladys Berejiklian]] * [[Խորէն Աբրահամեան]] - [[:en:Khoren Abrahamyan]] * [[Տորք Անգեղ]] - [[:en:Tork Angegh]] - [[:hy:Տորք Անգեղ]] * [[Ալեքսանտր Երիցեան]] - [[:hy:Ալեքսանդր Երիցյան]] === Այլ === * [[Եղիշէ Չարենցի կեանքի ժամանակագրութիւն]] - [[:hy:Եղիշե_Չարենցի_կյանքի_ժամանակագրություն|Եղիշե Չարենցի կյանքի ժամանակագրություն]] * [[Մայքրոսոֆթ Ուինտոուզ]] - [[:hy:Մայքրոսոֆթ Վինդոուզ]] - [[:en:Microsoft Windows]] * [[Հարաւային Քալիֆորնիոյ Համալսարան]] - [[:en:University of Southern California]] * [[Ալեն Տըլոն]] - [[:en:Alain Delon]] * [[Տնտեսական Համագործակցութեան եւ Զարգացման Կազմակերպութիւն]] - [[:en:OECD]] * [[Կամալ Ապտել Նասեր]] - [[:en:Gamal Abdel Nasser]] * [[Տուպայ]] - [[:en:Dubai]] * [[Սեւիլիոյ տաճար]] - [[:hy:Սևիլյայի_տաճար|Սևիլյայի տաճար]] - [[:en:Seville_Cathedral|Seville Cathedral]] * [[Օքլընտի Համալսարան]] - [[:en:University of Auckland|University of Auckland]] * [[Պալամանտ Համալսարան]] - [[:en:University of Balamand]] * [[Քուրա, Լիբանան]] - [[:en:Koura District]] * [[Լիբանանի Քաղաքացիական Պատերազմ]] - [[:en:Lebanese Civil War]] * [[Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին]] - [[:hy:Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին]] - [[:en:Mother See of Holy Etchmiadzin]] === Կաղապարներ === * [[:en:Template:Wikibooks]] * [[:en:Wikivoyage inline]] * [[:en:Template:Osmrelation-inline]] 2zv6b2ecpbnoz8qtfjspbuotphj9ha2 236305 236303 2024-12-11T06:49:10Z ShahenWasHere 140 /* Երկիրներ */ 236305 wikitext text/x-wiki == Անհրաժեշտ յօդուածներ == Բարե՛ւ, ստորեւ կրնաք գտնել յօդուածներու ցանկ մը: Այս յօդուածներուն ներկայութիւնը արեւմտահայերէն ուիքիի վրայ անհրաժեշտ է, իրենց տուն տուէք մեր ուիքիին վրայ եւ գրեցէք իրենց մասին 😃 === Երկիրներ === * [[Միջին Արեւելք]] - [[:en:Middle East]] * [[:hyw:Անտոռա|Անտոռա]] - [[:hy:Անդորրա|Անդորրա]] - [[:en:Andorra|Andorra]] * [[:hyw:Անկոլա|Անկոլա]] - [[:hy:Անկոլա|Անկոլա]] - [[:en:Andorra|Andorra]] * [[:hyw:Անդիկուա եւ Պարպուտա|Անդիկուա եւ Պարպուտա]] - [[:hy:Անտիգուա և Բարբուդա|Անտիգուա և Բարբուդա]] - [[:en:Andorra|Andorra]] * [[:hyw:Պահամեան Կղզիներ|Պահամեան Կղզիներ]] - [[:hy:Բահամյան Կղզիներ|Բահամյան Կղզիներ]] - [[:en:Bahamas|Bahamas]] * [[:hyw:Պարպատոս|Պարպատոս]] - [[:hy:Բարբադոս|Բարբադոս]] - [[:en:Barbados|Barbados]] * [[:hyw:Պելիզ|Պելիզ]] - [[:hy:Բելիզ|Բելիզ]] - [[:en:Belize|Belize]] * [[:hyw:Պենին|Պենին]] - [[:hy:Բենին|Բենին]] - [[:en:Benin|Benin]] * [[:hyw:Պութան|Պութան]] - [[:hy:Բութան|Բութան]] - [[:en:Bhutan|Bhutan]] * [[:hyw:Պոզնիա եւ Հերցեկովինա|Պոզնիա եւ Հերցեկովինա]] - [[:hy:Բոսնիա և Հերցեգովինա|Բոսնիա և Հերցեգովինա]] - [[:en:Bosnia and Herzegovina|Bosnia and Herzegovina]] * [[:hyw:Պուրքինա Ֆասօ|Պուրքինա Ֆասօ]] - [[:hy:Բուրկինա Ֆասո|Բուրկինա Ֆասո]] - [[:en:Burkina Faso|Burkina Faso]] * [[:hyw:Քոթ Տիվուար|Պոլիվիա]] - [[:hy:Կոտ դ'Իվուար|Կոտ դ'Իվուար]] - [[:en:Ivory Coast|Ivory Coast]] * [[:hyw:Քափօ Վերտէ|Քափօ Վերտէ]] - [[:hy:Կաբո Վերդե|Կաբո Վերդե]] - [[:en:Cape Verde|Cape Verde]] * [[:hyw:Քամպոճա|Քամպոճա]] - [[:hy:Կամբոջա|Կամբոջա]] - [[:en:Cambodia|Cambodia]] * [[:hyw:Քամերուն|Քամերուն]] - [[:hy:Կամերուն|Կամերուն]] - [[:en:Cameroon|Cameroon]] * [[:hyw:Կենդրոնային Ափրիկէի Հանրապետութիւն|Կենդրոնային Ափրիկէի Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն|Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն]] - [[:en:Central African Republic|Central African Republic]] * [[:hyw:Չատ|Չատ]] - [[:hy:Չադ|Չադ]] - [[:en:Chad|Chad]] * [[:hyw:Քոմորեան կղզիներ|Քոմորեան կղզիներ]] - [[:hy:Կոմորյան կղզիներ|Կոմորյան կղզիներ]] - [[:en:Comoros|Comoros]] * [[:hyw:Քոնկոյի Հանրապետութիւն|Քոնկոյի Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Կոնգոյի Հանրապետություն|Կոնգոյի Հանրապետություն]] - [[:en:Republic of the Congo|Republic of the Congo]] * [[:hyw:Քոնկոյի Ժողովրդավար Հանրապետութիւն|Քոնկոյի Ժողովրդավար Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն]] - [[:en:Democratic Republic of the Congo|Democratic Republic of the Congo]] * [[:hyw:Քրուաթիա|Քրուաթիա]] - [[:hy:Խորվաթիա|Խորվաթիա]] - [[:en:Croatia|Croatia]] * [[:hyw:Տոմինիքա|Տոմինիքա]] - [[:hy:Դոմինիկա|Դոմինիկա]] - [[:en:Dominica|Dominica]] * [[:hyw:Տոմինիքեան Հանրապետութիւն|Տոմինիքեան Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Դոմինիկյան Հանրապետություն|Դոմինիկյան Հանրապետություն]] - [[:en:Dominican Republic|Dominican Republic]] * [[:hyw:Էքուատոր|Էքուատոր]] - [[:hy:Էկվադոր|Էկվադոր]] - [[:en:Ecuador|Ecuador]] * [[:hyw:Սալվատոր|Սալվատոր]] - [[:hy:Սալվադոր|Սալվադոր]] - [[:en:El Salvador|El Salvador]] * [[:hyw:Հասարակածային Կինի|Հասարակածային Կինի]] - [[:hy:Հասարակածային Գվինեա|Հասարակածային Գվինեա]] - [[:en:Equatorial Guinea|Equatorial Guinea]] * [[:hyw:Էսուաթինի|Էսուաթինի]] - [[:hy:Էսվատինի|Էսվատինի]] - [[:en:Eswatini|Eswatini]] * [[:hyw:Կապոն|Կապոն]] - [[:hy:Գաբոն|Գաբոն]] - [[:en:Gabon|Gabon]] * [[:hyw:Կամպիա|Կամպիա]] - [[:hy:Գամբիա|Գամբիա]] - [[:en:Gambia|Gambia]] * [[:hyw:Կանա|Կանա]] - [[:hy:Գանա|Գանա]] - [[:en:Ghana|Ghana]] * [[:hyw:Կրենատա|Կրենատա]] - [[:hy:Գրենադա|Գրենադա]] - [[:en:Grenada|Grenada]] * [[:hyw:Չատ|Չատ]] - [[:hy:Չադ|Չադ]] - [[:en:Guatemala|Guatemala]] * [[:hyw:Կինի|Կինի]] - [[:hy:Գվինեա|Գվինեա]] - [[:en:Guinea|Guinea]] * [[:hyw:Կինի-Պիսաու|Կինի-Պիսաու]] - [[:hy:Գվինեա-Բիսաու|Գվինեա-Բիսաու]] - [[:en:Guinea-Bissau|Guinea-Bissau]] * [[:hyw:Կայանա|Կայանա]] - [[:hy:Գայանա|Գայանա]] - [[:en:Guyana|Guyana]] * [[:hyw:Հայիթի|Հայիթի]] - [[:hy:Հայիթի|Հայիթի]] - [[:en:Haiti|Haiti]] * [[:hyw:Հոնտուրաս|Հոնտուրաս]] - [[:hy:Հոնդուրաս|Հոնդուրաս]] - [[:en:Honduras|Honduras]] * [[:hyw:Իսլանտա|Իսլանտա]] - [[:hy:Իսլանդիա|Իսլանդիա]] - [[:en:Iceland|Iceland]] * [[:hyw:Քիրիպաթի|Քիրիպաթի]] - [[:hy:Կիրիբատի|Կիրիբատի]] - [[:en:Kiribati|Kiribati]] * [[:hyw:Ղրղզստան|Ղրղզստան]] - [[:hy:Ղրղզստան|Ղրղզստան]] - [[:en:Kyrgyzstan|Kyrgyzstan]] * [[:hyw:Լաոս|Լաոս]] - [[:hy:Լաոս|Լաոս]] - [[:en:Laos|Laos]] * [[:hyw:Մալաուի|Մալաուի]] - [[:hy:Մալավի|Մալավի]] - [[:en:Malawi|Malawi]] * [[:hyw:Մալի|Մալի]] - [[:hy:Մալի|Մալի]] - [[:en:Mali|Mali]] * [[:hyw:Մարշալեան Կղզիներ|Մարշալեան Կղզիներ]] - [[:hy:Մարշալյան կղզիներ|Մարշալյան կղզիներ]] - [[:en:Marshall Islands|Marshall Islands]] * [[:hyw:Մորիթանիա|Մորիթանիա]] - [[:hy:Մավրիտանիա|Մավրիտանիա]] - [[:en:Mauritania|Mauritania]] * [[:hyw:Մաւրիկիոս|Մաւրիկիոս]] - [[:hy:Մավրիկիոս|Մավրիկիոս]] - [[:en:Mauritius|Mauritius]] * [[:hyw:Միքրոնեզիա|Միքրոնեզիա]] - [[:hy:Միկրոնեզիա|Միկրոնեզիա]] - [[:en:Micronesia|Micronesia]] * [[:hyw:Մոնկոլիա|Մոնկոլիա]] - [[:hy:Մոնղոլիա|Մոնղոլիա]] - [[:en:Mongolia|Mongolia]] * [[:hyw:Մոզամպիք|Մոզամպիք]] - [[:hy:Մոզամբիկ|Մոզամբիկ]] - [[:en:Mozambique|Mozambique]] * [[:hyw:Նամիպիա|Նամիպիա]] - [[:hy:Նամիբիա|Նամիբիա]] - [[:en:Namibia|Namibia]] * [[:hyw:Նաուրու|Նաուրու]] - [[:hy:Նաուրու|Նաուրու]] - [[:en:Nauru|Nauru]] * [[:hyw:Նիքարակուա|Նիքարակուա]] - [[:hy:Նիկարագուա|Նիկարագուա]] - [[:en:Nicaragua|Nicaragua]] * [[:hyw:Նիժեր|Նիժեր]] - [[:hy:Նիգեր|Նիգեր]] - [[:en:Niger|Niger]] * [[:hyw:Հիւսիսային Մաքետոնիա|Հիւսիսային Մաքետոնիա]] - [[:hy:Հյուսիսային Մակեդոնիա|Հյուսիսային Մակեդոնիա]] - [[:en:North Macedonia|North Macedonia]] * [[:hyw:Փալաու|Փալաու]] - [[:hy:Պալաու|Պալաու]] - [[:en:Palau|Palau]] * [[:hyw:Բաբուա Նոր Կինի|Բաբուա Նոր Կինի]] - [[:hy:Պապուա Նոր Գվինեա|Պապուա Նոր Գվինեա]] - [[:en:Papua New Guinea|Papua New Guinea]] * [[:hyw:Բարակուայ|Բարակուայ]] - [[:hy:Պարագվայ|Պարագվայ]] - [[:en:Paraguay|Paraguay]] * [[:hyw:Բերու|Բերու]] - [[:hy:Պերու|Պերու]] - [[:en:Peru|Peru]] * [[:hyw:Ֆիլիբիններ|Ֆիլիբիններ]] - [[:hy:Ֆիլիպիններ|Ֆիլիպիններ]] - [[:en:Philippines|Philippines]] * [[:hyw:Ռուանտա|Ռուանտա]] - [[:hy:Ռուանդա|Ռուանդա]] - [[:en:Rwanda|Rwanda]] * [[:hyw:Սան Լուսիա|Սան Լուսիա]] - [[:hy:Սենթ Լյուսիա|Սենթ Լյուսիա]] - [[:en:Saint Lucia|Saint Lucia]] * [[:hyw:Սան Վինսնթ եւ Կրենատիններ|Սան Վինսնթ եւ Կրենատիններ]] - [[:hy:Սենթ Վինսենթ և Գրենադիններ|Սենթ Վինսենթ և Գրենադիններ]] - [[:en:Saint Vincent and the Grenadines|Saint Vincent and the Grenadines]] * [[:hyw:Սան Մարինո|Սան Մարինո]] - [[:hy:Սան Մարինո|Սան Մարինո]] - [[:en:San Marino|San Marino]] * [[:hyw:Սան Թոմէ եւ Բրինսիբի|Սան Թոմէ եւ Բրինսիբի]] - [[:hy:Սան Տոմե և Պրինսիպի|Սան Տոմե և Պրինսիպի]] - [[:en:Sao Tome and Principe|Sao Tome and Principe]] * [[:hyw:Սենեկալ|Սենեկալ]] - [[:hy:Սենեգալ|Սենեգալ]] - [[:en:Senegal|Senegal]] * [[:hyw:Սեյշելեան կղզիներ|Սեյշելեան կղզիներ]] - [[:hy:Սեյշելյան կղզիներ|Սեյշելյան կղզիներ]] - [[:en:Seychelles|Seychelles]] * [[:hyw:Սոմալիա|Սոմալիա]] - [[:hy:Սոմալի|Սոմալի]] - [[:en:Somalia|Somalia]] * [[:hyw:Հարաւային Քորէա|Հարաւային Քորէա]] - [[:hy:Պալաու|Հիւսիսային Քորէա]] - [[:en:South Korea|South Korea]] * [[:hyw:Հարաւային Սուտան|Հարաւային Սուտան]] - [[:hy:Հարավային Սուդան|Հարավային Սուդան]] - [[:en:South Sudan|South Sudan]] * [[:hyw:Շրի Լանքա|Շրի Լանքա]] - [[:hy:Շրի Լանկա|Շրի Լանկա]] - [[:en:Sri Lanka|Sri Lanka]] * [[:hyw:Սուրինամ|Սուրինամ]] - [[:hy:Սուրինամ|Սուրինամ]] - [[:en:Suriname|Suriname]] * [[:hyw:Թաճիքստան|Թաճիքստան]] - [[:hy:Տաջիկստան|Տաջիկստան]] - [[:en:Tajikistan|Tajikistan]] * [[:hyw:Թանզանիա|Թանզանիա]] - [[:hy:Տանզանիա|Տանզանիա]] - [[:en:Tanzania|Tanzania]] * [[:hyw:Թաիլանտ|Թաիլանտ]] - [[:hy:Թաիլանդ|Թաիլանդ]] - [[:en:Thailand|Thailand]] * [[:hyw:Արեւելեան Թիմոր|Արեւելեան Թիմոր]] - [[:hy:Արևելյան Թիմոր|Արևելյան Թիմոր]] - [[:en:Timor-Leste|Timor-Leste]] * [[:hyw:Թոկո|Թոկո]] - [[:hy:Տոգո|Տոգո]] - [[:en:Togo|Togo]] * [[:hyw:Թոնկա|Թոնկա]] - [[:hy:Տոնգա|Տոնգա]] - [[:en:Tonga|Tonga]] * [[:hyw:Թրինիտատ եւ Թոպակո|Թրինիտատ եւ Թոպակո]] - [[:hy:Տրինիդադ և Տոբագո|Տրինիդադ և Տոբագո]] - [[:en:Trinidad and Tobago|Trinidad and Tobago]] * [[:hyw:Թուրքմենստան|Թուրքմենստան]] - [[:hy:Թուրքմենստան|Թուրքմենստան]] - [[:en:Turkmenistan|Turkmenistan]] * [[:hyw:Թուվալու|Թուվալու]] - [[:hy:Տուվալու|Տուվալու]] - [[:en:Tuvalu|Tuvalu]] * [[:hyw:Միացեալ Թագաւորութիւն|Միացեալ Թագաւորութիւն]] - [[:hy:Միացյալ Թագավորություն|Միացյալ Թագավորություն]] - [[:en:United Kingdom|United Kingdom]] * [[:hyw:Վիեթնամ|Վիեթնամ]] - [[:hy:Վիետնամ|Վիետնամ]] - [[:en:Vietnam|Vietnam]] ==== Երկիրներ, որոնք ՄԱԿ-ի անդամ չեն, ոչ ալ դիտորդ ==== * [[:hyw:Հարաւային Օսիա|Հարաւային Օսիա]] - [[:hy:Հարավային Օսիա|Հարավային Օսիա]] - [[:en:South Ossetia|South Ossetia]] * [[:hyw:Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետութիւն|Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետություն|Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետություն]] - [[:en:Sahrawi Arab Democratic Republic|Sahrawi Arab Democratic Republic]] === Լեզուներ === * [[Մանտարին Չինարէն]] - [[:en:Mandarin Chinese]] * [[Հինտի]] - [[:en:Hindi]] * [[Սպաներէն]] - [[:en:Spanish language]] * [[Պենկալերէն]] - [[:en:Bengali language]] * [[Փորթուկալերէն]] - [[:en:Portuguese language]] * [[Ուրտու]] - [[:en:Urdu]] * [[Ինտոնեզերէն]] - [[:en:Indonesian language]] * [[Մարաթերէն]] - [[:en:Marathi language]] * [[Թելուկերէն]] - [[:en:Telugu language]] * [[Հաուներէն]] - [[:en:Hausa language]] * [[Թամիլերէն]] - [[:en:Tamil language]] * [[Սուահիլերէն]] - [[:en:Swahili language]] * [[Վիեդնամերէն]] - [[:en:Vietnamese language]] * [[Թակալերէն]] - [[:en:Tagalog language]] * [[Փունճապերէն]] - [[:en:Punjabi language]] * [[Քորերէն]] - [[:en:Korean language]] * [[Ճավանեզերէն]] - [[:en:Javanese language]] * [[Կուճարաթերէն]] - [[:en:Gujarati language]] * [[Ամհարերէն]] - [[:en:Amharic]] * [[Քաննատերէն]] - [[:en:Kannada]] * [[Ապխազերէն]] - [[:en:Abkhaz language]] * [[Ալպաներէն]] - [[:en:Albanian language]] * [[Պրեթոներէն]] - [[:en:Breton language]] * [[Պուլկարերէն]] - [[:en:Bulgarian language]] * [[Քաթալաներէն]] - [[:en:Catalan language]] * [[Քորսիքերէն]] - [[:en:Corsican language]] * [[Խրիմի Թաթարերէն]] - [[:en:Crimean Tatar language]] * [[Չեխերէն]] - [[:en:Czech language]] * [[Տանիերէն]] - [[:en:Danish language]] * [[Հոլանտերէն]] - [[:en:Dutch language]] * [[Էսթոներէն]] - [[:en:Estonian language]] * [[ֆիններէն]] - [[:en:Finnish language]] * [[Իսլանտերէն]] - [[:en:Icelandic language]] * [[Իռլանտերէն]] - [[:en:Irish language]] * [[Լադիշերէն]] - [[:en:Latvian language]] * [[Լիդվերէն]] - [[:en:Lithuanian language]] * [[Լիւքսամպուրկերէն]] - [[:en:Luxembourgish]] * [[Մակեդոներէն]] - [[:en:Macedonian language]] * [[Մալթայերէն]] - [[:en:Maltese language]] * [[Նորվեկերէն]] - [[:en:Norweigian language]] * [[Լեհերէն]] - [[:en:Polish language]] * [[Ռոմանշերէն]] - [[:en:Romansh language]] * [[Ռումանիրէն]] - [[:en:Romanian language]] * [[Սերպոխորվաթերէն]] - [[:en:Serbo-Croatian]] * [[Սլովաքերէն]] - [[:en:Slovak language]] * [[Սլովեներէն]] - [[:en:Slovenian language]] * [[Շուետերէն]] - [[:en:Swedish language]] === Երաժշտական Նուագարաններ === ===== Փայտեայ փողային գործիքներ ===== * [[Քլարինեթ]] - [[:hy:Կլառնետ|Կլառնետ]] - [[:en:Clarinet|Clarinet]] * [[Աւագափող]] - [[:hy:Ֆլէյտա|Ֆլէյտա]] - [[:en:Flute|Flute]] * [[Հոպոյ]] - [[:hy:Հոբոյ|Հոբոյ]] - [[:en:Oboe|Oboe]] * [[Պասուն]] - [[:hy:Ֆագոտ (երաժշտական գործիք)|Ֆագոտ (երաժշտական գործիք)]] - [[:en:Bassoon|Bassoon]] ===== Պղնձեայ փողային գործիքներ ===== * [[Թուպա]] - [[:en:Tuba|Tuba]] * [[Թրոմպոն]] - [[:hy:Տրոմբոն|Տրոմբոն]] - [[:en:Trombone|Trombone]] * [[Գալարափող]] - [[:hy:Գալարափող|Գալարափող]] - [[:en:French horn|French horn]] * [[Շեփոր]] - [[:hy:Շեփոր|Շեփոր]] - [[:en:Trumpet|Trumpet]] === CEE Ցանկ === * [[Համշէնի Բարբառ]] - [https://en.wikipedia.org/wiki/Homshetsi%20dialect Homshetsi Dialiect] * [[Հայերը Ռուսիոյ Մէջ]] - [[:en:Armenians in Russia]] * [[Հայերը Ֆրանսայի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_France * [[Հայերը Իրանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Iranian_Armenians * [[Հայերը Իրաքի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Iraqi_Armenians * [[Հայերը Վրաստանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Georgia * [[Հայերը Ազրպէյճանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Azerbaijan * [[Հայերը Արժանթինի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Argentine * [[Հայերը Սուրիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Syria * [[Հայերը Ուքրանիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Ukraine * [[Հայերը Աւստրիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Austria * [[Հայերը Շուէտի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Sweden * [[Հայերը Գանատայի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Canadians * [[Հայերը Աւստրալիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Australians * [[Հայերը Թուրքիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Turkey * [[Հայերը Սինկափուրի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Singapore * [[Հայերը Չինաստանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_China * [[Հակահայկականութիւն]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Anti-Armenian_sentiment * [[Թագնուած Հայեր]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Hidden_Armenians === Հայ անձնաւորութիւններ === * [[Քարիմ Բագրատունի]] - [[:en:Karim Pakradouni]] * [[Վիգէն Պապիկեան]] - [[:en:Viken Babikian]] * [[Ճօ Մանճանիելօ]] - [[:en:Joe Manganiello]] * [[Սոնա Մովսէսեան]] - [[:en:Sona Movsesian]] * [[Լէրի Կակոսեան]] - [[:en:Larry Gagosian]] * [[Ալիս Փանիկեան]] - [[:en:Alice Panikian]] * [[Լոռի Հայթայեան]] - [[:en:Laury Haytayan]] * [[Զաւեն Գույումճեան]] - [[:en:Zaven Kouyoumdjian]] * [[Մարիա Նալպանտեան]] - [[:en:Maria Nalbandian]] * [[Նուրհան]] - [[:en:Nourhanne]] * [[Նիքոլ Սապա]] - [[:en:Nicole Saba]] * [[Նշան Տէր Յարութիւնեան]] - [[:ar:نيشان (إعلامي)]] * [[Թուլիփ Ճոշի]] - [[:en:Tulip Joshi]] * [[Նուրա Գէւորգեան]] - [[:en:Noura Kevorkian]] * [[Սագօ Շահինեան]] - [[:en:Sako Shahinian]] * [[Մարիամ Նուր]] - [[:en:Mariam Nour]] * [[Մարտիկ Չափարեան]] - [[:en:Mardik Tchaparian]] * [[Յակոբ Տոնապետեան]] - [[:en:Agop Donabidian]] * [[Վարդան Ղազարեան]] - [[:en:Vardan Ghazaryan]] * [[Կրեթա Թասլաքեան]] - [[:en:Gretta Taslakian]] * [[Կլատիս Պերեճիքլեան]] - [[:en:Gladys Berejiklian]] * [[Խորէն Աբրահամեան]] - [[:en:Khoren Abrahamyan]] * [[Տորք Անգեղ]] - [[:en:Tork Angegh]] - [[:hy:Տորք Անգեղ]] * [[Ալեքսանտր Երիցեան]] - [[:hy:Ալեքսանդր Երիցյան]] === Այլ === * [[Եղիշէ Չարենցի կեանքի ժամանակագրութիւն]] - [[:hy:Եղիշե_Չարենցի_կյանքի_ժամանակագրություն|Եղիշե Չարենցի կյանքի ժամանակագրություն]] * [[Մայքրոսոֆթ Ուինտոուզ]] - [[:hy:Մայքրոսոֆթ Վինդոուզ]] - [[:en:Microsoft Windows]] * [[Հարաւային Քալիֆորնիոյ Համալսարան]] - [[:en:University of Southern California]] * [[Ալեն Տըլոն]] - [[:en:Alain Delon]] * [[Տնտեսական Համագործակցութեան եւ Զարգացման Կազմակերպութիւն]] - [[:en:OECD]] * [[Կամալ Ապտել Նասեր]] - [[:en:Gamal Abdel Nasser]] * [[Տուպայ]] - [[:en:Dubai]] * [[Սեւիլիոյ տաճար]] - [[:hy:Սևիլյայի_տաճար|Սևիլյայի տաճար]] - [[:en:Seville_Cathedral|Seville Cathedral]] * [[Օքլընտի Համալսարան]] - [[:en:University of Auckland|University of Auckland]] * [[Պալամանտ Համալսարան]] - [[:en:University of Balamand]] * [[Քուրա, Լիբանան]] - [[:en:Koura District]] * [[Լիբանանի Քաղաքացիական Պատերազմ]] - [[:en:Lebanese Civil War]] * [[Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին]] - [[:hy:Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին]] - [[:en:Mother See of Holy Etchmiadzin]] === Կաղապարներ === * [[:en:Template:Wikibooks]] * [[:en:Wikivoyage inline]] * [[:en:Template:Osmrelation-inline]] e45so7bj8qn50v0wb9pbvjw9il8d8qt 236306 236305 2024-12-11T06:49:43Z ShahenWasHere 140 /* Երկիրներ */ 236306 wikitext text/x-wiki == Անհրաժեշտ յօդուածներ == Բարե՛ւ, ստորեւ կրնաք գտնել յօդուածներու ցանկ մը: Այս յօդուածներուն ներկայութիւնը արեւմտահայերէն ուիքիի վրայ անհրաժեշտ է, իրենց տուն տուէք մեր ուիքիին վրայ եւ գրեցէք իրենց մասին 😃 === Երկիրներ === * [[Միջին Արեւելք]] - [[:en:Middle East]] * [[:hyw:Անտոռա|Անտոռա]] - [[:hy:Անդորրա|Անդորրա]] - [[:en:Andorra|Andorra]] * [[:hyw:Անկոլա|Անկոլա]] - [[:hy:Անկոլա|Անկոլա]] - [[:en:Andorra|Andorra]] * [[:hyw:Անդիկուա եւ Պարպուտա|Անդիկուա եւ Պարպուտա]] - [[:hy:Անտիգուա և Բարբուդա|Անտիգուա և Բարբուդա]] - [[:en:Andorra|Andorra]] * [[:hyw:Պահամեան Կղզիներ|Պահամեան Կղզիներ]] - [[:hy:Բահամյան Կղզիներ|Բահամյան Կղզիներ]] - [[:en:Bahamas|Bahamas]] * [[:hyw:Պարպատոս|Պարպատոս]] - [[:hy:Բարբադոս|Բարբադոս]] - [[:en:Barbados|Barbados]] * [[:hyw:Պելիզ|Պելիզ]] - [[:hy:Բելիզ|Բելիզ]] - [[:en:Belize|Belize]] * [[:hyw:Պենին|Պենին]] - [[:hy:Բենին|Բենին]] - [[:en:Benin|Benin]] * [[:hyw:Պութան|Պութան]] - [[:hy:Բութան|Բութան]] - [[:en:Bhutan|Bhutan]] * [[:hyw:Պոզնիա եւ Հերցեկովինա|Պոզնիա եւ Հերցեկովինա]] - [[:hy:Բոսնիա և Հերցեգովինա|Բոսնիա և Հերցեգովինա]] - [[:en:Bosnia and Herzegovina|Bosnia and Herzegovina]] * [[:hyw:Պուրքինա Ֆասօ|Պուրքինա Ֆասօ]] - [[:hy:Բուրկինա Ֆասո|Բուրկինա Ֆասո]] - [[:en:Burkina Faso|Burkina Faso]] * [[:hyw:Քոթ Տիվուար|Պոլիվիա]] - [[:hy:Կոտ դ'Իվուար|Կոտ դ'Իվուար]] - [[:en:Ivory Coast|Ivory Coast]] * [[:hyw:Քափօ Վերտէ|Քափօ Վերտէ]] - [[:hy:Կաբո Վերդե|Կաբո Վերդե]] - [[:en:Cape Verde|Cape Verde]] * [[:hyw:Քամպոճա|Քամպոճա]] - [[:hy:Կամբոջա|Կամբոջա]] - [[:en:Cambodia|Cambodia]] * [[:hyw:Քամերուն|Քամերուն]] - [[:hy:Կամերուն|Կամերուն]] - [[:en:Cameroon|Cameroon]] * [[:hyw:Կենդրոնային Ափրիկէի Հանրապետութիւն|Կենդրոնային Ափրիկէի Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն|Կենտրոնաաֆրիկյան Հանրապետություն]] - [[:en:Central African Republic|Central African Republic]] * [[:hyw:Չատ|Չատ]] - [[:hy:Չադ|Չադ]] - [[:en:Chad|Chad]] * [[:hyw:Քոմորեան կղզիներ|Քոմորեան կղզիներ]] - [[:hy:Կոմորյան կղզիներ|Կոմորյան կղզիներ]] - [[:en:Comoros|Comoros]] * [[:hyw:Քոնկոյի Հանրապետութիւն|Քոնկոյի Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Կոնգոյի Հանրապետություն|Կոնգոյի Հանրապետություն]] - [[:en:Republic of the Congo|Republic of the Congo]] * [[:hyw:Քոնկոյի Ժողովրդավար Հանրապետութիւն|Քոնկոյի Ժողովրդավար Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն]] - [[:en:Democratic Republic of the Congo|Democratic Republic of the Congo]] * [[:hyw:Քրուաթիա|Քրուաթիա]] - [[:hy:Խորվաթիա|Խորվաթիա]] - [[:en:Croatia|Croatia]] * [[:hyw:Տոմինիքա|Տոմինիքա]] - [[:hy:Դոմինիկա|Դոմինիկա]] - [[:en:Dominica|Dominica]] * [[:hyw:Տոմինիքեան Հանրապետութիւն|Տոմինիքեան Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Դոմինիկյան Հանրապետություն|Դոմինիկյան Հանրապետություն]] - [[:en:Dominican Republic|Dominican Republic]] * [[:hyw:Էքուատոր|Էքուատոր]] - [[:hy:Էկվադոր|Էկվադոր]] - [[:en:Ecuador|Ecuador]] * [[:hyw:Սալվատոր|Սալվատոր]] - [[:hy:Սալվադոր|Սալվադոր]] - [[:en:El Salvador|El Salvador]] * [[:hyw:Հասարակածային Կինի|Հասարակածային Կինի]] - [[:hy:Հասարակածային Գվինեա|Հասարակածային Գվինեա]] - [[:en:Equatorial Guinea|Equatorial Guinea]] * [[:hyw:Էսուաթինի|Էսուաթինի]] - [[:hy:Էսվատինի|Էսվատինի]] - [[:en:Eswatini|Eswatini]] * [[:hyw:Կապոն|Կապոն]] - [[:hy:Գաբոն|Գաբոն]] - [[:en:Gabon|Gabon]] * [[:hyw:Կամպիա|Կամպիա]] - [[:hy:Գամբիա|Գամբիա]] - [[:en:Gambia|Gambia]] * [[:hyw:Կանա|Կանա]] - [[:hy:Գանա|Գանա]] - [[:en:Ghana|Ghana]] * [[:hyw:Կրենատա|Կրենատա]] - [[:hy:Գրենադա|Գրենադա]] - [[:en:Grenada|Grenada]] * [[:hyw:Չատ|Չատ]] - [[:hy:Չադ|Չադ]] - [[:en:Guatemala|Guatemala]] * [[:hyw:Կինի|Կինի]] - [[:hy:Գվինեա|Գվինեա]] - [[:en:Guinea|Guinea]] * [[:hyw:Կինի-Պիսաու|Կինի-Պիսաու]] - [[:hy:Գվինեա-Բիսաու|Գվինեա-Բիսաու]] - [[:en:Guinea-Bissau|Guinea-Bissau]] * [[:hyw:Կայանա|Կայանա]] - [[:hy:Գայանա|Գայանա]] - [[:en:Guyana|Guyana]] * [[:hyw:Հայիթի|Հայիթի]] - [[:hy:Հայիթի|Հայիթի]] - [[:en:Haiti|Haiti]] * [[:hyw:Հոնտուրաս|Հոնտուրաս]] - [[:hy:Հոնդուրաս|Հոնդուրաս]] - [[:en:Honduras|Honduras]] * [[:hyw:Իսլանտա|Իսլանտա]] - [[:hy:Իսլանդիա|Իսլանդիա]] - [[:en:Iceland|Iceland]] * [[:hyw:Քիրիպաթի|Քիրիպաթի]] - [[:hy:Կիրիբատի|Կիրիբատի]] - [[:en:Kiribati|Kiribati]] * [[:hyw:Ղրղզստան|Ղրղզստան]] - [[:hy:Ղրղզստան|Ղրղզստան]] - [[:en:Kyrgyzstan|Kyrgyzstan]] * [[:hyw:Լաոս|Լաոս]] - [[:hy:Լաոս|Լաոս]] - [[:en:Laos|Laos]] * [[:hyw:Մալաուի|Մալաուի]] - [[:hy:Մալավի|Մալավի]] - [[:en:Malawi|Malawi]] * [[:hyw:Մալի|Մալի]] - [[:hy:Մալի|Մալի]] - [[:en:Mali|Mali]] * [[:hyw:Մարշալեան Կղզիներ|Մարշալեան Կղզիներ]] - [[:hy:Մարշալյան կղզիներ|Մարշալյան կղզիներ]] - [[:en:Marshall Islands|Marshall Islands]] * [[:hyw:Մորիթանիա|Մորիթանիա]] - [[:hy:Մավրիտանիա|Մավրիտանիա]] - [[:en:Mauritania|Mauritania]] * [[:hyw:Մաւրիկիոս|Մաւրիկիոս]] - [[:hy:Մավրիկիոս|Մավրիկիոս]] - [[:en:Mauritius|Mauritius]] * [[:hyw:Միքրոնեզիա|Միքրոնեզիա]] - [[:hy:Միկրոնեզիա|Միկրոնեզիա]] - [[:en:Micronesia|Micronesia]] * [[:hyw:Մոնկոլիա|Մոնկոլիա]] - [[:hy:Մոնղոլիա|Մոնղոլիա]] - [[:en:Mongolia|Mongolia]] * [[:hyw:Մոզամպիք|Մոզամպիք]] - [[:hy:Մոզամբիկ|Մոզամբիկ]] - [[:en:Mozambique|Mozambique]] * [[:hyw:Նաուրու|Նաուրու]] - [[:hy:Նաուրու|Նաուրու]] - [[:en:Nauru|Nauru]] * [[:hyw:Նիքարակուա|Նիքարակուա]] - [[:hy:Նիկարագուա|Նիկարագուա]] - [[:en:Nicaragua|Nicaragua]] * [[:hyw:Նիժեր|Նիժեր]] - [[:hy:Նիգեր|Նիգեր]] - [[:en:Niger|Niger]] * [[:hyw:Հիւսիսային Մաքետոնիա|Հիւսիսային Մաքետոնիա]] - [[:hy:Հյուսիսային Մակեդոնիա|Հյուսիսային Մակեդոնիա]] - [[:en:North Macedonia|North Macedonia]] * [[:hyw:Փալաու|Փալաու]] - [[:hy:Պալաու|Պալաու]] - [[:en:Palau|Palau]] * [[:hyw:Բաբուա Նոր Կինի|Բաբուա Նոր Կինի]] - [[:hy:Պապուա Նոր Գվինեա|Պապուա Նոր Գվինեա]] - [[:en:Papua New Guinea|Papua New Guinea]] * [[:hyw:Բարակուայ|Բարակուայ]] - [[:hy:Պարագվայ|Պարագվայ]] - [[:en:Paraguay|Paraguay]] * [[:hyw:Բերու|Բերու]] - [[:hy:Պերու|Պերու]] - [[:en:Peru|Peru]] * [[:hyw:Ֆիլիբիններ|Ֆիլիբիններ]] - [[:hy:Ֆիլիպիններ|Ֆիլիպիններ]] - [[:en:Philippines|Philippines]] * [[:hyw:Ռուանտա|Ռուանտա]] - [[:hy:Ռուանդա|Ռուանդա]] - [[:en:Rwanda|Rwanda]] * [[:hyw:Սան Լուսիա|Սան Լուսիա]] - [[:hy:Սենթ Լյուսիա|Սենթ Լյուսիա]] - [[:en:Saint Lucia|Saint Lucia]] * [[:hyw:Սան Վինսնթ եւ Կրենատիններ|Սան Վինսնթ եւ Կրենատիններ]] - [[:hy:Սենթ Վինսենթ և Գրենադիններ|Սենթ Վինսենթ և Գրենադիններ]] - [[:en:Saint Vincent and the Grenadines|Saint Vincent and the Grenadines]] * [[:hyw:Սան Մարինո|Սան Մարինո]] - [[:hy:Սան Մարինո|Սան Մարինո]] - [[:en:San Marino|San Marino]] * [[:hyw:Սան Թոմէ եւ Բրինսիբի|Սան Թոմէ եւ Բրինսիբի]] - [[:hy:Սան Տոմե և Պրինսիպի|Սան Տոմե և Պրինսիպի]] - [[:en:Sao Tome and Principe|Sao Tome and Principe]] * [[:hyw:Սենեկալ|Սենեկալ]] - [[:hy:Սենեգալ|Սենեգալ]] - [[:en:Senegal|Senegal]] * [[:hyw:Սեյշելեան կղզիներ|Սեյշելեան կղզիներ]] - [[:hy:Սեյշելյան կղզիներ|Սեյշելյան կղզիներ]] - [[:en:Seychelles|Seychelles]] * [[:hyw:Սոմալիա|Սոմալիա]] - [[:hy:Սոմալի|Սոմալի]] - [[:en:Somalia|Somalia]] * [[:hyw:Հարաւային Քորէա|Հարաւային Քորէա]] - [[:hy:Պալաու|Հիւսիսային Քորէա]] - [[:en:South Korea|South Korea]] * [[:hyw:Հարաւային Սուտան|Հարաւային Սուտան]] - [[:hy:Հարավային Սուդան|Հարավային Սուդան]] - [[:en:South Sudan|South Sudan]] * [[:hyw:Շրի Լանքա|Շրի Լանքա]] - [[:hy:Շրի Լանկա|Շրի Լանկա]] - [[:en:Sri Lanka|Sri Lanka]] * [[:hyw:Սուրինամ|Սուրինամ]] - [[:hy:Սուրինամ|Սուրինամ]] - [[:en:Suriname|Suriname]] * [[:hyw:Թաճիքստան|Թաճիքստան]] - [[:hy:Տաջիկստան|Տաջիկստան]] - [[:en:Tajikistan|Tajikistan]] * [[:hyw:Թանզանիա|Թանզանիա]] - [[:hy:Տանզանիա|Տանզանիա]] - [[:en:Tanzania|Tanzania]] * [[:hyw:Թաիլանտ|Թաիլանտ]] - [[:hy:Թաիլանդ|Թաիլանդ]] - [[:en:Thailand|Thailand]] * [[:hyw:Արեւելեան Թիմոր|Արեւելեան Թիմոր]] - [[:hy:Արևելյան Թիմոր|Արևելյան Թիմոր]] - [[:en:Timor-Leste|Timor-Leste]] * [[:hyw:Թոկո|Թոկո]] - [[:hy:Տոգո|Տոգո]] - [[:en:Togo|Togo]] * [[:hyw:Թոնկա|Թոնկա]] - [[:hy:Տոնգա|Տոնգա]] - [[:en:Tonga|Tonga]] * [[:hyw:Թրինիտատ եւ Թոպակո|Թրինիտատ եւ Թոպակո]] - [[:hy:Տրինիդադ և Տոբագո|Տրինիդադ և Տոբագո]] - [[:en:Trinidad and Tobago|Trinidad and Tobago]] * [[:hyw:Թուրքմենստան|Թուրքմենստան]] - [[:hy:Թուրքմենստան|Թուրքմենստան]] - [[:en:Turkmenistan|Turkmenistan]] * [[:hyw:Թուվալու|Թուվալու]] - [[:hy:Տուվալու|Տուվալու]] - [[:en:Tuvalu|Tuvalu]] * [[:hyw:Միացեալ Թագաւորութիւն|Միացեալ Թագաւորութիւն]] - [[:hy:Միացյալ Թագավորություն|Միացյալ Թագավորություն]] - [[:en:United Kingdom|United Kingdom]] * [[:hyw:Վիեթնամ|Վիեթնամ]] - [[:hy:Վիետնամ|Վիետնամ]] - [[:en:Vietnam|Vietnam]] ==== Երկիրներ, որոնք ՄԱԿ-ի անդամ չեն, ոչ ալ դիտորդ ==== * [[:hyw:Հարաւային Օսիա|Հարաւային Օսիա]] - [[:hy:Հարավային Օսիա|Հարավային Օսիա]] - [[:en:South Ossetia|South Ossetia]] * [[:hyw:Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետութիւն|Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետութիւն]] - [[:hy:Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետություն|Սահարայի Արաբական Դեմոկրատական Հանրապետություն]] - [[:en:Sahrawi Arab Democratic Republic|Sahrawi Arab Democratic Republic]] === Լեզուներ === * [[Մանտարին Չինարէն]] - [[:en:Mandarin Chinese]] * [[Հինտի]] - [[:en:Hindi]] * [[Սպաներէն]] - [[:en:Spanish language]] * [[Պենկալերէն]] - [[:en:Bengali language]] * [[Փորթուկալերէն]] - [[:en:Portuguese language]] * [[Ուրտու]] - [[:en:Urdu]] * [[Ինտոնեզերէն]] - [[:en:Indonesian language]] * [[Մարաթերէն]] - [[:en:Marathi language]] * [[Թելուկերէն]] - [[:en:Telugu language]] * [[Հաուներէն]] - [[:en:Hausa language]] * [[Թամիլերէն]] - [[:en:Tamil language]] * [[Սուահիլերէն]] - [[:en:Swahili language]] * [[Վիեդնամերէն]] - [[:en:Vietnamese language]] * [[Թակալերէն]] - [[:en:Tagalog language]] * [[Փունճապերէն]] - [[:en:Punjabi language]] * [[Քորերէն]] - [[:en:Korean language]] * [[Ճավանեզերէն]] - [[:en:Javanese language]] * [[Կուճարաթերէն]] - [[:en:Gujarati language]] * [[Ամհարերէն]] - [[:en:Amharic]] * [[Քաննատերէն]] - [[:en:Kannada]] * [[Ապխազերէն]] - [[:en:Abkhaz language]] * [[Ալպաներէն]] - [[:en:Albanian language]] * [[Պրեթոներէն]] - [[:en:Breton language]] * [[Պուլկարերէն]] - [[:en:Bulgarian language]] * [[Քաթալաներէն]] - [[:en:Catalan language]] * [[Քորսիքերէն]] - [[:en:Corsican language]] * [[Խրիմի Թաթարերէն]] - [[:en:Crimean Tatar language]] * [[Չեխերէն]] - [[:en:Czech language]] * [[Տանիերէն]] - [[:en:Danish language]] * [[Հոլանտերէն]] - [[:en:Dutch language]] * [[Էսթոներէն]] - [[:en:Estonian language]] * [[ֆիններէն]] - [[:en:Finnish language]] * [[Իսլանտերէն]] - [[:en:Icelandic language]] * [[Իռլանտերէն]] - [[:en:Irish language]] * [[Լադիշերէն]] - [[:en:Latvian language]] * [[Լիդվերէն]] - [[:en:Lithuanian language]] * [[Լիւքսամպուրկերէն]] - [[:en:Luxembourgish]] * [[Մակեդոներէն]] - [[:en:Macedonian language]] * [[Մալթայերէն]] - [[:en:Maltese language]] * [[Նորվեկերէն]] - [[:en:Norweigian language]] * [[Լեհերէն]] - [[:en:Polish language]] * [[Ռոմանշերէն]] - [[:en:Romansh language]] * [[Ռումանիրէն]] - [[:en:Romanian language]] * [[Սերպոխորվաթերէն]] - [[:en:Serbo-Croatian]] * [[Սլովաքերէն]] - [[:en:Slovak language]] * [[Սլովեներէն]] - [[:en:Slovenian language]] * [[Շուետերէն]] - [[:en:Swedish language]] === Երաժշտական Նուագարաններ === ===== Փայտեայ փողային գործիքներ ===== * [[Քլարինեթ]] - [[:hy:Կլառնետ|Կլառնետ]] - [[:en:Clarinet|Clarinet]] * [[Աւագափող]] - [[:hy:Ֆլէյտա|Ֆլէյտա]] - [[:en:Flute|Flute]] * [[Հոպոյ]] - [[:hy:Հոբոյ|Հոբոյ]] - [[:en:Oboe|Oboe]] * [[Պասուն]] - [[:hy:Ֆագոտ (երաժշտական գործիք)|Ֆագոտ (երաժշտական գործիք)]] - [[:en:Bassoon|Bassoon]] ===== Պղնձեայ փողային գործիքներ ===== * [[Թուպա]] - [[:en:Tuba|Tuba]] * [[Թրոմպոն]] - [[:hy:Տրոմբոն|Տրոմբոն]] - [[:en:Trombone|Trombone]] * [[Գալարափող]] - [[:hy:Գալարափող|Գալարափող]] - [[:en:French horn|French horn]] * [[Շեփոր]] - [[:hy:Շեփոր|Շեփոր]] - [[:en:Trumpet|Trumpet]] === CEE Ցանկ === * [[Համշէնի Բարբառ]] - [https://en.wikipedia.org/wiki/Homshetsi%20dialect Homshetsi Dialiect] * [[Հայերը Ռուսիոյ Մէջ]] - [[:en:Armenians in Russia]] * [[Հայերը Ֆրանսայի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_France * [[Հայերը Իրանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Iranian_Armenians * [[Հայերը Իրաքի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Iraqi_Armenians * [[Հայերը Վրաստանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Georgia * [[Հայերը Ազրպէյճանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Azerbaijan * [[Հայերը Արժանթինի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Argentine * [[Հայերը Սուրիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Syria * [[Հայերը Ուքրանիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Ukraine * [[Հայերը Աւստրիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Austria * [[Հայերը Շուէտի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Sweden * [[Հայերը Գանատայի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Canadians * [[Հայերը Աւստրալիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Australians * [[Հայերը Թուրքիոյ Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Turkey * [[Հայերը Սինկափուրի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_Singapore * [[Հայերը Չինաստանի Մէջ]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Armenians_in_China * [[Հակահայկականութիւն]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Anti-Armenian_sentiment * [[Թագնուած Հայեր]] - https://en.wikipedia.org/wiki/Hidden_Armenians === Հայ անձնաւորութիւններ === * [[Քարիմ Բագրատունի]] - [[:en:Karim Pakradouni]] * [[Վիգէն Պապիկեան]] - [[:en:Viken Babikian]] * [[Ճօ Մանճանիելօ]] - [[:en:Joe Manganiello]] * [[Սոնա Մովսէսեան]] - [[:en:Sona Movsesian]] * [[Լէրի Կակոսեան]] - [[:en:Larry Gagosian]] * [[Ալիս Փանիկեան]] - [[:en:Alice Panikian]] * [[Լոռի Հայթայեան]] - [[:en:Laury Haytayan]] * [[Զաւեն Գույումճեան]] - [[:en:Zaven Kouyoumdjian]] * [[Մարիա Նալպանտեան]] - [[:en:Maria Nalbandian]] * [[Նուրհան]] - [[:en:Nourhanne]] * [[Նիքոլ Սապա]] - [[:en:Nicole Saba]] * [[Նշան Տէր Յարութիւնեան]] - [[:ar:نيشان (إعلامي)]] * [[Թուլիփ Ճոշի]] - [[:en:Tulip Joshi]] * [[Նուրա Գէւորգեան]] - [[:en:Noura Kevorkian]] * [[Սագօ Շահինեան]] - [[:en:Sako Shahinian]] * [[Մարիամ Նուր]] - [[:en:Mariam Nour]] * [[Մարտիկ Չափարեան]] - [[:en:Mardik Tchaparian]] * [[Յակոբ Տոնապետեան]] - [[:en:Agop Donabidian]] * [[Վարդան Ղազարեան]] - [[:en:Vardan Ghazaryan]] * [[Կրեթա Թասլաքեան]] - [[:en:Gretta Taslakian]] * [[Կլատիս Պերեճիքլեան]] - [[:en:Gladys Berejiklian]] * [[Խորէն Աբրահամեան]] - [[:en:Khoren Abrahamyan]] * [[Տորք Անգեղ]] - [[:en:Tork Angegh]] - [[:hy:Տորք Անգեղ]] * [[Ալեքսանտր Երիցեան]] - [[:hy:Ալեքսանդր Երիցյան]] === Այլ === * [[Եղիշէ Չարենցի կեանքի ժամանակագրութիւն]] - [[:hy:Եղիշե_Չարենցի_կյանքի_ժամանակագրություն|Եղիշե Չարենցի կյանքի ժամանակագրություն]] * [[Մայքրոսոֆթ Ուինտոուզ]] - [[:hy:Մայքրոսոֆթ Վինդոուզ]] - [[:en:Microsoft Windows]] * [[Հարաւային Քալիֆորնիոյ Համալսարան]] - [[:en:University of Southern California]] * [[Ալեն Տըլոն]] - [[:en:Alain Delon]] * [[Տնտեսական Համագործակցութեան եւ Զարգացման Կազմակերպութիւն]] - [[:en:OECD]] * [[Կամալ Ապտել Նասեր]] - [[:en:Gamal Abdel Nasser]] * [[Տուպայ]] - [[:en:Dubai]] * [[Սեւիլիոյ տաճար]] - [[:hy:Սևիլյայի_տաճար|Սևիլյայի տաճար]] - [[:en:Seville_Cathedral|Seville Cathedral]] * [[Օքլընտի Համալսարան]] - [[:en:University of Auckland|University of Auckland]] * [[Պալամանտ Համալսարան]] - [[:en:University of Balamand]] * [[Քուրա, Լիբանան]] - [[:en:Koura District]] * [[Լիբանանի Քաղաքացիական Պատերազմ]] - [[:en:Lebanese Civil War]] * [[Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին]] - [[:hy:Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին]] - [[:en:Mother See of Holy Etchmiadzin]] === Կաղապարներ === * [[:en:Template:Wikibooks]] * [[:en:Wikivoyage inline]] * [[:en:Template:Osmrelation-inline]] qhn1eo0ntc1p8zcz0edzccpuho5reyp 0 20177 236292 218152 2024-12-10T20:27:46Z 91.215.89.11 236292 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Սոնա Յակոբի Ռուբէնեան''' (կամ Հակոբի Ռուբենյան, ծնած [[14 Դեկտեմբեր]], [[1993]]) [[Հայաստան|Հայ]] երկչուհի եւ երգահան է: Ան ճանչցուած է իբր առաջին դիրքը գրաւողը 5րդ ''[[Hay Superstar]]'' երգի մրցոյթին: == Կենսագրութիւն == [[2011]] թուականին, Ռուբէնեան գրաւեց ''[[Hay Superstar]]'' երգի մրցոյթի առաջնութիւնը, որ Հայկական տարբերակն է Բրիտանական ''[[Pop Idol]]'' երգի մրցոյթին: [[2014]] թուականին, ան ներկայացուց [[Հայաստան]]ը ''New Wave'' միջազգային երգի մրցոյթին [[Լաթվիա|Լաթվիոյ]] մէջ:<ref>[http://www.slaq.am/arm/news/191118/ Նոր Ալիքում Հայաստանը կներկայացնի Սոնան]</ref><ref>[http://style.news.am/arm/news/12752/nor-aliq-mrcuytum-hayastany-knerkayacni-sona-rubenyany.html Սոնան կներկայացնի Հայաստանը, նշում է style.news.am]</ref> [[2016]] թուականէն ի վեր, Ռուբէնեան կը գործակցի [[Գարիկ Պապոյեան]]ի հետ՝ ''[[Garik & Sona]]'' անուան տակ, հրապարակելով շատ մը երգեր, ինչպէս «<nowiki/>[[Լուսին (երգ)|Լուսին]]<nowiki/>», «Էսօր Ուրբաթ է», «Նինօ», եւ ուրիշներ:<ref>{{cite web|url=https://www.aysor.am/am/news/2020/05/07/%D4%B3%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D5%A1-%D4%B3%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%AF-%D5%8D%D5%B8%D5%B6%D5%A1/1693389?__cf_chl_jschl_tk__=48dc5103cac984a7f9e30924c0287acee57ac436-1608208262-0-AWr10nO7CKx7gigdrTHx8UFiK5l9rLcNQQdE2rDTHoVjbQ0lX8ydtALrfQzAAtMXDhdTTy3u8-_YdorF3MCsGk06wNtequKhD5O1DxjKcgMed_CYnYUN69s1_lxNKvz1HQt4d1EKwbFiMCy4itBAEhci07sZQjMv9c8fZnbSO5e09atOzGpzb5NX_iK74LLAOTgIZvLHLjEYsPRbE7hqtmsMSyvZjMnXGHo0fYIpfwmfcFn_9Z0YWjhxg42n9mnVv2B3CpaX7NCYRF_cfpuk8GbB-rnoTHYz5FsG2wwPuA3UCQsadNMhtJK18LdsVL7sNICGf0c2yJqasJsPZzKUJ2sCVKG1Nk7U1mFXQjFRZN5YQ0iFtr3s7keDETjyF7knoqGrMQ6JH3jczFSPIOqKXU6iGmCXEHm04iHRZIT7PIMcoNeTwrMbWDk5rlVWoM-RG82yXC17p8FXxfjFJL5WFKxOEdCmVCABoaspUMEaDF-w|title=«Գարուն ա». Կոմիտաս՝ Գարիկ Պապոյանի եւ Սոնա Ռուբենյանի մշակմամբ (Տեսանյութ)|date=May 7, 2020|work=Aysor.am|accessdate=December 16, 2020}}</ref> [[2020]] թուականի [[Նոյեմբեր]]ին, [[Երկրորդ Ղարաբաղեան Պատերազմ (2020)|Արցախի պատերազմի]] ընթացքին, մաս կազմեց քաջալերական երգի արշաւի մը, անունը՝ «Մեզ Ոչինչ Չի Յաղթի», ուրիշ երգիչներու հետ, ինչպէս՝ [[Արթիւր Խաչենց]], [[Իվեթա Մուկուչեան|Իւեթա Մուկուչեան]], [[Գոռ Սուճեան]], [[Սրբուկ]], [[Սեւակ Խանագեան]], եւ [[Սեւակ Ամրոյեան]]:<ref>{{cite web|url=https://bravo.am/news/74920|title=7 արտիստ՝ հայ զինվորին նվիրված նոր երգի տեսահոլովակում|date=November 7, 2020|work=Bravo am|language=hy|accessdate=November 13, 2020}}</ref> == Անձնական կեանք == 2015 թուականի Դեկտեմբերին Ռուբէնեան նշանուեցաւ, բայց բաժնուեցան 2016 թուականին:<ref>{{cite web|url=https://bravo.am/news/%D5%8D%D5%B8%D5%B6%D5%A1-%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A8-%D5%A2%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A5%D5%AC-%D5%A7-%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%A5%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%81|title=Սոնա Ռուբենյանը բաժանվել է սիրեցյալից|date=May 10, 2016|work=Bravo.am|accessdate=December 16, 2020|archive-date=September 23, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190923054011/http://bravo.am/news/%D5%8D%D5%B8%D5%B6%D5%A1-%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A8-%D5%A2%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A5%D5%AC-%D5%A7-%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%A5%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%81|dead-url=yes}}</ref> == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծանցանկ}} 4cbc3g4f61vnpgy30hdv8xy8kl6iorg 0 20349 236322 202687 2024-12-11T11:46:03Z SNAREG 11629 236322 wikitext text/x-wiki '''Արամեան Ունճեան Վարժարան''', [[Գատըգիւղ]], [[Իսթանպուլ|Պոլիս]], [[Թուրքիա]] մէջ կը գտնուի:<ref>{{Cite web|url=https://aramyanuncuyan.k12.tr/|title=ÖZEL ARAMYAN UNCUYAN ERMENİ İLKOKULU-ORTAOKULU – Aramyan|language=tr|accessdate=2021-03-20}}</ref> == Պատմականը == 1858 ին Գատըգիւղի Ս.Թագաւոր տաճարին շրջափակին մէջ կը կառուցուի առաջին կանոնաւոր ազգային վարժարանը, Համազասպեան Մուրատեան անունով: Համազասպեան մանչերու յատուկ՝ Մուրատեան աղջկանց յատուկ: Ժամանակի ընթացքին գիւղին բնակչութիւնը զգալաբար կը բազմանայ պատճառաւ՝ Սկիւտարի հրդեհին եւ 1700էն ի վեր գաւառէն Կ.Պոլիս հասնող հայերուն: Ուստի հարկ կը դառնայ եկեղեցիէն հեռու Ռըզա Փաշա Թաղին մէջ ընդարձակ հող մը գնել որուն վրայ կը կառուցուի վարժարանը, քարաշէն երեք յարկով: Շինութիւնը կը վերջանայ 1872ին բայց դրամական միջոցները պակսած ըլլալուն դպրոցը չի բացուիր: « [[Զապէլ Թագուհին]] » անունով թատրերգութեան մը ներկայացումին հասոյթովն է որ կարելի կ’ըլլայ նորակառոյց վարժարանը բանալ 1873ին կոչելով Արամեան: Այդ շրաջաններուն [[Պոլիս|Պոլիսի]] զանազան թաղերուն մէջ իրարու ետեւէ բացուած են նախակրթարաններ սուրբերու եւ բարերարներու անունով, բայց Արամեանը կը զատուի այս բոլորէն իր պատմական անունով: Ասիկա անունն է մեր դիւցազն [[Արամ Նահապետ]]<nowiki/>ին, որով մկրտուած կը տեսնենք գաւառի մեր վարժարաններէն շատերը, ինչպէս՝ Ակնայ, Կեսարիոյ, Ստաբազարի եւլն. 1912ին Գատըգիւղի յարգարժան թաղեցիներէն Մաթուս Էֆէնտի Ունճեան, Եղբայրը Աբիկ Էֆէնտի Ունճեանի հետ կը գնէ վարժարանին ետեւը գտնուող Յունաց նախկին ակումբի շէնքը եւ կը նուիրէ Ս. Թագաւոր եկեղեցւոյ ի յիշատակ քոյրը՝ Նեկտարինէ Ունճեանի: Կառուցուելիք շէնքը պիտի ծառայէ իբր աղջկանց վարժարան: Այսպէսով դպրոցին անունին քով կ’աւելցուի Ունճեաններու անունը եւ կ’ըլլայ Արամեան Ունճեան: Արամեան Ունճեան նախակրթարանը 1957ին ութնամեայ Միջնակարգի կը վերածուի՛ տնօրէն Վահրամ Պուրմաեանի ջանքերով: Ժամանակի ընթացքին բաւական հինցած շէնքը ( որ արդէն վտանգաւոր դարձած էր ) նորոգելու պարագան հետզհետէ կը յանգի արդիական եւ աւելի ընդարձակ շէնքի մը կառուցման գաղափարին: 1961ի ամրան շինութիւնը կը սկսի եւ կը վերջանայ 1962ի աշնան: Յատակագիծը կը պատրաստեն եւ կառուցման հսկողութիւնը անձնուիրաբար կը ստանձնեն բարձր ճարտարագէտ [[Նշան Եաղուպեան]] ( նախկին փոխ ատենապետ [[Ս. Թագաւոր Եկեղեցի|Ս.Թագաւոր Եկեղեցւոյ]] Թաղային խորհուրդի) եւ բարձր երկրաչափ Վահրամ Բօլաթ: Վարժարանի նորաշինութեան իրենց նիւթական կամ բարոյական օժանդակութիւնը կը բերեն զանազան ազգայիններ գլխաւորութեամբ հանրանուէր բարերար Արամեանցի [[Գալուստ Կիւլպէնկեան]]<nowiki/>ի: == Ծանօթագրութիւններ == <references /> oj3helcl320vasft929ooqsm5nhcf39 0 20417 236289 236271 2024-12-10T15:26:54Z Maral Dikbikian 4797 236289 wikitext text/x-wiki '''Ֆիլիփ Մաունթբեթեն''' (անգլ.՝ Philip Mountbatten, Յունիս 10, 1921^[…], Կերկիրա, Յունաստանի թագաւորութիւն - Ապրիլ 9, 2021^[…], Վինձոր ամրոց, Վինձոր եւ Մեյդենհեդ, Բերկշիր, Հարաւարեւելեան Անգլիա, Անգլիա, Միացեալ Թագաւորութիւն), Մեծ Բրիտանիայի թագուհի Եղիսաբեթ II-ի ամուսինը։ Ունի Էտինպուրկի դուքսի կոչում։ Նախապէս եղած է Յունաստանի եւ Դանիայի արքայազնը։ Ֆիլիփը ծնած է Յունաստան, ընտանիքը արտաքսուած է երկրէն, երբ ան 18 ամսական էր։ Ֆրանսայի, Գերմանիայի եւ Միացեալ Թագաւորութեան մէջ կրթութիւն ստանալէն ետք, 18 տարեկանին միացած է Թագաւորական նաւատորմին, 1939 թուականին, սկսած է ծառայութիւն մատուցել արքայադուստր Եղիսաբէթին, որուն հանդիպած էր 1934 թուականին։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ ծառայած է Միջերկրական եւ Խաղաղովկիանոսեան նաւատորմերուն մէջ։ Պատերազմէն ետք Ֆիլիփը ստացած է Ճորճ VI-ի համաձայնութիւնը՝ Եղիսաբէթի հետ ամուսնանալու համար։ Մինչեւ 1947 թուականի Յուլիսը, անոնց պաշտօնական նշանադրութիւնը, Ֆիլիփը հրաժարած է իր յունական եւ դանիական կոչումներէն եւ տիտղոսներէն, հրաժարած է իր մօրական պապի ազգանունէն՝ Մոնթբաթենէն։ Ան ամուսնացած է Եղիսաբէթի հետ 1947 թուականի Նոյեմբերին։ Ամուսնության նախօրէին ան ստացած է ''Ձերդ թագաւորական մեծութիւն'' կոչումը եւ դարձած Էտինպուրկի դուքս, Մարիոնեթի կոմս եւ Կրինվիչի պարոն։ Ֆիլիփը ձգած է զինուորական ծառայութիւնը, երբ Եղիսաբէթը 1952 թուականին դարձած է թագուհի, հասնելով հրամանատարի կոչման եւ դառնալով 1957 թուականին Բրիտանիայի արքայազն։ Ֆիլիփը եւ Եղիսաբէթը ունեցած են չորս երեխայ՝ Արքայազն Չարլզը, Արքայադուստր Աննան, Էնտրիւ, Եորքի դուքսը եւ Արքայազն Էտուարտ (Ուեսեքսի կոմս)։ Ան հրաժարած է թագաւորական պարտականութիւններէն 2017 թուականի Օգոստոս 2-ին, 96 տարեկանին, ունենալով 22,219 հանդիպում եւ 5,493 ելոյթ՝ սկսած 1952 թուականէն։ Ֆիլիփը մահացած է 2021 թուականի Ապրիլ 9-ին, իր 100-ամեակէն երկու ամիս առաջ<ref>{{Citation|title=Արքայազն Ֆիլիպ|url=https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%A6%D5%B6_%D5%96%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BA|date=2024-02-27|accessdate=2024-12-10|language=hy}}</ref>։ == Զինուորական կոչումներ == Արքայազն Ֆիլիփը ունեցած է հետեւեալ զինուորական կոչումները. Մեծ Բրիտանիա։ * Ֆելդմարշալ (1953 թ.) * Թագաւորական BBC-ի մարշալ (1953 թ.) * Ծովային ատմիրալ (1953 թ.) * Թագաւորական ծովային ուժերու գեներալ-կապիտան (Յունիս 1, 1953 թ.) Աւստրալիա * Ֆելդմարշալ (Ապրիլ 1, 1954 թ.) * Աւստրալիական BBC-ի մարշալ (Ապրիլ 1, 1954 թ.) * Ծովային ատմիրալ (Ապրիլ 1, 1954 թ.) Նոր Զելանտա * Ֆելդմարշալ (Յունիս 11, 1977 թ.) * Ծովային ադմիրալ (Յունիս 11, 1977 թ.) * Նորզելանտական BBC-ի մարշալ (Յունիս 11, 1977 թ.) == Ծանօթագրութիւն == hm8dx6nl4u2n89yllv5p2157dx7toau 0 20864 236318 234863 2024-12-11T09:00:04Z ShahenWasHere 140 /* Տե՛ս նաեւ */ 236318 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Նիքոս Քսիլուրիս''' (Νίκος Ξυλούρης, {{ԱԾ}}), ծանօթ է նաեւ Փսարոնիքոս ծածկանունով, ինչպէս նաեւ «Կրետէին Հրեշտակապետը» պատուոյ անուանումով․ անուանի յոյն երաժիշտ եւ ժողովրդական, արուեստական ու հասարակական երգերու մեկնաբանող։ Սատարած է Կրետական աւանդական [[Երաժշտութիւն|երաժշտութեան]] փրկութեան, պահպանման եւ ծանօթացման։ == Կենսագրական գիծեր == Նիքոս Քսիլուրիս ծնած է 1936-ին [[Ռեթիմնօ նահանգ|Ռեթիմնօ նահանգին]] [[Անոյեա]] լեռնային գիւղը, աւանդական երաժիշտներու եւ «լիրա»՝ կրետական քնար, նուագողներու ընտանիքի մէջ։ Հայրն է Եորղոս Քսիլուրիս, իսկ մայրը Ռինիօ Քսիլուրի։ Անոր եղբայրներն ալ՝ Ատոնիս Քսիլուրիս ([[Փսարատոնիս]]) եւ Եանիս Քսիլուրիս (Փսարոյեանիս), հանրածանօթ երաժիշտներ են։ [[Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմի Կանանց Յուշարձան|Բ․ Համաշխարհային Պատերազմին]] ընթացքին, դեռ երեխայ, մօտէն կ՛ ապրի գերմանական բռնիշխանութիւնը եւ ութը տարեկանին ականատես է երբ գերմանացիները իր ծննդավայրը կը հրկիզեն։ Հրկիզուած գիւղին տեղահանուած բնակիչները մինչեւ Կրետէին ազատագրումը կ՛ ապաստանին Միլոփոթամօ շրջանի գիւղերէն մէկուն մէջ։ === Լիրա․ կրետական քնար === Պատանի տարիքին, իր ուսուցիչին՝ Մենելաոս Տրամուտանիս, օգնութեամբ կը համոզէ հայրը գնէ իր առաջին «լիրա»ն։ Արագօրէն կը սկսի նուագել տեղական տօնախմբութիւններուն եւ հարսանեկան խնճոյքներուն։  Դպրոցը կը լքէ եւ ինքնաշխատութեամբ նօթագրութիւն կը սորվի։ Կը գրէ մատինատես եւ ծանօթ լիրա նուագող Լէոնիտա Քլատոսին հետ ամբողջ Կրետէի տարածքին կը նուագէ զանազան տօնախմբութիւններու եւ հարսանեկան խնճոյքներու։ ''<u>Մատինատա</u>․ ժողովրդային ինքնաբուխ արտայայտութիւն։ Կարճ ոտանաւորներ երաժշտութեան ընկերակցութեամբ կրետական քնարի λύρα եւ լաութի λαούτο։'' 17 տարեկան հասակին կ՛ աշխատի [[Իրաքլիօ|Իրաքլիոյի]] «Քասթրօ» կոչուած գիշերային հաւաքի կեդրոնը։  Սակայն, եւրոպական երաժշտութիւնը մուտք գործած է [[Յունաստան]] եւ կրետական աւանդական երաժշտութեան հանդէպ հասարակութեան հետաքրքրութիւնը նահանջ կ՛ արձանագրէ։  Նիքոս Քսիլուրիս կը դժուարանայ ապրուստը հոգալ։ === Երաժիշտի ասպարէզ === ==== Կրետէ ==== [[1958 թուական|1958]]-ին կ՛ամուսնանայ Ուրանիա Մելապեանաքիին հետ եւ նոյն տարուան Սեպտեմբերին [[Իրաքլիօ]] կը փոխադրուին։ Կրետացիներոը, կամաց կամաց կը գնահատեն անոր նուագն ու մեկնաբանումը եւ հրախճանքներ կը կազմակերպեն, որպէսզի անոր լսեն։ 1958 Նոյեմբերին, իր առաջին ձայնապնակը կը ձայնագրէ՝ «Սեւազգեստ կին մը կ՛ անցնի»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=4PaKP7cKkew&ab_channel=RANIAGA «Երբ սեւազգեստ կին մը կ՛ անցնի» NIΚΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ - ΜΙΑ ΜΑΥΡΟΦΟΡΑ ΟΤΑΝ ΠΕΡΝΑ ]</ref>։ Հասարակութիւնը կը գրկէ ձայնապնակը եւ ան կը ձայնագրէ ուրիշ երգեր ալ, ինչպէս օրինակ՝ «Արծիւը», 1964-ին։<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=O0I0EYM6TcM&ab_channel=tzilivak Արծիւը, Νίκος Ξυλούρης - Ο αϊτός - α΄ εκτέλεση - 1964]</ref>։ [[1960 թուական|1960]]-ին կը ծնի մանչ զաւակը Եորղոս (ինքնաշարժի արկածի զոհ կ՛ երթայ [[2015]]-ին) եւ [[1966 թուական|1966]]-ին՝ աղջիկը՝ Ռինիօ։ [[Պատկեր:Anogeia Nikos Xilouris House 02.jpg|մինի|Անոյեա․ Նիքոս Քսիլուրիսին բնակարանը]] 1966-ին [[Սան Ռեմոյի փառատօն|Սան Ռեմոյի փառատօնին]], առաջին մրցանակին կ՛ արժանանայ երբ «լիրա»-ով [[սիրթաքի]] մը կը նուագէ։ Յաջորդ տարին, Իրաքլիոյի մէջ կը բանայ իր նուագասրահը (music hall)՝ «Էրոթոքրիթոս» (համանուն երգը՝<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=UwDomxyoFgU&ab_channel=BillGeo Էրոթոքրիթոս Ερωτόκριτος (αποχαιρετισμός)]</ref>)։ ==== Աթէնք ==== [[1969 թուական|1969]]-ին իր «Անիֆանտու»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=TneAO1xN3GA&ab_channel=TheCretan «Անիֆանտու» Ανυφαντού - Νίκος Ξυλούρης]</ref> ձայնապնակը մեծ յաջողութիւն կ՛արձանագրէ․ COLUMBIA ձայնագրութեան ընկերութեան տնօրէնը Թաքիս Լամպրոփուլոս զայն կը ձայնագրէ [[Անոյեա]] հարսանեկան հրախճանքի մը ընթացքին եւ ձայնագրութիւնը [[Փարիզ]] կը ղրկէ յունազգի յօրինող [[Սթաւրոս Քսարխաքոս|Սթաւրոս Քսարխաքոսին]], որպէսզի ան լսէ Անոյեանցի լիրա նուագողին։ <nowiki/>[[Աթէնք|Աթէնքի]] դռները կը բացուին Նիքոս Քսիլուրիսին առջեւ։ Կը ծանօթանայ բանաստեղծ եւ բեմադրիչ Էրիքօ Թալասինոյին։ Վերջինս զայն կը ներկայացնէ երաժիշտ [[Եանիս Մարքոփուլոս|Եանիս Մարքոփուլոսին]], որուն հետ Քսիլուրիս կը գործակցի մեծ յաջողութեամբ։  Կը ձայնագրեն «Խրոնիքօ»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=UXndA5FsFmw&ab_channel=KazantzakisNikos «Խրոնիքօ» ձայնապնակը]</ref> եւ «Ռիզիթիքա»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=zjXPC8kRdcg&ab_channel=DoremiMusic «Րիզիթիքա» ձայնապնակը]</ref> ձայնապնակները։ ==== Զինուորական վարչակարգի տարիները ==== Աթէնք, Նիքոս Քսիլուրիսի մեկնաբանութիւնները զինուորական վարչակարգին դէմ դիմադրութեան խորհրդանիշը կը դառնան։ Քսիլուրիս կը գործակցի Թանասիս Կայֆիլիասին հետ ու կը շրջին ամբողջ Յունաստանը։ <nowiki/>[[1973 թուական|1973]]-ի ամրան, «Մեր մեծ կրկեսը» թատերախաղին կը մասնակցի երգեր մեկնաբանելով<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=dsZarUYiRH8&ab_channel=IliasSidiropoylos «Մեր մեծ կրկեսը» թատերախաղէն երգ մը՝ Բարի երեկոյ տէրեր ΚΑΛΗΝ ΕΣΠΕΡΑ ΑΦΕΝΤΑΔΕΣ (ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΑΣ ΤΣΙΡΚΟ)]</ref>,<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nxKZNppM4zA&ab_channel=AlexandraTsoukala «Մեր մեծ կրկեսը» թատերախաղէն դրուագ մը]</ref>․ երաժշտութիւնը Սթաւրոս Քսարխաքոսինն է։ Անոր իւրայատուկ ձայնը, կ՛ոգեւորէ ներկաները։ Յոյն հանրածանօթ դերասանուհի [[Ծենի Քարեզի]] անոր կու տայ «Կրետէին հրեշտակապետ» ծածկանունը, ըսելով թէ․- «Այս մարդը կախարդական ուժ ունի․․․ հրեշտակապետի տիպար․․»։ Նոյեմբեր 1973-ին, [[Աթէնքի Բազմարուեստարանի Համալսարանի Ապստամբութիւն|Բազմարուեստարանի ուսանողներու ապստամբութեան]] օրերուն, Քսիլուրիսն ալ անոնց հետ համալսարանի ցանկապատէն ներս կ՛ երգէ «Երբ երկինքը պայծառ պիտի ըլլայ» (Πότε θα κάνει ξαστεριά)<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=nzSjGLAVQpY&ab_channel=SmileLikeYouMeanIt88 «Երբ երկինքը պիտի մաքրուի» (Πότε θα κάνει ξαστεριά)]</ref> եւ «Թշնամիները քաղաք մտան» (Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί)<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Ri4PDOF_KxM&ab_channel=copernikos1 «Թշնամիները քաղաք մտան» (Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί)]</ref> կրետական աւանդական երգերը։ Զինուորական վարչակարգը կը գրաքննէ անոր երգերը, Քսիլուրիսին կ՛արգիլուի համերգներ կազմակերպել։ Հեռատեսիլի պետական կայանէն ցուցադրուած «Ազգերու Վաճարականները» թատերախաղին մէջ, ուր Քսիլուրիս կը մեկնաբանէ «Կար ու չկար, անուշս․․․» երգը<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=y29UbTGjI6k&ab_channel=cretanprincess «Կար ու չկար, անուշս․․․» Ήτανε μια φορά..]</ref>, զինուորական վարչակարգը կը պարտադրէ վերանայ անոր ձայնը։ Քսիլուրիս անվախ, կը շարունակէ ձայնագրել բազմաթիւ երգեր, օրինակ՝ «Ինչպէ՞ս լռեմ»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=CvdEXUkjZYU&ab_channel=%CE%93%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82%CE%94%CF%81%CE%B1%CE%BA%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%82-%CE%98%CE%AD%CE%BC%CE%B1 «Ինչպէ՞ս լռեմ» ΠΩΣ ΝΑ ΣΩΠΑΣΩ ΝΙΚΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ]</ref>, «Նիքոս Քսիլուրիս կ՛ երգէ Կրետէին համար»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=_NQERhlRD7c&ab_channel=%CE%A3%CF%84%CE%BF%CF%85%CE%91%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%BD%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%B3%CE%BA%CE%B1 Նիքոս Քսիլուրիս կ՛ երգէ Կրետէին համար - Ο Νίκος Ξυλούρης τραγουδά για την Κρήτη]</ref>, «Կը յիշեմ ու կ՛ երգեմ» <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=5UdOPycZkmk&ab_channel=%CE%9D%CE%AF%CE%BA%CE%BF%CF%82%CE%A4%CF%83%CE%B9%CF%84%CF%89%CE%BD%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82 Կը յիշեմ ու կ՛ երգեմ - α που θυμούμαι τραγουδώ (1975)]</ref>, «Հպարտ ցեղ - Մայր, երբ ընկերներս գան․․»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ZNyoLYd-8VM&ab_channel=%CE%9D%CE%AF%CE%BA%CE%BF%CF%82%CE%9E%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%B7%CF%82OfficialChannel Հպարտ ցեղ - Մայր, երբ ընկերներս գան․․ ΠΕΡΗΦΑΝΗ ΡΑΤΣΑ : 01 Νίκος Ξυλούρης – Σαν έρθουνε, μάνα, οι φίλοι μου]</ref>։ === Վերջին տարիները === [[1976 թուական|1976]]-ին Ֆրանսայի Երաժշտական Charles Cross Կաճառը «Ռիզիթիքա» երգին համար զայն «Ժողովրդական Միջազգային երաժշտութեան» առաջին մրցանակով կը պարգեւատրէ։ Քսիլուրիս կը մեկնաբանէ յոյն հանրածանօթ յօրինողներու երգեր՝ Խրիստոս Լէոնտիս, Սթաւրոս Քսարխաքոս եւ Եանիս Մարքոփուլոս։ Միաժամանակ կը ձայնագրէ «Հակապատերազմական» ձայնապնակը<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=G8xlvvWRrZU&ab_channel=GreekLPs «Հակապատերազմական» ձայնապնակը]</ref>․ կը բովանդակէ [[Եորղոս Սեֆերիս|Եորղոս Սեֆերիսին]] բասաստեղծութիւններէն եւ Լինոս Քոքոթոսին, Տիմիթրիս Խրիստոտուլոսին երգերը։ Կը վերադառնայ արմատներուն ու կը մեկնաբանէ կրետական աւանդական երգեր, ինչպէս նաեւ [[Սթելիոս Վամվաքարսիս|Սթելիոս Վամվաքարիսին]] ժողովրդական (լայիքա ''λαϊκά'') երգեր․ «Արղալիօ»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9Qf2iERZYf8&ab_channel=SmileLikeYouMeanIt88 «Արղալիօ»]</ref>, «Ֆիլետեմ» <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=DpMksy5TS_Q&ab_channel=SmileLikeYouMeanIt88 «Ֆիլետեմ»]</ref>, «Փրամատութի»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=-M3OHTDf3so&ab_channel=akinho10 «Փրամատութի»]</ref>, «Մեսոփելաղա արմենիզօ»<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=vlCh_5p5lUM&ab_channel=%CE%9A%CE%B1%CE%BB%CF%8D%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B7%CE%9A%CF%81%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CE%9C%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE «Մեսոփելաղա արմենիզօ»]</ref>, եւայլն <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=NNJD9XXDvVs&ab_channel=PAMPOSCY Նիքոս Քսիլուրիս, Կրետէի Հրեշտակապետը - Νίκος Ξυλούρης Ο "Αρχάγγελος της Κρήτης"]</ref>։ == Վաղահաս մահը == Ասպարէզի գագաթնակետին հասած, կ՛անդրադառնայ թէ [[Քաղցկեղ|քաղցկեղէ]] կը տառապի։ [[Նիու Եորք|Նիու Եորքի]] «Մեմորեալ հիւանդանոց»ը գործողութեան կ՛ ենթարկուի։ <nowiki/>[[Աթէնք]] կը վերադառնայ, սակայն կրկին Նիու Եորք կը ճամբորդէ ու հետեւողական գործողութիւններու կ՛ենթարկուի։ Աթէնք, Սթաւրոս Քսարխաքոս անոր բուժման ծախսերուն համար մեծ համերգ մը կազմակերպէ, որուն ներկայ կ՛ըլլան 25 000 հոգի։ Հազիւ 43 տարեկան, կը մահանայ «Փիրէայի հակաքաղցկեղի Մեթաքսա հիւանդանոց»-ին մէջ․ 8 Փետրուար 1980։   <ref>[https://tvxs.gr/news/san-simera/nikos-ksyloyris-itane-mia-fora-matia-moy san-simera․ Նիքոս Քսիլուրիս․․․ Կար ու չկար, անուշս․․․]</ref> <ref>[https://www.sansimera.gr/biographies/79 նիքոս Քսիլուրիս]</ref> <ref>[https://left.gr/news/psaroniko-anoixe-tin-agkali-soy-erhetai-o-monogios-soy-o-giorgis Եորղոս Քսիլուրիս ինքնաշարժի արկածի զոհ կ՛ երթայ]</ref> <ref>[https://www.musicheaven.gr/html/modules.php?name=News&file=article&id=1203 Նիքոս Քսիլուրիս․ լիրային լարով, Χρήστος Ν. Χαραλάμπος]</ref> <ref>[https://archive.patris.gr/articles/174055 Փաթրիս թերթ․ 30 տարի առանց Ն․ Քսիլուրիսին]</ref> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=5IRab2k3C5s&ab_channel=%CE%9A%CE%A1%CE%97%CE%A4%CE%97TV Տեսերիզ. Նիքոս Քսիլուրիսին տարիները Կրետէ]</ref> == Տե՛ս նաեւ == * [[Ռեթիմնօ]] * [[Փսիլորիթիս]] * [[Մանոս Խածիտաքիս]] * [[Մարիքա Նինու]] * [[Միքիս Թէոտորաքիս|Միքիս Թէոթորաքիս]] == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Արտաքին յղումներ == # [[:el:Το_μεγάλο_μας_τσίρκο|Մեր մեծ կրկեսը Το μεγάλο μας τσίρκο]] # [https://archive.ert.gr/70510/ archive.ert - Երաժշտական երեկոյ․ Նիքոս Քսիլուրիս] # [https://archive.ert.gr/93159/ archive.ert – Նիքոս Քսիլուրիս եւ 3 բանաստեղծութիւններ] [[Ստորոգութիւն:Երաժիշտներ]] [[Ստորոգութիւն:Երգիչներ]] [[Ստորոգութիւն:Կրետական աւանդական երաժշտութեան մեկնաբանողներ]] [[Ստորոգութիւն:7 Յուլիսի ծնունդներ]] [[Ստորոգութիւն:1936 ծնունդներ]] [[Ստորոգութիւն:8 Փետրուարի մահեր]] [[Ստորոգութիւն:1980 մահեր]] [[Ստորոգութիւն:Յոյն երաժիշտներ]] de21jz9xld6ubja5rwcp5iaogxcdud3 0 20874 236294 230240 2024-12-10T21:24:14Z 91.215.89.11 236294 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ|մասնագիտութիւն=avant-garde աւանդական եւ jazz բազմանուագածու, յօրինող, երգահան եւ երգիչ}} '''Արթօ Սէդրակի Թունճպոյաճեան․''' {{ԱԾ}}․ ամերիկահայ «աւան-կարտ» ''avant-garde'' աւանդական եւ ճազ ''jazz'' բազմանուագածու, յօրինող եւ երգիչ։  Հիմնադիրն է [[Armenian Navy Band]] նուագախումբին, ինչպէս նաեւ անդամ է [[Night Ark]] քառեակին եւ [[Սերժ Թանգեան]]ի հետ համահեղինակ ՍէրԱրթ (SerArt) նախագիծին։  Մրցանակիր՝ «AMA 2002 միութիւն եւ Խաղաղութիւն», «BBC Radio 3 Awards for World Music» (Ունկնդրողի մրցանակ 2006), «Եւրոպայի ամենալաւ խումբը» (2006, Armenian Navy Band), եւ «Կրեմի (Grammy) 2011» պարգեւներուն։   Աշխատած է հանրածանօթ երաժիշտներու մօտ, ինչպէս օրինակ՝ Չեթ Պէյքըր ''Chet Baker'', Մարք Ճոնսըն ''Marc Johnson'', Ալ Տի Մէոլա ''Al Di Meola'', Ճօ Զաուինուլ ''Joe Zawinu''l, Փոլ Ուինթըր ''Paul Winter'' եւ Ըրթ Պանտ ''Earth Band''։  Արթօ Թունճպոյաճեանի երաժշտութիւնը պահած է հայկական արմատները։  Ան գործակցած է թուրք Սեզեն Աքսու ''Sezen Aksu'' եւ յոյն Էլեֆթերիա Արվանիթաքի ''Ελευθερία Αρβανιτάκη'' երգչուհիներուն հետ առանց հեռանալու սեփական արմատներէն եւ ինքնութիւնը կորսնցնելու։  Նաեւ աշխատակցած է [[System of a Down]] նուագախումբին հետ․ երգած է եւ բազմաթիւ նուագի գործիքներ նուագած է։  Բազմաթիւ առիթներով գործակցած է երաժիշտ մեծ եղբօր հետ՝ Օնօ Թունճ։ == Հակիրճ կենսագրական գիծեր == Արթօ Թունճպոյաճեան ծնած է Պոլիս, 4 Օգոստոս 1957-ին։  11 տարեկան հասակին, զանազան երաժիշտներու հետ կը նուագէ աւանդական արեւելեան երաժշտութիւն եւ յաջորդող տարիներուն կը ճանչցուի [[Թուրքիա|Թուրքիոյ]] եւ [[Եւրոպա]]յի տարածքին։ [[1981 թուական|1981]]-ին [[Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ|Ա․Մ․Ն․]] [[Նիու Եորք]] քաղաքը կը հաստատուի։  Ա․Մ․Ն․ մէջ, կը գործակցի [[ուտ]] նուագող [[Արա Տինկճեան]]ին հետ եւ կը զուգերգեն «Tears of Dignity» (Արժանապատուութեան արցունքներ) կտորը<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=6vsVOq0g4F0&list=PLCLCpVRvZ_AI4VMMQQWJeh-9KfXhGlLxq&ab_channel=MLK (1994) եւ Onno Օնօ ]</ref>,<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=u7rdZa6VJhE&ab_channel=AntonVK (1996)՝ ի պատիւ օդանաւի արկածի զոհ գացած Օնօ մեծ եղբօր]</ref>։ [[1988 թուական|1988]]-ին կը հրապարակէ իր «Virginland» եւ «Main Root» յօրինումները։ [[1997 թուական|1997]]-ին Թուրքիոյ մէջ հրատարակուած «Aile Muhabbeti» երգերու շարքը Արթօն կը յօրինէ գործակցելով հայ եւ թուրք երաժիշտներու հետ․ երգերը կը գործածուին «Hemşo» (2001) եւ «Mon père est ingénieur» (Հայրս ճարտարագէտ է) (2004) ժապաւէններուն երաժշտութեան համար։ Նոյն տարին, [[Երեւան]], կը գործակցի [[Վահագն Հայրապետեան]] երաժիշտին հետ ու կը հիմեն Armenian Navy Band նուագախումբը․ Վահագն խումբին դաշնակահարը կ՛ ըլլայ մինչեւ [[2004 թուական|2004]]։ [[1999 թուական|1999]]-ին խումբը կը հրատարակէ իր առաջին ձայնապնակը՝ «Պզտիկ Զինուոր» <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=_utLOV0BSm8&ab_channel=ArmenianNavyBand Պզտիկ Զինուոր]</ref> եւ կը յաջորդէ [[Եւրոպա]] շրջապտոյտը՝ [[Իտալիա]], [[Գերմանիա]], [[Աւստրիա]] եւ [[Սպանիա]]։ Ապա խումբը համերգներ կու տայ [[Ֆրանսա]], [[Պելճիքա]] եւ [[Հոլլանտա]]։ 2000-ին կը հրապարակէ «Ամէն օր նոր կեանք մըն է» (Every Day is a New Life) ձայնապնակը։ [[2001]]-ին Պոլիս, կը հրապարակէ իր երկրորդ ձայնապնակը՝ «Նոր Ծիրան»<ref name="Նոր ծիրան">[https://www.youtube.com/watch?v=lSo8ZuhPxqc&ab_channel=ArtoTuncboyaciyan Նոր ծիրան]</ref>։ [[2004 թուական|2004]]-ին, Արթօ Թունճպոյաճեան կը բանայ ANB Avant-garde Folk Music Clubը՝ Երեւան։ [[System of a Down]] մեթալ-խումբին հետ կը գործակցի։ Արթօ Թունճպոյաճեան կը սատարէ «Toxicity» ձայնապմակին հրապարակման («Տէր Ողորմիայ» եկեցեղական շարականը եւ «Science» (Գիտութիւն) յօրինումին նուագարանային բաժինը)։ Իսկ «Steal This Album!» ձայնապնակին «Bubbles» կտորի միջանուագին անոր ձայնն է որ կը լսուի։ 2007-ին հայազգի [[Եաշար Քուրթ]] ռոք արուեստագէտին հետ կը հիմնեն [[Yash-Ar]] խումբը։ 2011 Փետրուարին մաս կը կազմէ «Paul Winter Consort» եւ «Miho» խումբերուն: «Journey to the Mountain» ձայնապնակին համար կը պարգեւատրուի Կրեմի (Grammy) 2011 մրցանակով։ Կը շարունակէ համերգներ տալ Ա․Մ․Ն․, [[Հայաստան]] եւ Եւրոպայի զանազան երկիրներու մէջ․<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=4iuhxKMzOjI&ab_channel=MsGaArt Armenian Navy Band & Arto Tuncboyaciyan -River (Լիոն, Ֆրանսա 2007)]</ref>,<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=AR5P0_YROpQ&ab_channel=turkofiel ARTO TUNÇBOYACIYAN WORLDJAZZTRIO & TAHIR AYDOĞDU, Ամսթերտամ, TROPENTHEATER 10-02-2011]</ref>։ == Ձայնագրութիւն == === Արթօ Թունճպոյաճեան, մեներգիչ եւ բարեկամներով === * 1986 - [[Night Ark]], Picture (Պատկեր) * 1986 - Circle the Line, Փոլ Մոթեանին եւ Սիմոն Նապաթովին հետ * 1988 - Night Ark, Moments (Պահեր)<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=RaxcVfLApHg Night Ark, Moments Պահեր ձայնապնակ]</ref>,<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=RXwj-wZvs6E&ab_channel=MLlamas Night Ark, Moments Պահեր]</ref> * 1989 - Virgin Land (Անարատ երկիր) * 1991 - Right Brain Patrol Մարք Ճոնսընին եւ Right Brain Patrol խումբին հետ * 1993 - Little Motor People Հանք Րոպերցին հետ * 1994 - Main Root<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=iHg_Kz2Y-qw&list=PLvS-9qD--hTMxaV0HAhGvLpfH6DcQ9MlQ&ab_channel=ArtoTuncboyaciyan Main Root]</ref> * 1995 - Magic Labyrinth * 1996 - Tears of Dignity (Արժանապատուութեան արցունքներ)<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=6vsVOq0g4F0&list=PLCLCpVRvZ_AI4VMMQQWJeh-9KfXhGlLxq&ab_channel=MLK (Արա Տինկճեանին հետ) ]</ref>,<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=BDzLunIlS1k&ab_channel=donmarley69 Օդանաւ, (Արա Տինկճեանին հետ)]</ref> * 1996 - Հեռու գացիր<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=ErDaKFXDCWU&ab_channel=ArtoTun%C3%A7boyaciyan%26AraDinkjian-Topic Հեռու գացիր, Օնօ ձայնապնակ]</ref> * 1998 - Onno <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=u7rdZa6VJhE&ab_channel=AntonVK (1996)՝ ի յիշատակ օդանաւի արկածի զոհ գացած Օնօ մեծ եղբօր] </ref> * 1998 - Triboh * 1998 - Avci * 1998 - In Wonderland (Զարմանավայրին մէջ) * 2000 - Petals on your Path (Ծաղկատերեւները ուղիիդ վրայ) Night Ark * 2000 - Every Day is a New Life (Ամէն օր նոր կեանք մըն է) * 2000 - Journey With The Sun, Փոլ Ուինթըրին եւ The Earth Band խումբին հետ * 2001 - Aile Muhabbeti * 2003 - Bugün Yaşlı Olmak Kolay Değil (Դիւրին չէ այս ժամանակներուն ծերանալ)<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=pUMi7IrFBhs&list=PLvS-9qD--hTOq1cncCKHpfbXpTzr4qhAL&ab_channel=ArtoTuncboyaciyan Bugün Yaşlı Olmak Kolay Değil, «Türkçe Sözlü Hafif Anadolu Müziği» ձայնապնակէն ]</ref> * 2004 - Türkçe Sözlü Hafif Anadolu Müziği * 2004 - I Love You D <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=2OFLiKGlruo&ab_channel=ArtoTuncboyaciyan I Love You D]</ref> * 2005 – Artostan * 2005 - Love Is Not In Your Mind (Սէրը մտածումներուդ մէջ չէ), Վահագն Հայրապետեանին հետ <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=DMZIkiKN-bo&ab_channel=ArthurSakhkalyan Love Is Not In Your Mind Վահագն Հայրապետեանին հետ]</ref>,<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=UvSJV9edWSM&list=PLvS-9qD--hTPK2oolbp56GjK2QMPy_E7F&ab_channel=ArtoTuncboyaciyan Don't Fight Against Nature Բնութեան դէմ մի կռուիր, Love Is Not In Your ձայնապնակէն]</ref> * 2006 - Le voyage en Arménie «Հայաստան ճամբորդութիւնը» * 2009 - Nefrete Kine Karşı (Yash-Ar)<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=DMZIkiKN-bo&ab_channel=ArthurSakhkalyan If You Want To Know About Me]</ref> * 2011 - Human Element (Մարդկային տարր), համանուն խումբին հետ * 2018 - You Are In You (Human Element Music, 2018)<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=xxDVdj_B03Q&ab_channel=ArtoTuncboyaciyan Take The Papers, Human Element ձայնապնակէն]</ref> === Արթօ Թունճպոյաճեան, Armenian Navy Band === * 1999 - Bzdik Zinvor (Պզտիկ Զինուոր) <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=_utLOV0BSm8&ab_channel=ArmenianNavyBand]</ref> * 2001 - New Apricot (Նոր Ծիրան) <ref name="Նոր ծիրան"/> * 2004 - Hay Bedenim (Իմ մարմինս) <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Kenb46aIpfU&ab_channel=Alemgi%C5%9Fti Hay Bedenim Իմ մարմինս]</ref> * 2004 - Sound of Our Life part 1 (Մեր կեանքի ձայնը մաս 1) <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=s884-13exSQ&ab_channel=CanadaCake Natural Seeds «Բնիկ սերմեր» կտոր]</ref> * 2006 - How much is yours (Որքանո՞վ է քուկդ) * 2013 - Under The Thoughts (Խորհրդածութեան մէջ) * 2013 - Sound of Our Life, Pt. 2 (Մեր կեանքի ձայնը մաս 2)․ Ethno Dispensary (Ցեղախօսութեան դարմանատուն) <ref>[https://music.apple.com/us/album/sound-of-our-life-pt-2-ethno-dispensary/1453524986 Sound of Our Life, Pt. 2 Մեր կեանքի ձայնը մաս 2․ Ethno Dispensary Ցեղախօսութեան դարմանատուն]</ref> === Արթօ Թունճպոյաճեան, Night Ark === * 1986 - Picture (Պատկեր) * 1988 - Moments (Պահեր) * 1998 - In Wonderland (Զարմանավայրին մէջ) * 2000 - Petals on your Path (Ծաղկատերեւներ ուղիիդ վրայ) * 2014 - Gulo <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=qd-xonDYYE8&ab_channel=ZaraBatoyan Gulo]</ref> * 2016 - Wild Silk (Սպիտակ Մետաքս)<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=dLiucQcF9hA&ab_channel=ArmenianNavyBand%2CArtoTun%C3%A7boyac%C4%B1yan-Topic Wild Silk]</ref> === Serart === 2003 - ՍէրԱրթ === Ուրիշ ներկայացումներ === * 2001. System of a Down, Արթօ Թունճպոյաճեան * 2001. Science, Toxicity * 2002. "Bubbles" Steal This Album! * 2003. Wax Poetic feat. Նորահ Ճոնսին հետ * 2003․ Angels, Nublu Sessions * 2011․ «Alabalanitsa» (Ալա Բալա Նիցա), «Alabalanitsa Soundtrack» * 2012․ maNga "Hoş Geldin" (Բարի եկար) === Տեսահոլովակներ === * 2008 «Արարատ» * 2009 «Bazen Insan» * 2011 «Ալա Բալա Նիցա» (Alabalanitsa) === Ներկայութիւն === 2017 – «Լաւ երեկոյ» հեռուստահաղորդումին (Հայաստանի հեռատեսիլ) 5-րդ հաղորդում == Պարգեւներ == * Armenian Music Awards (Հայկական երաժշտական մրցանակաբաշխութիւն), Ա․Մ․Ն․ [[Քալիֆորնիա]], 2002 * BBC Radio 3 Awards for World Music (Ունկնդրողի մրցանակ) 2006 * Armenian Music Awards (Հայկական երաժշտական մրցանակաբաշխութիւն), Ա․Մ․Ն․ Քալիֆորնիա, 2007 * «Կրեմի» մրցանակի դափնեկիր, 2011 * Հայաստանի Հանրապետութեան մշակոյթի վաստակաւոր գործիչ, 2017 <ref>[https://worldmusiccentral.org/2017/01/07/artist-profiles-armenian-navy-band/ Armenian Navy Band {{ref-en}}]</ref><ref>[https://open.spotify.com/artist/4qJUx7AYaVPlRSgt3deblf Armenian Navy Band. Ձայնապնակներ{{ref-en}}]</ref><ref>{{Cite web |url=http://musicofarmenia.com/armenian-navy-band |title=musicofarmenia - Armenian Navy Band{{ref-en}} |accessdate=2021-07-09 |archive-date=2021-07-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210709191108/http://musicofarmenia.com/armenian-navy-band |dead-url=yes |archivedate=2021-07-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210709191108/http://musicofarmenia.com/armenian-navy-band |deadurl=yes }}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20150630163529/http://www.mravantgardefolk.com/?page_id=7 Արթօ Թունճպոյաճեան (Mr. Avant-Garde Folk){{ref-en}}]</ref><ref>[http://www.folkworld.de/19/e/cds4.html Արթօ Թունճպոյաճեան, Ամէն օր նոր կեանք մըն է]</ref><ref>[https://www.hurriyet.com.tr/gundem/melodies-flow-with-cool-water-of-bosphorus-11992075 hurriyet - Վոսպորէն մեղեդիներ]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=7AQRAG_Zupc&ab_channel=peterbmedia Սերժ Թանքեան AMA 2002 միութեան եւ Խաղաղութեան մրցանակը Արթօ Թունճպոյաճեանին կը յանձնէ{{ref-en}}]</ref><ref>[https://books.google.gr/books?id=tC0kAQAAIAAJ&redir_esc=y Արթօ Թունճպոյաճեան, Մարդիկ եւ պանդխտութիւն{{ref-en}}]</ref><ref>[http://www.bbc.co.uk/radio3/worldmusic/a4wm2006/a4wm_armenia.shtml BBC, Armenian Navy Band{{ref-en}}]</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20140101083640/http://yasarkurt.com/en/about.html Եաշար Քուրթին մասին{{ref-en}}]</ref><ref>[http://self.gutenberg.org/articles/eng/Arto_Tun%C3%A7boyac%C4%B1yan gutenberg - Արթօ Թունճպոյաճեան{{ref-en}}]</ref> == Տե՛ս նաեւ == [[Արա Տինկճեան]] == Աղբիւրներ == [[Ազատ Օր]], 13 Մարտ 2004, գլխաւոր էջ․ «Armenian Navy Band նուագախումբը կ՛ այցելէ Հայաստան» == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} == Արտաքին յղումներ == # [[:en:Vahagn Hayrapetyan|Վահագն Հայրապետեան]]{{ref-en}} # [[:en:System of a Down|System of a Down]]{{ref-en}} # [[:en:Magic Labyrinth|Magic Labyrinth]]{{ref-en}} # [https://en.wikipedia.org/wiki/Paul_Motian]{{ref-en}} # [[:en:Simon Nabatov|Սիմոն Նապաթով]]{{ref-en}} # [[:en:Little Motor People|Little Motor People]]{{ref-en}} # [[:en:Hank Roberts|Հանք Րոպերց]]{{ref-en}} # [[:fr:Paul Winter (musicien)|Փոլ Ուինթըր]]{{ref-fr}} # [[:es:Manfred Mann's Earth Band|Earth Band]]{{ref-es}} # [[:hy:Լավ երեկո#5-րդ հաղորդում|Լաւ Երեկոյ․ հեռուստահաղորդում, Հայաստան]] # [[:hy:Լավ երեկո#5-րդ հաղորդում|Լաւ Երեկոյ․ հեռուստահաղորդում, Հայաստան]] [[Ստորոգութիւն:Հայ երգիչներ]] [[Ստորոգութիւն:Հայ երաժիշտներ]] [[Ստորոգութիւն:Ուտ նուագողներ]] [[Ստորոգութիւն:Հայ երաժշտահաններ]] [[Ստորոգութիւն:4 Օգոստոսի ծնունդներ]] [[Ստորոգութիւն:1957 ծնունդներ]] 0d6sbephvne4jinx8s2i45uokzffsv2 0 22963 236308 219644 2024-12-11T07:16:41Z ShahenWasHere 140 236308 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|[[Էգէական Ծով|էգէական ծով]]||կարգավիճակ=Կղզիակ|անուանում=Փլաթի, Քալիմնոս|բնօրինակ անուանում=Πλάτη Καλύμνου|պատկեր=Pserimos and Plati from Kalymnos.jpg|պատկերի նկարագրութիւն=Փլաթի. Փսերիմոսի առջեւը, նկարուած Քալիմնոսէն|երկիր=[[Յունաստան]], [[Էգէական Ծով|էգէական ծով]]|շրջան=Տոտեքանիսա}} '''Փլաթի''' ([[Յունարէն|յուն․]]՝Πλάτη), հարաւային [[Էգէական Ծով|Էգէականի]] կղզիակ, [[Տոտեքանիսա]]։ Կը գտնուի [[Քալիմնոս|Քալիմնոսի]] հարաւ-արեւելքը եւ [[Փսերիմոս|Փսերիմոսին]] արեւմուտքը։<ref>[https://web.archive.org/web/20171129030758/http://kalymnos.gov.gr/el/genikes-plirofories/kalymnos-info Քալիմնոսի մասին{{ref-el}}]</ref> == Հակիրճ տեղեկութիւններ == Փլաթի կը գտնուի [[Քալիմնոս|Քալիմնոսի]] հարաւ-արեւելքը եւ Փսերիմոսին արեւմուտքը։ Տարածութիւնն է 0,726 քլ․²։ Ըստ 2011-ի մարդահամարին, կը հաշուէ 2 բնակիչ։ Կը պատկանի Քալիմնոսի քաղաքապետութեան։ Ունի գեղեցիկ, զուլալ ջուրերով, ողալու յարմար փոքր ծովափներ, ուր այցելուները կը հասնին նաւակներով Փսերիմոս կղզիէն։<ref>{{Cite web|url=https://www.statistics.gr/documents/20181/1210503/FEK_monimos_rev.pdf/125204a0-726f-46fe-a141-302d9e7a38dc|title=Յունաստանի 2011-ի մարդահամար{{ref-el}}|archive-url=https://web.archive.org/web/20171124131800/http://www.statistics.gr/documents/20181/1210503/FEK_monimos_rev.pdf/125204a0-726f-46fe-a141-302d9e7a38dc|archive-date=2017-11-24|dead-url=yes|accessdate=2022-06-29}}</ref> Կղզիակին հիւսիսի ծայրամասէն դէպի [[Նեքրոթիքի, Քալիմնոս|Նեքրոթիքի]] ժայռակղզիակը ջուրերուն յատակը կը գտնուին ընկղմած Բ․ Համաշխարհային Պատերազմէն գերմանական երկու նաւեր։<ref>[https://web.archive.org/web/20180126162433/http://www.golden-greece.gr/places/dodekanisa/pserimos/pserimos_aksiotheata.html Արձակուրդը Փսերիմոս կղզին {{ref-el}}]</ref> == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Յունական կղզիակներ]] [[Ստորոգութիւն:Կղզիակներ]] fsp4lzybpox5mogfugc2dths19810uf 236309 236308 2024-12-11T07:17:06Z ShahenWasHere 140 236309 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|[[Էգէական Ծով|էգէական ծով]]||կարգավիճակ=Կղզիակ|անուանում=Փլաթի, Քալիմնոս|բնօրինակ անուանում=Πλάτη Καλύμνου|պատկեր=Pserimos and Plati from Kalymnos.jpg|պատկերի նկարագրութիւն=Փլաթի. Փսերիմոսի առջեւը, նկարուած Քալիմնոսէն|երկիր=[[Յունաստան]], [[Էգէական Ծով|էգէական ծով]]|շրջան=Տոտեքանիսա}} '''Փլաթի''' ([[Յունարէն|յուն․]]՝Πλάτη), հարաւային [[Էգէական Ծով|Էգէականի]] կղզիակ, [[Տոտեքանիսա]]։ Կը գտնուի [[Քալիմնոս|Քալիմնոսի]] հարաւ-արեւելքը եւ [[Փսերիմոս|Փսերիմոսին]] արեւմուտքը։<ref>[https://web.archive.org/web/20171129030758/http://kalymnos.gov.gr/el/genikes-plirofories/kalymnos-info Քալիմնոսի մասին{{ref-el}}]</ref> == Հակիրճ տեղեկութիւններ == Փլաթի կը գտնուի [[Քալիմնոս|Քալիմնոսի]] հարաւ-արեւելքը եւ Փսերիմոսին արեւմուտքը։ Տարածութիւնն է 0,726 քլ․²։ Ըստ 2011-ի մարդահամարին, կը հաշուէ 2 բնակիչ։ Կը պատկանի Քալիմնոսի քաղաքապետութեան։ Ունի գեղեցիկ, զուլալ ջուրերով, ողալու յարմար փոքր ծովափներ, ուր այցելուները կը հասնին նաւակներով Փսերիմոս կղզիէն։<ref>{{Cite web|url=https://www.statistics.gr/documents/20181/1210503/FEK_monimos_rev.pdf/125204a0-726f-46fe-a141-302d9e7a38dc|title=Յունաստանի 2011-ի մարդահամար{{ref-el}}|archive-url=https://web.archive.org/web/20171124131800/http://www.statistics.gr/documents/20181/1210503/FEK_monimos_rev.pdf/125204a0-726f-46fe-a141-302d9e7a38dc|archive-date=2017-11-24|dead-url=yes|accessdate=2022-06-29}}</ref> Կղզիակին հիւսիսի ծայրամասէն դէպի [[Նեքրոթիքի, Քալիմնոս|Նեքրոթիքի]] ժայռակղզիակը ջուրերուն յատակը կը գտնուին ընկղմած Բ․ Համաշխարհային Պատերազմէն գերմանական երկու նաւեր։<ref>[https://web.archive.org/web/20180126162433/http://www.golden-greece.gr/places/dodekanisa/pserimos/pserimos_aksiotheata.html Արձակուրդը Փսերիմոս կղզին {{ref-el}}]</ref> == Բնակչութիւն == {{Wikidata/Population}} == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Յունական կղզիակներ]] [[Ստորոգութիւն:Կղզիակներ]] 5s8gt2esma06d4freyr2ywawoemat9p 0 24037 236295 210611 2024-12-11T06:40:25Z ShahenWasHere 140 236295 wikitext text/x-wiki <nowiki>{{</nowiki> '''Հայ գաղութներ''' գոյութիւն ունին աշխարհի ամէն կողմ։ Թէեւ [[Սփիւռքահայութիւն|սփիւրռքահայութիւնը]] գոյութիւն ունեցած է հին ժամանակներէ ի վեր, այսօր հայերուն մեծամասնութիւնը որոնք կ՚ապրին [[Հայաստան|Հայաստանէն]] դուրս ժառանգորդներ են [[Հայոց Ցեղասպանութիւն|հայոց ցեղասպանութենէն]] վերապրած հայերու կամ վերջերս [[Հայաստան|Հայաստանէն]] դուրս գաղթած հայեր են։ Ըստ տարբեր ենթադրութիւններու, աշխարհի վրայ կան 7-էն 9 միլիոն հայեր,{{Refn|<ref>{{cite book|last=Stokes|first=Jamie|title=Encyclopedia of the peoples of Africa and the Middle East|year=2008|publisher=Facts On File|location=New York|isbn=978-1-4381-2676-0|quote=Estimates suggest that the global Armenian population is 7 million&nbsp;...}}</ref><ref>{{cite book|title=Book of peoples of the world: a guide to cultures|year=2007|publisher=National Geographic|location=Washington, D.C.|isbn=978-1-4262-0238-4 |author=Wade Davis |author2=K. David Harrison |author3=Catherine Herbert Howell|page=96}}</ref><ref>{{cite book|last=Dufoix|first=Stéphane|title=Diasporas|year=2008|publisher=University of California Press|location=Berkeley, California|isbn=978-0-520-25359-9|page=53|quote=Current statistics suggest a population of 7 million Armenians worldwide, 3 million of whom in Armenia.}}</ref><ref>{{cite book|last= Freedman|first=Jeri|title=The Armenian Genocide|year=2009|publisher=Rosen Publishing|location=New York|isbn=978-1-4042-1825-3|page=52}}</ref><ref>{{cite book|last=Freedman|first=Jeri|title=The Armenian genocide|year=2008|publisher=Rosen Publishing Group|location=New York|isbn=978-1-4042-1825-3|page=52|quote=In contrast to its population of 3.2 million, approximately 8 million Armenians live in other countries of the world, including large communities in the United States and Russia.}}</ref><ref>{{cite book|title=Nations and Nationalism: A Global Historical Overview: A Global Historical Overview|year=2008|publisher=ABC-CLIO|location=Santa Barbara, California|isbn=978-1-85109-908-5 |author=Guntram H. Herb |author2=David H. Kaplan|page=1705|quote=A nation of some 8 million people, about 3 million of whom live in the newly independent post-Soviet state, Armenians are constantly battling not to lose their distinct culture, identity and the newly established statehood. }}</ref><ref>{{cite book|last=Von Voss|first=Huberta|title=Portraits of Hope: Armenians in the Contemporary World|year=2007|publisher=Berghahn Books|location=New York|isbn=978-1-84545-257-5|edition=1st English|page=xxv|quote=...&nbsp;there are some 8 million Armenians in the world&nbsp;...}}</ref><ref>{{cite book|last=O'Reilly|first=Andrea|author-link=Andrea O'Reilly|title=Encyclopedia of Motherhood|volume=1|year=2010|publisher=SAGE Publications, Inc.|location=Thousand Oaks, CA|isbn=978-1-4129-6846-1|page=74|quote=Today, there are about 9 million Armenians around the world.}}</ref>}} որոնցմէ կէսէն նուազը կ՚ապրին Հայաստանի եւ [[Արցախի Հանրապետութիւն|Արցախի Հանրապետութեան]] (Լեռնային Ղարաբաղ) մէջ։ Ներքեւ գտնուող սիւնակները կը ցանկագրեն երկիրներ ու շրջաններ ուր հայեր կ՚ապրին, ըստ պաշտօնական տուեալներու եւ ենթադրութիւններու տարբեր մարդկանց, կազմակերպութիւններու եւ մամլոյ կողմէ։ Նաեւ տես [[Պատմական Հայաստանի Բնակչութիւն|Պատմական Հայաստանի բնակչութիւնը]], հայ բնակչութիւնները ըստ քաղաքային տարածքի, հայախօսներու թիւերը ըստ երկրի, եւ ցեղապէս հայկական ներգաւառներու։ == Ծանօթագրութիւններ == [[Ստորոգութիւն:Հայեր ըստ երկիրի]] lar10mkgi06goditatif6pixgotzp5s 236296 236295 2024-12-11T06:40:38Z ShahenWasHere 140 236296 wikitext text/x-wiki {{Անաւարտ}} '''Հայ գաղութներ''' գոյութիւն ունին աշխարհի ամէն կողմ։ Թէեւ [[Սփիւռքահայութիւն|սփիւրռքահայութիւնը]] գոյութիւն ունեցած է հին ժամանակներէ ի վեր, այսօր հայերուն մեծամասնութիւնը որոնք կ՚ապրին [[Հայաստան|Հայաստանէն]] դուրս ժառանգորդներ են [[Հայոց Ցեղասպանութիւն|հայոց ցեղասպանութենէն]] վերապրած հայերու կամ վերջերս [[Հայաստան|Հայաստանէն]] դուրս գաղթած հայեր են։ Ըստ տարբեր ենթադրութիւններու, աշխարհի վրայ կան 7-էն 9 միլիոն հայեր,{{Refn|<ref>{{cite book|last=Stokes|first=Jamie|title=Encyclopedia of the peoples of Africa and the Middle East|year=2008|publisher=Facts On File|location=New York|isbn=978-1-4381-2676-0|quote=Estimates suggest that the global Armenian population is 7 million&nbsp;...}}</ref><ref>{{cite book|title=Book of peoples of the world: a guide to cultures|year=2007|publisher=National Geographic|location=Washington, D.C.|isbn=978-1-4262-0238-4 |author=Wade Davis |author2=K. David Harrison |author3=Catherine Herbert Howell|page=96}}</ref><ref>{{cite book|last=Dufoix|first=Stéphane|title=Diasporas|year=2008|publisher=University of California Press|location=Berkeley, California|isbn=978-0-520-25359-9|page=53|quote=Current statistics suggest a population of 7 million Armenians worldwide, 3 million of whom in Armenia.}}</ref><ref>{{cite book|last= Freedman|first=Jeri|title=The Armenian Genocide|year=2009|publisher=Rosen Publishing|location=New York|isbn=978-1-4042-1825-3|page=52}}</ref><ref>{{cite book|last=Freedman|first=Jeri|title=The Armenian genocide|year=2008|publisher=Rosen Publishing Group|location=New York|isbn=978-1-4042-1825-3|page=52|quote=In contrast to its population of 3.2 million, approximately 8 million Armenians live in other countries of the world, including large communities in the United States and Russia.}}</ref><ref>{{cite book|title=Nations and Nationalism: A Global Historical Overview: A Global Historical Overview|year=2008|publisher=ABC-CLIO|location=Santa Barbara, California|isbn=978-1-85109-908-5 |author=Guntram H. Herb |author2=David H. Kaplan|page=1705|quote=A nation of some 8 million people, about 3 million of whom live in the newly independent post-Soviet state, Armenians are constantly battling not to lose their distinct culture, identity and the newly established statehood. }}</ref><ref>{{cite book|last=Von Voss|first=Huberta|title=Portraits of Hope: Armenians in the Contemporary World|year=2007|publisher=Berghahn Books|location=New York|isbn=978-1-84545-257-5|edition=1st English|page=xxv|quote=...&nbsp;there are some 8 million Armenians in the world&nbsp;...}}</ref><ref>{{cite book|last=O'Reilly|first=Andrea|author-link=Andrea O'Reilly|title=Encyclopedia of Motherhood|volume=1|year=2010|publisher=SAGE Publications, Inc.|location=Thousand Oaks, CA|isbn=978-1-4129-6846-1|page=74|quote=Today, there are about 9 million Armenians around the world.}}</ref>}} որոնցմէ կէսէն նուազը կ՚ապրին Հայաստանի եւ [[Արցախի Հանրապետութիւն|Արցախի Հանրապետութեան]] (Լեռնային Ղարաբաղ) մէջ։ Ներքեւ գտնուող սիւնակները կը ցանկագրեն երկիրներ ու շրջաններ ուր հայեր կ՚ապրին, ըստ պաշտօնական տուեալներու եւ ենթադրութիւններու տարբեր մարդկանց, կազմակերպութիւններու եւ մամլոյ կողմէ։ Նաեւ տես [[Պատմական Հայաստանի Բնակչութիւն|Պատմական Հայաստանի բնակչութիւնը]], հայ բնակչութիւնները ըստ քաղաքային տարածքի, հայախօսներու թիւերը ըստ երկրի, եւ ցեղապէս հայկական ներգաւառներու։ == Ծանօթագրութիւններ == [[Ստորոգութիւն:Հայեր ըստ երկիրի]] dc4ysmpjprlerty8qcyjhz9cmg6al3n 0 24586 236316 219620 2024-12-11T08:59:11Z ShahenWasHere 140 236316 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|[[Էգէական Ծով|էգէական ծով]]||կարգավիճակ=Կղզի|անուանում=Մաքրոնիսի, Քասոս|բնօրինակ անուանում=Μακρονήσι Κάσου|պատկեր=ΣYΜΠΛΕΓΜΑ ΚΑΣΟΝΗΣIΩΝ - ΜΑΚΡΟΝΗΣΙ.jpg|պատկերի նկարագրութիւն=Աջին՝ Մաքրոնիսի|երկիր=[[Յունաստան]], [[Էգէական Ծով|էգէական ծով]]|շրջան=Տոտեքանիսա|Տարածութիւն=|տարածք=0,296|բարձրութիւն=|բնակչութիւն=0 (2011-ի մարդահամար) |մարդահամարի թուական=|կայքէջ=}} '''Մաքրոնիսի''' կամ '''Մաքրա''' ([[Յունարէն|յուն․]]՝ Μακρονήσι), հարաւ<nowiki/>[[Էգէական Ծով|Էգէականի]] ժայռակղզի, [[Տոտեքանիսա]], [[Յունաստան]]։ Կը գտնուի [[Քասոս|Քասոսին]] հիւսիսը։<ref>[https://web.archive.org/web/20180410192109/http://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=iIe61%2FEm2Mc%3D&tabid=432 Բնապահպանման գօտիներ․ ՆԱԹՈՒՐԱ 2000, 10-4-2018{{ref-el}}]</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.statistics.gr/documents/20181/1210503/FEK_monimos_rev.pdf/125204a0-726f-46fe-a141-302d9e7a38dc|title=2011-ի մարդահամար, էջ 10842, pdf-ի էջ՝ 368{{ref-el}}|archive-url=https://web.archive.org/web/20171124131800/http://www.statistics.gr/documents/20181/1210503/FEK_monimos_rev.pdf/125204a0-726f-46fe-a141-302d9e7a38dc|archive-date=2017-11-24|dead-url=yes|accessdate=2023-07-12}}</ref> == Հակիրճ տեղեկութիւններ == Մաքրոնիսոսին տարածութիւնն է 0,296քլ²։ Մաս կը կազմէ ժայռակղզիակներու մը խումբին, որոնք հնադարէն ծանօթ են որպէս «Քասոսի կղզիներ»։ Վարչականօրէն կը պատկանի Քասոսի քաղաքապետութեան։ Ժամանակին բնակուած էր, սակայն 2011-ի մարդահամարին ժայռակղզին անբնակ արձանագրուած է։ Մաքրոնիսի, Քասոսին նման, Եւրոպական Կենսադրութեան ՆԱԹՈՒՐԱ 2000 (NATURA 2000) կողմէն յայտարարուած է Յատուկ Պահպանման Գօտի Էլէոնորա Բազէին ''Falco eleonorae'' եւ Օտուինի ճային ''Larus audouinii'' համար։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Յունական կղզիներ]] [[Ստորոգութիւն:Տոտեքանիսայի կղզիներ]] [[Ստորոգութիւն:Կղզիներ այբբենական կարգով]] [[Ստորոգութիւն:Կղզիներ]] 6rxt6wei3ely6ep2axp5waueod6lk1s 236317 236316 2024-12-11T08:59:30Z ShahenWasHere 140 236317 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Բնակավայր|[[Էգէական Ծով|էգէական ծով]]||կարգավիճակ=Կղզի|անուանում=Մաքրոնիսի, Քասոս|բնօրինակ անուանում=Μακρονήσι Κάσου|պատկեր=ΣYΜΠΛΕΓΜΑ ΚΑΣΟΝΗΣIΩΝ - ΜΑΚΡΟΝΗΣΙ.jpg|պատկերի նկարագրութիւն=Աջին՝ Մաքրոնիսի|երկիր=[[Յունաստան]], [[Էգէական Ծով|էգէական ծով]]|շրջան=Տոտեքանիսա|Տարածութիւն=|տարածք=0,296|բարձրութիւն=|բնակչութիւն=0 (2011-ի մարդահամար) |մարդահամարի թուական=|կայքէջ=}} '''Մաքրոնիսի''' կամ '''Մաքրա''' ([[Յունարէն|յուն․]]՝ Μακρονήσι), հարաւ<nowiki/>[[Էգէական Ծով|Էգէականի]] ժայռակղզի, [[Տոտեքանիսա]], [[Յունաստան]]։ Կը գտնուի [[Քասոս|Քասոսին]] հիւսիսը։<ref>[https://web.archive.org/web/20180410192109/http://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=iIe61%2FEm2Mc%3D&tabid=432 Բնապահպանման գօտիներ․ ՆԱԹՈՒՐԱ 2000, 10-4-2018{{ref-el}}]</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.statistics.gr/documents/20181/1210503/FEK_monimos_rev.pdf/125204a0-726f-46fe-a141-302d9e7a38dc|title=2011-ի մարդահամար, էջ 10842, pdf-ի էջ՝ 368{{ref-el}}|archive-url=https://web.archive.org/web/20171124131800/http://www.statistics.gr/documents/20181/1210503/FEK_monimos_rev.pdf/125204a0-726f-46fe-a141-302d9e7a38dc|archive-date=2017-11-24|dead-url=yes|accessdate=2023-07-12}}</ref> == Հակիրճ տեղեկութիւններ == Մաքրոնիսոսին տարածութիւնն է 0,296քլ²։ Մաս կը կազմէ ժայռակղզիակներու մը խումբին, որոնք հնադարէն ծանօթ են որպէս «Քասոսի կղզիներ»։ Վարչականօրէն կը պատկանի Քասոսի քաղաքապետութեան։ Ժամանակին բնակուած էր, սակայն 2011-ի մարդահամարին ժայռակղզին անբնակ արձանագրուած է։ Մաքրոնիսի, Քասոսին նման, Եւրոպական Կենսադրութեան ՆԱԹՈՒՐԱ 2000 (NATURA 2000) կողմէն յայտարարուած է Յատուկ Պահպանման Գօտի Էլէոնորա Բազէին ''Falco eleonorae'' եւ Օտուինի ճային ''Larus audouinii'' համար։ == Բնակչութիւն == {{Wikidata/Population}} == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Յունական կղզիներ]] [[Ստորոգութիւն:Տոտեքանիսայի կղզիներ]] [[Ստորոգութիւն:Կղզիներ այբբենական կարգով]] [[Ստորոգութիւն:Կղզիներ]] 3bhpie4xyw3u3zc9ivzjpa62emmpwu6 0 24942 236319 213830 2024-12-11T09:01:32Z ShahenWasHere 140 236319 wikitext text/x-wiki [[Պատկեր:Mijter Bisschop.jpg|մինի]] '''Խոյրը''', գլխու պսակաձեւ գլխանոց է։ Անցեալին կրած են արքաները, իշխաններն ու բարձրաստիճան հոգեւորականները՝ տօնական եւ ծիսական արարողութիւններու ատեն։ Կը խորհրդանշէ իշխանութիւն (սկիզբը՝ նաեւ աշխարհիկ, հետագային՝ միայն հոգեւոր)։ == Պատմութիւն == Մինչեւ Զ. դար խոյրերը եղած են միաերանգ, այնուհետեւ՝ զարդանախշուած են գլխաւորաբար ասեղնագործ տէրունական պատկերներով, ընդելուզուած՝ թանկագին քարերով եւ ոսկեթելով (անոնք կը համարուին ասեղնագործութեան բարձրագոյն նմուշներ)։ ԺԲ. դարէն խոյրերուն տեսքը դարձած է որոշակի կոնաձեւ, գագաթին կ'ամրացուի փոքրիկ խաչ մը։ Հայ հոգեւորականներու այժմեան խոյրերուն ձեւը, որ փոխ առնուած է [[Կաթոլիկ եկեղեցի|կաթոլիկ եկեղեցիէն]], սկիզբը գործածած են [[Կիլիկիոյ Հայկական Թագաւորութիւն|Կիլիկիոյ հայկական պետութեան]] հոգեւորականները։ Այժմ կը կրեն [[Եպիսկոպոս|եպիսկոպոսները]] եւ [[Կաթողիկոս|կաթողիկոսները]]։ Խոյր կը կրեն նաեւ ծայրագոյն վարդապետները, եթէ թեմակալ առաջնորդ են, միայն իրենց թեմին մէջ։ [[Հայաստանեայց Առաքելական Ս. Եկեղեցի|Հայ եկեղեցւոյ]] մէջ խոյրը (թագը) սկսած են օգտագործել ԺԲ. դարու վերջաւորութեան կամ ալ ԺԳ. դարու սկիզբին, [[Գրիգոր Զ Ապիրատ|Գրիգոր Զ. Ապիրատ]] կաթողիկոսին (1194-1203) ժամանակներէն<ref>[https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BD%D5%B8%D6%82%D5%B5%D6%80 Խոյր]</ref>։ == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}}{{ՀՍՀ|հատոր=5|էջ=101}} oeevonij9gwscon73z4uumnmbkb9zfi 0 25324 236320 217096 2024-12-11T09:02:07Z ShahenWasHere 140 /* Ստեղծագործական կեանք */ 236320 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ Անձ}} '''Պետրոս Շուժունեան''' ({{ԱԾ}}), հայ երաժշտահան եւ երաժշտագէտ: == Կենսագրութիւն == Ծնած է Գիւմրի: Յաճախած է անգլիական թեքումով դպրոց: Վեց տարեկանէն սկսած է [[ջութակ]] նուագել: 11 տարեկանին գրած է իր առաջին ստեղծագործութիւնը, որ մինչ օրս կը պահպանուի: Մինչեւ [[Քանատա]] մեկնիլը, 8-10 գործ գրած է՝ փոքրածաւալ ստեղծագործութիուններ ջութակի համար, սենեկային, քառեակ, երգչախմբային ստեղծագործութիւն Նարեկացիի «Մատեան ողբերգութիւն»-էն: Աւարտած է Կոմիտասի անուան երաժշտանոցըը, ապա ընդունուած է Կարա-Մուրզայի անուան երաժշտական ուսումնարանը՝ ստեղծագործութեան եւ ջութակի դասարան, որուն ուսումնական 3-րդ տարին, 1976-ին, արդէն 18 տարեկան էր, երբ կը մեկնի Գանատա: 1972-1976 մաս կազմած է Գիւմրիի Սուրբ Աստուածածին եկեղեցւոյ դպրաց դասին: 1976-ին Պետրոս Շուժունեան ընդունուած է «Conservatoire de musique du Québec», ուսանած է քանատացի հանրածանօթ երգահան Ժիլ Թրամպլէյի (Gilles Tremblay) դասարանը՝ ստանալով երաժշտութեան մագիստրոսի աստիճան, 1982-ին<ref name="Musica">{{cite web|url=http://www.musicaunica.com/Petros.html|title=Petros Shoujounian|publisher=Musicaunica|language=անգլերէն|archive-url=https://archive.today/20130411103521/http://www.musicaunica.com/Petros.html|archive-date=11 April 2013|accessdate=17 March 2013|url-status=dead}}</ref><ref>Encyclopedia of Canada's Peoples Paul Robert Magocsi, Multicultural History Society of Ontario - 1999 - Page 224 "Armenians ...... composer; Gerard Kantarjian, violinist and former concertmaster with the Toronto Symphony Orchestra; Aline Kutan, ... Hratchia Sevadjian, violin teacher; Bedros Shoujounian, composer and choir director; and Zaven Zakarian, clarinetist."{{Ref-en}}</ref>: == Ստեղծագործական կեանք == Երգահան Շուժունեան սկսած է ստեղծագործել շատ խանուխ: Փորձառութիւն ձեռք բերած է հայկական երգչախմբային [[Երաժշտութիւն|երաժշտութեան]] մէջ: Ան հեղինակ է աւելի քան 100 ստեղծագործութիւններու, այդ շարքին․ * «Արարատ պոէմ» սիմֆոնիքը, * «Կոմիտասին», * «Սայաթ-Նովա» հարուածային համերգային փունջը, * 4 լարային քառեակ՝ ներշնչուած հայ շարականներէ, * «Մաշտոց» զոյգ դաշնամուրային գործը, * «Երեք մինիաթիւր» (Three pieces of ancient Armenian liturgical music) գրուած լարային քառեակի համար եւ այլն:  Իր ստեղծագործութիւնները կատարուած են քանատական նուագախումբերու կողմէ, հնչած են ձայնասփիւռներէն եւ հրատարակուած են տարբեր տեղեր: Քանատայի հայ համայնքէն ներս Փրոֆ. Պետրոս Շուժունեան ունեցած է իր ներդրումը: Ղեկավարած է [[Մոնրէալ|Մոնթրէալի]] երկու հայկական երգչախումբեր՝ [[Համազգայինի Հայ Կրթական Եւ Մշակութային Միութիւն|Համազգայինի]] «Քնար» երգչախումբը (1976 -1991) եւ  Տիրամայր Նարեկի Հայ Կաթողիկէ եկեղեցւոյ «Ալէմշահ» երգչախումբը (1985-1996): Յիշեալ տարիներուն սոյն երգչախումբերուն հետ ձայնագրած եւ հրատարակած է  հայ երաժշտահաններու ստեղծագործութիւններու արձանագրութիւները, գրառումները եւ Սուրբ Պատարագը: Ան պաշտօնավարած է Մոնթրէալի հայկական վարժարաններէն ներս, որպէս երաժշտութեան դասախօս՝ 1976-1985 Սուրբ Յակոբ Վարժարանին մէջ եւ 1985-1988՝ Նարեկ Վարժարանին մէջ: Որպէս հաստատուած գանատացի երաժշտահան, Շուժունեան տարիներու ընթացքին աշխատած է բազմաթիւ նուագախումբերու հետ, ինչպէս՝ I Musici de Montreal, NEM, Kitchener, London (Ontario), Laval, եւ Marie-Josée Simard, Pierre Jasmin, Jean Laurendeau եւ այլ մեներգիչներու: Անոր հետաքրքրութեան առանցքը կազմած է նուագախմբային, դաշնամուրային, սենեկային եւ  երգչախմբային երաժշտութիւնը: Եղած է  դասախօս Քեպէքի «Universite du Quebec a Montreal» համալսարանին մէջ: 1987-1988 եղած է Մոնթրէալի միջազգային օփերային փառատօնի գեղարուեստական ղեկավարի օգնական, 1988-1990՝ Մոնթրէալի Մեթրոփոլիթէն նուագախումբի աշխատակազմի ղեկավար: 1997-ին Label:SNE (Société Nouvelle d’Enregistrement) հրատարակած է ձայնասկաւառակ մը, ուր ներկայացուած են Պետրոս Շուժունեանի գործերը. սկաւառակը 1999 թուականին Լոս Անճելըսի «AMFA»-ի կողմէ արժանացած է «Best Modern International Award»-ին<ref>{{Cite web|url=https://darperag21.net/%d5%b0%d5%a1%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%a5%d5%a1%d5%b6-%d5%b0%d5%ba%d5%a1%d6%80%d5%bf%d5%a1%d5%b6%d6%84%d5%b6%d5%a5%d6%80%d5%a7%d5%b6%d5%9d-%d5%a5%d6%80%d5%a1%d5%aa%d5%b7%d5%bf%d5%a1%d5%b0%d5%a1%d5%b6/|title=Հայութեան հպարտանքներէն՝ երաժշտահան, երաժշտագէտ Պետրոս Շուժունեան - Darperag21|date=2023-08-22|language=en-US|accessdate=2023-10-16}}</ref>: == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Հայ երաժշտագէտներ]] [[Ստորոգութիւն:Հայ երգահաններ]] af2h9ce9dyvfga60wruhk35zwd2lbvt 0 27683 236298 232592 2024-12-11T06:42:55Z ShahenWasHere 140 /* Մրցանակներ */ 236298 wikitext text/x-wiki {{Անձ}}    '''Քաջազուն Կիւրճեան''' (կամ {{Lang-hy|Քաջազուն Գյուրջյան}}, {{ԱԾ}}), [[Հայեր|հայ]] թատրոնի դերասան։ == Կեանք եւ ասպարէզ == Կիւրճեան ծնած է Ոստան գիւղը, Արտաշատ, 1 Յունուար 1923ին: Աւարտած է գիւղի երկրորդական դպրոցը։ 1941-էն 1972 թատրոնի աշխարհ մուտք կը գործէ եւ բեմ կը բարձրանայ Արշատաշի Ամօ Խարազեան Պետական Թատրոնէն ներս: 1974-էն 1985՝ Երեւանի Երիտասարդ Թատրոնէն ներս։ 1995-էն ետք [[Յակոբ Պարոնեանի Անուան Պետական Երաժշտական Կատակերգութեան Թատրոն|Յակոբ Պարոնեանի Անուան Պետական Երաժշտական Կատակերգութեան Թատրոնի դերասան]] կը դառնայ:<ref>{{Cite web|url=https://zarkfoundation.com/library/%d6%84%d5%a1%d5%bb%d5%a1%d5%a6%d5%b8%d6%82%d5%b6-%d5%a3%d5%b5%d5%b8%d6%82%d6%80%d5%bb%d5%b5%d5%a1%d5%b6/|title=ZARK Foundation - Քաջազուն Գյուրջյան|website=zarkfoundation.com}}</ref> Կը մահանայ Արտաշատի մէջ, 13 Փետրուար 2022-ին, 99 տարեկանին: == Մրցանակներ == * [[Հայաստանի Վաստակաւոր Արուեստագէտ]] * Հայրենիքին մատուցած ծառայություններու համար 1-ին աստիճանի մետալ (2013) == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծանցանկ}} {{Ծանցանկ|2}} [[Ստորոգութիւն:2022 մահեր]] [[Ստորոգութիւն:1923 ծնունդներ]] g71ojvko9gsp2ex07bdksn40autixcp 0 28221 236304 235856 2024-12-11T06:48:58Z ShahenWasHere 140 236304 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ երկիր |բնագիր_անուանում =<big><big>Republik Namibia</big></big> |հայերէն_անուանում =<big>Նամիպիա</big> |օրհներգ = |դրօշ1 = |դրօշի_նկարագրում = Նամիպիոյ դրօշը |ազգային ոգերգ =[[Namibia, Land of the Brave]]<br />(Նամիպիա, քաջերու երկիրը) |մայրաքաղաք = Ուինտհոգ |պետութեան վարչակարգ = Միասնական կիսանախագահական հանրապետութիւն |տարածք= 825.418 |բնակչութիւն = {{ԲՆԿ}} |խտութիւն = |արժոյթ = Նամիպիոյ տոլար (NAD) |արժոյթի գօտի = |հեռախօսային համակարգ = +264 |tld = .na |landcode = |կարգախօս="Unity, Liberty, Justice"<br /> Միութիւն, Ազատութիւն, Արդարութիւն | թուական= |Ազգային տօն=21 Մարտ 1990 (կ՛անկախանայ Հարաւային Ափրիկէի Հանրապետութեան լուծէն) |Օրհներգ=[[Namibia, Land of the Brave]]<br />(Նամիպիա, քաջերու երկիրը) |Պատկեր:Namibia (orthographic projection).svg |կառավարութեան ղեկավար=|հիմնադրման թուական=21 Մարտ 1990 (կ՛անկախանայ Հարաւային Ափրիկէի Հանրապետութեան լուծէն)|տօն=21 Մարտ 1990 (կ՛անկախանայ Հարաւային Ափրիկէի Հանրապետութեան լուծէն)|քարտէս=Namibia (orthographic projection).svg|լեզու=անգլերէն՝ պաշտօնական լեզուն|դրօշակ=|դրօշակի յօդուած=Նամիպիոյ դրօշակ|զինանշանը= |զինանշանի յօդուած=|օրէնսդիր մարմին=Խորհրդարան <br />Վերի մարմին՝ Ազգային Խորհուրդ <br />Վարի մարմին՝ Ազգային Ժողով}}'''Նամիպիա''' ([[Անգլերէն|անգլ․]]՝Namibia), պաշտօնական անուանում՝ '''Նամիպիոյ Հանրապետութիւն''' ([[Անգլերէն|անգլ․]]՝Republic of Namibia)․ կը գտնուի Հարաւային [[Ափրիկէ]]։<ref>[https://census.nsanamibia.com/wp-content/uploads/2024/10/2023-Population-and-Housing-Census-Main-Report-28-Oct-2024.pdf Նամիպիա․ ժողովրդագրութեան տուեալներ{{ref-en}}]</ref><ref>[https://link.springer.com/content/pdf/10.1057/palgrave.fp.8200087.pdf Նամիպիոյ վարչակարգ, Մաթիու Սոպերկ Շիւգարդ, {{ref-en}}French Politics. 3 (3): 323–351 ]</ref> Հիւսիսէն սահմանակից է [[Անկոլա|Անկոլային]], հարաւէն՝ [[Զամպիա|Զամպիոյ]], արեւելքէն՝ [[Պոցուանա|Պոցուանային]], հարաւ արեւելքէն՝ [[Հարաւաին Ափրիկէի Հանրապետութիւն|Հարաւաին Ափրիկէի Հանրապետութեան]], իսկ արեւմտեան ափերը կը ջրեն [[Ատլանտեան Ովկիանոս|Ադլանտեան Ովկիանոսին]] ջուրերը։ Մայրաքաղաքն է [[Ուինտհոգ]], որ նաեւ Նամիպիոյ պետութեան մեծագոյն քաղաքն է։<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/namibia/ Նամիպիա, Նոյեմբեր 4, 2024{{ref-en}}]</ref><ref>[https://edition.cnn.com/2012/10/23/world/africa/namibia-eye-on-country-profile/index.html CNN WORLD. Նամիպիա, դժուար անցեալէն դէպի յառաջ{{ref-en}}]</ref> == Աշխարհագրական ու պատմական տեղեկութիւններ == Ենթասահարա Ափրիկէի ամենէն չոր, անջրդի երկիրն է։ Նախապատմական շրջաններէն Նամիպիա հաստատուած են [[Խոյգոյ]] (կ՛անուանուին նաեւ «հոթընթոց»), Սան (կ՛անուանուին նաեւ «պուշմեն»), [[Տամարա]] եւ [[Նամա]] (հին աղբիւրներու համաձայն՝ Նամաքուա) ժողովուրդները։ ԺԴ․ դարաշրջանին, [[Պանդուներու տարածում|Պանդու ժողովուրդներու]] արեւմտեան եւ հարաւային Ափրիկէ տարածման ընթացքին, Պանդու ժողովուրդներ Նամիպիա կը հաստատուին։<ref>[https://web.archive.org/web/20210312183127/https://www.namibian.com.na/203451/archive-read/Namibias-ghetto-life-Half-million-live-in-shacks-countrywide Նամիպիոյ թաղային կեանքը, News - National 8-12-2020 ]</ref><ref>[https://www.worldwildlife.org/ecoregions/at1315 WWF Ափրիկէ, Նամիպիա {{ref-en}}]</ref> Գերմանական կայսրութիւնը [[1884 թուական|1884]]-ին շրջանին մէջ կը ծաւալէ իր տիրութիւնը եւ կը հիմնէ [[Գերմանական Հարաւ Արեւմտեան Ափրիկէ]] գաղթօճախը։ [[1904 թուական|1904]] մինչեւ [[1908 թուական|1908]] գերմանական բանակը վրիժարու պատժական արշաւ մը կը ձեռնարկէ [[Հերերօ]] (Պանդու ցեղախումբ մը) եւ Նամա ժողովուրդներուն դէմ, որ հետագային կը կոչուի Ի․ դարու «<nowiki/>[[Հերերոներուն եւ Նամաներուն Ցեղասպանութիւն|Առաջին Ցեղասպանութիւն]]<nowiki/>»ը։<ref>[https://books.google.gr/books?id=NcsUr8BkqAUC&q=The+dry+lands+of+Namibia+have+been+inhabited+since+early+times+by+San,+Damara,+and+Nama.+Around+the+14th+century,+immigrating+Bantu+people+began+to+arrive+during+the+Bantu+expansion+from+central+Africa.&pg=PA14&redir_esc=y#v=snippet&q=The%20dry%20lands%20of%20Namibia%20have%20been%20inhabited%20since%20early%20times%20by%20San%2C%20Damara%2C%20and%20Nama.%20Around%20the%2014th%20century%2C%20immigrating%20Bantu%20people%20began%20to%20arrive%20during%20the%20Bantu%20expansion%20from%20central%20Africa.&f=false Նամիպիա, Պելդա Բասքալ․ Մայիս 2007]</ref><ref>[https://www.britannica.com/place/German-South-West-Africa Գերմանական Հարաւ Արեւմտեան Ափրիկէ, Բրիտանական Հանրագիտարան, 11-4-2008{{ref-en}}]</ref> [[Պատկեր:League of Nations Mandate - Africa 2.png|ձախից|մինի|Ազգերու Դաշնակցութեան հրամանագիրը Ափրիկէի համար․1․ British Togoland 2․ French Togoland 3․British Cameroon 4․ French Cameroon 5․ Ruanda-Urundi (հետագային Նամիպիա) 6․ Tanganyika 7․ South West Africa ]] [[1920 թուական|1920]]-ին, [[Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ|Ա․ Համաշխարհային Պատերազմի]] աւարտին, [[Ազգերու Դաշնակցութիւն|Ազգերու Դաշնակցութեան]] (League of Nations) հրամանգիրով, շրջանը կը յանձուի Հարաւային Ափրիկէի Հանրապետութեան։ Վերջինս մինչեւ [[1973 թուական|1973]], հարաւային Ափրիկէի տարածութիւններուն վրայ կ՛իշխէ ցեղապաշտական բռնատիրութեամբ ([[Ափարթհայտ|ափարթհայտ)]], երբ՝ [[Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութիւն|Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութիւնը]] կը ճանչնայ [[Հարաւ Արեւմտեան Ափրիկէի Ժողովուրդներու Կազմակերպութիւն (SWAPO)|Հարաւ Արեւմտեան Ափրիկէի Ժողովուրդներու Կազմակերպութիւնը]] (South West Africa People's Organisation (SWAPO)) իբր Նամիպիոյ ժողովուրդին պաշտօնական ներկայացուցիչը։ Հարաւ-Ափրիկեան սահմանային պատերազմի աւարտով, Նամիպիա կ՛անկախանայ 21 Մարտ 1990-ին։ Սակայն Ուոլվիս Պէյ (Walvis Bay) եւ Բենկուին կղզիները (Penguin Islands) կը մնան Հարաւային Ափրիկէի Հանրապետութեան իշխանութեան տակ մինչեւ 1994։ Նամիպիա մաս կը կազմէ Ազգերու Միացեալ Կազմապերպութեան, Հարաւային Ափրիկէի զարգացման համայնքին, Ափրիկեան Միութեան եւ Ազգերու Հասարակապետութեան։ Արեւմտեան Նամիպիոյ, [[Ատլանտեան Ովկիանոս|Ադլանտեան Ովկիանոսի]] ափին եւ հարաւային [[Ափրիկէ|Ափրիկէի]] Մեծ Զառիթափին միջեւ կը գտնուի [[Namib-Naukluft ազգային պուրակ|Namib-Naukluft ազգային պուրակը]]։ == Պատկերասրահ == <gallery> Պատկեր:Rock Paintig Twyfelfontein Namibia.jpg|Twyfelfontein․ Նախապատմական արձանագրութիւն ժայռերու վրայ Պատկեր:Tintenpalast-Windhoek.jpg|Նամիպիոյ Խորհրդարանի շէնքը, Ուինտհոգ Պատկեր:Otji-skyline.jpg|Otjiwarongo քաղաքը Պատկեր:Kalahari E02 00.jpg|Քալահարի անապատ Պատկեր:Ruacana.jpg|Ruacana ջրվէժ Պատկեր:Kunene wasserregion.jpg|Kunene գետ Պատկեր:Himba village.jpg|Himba գիւղ Պատկեր:Windhoek aerial.jpg|Ուինտհոգ մայրաքաղաքը Պատկեր:Opuwo, Kunene Region, Namibia (aerial view - 19 05 2005).jpg|Opuwo քաղաք Պատկեր:Gobabis Namibia aerial.jpg|Gobabis քաղաքը Պատկեր:Fish River Canyon Namibia.jpg|Fish River Canyon՝ ձոր, Նամիպիա Պատկեր:Halifax Island Namibia.JPG|Halifax կղզի, Նամիպիա Պատկեր:Mercury Island, just off the Diamond Coast of Namibia (by Brian McMorrow).jpg|Մերքիւրի կղզի, Նամիպիա Պատկեր:Wildpferde Aus.jpg|Sperrgebiet․ վայրի կեանք․ ձիեր Պատկեր:NA-garub-horses-2.jpg Պատկեր:Equus burchelli 5.jpg|վայրի կեանք․ զեպրաներ Պատկեր:Equus burchelli 4.jpg Պատկեր:Tsausberge aerial view (2019).jpg|Tsausberge Պատկեր:NamibDesert01.jpg|Նապիպ անապատ Պատկեր:NamibNaukluftParkDunes.JPG|[[Namib-Naukluft ազգային պուրակ|Namib Naukluft Park]]․ աւազակոյտեր </gallery> == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Հարաւային Ափրիկէի երկիր]] [[Ստորոգութիւն:Ափրիկէի երկիրներ]] [[Ստորոգութիւն:Ադլանտեան Ովկիանոսին արեւմտեան ափեր]] [[Ստորոգութիւն:1990-ին անկախացած երկիրներ]] [[Ստորոգութիւն:Երկիրներ ըստ ցամաքամասի]] [[Ստորոգութիւն:Երկիրներ այբբենական կարգով]] pdbn1klc2mhvbh01r1gpe2bgi5bfrgi 236307 236304 2024-12-11T06:50:20Z ShahenWasHere 140 /* Պատկերասրահ */ 236307 wikitext text/x-wiki {{Տեղեկաքարտ երկիր |բնագիր_անուանում =<big><big>Republik Namibia</big></big> |հայերէն_անուանում =<big>Նամիպիա</big> |օրհներգ = |դրօշ1 = |դրօշի_նկարագրում = Նամիպիոյ դրօշը |ազգային ոգերգ =[[Namibia, Land of the Brave]]<br />(Նամիպիա, քաջերու երկիրը) |մայրաքաղաք = Ուինտհոգ |պետութեան վարչակարգ = Միասնական կիսանախագահական հանրապետութիւն |տարածք= 825.418 |բնակչութիւն = {{ԲՆԿ}} |խտութիւն = |արժոյթ = Նամիպիոյ տոլար (NAD) |արժոյթի գօտի = |հեռախօսային համակարգ = +264 |tld = .na |landcode = |կարգախօս="Unity, Liberty, Justice"<br /> Միութիւն, Ազատութիւն, Արդարութիւն | թուական= |Ազգային տօն=21 Մարտ 1990 (կ՛անկախանայ Հարաւային Ափրիկէի Հանրապետութեան լուծէն) |Օրհներգ=[[Namibia, Land of the Brave]]<br />(Նամիպիա, քաջերու երկիրը) |Պատկեր:Namibia (orthographic projection).svg |կառավարութեան ղեկավար=|հիմնադրման թուական=21 Մարտ 1990 (կ՛անկախանայ Հարաւային Ափրիկէի Հանրապետութեան լուծէն)|տօն=21 Մարտ 1990 (կ՛անկախանայ Հարաւային Ափրիկէի Հանրապետութեան լուծէն)|քարտէս=Namibia (orthographic projection).svg|լեզու=անգլերէն՝ պաշտօնական լեզուն|դրօշակ=|դրօշակի յօդուած=Նամիպիոյ դրօշակ|զինանշանը= |զինանշանի յօդուած=|օրէնսդիր մարմին=Խորհրդարան <br />Վերի մարմին՝ Ազգային Խորհուրդ <br />Վարի մարմին՝ Ազգային Ժողով}}'''Նամիպիա''' ([[Անգլերէն|անգլ․]]՝Namibia), պաշտօնական անուանում՝ '''Նամիպիոյ Հանրապետութիւն''' ([[Անգլերէն|անգլ․]]՝Republic of Namibia)․ կը գտնուի Հարաւային [[Ափրիկէ]]։<ref>[https://census.nsanamibia.com/wp-content/uploads/2024/10/2023-Population-and-Housing-Census-Main-Report-28-Oct-2024.pdf Նամիպիա․ ժողովրդագրութեան տուեալներ{{ref-en}}]</ref><ref>[https://link.springer.com/content/pdf/10.1057/palgrave.fp.8200087.pdf Նամիպիոյ վարչակարգ, Մաթիու Սոպերկ Շիւգարդ, {{ref-en}}French Politics. 3 (3): 323–351 ]</ref> Հիւսիսէն սահմանակից է [[Անկոլա|Անկոլային]], հարաւէն՝ [[Զամպիա|Զամպիոյ]], արեւելքէն՝ [[Պոցուանա|Պոցուանային]], հարաւ արեւելքէն՝ [[Հարաւաին Ափրիկէի Հանրապետութիւն|Հարաւաին Ափրիկէի Հանրապետութեան]], իսկ արեւմտեան ափերը կը ջրեն [[Ատլանտեան Ովկիանոս|Ադլանտեան Ովկիանոսին]] ջուրերը։ Մայրաքաղաքն է [[Ուինտհոգ]], որ նաեւ Նամիպիոյ պետութեան մեծագոյն քաղաքն է։<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/namibia/ Նամիպիա, Նոյեմբեր 4, 2024{{ref-en}}]</ref><ref>[https://edition.cnn.com/2012/10/23/world/africa/namibia-eye-on-country-profile/index.html CNN WORLD. Նամիպիա, դժուար անցեալէն դէպի յառաջ{{ref-en}}]</ref> == Աշխարհագրական ու պատմական տեղեկութիւններ == Ենթասահարա Ափրիկէի ամենէն չոր, անջրդի երկիրն է։ Նախապատմական շրջաններէն Նամիպիա հաստատուած են [[Խոյգոյ]] (կ՛անուանուին նաեւ «հոթընթոց»), Սան (կ՛անուանուին նաեւ «պուշմեն»), [[Տամարա]] եւ [[Նամա]] (հին աղբիւրներու համաձայն՝ Նամաքուա) ժողովուրդները։ ԺԴ․ դարաշրջանին, [[Պանդուներու տարածում|Պանդու ժողովուրդներու]] արեւմտեան եւ հարաւային Ափրիկէ տարածման ընթացքին, Պանդու ժողովուրդներ Նամիպիա կը հաստատուին։<ref>[https://web.archive.org/web/20210312183127/https://www.namibian.com.na/203451/archive-read/Namibias-ghetto-life-Half-million-live-in-shacks-countrywide Նամիպիոյ թաղային կեանքը, News - National 8-12-2020 ]</ref><ref>[https://www.worldwildlife.org/ecoregions/at1315 WWF Ափրիկէ, Նամիպիա {{ref-en}}]</ref> Գերմանական կայսրութիւնը [[1884 թուական|1884]]-ին շրջանին մէջ կը ծաւալէ իր տիրութիւնը եւ կը հիմնէ [[Գերմանական Հարաւ Արեւմտեան Ափրիկէ]] գաղթօճախը։ [[1904 թուական|1904]] մինչեւ [[1908 թուական|1908]] գերմանական բանակը վրիժարու պատժական արշաւ մը կը ձեռնարկէ [[Հերերօ]] (Պանդու ցեղախումբ մը) եւ Նամա ժողովուրդներուն դէմ, որ հետագային կը կոչուի Ի․ դարու «<nowiki/>[[Հերերոներուն եւ Նամաներուն Ցեղասպանութիւն|Առաջին Ցեղասպանութիւն]]<nowiki/>»ը։<ref>[https://books.google.gr/books?id=NcsUr8BkqAUC&q=The+dry+lands+of+Namibia+have+been+inhabited+since+early+times+by+San,+Damara,+and+Nama.+Around+the+14th+century,+immigrating+Bantu+people+began+to+arrive+during+the+Bantu+expansion+from+central+Africa.&pg=PA14&redir_esc=y#v=snippet&q=The%20dry%20lands%20of%20Namibia%20have%20been%20inhabited%20since%20early%20times%20by%20San%2C%20Damara%2C%20and%20Nama.%20Around%20the%2014th%20century%2C%20immigrating%20Bantu%20people%20began%20to%20arrive%20during%20the%20Bantu%20expansion%20from%20central%20Africa.&f=false Նամիպիա, Պելդա Բասքալ․ Մայիս 2007]</ref><ref>[https://www.britannica.com/place/German-South-West-Africa Գերմանական Հարաւ Արեւմտեան Ափրիկէ, Բրիտանական Հանրագիտարան, 11-4-2008{{ref-en}}]</ref> [[Պատկեր:League of Nations Mandate - Africa 2.png|ձախից|մինի|Ազգերու Դաշնակցութեան հրամանագիրը Ափրիկէի համար․1․ British Togoland 2․ French Togoland 3․British Cameroon 4․ French Cameroon 5․ Ruanda-Urundi (հետագային Նամիպիա) 6․ Tanganyika 7․ South West Africa ]] [[1920 թուական|1920]]-ին, [[Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ|Ա․ Համաշխարհային Պատերազմի]] աւարտին, [[Ազգերու Դաշնակցութիւն|Ազգերու Դաշնակցութեան]] (League of Nations) հրամանգիրով, շրջանը կը յանձուի Հարաւային Ափրիկէի Հանրապետութեան։ Վերջինս մինչեւ [[1973 թուական|1973]], հարաւային Ափրիկէի տարածութիւններուն վրայ կ՛իշխէ ցեղապաշտական բռնատիրութեամբ ([[Ափարթհայտ|ափարթհայտ)]], երբ՝ [[Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութիւն|Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութիւնը]] կը ճանչնայ [[Հարաւ Արեւմտեան Ափրիկէի Ժողովուրդներու Կազմակերպութիւն (SWAPO)|Հարաւ Արեւմտեան Ափրիկէի Ժողովուրդներու Կազմակերպութիւնը]] (South West Africa People's Organisation (SWAPO)) իբր Նամիպիոյ ժողովուրդին պաշտօնական ներկայացուցիչը։ Հարաւ-Ափրիկեան սահմանային պատերազմի աւարտով, Նամիպիա կ՛անկախանայ 21 Մարտ 1990-ին։ Սակայն Ուոլվիս Պէյ (Walvis Bay) եւ Բենկուին կղզիները (Penguin Islands) կը մնան Հարաւային Ափրիկէի Հանրապետութեան իշխանութեան տակ մինչեւ 1994։ Նամիպիա մաս կը կազմէ Ազգերու Միացեալ Կազմապերպութեան, Հարաւային Ափրիկէի զարգացման համայնքին, Ափրիկեան Միութեան եւ Ազգերու Հասարակապետութեան։ Արեւմտեան Նամիպիոյ, [[Ատլանտեան Ովկիանոս|Ադլանտեան Ովկիանոսի]] ափին եւ հարաւային [[Ափրիկէ|Ափրիկէի]] Մեծ Զառիթափին միջեւ կը գտնուի [[Namib-Naukluft ազգային պուրակ|Namib-Naukluft ազգային պուրակը]]։ == Պատկերասրահ == <gallery> Պատկեր:Rock Paintig Twyfelfontein Namibia.jpg|Twyfelfontein․ Նախապատմական արձանագրութիւն ժայռերու վրայ Պատկեր:Tintenpalast-Windhoek.jpg|Նամիպիոյ Խորհրդարանի շէնքը, Ուինտհոգ Պատկեր:Otji-skyline.jpg|Otjiwarongo քաղաքը Պատկեր:Kalahari E02 00.jpg|Քալահարի անապատ Պատկեր:Ruacana.jpg|Ruacana ջրվէժ Պատկեր:Kunene wasserregion.jpg|Kunene գետ Պատկեր:Himba village.jpg|Himba գիւղ Պատկեր:Windhoek aerial.jpg|Ուինտհոգ մայրաքաղաքը Պատկեր:Opuwo, Kunene Region, Namibia (aerial view - 19 05 2005).jpg|Opuwo քաղաք Պատկեր:Gobabis Namibia aerial.jpg|Gobabis քաղաքը Պատկեր:Fish River Canyon Namibia.jpg|Fish River Canyon՝ ձոր, Նամիպիա Պատկեր:Halifax Island Namibia.JPG|Halifax կղզի, Նամիպիա Պատկեր:Mercury Island, just off the Diamond Coast of Namibia (by Brian McMorrow).jpg|Մերքիւրի կղզի, Նամիպիա Պատկեր:Wildpferde Aus.jpg|Sperrgebiet․ վայրի կեանք․ ձիեր Պատկեր:NA-garub-horses-2.jpg Պատկեր:Equus burchelli 5.jpg|վայրի կեանք․ զեպրաներ Պատկեր:Equus burchelli 4.jpg Պատկեր:Tsausberge aerial view (2019).jpg|Tsausberge Պատկեր:NamibDesert01.jpg|Նապիպ անապատ Պատկեր:NamibNaukluftParkDunes.JPG|[[Namib-Naukluft ազգային պուրակ|Namib Naukluft Park]]․ աւազակոյտեր </gallery> == Բնակչութիւն == {{Wikidata/Population}} == Ծանօթագրութիւններ == {{Ծնթ․ցանկ}} [[Ստորոգութիւն:Հարաւային Ափրիկէի երկիր]] [[Ստորոգութիւն:Ափրիկէի երկիրներ]] [[Ստորոգութիւն:Ադլանտեան Ովկիանոսին արեւմտեան ափեր]] [[Ստորոգութիւն:1990-ին անկախացած երկիրներ]] [[Ստորոգութիւն:Երկիրներ ըստ ցամաքամասի]] [[Ստորոգութիւն:Երկիրներ այբբենական կարգով]] n21c7tzpfw4nvwy6yxzshfupokilnm7 0 28272 236297 2024-12-11T06:41:02Z ShahenWasHere 140 Էջը վերայղուած է դէպի [[Հայկական Սփիւռք]] 236297 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Հայկական Սփիւռք]] 63z15r48bomdw05um6gmgaa0uzexv2v 0 28273 236299 2024-12-11T06:43:59Z ShahenWasHere 140 Էջը վերայղուած է դէպի [[Պաքու]] 236299 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Պաքու]] blhredr17kl9osf0xd4i8q7q34p7gpx 0 28274 236310 2024-12-11T07:20:00Z ShahenWasHere 140 Էջը վերայղուած է դէպի [[Պէյրութ]] 236310 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Պէյրութ]] 4p3syc7bdzc8yjjxrm0z6icx3cjilgm