Wikipedia iawiki https://ia.wikipedia.org/wiki/Pagina_principal MediaWiki 1.44.0-wmf.5 first-letter Multimedia Special Discussion Usator Discussion Usator Wikipedia Discussion Wikipedia File Discussion File MediaWiki Discussion MediaWiki Patrono Discussion Patrono Adjuta Discussion Adjuta Categoria Discussion Categoria Portal Discussion Portal Appendice Discussion Appendice TimedText TimedText talk Module Module talk 0 983 675225 670887 2024-12-02T00:22:10Z Tortoise0308 17411 Valencia, Granada (sin disambiguation); orthographia: Communitate, Region (sin accento); seculo 15 (numeros arabe). 675225 wikitext text/x-wiki {{eminente}}{{infobox/articulo/entitate territorial}} '''Espania''', anque nominate '''Hispania''' (in espaniol: '''''España'''''), officialmente nominate '''Regno de Espania'''{{linfo}} es un stato soveran con monarchia parlamentari. Illo occupa sex septimos del [[Peninsula Iberic]] e es parte integrante del [[Union Europee]] (UE), con altere vinti-septe statos soveran de Europa. Le territorio espaniol contine anque duo archipelagos, le [[Baleares]] in le [[Mediterraneo]], e le [[Insulas Canari]] in le [[Atlantico]], e anque duo enclaves in le nord del [[Africa|continente african]], le [[citates autonome]] de [[Ceuta]] e [[Melilla]], e le [[exclave]] de [[Llivia]] in le [[Pyreneos]] francese. Su territorio peninsular ha frontieras terrestre con [[Francia]] e con le [[Andorra|Principato de Andorra]] al nord, con [[Portugal]] al west e con le colonia [[Regno Unite|britannic]] de [[Gibraltar]] al sud. Su territorios african ha frontieras terrestre e maritime con [[Marocco]]. De plus, Espania ha altere districtos e possessiones minor non continental, como le [[insulas Chafarinas]], le [[Peñón de Vélez de le Gomera]] e le insulas del [[Peñón de Alhucemas]], totes ante le costa de [[Marocco]], e reclama le soveranitate del [[insula Perejil]], actualmente disputate con Marocco. Le [[insula de Alborán]], le [[insulas Columbretes]] e un serie de insulas e insulettas ante su costas completa su territorios. Espania mantene etiam su revindication pro le soveranitate del colonia [[Regno Unite|britannic]] de [[Gibraltar]], durante que certe parve circulos politic in Portugal non recognosce le soveranitate espaniol super le urbe [[Olivenza]]. A su vice [[Marocco]] reclama como sue le territorios de [[Ceuta]] e [[Melilla]], unic territorios del [[Union Europee]] in le continente african, sin considerar le [[Regiones ultraperipheric del Union Europee|regiones ultraperipheric]]. == Etymologia == Le [[etymologia]] le plus acceptate pro le actual nomine de Espania data del expeditiones [[phenicie]]s: in [[Lingua semitic|canaanita]] (idioma parlate per le phenicios) ''sf(a)n'' o ''sp(a)n'' significa "[[conilio]]". Si iste etymologia es correcte, illo se debe al facto que le phenicios constatava le presentia de un grande population de conilios in le [[Peninsula Iberic]], le qual illes appellava "Terra de conilios". Altere possibile etymologia es [[Grecia antique|hellenic]], ''speros'' esseva le denomination del [[Venus (planeta)|prime stella]] que on observava post le crepusculo in le occidente. Le grecos dava le nomine ''(H)Esperia'' a [[Italia]] e a Espania, proque illos se trovava a su occidente; per un mutation de phonemas il es possibile que ''Hesperia'' deveniva ''Hispania'' (nomine date a tote le Peninsula Iberic) e postea Espania. {{-}} == Historia == {{AP|Historia de Espania}} === Etate Antique === [[File:Merida Roman Theatre1.jpg|thumb|left|285px|Theatro Roman de Mérida, provincia de [[Badajoz]]]] [[File:Castros.jpg|thumb|left|285px|Forte celtic del nord de Espania]] Le [[ibero]]s esseva le prime populo que occupava le [[peninsula|Peninsula Iberic]] del qual on conserva registros scripte. On sape que il habeva populationes pre-iberic del que on ha solmente vestigios archeologic, proque le grecos e [[phenicio]]s, qui lassava le prime scriptos, nunquam entrava in contacto con illes. In iste categoria on debe probabilemente includer le [[basco]]s. Circa le anno [[1200 adC]], tribos [[celtic]], includente probabilemente le [[cantabro]]s e [[astures]], entrava in le peninsula del Nord e se establiva in grande parte de su territorio, miscente se con le iberos. Le populationes que occupava un ample frangia inter iste duo citates es cognoscite como [[celtibero]]s. Il pare que le montanias ubi viveva le populo basc nunquam esseva invadite. Le origine de iste gente es considerate incerte. Certo illo es multo antique, e su lingua etiam. Possibilemente il se tracta de un population pre-iberic. Circa le anno[[1100 adC]] le [[phenicios]] arrivava al peninsula e fundava [[colonia]]s. Le plus importante esseva ''Gadir'', le ''Gades'' roman, que hodie es [[Cádiz]]. A su vice le grecos fundava lor colonias in le costa mediterranee de [[Peninsula Iberic|Iberia]], nomine que designava tote le peninsula. Durante le prime e le secunde [[Guerras Punic]] inter [[Roma antique|Roma]] e [[Carthago]], le carthagineses invadeva le peninsula. Illes establiva lor colonias, le plus importante in le insula [[Ibiza]] e in [[Cartagena (Espania)|Cartagena]], nomine que certo faceva referentia al nove [[Carthago]]. Post le disfacta de Carthago, Roma initiava un occupation progressive del peninsula, que se prolongava durante quasi 200 annos. Durante quasi le prime tres decades del occupation le romanos debeva facer fronte a [[Numantia]], citate iberic situate super le ripas del fluvio [[Duero]], in le proximitate del actual [[Soria]], e a guerrilleros commandate per le chef lusitan [[Viriato]]. Post le morte de Viriato (139 a.c.), le lucta del iberos contra Roma deveniva plus dismembrate e sporadic, sed non se terminava totalmente usque le tempore del imperator [[Augusto]]. Le occupation culminava in le plen submission del peninsula sub le poter de Roma e in su conversion in provincia sub le nomine de [[Hispania]]. Hispania adoptava le cultura, lingua e leges roman, e acquireva grande importantia intra le imperio, usque le puncto que tres imperatores roman, [[Trajano]], [[Adriano]] e [[Teodosio]], nasceva in le peninsula. {{-}} === Medievo === In le anno [[409]], tribos [[germania|germanic]] de [[suevos]], [[alanos]] e [[vandalos]] invadeva le Peninsula Iberic. Post alicun annos, in [[416]], altere tribo germanic, le [[visigothos]], entrava in Hispania como alliatos de Roma, expelleva le alanos e vandalos, e confinava le suevos in [[Gallecia]]. Le visigothos fundava un regno que perdurava usque al [[seculo 8]], durante le qual occurreva lor conversion del [[arianismo]] al [[catholicismo]] e le luctas contra le [[suevos]], le [[byzantinos]], le [[franco (populo)|francos]] e le [[bascos]]. Le character elective del monarchia visigothic causava quasi semper un enorme instabilitate politic characterisate per rebelliones constante e assassinatos. In le anno [[711]] comenciava le [[invasion musulman]] del peninsula, le qual se converteva in un [[Emirato de Cordova|emirato]], o provincia del imperio [[arabe]], nominate [[Al-Andalus]]. Le avantiamento musulman esseva rapide. In 712 cadeva Toledo, le capital [[visigothos|visigothic]]. Le musulmanes avantiava progressivemente verso le nord, e omne citates capitulava. In 716 illes dominava tote le peninsula, ben que lor dominio in le nord esseva plus nominal que militar. Tunc, le musulmanes orientava lor effortios verso le altere latere del [[Pyreneos]], contra le regno [[Imperio Carolinge|carolinge]]. Isto permitteva revoltas in le pauc controlate zona nord-west del Peninsula. In le anno 718 in [[Principato de Asturias|Asturias]] occurreva le prime revolta, sub le commando de un (probabilemente) nobile gotho appellate [[Don Pelayo]]. Iste revolta esseva controlate. In 722 ha loco le [[Battalia de Covadonga]], ubi Pelayo vince e funda le [[regno de Asturias]]. Ab isse momento e usque a 1492 le Peninsula Iberic esseva dividite in un parte musulman e altere christian. Le seculos [[seculo 8]] e le [[seculo 9]] apportava un crescente potestate musulman, malgrado le nucleos christian del nord del peninsula. In le [[seculo 10]], [[Abderraman III]] converte Al-Andalus in [[califato]] independente de Damasco, con autonomia religiose, inaugurante un epocha de grande prosperitate cultural, gratias al innovationes in le scientias e litteras e super toto al special attention que on dedicava al disveloppamento del citates. Le urbes le plus importante esseva [[Valencia (Espania)|Valencia]], [[Zaragoza]], [[Sevilla]] e [[Cordova (Espania)|Cordova]], le qual deveniva in le [[seculo 10]] le major citate de [[Europa]] Occidental, contante 500000 habitantes, e centro cultural del epocha. Nonobstante le decadencia arrivava in le [[seculo 11]], quando comenciava un serie de luctas inter le varie familias real musulman. Tunc le califato se dismembrava in un mosaico de pauc regnos, appellate [[taifa]]s. Intertanto, presso le [[Pyreneos]] appareva altere duo regnos christian, Navarra e Aragon. Durante que le reconquesta avantiava, omne iste regnos se divideva e se refundeva, de sorta que solmente quatro regnos christian remaneva in le peninsula: [[Regno de Castilia|Castilia]], [[Regno de Aragon|Aragon]], [[Regno de Navarra|Navarra]] e [[Portugal]], ultra le regno musulman de [[Regno de Granada|Granada]]. Al fin de iste periodo, in [[1402]], comencia le invasion de [[Insulas Canari]] per seniores [[Normandia|normanne]] que debeva vassallage al corona de Castilia (ben que Portugal etiam habeva pretensiones de dominio super iste territorio). Iste processo de conquesta non finiva ante [[1496]]-[[1497]]. {{-}} === Etate Moderne === Al fin del medievo, duo del grande regnos peninsular, le Corona de Aragon e le regno de [[Castilia]], se alliava e conquireva le regno de [[Granada]] in [[1492]] e illo de Navarra in 1512. Etiam comenciava un politica matrimonial con Portugal que culminava in [[1580]], quando [[Philippo II]] ascendeva al throno, unificante pro le ultime vice le Peninsula Iberic. In 1492 on decretava etiam le expulsion del judeos non christian, imitante Philippo IV de [[Francia]] e Navarra. Etiam [[Christophoro Columbo]] arrivava con su naves a America, lo que provocava le exploration e conquesta del terras american, anque per altere paises como Portugal, Francia e [[Anglaterra]]. Tonnas de [[argento]] e [[auro]] esseva portate del nove continente, e le monarchia hispanic se converteva in un del statos le plus potente in le mundo. Post le morte de Elisabeth le Catholic, in [[1504]], su filia Johanna, sposate con Philippo I, la succedeva in le throno de Castilia. Nonobstante, Philippo moriva multo juvene, e on recognosceva le incapacitate de Johanna, a causa de su conducta lunatic. Su filio [[Carolo V (Sacre Imperio Roman)|Carolo I]] hereditava le coronas de Castilia e Aragon, malgrado le sacrate Imperio Roman-Germanic. In su etate matur ille decideva retirar se al vita religiose recolligente se in [[1556]] in le [[Monasterio de Yuste]] ([[Cáceres]]), lo que determinava le dismembramento del imperio, que se divideva inter le membros del familia de [[Habsburgo]], le espaniol ([[Philippo II]], su filio) e le austriac (su fratre). Finalmente [[Philippo II]], coronante se rege de [[Portugal]] in [[1580]], addeva a su longe lista de titulos illo de "Rege de omne Espanias", e regnava super omne partes del antique [[Visigothos|Hispania Visigothic]]. Ille manteneva le ordinal "secunde" pro respectar le via castilian ([[Philippo I de Castilia]] esseva [[Philippo le Belle]]). Ergo ille pote esser considerate le prime rege de Espania, ben que le prime in le senso actual esseva [[Philippo V de Espania|Philippo V]]. Le regnos iberic continuava a prosperar, gratias al commercio con le colonias american, sed al mesme tempore illos susteneva guerras contra Francia, [[Anglaterra]] e le [[Provincias Unite]], culminante con le disastrose aventura del [[Grande e Felicissime Armada]] in [[1588]]. Quando le ultime rege del dynastia de Habsburgo, [[Carolo II de Espania]], moriva sin descendentes, Philippo de Borbon, nepote del rege de [[Francia]], [[Ludovico XIV]], le succedeva in le throno con le nomine de [[Philippo V de Espania|Philippo V]]. In [[1707]] le [[Decreto de Nove Planta]] de Philippo V creava un Espania unificate, quando ille imponeva le leges de Castilia al altere regnos. Le resto del [[seculo 17]] esseva le seculo del Illuminismo. [[Ferdinando VI de Espania|Ferdinando IV]] e [[Carolo III de Espania|Carolo III]], filios e successores de Philippo V, faceva un politica de renovation que modernisava Espania, durante un periodo que on cognosce como [[Despotismo Illustrate]]. === Etate Contemporanee === Post le [[Revolution Francese]], [[Napoléon Bonaparte|Napoléon]] prendeva le poter e invadeva Espania con su truppas in [[1808]], imponente su fratre [[Joseph|Joseph I]] in le throno. Consequentemente comenciava le [[Guerra del Independentia Espaniol|Guerra de Independentia]], que durava cinque annos. Le truppas de Napoleon superate in le [[battalia de Vitoria]], in [[1813]], [[Ferdinando VII de Espania|Ferdinando VII]] retornava al throno de Espania, aboliva le constitution de Napoleon, persequeva le liberales constitutionalista e inaugurava un systema de rigide absolutismo. Le recession economic e le instabilitate politic esseva le consequentia logic del guerra e, post le arrivata al Indias del notitias super le indigne comportamento del rege ante Napoleon, Espania perdeva su [[colonia]]s de ultramar, con le exception de [[Porto Rico]], [[Cuba]] e [[Philippinas]]. In ultra, como consequentia del nomination de su filia [[Elisabeth II de Espania|Elisabeth II]] como herede, lo que esseva possibile post le derogation del [[Lege Salic]] que impediva le succession royal de feminas, su fratre [[Carolo Maria Isidro de Borbon|Carolo Maria Isidoro]] se rebellava contra ille, dante initio al [[Prime Guerra Carlista]]. Le revolution de [[1868]], denominate ''Le gloriose'', obligava Elisabeth II a renunciar al throno. On convocava Cortes Constituente, que se pronunciava in favor del regime monarchic, e per initiativa de [[General Prim]] on offereva le corona a [[Amadeo de Saboya]], filio del rege de Italia. Su breve regno (a causa del fatiga provocate per le politicos contemporanee) aperiva le via al proclamation del [[Prime Republica Espaniol|Prime Republica]], etiam de duration curte, ben que multo agitate (in dece-un menses se succedeva quatro presidentes: [[Estanislao Figueras|Figueras]], [[Francisco Pi i Margall|Pi i Margall]], [[Nicolás Salmerón|Salmerón]] e [[Emilio Castelar|Castelar]]), e terminate per le colpo de stato del [[General Pavía]], qui dissolveva le parlamento. Le [[Restauration]] proclamava como rege [[Alphonso XII de Espania|Alphonso XII]], filio de Elisabeth II. Espania experimentava un stabilitate politic debite al systema de governamento concipite per Cánovas del Castillo, basate super le alternation del partitos conservator (Canovas del Castillo) e liberal (Sagasta) in le poter. In [[1885]] moriva Alphonso XII, e su viuda [[Maria Christina de Habsburgo-Lorena|Maria Christina]] se cargava del regentia usque al majoritate de su filio [[Alphonso XIII de Espania|Alphonso XIII]], nascite post le morte de su patre. Le rebellion independentista de Cuba in [[1895]] induceva le [[Statos Unite]] a intervenir in le zona e, post le confuse incidente del explosion del cuirassato Maine le [[15 de februario]] de [[1898]] in le porto de [[Havana]], iste pais declarava le guerra a Espania. Con le disfacta Espania perdeva su ultime colonias in ultramar (Cuba, Philippinas, [[Guam]] e Porto Rico). === Seculo 20 === Le [[seculo 20]] comenciava con un grande crise economic e le subsequente instabilitate politic, malgrado le periodo de relative prosperitate commercial gratias al neutralitate espaniol durante le [[Prime Guerra Mundial]]. Le succession de crises governamental, le marcha disfavorabile del guerra in le [[Rif]], le agitation social e le discontento de parte del armea produceva le colpo de stato del general [[Miguel Primo de Rivera|Primo de Rivera]], le [[13 de septembre]] de [[1923]], que establiva un [[dictatura]] militar con le appoio del rege [[Alphonso XIII]]. Durante le dictatura on supprimeva le libertates e derectos. Le difficile conjunctura economic e le crescimento del partitos republican ante le situation de plus in plus difficile obligava Primo de Rivera a presentar su dimission al rege in [[1930]] e a partir a Paris, ubi ille moriva post pauc tempore. Le succedeva in le commando del Directorio le general [[Dámaso Berenguer]], qui inaugurava le denominate ''[[Dictablanda]]'', e postea, durante breve tempore, le admiral Aznar. Le electiones municipal del [[12 de april]] de [[1931]] dava le victoria al candidaturas republican, lo que compelleva le rege ad abandonar le pais e proclamava le [[Secunde Republica Espaniol|Secunde Republica]], le 14 de april. Durante le Republica il habeva grande agitation politic e social, marcate per un drastic radicalisation de gruppos de sinistra e dextra. On boycottava le capites moderate, e cata uno pretendeva crear un Espania a su mesura. Durante le duo prime annos, governava un coalition de partitos republican e socialista. In le electiones occurrite in [[1933]] triumphava le derectas e in [[1936]] le sinistras. On affrontava un crescente unda de violentia, durante le qual on ardeva ecclesias e experimentava le sublevation monarchic de [[José Sanjurjo|Sanjurjo]], le [[revolution de 1934]] e numerose attentatos contra capites rival. Le [[17 de julio]] se sublevava le guarnitiones del [[Africa Espaniol]], producente le [[Guerra Civil Espaniol|Guerra Civil]]. Espania se divideva in duo zonas, le un sub le autoritate del governamento republican e le altere controlate per le sublevatos (inter illes se trovava le general [[Francisco Franco]], qui postea esseva nominate chef de stato). Le appoio german e italian al sublevatos, multo plus firme que le supporto del [[Union Sovietic]] al Espania republican, e le continue querelas inter le factiones republican, permitteva le victoria del sublevatos le 1 de april de [[1939]]. Le victoria del general Franco originava le instauration de un regime autoritari e totalitari. Il se produceva un forte repression contra le adversarios vincite, que obligava milles de espanioles a cercar exilio e condemnava altere milles al morte o al internamento in campos de travalio. Ben que Franco manteneva le pais neutral durante le [[Secunde Guerra Mundial|II Guerra Mundial]], su non dissimulate appoio al [[Axe Roma-Berlin-Tokio|potentias del Axe]] menava Espania a un isolamento international de character politic e economic. Nonobstante, le restrictiones del [[guerra frigide]] inter le [[Statos Unite]] e le [[Union Sovietic]] provocava le fin del isolamento e permitteva le signatura de accordos con le Statos Unite, con le consequente installation de bases militar conjuncte de Espania e [[Statos Unite]] in Espania. In [[1956]] [[Marocco]], que habeva essite un protectorato espaniol e francese, acquireva su independentia e interprendeva un plano de stabilisation economic del pais. In [[1969]] Franco nominava [[Juan Carlos I|Juan Carlos de Borbon]], nepote de Alphonso XIII e [[prince]] de Espania, como successor al titulo de rege. Le dictator moriva in [[1975]], e [[Juan Carlos I de Espania|Juan Carlos I]] esseva proclamate rege. Comenciava un periodo cognoscite como [[Transition]], que culminava in le establimento de un [[Monarchia Constitutional]] in [[1978]], post le renuncia de D. [[Juan de Borbón]], patre del rege, a su derectos historic. Post le prime electiones democratic, [[Adolfo Suárez]], del partito [[Union de Centro Democratic]], esseva eligite prime ministro e introduceva importante reformas politic. Il comenciava le negotiationes pro le entrata de Espania in le [[Communitate Economic Europee]]. Post su dimission in [[1981]], in le proprie ceremonia de investitura de su successor, [[Leopoldo Calvo Sotelo]], le [[23 de februario]] (23-F), occurreva un tentativa de [[Colpo de Stato de 1981 (Espania)|colpo de stato]], conducite in le Congresso de Deputatos por le tenente colonnello Tejero e promovite per varie militares de alte rango, le qual esseva abortate post un die. In le electiones sequente ([[1982]]), vinceva le Partito Socialista del Laboratores Espaniol (''Partido Socialista Obrero Español''), con [[Felipe González]] como prime ministro, e se manteneva in le poter durante le tres sequente legislaturas. In [[1985]] Espania entrava in le [[OTAN]] e in [[1986]] in le [[Communitate Economic Europee]]. In [[1992]] Espania appareva visibilemente super le scenario international con le celebration del [[Jocos Olympic]] in [[Barcelona]], le declaration de [[Madrid]] como capital cultural europee e le celebration del Exposition Universal ''EXPO 92'' in [[Sevilla]]. Le electiones de [[1996]] dava le victoria al [[Partito Popular]], con [[José María Aznar]] como prime ministro, carga que ille exerceva usque le [[electiones general espaniol (2004)|electiones general de 2004]]. == Politica == === Stato === Espania es constituite como un [[Rege de Espania|Monarchia parlamentari]] ab le approbation del [[Constitution espaniol de 1978|Constitution]] in [[1978]]. Le Organos Constitutional del Stato son: * Le [[Rege de Espania|Corona]] ([[Commando del Stato]]) * Le [[Cortes General]] ([[Poter Legislative]]), constituite per duo Cameras: ** [[Le Senato de Espania|Senato]] ** [[Congresso de Deputatos de Espania|Congresso de Deputatos]] * Le [[Governamento de Espania|Governamento]] ([[Poter Executive]]), constituite per le prime ministro e le ministros. * Le [[Poter Judicial]], commandate per: ** Le [[Tribunal Supreme de Espania|Tribunal Supreme]], como organo jurisdictional superior in omne le ordines, salvo le dispositiones super garantias constitutional ** Le [[Consilio General del Poter Judicial de Espania|Consilio General del Poter Judicial]], como organo de governamento e disciplina del judices e magistratos * Le [[Tribunal Constitutional de Espania|Tribunal Constitutional]], organo de controlo del constitutionalitate del actos e omissiones del poteres public, e ultime garantia del derectos e libertates del particulares === Partitarismo === Le [[partito politic|partitos politic]] e [[coalition]]es que actualmente ha representation in le Congresso o le Senato es, in ordine alphabetic: {| |valign="top"| * Bloque Nacionalista Galego (BNG) * Chunta Aragonesista (CHA) * Coalición Canaria (CC) * Convergència i Unió (CiU) * Esquerra Republicana de Catalunya (ERC) * Eusko Alkartasuna (EA) |valign="top"| * Izquierda Unida (IU) * Iniciativa per Catalunya Verds (ICV) * Nafarroa Bai (Na-Bai) * Partido Nacionalista Basc (PNV-EAJ) * Partido Popular (PP) * Partido Socialista Obrero Español (PSOE) |} Le partitos politic e coalitiones presente solmente in [[municipio]]s o parlamentos [[Communitate autonome|autonomista]], ultra illos que nos ha mentionate, es actualmente: {| |valign="top"| * Alternativa Popular Canaria (APC) ([[Insulas Canari]]) * Andecha Astur (AA) ([[Principato de Asturias]]) * Bloc Nacionalista Valencià (BNV) ([[Comunidad Valenciana]]) * Centro Democrático et Social (CDS) * Iniciativa por le Orotava (IpO) ([[Insulas Canari]]) * Izquierda Asturiana (IAS) ([[Principato de Asturias]]) * Le Verdes (VERDES) * Partido Andalucista (PA) ([[Andalucía]]) * Partido Aragonés Regionalista (PAR) * Partíu Asturianista (PAS) ([[Principato de Asturias]]) |valign="top"| * Partido Nacionalista Canario (PNC) ([[Insulas Canari]]) * Partido Regionalista de Cantabria (PRC) ([[Cantabria]]) * Partido Socialista de Andalucía (PSA) ([[Andalucía]]) * Unidad Cántabra (UCn) ([[Cantabria]]) * Partit Socialista de Mallorca - Entesa Nacionalista (PSM-EN) ([[Islas Baleares]]) * Tierra Comunera-Partido Nacionalista Castellano (TC-PNC) ([[Castilia e León]]) * Unió Mallorquina (UM) ([[Mallorca]]) * Unión del Pueblo Leonés (UPL) ([[León (España)|León]]) * Unión del Pueblo Navarro (UPN) ([[Navarra]]) * Unión Renovadora Asturiana (URAS) ([[Principato de Asturias]]) |} == Communitates autonome e provincias == [[File:Mapaespaña4.png|300px|left|thumb|Mappa de Espania, division territorial.]] {| cellpadding="1" style="float: right; border: 1px solid #88a; background: #f7f8ff; padding: 5px; font-size: 95%; margin: 0; width: 20%" |- |colspan=3|<center>'''[[Communitate autonome|Communitates autonome]]''' </center> |- ! !! Habitantes<br />([[2000]]) !! Habitantes<br />([[2005]]) |- | [[Andalucía]] || align="right" | 7.340.052 || align="right" | 7.829.202 |- | [[Aragón]] || align="right" | 1.189.909 || align="right" | 1.266.972 |- | [[Principato de Asturias]] || align="right" | 1.076.567 || align="right" | 1.074.504 |- | [[Insulas Baleares]] || align="right" | 845.630 || align="right" | 980.472 |- | [[Insulas Canari]] || align="right" | 1.716.276 || align="right" | 1.962.193 |- | [[Cantabria]] || align="right" | 531.159 || align="right" | 561.638 |- | [[Castilla-La Mancha]] || align="right" | 1.734.261 || align="right" | 1.888.527 |- | [[Castilla e León]] || align="right" | 2.479.118 || align="right" | 2.501.534 |- | [[Catalonia]] || align="right" | 6.261.999 || align="right" | 6.984.196 |- | [[Communitate Valencian]] || align="right" | 4.120.729 || align="right" | 4.672.657 |- | [[Extremadura]] || align="right" | 1.069.420 || align="right" | 1.080.823 |- | [[Gallecia]] || align="right" | 2.731.900 || align="right" | 2.760.179 |- | [[Communitate de Madrid]] || align="right" | 5.205.408 || align="right" | 5.921.066 |- | [[Region de Murcia]] || align="right" | 1.149.329 || align="right" | 1.334.431 |- | Comunidad Foral de [[Navarra]] || align="right" | 543.757 || align="right" | 592.482 |- | [[Pais Basc]] || align="right" | 2.098.596 || align="right" | 2.123.791 |- | [[La Rioja]] || align="right" | 264.178 || align="right" | 300.685 |- |colspan=3|<center>'''[[Citate|Citates autonome]]''' </center> |- | [[Ceuta]] || align="right" | 75.241 || align="right" | 74.771 |- | [[Melilla]] || align="right" | 66.263 || align="right" | 65.252 |} Espania es un nation. Le origines del stato espaniol data del union matrimonial del regnos medieval de [[Regno de Castilia|Castilia]] e [[Corona de Aragon|Aragon]], formate per le union de altere regnos anterior, al fin del [[seculo 15]] durante le regno del [[Reges Catholic]], quando occurreva le unification politic, completate per le incorporation del [[Regno de Navarra]], le [[Regno de Granada]] e altere territorios. Un processo posterior de unification institutional occurreva durante le regno de [[Philippo V de Espania|Philippo V]], que configurava un forma de stato centralisate ancora existente. Le pais contine 17 Communitates Autonome e 2 Citates Autonome, un organisation analoge al statos federal. Illos possede un ample nivello de autonomia, poteres legislative, budgetari, administrative e executive in le competentias exclusive que le stato central garanti a cata communitate como un [[Statuto de autonomia]]. Cata communitate autonome se divide in [[provincias de Espania|provincias]], in alicun casos usque 52. == Geographia == Ubicate in Europa Occidental, illo occupa le major parte del [[Peninsula Iberic]] e duo archipelagos (le del [[Insulas Canari]] in le [[Oceano Atlantic]] e le del [[Insulas Baleares]] in le [[Mediterraneo|Mar Mediterranee]]) e duo citates, [[Ceuta]] e [[Melilla]], in le nord de [[Africa]]. In extension territorial illo es le quarte pais de [[Europa]] post [[Russia]], [[Ukraina]] e [[Francia]], e le secunde major del [[Union Europee]]. Le limites physic de Espania es principalmente le del Peninsula Iberic, que illo divide con Portugal. Iste pais e le [[Oceano Atlantic]] al west, le Mar Mediterranee al est, le [[Stricto de Gibraltar]] al sud e le [[Pyreneos]], insimul apud le [[Golfo de Vizcaya]] e le [[Mar Cantabric]] al nord. Le principal systemas montaniose es: Pyreneos, [[Systema Iberic]], [[Carpetana]], [[Oretana]] e [[Cordilleras Betic]] (Subbetic e [[Penibetic]]) == Economia == Con un [[Producto Interior Bruto]] de 1.414.646 milliones de euros (2007) e un [[renta per capite]] de 31.471 dollares (2007), Espania es un del grande economias europee. Secundo le classification establite per le Banco Mundial pro le 2004, Espania es le octave economia del mundo. Le [[sperantia de vita]] de su population es intra le 3 plus elevate del mundo e le [[mortalitate infantil]] intra le plus basse. Le [[qualitate de vita]] es intra le plus alte del mundo, essente situate pro le unitate de intelligentia del periodico britannic ''The economist'' in decime loco, post le paises como [[Francia]], [[Regno Unite]], [[Statos Unite]] o [[Canada]]. == Demographia == Espania habeva 40 499 791 habitantes al [[1 de januario]] de [[2000]], 43 975 375 habitantes al [[1 de januario]] de [[2005]] e 46.449.565 al [[1 de januario]] de [[2015]]. In 2003 recipeva le 50% del immigration extra-communitari usque le UE, multe de illes in situation illegal. Inter illes, il ha [[Magreb|magrebies]], subsaharianos e [[hispanoamericano]]s. Alicun immigrantes ha difficultates de assimilation e integration como laboratores. === Areas metropolitan === Le areas metropolitan que superava 2003 le {{formatnum:300000}} habitantes esseva le sequente: {| |valign="top"| * [[Madrid]] {{formatnum:5603285}} * [[Barcelona]] {{formatnum:4667136}} * [[Valencia]] {{formatnum:1875288}} * [[Sevilla]] {{formatnum:1594081}} * [[Málaga]] {{formatnum:1019292}} * [[Bilbao]] {{formatnum:946829}} * [[Asturias]] ([[Gijón]]-[[Oviedo]]) {{formatnum:850097}} |valign="top"| * [[Alicante (citate)|Alicante]] {{formatnum:688351 }} * [[Zaragoza]] {{formatnum:656922}} * [[Bahía de Cádiz]] ([[Cádiz]]-[[Jerez de le Frontera]]) {{formatnum:623528}} * [[Las Palmas de Gran Canaria]] {{formatnum:609628}} * [[Murcia]] {{formatnum:557583}} * [[Palma de Mallorca]] {{formatnum:462010}} * [[Granada]] {{formatnum:450439}} |valign="top"| * [[Valladolid]] {{formatnum:427562}} * [[Vigo]] {{formatnum:420672}} * [[Santa Cruz de Tenerife]] {{formatnum:409621}} * [[San Sebastián]] {{formatnum:395758}} * [[La Coruña]] {{formatnum:388692}} * [[Tarragona]] {{formatnum:348921}} * [[Cordova (Espania)|Cordova]] {{formatnum:318628}} |} == Religion == [[File:Basílica de Santiago 02.JPG|thumb|Faciada del cathedral de Santiago de Compostela, provincia de [[La Coruña]]]] Le [[catholicismo]] es le religion plus popular del pais. Quatro de cata cinque espanioles se considera catholic. Sequente al catholicismo, le [[atheismo]] o [[agnosticismo]] suppone le 12% e altere religiones le 1,7%. Il es importante remarcar, nonobstante, que multe espanioles se face appellar catholic, sed illes non es realmente practicante. Secundo un studio del [[19 de april]] de [[2005]] del [[New York Times]], sol le 18% del espanioles participa in [[massa]] de forma regular. De intra le espanioles de minus de 30 annos, le percentage se reduce al 14%. Isto indica le declination del religiositate del population. Contante membros, le secunda religion in importantia es le [[Islam]]. Il se calcula que il existe circa 800000 credentes, venite in recente [[immigration]]. Le seque le [[Testes de Jehovah]] con apud 103784 adherentes. Il ha etiam varie denominationes [[protestantismo|protestante]] que summa apud 50000 credentes, e circa 20000 [[mormonismo|mormones]]. Como detalio historic, le musulmanes esseva obligate a converter se al fide christian ([[morisco]]s) in [[1502]] usque illes esseva finalmente expellite del pais in [[1616]]. {{-}} == Cultura == === Litteratura === : ''Articulo principal: [[Litteratura espaniol]]'' Scriptores espaniol include [[Miguel de Cervantes]], [[Ángel de Saavedra]], [[Frederico García Lorca]], [[Antonio Machado]], [[Gloria Fuertes]], [[Ramón del Valle-Inclán]] e [[Rubén Serrano Calvo]]. === Arte === [[Francisco Herrera]], [[Pablo Picasso]], [[Salvador Dalí]], e [[Joan Miró]] son pictores espaniol. === Cinema === [[Luís Buñuel]] esseva un innovator in [[surrealismo]] [[cinema]]tic. [[Pedro Almodóvar]] es un famose director. [[Penélope Cruz]] e [[Antonio Banderas]] son actores espaniol multo succedite e in lor patria e in [[Hollywood]]. {| class="wikitable" align="right" |+ Festas |- style="background:#efefef;" ! Data !! Nomine !! Notas |- | [[1 de januario]] || Anno Nove || |- | [[6 de januario]] || [[Epiphania]] || Le tres magos |- | [[19 de martio]] || [[Sancte Joseph]] || |- | [[martio]] o [[april]] || [[Septimana sancte]] || |- | [[1 de maio]] || [[Die international del labor|Die del labor]] || |- | [[25 de julio]] || [[Santiago]] Apostolo || |- | [[15 de augusto]] || [[Assumption del Virgine Maria]] || |- | [[12 de octobre]] || Festa national espaniol || [[Virgine del Pilar]] |- | [[1 de novembre]] || [[Die de omne sanctos]]|| |- | [[6 de decembre]] || Die del [[Constitution espaniol de 1978|constitution]] || Data de approbation del <br /> constitution de [[1978]] |- | [[8 de decembre]] || [[Immaculate conception]] || |- | [[25 de decembre]] || [[Natal]] || Nativitate de [[Jesus Christo]] |} === Festas national === In plus del festivitates national, cata [[Communitate autonome|Communitate Autonome]] ha duo festas, e cata [[municipio]], altere duo plus. In total le festas official in Espania es 15. == Interlingua in Espania == Le plus importante parlator de Interlingua en Espania es [[Carlos Valcárcel Riveiro]], qui ha extendite le cognoscentia del lingua per TikTok. Interlingua es studiate in le Universitate de Granada.<ref>[http://www.interlingua.fi/ceiafil/unigrana.htm Interlingua in le Universitate de Granada]</ref> * [http://interlinguahispanic.blogspot.com/ Blog de un interlinguista espaniol] * [http://www.interlingua.com/official/2010-07-23-espania Nove representante de interlingua in Espania] * [http://www.interlingua.com/novas/2010-03-23-radio Experientia: Interlingua functiona in Espania] * [http://navarreses.blogspot.com/ Societate Navarrese pro Interlingua (SNI)] Le hispano [[Vicente Costalago]] ha publicate [https://www.interlingua.com/novas/2020-08-02-tres-nove-libros-gratuite/ libros in interlingua]. == Referentias == <references/> {{UE}} {{Paises de Europa}} {{elem|paises del mundo}} [[Categoria:Espania| ]] hcbm9hxn5t08sfuh56agtpcse20y9bk 0 39257 675217 639368 2024-12-01T16:09:22Z YariDarling 25687 675217 wikitext text/x-wiki {{infobox/articulo}} In le ''argot communitari'' se denomina '''region ultraperipheric del Union Europee''' dece territorios que ancora es geographicamente longe del [[continente europee]]. Illos forma parte indivisibile de alicun del 28 statos membros del UE. * Le region ultraperipheric espaniol: [[Insulas Canari]]. * Le regiones ultraperipheric portugese: [[Madeira]] e [[Azores]]. * Le regiones ultraperipheric francese: San Petro e Michelon, Le Reunion, [[Mayotte]], [[Martinica]], Guadalupa, San Martin, San Bartolomé e Guiana Francese. * Le region ultrapreripheric nederlandese (municipios special): [[Caribe Nederlandese]] ([[Bonaire]], San Eustachio e [[Saba]]). Le regiones ultraperipheric es formate per varie regiones insular e un region insulate in le nord-est del continente sud-american, a milles de kilometros de Europa, sed que integra de derecto le Union Europee e que forma un gruppo special e ben definite detra isto. Iste situtation compartite ha facite le regiones ultraperipheric unir se inter se e exprimer le voluntate de cooperar inter se pro assecurar que le Union Europee non oblida le characteristicas de iste regiones, pro obtener un disveloppamento sustenible a longe vista, e dotar los de un position de equalitate e respecto del resto del territorio del Union. Le representantes del regiones ultraperipheric forma un reunion sporadic del Conferentia de Presidentes del regiones ultraperipheric, con le idea de preparar un programma de cooperation inter le RUP, le RUP PLUS. qocwu90o0ya2a6wocqn79tow0qni0h7 0 46129 675224 670331 2024-12-01T17:37:36Z YariDarling 25687 675224 wikitext text/x-wiki {{Infobox entitate territorial administrative}} '''Vitebsk'''{{linfo}} (o '''Vitepsia''' in [[Lingua latin|latino]]) es un citate in le nord-est de [[Bielorussia]] con un area de 9,585 hectares e un population (in 2020) de 350,800 personas.<ref>https://vitebsk.gov.by/en/geography-en/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200927061359/https://vitebsk.gov.by/en/geography-en/ |date=2020-09-27 }} Sito official del citate</ref> ==Galeria== <gallery> File:Snow, Winter in Vitebsk by Marc Chagall, 1911.jpg|thumb|225px|''Nive, Hiberno in Vitebsk'' ([[Marc Chagall|Chagall]], 1911) </gallery> {{refer}} {{Pecietta|geographia}} odm4bmpyqlix9gffof33j77l6cr4fed 0 59268 675218 2024-12-01T17:09:30Z Horsers 53314 Create como traduction del pagina "[[:en:Special:Redirect/revision/1260434584|Fraserburgh University]]" 675218 wikitext text/x-wiki Le '''Universitate de Fraserburgh''' ([[anglese]]: University of Fraserburgh) es un previe universitate situate in [[Fraserburgh]], [[Scotia]], fundate in 1592, illo claudite in 1617.<ref>{{Cite web|date=2021-03-08|title=History - Fraserburgh Old Parish Church|url=https://fraserburgholdparishchurch.org.uk/history/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20241001212727/https://fraserburgholdparishchurch.org.uk/history/|archive-date=1 October 2024|access-date=2024-10-01|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite journal|year=1989|title=University News|journal=Aberdeen University Review|publisher=[[Aberdeen University Press]]|volume=53|pages=173|lccn=16018960|language=en-GB}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|title=Charles Ferme (1565 or 6-1617) - Our History|url=https://ourhistory.is.ed.ac.uk/index.php?title=Charles_Ferme_(1565_or_6-1617)|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20240722075630/https://ourhistory.is.ed.ac.uk/index.php?title=Charles_Ferme_(1565_or_6-1617)|archive-date=22 July 2024|access-date=2024-05-18|website=Our History (University of Edinburgh)|language=en-GB}}</ref> [[File:Fraserburgh_south_kirk_-_geograph.org.uk_-_5787030.jpg|alt=Grand nineteenth century church|thumb|sito de 'Moses petra']] == Referentias == <references /> 8wlodvakg0att9vp4px2eb1117wad5a 675219 675218 2024-12-01T17:10:18Z Horsers 53314 675219 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Universitate de Fraserburgh}} Le '''Universitate de Fraserburgh''' ([[anglese]]: University of Fraserburgh) es un previe universitate situate in [[Fraserburgh]], [[Scotia]], fundate in 1592, illo claudite in 1617.<ref>{{Cite web|date=2021-03-08|title=History - Fraserburgh Old Parish Church|url=https://fraserburgholdparishchurch.org.uk/history/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20241001212727/https://fraserburgholdparishchurch.org.uk/history/|archive-date=1 October 2024|access-date=2024-10-01|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite journal|year=1989|title=University News|journal=Aberdeen University Review|publisher=[[Aberdeen University Press]]|volume=53|pages=173|lccn=16018960|language=en-GB}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|title=Charles Ferme (1565 or 6-1617) - Our History|url=https://ourhistory.is.ed.ac.uk/index.php?title=Charles_Ferme_(1565_or_6-1617)|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20240722075630/https://ourhistory.is.ed.ac.uk/index.php?title=Charles_Ferme_(1565_or_6-1617)|archive-date=22 July 2024|access-date=2024-05-18|website=Our History (University of Edinburgh)|language=en-GB}}</ref> [[File:Fraserburgh_south_kirk_-_geograph.org.uk_-_5787030.jpg|alt=Grand nineteenth century church|thumb|sito de 'Moses petra']] == Referentias == <references />{{DEFAULTSORT:Universitate de Fraserburgh}} 2e0201h013plglyyobs8trtcgdpwld5 675221 675219 2024-12-01T17:14:28Z Horsers 53314 675221 wikitext text/x-wiki {{db-author}} Le '''Universitate de Fraserburgh''' ([[anglese]]: University of Fraserburgh) es un previe universitate situate in [[Fraserburgh]], [[Scotia]], fundate in 1592, illo claudite in 1617.<ref>{{Cite web|date=2021-03-08|title=History - Fraserburgh Old Parish Church|url=https://fraserburgholdparishchurch.org.uk/history/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20241001212727/https://fraserburgholdparishchurch.org.uk/history/|archive-date=1 October 2024|access-date=2024-10-01|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite journal|year=1989|title=University News|journal=Aberdeen University Review|publisher=[[Aberdeen University Press]]|volume=53|pages=173|lccn=16018960|language=en-GB}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|title=Charles Ferme (1565 or 6-1617) - Our History|url=https://ourhistory.is.ed.ac.uk/index.php?title=Charles_Ferme_(1565_or_6-1617)|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20240722075630/https://ourhistory.is.ed.ac.uk/index.php?title=Charles_Ferme_(1565_or_6-1617)|archive-date=22 July 2024|access-date=2024-05-18|website=Our History (University of Edinburgh)|language=en-GB}}</ref> [[File:Fraserburgh_south_kirk_-_geograph.org.uk_-_5787030.jpg|alt=Grand nineteenth century church|thumb|sito de 'Moses petra']] == Referentias == <references />{{DEFAULTSORT:Universitate de Fraserburgh}} qqyrvw1gupcg3gtwvjwwtof60g8vjb9 675222 675221 2024-12-01T17:17:08Z Horsers 53314 [[Universitate de Fraserburgh]] 675222 wikitext text/x-wiki {{DEFAULTSORT:Universitate de Fraserburgh}} 48kodewfzyc6zamtv1375t458cbzc3n 675223 675222 2024-12-01T17:19:08Z Horsers 53314 Pagina redirigite verso [[Universitate de Fraserburgh]] 675223 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Universitate de Fraserburgh]]{{DEFAULTSORT:Universitate de Fraserburgh}} phec7i26gz5qkfd83sfzd6lre7z32el 0 59269 675220 2024-12-01T17:13:05Z Horsers 53314 cambiar de domicilio 675220 wikitext text/x-wiki [[File:Fraserburgh_south_kirk_-_geograph.org.uk_-_5787030.jpg|alt=Grand nineteenth century church|thumb|sito de 'Moses petra']] Le '''Universitate de Fraserburgh''' ([[anglese]]: University of Fraserburgh) es un previe universitate situate in [[Fraserburgh]], [[Scotia]], fundate in 1592, illo claudite in 1617.<ref>{{Cite web|date=2021-03-08|title=History - Fraserburgh Old Parish Church|url=https://fraserburgholdparishchurch.org.uk/history/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20241001212727/https://fraserburgholdparishchurch.org.uk/history/|archive-date=1 October 2024|access-date=2024-10-01|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite journal|year=1989|title=University News|journal=Aberdeen University Review|publisher=Aberdeen University Press|volume=53|pages=173|lccn=16018960|language=en-GB}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|title=Charles Ferme (1565 or 6-1617) - Our History|url=https://ourhistory.is.ed.ac.uk/index.php?title=Charles_Ferme_(1565_or_6-1617)|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20240722075630/https://ourhistory.is.ed.ac.uk/index.php?title=Charles_Ferme_(1565_or_6-1617)|archive-date=22 July 2024|access-date=2024-05-18|website=Our History (University of Edinburgh)|language=en-GB}}</ref> == Referentias == <references /> 15x077a4iqlnuuxauf4mcxs33g6fmvf