Wikipedia kaawiki https://kaa.wikipedia.org/wiki/Bas_bet MediaWiki 1.44.0-wmf.3 first-letter Media Arnawlı Talqılaw Paydalanıwshı Paydalanıwshı talqılawı Wikipedia Wikipedia talqılawı Fayl Fayl talqılawı MediaWiki MediaWiki talqılawı Úlgi Úlgi talqılawı Járdem Járdem talqılawı Kategoriya Kategoriya talqılawı TimedText TimedText talk Module Module talk 0 231 97875 30683 2024-11-20T08:59:48Z Janabaevazizbek 10433 97875 wikitext text/x-wiki '''Grammatika''' belgili bir [[Til|tilde]] durıs oqıw ha'm jazıw qag'ıydaları. Ma'selen, [[ispan tili]] grammatikası [[Wp/ka/İnglis tili|inglis tili]] grammatikasınan o'zgeshe. Olar ha'r qıylı qag'ıydalarg'a iye. İnglis tilinde bizler "I like fast cars" dep aytıwımızg'a boladı, biraq ispan tilinde bul ''"me gustan los coches rápidos"'' boladı. Ga'pte so'zlerdin' izbe-izligi o'zgerdi: eger grammatikasız, tek g'ana so'zler inglis tiline awdarılg'anda bul "to me they please the cars fast" degendi an'latar edi. Bul ga'p inglis tilinde nadurıs bolg'anı menen, ispan tilinde grammatikalıq jaqtan durıs esaplanadı. Sebebi ispan ha'm inglis tillerindegi [[Ga'p|ga'pte]] so'zlerdin' ornı haqqındag'ı qag'ıydalar ha'r qıylı. Grammatika a'ste o'zgermekte. Bu'gingi ku'nde a'dette qollanılatug'ın ga'pler bunnan 100 jıl aldın adamlarg'a qolaysız ko'ringen bolıwı mu'mkin. Geybir adamlar so'ylesiwde basqalardan o'zgeshe grammatikanı qollanıwı mu'mkin. Olar "I didn't do anything" nin' ornına "I didn't do nothing" dep aytıwı mu'mkin. Sebebi bul olardın' [[Wp/ka/Shan'araq|shan'arag'ında]] yamasa olar jasaytug'ın ortalıqta a'dettegidey bolıwı mu'mkin. {{Qáteler}} {{shala}} [[Kategoriya:Grammatika]] teu1ssc0161r773k0d0o81g5kzzyyqz 0 311 97870 82669 2024-11-20T06:25:30Z Janabaevazizbek 10433 /* Dawıslı ses uyǵınlıǵı */ 97870 wikitext text/x-wiki {{Qaraqalpaq til infoqutısı}} '''Qaraqalpaq tili''' — [[Qaraqalpaqstan|Qaraqalpaqstan Respublikasında]] jasawshı qaraqalpaq xalqınıń ana tili. Qaraqalpaq tili — Qaraqalpaqstan Respublikasınıń qorǵawında bolıp, bul haqqında arnawlı nızam shıǵarılǵan. Nızamda qaraqalpaq tili Qaraqalpaqstan Respublikasınıń pútkil aymaǵında mámleketlik til retinde qollanılıwına huqıq tiykarları belgilengen. Qaraqalpaq tiline mámleketlik til biyliginiń beriliwi respublikanıń aymaǵında jasawshı milletlerdiń hám xalıqlardıń óz ana tilin qollanıwda olardıń konstituciyalıq huqıqların sheklemeydi. Bul nızam jeke adamlardıń arasındaǵı qarım-qatnasıqlardıń, áskeriy bólimlerde, diniy hám dástúriy úrp-ádetlerdi belgilewde tillerdiń qollanılıwın qatań bir tártipke salıp taslamaydı. Qaraqalpaq tili — Qaraqalpaqstandaǵı qaraqalpaqlar sóylesetuǵın túrkiy til. Arqa-shıǵıs qaraqalpaq hám qubla-shıǵıs qaraqalpaq dialektlerine bólinedi. Ol [[noǵay tili|noǵay]], [[qazaq tili|qazaq]] hám [[ózbek tili|ózbek]] tilleri menen birge ósip, úsh tildiń de tásiri astında rawajlanǵan. Tipologiyalıq jaqtan, qaraqalpaq tili túrkiy tillerdiń qıpshaq bólimine tiyisli bolıp, noǵay jáne qazaq tili menen bekkem baylanıslı hám óz-ara túsinikli<ref>[[ethnologue:kaa|Karakalpak]] Etnolog. Alınǵan 12.03.2016</ref>. «Til millettiń ruwxıy ǵáziynesi» <br> Ana tilim-sen basqada ayırmam,<br> Sen turǵanda men de ádewir shayırman,<br> Sonsha qatal súrginlerde joǵalmay,<br> Bul kúnlerge jetkenińe qayılman<br> I.Yusupov. == Klassifikaciyası == Qaraqalpaq turkiy tillerdiń qıpshaq bólimine tiyisli bolıp, oǵan qazaq, bashqurt, tatar, qumıq, qarashay-balkar, noǵay hám qırǵız tilleri kiredi. Ózbek tiline jaqınlıǵı sebepli, qaraqalpaq tiliniń sózlik hám grammatikasınıń úlken bólegi ózbek tili tásirinde bolǵan. Túrkiy tillerdiń kópshiligi sıyaqlı qaraqalpaq tilinde de únleslik nızamı, aglutinativlik, grammatikalıq belgisi joq. Sóz tártibi ádette baslawısh-obyekt-feyl boladı. Qaraqalpaq tili shıǵısı boyınsha altay tilleri tuwısınıń túrkiy tiller toparına kiredi. Qaraqalpaq milletiniń payda bolıwı menen onıń tili de qáliplesti. Qaraqalpaq milleti yamasa qaraqalpaq ataması XIV–XVI ásirlerde Noǵaylı Ordasınıń tarqawı menen payda boldı. == Geografiyalıq tarqalıwı == Qaraqalpaq tilinde, tiykarınan, Ózbekstan Qaraqalpaqstan Tolıq huqıqlı Respublikasında sóylesedi. Awǵanstanda 2000 ǵa jaqın xalıq hám Rossiya, Qazaqstan, Túrkiya hám dúnyanıń basqa bólimlerinde kishilew diasporalar qaraqalpaq tilinde sóylesedi. === Rásmiy mártebesi === Qaraqalpaq tili Qaraqalpaqstan Tolıq huqıqlı Respublikasında rásmiy mártebege iye. 1989-jılı 1-dekabrde Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesiniń sessiyasında qaraqalpaq tiline mámleketlik til biyligi berildi. Qaraqalpaqstan Respublikasınıń mámleketlik til haqqındaǵı Nızamınıń 1-statyasında: „Qaraqalpaq tili Qaraqalpaqstan Respublikasınıń mámleketlik tili bolıp tabıladı. Qaraqalpaqstan Respublikası óziniń aymaǵında tilge baylanıslı barlıq máselelerdi sheshiw huqıqına iye‟,— dep kórsetilgen. Bul jaǵday til erkinligin, tillerdiń aldaǵı waqıtları keń rawajlanıwın támiyinleydi. === Dialektleri === Etnolog qaraqalpaq tiliniń eki dialektin ajıratıp kórsetedi: Arqa-Shıǵıs hám Qubla-Batıs. Menges Ferǵana oypatlıǵında sóylew múmkin bolǵan úshinshi dialektti aytıp ótedi. Qubla-batıs dialektinde arqa-shıǵıs /ʃ/ (sh) ushın /tʃ/ (ch) bar. Qaraqalpaq milliy tiliniń payda bolıwı menen ádebiy tiliniń jazba túri de qáliplesti. Ádebiy tildiń jazba túriniń qáliplesiwi onıń ulıwma xalıqlıq awızeki sóylew túrine tiykarlanadı. Qaraqalpaq tiliniń ulıwma awızeki sóylew tili arqa hám qubla dialekt (jergilikli ózgeshelik) bolıp ekige bólinedi. Arqa dialektlik ózgesheliklerdi respublikamızdıń arqa rayonları, al qubla dialektlik ózgeshelikerdi [[To'rtku'l|Tórtkúl]], Ellikqala, [[Beruniy]] rayonlarınıń aymaqların qamtıydı. Qaraqalpaq ádebiy tili usı eki ózgesheliktiń tiykarında, kóbirek arqa dialektlik ózgesheliklerdi qamtıw arqalı qáliplesti. Qaraqalpaq jazba tili XX ásirdiń basında-aq [[Orta Aziya]] xalıqları ushın ortaq shaǵatay jazıwı tiykarında payda boldı. Biraq bul jazba ádebiy til jergilikli xalıqtıń basım kópshiliginiń sawatsız bolıwına hám qaraqalpaq xalqınıń ulıwma xalıqlıq sóylew tilinin barlıq jergilikli ózgesheliklerin óz ishine qamtıy alıwına baylanıslı turaqlı ádebiy til retinde qáliplesken. Qaraqalpaq xalqınıń bul eski jazba tili qaraqalpaq ádebiy tiliniń eski jazıwı retinde úyreniledi. Jazba ádebiy til dep hár qanday ádebiyatlardıń, kórkem shıǵarma, jámiyetlik-siyasiy, ilimiy-texnikalıq, publicistikalıq, oqıw qurallarınıń hám t.b. jazıw arqalı iske asatuǵın ádebiyatlardıń tiline aytıladı. Ádebiy tildiń jazba hám awızeki sóylew túrleri házirgi waqıtta radio hám telekórsetiwlerdiń, gazeta-jurnallardıń, mámleketlik mekemelerdiń, mádeniy orınlardıń áhmiyetli qatnas quralı retinde xızmet etedi. Ásirese bul jaǵday „Qaraqalpaqstan Respublikasınıń mámleketlik tili haqqındaǵı‟ Nızam qabıllanǵannan keyin jedel iske asırılmaqta. Sonlıqtan hár bir sawatlı hám mádeniyatlı insan ádebiy tildiń qádirine jetip, onın qaǵıydaların jazıw hám sóylewde durıs hám tilge bolǵan húrmetti arttıradı, sóylew mádeniyatlılıǵın támiyinleydi. "Qaraqalpaq haqqında sóz"<br> Qara taban, qara puqara <br> Babam ǵaybar kisi bolǵan<br> Kóńli aq qalpaǵı qara<br> Jaw menen kóp isi bolǵan<br> Attan qulap, atırǵanda<br> Qan maydanda súyep onı<br> «Bir wásiyat aytıp ket onda» <br> Dep soraptı onnan ulı<br> Wásiyat eken al sondaǵı<br> Aytıp ketken urpaǵına<br> «Tır jalańash qalsańdaǵı<br> Bek bol, bala qalpaǵıńa!...»<br> == Fonologiyası == [[File:Karakalpak_vowel_chart.svg|thumb|240px|Qaraqalpaq únlileri, Mengesten (1947:?)]] Qaraqalpaq tilinde 25 dawıssız ses bar bolıp, ózge sózlerde tórt ayrıqsha bolmaǵan fonema úzliksiz qollanıladı. Jergilikli bolmaǵan dawıslar qawıs ishinde kórsetilgen. === Dawıssız sesler === {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- ! &nbsp; ! colspan="2" | [[Erinlik dawıssız ses|Erinlik]] ! colspan="2" | [[Alveolar consonant|Alveolar]] ! colspan="2" | [[Tańlay dawıssız ses|Tańlay]] ! colspan="2" | [[Velar consonant|Velar]] ! colspan="2" | [[Uvular consonant|Uvular]] ! colspan="2" | [[Glottal consonant|Glottal]] |- ! [[Murınlıq dawıssız ses|Murınlıq]] | colspan="2" style="border-right-width: 0;" | {{IPA link|m}} | colspan="2" style="border-right-width: 0;" | {{IPA link|n}} | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | colspan="2" style="border-right-width: 0;" | {{IPA link|ŋ}} | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; |- ! [[Plosive consonant|Plosive]] | style="border-right-width: 0;" | {{IPA link|p}} || style="border-left-width: 0;" | {{IPA link|b}} | style="border-right-width: 0;" | {{IPA link|t}} || style="border-left-width: 0;" | {{IPA link|d}} | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | style="border-right-width: 0;" | {{IPA link|k}} || style="border-left-width: 0;" | {{IPA link|ɡ}} | style="border-right-width: 0;" | {{IPA link|q}} || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; |- ! [[Affricate]] | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | style="border-right-width: 0;" | ({{IPA link|c}}) || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | style="border-right-width: 0;" | ({{IPA link|t͡ʃ}}) || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; |- ! [[Fricative]] | style="border-right-width: 0;" | ({{IPA link|f}}) || style="border-left-width: 0;" | ({{IPA link|v}}) | style="border-right-width: 0;" | {{IPA link|s}} || style="border-left-width: 0;" | {{IPA link|z}} | style="border-right-width: 0;" | {{IPA link|ʃ}} || style="border-left-width: 0;" | {{IPA link|ʒ}} | style="border-right-width: 0;" | {{IPA link|x}} || style="border-left-width: 0;" | {{IPA link|ɣ}} | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | style="border-right-width: 0;" | {{IPA link|h}} || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; |- ! [[Rhotic consonant|Dirildewik]] | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | colspan="2" style="border-right-width: 0;" | {{IPA link|r}} | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; |- ! [[Approximant]] | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | colspan="2" style="border-right-width: 0;" | {{IPA link|l}} | colspan="2" style="border-right-width: 0;" | {{IPA link|j}} | colspan="2" style="border-right-width: 0;" | {{IPA link|w}} | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; | style="border-right-width: 0;" | &nbsp; || style="border-left-width: 0;" | &nbsp; |} ===Dawıslı sesler=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !rowspan="2"| !colspan="2"| [[Front vowel|Front]] !colspan="2"| [[Back vowel|Back]] |- ! {{small|spread}} || {{small|rounded}} ! {{small|spread}} || {{small|rounded}} |- ![[Close vowel|Close]] |{{IPA link|i}} |{{IPA link|y}} |{{IPA link|ɯ}} |{{IPA link|u}} |- ![[Mid vowel|Mid]] |{{IPA link|e}} |{{IPA link|œ}} | |{{IPA link|o}} |- ![[Open vowel|Open]] |{{IPA link|æ}} | |{{IPA link|a}} | |} ====Ses únlesligi==== Qaraqalpaq tilinde de basqa túrkiy tillerdegi sıyaqlı [[ses únlesligi]] bar. [[Rus tili|Rus]] yamasa basqa tillerden ózlestirilgen sózler ses únlesligi qaǵıydalarına ámel etpewi múmkin, biraq ádette tómendegi qaǵıydalar qollanıladı: {| class="wikitable" style="text-align: center;" ! colspan="1" | Dawıslı ! colspan="1" | Gúzetiliwi múmkin: |- | style="border-right-width: 1;" | {{IPA|a}} || style="border-left-width: 0;" | {{IPA|a, ɯ}} |- | style="border-right-width: 1;" | {{IPA|æ}} || style="border-left-width: 0;" | {{IPA|e, i}} |- | style="border-right-width: 1;" | {{IPA|e}} || style="border-left-width: 0;" | {{IPA|e, i}} |- | style="border-right-width: 1;" | {{IPA|i}} || style="border-left-width: 0;" | {{IPA|e, i}} |- | style="border-right-width: 1;" | {{IPA|o}} || style="border-left-width: 0;" | {{IPA|a, o, u, ɯ}} |- | style="border-right-width: 1;" | {{IPA|œ}} || style="border-left-width: 0;" | {{IPA|e, i, œ, y}} |- | style="border-right-width: 1;" | {{IPA|u}} || style="border-left-width: 0;" | {{IPA|a, o, u}} |- | style="border-right-width: 1;" | {{IPA|y}} || style="border-left-width: 0;" | {{IPA|e, œ, y}} |- | style="border-right-width: 1;" | {{IPA|ɯ}} || style="border-left-width: 0;" | {{IPA|a, ɯ}} |} == Jazba kórinisi == 1928-jılǵa deyin qaraqalpaq tilinde jazıw ushın arab álipbesi qollanılǵan. 1928 hám 1940-jıllar aralıǵında latın grafikası qollanılǵan, hám onnan keyin kirill grafikasına ótilgen. Ózbekstan Respublikasınıń ǵarezsizliginen keyin latın grafikasına qaytıwǵa qarar etildi hám házirgi waqıtta [[Qaraqalpaqstan]]da basqıshpa-basqısh ótiw ámelge asırılmaqta. Tómende úsh álipbe hám háriplerdiń Xalıqaralıq fonetikalıq álipbe (IPA)daǵı belgilewleri kórsetilgen. Latın álipbesinde sáwlelendirilmegen kirill háripleri juldızsha menen belgilengen. Jańa qaraqalpaq álipbesine sońǵı ózgertiwler 2016-jılda kiritilgen: apostroflı háripler ornına ótkir noqatlı háripler kiritilgen<ref>[https://web.archive.org/web/20171224041251/http://www.karsu.uz/index.php/kk/9-uncategorised/904-latyn-zhazy "Латын жазыўына тийкарланған қарақалпақ әлипбеси".] ''Каракалпакский государственный университет им. Бердаха'' (Qaraqalpaq tilinde). Tiykarǵı nusqasınan arxivlendi 12-24-2017. Alınǵan 01-27-2018.</ref>. Solay eken, jańa qaraqalpaq álipbesi de tap jańa qazaq hám ózbek álipbelerin ańlatıp ketedi, yaǵnıy ótkir háripler menen háreket etedi. {| class="wide" style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.1em; text-align: center" |- style="font-size: 60%" !Latın grafikası<br />1930-jıllar!!Kirill grafikası!!Házirgi<br />latın grafikası!!IPA||&nbsp;&nbsp;&nbsp;!!Latın grafikası<br />1930-jıllar!!Kirill grafikası!!Házirgi<br />latın grafikası!!IPA!!&nbsp;&nbsp;&nbsp;!!Latın grafikası<br />1930-jıllar!!Kirill grafikası!!Házirgi<br />latın grafikası!!IPA |- |Aa||Аа||Aa||{{IPA|a}}||rowspan="14"|&nbsp;&nbsp;&nbsp;||Qq||Ққ||Qq||{{IPA|q}}||rowspan="14"|&nbsp;&nbsp;&nbsp;||Ff||Фф||Ff||{{IPA|f}} |- |Әә||Әә||Áá||{{IPA|æ}}||Ll||Лл||Ll||{{IPA|l}}||Xx||Хх||Xx||{{IPA|x}} |- |Bв||Бб||Bb||{{IPA|b}}||Mm||Мм||Mm||{{IPA|m}}||Hh||Ҳҳ||Hh||{{IPA|h}} |- |/||Вв||Vv||{{IPA|v}}||Nn||Нн||Nn||{{IPA|n}}|| ||Цц||Cc||{{IPA|ʦ}} |- |Gg||Гг||Gg||{{IPA|g}}||Ŋŋ||Ңң||Ńń||{{IPA|ŋ}}||Cc||Чч||Ch.ch||{{IPA|ʧ}} |- |Ƣƣ||Ғғ||Ǵǵ||{{IPA|ɣ}}||Oo||Оо||Oo||{{IPA|o}}||Şş||Шш||Sh.sh||{{IPA|ʃ}} |- |Dd||Дд||Dd||{{IPA|d}}||Өө||Өө||Óó||{{IPA|œ}}||||Щщ||Sh.sh||{{IPA|ʃ}} |- |Ee||Ее||Ee||{{IPA|e}}||Pp||Пп||Pp||{{IPA|p}}|| ||Ъъ||&nbsp;||&nbsp; |- |||Ёё||''yo''||{{IPA|jo}}||Rr||Рр||Rr||{{IPA|r}}||Ьь||Ыы||Íı||{{IPA|ɯ}} |- |Çç&Ƶƶ||Жж||Jj||{{IPA|d͡ʒ&ʒ}}||Ss||Сс||Ss||{{IPA|s}}|| ||Ьь||&nbsp;||&nbsp; |- |Zz||Зз||Zz||{{IPA|z}}||Tt||Тт||Tt||{{IPA|t}}||Ee||Ээ||Ee||{{IPA|e}} |- |Ii||Ии||Ii||{{IPA|i}}||Uu||Уу||Uu||{{IPA|u}}|| ||Юю||''yu''||{{IPA|ju}} |- |Jj||Йй||Yy||{{IPA|j}}||Yy||Үү||Úú||{{IPA|y}}|| ||Яя||''ya''||{{IPA|ja}} |- |Kk||Кк||Kk||{{IPA|k}}||Vv||Ўў||Ww||{{IPA|w}}||&nbsp;||&nbsp;||&nbsp;|| |} 2009-jılǵa shekem C Ts retinde, al I hám Í noqatlı hám noqatsız I retinde jazılǵan<ref>[http://www.transliteration.kpr.eu/kaa/ Karakalpak translitator] Qaraqalpaq kirill - (Eski / Jańa) latın transliteratorı</ref>. == Álipbesi == Qaraqalpaqlar tiykarınan Latın jazıwına tiykarlanǵan qaraqalpaq álipbesinen paydalanadı. ''Házirgi qaraqalpaq álipbesi:'' {| style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF" | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | A a | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Á á | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | B b | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | D d | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | E e | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | F f | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | G g |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ǵ ǵ | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | H h | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | X x | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Í ı | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | I i | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | J j | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | K k |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Q q | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | L l | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | M m | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | N n | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ń ń | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | O o | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ó ó |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | P p | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | R r | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | S s | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | T t | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | U u | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ú ú | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | V v |- | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | W w | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Y y | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Z z | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | C c | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Sh sh | style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ch ch |} == Ádebiyatlar == * Baskakov N.A.. Karakalpakskiy yaznk, t. 1 - 2, M. - L., 19 5 1-52; * Berdimuratov Ye., Házirgi zaman qaraqalpaq tiliniń leksikologiyası, Nókis, 1968; * Baskakov N.A., Vvedeniye v izucheniye tyurskix yazmkov, 2-izd., M.. 1969; * Berdimuratov Ye.. Umarov A.. Bekimbetov P., Karakalpakskiy yazj (fonetika, morfologiya, sintaksis), Nókis. 1983. == Derekler == {{Sırtqı siltemeler}} [[Kategoriya:Qaraqalpaq tili| ]] [[Kategoriya:Tiller]] [[Kategoriya:Evraziya tilleri]] [[Kategoriya:Altay tilleri]] [[Kategoriya:Túrkiy tiller]] [[Kategoriya:Qıpshaq tilleri]] [[Kategoriya:Qıpshaq-noǵay tilleri]] di0saqatguk0c85w0in4z2pk9db8su4 0 7207 97883 53662 2024-11-20T10:23:52Z Janabaevazizbek 10433 97883 wikitext text/x-wiki '''Dialekt''' (áyyemgi grekshe ''διάλεκτος'' - "jergilikli til ózgeshelikleri", ''διαλέγομαι'' - "sóylew, túsindiriw") — tildiń qandayda bir aymaqta jasawshı adamlar ortasında baylanıs quralı retinde qollanılatuǵın, ózine tán ózgesheliklerge iye kórinisi. Mısal ushın [[qaraqalpaq tili]] arqa hám qubla dialektlerden turadı. ==Derekler== * Ахатов Г. Х. Татарская диалектология. — Казань, 1984. * Немировский М. Я. Лингвистическая география и её значение, «Известия Горского педагогического института», т. III, Владикавказ, 1926; [[Kategoriya:Grammatika]] [[Kategoriya: Til]] dpo7ls12kb66vg4aup1epmzlknyj9t2 0 7605 97882 50675 2024-11-20T10:22:31Z Janabaevazizbek 10433 97882 wikitext text/x-wiki Tildiń kúndelikli turmısta awızeki sóylew hám jazba túrde hámmege teńdey túsinikli qollanılatuǵın túrine ádebiy til dep ataladı. Ádebiy til — tildiń fonetikalıq, leksikalıq hám grammatikalıq qaǵıydaları hám normaların óz ishine alǵan milliy tildiń eń joqarı forması. Qaraqalpaq milliy tili — házirgi qaraqalpaq milletiniń ózine tiyisli bolǵan birden-bir ana tili. Ol hárqanday jazba ádebiyatlar: jámiyetlik-siyasiy, ilimiy-texnikalıq, miynetlerdiń, kórkem shıǵarmalardıń, oqıw qurallarınıń hám t.b. jazıw arqalı iske asatuǵın ádebiyatlardıń tili bolıp esaplanadı. Ádebiy til awızeki sóylew hám jazba til bolıp ekige bólinedi. Awızeki sóylew tili—xalıqtıń erteden qollanılıp kiyatırǵan qatnas quralı. Sonlıqtan, ol ulıwma xalıqlıq til dep te ataladı. Awızeki sóylewde sózler ádebiy normadan ózgeshe fonetikalıq ózgeriske ushırap yamasa jergilikli ózgeshelikke iye bolıp ta keledi. Mısalı: jarpaq-japıraq, quwla-qubla, kóńil-kewil, kóyleńke-kóleńke, shalı-salı, shaǵal-saǵal t.b. Bunıń sońǵısı ádebiy til ushın norma bolıp esaplanadı. Ádebiy tildiń jazba túri xalıq awızeki sóylew tiline tiykarlanadı. Ol jergilikli ózgesheliklerdegi hámme ushın teńdey túsinikli sózlerdi óz ishine aladı. [[Kategoriya:Til]] 57hgm2iv07qrsxpfqn4hmr3344rdn14 0 7832 97873 51257 2024-11-20T08:58:56Z Janabaevazizbek 10433 97873 wikitext text/x-wiki Sózler bir-biri menen óz ara ses arqalı da únlesip keledi. Mısalı: báhárde, kitaptı sózlerin alsaq, bundaǵı báhár sóziniń sońǵı sesi (r) únli bolǵanlıqtan, oǵan qosılǵan qosımta da únli sesten (d) baslanǵan. Al, kitàp sózindegi keyingi ses (p) únsiz bolǵanı ushın oǵan qosılǵan qosımta da únsiz sesten (t) baslanǵan.Sózlerdegi seslerdiń bir-birine tásir etip únlesiwine ses únlesligi delinedi. Seslerdiń únlesiwi sóz dizbeginiń hám birikken sózlerdiń aralıǵındaǵı qońsılàs seslerdiń aytılıwında da boladı. Mısalı: Qurbangúl, on bes sózleri aytılıwda Qurbangúl, on bes túrinde aytıladı. [[Kategoriya:Qaraqalpaq tili]] [[Kategoriya:Grammatika]] 6f9cq24nm5bxbytk6k8xfnvvkw9z20g 97874 97873 2024-11-20T08:59:13Z Janabaevazizbek 10433 97874 wikitext text/x-wiki Sózler bir-biri menen óz ara ses arqalı da únlesip keledi. Mısalı: báhárde, kitaptı sózlerin alsaq, bundaǵı báhár sóziniń sońǵı sesi (r) únli bolǵanlıqtan, oǵan qosılǵan qosımta da únli sesten (d) baslanǵan. Al, kitàp sózindegi keyingi ses (p) únsiz bolǵanı ushın oǵan qosılǵan qosımta da únsiz sesten (t) baslanǵan.Sózlerdegi seslerdiń bir-birine tásir etip únlesiwine ses únlesligi delinedi. Seslerdiń únlesiwi sóz dizbeginiń hám birikken sózlerdiń aralıǵındaǵı qońsılàs seslerdiń aytılıwında da boladı. Mısalı: Qurbangúl, on bes sózleri aytılıwda Qurbangúl, on bes túrinde aytıladı. {{shala}} [[Kategoriya:Qaraqalpaq tili]] [[Kategoriya:Grammatika]] b0vet8kgxcuishbh1ln853oc42dwyy4 10 10042 97872 56686 2024-11-20T08:55:31Z CommonsDelinker 163 Replacing Standard_of_the_President_of_Syria.svg with [[File:Unofficial_standard_of_the_President_of_Syria.svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or ambiguous n 97872 wikitext text/x-wiki {{ {{{1<noinclude>|bayraqlastırıw/bayraq</noinclude>}}} | variant = {{{variant|}}} | alias = Siriya | flag alias = Flag of Syria.svg | flag alias-1920 = Flag of Kingdom of Syria (1920-03-08 to 1920-07-24).svg | flag alias-1921 = Flag of the French Mandate of Syria (1920).svg | flag alias-1922 = Flag of Syria French mandate.svg | flag alias-1932 = Syria-flag 1932-58 1961-63.svg | flag alias-BAR = Flag of Syria.svg | flag alias-1961 = Syria-flag 1932-58 1961-63.svg | flag alias-1963 = Flag of Iraq (1963-1991).svg | flag alias-1972 = Flag of Egypt 1972.svg | flag alias-1980 = Flag of Syria.svg | flag alias-prezident = Unofficial standard of the President of Syria.svg | flag alias-oppoziciya = Flag of Syria 2011, observed.svg | var1 = 1920 | var2 = 1921 | var3 = 1922 | var4 = 1932 | var5 = BAR | var6 = 1961 | var7 = 1963 | var8 = 1972 | var9 = 1980 | var10 = prezident | var11 = oppoziciya | redir1 = SYR | ólshem = {{{ólshem|}}} }} t28012ndf036ogw6ydn9fak360ulpz3 0 10286 97868 74894 2024-11-20T00:43:59Z InternetArchiveBot 9299 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5 97868 wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=Iyun 2023}} [[Fayl:Country calling codes map.svg|thumb|500x500px|Túrli reńlerde mámleket kodlarınıń birinshi nomerin kórsetetuǵın planeta kartası]] '''Mámleketlerdiń telefon kodları''' — E.123 hám E.164 nomerleri astında ITU-T usınısları menen belgilenedi. Geyde bul kodlar IDD (International Direct Dialing) yamasa ISD (International Subscriber Dialing) kodları dep te ataladı. Ulıwma sımlı telefon tarmaqlarına jalǵanǵan apparatlardan xalıqaralıq telefon nomerin teriw ushın birinshi náwbette xalıqaralıq qońırawlarǵa ótiw ushın arnawlı prefiksti teriw kerek, bul tarmaq jaylasqan mámleketke qaray parıq etedi. Kóbinese, prefikstiń bir bólegi retinde siz xalıqaralıq qońırawǵa xizmet kórsetetuǵın operatordı tańlawıńız yamasa tómenlew sapalı, biraq arzanlaw tarifke ótiwińiz múmkin. Mısalı, ǴMDnıń ayırım mámleketlerinde (Belarussiya, Qazaqstan, Tájikstan, Túrkmenistan, Ózbekstan) prefiksi “'''8 ~ 10'''” (~ belgisi signal signalın kútiw ushın pauzanı ańlatadı, biraq zamanagóy cifrlı [[Avtomat telefon stanciyası|ATSlarda]] siz dawıslı signaldı kútiw múmkin emes, lekin tezlik penen 810 nan baslanatuǵın nomerdi teriw kerek). Rossiyada dástúriy “'''8 ~ 10'''” prefiksine qosımsha túrde (Íssı tańlaw rejiminde “Rostelekom” operatorı), basqa qalalar ara operatordı tańlawǵa múmkinshilik jaratıwshı basqa prefiksler de engizilip atır (tolıq maǵlıwmat ushın qarań). uzaq aralıqlı jalǵanıw). Mobil telefonlardan teriwde arnawlı prefiks talap etilmesligi múmkin hám telefon '''+''' penen baslanadı (mobil telefonlar ushın xalıqaralıq tán alınǵan 00 prefiksine sáykes). == Biypul maǵlıwmatlar == Kesteniń qatarları zona nomerleri, '''+''' belgisinen keyingi birinshi nomer. Ústinler mámleket kodınıń ekinshi nomerin kórsetedi (eger zona bólinbesi ámelde bolsa). {| class="wikitable" style="text-align: center;font-family:monospace;font-size:1.2em" | rowspan="2" |'''Materik''' | colspan="10" |'''Mámleket''' |- |'''0''' |'''1''' |'''2''' |'''3''' |'''4''' |'''5''' |'''6''' |'''7''' |'''8''' |'''9''' |- | rowspan="2" |'''1''' | colspan="10" |'''+1:''' (NANP) [[Amerika Qoʻshma Shtatlari|US]], [[Kanada|CA]], [[Angilya|AI]], [[Antigua hám Barbuda|AG]], [[Amerika Samoasi|AS]], [[Barbados|BB]], [[Bagamalar|BS]], VG, VI, [[Kayman atawları|KY]], [[Bermuda atawları|BM]], [[Grenada|GD]], [[Terks hám Kaykos atawları|TC]], MS, [[Mariana atawları|MP]], [[Guam|GU]], SX, [[Sent Lyusiya|LC]], [[Dominika|DM]], [[Sent Vinsent hám Grenadinler|VC]], [[Puerto-Riko|PR]], [[Dominika Respublikası|DO]], [[Trinidad hám Tobago|TT]], [[Sent Kitts hám Nevis|KN]], [[Yamayka|JM]] |- | | |'''+1242:''' [[Bagamalar|BS]] '''+1246:''' [[Barbados|BB]] '''+1264:''' [[Angilya|AI]] '''+1268:''' [[Antigua hám Barbuda|AG]] '''+1284:''' VG |'''+1340:''' VI '''+1345:''' [[Kayman atawları|KY]] |'''+1441:''' [[Bermuda atawları|BM]] '''+1473:''' [[Grenada|GD]] | |'''+1649:''' [[Terks hám Kaykos atawları|TC]] '''+1658:''' [[Yamayka|JM]] '''+1664:''' MS '''+1670:''' MP '''+1671:''' [[Guam|GU]] '''+1684:''' [[Amerika Samoasi|AS]] |'''+1721:''' SX '''+1758:''' [[Sent Lyusiya|LC]] '''+1767:''' [[Dominika|DM]] '''+1784:''' [[Sent Vinsent hám Grenadinlar|VC]] '''+1787:''' [[Puerto-Riko|PR]] |'''+1809:''' [[Dominika Respublikası|DO]] '''+1829:''' DO '''+1849:''' DO '''+1868:''' [[Trinidad hám Tobago|TT]] '''+1869:''' [[Sent Kitts hám Nevis|KN]] '''+1876:''' [[Yamayka|JM]] |'''+1939:''' [[Puerto-Riko|PR]] |- |'''2''' | style="width: 10%" |'''+20:''' [[Misr|EG]] | style="width: 10%" |'''+210:''' —&nbsp; '''+211:''' [[Qubla Sudan|SS]] '''+212:''' [[Marokash|MA]], [[Gʻarbiy Sahroi Kabir|EH]] '''+213:''' [[Jazoir|DZ]] '''+214:''' —&nbsp; '''+215:''' —&nbsp; '''+216:''' [[Tunis|TN]] '''+217:''' —&nbsp; '''+218:''' [[Liviya|LY]] '''+219:''' —&nbsp; | style="width: 10%" |'''+220:''' [[Gambiya|GM]] '''+221:''' [[Senegal|SN]] '''+222:''' [[Mavritaniya|MR]] '''+223:''' [[Mali|ML]] '''+224:''' [[Gvineya|GN]] '''+225:''' [[Kot-dʼIvuar|CI]] '''+226:''' [[Burkina Faso|BF]] '''+227:''' [[Niger|NE]] '''+228:''' [[Togo|TG]] '''+229:''' [[Benin|BJ]] | style="width: 10%" |'''+230:''' [[Mavritsiya|MU]] '''+231:''' [[Liberiya|LR]] '''+232:''' [[Syerra-Leone|SL]] '''+233:''' [[Gana|GH]] '''+234:''' [[Nigeriya|NG]] '''+235:''' [[Chad|TD]] '''+236:''' [[Markaziy Afrika Respublikası|CF]] '''+237:''' [[Kamerun|CM]] '''+238:''' [[Kabo-Verde|CV]] '''+239:''' [[San-Tome hám Prinsipi|ST]] | style="width: 10%" |'''+240:''' [[Ekvator Gvineyasi|GQ]] '''+241:''' [[Gabon|GA]] '''+242:''' [[Kongo Respublikası|CG]] '''+243:''' [[Kongo Demokratiyalıq Respublikası|CD]] '''+244:''' [[Angola|AO]] '''+245:''' [[Gvineya-Bisau|GW]] '''+246:''' IO '''+247:''' [[Vozneseniye atawı|AC]] '''+248:''' [[Seyshell atawları|SC]] '''+249:''' [[Sudan|SD]] | style="width: 10%" |'''+250:''' [[Ruanda|RW]] '''+251:''' [[Efiopiya|ET]] '''+252:''' [[Somali|SO]] '''+253:''' [[Jibuti|DJ]] '''+254:''' [[Keniya|KE]] '''+255:''' [[Tanzaniya|TZ]] '''+256:''' [[Uganda|UG]] '''+257:''' [[Burundi|BI]] '''+258:''' [[Mozambik|MZ]] '''+259:''' —&nbsp; | style="width: 10%" |'''+260:''' [[Zambiya|ZM]] '''+261:''' [[Madagaskar|MG]] '''+262:''' RE, YT, TF '''+263:''' [[Zimbabve|ZW]] '''+264:''' [[Namibiya|NA]] '''+265:''' [[Malavi|MW]] '''+266:''' [[Lesoto|LS]] '''+267:''' [[Botsvana|BW]] '''+268:''' [[Esvatini|SZ]] '''+269:''' [[Komorlar|KM]] | style="width: 10%" |'''+27:''' [[Qubla Afrika Respublikası|ZA]] | style="width: 10%" |'''+28:''' — | style="width: 10%" |'''+290:''' SH, [[Tristandakunya|TA]] '''+291:''' [[Eritreya|ER]] '''+292:''' —&nbsp; '''+293:''' —&nbsp; '''+294:''' —&nbsp; '''+295:''' —&nbsp; '''+296:''' —&nbsp; '''+297:''' [[Aruba|AW]] '''+298:''' [[Farer atawları|FO]] '''+299:''' GL |- |'''3''' |'''+30:''' [[Gretsiya|GR]] |'''+31:''' [[Niderlandiya|NL]] |'''+32:''' [[Belgiya|BE]] |'''+33:''' [[Fransiya|FR]] |'''+34:''' [[Ispaniya|ES]] |'''+350:''' [[Gibraltar|GI]] '''+351:''' [[Portugaliya|PT]] '''+352:''' [[Lyuksemburg|LU]] '''+353:''' [[Irlandiya|IE]] '''+354:''' [[Islandiya|IS]] '''+355:''' [[Albaniya|AL]] '''+356:''' [[Malta|MT]] '''+357:''' [[Kipr Respublikası|CY]] '''+358:''' [[Finlandiya|FI]], [[Aland atawları|AX]] '''+359:''' [[Bolgariya|BG]] |'''+36:''' [[Vengriya|HU]] |'''+370:''' [[Litva|LT]] '''+371:''' [[Latviya|LV]] '''+372:''' [[Estaniya|EE]] '''+373:''' [[Moldova|MD]] '''+374:''' [[Armanistan|AM]], QN '''+375:''' [[Belarus|BY]] '''+376:''' [[Andorra|AD]] '''+377:''' [[Monako|MC]] '''+378:''' [[San Marino|SM]] '''+379:''' [[Vatikan shahri|VA]] |'''+380:''' [[Ukraina|UA]]&nbsp; '''+381:''' [[Serbiya|RS]]&nbsp; '''+382:''' [[Chernogoriya|ME]]&nbsp; '''+383:''' [[Kosovo|XK]]&nbsp; '''+384:''' —&nbsp;&nbsp; '''+385:''' [[Xorvatiya|HR]]&nbsp; '''+386:''' [[Sloveniya|SI]]&nbsp; '''+387:''' [[Bosniya hám Gersegovina|BA]]&nbsp; '''+388:''' [[:en:European Telephony Numbering Space|ETNS]]&nbsp; '''+389:''' [[Arqa Makedoniya|MK]]&nbsp; |'''+39:''' [[Italiya|IT]], [[Vatikan shahri|VA]] |- |'''4''' |'''+40:''' [[Ruminiya|RO]] |'''+41:''' [[Shveysariya|CH]] |'''+420:''' [[Chexiya|CZ]] '''+421:''' [[Slovakiya|SK]] '''+422:''' —&nbsp; '''+423:''' [[Lixtenshteyn|LI]] '''+424:''' —&nbsp; '''+425:''' —&nbsp; '''+426:''' —&nbsp; '''+427:''' —&nbsp; '''+428:''' —&nbsp; '''+429:''' —&nbsp; |'''+43:''' [[Avstriya|AT]] |'''+44:''' [[Birlesken Korollik|UK,]] GG, IM, JE |'''+45:''' [[Daniya|DK]] |'''+46:''' [[Shveciya|SE]] |'''+47:''' [[Norvegiya|NO]], SJ, BV |'''+48:''' [[Polsha|PL]] |'''+49:''' [[Germaniya|DE]] |- |'''5''' |'''+500:''' [[Folklend atawları|FK]]<br /><br />'''+501:''' [[Beliz|BZ]]<br /><br />'''+502:''' [[Gvatemala|GT]]<br /><br />'''+503:''' [[El Salvador|SV]]<br /><br />'''+504:''' [[Honduras|HN]]<br /><br />'''+505:''' [[Nikaragua|NI]]<br /><br />'''+506:''' [[Kosta-Rika|CR]]<br /><br />'''+507:''' [[Panama|PA]]<br /><br />'''+508:''' [[Sen-Pyer hám Mikelon|PM]]<br /><br />'''+509:''' [[Gaiti|HT]] |'''+51:''' [[Peru|PE]] |'''+52:''' [[Meksika|MX]] |'''+53:''' [[Kuba|CU]] |'''+54:''' [[Argentina|AR]] |'''+55:''' [[Braziliya|BR]] |'''+56:''' [[Chili|CL]] |'''+57:''' [[Kolumbiya|CO]] |'''+58:''' [[Venesuela|VE]] |'''+590:''' [[Gvadelupa|GP]], BL, MF '''+591:''' [[Boliviya|BO]] '''+592:''' [[Gayana|GY]] '''+593:''' [[Ekvador|EC]] '''+594:''' [[Fransiya Gvianasi|GF]] '''+595:''' [[Paragvay|PY]] '''+596:''' MQ '''+597:''' [[Surinam|SR]] '''+598:''' [[Urugvay|UY]] '''+599:''' BQ, CW |- |'''6''' |'''+60:''' [[Malayziya|MY]] |'''+61:''' [[Avstraliya (mámleket)|AU]], CX, CC |'''+62:''' [[Indoneziya|ID]] |'''+63:''' [[Filippin|PH]] |'''+64:''' [[Jańa Zelandiya|NZ]], PN |'''+65:''' [[Singapur|SG]] |'''+66:''' [[Tailand|TH]] |'''+670:''' [[Shıǵıs Timor|TL]] '''+671:''' —&nbsp; '''+672:''' [[Antarktika (qutb)|AQ]], NF, HM '''+673:''' [[Bruney|BN]] '''+674:''' [[Nauru|NR]] '''+675:''' [[Papua Jańa Gvineya|PG]] '''+676:''' [[Tonga|TO]] '''+677:''' [[Solomon Orollari|SB]] '''+678:''' [[Vanuatu|VU]] '''+679:''' [[Fiji|FJ]] |'''+680:''' [[Palau|PW]] '''+681:''' WF '''+682:''' [[Kuk atawları|CK]] '''+683:''' NU '''+684:''' — '''+685:''' [[Samoa|WS]]'''+686:''' [[Kiribati|KI]]'''+687:''' [[Jańa Kaledoniya|NC]]'''+688:''' [[Tuvalu|TV]]'''+689:''' PF |'''+690:''' TK '''+691:''' [[Mikroneziya (orollar)|FM]] '''+692:''' [[Marshall atawları|MH]] '''+693:''' —&nbsp; '''+694:''' —&nbsp; '''+695:''' —&nbsp; '''+696:''' —&nbsp; '''+697:''' —&nbsp; '''+698:''' —&nbsp; '''+699:''' —&nbsp; |- | rowspan="2" |'''7''' | colspan="10" |'''+7:''' ([[Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqi|СССР]]) [[Rossiya|RU]], [[Qazaqstan|KZ]] |- | | | |'''+73:''' [[Rossiya|RU]] |'''+74:''' [[Rossiya|RU]] | |'''+76:''' [[Qazaqstan|KZ]] |'''+77:''' [[Qazaqstan|KZ]] |'''+78:''' [[Rossiya|RU]], [[Qazaqstan|KZ]] |'''+79:''' [[Rossiya|RU]] |- |'''8''' |'''+800:''' XT<br /><br />'''+801:''' — <br /><br />'''+802:''' — <br /><br />'''+803:''' — <br /><br />'''+804:''' — <br /><br />'''+805:''' — <br /><br />'''+806:''' — <br /><br />'''+807:''' — <br /><br />'''+808:''' XS<br /><br />'''+809:''' —  |'''+81:''' [[Yaponiya|JP]] |'''+82:''' [[Koreya Respublikası|KR]] |'''+83:''' KP |'''+84:''' [[Vyetnam|VN]] |'''+850:''' [[Koreya Xalq Demokratiyalıq Respublikası|KP]] '''+851:''' —&nbsp; '''+852:''' [[Hong Kong|HK]] '''+853:''' [[Makao|MO]] '''+854:''' —&nbsp; '''+855:''' [[Kambodja|KH]] '''+856:''' [[Laos|LA]] '''+857:''' —&nbsp; '''+858:''' —&nbsp; '''+859:''' —&nbsp; |'''+86:''' [[Qıtay|CN]] |'''+870:''' XN '''+871:''' —  '''+872:''' —  '''+873:''' — '''+874:''' — '''+875:''' —  '''+876:''' — '''+877:''' — '''+878:''' XU'''+879:''' —  |'''+880:''' [[Bangladesh|BD]] '''+881:''' XG '''+882:''' XN '''+883:''' XN '''+884:''' —&nbsp; '''+885:''' —&nbsp; '''+886:''' [[Qıtay Respublikası|TW]] '''+887:''' —&nbsp; '''+888:''' XD '''+889:''' —&nbsp; |'''+89:''' — |- |'''9''' |'''+90:''' [[Túrkiya|TR]], [[Arqa Kipr|CT]] |'''+91:''' [[Hindistan|IN]] |'''+92:''' [[Pakistan|PK]] |'''+93:''' [[Awǵanstan|AF]] |'''+94:''' [[Shri Lanka|LK]] |'''+95:''' [[Birma|MM]] |'''+960:''' [[Maldiv Respublikası|MV]] '''+961:''' [[Livan|LB]] '''+962:''' [[Iordaniya|JO]] '''+963:''' [[Suriya|SY]] '''+964:''' [[Irak|IQ]] '''+965:''' [[Kuvayt|KW]] '''+966:''' [[Saudiya Arabiyası|SA]] '''+967:''' [[Yemen|YE]] '''+968:''' [[Umman Sultanlıǵı|OM]] '''+969:''' —&nbsp; |'''+970:''' PS '''+971:''' [[Birlesken Arab Ámirlikleri|AE]] '''+972:''' [[Isroil|IL]] '''+973:''' [[Bahrayn|BH]] '''+974:''' [[Qatar|QA]] '''+975:''' [[Butan|BT]] '''+976:''' [[Mongoliya|MN]] '''+977:''' [[Nepal|NP]] '''+978:''' —&nbsp; '''+979:''' XR |'''+98:''' [[Iran|IR]] |'''+990:''' —&nbsp; '''+991:''' XC '''+992:''' [[Tájikstan|TJ]] '''+993:''' [[Túrkmenstan|TM]] '''+994:''' [[Ozarbayjon|AZ]] '''+995:''' [[Gruziya|GE]] '''+996:''' [[Qirgʻizistan|KG]] '''+997:''' [[Qazaqstan|KZ]] '''+998:''' [[Oʻzbekistan|UZ]] '''+999:''' —&nbsp; |} == Tafsilotlar == === 1-zona === * [[Amerika Qoʻshma Shtatlari|Amerika Qo'shma Shtatlari]] : ** [[Aydaho]] - 208 ** [[Ayova]] - 319, 515, 563, 641, 712 ** [[Alabama]] - 205, 251, 256, 334, 938 ** [[Alaska|Alyaska]] - 907 ** [[Arizona]] - 480, 520, 665, 623, 928 ** [[Arkanzas]] - 479, 501, 870 ** [[Vayoming]] - 307 ** [[Vashington shtati|Vashington]] (Vashington) - 206, 253, 360, 425, 509 ** [[Vermont]] - 802 ** [[Virjiniya]] - 276, 434, 540, 571, 703, 757, 804 ** [[Viskonsin]] - 262, 414, 534, 608, 715, 920 ** [[Gavayi]] (Gavayi) - 808 ** [[Delaver]] - 302 ** [[Jorjiya|Gruziya]] (Gruziya) - 229, 404, 478, 678, 706, 762, 770, 912 ** [[Gʻarbiy Virjiniya|G'arbiy Virjiniya]] - 304, 681 ** [[Illinoys]] - 217, 224, 309, 312, 331, 618, 630, 708, 773, 779, 815, 847, 872 ** [[Indiana]] - 219, 260, 317, 574, 765, 812 ** [[Kaliforniya]] (Kaliforniya) - 209, 213, 310, 323, 408, 415, 424, 442, 510, 530, 559, 562, 619, 626, 650, 657, 661, 7107, 7188, 831, 858, 909, 916, 925, 949, 951 *** [[San Francisco|San-]] Fransisko - 415 ** [[Kanzas]] - 316, 620, 785, 913 ** [[Kentukki]] - 270, 502, 606, 859 ** [[Kolorado]] (Kolorado) - 303, 719, 720, 970 ** [[Konnektikut]] - 203, 475, 860 ** [[Luiziana]] - 225, 318, 337, 504, 985 ** [[Massachusetts|Massachusets]] - 339, 351, 413, 508, 617, 774, 781, 857, 978 ** [[Minnesota]] - 218, 320, 507, 612, 651, 763, 952 ** [[Mississippi|Missisipi]] (Mississipi) - 228, 601, 662, 769 ** [[Missuri]] - 314, 417, 573, 636, 660, 816 ** [[Michigan]] - 231, 248, 269, 313, 517, 586, 616, 734, 810, 906, 947, 989 ** [[Montana]] - 406 ** [[Meyn]] - 207 ** [[Maryland|Merilend]] - 240, 301, 410, 443 ** [[Nebraska]] - 308, 402, 531 ** [[Nevada]] - 702, 775 ** [[Nyu-Xempshir|Nyu]] -Xempshir - 603 ** [[Nyu-Jersi|Nyu]] -Jersi - 201, 551, 609, 732, 848, 856, 862, 908, 973 ** [[Nyu York (shtat)|Nyu-York (shtat)]] (Nyu-York) - 212, 315, 347, 516, 518, 607, 631, 646, 716, 718, 845, 914, 917, 929 ** [[Nyu-Meksiko|Nyu-]] Meksiko - 505, 575 ** [[Ogayo]] - 216, 234, 330, 419, 440, 513, 567, 614, 740, 937 ** [[Oklahoma|Oklaxoma]] - 405, 539, 580, 918 ** [[Vashington (shahar)|Kolumbiya]] okrugi - 202 *** [[Vashington (shahar)|Vashington]] (Vashington, DC) - 202 ** [[Oregon]] - 458, 503, 541, 971 ** [[Pennsilvaniya|Pensilvaniya]] - 215, 267, 412, 484, 570, 610, 717, 724, 814, 878 ** [[Rod-Aylend|Rod]] -Aylend - 401 ** [[Arqa Dakota]] - 701 ** [[Arqa Karolina]] - 252, 336, 704, 828, 910, 919, 980 ** [[Tennessi (shtat)|Tennessi]] - 423, 615, 731, 865, 901, 931 ** [[Texas]] - 210, 214, 254, 281, 325, 361, 409, 430, 432, 469, 512, 682, 713, 806, 817, 830, 832, 903, 9159, 3679, 64. ** [[Florida]] (Florida) - 239, 305, 321, 352, 386, 407, 561, 727, 754, 772, 786, 813, 850, 863, 904, 941, 954 ** [[Qubla Dakota]] - 605 ** [[Qubla Karolina]] (Qubla Karolina) - 803, 843, 864 ** [[Yuta]] - 385, 435, 801 ** 2004-jılda kiritilgan [[Okeaniya]]dagi AQSh aymaǵı, shu jumladan: *** [[Amerika Samoasi]] - 684 *** [[Guam]] - 671 *** [[Mariana atawları]] (Saypan) - 670 * [[Kanada]] : ** [[Alberta]] - 403, 587, 780 ** [[Britaniya Kolumbiyasi]] - 250, 604, 778 ** [[Quebec (provinsiya)|Kvebek]] (Kvebek) - 418, 438, 450, 514, 579, 581, 819 ** [[Manitoba (Kanada)|Manitoba]] - 204 ** [[Jańa Shotlandiya|Jańa]] Shotlandiya - 902 ** [[Nunavut]] - 867 ** [[Nyu-Bransuyk|Nyu-]] Brunsvik - 506 ** [[Nyufaundlend hám Labrador]] (Nyufaundlend hám Labrador) - 709 ** [[Ontario (Kanada)|Ontario]] - 226, 249, 289, 343, 416, 519, 613, 647, 705, 807, 905 ** [[Shahzoda Eduard atawı|Shahzoda]] Eduard atawı - 902 jıl ** [[Saskachevan]] - 306 ** [[Shimoli-Gʻarbiy aymaqlar|Shimoli-batıs]] aymaqlar - 867 ** [[Yukon]] - 867 * Karib dengizi mámleket kodi: ** AQSh Virjiniya atawları - 340 ** [[Angilya|Anguilla]] - 264 ** [[Antigua hám Barbuda]] - 268 ** [[Bagamalar|Bagama atawları]] - 242 ** [[Barbados]] - 246 ** [[Bermuda atawları|Bermud atawları]] - 441 ** Britaniya Virjiniya atawları - 284 ** [[Grenada]] - 473 ** [[Dominika]] - 767 ** [[Dominika Respublikası|Dominikan Respublikası]] - 809, 829, 849 ** [[Kayman atawları]] - 345 ** Montserrat - 664 ** [[Terks hám Kaykos atawları|Túrks hám Kaykos atawları]] - 649 ** [[Puerto-Riko]] - 787, 939 ** [[Sent Vinsent hám Grenadinlar|Sent-Vinsent hám Grenadin atawları]] - 784 jıl ** [[Sent Kitts hám Nevis|Sent-Kitts hám Nevis]] - 869 ** [[Sent Lyusiya|Sent-Lyusiya]] - 758 ** [[Trinidad hám Tobago]] - 868 ** [[Yamayka]] - 876 === 2-zona === * 20 - [[Misr]] * 210 - tayınlanbaǵan * 211 [[Qubla Sudan]] * 212 - [[Marokash]] * 213 - [[Jazoir]] * 214 - tayınlanbaǵan * 215 - tayınlanbaǵan * 216 - [[Tunis]] * 217 - tayınlanbaǵan * 218 [[Liviya]] * 219 - tayınlanbaǵan * 220 [[Gambiya]] * 221 [[Senegal]] * 222 - [[Mavritaniya]] * 223 [[Mali]] * 224 [[Gvineya]] * 225 [[Kot-dʼIvuar|Kot-d'Ivuar]] * 226 [[Burkina Faso|Burkina-Faso]] * 227 [[Niger]] * 228 - [[Togo]] * 229 [[Benin]] * 230 - [[Mavritsiya|Mavrikiy]] * 231 - [[Liberiya]] * 232 [[Syerra-Leone]] * 233 [[Gana]] * 234 [[Nigeriya]] * 235 [[Chad]] * 236 [[Markaziy Afrika Respublikası]] * 237 - [[Kamerun]] * 238 [[Kabo-Verde]] * 239 [[San-Tome hám Prinsipi|San-Tome hám Prinsip]] * 240 [[Ekvator Gvineyasi|Ekvatorial Gvineya]] * 241 [[Gabon]] * 242 - [[Kongo Respublikası]] * 243 - [[Kongo Demokratiyalıq Respublikası]] * 244 - [[Angola]] * 245 [[Gvineya-Bisau]] * 246 Britaniya Hind okeani aymaǵı * 247 - [[Vozneseniye atawı|Ko'tarilish atawı]] * 248 [[Seyshell atawları|Seyshel atawları]] * 249 - [[Sudan]] * 250 [[Ruanda]] * 251 - [[Efiopiya]] * 252 - [[Somali]] * 253 - [[Jibuti]] * 254 [[Keniya]] * 255 [[Tanzaniya]] * 256 [[Uganda]] * 257 [[Burundi]] * 258 [[Mozambik]] * 259 - tayınlanbaǵan, [[1960-lar|1960-jıllarda]] Zanzibar ushın ajratilgan, [[Tanzaniya]]ning shakllanishi tufayli amalga oshirilmagan * 260 [[Zambiya]] * 261 - [[Madagaskar]] * 262 - Reyunion hám Mayot atawları * 263 [[Zimbabve]] * 264 [[Namibiya]] * 265 [[Malavi]] * 266 [[Lesoto]] * 267 [[Botsvana]] * 268 - [[Esvatini]] * 269 [[Komorlar|Komor atawları]] * 27 Qubla Afrika * 28x - tayınlanbaǵan * 290 - Avliyo Yelena * 291 - [[Eritreya]] * 292 - tayınlanbaǵan * 293 - tayınlanbaǵan * 294 - tayınlanbaǵan * 295 - qaytarib olingan (ilgari [[San Marino|San-Marinoga]] tegishli, +378 ga qarang) * 296 - tayınlanbaǵan * 297 [[Aruba]] * 298 [[Farer atawları]] * 299 - [[Grenlandiya]] === 3-zona === * 3 - tayınlanbaǵan (taklif qilingan [ kim tomonidan? ] [[1996|1996-jılda]] [[Evropa Ittifoqi]] ushın). * 30 - [[Gretsiya]] * 31 - [[Niderlandiya]] * 32 - [[Belgiya]] * 33 - [[Fransiya|Frantsiya]] * 34 - [[Ispaniya]] * 350 - [[Gibraltar]] * 351 - [[Portugaliya]] * 352 [[Lyuksemburg]] * 353 [[Irlandiya]] * 354 [[Islandiya]] * 355 [[Albaniya]] * 356 [[Malta]] * 357 - [[Kipr Respublikası]]<ref>[[Северный Кипр]] набирается через турецкий код 90 392.</ref> * 358 - [[Finlandiya|Finlyandiya]] * 359 - [[Bolgariya]] * 36 - [[Vengriya]] * 37 - Germaniya qayta birlashtirilgunga qadar [[Germaniya Demokratiyalıq Respublikası|GDRga]] tegishli edi * 370 - [[Litva]] * 371 - [[Latviya]] * 372 [[Estaniya]] * 373 - [[Moldova]] ** Pridnestroviya Moldaviya Respublikası: *** (5) - [[Tiraspol]], Benderi, Rybnitsa, [[Bender|Slobodzeya]] *** (21) - basqa shaharlar *** (77) - Dnestryanı uyali aloqa tarmoqlari * 374 - [[Armanistan]] * 375 - [[Belarus]]iya * 376 - [[Andorra]] * 377 - [[Monako]] * 378 - [[San Marino|San-Marino]]<ref>Также используется код +39 0549.</ref> * 379 - [[Vatikan shahri|Vatikan]] ushın ajratilgan, ishlatilmaydi. Vatikan +39 06 698 kodidan foydalanadi * 38 - qulashdan oldin [[Yugoslaviya]]ga tegishli edi * 380 - [[Ukraina]] * 381 - [[Serbiya]] * 382 - [[Chernogoriya]] * 383 - [[Kosovo]] * 384 - tayınlanbaǵan * 385 - [[Xorvatiya]] * 386 - [[Sloveniya]] * 387 jıl - [[Bosniya hám Gersegovina|Bosniya hám Gertsegovina]] * 388 - umumyevropa xizmati ''(to'xtatilgan)'' * 389 [[Arqa Makedoniya]] * 39 – [[Italiya]] ** 39 0549 – [[San Marino|San-Marino]] ** 39 06 698 - [[Vatikan shahri|Vatikan]] === 4-zona === * 40 - [[Ruminiya]] * 41 - [[Shveycariya]] * 42 - [[Chexoslovakiya]]ǵa qaraslı edi * 420 - [[Chexiya]] * 421 - [[Slovakiya]] * 422 - biypul * 423 - [[Lixtenshteyn]] * 424 - biypul * 425 - biypul * 426 - biypul * 427 - biypul * 428 - biypul * 429 - biypul * 43 – [[Avstriya]] * 44 [[Birlesken Korollik|Ullı Britaniya]] ** 44 1481-jıl - Gernsi ** 44 1534 - Jersi ** 44 1624-jıl - Insan atawı * 45 - [[Daniya]] * 46 - [[Shveciya]] * 47 - [[Norvegiya]] * 48 - [[Polsha]] * 49 - [[Germaniya]] === 5-zona === * 500 ta [[Folklend atawları]] * 501 [[Beliz]] * 502 - [[Gvatemala]] * 503 [[El Salvador]] * 504 - [[Honduras|Gonduras]] * 505 [[Nikaragua]] * 506 [[Kosta-Rika]] * 507 [[Panama]] * 508 - [[Sen-Pyer hám Mikelon|Sent-Pyer hám Mikelon]] * 509 [[Gaiti]] * 51 - [[Peru]] * 52 - [[Meksika]] * 53 - [[Kuba]] * 54 - [[Argentina]] * 55 - [[Braziliya]] * 56 [[Chili]] * 57 [[Kolumbiya]] * 58 - [[Venesuela]] * 590 [[Gvadelupa]] * 591 [[Boliviya]] * 592 [[Gayana]] * 593 - [[Ekvador]] * 594 [[Fransiya Gvianasi|Frantsiya Gvianasi]] * 595 [[Paragvay]] * 596 Martinika * 597 [[Surinam]] * 598 [[Urugvay]] * 5993 Sint Eustatius * 5994-jıl - Saba * 5997-jıl - Bonaire * 5999 - Kyurasao === 6-zona === * 60 [[Malayziya]] * 61 - [[Avstraliya (mámleket)|Avstraliya]] * 62 [[Indoneziya]] * 63 [[Filippin]] * 64 - [[Jańa Zelandiya]] * 65 [[Singapur]] * 66 [[Tailand]] * 670 [[Shıǵıs Timor]] . Kod Arqa Mariana atawları tomonidan ishlatilgan, hozirda 1 670 kodi mavjud * 671 - [[Guam]] tomonidan qo'llanilgan - endi kod 1 671 * 672 Avstraliya tashqarisi: [[Antarktika (qutb)|Antarktida]], Norfolk atawı * 673 [[Bruney]] * 674 [[Nauru]] * 675 [[Papua Jańa Gvineya|Papua-Jańa Gvineya]] * 676 [[Tonga]] * 677 [[Solomon Orollari|Solomon atawları]] * 678 [[Vanuatu]] * 679 [[Fiji]] * 680 [[Palau]] * 681 - Uollis hám Futuna * 682 [[Kuk atawları]] * 683 Niue * 684 - [[Amerika Samoasi]] tomonidan qo'llaniladi - endi 1684 kodi * 685 [[Samoa|G'arbiy Samoa]] * 686 [[Kiribati]] * 687 jıl - [[Jańa Kaledoniya]] * 688 jıl - [[Tuvalu]], Ellis atawları * 689 Fransuz Polineziyasi * 690 - Tokelau * 691 - [[Mikroneziya (orollar)|Mikroneziya]] * 692 [[Marshall atawları]] * 693 - tayınlanbaǵan * 694 - tayınlanbaǵan * 695 - tayınlanbaǵan * 696 - tayınlanbaǵan * 697 - tayınlanbaǵan * 698 - tayınlanbaǵan * 699 - tayınlanbaǵan === 7-zona === * Rossiya hám uning qo'shnilari (1986-jıl 31-oktabrdan 1999-jıl 20-aprelgacha - SSSR telefon nomerleri rejasi ) ** 7 (000-099) - magistral prefikslari ushın bron qilinganligi sababli foydalanishdan chiqarilgan ** 7 (100-199) - qisqa xizmat nomerleriga o'tkazilganligi sababli foydalanishdan chiqarilgan ** 7 (200-299) - Qazaqstan ushın zaxira ** 7 (300-499, 800-879, 900-999) - '''Rossiya''', shu jumladan, [[Boyqoʻngʻir (kosmodrom)|Baykonur]] aymaǵı, [[Qazaqstan]]dan ijaraga olingan, shuningdek [[Abxaziya]] hám [[Qubla Osetiya]] : *** 7 (300-399) - '''Rossiya''' ( Ural mintaqalari, G'arbiy hám Shıǵıs Sibir, Qrim Respublikası ), shuningdek, [[Qazaqstan]]dan ijaraga olingan [[Boyqoʻngʻir (kosmodrom)|Baykonur]] aymaǵı. *** 7 (400-499) - '''Rossiya''' ( [[Markaziy federal okrugi|Markaz]] hám [[Uzoq Sharq federal okrugi|Uzoq Sharq]] mintaqalari) ** 7 (500-599) - Rossiya ushın zaxira *** 7 (800-899) - '''Rossiya''' ( [[Shimoli-gʻarbiy federal okrug|shimoli-batıs]] mintaqalar, Volga bo'yi , Arqa Kavkaz hám [[Sevastopol|shahar]] [[Sevastopol]] ), '''qo'shimcha ravishda:''' **** 7 (840)<ref name="код">{{Web deregi|author=|date=|url=http://www.gazeta.ru/politics/2009/10/01_kz_3268634.shtml|title=Абхазия, как и Южная Осетия, вошла в зону телефонных кодов России|language=|publisher=|accessdate=2010-06-07}}</ref> - '''[[Abxaziya]]ning''' geografik ABC kodi **** 7 (850)<ref name=":0">{{Web deregi|url=http://minsvyaz.ru/ru/events/31307/|title=Россия предоставила Южной Осетии во временное пользование свои телефонные коды|author=Минкомсвязь России|work=|date=2014-06-03|publisher=|access-date=2022-02-04|archive-date=2018-10-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20181002064549/https://minsvyaz.ru/ru/events/31307/}}</ref> - '''Qubla Osetiyaning''' geografik ABC kodi (ishlatilmaydi, Gruziya kodlari orqali terish) *** 7 (900-999) - '''Rossiya''' mobil aloqa tarmoqlari, '''bundan tashqari:''' **** 7 (940)<ref name="код" /> - '''Abxaziyaning''' geografik bo'lmagan DEF kodi **** 7 (978) ― Qrim yarim atawıning DEF kodi **** 7 (995344)<ref name="код" /> - '''Qubla Osetiya''' **** 7 (997) - raqamli biznes xizmatlari "Iskra" hám " Iskra-2 " tarmog'i ( ASVT )<ref>[http://communications.narod.ru/sbornic/nets/iskra.htm Телефонная сеть «Искра»]</ref>, '''qo'shimcha ravishda:''' ***** 7 (9971)<ref name="код" /> - '''Qubla Osetiya''' (ASVT) ***** 7 (99744)<ref name="код" /> - '''Qubla Osetiya''' (MegaFon, 2011-jılda Gruziyaning telefon raqamlash rejasini isloh qilishdan oldin [[Sxinvali|Tsxinval]] telefon sig'imini (+995344) takrorlaydi) ***** 7 (9976)<ref name="код" /> - '''Qubla Osetiya''' (ASVT) **** 7 (998)<ref name=":0" /> - '''Qubla Osetiyaning''' geografik bo'lmagan DEF kodi ** 7 (600-799) - '''[[Qazaqstan]]''' : *** 7 (600-699) - '''Qazaqstan''' (shaharlararo operatorlar) *** 7 (700-799) - '''Qazaqstan''' **** 7 (700-709) - Qazaqstan uyali aloqa operatorlari **** 7 (710-729) - Qazaqstan viloyatlari nomerlerining geografik kodlari **** 7 (747-799) - Qazaqstan uyali aloqa operatorlari ** 7 (880―899) — Qazaqstanda intellektual telefoniya xizmatlari ushın kod zaxirasi === 8-zona === * 800 - barcha mámleketler ushın biypul qo'ng'iroq * 801 - tayınlanbaǵan * 802 - tayınlanbaǵan * 803 - tayınlanbaǵan * 804 - tayınlanbaǵan * 805 - tayınlanbaǵan * 806 - tayınlanbaǵan * 807 - tayınlanbaǵan * 808 - Umumiy xarajatlar xizmatlari ushın ajratilgan * 809 - tayınlanbaǵan * 81 [[Yaponiya]] * 82 - [[Koreya Respublikası]] * 83x - [[Koreya Xalq Demokratiyalıq Respublikası|KXDR]] maxsus xizmatlari ushın ajratilgan * 84 - [[Vyetnam|Vetnam]] * 850 - [[Koreya Xalq Demokratiyalıq Respublikası|KXDR]] * 851 - tayınlanbaǵan * 852 [[Hong Kong|Gonkong]] * 853 [[Makao|Aomin]] * 854 - tayınlanbaǵan * 855 [[Kambodja]] * 856 [[Laos]] * 857 - tayınlanbaǵan * 858 - tayınlanbaǵan * 859 - tayınlanbaǵan * 86 - [[Qıtay]] * 870 - Inmarsat "SNAC" xizmati * 871 - Inmarsat Atlantika okeani, sharq (AOR-E) * 872 - Inmarsat Tinch okeani mintaqasi (POR) * 873 - Inmarsat [[Hind okeani]] (IOR) * 874 - G'arbiy Inmarsat Atlantika okeani (AOR-W) * 875 - dengiz mobil xizmati ushın ajratilgan * 876 - dengiz mobil xizmati ushın ajratilgan * 877 - dengiz mobil xizmati ushın ajratilgan * 878 - universal shaxsiy telekommunikatsiyalar xizmati * 879 - <nowiki>mobil/dengiz</nowiki> ichki foydalanish ushın ajratilgan * 880 [[Bangladesh]] * 881-Mobil sun'iy yo'ldosh tizimi ** 8816 - Mobil sun'iy yo'ldosh tizimi ( [[Iridiy|Iridium]] ) ** 8817 - Mobil sun'iy yo'ldosh tizimi ( Iridium ) ** 8818 - Mobil sun'iy yo'ldosh tizimi ( GlobalStar ) ** 8819 - Mobil sun'iy yo'ldosh tizimi ( GlobalStar ) * 882 - Xalıqaralıq tarmoqlar ** 88216 - Mobil sun'iy yo'ldosh tizimi ( Thuraya ) * 883 - Xalıqaralıq tarmoqlar * 884 - tayınlanbaǵan * 885 - tayınlanbaǵan * 886 [[Qıtay Respublikası|Tayvan]] * 887 - tayınlanbaǵan * 888 - tayınlanbaǵan * 889 - tayınlanbaǵan * 89x - tayınlanbaǵan === 9-zona === * 90 [[Túrkiya]] ** 90 392 - [[Arqa Kipr|Arqa Kipr Túrk Respublikası]] * 91 - [[Hindistan]] * 92 [[Pakistan]] * 93 - [[Awǵanstan]] * 94 - [[Shri Lanka|Shri-Lanka]] * 95 [[Birma|Myanma]] * 960 - [[Maldiv Respublikası|Maldiv atawları]] * 961 [[Livan]] * 962 jıl - [[Iordaniya]] * 963 [[Suriya]] * 964 [[Irak]] * 965 [[Kuvayt|Quvayt]] * 966 jıl - [[Saudiya Arabiyası]] * 967 [[Yemen]] * 968 [[Umman Sultanlıǵı|Umman]] * 969 - Yemen Xalq Demokratiyalıq Respublikası tomonidan foydalanilgan - endi 967 [[Yemen]]ga birlashtirildi * 970 - Falastin ma'muriyati ushın ajratilgan * 971 jıl - [[Birlesken Arab Ámirlikleri]] * 972 [[Isroil]] * 973 [[Bahrayn]] * 974 [[Qatar]] * 975 - [[Butan]] * 976 jıl - [[Mongoliya|Mo'g'ulistan]] * 977 [[Nepal]] * 978 - tayınlanbaǵan * 979 - Xalıqaralıq Premium tarif xizmati * 98 - [[Iran]] * 990 - tayınlanbaǵan * 991 - Xalıqaralıq telekommunikatsiya ommaviy yozishmalar xizmati sinovi (ITPCS) * 992 [[Tájikstan]] * 993 jıl - [[Túrkmenstan]] * 994 jıl - [[Ozarbayjon]] * 995 jıl - [[Gruziya]] * 996 [[Qirgʻizistan|Qirg'izistan]] * 997 - [[Qazaqstan]] (hozirda faqat aloqa operatorlarining SIM-kartalarida ICCID raqamining bir qismi sifatida ishlatiladi, +7 7xx orqali rayonlashtirish kodlari) * 998 [[Oʻzbekistan|Ózbekstan]] * 999 - Universal Communications United === Aymaq 0 === * Ba'zilarida [ nima? <sup class="" style="white-space: nowrap">&#x5D;</sup> ITU tomonidan qabul qilingan standartlarga muvofiq, ushbu zona ISDN ma'lumotlar tarmog'idan X.121 / X.25 ma'lumotlar tarmog'iga shlyuzni tashkil qilish ushın foydalanish ushın taklif qilingan. Biroq, eng so'nggi standartlarda, masalan, E.164, 0 zonasiga rasmiy topshiriq yo'q. == Yana qarang == * [[Telefon raqamlash rejasi]] * Mámleket kodi * [[Ayrıqsha jaǵdaylar xizmeti telefon nomerleri|Ayrıqsha jaǵdaylar telefon nomerleri]] == Siltemeler == {{Derekler}} == Derekler == * 10 tilde telefon hám Internet ushın mámleket kodları https://web.archive.org/web/20181004004829/http://www.lincmad.com/world.html * http://www.itu.int/dms_pub/itu-t/opb/sp/T-SP-LT.1-2015-PDF-E.pdf * http://www.itu.int/dms_pub/itu-t/opb/sp/T-SP-E.164D-2016-PDF-E.pdf * http://www.itu.int/dms_pub/itu-t/opb/sp/T-SP-E.164C-2011-PDF-E.pdf * [http://www.statkod.ru/telefon.html Dúnya mámleketleri qalalarınıń telefon kodları boyınsha janlı qıdırıw] . * [https://web.archive.org/web/20190626203635/http://www.wtng.info/ Jáhán telefon nomerleri qollanbası - alohida mámleketlerdiń telefon nomerleri sistemaları haqqında qosımsha maǵlıwmat] * [http://www.nanpa.com/%7CСайт Arqa Amerika nomerlew rejesi]{{Deadlink|date=February 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Kategoriya:Mámleketler dizimi]] pkzhh9wkihd5k6q1yvnt8tou3cbj0uz 0 11066 97879 91629 2024-11-20T10:17:35Z Janabaevazizbek 10433 97879 wikitext text/x-wiki {{Film infoqutısı|rejissyorlar=[[Ertem Eğilmez]] ''(5)'' <br /> [[Kartal Tibet]] ''(2)'' <br /> [[Ferdi Eğilmez]] ''(2)'' <br /> [[Doğa Can Anafarta]] "(2)"}} ==Xronologiya== Hababam Sınıfı 1975-jıldan berli súwretke túsirilip baslanǵan filmler seriyası {| class="wikitable" |- ! Xronologiya !! Film atı !! Birinshi kórsetilgen waqtı |- | 1 |Hababam Sınıfı (film)|Hababam Sınıfı | 1-aprel 1975 |- | 2 |Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı (film)|Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı (Hababam klası klasta qaldı) | 1-yanvar 1976 |- | 3 |Hababam Sınıfı Uyanıyor (film)|Hababam Sınıfı Uyanıyor (Hababam klası oyanıp atır) | 20-noyabr 1976 |- | 4 |Hababam Sınıfı Tatilde (Hababam klası demalısta | 1-mart 1978 |- | 5 |Hababam Sınıfı Dokuz Doğuruyor (Hababam klası toǵız tuwıp atır) | 1-fevral 1979 |- | 6 |Hababam Sınıfı Güle Güle (Hababam klası xosh bol) | 1-may 1981 |- | 7 |Hababam Sınıfı Merhaba (Hababam klası sálem) | 16-yanvar 2004 |- |8 |Hababam Sınıfı Askerde (Hababam klası áskerlikte) |14-yanvar 2005 |- |9 |Hababam Sınıfı Üç Buçuk (Hababam klası úsh yarım) |25-noyabr 2005 |- |10 |Hababam Sınıfı Yeniden (Hababam klası jańadan) |12-aprel 2019 |- |11 |Hababam Sınıfı Yaz Oyunları (Hababam klası jaz oyınları) |1-iyul 2021 |} ==Seriyada oynaǵan aktyorlar hám filmler== {| class="wikitable sortable" style="text-align:center; width:50%" |- style="vertical-align:bottom;" ! Aktyor/Aktrisa <!--01--> ! ''Hababam Sınıfı (film)|Hababam Sınıfı]' (1975) <!--02--> ! ''Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı (film) (Hababam klası klasta qaldı)'' (1976) <!--03--> ! ''Hababam Sınıfı Uyanıyor (film)|Hababam Sınıfı Uyanıyor''(Hababam klası oyanıp atır (1976) <!--04--> ! ''Hababam Sınıfı Tatilde (Hababam klası demalısta' (1978) <!--05--> ! ''Hababam Sınıfı Dokuz Doğuruyor (Hababam klası toǵız tuwıp atır'' (1979) <!--06--> ! ''Hababam Sınıfı Güle Güle (Hababam klasi xosh bol)'' (1981) <!--07--> ! ''Hababam Sınıfı Merhaba (Hababam klasi sálem)'' (2004) <!--08--> ! ''Hababam Sınıfı Askerde (Hababam klasi áskerlikte'' (2005) <!--09--> ! ''Hababam Sınıfı Üç Buçuk (Hababam klası úsh yarım'' (2006) <!--10--> ! ''Hababam Sınıfı Yeniden (Hababam klası jańadan)'' (2019) <!--11--> ! ''Hababam Sınıfı Yaz Oyunları (Hababam klası jaz oyınları)'' (2020) |- ! Múnir Ózkul <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--05--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Adile Nashit <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--05--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--06--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Sıtkı Akchatepe <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--05--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--06--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Kemal Sunal <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Tarık Akan <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Halit Akchatepe <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Feridun Shavlı <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--05--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Jem Gúrdap <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--05--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Axmet Arıman <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--05--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Jengiz Nezir <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Búlent İǵdiroǵlu <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Shener Shen <!--01--> | <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--05--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Ayshen Gruda <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--05--> | <!--06--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Muharrem Gúrses <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Akil Óztuna <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Ertuǵrul Bilda <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Ergin Orbey <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Ilyas Salman <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--06--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Sevda Aktolga <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--05--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Shevket Altuǵ <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | <!--05--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--06--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Tuncay Akcha <!--01--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--02--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--03--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Mehmet Ali Erbil <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] |- ! Shafak Sezer <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Memet Ali Alabora <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Peker Achıkalın <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Jengiz Kúchúkayvaz <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Melih Ekener <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Jeyhun Yılmaz <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Zihni Góktay <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Súmer Tilmach <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Sechkin Piriler <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Hamit Haskabal <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Ogún Kaptanoǵlu <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Hasancan Sheremet <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Ceylan Gúvench <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Duran Uruch <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Arif Burak Ónjú <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--10--> | <!--11--> | |- ! Eray Yumushaker <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--08--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--09--> | <!--10--> | <!--11--> | |- ! Yusuf Chim <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--11--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] |- ! Altan Erkekli <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--11--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] |- ! Toygan Avanoǵlu <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--11--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] |- ! Hande Katipoǵlu <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--11--> | |- ! Sadi Celil Jengiz <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--11--> | |- ! Fırat Albayram <!--01--> | <!--02--> | <!--03--> | <!--04--> | <!--05--> | <!--06--> | <!--07--> | <!--08--> | <!--09--> | <!--10--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] <!--11--> | [[Dosya:Black x.svg|25px|merkez]] |} [[Kategoriya:Filmler]] {{shala}} knapoiqandtb0l7uywgm3r7uhtfmhl2 0 11776 97880 78134 2024-11-20T10:20:13Z Janabaevazizbek 10433 97880 wikitext text/x-wiki Sheklengen leksikanıń quramında '''''argotizmler''''' belgili orındı iyeleydi. Olar dialektizmler menen kásiplik sózlerden túp-tamırınan ózgeshe, dialektizmler usap aymaqlıq, kásiplik sózler usap sáykes belgiler menen sıpatlanbaydı. Argotizmler ulıwma ádebiy tilde sáykes atamalardıń qosımsha sıńarı sıpatında ayırım sociallık ortalıqta payda bolǵan birliklerden ibarat. Olar ulıwma xalıq tilindegi anaw ya mınaw zat ya qubılıs atamalarınıń sóylew tilindegi ózgeshe emocionallıq-ekspressivlik máni boyawına iye sıńarları sıpatında kózge túsedi. Máselen, talabalardıń awızeki sóylew tilinde ekinin birinde imtixanǵa baylanıslı '''''qulaw''''' degen sóz paydalanıladı. Imtixandı tapsıra almasa, tapsıra almadı dewdin ornına '''''quladı''''' deydi. Imtixanǵa '''''jaqsı tayarlandı, materialdı jaqsı biledi''''' dewdin ornına '''''iship aldı''''' sóz dizbegin qollanadı. Bundaǵı '''''quladı, iship aldı''''' degen sózler argotizmler bolıp tabıladı. Argotizmler sırttan qaraǵanda kásiplik sózlerge usas, biraq olar kásiplik sózlerden ózlerinin tiykarǵı atama emes, al qosımsha jasalma atama túrinde ómir súriwi, emocionallıq uslublıq máni boyawına iye bolıp keliwi, sóylew tiline tarqalǵıshlıǵı menen ajıratıladı. Kópshilik xalıq tilindegi atamalardan ibarat, sol xalıq tilindegi atamaǵa ózgeshe máni júklenedi de, sózdiń jasalma sıpatı onıń ózgeshe mánisinen anıq sezilip turadı. Máselen, xalıq tilindegi '''''tazalaw''''' sózine jargonlıq máni júklewden kelip shıqqan '''''urlaw''''' argotizmlerinde mine usınday ózgeshelik bar. Argotizmler túrli tarawlarda túrli sebeplerge baylanıslı payda boladı. Argotizmlerdiń ya sózlik quramdı bayıtıwda, ya onıń semantikalıq múmkinshiliklerin keńeytiwde tásiri joq. Sonlıqtan ádebiy tildiń obyektiv talapları, sóylew mádeniyatınıń bunnan bılay da rawajlanıwı argotizmler, olardı orınsız paydalanbawdı kerek etedi. == Derek == Berdimuratov E. Házirgi qaraqalpaq tili. Leksikologiya. Nókis, 1994. [[Kategoriya:Grammatika]] [[Kategoriya:Qaraqalpaq tili]] 43ek4vjah3ab28l7822szuwqgbmp9is 97881 97880 2024-11-20T10:21:32Z Janabaevazizbek 10433 97881 wikitext text/x-wiki Sheklengen leksikanıń quramında '''''argotizmler''''' belgili orındı iyeleydi. Olar dialektizmler menen [[kásiplik sózler]]<nowiki/>den túp-tamırınan ózgeshe, dialektizmler usap aymaqlıq, kásiplik sózler usap sáykes belgiler menen sıpatlanbaydı. Argotizmler ulıwma [[ádebiy til]]<nowiki/>de sáykes atamalardıń qosımsha sıńarı sıpatında ayırım sociallık ortalıqta payda bolǵan birliklerden ibarat. Olar ulıwma xalıq tilindegi anaw ya mınaw zat ya qubılıs atamalarınıń sóylew tilindegi ózgeshe emocionallıq-ekspressivlik máni boyawına iye sıńarları sıpatında kózge túsedi. Máselen, talabalardıń awızeki sóylew tilinde ekinin birinde imtixanǵa baylanıslı '''''qulaw''''' degen sóz paydalanıladı. Imtixandı tapsıra almasa, tapsıra almadı dewdin ornına '''''quladı''''' deydi. Imtixanǵa '''''jaqsı tayarlandı, materialdı jaqsı biledi''''' dewdin ornına '''''iship aldı''''' sóz dizbegin qollanadı. Bundaǵı '''''quladı, iship aldı''''' degen sózler argotizmler bolıp tabıladı. Argotizmler sırttan qaraǵanda kásiplik sózlerge usas, biraq olar kásiplik sózlerden ózlerinin tiykarǵı atama emes, al qosımsha jasalma atama túrinde ómir súriwi, emocionallıq uslublıq máni boyawına iye bolıp keliwi, sóylew tiline tarqalǵıshlıǵı menen ajıratıladı. Kópshilik xalıq tilindegi atamalardan ibarat, sol xalıq tilindegi atamaǵa ózgeshe máni júklenedi de, sózdiń jasalma sıpatı onıń ózgeshe mánisinen anıq sezilip turadı. Máselen, xalıq tilindegi '''''tazalaw''''' sózine jargonlıq máni júklewden kelip shıqqan '''''urlaw''''' argotizmlerinde mine usınday ózgeshelik bar. Argotizmler túrli tarawlarda túrli sebeplerge baylanıslı payda boladı. Argotizmlerdiń ya sózlik quramdı bayıtıwda, ya onıń semantikalıq múmkinshiliklerin keńeytiwde tásiri joq. Sonlıqtan ádebiy tildiń obyektiv talapları, sóylew mádeniyatınıń bunnan bılay da rawajlanıwı argotizmler, olardı orınsız paydalanbawdı kerek etedi. == Derek == Berdimuratov E. Házirgi qaraqalpaq tili. Leksikologiya. Nókis, 1994. [[Kategoriya:Grammatika]] [[Kategoriya:Qaraqalpaq tili]] 7t57m8ms7gmtedu6cgdaa0ew998pots 0 17694 97878 91799 2024-11-20T10:16:38Z Janabaevazizbek 10433 97878 wikitext text/x-wiki '''Notre Dame Soborı''' — 1939-jılı [[AQSh]] tárepinen súwretke túsirilgen film. {{Film infoqutısı | atı = Notre Dame Soborı | negizgi atı = Notre Dame de Paris | súwret = Maureen_O'Hara_as_Esmerelda_2.jpg | súwret eni = | súwret táriypi = | janrı = romantikalık dramma | rejissyor = William Dieterle | prodyuser = Pandro S. Berman | scenariy avtorı = [[Sonya Levien]]<br/>[[Bruno Frank]] | gúrriń = | tiykarında = [[Notre Dame Soborı (roman)]] | rollerde = [[Charles Laugthon]]<br/>[[Sir Cedric Hardwicke]]<br/>[[Thomas Mitchell]]<br/>[[Maureen O'Hara]]<br/>[[Edmond O'Brien]]<br/>[[Alan Marshaln]]<br/>[[Walter Hampden]] | bayanlawshı = | kompozitor = | kinematografiya = | operator = | redaktor = | animator = | postanovkashı xudojnik = | xareograf = | artqı fon artistleri = | reń = reńli | studiya = | distribyutor = | reliz sánesi = | dawamlılıǵı = 116 minut | mámleket = [[Amerika Qurama Shtatları]] | til = [[Inglis tili]] | byudjet = 1.826$ | dáramat = 3.155$ | aldınǵı film = | keyingi film = }} [[Victor Hugo|Viktor Gyugo]]<nowiki/>nıń 1831-jılı tap usı atamadaǵı romanınıń filmi. Wilyam Diterldiń rejissyorlıǵında súwretke túsirilgen bul filmniń bas rollerinde Charles Laughton hám Maureen O'Hara oynaǵan. Filmde cıganlar, qara xalıq, baylar, korol hám diniy klass sıyaqlı jámiyettiń hár túrli toparlarındaǵı adamlardıń ómiri súwretlenedi; jaqsılıq penen jamanlıq uǵımları talqılanadı<ref>{{Web deregi | bet = Notre Dame'ın Kamburu | url = https://hergunbirsanatfilmi.blogspot.com/2019/06/the-hunchback-of-notre-dame-1939-notre.html | yayıncı = HergunBirSanatfilmi.blog.com, 21-iyun 2019 | qaralǵan sáne = 8-aprel 2020 | arxivurl = https://web.archive.org/web/20200424135142/https://hergunbirsanatfilmi.blogspot.com/2019/06/the-hunchback-of-notre-dame-1939-notre.html | arxivsáne = 24-aprel 2020}}</ref>. Scenarist Sonya Levien Bruno Franktıń ózlestiriwi boyınsha scenariydi jazadı. Sonday-aq, XV ásirdegi [[Parij]]<nowiki/>degi cıganlardıń awhalı menen [[Ekinshi jáhán urısı]] jıllarınan sońǵı [[Germaniya]]<nowiki/>daǵı yaxudiylerdiń awhalı arasındaǵı parallelikti salıstıradı<ref>{{Web deregi | surname1 = McGee | name1 = Scott | bet = The Hunchback of Notre Dame (1939) | url = http://www.tcm.com/this-month/article/29877%7C0/The-Hunchback-of-Notre-Dame.html | publisher = Turner Classic Movies sitesi | qaralǵan sáne = 8 Nisan 2020 | arxivurl = https://web.archive.org/web/20180818052321/http://www.tcm.com/this-month/article/29877%7C0/The-Hunchback-of-Notre-Dame.html | arxivsáne = 18-avgust 2018 }}</ref>. ==Mazmunı== XV ásirde [[Parij]]de Notre Dame soborınıń qońıraw qaǵıwshısı, búkir, biraq haq júrekli hám baxıtsız Kvazimodo shirkew tárepinen xızmetshidey paydalanıladı. Kvazimodo qalaǵa kelgen cıganlar toparınıń arasındaǵı sulıw, cıgan qızı Esmeraldaǵa ashıq boladı. Esmeralda bolsa bet-álpeti kelisken júzbası Febusqa ashıq. Sud baslıǵı Frollo da Esmeraldanıń sulıwlıǵına qızıǵıp, júzbasını óltiredi. Jınayattan keyin Frollonıń kórsetpesi menen Esmeralda sıyqırshılıqta ayıplanıp, asılajaq waqtında Kvazimodo tárepinen alıp qashırıladı hám shirkewdi panalaydı. Shayır Grginoil hám cıganlar baslıǵınıń háreketleri menen korol Esmeraldanıń ayıpsız ekenin túsinip, onı azat etedi, Frollonı qolǵa alıwdı buyıradı. Sol waqıtlarda Frollo soborǵa barıp, Esmeraldanı qanjarı menen óltiriwge háreket etedi. Kvazimodo Frollonı toqtatıp qaladı hám qońıraw minarasınan tómenge qulap óliwine sebepshi boladı. Esmeralda bolsa shayır Grgingoilge ashıq boladı. Olardı sobordıń joqarısınan baqlap turǵan Kvazimodo bolsa, minaradaǵı gargoyl eskertkishine «Nege sizdey bolıp tastan jaratılmadım?» dep soraydı. ==Qarańız== *[[Notre Dame Soborı (roman)]] *[[Notre Dame Soborı (myuzikl)]] [[Kategoriya:Filmler]] [[Kategoriya:Ádebiyat]] ==Derekler== fhcunk444su56o5ypda9dgcz7dk27lu 0 20750 97884 91643 2024-11-20T10:27:06Z Janabaevazizbek 10433 /* Redkollegiya aǵzaları */ 97884 wikitext text/x-wiki {{Kitap infoqutısı | kitaptıń qaraqalpaqsha atı = Qaraqalpaq tiliniń túsindirme sózligi | negizgi atı = | súwret = | súwret astındaǵı táriyp =«Qaraqalpaq tiliniń túsindirme sózligi»niń I tom muqabası | avtor = Kollegiya | janr = Túsindirme sózlik | mámleket = Qaraqalpaqstan{{bayraq|Qaraqalpaqstan}} | tili = Qaraqalpaq tili | original baspa jılı = 1982-1992 | qaraqalpaqsha baspa jılı = | awdarmashı = | bas redaktor = | kórkemlewshi = | muqabasın sızǵan = | baspaxana = Қарақалпақстан | betler sanı =I tom (404 bet)<br/>II tom (388 bet)<br/>III tom (368 bet)<br/>IV tom (636 bet) | seriya = | aldınǵı tom = | keyingi tom = | isbn = | Lib = | websayt = https://tusindirmesozlik.uz/ | pikirler = |Súwret=Qaraqalpaq tilinin tusindirme sozligi, I tom.jpg}} '''Qaraqalpaq tiliniń túsindirme sózligi'''–ÓzSSR Ilimler akademiyası Qaraqalpaqstan filialınıń N.Dáwqaraev atındaǵı tariyx, til hám ádebiyat institutınıń terminologiya bólimi xızmetkerleri, filolog, tilshiler tárepinen 1982, 1984, 1988, 1992-jıllar aralıǵında dúzilgen sózlik. «Қарақалпақстан» baspası tárepinen hár bir tomnıń tirajı 10000 danadan basılǵan. Birinshi tomdaǵı «Sóz bası»n filologiya ilimleriniń kandidatları [[Axmet Qıdırbaev|A. Qıdırbaev]] hám [[Mamıt Qálenderov|M. Qálenderov]]lar jazǵan. Sózliktiń aqırında berilgen qosımsha–jıl, ay, kún, hápte atlarına tiyisli maǵlıwmatlar, sózlikti dúziwde paydalanılǵan ádebiyatlardıń dizimi hám de sózlikti baspaǵa tayarlawdaǵı jumıslar tolıǵı menen filologiya ilimleriniń kandidatı [[Mamıt Qálenderov|M. Qálenderov]] tárepinen jazılıp, islengen. ==Sózlik qorı== '''I tomda''' 3772 bas sóz (А–1435, Ә–249, Б–2050, В–38), 1226 sóz mánileri (А–364, Ә–35, Б–817, В–10), 1195 frazeologiyalıq dizbek (А–117, Ә–14, Б–1064, В–0)– ulıwma sanı 6193 leksikalıq birlik hám mánisi túsindirilip sıpatlama berilgen. '''II tomda''' 5004 bas sóz (Г–498, Ғ–218, Д–614, Е–608, Ё–6, Ж–1461, З–239, И–402, Й–14, К–944), 2029 sóz mánileri (Г–215, Ғ–76, Д–278, Е–226, Ё–2, Ж–665, З–107, И–149, Й–6, К–305), 1350 frazeologiyalıq dizbek (Г–48, Ғ–17, Д–87, Е–239, Ё–0, Ж–305, З–42, И–57, Й–1, К–554)–ulıwma sanı 8383 leksikalıq birlık hám mánisi túsindirilip sıpatlama berilgen. '''III tomda''' 5314 bas sóz (К'''''–'''''48, Қ'''''–'''''2503, Л'''''–'''''204, М'''''–'''''1428, Н'''''–'''''698), 2118 sóz mánileri (К'''''–'''''372, Қ'''''–'''''1000, Л'''''–'''''132, М'''''–'''''436, Н'''''–'''''178), 1137 frazeologiyalıq dizbek (К'''''–'''''455, Қ'''''–'''''482, Л'''''–'''''26, М'''''–'''''79, Н'''''–'''''95)'''''–'''''ulıwma sanı 8569 leksikalıq birlik hám mánisi túsindirilip sıpatlama berilgen. '''IV tomda''' 10442 bas sóz (О'''''–'''''554, Ө'''''–'''''439, П'''''–'''''1097, Р'''''–'''''345, С'''''–'''''1481, Т'''''–'''''2522, У'''''–'''''509, Y'''''–'''''319, Ў'''''–'''''94, Ф'''''–'''''359, Х'''''–'''''148, Ҳ'''''–'''''387, Ц'''''–'''''66, Ч'''''–'''''60, Ш'''''–'''''1343, Щ'''''–'''''21, Ы'''''–'''''380, Э'''''–'''''223, Ю'''''–'''''23, Я'''''–'''''72) 4199 sóz mánileri (О'''''–'''''214, Ө'''''–'''''201, П'''''–'''''430, Р'''''–'''''90, С'''''–'''''591, Т'''''–'''''896, У'''''–'''''179, Ү'''''–'''''93, Ў'''''–'''''71, Ф'''''–'''''263, X'''''–'''''154, Ҳ'''''–'''''191, Ц'''''–'''''38, Ч'''''–'''''22, Ш'''''–'''''416, Щ'''''–'''''28, Ы'''''–'''''97, Э'''''–'''''163, Ю'''''–'''''20, Я'''''–'''''42), 1147 frazeologiyalıq dizbek (О'''''–'''''63, Ө'''''–'''''87, П'''''–'''''48, Р'''''–'''''20, С'''''–'''''138, T'''''–'''''358, У'''''–'''''48, Y'''''–'''''82, Ў'''''–'''''16, Ф'''''–'''''24, X–23, Ҳ–36, Ц–0, Ч–27, Ш–75, Щ–0, Ы–38, Э–5, Ю–0, Я–59)–ulıwma sanı 15788 leksikalıq birlik hám mánisi túsindirilip sıpatlama berilgen. {|class="wikitable" ! align="center" |Tom ! align="center" |Bas sózler sanı ! align="center" |Mánisi túsindirilgen sózler sanı ! align="center" |Frazeologiyalıq dizbekler sanı ! align="center" |Jámi |- |I |3372 |1226 |1195 |6193 |- |II |5004 |2029 |1350 |8383 |- |III |5314 |2118 |1137 |8569 |- |IV |10442 |4199 |1147 |15788 |- |'''Jámi''' |'''24132''' |'''9572''' |'''4829''' |'''38933''' |} ==Dúziwshiler== == Redkollegiya aǵzaları == Sózliktiń redkollegiya aǵzaları: ÓzSSR Ilimler akademiyasınıń akademigi S. K. Kamalov (baslıq), filologiya ilimleriniń doktorları: [[Dosjanbay Nasırov|D. S. Nasırov]] (baslıqtıń orınbasarı), [[Qabıl Maqsetov|Q. M. Maqsetov]], [[Esemurat Berdimuratov|E. B. Berdimuratov]], [[Oraqbay Dospanov|O. D. Dospanov]] (baslıqtıń orınbasarı), filologiya ilimleriniń kandidantları [[Mamıt Qálenderov|M. Q. Qálenderov]] (sekretar), [[Qálender Ábdimuratov|Q. Á. Ábdimuratov]], [[Axmet Qıdırbaev|A. Q. Qıdırbaev]], [[Ráwiya Esemuratova|R. E. Esemuratova]], [[Ernazar Dáwenov|E. D. Dáwenov]], [[Ayjarıq Bekbergenov|A. B. Bekbergenov]], ÓzSSR hám QQASSR xalıq shayırı [[Tilewbergen Jumamuratov|T. J. Jumamuratov]], QQASSR xalıq shayırı [[Ibrayım Yusupov|I. Y. Yusupov]], QQASSR xalıq jazıwshısı [[Tólepbergen Qayıpbergenov|T. Q. Qayıpbergenov]], QQASSRına miyneti sińgen mádeniyat xızmetkeri H. J. Jumashev. Tomlıqtıń juwaplı shıǵarıwshısı '''''–''''' [[Mamıt Qálenderov|Mamut Qálenderov]]. == Qarańız == [[Qaraqalpaq tiliniń túsindirme sózligi (2023)]] [[Kategoriya:Kitaplar]] [[Kategoriya:Qaraqalpaq tili]] ==Derekler== ==Siltemeler== * [https://play.google.com/store/apps/details?id=com.karsoft.tusindirmesozlik "Qaraqalpaq tiliniń túsindirme sózligi"n Play marketten júklep alıw] * [https://tusindirmesozlik.uz/ Onlayn "Qaraqalpaq tiliniń túsindirme sózligi"] 4fqralj5siopti61v5j0jiz2xbz77yr 0 21053 97869 97839 2024-11-20T06:18:42Z Janabaevazizbek 10433 97869 wikitext text/x-wiki {{Film infoqutısı|scenariy_avtorı=[[Muratbay Nızanov]]|prodyuser=[[Ikram Abdixalikov]]|janrı=Kórkem-publicistika|tili=[[Qaraqalpaq tili|Qaraqalpaqsha]]|mámleket=[[Qaraqalpaqstan]] {{bayraq|Qaraqalpaqstan}}|shıǵarılǵan sánesi=2024-jıl 16-noyabr|studiya=«Qaraqalpaqfilm»|reń=Reńli|atı=Ájiniyaz|rollerde=[[Arman Barakov|Arman Baraxov]]<br/> [[Kópjúrsin Allanazarov]]<br/> Ramzan Karjawbaev<br/> Aynura Xayratdinova<br/> [[Bazarbay Nazarımbetov]]<br/> Dástan Baymurzaev<br/> Salamat Arziev<br/> Shaxsánem Abdijamilova<br/> Allayar Abılbaev|kompozitor=Ayapbergen Ótegenov|postanovkashı xudojnik=Qazaqbay Xojamuratov|shıǵarılǵan sáne=2024-jıl 16-noyabr|súwret=Ájiniyaz (film, 2024).jpg|súwret táriypi=«Ájiniyaz» filminiń afishası}} '''«Ájiniyaz» filmi''' — XIX ásirde dóretiwshilik etken qaraqalpaq xalqınıń klassik shayırı [[Ájiniyaz Qosıbay ulı]]<nowiki/>nıń 200 jıllıq yubileyine arnap «Qaraqalpaqfilm» kinostudiyası tárepinen 2024-jılı súwretke tartılǵan kórkem-publicistikalıq film. ==Syomka processi== Film [[Nókis xalıqaralıq aeroportı|Nókis qalasındaǵı xalıqaralıq aeroport]]<nowiki/>ta, «Tashkent» miymanxanasında, [[Nókis rayonı]]<nowiki/>ndaǵı «Aqterek» MPJda, [[Shılpıq|Shılpıq qorǵanı]]<nowiki/>nda, Xiywa qalasında hám t. b. orınlarda túsirildi. Film syomkası 2024-jıldıń 7-oktyabr kúni baslandı. Filmniń dáslepki epizodları [[Nókis xalıqaralıq aeroportı]]<nowiki/>nda súwretke alındı. Bul epizodlarda aktrisa Shaxsánem Abdijamilova hám aktyor Allayar Abılbaevlar rol oynadı. Syomkanıń ekinshi kúngi epizodları paytaxtımızdaǵı «Tashkent» miymanxanasında hám milliy kiyimler dúkanında bolıp ótti. 7-19-oktyabr kúnleri filminiń zamanagóy bólimi, al 20-oktyabrden 3-noyabrge shekem tariyxıy bólimi túsirildi. Kórkem-publicistikalıq filmniń tariyxıy bólimin súwretke alıw processinde [[Nókis rayonı]] «Aqterek» MPJda arnawlı awıl tiklendi. 24-oktyabr kúni [[Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi]] baslıǵı [[Amanbay Orınbaev]] syomka ornına barıp, dóretiwshilik jámáátke harmasın ayttı, aktyor-aktrisalarǵa, kadr artındaǵı xızmetkerlerge dóretiwshilik tabıslar tilep, syomka jumısların tamashaladı. 25-oktyabr kúni film ushın media tur shólkemlestirildi. Media tur sheńberinde [[Qaraqalpaqstan Respublikası mádeniyat ministrligi]] málimleme xızmetkerleri, [[Qaraqalpaqstan telekanalı|«Qaraqalpaqstan TV»]], «MY5», «ATV» telekanalı xabarshıları hám «Q-media» jámááti miymanda bolıp, syomka barısı hám kadr artı jumısları haqqında reportajlar tayarladı. Noyabr ayında filmniń kulminaciyalıq epizodları súwretke alındı. Ájiniyazdıń qazaq dalalarına saparın súwretke alıw ushın [[Nókis rayonı]]<nowiki/>nda arnawlı awıl boy tikledi. Solay etip, 2024-jıldıń 3-noyabr kúni túnde film syomkası tabıslı juwmaqlandı. Syomka processi kinostudiyanıń Instagram hám Telegramdaǵı betlerinde keńnen bólisilip otırıldı. ==Premyera== Filmniń premyerası 2024-jıldıń 16-noyabr kúninde [[Qaraqalpaqstan kórkem-óner sarayı]]<nowiki/>nda bolıp ótti<ref>{{Web deregi| url = https://joqargikenes.uz/23906.html | bet = joqargikenes.uz - «Әжинияз» кѳркем-публицистикалық фильминиң премьерасы өткерилди = 16-noyabr 2024 | arxivurl = https://joqargikenes.uz/23906.html | arxivsáne = 16-noyabr 2024}}</ref>. Xalqımızdıń úlken qızıǵıwshılıǵınan 17-noyabr kúni saat 15:00 hám 18:00de de biypul seanslar qoyıldı. 19-noyabr kúni saat 18:00de [[Tashkent|Tashkent qalası]]<nowiki/>nda «Milliy kino óneri sarayı»nda úlken premyerası bolıp ótti. Film premyerada saatında «Milliy kino óneri sarayı»nıń bárshe qoyıldı hám 4000nan zıyat tamashagóy boldı. ==Aktyorlar== {| class="wikitable" |+ !Aktyor !Jaratqan roli !Anıqlama |- |Ramzan Qarjawbaev |Ájiniyaz |Ájiniyazdıń balalıǵı |- |[[Arman Barakov|Arman Baraxov]] |Ájiniyaz |Ájiniyazdıń jaslıq, jigitlik dáwiri |- |[[Kópjúrsin Allanazarov]] |Ájiniyaz |Ájiniyazdıń orta jasları |- |Salamat Arzıev |Qosıbay |Ájiniyazdıń ákesi |- |Aynura Xayratdinova |Gúlzada |Ájiniyazdıń súygen qızı, kelinshegi |- |[[Bazarbay Nazarımbetov]] |Elmurat axun |Ájiniyazdıń dayısı hám ustazı |- |Dastan Baymurzaev |Seytmurat |Ájiniyazdıń qarsılası |- |Shaxsánem Abdijamilova |Ayzada |[[Amerika Qurama Shtatları|AQSh]]ta tuwılıp ósken qaraqalpaq qızı |- |Allayar Abılbaev |Aydos |Tariyxshı jigit. Ayzadanıń jolbasshısı |} ==Dóretiwshilik jámáát== * Film direktorı — Ikram Abdikalikov * Kórkem basshı — Shuxrat Rızaev * Prodyuser — Ikram Abdikalikov * Scenariy avtorı — [[Muratbay Nızanov]] * Postanovkashı rejissyor — Qudrat Atajanov * Postanovkashı operator — Dilmurat Turdıbaev * Postanovkashı xudojnik — Qazaqbay Xojamuratov * Grim boyınsha xudojnik — Dilbar Ismatova * Kostyumler boyınsha dizayner — Indira Jumabaeva * Ekinshi operator — Baxram Seytjanov * Montaj rejissyorı — Timur Qıyasov * Kompozitor — Ayapbergen Ótegenov * Ses rejissyorı — Dáwran Abdimov * Kartina direktorı — Alawatdin Turdıbaev ==Film tuwralı== «Ájiniyaz» filminiń bir qatar dóretiwshilik jámááti [[Qaraqalpaqstan telekanalı|«Qaraqalpaqstan» telekanalı]]<nowiki/>nıń «Diydar nesip» kórsetiwinde miymanda boldı. Kórsetiw 2024-jıldıń 7-noyabr kúni 19:00de efirge berildi. Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan kinomatografiya tariyxında eń qısqa waqıtta (40 kúnge jaqın) súwretke túsirilgen hám tayar bolǵan film boldı. ==Derekler== {{stub}} [[Kategoriya:Filmler]] 3x8nsiwf8kiszp1ue68xbyfx7hmcggq 97876 97869 2024-11-20T09:03:11Z Janabaevazizbek 10433 /* Premyera */ 97876 wikitext text/x-wiki {{Film infoqutısı|scenariy_avtorı=[[Muratbay Nızanov]]|prodyuser=[[Ikram Abdixalikov]]|janrı=Kórkem-publicistika|tili=[[Qaraqalpaq tili|Qaraqalpaqsha]]|mámleket=[[Qaraqalpaqstan]] {{bayraq|Qaraqalpaqstan}}|shıǵarılǵan sánesi=2024-jıl 16-noyabr|studiya=«Qaraqalpaqfilm»|reń=Reńli|atı=Ájiniyaz|rollerde=[[Arman Barakov|Arman Baraxov]]<br/> [[Kópjúrsin Allanazarov]]<br/> Ramzan Karjawbaev<br/> Aynura Xayratdinova<br/> [[Bazarbay Nazarımbetov]]<br/> Dástan Baymurzaev<br/> Salamat Arziev<br/> Shaxsánem Abdijamilova<br/> Allayar Abılbaev|kompozitor=Ayapbergen Ótegenov|postanovkashı xudojnik=Qazaqbay Xojamuratov|shıǵarılǵan sáne=2024-jıl 16-noyabr|súwret=Ájiniyaz (film, 2024).jpg|súwret táriypi=«Ájiniyaz» filminiń afishası}} '''«Ájiniyaz» filmi''' — XIX ásirde dóretiwshilik etken qaraqalpaq xalqınıń klassik shayırı [[Ájiniyaz Qosıbay ulı]]<nowiki/>nıń 200 jıllıq yubileyine arnap «Qaraqalpaqfilm» kinostudiyası tárepinen 2024-jılı súwretke tartılǵan kórkem-publicistikalıq film. ==Syomka processi== Film [[Nókis xalıqaralıq aeroportı|Nókis qalasındaǵı xalıqaralıq aeroport]]<nowiki/>ta, «Tashkent» miymanxanasında, [[Nókis rayonı]]<nowiki/>ndaǵı «Aqterek» MPJda, [[Shılpıq|Shılpıq qorǵanı]]<nowiki/>nda, Xiywa qalasında hám t. b. orınlarda túsirildi. Film syomkası 2024-jıldıń 7-oktyabr kúni baslandı. Filmniń dáslepki epizodları [[Nókis xalıqaralıq aeroportı]]<nowiki/>nda súwretke alındı. Bul epizodlarda aktrisa Shaxsánem Abdijamilova hám aktyor Allayar Abılbaevlar rol oynadı. Syomkanıń ekinshi kúngi epizodları paytaxtımızdaǵı «Tashkent» miymanxanasında hám milliy kiyimler dúkanında bolıp ótti. 7-19-oktyabr kúnleri filminiń zamanagóy bólimi, al 20-oktyabrden 3-noyabrge shekem tariyxıy bólimi túsirildi. Kórkem-publicistikalıq filmniń tariyxıy bólimin súwretke alıw processinde [[Nókis rayonı]] «Aqterek» MPJda arnawlı awıl tiklendi. 24-oktyabr kúni [[Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi]] baslıǵı [[Amanbay Orınbaev]] syomka ornına barıp, dóretiwshilik jámáátke harmasın ayttı, aktyor-aktrisalarǵa, kadr artındaǵı xızmetkerlerge dóretiwshilik tabıslar tilep, syomka jumısların tamashaladı. 25-oktyabr kúni film ushın media tur shólkemlestirildi. Media tur sheńberinde [[Qaraqalpaqstan Respublikası mádeniyat ministrligi]] málimleme xızmetkerleri, [[Qaraqalpaqstan telekanalı|«Qaraqalpaqstan TV»]], «MY5», «ATV» telekanalı xabarshıları hám «Q-media» jámááti miymanda bolıp, syomka barısı hám kadr artı jumısları haqqında reportajlar tayarladı. Noyabr ayında filmniń kulminaciyalıq epizodları súwretke alındı. Ájiniyazdıń qazaq dalalarına saparın súwretke alıw ushın [[Nókis rayonı]]<nowiki/>nda arnawlı awıl boy tikledi. Solay etip, 2024-jıldıń 3-noyabr kúni túnde film syomkası tabıslı juwmaqlandı. Syomka processi kinostudiyanıń Instagram hám Telegramdaǵı betlerinde keńnen bólisilip otırıldı. ==Premyera== Filmniń premyerası 2024-jıldıń 16-noyabr kúninde [[Qaraqalpaqstan kórkem-óner sarayı]]<nowiki/>nda bolıp ótti<ref>{{Web deregi| url = https://joqargikenes.uz/23906.html | bet = joqargikenes.uz - «Әжинияз» кѳркем-публицистикалық фильминиң премьерасы өткерилди = 16-noyabr 2024 | arxivurl = https://joqargikenes.uz/23906.html | arxivsáne = 16-noyabr 2024}}</ref>. Xalqımızdıń úlken qızıǵıwshılıǵına bola, 17-noyabr kúni saat 15:00 hám 18:00de de biypul seanslar qoyıldı. 19-noyabr kúni saat 18:00de [[Tashkent|Tashkent qalası]]<nowiki/>nda «Milliy kino óneri sarayı»nda úlken premyerası bolıp ótti. Film premyera saatında «Milliy kino óneri sarayı»nıń bárshe zallarında qoyıldı hám 4000nan zıyat tamashagóy boldı. ==Aktyorlar== {| class="wikitable" |+ !Aktyor !Jaratqan roli !Anıqlama |- |Ramzan Qarjawbaev |Ájiniyaz |Ájiniyazdıń balalıǵı |- |[[Arman Barakov|Arman Baraxov]] |Ájiniyaz |Ájiniyazdıń jaslıq, jigitlik dáwiri |- |[[Kópjúrsin Allanazarov]] |Ájiniyaz |Ájiniyazdıń orta jasları |- |Salamat Arzıev |Qosıbay |Ájiniyazdıń ákesi |- |Aynura Xayratdinova |Gúlzada |Ájiniyazdıń súygen qızı, kelinshegi |- |[[Bazarbay Nazarımbetov]] |Elmurat axun |Ájiniyazdıń dayısı hám ustazı |- |Dastan Baymurzaev |Seytmurat |Ájiniyazdıń qarsılası |- |Shaxsánem Abdijamilova |Ayzada |[[Amerika Qurama Shtatları|AQSh]]ta tuwılıp ósken qaraqalpaq qızı |- |Allayar Abılbaev |Aydos |Tariyxshı jigit. Ayzadanıń jolbasshısı |} ==Dóretiwshilik jámáát== * Film direktorı — Ikram Abdikalikov * Kórkem basshı — Shuxrat Rızaev * Prodyuser — Ikram Abdikalikov * Scenariy avtorı — [[Muratbay Nızanov]] * Postanovkashı rejissyor — Qudrat Atajanov * Postanovkashı operator — Dilmurat Turdıbaev * Postanovkashı xudojnik — Qazaqbay Xojamuratov * Grim boyınsha xudojnik — Dilbar Ismatova * Kostyumler boyınsha dizayner — Indira Jumabaeva * Ekinshi operator — Baxram Seytjanov * Montaj rejissyorı — Timur Qıyasov * Kompozitor — Ayapbergen Ótegenov * Ses rejissyorı — Dáwran Abdimov * Kartina direktorı — Alawatdin Turdıbaev ==Film tuwralı== «Ájiniyaz» filminiń bir qatar dóretiwshilik jámááti [[Qaraqalpaqstan telekanalı|«Qaraqalpaqstan» telekanalı]]<nowiki/>nıń «Diydar nesip» kórsetiwinde miymanda boldı. Kórsetiw 2024-jıldıń 7-noyabr kúni 19:00de efirge berildi. Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan kinomatografiya tariyxında eń qısqa waqıtta (40 kúnge jaqın) súwretke túsirilgen hám tayar bolǵan film boldı. ==Derekler== {{stub}} [[Kategoriya:Filmler]] djiszu19p48gmkqs2mhvpwyeg9fbuin 0 21087 97871 97850 2024-11-20T06:40:08Z Janabaevazizbek 10433 /* 1932-1938 */ 97871 wikitext text/x-wiki ==1928-1932== {| class=wikitable cellpadding=5 width=600px style="font-size: 1.3em; line-height: 2.5em; text-align: center;" | style=«width:3em;» |A a | style=«width:3em;» |B b | style=«width:3em;» |C c | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ç ç | style=«width:3em;» |D d | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ә ә | style=«width:3em;» |E e | style=«width:3em;» |F f | style=«width:3em;» |G g | style=«width:3em;» |H h | style=«width:3em;» |X x | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |İ i |- | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ь ь | style=«width:3em;» |J j | style=«width:3em;» |K k | style=«width:3em;» |L l | style=«width:3em;» |M m | style=«width:3em;» |N n | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ꞑ ꞑ | style=«width:3em;» |O o | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ө ө | style=«width:3em;» |P p | style=«width:3em;» |Q q | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ƣ ƣ |- | style=«width:3em;» |R r | style=«width:3em;» |S s | style=«width:3em;» |T t | style=«width:3em;» |U u | style=«width:3em;» |V v | style=«width:3em;» |Y y | style=«width:3em;» |Z z | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ş ş | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | |} ==1932-1938== [[File:Álippe, birinshi atlam.jpg|200px|thumb|right|1934-jılı shıqqan «Әlippe» kitabı]] [[File:Qızıl Qaraqalpaqstan, 1935.jpg|200px|thumb|right|«Qьzьl Qaraqalpaƣstan» gazetasınıń 1935-jılǵı sanı]] {| class=wikitable cellpadding=5 width=600px style="font-size: 1.3em; line-height: 2.5em; text-align: center;" | style=«width:3em;» |A a | style=«width:3em;» |B b | style=«width:3em;» |V v | style=«width:3em;» |G g | style=«width:3em;» |D d | style=«width:3em;» |E e | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ç ç | style=«width:3em;» |Z z | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |İ i | style=«width:3em;» |J j | style=«width:3em;» |K k | style=«width:3em;» |L l |- | style=«width:3em;» |M m | style=«width:3em;» |N n | style=«width:3em;» |O o | style=«width:3em;» |P p | style=«width:3em;» |R r | style=«width:3em;» |S s | style=«width:3em;» |T t | style=«width:3em;» |U u | style=«width:3em;» |F f | style=«width:3em;» |X x | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ş ş | style=«width:3em;» |H h |- | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ә ә | style=«width:3em;» |Q q | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ƣ ƣ | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ꞑ ꞑ | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ө ө | style=«width:3em;» |Y y | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ь ь | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | |} ==1938-1940== {| class=wikitable cellpadding=5 width=600px style="font-size: 1.3em; line-height: 2.5em; text-align: center;" | style=«width:3em;» |A a | style=«width:3em;» |B b | style=«width:3em;» |V v | style=«width:3em;» |G g | style=«width:3em;» |D d | style=«width:3em;» |E e | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ç ç | style=«width:3em;» |Z z | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |İ i | style=«width:3em;» |K k | style=«width:3em;» |L l | style=«width:3em;» |M m |- | style=«width:3em;» |N n | style=«width:3em;» |O o | style=«width:3em;» |P p | style=«width:3em;» |R r | style=«width:3em;» |S s | style=«width:3em;» |T t | style=«width:3em;» |U u | style=«width:3em;» |F f | style=«width:3em;» |X x | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ş ş | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ꞑ ꞑ | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ә ә |- | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ө ө | style=«width:3em;» |H h | style=«width:3em;» |Q q | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ƣ ƣ | style=«width:3em;» |Y y | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ü ü | style=«width:3em;» |J j | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ь ь | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | |} ==1994-1995== {| class=wikitable cellpadding=5 width=600px style="font-size: 1.3em; line-height: 2.5em; text-align: center;" | style=«width:3em;» |A a | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ä ä | style=«width:3em;» |B b | style=«width:3em;» |D d | style=«width:3em;» |E e | style=«width:3em;» |F f | style=«width:3em;» |G g | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ğ ğ | style=«width:3em;» |H h | style=«width:3em;» |X x | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |I ı | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |İ i |- | style=«width:3em;» |J j | style=«width:3em;» |K k | style=«width:3em;» |Q q | style=«width:3em;» |L l | style=«width:3em;» |M m | style=«width:3em;» |N n | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ñ ñ | style=«width:3em;» |O o | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ö ö | style=«width:3em;» |P p | style=«width:3em;» |R r | style=«width:3em;» |S s |- | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ş ş | style=«width:3em;» |T t | style=«width:3em;» |U u | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ü ü | style=«width:3em;» |W w | style=«width:3em;» |Y y | style=«width:3em;» |Z z | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | |} Ǵárezsizlikke erisiw menen burınǵı awqam quramındaǵı kópshilik túrkiy tilles respublikalar 1993-1994-jıllarda latın alfavitine ótti. [[Ózbekstan|Ózbekstan Respublikası]] 1993-jılı 2-sentyabrde jazıwdı jańalaw tuwralı nızam qabıl etti. Usı nızamǵa muwapıq, [[Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi|Qaraqalpaqstan Respublikasi Ministrler Keńesi]] 1993-jıldıń 8-sentyabrinde qaraqalpaq tiliniń jańa álipbe hám imla qaǵıydaların tayarlaw boyınsha sheshim qabılladı. Qaraqalpaq tiliniń álipbe hám imla qaǵıydalarınıń jumısshı toparı tárepinen tayarlanǵan álipbeniń joybarı on ekinshi shaqırıq [[Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi]]<nowiki/>niń on birinshi sessiyasında (1994-jıl, 26-fevral) 31 hárip quramında qabıl etildi. ==1995-2009== {| class=wikitable cellpadding=5 width=600px style="font-size: 1.3em; line-height: 2.5em; text-align: center;" | style=«width:3em;» |A a | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Aʼ aʼ | style=«width:3em;» |B b | style=«width:3em;» |D d | style=«width:3em;» |E e | style=«width:3em;» |F f | style=«width:3em;» |G g | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Gʼ gʼ | style=«width:3em;» |H h | style=«width:3em;» |X x | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |I ı | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |İ i |- | style=«width:3em;» |J j | style=«width:3em;» |K k | style=«width:3em;» |Q q | style=«width:3em;» |L l | style=«width:3em;» |M m | style=«width:3em;» |N n | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Nʼ nʼ | style=«width:3em;» |O o | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Oʼ oʼ | style=«width:3em;» |P p | style=«width:3em;» |R r | style=«width:3em;» |S s |- | style=«width:3em;» |T t | style=«width:3em;» |U u | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Uʼ uʼ | style=«width:3em;» |V v | style=«width:3em;» |W w | style=«width:3em;» |Y y | style=«width:3em;» |Z z | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Sh sh | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | |} Qabıllanǵan jańa álipbeniń 5 háribi (aʼ, gʼ, oʼ, uʼ, nʼ) ústin belgisi menen, bir hárip (sh) háripler birikpesi túrinde alındı. Bul hárip qaraqalpaq tilinde rus álipbesindegi ч, ш, щ háripleriniń wazıypasın atqardı. Jańa álipbe tiykarında dúzilgen qaraqalpaq tiliniń imla qaǵıydaları [[Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi]]<nowiki/>niń 1995-jıl 30-dekabrdegi 281/12 sanlı qararı menen tastıyıqlandı hám 1996-jıldıń 1-yarımında «Bilim» baspasında kitapsha bolıp basılıp shıqtı. ==2009-2016== {| class=wikitable cellpadding=5 width=600px style="font-size: 1.3em; line-height: 2.5em; text-align: center;" | style=«width:3em;» |A a | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Aʼ aʼ | style=«width:3em;» |B b | style=«width:3em;» |D d | style=«width:3em;» |E e | style=«width:3em;» |F f | style=«width:3em;» |G g | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Gʼ gʼ | style=«width:3em;» |H h | style=«width:3em;» |X x | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Iʼ iʼ | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |I i |- | style=«width:3em;» |J j | style=«width:3em;» |K k | style=«width:3em;» |Q q | style=«width:3em;» |L l | style=«width:3em;» |M m | style=«width:3em;» |N n | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Nʼ nʼ | style=«width:3em;» |O o | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Oʼ oʼ | style=«width:3em;» |P p | style=«width:3em;» |R r | style=«width:3em;» |S s |- | style=«width:3em;» |T t | style=«width:3em;» |U u | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Uʼ uʼ | style=«width:3em;» |V v | style=«width:3em;» |W w | style=«width:3em;» |Y y | style=«width:3em;» |Z z | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Sh sh | style=«width:3em;» |C c | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ch ch | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | |} Álipbe hám imlanı jáne de jetilistiriw maqsetinde [[Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi]] 2009-jıldıń 8-oktyabrinde qosımshalar hám ózgerisler kirgizilgen nızam qabılladı. Ámeliy qollanılıp kiyatırǵan álipbeniń quramına c (ц) hám ch (ч) háripleri qosılıp, álipbeniń quramı 34 hárip bolıp qabıl etildi. Sonıń menen qatar, e, o, oʼ háripleriniń imlasına ózgerisler kirgizildi. Sóz basında dara túrinde jazılıp kiyatırǵan e, o, oʼ háripleriniń aldınan túpkilikli sózlerde y, w háripleri qosılıp, ye, wo, woʼ birikpeleri túrinde jazılatuǵın boldı. Mısalı: yertek, yerkin, Yernazar, wol, wotar, Wospan, woʼt, woʼnim, woʼner, Woʼtegen t.b. Qosımshalar hám ózgerisler kirgizilgen imla qaǵıydalarınıń jıynaǵı 2011-jıldıń 1-yarımında «Bilim» baspasında basılıp shıqtı. ==2016== {| class=wikitable cellpadding=5 width=600px style="font-size: 1.3em; line-height: 2.5em; text-align: center;" | style=«width:3em;» |A a | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Á á | style=«width:3em;» |B b | style=«width:3em;» |D d | style=«width:3em;» |E e | style=«width:3em;» |F f | style=«width:3em;» |G g | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ǵ ǵ | style=«width:3em;» |H h | style=«width:3em;» |X x | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Í ı | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |I i |- | style=«width:3em;» |J j | style=«width:3em;» |K k | style=«width:3em;» |Q q | style=«width:3em;» |L l | style=«width:3em;» |M m | style=«width:3em;» |N n | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ń ń | style=«width:3em;» |O o | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ó ó | style=«width:3em;» |P p | style=«width:3em;» |R r | style=«width:3em;» |S s |- | style=«width:3em;» |T t | style=«width:3em;» |U u | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ú ú | style=«width:3em;» |V v | style=«width:3em;» |W w | style=«width:3em;» |Y y | style=«width:3em;» |Z z | style=«width:3em;» |C c | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ch ch | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Sh sh | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | |} Álipbe hám imlanı jáne de jetilistiriw maqsetinde sırttan kirgen ózlestirme sózlerdi durıs jazıw ushın zárúrli háripler qosıldı hám olardıń grafikalıq formasına ózgerisler kirgiziw kerek boldı. Usı talaplarǵa bola, [[Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi]] «Latın jazıwına tiykarlanǵan qaraqalpaq álipbesin engiziw haqqında»ǵı Qaraqalpaqstan Respublikası Nızamına ayırım qosımshalar hám ózgerisler kirgiziw haqqında 2016-jıl 10-iyunda qarar qabıl etti. Bul Nızamǵa tómendegi ózgerisler hám qosımshalar kirgizildi: 1) túpkilikli sózlerde sóz basında e, o, oʼ, háripleriniń «aldınan y hám w háripleri qosılıp, ye, wo, woʼ birikpesi túrinde jazıladı» degen ózgeris alıp taslandı; 2) Aʼaʼ, Oʼoʼ, Uʼuʼ, Gʼgʼ, Nʼnʼ, Iʼiʼ seslerin tańbalaytuǵın apostrof belgileri alıp taslanıp, háriptiń ústine qoyılatuǵın akut (Áá, Óó, Úú, Ǵǵ, Ńń, Íı) belgisine ózgertildi; 3) házirgi hárekettegi dawıslı Iʼiʼ háribindegi apostrof hám noqat belgileri alınıp taslanıp, Íı túrinde, yaǵnıy bas háribi akut belgisi Í, kishi háribi akutsız ı túrinde jazılatuǵın boldı. ==Qarańız== * [[Qaraqalpaq jazıwı]] * [[Imla (qaraqalpaq)]] ==Ádebiyatlar== sov856xz7o90wv5u68pew2rrux1wtuf 97877 97871 2024-11-20T10:11:26Z Janabaevazizbek 10433 97877 wikitext text/x-wiki ==1928-1932== {| class=wikitable cellpadding=5 width=600px style="font-size: 1.3em; line-height: 2.5em; text-align: center;" | style=«width:3em;» |A a | style=«width:3em;» |B b | style=«width:3em;» |C c | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ç ç | style=«width:3em;» |D d | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ә ә | style=«width:3em;» |E e | style=«width:3em;» |F f | style=«width:3em;» |G g | style=«width:3em;» |H h | style=«width:3em;» |X x | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |İ i |- | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ь ь | style=«width:3em;» |J j | style=«width:3em;» |K k | style=«width:3em;» |L l | style=«width:3em;» |M m | style=«width:3em;» |N n | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ꞑ ꞑ | style=«width:3em;» |O o | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ө ө | style=«width:3em;» |P p | style=«width:3em;» |Q q | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ƣ ƣ |- | style=«width:3em;» |R r | style=«width:3em;» |S s | style=«width:3em;» |T t | style=«width:3em;» |U u | style=«width:3em;» |V v | style=«width:3em;» |Y y | style=«width:3em;» |Z z | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ş ş | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | |} ==1932-1938== [[File:Álippe, birinshi atlam.jpg|200px|thumb|right|1934-jılı shıqqan «Әlippe» kitabı]] [[File:Qızıl Qaraqalpaqstan, 1935.jpg|200px|thumb|right|«Qьzьl Qaraqalpaƣstan» gazetasınıń 1935-jılǵı sanı]] {| class=wikitable cellpadding=5 width=600px style="font-size: 1.3em; line-height: 2.5em; text-align: center;" | style=«width:3em;» |A a | style=«width:3em;» |B b | style=«width:3em;» |V v | style=«width:3em;» |G g | style=«width:3em;» |D d | style=«width:3em;» |E e | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ç ç | style=«width:3em;» |Z z | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |İ i | style=«width:3em;» |J j | style=«width:3em;» |K k | style=«width:3em;» |L l |- | style=«width:3em;» |M m | style=«width:3em;» |N n | style=«width:3em;» |O o | style=«width:3em;» |P p | style=«width:3em;» |R r | style=«width:3em;» |S s | style=«width:3em;» |T t | style=«width:3em;» |U u | style=«width:3em;» |F f | style=«width:3em;» |X x | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ş ş | style=«width:3em;» |H h |- | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ә ә | style=«width:3em;» |Q q | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ƣ ƣ | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ꞑ ꞑ | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ө ө | style=«width:3em;» |Y y | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ь ь | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | |} ==1938-1940== {| class=wikitable cellpadding=5 width=600px style="font-size: 1.3em; line-height: 2.5em; text-align: center;" | style=«width:3em;» |A a | style=«width:3em;» |B b | style=«width:3em;» |V v | style=«width:3em;» |G g | style=«width:3em;» |D d | style=«width:3em;» |E e | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ç ç | style=«width:3em;» |Z z | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |İ i | style=«width:3em;» |K k | style=«width:3em;» |L l | style=«width:3em;» |M m |- | style=«width:3em;» |N n | style=«width:3em;» |O o | style=«width:3em;» |P p | style=«width:3em;» |R r | style=«width:3em;» |S s | style=«width:3em;» |T t | style=«width:3em;» |U u | style=«width:3em;» |F f | style=«width:3em;» |X x | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ş ş | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ꞑ ꞑ | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ә ә |- | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ө ө | style=«width:3em;» |H h | style=«width:3em;» |Q q | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ƣ ƣ | style=«width:3em;» |Y y | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ü ü | style=«width:3em;» |J j | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ь ь | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | |} ==1994-1995== {| class=wikitable cellpadding=5 width=600px style="font-size: 1.3em; line-height: 2.5em; text-align: center;" | style=«width:3em;» |A a | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ä ä | style=«width:3em;» |B b | style=«width:3em;» |D d | style=«width:3em;» |E e | style=«width:3em;» |F f | style=«width:3em;» |G g | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ğ ğ | style=«width:3em;» |H h | style=«width:3em;» |X x | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |I ı | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |İ i |- | style=«width:3em;» |J j | style=«width:3em;» |K k | style=«width:3em;» |Q q | style=«width:3em;» |L l | style=«width:3em;» |M m | style=«width:3em;» |N n | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ñ ñ | style=«width:3em;» |O o | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ö ö | style=«width:3em;» |P p | style=«width:3em;» |R r | style=«width:3em;» |S s |- | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ş ş | style=«width:3em;» |T t | style=«width:3em;» |U u | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ü ü | style=«width:3em;» |W w | style=«width:3em;» |Y y | style=«width:3em;» |Z z | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | |} Ǵárezsizlikke erisiw menen burınǵı awqam quramındaǵı kópshilik túrkiy tilles respublikalar 1993-1994-jıllarda latın alfavitine ótti. [[Ózbekstan|Ózbekstan Respublikası]] 1993-jılı 2-sentyabrde jazıwdı jańalaw tuwralı nızam qabıl etti. Usı nızamǵa muwapıq, [[Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi|Qaraqalpaqstan Respublikasi Ministrler Keńesi]] 1993-jıldıń 8-sentyabrinde qaraqalpaq tiliniń jańa álipbe hám imla qaǵıydaların tayarlaw boyınsha sheshim qabılladı. Qaraqalpaq tiliniń álipbe hám imla qaǵıydalarınıń jumısshı toparı tárepinen tayarlanǵan álipbeniń joybarı on ekinshi shaqırıq [[Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi]]<nowiki/>niń on birinshi sessiyasında (1994-jıl, 26-fevral) 31 hárip quramında qabıl etildi. ==1995-2009== {| class=wikitable cellpadding=5 width=600px style="font-size: 1.3em; line-height: 2.5em; text-align: center;" | style=«width:3em;» |A a | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Aʼ aʼ | style=«width:3em;» |B b | style=«width:3em;» |D d | style=«width:3em;» |E e | style=«width:3em;» |F f | style=«width:3em;» |G g | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Gʼ gʼ | style=«width:3em;» |H h | style=«width:3em;» |X x | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |I ı | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |İ i |- | style=«width:3em;» |J j | style=«width:3em;» |K k | style=«width:3em;» |Q q | style=«width:3em;» |L l | style=«width:3em;» |M m | style=«width:3em;» |N n | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Nʼ nʼ | style=«width:3em;» |O o | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Oʼ oʼ | style=«width:3em;» |P p | style=«width:3em;» |R r | style=«width:3em;» |S s |- | style=«width:3em;» |T t | style=«width:3em;» |U u | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Uʼ uʼ | style=«width:3em;» |V v | style=«width:3em;» |W w | style=«width:3em;» |Y y | style=«width:3em;» |Z z | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Sh sh | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | |} Qabıllanǵan jańa álipbeniń 5 háribi (aʼ, gʼ, oʼ, uʼ, nʼ) ústin belgisi menen, bir hárip (sh) háripler birikpesi túrinde alındı. Bul hárip qaraqalpaq tilinde rus álipbesindegi ч, ш, щ háripleriniń wazıypasın atqardı. Jańa álipbe tiykarında dúzilgen qaraqalpaq tiliniń imla qaǵıydaları [[Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi]]<nowiki/>niń 1995-jıl 30-dekabrdegi 281/12 sanlı qararı menen tastıyıqlandı hám 1996-jıldıń 1-yarımında «Bilim» baspasında kitapsha bolıp basılıp shıqtı. ==2009-2016== {| class=wikitable cellpadding=5 width=600px style="font-size: 1.3em; line-height: 2.5em; text-align: center;" | style=«width:3em;» |A a | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Aʼ aʼ | style=«width:3em;» |B b | style=«width:3em;» |D d | style=«width:3em;» |E e | style=«width:3em;» |F f | style=«width:3em;» |G g | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Gʼ gʼ | style=«width:3em;» |H h | style=«width:3em;» |X x | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Iʼ iʼ | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |I i |- | style=«width:3em;» |J j | style=«width:3em;» |K k | style=«width:3em;» |Q q | style=«width:3em;» |L l | style=«width:3em;» |M m | style=«width:3em;» |N n | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Nʼ nʼ | style=«width:3em;» |O o | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Oʼ oʼ | style=«width:3em;» |P p | style=«width:3em;» |R r | style=«width:3em;» |S s |- | style=«width:3em;» |T t | style=«width:3em;» |U u | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Uʼ uʼ | style=«width:3em;» |V v | style=«width:3em;» |W w | style=«width:3em;» |Y y | style=«width:3em;» |Z z | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Sh sh | style=«width:3em;» |C c | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ch ch | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | |} Álipbe hám imlanı jáne de jetilistiriw maqsetinde [[Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi]] 2009-jıldıń 8-oktyabrinde qosımshalar hám ózgerisler kirgizilgen nızam qabılladı. Ámeliy qollanılıp kiyatırǵan álipbeniń quramına c (ц) hám ch (ч) háripleri qosılıp, álipbeniń quramı 34 hárip bolıp qabıl etildi. Sonıń menen qatar, e, o, oʼ háripleriniń imlasına ózgerisler kirgizildi. Sóz basında dara túrinde jazılıp kiyatırǵan e, o, oʼ háripleriniń aldınan túpkilikli sózlerde y, w háripleri qosılıp, ye, wo, woʼ birikpeleri túrinde jazılatuǵın boldı. Mısalı: yertek, yerkin, Yernazar, wol, wotar, Wospan, woʼt, woʼnim, woʼner, Woʼtegen t.b. Qosımshalar hám ózgerisler kirgizilgen imla qaǵıydalarınıń jıynaǵı 2011-jıldıń 1-yarımında «Bilim» baspasında basılıp shıqtı. ==2016== {| class=wikitable cellpadding=5 width=600px style="font-size: 1.3em; line-height: 2.5em; text-align: center;" | style=«width:3em;» |A a | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Á á | style=«width:3em;» |B b | style=«width:3em;» |D d | style=«width:3em;» |E e | style=«width:3em;» |F f | style=«width:3em;» |G g | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ǵ ǵ | style=«width:3em;» |H h | style=«width:3em;» |X x | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Í ı | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |I i |- | style=«width:3em;» |J j | style=«width:3em;» |K k | style=«width:3em;» |Q q | style=«width:3em;» |L l | style=«width:3em;» |M m | style=«width:3em;» |N n | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ń ń | style=«width:3em;» |O o | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ó ó | style=«width:3em;» |P p | style=«width:3em;» |R r | style=«width:3em;» |S s |- | style=«width:3em;» |T t | style=«width:3em;» |U u | style=«width:3em;» bgcolor="PapayaWhip |Ú ú | style=«width:3em;» |V v | style=«width:3em;» |W w | style=«width:3em;» |Y y | style=«width:3em;» |Z z | style=«width:3em;» |C c | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Ch ch | style=«width:3em;» bgcolor="#FFC7D2" |Sh sh | style=«width:3em;» | | style=«width:3em;» | |} Álipbe hám imlanı jáne de jetilistiriw maqsetinde sırttan kirgen ózlestirme sózlerdi durıs jazıw ushın zárúrli háripler qosıldı hám olardıń grafikalıq formasına ózgerisler kirgiziw kerek boldı. Usı talaplarǵa bola, [[Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi]] «Latın jazıwına tiykarlanǵan qaraqalpaq álipbesin engiziw haqqında»ǵı Qaraqalpaqstan Respublikası Nızamına ayırım qosımshalar hám ózgerisler kirgiziw haqqında 2016-jıl 10-iyunda qarar qabıl etti. Bul Nızamǵa tómendegi ózgerisler hám qosımshalar kirgizildi: 1) túpkilikli sózlerde sóz basında e, o, oʼ, háripleriniń «aldınan y hám w háripleri qosılıp, ye, wo, woʼ birikpesi túrinde jazıladı» degen ózgeris alıp taslandı; 2) Aʼaʼ, Oʼoʼ, Uʼuʼ, Gʼgʼ, Nʼnʼ, Iʼiʼ seslerin tańbalaytuǵın apostrof belgileri alıp taslanıp, háriptiń ústine qoyılatuǵın akut (Áá, Óó, Úú, Ǵǵ, Ńń, Íı) belgisine ózgertildi; 3) házirgi hárekettegi dawıslı Iʼiʼ háribindegi apostrof hám noqat belgileri alınıp taslanıp, Íı túrinde, yaǵnıy bas háribi akut belgisi Í, kishi háribi akutsız ı túrinde jazılatuǵın boldı. ==Qarańız== * [[Qaraqalpaq jazıwı]] * [[Imla (qaraqalpaq)]] [[Kategoriya:Qaraqalpaq tili]] ==Ádebiyatlar== httvfygdwie2o1d4jr5phfhb5lfk5if 10 21095 97866 2024-11-19T20:13:10Z Frhdkazan 4819 Taza bet jaratıldı: «Ratargul 785 retouched.jpg» 97866 wikitext text/x-wiki Ratargul 785 retouched.jpg ll1ktkl3pqud55rda9mjec4bfirddux 10 21096 97867 2024-11-19T20:15:43Z Frhdkazan 4819 Taza bet jaratıldı: «NASA Scientist Reveals Greenland's Geologic Past.webm» 97867 wikitext text/x-wiki NASA Scientist Reveals Greenland's Geologic Past.webm nr2nvznjbfv6vdx7fjr0xuh2ph1968n